Forum 15 2010

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#15/12.08.10

Bedrijfsgeheim Hoe inlichtingendiensten er vandoor gaan met onze kennis

actueel Nederland Kennisland moet beter z’n best doen 16

achtergrond Zit er nog leven in de wto? 26

buiten beeld Hilbrand Nawijn: ‘Moeite met de kopvoddentaks’ 41

inhoud #15 Rubrieken

30

4 Opinie vno-ncw • vno-ncw West: De wereld wacht niet op de Randstad • Internationale regels voor internationale criminelen • eu: repareer constructiefout co2-beleid • Versterk kenniseconomie nú!

6 De foto Warm welkom

13 Scheer Leesvoer

14 & Broer ‘We vullen elkaar goed aan’

22 Podium 31 Vereniging • Telefoonhoes wint van thee-ei • Personalia • evo wil vaart achter marktwerking spoor • bovag maakt vakantiegangers blij • Lage btw hoveniers levert duizenden banen op • Agenda • Even bellen met Frans van der Hoorn (Modint) • Elektrisch rijden in stroomversnelling • Veneca: ‘Praktijk aanbestedingen kan nog altijd beter’ • De Prijs: Esprit en Setpoint Best ­gewaardeerde winkelketens • nvz wil duidelijkheid van minister Klink • Reders blij met uitbreiding tonnage­ regeling

2

25

• Vijf vragen aan Cees Pille, directeur Jong Ondernemen • Uitzendbaan voor werklozen?

• Uitspraken

25 De werkkamer van Bert van der Haar, directeur drukkerij !Pet

30 Binnenland ‘Wetenschapscampus Oss vraagt om snelle actie’

40 Buitenland Merkel zet mes in overheidsuitgaven

41 Buiten beeld Hilbrand Nawijn

46 Reacties

40

FORUM #15/12.08.10

Maximum snelheid: 48 uur

47 Hoe zegt u?

Doorrood

8

rubrieksnaam

42

Artikelen 8 Afgeluisterd en leeggezogen Economische spionage? Veel inlichtingendiensten, ook van bevriende naties, hebben het in hun taakomschrijving staan. Bedrijven moeten daarom oppassen met hun informatie, stelt de aivd. “De technieken uit de James Bond films werken nog steeds.”

16 De wake up call uit Oss Als multinationals hun laboratoria naar elders verplaatsen, heeft Nederland als kennis­ economie een probleem. Topmannen van Dow Chemical, Danone en Canon manen de overheid tot actie.

26 Waar blijft de wto?

Al tien jaar slepen de onderhandelingen over een nieuw wereldhandelsakkoord zich voort.

Een einde aan de Doha-ronde is nog altijd niet in zicht. Wat is nog het nut van een wereldhandelsorganisatie?

42 De ontdekkingstocht van Sylvo Thijsen Zijn vader was bosbouwer en hij werd geboren in een huisje in het bos. Sylvo Thijsen, ­bestuursvoorzitter bij Grontmij, werd een bouwer met respect voor het mirakel van de ­natuur.

3

FORUM #15/12.08.10

16

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

007 De geheim agent: sinds het vallen van de muur is zijn status er niet op vooruitgegaan. James Bond mag dan eens in de zoveel jaar, nog altijd voorzien van de meest geavanceerde snufjes en met licence to kill, het witte doek onveilig maken, in de echte wereld wordt de spion nauwelijks meer serieus genomen. Ook het Russische spionnennetwerk dat onlangs in de Verenigde Staten werd opgerold, bracht geen nieuwe glamour voor het vak. Of bekroop u het gevoel dat de wereld aan een groot gevaar was ontsnapt?

Het lacherige sfeertje rond spionage is echter niet terecht, zo stelt de aivd in een artikel in deze Forum. Economische spionage, niet door de concurrent maar door buitenlandse inlichtingendiensten die handelen in het belang van hun nationale economie, is nog altijd springlevend.

De aivd spreekt van ‘vermoedelijk enkele tientallen’ buitenlandse diensten die in Nederland actief zijn. Tegelijkertijd zijn bedrijven zich er nauwelijks van bewust dat zij doelwit kunnen zijn van spionage, aldus de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. En dat terwijl het Nederlandse bedrijfsleven een hoop kennis in huis heeft waar men in het buitenland maar wat graag zijn voordeel mee doet.

Ook de ontwikkelingen rond msd en het mogelijke ontslag van meer dan duizend hoogopgeleide kenniswerkers in Oss roepen de

vraag op hoe Nederland zuiniger kan zijn op haar kennis. Want het streven om ons land weer in de top-vijf van meest ontwikkelde kennis­economieën te krijgen, zal weinig succesvol zijn als we zowel de voor- als de achterdeur wagenwijd open hebben staan. Het bedrijfsleven zelf kan daar een rol in spelen, maar ook de overheid moet laten zien dat het haar menens is.

Uitsluitend innovatie bevorderen is echt niet voldoende, stelt Colette Alma, directeur van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie, in deze Forum. “Energie- en klimaatbeleid, ruimtelijke ordening, de milieuruimte voor bedrijven, onderwijsniveau, regeldruk.

Het zijn allemaal aspecten die meetellen bij hoe aantrekkelijk Nederland nog is.” Een mooie opdracht voor een nieuw kabinet.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees ook ‘My name is Bond, Ir. Bond’ op pagina 8 en verder en ‘De lessen van msd’ op pagina 16 en verder

Internationale regels voor internationale criminelen • Goed dat Justitie internetcriminaliteit harder wil aanpakken • Aanvullingen concentreren zich erg op Nederland • Nu nog de aanpak op internationaal niveau Demissionair minister Hirsch Ballin van Justitie wil een paar stappen vooruit zetten in de strijd tegen computercriminaliteit. De voorstellen van de minister moderniseren de wetgeving, maar laten ook zien dat er grenzen zijn. En die grenzen moeten wel worden verlegd, wil de bestrijding van internetcriminaliteit op stoom komen.

Internetcriminaliteit levert wereldwijd naar schatting net zo veel (of meer) op dan drugshandel. Het bedrijfsleven lijdt grote schade door criminelen die gegevens stelen. Dat kunnen adressenbestanden zijn, maar ook bedrijfsgeheimen en -strategieën.

Op een aantal gebieden laat Justitie de praktijk van de digitale wereld aansluiten bij de woorden van de analoge wereld. Het zonder toestemming kopiëren van gegevens, zoals adressenbestanden, wordt bijvoorbeeld ook strafbaar als diefstal. Dat was nog niet zo, omdat er tenslotte geen ‘goed’ was verdwenen. In de digitale wereld is informatie het enige goed en zeer het kopiëren en verhandelen waard. Dat het gestolen goed ook nog te vinden is op de pc, maakt de schade voor het beroofde bedrijf niet minder.

4

FORUM #15/12.08.10

Punt is wel dat het wetsvoorstel zich beperkt tot mensen die wel rechten hebben om die informatie te zien. Gaat het dan om werknemers of om mensen die volgens het systeem rechten hebben? Volgens een computer is iedereen die het juiste wachtwoord weet gerechtigd om toegang te krijgen tot bestanden. Daarmee is ook een makke van de wetgeving blootgelegd. Veel internetcriminaliteit gaat niet om het leveren van een bestandje door een (rancuneuze) Nederlandse werknemer. Grote criminelen komen via internet binnen en gaan via internet naar buiten met enorme bestanden (zie ook het artikel hierover in Forum #13). Ze gaan via servers uit allerlei landen en kopiëren gegevens zonder dat een computer het merkt. De dreiging van een jaar cel, zal digicriminelen uit bijvoorbeeld het Oostblok niet veel doen. Officieren van Justitie die een website plat kunnen laten leggen, moeten van goeden huize komen om dat te doen als de server ver over de grens staat.

De voorstellen van Hirsch Ballin zijn nuttige aanvullingen die blijk geven van aandacht voor internetcriminaliteit. Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd. Maar om de echt grote criminelen aan te pakken, zal op Europese schaal, of groter als dat kan, tot overeenstemming gekomen moeten worden over bevoegdheden van een digi-politie.  www.vno-ncw.nl, dossier Criminaliteitsbeheersing

• Constructiefout in Brusselse systematiek van emissiehandel • Kans op ‘weglekken’ van industriële activiteiten • Beter emissieplafond per gemaakt product invoeren Zo denk je co2 te reduceren, zo subsidieer je verplaatsing van productie naar het buitenland. De eu-regels om schadelijke uitstoot te reduceren kunnen wel eens deze neveneffecten hebben, zo constateerden Nederlandse economen van de universiteit van Groningen onlangs. En dat alleen wegens een eenvoudig repareerbare constructiefout.

Brusselse beleidsmakers zijn bezig met het uitwerken van het nieuwe systeem om emissierechten toe te kennen aan de industrie. Die regels moeten in 2013 ingaan, maar niet voordat de lidstaten, inclusief Nederland hierover gestemd hebben. De eu stelt een emissie­ plafond in en verdeelt per sector rechten om die ruimte te vullen. Het probleem is dat bedrijven die rechten krijgen op basis van hun capaciteit of historische productie. Dat is niet erg efficiënt en stimuleert niet om milieuvriendelijker te produceren.

Sterker nog, de Brusselse aanpak geeft financiële prikkels om in Europa te investeren in onbenutte capaciteit maar de productie naar buiten de eu te verplaatsen. Het certificaat wordt verkocht aan een ander bedrijf, terwijl de eerste eigenaar zijn productie en co2-uitstoot verplaatst naar een land zonder emissieplafond buiten de eu. Uiteindelijk levert dat dus op wereldschaal een co2-toename op.

Dit probleem kan ondervangen worden door rechten per geproduceerde eenheid toe te kennen. Dat stimuleert bedrijven om schoner te produceren. Daardoor vervalt tegelijk de mogelijkheid om meer emissierechten te verkopen door minder te produceren in Europa.

In een groeiende economie kunnen de normen per product aangepast worden om ervoor te zorgen dat het totale emissieplafond niet wordt overschreden. Zo worden productie en werkgelegenheid niet onnodig verplaatst, groei niet bestraft en kan toch gewerkt worden aan een lage uitstoot. 

vno-ncw West

De wereld wacht niet op de Randstad Als ceo van een grote reisorganisatie zie ik regelmatig hoe metropolen elders in de wereld zich in hoog tempo ontwikkelen. De concurrentiepositie in de Randstad staat onder druk. Het predikaat ‘langzaam afzakkende subtopper’ dat tno de regio recent gaf, is veelzeggend.

Ondernemers ervaren dat de bereikbaarheid verslechtert, investeringen in onder­ wijs en onderzoek achterblijven en dat de politiek wel heel lang praat over elk besluit van economisch belang, als er al iets wordt besloten.

Handhaving van de Randstad als internationale topregio vraagt duidelijke keuzes van het nieuwe kabinet. vno-ncw West heeft daarvoor de Groeiagenda Randstad gepresenteerd: een offensieve agenda, die niet alleen knelpunten oplost, maar uitgaat van de sterke kanten en de economische kansen in de Randstad.

Wat moet er concreet gebeuren? Innovatie, onderwijs en onderzoek moeten op een ambitieuze manier worden versterkt. De universiteiten in de Randstad moeten duidelijker kiezen voor internationaal onderscheidende en kansrijke sleutelgebieden. We moeten zorgen voor hoogwaardige science parks rondom die universiteiten. En het toepassen van kennis door bedrijven moet een sterke impuls krijgen.

Keuzes moeten ook gemaakt worden voor die clusters van bedrijvigheid waarin we qua kennis en economische prestatie willen excelleren. Amsterdam moet scoren op het gebied van ict, financiële dienstverlening, media en creatieve industrie en toerisme. Delft als topper in water- en biotechnologie. Om maar een paar voorbeelden te noemen.

De metropoolregio’s Amsterdam en Den Haag-Rotterdam moeten met al hun dynamiek de ontwikkeling van de Randstad nog meer gaan trekken. Denk aan de versterking van Schiphol als hub-luchthaven, het aantrekken van hoofdkantoren, de groei van Almere, maar ook de versterking van mainport Rotterdam en Den Haag als internationale stad voor vrede, recht en veiligheid. Maar dan moet wel fors worden geïnvesteerd in de bereikbaarheid.

Een bestuurlijke reorganisatie in de Randstad is bij dit alles onmisbaar. Wij pleiten voor één provincie Holland en vermindering van het aantal gemeenten met een derde in de komende kabinetsperiode. Een minister moet de verantwoordelijkheid krijgen voor de coördinatie en uitvoering van de groeiagenda voor de Randstad.

Nu er gewerkt wordt aan een nieuw kabinet, moet de groei van de Randstad een prominente plaats krijgen in het regeerakkoord. In het belang van de onder­nemers in onze regio en op termijn het hele nationale bedrijfsleven.

René Klawer voorzitter vno-ncw West

www.vno-ncw.nl, dossier Emissiehandel www.vno-ncwwest.nl

5

michel porro

Politiek: repareer constructiefout co2-beleid

FORUM #07/08.04.10

de foto rubrieksnaam

6

FORUM #15/12.08.10

rubrieksnaam

Warm welkom Eindhoven, 8 augustus – Een Nederlandse militair tilt zijn dochtertje op bij terugkomst op Vliegbasis Eindhoven. De man maakt deel uit van de laatste staf van Task Force Uruzgan (tfu) die in Afghanistan actief is geweest. Demissionair defensieminister Van Middelkoop sprak de thuiskomers toe. Hij dankte de militairen, maar ook de diplomaten en ontwikkelingswerkers, voor hun inspanningen en wees op de resultaten van hun werk. Zoals de eerste zestien kilometer asfaltweg tussen Chora en Tarin Kowt en de voorzichtig ontluikende lokale economie. De terugtrekking van de Nederlandse militairen betekent niet het einde van de activiteit van ‘onze mensen’ in Afghanistan. Zo is de Werkgroep Economische Wederopbouw Afghanistan (wewa), met daarin onder meer een vertegenwoordiger van vno-ncw, druk bezig om Afghaanse en Nederlandse bedrijven aan elkaar te koppelen.

Voor landbouwprojecten voor de binnenlandse en buitenlandse markt, maar ook voor projecten op het gebied van waterbeheer en energievoorziening.

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Koen van Weel/anp

7

FORUM #15/12.08.10

actueel

My name is Bond, Ir. Bond Om hun economie vooruit te helpen, zetten landen hun geheime dienst in. Spionnen krijgen daar alle tijd voor en het bedrijfsleven is zich daar onvoldoende van bewust, zeggen de spionnenjagers van de aivd.

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Topfoto/anp

Het spionnenjachtseizoen is geopend. In de vs werd in juli een – niet erg succesvol naar het zich laat aanzien – spionnennetwerk opgerold, met een ouderwetse Amerikaans-Russische spionnenruil als gevolg.

De Duitse geheime dienst luidde ongeveer tegelijkertijd de alarmbel wegens toenemende economische spionage door de geheime diensten uit China, Rusland, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Materiaal genoeg voor de erven Albert R. Broccoli, de producer van de James Bond films, ironisch genoeg net op een moment dat de filmstudio in financieel zwaar weer is gekomen.

Wat niet meehelpt in de strijd tegen spionage, is dat de inlichtingendiensten van steeds meer landen in hun wettelijke taak hebben staan dat ze ook aan economische spionage moeten doen. De Nederlandse overigens niet, bezweert Roland (account-manager bij de aivd, geeft ook voorlichting aan bedrijven en instanties over spionage. De aivd wil om veiligheidsredenen niet dat hij met zijn achternaam in de krant 8

FORUM #15/12.08.10

‘De technieken uit de James Bond films werken nog steeds’

9

FORUM #15/12.08.10

actueel

komt) van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst. Die heeft daar ook de mankracht niet voor. “Wij gaan zoveel mogelijk achter de spionnen aan. Met wie hebben ze contact, welke informatie willen ze hebben en voor welke landen werken ze.”

De klassieke spionage was de afgelopen jaren een beetje onder de radar geraakt, zegt Roland. De aandacht werd, in ieder geval voor de buitenwereld, verlegd naar terrorisme. Maar nu de eerste opwinding daarover wat is afgezakt, is het internationale klimaat rijp geworden om het ouderwetse handwerk weer in ere te herstellen. Want zo gaat het nog steeds, zegt de aivd-er. Identieke koffertjes die zo onopvallend mogelijk worden verwisseld op stations, spionnen en contraspionnen die elkaar volgen. “De technieken uit de James Bond films werken nog steeds”, zegt Roland.

De wereld is er alleen niet overzichtelijker op geworden, sinds de val van de Berlijnse muur en het instorten van het communistische Warschaupact. Voor Bond en zijn collega’s van het witte doek was het nog enigszins te overzien. Hun tegenstanders waren terroristen die vaak nog banden hadden met de Oostblokregimes. Buiten de bioscoop kun je niemand meer vertrouwen.

“Nu lopen er zeker niet minder inlichtingenofficieren (spionnen, red.) rond dan tijdens de Koude Oorlog”, zegt Roland. “Maar ze werken op veel meer terreinen. Politiek is nog steeds heel interessant, maar buitenlandse inlichtingendiensten gaan ook af op economische informatie die hun land vooruit kan helpen. Er zijn vermoedelijk enkele tientallen buitenlandse diensten actief in Nederland, ieder met een handvol

Atoomspionage in Nederland De Pakistaanse atoomgeleerde Abdul Kahn is misschien wel een van de sprekendste voorbeelden van bedrijfsspionage door een buitenlandse mogendheid in Nederland. Khan is in eigen land een nationale held omdat hij wordt beschouwd als de vader van de Pakistaanse atoombom. De kennis daarvoor deed hij op in de jaren zeventig toen hij in Nederland de techniek stal om uranium te verrijken tot splijtstof voor kernwapens. Hij woonde en werkte toen al achttien jaar in Europa. In 1983 werd hij bij verstek veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf wegens spionage. Dit vonnis werd twee jaar later wegens een vormfout nietig verklaard. Begin 2004 verschenen er berichten dat Khan nucleaire kennis zou hebben verkocht aan dubieuze regimes, zoals Libië, Iran en Noord-Korea. Daarop werd de atoomgeleerde door de Pakistaanse regering onder huisarrest geplaatst, waarschijnlijk om hem af te schermen voor de wereldpers. Khan hield voor de Pakistaanse televisie een rede waarin hij spijt betuigde voor zijn handelwijze. Vorig jaar werd het huisarrest opgeheven.

10

FORUM #15/12.08.10

figuren. Tijdens de Koude Oorlog waren er enkele tientallen spionnen.

We wisten ook zo ongeveer wel wie het waren en in welke onderwerpen ze geïnteresseerd waren, vrijwel uitsluitend politiek en militair.

Dat was veel overzichtelijker dan nu.”

Moderne technieken zorgen ervoor dat er nu heel veel informatie in een koffertje kan. Geen stapel kopieën van een nieuw antitankwapen, maar het complete onderzoek van een high-tech bedrijf op een paar externe harddisks. Eventueel inclusief de verslagen van gesprekken met overheden en buitenlandse partners over strategieën.

bevriende afkijkers Russen, Chinezen zijn de usual suspects, maar volgens Roland gaat het verder. Er zijn ook bevriende landen die in hun wet op de inlichtingendiensten hebben opgenomen dat ze economische spionage moeten plegen voor het welzijn van hun land. Landen waarmee we in de eu samenwerken. Volgens bronnen van het tijdschrift The Economist zet China de actiefste en meest schaamteloze economische spionnen in, maar de Russische geheime dienst is professioneler en subtieler. Diezelfde bronnen noemen echter de Amerikaanse nsa en de Britse gchq als de besten van de klas.

Bedrijven zijn zich er nauwelijks van bewust dat zij doelwit kunnen zijn van spionage. Concurrenten die afkijken, dat kunnen de meeste zich wel voorstellen, maar een ander land? Toch zou het goed zijn als een onderneming naar zijn eigen bescherming kijkt. Welke gegevens zouden echt niet in handen van buitenstaanders moeten komen?

11

FORUM #15/12.08.10

‘Als bedrijf moet je goed nadenken wat je binnenhaalt en uitbesteedt’’

stephen sheffield/hh

istockphoto

Vooral via het internet wordt veel informatie gestolen. Daarmee verschilt cyberspionage weinig van andere vormen van cybercrime. “We zetten veel te veel op internet”, meent Roland. “Wie aan welk project werkt, dat soort dingen. Iedereen weet wel iets dat van belang is voor een spion. De portier weet iets over het alarmsysteem, de schoonmakers over de indeling van het gebouw, secretaresses over het werkschema van leidende figuren in een bedrijf. Inlichtingendiensten hebben zeeën van tijd en op termijn komen ze bij de mensen die ze zoeken.

Spionageoperaties duren járen.”

Als bekend is wie deelneemt aan een belangrijk project, kan het zomaar zijn dat er een headhunter contact zoekt voor een interessante baan. Er volgen wat gesprekken, wat is de ervaring van de onderzoeker, waar werkt hij tegenwoordig aan? Schiet het een beetje op? Kan hij goed problemen oplossen? Geef eens een voorbeeld? Na een paar gesprekken stopt het contact. De baan bestaat niet, de geïnterviewde is leeggepompt en de headhunter is gevlogen met inlichtingen over het project dat wordt doorgespeeld naar een bedrijf in zijn of haar thuisland.

De aivd heeft onderzoek gedaan in vijf economische sectoren – hightech, telecom, energie, financiën en openbaar bestuur – waarbij bedrijven gevraagd is naar hun ‘kernbelangen’. De aivd heeft geïnventariseerd in hoeverre die van nationaal belang zijn. Het gaat dan om data en blauwdrukken, standpunten en strategieën (bijvoorbeeld over langjarige visies, fusieplannen en onderhandelingsstrategieën) en opkomende technologie (innovaties die de komende jaren belangrijke bijdragen kunnen leveren aan de Nederlandse economie).

actueel

Roland: “Soms was het bij de gesprekspartners niet direct helder wat nou eigenlijk de vertrouwelijke informatie was die beschermd zou moeten worden. Een bekend voorbeeld van economische spionage komt uit 1985. Tijdens de onderhandelingen over levering van gevechtsvliegtuigen aan India, wisten Franse inlichtingenofficieren de voorwaarden te achterhalen van het eindbod dat een Amerikaans bedrijf deed. Deze informatie werd doorgesluisd naar de Franse concurrent die daardoor het contract ter waarde van twee miljard dollar kon binnenhalen. “Er doet al jaren een gerucht de ronde dat de Concorde destijds voorzien was van afluisterapparatuur. In dat geval zijn de zakenlui die daar ongedwongen zaten te praten, allemaal afgeluisterd.”

muren hebben oren

de brocke/anp

Informatie kan waardevol zijn, daar moet meer notie van zijn, vindt de aivd. Roland: “Bedrijven en instituten die belangrijk onderzoek doen, laten in sommige gevallen geheimhoudingscontracten tekenen door stagairs of promovendi. Maar het komt voor dat de verslagen gewoon in de kast worden bewaard op een universiteit.”

Ook het bedrijfsleven kan beter op zijn tellen passen, vindt Roland.

“Kijk uit wat je op internet zet of wat je doet met usb-stickjes die medewerkers krijgen op conferenties. Daar kan spionageprogrammatuur op staan. Onderzoekers praten graag over wat ze weten en kunnen, ze moeten zich afvragen welke informatie ze meenemen als ze bijvoorbeeld naar het buitenland gaan. Ik zou zeggen, zo min mogelijk. De mens is echt de zwakste schakel. Diplomaten worden getraind om zich

bewust te zijn van spionnen en zij trappen ook nog soms in de val.”

De afgelopen jaren zijn meerdere Iraanse studenten bij technische universiteiten geweigerd. Het kabinet wil een garantie dat ze niet in aanraking komen met kennis op nucleair gebied en die garantie kan niet worden gegeven. De rechter oordeelde onlangs dat die eis onrechtmatig is, maar de staat is in hoger beroep gegaan. Onlangs bleek een buitenlandse wetenschappelijke delegatie op bezoek bij een Nederlandse universiteit voor meer dan de helft uit onderzoekers te bestaan die ook voor de inlichtingendienst werkten. Ze wilden ‘samenwerken’ op het gebied van nanotechnologie.

“Als bedrijf moet je goed nadenken wat je binnenhaalt en uitbesteedt”, zegt Roland. “Buitenlandse wetenschappers die op bezoek komen, uitwisselingen, stagairs; het zijn allemaal potentiële risico’s. Uitbesteden naar India kan kostenbesparend zijn, maar bedenk wel welke informatie je daarbij meelevert. Diezelfde afweging zou je moeten maken als je een bedrijfsonderdeel verkoopt aan een buitenlandse onderneming.”

Het bedrijfsleven heeft de inzichten van de aivd nog niet in het hart gesloten. Ze dringen wel erg diep door in de commerciële bedrijfsvoering. Waar ondernemingen vooral op zitten te wachten zijn aanwijzingen voor specifieke maatregelen om economische spionage te voorkomen. Hoe is een spionerende geheime dienst te onderscheiden van een spionerende concurrent? Die geeft de aivd niet in de kwetsbaarheidsanalyse.

Nederlandse universiteiten hebben afwijzend gereageerd op de suggesties van de aivd. Zij blijven gewoon buitenlandse studenten ver-

‘Economische spionage gaat ten koste van de slagkracht van de Nederlandse economie’

12

FORUM #15/12.08.10

dik nicolai

column scheer

istockphoto

welkomen. “Als iemand aan alle vereisten voldoet om te worden toegelaten, wat moeten wij dan nog doen?”, aldus een woordvoerder van de tu Twente. “Wij kunnen niet aan iemands oren zien of hij dan toch een risico vormt.” Volgens de universiteit moeten onderwijsinstellingen niet verantwoordelijk worden voor spionagebestrijding.

De tu Eindhoven verklaarde in het Nederlands Dagblad vaak met de inlichtingendienst te overleggen. Er zouden goede afspraken worden gemaakt om de risico’s klein te houden. Wel noemt de universiteit het een belemmering ‘als het niet meer mogelijk is kennis door te geven via colleges, publicaties in tijdschriften en internet’. Dat is volgens de tu Delft ‘het dilemma van wetenschap’. “Zonder publicaties kan die zich niet ontwikkelen.”

“We blijven contact houden met de universiteiten ”, zegt Roland. “Ik begrijp ze ook wel. Nederland en het Nederlandse bedrijfsleven zijn helemaal gericht op het buitenland. Internationaal zakendoen en kennisuitwisseling wordt ook gestimuleerd door de overheid. Dat is alleen maar meer geworden in de afgelopen jaren. Dan kunnen we niet zomaar zeggen dat iedereen zijn deuren moet sluiten.”

Uiteindelijk gaat het om de Nederlandse staat, benadrukt Roland. Economische spionage gaat ten koste van de slagkracht van de Nederlandse economie, bedrijven verliezen hun voorsprong. Maar ook het vestigingsklimaat heeft er onder te lijden. Welk bedrijf wil zijn hoofdkantoor of een researchcentrum vestigen in een land waar informatie niet veilig is? Roland: “Iedere onderneming moet zich afvragen: wat is er te halen, waar ligt dat en hoe is dat beschermd.” 

Leesvoer Altijd belangrijk: welke boeken neem je mee op vakantie? En hoeveel, want je wilt niet halverwege veroordeeld zijn tot de aanschaf van doorsneeboeken in het Engels. Maar vooral de inhoudelijke keuze is van belang. Zo namen wij enkele jaren terug ‘Komt een vrouw bij de dokter’ mee. Nou, dat was me een vrolijke vakantie.

Veiligheidshalve gingen er een aantal jaren literaire thrillers mee. Maar ook die zijn niet zonder risico. Want hoeveel moord en doodslag kun je hebben als je ergens afgelegen in een huisje zit, waar het ’s nachts pikkedonker wordt en je allerlei vreemde geluiden hoort?

Dus ga je toch maar weer afwisselen met verantwoorde lectuur.

Zo stuitte ik dit jaar bij de ramsj op ‘Duizend schitterende zonnen’ van Khaled Hosseini, bekend van ‘De vliegeraar’. Dat las ik enkele jaren terug op vakantie. Een mooi boek, maar niet zo fijn om te lezen tussen zwembad, zee en bezoek aan een idyllisch stadje.

Ik dacht Duizend schitterende zonnen te kunnen hebben, maar dat viel toch weer tegen. Gelukkig ben ik geen vrouw, want dan was het nog zwaarder geworden. Nog lang niet zo zwaar als voor Afghaanse vrouwen in de periode van de Russische bezetting, de daaropvolgende burgeroorlog en de machtsovername door de Taliban, want daar gaat het boek over.

Losse – mannelijke – bijgedachte: Nederlandse vrouwen moeten niet zo zeuren, want het kan nog veel erger. Ga maar na. Zo min mogelijk de straat op. Als het dan toch moet in boerka en vergezeld door een man, bij voorkeur de echtgenoot. Die wil dat zijn vrouw zonen baart. Als dat niet gebeurt, gebruikt hij haar als huissloof en neemt hij een andere vrouw. Als de beide vrouwelijke hoofdpersonen uit het boek hun man en het land proberen te ontvluchten, worden zij verraden door de man die zij benaderen als begeleider. En dan heb ik het lichamelijk en geestelijk geweld nog buiten beschouwing gelaten.

Als je dit boek leest, besef je dat de emancipatie van de vrouw nog een lange weg te gaan heeft. En dat het streven naar meer vrouwen aan de top een westerse luxe is. Ik betrapte mezelf tijdens het lezen op een groeiende sympathie voor de anti­islamitische denkbeelden van de pvv. Volgend jaar toch maar weer een onschuldige thriller mee.

Paul Scheer

13

FORUM #15/12.08.10

& broer

naam opgericht vestigingsplaats medewerkers broer broer

14

FORUM #15/12.08.10

Vrolijk Watersport 1872 Scheveningen en Uitgeest 8 Jaap Vrolijk (links op beide foto’s) Len Vrolijk

‘We vullen elkaar goed aan’ Een denker en een doener. Jaap en Len Vrolijk zijn heel verschillend. Het onderscheid was nog groter toen de broers zo’n twintig jaar terug het familiebedrijf van hun vader, een winkel in watersportbenodigdheden, overnamen. “Als je met elkaar samenwerkt, groei je toch naar elkaar toe.”

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Jeroen Poortvliet, familie Vrolijk

Jaap Vrolijk (55)

Len Vrolijk (51)

“Als ik het kort door de bocht moet zeggen: hij is impulsiever, directer, wat harder en ook zakelijker. Ik ben een stuk bedachtzamer, ik laat dingen altijd eerst op mij inwerken en reageer dan pas. Als een leverancier ons eens iets van slechte kwaliteit geleverd heeft, pakt hij me­teen de telefoon. Ik zou dat pas een dag later gedaan hebben. Het is goed dat we zulke verschillende karakters hebben. We vullen elkaar heel aardig aan.”

“Mijn broer is een echte winkelman. Hij is een goede verkoper, vindt het leuk om met klanten om te gaan, houdt perfect zijn voorraden bij en heeft liefde voor de artikelen. Dat komt natuurlijk ook omdat hij al vanaf zijn twintigste in de winkel is gekomen, ik was veel ouder. Ik heb dat allemaal pas later meegekregen. Als je met elkaar samenwerkt, groei je toch naar elkaar toe. Je leert van elkaar en je wordt natuurlijk ook allebei ouder.”

“Het volgen van een goede opleiding interesseerde mijn broer eigenlijk niet zo, hij is meer een doener. Ik ben na mijn middelbare school hogere bosbouw en cultuurtechniek gaan studeren in Velp en daarna Nyenrode. Later kwam ik in de kaderopleiding van de Amrobank. In een klasje van een man of vijftien werden we in drie jaar klaargestoomd om een bankfiliaal te leiden. Toen dat zo ver was, vroeg mijn vader of ik niet ook in de winkel wilde komen. Het moment kan ik me niet eens meer herinneren. Dat ging heel natuurlijk. Ik heb er ook niet vreselijk over na hoeven denken: wat ik daarvoor gedaan had, was natuurlijk ook een goede voorbereiding. Het enige waar ik wel tegenaan hikte was dat ik niet meer terug zou kunnen. Als je in een familiebedrijf stapt, kun je na vijf jaar niet zeggen: nu ga ik weer helemaal wat anders doen.”

“Ik vraag me wel eens af wat er na ons gaat gebeuren. Ik heb drie dochters tussen 20 en 26 die alledrie geen echte belangstelling hebben. Ze helpen hier wel eens mee en staan ook wel eens op een beurs. Maar ik zie ze de zaak nog niet overnemen. De kinderen van mijn broer zijn nog wat jonger. Daar praten we wel eens over, maar daar zijn we nog niet uit.”

“Ik ben echt iemand van de winkelvloer. Ik vind het leuk om te zorgen dat de goederen er zijn, dat ze geprijsd zijn, netjes in het schap liggen.

We hebben een zaak waar mensen komen voor hun hobby. Als je daar werkt, moet je liefde hebben voor je producten en die warmte ook kunnen overbrengen. Iedereen die bij ons binnenkomt, krijgt persoonlijke aandacht. Mensen mogen alles aanraken, meenemen om te kijken of het past.”

“Vroeger woonden we naast de winkel. Als kind vond ik het al leuk om mee te werken na school en in de vakanties, Jaap had dat een stuk minder. Toen ik de detailhandelschool erop had zitten, zorgde mijn vader ervoor dat ik aan de slag kon bij een watersportleverancier in Noord-Duitsland. Al na een jaar vroeg hij of ik terug wilde komen om in een van zijn beide winkels te werken.”

“Onze taakverdeling is nu ook dat ik me vooral met de winkels bemoei.

Jaap doet meer de groothandel en de financiën. Daar is hij met zijn Nyenrode-achtergrond veel beter in. Ook is hij beter in het persoonlijke contact, in functioneringsgesprekken met medewerkers bijvoorbeeld. Ik denk dat ik meer op mijn moeder lijk en Jaap meer op mijn vader. Jaap gaat altijd alles eerst uitgebreid bedenken en bepraten. Ik ben vaak wat korter door de bocht, neem geen blad voor de mond en heb ook een korter lontje.”

“Aanvankelijk hadden we twee winkels in Scheveningen. Die hebben we samengevoegd en zes jaar geleden hebben we toen de winkel in Uitgeest erbij gekregen. Het was snel duidelijk wie er naartoe zou gaan voor de dagelijkse leiding. Voor Jaap was dat lastig omdat zijn kinderen in Scheveningen naar school gingen.”

“De opvolging baart me wel zorgen. Degene die nog het meest in aanmerking komt, is denk ik mijn oudste zoon van 22. Maar dan moet hij wel een andere kant op. Hij werkt nu nog bij een bank. Maar goed: zo is Jaap natuurlijk ook begonnen.” 

15

FORUM #15/12.08.10

actueel

de lessen

16

FORUM #15/12.08.10

van msd Massaontslag bij msd en straks misschien ook nog bij andere farmaceutische bedrijven. Wat blijft er over van Nederland Kennisland?

Nederland moet op zijn tellen passen, vinden velen. “Ministeries werken vooral langs elkaar heen.”

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto: Ton Poortvliet/hh

Amper vier maanden geleden kwam het Innovatieplatform van premier Balkenende met een ambitieus plan. Nederland moet terug in de top-5 (huidige plaats: 10). Van duurzame kenniseconomieën wel te verstaan.

Maar een paar maanden en de aankondiging van een massaontslag bij farmaciebedrijf msd (Organon) verder, lijkt de realisatie van die ambitie verder dan ooit. Want weliswaar wordt gezégd dat Nederland flinke ambities heeft, de realiteit lijkt toch een ander beeld te laten zien. Twee jaar geleden verloren bij nxp, de voormalige Philips halfgeleiderdivisie, 1.300 man hun baan. Ook bedrijven als AkzoNobel, dsm, Océ (nu Canon) en Philips breiden hun research & development vooral in het buitenland uit. Solvay Pharmaceuticals (inmiddels onderdeel van het Amerikaanse Abbott) is het volgende bedrijf dat overweegt de deuren in Nederland te sluiten. Wat is er aan de hand in Nederland Kennisland?

pijnlijk Volgens hoogleraar internationale economische betrekkingen Luc Soete (Universiteit Maastricht), tevens lid van de Nederlandse Adviesraad voor Wetenschap en Technologie, is het duidelijk: het Nederlandse beleid op het gebied van innovatie en kennisontwikkeling legt het af tegen dat van 17

FORUM #15/12.08.10

actueel

de ons omringende landen. “Het is een pijnlijke conclusie, maar het is de realiteit. Bedrijven zijn in toenemende mate globale bedrijven, ook de Nederlandse. Ze hebben vestigingen in verschillende landen. Als ze een investeringsbeslissing moeten nemen, hebben ze een ruime keuze waar ze dat zullen doen. Ze kijken naar de economische feiten: welke locatie is het gunstigst. En dat is niet per se Nederland.”

De recente keuze van het Amerikaanse Merck (in Nederland bekend als msd) om de Osse research & development-afdeling op te doeken, maar de activiteiten in bijvoorbeeld Frankrijk en Zwitserland wel te handhaven, levert hiervan een bewijs, meent Soete. “Dat de bazen van Merck door de Franse president Sarkozy met alle egards werden ontvangen, speelde ongetwijfeld ook een rol bij hun beslissing. Maar belangrijker nog: in Frankrijk worden investeringen in r&d bijvoorbeeld fiscaal vele malen vriendelijker behandeld dan in Nederland. Met andere woorden, bedrijven hebben een grotere aftrekpost. Wat dat betreft is de Nederlandse overheid veel te voorzichtig.”

Nederland moet echt meer zijn best doen bedrijven hier te houden. Voor Colette Alma, directeur van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie, is dat toch wel de belangrijkste les van msd. “Het is niet meer vanzelfsprekend, ook niet voor bedrijven die van oudsher in Nederland zijn gevestigd, om hier te blijven en hier te blijven investeren. Daarvoor is meer nodig dan goede fiscale regelingen.” Wat Alma maar wil zeggen: industrie heeft een klimaat nodig waarin het kan gedijen. Voor de kennisintensieve chemische bedrijven betekent dat: de aanwezigheid van voldoende andere bedrijven in dezelfde tak van sport. Want het product van de een, is de grondstof voor de ander. Maar ook open innovatie, kortom de aanwezigheid van kleine innovatieve bedrijfjes. En goede samenwerking met universiteiten. “Maar een integrale visie ontbreekt bij de overheid”, zegt Alma. “Uitsluitend innovatie bevorderen is echt niet voldoende. Er moet daarnaast een goed productieklimaat zijn. Ook daarop moet het beleid gericht zijn. Energie- en klimaatbeleid, ruimtelijke ordening, de milieuruimte voor bedrijven, onderwijsniveau, regeldruk. Dat zijn allemaal aspecten die meetellen bij hoe aantrekkelijk Nederland nog is.”

middenmoter Dertig jaar geleden behoorde Nederland internationaal nog tot de landen met de hoogste onderzoeksuitgaven per hoofd van de bevolking.

Inmiddels behoort Nederland tot de middenmoot. Hoogleraar Soete: “Vooral de private onderzoeksuitgaven dalen. Niet omdat bedrijven minder uitgeven aan onderzoek en ontwikkeling, maar omdat die investeringen steeds meer buiten Nederland en zelfs buiten Europa worden gedaan. Ondanks het feit dat er in Nederland genoeg geld beschikbaar is bij banken en pensioenfondsen. Maar we slagen er onvoldoende in die investeringen hier te laten neerslaan.”

Zonde, vindt Soete. Want Nederland heeft enorm veel wetenschappelijke kennis in huis. Bijvoorbeeld binnen de sleutelgebieden die het Innovatieplatform aanwees (Flowers & Food, Chemie, Water, Creatieve Industrie, High-Tech Systemen en Materialen, Pensioen & Sociale verzekeringen, red.).

“Het goede van de sleutelgebiedenaanpak is dat er keuzes zijn gemaakt.

Op welke gebieden kan Nederland internationaal excelleren? Die focus in het beleid is nodig, want Nederland is in vergelijking met landen als 18

FORUM #15/12.08.10

Wat gebeurt er met de 2.175 ontslagen msd’ers?

Het Amerikaanse msd (voorheen Organon) kondigde aan maar liefst 2.175 mensen te ontslaan van de vestiging in Oss. Bij 1.100 daarvan gaat het om kenniswerkers. Het is nog onduidelijk wat er met de ontslagen msd’ers gaat gebeuren.

Demissionair minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken heeft in elk geval een taskforce in het leven geroepen, die gaat onderzoeken of een campus op het msd-terrein levensvatbaar is. Daarin zitten behoudens msd, de ministeries van Economische Zaken en vws, de provincie Noord-Brabant, de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij, de gemeente Oss en Roland Berger Strategy Consultants. In september zal de minister de Tweede Kamer informeren over de voortgang.

De brancheverenigingen voor de chemie (vnci) en farmaceutische industrie (Nefarma) hebben samen met een aantal andere partijen, de minister ook een ander voorstel gedaan.

Volgens de branches kunnen de kenniswerkers – met enige omscholing – ook goed ingezet worden bij bijvoorbeeld projecten op het gebied van life sciences, medische technologie en biotechnologie. vnci-directeur Colette Alma: “Als we niets doen, verdwijnt die kennis. Dat is doodzonde. Wat de overheid in elk geval kan doen is de overstap faciliteren door bijvoorbeeld programma’s voor omscholing op te zetten.”

Lees ook de rubriek Binnenland op pagina 41

Duitsland en Frankrijk zoveel kleiner. En dus kunnen wij ons een brede aanpak niet veroorloven. Het is alleen jammer dat de daadwerkelijke investeringen en maatregelen van de overheid achterblijven bij de ambities die uit de sleutelgebiedenaanpak spreken.”

Soete staat niet alleen in zijn kritiek. Het Innovatieplatform zelf kwam ook tot die conclusie bij de eindevaluatie die begin mei naar het demissionaire kabinet werd gestuurd. En ook in het bedrijfsleven wordt gevraagd om de daad bij het woord te voegen. Bijvoorbeeld door meer regie te voeren bij het stellen van prioriteiten voor onderzoek- en ontwikkeling, een samenhangende strategische onderzoeksagenda, betere stroomlijning van de financiering van onderzoek en bundeling van onderzoek en onderzoeksinstituten. “Wat we nodig hebben, is een proactieve overheid”, concludeert Michel Dutrée, directeur van de Nefarma vereniging van innovatieve geneesmiddelen Nederland. “Een overheid die de slagkracht van het Nederlandse bedrijfsleven helpt vergroten. Maar wat we rond msd hebben ervaren, is dat ministeries vooral langs elkaar heen werken. Veel begrip voor de situatie, maar per saldo gebeurt er niets.” msd is na Philips en asml Nederlands grootste private investeerder in research & development.

istockphoto

‘In Frankrijk worden investeringen in r&d fiscaal vele malen vriendelijker behandeld dan in Nederland’

Dit besluit van msd moet daarom op zijn minst een wake up call opleveren voor Economische Zaken, vindt Dutrée. “Geen afwachtende houding meer, maar regie voeren.”

strategie Neem dan Singapore. Afgezien van het wat minder democratische gehalte van het regime, is het volgens Colette Alma (Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie) een lichtend voorbeeld voor Nederland. “De overheid in Singapore heeft echt een strategie ontwikkeld, welke bedrijvigheid ze willen aantrekken. En ze handelen daar ook naar.” Dat dit werkt mag wel blijken uit de plaats die het land inmiddels inneemt in de imd Global Competitiveness Scoreboard 2010: Singapore staat op plaats 1, gevolgd door Hong Kong, de Verenigde Staten en Zwitserland. Nederland zakt verder naar plaats 12 (was vorig jaar: 10) en is daarmee zelfs ingehaald door Maleisië. Alma: “De intenties bij ez zijn goed. Het heeft echter tot nu toe aan regie van ez-zijde ontbroken.

Het gaat erom nu echt door te pakken en van ez een sterk ministerie te maken.”

19

FORUM #15/12.08.10

Behalve nieuwe bedrijven proactief aantrekken, is het volgens hoogleraar Soete (Universiteit Maastricht) ook nodig een dynamiek te ontwikkelen in Nederland waarin er voortdurend nieuwe bedrijven zoals TomTom ontstaan. “Die dynamiek ontbreekt. Jongeren zijn eerder geneigd een goede baan bij bijvoorbeeld Océ of nxp te nemen, dan om een eigen bedrijf te beginnen.” Publiekprivate initiatieven, zoals op het terrein van de Technische Universiteit van Eindhoven samen met Philips zijn ontwikkeld, zullen volgens Soete zeker aan die dynamiek bijdragen. “Jong ondernemerschap moeten we echt meer stimuleren. Dan ontstaat er een aantrekkelijk kennis- en ontwikkelingsklimaat. En profiteert Nederland ook zelf van de investeringen die daarin zijn gedaan. Nederland heeft nog steeds een enorm voordeel van zijn ligging, met Duitsland en OostEuropa in de rug.” Het is alleen een kwestie van doen. www.vno-ncw.nl, dossier Innovatie en dossier Industriebeleid

alamy

actueel

Wim van Gelder (Danone)

‘Neem een voorbeeld aan Singapore’ Toen Numico een paar jaar geleden in handen kwam van het Franse Danone, dreigde de Nederlands afdeling voor onderzoek en ontwikkeling overgeplaatst te worden naar het buitenland. Wim van Gelder, senior vice-president, wist dat te voorkomen. “Ik heb mijn Franse ‘baas’ destijds om 12 uur ’s nachts uit zijn bed gebeld en gezegd: je begaat de grootste blunder uit je carrière als je de onderzoeksafdeling in Nederland sluit.” De koers van het Franse moederbedrijf is na dit telefoontje niet ineens gewijzigd, maar samen met Economische Zaken, provinciale overheden en mensen uit de wetenschap, is Van Gelder er wel in geslaagd de board ervan te overtuigen dat Nederland te aantrekkelijk was voor het bedrijf om het te laten vallen. “Onder meer door het hoge niveau van het medisch onderzoek aan onze universiteiten en onze goede samenwerking daarmee, in het bijzonder de Universiteit van Utrecht.”

Dat betekent niet dat Van Gelder zich geen zorgen maakt over Nederland als kennisland. “Het kennisniveau van studenten is enorm gedaald. Er heerst een enorme zesjescultuur. Daar maak ik me wel druk over. We zullen met zijn allen heel hard moeten werken om onze welvaart te handhaven, maar dat besef lijkt nog niet tot iedereen te zijn doorgedrongen.”

“In Aziatische landen ligt het ambitieniveau zo veel hoger.

Zij halen ons inmiddels links en rechts in. Die ambitie moeten wij ook herwinnen: het Singapore van Europa worden bij wijze van spreken. Een paar jaar geleden zouden we daarom misschien hebben moeten lachen. Maar we kunnen echt een voorbeeld nemen aan Singapore, afgezien dan van het weinig democratische gehalte van het regime. Je zit, zelfs als senior vice-president, meteen met de minister van Trade and Industry aan tafel en de minister-president. Ze regelen alles voor je. De overheid daar heeft met een expliciet beleid bepaalde bedrijven willen aantrekken. ‘En wat we willen hebben, krijgen we ook’. Die mentaliteit is er. Maar zo’n omslag kan Nederland ook maken.”

‘Er heerst hier een enorme zesjescultuur’

20

FORUM #15/12.08.10

Gerard van Harten (Dow Chemical)

‘Belang maakindustrie te lang veronachtzaamd’ Waarom het Amerikaanse Dow Chemical uitgerekend voor Terneuzen heeft gekozen om er een belangrijk research & development centrum op te zetten? Voor bestuursvoorzitter Dow Chemical Benelux, Gerard van Harten is het zo klaar als een klontje.

“Nederland is een voorsprongland op het onderzoeksgebied waar Dow behoefte aan heeft. We hebben bovendien nauwe banden met de universiteiten van Delft en Eindhoven, maar ook met Gent en Leuven: Terneuzen ligt zo ongeveer in het midden.

Maar wat ook belangrijk is geweest, is dat het om een extra investering ging in een locatie waar we zelf al aanwezig waren. Het was goed in te passen in bestaande operaties en bestaand onderzoek.”

Inmiddels heeft Dow Terneuzen kans gezien kenniswerkers van over de hele wereld aan te trekken. Van Harten: “Je denkt misschien, wat moeten die in

Maar als de maakindustrie verdwijnt, Terneuzen? Maar als je kans ziet iets neer te vertrekt ook onderzoek- en ontwikkeling. zetten dat onderzoekstechnisch heel De r&d-afdeling die we hier in Terneuzen uitdagend is, dan ben je ook buiten de hebben, was er ook niet geweest als we hier landsgrenzen heel aantrekkelijk.” geen productiefaciliteit hadden.”

“De ligging van Nederland als gateway to Europe maakt Nederland aantrekkelijk voor “De Nederlandse overheid heeft een belangrijke rol. het bedrijf als Dow. De aanweOverheidsbeleid zigheid van goede logistieke bepaalt voor een verbindingen, een haven, belangrijk deel hoe ‘Nationale koppen op bepaalt voor een groot deel de goed de concurrenconcurrentiepositie. Maar als er Europese wetgeving tiepositie van weer investeringsbeslissingen helpen bepaald niet’ bedrijven is. Natiogedaan moeten worden, zal nale koppen op toch telkens een keuze gemaakt Europese wetgemoeten worden uit de vestiginving, die het Nedergen die Dow heeft. Is Nederlandse beleid nog land dan nog steeds zo aantrekstringenter maken, helpen bijvoorbeeld kelijk? Dat zal toch sterk afhangen van de keuzes die worden gemaakt door de Neder- niet bepaald. Op dat gebied kan de overheid nog wel wat leren van de Duitse en de landse overheid. Lange tijd is het belang Franse overheid.” van de maakindustrie veronachtzaamd.

Harry Loozen (Canon)

‘Het moet de overheid menens zijn’ De kennis van het Nederlandse Océ op het gebied van sustainable design was voor het Japanse Canon een factor van betekenis.

“Die kennis was bij de aankoop van Océ voor Canon zeker aantrekkelijk”, meent senior vice-president corporate public affairs & sustainability Harry Loozen. De onderzoeksafdeling van het voormalige Océ in Nederland blijft gehandhaafd.

“Canon heeft ervoor gekozen eigen research & development op drie continenten te ontwikkelen. Enerzijds om de risico’s te spreiden, maar ook omdat er dan in drie tijdszones doorgewerkt kan worden. En elk onderzoekscentrum heeft eigen invalshoeken, wat ook weer tot nieuwe ontwikkelingen kan leiden.”

Voor Canon is het wel belangrijk dat de

21

overheid ook echt als een partner wordt ervaren. “Het bezoek van minister van Economische Zaken Maria van der Hoeven aan Canon in Tokyo was daarom een belangrijk signaal.” Maar the proof of the pudding is in the eating. De Japanners willen volgens Loozen ook graag zien dat het de Nederlandse overheid menens is als het om investeringen in research & development gaat. “Er wordt momenteel gewerkt aan een campus voor diensteninnovatie, de Document Services Valley. Als de overheid ook daadwerkelijk bijdraagt, zal dat een belangrijk signaal zijn.”

Wat volgens Loozen in elk geval meer moeten gebeuren is van kennis, kassa maken. “Wij kunnen in Nederland uit­stekend ontwerpen en Dutch Design

FORUM #15/12.08.10

staat wereldwijd hoog aangeschreven. Als wij onze gezamenlijke kennis en vaardigheden op het gebied van sustainable design inzetten voor het oplossen van grote wereldproblemen als materiaalschaarste, veiligheid, vervuiling en energieschaarste, dan kunnen we ook als industrie een positie nemen en verbreden.

Als we dan vervolgens het label ‘Dutch Sustainable Design’ erop plakken en dat consistent uitdragen, dan zetten we Nederland weer op de kaart. Net zoals destijds met de Deltawerken, die in die sector uiteindelijk voor veel export hebben gezorgd en waar de Nederlandse overheid uitstekend haar rol heeft genomen als launching customer, forse investeerder en betrouwbare partner”. 

podium zes vragen aan

cees pille , jong ondernemen Vorig jaar waren het er 10 procent meer dan een jaar eerder. In het seizoen 2009/2010 ondersteunde Jong Ondernemen ruim 1.100 studentenbedrijfjes. Voor een organisatie die vooral op vrijwilligers drijft, betekent die groei dat er een flink aantal nieuwe krachten bij moet komen. Met het nieuwe schooljaar voor de deur zoekt directeur Cees Pille dan ook honderd nieuwe begeleiders.

Tekst: Jan Buevink | Foto: Jeroen Poortvliet

‘Jongeren worden steeds ondernemender’ Wat wilt u met die bedrijfjes?

“We zijn in 1990 opgericht met als doel om jongeren ondernemender te maken. Dat betekent niet dat ze allemaal de ambitie moeten hebben om een eigen zaak te beginnen maar wel dat ze over een ondernemende instelling beschikken: proactief zijn, kansen grijpen, doorzetten. Dat soort dingen leer je het beste door het gewoon te doen. Jongeren in het voortgezet onderwijs, het mbo, het hbo en op de universiteit laten we daarom een jaar lang een bedrijfje runnen. Ze schrijven een businessplan, zoeken aandeelhouders en verdelen de taken: de een doet de verkoop, een ander de administratie. Aan het eind van de rit gaan we de boel liquideren, de aandeelhouders uitbetalen en de winst berekenen. De groep die het meest ondernemend is, wint.”

Slaat dat aan?

“Toen we hier in 1990 mee begonnen, hadden we veertig bedrijfjes, afgelopen jaar waren het er meer dan 1.100. Daarnaast zijn we voor het basisonderwijs een apart programma gestart: kids in bizz. Dat duurt vijf of zes dagdelen. Een ondernemer komt vertellen wat zakendoen inhoudt. Daarna mogen de kinderen zelf aan de slag met producten van Fair Trade: pakken 22

koffie of dromenvangers. De opbrengst gaat naar een goed doel dat ze zelf mogen bepalen, meestal iets met dieren of kinderen.”

Hoeveel jongeren bereikt u daarmee?

“Afgelopen jaar zaten we voor het eerst aan de 20.000. Aan de studentenbedrijven deden zo’n 13.000 jongeren mee, via kids in bizz bereikten we er 7.000. Als je dat bij elkaar optelt, heb je al gauw een voetbalstadion vol, maar als je het afzet tegen het totale aantal jongeren is het natuurlijk vrij weinig. Er zijn ruim 7.000 basisscholen in Nederland waarvan we misschien 5 procent bereiken. Daar is dus nog een hele wereld te winnen, maar goed: met kids in bizz zijn we pas vier jaar bezig.”

Doen andere landen het beter?

“Dat verschilt heel erg. Onze collega-organisatie in Noorwegen weet met een op de vier kinderen in contact te komen. Daar zit veel overheidsgeld achter, wij moeten het alleen met sponsoring doen en geld van scholen zelf.

In het Verenigd Koninkrijk is Young Enterprise echt een begrip, maar daar hebben ze dan ook meer dan honderd mensen in dienst.

Wij doen het hier met twaalf, plus natuurlijk nog een groot aantal vrijwilligers.”

FORUM #15/12.08.10

Wat doen die vrijwilligers?

“Dat zijn mensen die ongeveer eens per maand met een groep studenten bij elkaar komen voor coaching. Vaak hebben ze een achtergrond in het bedrijfsleven waardoor ze de juiste vragen kunnen stellen: past dat logo wel bij jullie activiteiten? Moeten jullie niet eens wat met je prijs doen? Daarnaast krijgt elk groepje nog een financiële begeleider vanuit Deloitte of de novaa. Dat zijn onze vaste partners waar we op dit terrein mee samenwerken. Ons acute tekort is nu honderd begeleiders voor de bedrijfjes. Je moet er toch niet aan denken dat een groepje niet van start kan omdat er onvoldoende begeleiders zijn.”

Wat leveren die inspanningen op?

“Je merkt dat jongeren steeds ondernemender worden. Volgens een recent onderzoek van eim wil een op de vier jongeren op mbo, hbo en wo ondernemer worden. Drie jaar geleden was dat nog een op de zeven. Ik ga absoluut niet zeggen dat dat alleen door ons komt, maar wij hebben er wel ons steentje aan bijgedragen.”  www.jongondernemen.nl

podium belrondje

Een uitzendbaan voor werklozen?

Werklozen met een uitkering moeten binnenkort ook langs bij het uitzendbureau. Dat is het gevolg van een nauwere samenwerking tussen uwv en uitzendbureaus. Wie een redelijk uitzendcontract weigert, loopt kans zijn uitkering te verliezen. Een goede zaak?

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: fmax

Rob Banken | Banken Champignons Groep | Elst

‘Een uitermate goed plan’ “Ik vind het een uitermate goed plan. Werklozen hebben vaak de neiging om te blijven zitten waar ze zitten. Als ze solliciteren, doen ze dat veelal omdat ze moeten. Daar heb ik ook wel ervaring mee. Zonder passie of drive melden ze zich bij ons bedrijf met een brief van soms niet meer dan één regel met daarin ook nog eens het verzoek om er zeker op te reageren. Er zal een attitudeverandering moeten plaatsvinden en de uitzendbureaus mogen best helpen die aan te

Anneriek Verhoef | Vi.a.Vi (officemanagement) | Amsterdam

’Een stok achter de deur’ “Als je werkloos wordt, is het belangrijk om zo snel mogelijk weer een nieuwe baan te vinden. Dat kan dan heel goed uitzendwerk zijn. Dat heb ik altijd al gevonden. Dat mensen hun uitkering kunnen verliezen als ze niet op een goed aanbod ingaan, is eigenlijk wel een goede stok achter de deur. Ik vraag me af waarom we dit al niet veel eerder zijn gaan doen.”

“Wij bemiddelen vooral in administratieve functies. Op dit moment zijn in onze sector nog voldoende mensen te vinden om de vacatures te vervullen. De grote jongens als Randstad hoor ik wel roepen dat de uitzendmarkt weer aantrekt en voor bepaalde sectoren als de ict zal dat ook best zo zijn, maar wij merken er eerlijk gezegd nog niet zo veel van. Je ziet wel een kentering. Nog niet zo lang terug werd er soms wel heel spastisch gedaan over het aannemen van uitzendkrachten. Door de crisis mocht er in sommige bedrijven geen enkele meer bij. Dat stadium hebben we inmiddels achter ons.”

Karin Teluy | Sovov, arbeidsmarktadvies | Zeist

‘Werkgevers blijven buiten beeld’ “Met deze samenwerking erkent het uwv in feite dat uitzendbureaus veel beter geschikt zijn voor de bemiddeling van werklozen. Dat hebben ze de afgelopen jaren ook zelf geprobeerd, maar dat was niet zo’n succes. Bovendien is hun geld voor 2010 op. Voor werklozen is de samenwerking goed omdat ze sneller geholpen zullen worden. De uitzendbureaus winnen er ook bij: die krijgen nu waarschijnlijk de reïntegratie­ gelden.”

23

jagen. Als die verandering slaagt, hoeven we ook minder met Polen en andere buitenlanders te werken. Wij hebben er ook een aantal in dienst en dat is echt niet omdat ze goedkoper zijn. Ze zijn gewoon gemotiveerder.”

“Wat ook helpt om meer werklozen aan het werk te krijgen, zijn meer flexibele arbeidscontracten. Mensen die ouder zijn dan 27 mag je maar drie keer achter elkaar een tijdelijk contract geven, jongeren vier. Dat is al beter maar ik denk dat die flexibilisering nog wel verder kan. Ondernemers zullen dan makkelijker mensen aannemen en dan krijg je meer doorstroming.”

FORUM #15/12.08.10

“Jammer is dat de werkgevers buiten beeld blijven. Voor hen verandert er niets. Met hun vacature gaan ze nog steeds naar het uitzendbureau dat vervolgens één kandidaat voor hen selecteert voor wie ze dan veel geld moeten betalen zonder dat ze weten of die voldoet. Ik vind dat bedrijven zelf moeten kunnen selecteren. Daarom vragen we ze altijd wat voor soort mensen ze willen, waarna wij er een aantal langssturen.

Die moeten ze dan een paar weken de tijd geven om te kijken of ze bij elkaar passen. Zo krijg je ook een flexibeler arbeidsmarkt: mensen kunnen makkelijker van de ene naar de andere sector overstappen.”

podium uitspraken

“De teugels in handen, maar zelf niet gebonden. Wilders krijgt zijn eigen marionettenkabinet.’’

D66-leider Alexander Pechtold, anp van 4 augustus

“Camiel Eurlings moet er snel voor zorgen dat hij terugkomt.

Een gezinnetje stichten kan in drie minuten.”

Oud-cda-Kamerlid Annie Schreijer-Pierik, Vrij Nederland van 24 juli

“Ik heb niet de ambitie om terug te keren naar Den Haag.

Ik heb nu veel te leuk werk.”

Oud-minister Willem Vermeend, De Telegraaf van 24 juli

“Ik klink natuurlijk als een klagende ouwe heer, maar in de PvdA is geen intellectuele activiteit meer.”

PvdA-coryfee Harry van den Bergh, Elsevier van 24 juli

“De milieubeweging is verstard. In romantiek, in doemdenken.

In ijsberen.”

Journalist en filosoof Jaffe Vink, hp/De Tijd van 6 augustus

“Elke grensoverschrijdende opmerking van de pvv zullen we de minister-president aanrekenen. Op dit terrein zullen we het gedogen van de pvv niet gedogen.’’ sp-fractieleider Emile Roemer, anp van 4 augustus

“Vrouwvriendelijke porno lijkt me zoiets als een humanistische atoombom.”

Schrijver Arnon Grunberg, de Volkskrant van 2 augustus

“Hij vroeg ons expliciet te gaan onderhandelen over rechts en nu dat lukt, is hij boos. In feite is Cohen de vroedvrouw van het minderheidskabinet.’’ vvd-leider Mark Rutte, De Telegraaf van 2 augustus

“De rode druiven voor sommige partijen zijn toch wel erg zuur.’’

Arie Slob van de ChristenUnie, anp van 4 augustus 24

FORUM #15/12.08.10

de werkkamer van

Bert van der Haar, directeur drukkerij !Pet

“De kamer is opgebouwd rond het bureau. Dat is helemaal modulair, alles is afneembaar of kan worden verplaatst, ik zit als een machinist in het midden. Ik ben redelijk rommelig en dit bureau dwingt me alles op een vaste plaats te zetten, er is een plek voor mijn laptop en een andere om te vergaderen.”

“Het blauwe ding aan het plafond is gemaakt van papier en metaal door een Belgische kunstenaar. Wij zijn natuurlijk een papierverwerkend bedrijf. De lamp boven de tafel bestaat uit gevleugelde peertjes. Heel grappig, die kun je helemaal zelf vorm geven. Hij heet Birds, Birds, Birds. Als je dat een beetje verkeerd uitspreekt lijkt het op mijn voornaam: Bert, Bert, Bert.”

“De klassiek aandoende schilderijen zijn niet 25

zo heel oud. Het aparte is dat ik ze eigenlijk lelijk vind, maar ze zijn toepasselijk. Er zijn er een paar van Jan Nagtegaal, een schilder uit de buurt van Westerbork. Dat was een vriend van me. Er hangt er één van een gemeentesecretaris van Hoogeveen, daar hebben we een boek van uitgegeven. Linksonder hangt een schilderij van De Wit, dat was de leermeester van De Ploeg (een kunstenaarscollectief uit Groningen, red.). Verder hangt er een werk van de Drentse schilder Roessingh en een typisch Drents plaggenhutje.”

“Op mijn bureau staat een pennenbakje van een Poolse kunstenaar. Het lijkt heel slordig in elkaar gezet. Het origineel heeft zwart tape, maar ik heb hem in het rood laten maken FORUM #15/12.08.10

omdat die kleur in onze huisstijl zit. Elders in de kamer staat zo’n zelfde bakje, maar dan op een tak van een halve meter hoog.”

“Ik ben al jaren een verzamelaar van gebruiksmessen. Dat is ontstaan op vakantie in Lapland, waar het hebben van een mes vooral een noodzaak is. De voorste op de foto is van Damascener staal, gesmeed uit de loop van een Leopardtank. Die daarachter zijn niet eens mijn mooiste.

Ik heb er duizenden, daar zitten echte kunstwerken tussen.”  Tekst: Remko Ebbers Foto’s: Hans Stakelbeek/fmax

actueel

26

FORUM #15/12.08.10

rust zacht?

Tien jaar na de start van de Doha-ronde lijkt een nieuw wereldhandelsakkoord nog altijd ver weg. Als dat zo doorgaat, verliest de World Trade Organization steeds meer aan betekenis. Zit er nog wel leven in de wto?

Tekst: Paul Scheer| Foto: iStockphoto, beeldbewerking: Linkdesign

Voor het eerst in tien jaar onderhandelen over een nieuw wereldhandelsakkoord gebeurt er dit jaar niets. Eind dit jaar hadden er afspraken moeten liggen die uitzicht zouden bieden op een akkoord, maar in de officiële stukken is die tijdsaanduiding inmiddels veranderd in ‘zo spoedig mogelijk’. Terwijl de wereld juist nu een handelsakkoord zou kunnen gebruiken. Als gevolg van de kredietcrisis staat de wereldhandel immers op een laag pitje. Liberalisering in de vorm van bijvoorbeeld het afbreken van tariefmuren of het versoepelen van douaneprocedures zou de wereldhandel juist het zetje kunnen geven dat nodig is.

De oorzaak van het uitblijven van een nieuw akkoord ligt grotendeels overzee, in de Ver27

FORUM #15/12.08.10

enigde Staten. Dat land, moeilijk over te slaan bij internationale onderhandelingen, heeft momenteel andere zaken aan het hoofd dan de buitenlandse handel. Die andere zaken zijn Irak en Afghanistan, de bestrijding van de olieramp in de Golf van Mexico en de hervorming van de binnenlandse financiële sector. Intern is er daarnaast in regeringskringen besluiteloosheid over de te volgen handelskoers.

Het waren ook de Verenigde Staten die het sluiten van een akkoord in 2008 in de weg stonden, al waren ze niet de enigen. Amerika zat tijdens de onderhandelingen vlak voor de presidentsverkiezingen, en George Bush wilde niet het risico lopen dat hij in de verkiezingsstrijd zou worden geconfronteerd met

european commission

achtergrond

Kim Jong-Hoon, de Zuid-Koreaanse minister van Handel, en Catherine Ashton, de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken van de eu, paraferen op 15 oktober 2009 een bilateraal handelsakkoord. Het Europees parlement moet dit najaar nog zijn goedkeuring verlenen

Als lidstaten het nut van de wto minder gaan inzien, waarom zouden ze zich dan nog iets aan de regels gelegen laten liggen?

negatieve gevolgen van een akkoord voor Amerikaanse werknemers en boeren. Een handelsakkoord is immers een kwestie van geven en nemen.

Barack Obama heeft die erfenis van Bush overgenomen. Hij kijkt de kat uit de boom.

Andere landen moeten maar bewegen en Amerikaanse bedrijven meer toegang geven op hun markt. Maar zo werkt het natuurlijk niet. Die andere landen, de opkomende economieën van China, India en Brazilië voorop, willen dat het grote, economisch machtige Amerika eerst beweegt. In 2008 weigerde India om die reden om de eigen landbouwmarkt open te gooien.

bestaansreden Een doorbrak zat er dat jaar dus niet in, maar er ging destijds wel een golf van enthousiasme door het wto-hoofdkwartier in Genève, waar onderhandeld werd door vertegenwoordigers van de 153 lidstaten. Er was een wil om eruit te komen, psychologisch niet onbelangrijk bij onderhandelingen.

Van dat enthousiasme is dit jaar weinig te bespeuren. Landen zijn vooral bezig met de overheidsfinanciën en de werkgelegenheid.

Maar de wto zit niet stil. Zij heeft de afgelopen jaren opgetreden tegen protectionistische maatregelen die landen hebben genomen om 28

FORUM #15/12.08.10

de eigen economie te beschermen tegen de klappen van de kredietcrisis. Het systeem om geschillen te slechten draait goed. Had de wto dat niet gedaan, dan was een protectionismegolf zoals in de jaren dertig mogelijk geweest. En die jaren staan niet voor niets bekend als dé crisisjaren.

Ook zonder een nieuw handelsakkoord heeft de wto dus bestaansreden. Maar als een akkoord lang uitblijft, kan dat de organisatie in haar geheel gaan ondergraven. Als lidstaten het nut van de wto minder gaan inzien, waarom zouden ze zich dan nog iets aan de regels gelegen laten liggen?

De Europese Unie gooit het ondertussen over een andere boeg. In plaats van een multilateraal akkoord met alle 153 landen wordt gemikt op het sluiten van bilaterale akkoorden met afzonderlijke landen. Alhoewel bilateraal in dit verband relatief is, aangezien de Unie 27 lidstaten vertegenwoordigt. Het vrijhandelsakkoord dat de eu eind dit jaar met Zuid-Korea hoopt te sluiten, is in dit verband exemplarisch. Het zou kunnen leiden tot een besparing van 1,6 miljard euro op de importtarieven die Europese bedrijven moeten betalen. Als het lukt om dit akkoord te sluiten, wil de eu soortgelijke akkoorden sluiten met andere landen.

Europa is overigens niet de enige gesprekspartner van Zuid-Korea. Het heeft al handels-

dsm: ‘Last van traagheid’

Stille ronde

dsm heeft tot dusver geen last van protectionistische maatregelen elders in de wereld, stelt Jeroen Jochems, manager Grants & Trade Policy bij dsm. Van het uitblijven van een nieuw handelsakkoord heeft het chemieconcern wel last, “want Doha kan ons tientallen miljoenen per jaar schelen aan importtarieven”. Hij wil niet alleen de Verenigde Staten van traagheid in de besluitvorming beschuldigen. “De opkomende landen moeten het onderling ook eens worden over het pakket aan maatregelen.”

Jochems ziet bilaterale en sectorale akkoorden als interessante tussenoplossingen, maar blijft de wto het beste instrument voor een vrije wereldhandel vinden. “Beter een rules-based systeem dan helemaal geen rules.”

Bedrijven zouden druk op de Nederlandse politiek kunnen uitoefenen om meer werk te maken van hun wto-inspanningen.

Maar oproepen van Nederlandse bestuursvoorzitters van grote bedrijven, zoals tot dusver drie keer is gebeurd, kunnen volgens Jochems niet eindeloos worden herhaald. “Dan verlies je geloofwaardigheid. En uiteindelijk worden dit soort zaken toch vooral besloten in g20-verband.”

De Doha-ronde is in 2001 van start gegaan in de hoofdstad van Qatar.

De inzet was dat Europa en de VS hun landbouwsubsidies en -heffingen zouden afbouwen, en dat de ontwikkelingslanden in ruil daarvoor hun markten zouden openstellen voor industrieproducten uit het westen. In 2006 werd besloten de onderhandelingen op te schorten. In 2007 werden ze hervat, om in 2008 weer vast te lopen. Nu ging het om een beschermingsconstructie voor ontwikkelingslanden tegen de import van landbouwproducten uit het westen. Sindsdien wordt er op politiek niveau nauwelijks nog onderhandeld in wto-verband.

akkoorden met de vs, Australië, Canada en een aantal Aziatische landen gesloten. Alle energie die hierin wordt gestoken, gaat ten koste van de inspanningen om de wtoonderhandelingen weer op gang te krijgen.

Sterker: als je met elk land afzonderlijk tot overeenstemming kan komen, waarom zou je dan nog proberen om met 153 landen op één lijn te komen?

Toch blijft een wto-akkoord de eerste keus.

Multilaterale afspraken bieden duidelijkheid voor bedrijven en garanderen een gelijke behandeling. Een waaier aan bilaterale akkoorden levert een hoop rompslomp op, want elk akkoord heeft eigen regels, afwijkende regels.

Het blijft dus belangrijk dat de aandacht in de politieke hoofdsteden van de lidstaten niet verslapt. De druk op de politiek om weer om de tafel te gaan zitten, moet juist worden verhoogd door het bedrijfsleven.

Het ministerie van Economische Zaken erkent dat de huidige Doha-ronde “minder snel gaat dan veel mensen wensen”. Maar het wijst erop dat de onderhandelingen complex zijn. Ze gaan niet alleen diepgaand over verlaging van de landbouwimporttarieven, maar ook over liberalisering van de internationale markt voor industriegoederen en diensten.

De verschuivende economische macht in de wereld – van het westen naar het oosten – 29

maakt het nemen van unanieme besluiten er ook niet makkelijker op.

stemrecht Eigenlijk moet worden nagedacht over een andere manier om tot akkoorden te komen.

Want de toename van het aantal onderwerpen waarover wordt onderhandeld én de toename van het aantal onderhandelingspartners maken unanieme besluitvorming moeilijker.

Moet het one man, one vote-principe niet gewoon overboord worden gezet ten faveure van een meer gewogen stemrecht? Een gewaagde gedachte, aangezien het juist de insteek van de Doha-ronde was om de minder ontwikkelde landen een grotere stem te geven. Invoering van gewogen stemrecht staat daar haaks op.

Een andere mogelijkheid om de boel weer vlot te trekken is het sluiten van deelakkoorden. Nu is er over zo’n 80 procent van het Doha-pakket overeenstemming. De wtoregels schrijven echter voor dat alle landen met het totale pakket moeten instemmen.

Waarom zou je een deelakkoord over een bepaalde sector of handelsbelemmerende regel niet tussentijds invoeren? Anders ligt zo’n akkoord maar op de plank en verliest het gaandeweg zijn betekenis. Een deelakkoord kan ook nog een andere vorm aannemen. Een FORUM #15/12.08.10

gedeelte van de wto-leden sluit onderling een akkoord en de rest kan daar op termijn bij aanhaken.

Dit soort hervormingsvoorstellen zullen moeten wachten tot de volgende handelsronde. Het wordt immers al moeilijk genoeg om Doha succesvol af te sluiten. Een normale ronde vergt tien jaar onderhandelen en vijf jaar implementeren. In het geval van Doha kom je dan al snel uit op een jaartal tussen 2015 en 2020. Volgens de planning had er dan eigenlijk al een opvolger voor Doha moeten liggen.

Maar de huidige ronde laten voor wat zij is en meteen inzetten op iets nieuws is geen optie.

Dat zou zonde zijn van de 80 procent waarover al overeenstemming is bereikt, en bovendien is Doha nodig als tussenfase naar verdergaande liberalisering. Bijvoorbeeld ten aanzien van investeringen in het buitenland. wto-voorzitter Pascal Lamy riep de lidstaten onlangs op om af te stappen van hun tactiek en tot de kern te komen. Wat willen jullie nou echt en echt niet? Wees daar reëel in en stel geen kansloze eisen, hield hij hen voor.

Onmiddellijk gehoor aan zijn oproep zal hij niet hebben verwacht. Toch lijkt de aandacht voor handelspolitiek in Washington de laatste tijd wat toe te nemen. En Europa weet: als Amerika eenmaal heeft besloten, kan er snel veel in beweging komen. 

binnenland

Bert van Dijk: ‘ez had voortouw moeten nemen’

‘Wetenschapscampus Oss vraagt om snelle actie’ De wetenschapscampus die Oss na inkrimping van msd is toebedacht, zou zomaar een succes kunnen worden. Maar snelheid is geboden, stelt bzwbestuurder Bert van Dijk. “Anders verdwijnen de knappe koppen naar elders.”

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Erik van der Burgt

De reorganisatie die het Amerikaanse farmabedrijf msd heeft aangekondigd bij het dochterbedrijf in Oss (het vroegere Organon), hakt er stevig in. Bij de bevolking van de Brabantse gemeente, maar ook daarbuiten. Volgens de plannen die er nu liggen, wordt het bedrijf in Oss ‘afgewaardeerd’ tot productielocatie. Om het leed te verzachten heeft minister Van der Hoeven van Economische Zaken de gemeente een Life Sciences Park in het vooruitzicht gesteld.

Het is het proberen waard, reageert Bert van Dijk, bestuurslid van de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw), op het idee om een wetenschapscampus van de grond te krijgen. “Als er niets gebeurt, verdwijnen ongeveer 1.100 r&d-banen uit de gemeente om er nooit meer terug te komen. En dan hebben 30

we het nog niet gehad over het grote aantal banen dat in het kielzog van het verlies van die hoogwaardige werkgelegenheid wordt meegetrokken.” msd, de boodschapper van het slechte nieuws, is ook voorzitter van de taskforce die zich buigt over de toekomst van de bedrijfslocatie in Oss. Van Dijk wijst op het risico dat de msd-vertegenwoordiger in de afwegingen het eigen belang zwaar laat meewegen. Alleen al daarom had hij graag gezien dat het ministerie van Economische Zaken het voortouw had genomen.

De bzw, op andere manieren wél betrokken bij ‘de kwestie-msd’, staat bij de plannenmakerij rond de campus langs de zijlijn. Van Dijk had het graag anders gezien. Net zo goed als hij ook graag had gezien dat het onderwijs en FORUM #15/12.08.10

de werknemers van het bedrijf meer inbreng hadden gekregen. “Je hoeft geen individuen te polsen, maar je moet wel weten wat er leeft.

En ervoor zorgen dat dit dan ook serieus wordt meegewogen.”

Oss heeft in ieder geval een aantal unique selling points om de campus tot een succes te maken. Behalve de kenniswerkers die de gemeente rijk is, doelt Van Dijk op de aanwezigheid van hardware: gebouwen, instrumenten. “msd heeft al laten weten dat over het gebruik daarvan valt te praten.”

De bedrijvigheid op de campus moet ook alle ruimte krijgen. Nog te vaak gaan kleine, nieuwe bedrijven ten onder aan een overvloed aan regelgeving. “Ze zijn veel tijd kwijt aan papierwerk die ze beter zouden kunnen gebruiken om te werken aan hun product.”

Instelling van een regelvrije zone zou een oplossing kunnen zijn. “Laat ze maar hun gang gaan en dan na een jaar bekijken of ze alle regels naleven.”

Snel handelen is nu wel geboden, stelt Van Dijk. “Voor eind 2011 zijn die r&d-banen bij msd definitief weg. De mensen die zonder werk komen te staan, moeten gauw weer aan de slag kunnen in een omgeving die hen uitdaagt.”  www.bzw.nl Lees ook het artikel op pag. 16

rubrieksnaam

jong ondernemen

Telefoonhoes wint van thee-ei

De studentondernemers van pim presenteren zich

De hoofdprijs ging aan de bedenkers van het herbruikbare thee-ei voor gebruikte theezakjes voorbij, maar de vrouwen van studentenbedrijf pim hielden aan de strijd om de titel ‘Beste studentenbedrijf van Europa’ wél een mooie ervaring over. Winnaar werd Zwitserland.

Aan de Europese mbo-finale voor studentenbedrijven, in de derde week van juli op het Italiaanse eiland Sardinië, namen 175 studenten uit 34 landen deel. In de eindstrijd moest pim, het Nederlandse team van het St. Lucas college uit Boxtel, een aantal concurrerende teams voor zich dulden. Daaronder het Zwitserse team (met een hoesje voor de mobiele telefoon gemaakt van een fietsband).

Het netwerk Junior Achievement -Young Enterprise Europe, bestaande uit veertig organisaties in Europa (waaronder Jong Ondernemen), organiseert ieder jaar in een ander land deze finale onder studenten die via onderwijsprogramma’s leren ondernemen. In Nederland deden in schooljaar 2009-2010 bijna 9.000 mbo-ers en hbo-ers mee aan de programma’s van Jong Ondernemen. Op Europees niveau proefden de afgelopen vijf jaar alleen al meer dan een miljoen Europese mbo-studenten van het ondernemerschap en ervoeren zo zelf wat het inhoudt om ondernemer te zijn. www.jongondernemen.nl 31

FORUM #15/12.08.10

Kans op arbeids­ ongeschiktheid zelfstandigen stijgt De kans voor zelfstandigen om arbeids­ ongeschikt te worden is gestegen tot het hoogste niveau sinds 1998. Het Verbond van Verzekeraars vindt het ‘aannemelijk’ dat de economische crisis een rol speelt.

De kans om arbeidsongeschikt te worden, is voor zelfstandigen gestegen van 1,21 procent in 2008 naar 1,36 procent in 2009. Uit de gegevens van het Centrum voor Verzekeringsstatistiek (cvs), onderdeel van het Verbond van Verzekeraars, blijkt dat de zogenoemde invalideringskans voor nieuwe ziektegevallen sinds 2007 stijgt. Het afgelopen jaar was de stijging het grootst: de kans op arbeidsongeschiktheid nam toe met zo’n 0,15 procentpunt. Het aantal nieuwe ziektegevallen steeg met 14 procent. Bijkomend ‘nadeel’ voor zelfstandigen was dat de kans op herstel in het eerste ziektejaar in 2009 daalde van 33 tot 28 procent. Of de trend op zichzelf staat, of aansluit op ontwikkelingen in de totale arbeidsongeschiktheidsmarkt is volgens het Verbond moeilijk te zeggen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek noteerde in 2009 ook een stijging van het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (wia, wao, Wajong en waz), maar het ziekteverzuim was in die gevallen al eerder ingezet. Een wia-uitkering krijgt iemand immers pas na twee jaar ziekte. De cijfers over zelfstandigen gaan echter al over het eerste ziektejaar, aangezien zelfstandigen dan al een beroep kunnen doen op hun verzekering. www.verzekeraars.org

vereniging rubrieksnaam

personalia Jeanine van der Vlist is benoemd tot voorzitter van Netelcom, de branchevereniging voor de fabrikanten en leveranciers van telecommunicatie-infrastructuur in Nederland. Zij heeft het voorzitterschap overgenomen van Nils de Baar. Van der Vlist is directeur van Alcatel-Lucent Nederland.

Jan Willem van Hoogstraten wordt de nieuwe algemeen direc足 teur van energiebedrijf Taqa Energy in Nederland. Van Hoogstraten vervangt Paul van Gelder, die per 1 september als bestuursvoorzitter in dienst treedt bij Gasunie. Van Hoogstraten werkte eerder onder andere als manager bij Wintershall

32

Paul Harms is gekozen tot bestuurslid van de Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen (vna).

Met deze benoeming is het vnabestuur weer op volle sterkte.

Paul Harms

Nieuwe bestuursleden vno-ncw

FORUM #15/12.08.10

Johan van Mil, voorzitter van de Dutch Dialogue Marketing Association (ddma), is per 26 juni lid van het algemeen bestuur van vno-ncw namens ddma. Hij volgt hiermee Tom Kok op.

Henk van Hoof

van mil

Kees Linse is op 1 augustus toegetreden tot de raad van commissarissen van Akzo Nobel Nederland bv. Hij volgt Sybilla Dekker op, die na twee jaar heeft besloten om een andere keuze te maken binnen haar omvang足 rijke pakket van werkzaamheden.

Linse was voor Shell onder meer actief als voorzitter van het Nederlandse pensioenfonds, als director van het Common Infrastructure Management en als executive vice president voor

Henk van Hoof, voorzitter college van bestuur van de Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs (lvo) is vanaf 24 juni lid van het algemeen bestuur van vno-ncw namens de lwv. Hij volgt Cock Aquarius op. lvo

Jeanine van der Vlist

Bart Jan Koopman

Harms is algemeen directeur Athlon Car Lease Nederland.

Contracting and Procurement.

Daarvoor bekleedde hij functies bij Basell, Montell en Shell in binnen- en buitenland. Daarnaast is hij actief geweest in bestuursfuncties voor industrieassociaties als cefic, vnci en apme.

vna

(Basf). Hij begon zijn carri竪re bij Shell International.

netelcom

Bart Jan Koopman is per 1 juli benoemd tot directeur van de organisatie voor export en internationaal ondernemen Fenedex.

Tot 2009 was hij werkzaam bij AkzoNobel en heeft daar ruim 22 jaar in verschillende internationale senior management functies geopereerd, onder andere als marketing director van de Global Business Unit Decorative Coatings, directeur van AkzoNobel Decorative Coatings Nederland en directeur AkzoNobel Decorative Coatings Europa. Koopman volgt Frank Hauwert op, die per dezelfde datum met pensioen gaat. fenedex

足

Johan van Mil

rubrieksnaam

Kop meer inleg

Werknemers hebben vorig jaar 908 miljoen euro ingelegd op levenslooprekeningen, ruim 10 procent Tekstmeer dan het jaar ervoor. Daarnaast hebben ze urlvorig jaar 164 miljoen euro opgenomen, ruim 35 procent meer dan een jaar eerder. Het tegoed op de levensloopregelingen bedroeg eind 2009 bijna 3,3 miljard euro. Dit blijkt uit cijfers van het Verbond van Verzekeraars. Na de introductie van de levensloopregeling in 2006, daalde elk jaar de inleg. In 2009 werd deze daling omgebogen in een aanzienlijke stijging. Een van de redenen daarvoor zou de discussie over de verhoging van de aowleeftijd kunnen zijn. www.verzekeraars.org

meer overslag Zeeland Seaports heeft het eerste halfjaar van 2010 goede zaken gedaan. De overslag in de havens van Borsele, Vlissingen en Terneuzen groeide met 25 procent tot bijna 16,5 miljoen ton. Het was voor het laatst in het eerste halfjaar van 2008 dat een dergelijke score werd behaald.

De stijging deed zich vooral voor in de overslag van natte en droge bulk (waaronder olieproducten en ertsen). Een flinke groei was er ook bij de landbouwproducten en auto’s. www.zeeland-seaports.com

vijf miljard Nederlanders hebben vorig jaar ruim vijf miljard euro ingelegd voor individuele spaarrekeningen en verzekeringen, bedoeld om onder fiscaal gunstige voorwaarden te sparen voor hun oude dag of de aflossing van een hypotheek. Dat blijkt uit een analyse van het Centrum voor Verzekeringsstatistiek (cvs) van het Verbond van Verzekeraars. Van het totaal gespaarde bedrag kwam ruim één miljard euro op het conto van bankspaarproducten. De overige ruim vier miljard werd ingelegd bij levensverzekeraars. www.verzekeraars.org

33

evo wil vaart achter marktwerking spoor eu-lidstaten maken veel te weinig tempo met de marktwerking op het spoor.

Gevolg is dat de Europese handel en industrie uit onvoldoende aanbieders kunnen kiezen voor het vervoer van hun goederen per spoor, stelt verladersorganisatie evo.

Tergend langzaam. Zo kwalificeert evo het tempo waarmee eu-lidstaten marktwerking op het spoor (het zogenoemde eerste spoorpakket) invoeren. De Europese Commissie had aangekondigd in te grijpen en dertien lidstaten naar het Europese Hof van Justitie te verwijzen. En transportcommissaris Kallas zou daar bovenop eisen stellen op het gebied van het vrijgeven van de spoormarkt. Maar hij heeft dit laatste zonder verdere uitleg tot half september uitgesteld. Onacceptabel, vindt de organisatie.

Het eerste spoorpakket dwingt lidstaten de markt te openen voor buitenlandse concurrenten, de beheerder van het spoor een meer zelfstandige rol te geven en de spoorcapaciteit op een eerlijke manier te verdelen. De 21 lidstaten die achterlopen bij de invoering van de richtlijn doen dat volgens evo om hun staatsspoorwegmaatschappij te beschermen tegen efficiëntere en servicegerichte commerciële dienstverleners.

De organisatie ziet meer concurrentie op het spoor als de sleutel tot een betere dienstverlening. Pas dan kan het spoor een serieus alternatief worden voor het overbelaste wegennet, de toekomstige groei van het goederenvervoer opvangen en (daardoor) een positieve bijdrage leveren aan het verminderen van co2-uitstoot. De Europese Commissie moet nu handelen en verdergaande eisen stellen, aldus evo. www.evo.nl

Duitse deelstaat laat ecocombi vallen De Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen wil niet meedoen aan een landelijke proef met extra lange vrachtautocombinaties, de zogenoemde ecocombi’s. Vervoerders en verladers verenigd in tln en evo reageren teleurgesteld. Zij hopen het besluit alsnog van tafel te krijgen.

Nordrhein-Westfalen is voor Nederlandse vervoerders en verladers de belangrijkste deelstaat van Duitsland. Het afhaken van de deelstaat bij de proef pakt voor hen dan ook slecht uit. Veel vervoerders gingen er vanuit dat ze straks met ecocombi’s naar Duitsland konden gaan rijden. De kans daarop is nu een stuk verkleind.De aankondiging komt voor tln en evo als een grote verrassing. Als een van de eerste deelstaten heeft Nordrhein-Westfalen tussen 2005 en 2007 proeven gehouden met ecocombi’s. De resultaten daarvan waren zeer positief. De deelstaat was samen met andere deelstaten als Niedersachsen en Thuringen ook altijd een voortrekker in het toestaan van ecocombi’s in Duitsland.

Maar met de komst van de nieuwe deelstaatregering is het positieve beeld over de inzet van ecocombi’s radicaal gewijzigd. Volgens de verkeersminister van Nordrhein-Westfalen vormt deelname aan de proef een te grote belasting voor het wegennetwerk. Het toestaan van ecocombi’s zou ook niet in lijn zijn met de milieu- en verkeersdoelstellingen van de deelstaat. Bovendien ziet hij problemen met de verkeersveiligheid.

Het besluit komt volgens tln en evo des te vreemder over omdat de Duitse spoorwegen, traditioneel de grootste tegenstander van ecocombi’s, recent tot het inzicht zijn gekomen dat voor de groei van het goederenvervoer ook de andere modaliteiten nodig zijn. Zij staan in dat kader juist positiever tegenover de komst van ecocombi’s. www.tln.nl | www.evo.nl FORUM #15/12.08.10

vereniging rubrieksnaam

bovag

bovag maakt vakantiegangers blij slecht plan Patiënten zijn slechter af als dure geneesmiddelen die zij nu nog buiten het ziekenhuis voorgeschreven kunnen krijgen, straks uitsluitend onder de ziekenhuiszorg vallen. Volgens Nefarma leidt deze overheveling tot een verminderde toegang tot de nieuwste, innovatieve geneesmiddelen. De beoogde kostenbesparing die aan het plan ten grondslag ligt, is sneller te realiseren door over te stappen op één prestatiebekostigingssysteem, aldus Nefarma. www.nefarma.nl

goed getest

Hoe krijg je meer bezitters van kleine auto’s zover dat ze in vakantietijd hun ‘koekblikje’ verruilen voor een grotere huurauto? Die vraag hield autoverhuurders al langer bezig. Brancheorganisatie bovag bedacht er een ludieke omruilactie voor. Vier nietsvermoedende vakantievierders die op 23 juli met een kleine auto arriveerden bij grensovergang Hazeldonk, konden hun weg vervolgen in een ruime stationwagen.

Steeds meer mensen kiezen voor een kleinere auto. Volgens bovag een logische stap, maar wel een waar haken en ogen aan zitten als het er echt op aankomt, zoals tijdens de vakantie. Want waar raak je dan al die bagage kwijt? Bezitters van oudere auto’s en klassiekers hebben een ander, maar wel vergelijkbaar probleem; zij zien er vaak tegenop om grote afstanden te rijden met hun auto. Volgens bovag hebben

De Nederlandse banken die in juli zijn onderworpen aan een stresstest, hebben deze met succes doorstaan. Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (nvb) bevestigt dit resultaat dat banken hun verantwoordelijkheid nemen voor het borgen van de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel. De nvb stelt dat banken lessen trekken uit de financiële crisis en hard werken aan het versterken van hun risicomanagement en het vergroten van hun kapitaalbuffers. www.nvb.nl

autoverhuurders de oplossing (groter, ruimer en comfortabeler) in huis.

www.bovag.nl

vouchers succesvol

Lage btw hoveniers levert duizenden banen op Een verlaging van het btw-tarief op hoveniersdiensten aan particulieren, kan ruim drieduizend nieuwe banen opleveren.

Dat blijkt uit een studie in opdracht van branchevereniging vhg.

De verlaging van het btw-tarief van de huidige 19 naar 6 procent levert de hoveniersbedrijven ook meer omzet op. Het Landbouw Economisch Instituut (lei), dat het onderzoek voor de vhg uitvoerde, denkt dat een omzetstijging van zo’n 16 procent (tot 935 miljoen euro) tot de mogelijkheden behoort.

De wens tot verlaging van het btw-tarief op hoveniersdiensten staat al langer op het verlanglijstje van de branche. In 2006 34

besloot de Europese Commissie tot een proef met een lager tarief. Daarbij werden een aantal sectoren aangewezen, waaronder fietsenmakers, kappers, schoenlappers en schilders. Na een evaluatie besloot de Commissie in 2009 de proef om te zetten in een definitieve regeling. Ook schoonmaak, glazenwassen en onderhoud en renovatie aan particuliere woningen vallen sindsdien onder de regeling. Juist omdat onderhoud in en aan huis onder de regeling valt, is het volgens de vhg verdedigbaar dat ook het onderhoud rond het huis (lees: de tuin) er onder valt. Helaas is de Europese Commissie daarin (nog) niet meegegaan. www.vhg.org FORUM #15/12.08.10

Bij de Werkpleinen in Zutphen, Apeldoorn en Deventer zijn een maand na de introductie zeventig aanmeldingen binnengekomen voor een zogenoemde jongerenvoucher. Deze waardebon van 2.500 euro is in het leven geroepen ter bestrijding van de jeugdwerkloosheid. Hij is bestemd voor werkgevers die voor minimaal zes maanden een jongere tot 27 jaar aannemen. Zij kunnen het netto bedrag inzetten voor loonkosten, begeleiding en scholing. Bedrijven die met financiële steun een jongere in dienst willen nemen, kunnen zich via www.versbloedcadeau.nl aanmelden. De jongerenvouchers zijn een initiatief van een aantal organisaties in de regio Stedendriehoek, waaronder vno-ncw Midden, Kamer van Koophandel, uwv Werkbedrijf, leerwerkbedrijfsverband colo en gemeenten. www.vno-ncwmidden.nl

rubrieksnaam

Omzet mode blijft achter De ontwikkeling van de omzet van de modedetailhandel hapert.

Brancheorganisatie cbw-mitex schrijft dat toe aan het moeizaam verlopende herstel van het consumentenvertrouwen.

De afzet in de modedetailhandel daalde in de eerste zes maanden van dit jaar met 6,4 procent.

Doordat de prijzen gemiddeld met 3,4 procent stegen, bleef de

omzetachterstand beperkt tot 1,7 procent. De beste maand voor de sector was maart. Er werd 9,1 procent meer omgezet dan in dezelfde maand het jaar ervoor.

De omzetachterstand komt niet helemaal als een verrassing. Eerder sprak cbw-mitex al de verwachting uit dat 2010 qua omzetontwikkeling zo’n 2 procent zou achterblijven op 2009. www.cbwmitex.nl

agenda vno-ncw West

Maandag 6 september

Vrijdag 20 augustus

Regio Arnhem-Nijmegen

Regio Rotterdam

Ledenbijeenkomst

Midsummerdrinks

Kijk voor meer informatie op

Donderdag 26 augustus

www.vno-ncwmidden.nl

Poortwachtercentrum Noord-Holland Zuid

vno-ncw Noord

Poortwachterbijeenkomst

Vrijdag 3 september

Maandag 30 augustus

jno Ondernemersgala Diner

Regio RijnGouwe

jno Ondernemersgala

Bedrijfsbezoek Oasen te Gouda

Woensdag 8 september

Donderdag 2 september

Nieuwe Ledenbijeenkomst

Regio Den Haag

Kijk voor meer informatie op

Workshops over ‘Het nieuwe werken’

www.vno-ncwnoord.nl

Kritiek op voorstel Aanbestedingswet

Dinsdag 7 september

Het voorstel voor een nieuwe Aanbestedingswet zoals dat er nu ligt, is niet goed genoeg, oordeelt fme. De reactie van de organisatie volgt op de goedkeuring van het wetsvoorstel door de ministerraad.

35

FORUM #15/12.08.10

lwv

Poortwachterbijeenkomst

Vrijdag 27 augustus

Woensdag 8 september

Regio Zuid-Limburg

Regio Rotterdam

lwv-Preuve

Kringbijeenkomst bij het Erasmus

Woensdag 1 september

mc met als thema ‘Het Erasmus mc

Regio Roermond

wordt steeds ondernemender en

Kennismakingsbijeenkomst

innovatiever’. Spreker is Huib Pols,

Kijk voor meer informatie op

vice-­voorzitter raad van bestuur

www.lwv.nl

Erasmus mc erasmus mc

fme stelt tevreden vast dat de minister van Economische Zaken het bedrijfsleven is tegemoetgekomen door voor opdrachten boven de Europese drempels meer uniforme regels in te voeren met meer aandacht voor redelijkheid en proportionaliteit. Ook het plan om een klachtenregeling in te voeren, die tussentijds bijstellen van fouten in aanbestedingsprocedures mogelijk maakt, kan op sympathie van de organisatie rekenen.

Kritiek is er ook. Onder de Europese drempels, waar het gros van de opdrachten onder valt, kiest de minister alleen voor zachte ingrepen, zoals handreikingen. fme betreurt de vrijblijvendheid hiervan. Het risico bestaat dat het woud aan verschillende lokale regels niet verdwijnt, aanbestedende diensten te risicomijdend blijven en de toegang tot aanbestedingen voor vooral mkb-bedrijven beperkt blijft.

De huidige aanbestedingspraktijk is voor veel ondernemers een blok aan het been, stelt fme. Het aanbestedingsbeleid is verworden tot een juridisch proces met disproportionele, onnodig zware eisen. Aanbestedende diensten ontberen vaak de kennis over de markt en zijn nadrukkelijk bezig met het mijden van risico’s.

Groot probleem is de trend om van verschillende opdrachten één megaopdracht te maken (het clusteren) die zo groot is dat mkb-bedrijven geen kans maken. De vrees bestaat dat lokale overheden door de bezuinigingen nog meer risicomijdend zullen optreden, de laagste prijs voorrang geven boven kwaliteit en meer opdrachten zullen clusteren. De wet zou volgens fme pas echt van betekenis zijn als er ook een beperking op het samenvoegen van opdrachten wordt opgenomen. Ook zou er een verbod moeten komen op onredelijk zware gunning- en selectie-eisen en contractvoorwaarden. Alleen zo kunnen de administratieve lasten bij aanbestedingen echt worden teruggebracht en maken mkb-bedrijven een eerlijke kans. www.fme.nl

Poortwachtercentrum Amsterdam

bzw Woensdag 1 september Regio Helmond Lunchbijeenkomst Donderdag 2 september Regio Moerdijk Nazomerborrel Dinsdag 7 september Regio Midden- en Noord Zeeland

Huib Pols

Lunchbijeenkomst

Kijk voor meer informatie op

Regio Bergen op Zoom

www.vno-ncwwest.nl

Zomerborrel

vno-ncw Midden

Woensdag 8 september bzw Zeeuws-Vlaanderen

Donderdag 2 september

Lunchbijeenkomst

Regio Flevoland

bzw Roosendaal

Ondernemersworkshop Kansrijk

Nazomerborrel

Ondernemen

Kijk voor meer informatie op

Vrijdag 3 september

www.bzw.nl

Regio Achterhoek Bezoek aan Wijndomein ­Besselinkschans te Lievelde

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

modint

Frans van der Hoorn (Modint) De modesector is sterk internationaal georiënteerd. Voor branche­ organisatie Modint was de stap naar Duitsland dan ook klein. “We proberen onze klant zover ­mogelijk te volgen”, aldus Frans van der Hoorn, directeur van de kersverse Modint GmbH.

Een Nederlandse brancheorganisatie in Duitsland. Dat hoor je niet vaak.

“We zijn misschien wel de enige brancheorganisatie met een buitenlandse vestiging. Het heeft te maken met ons businessmodel. Op verenigingniveau doen we aan collectieve belangenbehartiging. Maar het bijzondere is dat we onder die vereniging een commerciële vennootschap hebben hangen die diensten aanbiedt aan de leden van de vereniging. En daarvoor zagen we ook mogelijkheden in het buitenland.”

Wat was de reden voor deze stap?

“De handel is internationaal. We wilden onze klanten volgen en ondersteunen bij het zakendoen over de grens. En Duitsland is het land

waar de belangrijkste handelsstromen liggen. Vandaar dat we daar ook ons eerste steunpunt hebben geopend. We richten ons ermee op onze Nederlandse klanten in Duitsland. Maar omgekeerd ook op Duitse bedrijven die de Nederlandse markt willen betreden of daar al actief zijn.”

Wel apart dat u ook Duitse ondernemingen wilt gaan bijstaan…

“Een van de redenen om het te doen is dat German Fashion, onze buitenlandse zusterorganisatie, dit soort dienstverlening niet biedt. We treden in Duitsland overigens niet op als brancheorganisatie. Dat willen én kunnen we niet. We zijn er alleen actief als service-bv. Met dienst­ verlening op het gebied van kredietverzekering, factoring en incasso.

Maar ook met oplossingen voor marketingvraagstukken.”

Zit er meer in de pijplijn?

“Eerst maar eens kijken hoe het in Duitsland gaat. Maar er zijn zeker mogelijkheden voor verdere expansie. Na Duitsland is België een belangrijk handelsland. En daarbij blijft het wat ons betreft niet. We willen het netwerk van de International Apparel Federation – het wereldwijde platform voor internationale bedrijven in kleding en textiel – benutten om onze diensten nog internationaler aan de man te brengen. Ik zie daarvoor zeker kansen.” www.modint.nl

Elektrisch rijden in stroomversnelling

Pleidooi voor extra bussen

Dankzij een goede samenwerking van private en publieke partijen zijn grote stappen gezet naar een versnelde introductie van elektrische voertuigen. Die positieve boodschap brengt het Formule E-team in haar voortgangsrapportage elektrisch rijden.

Door een kapotte bovenleiding rijden langere tijd minder treinen tussen Hoofddorp, Lelystad en Schiphol. Vervoerders en verladers verenigd in tln en evo pleiten voor de inzet van extra bussen.

Alleen dan blijft de economische schade door files binnen de perken.

Het Formule E-team, met daarin onder meer vertegenwoordigers van de rai Vereniging, meldt als wapenfeiten de overeenstemming over standaard stekkers, de universele toegang tot oplaadpalen en de ‘voortvarende’ start van diverse subsidieprogramma’s.

Uit de voortgangsrapportage blijkt dat de auto-industrie de ontwikkeling van elektrisch rijden zeer voortvarend oppakt. Sneller dan voorzien komen er de komende jaren grote aantallen elektrische auto’s beschikbaar. Daarbij is de plugin hybride voor de meeste fabrikanten de tussenstap naar volledig elektrische voertuigen.

De overheid werkt de komende maanden aan een regeling die het voor potentiële kopers aantrekkelijker maakt om een elektrisch voertuig aan te schaffen. rai Vereniging is vertegenwoordigd in het kernteam van het Formule E-team en levert een actieve bijdrage aan de door Formule E-team ingestelde werkgroepen. Daarnaast levert de organisatie via haar Platform elektrische mobiliteit een bijdrage aan het stimuleren van elektrisch rijden. www.raivereniging.nl

36

FORUM #15/12.08.10

De reparatie van de bovenleiding valt samen met werkzaamheden aan de snelwegen A1, A10 Zuid, A9 en A4. Rijkswaterstaat hoopte een deel van de automobilisten te verleiden om tijdens de werkzaamheden met de trein te reizen. Dat wordt nu een stuk lastiger. tln en evo verwachten dat door de wegwerkzaamheden en de uitval van treinen vooral de filedruk op de A1 tussen Diemen en Muiderberg sterk zal toenemen. Inzet van extra bussen moet het leed van de automobilisten helpen verzachten. www.tln.nl

rubrieksnaam

‘Praktijk aanbestedingen kan nog altijd beter’ veneca

Klimaatverandering zorgt voor meer schade

Hans Rijnierse (r) en Wouter Stolwijk tonen het eerste exemplaar van het Veneca-jaarbericht

“Het lukt ons goed om het aandeel duurzame producten en duurzame werkwijzen snel te laten groeien. En dat zónder dat de kosten de pan uitrijzen.” Het was een van de weetjes uit het Veneca Jaarbericht 2009, die Hans Rijnierse tijdens de jaarbijeenkomst van Veneca in Utrecht met zijn publiek deelde.

Wouter Stolwijk, directeur van het expertisecentrum aanbestedingen PIANOo, kreeg van Rijnierse het eerste exemplaar van het Jaarbericht uitgereikt. De Veneca-voorzitter benadrukte dat het expertisecentrum een belangrijke gesprekspartner van Veneca is. Rijnierse roemde Stolwijk vanwege de open dialoog waar hij voor staat en zijn initiatief om de jaarbijeenkomst het karakter van een ‘marktontmoeting’ te geven, waar tussen PIANOo, Veneca, overheidsinkopers, cateraars en vertegenwoordigers van tal van instanties werd gediscussieerd over de praktijk van aanbestedingen.

Rijnierse hamerde op het belang van een voortdurende dialoog tussen cateraars en opdrachtgevers over nieuwe stappen, bijvoorbeeld op het gebied van verduurzaming.

Maar, zo zei hij, de vaak strakke regelgeving rond aanbestedingen bemoeilijkt die dialoog.

“Het is zoeken naar de beste manier om daar wat aan te doen. TenderNed van PIANOo zal straks hopelijk ook helpen om aanbestedingen soepeler te laten verlopen. Speciaal voor de cateringaanbestedingen is er nu al een mooi hulpmiddel: de AanbestedingsRoute Contractcatering. Met dit instrument kunt u een aanbesteding op dezelfde manier opstellen als uw belastingaangifte.”

Volgens Rijnierse moeten op het gebied van aanbestedingen nog wel wat drempels worden geslecht. Hij noemde als voorbeeld de onbeperkte aansprakelijkheid. “Een irreële eis, die zelfs gezonde bedrijven in geval van calamiteit of ramp tot een faillissement zou kunnen brengen.” Ook maakt hij zich zorgen over het risico van bundeling van inkoopmacht.

“Het leidt tot minder kansen voor kleinere organisaties om mee te doen. En het verstoort gezonde concurrentie.” Kritisch was hij verder over de betalingstermijnen. “Die zijn nog steeds te lang, die moeten écht korter.” www.veneca.nl 37

FORUM #15/12.08.10

Bij ongewijzigde bouwmethoden zorgt klimaat­ verandering de komende jaren in Nederland voor meer schade aan woningen. Dat valt op te maken uit een studie naar de impact van klimaatverandering op particuliere opstal- en inboedel­verzekeringen.

De studie is uitgevoerd door het Centrum voor Verzekeringsstatistiek (cvs), onderdeel van het Verbond van Verzekeraars. Volgens het onderzoek kan vooral de verwachte toename van heftige regenbuien in de zomermaanden leiden tot een toename van het aantal claims wegens neerslagschade. Uitgaande van klimaatscenario’s van het knmi tot 2050 loopt de schade per intense regenbui bij opstalverzekeringen naar verwachting met 6 tot 22 procent op. De afgelopen tien jaar trad de grootste schade op tijdens de januaristorm van 2007 met ruim 300 miljoen euro schade. Op 28 februari dit jaar werd bij een storm voor circa 23 miljoen euro schade aangericht. www.verzekeraars.org

Handel gebruikte jachten trekt aan In het eerste kwartaal van 2010 zijn 28 procent meer gebruikte jachten verkocht dan in dezelfde periode het jaar ervoor. Dat melden de jachten scheepsmakelaars aangesloten bij hiswa Vereniging.

Ties van Os, voorzitter bedrijfsgroep hiswa Makelaars, is tevreden over de opgaande lijn in de verkopen. Ook met de verkoopprijzen gaat het de goede kant op; deze lijken zich langzamerhand te stabiliseren na een forse daling in 2009. Van Os schrijft de positieve ontwikkeling toe aan de (extra) inspanning die zijn collega’s zich hebben getroost. Het mooie weer van afgelopen weken en de zomervakantie betekenen mogelijk een verdere stimulans voor de bootverkoop. In 2009 verwisselden in de zomerperiode, haaks op wat gebruikelijk is, meer boten van eigenaar. “Als dat beeld zich dit jaar herhaalt, dan kunnen we wellicht de positieve lijn voor 2010 doortrekken”, aldus Van Os. www.hiswa.nl

vereniging rubrieksnaam

nvz wil duidelijkheid van minister Klink

de prijs Best gewaardeerde winkelketens gfk panel services

2010

De mensen van Setpoint zijn blij met hun overwinning

Winnaars… …de modeketens Esprit en Setpoint Beloond met… …de titel Best gewaardeerde winkelketen 2010. Een jaarprijs van marktonderzoeksbureau GfK Panel Services Benelux voor de best gewaardeerde dames- en herenmodewinkel. Dit jaar werden 29 ketens beoordeeld. Esprit hield er de prijs voor damesmode aan over. Setpoint won, net als het jaar ervoor, de prijs voor herenmode. De vertegenwoordigers van beide bedrijven gingen naar huis met een reuzenbeker, een oorkonde en champagne.

Juryoordeel… …in dit geval het oordeel van de onderzoekers van GfK Panel Services (gebaseerd op het consumentenonderzoek: “Esprit wist zich te onderscheiden op basis van vakkundigheid van het personeel en presentatie. Setpoint dankt haar eerste plaats aan de hoge waardering voor expertise, vriendelijkheid, behulpzaamheid personeel en aanwezigheid van de juiste maat.” www.cbwmitex.nl

De minister stelt dat ziekenhuizen in 2009 de budgetten met 549 miljoen euro hebben overschreden. Als de zogenoemde doelmatigheidskorting van 150 miljoen euro daarbij wordt opgeteld, brengt dat de totale korting op 699 miljoen euro, ongeveer 5 procent van de totale ziekenhuisomzet.

Volgens de nvz ontbreekt een deugdelijke analyse en een onderbouwing van de overschrijding. “Concrete en juiste gegevens op tafel leggen is een chronisch probleem voor het ministerie van Volksgezondheid”, verzucht de organisatie. Zij heeft daarom besloten een beroep te doen op de Wet Openbaarheid van Bestuur (wob) om het departement zover te krijgen om de informatie vrij te geven op basis waarvan de overschrijding is vastgesteld. Als aantoonbaar sprake is van een overschrijding, vindt de nvz dat de primaire verantwoordelijkheid ligt bij de zorgverzekeraars. Volgens de organisatie kunnen ziekenhuizen worden afgerekend op de kwaliteit van zorg, maar niet op het feit dat zij zorg leveren die zorgverzekeraars bij hen hebben gecontracteerd. De nvz vindt dat de minister verzekeraars op hun inkoopverantwoordelijkheid moet aanspreken. Rücksichtslos doorvoeren van een extra korting van 549 miljoen euro heeft voor instellingen verstrekkende gevolgen. www.nvz-ziekenhuizen.nl

Reders blij met uitbreiding tonnageregeling De tonnageregeling voor de ­zeescheep­­vaart is uitgebreid. Nu vallen ook kabel­leggers, pijpen­ leggers, onderzoeksschepen en kraanschepen er onder. De Koninklijke Vere­niging van Neder­­ landse Reders (kvnr) reageert tevreden.

Uitgereikt op…. …5 juli bij de prijswinnaars op kantoor.

Reden…. ...de hoogste waardering in een grootschalig onderzoek onder circa 8.000 consumenten.

38

Minister Klink van Volkgezondheid wil de ziekenhuizen volgend jaar een korting van 549 miljoen euro opleggen. De vereniging van ziekenhuizen nvz start een wob-procedure om in beeld te krijgen hoe de bewindsman aan dit bedrag komt.

De al langer bestaande tonnageregeling is een manier om de belastbare winst uit zeescheepvaart te berekenen – en daarmee de te betalen winstbelasting. De regeling moet Nederlandse reders een eerlijke(r) concurrentiepositie bieden tegenover buitenlandse collega’s. kvnr-voorzitter Tineke FORUM #15/12.08.10

Netelen­bos is duidelijk over de aanpassing van de regeling. “Dit is een goede stap in de richting van een verbeterde concurrentiepositie van de Nederlandse zeevaartsector. Maar om te kunnen blijven concurreren met landen buiten Europa zijn verdere aanpassingen nodig. Wij hopen dat het nieuwe kabinet verder gaat op de koers die door minister De Jager van Financiën is ingezet.”

De maatregel was al aangekondigd, maar is nu goedgekeurd door de Europese Commissie. Het uitgebreide regime gaat met terugwerkende kracht per 1 januari in. www.kvnr.nl

rubrieksnaam

Kop druk op ict

De ict-bestedingen staan zwaar onder druk. De overheid is de grote ‘boosdoener’, zo blijkt uit Tekst de ict Barometer van Ernst & Young. Voor de url komende maanden verwacht 25 procent van de managers in overheidsdienst dat de bestedingen aan hardware (computers en dergelijke) zullen groeien. Bij een meting in mei was dat nog 41 ­procent. Voor de bestedingen aan software geldt een vergelijkbaar beeld: 39 procent van de overheidsmanagers verwacht nog een groei, tegen 53 procent bij de voorgaande meting. www.ey.nl

weer meer auto’s In juli zijn in Nederland 38.603 nieuwe personenauto’s geregistreerd, 15,2 procent meer dan in dezelfde maand het jaar ervoor. Dat valt op te maken uit cijfers van bovag en rai Vereniging.

Tot en met juli werden 308.717 personenauto’s geregistreerd, 21,2 procent meer dan in dezelfde periode het jaar ervoor. Het feit dat voor de achtste maand op rij een stevige plus wordt genoteerd ten opzichte van crisisjaar 2009 wijst volgens bovag en rai Vereniging op een ‘bestendig herstel’ van de Nederlandse markt. www.bovag.nl | www.raivereniging.nl

slechtere positie Het Provinciaal Milieu Plan 2011-2014 (pmp) is door de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) kritisch ontvangen. Onvrede is er over de toegenomen en vaak onnodige regelgeving. Juist omdat deregulering hoog op de agenda staat bij het provinciebestuur hoopte de bzw hierover iets terug te vinden in het pmp. In plaats daarvan houdt het het huidige complexe en gefragmenteerde milieubeleid in stand, of voegt daar zelfs bepalingen aan toe. De organisatie pleit voor aanpassing van het plan ter bescherming en versterking van de concurrentiekracht. www.bzw.nl

39

Nijmegen duurte-eiland voor ondernemers Ondernemers in Centraal-Gelderland worden geconfronteerd met steeds hogere gemeentelijke lasten. Nijmegen spant onverminderd de kroon. Dit blijkt uit onderzoek van de Kamer van Koophandel. vno-ncw Midden vindt dat gemeenten zouden moeten investeren in ondernemers in plaats van ze op kosten te jagen.

Op verzoek van vno-ncw Midden en mkbNederland stelt de Kamer van Koophandel Centraal Gelderland ieder jaar een Monitor lokale lasten op. In dit rapport worden de ontwikkelingen van de tarieven voor onroerende zaakbelasting, rioolrecht, toeristenbelasting en bouwleges onderzocht.

Daarnaast worden de heffingen die de wa-

terschappen jaarlijks in rekening brengen bij de bedrijven in beeld gebracht.

Vorig jaar wezen vno-ncw Midden en mkbNederland al op hoge lasten en de grote verschillen tussen lokale overheden. Uit de monitor lokale lasten 2010 blijkt dat er maar weinig is veranderd. De organisaties pleiten al sinds 2005 voor lagere lasten en uniformiteit in de lasten. De monitor laat duidelijk zien dat dit signaal aan dovemansoren is gericht. Toch herhalen ze hun pleidooi voor een zoektocht naar eenduidigheid tussen gemeenten. Ondernemers komen dan niet voor verrassingen te staan als zij een nieuwe vestiging willen beginnen of gaan verhuizen. www.vno-ncwmidden.nl

Gemengde gevoelens bij bankenplannen Gematigd positief. Zo oordeelt de Nederlandse Vereniging van Banken (nvb) over de voorstellen van de Commissie Depositogarantiestelsel voor een veiliger en solider financieel stelsel.

De commissie doet volgens de nvb een aantal goede voorstellen om te komen tot een veiliger en solider financieel stelsel – met maximale harmonisatie als uitgangspunt. Zo wordt het dekkingsbedrag in heel Europa gesteld op 100.000 euro, wordt voorgesteld om over te gaan op een vooraf gefinancierd fonds gebaseerd op risicopremies en wordt meer informatie verstrekt over de werking van het depositogarantiestelsel.

Kritisch is de nvb over de verdere verkorting van de uitkeringstermijn. Volgens de organisatie werken de banken op dit moment hard aan een verkorting tot twintig werkdagen.

Eerdere ervaringen leren bovendien dat er ook andere mogelijkheden zijn om sneller gedeeltelijke uitkeringen te doen. Als voorbeelden hiervan noemt ze de mogelijkheid om drie keer geld op te nemen bij andere banken en het verschaffen van een voorschot.

De nvb vindt het niet verstandig om de dekking van het Depositogarantiestelsel uit te breiden naar middelgrote en grote bedrijven. Volgens de organisatie is het stelsel in ­principe alleen bedoeld om ervoor te zorgen dat de kleine particuliere spaarder zijn geld snel terugkrijgt. www.nvb.nl

FORUM #15/12.08.10

buitenland

Merkel zet mes in overheidsuitgaven Op papier zet de Duitse kanselier Angela Merkel het mes in de begroting. Zo’n tachtig miljard euro willen onze oosterburen de komende jaren bezuinigen, meer dan elk ander land in de Europese Unie. Wat betekent dat voor het Duitse bedrijfsleven?

Tekst: Rob Savelberg | Foto: Treblin/anp

Tot nog toe laveert de grootste eu-lidstaat aardig door de crisis. De banken werden met 480 miljard euro gered, in gevaar geraakte ondernemingen kregen geld of garanties, net als de Grieken en andere Zuid-Europese landen. De auto-industrie werd met de schrootpremie overeind gehouden en bedrijven konden met de hulp van het door de overheid gefinancierde ‘Kurzarbeitergeld’ hun personeel behouden.

Voor haar crisisbeleid sinds het uitbreken van de kredietcrisis drie jaar geleden heeft Merkel lof gekregen van diverse wetenschappelijke instituten en denktanks. Nu trekt de Duitse economie weer aan, de export loopt op rolletjes, ook de werkloosheidscijfers zijn beter dan verwacht. Maar is het grote bezuinigingspakket onder deze voorzichtig positievere omstan40

digheden de juiste maatregel? Of brengt het liberaalconservatieve kabinet-Merkel, dat in eigen land al maandenlang onder vuur ligt, de net weer aantrekkende economie in gevaar?

De Duitse industriebond bdi is hier niet zo bang voor. Volgens de ondernemingsorganisatie is het besluit een ‘slimme stap’: “Het is goed dat de regering in de uitgaven snijdt”, zegt Arndt Kirchhoff, voorzitter van de middenstandscommissie van het bdi in Berlijn. De overheid verkleint onder meer de Bundeswehr en het aantal ambtenaren. Kirchhoff is niet bang dat de Duitse economische groei, hoger dan in Nederland, in gevaar is. “Het betreft geen overheidsinvesteringen, bijvoorbeeld voor infrastructuur of educatie.” Merkel wil volgend jaar 11 miljard euro bezuinigen. Zakenkrant Financial Times noemt het ‘drastisch’, FORUM #15/12.08.10

maar niet vergeten moet worden dat Duitsland een bruto nationaal product kent van dik 2,4 biljoen euro, de vijfde economie van de wereld. En bij een staatsschuld van 1,7 biljoen euro en ruim 65 miljard euro nieuwe schulden in 2010 moet er nog een hoop gebeuren.

Wie moeten er inleveren? In Duitsland krijgen de energiebedrijven er met een speciale atoomstroombelasting van 2,3 miljard euro per jaar van langs, net als de Duitse vliegmaatschappijen met een kerosinetaks. “Bedenkelijk”, meent Kirchhoff. Grote bedrijven als rwe en Lufthansa waren woedend. Bij het energieconcern uit Essen, inmiddels eigenaar van Essent, was te horen dat geplande investeringen dan niet konden doorgaan. Nog hogere energieprijzen zijn ook goed mogelijk.

Lufthansa-chef Wolfgang Mayrhuber vreest dat buurlanden met vliegvelden in de buurt van de grens van de nieuwe vliegbelasting profiteren. Lufthansa-prijsvechter German Wings zou overwegen een gedeelte van de machines in Maastricht te stationeren.

Zijn deze maatregelen slim genomen en goed voor het Duitse bedrijfsleven? Voorlopig worden door het bezuinigingspakket vooral bepaalde branches extra aangepakt. De Duitsers kunnen wachten op hogere stroomrekeningen en duurdere vliegreizen. Terwijl het tweede kabinet-Merkel vorig jaar bij haar aantreden nog meer ‘netto van bruto’ beloofde. 

buiten beeld

Hilbrand Nawijn (62) Was: namens de lpf minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie (Balkenende 1) Is: advocaat en gemeenteraadslid voor de Lijst Hilbrand Nawijn in Zoetermeer Tekst: Jan Buevink Foto: Erik van der Burgt

‘Geen angst voor islam’ “Hoe zou het gelopen zijn als wij als lpf niet meteen in het kabinet waren gestapt maar alleen gedoogsteun hadden gegeven, net als de pvv nu? Daar heb ik de laatste tijd wel over nagedacht. Misschien had dat eerste kabinet-Balkenende dan langer kunnen duren. Doordat wij wél meteen in de regering stapten, kwam elke discussie in onze fractie direct flink uitvergroot in de media. We zijn ten onder gegaan aan interne ruzies. Dat was anders waarschijnlijk ook gebeurd, maar wel later.”

“Mensen vragen wel eens of ik nog steeds minister ben. Effectief ben ik het maar drie maanden geweest en vervolgens natuurlijk nog tien maanden demissionair. Dat het zo kort duurde, was een klap. Ik had zestien jaar lang in verschillende functies bij de Immigratie en Naturalisatiedienst gewerkt en wist precies wat ik anders wilde. Doordat het kabinet al zo snel viel, kreeg ik daar geen tijd voor. In mijn demissionaire periode heb ik veel van mijn plannen nog wel gepresenteerd. Dat werden dan proefballonnetjes genoemd, maar je zag dat ze later door Rita Verdonk allemaal werden omgezet in beleid.”

“Jumpen doe ik niet meer. Toen ik in 2006 uit de Kamer kwam, heb ik een soort sabbatical gehad. Ik heb meegedaan aan het televisie­ programma so you wanna be a popstar. Dat was een afvalrace met bekende Nederlanders: schaatser Erik Hulzebosch, presentatrice 41

FORUM #15/12.08.10

­ elleke van der Krogt. Elke week deden we een optreden waarna een N van ons afviel. Mijn vrouw vond het helemaal niks. Ik kan natuurlijk ook niet zingen maar het was wel erg leuk om te doen, zeker achter de schermen. Pas na vijf rondes werd ik eruit gestemd. Of dat programma me als politicus schade berokkend heeft, weet ik niet. De jeugd vond het prachtig en bij de laatste verkiezingen hier in Zoetermeer had ik na de lijsttrekker van de vvd de meeste voorkeurstemmen, maar zijn partij was dan ook de grootste geworden, wij nummer vier.”

“Bij de Kamerverkiezingen heb ik vvd gestemd, bij de Europese pvv.

Met een aantal punten van Wilders ben ik het wel eens, op andere draaft hij door. Het is goed dat hij zich tegen de gevestigde orde verzet, maar zijn angst voor de islam deel ik niet. Met zo’n kopvoddentaks heb ik echt moeite.”

“Als ik nu nog gepolst zou worden voor een ministerspost, zou ik ‘nee’ zeggen. Die werkdruk en stress wil ik niet meer. Ik heb de laatste tijd nogal gekwakkeld met mijn gezondheid. In maart had ik een openhartoperatie. Ik kreeg vier bypasses en heb zes weken in het ziekenhuis gelegen. Dan ga je nadenken over de echt belangrijke dingen in je leven. Mijn oudste zoon krijgt binnenkort zijn eerste baby, dan word ik dus opa. Daar hoop ik nog veel van te genieten.” 

portret

sylvo thijsen

‘ik ben

supersaai’

Hij blijft bij dezelfde auto en dezelfde vrouw en brengt zijn halve leven al door bij hetzelfde ingenieursbureau. Sylvo Thijsen: “De ontdekkingstocht van het leven maak ik hier bij Grontmij mee.”

Tekst: Paul Scheer | Foto’s: Erik van der Burgt

“Ja, je kunt wel stellen dat dit mijn tweede thuis is”, zegt Sylvo Thijsen (51) over Grontmij. Hij werkt sinds zijn 25ste bij het ingenieursbureau waar zijn vader ook heeft gewerkt.

Het hoofdkantoor in De Bilt is geen modern architectonisch hoogstandje, wat je toch zou kunnen verwachten bij een ingenieursbureau.

Het is een landhuis uit 1779, aan de rand van een park. “Nee, geen toonbeeld van moderniteit, maar wel van historische continuïteit en van duurzaamheid. Van aandacht en respect voor landschap en cultuur en dus passend bij Grontmij”, zegt Thijsen. Ter verduidelijking refereert hij aan de oorsprong van het ingenieursbureau: Grondverbetering- en ontginningsmaatschappij.

Grontmij is tegenwoordig een internationaal bedrijf, met vestigingen in meer dan vijftig landen. De recente overname van het Franse ingenieursbureau Ginger (spreek uit: dzjindzèr) past daarin. De ambitie is om marktleider in Europa te worden.

Het is opvallend: een bedrijfsovername in crisistijd. Thijsen: “En vaak is het andersom, dan neemt een Frans bedrijf een Nederlands bedrijf over. De overname heeft te maken met de consolidatiegolf in de sector.

Grote Amerikaanse bedrijven kijken met belangstelling naar lager gewaardeerde bedrijven in Europa.”

Een vlucht naar voren dus?

“Nee, het is een bewuste offensieve stap. Omdat er momenteel minder centjes zijn voor nieuwe bouwprojecten komt de nadruk meer te liggen op het beheer van bestaande projecten. Dan komt het onder meer op materiaalkennis aan en daarin is Ginger in Frankrijk marktleider.

Een tweede reden is dat grote Franse ingenieursbureaus altijd een rol zullen spelen in het internationale bedrijfsleven, en dat we daar op deze manier aansluiting bij houden.”

De huidige situatie staat in schril contrast met de dreiging van surseance van betaling bij zijn aantreden in 2003. Grontmij bestond toen nog uit ingenieursdiensten, projectontwikkeling en afvalverwerking.

Die laatste twee activiteiten slokten te veel geld op. Thijsen werd benoemd om het ‘tafelzilver’ te verkopen en het bedrijf te ­concentreren

42

FORUM #15/12.08.10

43

FORUM #15/12.08.10

portret

op ingenieursdiensten. Hij haalde de bezem door het bedrijf en bracht het personeel met 10 procent terug.

U komt niet over als puinruimer.

“De Engelsen spreken van een iron hand in een velvet glove. Ik bezie het meer vanuit mijn achtergrond als tuin- en landschaparchitect. Als je de tuin mooi wilt houden, moet je op zijn tijd de schoffel hanteren. Dat is in het belang van het geheel. Daar ben ik nooit voor weggelopen, omdat ik de mogelijkheden zie en voor mezelf kan verklaren waarom ingrepen nodig zijn. Ik kan mezelf in dat soort gevallen hooguit verwijten dat het me niet is gelukt om een alternatief te vinden voor ontslag.”

Gedraagt u zich dan anders?

“Nee. Ik blijf hetzelfde en laat zien wanneer ik het goed of juist niet goed vind. Ik ben straight dutch.”

Er is niet veel bekend over de man die toch al zeven jaar bestuursvoorzitter is. Thijsen hoeft niet zo nodig op de voorgrond te treden. Zijn zachte stem en bedachtzame manier van praten versterken die indruk.

Standbeelden voor managers en leiders moeten volgens hem pas worden opgetrokken als er aanleiding voor is. Als ze van betekenis zijn

44

FORUM #15/12.08.10

voor langere tijd en voor een grote groep mensen. “Ik zie nog meer toekomst voor me dan verleden achter me. Het bedrijf, de medewerkers en de klanten gaan voor.”

Toch: wie is Sylvo Thijsen?

“Ik ben zakelijk vriendelijk, maar geen groepstherapeut. Ik ben een denkende doener en een dienend leider, alhoewel ik dat liever anderen laat zeggen. De ontdekkingstocht van het leven maak ik hier bij Grontmij mee. Ik zie het als mijn levensopdracht om te zorgen dat het goed gaat met het bedrijf.”

“Ik ben geen type dat een dure auto rijd. Ik blijf bij dezelfde auto en bij dezelfde vrouw. Supersaai eigenlijk.”

Grontmij gaat niet vervelen?

“Nee, daar is het bedrijf te veelzijdig voor. Het is ook niet slecht om hier langer te werken. Bouwprojecten duren zeven tot vijftien jaar. Als medewerkers dan om de drie tot vijf jaar van werk veranderen, verlies je als bedrijf kennis, elan en esprit de corps.”

“Als het aan mij ligt, zit ik hier nog twintig jaar. Ondertussen kijk ik wel elke ochtend in de spiegel en stel ik mezelf de vraag: ben je nog wel scherp? Verheug je je op vandaag?”

Hij was letterlijk voorbestemd om iets met de inrichting van het landschap te doen. Zijn voornaam is het Franse bijvoeglijk naamwoord voor ‘bos’. Thijsen: “Mijn vader was bosbouwer en deed onderzoek voor het rivm naar de loofbossen in Overijssel. Mijn ouders woonden toen in een zomerhuisje in het bos. Daar ben ik geboren.”

Zijn vader bracht hem het respect voor de natuur bij, terwijl hij vogelgeluiden leerde herkennen. Respect vooral voor het mirakel van de natuur die zich steeds weer weet te herstellen. Zijn moeder bracht de kunst in zijn leven, het creatieve. “Van haar heb ik geleerd om de ruimte te nemen om na te denken alvorens iets neer te zetten. Zij hield me voor om te proberen eens anders tegen dingen aan te kijken en om met anderen erover te praten.” De normen en waarden die hij meekreeg, waren echtheid, eerlijkheid en kracht. Je moet je ertoe zetten om iets te bereiken. Het komt niet vanzelf.

Landschaparchitectuur was niet zijn eerste keus toen het op studeren aankwam. Hij was altijd al gefascineerd door de wisselwerking tussen mens en omgeving, en wilde zich in eerste instantie op de mens concentreren. Om precies te zijn: in het beter maken van mensen. Na drie keer uitgeloot te zijn voor de studie geneeskunde besloot hij dan maar voor de omgeving te kiezen, en ging hij in navolging van zijn vader naar de universiteit van Wageningen. En net als zijn vader naar Grontmij. Die was zelf inmiddels een ingenieursbureau begonnen.

Waarom heeft u uw vader niet opgevolgd?

“Bij mijn afstuderen zei hij: ga maar naar Grontmij, daar kun je nog wat leren. Een veelzijdig, multidisciplinair bedrijf was in dat opzicht beter voor mij dan het bureau van dertig man dat hij zelf had. Het was wel de bedoeling om later in het bedrijf te komen, want ik was het oudste kind met verder twee zussen. Maar op een gegeven moment hebben we goed naar onszelf gekeken en besloten dat we beter een goede vader-zoonrelatie konden houden. We waren te eigenwijs om erop te kunnen vertrouwen dat onze gedrevenheid niet zou gaan botsen. Hij moet dat jammer hebben gevonden, maar het was beter zo.”

Zelf heeft hij drie kinderen, twee zoons (20 en 16) en een dochter van 18. Zijn oudste zoon studeert voor architect. “Het bedenken en maken zit blijkbaar in het bloed. Het gaat mij vooral om de combinatie: eerst iets bedenken dat nog niet bestaat, en vervolgens zorgen dat het ook wordt gemaakt. Het geeft echt een kick om terug te komen op een project en te zien dat het ontwerp dat je hebt gemaakt ook echt is gebouwd.”

U tast wel het landschap aan.

“Dat is het grote dilemma: het verzoenen van de omgeving met de menselijke behoeften. Ja, wij helpen mee om steden te bouwen. Maar we proberen die steden wel energievriendelijk te maken. Ik wil de opstelling van mensen ten opzichte van de omgeving verbeteren. Al Gore heeft daar op gewezen, maar ik ben daar zelf al dertig jaar mee bezig.”

“Je kunt het ingrijpen in het landschap puur ethisch bekijken, maar ik heb ook te maken met het zakelijke aspect. Ik moet 11.000 mensen in meer dan vijftig landen van salaris voorzien. De schoorsteen moet wel blijven roken.” Lachend: “Alhoewel die beeldspraak in dit verband niet zo gelukkig is.”  45

FORUM #15/12.08.10

Drie stellingen voor Sylvo Thijsen Controleapparatuur moet zo snel mogelijk worden ingevoerd in het voetbal “De fifa moet met zijn tijd mee, maar dat hoeft van mij niet zo snel mogelijk.

Er zijn wel belangrijker dingen in het leven. Ik maak me meer druk over het getoonde spel op het wk. Dat was niet sprankelend. Er loopt voor miljoenen op het veld rond, maar er komt geen donder uit.”

We hebben een ander politiek stelstel nodig “Het prachtige van ons stelsel is juist dat niemand echt de baas is. Eenheid in verscheidenheid. Ik erken dat dat problemen oplevert als kortetermijndilemma’s moeten worden overwonnen. Sterk leiderschap is dan gebaat bij minder partijen. Maar ik geloof in het zelfreinigende vermogen van dit stelsel.”

Windenergie is passé “Strikt bekeken vanuit energie-efficiëntie klopt dat. Kernenergie is het schoonst en het goedkoopst. Maar Europa steekt de komende tien jaar miljarden in windmolenparken op zee. Wij berekenen de fundering. Moeten we daar dan mee stoppen?”

sylvo thijsen 1959 Geboren in Ommen 1985 Studie landschaparchitectuur in Wageningen 1984 Diverse functies bij Grontmij 1995 Directeur Advies & Techniek bij Grontmij 2001 Lid van de raad van bestuur van Grontmij 2003 Voorzitter van de raad van bestuur van Grontmij

reacties Brieven van lezers (de redactie behoudt zich het recht voor brieven in te korten)

istockphoto

Maximum snelheid: 48 uur In Forum van 1 juli stond in de opinierubriek een artikel over zelfstandige chauffeurs. De Europese Commissie had een voorstel gedaan om hen uit te sluiten van het maximum van 48 uur werktijd per week dat geldt voor chauffeurs in loondienst. Dit voorstel werd weggestemd door het Europees Parlement.

Marije Cornelissen, europarlementariër voor GroenLinks, stelt dat het bericht onjuiste informatie bevat.

U schrijft in het bericht ‘Maximum snelheid: 48 uur’ het volgende: “Zelfstandige chauffeurs mogen voortaan net als chauffeurs in loondienst maximaal 48 uur per week werken. Dat is dus inclusief administratie en dergelijke”. Het lijkt er hier op alsof vno-ncw blind vertrouwt op de tegenstanders van de 48-urige werkweek voor zelfstandige chauffeurs, die vaak hebben beweerd dat administratie onder de arbeidstijd zou worden gerekend. In werkelijkheid staat in artikel 3 van de richtlijn die voorlopig blijft gelden het volgende over werktijd van zelfstandigen: “In het geval van zelfstandige bestuurders geldt dezelfde definitie voor de periode tussen het begin en het einde van het werk, waarin de zelfstandige bestuurder op de werkplek is, ter beschikking van de klant staat en zijn taken of activiteiten uitoefent, andere dan algemeen administratief werk dat niet direct verband houdt met het specifieke vervoer in kwestie.”

Voor zelfstandigen is administratief werk dus uitgezonderd van de maximale werktijd van 48 uur. Of een zelfstandige chauffeur zijn administratie in zijn ‘vrije’ tijd doet, hoeft dus niet gecontroleerd te worden.

Marije Cornelissen Europarlementariër GroenLinks

46

FORUM #15/12.08.10

Hoe zegt u?

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale vereni­gingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de ondernemingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, fax: 070 - 3490 181, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassi­stent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

Wat? Reclamebureau in Apeldoorn.

Hoe kom je erop?

Algemeen directeur Pieter Kestens: “Het bedrijf is ontstaan uit een fusie van twee bureaus: iO en brp, waarbij iO voor ‘in opdracht’ stond en brp de beginletters waren van de achternamen van de oprichters. Zij werkten er overigens niet meer. We wilden in elk geval geen afkorting zoals iobrp. Die vertelt niets en wordt niet onthouden.”

“We wilden een naam die mensen aan het denken zet als je ze een hand geeft en jezelf voorstelt. Zo kwamen we op rood, de kleur van aandacht en agressie, maar ook van liefde en warmte. Rood alleen bekt echter niet. Iemand stelde voor om het woord te spiegelen, omdat we klanten vaak een spiegel voor houden. Zo ontstond het palindroom doorrood.”

te halen terwijl dat eigenlijk niet mogelijk is, om ‘m vervolgens wel te halen. We dagen klanten uit zelf ook eens gek te doen. Maar echt door rood licht rijden vinden we natuurlijk niet goed.”

Reacties?

“De naam bestaat nu 2,5 jaar en we zijn er zielsgelukkig mee. Je hoopt dat mensen ’m onthouden en dat gebeurt ook. We krijgen altijd de vraag hoe we eraan komen. De link met een spiegel wordt niet spontaan gelegd.”

Fotomodel?

“Vorig jaar, toen het slecht ging in de reclame, hebben we geadverteerd met een roodharige vrouw die onze visie uitdroeg. Het heeft geholpen, want we hebben het in 2009 beter gedaan dan in 2008. Niet veel, maar toch.”  Tekst: Paul Scheer Foto: Hans Stakelbeek/fmax

Door rood?

“Wij gaan soms letterlijk door rood voor klanten. Dan klimmen we over een hek om de beste foto te nemen. Of we zeggen toe een deadline 47

FORUM #15/12.08.10

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk van den Boom (Spanje), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Runa Hellinga (Hongarije), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Rob Savelberg (Duitsland), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Maarten Veeger (Italië), Alexander Weissink (Egypte) Aan dit nummer werkten mee: Erik te Brake, Thomas Grosfeld, Jan Klaver, René Klawer, Nicole Mallens, Winand Quaedvlieg, Anne Volkers Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: iStockphoto Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop psh Media Sales, Maurice de Does, telefoon: 026 - 7501 862, fax: 026 - 7501 803, E-mail: maurice.de.does@pshmediasales.nl, Postbus 30095, 6803 AB Arnhem