LIMBURGSE BOSGROEPEN JAAROVERZICHT 2016
D
VOORWOORD
INHOUD
WERKEN IN DE BOSSEN
4-5
HULP BIJ BEHEER 6-7
DIENSTVERLENING GEMEENTEN 8-11
SAMENWERKING MET PARTNERS
12-13
DANKWOORD
15
BESTE LEZER Dit jaar was het zo ver: de vzw Bosgroep Limburg werd op 15 december 2016 officieel boven de doopvont gehouden. De financiering van de werking op langere termijn blijft een open vraag. Op Vlaanderen moeten we (voorlopig?) niet meer rekenen. Gelukkig garandeert de provincie Limburg de financiering tot eind 2019. Het vervolg zal een kwestie zijn van het budget en de politieke prioriteiten. Het is tegen deze achtergrond dat de vzw Bosgroep Limburg opgestart is. De vraag hoe de Bosgroep aan een eigen (bijkomende) financiering geraakt, is actueler dan ooit. In het kader van Natura 2000 en de realisatie van de Instandhoudingsdoelstellingen (IHD’s) of Europese natuurdoelen zijn en blijven de Bosgroepen cruciaal. Ik hoop dat Vlaanderen dat ook beseft. Door de vijf Limburgse Bosgroepen vanaf 2017 onder één vzw te groeperen, willen we sterker staan en nog efficiënter werken met de beschikbare middelen. Uiteraard waken we er zorgvuldig over dat de verschillende regio’s hun eigenheid behouden. De missie en de drijvende krachten achter de werking blijven dezelfde. Ook de proefprojecten voor het beheer van openbare bossen in Genk, Houthalen-Helchteren en Haspengouw zijn vlot van start gegaan. Na afloop evalueren we de resultaten en gebruiken ze om een structurele samenwerking tussen de gemeenten, de Limburgse Bosgroepen en het Agentschap voor Natuur en Bos uit te bouwen. Zo kan het beheer van openbare en privébossen in de toekomst nog beter op elkaar worden afgestemd. Een evolutie waar alle betrokkenen, nietin de laatste plaats de privéboseigenaars, van zullen profiteren. Ook de almaar toenemende samenwerking met andere externe partners levert interessante (schaal)voordelen op voor zowel de betrokkenen als de natuur. Zo willen de Limburgse Bosgroepen ook in de toekomst over voldoende uitstraling en middelen blijven beschikken om hun basiswerking te garanderen. Al deze evoluties kaderen perfect binnen de toekomstvisie van de Limburgse Bosgroepen: een provincie waar volop ruimte is voor multifunctionele, weerbare bossen die duurzaam beheerd worden. Veel leesgenot! Ludwig Vandenhove gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur voorzitter Limburgse Bosgroepen
JJA AA AR RO OV VEER RZZIIC CH HTT 22001166 || L LIIM MB BU UR RG GS SE E B BO OS SG GR RO OE EP PE EN N
33
WERKEN IN DE BOSSEN Heel wat noodzakelijke beheerwerken zijn economisch niet rendabel voor individuele eigenaars. De Limburgse Bosgroepen staan hun leden bij om deze werken toch uit te voeren en zo de ecologische, recreatieve en landschappelijke waarde van hun bossen te verhogen, wettelijke verplichtingen na te komen en aanspraak te maken op bepaalde subsidies. We doen hierbij een beroep op twee externe ploegen uit de sociale tewerkstelling. De bestrijding van invasieve exoten zoals Amerikaanse vogelkers gebeurt de laatste jaren met steeds minder en, waar toch nodig en toegestaan, steeds gerichter gebruik van herbiciden.
WERKEN IN DE BOSSEN In 2016 werd 1,8 kilometer nieuwe bosrand aangelegd met hulp van de Bosgroepen. Bosranden zijn ecologisch gezien heel belangrijk. Om de aanleg ervan te stimuleren, bieden we zorgvuldig samengestelde plantgoedpakketten van autochtone struiken en bomen aan. Eigenaars kunnen deze laten aanplanten door de sociale arbeidersploegen.
De twee externe arbeidersploegen die de Bosgroepleden bijstaan bij onrendabele beheerwerken, focusten zich het afgelopen jaar weer sterk op het uitvoeren en inboeten van (kleine) beplantingen, maaiwerken en het vrijstellen en zuiveren van jonge bossen.
GEWERKTE DAGEN ARBEIDERSPLOEGEN IN 2016 Exotenbestrijding
244 dagen
Beheer jonge bossen en maaien
86 dagen
Aanleg bosranden en onderetage bij populieren
17 dagen
Overige opdrachten
5
HET BOS IN 2050 Het inzetten van arbeidersploegen voor het uitvoeren van onrendabele beheerwerken, past perfect binnen de toekomstvisie van de Limburgse Bosgroepen. We streven namelijk naar multifunctionele bossen die duurzaam worden beheerd. Daarbij gaat veel aandacht naar variatie in leeftijd, structuur en soorten. De bosranden bieden een grote ecologische en landschappelijke waarde. Hout vormt een belangrijke, duurzame grondstof, maar er is ook nog ruimte om dood hout in de bossen te laten liggen. Boseigenaars voelen zich gesteund, gerespecteerd en gemotiveerd door de Bosgroepen en burgers voelen zich betrokken bij de veelal opengestelde privĂŠbossen. Zo ontstaan bossen die een grote weerbaarheid bieden in een veranderend klimaat en die een belangrijk habitat voor zeldzame soorten vormen.
r JJAAAARRO OVVEERRZZIICCHHTT 22001166 || LLIIM MB BU UR RG GSSE EB BO OSSG GR RO OE EPPE EN N
55
HULP BIJ BEHEER Kapmachtigingen, beheerplannen, toegankelijkheidsregelingen: bosbeheer brengt heel wat administratie met zich mee! Het hele jaar rond gaan medewerkers van de Limburgse Bosgroepen en bosconsulenten het terrein op. Dit jaar werden 797 terreinbezoeken zonder eigenaars afgelegd en 301 met de eigenaar. Eigenaars krijgen een antwoord op hun vragen en worden gestimuleerd om hun bossen duurzaam te (laten) beheren. De samenwerking met de Limburgse Bosgroepen brengt ook andere voordelen voor eigenaars met zich mee, zoals een schaalvoordeel bij de opmaak van gezamenlijke bosbeheerplannen.
HULP BIJ BEHEER In 2016 hielpen we bij het aanvragen van 120 subsidiedossiers voor de openstelling van (speel) bossen met een totale oppervlakte van 477 ha. Ook stelden we 2 toegankelijkheidsreglementen op. Samen met de eigenaars dienden we 7 subsidiedossiers voor (her)bebossing in, goed voor 8 ha bijkomend inheems bos. De 23 ingediende dossiers voor de subsidie ‘ecologische bosfunctie’ omvatten een totale oppervlakte van 624 ha. Dit jaar vonden weer een gezamenlijke, industriële houtverkoop en regionale verkopen van brandhout plaats. Voor het eerst organiseerden we, in samenspraak met het ANB, tevens een verkoop van hout uit openbare bossen. EIGENAARS
M3 HOUT
Gezamenlijke, industriële houtverkoop
122
17 586
Onderhandse houtverkoop
30
2 825
Brandhoutverkoop
38
754
Openbare houtverkoop
9
13 120
VORMINGEN OP MAAT De Limburgse Bosgroepen organiseren al van bij de start theoretische en praktische opleidingen en excursies voor zowel het eigen personeel als boseigenaars. Afgelopen jaar konden leden opnieuw kiezen uit een uitgebreid en gevarieerd aanbod. Zo vonden cursussen plaats rond houtkantenbeheer, werken met een kettingzaag, het herkennen van bomen en struiken, wildschade, … Naast wandelingen en excursies vond ook de bos- en houtbeurs op 2 oktober in Eeklo weer heel wat weerklank bij onze leden. De bosconsulenten, vrijwilligers die de Bosgroep-medewerkers bijstaan bij de dagelijkse werking, konden gratis gebruik maken van het hele opleidingsaanbod. Voor hen werden ook weer specifieke opleidingen georganiseerd.
JAAROVERZICHT 2016
|
LIMBURGSE BOSGROEPEN
7
DIENSTVERLENING GEMEENTEN Eigenaars van privĂŠbossen bijstaan bij het duurzaam beheren van hun bossen, blijft de kerndoelstelling van de Limburgse Bosgroepen. Recent breidden we de dienstverlening uit naar openbare bossen. Momenteel lopen er proefprojecten in Genk, Houthalen-Helchteren en Zuid-Limburg. Daarvoor sloegen de Limburgse Bosgroepen, het Agentschap voor Natuur en Bos en de betrokken gemeentebesturen de handen in elkaar. Deze ervaringen worden gebruikt om een meer structurele samenwerking uit te stippelen.
DIENSTVERLENING GEMEENTEN
In Genk loopt een proefproject in de FSC-gecertificeerde bossen van Kattevennen, die werden opgenomen in een uitgebreid beheerplan. In maar liefst 61 hectare van deze bossen stellen we via dunningen toekomstbomen vrij, vooral grove dennen, zomereiken en berken. De kappingen zorgen voor extra licht, zodat een nieuwe etage van kruiden, struiken en jonge bomen ontstaat. De massaal aanwezige Amerikaanse vogelkers dringen we terug zonder herbiciden te gebruiken. Op bepaalde percelen worden veel inheemse loofbomen aangeplant. Een nieuw aangelegde corridor zal bovendien fungeren als ‘autovrije snelweg’ voor Europese doelsoorten zoals de gladde slang, rugstreeppad en zeldzame vlindersoorten.
JJAAAARRO OVVEERRZZIICCHHTT 22001166 || LLIIM MB BU UR RG GSSE EB BO OSSG GR RO OE EPPE EN N
99
In Houthalen-Helchteren wordt in het kader van een proefproject volop gedund. Het gaat om 53 hectare bossen van de gemeente en haar kerkfabrieken, verdeeld over versnipperde percelen. De Limburgse Bosgroepen bundelen deze stukjes bos om het beheer ervan rendabel te maken. In de bossen met vooral grove den kappen we om een grotere variatie in leeftijd en soorten te verkrijgen en om de houtkwaliteit te verbeteren. In het gebied Hoevebos wordt vooral gedund in functie van de populatie bosmieren, die belangrijk zijn voor het bosecosysteem. Ze houden schadelijke dieren als bladluizen en bladrupsen in toom en helpen bij het verspreiden van zaden. Bosmieren zijn ook een geliefd hapje voor kleine zoogdieren en vogels zoals de groene specht.
1100
JJAAAARRO OVVEERRZZIICCHHTT 22001166 || LLIIM MB BU UR RG GSSE EB BO OSSG GR RO OE EPPE EN N
DIENSTVERLENING GEMEENTEN
In Haspengouw was er al een tijdje de vraag, vanuit de gemeenten, naar hulp bij het beheer van openbare bossen. Deze bossen zijn te klein voor een optimaal beheer, maar hebben wel alle troeven in huis om kwaliteitshout en topnatuur te produceren. Daarom bekijken we met ANB welke stappen we hier kunnen zetten. In Gingelom en Tongeren werd samen met de gemeenten reeds een gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan met privĂŠboseigenaars opgesteld. Het hout van verschillende kappingen die in deze plannen voorzien werden, werd in oktober 2016 verkocht. Ook Kortessem en zijn kerkfabriek en Alken sloten zich aan bij deze eerste gezamenlijke verkoop van hout uit openbare bossen in Haspengouw. De Limburgse Bosgroepen organiseren ook herbebossingen en beplantingsacties in de openbare bossen van deze gemeenten, meestal met inheemse soorten. Bij vergunde ontbossingen helpen we gemeenten om aan boscompensatie te doen binnen de gemeente of provincie. De sociale arbeidersploeg voert diverse ecologische beheerwerken uit, zoals de bestrijding van de invasieve exoot Japanse duizendknoop. Tot slot ondersteunen we gemeenten bij het streven naar FSC-certificering.
JJAAAARRO OVVEERRZZIICCHHTT 22001166 || LLIIM MB BU UR RG GSSE EB BO OSSG GR RO OE EPPE EN N
1111
SAMENWERKING MET PARTNERS Sinds een aantal jaren ontstaan er regelmatig spontane projecten waarbij privĂŠondernemingen en instellingen op onze ondersteuning rekenen. Dankzij onze terreinkennis en ons netwerk zijn we zeer goed geplaatst om privĂŠboseigenaars te engageren voor projecten die de eigendomsgrenzen overschrijden. Om beheerwerken rendabel te maken, Europese natuurdoelen te behalen en het beheer van alle Limburgse bossen op een duurzame manier te laten verlopen, is het cruciaal om de handen in elkaar te slaan, over de perceelgrenzen heen.
SAMENWERKING MET PARTNERS Om een extra lijn op de hoogspanningsmasten over een traject van 30 km tussen Zutendaal en Maaseik te plaatsen, was netwerkbeheerder Elia genoodzaakt om een 65 meter brede strook onder de hoogspanningsmasten kaal te kappen. Bosgroep Hoge Kempen verenigde de 130 betrokken privĂŠboseigenaars en onderhandelde een billijke vergoeding. Bovendien werd de gekapte zone omgevormd tot waardevol habitat voor Europees beschermde soorten! Aan de Pannenhuisstraat in Dilsen-Stokkem konden we 21 eigenaars overtuigen om kapwerken te bundelen, die volgens bevindingen van het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) nodig waren voor de veiligheid. Op die manier werden de werken rendabel en kon er een ecologisch interessante bosrand worden aangelegd.
Op 12 oktober namen we voor de tweede keer deel aan het evenement Bosplezier in de Duinengordel. We bemanden een informatieve stand voor volwassenen en kinderen, die katapulten konden maken en proeven van gepofte kastanjes en marshmallows.
De Limburgse Bosgroepen vervullen een brugfunctie tussen overheden en boseigenaars. Het verspreiden van correcte informatie is daarbij van essentieel belang. Zo stelde het INBO (het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) op onze vraag een advies op over de grauwe abeel en een rapport over gewone esdoorn, twee boomsoorten met veel potentie, waar nog heel wat verwarring rond bestaat.
9DE CONTACTDAG LIMBURGSE BOSGROEPEN 9 APRIL, ALDEN BIESEN Met bijna vijfhonderd deelnemers was de negende contactdag van de Limburgse Bosgroepen weer een succes. Na de algemene vergaderingen konden de deelnemers kiezen uit wandelingen met onderwerpen als dassen, kruiden, bloesem, kleine bewoners rondom Alden Biesen en een Keltische bomenwandeling. Ook konden ze voordrachten volgen over de Europese Natura 2000-doelstellingen, reeĂŤn in de Vlaamse bossen en wilde bijen in Limburg. Een dag bij uitstek voor het uitbouwen en verdiepen van contacten en samenwerkingen!
JJAAAARRO OVVEERRZZIICCHHTT 22001166 || LLIIM MB BU UR RG GSSE EB BO OSSG GR RO OE EPPE EN N
1133
DANKWOORD De tomeloze inzet van onze medewerkers, vrijwilligers (bosconsulenten), de externe arbeidersploegen en niet in de laatste plaats onze leden maakte dat we het afgelopen jaar weer heel wat moois konden realiseren in de Limburgse bossen. Ook het kwaliteitswerk van professionele houtkopers en bosbouwbedrijven is onmisbaar voor onze dagelijkse werking. Daarnaast zijn we meer en meer betrokken bij grotere, strategische projecten. Hierbij kunnen we ons beroepen op heel wat partners, zoals openbare besturen, natuurorganisaties en de Regionale Landschappen. De Limburgse Bosgroepen willen iedereen van harte bedanken voor de vruchtbare samenwerking van het afgelopen jaar. Het spreekt voor zich dat we onze werking onvermoeid verderzetten in 2017. Tot binnenkort!
FOTO’S: Annemie Hannosset, Frederik Bollen, Evi Ghijsens, Karolien Van Diest, Pascal Vanhees, Patrick Meesters, Elia, Benjamine Bufkens REDACTIE: Leen Raats, Karolien Van Diest VORMGEVING Luc Schreurs VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Vera Boesmans, Universiteitslaan 1, B-3500 Hasselt
JJAAAARRO OVVEERRZZIICCHHTT 22001166 || LLIIM MB BU UR RG GSSE EB BO OSSG GR RO OE EPPE EN N
1155
BOSGROEPEN IN VLAANDEREN NOORDERKEMPEN ANTWERPEN-NOORD
KEMPENSE HEUVELRUG HOUTLAND
O o stW e stV la a n d e re n
LIMBURGSE DUINEN
A n tw e rp e n
OOST-VLAANDEREN NOORD
ANTWERPEN-ZUID
WESTLIMBURG
V la a n d e re n MIDDEN OOST-VLAANDEREN
NOORDOOSTLIMBURG
ZUIDERKEMPEN
NOORD-HAGELAND GROENE CORRIDOR
Lim b u rg
HOGE KEMPEN
IJZER EN LEIE
V la a m s-B ra b a n t VLAAMSE ARDENNEN
DIJLE-GETELAND
ZUID-LIMBURG
ZUIDWEST-BRABANT
Vanaf 25 maart 2017 werken de vijf Limburgse Bosgroepen samen vanuit één vzw: Bosgroep Limburg.
Bosgroep Hoge Kempen vzw tel. 011 23 83 23 - gsm 0475 46 04 42 bosgroephogekempen@limburg.be Bosgroep Limburgse Duinen vzw tel. 011 23 83 19 - gsm 0471 23 82 14 bosgroeplimburgseduinen@limburg.be Bosgroep Noordoost-Limburg vzw tel. 011 23 83 24 - gsm 0473 88 53 95 bosgroepnoordoost@limburg.be Bosgroep West-Limburg vzw tel. 011 23 83 29 - gsm 0479 40 08 48 bosgroepwest@limburg.be Bosgroep Zuid-Limburg vzw tel. 011 23 83 25 - gsm 0473 88 53 94 bosgroepzuid@limburg.be P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 1 3500 Hasselt bosgroepen@limburg.be fax 011 24 92 35