afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | april-mei-juni 2014
44 | lente
in dit nummer o.a.
Brandhoutverkopen De tamme kastanje Een paard in het bos
BelgiĂŤ-Belgique p.b. hasselt 1 12/675
voorwoord Beste bosbeheerder De jaarlijkse ledenbijeenkomst in Alden Biezen op zaterdag 22 maart 2014 is nog maar net achter de rug. Het was andermaal een groot succes, zowel inhoudelijk, als qua opkomst. Onze medewerkers van de Bosgroepen werken al volop aan een nieuw evenement: op zondag 19 oktober 2014 gaat in Zutendaal een Bos- en Houtbeurs door. Wie zich soms afvraagt wat er zoal met het Limburgs hout gebeurt of kan gebeuren, kan dat daar te weten te komen! Op pagina 6 vindt u een bijdrage over de boomsleper Hugo Machiels en zijn werkzaamheden in de (Limburgse) bossen. Inmiddels heb ik de kans gehad om Hugo persoonlijk te ontmoeten. Ik wil onderzoeken hoe in het Limburgs bosbeheer de economische benadering zo goed mogelijk kan verzoend worden met traditie en erfgoed. Ook hier kunnen we in Limburg andermaal een voorbeeld zijn. Traditie en erfgoed combineren met innovatie als het gaat om bos- en natuurbeheer. Is dat geen mooie uitdaging? Veel leesgenot!
bosgroepwerking
Meer dan 3 300 stère brandhout verkopen ... Dat doe je niet alleen! De vraag naar brandhout zit overal in de lift. Steeds meer mensen willen hun brandhout zelf zagen en uit het bos halen. Lokaal brandhout is immers een logische en ecologische keuze om je woning te verwarmen. Afgelopen winter organiseerde elke Limburgse Bosgroep opnieuw minstens 1 gezamenlijke brandhoutverkoop voor particulieren. Meer dan 3 300 stère brandhout uit Limburgs privébos werd zo verkocht: een record! We zijn trots op de goede verkopen, want er komt heel wat bij kijken. In dit artikel geven we je graag ‘een blik achter de schermen’ en een idee van het belang van deze werking. Brandhout in privébos
Als individuele boseigenaar is het niet zo simpel om brandhout goed te verkopen. Hoe vind je immers geïnteresseerden? Het werd tot niet zo lang geleden (bijna) gratis weg gegeven en exploitaties verliepen niet altijd zonder problemen: mondelinge afspraken werden niet gerespecteerd, alleen het dikste hout werd afgevoerd, te grote en eigenlijk te vermijden sporen werden gereden, ... Sinds het ontstaan van de Bosgroepen is echter een goed werkend en groeiend brandhoutcircuit in Limburg ontstaan. Hoewel wij ons richten op privéboseigenaars, zijn heel wat nietboseigenaars lid. De meeste van die sympathiserende leden hebben interesse in brandhout en worden door ons uitgenodigd bij een verkoop. Zij kunnen ons vormingsaanbod aan ledentarief volgen. Het is opvallend dat de terugkerende brandhoutkopers steeds professioneler worden en ondertussen ook al gespecialiseerd knotwerk van randbomen met gemak uitvoeren!
Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur voorzitter van de Limburgse Bosgroepen
Knotwerk (foto: Annemie Hannosset)
Brandhout voor meer natuur
De opleving van deze oeroude beheervorm biedt veel kansen! Doorgaans worden deze werken door particulieren met veel zorg uitgevoerd en met weinig of geen grote machines. Door de brandhoutverkopen gebeuren voor het bos nuttige kappingen die anders moeilijk organiseerbaar zijn. Dankzij het opnieuw afzetten van hakhout in hakhout- of middelhoutbossen, verhogen de natuurwaarden. Onderetages worden vlak voor de industriële verkoop afgezaagd om de exploitatie makkelijker te laten verlopen. Indien er ongewenste exoten zoals Amerikaanse vogelkers in de onderetage staan, wordt de brandhoutkoper gevraagd deze onmiddellijk te bestrijden. Bij de onderbegroeiing van populier is het net wenselijk zoveel mogelijk te behouden. Door de onderetage vooraf af te zagen hebben de stobben meer kans om de grote 2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
Bosgroep
Aantal boseigenaars
Aantal verkochte loten
Aantal niet-verkochte loten
Aantal stère
Gem. prijs/stère
Aantal kopers
WL
24
48
0
624,00
17,99
34
HK
38
95
3
1066,00
16,27
39
LD
8
55
0
813,50
13,91
28
NOL
15
35
5
372,50
19,09
19
ZL
4
21
0
423,00
13,94
13
Totaal
89
254
8
3299,00
16,03
133
De voorbereiding van een brandhoutverkoop In 12 stappen
foto: Annemie Hannosset
1. bezoeken bos met boseigenaar (maken afspraken en afsluiten overeenkomst) 2. aanvragen kapmachtiging en/of checken beheerplan 3. versturen schalmopdrachten aan bosbouwbedrijven (aanduiden en opmeten te kappen hout) 4. verwerken van de meetgegevens en voorbereiden lot indeling 5. indelen loten op terrein 6. voorbereiden kaartmateriaal en opstellen catalogus 7. selecteren kopers, versturen catalogus en reserveren verkoopzaal 8. voorbereiden presentatie en overeenkomsten voor kopers 9. organiseren kijkdag en verkoopdag 10. factureren en doorstorten naar de eigenaars 11. verzenden brief met biedingsinfo naar de eigenaar 12. controleren van de exploitatie en communicatie
werken te overleven en achteraf beter terug uit te schieten. Met het oog op de nieuwe natuurwetgeving gaat dit beheer nodig zijn om de bosnatuurwaarden te herstellen. Steeds meer ‘moeilijke boswerken’ worden met zorg uitgevoerd door particulieren. Het zijn moeilijk organiseerbare of kostbare werkzaamheden, zoals het knotten van knotbomen of bosrandenbeheer. En dit zonder kosten voor de eigenaar of de maatschappij! Dankzij dit netwerk van brandhoutkopers krijgen honderden Limburgers de kans om het bos weer te leren kennen: zo werken we tegelijk aan een groter draagvlak voor bos en goed bosbeheer.
foto: Geert Webers
Achter de schermen van een brandhoutverkoop
Een houtverkoop is niet zomaar georganiseerd. Als koper of verkoper ben je daar uiteraard niet mee bezig, maar wat komt er bij de organisatie eigenlijk kijken? Ter vereenvoudiging groepeerden we alle handelingen in 12 stappen. Het meeste werk gebeurt door het bosgroeppersoneel: de bosgroepcoördinator, de coördinator houtverkoop, de medewerkster van de Bosgroep en onze medewerkster van CoLimBo. Ook de inzet van onze bosconsulenten is cruciaal. De goede resultaten ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 3
bosgroepwerking
Een bijna-beëindigde werkplaats (foto: Frederik Bollen)
ontstaan dankzij het werk van al deze betrokkenen. Bij zoveel stappen loopt er weleens iets mis, maar dan doen we al het nodige om dit recht te trekken. Enkele betrokkenen aan het woord
De brandhoutverkopen geven indrukwekkende cijferresultaten. Nog belangrijker is het netwerk dat zich via de werking rond goed bosbeheer ontwikkelt. Bij het brandhoutverhaal spelen heel veel verschillende mensen een rol die ze zelf uniek invullen. Zo blijken sommige kopers ongevraagd het hout met een trekpaard uit te slepen. Anderen besluiten het bos te sparen door het hout met de hand uit te dragen.
Minder goed uitgeruste kopers moeten al eens een beroep doen op anderen om zich met een tractor te laten lostrekken ... • Noeste werkers achter de schermen: Vera en Ine Medewerkster Ine maakt verkoop na verkoop de kaartjes en dat is een puzzel met heel veel stukjes. Daarna drukt de kopiekamer de catalogussen en regelt Vera de locatie van de verkoop: ‘Een terugkomend gegeven is dat het erg moeilijk is om het aantal kandidaat-kopers goed in te schatten. Meestal zijn de zaaltjes te klein of te groot, zodat vaak op de laatste moment nog flink met stoelen geschoven moet worden!’ Vera regelt ook al het materiaal voor de verkoopdag (projector, scherm, kassa en de onmisbare afklophamer). ‘Na de verkoopdag heb ik nog heel wat werk: de inkomsten moeten uitgesplitst en doorgestort naar de juiste eigenaar.’ Gelukkig ontsnapt weinig aan Vera’s arendsoog. • Zagende vrouwen: bekwame Mieke Mieke Van Sweevelt is een van de weinige dames onder onze brandhoutkopers en dus een opvallende verschijning. Ze volgde de opleidingen ECS 1, 2 en 3 om veiliger en deskundiger met de kettingzaag te werken. ‘Aan de warmte kun je voelen welk boomsoort aan het branden is. De gloed die er vanaf straalt als er een goed stuk eik in brandt, is onvergelijkbaar. Soms beeld ik me al bij het verzagen van de stukken hout in, hoe die zullen branden en hoe dat dan aanvoelt.‘
foto: Geert Webers
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
Een tijdje terug volgde Mieke de opleiding Bosbouwbekwaamheid, die ook boswachters moeten volgen. Haar brandhout koopt ze al enkele jaren op regelmatige basis bij de Bosgroep. Mooi meegeno-
Van Sweevelt Mieke in actie (foto: Annemie Hannosset)
men voor de boseigenaar van het bos waar Mieke werkt: uit liefde voor het bos ruimt ze al het afval op dat ze tijdens de werken tegenkomt! Bij het zaagwerk helpen haar vriend Patrick en haar zoon Nico. ’Vorig jaar in de winter hebben we erg veel geluk gehad. Het vroor 14 graden en we moesten nog een boom vellen. We moesten ‘m lieren, zodat hij niet op een schuurVan Sweevelt Mieke tje terecht zou komen. Ik was (foto: Annemie Hannosset) aan het zagen en Patrick en mijn zoon stonden aan de lier, die we met een moeilijke constructie aan 3 bomen hadden vastgemaakt. De lier brak af met een knal en hij kwam met veel kracht op mijn zoon terecht. Door de slag verloor hij het bewustzijn: wij vreesden het ergste. Gelukkig kwam hij er met de schrik vanaf. Je denkt dan eerst ‘dat doe ik nooit meer’ maar de volgende dag sta je toch weer in het bos …’
Bij de opvolging is hij er alert op dat de aanwezigen de gevraagde veiligheidskledij dragen. ’Niet iedereen heeft evenveel ervaring in de bosbouw daarom vragen we steeds veiligheidskledij te dragen, in ieders belang. Ook bij geoefenden kan er al eens iets mislopen. Beter voorkomen dan genezen. In plaats van al te dwingend over te komen, informeer ik de mensen die nog niet met de veiligheidskledij in orde zijn. Dit en het feit dat ze zien dat anderen wel deze kledij dragen, is reeds voldoende om hen de volgende keer met de noodzakelijke kleding in het bos aan te treffen!’ • Tevreden eigenaars: André André Kellens van de Bosgroep Hoge Kempen is erg tevreden over de organisatie en de bosgroepondersteuning: ‘In mijn bossen was al lang geen hout meer gekapt. Op mijn leeftijd (83 jaar!) is het niet meer haalbaar om zelf in mijn bos te werken. Via de Bosgroep verkoop ik in mijn bossen nu hout op stam en kan ik van de opbrengst gekloven brandhout kopen!’
• Informerende bosconsulenten: René Samen met heel wat collega-bosconsulenten volgt René Simons dit jaar de exploitatie van een aantal brandhoutloten op. Hij is onder de indruk van de moeite die de kopers doen om zich aan de verkoopvoorwaarden te houden. ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 5
bosbeheer
Er staat een paard in het bos En dat werkt wel zo efficiënt …
Er was eens een bos in Helchteren met Amerikaanse vogelkers in de onderetage. De stammetjes waren te klein voor brandhout en te groot voor bladbesproeiing ... De beheerder zette het trekpaard in om de exoot uit te trekken en nodigde de Bosgroep uit om eens te komen kijken. Het was een indrukwekkend schouwspel! De bestrijding van Amerikaanse vogelkers
Je hebt bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers eigenlijk twee mogelijkheden: uittrekken of behandelen met glyfosaat. Glyfosaat is niet onschuldig: het is acuut giftig voor vissen en amfibieën en kan moeilijk uit drinkwater worden verwijderd. Ook voor de mens is glyfosaat allicht niet volledig onschuldig. Het gebruik ervan op natte percelen is dus sowieso af te raden. Het uittrekken van de Amerikaanse vogelkers met wortel en al is meestal moeilijk. Zeker bij dikkere exemplaren is dit erg arbeidsintensief en dus zeer kostelijk. Meestal is zelfs een kleine kraan nodig, maar het kan dus ook met trekpaarden. En voor dikkere bomen met twee trekpaarden. Met een trekpaard?
Het Belgisch trekpaard heeft een rijke geschiedenis (zie ook ’t Limburgs Bosbelang nummer 38), maar geraakte in de loop 6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
Het trekpaard in volle glorie.
Het paard is wendbaar en komt gemakkelijk op onbegaanbare plekken: de machines leggen het dan af tegen het geluidloze dier. Zeer bepalend is het feit dat het paard minder bodemdruk en bodemschade veroorzaakt en dus de vegetatie spaart. De boomsleper en zijn paard aan het werk
De boomsleper bevestigde de ketting rondom de uit te trekken boom en bereidde het trekpaard voor. Voor een geoefend paard is dit allemaal niet erg ingewikkeld, maar in het begin vereist dit een goede training en
De belangrijke wendbaarheid .
van vorige eeuw bijna in de vergetelheid. Inmiddels is het trekpaard terug in de bosbouw door de opleving van oude ambachten en tradities, maar zeker ook wegens de efficiëntie.
Het paard komt overal.
die kan zelfs tot 6 maanden duren. De ketting moet juist aangespannen staan en als dat niet het geval is of het tuig zit niet correct, moet het paard een stapje terugdoen.
Geschiedenis met toekomst
Over de bestrijding van Amerikaanse vogelkers is de afgelopen jaren veel gediscussieerd in Vlaanderen en Nederland. In dat kader organiseren de Limburgse Bosgroepen binnenkort een excursie (zie de Activiteitenkalender op blz. 18 in dit nummer). In de toekomst zullen de Limburgse Bosgroepen alternatieve beheervormen voor bossen met Amerikaanse vogelkers verder ontwikkelen. Er staan in Limburg alvast een paar paarden en boomslepers klaar om aan de slag te gaan!
De ketting is eenvoudig te bevestigen.
Toen de ketting juist zat en correct was aangespannen, trok het paard de exoot achteloos uit de grond. Met een paar heldere commando’s kreeg de boomsleper het paard op juiste koers. De diameter van de exoten was niet groot, dus dit was voor het paard werk van de lichtere categorie. De stammetjes werden vervolgens op een hoop verzameld en later verhakseld.
Slepen naar de verzamelplaats.
Het paard wandelt achteloos weg.
Een bedenking
Op deze manier verdwijnen de grotere exoten, maar dat neemt niet weg dat de zaden in de grond nog altijd kunnen ontkiemen. Het is van groot belang dat je die zaden verwijdert om te voorkomen dat ze opnieuw zaad vormen. Ook het planten van soorten die de concurrentie met de Amerikaanse vogelkers aankunnen, is een interessante piste. De foto’s van dit artikel zijn allemaal van Jan Mampaey.
De boom volgt gewillig.
‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 7
soort in de kijker
Een zeer herkenbaar blad (foto: Karolien Van Diest)
De tamme kastanje Ruwe bolster, blanke pit!
Dreef (foto: Jean-Pol Grandmont)
De tamme kastanje komt sinds een paar duizend jaar in onze bossen voor. Onze voorouders zagen deze boom met zijn duurzaam hout en lekkere kastanjes graag in hun bossen staan en hielpen de natuurlijke verspreiding een handje! Tamme kastanje heeft zich goed in onze ecosystemen ingeburgerd, maar de soort bevindt zich in dezelfde categorie van ‘exoten’ als Amerikaanse eik en Amerikaanse vogelkers. De klimaatverandering maakt een revisie wenselijk. We stellen de soort graag aan je voor. Een goed ingeburgerde gast
Tam, maar grof gezaagd
De Castanea sativa is een loofboom uit de familie van de eik en de beuk. In onze regio is de boom een exoot aangezien hij uit het Middellandse Zeegebied komt en niet op eigen houtje naar onze regio migreerde. Omwille van zijn goede inburgering in onze bossen en zijn grote waarde voor mens en natuur beschouwen de meeste bosbouwers hem eigenlijk eerder als inheems. Men vertelt meestal dat de Romeinen de tamme kastanje naar Noord-Europa brachten. Recent onderzoek leert echter dat die introductie eerder gebeurd moet zijn: de boom kwam bij ons al voor rond 200 voor Christus. Waarschijnlijk brachten de Kelten de lekkere vruchten van deze veelzijdige boom mee en zorgden zij voor verspreiding. In de Middellandse zeegebieden is de tamme kastanje traditioneel één van de belangrijkste bosboom soorten.
De boom groeit snel en wordt ongeveer 500 tot 1500 jaar oud, maar is heel gevoelig voor ringvormig kernrot, waardoor de leeftijd vaak beperkt wordt tot 100 à 150 jaar. De schors is aanvankelijk glad en grijsbruin, maar wordt met de jaren grijsbruin met lange evenwijdige groeven die spiraalsgewijs over de stam verlopen. De bladeren zijn lang, lancetvormig en grof gezaagd met een tweerijige, afwisselende bladtand. Aan de bovenzijde zijn ze glanzend donkergroen en aan de onderzijde ietsje lichter.
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
Tam, maar grof gestekeld
Na het uitlopen van de bladeren verschijnen mannelijke bloemen die als een parelsnoer aan rechtopstaande, lange katjes zitten. De vrouwelijke bloemen bevinden zich aan de basis van die katjes en zijn omgeven door een groene, schubachtig bebladerde vrucht-
beker. Kevers, vliegen en bijen zorgen voor de bestuiving. De kastanjes zijn de vruchten. Ze hebben een taaie, glanzende, roodbruine schil en een puntige top met zes zwarte haren. In tegenstelling tot de paardenkastanje is het witgerimpelde vruchtvlees van de tamme kastanje eetbaar. Meestal zitten drie kastanjes bijeen in een geelbruine, stekelige vruchtbeker, die zich opent met vier kleppen. De stekels zijn een afweerwapen tegen vraat door o.a. vogels en eekhoorns. In de bossen
De tamme kastanje is een soort die het prima in onze bossen doet. Als hoogstammige boom kan hij uitgroeien tot een zeer mooie, oude boom. Natuurlijk op voorwaarde dat het kernrot waarvoor hij zo gevoelig is, hem niet voortijdig aantast. Nog vaker vinden we hem bij ons terug als meerstammig hakhout. Zo vinden we in heel wat oude bossen oude hakhoutstoven van tamme kastanje terug, zoals in de onderetage van de middelhoutbossen in het provinciaal domein Nieuwenhoven. Hij is één van de weinige (nietinvasieve) loofboomsoorten die in onze vrij donkere naaldhoutbossen in de onderetage goed groeien, dankzij zijn groot schaduwverdragend vermogen. Ook in zijn oorsprongs-
regio komt tamme kastanje vooral als hakhout voor in grote hakhoutbossen. Helaas subsidieert de overheid de tamme kastanje niet bij (her)bebossing, omdat men hem nog in categorie van exoten plaatst. Dit remt de mogelijkheden van deze soort in onze bossen, zowel voor natuur als houtproductie. Tamme kastanje groeit op de meeste bodems, zolang het geen te droge, te kalkrijke bodems of zware kleibodems zijn. Kastanjehout
Kastanjehout is uitstekend timmerhout. Het lijkt qua kleur en structuur op eikenhout en heeft een hoge duurzaamheid doordat er veel looizuur in het (kern)hout zit. Daardoor is het zonder enige behandeling een goede houtsoort voor buitengebruik. De gespleten kastanjehouten tuinafrasteringen die de afgelopen jaren erg populair werden, zijn hier een mooi voorbeeld. Maar ook voor wei-
depalen is kastanje geschikt. Daarnaast is het prima brandhout. Niet verwonderlijk dat de tamme kastanje in het Middellands Zeegebied zo’n belangrijke boom is! Omwille van het eerder vermelde ringvormig kernrot dat frequent bij tamme kastanje voorkomt, worden de stammen vaak gekapt als ze nog maar een beperkte omtrek hebben. Daarom zie je bijvoorbeeld zelden brede parketplanken van tamme kastanje. De reputatiemakende vrucht
De ruwe bolster van de tamme kastanje (foto: Karolien Van Diest)
De tamme kastanje levert al gauw 60 kg vruchten per jaar als hij 50 jaar oud is. Heel wat dieren eten gretig van de vruchten: eekhoorns, reeën, gaaien, kraaien, muizen en wilde zwijnen,
maar ook insecten. En laten we onze eigen soort niet vergeten! Ook wij kunnen kastanjes smaken, zoals talrijke recepten illustreren. Onze grootouders kenden al gepofte kastanjes die men als snoep in de herfst at. In Centraal-Europa verkoopt men deze in het seizoen nog steeds op straat. In veel regio’s is kastanjepuree een bekend dessert of bijgerecht. Het is zelfs in blik of diepgevroren te koop. Vandaag de dag eten we kastanjes dus vooral als bijgerecht, maar wist je dat een soort pap of brood van kastanjemeel vroeger voor veel mensen een belangrijk deel van de basisvoeding was?
Toepassing onbehandelde kastanje omheining paard (foto: Inverde)
Spiraalsgewijze groeven in de schors (foto: Han van Meegeren)
‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 9
bosgroep limburgse duinen in de kijker
Domein Hoeverheide Toekomstgericht bosbeheer op arme grond op heidepercelen rond 1919, enkele jaren na de ontdekking van steenkool te As. Het hout van deze bestanden moest op termijn dienen als mijnhout. Vanaf de Tweede Wereldoorlog werd vooral Corsicaanse den aangeplant. Een domein met vele functies
Het domein bestaat nog steeds voornamelijk uit naaldhoutbestanden en Amerikaanse eik. Rond het kasteeltje ligt een parkzone met een kleine boomgaard en een groentetuin. In de oude beukenbomen achter het kasteeltje broeden zwarte spechten en kauwtjes. De Thuyadreef is het uitgelezen domein van goud- en vuurgoudhaantjes.
De oude Thuyadreef
De Bosgroep Limburgse Duinen is actief in de bossen op de armste zandgronden van Limburg, nl. in Zonhoven, Houthalen-Helchteren, Hechtel-Eksel, Overpelt en Lommel en richt zich op de sterk versnipperde privébossen in dit gebied. Het bosbeheer heeft hier vaak lang stil gelegen met alle gevolgen van dien. Toch heeft deze regio bossen waar al meer dan 100 jaar aan consequent bosbeheer wordt gedaan. Het huidige beheerplan van domein Hoeverheide voorziet in een toekomstgerichte en per zone verschillende aanpak. Zo zetten de huidige beheerders het vroeger ingezette beheer door. Van middeleeuwse heidevlakte tot mijnhoutaanplanting
Hoeverheide is ontstaan op de heidevlakten die tijdens het Ancien Régime toebehoorden aan de Benedictijnen van St.-Truiden. Na de verbeurdverklaring van kerkelijke goederen rond 1800 kreeg de gemeente Helchteren het eigendom. De regering voerde na de Belgische onafhankelijkheid echter een belasting in op niet-ontgonnen land. Het land moest zo snel mogelijk ontwikkeld worden en werd daarom aan gunstige voorwaarden verkocht. Rijke industriëlen kregen zo grote domeinen in handen.
Dreven in domein Hoeverheide
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
De Aalsterse senator Léon Leirens - Eliaert kocht in 1860 550 ha van de gemeente Helchteren en bouwde daarop een vakantiewoning in de vorm van een neorenaissancistisch kasteeltje. Hij liet zich hierbij inspireren door de Toscaanse bouwstijl. Rond het kasteel legde hij een klein Engels park aan en een groenten- en fruittuin. Bovendien plantte hij een voor die tijd nieuwe soort aan: de Amerikaanse eik. In 1896 ging het domein over op de schoonzoon van de senator: Charles-Anne Lienart. Hij plantte de eerste grove dennenbossen
Sinds 2004 ligt het ganse domein in VENgebied (Vlaams Ecologisch Netwerk) en wordt het langzaam omgevormd naar een gemengd naald- en loofhoutbos met hoofdzakelijk inheemse houtsoorten. Open plekken zorgen voor een hogere natuurwaarde. In het bos broeden de zwarte specht, bosuil, buizerd, sperwer, havik, …
Hoeverheide nu Het domein Hoeverheide is 70 ha groot en eigendom van de familie Coolens uit Hasselt. Sinds de start van de beheerwerken in 2004 geeft de Bosgroep praktisch advies en hulp aan de domeinbeheerder, Guy Coolens. Omgekeerd helpt hij de Limburgse Bosgroepen als ondervoorzitter van de Bosgroep Limburgse Duinen en als voorzitter van CoLimBo.
In het midden van het domein bevinden zich de 20 ha landduinen die na de laatste ijstijd ontstonden. Door beplanting werden deze duinen gefixeerd, maar ze blijven zeer zichtbaar. Al jarenlang broedt de nachtzwaluw hier.
evolueren naar een ijl berken- en dennenbos. De duinengordel moet zo voor de nachtzwaluw een ideale biotoop blijven. Als de landduinen zich herstellen zal de connectiviteit verbeteren tussen de twee grote heideterrein en (de militaire domeinen Kamp van Beverlo en het Schietterrein van de luchtmacht) en zal er een ‘stapsteen’ ontstaan voor soorten die gebonden zijn aan de droge heide (heidespurrie, heivlinder, boomleeuwerik, …).
Bosbeheer in zones
De eigenaars van de laatste 100 jaar beschouwden bosbeheer altijd als een dynamisch gegeven en richtten zich op de lange termijn. Het nieuwe bosbeheerplan zet die lijn voort en is een mooi voorbeeld van planmatig multifunctioneel bosbeheer in de Kempen. Het verwoordt de toekomstvisie die de cultuurhistorische eigenheid van het domein moet behouden. Langzame omvorming naar een gemengd naald- en loofhoutbos moet het bos veerkracht geven om nieuwe en onbekende bedreigingen van o.a. klimaatsverandering te weerstaan. Om tegelijkertijd elke typische functie zo goed mogelijk in de beheervisie te dienen, is domein Hoeverheide opgedeeld in zones.
INHEEMS NAALDHOUT Dit gedeelte stamt uit de jaren ‘20. De komende 20 jaren blijft het min of meer zoals het er nu uitziet. Toch zal men tijdig en soms sterk moeten dunnen om een onderetage met loofhout te creëren die de natuurwaarden verhoogt.
PARK
Mammoetboom met uilenkast
DUINENGORDEL In deze zone moeten de middeleeuwse landduinen zich opnieuw ontwikkelen. Echte stuifzandwerking is niet meer mogelijk, maar men kan wel de afwisseling in de vegetatiestructuur bewaren door aangepast te kappen. Het beheerplan probeert de pioniervegetaties in stand te houden (korstmossen, struikheide, …) door de zandige oppervlaktes niet te laten begroeien door berk, spork of lijsterbes. In de komende 20 jaar zal het bos door een aangepast dunningsprogramma
Dit gedeelte stamt uit de 19e eeuw en zal zijn parkfunctie behouden. In een park staan exoten op hun plaats. Hoe exotischer, hoe liever. De aanwezige levensbomen, mammoetbomen, … worden hier naast de inheemse bomen behouden. Sterker nog, hier worden ze ook vervangen, gekweekt en geplant. De dreefstructuren, de groentetuin en de kleine boomgaard blijven onaangeraakt, evenals de 100-jarige Thuyadreef van 250 m lengte. Ook de Sequoia giganteum met een omtrek van 5 m wordt gehandhaafd. Uiteraard worden deze merkwaardigheden behouden omwille van de cultuurhistorische waarde.
OPEN PLEK De bedoeling is dat hier heide zich ontwikkelt, eventueel door plaggen. Sinds de kap-
‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 11
bosgroep limburgse duinen in de kijker beurt in 2010 groeit er vrij veel bochtige smele. Mede door de samenwerking met een herder en zijn kudde, zal de heide zich spontaan gaan ontwikkelen. De bestaande oude zeedennen en zwarte Oostenrijkse dennen blijven de blikvangers van deze open plek, die zich volledig in een paraboolduin bevinden. De duin zelf zal op welbepaalde tijdstippen worden opengekapt.
PRODUCTIE In deze zone vindt men de mijnhoutaanplanting terug uit 1950 tot 1955 met vooral Corsicaanse den (variĂŤteit Koekelaere). In de loop van het beheerplan worden deze bestanden verder uitgedund op regelmatige tijdstippen. Aan het einde van deze beheerperiode duidt men vier percelen aan waarop een kaalkap wordt doorgevoerd om de natuurlijke verjonging van de Corsicaanse den te stimuleren. Hier blijft het volume dat men kapt kleiner dan de aanwas.
OMVORMING Deze zone bevindt zich op de rand van de Broekbeekvallei. Gedeelten werden als akkerland gebruikt en dus in het verleden beperkt bemest. Op dit ogenblik bestaat deze zone uit donkere sparrenbossen waar onderbegroeiing vrijwel afwezig is. Op termijn moet hier hoofdzakelijk loofhout voorkomen. Men zal door gefaseerde kaalkappingen trachten deze sparrenbossen te vervangen door gemengde loofbomen en een beperkte hoeveelheid Douglas. Bosomvorming nieuwe stijl
Fijnsparren met mierenhoop
Productiebos met Corsicaanse dennen
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
Vroeger vormde men het bos om door na een kaalkap een andere boomsoort aan te planten. Het bosbeheerplan voor het domein Hoeverheide voorziet erin op termijn de homogene bestanden van exoten, zoals de Corsicaanse den en Amerikaanse eik, om te vormen tot onge-
Veel mossoorten voelen zich hier thuis
lijkjarige en gemengde bestanden. Minstens 30 % van het grondvlak zal daarbij worden ingenomen door inheemse loofbomen. Op lange termijn streeft men naar 80 % inheemse soorten in alle bestanden door deze bij zowel dunning als verjonging te bevoordelen. Beheer van Amerikaanse vogelkers
Het domein is een voorbeeld geworden van hoe je Amerikaanse vogelkers in een groot domein onder controle kan krijgen ĂŠn houden. In het verleden werd de Amerikaanse vogelkers al door plaatselijke vrijwilligers bestreden. Vanaf 2007 zorgde de arbeidersploeg van de Bosgroep voor intensieve nazorg, zodat de Amerikaanse vogelkers in heel het domein onder controle is. Elk bestand dat gekapt wordt, blijft maximaal twee jaar braak liggen. Dit biedt de arbeiders de kans om de Amerikaanse vogelkers te bestrijden. Blijvende opvolging is nodig, omdat rond domein Hoeverheide twee haarden van Amerikaanse vogelkers liggen.
Goudhaantje (foto: IFrank Vassen)
Bedreigingen
Sinds enkele jaren wordt domein Hoeverheide regelmatig bezocht door everzwijnen. Op dit moment is de impact van deze dieren op het bosbeheer beperkt. Als hun populatie toeneemt, zullen jonge aanplantingen wel beschermd moeten worden.
Vroeger was het lagergelegen gedeelte van het domein een stuk natter, maar door mijnverzakkingen is het droger geworden. Op termijn zou een verdere daling van het grondwater de mogelijkheden van bosbouw kunnen beperken. Ook klimaatveranderingen kunnen een belangrijke bedreiging vormen. Langere droogteperiodes maken het bos immers brandgevoelig en stormen kunnen het bos danig beschadigen.
De grootste bedreiging op korte termijn is echter de aanleg van de omleidingsweg van de A24, die het terrein doormidden zou snijden. Tunnels kunnen een oplossing zijn, maar het is op dit moment nog onduidelijk of die zullen worden aangelegd.
Wandelen in Hoeverheide Op een van de armste gronden van Vlaanderen staan nu schitterende bossen door consequent beheer van verschillende generaties. De Bosgroep Limburgse Duinen en Guy Coolens nodigen je uit voor een wandeling in het domein op zaterdag 3 mei. Meer informatie vind je terug in de Activiteitenkalender op pagina 17.
Foto’s van dit artikel zijn van Annemie Hannosset.
‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 13
bosgroepwerking
De Bos- en Houtbeurs in Zutendaal De beurs over brandhout, bosbeheer en houttoepassingen Wil je meer weten over houttoepassingen en bosbeheer? Kom dan zeker naar de Bosen Houtbeurs in Zutendaal op zondag 19 oktober 2014! In tegenstelling tot de editie van 2006 die zich specifiek op brandhout richtte, kreeg de beurs deze keer de naam ‘Bos- en Houtbeurs’. Deze editie komt er veel meer over bos, hout en bosbeheer aan bod. Zowel theorie als praktijk worden die dag getoond. Ook Roland Vrijens zal die dag op de beurs aanwezig zijn om een selectie te tonen uit zijn indrukwekkende verzameling kettingzagen. Wat drijft iemand om kettingzagen te verzamelen?
De Bos- en Houtbeurs De beurs wordt georganiseerd door de Limburgse Bosgroepen in samenwerking met de provincie Limburg, Inverde, Defensie en het Agentschap voor Natuur en Bos. Bij de vorige editie stond brandhout centraal, maar deze keer krijgt de bezoeker theoretische en praktische informatie over brandhout, bos, hout en bosbeheer.
Wil je deelnemen? Wie ideeën of vragen heeft of wil deelnemen, neemt best contact op met Patrick Meesters, coördinator Bosgroep Hoge Kempen, op tel. 0475 46 04 42 of via een mail naar patrick. meesters@limburg.be.
Het prille begin
Sinds zijn jeugd is Roland gefascineerd door kleine verbrandingsmotors van brommers, tuingereedschap, … Hoewel hij geen specialist is in bosbeheer of houtbewerking, apprecieert hij motor- en handgereedschap met een goede kwaliteit in het algemeen. Ingenieur elektromechanica van opleiding, werkte hij als verkoopingenieur voor diverse bedrijven. Sinds 1970 begon hij kettingzagen van alle belangrijke merken en van minstens 70 cc te verzamelen. Zeg maar de zware professionele machines.
ling dankzij zijn buurman. Die vroeg hem een oude kettingzaag te herstellen: een SOLO Rex van 1959. Inmiddels is zijn verzameling gegroeid tot 28 tweemanszagen en ongeveer 250 eenmanszagen. Kettingzaagverzamelaars noemen hun zagen ‘Shelf Queens’. En dat zijn het ook: echte juweeltjes. Alle apparaten zijn in originele staat en doen het nog prima, hoewel ze meestal niet in zo’n goede staat bij Roland terecht komen! Elke nieuw verworven zaag wordt door hem nauwgezet gereinigd, hersteld en afgesteld.
De liefde voor de plankenkoningin
De geschiedenis van de kettingzaag
Zo’n 15 jaar geleden kwam zijn verzamelwoede voor kettingzagen in een stroomversnel-
Zijn verzameling geeft een mooi beeld van de evolutie van de kettingzaag in de 20ste eeuw
van alle belangrijke merken: Duitse, Engelse, Zweedse, Canadese, Amerikaanse en zelfs Russische. Zijn rijke kennis van de geschiedenis van de kettingzaag is al even indrukwekkend als de verzameling zelf! De ene zaag is de andere niet De houtkap is zo oud als de mensheid. Kapten we eerst met bijlen, daarna stapten we over op de handzaag als belangrijkste boswerktuig. De industriële revolutie in de 19e eeuw deed de vraag naar hout stijgen, maar de houtkap was hard labeur en bijgevolg gevaarlijk. De handzaag heette in VS niet voor niets ‘the Misery Whip’. Zo ontstond een grote vraag naar mechanische hulpmiddelen om het werk te verlichten en de productie te verhogen. De eerste mechanische boomzagen dateren van rond het midden van de 19e eeuw: logge machines met een getand blad, aangedreven door stoom of elektriciteit. Van elektrisch naar motorisch De eerste zaag die gebruik maakte van een ketting met individuele tanden, werd door de Amerikaanse firma Wolf Cie vlak na de Eerste Wereldoorlog op de markt gebracht. De zaag had een elektrische aandrijving en een tandprofiel dat nog was gebaseerd op dat van de handzagen. Al snel werd het systeem overgenomen in Europa waar men de voor die tijd revolutionaire tweemanszaag ontwikkelde. De eerste zelfaangedreven zagen volgden in 1929 en werden aangedreven door een tweetaktmotor met vlottercarburator, een kantelbare overbrenging, een blad met spitstandketting en een handstuk met kettingsmering aan het andere uiteinde. De gebruikte motoren waren veelal varianten van populaire bromfietsmotoren, zoals Villiers of ILO. Degelijk Europees design De Tweede Wereldoorlog deed de vraag naar gemotoriseerde zagen groeien: Stihl en Dolmar kregen grote bestellingen van het Europese leger en Mercury Disston leverde voor het Amerikaanse leger. Na de oorlog lag de markt in Europa stil, maar bepaald niet in Amerika: daar floreerde de kettingzaag. Veel nieuwe fabrikanten kwamen op, maar zij produceerden feitelijk een zaag die gebaseerd was op het design van de Europese pioniers Stihl en Dolmar.
Roland tussen de Shelf Queens.
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
Het succesmodel Stihl Contra De eerste direct aangedreven zaag in Europa
was de befaamde Solo Rex met 125 cc, die op de markt kwam in 1959. Al snel volgde Stihl met het wereldwijde succesmodel Contra, dat de basis legde voor het hedendaagse Stihl-imperium. Door zijn relatief lage gewicht en prijs werd de kettingzaag ook toegankelijk voor de gewone man.
De motorzaag in de 20e eeuw.
De kettingzaag vandaag De kettingzaag evolueert nog steeds. De fabrikanten concentreren zich tegenwoordig op comfort, veiligheid, vermogen, gewicht, brandstofverbruik en uitlaatgassen. Door die continue verbeteringen zal de kettingzaag zeker nog een tijd het belangrijkste werktuig in de houtkap blijven. Roland volgt de evolutie van nieuwe kettingzagen nauwgezet. Toch kunnen de ‘sharp cut-kettingzagen’, die zichzelf slijpen en die zelfs onthouden hoelang je ermee werkte, hem niet bekoren zoals de techniek van de oude kettingzagen. Wil je Roland en zijn collectie leren kennen? Kom dan zeker naar de Bos- en Houtbeurs waar hij een deel van zijn collectie zal tonen en de historiek van de zware professionele machines zal schetsen.
Tweemanszagen van een tijdje terug.
Een fraai staaltje techniek van toen.
Naoorlogse ontwikkelingen: De eenmanszaag Nog altijd met overbrenging en vlottercarburator, waardoor het gewicht tot 13 à 20 kg gereduceerd kon worden.
De halfhaakse kettingsnijtand Deze verving de klassieke spitstand. Hiermee bereikte men een hogere snijcapaciteit en kon men in langsrichting van het hout zagen.
De vlotterloze carburator (membraancarburator) Dé grote doorbraak in de evolutie van de kettingzaag. De motorzaag werd veel lichter en liet de gebruiker toe om in alle standen te zagen.
Foto’s van dit artikel zijn van Patrick Meesters.
‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 15
bosgroepwerking
Colloquium voor bosgroepleden in Diest Samen denken over beter bos
foto: Mischa Indeherberg
Vlaamse bosgroepleden dachten tijdens twee aparte discussiedagen na over de veranderende wetgeving en inzichten ten aanzien van open ruimte. Een nuttig colloquium waarvan het verslag terug te vinden is via www.bosgroepen.be/nieuws/85. Koepel als initiatiefnemer
Zo’n 60 bosgroepleden van de VlaamsBrabantse, Antwerpse en Limburgse Bosgroepen kwamen op 23 november in Diest samen voor dit colloquium. De discussiedag werd georganiseerd door de Koepel van de Vlaamse Bosgroepen waarbij 18 van de 19 Bosgroepen zijn aangesloten. Voor de andere Bosgroepen vond een soortgelijke dag plaats in Gent op 16 november. Centrale vraag
Beide dagen waren interactief opgezet met drie workshops. Uiteindelijk stond deze vraag centraal:
Welke maatschappelijke veranderingen zijn aan de gang in het denken over het beheer van open ruimte en welke doelstellingen moet de maatschappij binnen die open ruimte trachten te realiseren? Interactief
In Vlaanderen vinden momenteel grote veranderingen plaats. Zowel in het denken over de open ruimte als in de wetgeving en gesubsidieerde ondersteuning. De belangrijkste thema’s die aan bod kwamen, waren de opstart van een Service Centrum Privaat Beheer (SC PB) en een voorstelling vanuit het Agentschap voor Natuur en Bos van de nieuwe ontwikkelingen in de wetgeving en visie van de overheid op de open ruimte. Verschillende gastprekers gaven achtergrondinformatie en daarna waren er drie workshops om over de focusthema’s te discussiëren. De Limburgse bijdrage
foto: Mischa Indeherberg
16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
In tegenstelling tot de meeste studiedagen kregen de aanwezigen daarom de kans actief ideeën te bespreken en bedenkingen en
foto: Mischa Indeherberg
oplossingen te formuleren. De aanwezigen grepen deze kans vaak met beide handen aan en gaven heel wat bruikbare informatie door! Opvallend was dat onder de ongeveer 25 Limburgse aanwezigen heel wat nietbestuurders en niet-bosconsulenten waren die constructief meedachten over de context van de private bossen.
zoekertjes - activiteitenkalender
Bos te koop Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek bieden we een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bosbeheer gegarandeerd is.
Afspraken bij de zoekertjes: • Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. • Het zoekertje verschijnt eenmalig in ’t Limburgs Bosbelang. • De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos. • Als je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.
Hoe reageer je op een zoekertje? • Je neemt zelf contact op met de boseigenaar. • Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.
Te koop • ZUTENDAAL: 2,45 ha; naaldhout; geen voorkooprecht; 089 35 60 25 • OPGLABBEEK: 48,20 are; naaldhout; geen voorkooprecht; 0495 54 56 80 • HEPPEN: 87,90 are; gemengd; geen voorkooprecht; 016 77 70 65; lucdils@gmail.com • WELLEN: 2,50 ha; loofhout; geen voorkooprecht; 011 68 74 91; werner.mas@skynet.be
Wil je je bos verkopen? Plaats een zoekertje of contacteer je Bosgroep!
Activiteiten Limburgse Bosgroepen Datum
Onderwerp
Organisatie/ Plaats
Zaterdag 3 mei 2014 (voormiddag)
Wandeling: Hoeverheide
Bosgroep Limburgse Duinen, Houthalen-Helchteren
Woensdag 18 juni 2014
Gezamenlijke houtverkoop
Limburgse Bosgroepen
Zondag 19 oktober 2014
Bos- en Houtbeurs
Limburgse Bosgroepen, Zutendaal
Wandeling domein Hoeverheide
We vertrekken om 10 uur aan de Heerkensweg 2 in Helchteren. Het einde is voorzien om 12.30 uur. Inschrijven kan via de Limburgse Bosgroepen (tel. 011 23 83 63). Meer informatie over het domein vind je op pagina 10-13. Gezamenlijke houtverkoop van de Limburgse Bosgroepen
Al voor de twaalfde keer bieden wij gezamenlijk hout aan in professionele houtloten op onze jaarlijkse gezamenlijke houtverkoop. Dit is
een ‘houtverkoop op inschrijving’ voor erkende exploitanten en houtkopers die vooraf een houtcatalogus van de loten ontvangen. De percelen van verschillende Limburgse privéboseigenaren worden momenteel opgemeten, gekubeerd en in verschillende loten ingedeeld. We hebben dit jaar een aanbod van zowel naald- als loofhout op stam, gelegen in As-Maaseik, Beringen-Paal, Lummen, Peer, Hechtel-Eksel, St.-Truiden, Nieuwerkerken, … De biedingen worden woensdag 18 juni geopend. Wij kijken uit naar een succesvolle verkoop!
DE BOS- EN HOUTBEURS 19 oktober 2014 op het Militair domein in Wiemesmeer (Zutendaal) Hoe en waarvoor gebruiken we het Limburgse hout? De Bos- en Houtbeurs biedt: demonstraties van allerlei bosbeheerwerken - moderne machines aan het werk trekpaarden in actie - allerlei infostanden - informatieve lezingen
Voor jong en oud, bosliefhebbers en boseigenaren, (semi-)professionelen en buurtbewoners. Allen welkom! ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 17
activiteitenkalender
Cursussen en excursies AANBOD LIMBURGSE BOSGROEPEN De Limburgse Bosgroepen organiseren regelmatig vormingsactiviteiten voor hun leden. Wil je zeker zijn van een plaats, schrijf je dan snel in via de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63). Je inschrijving is pas definitief na overschrijving van de deelnameprijs op bankrekening BE48 7795 9073 9027. Meer gedetailleerde informatie ontvang je tijdig voor de vormingsactiviteit per post. Datum
Onderwerp
Organisatie/ Plaats
Prijs
Vrijdag 4 april 2014
Cursus: EHBO in het buitengebied
Centrum Duurzaam Groen (Genk)
€ 40
Maandag 2 - vrijdag 16 juni
Ledenreis Vlaamse Bosgroepen
Inverde, Catalunya - Spanje
€ 600 à 800
EHBO in het buitengebied
Ben je werkzaam in het buitengebied? Leer dan tijdens deze cursus hoe je eerste hulp biedt bij ongevallen. Belangrijk, omdat in het buitengebied de hulpdiensten vaak moeilijk ter plaatse kunnen komen. De cursus gaat in op de algemene benadering van levensbedreigende situaties. Hoe reanimeer je en hoe ga je om met bloedingen, wonden en breuken? Hoe handel je correct bij hersenschudding, hyperventilatie, flauwvallen, zonneslag, onderkoeling en elektrocutie? Hoe licht je correct de hulpdiensten in? De cursus is ook bedoeld als verplichte jaarlijkse bijscholing in het kader van de ‘erkenning bosexploitatie’: na afloop ontvangen deelnemers het attest EHBO-initiator.
Graag verwijzen we naar enkele andere interessante vormingsmogelijkheden en activiteiten.
DIVERS AANBOD
Datum
Onderwerp
Organisatie/ Plaats
Prijs
Dinsdag 6 en woensdag 7 mei 2014
Visuele Boomveiligheidscontrole
Centrum Duurzaam Groen, Genk*
€ 150,00
Vrijdag 9 mei 2014
Excursie: Amerikaanse vogelkers, van bospest tot bosboom
Bos+, GOC Oosterhof, Lummen**
€ 20,00
Dinsdag 13 mei 2014
Knopen voor bos-, natuur-, en boombeheer
De Watersnip, Beringen Koersel*
€ 80,00
Woensdag 14 mei 2014
Boomslepen met het trekpaard, kennismaking
De Winning, Lummen***
€ 95,00
Dinsdag 27 mei 2014
Gereedschapsonderhoud
De Watersnip, Beringen Koersel*
€ 80,00
Donderdag 12 juni 2014
Begeleidingssnoei van jonge bomen
Provinciaal Natuurcentrum, Genk*
€ 80,00
Maandag 16 juni 2014
Werken met de zeis
Centrum Duurzaam Groen, Genk*
€ 80,00
* Meer informatie vind je op de website www.inverde.be, waar je rechtstreeks kunt inschrijven bij de organisator. ** i.s.m. Pro Sylva en de Limburgse Bosgroepen *** Voor inschrijving neem je telefonisch contact op met Centrum Duurzaam Groen op het nummer 089 44 90 25. Amerikaanse vogelkers, van bospest tot bosboom (boekvoorstelling en excursie)
Amerikaanse vogelkers: de schrik van iedere beheerder? Deze oorspronkelijk uit Amerika afkomstige boom is zo succesvol dat hij letterlijk als een bospest wordt ervaren en met alle middelen wordt bestreden. Menig beheerder heeft ervaren dat het bestrijden van Amerikaanse vogelkers niet alleen de nodige inzet vergt van tijd en financiële middelen en dat de bestrijding lang niet altijd succesvol is. Maar kan het ook anders? Tijdens deze Pro Silva-namiddag wordt het boek ‘Amerikaanse vogelkers - van bospest tot bosboom’ gepresenteerd. Dit boek, geschreven door Bart Nyssen (Bosgroep Zuid Nederland), Jan den Ouden (Wageningen Universiteit) en Kris Verheyen (Universiteit Gent) schetst een nieuw perspectief voor de Amerikaanse vogelkers. De boom blijkt in zijn oorsprongsgebied een waardevolle boomsoort, en heeft ook in onze bossen uiteindelijk gunstige effecten op het bosecosysteem. Meer informatie en een inschrijvingsformulier vind je op www.bosplus.be.
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente
Colofon ’t Limburgs Bosbelang 44 | lente
uitgave De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier.
hoofdredactie Johan Van den Broek
coördinatie Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be Karolien Van Diest karolien.vandiest@limburg.be
redactiesecretariaat Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be
redactieraad Lore Bellings, Jasper Goffin, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest
redactie Karolien Van Diest, Jan Mampaey, Frederik Bollen, Patrick Meesters, Vera Reymen
foto cover Annemie Hannosset
cartoons Dirk Vercampt
tekstbewerking zeggenofschrijven.be: Vincent Westerwoudt
vormgeving & lay-out Dion Boodts, Grafische Producties, Informatie & Communicatie provincie Limburg Designpartner - Opglabbeek
druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek
postbus Limburgse Bosgroepen p/a provincie Limburg, Directie Ruimte Afdeling Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt tel. 011 23 83 20 bosgroepen@limburg.be www.bosgroepen.be
oplage
‘t Limburgs Bosbelang digitaal!
3 800 exemplaren
Hier kan iedereen steeds de recente edities online raadplegen: www.issuu.com/limburgs_bosbelang Het ledenblad van de Limburgse Bosgroepen valt elk seizoen in je brievenbus. Wil jij graag bomen sparen? Wens je ‘t Limburgs Bosbelang enkel nog digitaal te raadplegen? Geef dan een seintje aan jouw Bosgroepsecretariaat!
wettelijk depotnummer D/2008/5857/82
verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Deze publicatie werd gedrukt op houten chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
‘t Limburgs Bosbelang | 44 | lente | 19
44 | lente | in dit nummer
nuttige adressen
driemaandelijks tijdschrift | april-mei-juni 2014
Bosgroepen Noordoost-Limburg vzw
Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba
ondernemingsnummer 459 481 087
Universiteitslaan 1 3500 Hasselt
Coördinator
Medewerkers
ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@ limburg.be
Vera Reymen ir. Frederik Bollen tel. 011 23 83 63 fax 011 23 83 10
Adjunct-coördinator: Pascal Vanhees tel. 011 23 83 63
Secretariaat
Agentschap voor Natuur en Bos
Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014
Bosgroep
Coördinator
Coördinator
ir. Patrick Meesters tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@ limburg.be
ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be
Secretariaat
Evi Ghijsens tel. 011 23 73 28
Administratief coördinator: ir. Lore Bellings tel. 011 23 83 14 P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.limburg.be/bosgroepen www.bosgroepen.be fax 011 23 83 10
Bosgroep
Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30
West-Limburg vzw
ondernemingsnummer 479 742 895
Sabine Schraepen tel. 011 23 73 82
Secretariaat
Bosgroep Bosgroep
Zuid-Limburg vzw
Limburgse Duinen vzw
ondernemingsnummer 874 670 378
ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator
ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgse duinen@limburg.be Secretariaat
Coördinator
ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be
Het ANB staat in voor het beleid, het duurzaam beheren en versterken van natuur, bos en groen, samen met alle partners. De uitdaging is dan ook het verder uitbouwen van een partnerschap met de Limburgse Bosgroepen, als schakel tussen de private boseigenaren en ANB. Aanspreekpunt Bosgroepen
Jasper Goffin Agentschap voor Natuur en Bos Koningin Astridlaan 50 bus 5 3500 Hasselt gsm 0479 54 90 09
voorwoord .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 bosgroepwerking Meer dan 3 300 stère brandhout verkopen . . . . . . . . 2 bosbeheer Er staat een paard in het bos .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 soort in de kijker De tamme kastanje .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 bosgroep limburgse duinen in de kijker Domein Hoeverheide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 bosgroepwerking De Bos- en Houtbeurs in Zutendaal . . . . . . . . . . . . . . . . 14 zoekertjes Bos te koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 activiteitenkalender Activiteiten Limburgse Bosgroepen. . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Cursussen en excursies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Nuttige websites
Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be BOS+: www.bosplus.be Landelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.be Inverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be
Secretariaat
Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15 H a m o n tAchel
Lommel
Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be
boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kunt maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen • kaartmateriaal • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
Ne d e r land
N e e r p e lt O v e r p e lt
B o c h o lt
A nt w e rp e n
Kinrooi
Bree
HechtelEksel
Peer
Leopoldsburg Ham
Maaseik MeeuwenGruitrode
Beringen Tessenderlo HouthalenHelchteren
Opglabbeek DilsenStokkem
HeusdenZolder
As Zonhoven
Lummen
Genk H e r k- D e - S t a d Halen
Maasmechelen
H a s s e lt Diepenbeek
Zutendaal Lanaken
Nieuwerkerken Alken
Bilzen Kortessem
Wellen
B rab ant
H o e s e lt S i n t- T r u i d e n Borgloon
Heers
Riemst
Tongeren Voeren
Gingelom Herstappe
Luik