ď ľ
Voorwoord
Renoveren is innoveren! Beste lezer, In navolging van het succes van vorig jaar, presenteerde onze afdeling Lowergy Concepts zich ook dit jaar weer op de Provada, dĂŠ beurs voor de Nederlandse vastgoedbranche. Waar het team de beursbezoekers vorig jaar nog imponeerde met het Lowergy Nieuwbouwconcept, stond de stand in de Amsterdamse RAI dit jaar in het teken van renovatie. Deze beursfocus ziet u terug in de Enervision Renovatiespecial die nu voor u ligt. Dat renoveren ook zeker innoveren is, blijkt uit de drie vooruitstrevende demonstratiewoningen in deze Enervision. In Nunspeet liet het ThermoPlus team zien dat een bronboring perfect mogelijk is in een kleine voortuin van een bestaand rijtjeshuis. In een Apeldoornse jaren zestig woning bewees Lowergy Concepts het toegevoegde wooncomfort van het Lowergy Renovatieconcept aan alle huurders van de wijk. Boven in Nederland, in het Friese Sneek, verving VBI de vloer van een bijna honderd jaar oud pand door een lichtgewicht PS-renovatievloer, waarna Thermo Actief deze voorzag van Uponor vloerverwarming op basis van houten platen. Reis met ons mee langs deze projecten en laat u inspireren door deze baanbrekende voorbeelden! We wensen u bijzonder veel leesplezier toe. Heeft u vragen naar aanleiding van een van de artikelen in deze renovatiespecial, aarzel dan niet om contact op te nemen met uw Nathan contactpersoon. Hij of zij helpt u graag verder! Wolf Nathan en Peter Centen
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 3
3
30-05-13 08:16
Vloerverwarming voor iedereen! Het hele jaar een comfortabele woontemperatuur met de Uponor draadloze ruimtetemperatuurregeling met DEM: Dynamisch Energie Management voor iedere vloerwarming Tot wel 12% besparen op verwarmingskosten Uponor Minitec, vloerverwarming zonder breekwerk Maximaal comfort dankzij een minimale elementhoogte van ongeveer 1 cm Perfect voor renovatie, direct op de aanwezige beton- of tegelvloer te verleggen
Meer weten? Kijk op www.uponor.nl
Enervision 14 Lente 2013.indd 41 Minitec_bed_enervisionNL.indd
30-05-13 08:16 03.05.13 09:07
Inhoud
Lente 2013 Nummer 14
COLOFON
lente 2013 ENERVISION IS EEN UITGAVE VAN DE NATHAN GROUP EN VERSCHIJNT VIER KEER PER JAAR. DEZE PUBLICATIE IS KOSTELOOS VOOR RELATIES VAN NATHAN IMPORT/EXPORT, THERMO ACTIEF BENELUX, THERMOPLUS EN THERMODYNAMIC. BELANGSTELLENDEN KUNNEN ZICH ABONNEREN OP ENERVISION. EEN JAARABONNEMENT KOST € 18,75. ABONNEMENTEN KUNT U AANVRAGEN BIJ HET REDACTIESECRETARIAAT VAN ENERVISION. NATHAN gROUP IMPACT 73, 6920 BA DUIVEN TELEFOON: +31 (0)26 44 59 845 FAX: +31 (0)26 44 59 373 WEBSITE: WWW.NATHAN.NL E-MAIL: INFO@NATHAN.NL
reNovatiespeciaL
Nummer 14
De visie van
LOZENBERG 4, 1932 ZAVENTEM +32 (0)2 721 15 70 +32 (0)2 725 35 53 WWW.NATHAN.BE INFO@NATHAN.BE
HOOFDREDACTIE WOLF NATHAN PETER CENTEN REDACTIE ELS LEGTERS WENDY KETELS SHIRLEY VAN DER LINDEN REDACTIESECRETARIAAT ALIVRA, TELEFOON: +31 (0)345 47 38 94; E-MAIL: INFO@ALIVRA.NL UITgEVER JOHAN DE VREUGD ALIVRA B.V. POSTBUS 160 4100 AD CULEMBORG TELEFOON: +31 (0)345 47 38 94 E-MAIL: INFO@ALIVRA.NL VORMgEVINg ROLF DE JONG DRUKWERKBEgELEIDINg & TRAFFIC HUIB VAN PELT
Paul Dielissen en Ger Maes van DimensieVier
Noviteiten
Nathan tipt
De lucht/water warmtepomp met toprendementen!
Schoon boren op kleine percelen!
De visie van In the spotlight Mijn duurzame concept Nathan group in beeld
Nathan tipt
DOOR MIDDEL VAN FAX, DRUK, FOTOGRAFIE, MICROFILM OF OP WELKE WIJZE DAN
22
Nieuw in het assortiment: het Komfort NRG panel
Ons duurzame project
26
Van hoge verwachtingen naar keiharde feiten
Product onder de aandacht Uponor als renovatiespecialist
34
Nathan group in beeld
38
WKO in deze voortuin? Natuurlijk!
Noviteiten
44
De duale lucht/water warmtepomp met toprendementen
Het concept
NIETS UIT DEZE UITGAVE MAG WORDEN VERVEELVOUDIGD EN/OF OPENBAAR GEMAAKT
18
Het Lowergy Renovatieconcept: makkelijk, efficiënt en duurzaam renoveren
ADRESWIjzIgINgEN ADRESWIJZIGINGEN KUNT U PER E-MAIL DOORGEVEN AAN: INFO@NATHANGROUP.NL
AANVAARDEN VOOR EVENTUELE PRIJS, ZET- EN DRUKFOUTEN EN DE GEVOLGEN DAARVAN.
14
De nieuwe PS-renovatievloer van VBI
Enervision stelt u voor
NOOIT HELEMAAL UIT TE SLUITEN. WIJ KUNNEN DERHALVE GEEN ENKELE AANSPRAKELIJKHEID
10
Nathan renovatieproducten uitgelicht
ADVERTENTIES VOOR TARIEVEN EN PLAATSINGEN KUNT U CONTACT OPNEMEN MET: NATHAN GROUP, TELEFOON: +31 (0)26 44 59 845 E-MAIL: REDACTIE@NATHAN.NL
DEZE UITGAVE IS MET GROTE ZORG TOT STAND GEKOMEN. ONDANKS DEZE ZORG ZIJN FOUTEN
6
Paul Dielissen en Ger Maes van DimensieVier
46
Manesco, de integrale oplossing voor energiebesparing
48
Mijnwater als alternatieve duurzame energiebron
Op de voet gevolgd
54
Energienotaloze jaren 60 woonwijk
OOK ZONDER VOORAFGAANDE SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING VAN DE UITGEVER EN ANDERE AUTEURSRECHTHEBBENDEN.
Enervision blikt vooruit
58
Samen bouwen met BIM
Enervision
09:07
Enervision 14 Lente 2013.indd 5
5
30-05-13 08:16
Renovatie en nieuwbouw in één duurzaam project VANDAAG DE DAG LIJKT DE RENOVATIEMARKT STEEDS MEER TE GROEIEN EN ZOU ZIJ HET BIJNA KUNNEN WINNEN VAN DE NIEUWBOUW. IN TIJDEN WAARIN HET MISSCHIEN ECONOMISCH WAT MINDER GAAT, IS HIERIN EEN DUIDELIJKE VERSCHUIVING ZICHTBAAR. ADVIESBUREAU DIMENSIEVIER, DAT GESPECIALISEERD IS IN DUURZAME GEBIEDs- EN VASTGOEDONTWIKKELING, IS ZICH BEWUST VAN DEZE SITUATIE EN HEEFT HIER EEN EIGENTIJDSE VISIE OP ONTWIKKELD. DE OPRICHTERS PAUL DIELISSEN EN GER MAES WETEN TOT IN DE PUNTJES TE OMSCHRIJVEN HOE EEN DUURZAME WOON- EN LEEFOMGEVING ERUIT MOET ZIEN EN DELEN GRAAG HUN GEDACHTEN HIEROVER MET ONS. BOVENDIEN NEMEN ZE ONS MEE NAAR DE HEILIG HART KERK IN BREDA; EEN UNIEK RENOVATIEPROJECT DAT DOOR HUN INTEGRALE AANPAK ENERGIENEUTRAAL ZAL WORDEN GEREALISEERD.
6
Enervision 14 Lente 2013.indd 6
Nathan
30-05-13 08:16
Foto linkerpagina: Van links naar rechts: Wim Mulders, Ger Maes en Paul Dielissen
VISIE OP: Dimensivier De heren van DimensieVier hebben een duidelijke visie op het ontwikkelen en realiseren van duurzaam vastgoed. De van oorsprong studiegenoten hebben sinds maart 2012 hun krachten gebundeld en zijn door hun ruim 25 jaar ervaring een sterk team in de branche.
De visie van
“De kracht zit in het feit dat je mensen deelgenoot maakt van je plan”.
Dielissen: “Ger richt zich met name op strategie en concepten en ik focus me vooral op het duurzame aspect. Met die mix, onze grote
maar dat geldt natuurlijk niet alleen voor kantoren. Dat zie je ook bij
maatschappelijke betrokkenheid en passie voor vastgoed, zijn wij in
andere typen vastgoed die hun functie verliezen of die niet meer voldoen
staat onze klanten van A tot Z te adviseren.” DimensieVier werkt samen
en waar een herbestemming voor gevonden moet worden. Al dan niet
met vaste partners die direct vanaf het eerste initiatief in overleg met
met geheel of gedeeltelijke sloop.” Maes vult aan: “We hebben een
de klanten hun wensen vertalen in oplossingen. Maes legt uit: “Bij het
behoorlijke expertise op het gebied van herbestemmen en herontwikkelen,
creëren van een duurzame woon- en leefomgeving voor de klant,
en we zijn ook juist sterk in dat soort opgaven. Kleinere locaties,
betrekken wij alle partijen direct vanaf het begin bij de ontwikkelingen.
binnenstedelijk, wat vaak nog een extra dimensie toevoegt dan dat je
De kracht zit in het feit dat je mensen deelgenoot maakt van je plan. De
een groot grasveld hebt waar je iets voor mag ontwikkelen.”
partners waar wij mee samenwerken, worden dan ook vanuit deze visie geselecteerd.”
“Mensen lijken weer meer van het platteland en uit dorpen terug naar de steden te gaan, dus de vraag in die steden zal ook veel eerder gaan
Visie op: de Nathan Group
toenemen dan dat die vraag in buitenstedelijke plaatsen gaat toenemen. In
Dielissen noemt een aantal belangrijke criteria die DimensieVier in het
z’n algemeenheid zien we die verschuiving wel ontstaan”, aldus Dielissen.
achterhoofd houdt bij het selecteren van de juiste partners bij een project: “Wij hechten veel waarde aan de kennis van desbetreffende
Visie op: Heilig Hart kerk
partij. En dan niet zozeer van één product zoals een warmtepomp, maar
We lieten de naam al eerder vallen: de Heilig Hart kerk. De kerk,
van het totaalplaatje, dus inclusief het vloerafgiftesysteem. Het is niet
gelegen aan de statige Baronielaan in Breda, is de spil van een door
zomaar een slangetje in de vloer leggen. Ik ken Nathan al een lange tijd
DimensieVier en HMV Architecten ontwikkeld plan. Het Rijksmonument
en we weten dat de producten die zij in hun totaaloplossingen bieden
krijgt een nieuwe eigentijdse invulling en in het aangrenzende gebied
kwalitatief goed in elkaar zitten. Bovendien is de nazorg en de garantie
worden een parkeergarage voor 120 auto’s en 30 luxe appartementen
goed voor elkaar.” DimensieVier heeft Nathan ook geselecteerd als
aan een hof gerealiseerd. In de kerk komt een dienstencentrum met
samenwerkingspartner in het uitdagende renovatieproject van de Heilig
zorgpost, kantoorruimten, een restaurant, vergader- en ontmoetings-
Hart kerk dat momenteel nog volop in ontwikkeling en uitvoering is. En
ruimten, een kapel en een exclusieve healthclub. Er komt een kinder-
niet zonder reden. Dielissen licht toe: “Het feit dat Nathan bereid is om
dagverblijf in de pastorie naast de kerk. Begin dit jaar is de toren en de
als partner risico te lopen en meteen aan de voorkant van het traject in
voorgevel van de kerk al prachtig gerestaureerd. De verdere invulling
te stappen én samen te werken met de betrokken installateur, schept
van dit unieke renovatieproject is momenteel nog in volle gang.
een stukje vertrouwen. Men dient bereid te zijn om samen het beste resultaat te behalen en alleen als je een goede combinatie van partners aan tafel hebt, kan het een succes worden. De open houding van Nathan hierin mag niet onbenoemd blijven. Het is prettig om samen te werken met een organisatie als Nathan, die wil meedenken op het moment dat wij willen innoveren of plots veranderingen willen aanbrengen.”
Visie op: de huidige markt DimensieVier is zowel in de nieuwbouw als in de renovatie actief. Maar hoe ziet de huidige markt er nu eigenlijk uit? Hoe ligt de verhouding nieuwbouw – renovatie? De eigenaren van het adviesbureau zien wel een zekere tendens. Dielissen: “De opgaven komen steeds meer uit de stedelijke hoek en dan loop je ook veel sneller tegen bestaande voorraad aan. Het herbestemmen van kantoren is momenteel waanzinnig actueel,
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 7
Paul Dielissen en Ger Maes
7
30-05-13 08:16
Enthousiast vertelt Maes hoe dit project van de grond kwam: “De Heilig
had waarin hij zorgappartementen had bedacht en een gemeente die
Hart kerk is 28 jaar geleden verkocht door het bisdom aan een
geen sloopvergunning kon afgeven voor dat plan. Uiteindelijk heeft die
toenmalige ontwikkelaar met het idee het gebouw te slopen en een
ontwikkelaar de positie verkocht aan Woonzorg Nederland, die het wel
plan te maken voor nieuwe appartementen. Dat was een verplichting
zag zitten om met het plan door te gaan.”
vanuit het bisdom; de kerk mocht geen functie meer hebben. Er is toen een belangenclub opgestaan, die dwars voor de kar ging liggen. Zij
Maes legt uit dat er weer wat jaren overheen gingen, totdat werd
kregen het in die periode voor elkaar om het monument een rijks
besloten de toren en de voorgevel op te knappen. Dat zou ervoor zorgen
monument te laten heten. Dat betekende dat het kerkgebouw een
dat het aanzicht van de Baronielaan klopt. Het plan was toen om aan de
beschermende factor had en dus behouden diende te blijven. Toen
achterkant alles te slopen en er appartementen tegenaan te bouwen.
ontstond er dus een soort tweestrijd; een ontwikkelaar die een gebied
“Geen enkele wethouder durfde dat aan”, zegt Maes. “Dus het plan ging van het ene college naar het andere college. Op een gegeven moment stond een wethouder op, die aangaf dat hij het nog één kans wou geven in de vorm van een soort prijsvraag. Hij moedigde iedereen aan een goed plan te bedenken waardoor de kerk behouden kon blijven, zodat zij geen sloopvergunning hoefden te verstrekken. Alle ideeën waren welkom. En dat was te merken! Werkelijk de meest uiteen lopende voorstellen werden ingediend: van klimwanden in de kerk tot aan het bovengronds opslaan van gebalsemde lijken, etcetera.”
DimensieVier zag ook mooie kansen in dit project en begon een concept uit te werken waarbij de kerk semi-openbaar is met functies die de wijk zouden versterken. Maes licht toe hoe DimensieVier hiermee aan de slag ging: “Achter de kerk ligt een school en wij waren erachter gekomen dat die school ging verhuizen. Dat betekent dus dat je niet alleen de kerk, maar ook het gebied daarachter zou moeten verwerven om een plan te maken. Toen zijn wij gaan nadenken. Wat mist men in Breda? Wie zou daar graag willen wonen? We kwamen tot de conclusie dat Breda ook babyboomers heeft, die graag in een bescheiden wooncomplex in het centrum met alle faciliteiten eromheen willen wonen. Die woongelegenheid is in Breda maar op heel weinig plaatsen te vinden. En áls ze er al zijn, dan worden ze op zo’n manier ontwikkeld dat je als huurder of koper hooguit nog de kleur tegeltjes mag bepalen en verder worden zij er niet bij betrokken. Toen hebben wij gezegd: dat gaan wij eens heel anders aanpakken! Kortom, wij hebben ons plan gepresenteerd en kwamen steeds een ronde verder. Het is vervolgens De Heilig Hart kerk aan de Baronielaan in Breda, waarvan de toren en gevel reeds gerestaureerd zijn
8
Enervision 14 Lente 2013.indd 8
razendsnel gegaan. In november 2012 werd ons plan verkozen boven de
Nathan
30-05-13 08:16
foto’s linkerpagina boven: Een impressie van de binnenkant van de Heilig Hart kerk tijdens de eerste stappen van de renovatie
De visie van
Ger Maes en Paul Dielissen kijken over de muur naar de achtertuin van de Heilig Hart kerk waar binnenkort de buitenspeelplaats van het kinderdagverblijf en het terras van de nieuwe horecagelegenheid aangelegd zal worden
andere initiatieven en konden we in december een principeverzoek
weer wordt gekoppeld aan de nieuwe parkeergarage. Het laatste
indienen om te mogen bouwen. We hebben toen het idee dat we
element dat we toevoegen zijn de PV panelen, die pas komen als de
hadden steeds verder uitgerold en daarbij die babyboomers eens goed
nieuwbouw helemaal klaar is.”
onder de loep genomen om het concept volledig op deze doelgroep te kunnen toespitsen.”
“We hebben de overtuiging dat je op dit moment als vastgoed ontwikkelaar wel een bepaalde mate van duurzaamheid moet
Visie op: Duurzaamheid
verwerken in je concepten. Die mate van duurzaamheid wordt meer
Er bestaan volgens DimensieVier drie takken van sport bij de totstand-
en meer gecertificeerd vanuit BREEAM, een beoordelingsmethode om
koming van een project als de Heilig Hart kerk: het ontwikkelen, het
de duurzaamheidsprestatie van gebouwen te bepalen. De Heilig Hart
realiseren en de energie. Dielissen vertelt dat zij zoveel mogelijk
kerk heeft vijf sterren behaald; de hoogst mogelijke kwalificatie op
werken volgens het principe van Trias Energetica: “We proberen de
gebiedsontwikkeling en nieuwbouw. Wat redelijk uniek is, is dat je
energievraag zoveel mogelijk te reduceren en als het enigszins kan
hier een monument hebt én een stuk nieuwbouw. We ontwikkelen
zoveel duurzame energie op locatie opwekken, dat we meer opwekken
voor allerlei partijen op gebieds- en vastgoedniveau en altijd met
dan dat het gebied zelf nodig heeft. We bekijken dat op gebiedsniveau.
een zo hoog mogelijke mate van duurzaamheid. En vier tot vijf
Er is bijvoorbeeld bij het Heilig Hart kerk project gekozen voor een
sterren is dan wel het streven. Daar lopen we als DimensieVier denk
collectieve WKO installatie; een collectieve bron die door ThermoPlus
ik behoorlijk in voorop”, besluit Dielissen.
wordt geboord en een SWP warmtepomp van Alpha-InnoTec. In zowel de kerk als de nieuw te bouwen appartementen komt Uponor vloerverwarming te liggen. De verschillende partijen die straks hun domicilie gaan vinden in het pand, hebben natuurlijk verschillende behoeften. Als je hier straks in de winter in een van de kantoorruimten zit, heb je wellicht wat sneller behoefte aan een hogere temperatuur dan de mensen die bijvoorbeeld aan het fitnessen zijn. Om dat snel en goed te kunnen regelen, doen we dat met een luchtbehandelings
ADVIESBUREAU DIMENSIEVIER Burg. Guljélaan 6 4837 CZ BREDA TELefoon: +31 (0)76 521 0510 Website: www.dimensievier.nl E-mail: info@dimensievier.nl
systeem, dat wordt gekoppeld aan de WKO installatie, die uiteindelijk
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 9
9
30-05-13 08:16
renovatiespecial HET THERMOPLUS SCHOON BOORCONCEPT
Bronboring
zonder overlast, ook voor kleine percelen
Een bronboring in een kleine voortuin zonder een ravage achter te laten. Met het nieuwe ThermoPlus Schoon Boorconcept is het gewoon mogelijk! In plaats van een spoelgat, maakt het bedrijf gebruik van een spoelbak. Hiermee wordt verzakking van de grond en een flinke dosis overlast voorkomen. Door het vervallen van het spoelgat, een degelijke bescherming van de ondergrond, uitzonderlijk schoon materieel en de zorgvuldigheid van het boorteam wordt de boorlocatie na afloop van de boring keurig schoon opgeleverd. Meer weten? Blader door naar pagina 38!
ALPHA-INNOTEC LUCHT/WATER DUAAL CONCEPT
De lucht/water warmtepomp
met de beste rendementen! Hoewel we in deze Enervision enthousiast schrijven dat een bron met een brine/water warmtepomp ook voor renovatieprojecten een prima mogelijkheid is, biedt Alpha-InnoTec een interessant alternatief op basis van buitenlucht: de duale opstelling van een lucht/water warmtepomp LWD buiten en een Hydrauliktower HTD binnen. Dit duale concept is de meest rendabele lucht/water warmtepompopstelling voor verwarming en tapwaterbereiding ooit! De uitmuntende energieprestaties van de LWD werden door KIWA vastgelegd in diverse gelijkwaardigheidsverklaringen. Deze zijn in te zien op www.nathan.nl/nl/lwd.
Lowergy Renovatieconcept
Woonwijken energetisch renoveren
Een bron, een warmtepomp, een afgiftesysteem, engineering, projectbegeleiding en service. En dat allemaal compact gebundeld in een geheel ontzorgend totaalconcept mét garanties. De Nederlandse vastgoedwereld is dolenthousiast. Naast het Lowergy Nieuwbouwconcept, dat sinds haar introductie reeds meer dan 4.000 keer succesvol werd ingezet, brengt Lowergy Concepts nu ook het Lowergy Renovatieconcept. De conceptcomponenten zijn gelijk, maar de invulling is specifiek gericht op bestaande woningen. De warmte- en desgewenst koudeopwekking geschiedt via de combinatie van een Alpha-InnoTec brine/water warmtepomp en een ThermoPlus aardwarmtebron, of via een duale Alpha-InnoTec lucht/water warmtepomp zonder aardwarmtebron. Voor de afgifte wordt het innovatieve wandverwarmingsconcept aangeboden, waarbij warmtecomfort hand in hand gaat met geluidsreductie. Een win-win situatie voor zowel ontwikkelaar als bewoner.
10
Enervision 14 Lente 2013.indd 10
Nathan
30-05-13 08:16
In the spotlight
KOMFORT NRG PANELS
Voorgemonteerde
wandverwarmingspanelen
Komfort, dat u al kent van de kunststof vloerverwarmingsverdelers, introduceert een splinternieuwe productlijn voor de renovatiemarkt: de Komfort NRG Panels. De 190 cm brede, 60 cm hoge NRG Panels bestaan uit een aluminium paneel waarin een 16 mm Uponor Meerlagenleiding geklemd is. De Uponor RTM fittingen voor het eenvoudig koppelen van de NRG Panels worden meegeleverd, zodat persgereedschap overbodig is bij de aansluiting van het systeem. Ideaal voor u als installateur, maar ook prettig voor de bewoner! Zonder vloerafwerking aan te tasten of meubels te verhuizen heeft de bewoner binnen een mum van tijd een comfortabel, gelijkmatig ruimteklimaat! Op pagina 22 van deze Enervision vindt u de officiële productintroductie van dit systeem waarvan we beslist nog veel gaan zien!
UPONOR RTM FITTINGTECHNOLOGIE
Persverbinding
in onmogelijke
werkruimten In renovatieprojecten treft u vaak onverwachte werksituaties aan. U monteert in lastige hoeken, kruipt onder vloeren en manoeuvreert achter bestaande installaties. Geen pretje met zwaar persgereedschap. De Uponor RTM fitting biedt u in deze situaties de ideale uitkomst! U kalibreert de Uponor Meerlagenleiding en klikt de Uponor RTM fitting erop. Zonder gereedschap, zonder moeite. Klaar!
UPONOR MINITEC RENOVATIESYSTEEM
Vloerverwarming
zonder breekwerk Nog zo’n mooi Uponor product dat niet mag ontbreken in dit overzicht met renovatie-oplossingen: het Uponor Minitec renovatiesysteem. Door de geringe hoogte vanaf slechts 15 mm kan deze vloerverwarming direct op de bestaande vlakke dek- of tegelvloer worden verlegd. Dit voorkomt onnodige kosten en overlast door het uitbreken van de bestaande vloer. Daarnaast staat het systeem met de Minitec 9,9 x 1,1 mm PE-Xa leiding garant voor zeer korte opwarmtijden en een supersnelle, comfortabele regeling.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 11
11
30-05-13 08:17
renovatiespecial VBI DROOGBOUW PS-RENOVATIEVLOER
Lichtgewicht
renovatievloer
VBI, Uponor en Thermo Actief ontwikkelden samen reeds diverse mooie concepten waarin beton en Uponor leidingen evenwichtig samenkomen, denk aan de VBI Eco-prefab klimaatvloer. Op de Bouwbeurs liet betonfabrikant VBI zich recent van een heel andere kant zien. Het bedrijf presenteerde een volledig droge, lichtgewicht PS-renovatievloer waaraan geen beton en dus geen droogtijd te pas komt. De vloerconstructie is bovendien interessant door haar sterke isolerende en geluiddempende eigenschappen. De verwerking van het systeem is bijzonder praktisch: eerst wordt de oude vloer gedemonteerd, vervolgens worden stalen liggers geplaatst waartussen PS blokken komen. Het Uponor houtbouwsysteem, waarover u hieronder leest, vormt de perfecte combinatie met de PS-renovatievloer. Op pagina 14 leest u meer over dit nieuwe VBI concept dat een echte uitkomst vormt in renovatieprojecten!
UPONOR HOUTBOUW VLOERVERWARMING
Vloerverwarmingssysteem
op basis van houten platen Bij Uponor Zweden kennen ze het al jaren: vloerverwarming op een basis van houten platen. De platen bevatten sleuven waarin allereerst aluminium profielen worden geklikt en vervolgens Uponor vloerverwarmingsleidingen worden bevestigd. Een ideale en bovendien comfortabele oplossing dankzij de geleidelijke warmteverspreiding via de aluminium lamellen. Sinds VBI het systeem in combinatie met haar PSrenovatievloer op een beurs demonstreerde, lijkt ook de Nederlandse renovatiemarkt uit te kijken naar deze oplossing. Neem contact op met uw Nathan contactpersoon voor meer informatie over dit systeem!
UPONOR SICCUS DROOGBOUWSYSTEEM
Praktisch
en direct begaanbaar
Een praktisch droogbouwsysteem van Uponor dat u al jarenlang bij uw groothandel vindt is het lichtgewicht Siccus systeem voor verwarming en koeling. Deze productlijn is de ideale oplossing voor droogbouwconstructies in renovatieprojecten. De universele hardschuim montageplaten met aluminium warmtegeleidingslamellen kunnen snel en schoon worden geïnstalleerd en zijn direct begaanbaar. De totaaloplossing garandeert een lage, lichtgewicht systeemopbouw en een uitzonderlijk korte montagetijd. De aluminium lamellen zorgen bovendien voor een comfortabele, gelijkmatige warmteverdeling. Droogbouwsysteem Siccus kan zowel met de vol kunststof Uponor PE-Xa leidingen als met de Uponor Meerlagenleidingen worden geïnstalleerd.
12
Enervision 14 Lente 2013.indd 12
Nathan
30-05-13 08:17
In the spotlight
UPONOR COMFORT PANEL
Thermisch
actieve plafondplaten
Voor de energetische renovatie van gebouwen met verlaagde systeemplafonds, zoals scholen en kantoren, is een thermische toepassing van het plafond vaak de ideale oplossing. In de meeste gevallen is er in dergelijke panden te weinig bouwhoogte voor luchtverwarming en koelsystemen, waardoor de actieve plafondsystemen van Uponor het ideale alternatief vormen. Bovendien is deze vorm van verwarmen en koelen zeer duurzaam doordat deze functioneren op lage aanvoertemperaturen. De meest bekende thermisch actieve plafondplaat van Uponor is het Comfort Panel HL. Dankzij haar keurige egaal witte afwerking, ziet het Comfort Panel er uit als een conventioneel systeemplafond, met een flinke dosis toegevoegd comfort! De panelen zijn verkrijgbaar in diverse vierkante en rechthoekige afmetingen en kunnen eenvoudig in de bestaande of nieuwe verlaagde plafondconstructie gemonteerd worden.
UPONOR GIPS PANEL
Thermisch actieve gipspanelen
met geïntegreerde leiding Recentelijk bracht Uponor een tweede plafondplaat op de markt: de Gips Panels op basis van gipskarton. In de Uponor Gips Panels komen de verwerkingsvoordelen van gipskarton op unieke wijze samen met thermisch comfort. De 42 mm dikke lichtgewicht panelen bestaan uit een geïsoleerde 15 mm vezelversterkte gipskartonplaat met geïntegreerd Uponor leidingregister en een 27 mm dikke warmte-isolerende EPS plaat. De panelen zorgen voor een gelijkmatige verwarming en stille koeling, en voorkomen tegelijkertijd warmteverlies. Net als standaard gipskartonplaten, worden de Uponor Gips Panels eenvoudig op de verlaagde plafondconstructie geschroefd. Nadat de leidingen op elkaar aangesloten zijn, kan het product als een gewone gipskartonplaat naar wens worden afgewerkt. In het Uponor assortiment vindt u de 1200 mm brede panelen in lengtematen van 500 mm, 1000 mm en 2000 mm. Bovendien zijn er 2000 mm x 1200 mm blindpanelen verkrijgbaar.
UPONOR RENOVERINGSSYSTEEM RENOVIS
Plafondafgifte in combinatie met hogetemperatuursystemen
Een laatste plafondoplossing die Uponor specifiek voor de renovatiemarkt ontwikkelde is het Uponor Renovis systeem. Uniek aan het concept is de mogelijkheid het te integreren in een bestaand hogetemperatuursysteem en de plafondafgifte in de ene ruimte te combineren met de reeds aanwezige radiatoren in een andere ruimte. Renovis bestaat uit een 15 mm dikke, sterke gipskartonplaat waarin een hoogwaardige Uponor PE-Xa leiding geïntegreerd is. De plafondplaten in de afmetingen 200 x 62,5 cm, 120 x 62,5 cm en 80 x 62,5 cm kunnen als een gewone gipskartonplaat op de gangbare 27/60 profielen van bestaande plafonds gemonteerd worden.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 13
13
30-05-13 08:17
De stalen liggers worden in de woning geplaatst.
Optimaal verwerkings gemak met een sterk eindresultaat VBI VERKOOP MAATSCHAPPIJ B.V. UIT HUISSEN BRENGT EEN DROGE VARIANT VAN DE AL EERDER GEÏNTRODUCEERDE PS-RENOVATIEVLOER OP DE MARKT. DIT PRODUCT HEEFT GEEN DROOGTIJD, EEN ZEER LAAG EIGEN GEWICHT, GOEDE ISOLERENDE EIGENSCHAPPEN EN EEN GELUIDDEMPENDE CONSTRUCTIE. VANDAAG DE DAG KOMT ER STEEDS MEER VRAAG VANUIT DE MARKT NAAR SNELLE, EFFICIËNTE, DUURZAME (RENOVATIE) PRODUCTEN EN VBI PROBEERT DAAR ZOVEEL MOGELIJK OP IN TE SPELEN. DE VLOERVERWARMINGSPLATEN VAN UPONOR SLUITEN PERFECT AAN OP DE VBI RENOVATIEVLOER, WAARMEE EEN COMPLETE KLIMAATOPLOSSING WORDT GEBODEN. HET EERSTE PROJECT IN NEDERLAND IS inmiddels EEN FEIT!
14
Enervision 14 Lente 2013.indd 14
Nathan
30-05-13 08:17
Mijn duurzame concept
De nieuwe droge uitvoering van de PS-renovatievloer van VBI is vederlicht, handzaam en ijzersterk Droogbouw – geen wekenlange verwerkingstijd
ontsnapt naar de ruimte eronder. Een bijkomend voordeel is dat daardoor
De PS-renovatievloer die VBI een paar jaar geleden introduceerde, is
automatisch bezuinigd wordt op de stookkosten.
een nat afbouwsysteem. De constructie bestaat uit stalen liggers met daartussen EPS-blokken van 90 cm breed, die moet worden afgewerkt
Het milieu een handje helpen
met een betonlaag. Bij de nieuwe droogbouwvariant is dat verleden tijd.
De stalen liggers en de EPS-blokken kunnen allemaal worden hergebruikt
De afstand tussen de liggers is nu 61 cm, waardoor de afwerking met het
of gerecycled. Dus ook met dit systeem kan op een duurzame wijze
plaatmateriaal voldoende sterkte krijgt. Op die manier is er geen beton
bijgedragen worden aan het sparen van het milieu. Iets waar woning-
vereist. Dat maakt het product ideaal voor toepassing in renovatieprojecten
corporaties veel waarde aan hechten.
en voor kleine aanbouw- en uitbouwprojecten. De eigenaar van de te renoveren woning hoeft geen weken te wachten tot de vloer droog is;
Lichtgewicht
de verwerking van deze droge vloeroplossing kan binnen enkele dagen
Bij toepassing van de VBI PS-renovatievloer overheerst het tilgemak.
gereed zijn! Het snel leggen van een houten vloer als vloerafwerking is
De zware betonnen liggers zijn vervangen door lichtgewicht staal en
hierdoor ook geen probleem.
de vulelementen zijn geoptimaliseerd. De standaard liggers van vier meter lang wegen slechts 25 kilo, wat goed door één persoon getild
Isolerende eigenschappen
kan worden en waardoor hijsmiddelen overbodig worden. In
Een interessant voordeel van de droge PS-renovatievloer dat zal bijdragen
bestaande woningen kan men geen kraan gebruiken en komt het
aan het woonplezier van de huiseigenaren, is de geluiddemping. Het
allemaal aan op mankracht. De vloer voldoet dan ook aan de eisen
systeem heeft een isolatiewaarde van minimaal Rc 4,0 m K/W, waardoor
die de Arbowet stelt aan een verantwoorde fysieke belasting van de
de warmte in de ruimte boven de vloer blijft, in plaats van dat deze
verwerker.
2
De EPS vulelementen worden eenvoudig op maat gezaagd
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 15
15
30-05-13 08:17
Combinatie met Uponor vloerverwarming
Eerste toepassing in Nederland
In combinatie met Uponor vloerverwarming kan de VBI PS-renovatie-
VBI kreeg onlangs een opdracht voor de vloerrenovatie van een
vloer worden ingezet als klimaatvloer, waarbij radiatoren kunnen
woning uit 1920 in Sneek. Omdat de vloer niet meer aan de eisen
vervallen. Het droge Uponor houtbouw vloerverwarmingssysteem
voldeed en op enkele plekken rot was, diende deze vervangen te
vormt hiervoor de optimale oplossing. Dit Uponor totaalconcept
worden. Woningen van deze leeftijd hebben in de regel een fundering
bestaat uit houten platen met sleuven waarop aluminium profielen
die niet berekend is op grotere gewichten dan die van een houten
worden gelegd, waarin vervolgens Uponor leidingen worden
vloer. Hierdoor was het vervangen van de vloer door een betonnen
bevestigd. De aluminium profielen zorgen ervoor dat de warmte
alternatief geen optie. Door de vele voordelen die de nieuwste
geleidelijk in de vloer uitstraalt naar boven voor een comfortabele
renovatievloer van VBI biedt, gaf de bewoner VBI de gelegenheid de
warmteverdeling. Door het systeem met een Alpha-InnoTec warmte-
vloer als een soort modelvloer in zijn pand te laten monteren. Voor VBI
pomp te combineren, kan de vloer bovendien worden ingezet voor
de ideale gelegenheid om een aantal tests uit te voeren met
een prettige, stille, duurzame koeling.
betrekking tot de nieuw ontwikkelde droogbouw renovatievloer. De ervaringen die het VBI team tijdens dit eerste project heeft opgedaan,
De Uponor vloerplaten sluiten perfect aan op de VBI PS-renovatievloer.
zijn inmiddels door het bedrijf omgezet in een optimalisatie van het
Zowel de liggers als de vulelementen kunnen met een haakse slijper en
systeem, waardoor de droogbouwoplossing nu nog praktischer
grof getande zaag gemakkelijk op maat gemaakt worden. Ook de Uponor
inzetbaar is. Tijdens de uitvoer van dit project in Sneek werd
platen zijn in een paar eenvoudige stappen op maat te brengen. Dit
bijvoorbeeld al snel duidelijk dat de oplegging van de constructievloer
maakt de combinatie ideaal voor toepassing op moeilijk bereikbare
eenvoudiger en uniform gemaakt moest worden. Dergelijke ont足
plekken, zoals garages, serres en schuren.
wikkelingen kon VBI daardoor direct oppakken en optimaliseren.
De Uponor PE-Xa RED leidingen
16
Enervision 14 Lente 2013.indd 16
Nathan
30-05-13 08:17
linkerpagina: Edwin de Haan en Peerke Reijnders bij de binnenunit van de Alpha-InnoTec LWD warmtepomp
Mijn duurzame concept
De Uponor vloerverwarming wordt in de profielen gelegd
Kijk op de nieuwspagina van www.nathan.nl voor een demonstratiefilmpje van de VBI PS-renovatievloer in combinatie met de Uponor vloerverwarmingsplaten!
Totstandkoming concept Ger Ottenhoff, teamleider technisch adviseur van VBI heeft in de beginfase van dit project gesproken met Dirk Muller, directeur van Thermo Actief Benelux waarbij klimaatvloeren, isolatie en renovatie aan de orde kwamen. Al gauw kwamen de Uponor oplossingen voor wanden en vloeren aan het licht. Deze bleken uitkomst te bieden in de gewenste droogbouwtoepassing. De underlayment wordt gelegd
Het systeem van Uponor werd op dat moment in Zweden al gevoerd. De huidige renovatiemarkt in Nederland lijkt ook toe te zijn aan een dergelijk eenvoudig te monteren droogbouwsysteem. Het project in Sneek is het eerste project in Nederland dat deze combinatie van een VBI renovatievloer met de Uponor profielen heeft. Op advies van Thermo Actief Benelux zijn de radiatoren uit de benedenwoning verwijderd. De vloer zal straks voor de gehele verwarming van de begane grond moeten zorgen. Onlangs zijn de laatste leidingen in de vloer van de woning gemonteerd. Sindsdien zijn al veel potentiële gebruikers ‘warm’ gemaakt voor deze
VBI Verkoop Maatschappij B.V. Looveer 1 6851 AJ HUISSEN TELEfoon: +31 (0)26 379 79 79 Website: www.vbi.nl e-mail: vbi@vbi.nl
innovatieve toepassing.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 17
17
30-05-13 08:17
Het Lowergy Renovatieconcept: makkelijk, efficiﾃｫnt en duurzaam renoveren
Functionaliteit en comfort komen samen met renovatie is veel winst te behalen. DOOR TE KIEZEN VOOR HET VERLENGEN VAN DE LEVENSDUUR VAN EEN GEBOUW, KAN VAAK OP KOSTEN EN MATERIALEN BESPAARD WORDEN. TEGELIJKERTIJD BIEDT HET RENOVEREN VAN WONINGEN EEN GOEDE GELEGENHEID OM DE WONINGEN ENERGIEZUINIGER EN GEZONDER TE MAKEN. DENKt U DAT EEN RENOVATIE ALTIJD ENORM INGRIJPEND IS EN VEEL ONGEMAKKEN VOOR DE BEWONER MET ZICH MEEBRENGT? DAT HOEFT ZEKER NIET HET GEVAL TE ZIJN. MET HET LOWERGY RENOVATIECONCEPT KAN EEN BESTAANDE WONING ENERGETISCH VERBETERD WORDEN TERWIJL DE BEWONERS GEWOON IN HUN WONING BLIJVEN WONEN. HET LOWERGY RENOVATIECONCEPT MAAKT MAKKELIJK EN EFFICIﾃ起T RENOVEREN MOGELIJK!
De Lowergy Renovatiewand is voorzien van thermische isolatie en geluidsisolatie
18
Enervision 14 Lente 2013.indd 18
Nathan
30-05-13 08:17
Nathan Group in beeld
De Lowergy renovatiewand is gemakkelijk en snel te installeren
HET LOWERGY RENOVATIECONCEPT
LOWERGY RENOVATIEWAND
Lowergy Concepts heeft onlangs een splinternieuw installatieconcept
Een uniek onderdeel van het Lowergy Renovatieconcept vormt de
ontwikkeld waarin functionaliteit op de bouwplaats samenkomt met
prefab renovatiewand. In de compacte wandpanelen zijn Uponor
comfort in het eindresultaat. Het concept biedt een totaaloplossing van
leidingen voor lagetemperatuurverwarming (en desgewenst
een bron (buitenlucht of een gesloten bodemwisselaar), een warmte-
hogetemperatuurkoeling), thermische isolatie en geluidsisolatie
pomp (brine/water of lucht/water) en warmteafgifte via een wand.
geïntegreerd. Doordat niet de vloer, maar de wand voor verwarming wordt ingezet, is er geen breekwerk noodzakelijk en kan de bewoner
LOWERGY INDIVIDUEEL RENOVATIECONCEPT
probleemloos in zijn huis blijven wonen. Naast het woongenot van
Het Lowergy Individueel Renovatieconcept wordt toegepast voor
de bewoner, dat niet aanzienlijk verstoord wordt tijdens de renovatie
energetische verbetering van bestaande vloergebonden woningen
en de energetische winst die er met het installeren van de renovatie-
middels duurzame verwarming, koeling (optioneel) en warm
wand gerealiseerd wordt, zorgt de renovatiewand ook nog op een
tapwaterbereiding.
andere wijze voor extra wooncomfort. Met name op het gebied van geluidsisolatie, biedt de warmtewand namelijk een grote meerwaarde.
LOWERGY COLLECTIEF RENOVATIECONCEPT
Door een optimale geluidsisolatie, heeft de bewoner minder last van
Het Lowergy Collectief Renovatieconcept is speciaal ontwikkeld om
geluidsoverlast van de buren. Naast al deze gemakken voor de
tegemoet te komen aan de stijgende vraag naar duurzaam verwar-
gebruiker, bieden de wandpanelen ook aan installatiezijde volop
men en koelen in gestapelde woningbouw en utiliteit. Een centraal
voordelen. De prefab wandpanelen worden namelijk kant en klaar
opgestelde Alpha-InnoTec warmtepomp zorgt collectief voor het
aangeleverd en zijn gemakkelijk te installeren in de woning. Na het
benodigde water voor verwarming en koeling van alle woningen in
monteren van de metalen profielen aan het plafond en de vloer,
het gebouw. Iedere woning beschikt daarnaast over een eigen
kunnen de panelen geplaatst worden, waarna direct de geïntegreerde
Alpha-InnoTec Boosterwarmtepomp die dit aangevoerde verwarmings
Uponor Meerlagenleidingen aan elkaar gekoppeld kunnen worden.
water naverwarmt voor directe bereiding van warm tapwater.
Simpel en snel dus!
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 19
19
30-05-13 08:17
Onderdelen Lowergy Individueel Renovatieconcept
Onderdelen Lowergy Collectief Renovatieconcept
Voorlichting eindgebruikers Heldere informatievoorziening aan bewoners, met onder andere de Nathan Showtrailer
Voorlichting eindgebruikers Heldere informatievoorziening aan bewoners, met onder andere de Nathan Showtrailer
Projectbegeleiding Professionele begeleiding vanaf de eerste schets
Projectbegeleiding Professionele begeleiding vanaf de eerste schets
Bronsysteem en warmtepomp A ThermoPlus individuele gesloten bron met AlphaInnoTec brine/water warmtepomp Combi WZS H/K B Alpha-InnoTec lucht/water warmtepomp buitenopstelling Duaal LWD (geen bronboring nodig)
Bronsysteem en warmtepomp ThermoPlus gesloten bron of open bron Centraal opgestelde Alpha-InnoTec brine/water warmtepomp voor collectieve toepassing in het hele project Alpha-InnoTec booster warmtepomp per woning
Warmte- en koudeafgifte Prefab Lowergy wandverwarming of Uponor vloerverwarming (koeling optioneel) Service en onderhoud ThermoDynamic Prestatie- of prestatieinstandhoudings contract naar wens van de opdrachtgever
Warmte- en koudeafgifte Prefab Lowergy wandverwarming of Uponor vloerverwarming (koeling optioneel) Service en onderhoud ThermoDynamic Prestatie- of prestatieinstandhoudings contract naar wens van de opdrachtgever
DE VOORDELEN OP EEN RIJ: Supersnel Prefab
Van G naar A++ of energieneutraal
Plafond- en vloerstudprofielen bevestigen, prefab panelen plaatsen,
Door een oude woning met G label bouwkundig te isoleren en te
leidingen koppelen, klaar! Dankzij de prefab panelen kan de
voorzien van het Lowergy Renovatieconcept, kan een A++ status
installateur de wand in no time behangklaar opleveren. Het gehele
worden bereikt. Met toevoeging van bijvoorbeeld PV panelen is het
Lowergy Renovatieconcept met warmtepompinstallatie, afgiftetech-
zelfs mogelijk de woning te upgraden naar energieneutraliteit.
niek en regeltechniek kan gemiddeld binnen een werkweek worden geïnstalleerd, desgewenst parallel aan de andere werkzaamheden in de woning.
Bewoond renoveren Doordat niet de gebruikelijke vloer, maar de wand als afgifteoppervlak wordt gebruikt, heeft de renovatie een minimale invloed op het woongenot van de bewoner. Er is geen sloop- of breekwerk, de veelal kostbare vloerafwerking van de bewoner blijft intact en zelfs de meubels kunnen in de te renoveren ruimten blijven staan. Een meter voor de wand wordt afgezet met een stofschot, meer ruimte is niet noodzakelijk.
Optimale geluidsreductie In oude woningen is geluidsoverlast van buren een groot probleem. Zodra de isolatie van de woningschil wordt verbeterd, bijvoorbeeld door middel van dubbel glas, wordt deze interne gehorigheid zelfs versterkt. De in de Lowergy Renovatiewanden geïntegreerde geluidsisolatie gaat deze overlast van de buren tegen. Een voordeel dat vaak zelfs zwaarder weegt dan het extra thermische comfort.
20
Enervision 14 Lente 2013.indd 20
Afwerking van de warmtewand met gipspanelen
Nathan
30-05-13 09:13
Nathan Group in beeld
De Uponor MLC leidingen worden met gangbaar Uponor persgereedschap gekoppeld
De prefab renovatiewand dat een onderdeel van het Lowergy Renovatieconcept is, is onder de naam Komfort NRG Panel eveneens verkrijgbaar voor individuele projecten. Op de volgende pagina’s leest u meer over dit product dat binnenkort bij uw groothandel
Bent u nieuwsgierig geworden naar het testrapport van de renovatiewand? Wij hebben het testrapport voor u online gepubliceerd. U kunt deze inzien op op de nieuwspagina van www.lowergy.nl
verkrijgbaar is.
RENOVATIEPROJECT SCHILDERSKWARTIER APELDOORN Ter voorbereiding op de renovatie van 188 gedateerde huurwoningen in Apeldoorn, is recent een demowoning binnen het project van het
UITGEBREID GETEST
Lowergy Renovatieconcept voorzien. Wilt u meer lezen over deze
De totaaloplossingen van Lowergy Concepts kenmerken zich door
demowoning, lees dan snel verder op pagina 54.
kennis en ervaring en zijn uitvoerig getest en goed doordacht. De Lowergy concepten zijn al veelvuldig toegepast en staan keer op keer weer garant voor een optimaal eindresultaat. Om de kwaliteit van de
Lowergy Concepts
Lowergy concepten te waarborgen, is de renovatiewand in de klimaatroom van Caubergh-Huygen Raadgevende Ingenieurs aan uitgebreide testen onderworpen. De uitkomsten van de testen heeft menigeen positief verrast. Het blijkt dan ook dat de renovatiewand zeer waardevol is voor de renovatiemarkt in situaties waar thermische
Impact 73 6921 RZ Duiven telefoon: +31 (0)26 445 98 45 Website: www.lowergy.nl e-mail: info@lowergy.nl
en akoestische scheiding met nevenruimten gewenst is.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 21
21
30-05-13 08:17
nieuw in het aSSortiment: het komfort nrg Panel het komFort nrg panel Bestaande uit een aluminium paneel met daarin opgenomen de uponor mlc 16 X 2 mm meerlagenleiding
Een nieuwe innovatie in wandverwarming DE LOWERGY RENOVATIEWAND HEEFT ZICH IN KORTE TIJD ONTPOPT TOT EEN BAANBREKEND ONDERDEEL BINNEN HET LOWERGY RENOVATIECONCEPT. HET GROTE SUCCES VAN DEZE PREFAB WANDVERWARMINGSOPLOSSING WAS VOOR DE NATHAN GROUP REDEN TE MEER OM DE TOEPASSING SAMEN MET HET MERK KOMFORT ALS INDIVIDUEEL PRODUCT VOOR DE INSTALLATIEWERELD OP DE MARKT TE BRENGEN. WIJ STELLEN U DAN OOK GRAAG VOOR: HET KOMFORT NRG PANEL!
22
Enervision 14 Lente 2013.indd 22
Nathan
30-05-13 08:17
Nathan tipt
“Op snelle en effectieve wijze wandverwarming aanbrengen in iedere gewenste ruimte.”
het komFort nrg panel
hEt kOmFOrt NrG PaNEl
De standaard breedte van 600 mm is afgestemd op de gebruikelijke
Het Komfort NRG Panel is een volledig nieuw ontworpen product
stijlposities van metalstudwanden. Voor projecten met afwijkende
dat het mogelijk maakt om op een snelle en effectieve wijze wand-
maten biedt Komfort een hoogwaardige maatwerkoplossing. De
verwarming aan te brengen in iedere gewenste ruimte. Het Komfort
panelen worden in Nederland geproduceerd, waardoor er direct
NRG Panel bestaat uit een aluminium paneel, waarin 16 mm Uponor
ingespeeld kan worden op afwijkende vragen vanuit de markt.
MLC Meerlagenleiding opgenomen is. Met de Uponor RTM fitting met geïntegreerde persfunctie kan de flexibele Uponor MLC Meerlagenleiding
VOOrDElEN VOOr DE INStallatEur
gemakkelijk aangesloten worden op de Uponor MLC aanvoerleiding
Dat het Komfort NRG Panel afgestemd is op de vraag vanuit de markt
en kunnen de losse Komfort NRG Panels worden gekoppeld. Een
en daarmee de installatie van wandverwarming gemakkelijk en
snelle en veilige verbinding wordt op deze wijze mogelijk gemaakt.
efficiënt maakt, blijkt wel uit de volgende belangrijke voordelen:
De bewezen kwaliteit van de Uponor MLC Meerlagenleiding en de effectieve verbindingstechniek van de Uponor RTM fitting maken
gemakkelijk te koppelen
het Komfort NRG Panel tot een zeer montagevriendelijk product.
Doordat er in de Komfort NRG Panels de Uponor 16 x 2 mm MLC Meerlagenleiding verwerkt is, kan deze gemakkelijk met Uponor RTM
PrODuctIE IN EIGEN huIS
fittingen aangesloten worden op de aanvoerleiding. Naast dat de Uponor
Met de introductie van het prefab Komfort NRG Panel kunt u de
RTM fittingen standaard meegeleverd worden met het Komfort NRG
voordelen van Lowergy wandverwarming, waarover u in het vorige
Panel, zijn deze ook gemakkelijk los te bestellen bij uw groothandel.
artikel las, nu ook in uw eigen individuele projecten integreren. De binnenkort bij uw groothandel verkrijgbare Komfort NRG Panels
Eenvoudig doorkoppelen van meerdere panelen tot één groep
hebben een standaard paneelhoogte van 1900 mm. Met deze
Het leidingpatroon, dat verwerkt is in de Komfort NRG Panels, is
afmeting kunnen vrijwel alle wanden maximaal geactiveerd worden.
zodanig ontworpen dat het onderling doorkoppelen van de panelen
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 23
23
30-05-13 08:17
ALGEMENE PRODUCTINFORMATIE Komfort NRG Panel Afmeting 1900 x 600 mm Materiaal Aluminium Leidingen Uponor MLC 16 x 2 mm Meerlagenleiding Koppeltechniek Uponor RTM fitting
zeer eenvoudig is. De losse panelen kunnen gemakkelijk in serie gekoppeld worden met de meegeleverde Uponor RTM fittingen tot één groep. Het voordeel van de Uponor 16 x 2 mm MLC Meerlagenleiding is het feit dat het drukverlies beperkt blijft bij het onderling door koppelen van de panelen. Dit is erg belangrijk gezien het kleine temperatuurverschil tussen de aanvoer- en retourtemperatuur, wat noodzakelijk is voor een optimaal functionerende wand.
Snelle montage Doordat de losse componenten reeds verenigd zijn in een product, kunnen de panelen supersnel geïnstalleerd worden. De Komfort NRG Panels kunnen namelijk in zijn geheel rechtstreeks vastgeschroefd worden op het houten regelwerk of met popnagels bevestigd worden
Verpakking Robuuste kartonnen doos
op vooraf aangebrachte metalstudprofielen.
Inhoud verpakking 5 Komfort NRG Panels, 10 Uponor RTM fittingen, schroeven voor bevestiging op regelwerk of metalstudprofielen, instructiehandleiding
Veelzijdige toepasbaarheid Het Komfort NRG Panel kent een groot toepassingsgebied. Het Komfort NRG Panel is geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie. Het geeft architecten en installatie-adviseurs veel mogelijkheden in het creatief ontwerpen van energiezuinige installaties. Het Komfort NRG Panel kan zonder meer gecombineerd worden met veel bouwmaterialen en is
FOTO ONDER: DE KOMFORT NRG PANELS KUNNEN GEMAKKELIJK DOORGEKOPPELD WORDEN MET DE BIJGELEVERDE UPONOR RTM FITTINGEN
24
Enervision 14 Lente 2013.indd 24
Nathan
30-05-13 08:17
Nathan tipt
DE KOMFORT NRG PANELS VERPAKT IN EEN ROBUUSTE DOOS
daarom zeer waardevol. Bovendien beperkt de toepassing zich niet alleen tot de wanden van de ruimte, de Komfort NRG Panels kunnen ook gemonteerd worden aan het plafond of op de schuine kant van het dak.
VOORDELEN VOOR DE EINDGEBRUIKER
“Het Komfort NRG panel: een compleet pakket voor elk project!”
Niet alleen voor de installateur heeft het Komfort NRG Panel zo zijn voordelen, ook de bewoners van een woning voorzien van de wandver-
EEN COMPLEET PAKKET
warming ervaren een verhoogde mate van leefgenot en kostenbesparing.
Het Komfort NRG panel wordt geleverd in een robuuste kartonnen verpakking met daarin vijf Komfort NRG Panels met een afmeting
Radiatoren zijn verleden tijd
van 1900 x 600 mm. Standaard worden er daarnaast in elke
De Komfort NRG Panels worden volledig weggewerkt in de voorzetwanden.
verpakking tien Uponor RTM fittingen meegeleverd, waarmee de
Afhankelijk van de isolatie van de woning, is het vermogen van de
Komfort NRG Panels gemakkelijk en snel kunnen worden aan
wanden voldoende, zodat het plaatsen van radiatoren of convectoren niet
gesloten. Een compleet pakket voor elk project!
meer nodig is. Er wordt ruimte bespaard en de woon- en/of werkomgeving oogt strak en afgewerkt.
Hoog comfort, lage energiekosten
Nathan Import/Export
Bij toepassing van wandverwarming geeft de wand warme straling af aan de ruimte, waardoor het comfort bij een zelfde ruimte temperatuur verbetert. Anderzijds betekent dit dat voor het realiseren van hetzelfde comfortniveau in de ruimte een lagere luchttemperatuur benodigd is. Op deze wijze wordt er dus energie
Impact 73 6921 RZ Duiven TELEFOON: +31 (0)26 445 98 45 Website: www.nathan.nl E-mail: info@nathan.nl
en daarmee ook kosten bespaard.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 25
25
30-05-13 08:17
Monitoringsresultaten van Klein Poelhuis Installatietechniek
Van hoge verwachtingen naar keiharde feiten EEN UITSTEKEND GEÏSOLEERDE WONING, INDIVIDUELE VERTICALE THERMOPLUS BODEMWARMTE WISSELAARS, EEN ALPHA-INNOTEC BRINE/WATER WARMTEPOMP EN UPONOR VLOERVERWARMING. EEN BEWEZEN COMBINATIE WAAR LOWERGY CONCEPTS AL JAREN VIERKANT ACHTER STAAT. SINDS DE INTRODUCTIE VAN DEZE SUCCESFORMULE TELT NEDERLAND AL ZO’N 4.000 WONINGEN MET DIT LOWERGY TOTAALCONCEPT. 88 VAN DEZE WONINGEN VINDT U IN DE EDENSE WOONWIJK ELZENBRINK. AM EN VAN CAMPEN BOUWGROEP, DE VERANTWOORDELIJKE ONTWIKKELAAR EN BOUWPARTNER VAN DIT PROJECT, LATEN TWEE WONINGEN GEDURENDE VIJF JAAR INTENSIEF MONITOREN DOOR KLEIN POELHUIS INSTALLATIETECHNIEK. SAMEN MET COLLEGA KOOS FOLMER SCHUIVEN WE AAN BIJ KLEIN POELHUIS DIRECTEUR ELZO TER HORST EN HOOFD BEDRIJFSBUREAU JAN WILLEM BRINKMAN OM DE RESULTATEN DOOR TE NEMEN.
HET PRINCIPESCHEMA VAN DE INSTALLATIE MET DE REGISTRATIEPUNTEN
26
Enervision 14 Lente 2013.indd 26
Nathan
30-05-13 08:18
Ons duurzame project
VAN LINKS NAAR RECHTS: JAN WILLEM BRINKMAN, ELZO TER HORST EN KOOS FOLMER
MONITORING
SCHOPPEN TEGEN BESTAANDE NORMEN EN PUBLICATIES
Het tussen eind 2011 en begin 2012 opgeleverde project Elzenbrink is
In de inleiding van het bondige rapport lezen we: “Het doel van deze
onderdeel van de tweede fase van de grootschalige nieuwbouwwijk Ede
registratie is het optimaliseren van de selectie van de warmtepompin-
Kernhem. De naadloze samenwerking tussen de van Campen Bouwgroep,
stallatie. Omdat de huidige berekeningsmethodieken statisch zijn, maar
AM, Klein Poelhuis en Lowergy Concepts zorgde voor een perfecte
de optredende warmtevraag dynamisch is, is de warmteopwekker
afstemming van de bouwkundige schil en de WKO installatie. De 88
doorgaans te groot. Bij warmtepompen leidt dit tot een te dure en
woningen hebben een uitmuntende kierdichtheid en zijn ieder voorzien van
slecht functionerende installatie met een tegenvallend rendement.”
een of twee verticale gesloten bodemwarmtewisselaars, een Alpha-InnoTec
Elzo ter Horst legt ons uit: “Met het project in Ede hebben we geschopt
brine/water warmtepomp en Uponor vloerverwarming en vloerkoeling. Op
tegen de bestaande normen en publicaties. Er is naast ISSO publicatie 72
initiatief van AM en van Campen Bouwgroep worden twee van de
en 73 eigenlijk geen echt goede onderlegger voor warmtepomptechniek
woningen binnen het project vijf jaar lang continu gemonitord. Eind 2011,
voor individuele woningen, dus we moeten vertrouwen op onze eigen
kort voor de oplevering van de woningen, startte Klein Poelhuis de
systeemkennis en het door ons opgestelde dynamische model. Volgens
uitgebreide meting. Aan de hand van verschillende registratiepunten in de
dat model zou een woning zijn volle comfortsituatie behouden als we
woning en de installatie wordt nauwkeurig vastgesteld hoeveel warm
gaan stoken met een aanvoertemperatuur van 35 °C. Dat kan natuurlijk
water en warmte de WKO aan de woning levert, hoeveel energie inclusief
alleen als je een bouwkundig goede woning met een uitstekende
hulp- en stuurstroom de warmtepomp verbruikt en wat de temperaturen in
kierdichtheid oplevert.” Elzo ter Horst knikt richting het rapport dat voor
de vijf afzonderlijke vertrekken van de woning zijn. In een jaarlijkse
hem op tafel ligt en vervolgt: “Dit rapport geeft op alle facetten aan dat
rapportage brengt Klein Poelhuis deze energiestromen in kaart. Vandaag
het concept, zoals we hier op basis van ervaring en aannames hebben
nemen we de uitkomsten van de eerste veertien maanden door met Klein
neergezet, gewoon klopt. De verwachtingen zijn waargemaakt. Als je
Poelhuis directeur Elzo ter Horst en Jan Willem Brinkman, als hoofd
kijkt naar het comfort voor de mensen, maar ook naar het gemeten
bedrijfsbureau verantwoordelijk voor het opstellen van de rapportage.
energieverbruik. Met de in het verslag opgenomen COP’s en het
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 27
27
30-05-13 08:18
KLEIN POELHUIS DIRECTEUR ELZO TER HORST
dynamisch gedrag hebben we een heel succesvol statement gemaakt.
met de geleverde thermische energie in kWh per week aan. De grafiek
We hebben het rapport in opdracht van de Van Campen Bouwgroep
wordt weergegeven in graaddagen, de referentiemaat voor het
gemaakt, maar voor ons zelf is het natuurlijk een heel sterke
energieverbruik van een verwarmingsinstallatie. In de grafiek wordt de
bewijsvoering van de discussie. Deze steekhoudende argumenten
geleverde energie voor de verwarming gedeeld door het aantal
vormen een mooie onderbouwing van ons verhaal. Die garantie
gewogen graaddagen in die week. Hieruit blijkt dat er in bewoonde
kunnen we nu gewoon afgeven.”
staat structureel minder energie nodig is per graaddag dan in onbewoonde staat het geval is. De woning is in week vijf van 2012 in
STABIELE BRON
gebruik genomen. In de grafiek is dit duidelijk te zien aan de interne
De woningen werden opgeleverd in een van de koudste winters die
warmtelast door huishoudelijke apparatuur en de bewoners zelf. In de
ons land heeft gekend. Niet de meest ideale weersomstandigheden.
zomermaanden is deze factor niet betrouwbaar, omdat het aantal
Lowergy Concepts manager Koos Folmer: “Kort voor de oplevering ben
graaddagen dan zeer gering is. Dit heeft slechts een kleine invloed op
ik in de woningen geweest. Toen waren de ramen en deuren overal
het totale verbruik, omdat de geleverde energie ook erg klein is.
geopend en stonden de warmtepompen vol te draaien om de woningen droog te stoken. Sommige warmtepompen hadden toen al
COP VAN 5,16
zo’n 700 uur gedraaid. Op het meest ongunstige moment ga je de bron
Een tweede interessante weergave vinden we in de tabel met de
dan maximaal belasten, maar ondanks dat, presteert de WKO
opgenomen vermogens van de warmtepomp. Doordat de grafiek
uitstekend. Je ziet gewoon hoe stabiel die bron is door de goede
oplopend gesorteerd is met een interval van vijf minuten, is het verschil
dimensionering en dat is dan toch belangrijk.”
tussen het verwarmings- en warmtapwaterbedrijf duidelijk te onderscheiden. Jan Willem Brinkman legt uit: “De stand-by modus staat niet
GELEVERDE WARMTE VOOR VERWARMING
in de grafiek, maar daar zie je dat de warmtepomp in rust circa 8 W
Op pagina negen van het rapport treffen we een registratieoverzicht
gebruikt. In het eerste deel draait de compressor voor verwarming van
28
Enervision 14 Lente 2013.indd 28
Nathan
30-05-13 08:18
ď ľ
Ons duurzame project
CV energie [kWh/week]
1200
1000
800
600
400
200
2011-48 2011-50 2011-52 2012-02 2012-04 2012-06 2012-08 2012-10 2012-12 2012-14 2012-16 2012-18 2012-20 2012-22 2012-24 2012-26 2012-28 2012-30 2012-32 2012-34 2012-36 2012-38 2012-40 2012-42 2012-44 2012-46 2012-48 2012-50 2012-52 2013-02 2013-04
0
Geleverde thermische energie in kWh per week
Opgenomen vermogen warmtepomp [W]
3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 0
250
500
750
1000
1250
1500
1750
2000
2250
2500
Opgenomen vermogen van de warmtepomp
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 29
29
30-05-13 08:18
Jan Willem Brinkman, hoofd bedrijfsbureau bij Klein Poelhuis
de woning en dan zie je dat het gevraagde elektrisch vermogen oploopt.
hij zelf het meest interessant vindt. Hij bladert door het document
Bij de knik begint vervolgens het tapwaterbedrijf. De compressor heeft
en wijst ons op de grafiek met een momentopname van de
een opgenomen nominaal vermogen van 1,67 kW in verwarmings
temperaturen in week vijf, een week met 196 gewogen graaddagen.
bedrijf. Wat je ziet is dat die 1,67 kW de hele periode voorbij komt en bij
De maximale aanvoertemperatuur in deze extreem koude week
warm tapwater oploopt tot 3 kW.” De bedrijfsuren voor warmtapwater-
bedroeg 36,8 °C, terwijl de buitentemperatuur op dat moment zelfs
bereiding bedragen in de eerste circa veertien monitoringsmaanden 559 h,
onder de -20 °C dook. Gedreven legt hij ons uit: “Uit deze grafiek
de bedrijfsuren voor de verwarmingsperiode komen neer op 2.068 h.
kun je halen dat de warmtepomp bij een buitentemperatuur van
Voor de bereiding van warm tapwater is 1.545 kWh aan elektriciteit
-10 °C eigenlijk niet eens constant hoeft te draaien. Pas bij een
gebruikt. In totaal is 5.292 kWh aan elektrische energie opgenomen,
buitentemperatuur van -20 °C is hij continu actief om de woning te
waarvan 3.747 kWh voor de verwarming van de woning. Aan de woning
verwarmen met nette, comfortabele ruimtetemperaturen als
is 19.328 kWh warmte geleverd. Op basis hiervan berekent Klein
gevolg.” De installatie is ontworpen bij een buitentemperatuur van
Poelhuis een schitterende COP van 5,16. Een uitstekend resultaat in
-10 °C, met een aanvoertemperatuur van 35 °C en een retour
verhouding met de door TNO vastgestelde nominale COP van 4,6.
temperatuur van 30 °C. Koos Folmer vertelt: “Dat de warmtepomp
Deze verrassend hoger uitvallende COP wijst op een optimale afstem-
bij -20 °C nog volledige capaciteit en rendement haalt, dat is iets
ming van de bron, de woning, de warmtepomp en het afgiftesysteem.
waar we trots op mogen zijn! Eigenlijk zou je lagere ruimtetempera
Een gegeven waar het bouwteam van het project bijzonder trots op
turen verwachten bij deze extreme omstandigh eden, maar zowel
mag zijn.
de ruimtetemperaturen, als de aanvoerwatertemperaturen en de brontemperaturen presteren gewoon perfect bij -20 °C. Dat houdt in
PRESTATIES BIJ -20 °C
dat de capaciteit van de warmtepomp goed is afgestemd op de
We vragen Jan Willem Brinkman welke bevindingen in het rapport
woning.”
30
Enervision 14 Lente 2013.indd 30
Nathan
30-05-13 08:18
Ons duurzame project
Week Temperaturen Week05-2012 05-2012 --Temperaturen 40
30
20
Buiten CV-Ret CV-Aanv
10
Zolder Slaap3 Slaap2
0
Slaap1 Woonkamer
-10
-20 30-01-12
31-01-12
1-02-12
2-02-12
3-02-12
4-02-12
5-02-12
6-02-12
EEN MOMENTOPNAME met ruimte en cv-temperaturen VAN DE UITZONDERLIJK LAGE BUITENTEMPERATUREN IN WEEK 5 VAN 2012
FEEDBACK BEWONERS
“We hebben recent ook bij een aantal andere woningen binnen het
De prachtige gegevens in het rapport bieden uiteraard zeer waardevolle
project gekeken wat het aantal draaiuren van de warmtepomp was.
input voor alle betrokken partijen binnen het project. Het belangrijkste
Als je dan twee identieke woningen naast elkaar pakt, dan kom je op
onderwerp is echter de ervaring van bewoners. Brengt het systeem hen
precies dezelfde draaiuren. De verwarming en de ruimteverwarmings-
het beloofde wooncomfort, zijn de bewoners enthousiast over de
vraag is gewoon overal gelijk en dat is mooi om te zien.”
koeling in de zomer, kunnen zij op hun installatie vertrouwen, zijn er klachten? Elzo ter Horst vertelt tevreden: “Als serviceverlenend bedrijf
4.000 GELIJKSOORTIGE PROJECTEN
staan we dag en nacht voor onze relaties klaar, maar bij warmtepompen
Het voor dit project gekozen totaalconcept van bron, warmtepomp en
kennen we eigenlijk geen acute problemen. Ondanks de extreme
afgifte is door Lowergy Concepts inmiddels ingezet in zo’n 4.000
temperaturen die we deze winter gehad hebben, hebben we het
optimaal geïsoleerde nieuwbouwwoningen. Koos Folmer: “Natuurlijk
afgelopen jaar eigenlijk vrijwel geen storingen in dit project gehad. Wel
heeft ieder project haar eigen unieke nuances, maar feitelijk is het
hebben we de bewoners bij de eerste fase net na het inbedrijfstellen
concept overal hetzelfde. Bij de bouw van iedere woning wordt er door
wat moeten begeleiden. Er is vaak wat onbekendheid met het systeem,
de bouwende partij nauwkeurig gelet op de kierdichtheid. Overal doen
ze moeten even weten hoe ze ermee om moeten gaan, maar de overall
we blowerdoortesten en ook de samenstelling van ons totaalconcept
feedback van bewoners is gewoon heel positief.”
komt in grote lijnen op hetzelfde neer. Ook uit de prachtresultaten die we in dit project weer samen met AM, van Campen Bouwgroep en Klein
CONSTANTE RESULTATEN
Poelhuis Installatietechniek hebben weten neer te zetten blijkt weer dat
Lowergy Concepts en haar relaties zweren bij conceptueel seriematig
het Lowergy Concept gewoon klopt. Doordat we die kwaliteit blijven
bouwen. Ook bij dit project blijkt de kwaliteit van de woningen en
vasthouden, hoeven we nooit achterom te kijken. Het rapport dat hier
installaties hierdoor zeer constant. Jan Willem Brinkman vertelt:
nu voor ons ligt is daarvan het overtuigende bewijs.”
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 31
31
30-05-13 08:18
32
Enervision 14 Lente 2013.indd 32
Nathan
30-05-13 08:18
Van links naar rechts: Jan Willem Brinkman, Elzo ter Horst en Koos Folmer
Ons duurzame project
Alle feiten op een rij
Woning 1
Woning 2
Geschakelde, uitgebouwde type Uitgebouwde rijtjeswoning eengezinswoning oplevering 8 december 2011 12 januari 2012 oppervlak 175,2 m2 115,5 m2 EPC 0,43 (NEN 5128:2004) 0,48 (NEN 5128:2004) Woning Natuurlijke toevoer, Natuurlijke toevoer, Ventilatie mechanische afvoer mechanische afvoer Ramen HR++ glas HR++ glas Rc vloer 3,5 m2•K/W 3,5 m2•K/W Rc dak 4 m2•K/W 4 m2•K/W Rc wanden 4 m2•K/W 4 m2•K/W twee gesloten verticale één gesloten verticale BWW bodemwarmtewisselaars bodemwarmtewisselaar Bron diepte 130 meter 200 meter broninstallatie ThermoPlus ThermoPlus Alpha-InnoTec brine/water Alpha-InnoTec brine/water toestel warmtepomp WZS 81 H/K met warmtepomp WZS 61 H/K met 190 liter warmtapwaterbuffervat 190 liter warmtapwaterbuffervat vermogen 7,7 kW (B0/W35) 6,0 kW (B0/W35) Warmtepomp opgen. verm. 1,67 kW, 3,2 A (B0/W35) 1,30 kW, 2,6 A (B0/W35) compressor 4,6 (B0/W35) 4,6 (B0/W35) COP 3,7 (B0/W45) 3,5 (B0/W45) Komfort 4100 Komfort 4100 verdelers vloerverwarmingsverdeler vloerverwarmingsverdeler inregeling Oventrop stranginregelappendages Oventrop stranginregelappendages Afgifte vloerverwarming/ Uponor PE-MDX, hoh 150 mm Uponor PE-MDX, hoh 150 mm vloerkoeling in hele woning in hele woning Uponor bedrade Uponor bedrade regeling ruimtetemperatuurregeling ruimtetemperatuurregeling Warmtegebruik 19.328 kWh 13.491 kWh verwarming Prestaties gemeten over circa 14 maanden
Warmtegebruik warm tapwater
2.717 kWh
3.240 kWh
Totaal warmtegebruik 22.045 kWh
16.731 kWh
Elektra verbruik warmtepomp
5.292 kWh
4.441 kWh
Overall COP COP ruimteverwarming
4,2
3,8
Warmtegebruik
110 kWh/m2
117 kWh/m2
Elektra verbruik warmtepomp
30 kWh/m2
38 kWh/m2
5,16
4,72
KLEIN POELHUIS INSTALLATIETECHNIEK B.V. LORENTZSTRAAT 12
meer weten?
7102 JH WINTERSWIJK
De in dit artikel vermelde rapportages werden
Telefoon: +31(0)543 561 100
ontwikkeld in opdracht van am en Van Campen
Website:
Bouwgroep. De documenten zijn te downloaden
e-mail: kpv@kleinpoelhuis.com
WWW.KLEINPOELHUIS.COM
op de nieuwspagina van www.lowergy.nl.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 33
33
30-05-13 08:18
Voor iedere renovatieklus een passende oplossing
Uponor als renovatiespecialist Overal ter wereld dragen de innovatieve leiding- en verwarmingssystemen van Uponor voor woonhuizen en bedrijfsmatige toepassingen bij aan het welzijn van mensen. De systemen bieden op onopvallende wijze comfort voor het hele gezin en voor werkende mensen in kantoren, openbare gebouwen, etc. De volledig geïntegreerde, geteste en ondersteunde systemen van Uponor voldoen aan de hoogste normen voor vloer verwarming en –koeling, leidingsystemen en infrastructuurtoepassingen. Dankzij de betere verwerkingseigenschappen, gemakkelijke installatie en duurzaamheid van kunststofleiding systemen worden deze systemen steeds meer toegepast. Niet alleen in nieuwbouwprojecten, ook voor iedere renovatieklus biedt Uponor een passende oplossing.
Siccus vloer- en wandverwarming
voorwaarden voor een snelle temperatuurregeling. In de geïntegreerde
Vloer
leidinggeleidekanalen van de Uponor montageplaat worden de warmtegelei-
Voor het moderniseren van oude gebouwen en voor toepassing bij
delamellen en de Uponor PE-Xa verwarmingsleidingen opgenomen. De
vrijdragende houten vloeren biedt de vloerverwarming Uponor Siccus de
montageplaat kan flexibel worden gebruikt, is gemakkelijk te snijden en is op
optimale oplossing. Met droge dekvloerplaten (constructiehoogte circa 50
de kopse kant al voorzien van kanalen voor eventuele doorlopende leidingen.
mm) kan Siccus snel en keurig worden geïnstalleerd. Bovendien is het
De montageplaten zijn zonder verbinding verwerkbaar en passen zich gemak-
systeem al direct na het inbouwen begaanbaar! Uponor Siccus omvat slechts
kelijk aan elke ondergrond aan. Mocht er een kanaal nodig zijn, dan is een
drie geraffineerde componenten: montageplaat, warmtegeleidingslamel en
elektrisch snijwerktuig al voldoende om dit kanaal eruit te snijden.
verwarmingsleiding. De gewichtsarme vloerconstructie biedt gunstige Wand Wat de Uponor Siccus vloerverwarming aan weldadige warmte levert, wordt door de wandverwarming Uponor Siccus wandverwarming zelfs nog overtroffen. De aangename warmtestraling komt bij deze wand verwarming praktisch van alle kanten. De wand- en vloerverwarming van Uponor Siccus functioneren in principe volgens hetzelfde oppervlakteverwarmingssysteem. Daarom kunnen beide ook in combinatie met elkaar worden ingebouwd. Lage opbouwhoogte en gering gewicht; dat zijn de gestelde elementaire eisen aan een vloerverwarmingsysteem voor de renovatie. Uponor Siccus kan naar keuze worden toegepast met conventionele dekvloer of met droge dekvloerplaten. Een opmerkelijk voordeel wanneer het gaat om een vlotte voortschrijding van de bouw. Uponor Siccus vloer- en wandverwarming
34
Enervision 14 Lente 2013.indd 34
Nathan
30-05-13 08:18
ď ľ
Product onder de aandacht
mINItEc
hOutBOuW
Uponor Minitec is dankzij een geringe elementhoogte van ongeveer 1 cm
Tussen de balken
het optimale systeem voor renovatie. Het Uponor Minitec folie-element met
Uponor heeft een droogbouwoplossing ontwikkeld voor een
de PE-Xa leidingen in de afmeting 9,9 x 1,1 mm kan eenvoudig op de reeds
systeeminstallatie tussen de vloerbalken zonder verhoging van het
aanwezige dekvloer, hout of tegelvloer worden aangebracht. Dat betekent:
niveau van de afgewerkte vloer. Het kan tijdens de aanleg de door
een aanzienlijke verlaging van de montagekosten! Op regelmatige
een persoon uitgeoefende belasting dragen. Bij een vloer tussen
afstanden bevinden zich af fabriek ingestanste gaten in de noppen en in de
houten balken hoeft u alleen maar steunlatten van 32 mm onder de
tussenruimtes, die er na het installeren van de leiding voor zorgen dat de
bovenkant van de balk aan te brengen met behulp van de mal. Het
ingebrachte egaliseermassa goed kan inlopen en zich direct met de
systeem is te monteren tussen de balken en vlak met de bovenkant
ondergrond kan verbinden. De lijmlaag op de achterzijde van het element
om contact met de onderkant van de vloerafwerking te verkrijgen.
garandeert een vaste verbinding met de ondergrond tijdens de montage.
De leidingen worden tussen de balken gelegd, met een vloerpaneel
De egalisatielaag wordt tot net boven de noppen ingebracht, zodat er een
erboven voor het dragen van de normale vloerbelasting. De
montagehoogte van slechts 15 mm ontstaat. Na een korte droogperiode
standaard balkafstand is 600 mm of minder.
kan de gewenste vloerbedekking direct daarop worden aangebracht. Door de onmiddellijke nabijheid van de vloerbedekking ten opzichte van de leiding, worden korte opwarmtijden en daardoor een snelle regeling bij lage CV-watertemperaturen bereikt.
Ter verhoging van het comfort kan Minitec bovendien worden toegepast bij een bestaand radiatorensysteem. Het oude radiatorensysteem kan echter ook volledig worden vervangen.
uponor houtBouW VloerVerWarming tussen de Balken
Op de balken Een tweede oplossing voor een droogbouwinstallatie is het systeem dat is ontwikkeld voor een snelle installatie op de vloerbalken, waarbij gebruik wordt gemaakt van het 22 mm dikke gegroefde spaanplaatsysteem als werkvloer voor het leggen van de vloerbedekking. Het warmteafgiftepaneel zorgt voor een gelijkmatige warmteverdeling. De vloerverwarming kan direct op de balk aangelegd worden, met gebruikmaking van de spaanplaat, die normale belastingen kan dragen en onderdeel wordt van de werkvloer.
uponor minitec renoVatiesysteem
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 35
uponor houtBouW VloerVerWarming op de Balken
35
30-05-13 08:18
uponor gips panel
uPONOr GIPS PaNEl
Het lichtgewicht materiaal van de plafondplaten zorgt ervoor dat het
Het Uponor Gips Panel is een thermisch actief plafondsysteem van
systeem zeer eenvoudig en snel te plaatsen is; de platen worden
gipskartonplaat dat direct aan de onderconstructie van het plafond kan
simpelweg in de verlaagde metalen railconstructie in het plafond
worden geschroefd. De afwerking is van hoge kwaliteit, geheel egaal en
gelegd. Er zijn zowel rechthoekige als vierkante platen beschikbaar,
onzichtbaar! De beproefde, zuurstofdiffusiedichte 9,9 mm Uponor PE-Xa
waardoor het systeem zeer montagevriendelijk is. Het systeem koelt
leidingen zijn in de panelen ge誰ntegreerd, waardoor de montage snel
niet alleen, maar het Comfort Panel HL draagt eveneens bij aan de
verloopt.
verwarmingsbehoefte. Daarnaast hebben de Comfort Panels een hoge geluidsabsorptie, wat resulteert in een aangename werk- en
cOmFOrt PaNEl hl
leefatmosfeer.
Het Uponor Comfort Panel is een thermisch actief plafondsysteem met ge誰ntegreerde, bovenliggende warmte-isolatielaag. Het systeem wordt bij renovatie in verlaagde plafonds toegepast voor koeling, waarbij de panelen, zoals bij een conventioneel roosterplafond zijn aangebracht in een zichtbaar aanwezige onderconstructie van metalen profielen en met elkaar worden verbonden. Plafondgebieden zonder thermische activering worden voorzien van optisch identieke blindpanelen. De panelen bieden een zeer goede geluidsisolatie en passen zich optisch onopvallend aan het plafondoppervlak aan.
36
Enervision 14 Lente 2013.indd 36
uponor comFort panel
Nathan
30-05-13 08:18
Product onder de aandacht
Uponor Renovis
Renovis De duurzame oplossing voor energetische renovatie: oppervlakteverwarming voor ieder project, snel en keurig geïnstalleerd. Uponor Renovis kan simpelweg op de bestaande wand of aan het bestaande plafond gemonteerd worden. Aansluiten, en klaar! Renovis bestaat uit 15 mm dikke gipsplaten, waarin af fabriek 9,9 x 1,1 mm Uponor PE-Xa leidingen geïntegreerd zijn. De gipsplaten maken het ook mogelijk om zonder sloopwerken afzonderlijke ruimten met een oppervlakteverwarming uit te rusten en te combineren met hogetemperatuursystemen als radiatoren.
RTM Eenvoudig, snel en vooral veilig. Deze eisen stellen monteurs en ontwerpers aan de verbindingstechniek van installatiesystemen. De Uponor RTM fittingtechnologie voldoet aan al deze wensen. De geïntegreerde persfunctie van de Uponor RTM fitting verbindt leidingen
Uponor RTM
snel, veilig en zonder persgereedschappen! De Uponor Meerlagenleiding en Uponor RTM fitting worden in drie eenvoudige stappen verbonden:
geactiveerd. De gekleurde veiligheidspen in de fitting schiet los,
afsnijden, kalibreren en persen. Het persen, waarvoor bij andere
waardoor de voorgespannen ring met memory-effect als geïntegreerd
systemen persgereedschap benodigd is, geschiedt simpelweg door de
persgereedschap fungeert. De verbroken veiligheidsvergrendeling is
leiding in de fitting te schuiven tot een duidelijke ‘klik’ hoorbaar is. Door
vervolgens duidelijk zichtbaar door het kijkvenster en geeft daarmee
het inschuiven van de leiding wordt de geïntegreerde persprocedure
een extra bevestiging van de succesvolle persing.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 37
37
30-05-13 08:18
ThermoPlus bewijst het ‘onmogelijke’
WKO in deze voortuin? Natuurlijk! STEL: DE EIGENAAR VAN DEZE RIJTJESWONING VRAAGT U OM ZIJN HUIS ENERGETISCH TE RENOVEREN. WELKE DUURZAME VERWARMINGSOPLOSSING ZOU U ADVISEREN? BIJ HET ZIEN VAN DE KEURIG AANGELEGDE VOORTUINTJES EN DE BEPERKTE RUIMTE VALT WKO VAAK AL SNEL af, want zo’n modderpoel voor de deur, dat wil natuurlijk niemand! Om TE BEWIJZEN DAT WKO OOK VOOR ONDERSTAANDE WONING DE PERFECTE OPLOSSING IS, GING THERMOPLUS DE UITDAGING AAN EN BOORDE EEN VERTICALE GESLOTEN BODEMWARMTEWISSELAAR OP ÉÉN VIERKANTE METER IN DEZE VOORTUIN.
38
Enervision 14 Lente 2013.indd 38
Nathan
30-05-13 08:18
Nathan Group in beeld
De werkruimte wordt zorgvuldig beschermd tegen het materieel van ThermoPlus
Boren kan bijna overal
gelooft: een schone bronboring op slechts één vierkante meter. Terwijl
ThermoPlus, gevestigd in ’t Harde, is het broninstallatiebedrijf van de
de zon nog twijfelachtig schijnt, wordt het openbare grasveldje voor de
Nathan Group. De 30 ervaren medewerkers ontwerpen, realiseren en
woning zorgvuldig voorzien van beschermende platen. Ook het
beheren aardwarmtebronnen voor verwarming, koeling en warmtap
gemeentelijke trottoir wordt door de heren van ThermoPlus beschermd
waterbereiding in uiteenlopende projecten. Het bedrijf levert enorme
tegen eventuele verzakking. Door de compacte opstelling van ThermoPlus
collectieve bronnen voor de verwarming van complete nieuwbouwwoon-
is het in de meeste gevallen niet noodzakelijk om een straat af te zetten.
wijken of omvangrijke utiliteitsprojecten, tot individuele bronnen voor de
Jan van Asselt, projectleider van de afdeling gesloten bronsystemen bij
verwarming en koeling van particuliere woningen. Ook uitdagingen die
ThermoPlus, vertelt ons dat hij voorafgaand aan het project contact heeft
door andere bedrijven als ‘onmogelijk’ worden bestempeld gaat
opgenomen met de gemeente om toestemming te vragen voor het
ThermoPlus niet uit de weg. Wat te denken van een bron voor een
gebruik van het grasveldje en voor het verzorgen van de noodzakelijke
monumentaal pand in de kleine straatjes van Middelburg? Geen
lozings- en watervergunningen. Nu de werkruimte beschermd is, worden
probleem voor ThermoPlus. Bijna niks is onmogelijk, is dan ook het credo
de boormachine en de twee spoelbakken op hun plek gezet. De
van het enthousiaste team. Om dit voor eens en altijd aan de Nederlandse
rupsbanden worden voorafgaand aan ieder project grondig gereinigd,
installatiebranche te bewijzen ging het bedrijf op zoek naar een
zodat het team schoon kan starten en er na vertrek geen moddersporen
renovatieproject waarin een bron tot vandaag geen logische keuze leek.
achterblijven.
De woning werd gevonden in een keurige wijk in Nunspeet. Een rijtjeswoning met een zorgvuldig aangelegd voortuintje. Een prima plek voor een WKO!
De voorbereidingen Vrijdag 26 april was het zo ver. Onder toeziend oog van een cameraploeg, diverse journalisten, een grote groep genodigden uit de markt en de
“Bijna niks is onmogelijk, is dan ook het credo van het enthousiaste team van ThermoPlus.”
nieuwsgierige bewoners liet ThermoPlus zien waar zij zelf al jaren in
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 39
39
30-05-13 08:18
de start
Plaatsing casing
Brandkraan in de straat
Nauwkeurige watermeting
Vullen van de spoelbak
de boring
Positionering van boorkop boven de casing
40
Enervision 14 Lente 2013.indd 40
Boring met hoge waterdruk
Leegscheppen van bezinkbak
Nathan
30-05-13 08:19
monsters
Het nemen van monsters
ď ľ
Nathan Group in beeld
Opslag van bodemmonsters in monsterbakken
zodat er niet gemorst wordt. Zodra de boring gereed is, wordt het water afgevoerd via de daartoe bestemde zandvanger in het riool, waarvoor ThermoPlus voorafgaand aan het project een lozingsvergunning heeft verkregen. Het overgebleven zand uit de bezinkbak wordt in een container geschept, welke wordt afgevoerd en samen met de boorwagen vertrekt.
Monsters Voordat de slurry van losgekomen grond en water in de bezinkbak belandt, wordt steeds een bodemmonster genomen en opgeslagen in de speciale monsterbakken. De monsters worden geanalyseerd en in de boorstaat van het protocol opgenomen, zodat de diverse bereikte bodemlagen duidelijk inzichtelijk zijn en later weer met het juiste Analyse en rapportage in de boorstaat
materiaal afgevuld kunnen worden.
De start
Plaatsing wisselaar
De bron van ĂŠĂŠn vierkante meter wordt gepositioneerd aan de voorzijde
Nadat de ruim 150 meter diepe boring gereed is, wordt de verticale
van de voortuin, direct tegen het pad richting de voordeur. Terwijl het
bodemwarmtewisselaar aan de minikraan bevestigd en gevuld met water.
zachtjes begint te regenen, worden enkele stoeptegels weggenomen en
Ook het productienummer van de bodemwarmtewisselaar wordt keurig
zorgvuldig opgeslagen. In dit geval wordt bovendien een klein deel van
opgenomen in het protocol van de boring. Met behulp van een gewicht
de heg zorgvuldig uitgegraven en veiliggesteld. De casing waarin later de
wordt de verticale bodemwarmtewisselaar in het boorgat geplaatst.
boring zal worden uitgevoerd wordt geplaatst en de spoelbak wordt gevuld met water uit een brandkraan in de straat.
Aanvullen boorgat Volgens de ingevulde boorstraat wordt het boorgat met de geplaatste
De boring
wisselaar middels een stortkoker gevuld met fijn grind en zwelklei. In de
Specifiek voor projecten als deze ontwikkelde ThermoPlus een boortechniek,
boorstaat is elk bodemmonster nauwkeurig ingevuld, zodat duidelijk
waarbij de boring wordt gerealiseerd door middel van waterdruk. Het water
inzichtelijk is welke grondstof zich op welke diepte bevindt. Kleilagen
uit de spoelbak wordt via de boorkop onder grote druk in de grond
worden aangevuld met zwelklei, zodat deze hersteld worden en het
gespoten waardoor een gat in de bodem wordt gespoeld. De slurry van
grondwater optimaal beschermd blijft.
losgekomen grond en water komt via de casing terecht in de bezinkbak. Na het bezinken van deze slurry, wordt het schone water naar de spoelbak
De afronding van de boring
overgepompt en opnieuw gebruikt voor de boring. De achtergebleven
De bron met verticale bodemwarmtewisselaar is nu gereed. Zonder te
grond wordt continu uit de bezinkbak geschept en afgevoerd. Hoewel de
morsen wordt de casing rond het boorgat verwijderd. Nu de casing
bakken, buizen, slangen en casings niets anders dan gewoon kraanwater en
verwijderd is, zien we in de voorzijde van de tuin alleen twee netjes
zand bevatten, houdt het team van ThermoPlus alles scherp in de gaten
afgeplakte wisselaars omhoog steken.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 41
41
30-05-13 08:19
Plaatsing wisselaar
Het vullen van de wisselaar met water
Verwijdering vulkoppeling, afplakken wisselaar
aansluiting
De woning met de twee wisselaars in de voortuin
De woningdoorvoering van de wisselaar
Aansluiting Voor de aansluiting van de bodemwarmtewisselaar wordt de tuin allereerst voorzien van plastic en worden de laatste tegels van het tuinpad verwijderd en opgeslagen. Op de plek waar zich eerder vandaag nog een tuinpad bevond wordt nu een smalle sleuf van de verticale bodemwarmtewisselaar richting de woning gegraven. De uitgegraven zandlagen worden gesorteerd en op het plastic gelegd. De bodemwarmtewisselaar wordt nu door de geul naar de woning gebracht, waarna de eerste 20 centimeter van de sleuf wordt aangevuld en verdicht. Er wordt een rood/wit markeringslint gelegd met de tekst ‘pas op leidingen bronsysteem‘, zodat de wisselaars niet beschadigd kunnen raken. De sleuf wordt vervolgens gedeeltelijk aangevuld met zwart zand en verdicht. Uiteindelijk wordt het gat afgevuld met geel zand en voor de laatste maal verdicht. De tegels en heg worden vakkundig door het team van ThermoPlus teruggeplaatst. Wat rest is dezelfde keurige tuin zoals we die eerder vandaag aantroffen. De bron is nu gereed om te worden aangesloten op de De geul richting de woning
42
Enervision 14 Lente 2013.indd 42
Alpha-InnoTec brine/water warmtepomp in de woning.
Nathan
30-05-13 08:19
Nathan GroupinProject beeld
Een overzicht van de compacte, schone opstelling van ThermoPlus
Volop kansen op renovatiemarkt De medewerkers van ThermoPlus kijken tevreden terug op de natte, maar druk bezochte demonstratiedag. Sinds de presentatie, waarbij woning corporaties, installatiebedrijven, architecten, gemeenten, ontwikkelaars
Meer weten? Bron voor individuele woning
en media aanwezig waren, merkt het bedrijf dat er absoluut vraag is naar
ThermoPlus
bronboringen in renovatieprojecten. ThermoPlus heeft inmiddels diverse
Telefoon: +31 (0)525 65 12 81 Website: www.thermoplus.nl E-mail: info@thermoplus.nl
concrete aanvragen mogen ontvangen en ziet volop kansen op de renovatiemarkt.
Bronnen voor meerdere woningen Bronboring als onderdeel renovatieconcept Deze unieke vorm van bronboren wordt door ThermoPlus zowel voor
Lowergy Concepts
individuele renovatiewoningen als voor grootschalige renovaties van
Telefoon: +31 (0)26 445 98 45 Website: www.lowergy.nl E-mail: info@lowergy.nl
complete woonwijken aangeboden. Voor deze laatste doelgroep is de ThermoPlus bronboring een component van het Lowergy Renovatie concept waarover u op pagina 18 van deze Enervision leest.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 43
43
30-05-13 08:19
De duale Alpha-InnoTec lucht/water warmtepomp LWD
De lucht/water warmtepomp met de beste rendementen voor verwarming en warm tapwater DAT IS NOGAL EEN CLAIM. DE ENERGIEPRESTATIES VAN DE ALPHA-INNOTEC LWD SERIE WERDEN RECENT UITVOERIG GETOETST DOOR onafhankelijke testorganisatie Kiwa. DE UITKOMSTEN VAN HET ONDERZOEK VORMEN HET OVERTUIGENDE BEWIJS. MET EEN JAARRENDEMENT TOT 5,43 VOOR VERWARMING EN 2,10 VOOR WARM TAPWATER BLIJKT DE DUALE ALPHA-INNOTEC LUCHT/WATER WARMTEPOMP LWD HAAR CONCURRENTEN VER VOOR TE ZIJN! Het duale Alpha-InnoTec LWD principe in een notendop
navolging van de KIWA toetsingen gaf de onafhankelijke testorganisatie drie
De duale lucht/water warmtepompopstelling van Alpha-InnoTec
gelijkwaardigheidsverklaringen af waarin de gemeten resultaten zwart op
bestaat uit twee compacte componenten: een buiten opgestelde
wit onder elkaar staan. Met de prestatiegetallen kunt u appels met appels
fluisterstille lucht/water warmtepomp LWD en een binnen opgestelde
vergelijken en uw EPC berekeningen baseren op reële, door KIWA
Hydrauliktower HTD. Voor renovatieprojecten waarin geen aardwarmte-
vastgestelde feiten. Feiten waar we met recht trots op zijn!
bron mogelijk is, vormt dit principe de ideale oplossing.
EPC reductie Gelijkwaardigheidsverklaringen vormen het overtuigende bewijs
Om de prestaties van de LWD toestellen helder voor u in beeld te
Met trots kunnen we u mededelen dat de lucht/water warmtepompen
uitgevoerd. Conclusie van deze berekening is dat er dankzij de in de
Duaal van Alpha-InnoTec de eerste lucht/water warmtepompen op de
gelijkwaardigheidsverklaringen vastgelegde prestaties van de LWD,
markt zijn met uitmuntende energieprestaties, ook voor warm tapwater! In
eenvoudiger aan de EPC eis van 0,6 kan worden voldaan.
44
Enervision 14 Lente 2013.indd 44
brengen, hebben we een vergelijkende EPC berekening voor u
Nathan
30-05-13 08:19
Noviteiten
Opwekkingsrendement voor verwarming bij een LWD 50A/(R)SX in een woning met laag energieverbruik (Qh:nd/ Ag:tot ≤ 150 MJ/m2) Ontwerpaanvoertemperatuur θsup Ontwerpretourtemperatuur θret Door de lucht naar warmtepomp geleverde warmte per jaar QH;hp;pr;an Opwekkingsrendement ɳH;gen [-]
θsup ≤ 35 ˚C θret = 25 ˚C 22.500 MJ 5,16
θsup ≤ 45 ˚C θret = 35 ˚C 20.100 MJ 4,71
Opwekkingsrendement voor verwarming bij een LWD 50A/(R)SX in een woning met hoog energieverbruik (Qh:nd/ Ag:tot > 150 MJ/m2) Ontwerpaanvoertemperatuur θsup Ontwerpretourtemperatuur θret Door de lucht naar warmtepomp geleverde warmte per jaar QH;hp;pr;an Opwekkingsrendement ɳH;gen [-]
θsup ≤ 35 ˚C θret = 25 ˚C 29.500 MJ 5,28
θsup ≤ 45 ˚C θret = 35 ˚C 26.400 MJ 4,89
Opwekkingsrendement voor verwarming bij een LWD LWD 70A/RX in een woning met laag energieverbruik (Qh:nd/ Ag:tot ≤ 150 MJ/m2) Ontwerpaanvoertemperatuur θsup Ontwerpretourtemperatuur θret Door de lucht naar warmtepomp geleverde warmte per jaar QH;hp;pr;an Opwekkingsrendement ɳH;gen [-]
θsup ≤ 35 ˚C θret = 25 ˚C 33.300 MJ 5,42
θsup ≤ 45 ˚C θret = 35 ˚C 31.300 MJ 4,90
Opwekkingsrendement voor verwarming bij een LWD LWD 70A/RX in een woning met hoog energieverbruik (Qh:nd/ Ag:tot > 150 MJ/m2) Ontwerpaanvoertemperatuur θsup Ontwerpretourtemperatuur θret Door de lucht naar warmtepomp geleverde warmte per jaar QH;hp;pr;an Opwekkingsrendement ɳH;gen [-]
θsup ≤ 35 ˚C θret = 25 ˚C 43.800 MJ 5,43
θsup ≤ 45 ˚C θret = 35 ˚C 41.100 MJ 5,06
Opwekkingsrendement voor warmtapwaterbereiding Klasse Qw;dis;nren;an
Product
4 ≤ 14000 MJ
Combiwarmtepomp met andere bron LWD 50A/(R)SX i.c.m. warmtapwaterbuffervat WWS 202 dan ventilatieretourlucht of Hydrauliktower HTD Combiwarmtepomp met andere bron LWD 70A/RX i.c.m. warmtapwaterbuffervat WWS 202 dan ventilatielucht of Hydrauliktower HTD
Agentschap NL voorbeeldtussenwoning met:
EPC
HR-107 combitoestel met HRww forfaitaire waardes voor CV en warm tapwater
0,71
Lucht/water warmtepomp Forfaitaire waardes voor CV en warm tapwater voldoet aan tabel 14.14 van NEN 7120
0,66
Alpha-InnoTec LWD 70 A/RX en HTD Met gelijkwaardigheidsverklaringen voor CV en warm tapwater
2,07
2,10
Meer feiten inzien? Kijk op www.nathan.nl/nl/lwd voor de
0,55
volledige gelijkwaardigheidsverklaringen en aanvullende informatie.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 45
45
30-05-13 08:19
UNIEK MODEL VOOR ENERGY PERFORMANCE CONTRACTING
Manesco, de integrale oplossing voor energiebesparing HET ZAL U NIET ONTGAAN ZIJN. DE NEDERLANDSE BOUWWERELD HEEFT ER EEN PRACHTINITIATIEF BIJ: MANESCO. MANESCO IS EEN ESCO DIE ZICH COLLECTIEF RICHT OP DE INTEGRALE VERDUURZAMING VAN GROOTSCHALIGE VASTGOEDPROJECTEN. DE NATHAN GROUP IS EEN VAN DE DEELNEMENDE BEDRIJVEN AAN DIT IN NEDERLAND NOG UNIEKE MODEL VOOR ENERGY PERFORMANCE CONTRACTING.
46
Enervision 14 Lente 2013.indd 46
Nathan
30-05-13 08:19
Enervision stelt u voor
foto linkerpagina: Jeroen Nollet, algemeen directeur van Escoplan en voorzitter van Manesco
EEN ESCO?
Zijn er reeds concrete successen geboekt?
Wat is nou dat ‘ESCo’ waar iedereen het de laatste tijd over lijkt te
“Jazeker, zowel bij scholen, in de zorgsector als in commercieel vastgoed.
hebben? Het feit dat Wikipedia nog geen Nederlandse pagina aan dit
We hebben nu meerdere QuickScans gedaan met een business case voor
begrip heeft gewijd, duidt erop dat de ESCo’s in ons land nog in de
de gebouweigenaar. Hierbij hebben we inzichtelijk gemaakt wat
kinderschoenen staan. Een ESCo, voluit Energy Service Company, is een
labelverbetering aan energiebesparing oplevert, met bijbehorende
bedrijf dat het aanleggen, financieren, onderhouden en beheren van
verlaging van operationele kosten en terugverdientijden. We zijn nu met
energie-installaties in gebouwen regelt op basis van een energie
partijen in onderhandeling over de volgende fase binnen onze DBFMO*
prestatiecontract. Vastgoedeigenaren besteden de energievoorziening
aanpak: Design.”
en de organisatie daarvan uit aan een externe partij met verstand van zaken om verzekerd te zijn van een betrouwbare, betaalbare en
Wat zijn de reacties uit de markt?
zorgeloze energievoorziening met gegarandeerde besparing.
“Men is positief. In eerste instantie over het uitstekende profiel van de leden. Dit geeft vertrouwen aan klanten, prospects en financiers. Ook over
MANESCO
ons business model krijgen we goede feedback. Er hebben zich leveran-
Manesco is zo’n ESCo. De partijen met verstand van zaken binnen deze
ciers gemeld die graag lid willen worden. We zijn met enkele partijen
club zijn technisch dienstverlener Unica, verlichtingsproducent TRILUX
hierover in gesprek.”
Nieuw Licht, gips-, mortel- en isolatiefabrikant Saint-Gobain, ESCospecialist Escoplan en de u bekende Nathan Group. De combinatie van
Wat is de rol van de Nathan Group binnen Manesco?
de kennis, producten, diensten en het durfkapitaal van deze brede
“De Nathan Group is leverancier van onder meer warmtepompen en
groep specialisten maakt het mogelijk om zowel de integrale oplossing
technologie voor WKO’s, met bijbehorende expertise en technische
voor energiebesparing volgens Trias Energetica, als desgewenst de
ondersteuning. Daarnaast biedt het bedrijf langjarige performance-
financiering van de geboden oplossing aan te bieden. Tegelijkertijd
overeenkomsten. Als importeur heeft Nathan een superieur inzicht in de
zorgt de coöperatie voor schaalgrootte en een beperking van de
internationale trends en door de uitgebreide klantenkring kent Nathan
performancerisico’s voor haar leden. Doordat Manesco zich voorname-
ook de ontwikkelingen aan de vraagkant. Daardoor fungeert Nathan
lijk richt op de verduurzaming van grootschalige woningbouw- en
automatisch als sparringpartner bij de strategieformulering en de
utiliteitsprojecten, voelt vooral de Nathan afdeling Lowergy Concepts
productontwikkeling.”
zich binnen de organisatie als een vis in het water. Wat verwacht u de aankomende jaren van Manesco?
VRAGEN AAN MEDE OPRICHTER JEROEN NOLLET
“Dat het een succes wordt! Met tevreden klanten en een groeiende
Manesco is een initiatief van Jeroen Nollet, voormalig ING Lease
portefeuille van Energy Performance Contracten. We willen van Manesco
directielid en tegenwoordig onderdeel van het driekoppige manage-
echt een A-merk maken.”
mentteam van Escoplan. Nu het samenwerkingsverband zo’n twee
* DBFMO = Design, Build, Finance, Maintain en Operate
maanden een feit is, is het tijd om Jeroen Nollet een aantal korte vragen te stellen.
Wat is er met Manesco gebeurd sinds de introductie in april? “We hebben ruime aandacht gekregen, met name in de media voor vastgoed, bouw en facilitair management. In de landelijke dagbladen werd de afgelopen tijd toevallig ook veel aandacht besteed aan ESCo’s. Dat is mooi meegenomen. We zijn onze propositie nu aan het ‘pitchen’ bij
COÖPERATIEF MANESCO MANAGED ENERGY SERVICES COMPANY U.A. Binnenhof 62-b 1412 LC Naarden Website: www.manesco.eu E-mail: info@manesco.eu
klanten en prospects.”
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 47
47
30-05-13 08:19
GESCHIEDENIS EN TOEKOMST KOMEN SAMEN IN HET MIJNWATERPROJECT
Mijnwater als alternatieve duurzame energiebron WAAR IN DE 20E EEUW NOG VELE ITALIAANSE, DUITSE EN POOLSE ARBEIDERS NAAR NEDERLAND KWAMEN OM HUN TOEVLUCHT TE ZOEKEN ALS MIJNWERKER IN DE LIMBURGSE STEENKOLENMIJNEN, HEBBEN DEZE MIJNEN TEGENWOORDIG EEN geHEEL NIEUWE EN ZEER UNIEK TE NOEMEN FUNCTIE. NA HET STOPPEN VAN DE EXPLOITATIE OMSTREEKS 1970 ZIJN DE LIMBURGSE STEENKOLENMIJNEN VOLGELOPEN MET WATER. DIT ZOGENAAMDE ‘MIJNWATER’ VORMT VANDAAG DE DAG EEN NIEUWE BRON VAN ENERGIE VOOR DE AANVOER VAN WARMTE EN KOUDE EN LEVERT OP DEZE MANIER EEN BIJDRAGE aan HET VERDUURZAMEN VAN DE SAMENLEVING. LOUIS HIDDES, DIRECTEUR VAN MIJNWATER B.V. IN OPRICHTING EN EEN PERSOONLIJKHEID IN DE BRANCHE VAN DUURZAME ENERGIE, LEGT ONS UIT WAT HET MIJNWATERPRINCIPE INHOUDT EN NEEMT ONS MEE LANGS DIVERSE GEBOUWEN DIE DUURZAAM VERWARMD EN/OF GEKOELD WORDEN MET BEHULP VAN HET MIJNWATERSYSTEEM. 48
Enervision 14 Lente 2013.indd 48
Nathan
30-05-13 09:39
Het concept
linkerpagina: LOUIS HIDDES, DIRECTEUR VAN MIJNWATER B.V. IN OPRICHTING
MIJNWATER 1.0
uitgegroeid tot een ware hybride duurzame energie infrastructuur met
Mijnwater 1.0 is de benaming waarmee we de eerste opzet van het
mijnwaterreservoirs als basis voor warmte en koude levering. Daarnaast
mijnwatersysteem in Heerlen, ontwikkeld in de periode 2003 – 2008,
wordt de energie hergebruikt en uitgewisseld tussen de gebouwen.
aanduiden. Het was een pilotsysteem om te onderzoeken hoe het
Mijnwater 2.0 is een feit! “Wat wij feitelijk aan het maken zijn, is
mijnwater van de verlaten kolenmijn Oranje Nassau III gebruikt zou
eigenlijk een duurzame energie infrastructuur”, zo bevestigt Louis
kunnen worden als bron voor duurzaam verwarmen en koelen van
Hiddes. “We leveren middels zogenaamde drukprincipes warmte en
gebouwen. Louis Hiddes legt uit: “Zo hebben wij toentertijd door de
koude aan de clusters en aansluitend aan de gebouwen. Daarnaast
ontginning van kolen heel grote reservoirs onder de grond aangebracht. In
proberen we zoveel mogelijk warmte en koude uit gebouwen terug te
het noordelijk deel van Heerlen zijn de mijnwaterreservoirs geprojecteerd
winnen. Eigenlijk kun je het zien als een vicieuze cirkel. We doorlopen
waar we door middel van onderwaterpompen op een diepte van circa 700
een aantal stappen. Laten we het principe eens vanuit de gebouwzijde
meter warm water met een temperatuur van 28 tot 30 °C onttrekken. Op
beredeneren. Eerst kijken we dus wat voor warmte en koude er in het
een diepte van 200 tot 300 meter onder het maaiveld kunnen we uit de
gebouw over het jaar aanwezig is. Deze proberen we optimaal te
twee koudmijnwaterreservoirs, die gestationeerd zijn in Zuid-Heerlen,
benutten of te bufferen. Vanuit de buffers kunnen we zo weer opnieuw
koud water met een temperatuur tussen de 16 en 18 °C winnen. Tot slot
voorzien in warmte en koude. Op het moment dat we warmte en/of
bevindt zich in Midden-Heerlen nog een reservoir dat rijkt tot ongeveer
koude over hebben, dan wordt dit geleverd aan het clusternet waarop
350 meter onder de grond. Dit reservoir wordt gebruikt om gekoeld warm
meerdere gebouwen aangesloten zijn. Eigenlijk leveren we dus de
mijnwater en opgewarmd koud mijnwater met een temperatuur tussen
warmte en koude aan andere gebouwen. Hebben we dan nog warmte
de 18 en 22 °C terug het mijnstelsel in te pompen.”
en/of koude over op het clusternet, dan kunnen we dat via de backbone leveren aan andere clusternetten en dus aan andere gebouwen. Alles
MIJNWATER 2.0
wat daar nog overblijft aan warmte en koude wordt terug geïnjecteerd
Inmiddels zijn we heel wat stappen vooruit. Het Mijnwaterproject is
in de mijnwaterreservoirs.”
DE WINNINGSKELDERS LEVEREN WARM EN KOUD MIJNWATER EN ZORGEN VOOR VOLDOENDE DRUK OP HET CLUSTERGRID
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 49
30-05-13 08:20
Hoe werkt het? twee niveaus Er kunnen twee controleniveaus worden onderscheiden: het gebouw en het cluster.
Principe: Gebouw De pompen leveren warm en koud water uit het clusternet aan de warmtewisselaar voor verwarming en koeling. De moderne HVAC-installaties zijn tegenwoordig zo ontworpen dat warmte en koude gelijktijdig kunnen worden aangevoerd. Met de warmtepomp is het vervolgens mogelijk warmte (het restproduct) tijdens koelen, direct in te zetten voor de verwarmingsvraag. Warme en koude buffervaten zijn nodig om controle te houden op het proces en kunnen ook gebruikt worden als koude- en warmte-opslag voor langere periode. Het mijnwatersysteem werkt volledig onafhankelijk met een uitwisselingssignaal tussen de mijnwaterinstallatie en het HVAC-controlesysteem in de gebouwen.
Principe: Cluster In het cluster worden warmte en koude uitgewisseld tussen het clusternet en de mijnwater backbone. Het centrale punt, de drukhoud- en bufferinstallatie, is gesitueerd in een kelder onder de grond nabij de aansluiting op de backbone. Het ontwerp van de drukhoud- en bufferinstallatie was een hele uitdaging VANWEGE de plaatsing onder de grond en de wens om de kelder zo compact en zo klein mogelijk van omvang te houden. Een smart design was dan ook noodzakelijk. Op het clustergrid wordt in eerste instantie warmte en/of koude vanuit de gebouwen aangeleverd. Deze warmte of koude stroom gaat naar de warmtewisselaar in het cluster. Er wordt gedetecteerd of er verwarming of koeling nodig is. Zodra er verwarming nodig is, zullen de booster warmtepompen aan gebouwzijde van het clusternet mijnwater onttrekken. Het koude retourmijnwater wordt vervolgens weer terug geleverd aan het clusternet of andere clusternetten of uiteindelijk via de backbone aan de mijnwaterreservoirs. Voor koelen werkt het proces vice versa.
ALPHA-INNOTEC SWP WARMTEPOMP Louis Hiddes benadrukt nog eens het unieke van het Mijnwaterprincipe: “Het betreft hier een uniek project, wat ook specifieke eisen met zich meebrengt. Dit geldt ook voor de eisen aan de warmtepomp die jullie geleverd hebben.” U leest het goed, de Alpha-InnoTec SWP warmtepomp speelt een rol bij een van de projecten binnen het mijnwaterproject. Een heel bijzondere rol zelfs. Louis Hiddes licht toe: “De Alpha-InnoTec SWP warmtepomp is de hoge temperatuur warmtepomp die voornamelijk koude produceert en warmte passief terugwint en dat levert aan het clusternet. De eisen aan de warmtepomp zijn heel specifiek en heel anders dan op andere plekken. Wanneer we spreken over temperaturen tussen de 10 en 14 °C dan hadden we gebruik kunnen maken van WKO-installaties of gesloten wisselaars. In dit geval spreken we echter over temperaturen tussen de 28 en 30 °C aan de ene kant en 16 tot 18 °C aan de andere kant. We praten hier over hoge temperaturen, waar de Alpha-InnoTec SWP warmtepomp uitermate geschikt voor is. Naast de Alpha-InnoTec SWP warmtepompen, waarvan er reeds acht stuks geïnstalleerd zijn, denken we momenteel ook na over de afname van de Alpha-InnoTec Een Smart design was mogelijk om de kelder zo compact mogelijk te houden
50
Enervision 14 Lente 2013.indd 50
warm tapwater Boosterwarmtepomp.”
Nathan
30-05-13 08:20
Foto onder: EEN HYBRIDE DUURZAME ENERGIE INFRASTRUCTUUR
Het concept
EEN SAMENWERKING MET GROTE VERANTWOORDELIJKHEDEN
warmtepomp. Met de warmte die vervolgens terug gewonnen wordt uit
“We hebben voor Alpha-InnoTec en Nathan gekozen door de hoog
het datacentrum, kan 32.000 m2 aan kantoorruimten in het gebouw
waardige kwaliteit van de producten die ik gedurende mijn loopbaan al
verwarmd worden. We houden dan zelfs nog warmte over voor zo’n 500
meermaals heb mogen ervaren. Daarnaast spelen in dit project
woningen. Volgend jaar zal ook het nieuwe ROC (Arcus) aangesloten
verantwoordelijkheden, vertrouwen en garanties ook een belangrijke
worden en zullen ook het Maankwartier, een sportcomplex en een
rol.”, zo vertelt Louis Hiddes. Niet de gebruikelijke garantieperiode van
zwembad nog volgen.”
een jaar, zelfs niet de minimale garantieperiode van twee jaar volgens de Europese wetgeving zijn hier afdoende, Nathan tekent net als diverse
TOEKOMSTVISIE
andere betrokken partijen een instandhoudingscontract van tien jaar.
Nu de projecten elkaar zich in zo’n razend tempo opvolgen, zijn we
Lowergy accountmanager Roelof Vallinga reageert vastberaden: “En dat
benieuwd geworden naar de toekomstplannen. Zal Heerlen in de
doen we graag, omdat wij voor 100% achter de producten van
toekomst helemaal energie- en CO2-neutraal worden? “In 2015/2016
Alpha-InnoTec staan.”
zullen we 500.000 m2 aangesloten hebben op het mijnwatersysteem”, vertelt Louis Hiddes enthousiast. “Dat zou betekenen dat 6 tot 7% van
AFNEMERS
de Heerlense gebouwde omgeving voorzien zal worden van mijnwater
Met een prachtige tocht door Heerlen langs diverse afnemers van de
energie. Deze trend willen we vervolgens doorzetten en in 2020 willen
mijnwaterenergie laat Louis Hiddes ons zien dat het mijnwatersysteem
we dan heel grote aantallen bereikt hebben. Op basis van de 500.000 m2
daadwerkelijk al op grote schaal aftrek vindt. Louis Hiddes vertelt: “De
zoals we hier in Heerlen hebben, spreken we over een CO2-reductie van
eerste afnemer was in 2009 al snel gevonden in het Centraal Bureau voor
circa 80%. We kijken echter verder en dat doen we niet zomaar met een
Statistiek (CBS). Dit project werd opgevolgd door de nieuwbouwprojecten
toekomstvisie, maar met een nog uit te werken actieplan met als doel
in Heerlerheide, bestaande uit 40.000 m2 aan woningen en winkels. Dan
een volledig energieneutraal Heerlen in 2040. Tot slot zouden we graag,
hebben we ook nog het kantoorgebouw waar het datacentrum wordt
aangezien we echt van een heel nieuwe technologie spreken, een
gekoeld, doordat deze aangesloten is aan de verdamperkant van de
kenniscentrum voor deze technologie met de Hogeschool realiseren.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 51
51
30-05-13 08:20
Louis Hiddes (links) en Roelof Vallinga (rechts) voor het Mijnwater projectbord
52
Enervision 14 Lente 2013.indd 52
Nathan
30-05-13 08:20
Het concept
DE EERSTE AFNEMER: CENTRAAL BUREAU VOOR STATISTIEK
“We kijken echter verder en dat doen Alles moet beredeneerd worden. Waar we bij verwarmen met gas te maken hebben met pieken die extreem veel energie vragen, hebben we hier te maken met een breedteband waarvan we een zo smal mogelijk deel proberen te gebruiken door warmte en koude die we zelf kunnen winnen en zelfs passief en actief kunnen opwekken, te benutten. Op deze wijze hebben we te maken met een zo minimaal mogelijk aantal pieken, waardoor we dus zo min mogelijk energie verbruiken.”
we niet zomaar met een toekomstvisie, maar met een nog uit te werken actieplan met als doel een volledig energieneutraal Heerlen in 2040.”
VEELZIJDIGE INZETBAARHEID ZORGT VOOR VERRASSENDE MOGELIJKHEDEN Dat het mijnwaterprincipe zich kenmerkt door veelzijdige inzetbaarheid, blijkt al uit het feit dat het mijnwatersysteem toegepast kan worden op zowel bestaande bouw, renovatie als nieuwbouw, mits er natuurlijk zorggedragen wordt voor de noodzakelijke aanpassingen aan de gebouwzijde. Er is echter meer! Louis Hiddes: “Momenteel zijn we in gesprek met ProRail over een wel heel bijzondere toepassing van het mijnwatersysteem. Elke winter horen we het weer in het nieuws, vertragingen voor de treinreizigers door vastgevroren wissels. Het zou natuurlijk prachtig zijn als we dit probleem op kunnen lossen door de
Mijnwater B.V. i.o. p.a. gemeente Heerlen Postbus 1 6400 AA Heerlen t.a.v. C.L.M. Hiddes E-mail: l.hiddes@planet.nl
wissels te verwarmen met het mijnwatersysteem.”
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 53
53
30-05-13 08:20
Kijkje in een COMFORTABELE lowergy renovatiewoning
Energienotaloze jaren 60 woonwijk HET IS 13 MEI 2013. EEN SPANNENDE DAG VOOR DE TEAMS VAN BAM WONINGBOUW EN LOWERGY CONCEPTS. IN OPDRACHT VAN CORPORATIE DE GOEDE WONING ONTWIKKELDEN DE TEAMS SAMEN EEN PRACHTPLAN VOOR DE RENOVATIE VAN 188 HUURWONINGEN IN HET APELDOORNSE SCHILDERSKWARTIER. IN EEN DEMOWONING, CENTRAAL IN DE WIJK, LATEN DE BEDRIJVEN SAMEN ZIEN DAT DE GOEDE SCHIL VAN HET BAM RENOVATIECONCEPT EN DE DUURZAME OPWEKKING EN AFGIFTE VAN HET LOWERGY RENOVATIECONCEPT SAMEN GARANT STAAN VOOR EEN MOOIE, COMFORTABELE ENERGIENOTALOZE WONING. OP 13 MEI GINGEN DE DEUREN VAN DEZE EERSTE WONING OPEN VOOR DE KRITISCHE BLIK VAN DE HUURDERS VAN DE overige 187 WONINGEN IN DE WIJK.
Schilderskwartier Apeldoorn
bewoners zelf een parket, tegels of vloerbedekking hebben gelegd,
De 188 jaren 60 rijtjeswoningen in de Apeldoornse wijk Schilderskwartier
blijven bestaan. Hoewel ook de meubels feitelijk niet verwijderd hoeven
hebben nog een prima casco, maar zijn zowel esthetisch als op het gebied
worden, biedt BAM Woningbouw alle bewoners een eigen opslagcontainer
van wooncomfort hard aan een update toe. Terwijl het comfort van de
aan waarin zij hun eigendommen veilig kunnen opslaan. De huurders
woningen daalt, stijgen de energiekosten, waardoor de huizen in de
hoeven tijdens de renovatie geen ander onderdak te vinden, zij hoeven
toekomst niet meer te verhuren zullen zijn. Geen prettig vooruitzicht voor
hun woning tijdens de werkzaamheden niet te verlaten.
zowel de huurders als de eigenaar van de 188 woningen. In opdracht van Woningcorporatie de Goede Woning zal BAM Woningbouw het woon足
Inloopwoning voor draagvlak
comfort, de duurzaamheid, de uitstraling en zelfs de sociale leefbaarheid
Tijdens de eerste inloopdag op 13 mei is het erop of eronder voor de beide
van de gehele wijk daarom naar een hoger niveau brengen. Althans, dat
bedrijven. Door de aanpassingen van BAM Woningbouw heeft de gevel van
is het voornemen, eerst dient minimaal 70 procent van de huurders
de inloopwoning een eigentijdse uitstraling gekregen, is het pand goed
akkoord te gaan met de aangeboden verbeteringen van hun woonwijk.
ge誰soleerd en zijn alle moderne voorzieningen aanwezig. Bij binnenkomst vormt het constante comfort van de verwarmingswanden een duidelijk
Traject
verschil met de plaatselijke radiatorstraling die de huurders gewend zijn.
BAM is voornemens om de 188 huizen projectmatig aan te pakken.
Ook de geluidsoverlast van de buren is dankzij de Lowergy renovatiewan-
Allereerst wordt de isolatie en de uitstraling van de buitengevels
den geminimaliseerd. Het comfortabele wooncomfort, de geluidsreductie
verbeterd, vervolgens wordt de binnenruimte in precies 11 werkdagen
en de aanwezigheid van ruim voldoende warm tapwater is een enorme
doorlopen. Onderdeel van deze fase is de toepassing van het Lowergy
verbetering van het wooncomfort, weten wij, maar denkt de bewoner hier
Renovatieconcept waarin opwekking via een duale Alpha-InnoTec lucht/
ook zo over? Aan de hand van heldere omschrijvingen op muren, deuren,
water warmtepomp en afgifte via de wanden centraal staat. Dankzij de
ramen en installaties werden buurtgenoten stap voor stap door de
keuze voor het Lowergy renovatieconcept kunnen de vloeren waarop de
inloopwoning geleid. In dit artikel nemen we u mee langs dezelfde route.
54
Enervision 14 Lente 2013.indd 54
Nathan
30-05-13 08:20
ď ľ
Op de voet gevolgd
Bouwkundige aanpassingen Een goede installatie staat of valt bij de woningschil. De verbetering van de modelwoning begon daarom met een degelijke isolatie van de muren en vloeren en de plaatsing van HR++ glas. De eveneens voorgenomen vervanging van het dak wordt pas uitgevoerd zodra het hele woningblok tot renovatie overgaat. Na deze laatste aanpassing zal het huis een Rc-waarde van 5,5 hebben, een ideaal uitgangspunt voor de duurzame installatie. De bouwkundige aanpassingen zorgen niet alleen voor optimale isolatiewaarden, samen met de eigentijdse afwerking van de entree geven deze maatregelen de woning een onderscheidende, verzorgde uitstraling.
Energienotaloos verwarmen met het Lowergy Renovatieconcept Een heldere systeemtekening van Lowergy Concepts laat bewoners zien op welke manier hun woning in de toekomst energienotaloos verwarmd kan worden. De in de kelder aanwezige Hydraulische module stuurt de buiten opgestelde lucht/water warmtepomp aan. Afhankelijk van de vraag van de Hydraulische module, zet de warmtepomp de uit de buitenlucht verkregen energie om in warm water met een optimale temperatuur voor verwarming of zelfs warmtapwaterbereiding. Dit water wordt vervolgens naar de kelder geleid en naargelang de vraag door de Hydraulische module verdeeld over de verwarmingswanden in de woning, of het warmtapwaterbuffervat in de kelder.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 55
55
30-05-13 08:20
De Alpha-InnoTec lucht/water warmtepomp in de achtertuin Aangekomen in de achtertuin maken de bezoekers van de inloopwoning kennis met de buitenopstelling van de duale Alpha-InnoTec lucht/water warmtepomp die de gehele woning op uiterst duurzame en stille wijze van een comfortabele, gelijkmatige warmte én ruim voldoende warm tapwater voorziet. In de inloopwoning is de warmtepomp direct aan de woning bevestigd, het is echter ook mogelijk om het toestel aan de achterzijde van de schuur onder te brengen, zodat de installatie aan het zicht onttrokken wordt.
De hydraulische module en buffervaten in de kelder Zodra de bezoekers de keldertrap afdalen, zijn de op de tekening afgebeelde Hydraulische module, het CV buffervat en het Warmtapwaterbuffervat zichtbaar. In verband met de beperkte hoogte van de kelderruimte en de lastige toevoer via de trap, werd hier gekozen voor drie losse Alpha-InnoTec componenten. Alpha-InnoTec biedt echter ook een Hydrauliktower waarin het warmtapwaterbuffervat, het CV buffervat en de Luxtronik 2.0 regelaar op compacte wijze in één behuizing worden samengevoegd.
56
Enervision 14 Lente 2013.indd 56
Nathan
30-05-13 08:20
Op de voet gevolgd
Onzichtbare warmteafgifte via de wanden Als onderdeel van het Lowergy Renovatieconcept geschiedt de warmteafgifte op een onzichtbare, comfortabele wijze via de woningscheidende wanden. Niet alleen vervallen hiermee de lelijke radiatoren, ook ontstaat er een heerlijk gelijkmatig ruimteklimaat en wordt geluidsoverlast van de buren geminimaliseerd. Om de bewoners het comfortabele Lowergy wandverwarmingssysteem niet alleen te laten ervaren, maar ook te laten zien, werd een van de muren in de woonkamer opengewerkt, zodat het doorgaans onzichtbare afgiftesysteem met optimale geluidsisolatie in alle rust bekeken kan worden. De behangklaar opgeleverde wanden kunnen door de bewoner naar wens worden afgewerkt.
Feedback van de bewoners Of de noodzakelijke 70% van de bewoners akkoord gaat met de voorgestelde verbetering van hun huurwoning wordt eind juni bekend. Wel heeft het Lowergy team vele reacties van bewoners mogen opvangen. Het enige punt van kritiek was de plek van de warmtepomp onder het keukenraam aan de achtergevel van de woning. Hoewel het toestel muisstil is, moeten bewoners wennen aan dit duurzame toestel in hun achtertuin. Optioneel kan de warmtepomp aan de achterzijde van de schuur gemonteerd kunnen worden, zodat het toestel uit beeld is en het enige struikelblok wordt
BAM WONINGBOUW
weggenomen. De reactie die we tijdens de inloopdag echter het meest hoorden, was het enthousiasme over het ruimteklimaat bij binnenkomst. Het warmtecomfort van de Lowergy Renovatiewand is volgens vele huurders niet te vergelijken met de lokale straling van de radiatoren die zij gewend zijn. “De warmte omarmt je bij binnenkomst” vonden we zelf de mooiste door een bezoeker gegeven omschrijving. Het wegvallen van de radiatoren blijkt eveneens een positieve verandering. Het geeft bewoners meer inrichtingsvrijheid en voorkomt stofophoping. Ook de vermindering
WWW.BAMWONINGBOUW.NL
WONINGCORPORATIE DE GOEDE WONING WWW.DEGOEDEWONING.NL
LOWERGY CONCEPTS WWW.LOWERGY.NL
van geluidsoverlast van de buren door de isolatie in de wandverwarming wordt door de bewoners van de rijtjeswoningen gewaardeerd.
Enervision
Enervision 14 Lente 2013.indd 57
57
30-05-13 08:20
Enervision blikt vooruit
Samen bouwen met BIM BIM (BUILDING INFORMATION MODEL) IS DE TOEKOMST VOOR DE GEHELE BOUWKOLOM. BIM IS NIET ZOMAAR 3D-MODELLEREN, BIM IS EEN PROCES. MET BIM KUN JE HET PROCES STUREN EN KUN JE SLIM REKENEN EN TEKENEN! HET 3D-MODEL IS DE BASIS WAARIN ALLERLEI INFORMATIE KAN WORDEN OPGESLAGEN. MET BEHULP VAN DE SPECIAAL VOOR BIM ONTWIKKELDE AUTODESK REVIT SOFTWARE KUNNEN DIVERSE SLIMME DATA ZOALS VERMOGENS EN ARTIKELNUMMERS AAN DE 3D-ELEMENTEN TOEGEKEND WORDEN. DEZE WAARDES LEVEREN EEN POSITIEVE BIJDRAGE AAN EFFICIËNT EN BETROUWBAAR MODELLEREN, BEREKENEN EN TEKENEN VAN EEN PROJECT. NAAST DE WAARDES KAN ER AAN BIM OOK EEN GROOT AANTAL COMPONENTEN GEKOPPELD WORDEN. DENK HIERBIJ AAN PLANNINGEN, UITTREKSTATEN, KOSTEN, GEBOUWBEHEER, ENERGIEBEREKENINGEN… JE KUNT HET ZO GEK NIET BEDENKEN EN HET KAN MET HET 3D-MODEL.
In BIM-proces slaan alle partijen binnen de bouwkolom de handen ineen
Alpha-InnoTec en Komfort aan te bieden. In Enervision 15 leest u meer
om kostenverlagend en efficiëntieverhogend te werken. Samen wordt er
over Nathan als BIM-partner, de bewezen voordelen van BIM en de
gewerkt aan een BIM-model. Zo levert Nathan ook haar bijdrage door als
ervaringen van diverse partijen. De relaties van Nathan kunnen echter nu
één van de eerste in de markt van duurzaam verwarmen en koelen
al de Revit-families van Uponor, Alpha-InnoTec en Komfort aanvragen via
volledig uitgewerkte Revit-packages voor de producten van Uponor,
DE www.nathan.nl/nl/bim OuDE SchOOlGaNG
58
Enervision 14 Lente 2013.indd 58
.
Nathan
30-05-13 08:20