afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2010
29 | zomer
in dit nummer o.a.
Contactdag slaat aan Bomensymboliek: de eik Populier
BelgiÍ–Belgique
p.b. hasselt 1 12/675
voorwoord
verslag contactdag
Beste bosliefhebber De zomer nodigt uit tot reizen en avontuur! Wie zijn ‘ontdekkingstochten’ wil koppelen aan het opsteken van nieuwe bos(beheer)kennis zal ongetwijfeld inspiratie vinden tijdens de boeiende excursies en cursussen die aangeboden worden door de Limburgse Bosgroepen. Het uitwisselen van ervaringen met andere privéboseigenaars biedt u vast en zeker nieuwe perspectieven om in uw eigen bos aan de slag te gaan. De zomer is eveneens het moment dat het bos groeit en gonst van het leven! De bladeren aan de bomen zijn op hun groenst en volop bezig om via fotosynthese nieuwe bouwstoffen te vormen. Helaas gooit de roestschimmel al enkele decennia roet in het eten voor veel populierenbestanden. In onze nieuwe reeks ‘Bomensymboliek’ komt de meest glorierijke boom van onze streek aan bod, de eik. De eik wordt vandaag vooral gewaardeerd omwille van zijn ‘ecologische’ betekenis, terwijl bij de Canadapopulier bijvoorbeeld haast vanzelfsprekend de link gelegd wordt naar houtproductie. De eik wordt al eeuwenlang geroemd voor zijn mythische betekenis en eikenhout is wellicht de meest waardevolle houtsoort uit onze streken. De Limburgse Bosgroepen verkochten op 20 mei tijdens de gezamenlijke houtverkoop weer bijna 11 000 m3 hout uit privébossen. De behaalde prijzen illustreren duidelijk dat de vraag naar hout weer toeneemt. CoLimBo, de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba, tekende andermaal voor een puike organisatie. Om u een idee te geven van het praktische verloop van zo’n gezamenlijke houtverkoop, hebben we het proces voor u op een rijtje gezet.
Contactdag slaat aan (foto: Lise Hendrick)
Veel leesplezier, Frank Smeets gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur (foto: Annemie Hannosset)
2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 28 | lente
(foto: Pascal Vanhees)
(foto: Annemie Hannosset)
Op zaterdag 20 maart 2010 vond in Hangar ‘58 in het Domein Bokrijk (Genk) de derde contactdag van de Limburgse Bosgroepen plaats. Een 250-tal leden, partners en sympathisanten van de Limburgse Bosgroepen tekenden present.
(foto: Lise Hendrick)
(foto: Annemie Hannosset)
Klimaat centraal De contactdag - door de provincie Limburg opgenomen als één van haar zes mijlpalen in het Internationale Jaar van de Biodiversiteit - stond dit jaar helemaal in het teken van de gevolgen van de klimaatswijziging voor de bossen en de Limburgse biodiversiteit. De contactdag begon met een welkomstwoord van gedeputeerde Frank Smeets, tevens voorzitter van de vijf Limburgse Bosgroepen. Hierna volgden de Algemene Vergaderingen. In de namiddag konden de deelnemers kiezen voor een binnen- of een buitenactiviteit. Binnen stonden verschillende voordrachten op het programma. Dieter Cuypers (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek en Vereniging voor Bos in Vlaanderen) lichtte de rol van de Limburgse bossen in de strijd tegen de klimaatswijziging toe. Luc Crèvecoeur (Provinciaal Natuurcentrum) gaf een presentatie over ‘Houtkevers, een pest of een meerwaarde voor het bos’.
Jan Gabriels (Limburgse Koepel voor Natuurstudie) rondde af met een voordracht over bosvogels. Buiten konden de deelnemers kiezen uit een waaier van wandelingen: een geleide wandeling door het Arboretum, een energiewandeling in het bos, een culinaire kruidenwandeling of een stiltewandeling. Een aangename receptie sloot een geslaagde contactdag af.
en de termijn van de dienstverlening. Ook was er lof voor de administratieve ondersteuning, de ondersteuning na de eerste kennismaking, de hulp bij de houtverkoop, de werking van de Raad van Bestuur, het vormingsaanbod en het tijdschrift. Ook de arbeidersploeg van de Bosgroepen scoort in de enquête goed. Mogelijke aandachtspunten voor de toekomst zijn het verzekeren van inspraak bij de Enquête geeft positief signaal voor opmaak van bosbeheerplannen, de afstemBosgroepen ming met andere organisaties en instanties De Limburgse Bosgroepen organiseerden en ‘het baas in eigen bos’-gevoel. De Limtijdens deze contactdag een bevraging bij de burgse Bosgroepen zullen hiermee rekening 260 aanwezigen. We weten immers graag houden. wat de leden van onze werking verwachten. Zijn de boseigenaars tevreden over onze Contactdag krijgt vervolg ... dienstverlening? Zijn er zaken die beter zou- Reserveer alvast zaterdag 26 maart 2011 in den kunnen? jouw agenda! De prachtige LandcommandeUit de vijftig enquêtes die werden ingevuld en rij Alden Biesen is dan de plaats van afspraak terugbezorgd, blijkt dat de respondenten te- voor de volgende contactdag, editie 2011. vreden zijn over het advies van de Bosgroep
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 3
bomensymboliek
De eik: een dijk van een boom (foto: Karolien Van Diest)
Met welke boom kan de reeks ‘Bomensymboliek’ toepasselijker van start gaan dan met de eik, de meest imposante boom van het bos? Zelfs wie geen natuurspecialist is, herkent de eik met z’n ogen dicht: een majestueuze boom met een breed vertakte kroon en gedrongen stam, die meer dan 30 meter hoog en tot 2 000 jaar oud kan worden. Een indrukwekkende verschijning, die al eeuwen een betoverende werking heeft op de mens. Het aantal rituelen en legenden dat met het machtige geslacht van de eik verweven is, is dan ook onuitputtelijk.
Een godenboom Al tijdens de klassieke oudheid vierde het ontzag voor de eik hoogtij: zowel de Grieken als de Romeinen associeerden de eik met Zeus en Jupiter, de belangrijkste en sterkste god in hun godenrijk. Niet toevallig: de stoere woudreus stond immers symbool voor brute kracht. In het Oude Rome werden de moedigste mannen dan ook gekroond met een eikenkrans, de hoogste onderscheiding voor dapperheid. Maar deze boom stond ook symbool voor onsterfelijkheid en vruchtbaarheid. Wie het aandurfde zo’n heilige boom te schenden of zijn bladeren te plukken, werd zonder pardon terechtgesteld. Voor de Grie-
4 | ‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer
cultusboom. Zo werd de god Thor onder een eikenkruin vereerd. Volgens een wet van de Ostrogoten, een Germaans volk, was het dan ook verboden eiken (en hazelaars) te kappen. Dat de eik overal zo diep vereerd werd, was voor de katholieke kerk een doorn in het oog. Nadat de Kerk onze streken had gekerstend, werden de eiken gedemoniseerd met een heuse lastercampagne. De bomen waren zogezegd de favoriete oorden van demonen en ken en Romeinen was de eik immers een my- heksen. Priesters bazuinden rond dat de blathische wereld op zich, bevolkt door boom- deren van de eik gelobd zijn, omdat de duivel nimfen en door een handvol dieren van er ooit zijn klauwen in had gezet. goddelijke oorsprong, zoals cicaden en bijen. Eiken aan de wieg van Mariaverering Het volksgeloof in de magische krachten van Doorn in het oog De Kelten dichtten aan de eik al even heilige de eik was door de Kerk niet zo gemakkelijk eigenschappen toe. De boom zou voor hen uit te roeien als verwacht. Voor de katholieke een soort totempaal geweest zijn: het decor leiders het moment om plan B in werking te waartegen de druïden de goden eerden, stellen: in plaats van de eiken in een kwaad de toekomst voorspelden en recht spraken. daglicht te stellen, begon de Kerk de heidenDe boom genoot zoveel aanzien, dat alles se cultusoorden in de buurt van eiken om te wat hij voortbracht, aanzien werd als een he- vormen tot christelijke bedevaartplaatsen. mels geschenk met magische krachten. Ook Scherpenheuvel, het bekendste Vlaamse bebij de Germanen was de eik een belangrijke devaartsoord, heeft bijvoorbeeld zijn wortels
(foto: Karolien Van Diest)
in een oude eikenverering. Door een Mariabeeld te hangen aan de eik die hier eens stond, begon de bevolking ook aan dit beeldje langzamerhand wonderbaarlijke krachten toe te schrijven. Dat vormde het begin van een bloeiend Mariabedevaartsoord, dat tot vandaag tal van gelovigen lokt. Toch stond de eik (en niet zozeer Maria) in die eerste jaren nog volop in de schijnwerpers: ‘gelovigen’ namen bij hun bezoek een stukje schors mee als wondermiddel tegen ziekten. Zeer tegen de zin van de bisschop van Antwerpen, die in 1603 de boom liet vellen. Volgens hem was er geen enkele andere manier om komaf te maken met het volkse bijgeloof. Wondermiddel tegen ziekten Dat nam niet weg dat het volk magische krachten bleef toeschrijven aan de eik. Zo geloofde men dat als de eik zijn bladeren lang droeg, het een strenge winter zou worden. Of dat een koe snel een kalf zou krijgen, als ze op weg naar een stier over een eikenblok stapte. Ook in de geneeskunde had de eik een fameuze reputatie: tegen buikpijn, huiduit-
slag, een gezwollen milt, ... Een afkooksel van eikels of eikenbast was hiervoor het aangewezen medicijn. Kinderen die een breuk hadden opgelopen, liet men vroeger zelfs door speciaal daarvoor gekliefde eiken kruipen, om het herstelproces te versnellen. Van bouw- tot voedingsstof Dat de eik vroeger zo geliefd was, heeft de boom ook te danken aan zijn belangrijke rol in het dagelijkse leven. Zo is eikenhout wellicht de meest waardevolle houtsoort uit deze streken. Eikenhout is immers én buigzaam én sterk én duurzaam. Om bijvoorbeeld meubels, vaten, molenassen, schepen en bruggen te bouwen, was er geen beter hout voorhanden dan dat van de eik. De vruchten van de eik, de eikels, behoorden vroeger ook tot het basislunchpakket van de mens. Geroosterde eikels werden dan weer gebruikt als koffiesurrogaat. Vandaag dienen eikels vooral als voedsel voor varkens. Het Spaans varkenras Cerdo Iberico leeft nog steeds in het wild, zoekend naar eikels, die ze met hun poten opscharrelen. De ham van deze
varkens (‘pata negra’ ofwel zwarte pootjes) is juist hierdoor zo ontzettend lekker en een dure delicatesse. Wil je meer weten over de bomensymboliek? Dan is het boek ‘Compendium van rituele planten in Europa’ van De Cleene en Lejeune iets voor jou. De mooie tekeningen en de leuke anekdotes laten je van naaldje tot draadje ontdekken waarom, waar, wanneer en hoe eiken en andere bomen werden vereerd.
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 5
bosbeheer
Wat is er aan de hand met de populier?
Veel populierenbossen staan er de laatste jaren niet zo florissant bij: dode takken, vorming van waterlot in de kruin, zelfs geheel afgestorven bomen zijn schering en inslag. Wat is er toch mis met onze populieren? En vooral: valt er iets aan te doen?
(foto: Karolien Van Diest)
Roestschimmel is schuldige Dat het niet goed gaat met de populieren, is te wijten aan de roestschimmel, de belangrijkste en meest verspreide bladziekte bij deze boom in Europa. De eerste symptomen - geel-oranje bolletjes aan de onderzijde van het blad, ook wel sporenhoopjes genoemd kunnen al optreden bij het begin van de zomer. De bladeren verwelken in geen tijd en vallen vroegtijdig af, vaak zelfs in volle zomer. Door deze schimmel gaan de bomen trager groeien, komen ze onder stress te staan en zijn ze vatbaar voor andere schimmelinfecties. Een ongeluk komt nooit alleen EĂŠn van de zwakteparasieten die de populieren in het zog van de roestschimmel aantast, is de schorsbrand. Deze schimmel heeft zijn naam niet gestolen: hij veroorzaakt ingezonken kastanjebruine, later bruinzwarte plekken op de bast van verzwakte populieren. Daardoor takelen de takken af, totdat grote delen van de boomkroon volledig afgestorven zijn. De warme en vochtige lente- en zomermaanden van de afgelopen jaren waren
6 | ‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer
jammer genoeg ideaal voor de ontwikkeling van schimmels. Dat zorgde voor een forse toename van massale roestaantastingen op onze Vlaamse populierenaanplantingen. De schade die deze schimmels veroorzaken, blijft jaar na jaar toenemen Van roestresistent naar roesttolerant Deze achteruitgang is slecht nieuws, want populierenhout is een gegeerde grondstof voor de productie van onder meer fruitkistjes, paletten, lucifers, spaanplaten, papier en brandhout. Populieren worden daarom al decennialang geselecteerd en veredeld in functie van hun groeisnelheid, houteigenschappen en weerstand tegen bladziektes. De populieren die in het verleden massaal werden aangeplant, zoals de gekende Unalklonen, waren dan ook lang resistent tegen de roestschimmel. Door de jaren heen hebben zich echter nieuwe, agressievere stammen van roestschimmel ontwikkeld. Een beetje zoals de griep bij de mens, zeg maar. Deze nieuwe varianten zijn wel in staat oude populierenklonen te besmetten. Bovendien zijn de meeste populierenaanplantingen
stekken van eenzelfde moederboom en dus genetisch identiek. Gevolg: als de roestresistentie van een kloon eenmaal doorbroken is, zijn alle bomen van die kloon in een mum van tijd een vogel voor de kat. De populierenziekte kon zich dan ook in ijltempo massaal verspreiden. Hieruit hebben de bosbouwers de nodige lessen getrokken. De nieuwste en meest populaire populierenklonen zoals ‘Koster’, ‘Muur’ en ‘Vesten’ zijn niet langer roestresistent, maar wel roesttolerant. Dat betekent dat deze populieren in lichte mate roest kunnen krijgen, zonder dat dit hun groei of vitaliteit schaadt. Toch blijkt dat door de jaren heen ook de aantasting van deze populierenklonen langzaam maar zeker toeneemt. Mijn populieren hebben roest: wat nu? Heeft het zin om door roest en schorsbrand aangetaste bomen te laten staan? Het is een vraag die veel boseigenaars zich stellen. Wanneer populieren zwaar aangetast zijn en niet meer groeien - en je toch opbrengst wenst van je bos -, is het kappen van de populieren en een verjonging van het bos de enige oplossing. Denk wel goed na over wat je van je nieuwe bos verwacht, voor je effectief de zieke bomen kapt. Wie zijn bos omvormt naar trager groeiende inheemse boomsoorten die nog niet op grote schaal door schimmels en ziekten zijn aangetast, kan subsidies krijgen. Vraag gerust advies bij jouw Bosgroep over de soortenkeuze of een beplantingsplan. Wie liever opnieuw populieren plant, vindt hieronder de nodige tips.
Laat je niet beetnemen! De roestkleurige begroeiing die soms op de stam van populieren te zien is, heeft niets met de roestschimmel te maken en is ook niet schadelijk. Het is een wier dat toevallig op de schors groeit en ook bij andere boomsoorten voorkomt. (foto: Bosbode)
(foto: Karolien Van Diest)
Sporenhoopjes van de roestschimmel op een populierenblad
Door roest aangetaste populierenkronen
Tips voor populierenplanters Meer info over de populier: www.inbo.be Plantverband en spreiding - Gebruik een ruim plantverband (minimum 8 x 8 meter) zodat de jonge populieren sneller kunnen opdrogen na vochtig weer. Dat vermindert de kans op aantasting door de roestschimmel aanzienlijk. - Plant verschillende klonen aan in blokken van 0,5 tot 1 hectare bij grotere aanplantingen. - Gebruik klonen die in de onmiddellijke omgeving niet veel voorkomen. Dat vermindert de kans dat de roest zich snel verspreidt van de ene naar de andere populierenaanplanting. Klonen Wél - Roesttolerante klonen zoals ‘Koster’, ‘Muur’, ‘Vesten’, ... Ook al staat dit niet garant staat voor succes, ze geven de beste kansen. - In tegenstelling tot het advies van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, worden in Limburg ook nog relatief goede resultaten behaald met oude klonen als Robusta en Serotina. - Gaver, Isières, Oudenberg, Trichobel en Flevo kunnen eventueel gebruikt worden om de diversiteit te vergroten en de risico’s te spreiden. - Gebruik Ghoy en Ogy enkel als ze in de streek nog niet zwaar aangetast zijn. Niet - Vermijd absoluut de klassieke inter-Amerikaanse klonen zoals Beaupré, Boelare,Hazendans, Hoogvorst, Unal en Raspalje.
Populier in de schijnwerper: excursie op 8 oktober en studiedag ‘Populier’ op 16 november! De populier blijft een belangrijke boomsoort in Vlaanderen. Zowel in het bos, waar zijn rol voor fauna, flora en het ecosysteem nog steeds vaak miskend wordt, als voor de industrie. Reden genoeg om deze soort nog eens centraal te plaatsen. Op 8 oktober organiseert Inverde vzw een excursie waar de namiddag gereserveerd wordt voor deze boom. Op 16 november kun je terecht op een studiedag, georganiseerd door de Vlaamse Bosgroepen. Die dag geven diverse experts hun visie op populier vanuit verschillende invalshoeken. Vanzelfsprekend zijn onze leden welkom om tijdens de discussiemomenten hun praktische ervaringen te delen.
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 7
beheer
Het Agentschap voor Natuur en Bos staat voor je klaar
(foto: Lise Hendrick)
Heb je een vergunning nodig om die populier in je tuin om te hakken? Kun je subsidies aanvragen voor het openstellen van je privébos? Wat te doen met een gevonden dode roofvogel? Waarheen met klachten over inbreuken op de natuurwetgeving? Wie vragen heeft over het natuur- of bosbeleid in Vlaanderen, weet sinds 2008 precies waarheen. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) heeft voor een aantal cruciale thema’s aanspreekpunten aangesteld. Deze vakspecialisten staan ter beschikking van particulieren, gemeenten, bedrijven, verenigingen ... Kortom voor alle doelgroepen van het ANB. Voor de Limburgse Bosgroepen is Jasper Goffin het aanspreekpunt.
Voor elk domein een aanspreekpunt Ook vroeger stond het ANB ter beschikking van haar doelgroepen. Toch was het misschien niet altijd even duidelijk waar je kon aankloppen met welke vragen. Het systeem van aanspreekpunten is helder: er is een contactpersoon voor jacht, visserij, soortenbescherming, natuurrecreatie, wildbeheer, Regionale Landschappen, natuurverenigingen en ... voor de Bosgroepen. Per thema is er een aanspreekpunt in de centrale diensten en één in iedere provincie. Het zijn tevens de vakspecialisten, die hun thema inhoudelijk beheersen en vertrouwd zijn met de doel-
8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer
groep. Via de aanspreekpunten is het ANB altijd dichtbij en aanspreekbaar. Aanspreekpunt voor Limburgse Bosgroepen In een grote, dynamische organisatie als het ANB zijn er soms verschuivingen van functies en bevoegdheden. Hierdoor bestaat het gevaar dat kennis langzaamaan versnippert. De aanspreekpunten komen daarom regelmatig samen, om hun kennis en ervaring uit te wisselen. Niet alleen administratieve kwesties komen aan bod, ook de terreinexpertise wordt uitgewisseld.
(foto: Sus Willems)
Voor de Limburgse Bosgroepen is Jasper Goffin sinds september 2009 het aanspreekpunt. Hij legt de contacten tussen het ANB en de Bosgroepen, brengt het personeel van de Bosgroepen in contact met de juiste persoon bij het ANB of reikt zelf oplossingen aan. “Als aanspreekpunt is het mijn taak de Bosgroepen op de hoogte te houden van nieuwe richtlijnen, subsidiemogelijkheden en activiteiten”, vertelt Jasper Goffin. “Om de drie maanden is er een vast overlegmoment met de Bosgroepen. Maar ik blijf ook via excursies en terreinbezoeken op de hoogte van het reilen en zeilen binnen de Bosgroepen. Dat is cruciaal, want op het einde van het jaar moet ik de jaarlijkse werking evalueren.” Duurzaam bosbeheer stimuleren Ook bij het opstellen van bosbeheerplannen speelt Jasper een belangrijke rol: “Bij een bosbeheerplan zijn vaak verschillende partners betrokken, zowel openbare- als privéboseigenaars. Dan is het zaak alles en iedereen goed op elkaar af te stemmen. Een persoon die alles coördineert en modereert, is geen overbodige luxe om een gedragen
bosbeheerplan te krijgen.” Jasper Goffin wil niet alleen een levendig contact met de Bosgroepen uitbouwen, maar ook de expertise binnen het ANB verder op punt stellen en toegankelijk maken. “Op die manier wil het ANB via de Bosgroepen duurzaam bosbeheer in privébossen verder stimuleren.”
Aanspreekpunten in Vlaanderen: vlnr. Luc Claus, Jo De Block, Geert Flamand, Bram Cannaerts, Danny Maddelein, Jasper Goffin, Frans De Jonghe, Maarten Reynaert. Zittend: Kaat Bogaerts en Leen Meersschaert.
Je kunt Jasper Goffin bereiken via jasper.goffin@lne.vlaanderen.be. Het aanspreekpunt Bosgroepen bij het ANB in Brussel is maarten.reynaert@lne.vlaanderen.be. Op www.natuurenbos.be (rubrieken Over ons/Wie zijn we/Aanspreekpunten) vind je alle aanspreekpunten van het ANB.
(foto: Annemie Hannosset)
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 9
bosbeheer
Limburgse Bosgroepen steken biodiversiteit een handje toe Een zicht van de aangerplante bosrand
(foto: Karolien Van Diest)
Elke Vlaamse Bosgroep ontving van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) in 2009 een projectsubsidie van € 6 500 van de Nationale Loterij. De vijf Limburgse Bosgroepen gebruikten deze middelen om in het kader van het grensoverschrijdende project ‘Soorten en landschappen, dragers voor biodiversiteit’ (SOLABIO) verschillende typische bossoorten nieuwe kansen te geven. In BBL28 kon je de beheerwerken leren kennen die de Bosgroep West-Limburg bij haar leden uitvoerde. In dit nummer is de regio van Bosgroep Zuid-Limburg aan de beurt.
Op de bres voor de Limburgse natuur Om de biodiversiteit in Limburg nieuwe kansen te geven, werken de Limburgse Bosgroepen samen met de drie Regionale Landschappen: het Regionaal Landschap Lage Kempen, het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren en het Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Met hen werd afgesproken om met de Lotto-subsidie het Interreg-project SOLABIO te steunen. In dit grensoverschrijdende project werken partners uit alle Vlaamse en drie Nederlandse provincies samen om de biodiversiteit te behouden en de waardevolle landschappen in de grensregio Vlaanderen-Nederland te herstellen. SOLABIO is de uitloper van het Limburgse project ‘Gemeenten adopteren Limburgse Soorten’.
Poelherstel bij Coninsx in Tongeren. Zo wordt een ideale biotoop voor de kamsalamander gecreërd.
(foto: Tine Rijvers)
10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer
Privéboseigenaars helpen mee De projecten in het kader van SOLABIO werden uitgevoerd in en rond privébossen in de verschillende Bosgroepregio’s. De Limburgse Bosgroepen hebben de kosten volledig zelf gedragen. In een eerste fase zocht de coördinator van elke Bosgroep, in overleg met de Regionale Landschappen, enkele geschikte locaties uit. Daarbij werd onder meer rekening gehouden met het enthousiasme van de privéboseigenaar en met het gebied waarin de soorten leven. Voor de uitvoering van de projecten konden de Bosgroepen een beroep doen op de twee arbeidersploegen. Ook de sociale werkplaats De Winning van Lummen zette zich met verve in om van dit project een succes te maken. Voor de opdrachten die de arbeidersploegen van de Bosgroepen niet konden uitvoeren, werd een overeenkomst gesloten met een Regionaal Landschap of een privéfirma.
(foto: Benny Odeur)
Bosgroep Zuid-Limburg in de kijker De Bosgroep Zuid-Limburg heeft bij vier privéboseigenaars in vier verschillende gemeenten de handen uit de mouwen gestoken. Tal van dieren, zoals de steenuil en de das krijgen daardoor nieuwe kansen. Zo werd bij Philippe Coninsx in Tongeren een poel hersteld (zie foto) en een bosrand van 660 autochtone, vruchtendragende struiken en bomen aangeplant. De poel, voor amfibieën de hemel op aarde, kan hopelijk de kamsalamander overtuigen zich hier opnieuw te vestigen. De vruchten en bessen van onder meer boskers, kornoelje, meidoorn en sleedoorn in de bosrand zijn dan weer koren op de molen van de das en de eikelmuis, die beide al in de omgeving gesignaleerd werden. Philippe heeft op korte tijd ook de ecologische waarde van het terrein aanzienlijk verhoogd, dankzij een gepast maaibeheer, de omvorming van een Canadapopulierbos naar een gemengd inheems loofhoutbos en het opruimen van sluikstortingen. Naar een inheems bos Ook het privébos van Kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden vormde de afgelopen maanden het actieterrein van de Bosgroep. Dit bos vormde vroeger één geheel met het huidige Provinciaal Domein Nieuwenhoven, en is sinds 2007 eigendom van Jeanne Hoogenboom. Zij doet samen met enthousiaste medebewoners en vrijwilligers het Kasteel Nieuwenhoven herleven. Niet alleen de gebouwen en de tuinen, ook het bos en het landschap nemen ze onder handen. Door zowat alle inheemse loofboomsoorten (van zomereik, over linde tot haagbeuk) en struiken aan te planten in de spontane verjonging met heel wat populierenopslag, maakten ze het bos meer gemengd. Om een geleidelijke overgang tussen het bos en het omliggende weiland te creëren, heeft de Bosgroep ZuidLimburg dit voorjaar met de Lotto-middelen een bosrand met 1 100 bloeiende en besdragende ‘Vlaamse’ struiken aangeplant (zie
(foto: Karolien Van Diest)
foto pag. 10 bovenaan). Vrijwilligers plantten dit voorjaar ook meidoornhagen aan om het privébos met dat van het Provinciaal Domein te verbinden. Ook in Donk (Herk-deStad) plantte de arbeidersploeg van de Bosgroep een bosrand van 750 autochtone bomen en struiken. Eigenares Anne Demeer koos na de eindkap van Canadapopulier voor een herbebossing met inheemse soorten. Net die geleidelijke bosranden bieden tal van dieren, zoals de das en de eikelmuis, veel voedsel en plaatsjes om te schuilen.
(foto: Karolien Van Diest)
Nieuw begin voor eeuwenoude knotlindes Vier stokoude knotlindes van de familie Roppe in Bilzen waren het onderwerp voor het laatste project van de Bosgroep ZuidLimburg. Het knotbeheer van deze bomen, met holten waar talloze dieren zich graag schuilhouden, liet al meer dan een eeuw op zich wachten. Ook het ANB was al een tijdje vragende partij om het achterstallige onderhoud te laten uitvoeren. Het risico op het afbreken van te fors uitgegroeide takken was immers groot. Zo scheurde in de winter van 2008-2009 een tak van één monumentale knotlinde uit. Gezien de omvang van de kruinen, en het belang van een zorgvuldige en correcte aanpak van de werken, was het kostenplaatje voor het onderhoud voor de eigenaar te hoog. Dankzij de Lotto-subsidie kon dit beheer met ecologische en cultuurhistorische meerwaarde toch plaatsvinden. In februari liet de Bosgroep Zuid-Limburg twee van de vier knotlindes deskundig knotten. Deze mooie bomen kunnen op-
Aanplant bosrand in Herk-de -Stad
nieuw uitgroeien tot een favoriete plek voor tal van dieren. De werken zijn achter de rug, nu is het aan de natuur in de bossen om zich opnieuw te ontwikkelen. Met deze projecten leveren de Bosgroepen een mooie bijdrage aan de bescherming en ontwikkeling van de typische Limburgse soorten. In de volgende edities van ‘t Limburgs Bosbelang wordt het werk van de andere Bosgroepen in woord en beeld gebracht.
Een beeld van de 2 knotlindes, vóór en vlak na de knotwerken
(foto: Karolien Van Diest)
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 11
nieuws van de limburgse bosgroepen
CoLimBo Resultaten van de achtste gezamenlijke houtverkoop
De vijf Limburgse Bosgroepen verkopen naar goede gewoonte elk jaar gezamenlijk hout op stam voor hun leden. Sinds enkele jaren neemt de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (CoLimBo) de houtverkoop in handen. Zij groepeert de loten en volgt de verkoop op. Via de houtcatalogus werden 30 loten aangeboden van 65 eigenaars: goed voor 10 813 m3 hout. Het aanbod bestond overwegend uit grove den, Corsicaanse den en Canadapopulier. De potentiële kopers konden ook kiezen uit loten met zomereik,
Amerikaanse eik en andere boomsoorten. Er werd ook 1 030 m3 FSC-gelabeld hout uit privébos verkocht. 17 van de 30 loten werden toegewezen, met een totaal van 8 174 m3 hout. De overige loten haalden de minimumprijs niet. De geboden prijzen lagen dit jaar beduidend hoger dan vorig jaar. Voor mooie loten dennenhout werd gemiddeld 28 euro per m3 geboden, voor loten populier gemiddeld 35 euro per m3. Loten met een mengeling van zowel loof- als naaldhout haalden gemiddeld 20 euro per m3.
Gezamenlijke verkoop van hout op stam via inschrijving - 20 mei 2010 Lot Nummer
Lot Naam
Boomsoort (zie legende)
Aantal Bomen
WL 10/131 Ham-Heppen Ps, Pc, AE, zE, Be, ... 3 181 WL 10/132 Tessenderlo xPo 65 WL 10/133 Engsbergen Ps, Pc, Pw, Ep, AE 480 WL 10/134 Beringen L, zEl 68 WL 10/135 Zolder Pc 254 WL 10/136 Koersel Do, Ep 126 Totaal Bosgroep West Limburg 4 174 NOL 10/231 Peer Pc 557 NOL 10/232 Grote Brogel Ps, Pc 354 NOL 10/233 Wijchmaal xPo 216 NOL 10/234 Erperheide Ps, Pc, AE 261 NOL 10/235 Kaulille xPo 61 NOL 10/236 Maaseik Ps, Pc, L, Ep 1 520 NOL 10/237 Gruitrode Ps 734 NOL 10/238 Lozen Pc, Ep, Ps, L 494 NOL 10/239 Kleine Brogel Ps 414 NOL 10/240 Kinrooi 1 xPo 657 NOL 10/241 Kinrooi 2 zE 21 NOL 10/242 Kinrooi 3 zE 16 NOL 10/243 Hamont-Achel (fsc) Ps, Pw, Pc, Do, L 5 770 NOL 10/244 Het Loo 1 AE, zE, B, … 144 NOL 10/245 Het Loo 2 AE, zE, Es, … 295 Totaal Bosgroep Noordoost Limburg 11 514 4 307,145 ZL 10/331 Hasselt AE, zE, xPo, Avk 374 ZL 10/332 Herk-de-Stad xPo 263 ZL 10/333 Diepenbeek xPo 275 Totaal Bosgroep Zuid Limburg 912 HK 10/431 Dilsen-Stokkem xPo, B, Ed, … 408 HK 10/432 Lanaken Ps, Ep, AE, … 5 838 HK 10/433 Zutendaal Ps, Pc, … 1 522 HK 10/434 Zutendaal Boeneveld AE, Ps, Be 57 Totaal Bosgroep Hoge Kempen 7 825 LD 10/531 Zonhoven Ps 61 LD 10/532 Eksel-Vlasmeerheide Ps, Pc 264 Totaal Bosgroep Limburgse Duinen 325 ALGEMEEN TOTAAL: 24 750
Aantal m³
Kostprijs Aanduiden
Hoogste Bod
Toegewezen Aan*
1 243,795 2 055,29 29 465,00 107,937 37,56 2 950,00 149,964 189,30 3 506,00 30,054 60,34 200,00 36,779 87,52 200,00 39,617 21,83 222,00 1 608,146 44,237 0,00 0,00 174,260 241,60 2 816,00 144,228 64,00 2 350,00 116,439 235,98 1 552,00 127,267 39,12 3 685,00 619,003 293,13 17 045,00 246,569 343,75 7 011,00 175,959 320,25 4 768,00 256,514 290,43 7 900,00 912,190 360,34 31 600,00 64,000 0,00 3 920,00 37,950 0,00 1 184,00 1 030,529 0,00 27 400,00 114,000 0,00 2 280,00 244,000 0,00 4 285,00 2 188,60 888,050 1 107,75 nvt 467,855 0,00 16 850,00 406,157 0,00 15 350,00 1 762,061 220,207 0,00 2 500,00 2 122,814 2 243,38 65 785,99 554,763 666,98 nvt 70,698 83,52 1 607,00 2 968,481 32,181 55,10 300,00 135,537 251,16 2 060,00 167,718 10 813,551
Norbord nv Cohout nv Daems & zn. bv Niet Toegewezen Niet Toegewezen Niet Toegewezen Geen Bod Niet Toegewezen Niet Toegewezen Niet Toegewezen Cohout nv G.A. Ras & zn. vof Norbord nv G.A. Ras & zn. vof G.A. Ras & zn. vof EFM Houbrechts bvba Bosexploit. De Beuk Parenco Hout nv Niet Toegewezen Niet Toegewezen Ingehouden Cohout nv Cohout nv Niet Toegewezen Int. Houthandel Ras Ingehouden Muffels François nv Niet Toegewezen Muffels Leon nv
* Status van de loten op 2010-06-11
Legende: AE = amerikaanse eik B = beuk Ed = esdoorn Pc = corsicaanse den xPo = populier Avk = am. vogelkers Do = douglasspar Ep = fijnspar Ps = grove den zE = zomereik Be = berk Es = es L = lariks Pw = weymouthden zEl = zwarte els
12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer
Wat zijn de verschillende stappen in de gezamenlijke houtverkoop? 1. Advies van de Bosgroepcoördinator De Bosgroepcoördinator komt langs om te kijken of de bomen kaprijp zijn. De coördinator maakt een eerste inschatting van de kwaliteit van de te kappen bomen en bekijkt samen met de eigenaar de aandachtspunten voor de exploitatie. 2. Aanvraag van de kapmachtiging De Bosgroep ondersteunt de eigenaars bij het aanvragen van de nodige vergunningen bij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). 3. Aanduiden en opmeten van de te kappen bomen In het bos duidt een externe, gespecialiseerde bosbouwfirma alle bomen aan die gekapt moeten worden (schalmen) en eventueel de te behouden toekomstbomen. De bosbouwfirma meet van iedere te kappen boom ook de omtrek en de totale hoogte. CoLimBo kubeert deze meetgegevens via de tabellen van Dagnellie. 4. De houtcatalogus CoLimBo zorgt voor de opmaak van de houtcatalogus en de verspreiding ervan aan erkende kandidaat-kopers en exploitanten. De catalogus stelt de loten apart voor met een situering, de kubering en de bijzondere verkoopsvoorwaarden.
Naast de houtcatalogus ontvangen de kandidaat-kopers de algemene verkoopsvoorwaarden en een biedingformulier. Door kleine volumes hout van verschillende eigenaars te bundelen en samen te koop aan te bieden, ontstaan commercieel interessante loten. 5. De houtverkoop CoLimBo organiseert geen openbare houtverkoop maar een verkoop op inschrijving. Geïnteresseerde houtkopers sturen hun bieding onder dubbel gesloten omslag op. CoLimBo opent de ontvangen biedingen op een vooraf bepaalde dag en vergelijkt ze met elkaar. Om zowel verkopende eigenaars als geïnteresseerde exploitanten of houtkopers te informeren, wordt een dag later een infomoment georganiseerd. Daar worden de geboden prijzen bekend gemaakt en kan iedereen de biedingen inkijken. 6. Opvolgen van de exploitatie Tussen de verkoopdag en het vellen van de bomen door de exploitant, kan een termijn van 18 maanden verstrijken. Dit lijkt op het eerste zicht lang, maar is zeker niet overdreven. Op sommige percelen mag tussen 1 april en 30 juni vanwege de schoontijd immers niet worden gewerkt. Daarnaast zijn er periodes waarin het te nat is om zonder bodemschade te kunnen exploiteren. Eigenaars kunnen ook zelf bepalen niet te kappen om te kunnen jagen. Als een exploitatie wordt afgerond, brengt de exploitant CoLimBo hiervan op de hoogte en volgt er een oplevering. Hierna worden de werken definitief afgesloten.
(foto: Annemie Hannosset)
(foto: Annemie Hannosset)
Bordjes ‘Verboden toegang’ te koop via de Bosgroepen Elke privéboseigenaar die wil tonen dat de private boswegen in zijn bos niet vrij toegankelijk zijn, moet dit expliciet aangeven met het toegankelijkheidsbord V.14. Deze bordjes kun je bestellen bij de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (CoLimBo). Ze kosten 15 euro per stuk (inclusief vier schroeven). Voor een bordje dat is vastgehecht aan een eikenhouten staander (180 cm hoog x 21,50 cm breed x 10 cm dik)
betaal je 65 euro. Na de bestelling ontvang je een factuur. Zodra de CoLimBo de betaling ontvangen heeft, sturen ze een bon waarmee je de bordjes kunt afhalen. Indien je de bordjes met eiken staander koopt, kan CoLimBo ze laten leveren aan 1,10 euro per kilometer vanuit Genk (prijzen incl. btw). Je kunt de toegankelijkheidsborden bestellen bij CoLimBo tel. 011 23 83 63.
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 13
nieuws van de limburgse bosgroepen Veiligheidskledij vanaf najaar 2010 verplicht Veiligheidskledij (of persoonlijke beschermingsmiddelen) is in de meeste openbare bossen al een tijdje verplicht. Vanaf het najaar 2010 zullen ook particulieren bij de brandhoutverkopen van de Limburgse Bosgroepen verplicht zijn om veiligheidskledij te dragen. Onder het motto ‘veiligheid voor alles’ willen de Bosgroepen hiermee hun steentje bijdragen tot veilige boswerkzaamheden.
Wat is verplicht? - Een kettingzaagbroek is van het allergrootste belang. Benen (en voeten) zijn tijdens het werken met een kettingzaag immers erg kwetsbaar. Met een kettingzaagbroek ben je goed beschermd. Ze is voorzien van verschillende lagen vezels die de ketting bliksemsnel blokkeren. - Veiligheidsschoenen: hebben slipvrije zolen en een stalen neus. Zaagschoenen beschermen nog beter. Dit zijn veiligheidsschoenen die aan de bovenkant voorzien zijn van dezelfde soort vezels als de kettingzaagbroek. - Helm met oog- en oorbescherming: Een helm beschermt je tegen vallende takken en tegen het terugslaan (of kickback) van de kettingzaag. Een gelaatsscherm in een doorzichtige kunststof of met een fijnmazig gaas behoedt je voor rondvliegend zaagsel. Oordoppen of oorkappen beperken gehoorschade. - Fluo signaalkledij is enkel verplicht als verschillende personen tegelijk in het bos werken. Zaagveilige kleding herken je aan een labeltje met de EN-norm 381-5 en een schildje met een kettingzaag.
14 | ‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer
(foto: Karolien Van Diest)
Agentschap voor Natuur en Bos inventariseert de Vlaamse bossen Worden de bossen langzaamaan meer divers? Komt er meer inheems loofhout voor dan voorheen? En hoeveel dood hout ligt eigenlijk in de Vlaamse bossen? Het zijn vragen waar momenteel eigenlijk geen goed antwoord op gegeven kan worden. Nochtans is dergelijke informatie cruciaal om het natuur- en bosbeleid te ondersteunen. Vandaar dat het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) in 2009 met een nieuwe bosinventarisatie is gestart. Omdat meten, weten is. Het is gelukkig niet nodig om alle bomen en planten in onze bossen op te meten. Een goed uitgekiende steekproef volstaat. Daarbij voert het ANB voldoende metingen uit, evenwichtig verspreid over het Vlaamse boslandschap. In totaal werden 26 730 meetpunten bepaald waarvan gecontroleerd zal worden of deze in een bos liggen of niet. Tijdens de eerste gewestelijke bosinventarisatie werden zo 3 281 proefvlakken bezocht en opgemeten. Dit gebeurde in één keer en nam drie jaar in beslag. De komende jaren zal een meetploeg elk jaar 10% van de punten bezoeken.
Een meetploeg bezoekt elk rasterpunt dat in bos valt, minstens tweemaal. Een eerste keer in de zomermaanden voor de inventarisatie van de kruiden en struiken, een tweede keer in de winter voor het opmeten van de bomen en struiken. De wintermaanden zijn hiervoor het interessants omdat het loof het zicht dan niet hindert bij nauwkeurige hoogtemetingen. Nadat de inventarisatie is afgelopen, moet het opnieuw duidelijk zijn hoe het met de Vlaamse bossen gesteld is. Meer info: www.natuurenbos.be of bij jouw Bosgroep
Bosgroep West-Limburg Privébossen in het Uitgebreid Beheerplan Tessenderlo zijn FSC-gecertificeerd In maart 2007 werd het uitgebreid beheerplan Tessenderlo goedgekeurd. Hierin is ongeveer 500 hectare bos opgenomen, waarvan zo’n 152 hectare privébos. Het beheerplan opende voor alle boseigenaars de deur om hun bos te laten certificeren. Een eerste voorwaarde voor zo’n certificering is immers een goedgekeurd uitgebreid beheerplan. Na enkele infovergaderingen, terreinbezoeken (‘audits’) en consultaties van belanghebbenden is sinds begin februari een aantal bossen in Tessenderlo gecertificeerd: goed voor 43 hectare. Deze gecertificeerde bossen maken deel uit van het groepscertificaat van het ANB. De opvolging van deze FSC-certificering gebeurt door het Ondersteund Centrum van het ANB (OC-ANB). In totaal telt het groepscertificaat van het ANB op 22 februari 2010 maar liefst 13 039 hectare bos, waarvan ongeveer 185 hectare privébos. Dankzij de ondersteuning van de Bosgroep West-Limburg ligt dus een mooi aandeel van het Vlaamse gecertificeerd privébos in West-Limburg. Het hout uit deze bossen kan verkocht worden met het FSC-label, dat staat voor duurzaam en verantwoord beheerde bossen wereldwijd. Dat betekent: respect voor het sociale aspect, het behoud van het ecosysteem en een economisch leefbaar beheer. Bij het uithalen van brandhout zijn in deze FSC-bossen persoonlijke beschermingsmiddelen verplicht (helm, zaagbroek, handschoenen, ...). De eigenaars moeten ook het gebruik van bestrijdingsmiddelen (bijvoorbeeld glyfosaat bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers) registreren en zijn verplicht informatie bij te houden over welk hout uit deze bossen wordt gehaald (welke soort, aantal m3, uit welke bestanden, ...). In de toekomst zal op alle facturen en documenten de FSC-code voor de gecertificeerde bossen vermeld worden. De Bosgroep WestLimburg zal de boseigenaars hierbij ondersteunen en adviseren.
(foto: Karolien Van Diest)
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 15
nieuws van de limburgse bosgroepen Bosgroep Noordoost-Limburg Algemene Vergadering is succes De Algemene Vergadering van de verschillende Limburgse Bosgroepen wordt al drie jaar op rij gezamenlijk georganiseerd. Dit jaar vormde de oude stad in Bokrijk het decor. Na de vergadering kon iedereen genieten van tal van binnen- en buitenactiviteiten. Tijdens de vergadering lichtten de oudste aanwezige bestuurder Pierre Pellens en de penningmeester Joris Vandervelden het activiteitenverslag, de jaarrekening en de begroting toe. Er stonden ook statutaire verkiezingen op de agenda. Aangezien er geen bestuurders ontslag namen, en er ook geen nieuwe kandidaten waren, kreeg het huidige bestuur van de Algemene Vergadering het vertrouwen voor een volgende periode van drie jaar.
Bosgroep Zuid-Limburg Inspanningen werpen vruchten af De voorbije maanden konden verschillende leden van de Bosgroep Zuid-Limburg genieten van eerder geleverde inspanningen. Sommige leden staken vorige winter zelf de handen uit de mouwen na een deskundige markering, zoals Fons Keijers in Hasselt. Hij legde samen met enkele vrienden een eerste dunning in zijn nieuw eikenbos om. Anderen schakelden het brandhoutcircuit in, zoals de familie Stroobants in Halen. De storm van 28 februari ontwortelde de bomen van twee fijnsparbestanden op de rand van hun bos bijna helemaal. De omliggende landbouwgronden op tijd vrijmaken was een hele klus, die snel en netjes werd geklaard door enkele particulieren. Nog anderen schakelden de arbeidersploegen van de Bosgroepen in voor onrendabele bosbeheerwerken, zoals Guy de Bellaing van Nieuwerkerken. De arbeidersploeg legde dit voorjaar in zijn bos niet alleen een mooie takkenwal rond een poel aan, ze stelde eveneens een jonge herbebossing met es en linde deskundig vrij.
16 | ‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer
Wandelgebied Duinengordel op de schop De wandelgebieden in Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek en Maaseik worden de komende maanden grondig onder de loep genomen en aangepast. Dat gebeurt in samenspraak met alle betrokkenen. Het Regionaal Landschap Kempen en Maasland en de Bosgroep Noordoost-Limburg hebben de eigenaars langs de nog aan te leggen paden hierover al uitgebreid geïnformeerd. De drie wandelgebieden - Oudsberg, Donderslag en Solterheide, die door de Geuzenbaan verbonden worden - zullen straks deel uitmaken van het wandelaanbod ‘Hoge Kempen’. De werken zijn als volgt gepland: • Oudsberg: start werkzaamheden juli 2010 - wandelen vanaf september 2010 • Donderslag: start werkzaamheden september 2010 - wandelen vanaf december 2010 • Solterheide: start werkzaamheden december 2010 - wandelen vanaf maart 2011 Voor meer info kun je terecht bij het Regionaal Landschap Kempen en Maasland, tel. 089 32 28 10 of info@rlkm.be en www.rlkm.be
(foto: Karolien Van Diest)
(foto: Karolien Van Diest)
(foto: Erwin Christis)
(foto: Erwin Christis)
(foto: RLKM vzw)
Fons Keijers ging zelf aan de slag om de eerste dunning in zijn eikenbos te zagen.
Bosgroep Hoge Kempen Bosgroep neemt afscheid van coördinator Lise Hendrick Na bijna zeven jaar zoekt voormalig coördinator Lise Hendrick andere horizonten op. Vanaf 1 december 2010 wordt ze regiobeheerder Hoge Kempen bij het Agentschap voor Natuur en Bos. Lise vertrekt natuurlijk niet zonder pijn in het hart. Ze stond immers mee aan de wieg van de Bosgroep Hoge Kempen en mocht al die tijd in een hecht team samenwerken. Bij haar afscheid kwam Lise woorden tekort om iedereen te bedanken. “Er zijn heel wat mensen die ik bij dit afscheid in de bloemen wil zetten. In de eerste plaats de intussen meer dan 500 leden die meewerken aan ons project. Zij laten zien dat er ook in onze regio privéboseigenaars zijn die zich inzetten voor hun bos en er iets moois van willen maken. Vervolgens wil ik ook de Raad van Bestuur van harte danken. Jullie hebben op vrijwillige basis een extra engagement getoond en ervoor gezorgd dat de Bosgroep in goede banen werd geleid. Bij deze wil ik graag één bestuurder extra in de verf wil zetten: Eddy Cryns. Het was voor de Bosgroep en mij persoonlijk een groot geluk dat Eddy plots een hoop vrije tijd kreeg. Tijd die hij belangeloos inzette als vrijwilliger bij de Bosgroep.” “Ook tot de partners wil ik graag een woord van dank richten: het ANB, het provinciebestuur, de gemeenten, het projectbureau Nationaal Park, het Regionaal Landschap, de arbeidersploegen van De Winning, de houtkopers, ...: jullie maken onze werking mee mogelijk. Last but not least wil ik mij graag richten tot mijn collega’s bij de
(foto: Annemie Hannosset)
(foto: Jan Mampaey)
Limburgse Bosgroepen: de medewerkers, coördinatoren en het personeel van CoLimBo. Bedankt voor de toffe samenwerking en dank dat jullie de Bosgroep Hoge Kempen vzw ook in afwachting van mijn opvolger draaiende houden.” Bosgroep Hoge Kempen en de voltallige ploeg van de Limburgse Bosgroepen wenst Lise alle succes in haar nieuwe job!
Tip: vermijd onnodige beheerwerken en plant tussen klein kruinhout.
Bosgroep Limburgse Duinen Bosgroep Limburgse Duinen plant zwarte els De Bosgroep Limburgse Duinen is actief in één van de dichtst beboste gebieden van Vlaanderen. De Bosgroep houdt zich in de eerste plaats bezig met achterstallige dunningen in naaldhoutbestanden. Het (her)aanplanten van bossen is veel minder een prioriteit. Toch heeft de Bosgroep de voorbije maanden, zoals beschreven staat in het beheerplan van Sonnis, enkele afgestorven fijnsparbestanden gekapt en zwarte els aangeplant op enkele percelen in Den Dool. Langs de rand van de percelen werd een bosrand met vooral besdragende struiken aangelegd. Om wildvraat te beperken, werd een derde van die bosrandsoorten in een koker gestoken. De aanplantingen kunnen nu groeien. Binnen vijftien jaar kan de zwarte els gekapt worden en als brandhout dienen.
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 17
activiteitenkalender Cursussen en excursies De Limburgse Bosgroepen organiseren in 2010 nog verschillende cursussen en enkele excursies voor boseigenaars en -liefhebbers. Ideaal om je theoretische of praktische kennis bij te schaven! Meer info over de werking van Inverde en hun complete cursusaanbod vind je op www.inverde.be.
Hieronder vind je de cursussen en excursies die je in 2010 in Limburg kunt volgen, gerangschikt volgens datum. Zeker zijn van een plaatsje? Schrijf je dan snel in via de Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba (tel. 011 23 83 63) of via ons secretariaat (tel. 011 23 83 15).
We verwachten jouw inschrijving minimum drie weken vóór de cursusdatum. Deze is pas definitief na overschrijving van de deelnameprijs op rekening 779-5907390-27 (IBAN BE48 7795 9073 9027). Meer informatie over de locatie wordt je nadien tijdig per post meegedeeld.
Cursussen georganiseerd met Inverde Datum
Cursus
Organisatie / Regio
Prijs
Vrijdag 3 september 2010
Dunnen en toekomstbomen
Bosgroep Hoge Kempen
€ 20
Donderdag 16 & vrijdag 17 september 2010
Kettingzaag - module 1
Bosgroep Zuid-Limburg
€ 60
Donderdag 7 & vrijdag 8 oktober 2010
Kettingzaag - module 2
Bosgroep Limburgse Duinen
€ 60
Donderdag 18 & vrijdag 19 november 2010
Kettingzaag - module 3
Bosgroep Noordoost-Limburg
€ 60
Dunnen en toekomstbomen Je wilt zelf beslissen over je bos, en de bomen aanduiden die moeten verdwijnen. Maar hoe doe je dat? Tijdens deze cursus leer je op een positieve manier naar je bos kijken. Wat zijn de goede bomen, de toekomstbomen, en hoe kun je die meer groeimogelijkheden geven? Na deze cursus kun je zelf aan de slag in je eigen bos en zo meer inzicht krijgen in jouw stukje bosbouw.
machines in het bos, in natuurgebieden en in parken, maar ook in je eigen tuin. Tijdens deze tweedaagse opleiding willen wij je laten kennismaken met de kettingzaag in al haar facetten, zowel wat betreft onderdelen en werking, als onderhoud en gebruik.
Kettingzaag, module 2 In module 2 leer je de juiste veltechnieken toepassen in praktijksituaties. Veiligheid staat in deze module centraal: schat situaties in op gevaarlijkheid en leer juiste materiaalKettingzaag, module 1 Het geluid van de kettingzaag. Je kent het keuzes maken. Ook het gebruik van de handwellicht. Maar ken je de machine ook? De lier komt aan bod. Attest module 1 vereist. kettingzaag is één van de meest gebruikte
Kettingzaag, module 3 Bomen die omwaaien bij een storm hebben vaak veel spanning in de stam. Hoe ga je te werk? Veiligheidsgedrag en preventieve maatregelen zijn essentieel. Je leert het niveau van gevaar inschatten en doet zaagoefeningen aan de spanningsbank. Attest module 2 vereist.
Excursies georganiseerd door de Limburgse Bosgroepen Datum
Excursie
Prijs
Vrijdag 27 tot en met zondag 29 augustus 2010
Ledenreis Drenthe
(inschrijven vóór 15 juni - beperkt aantal inschrijvingen)
i.s.m. Inverde
Vrijdag 8 oktober 2010
Boomkwekerij en Populieren
(inschrijven vóór 15 september)
i.s.m. Inverde
Dinsdag 16 november 2010
Studiedag populier
i.s.m. de Koepel van Vlaamse Bosgroepen
Ledenreis Drenthe In Vlaanderen is de Nederlandse provincie Drenthe vrij onbekend. Onterecht, want je kunt er bijzondere natuurwaarden ontdekken en dus heel wat leren van de beheerders. Net zoals bij ons is er bos, heide en grasland, maar dan wel van superkwaliteit. Dat is te danken aan het goede natuurbeheer en het feit dat Drenthe pas later ontgonnen is dan de rest van Nederland.
18 | ‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer
Tijdens deze reis bekijken we in de eerste plaats de bossen van Drenthe, de boswachterijen van Staatsbosbeheer en andere. Je loopt door het boomkroonpad en ontdekt het gevoerde multifunctionele bosbeheer. Maar ook de heide en het mysterieuze hoogveen zullen we niet overslaan.
€ 150 per persoon - vol pension € 30
gratis
Boomkwekerij en Populieren In de voormiddag brengen we een bezoek aan boomkwekerij Op de Beeck. De namiddag reserveren we voor een excursie rond populieren. Studiedag populier Meer praktische informatie volgt in het herfstnummer.
Colofon ‘t Limburgs Bosbelang 29|zomer uitgave De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneurvoorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Walter Cremers, Erika Thijs, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier. hoofdredactie Johan Van den Broek (foto: Jan Mampaey)
Bestuurders op excursie naar de Vlaamse Ardennen.
coördinatie Karolien Van Diest - kvandiest@limburg.be Annemie Hannosset ahannosset@limburg.be eindredactie Rita Bogaerts - rbogaerts@limburg.be redactiesecretariaat Annemie Hannosset ahannosset@limburg.be redactieraad Rita Bogaerts, Jasper Goffin, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest redactie Rita Bogaerts, Benjamine Bufkens, Jasper Goffin, Annemie Hannosset, Lise Hendrick, Jan Mampaey, Ilse Olaerts, pantarein publishing, Vera Reymen, Karolien Van Diest en Pascal Vanhees
(foto: Jan Mampaey)
foto cover Karolien Van Diest cartoons Dirk Vercampt tekstbewerking pantarein publishing vormgeving & lay-out Dion Boodts - Grafische Producties, Informatie & Communicatie Provincie Limburg Drukkerij Vaes - Overpelt druk Drukkerij Vaes - Overpelt postbus Limburgse Bosgroepen p/a provincie Limburg, Directie Ruimte Afdeling Milieu en Natuur Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt Tel. 011 23 83 20 bosgroepen@limburg.be www.bosgroepen.be oplage 2 600 exemplaren wettelijk depotnummer D/2008/5857/82 verantwoordelijke uitgever Johan Van den Broek Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt (foto: Jan Mampaey)
(foto: Jan Mampaey)
Deze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.
‘t Limburgs Bosbelang | 29 | zomer | 19
29 | zomer | in dit nummer
nuttige adressen Bosgroepen P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt www.bosgroepen.be fax 011 23 83 10 Bosgroep Hoge Kempen vzw ondernemingsnummer 874 667 014 Coördinator: ir. Lise Hendrick tel. 011 23 83 23 gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@ limburg.be Secretariaat Evi Ghijsens tel. 011 23 73 82 Bosgroep Limburgse Duinen ondernemingsnummer 882 247 464 Coördinator: ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19 gsm 0478 78 07 21 bosgroeplimburgse duinen@limburg.be
driemaandelijks tijdschrift | juli-augustus-september 2010
Secretariaat Ine Houbrechts tel. 011 23 83 15 Bosgroep Noordoost-Limburg vzw ondernemingsnummer 459 481 087 Coördinator: ir. An Pierson tel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@ limburg.be Secretariaat Patricia Rouffa tel. 011 23 83 30 Bosgroep West-Limburg vzw ondernemingsnummer 479 742 895 Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Secretariaat An Olaerts tel. 011 23 73 28 Bosgroep Zuid-Limburg vzw ondernemingsnummer 874 670 378 Coördinator: ir. Karolien Van Diest tel. 011 23 83 25 gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be Secretariaat Annemie Hannosset tel. 011 23 83 20
voorwoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Coöperatieve van de Limburgse Bosgroepen cvba Universiteitslaan 1 3500 Hasselt Projectmedewerkers: Vera Reymen Pascal Vanhees tel. 011 23 83 63 fax 011 23 83 10
verslag contactdag Contactdag slaat aan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 bomensymboliek De eik: een dijk van een boom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 bosbeheer Wat is er aan de hand met de populier. . . . . . . . . . . . . 6 beheer Het ANB staat voor je klaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 bosbeleid Limburgse Bosgroepen steken biodversiteit een handje toe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 nieuws van de bosbroepen CoLimBo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Bordjes ‘Verboden toegang’ te koop . . . . . . . . . . . . . . 13 Veiligheidskledij verplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 ANB inventariseert de Vlaamse bossen . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Bosgroep Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Bosgroep Limburgse Duinen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Bosgroep Hoge Kempen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 activiteitenkalender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Agentschap Natuur en Bos, afdeling Limburg De visie van het ANB is ‘Meer en betere natuur, bos en groen, samen met andere partners.’ De uitdaging voor de toekomst is dan ook het uitbouwen van een partnerschap met boseigenaars en Bosgroepen in elke provincie. Dat moet de schakel zijn tussen de Bosgroep en het ANB.
nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Aanspreekpunt Bosgroepen, Regionale Landschappen en Harmonisch Park en Groenbeheer Jasper Goffin Ambtenaar Privé-bos: Koningin Astridlaan 50 bus 5 3500 Hasselt gsm 0479 54 90 09
Websites Boseigenaars en bosliefhebbers vinden nuttige informatie op de websites van de volgende instanties: Agentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.be Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw: www.vbv.be Landelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.be Inverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be www.bosmarkt.be HamontAchel
Lommel
Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep? Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vragen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar
•
• • •
provincie Limburg Universiteitslaan 1 B-3500 Hasselt limburg.be
en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken; hulp bij het invullen van kapaanvragen of het opstellen van beheerplannen; kaartmateriaal; adressen van houtexploitanten en boomkwekerijen; coördinatie van de samenwerking tussen verschillende boseigenaars.
Nederland
Neerpelt Overpelt
Bocholt
Antwerpen
K i n ro o i
B re e
HechtelEksel
Peer
Leopoldsburg Ham
Maaseik MeeuwenG r u i t ro d e
Beringen Te s s e n d e r l o HouthalenH e l c h t e re n
Opglabbeek DilsenStokkem
HeusdenZolder
As Zonhoven
Lummen
Genk Herk-De-Stad Halen
Maasmechelen
Hasselt Diepenbeek
Zutendaal Lanaken
Nieuwerkerken A l k e n
Bilzen Ko r t e s s e m
We l l e n
Brabant
Hoeselt S i n t -T r u i d e n Borgloon
Riemst
To n g e re n
Heers
Vo e re n
Gingelom Herstappe
Luik