afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | januari-februari-maart 2016
51 | winter
PB- PP B- 01675 BELGIE(N) - BELGIQUE
in dit nummer o.a.
Ecologische troeven van populier De bossen van Tongeren De economie achter je bos
voorwoord Beste bosliefhebbers De winterrust laat nauwelijks vermoeden hoeveel er beweegt in de bossen. En dan is er nog de wetgeving … Zoals u weet uit vorige nummers, zal in 2016 geleidelijk het nieuwe Natuurdecreet met focus op de Natura2000-gebieden van kracht worden. Voor een goed begrip vindt u in dit nummer de belangrijkste veranderingen. Tegelijk zetten wij de canadapopulier graag in de kijker. Deze boomsoort lijkt op het eerste gezicht niet combineerbaar met het Natura2000verhaal. Daarom nemen wij graag een verrassend artikel op uit het wetenschappelijke onderzoek dat extreem gunstige effecten op een snelle bosbodemontwikkeling ontegensprekelijk aantoont. Door het kostenplaatje van de realisatie van Natura2000 is de productie van een nobele grondstof op weg naar topnatuur mooi meegenomen. Het beleid staat misschien niet vaak genoeg stil bij het belang van onze eigen bossen voor de lokale houtindustrie: het interview met Fedustria en de Nationale Federatie van Zagerijen vervolledigt dit nummer met boeiende weetjes over het economische belang. Niet het belang van uw bos, of dat van uw buurvrouw/-man, wel dat van al onze versnipperde boseigendommen samen, waarbij onze Bosgroepen telkens weer aantonen dat de som zoveel meer betekent!
bosgroep in de kijker
De bossen van Tongeren Versnipperd, verspreid en vaak van uitzonderlijke kwaliteit! Drie jaar geleden intensiveerde de Bosgroep Zuid-Limburg haar werking in Tongeren. In samenwerking met de stad stelde zij een uitgebreid bosbeheerplan op volgens de criteria duurzaam bosbeheer. Daarvan wordt momenteel de FSC®-certificering van maar liefst 200 ha (nog invullen!) voorbereid. Bovendien ondersteunde de Bosgroep reeds 11 ha bosuitbreiding bij 9 particuliere bebossers. Bakermat van de beschaving
Tongeren is niet voor niets de oudste stad van België. In de 1ste eeuw veroverden de Romeinen een nederzetting van de Eburonen en bouwden die uit tot een imposante GalloRomeinse. De tumuli in de streek zijn relicten uit een nog ouder verleden, waarin de regio één van de dichtst bewoonde moet zijn geweest. De ligging op een belangrijke as langs de vruchtbaarste landbouwgronden was niet toevallig gekozen. Caesar sprak al van imposante wouden en ook latere bronnen duidden op progressieve ontbossing vanaf de kerstening in de regio
rond de 4de eeuw. Voor die periode moet Tongeren dus met veel grotere bossen begroeid geweest zijn, denk maar aan de stripverhalen van Asterix en Obelix … Zowel droog als vochtig
Het centrum van Tongeren ligt op een 105 m hoge heuvel en bevindt zich op de scheiding tussen Droog- en Vochtig-Haspengouw. De noordelijke deelgemeentes liggen in de overgangszone tussen het lagergelegen VochtigHaspengouw en het Haspengouws Plateau. De vochtige ondergrond bestaat uit zand- en leemlagen bovenop een kleilaag en is erg geschikt voor het telen van fruit. Het land-
Tot slot wens ik u gezellige, warme feestdagen toe en een geslaagd (bos)jaar! Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur voorzitter Limburgse Bosgroepen
Hier in Ketsingen ontspringt de Demer (foto: Flamenc - Creative Commons)
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter foto: Pascal Vanhees
schap typeert zich door veel beken, houtwallen, boomgaarden en holle wegen. Over bossen praten de meeste streekbeschrijvingen niet eens.
Dwars door de gemeente loopt de scheidingslijn tussen het Maas- en Scheldebekken: de Jeker mondt uit in de Maas en de Demer stroomt via de Dijle en de Rupel in de Schelde. De Demerbron bevindt zich trouwens in Ketsingen: een gehucht ten oosten van Tongeren. Twee typen in één plan
Het beheerplan geeft een representatief beeld van de Haspengouwse bossen: recente bebossingen en oude privéboskernen. Beide hebben hun typische kenmerken. De recente bebossingen gebeurden meestal met canadapopulier in valleien waar het vroegere hooibeheer wegviel door een veranderde
socio-economische realiteit. Die bossen worden vaak als minder waardevol beschouwd. Toch is het ecologische effect ervan niet zo dramatisch als lang verkondigd werd. Op deze gronden is het zelfs één van de beste pistes om te komen tot ecologisch waardevolle bosflora, zoals je op blz. 12 kunt lezen. De oude boskernen waren vaak met een kasteeldomein of groter privéeigendom verbonden en bleven zo beschermd. De bossen van het kasteel van ’s Herenelderen met de oude boskern van het Wijngaardbos zijn hiervan een mooi voorbeeld. De versnippering van boseigendommen is typisch voor de regio. Het beheerplan Tonge-
foto: Pascal Vanhees
De zuidelijke deelgemeentes liggen in de Jekervallei en behoren tot Droog-Haspengouw, waar de ondergrond bestaat uit löss bovenop een waterdoorlatende krijtlaag. De bodem is niet zo vochtig en erodeert minder, waardoor het reliëf minder uitgesproken is. Sinds de grote ruilverkavelingen van de 20ste eeuw kenmerkt het zachtglooiende landschap in Droog-Haspengouw zich door open akkers.
foto: Pascal Vanhees
Twee typische clusters De bossen in de Jekervallei in Droog-Haspengouw
Verschillende leden van een WBE zorgden de laatste jaren in Droog-Haspengouw voor een aanzienlijke bosuitbreiding op de voormalige hooilanden. Met hun deelname engageerden zij zich voor duurzaam bosbeheer. In de laatste 2 winters plantten zij onder canadapopulier meer dan XX km bosrand en onderetage met inheemse struiken van lokale herkomst. Ook plantten zij nieuw inheems, autochtoon bos aan. In dit bosgebied in de Jekervallei tref je vaak de bever aan. De bossen van kasteel ’s Herenelderen in Vochtig-Haspengouw
Het kasteel is sinds 1501 eigendom van dezelfde familie. Nog steeds behoort een aanzienlijke oppervlakte landbouwgrond en bossen bij het domein en nog steeds zijn die een belangrijke inkomstenbron voor de familie. Dat de bossen van het kasteel voor een groot stuk binnen de Natura2000-afbakening vallen, illustreert opnieuw dat topnatuur hand in hand kan gaan met rendabel beheer.
‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter | 3
bosgroep in de kijker ren bevat veel van deze bospercelen: door de landbouwdruk en de toenemende verstedelijking kapte men de voorbije eeuwen steeds meer bos. De recente bebossingen gebeurden veelal versnipperd hoofdzakelijk door particulieren, naargelang lokale opportuniteiten. In het beheerplan is 250 ha van de ongeveer 990 ha bos in Tongeren opgenomen. Samen goed voor meer dan een vierde van alle bossen in Tongeren, verspreid over 13 van de 16 deelgemeenten. Misschien niet zo’n imposant cijfer, maar toch mooi als je weet dat verschillende leden en andere privéeigenaars reeds voor het opstellen van het gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan met de stad, al zelf een UBP hadden laten opstellen. Met andere woorden, er is weinig bos in Tongeren, het meeste bos is in privébezit en de meeste beheerders daarvan doen het mogelijke om hun bos duurzaam te beheren. Meer bos voor meer geluk
Door de ontbossing van de laatste 1 600 jaar heeft Tongeren een zeer lage bebossingsindex. Op basis van wetenschappelijk onderzoek adviseert men een index van rond de 30 % om de mensen een gezonde leefomgeving te bieden. Bhutan, waar de overheid een maximaal Bruto Nationaal Geluk in plaats van een maximaal Bruto Nationaal Product nastreeft, behoudt zelfs een bebossingsindex van 60 %! Zelfs als je de houtkanten en hoogstamboomgaarden meerekent, zit Tongeren daar ruim onder met 11,3 %. Niet zo gek dus, dat de stad Tongeren met veel bewoners, bosuit breiding ondersteunt. Bosuitbreiding legaal realiseren blijft een lastige klus, waarbij de Bosgroep graag ondersteunt. In Tongeren werd in 8 jaar maar liefst 11 ha bos aangeplant. Dit lijkt niet zo veel te zijn,
In Lauw werd 2 hectare nieuw bos aangeplant. (foto: Annemie Hannosset)
maar de weg naar legale bosuitbreiding is bijzonder moeilijk waardoor maar een deel van de initiatieven kunnen gerealiseerd worden. De laatste bosuitbreiding was op 6 december 2015. Toen werd met een heuse plantactie in samenwerking met het Jane Goodall Institute en de stad Tongeren 2 ha nieuw inheems bos gerealiseerd. De inheemse soorten werden zoveel mogelijk van autochtone herkomst gekozen. Iedereen kon mee helpen bij het planten. Meer dan 200 mensen hadden op voorhand hun bomen gereserveerd. Er is zelfs een groep van Molenbeekse kansarme kinderen afgekomen. Samen staken zij die dag zo’n 4000 bomen in de grond. FSC-bos
Op 6 mei 2015 gaf Tim Audenaert, verantwoordelijk voor het FSC-boscertificaat van Boscertificering van het ANB, op vraag van de Bosgroep in Tongeren een informatievergadering: wat betekent het om voor je bos een FSC-certificering aan te vragen? Inmiddels gaan de meeste betrokken eigenaars het FSCcertificaat voor hun bosbeheer aanvragen.
Ook andere privé- en openbare eigenaars meldden zich ondertussen aan: op korte termijn zal er zo’n 200 ha FSC-gecertificeerd bos in Tongeren bijkomen! Wandeling voorjaarsflora
Tijdens de contactdag van de Limburgse Bosgroepen (zie ook blz. 14) kun je met gidsen van de Bosgroepen het Wijngaardbos verkennen. De Europese natuurdoelen en (hopelijk) de typische Haspengouwse voorjaarsflora vormen de invalshoeken van deze wandeling. Kun je niet aan de contactdag deelnemen, maar wil je wel mee wandelen? Dan spreken we af om 15.45 u. bij Fagard, Sint-lambertusstraat 22, Alt-Hoeselt. Stevige wandelschoenen zijn noodzakelijk. De wandeling is gratis, maar vooraf inschrijven doet ons veel plezier! Doe dit voor 7 april 2016 via 011 23 83 63.
“De Limburgse Bosgroepen brengen echt een heel sterk verhaal dat bovendien nog eens gekoppeld wordt aan een stevige organisatie en werkopvolging… Top!” (Tim Audenaert, certificering ANB)
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter
bos online
Opvallende berichten over bos en hout Ook op het wereldwijde web verschijnen berichten waarover we onze leden willen informeren. Natuurlijk verwijzen we graag naar onze website en onze pagina op Facebook, maar soms duikt op een andere plaats een opvallend bericht op. Zoals deze berichten over bomenliefde en FSC-certificering.
Liefde voor bomen
Hoeveel bomen zijn er op aarde?
Een charmant persbericht trok onze aandacht: in 2013 gaf de stad Melbourne haar bomen unieke nummercodes en mailadressen om vlotter klachten te kunnen registreren. Tot ieders verbazing kwamen geen klachten, maar duizenden liefdesbrieven binnen. Twijfel je even aan het goede in de wereld, kijk dan op onderstaande link!
Voor het eerst zijn alle bomen op aarde geteld. Het zijn er meer dan 3 000 miljard. Acht keer meer dan men schatte. De cijfers geven geen informatie over de leeftijd van de bomen. De wetenschappers gebruikten satellietbeelden, berekeningen van supercomputers en meer dan 400 000 grondwaarnemingen van over de hele wereld!
foto: Jennifer Morrow
Het FSC-certificaat rendeert Het WWF lanceerde onlangs een rapport over de impact van FSCboscertificering wereldwijd. Gemiddeld kregen de onderzochte operaties een nettomeerverdienste van 1,80 USD per mÂł FSC gecertificeerd rondhout, waarbij er uiteraard wel een grote variatie naargelang het houttype en de ligging is. De studie toont aan dat vooral kleine tot middelgrote bosbeheerders in de tropen voordeel hebben van certificering.
Bericht op het web www.citylab.com/tech/2015/07/when-you-give-a-tree-an-email-address/398219/ www.fsc.be/nieuws.523.516.htm www.scientias.nl/hoeveel-bomen-zijn-er-op-aarde-drie-biljoen/
Bos op het web www.facebook.com/LimburgseBosgroepen www.bosgroepen.be/bosgroepen-limburg
Heb je ook een interessant of verrassend bericht gelezen? Stuur het ons en wie weet verschijnt jouw bericht wel op deze plaats! ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter | 5
natuurbeleid
Wat betekent Natura2000 voor de privébosbeheerder? foto: Karolien Van Diest
De realisatie van het Europese Natura2000-netwerk in Vlaanderen is momenteel dé prioriteit van het Agentschap voor Natuur en Bos. Natura2000 omvat de habitaten vogelrichtlijngebieden en is het grootste netwerk van natuurgebieden wereldwijd. In Vlaanderen omvat Natura2000 166 187 ha, waarvan een belangrijk deel in privé-eigendom. De Vlaamse Regering heeft voor de Natura2000-gebieden instand houdingsdoelstellingen (IHD) opgesteld, ook wel Europese natuurdoelen genoemd.
ra2000 door een habitatwaardig bos te realiseren. In een natuurbeheerplan met ambitieniveau 3 wordt gewerkt aan het realiseren van de vooropgestelde natuurstreefbeelden uit de Managementplannen voor het habitat richtlijngebied.
De nieuwe focus op Natura2000 brengt heel wat veranderingen met zich mee: beleid, regelgeving en subsidiëring zijn gewijzigd of zullen heel binnenkort wijzigen. Nadat de definitieve uitvoeringsbesluiten goed gekeurd worden door de Vlaamse Regering, verandert er heel wat voor de bosbeheerder. We sommen de belangrijkste wijzigingen op.
Natuurbeheerplannen met ambitieniveau 4 ten slotte zijn het equivalent van de huidige beheerplannen voor de natuurreservaten. Om ambitieniveau 4 te bereiken moeten er ook garanties zijn dat het gebied voor lange termijn een natuurfunctie kan behouden.
Modulair natuurbeheerplan met intensieve opvolging
De verschillende types beheerplannen (beperkte en uitgebreide bosbeheerplannen, natuurbeheerplan, parkbeheerplan) worden geïntegreerd in het nieuwe natuurbeheerplan dat zal gelden voor verschillende terreintypes. In ieder natuurbeheerplan zal aandacht moeten zijn voor zowel de ecologische, economische als de sociale functie. 6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter
Er worden 4 ambitieniveaus onderscheiden, waarbij er steeds meer aandacht is voor het realiseren van de Europese natuurdoelen. Zoals in de uitgebreide beheerplannen nu, kunnen de nieuwe beheerplannen gezamenlijk worden opgemaakt door verscheidene eigenaars uit verschillende eigenaarscategorieën. Met het oog op de aanwezige ecologische waarden, de potentieel te realiseren habitats en de ligging (in VEN en/of Natura2000) kan een privéeigenaar opteren voor een hoger of lager ambitieniveau. Ambitieniveau 1 komt grosso modo overeen met een beperkt bosbeheerplan uit de huidige wetgeving en focust op het behoud van de huidige natuurkwaliteit. Ambitieniveau 2 mikt op het mee realiseren van bepaalde natuurdoelen binnen Natu-
Een eigenaar kan zelf zijn ambitieniveau bepalen, zelfs in een gezamenlijk plan. Behalve in VEN of Natura2000, waar men minimum ambitieniveau 2 moet nastreven. Ook openbare eigenaars moeten minimum ambitieniveau 2 nastreven en meewerken aan de realisatie van de Europese natuur doelen. Nieuw is dat de beheerder verplicht is in het beheerplan een monitoringplan op te nemen en minstens elke 6 jaar de uitvoering van het beheerplan en de resultaten ervan te
monitoren en te rapporteren aan ANB. Het INBO zal hiervoor nog de nodige indicatoren uitwerken die de beheerder toelaten zelf de monitoring uit te voeren. Het ANB zal op basis van de monitoring en rapportering nagaan of ze het beheerplan moeten bijstellen. De resultaten van de monitoring zullen ook gebruikt worden om aan de Europese Commissie te rapporteren over de vooruitgang van de doelstellingen van Natura2000 in Vlaanderen. Een laatste wijziging t.o.v. de huidige bosbeheerplannen is dat de nieuwe natuurbeheerplannen bindend zullen worden. M.a.w., de eigenaar is verplicht de maatregelen die in het beheerplan zijn opgenomen ook effectief uit te voeren. De monitoring zal toelaten na te gaan of het beheerplan ook effectief wordt uitgevoerd.
Het subsidielandschap wijzigt
Ook voor het verkrijgen van subsidies zijn de hierboven beschreven ambitieniveaus van belang. Onder het motto “gelijke financiering voor gelijke inspanningen” krijgen privéboseigenaars ook toegang tot subsidies die tot op heden enkel toegankelijk zijn voor openbare eigenaars en/of erkende terrein beherende natuurverenigingen. Zo zal een privéeigenaar die ambitieniveau 4 ambieert en realiseert, ook een subsidie kunnen ontvangen voor het aankopen van natuurterreinen, of zal een landbouwer die een grasland herstelt daar ook een investeringssubsidie voor kunnen ontvangen. Een tweede nieuwigheid is dat de subsidie voor de ecologische bosfunctie vervangen en uitgebreid wordt tot een beheersubsidie i.h.k.v. het nagestreefde natuurstreefbeeld.
De subsidie ligt in de grootteorde van 80 % van de gemiddelde kostprijs voor het in stand houden van het natuurstreefbeeld (na aftrek van eventuele opbrengsten). Belangrijk om te weten is dat de bestaande subsidieregelingen (ecologische bosfunctie, (her)bebossing) van kracht blijven voor gebieden waar er nog een geldig bosbeheerplan is totdat het huidige beheerplan vervalt, of vervangen wordt door een natuurbeheerplan (nl. een nieuw natuurbeheerplan of een herzien bosbeheerplan). Vrijwillige fase tot 2017, mogelijk verplichte maatregelen vanaf 2018
Om de vooropgestelde Europese natuurdoelen te realiseren, kijkt men in eerste instantie naar de natuur in eigendom en/of beheer bij het ANB, natuurverenigingen of andere openbare eigenaars (de zogenaamde “evidenties” bij de “sterke schouders”) en de reeds opgenomen maatregelen binnen lopende beheerplannen binnen het gebied. In een volgende stap zal men privéeigenaars en beheerders zoveel mogelijk stimuleren om vrijwillig mee te werken aan de realisatie van de Europese natuurdoelen. Eind 2017 zal men dan de balans opmaken of men de vooropgestelde doelen zal bereiken door de reeds gerealiseerde en toegezegde inspanningen. Indien blijkt dat deze inspanningen onvoldoende zullen zijn, zullen er voornamelijk op privéeigendommen verplichte maatregelen worden opgelegd. Iedere eigenaar heeft er dus belang bij om te overwegen om mee te stappen in de vrijwillige realisaties. Wat met bestaande beheerplannen?
foto: Annemie Hannosset
Bestaande bosbeheerplannen blijven van kracht, maar moeten binnen de 4 jaar na de inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving worden geëvalueerd. ANB zal nagaan of het bosbeheerplan voldoet aan de Europese natuurdoelen voor het gebied. Indien het oude beheerplan voldoet, blijft het beheerplan van kracht. Het wordt dan wel omgezet naar het statuut “nieuw natuurbeheerplan” zodat de nieuwe subsidieregelingen kunnen worden ingezet. Indien het bestaande bosbeheerplan niet voldoet aan de Europese natuurdoelen, moet het beheerplan worden herzien en als nieuw natuurbeheerplan ingediend bij ANB. Ligt het beheerplan volledig buiten Natura2000, dan wordt de termijn verlengd tot 6 jaar. Maatregelen om de Europese natuurdoelen te realiseren
Kleine Parelmoervlinder (foto: Pascal Vanhees)
Voor elk habitatrichtlijngebied zijn er specifieke instandhoudingsdoelstellingen (S-IHD) vastgelegd door de Vlaamse Regering. De Managementplannen beschrijven welke ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter | 7
natuurbeleid maatregelen nodig zijn om die Europese natuurdoelen binnen het gebied te behalen, maar ook welke maatregelen prioritair zijn (de “prioritaire inspanningen”). De maatregelen omvatten enerzijds maatregelen gericht op het verbeteren van de algemene milieukwaliteit en anderzijds maatregelen om de oppervlakte habitatwaardige natuur te verhogen. De eerste groep maatregelen is gericht op het verminderen van de druk van buitenaf (bv. alle vormen van lucht- of watervervuiling). Voor de privéboseigenaar is de tweede groep maatregelen van belang. Deze maatregelen hebben als doel de interne kwaliteit van het bos te verbeteren, of om de oppervlakte van het Europese boshabitattype te verhogen door het aanplanten van bijkomende bos. Om de interne kwaliteit te verhogen, worden maatregelen voorgesteld zoals het omvormen van niet-inheems bos naar één van de Europese boshabitats, het verhogen van het aandeel dood hout, het verbeteren van de samenstelling van kruid-, struik- en boomlaag door het inplanten van gewenste soorten, het aanleggen van bosranden, het voorzien van meer open plekken, het tegengaan van invasieve exoten, etc. Kortom, het uitvoeren van een duurzaam bosbeheer. Hiertoe werden de Criteria Duurzaam Bosbeheer herzien tot Criteria Duurzaam Natuurbeheer. foto: An Pierson
De Limburgse Bosgroepen dienden samen met alle Vlaamse Bosgroepen, BOS+ en het APB (Aanspreekpunt Privaat Beheer) begin oktober 2015 een aanvraag voor Europese Life-middelen in. In het kader van het gezamenlijke project FLOResENt (Forest and Land Owners Restore European Nature) vragen wij om tussen 2017 en 2020 te werken aan een aantal doelstellingen in een aantal geselecteerde Natura2000-gebieden. In een maand werden op Vlaams niveau 170 intentieverklaringen tot deelname voor 2 150 ha privébos verzameld. Het ingediende project is een atypisch project en de concurrentie is groot. Zekerheid over de eventuele selectie van het project wordt begin 2016 verwacht.
Waar kan ik meer informatie vinden? De Managementplannen zijn beschikbaar op www.natura2000.vlaanderen.be/publicaties. Hierin kun je de vooropgestelde maatregelen per Natura2000-gebied terugvinden, de prioritaire inspanningen (incl. de ruimtelijke ligging ervan) en de doelen per deelgebied en per habitattype.
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter
maatschappij en bos
De economie achter jouw bos Wat gebeurt er met het hout? De Vlaamse Bosgroepen helpen hun leden bij de houtverkoop. Op die manier brengen zij jaarlijks naast een groot volume brandhout ongeveer 80 000 m³ industriehout op de markt. Dat zijn ongeveer 10 vrachtwagens boomstammen per dag! Wat gebeurt er met al dat hout? De Oost-Vlaamse Bosgroepen legden typische vragen van de bosgroepleden voor aan Filip De Jaeger en Ingrid Hontis van Fedustria en Hugues Frère en Veerle Ramael van de Nationale Federatie van de Zagerijen (NFZ).
“In een bosarme regio als Vlaanderen is de houtproductie lager dan in andere Europese regio’s. Betekent dit dat de houtverwerkende industrie hier weinig betekenisvol is?” Fedustria: “Neen, dat niet. De Belgische textiel-, hout- en meubelindustrie was vorig jaar goed voor een omzet van 10,7 miljard euro, waarvan bijna de helft gerealiseerd werd in de hout- en meubelindustrie. De meubelindustrie en de bedrijven die houten constructie-elementen maken of andere producten uit hout (gelamelleerde spanten, ramen en deuren, houtskeletbouw, …), verwerken meestal gezaagd hout en kopen zelf doorgaans geen stammen aan. In onze federatie vind je ook de productgroepen plaatmateriaal en verpakkingen. Zij verwerken veel rondhout, dus ook stammen uit onze Vlaamse bossen. De bedrijven uit beide productgroepen waren in 2014 goed voor 3 766 jobs en realiseerden samen een omzet van bijna 1,7 miljard euro. Dat is een derde van de totale Belgische houten meubelsector.” ”Welke boomsoorten verwerken deze bedrijven?”
foto: Pascal Vanhees
Fedustria: “Bij de houten plaatmaterialen moeten we een onderscheid maken tussen spaanplaten, mdf-platen en osb-platen. Deze laatste maakt men van naaldhoutstammen die worden geschilferd en vervolgens verlijmd tot houten constructieplaten. Een belangrijke productie-unit hiervan staat in Genk, de spaanplaatproductie gebeurt vooral in het Kortrijkse. In spaanplaten verwerkt men diverse soorten rondhout en houtchips en sinds een aantal jaar recuperatiehout (zoals afbraakhout verzameld via recyclageparken). Deze spaanplaten bekleedt men met een fineer- of laminaatlaag en vormt men om tot een hoogwaardig eindproduct. Dat
Fedustria ontstond 7 jaar geleden uit de fusie van de textielfederatie Febeltex en de federatie van de hout- en meubelindustrie Febelhout. Fedustria vertegenwoordigt de ondernemingen uit de Belgische textiel-, hout- en meubelindustrie. 1 965 Belgische bedrijven waren in 2014 goed voor een omzet van 10,7 miljard euro en 39 218 jobs. Ruim 90 % van deze ondernemingen zijn kmo’s; gemiddeld exporteren zij 70 % van de geproduceerde goederen.
‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter | 9
maatschappij en bos
Van Kempische naaldboom tot internationaal gebruikte bouwplaat
verwerkt men tot meubels of keukenkasten. De mdf-productie bevindt zich in Vielsalm en bevoorraadt zich met rondhout (vooral naaldhout) en houtchips. Tot slot nog een weetje: in Vlaanderen bevindt zich één van de grootste bedrijven van de Benelux die houten fruitkistjes maakt van populier; jaarlijks goed voor ruim 20 miljoen stuks!” “Worden de dikkere stammen verwerkt voor andere toepassingen?” NFZ: “Zeker. Deze verzaagt men vaak tot constructie- of verpakkingshout. Vlaamse zagerijen verzagen driekwart van het totale volume Belgisch loofhout.”
um is bij bedrijven. Die lokale bevoorrading weegt minstens even zwaar door als de loonen energiekosten. Vlaanderen moet dringend werk maken van een langetermijnvisie op duurzame houtproductie.” Nederland Andere landen 2% Luxemburg 1% 3% Duitsland 4%
eindproducten transporteert men weer terug naar Europa. Door de handelsakkoorden met Aziatische landen kan Europa deze export van rondhout voorlopig niet aan banden leggen. In tegenstelling tot Nederland en Frankrijk, die via bepaalde systemen de grondstofbevoorrading van hun houtverwerkende industrie
Frankrijk 21%
België 69%
”De houtmarkt is een mondiale markt, maar blijkbaar is het voor bedrijven belangrijk dat ze zich lokaal bevoorraden?” NFZ: “Waalse zagerijen maken zich zorgen door het recente bosbeleid, waarin het op middellange termijn de bedoeling is om de oppervlakte aan sparren in openbare bossen te laten afnemen. Hetzelfde zie je in Vlaanderen, waar de overheid een ontradingsbeleid voert ten opzichte van populier. Er is geen ondersteuning meer voor het (her)aanplanten van populier en in sommige gevallen wordt dit verboden via de kapvergunning. Ook het veredelingsonderzoek naar populier dreigt te worden stopgezet, waardoor op middellange termijn de duurzame, lokale populierenproductie teloor zal gaan. Vergeet niet dat Vlaamse bedrijven jaarlijks zo’n 150 000 m³ populier verwerken. Voor een duurzame bevoorrading is dus minstens 15 000 ha populier nodig.” Fedustria: “Beleidsmakers mogen niet uit het oog verliezen dat de mogelijkheid tot lokale bevoorrading een belangrijk criteri-
Bestemmingen van het verkochte gezaagd loofhout (2010) © De houtzagerijsector in België
“De lokale bevoorrading dreigt op termijn moeilijker te worden. Maar nu al krijgen we signalen van bedrijven die problemen hebben om voldoende rondhout aan te kopen?” Fedustria: “Een aantal mechanismen maakt het lokaal geproduceerde hout moeilijk beschikbaar voor onze eigen bedrijven. Zoals het gesubsidieerd verbranden van hout als grondstof voor de productie van hernieuwbare energie.” NFZ: “Een ander fenomeen van de jongste jaren is de groeiende export van rondhout. Zonder enige vorm van verwerking verscheept men stammen in containers naar voornamelijk Aziatische landen. Voor de ecologische voetafdruk zeker niet goed: de
De Nationale Federatie van de Zagerijen (NFZ) De Nationale Federatie van de Zagerijen werd opgericht in 1948 en vertegenwoordigt naast de loof- en naaldhoutzagerijen, de fineerbedrijven en de bedrijven die hout drogen, stomen en drenken (verduurzamingsprocedé). NFZ vertegenwoordigt zo’n 150 bedrijven in België. Ongeveer de helft daarvan ligt in Vlaanderen.
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter
trachten te ondersteunen, beweegt Vlaanderen op dit vlak nauwelijks.” “Ten slotte nog een vraagje over de bosgroepen zelf. Hoe kijkt de houtverwerkende sector terug op 20 jaar bosgroepwerking en welke uitdagingen zien jullie voor ons?” Fedustria: “Een direct effect van de werking van de bosgroepen is dat er in de Vlaamse bossen meer hout wordt geoogst. Dat is positief voor de bevoorrading van de houtverwerkende industrie en dus ook voor de lokale tewerkstelling. Het is wel niet zo dat er nu roofbouw gebeurt in onze bossen. Want de bosgroepen zorgen voor een duurzaam beheer en de totale houtvoorraad in de Vlaamse bossen neemt nog steeds toe, ondanks het verhoogde oogstvolume. Door de ondersteuning van de bosgroepen wordt het nu, voor de vele duizenden boseigenaars
met een beperkte bosoppervlakte, haalbaar en betaalbaar om hun bos goed te beheren. Het hout dat hierbij ter beschikking komt, kunnen ze verkopen aan lokale bedrijven. Hier zie ik trouwens nog een uitdaging voor de bosgroepen om, samen met heel de sector, te blijven communiceren dat duurzame houtoogst hand in hand gaat met goed bosbeheer. Steeds vaker associëren mensen het kappen van bomen met bosvernieling, ook al gebeurt dit in het kader van duurzaam bosbeheer. In onze sterk verstedelijkte maatschappij leggen mensen moeilijker het verband tussen duurzame houtoogst en hun dagelijks hout- en papierverbruik.” NFZ: “Bovendien zal het voor de bosgroepen een uitdaging zijn om de huidige laagdrempelige dienstverlening te blijven garanderen. De drastische besparingen waarmee sommige geconfronteerd worden, staan haaks op
de investeringen die andere Europese regio’s (bijvoorbeeld Lorraine en Wallonië) doen voor gelijkaardige projecten.” Fedustria: “Wij hebben geen moment getwijfeld om de brief aan de ministers Schauvliege, Homans en Bourgeois, mee te ondertekenen. Men vroeg hierin onder andere om een structurele en duurzame financiering van de Bosgroepen. Veel actoren uit de bos- en houtsector steunen dit.”
Dit artikel is een bewerking van het artikel De economie achter jouw bos in de Bosbode, nr. 3 2015.
Inlandse beuken voor de Aziatische markt (foto: Benjamine Bufkens)
Groene stroom uit houtchips heeft grote impact op houtmarkt (foto: Benjamine Bufkens)
Bekijk de bronnen: De houtzagerijsector in België, Nat. Fed. der Zagerijen, 2011, Jaarverslag Fedustria 2014 www.fedustria.be www.houtinfobois.be
‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter | 11
bosbeheer
Ecologische troeven van Canadapopulier foto: Karolien Van Diest
Geschikte pioniers voor bijkomend boshabitat Populieren plantte men vooral om economische redenen aan en vroeger ging dat soms ten koste van waardevolle open natuur. De populier kreeg een slechte reputatie, maar een 20 jaar durend onderzoek van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (Inbo) ontkracht dit. Landbouwgrond beplant met populier kan versneld worden omgevormd tot ecologisch waardevol boshabitat. Wat zijn de resultaten van dit onderzoek en hoe verhouden die zich tot de actuele beleidsintenties? Van “slecht” naar “goed”
De eerste Vlaamse bosinventarisatie (1997 1999) leerde ons dat 41 % van de 22 000 ha populierenbossen een geringe diversiteit in flora vertoont, terwijl slechts 22 % een hoge diversiteit heeft. De oorzaak legde men bij het voedselrijke bladstrooisel van populieren, maar wetenschappelijk onderzoek toont 3 andere oorzaken aan: het recente ontstaan van populierenbossen, de geïsoleerde ligging t.o.v. bestaande bossen en de aanrijking van de bodem met fosfor door het vroegere gebruik als landbouwgrond. Een vergelijking van gelijkaardige eerste bebossingen met inheemse boomsoorten toont aan dat de kruiden in populierenbossen nauwelijks verschillen. Ze lijken het meest op die van aanplantingen met inheemse boomsoorten met een lichtdoorlatende kroon en goed verterend bladstrooisel, zoals de gewone es. Ook bij bebossing van 12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter
Bosorchis in een proefbestand van balsempopulier op landbouwgrond (foto: Luc De Keersmaker)
bij de huidige verzurende stikstofdeposities een grote troef is. Na bebossing van landbouwgronden treedt onder boomsoorten met slecht afbreekbaar strooisel, zoals eiken en beuken, namelijk een snelle verzuring op die de vestiging van gevoelige karakteristieke kruiden, bv. de slanke sleutelbloem, al na enkele decennia verhindert. Een doorsnee populierenbos is lichtrijk door de lichtdoorlatende kronen en het ruime plantverband. In combinatie met het hoge fosforgehalte resulteert dit op voormalige landbouwgronden vaak in dominantie van grote brandnetel. De aanplant van struiken of bomen tussen de populieren onderdrukt die en versnelt de vestiging van schaduwtolerante bosplanten, zoals bosanemoon.
Een zeldzame houtzwam op een dode populier (foto: Peter van de Kerchove - INBO)
Zo kan met een eigentijds middelhoutbeheer versneld een soortenrijke vegetatie met mantel- en zoomsoorten ontstaan. Bovendien heeft de eigenaar extra inkomsten van het brandhout van de onderetage. Meer populier voor betere natuur? Vrije ruimte voor bosanemoon (foto: Luc De Keersmaker)
bemeste landbouwgronden met gewone es zal grote brandnetel domineren. Omgekeerd is de kruidlaag van oude boslocaties waar populieren werden aangeplant, bijzonder gevarieerd en waardevol. Ecosystem engineers voor waardevol boshabitat
Naast een beter beheer van bestaande waardevolle natuur zet men steeds meer in op natuurontwikkeling van gronden die vrijkomen na intensief landbouwgebruik. De Vlaamse overheid plant duizenden ha bosuitbreiding op open terrein en wil zo de Europese instandhoudingsdoelstellingen voor waardevolle natuur realiseren. Structuur- en soortenrijke bosecosystemen ontwikkelen zich echter zeer langzaam, waardoor de realisatie van habitatwaardig bos binnen enkele decennia vrijwel uitgesloten is.
Populieren bezitten eigenschappen waardoor ze geschikte ecosystem engineers zijn om dit proces te versnellen, indien men ze in de juiste omstandigheden op doordachte wijze inzet. 3 eigenschappen springen eruit: de snelle biomassaopbouw door de groeikracht, de gunstige eigenschappen van het bladstrooisel en het typische lichtklimaat. Door basenrijk strooisel
Populieren zijn pioniers die sneller groeien, waardoor ze ook sneller een geschikte habitat bieden aan gespecialiseerde biodiversiteit, zoals de wielewaal en de kleine bonte specht. De bladval bevat meer basische elementen (calcium, magnesium, kalium), dan inheemse boomsoorten van rijke bodem, zoals gewone es of linde. Dit basenrijke strooisel verzuurt de bodem na bebossing niet, wat
Uit binnen- en buitenlands onderzoek blijkt dat populieren de geschikte eigenschappen hebben om na bebossing van landbouwgronden de Europese natuurdoelen of de programmatische aanpak stikstof (PAS) mee te realiseren. Dankzij de houtwaarde van de populieren bovendien, vallen binnen enkele decennia de economische en ecologische doelen samen. Een niet te onderschatten voordeel om het maatschappelijke draagvlak voor de beoogde ecologisch doelen te vergroten, zeker door de gigantische prijs die hieraan vast hangt.
Met dank aan Luc De Keersmaker van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter | 13
activiteitenkalender
Activiteiten Limburgse Bosgroepen Datum
Onderwerp / Plaats
Organisatie/Locatie
Prijs
Zaterdag 9 april 2016
Contactdag: Alden Biesen
Bilzen
n.v.t.
Zaterdag 9 april 2016
Regiowandeling BG ZL Wijngaardbos (zie blz. 2)
Alt-Hoeselt
n.v.t.
Contactdag Op zaterdag 9 april 2016 komen we alweer samen voor de 9de contactdag van de Limburgse Bosgroepen. Opnieuw is de Landcommanderij Alden Biesen in Bilzen ons mooie decor. Alle leden van de Limburgse Bosgroepen zijn van harte welkom en ontvangen in februari een persoonlijke uitnodiging. Voor meer informatie kun je terecht bij Evi Ghijsens (tel. 011 23 73 28). foto: Annemie Hannosset
Programma 13.30 uur Ontvangst van de genodigden met koffie 14.00 uur Algemene Vergaderingen van alle Limburgse Bosgroepen 15.15 uur Toespraak door gedeputeerde Ludwig Vandenhove 15.25 uur Keuze tussen voordrachten of wandelingen 17.45 uur Gezellig napraten met een drankje en een broodje Voordrachten • Natura2000 door Jan Verheeke • Reeën in de Vlaamse bossen door Jim Casaer • Bijen door Maarten Jacobs Wandelingen Keuze uit een reeks wandelingen met specifieke thema’s
foto: Pascal Vanhees
Cursussen en excursies AANBOD LIMBURGSE BOSGROEPEN De Limburgse Bosgroepen organiseren regelmatig vormingsactiviteiten voor hun leden. Wil je zeker zijn van een plaats, schrijf je dan snel in via de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63). Je inschrijving is pas definitief na overschrijving van de deelnameprijs op bankrekening BE48 7795 9073 9027. Meer gedetailleerde informatie over de vormingsactiviteit ontvang je later per post. Datum
Onderwerp / Plaats
Organisatie/Locatie
Prijs
Donderdag 25 en vrijdag 26 februari 2016
Cursus: Kettingzaag ECS 1: onderhoud en afkorttechnieken
Bosgroep Limburgse Duinen vzw*
€ 150
* i.s.m. Inverde (www.inverde.be) Cursus: Veilig werken met de kettingzaag - ECS 1
Het 1ste onderdeel van de European Chainsaw Standards (ECS), is de inleiding voor kettingzaaggebruikers en handelt over gezondheid en veiligheid, onderhoud en inspectie. De 2de dag korten we in het bos, hout met een beperkte doorsnede af en besteden we aandacht aan hulpmiddelen bij het manipuleren en stapelen van hout.
Like us on Facebook
Vind ons leuk en volg de nieuwtjes van de Limburgse Bosgroepen op de voet via onze nieuwe facebookpagina: www.facebook.com/limburgsebosgroepen
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter
zoekertjes
Bos te koop
Colofon ’t Limburgs Bosbelang 51 | winter
Ben je lid van de Bosgroep en wil je je bos verkopen of ben je net op zoek naar een bos? In deze rubriek vind je een overzicht van percelen privébos die te koop staan. Wij hopen natuurlijk dat andere Bosgroepleden het bos kopen, zodat de duurzaamheid van het bos beheer gegarandeerd is.
Afspraken bij de zoekertjes
uitgave
• Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating. • Het zoekertje verschijnt eenmalig in ’t Limburgs Bosbelang. • De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop van het bos. • Als je het bos niet meer zou willen verkopen, breng je de Bosgroep op de hoogte.
De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier.
Hoe reageer je op een zoekertje? • Je neemt zelf contact op met de boseigenaar. • Bij aankoop geef je de Bosgroep een seintje.
hoofdredactie Johan Van den Broek
coördinatie
Te koop
Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be Karolien Van Diest karolien.vandiest@limburg.be
• OPGLABBEEK: 1,52 ha; gemengd; danuta.lemmens@gmail.com; 0496 10 25 31; recht van voorkoop • HECHTEL-EKSEL: 2,45 ha; loofhout; alex.kerkhofs@skynet.be; 0475 64 33 36; recht van voorkoop • AS: 43,10 are; naaldhout; pauljozefjacobs@hotmail.com; 089 85 44 90 • NEERPELT: 2,84 ha; naaldhout; info@immowuytens.be; 0475 99 96 87; recht van voorkoop • NEERPELT: 2,54 ha; naaldhout; info@immowuytens.be; 0475 99 96 87 • NEERPELT: 2,84 ha; naaldhout; info@immowuytens.be; 0475 99 96 87 • HAM: 39,45 are; naaldhout; chris.van.laer1@telenet.be; 0495 12 43 65 • ZONHOVEN: 2,70 ha; loofhout; 0479 36 46 48; recht van voorkoop • OPGLABBEEK: 36,69 are; loofhout; goelevb@hotmail.com; 0499 70 47 99 • BREE: 13,92 are; gemengd loofhout; bjanssen@telenet.be; 089 85 67 37 • KINROOI: 58,50 are; naaldhout; arno.hons@telenet.be; 089 70 17 43; recht van voorkoop • NEERPELT: 67,72 are; naaldhout; 0476 58 27 93; recht van voorkoop • HOUTHALEN-HELCHTEREN: 58,05 are; naaldhout; guidotijskens@hotmail.com • LUMMEN: 1,54 ha; naaldhout; willy.tribout@pandora.be; 016 62 12 31; 0475 69 15 26 • HEUSDEN-ZOLDER: 1,87 ha; loofhout; 0476 36 08 66 • BOCHOLT: 62,81 are; loofhout; 011 63 42 13
eindredactie Yvette Vandormael yvette.vandormael@limburg.be
redactiesecretariaat Annemie Hannosset annemie.hannosset@limburg.be
redactieraad Sally Dewallef, Sonja Schreurs, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest
redactie Benjamine Bufkens, Karolien Van Diest, Vera Reymen
foto cover Jeroen Clerinx
cartoons Dirk Vercampt
tekstbewerking zeggenofschrijven.be: Vincent Westerwoudt
vormgeving & lay-out Dion Boodts, Grafische Producties, Informatie & Communicatie provincie Limburg Designpartner - Opglabbeek
druk Drukkerij Paesen - Opglabbeek
Wil je je bos verkopen? Plaats een zoekertje of contacteer je Bosgroep!
Het team van de Limburgse Bosgroepen wenst u het allerbeste voor 2016!
postbus Limburgse Bosgroepen p/a provincie Limburg, Directie Ruimte Afdeling Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt tel. 011 23 83 20 bosgroepen@limburg.be www.bosgroepen.be
oplage 4 100 exemplaren
wettelijk depotnummer D/2008/5857/82
verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Deze publicatie werd gedrukt op houten chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
‘t Limburgs Bosbelang | 51 | winter | 15
51 | winter | in dit nummer
nuttige adressen
driemaandelijks tijdschrift | januari-februari-maart 2016
Bosgroepen Noordoost-Limburg vzw
Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba
ondernemingsnummer 459 481 087
Universiteitslaan 1 3500 Hasselt
Coördinator
Medewerkers
ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@ limburg.be
Vera Reymen ir. Frederik Bollen tel. 011 23 83 63 fax 011 24 92 35
Adjunct-coördinator: Pascal Vanhees tel. 011 23 83 63
Secretariaat
Agentschap voor Natuur en Bos
Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014
Bosgroep
Coördinator
Coördinator
ir. Patrick Meesters tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@ limburg.be
ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be
Secretariaat
Evi Ghijsens tel. 011 23 73 28
Administratief coördinator: Sally Dewallef tel. 011 23 83 14 P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.limburg.be/bosgroepen www.bosgroepen.be fax 011 24 92 35
Bosgroep
Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30
West-Limburg vzw
ondernemingsnummer 479 742 895
Sabine Schraepen tel. 011 23 73 82
Secretariaat
Bosgroep Bosgroep
Zuid-Limburg vzw
Limburgse Duinen vzw
ondernemingsnummer 874 670 378
ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator
ir. Lore Bellings tel. 011 23 83 19 gsm 0471 23 82 14 bosgroeplimburgse duinen@limburg.be Secretariaat
Coördinator
ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be
Het ANB staat in voor het beleid, het duurzaam beheren en versterken van natuur, bos en groen, samen met alle partners. De uitdaging is dan ook het verder uitbouwen van een partnerschap met de Limburgse Bosgroepen, als schakel tussen de private boseigenaren en ANB. Relatiebeheerder ANB
Katrien Janssen Agentschap voor Natuur en Bos Koningin Astridlaan 50 bus 5 3500 Hasselt tel. 011 74 25 12 gsm 0497 19 85 70
voorwoord .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 bosgroep in de kijker De bossen van Tongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 bos online Opvallende berichten over bos en hout . . . . . . . . . . . . . . 5 natuurbeleid Wat betekent Natura2000 voor de privébosbeheerder? .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 maatschappij en bos De economie achter jouw bos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 bosbeheer Ecologische troeven van Canadapopulier. . . . . . . . . . 1 2 activiteitenkalender Activiteiten Limburgse Bosgroepen. . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Cursussen en excursies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 zoekertjes Bos te koop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Nuttige websites
Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be BOS+: www.bosplus.be Landelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.be Inverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be
Secretariaat
Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15 H a m o n tAchel
Lommel
Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten) • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 HASSELT limburg.be
boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kunt maken • hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen • kaartmateriaal • adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen • coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
Ne d e r land
N e e r p e lt O v e r p e lt
B o c h o lt
A nt w e rp e n
Kinrooi
Bree
HechtelEksel
Peer
Leopoldsburg Ham
Maaseik MeeuwenGruitrode
Beringen Tessenderlo HouthalenHelchteren
Opglabbeek DilsenStokkem
HeusdenZolder
As Zonhoven
Lummen
Genk H e r k- D e - S t a d Halen
Maasmechelen
H a s s e lt Diepenbeek
Zutendaal Lanaken
Nieuwerkerken Alken
Bilzen Kortessem
Wellen
B rab ant
H o e s e lt S i n t- T r u i d e n Borgloon
Heers
Riemst
Tongeren Voeren
Gingelom Herstappe
Luik