afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | oktober-november-december 2013
42 | herfst
in dit nummer o.a.
Vel veilig Gezamenlijke houtverkoop 2013 Douglasspar
BelgiĂŤ-Belgique p.b. hasselt 1 12/675
voorwoord Beste bosbeheerder en/of –liefhebber In de bossen kan je het ganse jaar door vertoeven, maar de herfst vind ik hoe dan ook het mooiste seizoen. Mijn inloopperiode als gedeputeerde voor Leefmilieu en Natuur is stilaan achter de rug. Een werkbezoek in Velm (Sint-Truiden) heeft mij heel wat geleerd over de werking van de Bosgroepen op het terrein. Inmiddels is er na een overleg met het kabinet van Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege, het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de bevoegde Vlaamse gedeputeerden, meer duidelijkheid gekomen over de interne Vlaamse staatshervorming en de gevolgen hiervan voor de Bosgroepen. Er werd overeengekomen om na de overdracht op 1 januari 2014 een overgangsperiode van 3 jaar te voorzien waarin jaarlijks 100 % van de middelen worden overgedragen aan de provincies voor de uitvoering van Vlaamse doelstellingen. De provincies beslissen zelf over de interne verdeling van deze middelen. Op korte termijn zal het ANB, in overleg met de provincies, het Bosdecreet aanpassen, waarin de bevoegdheid wordt overgedragen. Deze afspraken zorgen ervoor dat de ongerustheid binnen de sector weggenomen wordt. De overgangsperiode geeft het ANB, de provincie, de Bosgroepen en de Regionale Landschappen de tijd om hun werking meer op elkaar af te stemmen in functie van de Vlaamse en Limburgse beleidsopties. Het is nu aan ons om deze uitdaging waar te maken: de eigenheid van de Bosgroepen zoveel mogelijk bewaren en de continuïteit van de werking op het terrein garanderen. Op mij kan je alleszins rekenen! Ludwig Vandenhove Gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur
bosbeheer
Visuele boomveiligheidscontrole Inspecteer je bos door goed te kijken Hoe schat je onregelmatigheden en veiligheidsrisico’s bij bomen correct in? De cursus ‘visuele boomveiligheidscontrole’ van Inverde leert je zonder speciale technieken te beslissen wat je het best met een boom doet die gebreken vertoont. Gewoon zijn gang laten gaan? Onmiddellijk vellen? Maatregelen nemen? Een specialist raadplegen? De controle
Dr. Claus Mattheck introduceerde de methode ‘Visuele boomveiligheidscontrole’ (of VTA: Visual Tree Assessment) in het begin van de jaren negentig. VTA is een visueel en indicatief onderzoek naar de stabiliteit en veiligheid van bomen. De locatie van de boom speelt hierbij een rol: risicovolle locaties (bij huizen, wegen, …) vragen extra aandacht. Afhankelijk van de locatie kan het mogelijke gevaar anders worden ingeschat. Als er geen symptomen zijn die aanleiding geven tot twijfels, kan worden aangenomen dat de boom veilig is. De classificatie
Na de visuele boomveiligheidscontrole worden de bomen in verschillende klassen ingedeeld. - Geen verhoogd risico: de kans op het veroorzaken van schade of letsel is zo goed als onbestaande. - Verhoogd risico: symptomen wijzen op een reële kans op schade of letsel. Deze bomen worden verder ingedeeld in 3 subcategorieën: • vellen: bomen die een blijvend gevaar zijn voor hun omgeving • maatregelen nemen: bomen die na ingrijpen opnieuw in de klasse ‘geen verhoogd risico’ kunnen worden opgenomen • nader onderzoeken: bomen met tekenen van verzwakking. De ernst van de onregelmatigheid is enkel door specialisten te bepalen Frequente gebreken
Welke gebreken of verzwakkingen komen veel voor? Plakoksel
Een goede takaanzet is U-vormig. Een plakoksel is een verbinding tussen takken of tussen de stam en een tak, waarbij de schors tussen 2 delen ingroeit. De beide delen vergroeien hierdoor niet goed en plakken als het ware tegen elkaar. Zo’n plakoksel is gevoelig voor uitscheuren en herken je door de V-vormige en diep ingesneden verbinding tussen de takken. Bomen die zware takken hebben met plakoksels, worden ingedeeld in de groep ‘verhoogd risico’. Schuurtak
Plakoksel bij beuk (foto: Maarten Decoene)
Soms kruisen takken elkaar en schuren ze daarbij ook over elkaar. De takverwonding die zo ontstaat, verzwakt de boom en kan een toegangspoort zijn voor allerlei aantastingen. Als de tak te dik is om in zijn geheel weg te snoeien, kan het risico op uitscheuren beperkt worden door de tak uit te lichten. Hierbij worden delen van de tak weggesnoeid om zo de belasting te verlagen. Zware schuurtakken geven verhoogd risico. Holle bomen
Dr. Mattheck stelde als vuistregel dat een boom met een stamholte geen breukrisico geeft, zolang de dikte van de restwand minstens een derde van de oorspronkelijke dikte is. Boven2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
dien mag naast de stamholte een stamopening aanwezig zijn. Zolang die niet groter is dan een derde van de totale stamomtrek, blijft het risico op stambreuk minimaal. Scheefstand
Scheefgegroeide bomen hebben of hadden een hindernis, die hen belette om recht omhoog te groeien. Dit zie je bijvoorbeeld vaak bij bomen in de bosrand, die weg groeien van de schaduw van hun buren. De jonge scheuten van bomen in een bosrand wijzen wel recht naar boven. Als de jonge scheuten ook scheef staan, wijst dit erop dat deze boom recht stond en door een plotse gebeurtenis, bijvoorbeeld een storm, scheef Scheefgegroeide beuk met trekhout kwam te staan. (foto: Maarten Decoene) Scheefgegroeide loofbomen hebben vaak aan de trekzijde een verstevigd wortelgestel en compensatiegroei (trekhout). De trekzijde is de tegengestelde zijde van de richting waarnaar de boom scheef groeit. Naaldbomen vormen duwhout en doen aan compensatiegroei aan de tegengestelde zijde. Als bomen dit compensatiehout vertonen, kunnen ze tot de klasse ‘geen verhoogd risico’ behoren. Uitwendige kankers Stamopening en stamholte bij linde, geen verhoogd risico (foto: Maarten Decoene)
Soms komen op de stam of takken uitwendige kankers voor. Deze hebben geen enkele invloed op de houtkwaliteit en beïnvloeden dus de breukgevoeligheid niet.
Cursus VTA (foto: Maarten Decoene)
Wil je visueel leren inspecteren of meer weten hierover? Overweeg de cursus visuele boomveiligheidscontrole! Voor meer informatie kan je terecht bij www.inverde.be.
Uitwendige kanker bij taxus (foto: Maarten Decoene)
Dit artikel werd overgenomen uit de Bosbode ( jaargang 9 nummer 2) van de Oost-Vlaamse Bosgroepen.
‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 3
bosbouwpraktijk
Vel veilig Tien tips voor het veilig vellen van bomen Meer en meer bomen worden machinaal gerooid, maar geregeld komen bosbouwers in situaties waarin handmatig vellen de enige oplossing is. Dat moet veilig gebeuren. In het vorige nummer las je over de cursus Europees gediplomeerd kettingzagen. Die volgen blijft natuurlijk een must, zowel voor de beginnende als voor de al meer ervaren zager! In dit artikel geven we nog wat extra tips and tricks … Bezin vooraleer je begint!
Zorg dat je goed uitgerust aan de klus begint, zowel letterlijk als figuurlijk. Start met een wakkere geest, want zaagwerk is altijd risicovol werk zelfs voor professionelen. Voorzie een goede uitrusting met minstens een kettingzaag met een scherpe zaagketting en de nodige veiligheidskledij (broek, helm en veiligheidsschoenen). Een drietal spieën of wiggen, een kliefhamer (om de spieën in de boom te kloppen) en voor grotere bomen een (hand)lier zijn geen overbodige luxe. Schat de omstandigheden juist in
Bestudeer de boom en zijn omgeving. Hoe lang is de boom? Wat is de beste valrichting en welke weg legt de kruin dan af ? Waar liggen de uitwegen waarlangs de stam en de takken kunnen worden opgeruimd? Bekijk de boom goed. Hoe ziet de voet van de stam eruit? Lopen de wortels sterk uit boven de grond? Is de boom (gedeeltelijk) rot? Hoe is de gewichtsverdeling? Ligt het zwaartepunt buiten de stam en kan de boom opgespied worden of is een lier nodig? Hoe ziet de kruin eruit? Hangt er dood hout in dat een gevaar kan vormen? 4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
Boom inschatten (foto: Annemie Hannosset)
geval is het dak net zo hoog als de voet van de snede diep is. Dat komt meestal neer op een hoek van 45°, maar dat mag gaan tot 60°. Té vlakke daken laten de boom te snel op de voet van de spie vallen. Dan zijn de vezels in de breuklijst nog niet volledig afgeknakt. In het ergste geval scheurt de stam open of worden de vezels uit de stronk of de stam getrokken. Het dak en de zool van de velspie moeten elkaar op het juiste punt raken, anders valt de boom niet in de gewenste richting. Bij zware bomen kan het handig zijn om eerst de wortelaanzetten rondom de stam weg te zagen. Dit laat toe met een korter zaagblad te werken door de kleinere restdiameter. Zorg voor een scherpe zaagketting (foto: Annemie Hannosset)
Vel alleen bomen in omstandigheden die gunstig zijn. Vooral de windrichting en de windkracht zijn belangrijk. Bij tegenwind of wind die snel van richting verandert, is het beter om geen bomen te vellen. Werk niet alleen: in geval van nood is een tweede partij nodig. Maak het veld rondom ruim vrij
Beschouw de dubbele hoogte van de boom rond de stam als veiligheidszone. Dat is een niet te ruime zone: de boom kan in zijn val een andere meetrekken. Zeker op nat en zompig terrein of bij bomen die oppervlakkig wortelen. Het is van belang dat er altijd een veilige uitweg is. Die ligt zijdelings naar achteren ten opzichte van de valrichting van de boom. Verwijder daar hindernissen. Leg bijvoorbeeld zeker niet je zaag op de vluchtweg. Sluit de wegen rond de veiligheidszone af. Houd er rekening mee dat wandelaars en bosbezoekers zich niet aan waarschuwingsbordjes houden! Bepaal de juiste velspie
Begin niet met vellen voordat de stam onderaan vrij en zuiver is. Dit bevordert de levensduur van de kettingzaag. Zaag de velspie zo laag mogelijk in, zodat geen onnodig hoge stronken achterblijven. De velspie bepaalt of de boom in de juiste richting valt en moet dus uiterst zorgvuldig worden gezaagd. Houd je hierbij aan de ideale afmetingen, want die zijn al jaren een correcte houvast voor professionele bosbouwers. Het punt (waar boven- en onderkant samenkomen) moet in een rechte hoek op de velrichting komen. Breng hiertoe eerst horizontaal een snede aan (de valkerfzool) met een diepte van ongeveer een vijfde tot een derde van de stamdiameter. Zaag dan het valkerfdak uit. In het ideale
Spie en hamer (foto: Annemie Hannosset)
benen door en leg de vingers tegen de velspie. Breng de handen met gestrekte armen langzaam tussen de benen door naar schouderhoogte. Volg de handen met de ogen en kijk verticaal naar boven en dan terug tot onderaan. Op deze manier zie je de hele weg die de boom bij het vallen zal afleggen en ben je mogelijke verrassingen voor. Als de velspie moet worden gecorrigeerd, zaag hem dan bij over de volle breedte. Gebruik de breuklijst als kipscharnier
Ook de velsnede moet precies worden gekozen: er moet een rechte breuklijst blijven staan die ongeveer een tiende van de stamdoorsnee dik is. Die breuklijst is de levensverzekering van de bosbouwer. Als een scharnier leidt hij de vallende boom en verhindert hij zijwaarts breken. Zaag de boom in geen geval volledig door, dan is hij niet te controleren en kan hij in alle richtingen vallen. Als de boom niet scheef staat, moet de breuklijst over de hele diameter van de stam gelijk zijn. Bij scheefgegroeide bomen werkt het anders. Met de dikte van de breuklijst kun je namelijk de gewichtsverschillen en de valrichting beïnvloeden: de boom trekt in de richting waar de breuklijst sterker is. Zaag de velsnede en voorkom knellen
Controleer de velspie en valrichting
Zet je met gespreide benen voor de uitgezaagde velspie. Steek daarbij de handen tussen de
De velsnede ligt hoger dan de velspie waardoor de breektrap ontstaat. De hoogte daarvan is meestal 1 à 3 cm. Het hoogteverschil zorgt
Enkele veltermen • De wortelaanzetten (of -aanlopen) zijn de plaatsen waar de wortels overgaan in de stam. De stam is daar op zijn breedst. • De velspie is het driehoekige stuk dat uit de boom wordt gezaagd aan de kant waar de boom moet vallen. • De valkerfzool is de rechte kant van de velspie. • Het valkerfdak is de schuine kant van de velspie. • De velsnede is de inkeping tegenover de velspie en wordt als laatste gezaagd. • De breuklijst is het stuk tussen de achterkant van de velspie en het einde van velsnede. • De breektrap is het verschil in hoogte tussen de onderkant van de velspie en de velsnede. Dit blijft staan na het vellen. • De hartsteek is een manier van zagen waarbij via de velspie het hart van de boom wordt doorgezaagd. In dit geval heeft men geen rechte breuklijst maar 2 breukpunten (aan de zijkanten). Deze steek wordt aanbevolen wanneer men dikke bomen met een klein zaagblad wil zagen. (zie foto’s pag. 6)
‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 5
bosbouwpraktijk Hartsteek (foto: Annemie Hannosset)
Ingestoken spie houdt zaagsnede open (foto: Annemie Hannosset)
Hartsteek 2 breukpunten (foto: Annemie Hannosset)
ervoor dat de vezels van de breuklijst knakken, geen vezels uitgetrokken worden en de boom zich beter laat opspieĂŤn. Zet de velsnede horizontaal aan en zaag eerst met inlopende ketting (onderkant van het zaagblad). Let erop niet in de breuklijst te zagen. Zodra de velsnede diep genoeg is, kan de eerste spie gestoken worden. Deze zal de snede openhouden en voorkomen dat het zaagblad gaat klemmen. Als de boom in de velrichting overhelt
In de velrichting overhangende bomen lijken zeker de juiste kant op te zullen vallen. Toch is dit soms niet zo! Een boom met sterk overhangend gewicht kan immers al (te) vroeg beginnen vallen, waardoor de breuklijn nog te dik is op het moment van de val. Dat veroorzaakt het uitscheuren van de boom. De stam kan daardoor ook verticaal opensplijten en omhoog slaan. Een techniek om dit te voorkomen is de volgende. Als je de velsnede net achter de breuklijn aanzet en enkele centimeters aan de achterkant van de boom laat staan, blijft een strook staan. Die strook begeleidt de stam in de gewenste richting. Uiteindelijk voer je de final cut uit, waarmee de steunband wordt doorgezaagd. Deze laatste stap wordt met 6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
Hoe het mis kan gaan (foto: Jan Mampaey)
vallen of de ‘steunende’ boom kan afbreken. Kruip nooit op een hangende boom, zaag in geen geval de hinderende takken af, zaag ook zeker niet de steunende boom af en zaag de leunende boom niet stuk per stuk af. Kleinere hangende bomen kun je eventueel met een lier terugtrekken. Grotere hangers kan je beter met een tractor wegtrekken. Zorg ervoor dat de boom gemakkelijk kan draaien door de breuklijst van de stam vanuit de trekzijde door te zagen, maar niet helemaal. Laat een stuk van 3 tot 5 cm staan als bescherming tegen het wegschieten van de stam. gestrekte arm en volgas van schuin boven geleid. Zodra de boom valt, moet je je arm snel terugtrekken. Als de boom in de foute richting overhelt
Al voor de velsnede volledig gezaagd is, kan je de eerste spie een beetje inkloppen. Voor je hiermee start, is het aangewezen te controleren of er geen mensen in de buurt zijn. Kijk tijdens het opspieën voortdurend naar boven: door de trillingen kunnen dode takken vallen. Bij het verder zagen, kan een tweede spie (of meer) worden bijgestoken. Spie op totdat de boom valt en wijk naar achter zodra dat gebeurt. Houd de blik naar boven gericht om eventuele afvallende takken te vermijden. Gebruik kunststof of aluminium spieën: stalen spieën beschadigen de kettingzaag. Neem 3 spieën mee bij het vellen: het kan zijn dat één spie niet voldoende is en dan kunnen 2 spieën over elkaar worden gezet. Een spie moet een hoogte hebben van 3 tot 4 cm. Gebruik bij twijfel de lier. Let op als de gevelde stam blijft hangen
Niet alle bomen vallen even fraai. Sommige blijven hangen in de takken of de kruinen van de achterblijvers. Deze hangers zijn onberekenbaar: de stammen kunnen ieder moment ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 7
bosgroepwerking
Gezamenlijke houtverkoop 2013 De Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (CoLimBo) organiseerde op 20 juni de elfde gezamenlijke houtverkoop voor de leden van de 5 Limburgse Bosgroepen. De houtcatalogus groepeerde 36 loten, samen goed voor meer dan 14 000 m³ hout van 128 eigenaars.
Het openen van de biedingen (foto: Annemie Hannosset)
Het aanbod was dit jaar wat kleiner dan dat in 2012 met een lager totaalvolume en wat kleinere loten. Met maar liefst 18 kandidaatkopers en zeer hoge prijzen (gemiddeld € 34,00 per m³) werd het ook dit jaar weer een geslaagde verkoop. Van de 36 loten konden 35 worden toegewezen aan de hoogste bieder. Op het niet-verkochte lot werd niet geboden. De totale opbrengst van de houtverkoop bedroeg maar liefst € 482 741. Vooral de prijzen van populier zijn gestegen ten opzichte van de periode 2011-2012. Het gemiddelde voor populier lag rond € 31,00 per m³. Noteer dat hier grote verschillen in kwaliteit en bereikbaarheid grote individuele verschillen geven! Ook de prijs voor naaldhout kende een lichte stijging van zo’n € 2,00 per m³ (met een gemiddelde van € 35,00 per m³). De tabel op bladzijde 9 geeft een overzicht per lot. Het gemiddelde bedrag per m³ is het gemiddelde exclusief de administratieve kosten (7 %) en inclusief de opmeet- en markeringskost.
foto: Frederik Bollen
Er deden 18 exploitanten een bod (foto: Annemie Hannosset)
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
Op vraag van de kandidaat-kopers zelf, waren zij voor het eerst sinds lang weer aanwezig bij de opening van de biedingen. Net als de voorgaande jaren is er steeds iemand van het Agentschap van Natuur en Bos (ANB) aanwezig om toe te zien op het correcte verloop. De transparantie van de houtverkoop is een belangrijk goed en verhoogt het wederzijds vertrouwen. De huidige formule van de houtverkoop van Colimbo werkt, zoals opnieuw blijkt uit de getallen en tevreden reacties!
Gezamenlijke verkoop van hout op stam via inschrijving - 20 juni 2013 Aantal bomen
Toegewezen aan
Lot naam
Boomsoort
13/1001
Lummen - Linkhout
100 % Cors. den
312
138,30
5 700,00
41,21
Boeve & hop
13/1002
Lummen - Thiewinkel
60 % Am. eik; 21 % grove den; 16 % Cors. den; 3 % zomereik
565
417,33
13 750,00
32,95
Goossens Marc
13/1003
Heusden-Zolder - Terlaemen
100 % grove den
134
58,99
1 475,00
25,00
Goossens Marc
13/1004
Heusden-Zolder - Eversel
73 % grove den; 15 % zomereik; 11 % Am. eik; 1 % berk
604
352,04
11 266,00
32,00
Muffels Leon
13/1005
Heusden-Zolder - Beringerheide 58 % grove den; 42 % Cors. den
777
264,47
8 500,00
32,14
G. Ras
13/1006
Beringen - Koersel/Korspel
100 % grove den
194
94,50
2 515,00
26,61
Norbord
13/1007
Beringen - eindkap fijnspar
98 % fijnspar; 2 % lork
1 812
410,43
12 944,00
31,54
Norbord
13/1008
Ham - Gerhoeven - NH
76 % grove den; 23 % Cors. den; 1 % Am. eik
1 392
680,25
22 350,00
32,86
G. Ras
13/1009
Ham - gemengd
41 % zomereik; 26 % Am. eik; 19 % berk; 11 % grove den; 3 % Am. vogelkers
560
245,51
7 450,00
30,34
Goossens Marc
13/1010
Tessenderlo - Gerhagen
68 % Cors. den; 23 % grove den; 5 % zomereik; 3 % Am. eik; 1 % overige
2 115
466,94
16 610,00
35,57
Norbord
Totaal Bosgroep West-Limburg
Hoogste bod
Bod prijs/m3
Lot nr
Aantal m3
8 465
3 128,76
102 560,00
13/2001
Kinrooi - Pop
100 % populier
300
751,37
19 500,00
25,95
Weijtmans boomrooierij
13/2002
Kinrooi - Dijken
100 % populier
83
186,05
4 906,00
26,37
Muffels Leon
13/2003
Bree - Berkenbroek
100 % populier
247
421,60
13 095,00
31,06
Bollen Patrick
13/2004
Bree - A-beek - fijnspar
96 % fijnspar; 3 % lork; 1 % douglas
934
287,84
4 900,00
17,02
Goossens Marc
13/2005
Bree - Bocholterkiezel
100 % populier
31
51,03
1 445,00
28,32
Bollen Patrick
13/2006
Meeuwen-Gruitrode - Pexhof
100 % grove den
315
209,44
6 770,00
32,32
Norbord
13/2007
Meeuwen-Gruitrode - Kleine heide
79 % grove den; 20 % cors. den; 1 % Am. eik
1 893
808,87
27 421,00
33,90
Muffels Leon
13/2008
Peer
76 % grove den; 20 % cors. den; 4 % Am. eik
833
384,18
9 596,00
24,98
Muffels Leon
13/2009
Bocholt - fijnspar
100 % fijnspar
246
66,23
0,00
0,00
13/2010
Hamont-Achel - Beverbeek FSC
57 % grove den; 19 % cors. den; 16 % douglas; 6 % lork; 2 % berk
1 265
361,57
11 750,00
32,50
G. Ras
6 147
3 528,18
99 383,00
Totaal Bosgroep Noordoost-Limburg
geen bod
13/3001
Bilzen - Pop
100 % populier
37
105,79
3 855,00
36,44
Manuchar
13/3002
Alken - Pop
100 % populier
92
199,86
8 025,00
40,15
Bollen Patrick
13/3003
Wellen - Printhagen - Pop
100 % populier
160
281,33
10 660,00
37,89
Bollen Patrick
13/3004
Borgloon - Belle-Vue
58 % zomereik; 42 % es
17
39,55
2 702,00
68,32
Rondho
13/3005
Zepperen - Pop
100 % populier
45
41,13
1 310,00
31,85
Bollen Patrick
13/3006
Montenaken - Zevenbronnen Pop
97 % populier; 2 % zomereik; 1 % robinia
277
562,04
16 156,00
28,75
Muffels Leon
32,45
Goossens Marc
628
1 229,70
42 708,00
13/4001
Totaal Bosgroep Zuid-Limburg Zutendaal - Am. eik
90 % Am. eik; 6 % grove den; 3 % zomereik; 1 % overige
280
187,35
6 080,00
13/4002
As
100 % Cors. den
300
180,39
5 600,00
31,04
Norbord
13/4003
Opglabbeek
75 % grove den; 25 % Cors. den
588
299,90
9 756,00
32,53
Muffels Leon
13/4004
Dilsen-Stokkem - NH
70 % grove den; 14 % Cors. den; 14 % Am. eik; 1 % lork; 1 % zomereik
2 361
1 357,14
49 101,00
36,18
Int. Houthandel Ras
13/4005
Dilsen-Stokkem - Pop
100 % populier
119
414,13
14 351,00
34,65
Manuchar
13/4006
Maasmechelen
100 % grove den
481
227,59
7 900,00
34,71
Norbord
4 129
2 666,50
92 788,00
485
379,81
14 050,00
36,99
Goossens Marc
Totaal Bosgroep Hoge Kempen 13/5002
Zonhoven
37 % grove den; 31 % Am. eik; 18 % Cors. den; 7 % zomereik; 5 % fijnspar; 2 % lork
13/5003
Eksel - Vlasmeer (gemengd)
85 % grove den; 10 % cors. den
3 962
1 949,56
77 700,00
39,86
Boeve & hop
13/5004
Eksel - Vlasmeer (Cors. den)
95 % Cors. den; 5 % grove den
2 178
1 167,85
50 118,00
42,91
Houthandel Fransen BV
13/5005
Helchteren - Op de Ambacht
96 % grove den; 4 % Am. eik
189
124,12
3 434,00
27,67
Muffels Leon
Totaal Bosgroep Limburgse Duinen ALGEMEEN TOTAAL:
6 814 3 621,3400 26 183
14 174,48
145 302,00 482 741,00
34,22
‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 9
De douglasspar: een reus van een boom Wereldwijd is de douglasspar één van de belangrijkste naaldhoutsoorten voor de houtproductie. In Vlaanderen komt deze niet-inheemse soort slechts beperkt voor in de bossen en wordt hij niet meer gepromoot. De beheervisie Openbare Bossen streeft naar 80 % inheemse soorten en bestempelt hem als een agressieve exoot. Wat zijn eigenlijk de voor- en nadelen van deze elders zo geliefde reus? De fiere spar
Zijn natuurlijk verspreidingsgebied zijn de kust en de gebergtes van het westen van Noord-Amerika. In 1791 ontdekte botanist Archibald Menzies als eerste Europeaan de boom die de Pseudotsuga menziesii werd. In 1827 introduceerde de Schotse botanicus David Douglas de boom bij Europese kwekers. Sindsdien draagt de boom de naam ‘douglasspar’. De 20 tot liefst 100 (!) m hoge en groenblijvende boom heeft een donkergrijze schors, die roodbruin verkleurt naarmate de boom ouder wordt. De kenmerkende piramidevormige kroon heeft bleke of gelig groene takken die met fijne haartjes zijn bedekt. De vrouwelijke kegels hangen en hebben een kenmerkende driepoot aan de vruchtjes. foto: Walter Siegmund
De knoppen zijn bleekbruin en spoelvormig. Ze worden tot 7 mm lang en zijn niet harsachtig. De naalden zijn plat, aromatisch en 2 tot 3 cm lang. Ze staan apart en laten na hun val een glad, eivormig litteken achter aan de tak. Aan de onderzijde zitten 2 witte strepen. 10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
foto: Frederik Bollen
soort in de praktijk
foto: Karolien Van Diest
Intro als parkboom
De fraaie exoot werd vooral als imposante parkboom geïntroduceerd in Vlaanderen. Na de Tweede Wereldoorlog ontdekte men zijn economische waarde en werden de eerste bosbestanden aangeplant. In Europa groeit driekwart in Frankrijk en Duitsland, maar toch verspreidt het groeigebied zich ook over Groot-Brittannië, Spanje, België, Nederland, Italië en Ierland.
landse beleid te veranderen. In Nederland moedigt de overheid namelijk wel de douglasspar in de bosbouw aan en verjongt men bij voorkeur via natuurlijke verjonging. Uit de studie bleek dat het onnodig is over te stappen op het planten van zuidelijke herkomsten. Worden de resultaten voor groeiprestatie en droogteresistentie gecombineerd, dan scoren de herkomsten uit de buurt van Vernonia (Oregon) en Matlock (Washington) het beste.
bouwgronden hebben een te hoge zuurtegraad wat schimmels veroorzaakt die de wortels aantasten. Het is een halfschaduw-
De klimaatverandering
In het natuurlijke verspreidingsgebied bleek dat de noordelijke variëteiten het snelst groeien, terwijl de zuidelijke en centrale herkomsten beter bestand zijn tegen droogte. Dit laatste was mogelijk een belangrijke constatering in het kader van de klimaatverandering die onze regio droger maakt. De Universiteit Wageningen deed onlangs met behulp van jaarringanalyse hierover onderzoek bij douglassparren van plantjaar 1971 tijdens de extreme zomerdroogte van 2003. Zij concludeerde dat ook hier de zuidelijke en centrale variëteiten beter herstellen van extreme zomerdroogte. Het verschil is echter onvoldoende groot om het Neder-
Uit de studie bleek ook dat de douglasspar, in vergelijking met de meeste boomsoorten, veel sneller herstelt en doorgroeit na een extreme droogte. De variëteit of herkomst is daarbij minder van belang. In de bosbouw
De douglasspar blinkt uit door zijn groot aanpassingsvermogen en snelle groei. Bovendien stelt hij weinig bodemeisen en weerstaat hij redelijk goed zomerdroogtes. Vooral zandbodems en zanderige bodems zijn geschikt. Zware leembodems en bodems met een ondiepe grondwaterspiegel veroorzaken een meer oppervlakkige beworteling met veel kans op windval. Voormalige land-
Douglas in park - Schotland (foto: Karolien Van Diest)
soort: schaduwverdragend in de jeugd, maar steeds lichtbehoevender op oudere leeftijd. De hoogtegroei is in de eerste jaren relatief traag en blijft achter ten opzichte van de pionierboomsoorten op zand zoals lork, berk en zelfs grove den. (NB In Halen namen de vier‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 11
soort in de praktijk jarige douglassparren echter wel een vlotte start. Zie onderaan deze pagina.) Pas na 5 jaar zou hij echt snel beginnen te groeien en op een leeftijd van 50 jaar is hij meestal al hoger dan alle inheemse soorten. De douglasspar kan in een relatief wijd verband van 2 bij 2 m worden geplant. De kroonsluiting komt vrij snel. De bomen wortelen normaal diep, waardoor ze stabiel zijn. Het uitgangspunt is dat de natuurlijke stamreiniging sowieso onvoldoende is, ook in dichtere aanplantingen, waardoor moet worden opgesnoeid om een kwaliteitsvolle onderstam te verkrijgen. Natuurlijke verjonging is relatief gemakkelijk te bekomen. Vanaf een leeftijd van 50 jaar heeft de douglasspar gemiddeld om de 3 tot 4 jaar een goed zaadjaar. De gevleugelde zaden vallen direct binnen een straal van 50 m rond de zaadboom. Omdat hij in de jeugd goed schaduw verdraagt, verjongt hij ook vrij goed onder scherm. Oppervlakkige bodemverwonding kan het opkomen van natuurlijke verjonging sterk stimuleren, zeker in een goed zaadjaar. In de houthandel
Douglashout geïmporteerd uit Noord-Amerika heet in de handel Oregon pine en onderscheiden we zo van Europees douglashout. De stam verkernt vroeg, is redelijk duurzaam en relatief vlot beschikbaar in grote afmetingen. Daarom is het hout geliefd voor bijna alle doeleinden: voor overspanningen, vloeren, deuren en kozijnen in de bouw, in de meubelmakerij en zelfs voor scheepsmasten.
foto: Karolien Van Diest
Limburgse Bosgroepen experimenteren met Douglas In het bos van mevrouw Vanluyten uit Halen was voor haar lidmaatschap van Bosgroep Zuid-Limburg jarenlang niets gebeurd. Dit gaf de Amerikaanse eik de kans om het vroeger gemengde bos te gaan overheersen. Na een kap van Amerikaanse eik adviseerde de Bosgroep de aanplant van douglasspar om zo te streven naar geleidelijke omvorming naar andere soorten: op termijn geven ze zoveel concurrentie, dat eventuele zaailingen van Amerikaanse eik weggeduwd worden. De beplanting nam een prima start! De bomen werden in het voorjaar van 2009 geplant in een verband van 1,5 bij 1,5 m en staan momenteel 4 tot 5 m hoog! De opkomende bramen werden 3 jaar lang elke zomer één keer gemaaid. De onderstaande foto toont dat dit momenteel niet meer nodig is, hoewel ze nog manshoog staan. Ondanks de dichte plantafstand en de goede groei van de bomen vonden verschillende zaailingen van berken en elzen een plekje. Voorlopig worden zij nog niet weggenomen. Op termijn worden ze wellicht weg geconcurreerd. Als dit te lang zou uitblijven, kunnen ze nog steeds als brandhout geoogst worden. Opvallend is dat de reeën hier niet snoepten van de aanplanting, terwijl dat in Wallonië, waar de douglasspar couranter voorkomt, één van de grootste problemen in de bosbouw is! Mogelijk kennen de talrijke reeën in de buurt de hier zeldzame douglas nog onvoldoende? Ook in de andere Limburgse Bosgroepen staan er experimenten met douglas op stapel. 12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
foto: Frederik Bollen
bosgroep west-limburg in de kijker
Gerheserheide:
prachtig bos tussen Ham en Heppen Gerheserheide (foto: Benjamine Bufkens)
Gezamenlijk beheer maakt mooie bossen De Bosgroep West-Limburg startte in 1998 als eerste Bosgroep in Limburg en coördineert sindsdien het bosbeheer in de gemeenten Ham, Leopoldsburg, Tessenderlo, Beringen, Heusden-Zolder en Lummen. Bij de start werd een inventarisatie en een indeling in ‘boscomplexen’ gemaakt met een planning. Het eerste boscomplex waar een gezamenlijk beheerplan opgemaakt werd, was het gebied Gerheserheide. Vijftien jaar later blikken we terug op wat hier al gerealiseerd werd. Begroeiing Kempen vanaf de laatste ijstijd Tijdperk
Tijd (jaar v.Chr.)
Begroeiing
Laatste ijstijd
10 000
Toendra
Preboreaal
8 000 - 6 500
Berken- en dennenbossen
Boreaal
6 500 - 5 500
Opkomst hazelaar, olm, eik, els en linde
Atlanticum
5 500 - 3 000
Eik, linde en olm
Subboreaal
3 000 - 1 000
Opkomst beuk en verdringing andere soorten
Subatlanticum
1 000 - heden
Menselijke invloed
Boshistoriek van de Kempen
Al vanaf het Subatlanticum (1 000 v.Chr.) is de menselijke invloed in de Kempische bossen goed zichtbaar. Grote oppervlakten liet men begrazen of afbranden: het bosareaal bleef dalen. Door overbegrazing ontstonden opnieuw stuifzandgebieden. Vanaf de zestiende eeuw gebruikten de landbouwers het potstalsysteem in de Kempen en exploiteerden zij de heide. Het is de eeuw waarin
het bosareaal in de Kempen zijn dieptepunt bereikte. Het hout was zo schaars geworden dat men turf ging steken om als brandstof te gebruiken. Een groot aantal vennen getuigt nog daarvan. Onder impuls van Hendrik Van Nassau en later de Oostenrijkse overheid trachtte men het bosareaal te vergroten door massaal grove den in te zaaien. Vanaf de zeventiende eeuw kwam de bebossing van de woeste gronden goed op gang.
In de achttiende eeuw deed een aantal uitheemse boomsoorten (zeeden en lork) haar intrede in de Kempen. Tussen 1790 en 1830, tijdens de Franse overheersing, kwam een nieuwe golf van ontbossing door de secularisatie van kerk- en kloostereigendommen. De Belgische overheid vaardigde in 1847 een ontginningswet uit die de woeste gronden rendabel moest maken, waardoor opnieuw veel bebost werd met den en eik. Ondanks dat waren de Kempen rond de eeuwwisseling één groot heideveld. Dit werd in stand gehouden door begrazing met schapen en geiten. De opkomst van de steenkoolmijnen stimuleerde de omvorming van heide naar naaldbos. Het dennenhout werd gebruikt als stuthout in de mijngangen. Het grote voordeel ten opzichte van andere houtsoorten is dat dennenhout kraakt voordat het breekt of splijt. ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 13
bosgroep west-limburg in de kijker In 1891 plantte men voor het eerst Corsicaanse den aan. Vanaf 1950 gebeurde dat op grote schaal. De gewone burger toonde meer interesse voor recreatie, natuur en bosbehoud en dat zorgde voor een enorme toename van het aantal weekendverblijven in de bossen. Vanaf 1960 werd herbebossen op grote schaal minder rendabel. Niettemin ging op verlaten landbouwgronden de spontane bebossing voort: elzenbossen ontstonden in de valleien. Een aantal natte hooilanden werden vanaf de jaren vijftig beplant met populier zodra ze door de landbouw werden verlaten. Met het sluiten van de mijnen viel de vraag naar niet te dik dennenhout weg en bleven veel Kempische naaldhoutbossen onbeheerd liggen. Dennen hebben licht en ruimte nodig om gezond en goed door te groeien. Door het gebrek aan beheer ontstonden donkere bosjes met te dunne bomen voor hun leeftijd. De soorten die profiteerden waren de soorten die het bosbeleid net niet graag in de bossen zag: Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik bleken op de arme zandgronden vaak veel beter te groeien dan de inheemse bomen en gingen overwoekeren. Naar het einde van de twintigste eeuw werd de wetgeving en ruimtelijke ordening steeds strenger. Heel wat weekendverblijfjes moesten afgebroken worden of verloederden. En de omliggende bossen groeiden dicht en bleven onbeheerd liggen. Gerheserheide: een parel van West-Limburg
Gerheserheide ligt binnen de Kempische laagvlakte. De geschiedenis van de bossen loopt in grote lijnen gelijk met de historiek die hierboven beschreven staat. De naam ‘Gerheserheide’ verwijst al naar de periode dat de regio in heidebeheer lag en de bossen ongeveer volledig gerooid waren. Vandaag zijn de bossen uitgestrekt. Ze bestaan uit vrij monotone naaldhoutbestanden, waarin Amerikaanse vogelkers veel voorkomt. In 2000 koos de Raad van Bestuur van Bosgroep West-Limburg Gerheserheide als eerste boscomplex in haar werkingsgebied om te starten met de opmaak van een gezamenlijk beperkt bosbeheerplan voor de privébossen. Het boscomplex ligt op de grens van Ham en Heppen. Binnen de perimeter ligt 689 ha bos waarvan ca. 231 ha openbaar en ca. 458 ha privé. Een groot deel van de bossen ligt in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en is niet opgenomen in het beperkt beheerplan. Het technisch bosbeheer van de gemeentebossen gebeurt door het Agentschap voor Natuur en Bos: boswachter Dany Ruysen beheert met veel zorg de openbare bossen van Gerheserheide. Via het beheerplan worden de naald14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
Gerheserheide - kaalkap (foto: Benjamine Bufkens)
houtbestanden geleidelijk gedund, zodat de bomen gezonder en stabieler worden. Dankzij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers worden de bestanden stilaan meer gevarieerd in soorten.
bossen ontstonden na de laatste ijstijd, zo’n 10 000 jaar geleden. De wind voerde los zand mee en het zand hoopte zich op.
Het gebied is landschappelijk en ecologisch zeer waardevol. Gerheserheide verbindt het beekdal van de Grote Beek, het bosgebied Pijnven, het beekdal van de Grote Nete en het militair domein van Leopoldsburg. In het bosgebied komen verschillende bovenloopjes van beken voor. Ze ontspringen in of lopen door voormalige vennen. Zo hebben de bossen belangrijke extra natuurwaarden als vennen, venrelicten, heide en stuifduinen. De landduinen of stuifduinen van de Gerheser-
In het kader van het herstel van de habitat van de nachtzwaluw werd in 2003 6 ha bos kaalgekapt door Natuurpunt. De Bosgroep organiseerde de kapping en verkocht het hout in samenwerking met de lokale conservator. Zo kreeg de heide opnieuw een kans, wat goed bleek voor de nachtzwaluw. De nachtzwaluw was namelijk vroeger als broedvogel in dit gebied aanwezig maar verdween. Deze schemer- en nachtvogel is een grondbroeder en broedt graag bij hei-
Nachtzwaluw (foto: Francois Van Bauwel)
Focus op de nachtzwaluw en de zwarte specht
develden, kaalkappingen, brandvlakten, jonge aanplantingen en bij stuifduinen die zijn doorsneden met brede zandwegen. Een begroeiing met den en berk is gewenst in open plaatsen als beschutting voor het nest, als rustplaats en als nachtelijke zangpost. Belangrijk is de aanwezigheid van open ruimten en onbegroeide plekken rond bomen. Voor de kaalkap van 2003 waren deze te weinig in het gebied aanwezig. De nachtzwaluw is een zomergast. In de winter verkiest hij warmere oorden en trekt hij naar Afrika. In 2008 werd een eerste broedpaar geobserveerd. In 2012 waren dit er al 2. In het voorjaar van 2013 werden 3 roepposten gehoord, waardoor men veronderstelt dat er 3 broedparen waren. In het kader van het SOLABIO-project adopteerde de gemeente Leopoldsburg de zwarte specht. Voor deze echte bossoort moeten de bossen groot genoeg zijn en de bomen voldoende dik. Zwarte spechten hakken immers hun nestholten zelf uit in de stam en zoeken voor hun voedsel vaak dode bomen of stronken op. Deze zitten vol met mieren, mierenlarven en -poppen, wormen, kevers en andere insecten. Om de huidige aantallen van de zwarte specht te kunnen behouden is het belangrijk de aaneengesloten bosgebieden niet te laten versnipperen en te zorgen voor voldoende dood hout. Bijvoorbeeld door dikke dode bomen te laten staan. Ook voor andere holenbroeders en vleermuizen is dit gunstig: zij gebruiken de verlaten nestholtes van spechten. Het beperkt beheerplan
De eerste contacten met de boseigenaars ontstonden tijdens de infoavonden en -wan-
Zwarte specht (foto: Francois Van Bauwel)
Gerheserheide - knakken (foto: Benjamine Bufkens)
delingen begin 1999. In mei 2000 werd het eerste gezamenlijk beperkt beheerplan goedgekeurd. Hierin was 19,6 ha bos van 21 boseigenaars opgenomen. Op de eerste gezamenlijke houtverkoop van de Bosgroep West-Limburg in oktober 2000 werd een lot van 390 m³ hout verkocht uit deze bossen. Dat was de eerste stap van het gezamenlijk beheer in de privébossen van Gerheserheide! Bij de opvolgronde in 2006 werden alle privéboseigenaars opnieuw aangeschreven en uitgenodigd. In 2006 sloten heel wat privéboseigenaars zich aan bij het in 2000 opgestarte beheerplan. Zo omvat het gezamenlijk beheerplan nu maar liefst 84 privéboseigenaars met ca. 75,5 ha bos! Bijna overal bestaat het bosbeheer uit het wegwerken van een beheerachterstand van grove den of Corsicaanse den. De grote troef van de Bosgroep is het feit dat zij rekening houdt met de wensen van de boseigenaar bij het bosbeheer. Niet iedereen wil op hetzelfde tempo deze achterstand wegwerken. Meestal gaat het om kleine tot heel kleine bosbestanden. Dankzij de gezamenlijke organisatie van de beheerwerken worden deze toch rendabel voor de individuele eigenaars. Bij de houtverkoop maakt de Bosgroep van vele kleine loten een gezamenlijk lot. Dit geeft hogere houtprijzen, wat iedereen ten goede komt! Door te dunnen en loofboomsoorten als zomereik en berk vrij te stellen, kan een grotere diversiteit worden verkregen. Dankzij dunningen valt meer licht op de bodem, waardoor de onderetage zich beter kan ontwikkelen en soorten als lijsterbes, spork en hazelaar meer kansen krijgen.
zoals dode bomen, heiderelicten, poelen, … De Amerikaanse vogelkers in Gerheserheide wordt sinds 2003 door een arbeidersploeg (van de Winning vzw) via sociale tewerkstelling aangepakt. In het jaar dat volgt op de hoofdbestrijding voert de ploeg telkens een nabehandeling uit. In veel bossen steken de boseigenaars zelf de handen uit de mouwen om de Amerikaanse vogelkers te bestrijden. In 2003 bestreed de ploeg in 4,6 ha bos Amerikaanse vogelkers en stelde een jong bos van ca. 90 are vrij. Tot nu toe werd al op ca. 18,5 ha bos Amerikaanse vogelkers bestreden. De toekomst
Voor veel bossen zijn dunningen voorzien in 2015 of 2016. Daarom organiseert de Bosgroep een tweede opvolgronde, waarbij gezamenlijke beheerwerken georganiseerd worden en nieuwe boseigenaars bij het gezamenlijk beheerplan kunnen aansluiten. De Bosgroep heeft alle boseigenaars binnen de perimeter van het boscomplex opnieuw aangeschreven en uitgenodigd voor een opvolgingsvergadering op zondag 6 oktober in het buurthuis van Heppen. De infovergadering wordt gevolgd door een wandeling om 11 uur. Op deze wandeling is iedereen welkom! De Bosgroep probeert op deze manier zoveel mogelijk mensen te interesseren om hun bossen goed te beheren. De bossen waar gedund moet worden, kunnen worden opgenomen in de gezamenlijke houtverkoop van de Limburgse Bosgroepen in juni 2015. Dat lijkt ver weg, maar alle afspraken met de boseigenaars moeten zijn gemaakt voor het eind van 2014.
Bij het beheer wordt ook aandacht gegeven aan ecologisch zeer interessante elementen, ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 15
wetgeving
Schade! En dan? Waarvoor is de bosbeheerder wel en niet aansprakelijk? De bos- en natuurwetgeving in Vlaanderen is complex: bosbeheerders zien door de bomen het bos niet meer. Regelmatig krijgt de Bosgroep vragen van boseigenaars over hoe het precies zit met hun aansprakelijkheid in schadegevallen. Hieronder geven we je de hoofdlijnen mee. Wanneer is de bosbeheerder aansprake- en de fout. De boseigenaar is bijgevolg aanlijk? sprakelijk en dient de schade te vergoeden.
Als persoon is iedereen aansprakelijk voor de schade, die hijzelf (zijn minderjarige kinderen, dieren of goederen) toebrengt aan derden. De schade, de fout en het verband tussen die 2 moet echter bewezen zijn. Beschadigt bijvoorbeeld een wandelaar zijn bril door even niet op te letten en tegen een boom te lopen, dan is er bewezen schade. Er is echter geen sprake van een fout van de boseigenaar en dat betekent dat de boseigenaar niet verantwoordelijk (aansprakelijk) is. De wandelaar had beter moeten opletten.
Komt de familiale verzekering tussen?
Met de verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid (in de volksmond ‘familiale verzekering’) dekt de boseigenaar zich in tegen de vergoeding die een derde kan eisen voor opgelopen schade. De verzekeringsmaatschappij neemt het risico van het betalen van een schadevergoeding over van de boseigenaar, zij het met aftrek van een eventuele vrijstelling (de zogenaamde franchise). Het is een misvatting te denken dat de verzekering niet zou tussenkomen als het bos slecht onderhouden is. Als Wanneer diezelfde wandelaar echter een tak de boseigenaar een fout heeft begaan en dus van een dode boom op zijn hoofd krijgt, waar- aansprakelijk is, komt de verzekering tussen. door zijn bril beschadigd geraakt, dan ontstaat een ander verhaal. Er is weer bewezen Zijn mijn boseigendommen mee verzeschade, maar ook een fout. De boseigenaar kerd? had kunnen voorkomen dat de tak afviel door In bijna alle polissen op de Belgische markt de dode boom te verwijderen of te onderhou- staat dat eigendommen of onroerende goededen: hij is verantwoordelijk voor dit gebrek. ren niet gelegen aan je thuisadres, mee gedekt Bovendien is er een verband tussen de schade zijn in de polis Burgerlijke Aansprakelijkheid. foto: Patrick Meesters
Dit betekent dat schade aan derden die door deze goederen werd veroorzaakt, wordt vergoed door de verzekeringsmaatschappij. De oppervlakte van de goederen is in heel wat polissen beperkt. Als dit het geval is, neem je best contact op met de verzekeringsagent om een bijkomende clausule in de polis op te laten nemen. Schade in voor publiek opengestelde bossen?
Als je je bos openstelt voor publiek, kun je genieten van een verzekering die werd afgesloten door de Vlaamse overheid. Deze verzekering dekt de burgerlijke aansprakelijkheid van alle eigenaren van opengestelde bossen in het Vlaams Gewest. Ongeacht of het eigendom privaat of openbaar is. Om aanspraak te kunnen maken op deze verzekering moet het slachtoffer te gast zijn in het bos en de geldende toegankelijkheidswetgeving hebben nageleefd. Gebeurt een ongeval bv. bij het niet naleven van het geldende toegankelijkheidsreglement dan komt 16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
zoekertjes de verzekering niet tussen en moet de schade gedragen worden door het slachtoffer. Wat kan ik doen om ongevallen te voorkomen?
Het is uiteraard altijd van belang dat je je bossen als goede ‘huisvader’ beheert. Het jaarlijks controleren van de gezondheids- en stabiliteitstoestand van de randbomen van je bos en de bomen langs opengestelde wegen of in
Bos te koop Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek bieden we een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bosbeheer gegarandeerd is.
Afspraken bij de zoekertjes: • Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. • Het zoekertje verschijnt eenmalig in ’t Limburgs Bosbelang. • De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos. • Als je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.
Hoe reageer je op een zoekertje? • Je neemt zelf contact op met de boseigenaar. • Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.
Te koop • HAM: 33,32 are; gemengd; 0475 87 24 23;pascal.van.waeyenberghe@skynet.be • NEERPELT: 2,64 ha; naaldhout; 011 64 54 49; lieske.j.cox@gmail.com • LUMMEN: 2,73 ha; gemengd; 011 57 13 30; herman.de.pauw@skynet.be • LUMMEN: 3,25 ha; naaldhout; 054 33 55 76
Wil je je bos verkopen? Plaats een zoekertje of contacteer je Bosgroep!
speelzones, kan hiervan deel uitmaken. Het toepassen van de visuele boomveiligheidscontrole (zie bladzijde 2 in dit Bosbelang) kan hierbij een handig hulpmiddel zijn.
Meer info? Contacteer je Bosgroep of het Agentschap voor Natuur en Bos www.natuurenbos.be
Dit artikel werd overgenomen uit de Bosbode ( jaargang 9 nummer 2) van de Oost-Vlaamse Bosgroepen.
foto: Patrick Meesters
‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 17
activiteitenkalender
Activiteiten Limburgse Bosgroepen BRANDHOUTVERKOPEN Dit najaar organiseren de Limburgse Bosgroepen opnieuw per regio een aantal gezamenlijke brandhoutverkopen. Aangemelde brandhoutliefhebbers uit de omgeving zullen hiervoor automatisch een uitnodiging ontvangen met vermelding van de juiste locatie. zaterdag 12/10/2013 - Brandhoutverkoop Bosgroep West-Limburg zaterdag 26/10/2013 - Brandhoutverkoop Bosgroep Hoge Kempen - deel 1 zaterdag 09/11/2013 - Brandhoutverkoop Bosgroep Hoge Kempen - deel 2 woensdag 27/11/2013 - Brandhoutverkoop Bosgroep Limburgse Duinen zaterdag 14/12/2013 - Brandhoutverkoop Bosgroep Noordoost-Limburg zaterdag 21/12/2013 - Brandhoutverkoop Bosgroep Zuid-Limburg
AANBOD LIMBURGSE BOSGROEPEN De Limburgse Bosgroepen organiseren regelmatig vormingsactiviteiten voor hun leden. Wil je zeker zijn van een plaats, schrijf dan snel in via de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63). We verwachten jouw inschrijving minimaal 3 weken vóór de cursus datum. Je inschrijving is pas definitief na overschrijving van de deelnameprijs op bankrekening BE48 7795 9073 9027. Meer gedetailleerde informatie ontvang je enkele weken voor de activiteit per post. Datum
Onderwerp
Organisatie/ Plaats
Prijs
zondag 6 oktober 2013
wandeling: Gerheserheide meer info zie pagina 13 - 15
Bosgroep West-Limburg: Ham/Heppen
gratis
vrijdag 11 oktober 2013
cursus: herhalingsdag kettingzaaggebruik
Bosgroep Zuid-Limburg*
€ 30
vrijdag 25 en zaterdag 26 oktober 2013
cursus: kettingzaag ECS 1
Bosgroep West-Limburg*
volzet
vrijdag 22 en zaterdag 23 november 2013
cursus: kettingzaag ECS 3
Bosgroep Limburgse Duinen*
volzet
zaterdag 14 december 2013
cursus: kettingzaag LHOS
Bosgroep Hoge Kempen*
volzet
*In samenwerking met Inverde (www.inverde.be) Herhalingscursus ’veilig kettingzaaggebruik’
Wie kettingzaaggebruik module 1 en/of 2 heeft gevolgd, zal op een veilige en verantwoorde manier met de kettingzaag kunnen omgaan. Niet iedereen heeft echter de gelegenheid om de aangeleerde technieken regelmatig te gebruiken. Na verloop van tijd vervaagt de kennis en dat kan leiden tot gevaarlijke situaties. Vandaar dat we een herhalingsdag organiseren om je op die manier nog eens, onder begeleiding, met de kettingzaag te laten werken. Het is enkel een praktijkdag. Veilig werken met de kettingzaag - ECS 1 basistechnieken
Dit onderdeel is het inleidende niveau voor kettingzaaggebruikers en omvat op de eerste dag de basis: gezondheid en veiligheid voor de gebruiker en onderhoud en inspectie van de kettingzaag. De tweede dag zullen we in het bos hout met een beperkte doorsnede afkorten en hulpmiddelen gebruiken voor het manipuleren en stapelen van hout. Veilig werken met de kettingzaag - ECS 3 gevorderde veltechnieken
Dit onderdeel is geschikt voor meer ervaren kettingzaaggebruikers en omvat het vellen van middelgrote en grote bomen, het verwijderen van grotere takken en het gebruiken van geschikt handliermateriaal. Hoe haal je daarmee vasthangende bomen neer? Veilig werken met de kettingzaag - LHOS (liggend hout onder spanning)
Volledig los van de Europese normen bieden Inverde en de Limburgse Bosgroepen een nieuwe eendaagse opleiding ’Liggend Hout Onder Spanning‘ (LHOS) aan. Inschrijven is alleen mogelijk als je minstens ECS1 of de vroegere KZ1 hebt gevolgd. Je leert op een veilige, ergonomische en efficiënte manier omgaan met hout onder spanning. Dit voornamelijk voor het opwerken van kruinhout, stormschade en wegen vrij te maken van omgewaaide bomen. De aangeleerde technieken zijn zeer nuttig bij het onttakken van gevelde bomen. Het oefenen gebeurt op de mobiele spanningsbank.
‘t Limburgs Bosbelang digitaal! Hier kan iedereen steeds de recente edities online raadplegen: www.issuu.com/limburgs_bosbelang Het ledenblad van de Limburgse Bosgroepen valt elk seizoen in je brievenbus. Wil jij graag bomen sparen? Wens je ‘t Limburgs Bosbelang enkel nog digitaal te raadplegen? Geef dan een seintje aan jouw Bosgroepsecretariaat!
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst
DIVERS AANBOD Wij verwijzen ook graag naar enkele andere interessante cursusmogelijkheden, waarvoor je je rechtstreeks bij de organisator kunt inschrijven. Datum
Onderwerp
Organisatie/ Plaats
start donderdag 10 oktober 2013
opleiding: postgraduaat bosbeheer
Genk: Hogeschool PXL / Centrum Duurzaam Groen
zondag 13 tot zondag 20 oktober 2013
Week van het Bos: supporter voor de natuur!
ANB: Agentschap voor Natuur en Bos
vrijdag 18 oktober 2013 (namiddag)
boekvoorstelling en excursie: van bospest tot bosboom
Herentals: BOS+ / Pro Silva Vlaanderen
vrijdag 30 mei tot zat. 14 juni 2014
BOSreis: Ecuador
BOS+
Postgraduaat bosbeheer PXL 2013-2014
Mensen die werken in de bosbeheersector (of die geïnteresseerd zijn in deze sector) krijgen een zeer gerichte vorming over bosbeheer. Na een grondige theoretische basis volgt de vertaling naar de praktijk. De vorming bestaat uit 3 modules: wetgeving en beleid, bosbeheer en een geïntegreerde module (met inbegrip van een eindwerk). Start: oktober 2013 Locatie: Centrum Duurzaam Groen in Genk. Meer info vind je via www.phl.be of bij Marleen Schepers (gsm 0477 54 21 14). Van bospest tot bosboom
Pro Silva Vlaanderen organiseert op vrijdag 18 oktober tijdens de Week van het Bos een activiteit over Amerikaanse vogelkers en het beheer ervan. Deze oorspronkelijk uit Amerika afkomstige boom is zo succesvol dat hij letterlijk als een bospest wordt ervaren en met alle middelen wordt bestreden. Menig beheerder heeft ervaren dat het bestrijden van Amerikaanse vogelkers de nodige investering vraagt (tijd en financiële middelen), maar lang niet altijd succesvol is. Tijdens deze namiddag wordt het nieuwe boek Amerikaanse vogelkers - van bospest tot bosboom gepresenteerd. In dit boek, geschreven door Bart Nyssen (Bosgroep Zuid Nederland), Jan den Ouden (Wageningen Universiteit) en Kris Verheyen (Universiteit Gent) wordt een nieuw perspectief geschetst voor de Amerikaanse vogelkers. De boom blijkt in zijn oorsprongsgebied een waardevolle boomsoort en heeft ook in onze bossen uiteindelijk gunstige effecten op het bosecosysteem. Margot Vanhellemont en Bart Nyssen zullen je tijdens hun presentaties kennis laten maken met dit nieuwe perspectief voor ‘de bospest’. Daarna laten Sus Willems (ANB), Wim Buysse (ANB) en Bart Nyssen je tijdens de excursie enkele bosbeelden zien die aan de basis liggen van de uitgewerkte beheerstrategie. De deelnameprijs bedraagt € 20 (incl. broodjesmaaltijd). Meer informatie vind je via www.bosplus.be of bij Sander Vandaele van BOS+ (tel. 09 264 90 54). BOSreis naar Ecuador
BOS+ organiseert in samenwerking met de Bosgroepen een 16-daagse reis naar Ecuador in 2014! Het uitgebreid reisprogramma kun je op aanvraag verkrijgen bij het personeel van de Limburgse Bosgroepen of rechtstreeks bij BOS+ (info@bosplus.be). Doel: mensen uit de Vlaamse bossector de kans geven om kennis te maken met de bosbouwrealiteit in een tropisch land. Hierbij ervaren de deelnemers ook de rijke Ecuadoraanse cultuur en de uitdagingen en realisaties van de lokale bosbouwprojecten. Reisdata (voorlopig): vrijdag 30 mei tot zaterdag 14 juni 2014 Groep: maximaal 16 personen Kostenraming: € 2 200 per persoon Inbegrepen: Vlucht Brussel-Madrid-Quito (heen en terug), lokale verplaatsingen met een privébus (20 personen) en 2 binnenlandse vluchten, alle accommodatie, 3 maaltijden per Ecuadorreis (foto: Jan Seynaeve) dag, begeleiding door Nederlandssprekende gids met ruime Ecuador ervaring, 2 bijeenkomsten onder begeleiding van BOS+ (vooraf en achteraf ). foto: Pascal vanhees Rechtstreeks inschrijven vóór 31 december 2013 bij BOS+ (tel. 09 264 90 56).
Colofon ’t Limburgs Bosbelang 42 | herfst
uitgave De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier.
hoofdredactie Johan Van den Broek
coördinatie Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be Karolien Van Diest karolien.vandiest@limburg.be
eindredactie Katrien Wittemans katrien.wittemans@limburg.be
redactiesecretariaat Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be
redactieraad Lore Bellings, Katrien Wittemans, Jasper Goffin, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest
redactie Lore Bellings, Benjamine Bufkens, Frederik Bollen, Vera Reymen en Karolien Van Diest
foto cover Limburgse Bosgroepen
cartoons Dirk Vercampt
tekstbewerking zeggenofschrijven.be: Vincent Westerwoudt
vormgeving & lay-out Dion Boodts, Grafische Producties, Informatie & Communicatie provincie Limburg Designpartner - Opglabbeek
druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek
postbus Limburgse Bosgroepen p/a provincie Limburg, Directie Ruimte Afdeling Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt tel. 011 23 83 20 bosgroepen@limburg.be www.bosgroepen.be
oplage 3 700 exemplaren
wettelijk depotnummer D/2008/5857/82
verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Deze publicatie werd gedrukt op houten chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
‘t Limburgs Bosbelang | 42 | herfst | 19
42 | herfst | in dit nummer
nuttige adressen
driemaandelijks tijdschrift | oktober-november-december 2013
Bosgroepen Noordoost-Limburg vzw
Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba
ondernemingsnummer 459 481 087
Universiteitslaan 1 3500 Hasselt
Coördinator
Medewerkers
ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@ limburg.be
Vera Reymen ir. Frederik Bollen tel. 011 23 83 63 fax 011 23 83 10
Adjunct-coördinator: Pascal Vanhees tel. 011 23 83 63
Secretariaat
Agentschap voor Natuur en Bos
Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014
Bosgroep
Coördinator
Coördinator
ir. Patrick Meesters tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@ limburg.be
ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be
Secretariaat
Evi Ghijsens tel. 011 23 73 28
Administratief coördinator: ir. Lore Bellings tel. 011 23 83 14 P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.limburg.be/bosgroepen www.bosgroepen.be fax 011 23 83 10
Bosgroep
Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30
West-Limburg vzw
ondernemingsnummer 479 742 895
Sabine Schraepen tel. 011 23 73 82
Secretariaat
Bosgroep Bosgroep
Zuid-Limburg vzw
Limburgse Duinen vzw
ondernemingsnummer 874 670 378
ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator
ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgse duinen@limburg.be Secretariaat
Coördinator
ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be
Het ANB staat in voor het beleid, het duurzaam beheren en versterken van natuur, bos en groen, samen met alle partners. De uitdaging is dan ook het verder uitbouwen van een partnerschap met de Limburgse Bosgroepen, als schakel tussen de private boseigenaren en ANB. Aanspreekpunt Bosgroepen
Jasper Goffin Agentschap voor Natuur en Bos Koningin Astridlaan 50 bus 5 3500 Hasselt gsm 0479 54 90 09
voorwoord .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 bosbeheer Visuele boomveiligheidscontrole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 bosbouwpraktijk Vel veilig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 bosgroepwerking Gezamenlijke houtverkoop 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 soort in de praktijk De Douglasspar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 bosgroep west-limburg in de kijker Gerheserheide .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 wetgeving Schade! En dan? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 zoekertjes Bos te koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 activiteitenkalender Activiteiten Limburgse Bosgroepen. . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Nuttige websites
Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be BOS+: www.bosplus.be Landelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.be Inverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be
Secretariaat
Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15 H a m o n tAchel
Lommel
Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be
boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kunt maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen • kaartmateriaal • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
Ne d e r land
N e e r p e lt O v e r p e lt
B o c h o lt
A nt w e rp e n
Kinrooi
Bree
HechtelEksel
Peer
Leopoldsburg Ham
Maaseik MeeuwenGruitrode
Beringen Tessenderlo HouthalenHelchteren
Opglabbeek DilsenStokkem
HeusdenZolder
As Zonhoven
Lummen
Genk H e r k- D e - S t a d Halen
Maasmechelen
H a s s e lt Diepenbeek
Zutendaal Lanaken
Nieuwerkerken Alken
Bilzen Kortessem
Wellen
B rab ant
H o e s e lt S i n t- T r u i d e n Borgloon
Heers
Riemst
Tongeren Voeren
Gingelom Herstappe
Luik