Forum 16 2010 by Link Design

SPECIAL

15 JAAR

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

FORUM

#16/02.09.10

Streepje voor in Singapore Paradijs voor ondernemers

achtergrond Je bent jong en je onderneemt wat 20

buiten beeld Joris Voorhoeve: ‘Ik mág niet eens langer doorwerken’ 39

tien vragen Dick Boer (Ahold): ‘In 2015 is ons huismerk duurzaam’ 40

inhoud #16

Rubrieken 4 Opinie vno-ncw

• Europa gaat doen waarin het sterk is • Voorzichtig met de schandpaal • Arbeidsmarkt kan steuntje nog altijd goed gebruiken • Geen halve maatregelen om woningmarkt te stimuleren

8 De foto Terug in de tijd

14 Scheer Cirkel

15 Begonnen in 1995 Infostrada Sports

18 & Echtgenote ‘We zeggen nergens nee tegen’

24 Begonnen in 1995 BelCompany

33 Vereniging • bovag wil einde aan hapsnapautobelastingen • ‘wnf-rapport geldt niet voor Nederland’ • Personalia • nvpi wil modern anti-piraterijverdrag • Bouw gaat elektronisch factureren • Polisvoorwaarden geen populaire kost • Master Thesis Award Accountancy voor student Henk-Jan Nanninga • Agenda • Even bellen met Rob van Esch, directeur nlKabel • tln niet blij met marktanalyse

25 Podium • Vijf vragen aan Mario Monti, oud-eurocommissaris • Moeten we een nationaal politiekorps hebben? • Uitspraken

28 De werkkamer van Theo Rinsema, algemeen directeur Microsoft Nederland

29 Begonnen in 1995 Cyell

32 Begonnen in 1995

A3 Ballon

39 Buiten beeld Joris Voorhoeve

40 Tien vragen aan Dick Boer, de duurzame inkoopkoning van Ahold Nederland

46 Reacties ‘Organon ook les voor ondernemend Nederland’

47 Wereldzaak Omrijden voor Pools gebak 2

FORUM #16/02.09.10

rubrieksnaam

Artikelen 10 Het geheim van Singapore Singapore heeft zijn zaakjes goed voor elkaar: een efficiënte overheid, volop economische groei en buitenlandse bedrijven vestigen zich er graag. “Ze regelen alles voor je.” Bestaat het ondernemersparadijs dan toch?

Special: Vijftien jaar Forum 16 Vijftien jaar later

Opinieblad Forum bestaat vijftien jaar. Wat is er gebeurd sinds 1995? Zo anders zag de wereld er vijftien jaar geleden toch niet uit. Of wel?

20 Je bent vijftien en je wilt wat Ondernemerschap is heel goed aan te leren. Maar van het onderwijs moeten vijftienjarigen het niet hebben als ze voor zichzelf willen beginnen. “Op school weten de meesten niet eens dat ik een eigen bedrijf heb. Het is geen onderwerp.”

30 Hot or not Digitale camera’s, spelcomputers, dvd’s en World Online. In 1995 zijn talloze nieuwe producten en merken gelanceerd. Al vijftien jaar top of flop?

42 Wim van der Meeren provoceert graag Hij houdt van oneliners en van duidelijkheid. CZ-topman Wim van der Meeren praat rustig, haast zacht. Maar hij gooit de knuppel graag in het hoenderhok. “Je hoeft niet voor iedereen lief te zijn. Een beetje provoceren mag.”

FORUM #16/02.09.10

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Vijftien jaar Van ontwikkelingsland tot meest concurrerende land ter wereld. Singapore kreeg het in luttele decennia voor elkaar. Dat is een welgemeende felicitatie waard. Klein landje, dichtbevolkt, doorvoerhaven voor de regio: in sommige opzichten lijkt Singapore verdacht veel op Nederland. Met dat verschil dat wij de laatste jaren vooral aan het dalen zijn op de lijstjes van de World Competitiveness Index. Hoe doen ze dat daar toch? Op die vraag zoekt Forum een antwoord in deze editie van het opinieblad van vno-ncw. Zoals altijd gebeurt dat op basis van de feiten, met de nodige nuance, maar ook met als doel om de lezers van dit blad – of het nu ondernemers of politici zijn – aan te zetten tot nadenken. Forum doet dat inmiddels op de kop af vijftien jaar. Een periode waarin de wereld misschien meer is veranderd dan je op het eerste gezicht zou denken. Want al klinkt 1995 voor mij nog heel dichtbij, op technologisch en economisch gebied leven we anno 2010 toch in een nieuwe werkelijkheid. Had u in 1995 uw eerste e-mailtje al verzonden, surfte u al op internet? Hoe ongelooflijk het ook lijkt, waarschijnlijk niet. Ook liep u toen naar alle waarschijnlijkheid net als ik nog rond zonder mobiele telefoon. Een buzzer was al heel wat.

Ook economisch leefden we nog in een andere wereld. China, de ongeslagen exportkoning van nu, kwam in 1995 nog niet eens voor in de top-10 van exporterende landen van het cia World Factbook. En dat China dit jaar al opstoomt naar de nummer 2 positie van de wereld qua bruto nationaal product had niemand in 1995 kunnen voorzien. Dit jubileumnummer van Forum laat ons even stilstaan en terugkijken op de snelle ontwikkelingen die we de afgelopen jaren hebben doorgemaakt. Wereldwijd maar ook in eigen land met ondernemers die in 1995 hun bedrijf opstartten en vijftienjarige scholieren die hun hele, hopelijk ondernemende leven nog voor zich hebben liggen. Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Het artikel over Singapore kunt u lezen op pagina 10 en verder

Voorzichtig met de schandpaal • Toezichthouders moeten voorzichtig zijn met bekendmakingen • Naming and shaming heeft nut • Nog te vaak worden onschuldige bedrijven beschuldigd Toezichthouders zoals de Opta en de afm kijken verlekkerd naar de schandpaal. Blijkbaar komt er stof op, want de waakhonden willen vaker en eerder openbaar maken welke bedrijven ze verdenken van overtredingen. Probleem is dat ze zelf regelmatig een gang naar het schavot moeten maken. Volgens een rondgang van het Financieele Dagblad langs de Autoriteit Financiële Markten, telecomwaakhond Opta, de Consumentenautoriteit, de Voedsel en Warenautoriteit en andere diensten willen deze vaker namen van overtredende bedrijven bekendmaken. Dit naming and shaming moet bedrijven afschrikken. En dat zoiets soms werkt, is door onderzoek voor consumentenzaken vaak bewezen. Er zijn ook televisieprogramma’s die daar veel effect mee sorteren. Het probleem zit hem niet zozeer in het principe en de verwachte dreiging die er van uitgaat. De crux zit hem in de betrouwbaarheid van de toezichthouders. Zij willen al namen en shamen tijdens de onderzoeksfase. En daarin zijn de Opta cum suis niet helemaal 4

FORUM #16/02.09.10

foutloos gebleven tot nu toe. Te vaak moeten ze erkennen dat een eerder beschuldigd bedrijf helemaal niets misdaan heeft. En dat zit het bedrijf in kwestie met een reputatieschade die behoorlijk in de papieren kan lopen. Iedereen die wel eens een detective heeft gelezen (of gezien) weet dat een verdachte pas schuldig verklaard kan worden als het onderzoek helemaal is afgerond. Terughoudendheid is op zijn plaats en de toezichthouders moeten hun dadendrang inperken. Zolang het onderzoek nog loopt, kan hun schandpaal leeg blijven. De tomaten van de publieke opinie laten zich niet met een beetje water wegwassen. 

wandelgangen

pvv vreest massawerk loosheid Maar liefst drie Kamerleden van de pvv wilden weten wat minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vindt van berichten over de werkloosheid onder allochtone jongeren. Joram van Klaveren, Sietse Fritsma en Léon de Jong willen weten of die berichten kloppen (één op de vier zou geen werk hebben, ondanks de wij, de Wet Investeren in Jongeren) en of de “voortgaande massa-immigratie van ongeschoolde gelukszoekers” wel helpt bij het terugdringen van de werkloosheid onder allochtone jongeren. Donner houdt zich in de beantwoording op de vlakte. Cijfers over het effect van de wij kan hij pas vanaf het derde kwartaal leveren. Hij herkent zich niet in het beeld van 5

dijkstra

Kamerleden van vvd, cda en PvdA zijn het niet eens met de uitspraak van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven over het openen van de kabelmarkt. Het college vernietigde het besluit van toezichthouder Opta om de kabelmarkt open te gooien voor concurrentie. De grootste kabelbedrijven, upc en Ziggo, hadden de zaak aanhangig gemaakt. Zij vinden dat er al voldoende mogelijkheden voor concurrentie zijn, onder meer via de ether en de satelliet. Het College van Beroep stelt hen in het gelijk: de markt moet nationaal worden beoordeeld, en op die markt is sprake van concurrentie. PvdA’er Martijn van Dam vindt die uitspraak “teleurstellend”. vvd’er Afke Schaart noemt het “jammer” dat de kabelmarkt gesloten blijft voor nieuwe spelers als Tele2, dat

gebruik wilde gaan maken van de kabels van upc en Ziggo. Van Dam en Schaart gaan ervan uit dat de Opta het er niet bij laat zitten. Als dat niet lukt, zal de politiek in actie komen. cda-Kamerlid Joop Atsma wil daar niet op wachten. Hij noemt de uitspraak “onbegrijpelijk”. Mensen op het platteland hebben volgens hem helemaal geen alternatieven voor kabeltelevisie. Atsma wil daarom de wetgeving aanscherpen. Hij denkt dat de markt binnen een jaar alsnog open kan.

Atsma: kabaal

massa-immigratie dat de pvv’ers schetsen. Ook is hem niets bekend van verschillen in arbeidsethos en mentaliteit tussen allochtone en autochtone jongeren. Onderzoek geeft aan dat de “overgrote” meerderheid van werkgevers geen verschillen ervaart. “Dat lijkt dus geen rol van betekenis te spelen”, aldus Donner.

dijkstra

kink in de kabelmarkt

Versterk kenniseconomie nú! • Inhaalslag in Nederland nodig in onderzoek en innovatie • Nieuwe aanpak brengt mondiale top 5-notering dichterbij • Centrale rol in dit proces voor Kennis- en Innovatieraad “Versterking van de kenniseconomie vraagt om nationale focus en visie”. Dat was de boodschap die bedrijfsleven en kennisinstellingen onlangs brachten in hun gezamenlijke pamflet aan het nieuwe kabinet in wording. Nederland zal zijn kenniseconomie effectief moeten versterken, wil het zijn plaats verdienen in de internationale top-5 van kenniseconomieën. Kennis staat aan de basis van economisch succes. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling onderstreepte het nog maar eens in het rapport ‘The oecd Innovation Strategy, getting a head start on tomorrow’ dat eerder dit jaar uitkwam. Maar wat moet er gebeuren om de kennis in Nederland zo te versterken dat ons land zijn felbegeerde top-5-notering kan bemachtigen? Een stap op weg naar dat doel is het formuleren van een nationale, langlopende strategische onderzoeksagenda. In die gezamenlijke agenda moet alle programmatisch wetenschaps- en innovatiebeleid worden ondergebracht. Meer focus en massa is het uitgangspunt. Simpel gezegd: duidelijke keuzes in het onderzoek. En zorgen dat het onderzoek een zodanige omvang heeft dat het er toe doet. De sleutelgebieden zoals benoemd door het Innovatieplatform – gebieden waarin Nederland al sterk is en met een steun in de rug nóg sterker kan worden – vormen hiervoor een goed uitgangspunt. Een ander middel om de top-5-notering dichterbij te brengen is de oprichting van een Kennis- en Innovatieraad. In die raad zouden bedrijfsleven en kenniswereld samen moeten werken aan een masterplan. Een meerjarige onderzoeksagenda, gericht op een zo hoog mogelijk rendement uit de investeringen in onderzoek en innovatie. Voorwaarde voor succes is dat de raad een serieuze adviesfunctie krijgt in alle gevallen dat de overheid praat over de besteding van geld bestemd voor innovatie. De financiering van onderzoek moet ook anders. De huidige manier van financiering werkt versnippering in de hand, is niet transparant, niet efficiënt, vaak onvoldoende effectief en moeilijk te monitoren. Vereenvoudiging van de systematiek leidt tot schaalvergroting en een effectiever afstemming. Dat effect kan nog eens worden vergroot door duidelijker in te zetten op een verdere samenwerking van universiteiten én bundeling van onderzoek. De kennissector heeft zich bereid getoond om over haar eigen schaduw heen te springen en die stap te zetten.  Zie ook de vno-ncw-toekomstvisie Optimistisch, te vinden op www.vno-ncw.nl, dossier Onderwijs en scholing

Van Klaveren: geen geluk FORUM #16/02.09.10 #07/08.04.10

opinie vno-ncw

Europa gaat doen waarin het sterk is • Herlancering interne markt zal extra groei opleveren • Oud-commissaris Mario Monti doet nuttige voorstellen • Commissie moet er niet te veel bijhalen In de komende maanden gaat het gebeuren. Dan moeten de 27 eurocommissarissen aangeven wat ze gaan doen met het rapport dat net voor de zomer is uitgebracht door Euroveteraan Mario Monti. Monti, die op dit moment voorzitter is van de prestigieuze Bocconi universiteit in Milaan, was van 1995 tot 2004 twee termijnen eurocommissaris met zware portefeuilles. Eerst was hij verantwoordelijk voor belastingen en interne markt, later kreeg hij mededinging (als voorganger van Neelie Kroes). Zijn bijnaam toen: Super Mario. Op verzoek van commissievoorzitter Barroso heeft Monti aangegeven hoe Europa de interne markt kan versterken. In zijn rapport doet hij daarvoor een flink aantal aanbevelingen: vaart maken met een Europese patentregeling, het weghalen van belemmeringen voor digitaal grensoverschrijdend inkopen en de obstakels voor grensoverschrijdend werken. De voorstellen vallen uiteen in twee categorieën. Een deel is achterstallig onderhoud: maatregelen die al veel eerder getroffen hadden kunnen worden als de politieke wil aanwezig was geweest. Een ander deel heeft betrekking op nieuwe economieën die nooit helemaal een plek hebben gekregen in de interne markt zoals de digitale economie. Een snelle ontwikkeling van de digitale interne markt zou alleen al een Europese bbp-groei van 4 procent kunnen opleveren, zegt Monti in zijn rapport. De Italiaanse hoogleraar heeft geprobeerd lessen te trekken uit de beide

vorige grote projecten van de eu: de uitbreiding met tien nieuwe lidstaten in 2004 en de Europese Grondwet die na veel hangen en wurgen uitmondde in het Verdrag van Lissabon. Beide projecten bleken door een flink deel van de Europeanen niet te worden gedragen, wat pijnlijk aan het licht kwam via de referenda in Frankrijk, Nederland en Ierland. Vandaar dat het rapport ook gaat over de vraag hoe Europa het enthousiasme onder burgers voor de interne markt kan vergroten. Betere communicatie is niet voldoende, zo vindt hij en vandaar dat hij ook maatregelen voorstelt om de interne markt populairder te maken bij de gewone Europeanen. Daarbij vliegt hij af en toe wel uit de bocht, zoals bij zijn pleidooi voor een collectief klachtenrecht voor consumenten waarbij ze als groep een bedrijf voor de rechter kunnen dagen. Zoiets zal alleen maar leiden tot een Amerikaanse claimcultuur waarvan enkel advocatenkantoren profiteren. Commissievoorzitter Barroso ziet het rapport van Monti als een eerste stap voor wat het grote Europese project voor de komende tijd zal worden: de herlancering van de interne markt. Met de verdere vervolmaking van de interne markt doet Europa waarvoor het ooit in 1957 is opgericht en waarin ook haar grote kracht ligt. Dat bleek eind jaren tachtig toen de voorbereidingen voor de Europese Monetaire Unie leiden tot een flinke economische groei. Het is goed dat Europa probeert dat kunstje te herhalen. Groei kan de eu goed gebruiken nu veel landen nog aan het nahijgen zijn van de economische crisis.  www.vno-ncw.nl, dossier Europese Unie Zie ook Vijf vragen aan op pagina 25

Arbeidsmarkt kan steuntje nog gebruiken • Crisismaatregelen arbeidsmarkt werken • Demissionaire status kabinet brengt vervolg in gevaar • Werkgevers én werknemers willen voortzetting maatregelen Nu dik anderhalf jaar geleden presenteerde het kabinet een omvangrijk pakket maatregelen om ondernemers door de economische dip te helpen. Daartoe behoorden maatregelen toegespitst op de arbeidsmarkt, zoals de regeling voor deeltijd-ww. De inspanningen zijn niet voor niets geweest. Mede dankzij de kabinetsmaatregelen is de werkloosheid in ons land minder sterk opgelopen dan werd gevreesd. Maar het leed is nog niet geleden. Want hoewel links en rechts lichtpuntjes zijn te bespeuren, staat de economie nog steeds onder druk. Vandaar het pleidooi van werkgevers en werknemers verenigd in de Stichting van de Arbeid om de crisismaatregelen nog een tijdje te handhaven. Daarvoor is wel nodig dat die maatregelen op de begroting blij-

FORUM #16/02.09.10

ven staan. En daar zit nu het probleem. Door de demissionaire status van het kabinet zouden ze daar weleens van kunnen worden afgevoerd. Het zou mooi zijn als de mobiliteitscentra waar werkzoekenden naar toe kunnen, worden gehandhaafd. Ook de aanpak van de jeugdwerkloosheid verdient het om te worden voortgezet, liefst in de vorm van een landelijk budget voor sectorafspraken. Net zo goed als de omscholingsbonus (voor werkgevers die een elders met ontslag bedreigde werknemer aannemen) nodig blijft om mensen snel van werk naar werk te helpen. Het kabinet zou daarnaast moeten bekijken of een structurele invulling van de regeling voor deeltijd-ww mogelijk is. Alles om bedrijven maar de mogelijkheid te bieden om de crisis heelhuids door te komen.  www.vno-ncw.nl, dossier Arbeidsmarkt

wandelgangen iets minder duurzame boodschap Kort voor Prinsjesdag en – mogelijk – het aantreden van een nieuw kabinet heeft minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken nog even het energiebeleid voor de komende jaren geschetst. Dat deed ze eerder dit jaar ook al in een ingezonden stuk in de Volkskrant. Daarin gaf ze aan dat het huidige duurzaamheidsbeleid aan een grondige herziening toe is. Het stuk leverde haar veel kritiek op, onder andere uit de Tweede Kamer, maar dat heeft er haar blijkbaar niet van weerhouden om een tweede duit in het zakje te doen. Tijdens een lezing op Instituut Clingendael stelde Van der Hoeven dat doorgaan op dezelfde weg met het energiebeleid Nederland de komende tien jaar 50 miljard euro aan subsidies gaat kosten. Dat vindt zij onverantwoord in het huidige economische klimaat. De minister wil de Nederlandse ambities terugschroeven tot Europees niveau (van 20 naar 14 procent duurzaam in 2020). Op korte termijn moet worden ingezet op duurzame bronnen die snel resultaat opleveren tegen beperkte kosten: windenergie op

met een kamerbrief in het riet De brieven die Kamerleden van bewindslieden krijgen, zijn lang, slecht opgebouwd en onduidelijk geformuleerd. De centrale boodschap zit vaak diep in de tekst verstopt. Dat concludeert het Taalcentrum van de Vrije Universiteit op basis van een steekproef onder de brieven die zes ministeries versturen. Kamerleden krijgen wekelijks zo’n honderd brieven te lezen. Die worden veelal geschreven door de 7

land en biomassa. Zij schoof kernenergie nadrukkelijk naar voren als instrument om de uitstoot van co2 binnen de perken te kunnen houden. Van der Hoeven noemde het bovendien “hypocriet en kortzichtig” om de opwekking van kernenergie uit te bannen uit Nederland en ondertussen voor gebruik kernenergie te importeren. Volgens een woordvoerder van Van der Hoeven droeg zij als minister de visie van Economische Zaken uit. Dat moeten we niet zien als een overdracht aan de nieuwe minister of het nieuwe kabinet. Het is overigens mogelijk dat Van der Hoeven minister blijft, aangezien zij eerder heeft aangegeven dat zij ‘in’ is voor alle politiek-bestuurlijke functies, afgezien van het burgemeesterschap van Maastricht. In dat geval is het dus ook geen overdracht aan zichzelf.

Van der Hoeven: te duur

ambtenaren van de ministeries, en ondertekend door de bewindslieden. In de brieven worden beleidsplannen uitgelegd en vragen van Kamerleden beantwoord. Het doel zou heldere en snelle besluitvorming moeten zijn, maar de brieven vormen volgens het Taalcentrum vaak juist een belemmering daarvoor. Uit eerder onderzoek was al gebleken dat Kamerleden zich ergeren aan wolligheid, vaagheid en verhullend taalgebruik in Kamerbrieven. Helderheid is namelijk niet altijd de bedoeling van bewindslieden. FORUM 16/02.09.10 #07/08.04.10

Geen halve maatregelen om woningmarkt te stimuleren • Renovatiewerkzaamheden tegen 6 procent btw • Win-winsituatie voor particulier en bouwsector • Hypotheekrenteaftrek bij dubbele lasten verruimd Demissionair minister van Financiën Jan Kees de Jager presenteerde deze week een pakket maatregelen om de woningmarkt een impuls te geven. Zo wordt onder meer het btw-tarief voor renovatiewerkzaamheden aan de eigen woning van twee jaar of ouder tijdelijk verlaagd van 19 naar 6 procent. Ook zal de tijdelijke verhoging van de Nationale Hypotheek Garantie van 265.000 tot 350.000 euro in 2011 blijven gelden. De btw-verlaging is goed nieuws voor de huizenbezitter en de bouwsector. Een huiseigenaar kan tussen 1 oktober 2010 tot 1 juli 2011 profiteren van een aanzienlijk belastingvoordeel als hij renovatiewerkzaamheden aan zijn huis laat verrichten. Het lage btwtarief is alleen van toepassing op het arbeidsloon, niet op de materialen. Particulieren kunnen nu profiteren van de goedkopere diensten van vakmensen. Een win-winsituatie, want dit zal leiden tot een opleving in het aantal opdrachten. Dat kan de sector, die door de crisis zwaar is getroffen, goed gebruiken. De Jager neemt ook op het gebied van woningverkoop geen halve maatregelen. Als in 2011 een woning is gekocht en deze binnen een jaar weer van de hand wordt gedaan, hoeft alleen overdrachtsbelasting over de eventuele winst betaald te worden, niet over de gehele koopsom. Die termijn was een half jaar. Ook heeft De Jager besloten om de verlenging van de periode van hypotheekrenteaftrek bij dubbele hypotheeklasten van twee naar drie jaar te verlengen. Een ander besluit is dat er na een verhuurperiode weer recht op hypotheekrenteaftrek ontstaat. Beide regelingen gelden tot eind 2012 en zijn voor de woningmarkt zeer welkome maatregelen. Al met al een serieus pakket van de minister dat de woningmarkt, de bouwsector en de huizenbezitter goed zal doen.  www.vno-ncw.nl, dossiers Kredietcrisis en Belastingzaken

de foto rubrieksnaam

Terug in de tijd Brummen, 2 februari 1995 – Koeien worden geëvacueerd op een ponton tijdens de laatste grote watersnood in Nederland. Enorme regenval in Noord-Frankrijk en Zuid-Duitsland zorgde in de winter van 1995 voor zeer hoge waterstanden in de Maas en de Rijn. Omdat getwijfeld werd aan de stabiliteit van de dijken werden vanaf 30 januari in één week tijd 250.000 mensen en complete veestapels overgebracht naar hogere delen. Beelden hiervan gingen de hele wereld over. Vijftien jaar later domineren beelden van de watersnoodramp in Pakistan de journaals. Verspreid over het land zijn meer dan zeventien miljoen mensen door de watersnood getroffen en zijn 1,2 miljoen huizen zwaar beschadigd of volledig verwoest. Tekst: Karin Bojorge | Foto: Peter Blok/hh

FORUM #16/02.09.10

rubrieksnaam

FORUM #16/02.09.10

Het geheim van Singapore

FORUM #16/02.09.10

Geen overheid die zo goed functioneert als die van Singapore. En nergens voelen ondernemers zich meer welkom. Hoe krijgt het land dat in de verte wel op Nederland lijkt dat voor elkaar? Tekst: Jan Buevink / foto: IStockphoto

De felicitaties zijn voor Singapore. De Zuidoost-Aziatische stadstaat is de nieuwe nummer één in de World Competitiveness index. In het jaarlijkse overzicht van het Zwitserse imd stijgt de stadstaat onderin het Maleisisch schiereiland van een derde plaats naar de top waardoor hij zich vanaf nu het meest concurrerende land ter wereld mag noemen. Niet alleen vanwege de goede economische prestaties en de puike infrastructuur, maar vooral vanwege de efficiency van de overheid en kansen voor ondernemers (zie kader De index aller indexen op pagina 13). De hoge notering van Singapore is geen verrassing. De afgelopen jaren stond het land steeds in de bovenste regionen. Ook wie naar een nog langere termijn kijkt, kan nauwelijks verrast zijn. Toen Singapore zich in 1965 afscheidde van Maleisië, waarmee het twee jaar eerder onafhankelijk was geworden van Engeland, had de nieuwe regering drie duidelijk prioriteiten: veiligheid, stabiliteit en economische groei. Door daar keihard en zonder ideologische scherpslijperij aan te werken, is het land gekomen waar het nu is, zei de Singaporese topambtenaar Peter Ho eerder dit jaar in het Haagse Nieuwspoort. Ho was naar Nederland gekomen om voor ambtenaren en wetenschappers het Singaporese succesmodel toe te lichten en aan te geven hoe de Singaporese overheid dat in de toekomst wil continueren door het werken met geavanceerde scenario’s (afgekeken van Shell).

zonder vertraging “Het is een land dat gerund wordt als een grote onderneming”, zegt Hans Jansing, sinds september vorig jaar de Nederlandse ambassadeur ter plekke. “De inzet is om een voortdurende economische groei te hebben en dat lukt. In 1965 was dit nog een derdewereldland, nu behoort het tot de eerste, met een bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking boven dat van Nederland.” 11

FORUM #16/02.09.10

omslag

Nederland en Singapore Nederland mag dan in omvang een klein land zijn, Singapore is nog een flink stuk kleiner. De stadstaat met vijf miljoen inwoners moet het doen met een oppervlakte van nog niet de helft van de provincie Utrecht. Net als Nederland probeert Singapore zich te profileren als in- en doorvoerhaven voor de hele regio, zowel over het water als via de lucht. Na de Verenigde Staten en Japan is Nederland de derde investeerder in Singapore. Zo’n 160 bedrijven (zoals Philips, Heineken, dsm en Océ) hebben er een vestiging, honderd andere een vertegenwoordiging (Pezygroup). Er zijn vierduizend Nederlandse expats. De Nederlander Albert Winsemius (vader van de latere milieuminister) was nauw betrokken bij de economische inrichting van Singapore. De voormalige topambtenaar van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken maakte rond 1960 een plan om Singapore te laten uitgroeien tot het industriële centrum van de regio. Hij bleef adviseur tot begin jaren tachtig.

Volgens Jansing let de Singaporese regering heel goed op de lange termijn. Dat kan ze ook doen door een enorme meerderheid in het parlement (de regeringspartij heeft dankzij het kiesstelsel met tweederde van de stemmen bijna alle zetels in handen) en een financieel beleid dat al jaren lang zorgt voor een evenwichtige begroting. Ook kiest de Singaporese overheid meer dan de Nederlandse voor een topdown benadering, waarbij ze er volgens Jansing wel op let dat allerlei betrokkenen vooraf hun mening kunnen geven. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij het advies over het beleid voor de komende tien jaren dat het ministerie van Financiën begin dit jaar presenteerde. “Bedrijfsleven, vakbeweging, academici en buitenlandse ondernemers; iedereen is geconsulteerd. Natuurlijk: dat is ook een vorm van polderen. Maar als dan zo’n advies eenmaal is vastgesteld, wordt het ook echt uitgevoerd, zonder vertragende procedures.”

uit de grond gestampt “De Singaporese overheid is heel voortvarend bezig met het stimuleren van de eigen economie”, vertelt Erik de Boer van de New Business Development Academy (nbda), die Nederlandse bedrijven helpt die zich in Singapore willen vestigen. “Singapore is een relatief duur land, voor Aziatische begrippen zelfs heel duur. Bovendien is het land vol. Met het binnenhalen van nog weer meer goedkope Indiërs redden ze het niet meer en dat weten ze ook. Hun economie moeten ze op een hoogwaardiger niveau brengen: meer dienstverlening, meer hooggeschoold werk.” Onlangs bepaalde de Singaporese overheid op welke drie terreinen ze zich gaat concentreren: watermanagement, de biomedische industrie en de nieuwe media, waaronder ook serious gaming. “Dat doet ze vooral door veel geld in deze sectoren te pompen”, zegt De Boer. “Door subsidies voor projecten en door het opkopen van bedrijven. Op die manier hebben ze hier in korte tijd een hele biomedische sector uit de grond gestampt.” Dat de Singaporese overheid haar uiterste best doet om buitenlandse bedrijven binnen te halen, is ook de ervaring van andere ondernemers. “Ze regelen alles voor je”, jubelde Danone-topman Wim van Gelder in het vorige nummer van Forum. Als ‘eenvoudige’ senior vicepresident van het Franse zuivelbedrijf zat hij in no time aan tafel met de minister van Handel en Industrie en de minister-president. “De overheid heeft een heel expliciet beleid om bepaalde bedrijven binnen te halen. Hun mentaliteit is: ‘wat we willen, krijgen we ook’.” Dat het voor kleinere buitenlandse bedrijven niet lastig is om voet aan de grond te krijgen in Singapore, weet Jan Timmer inmiddels ook. Sinds begin dit jaar is hij de vooruitgeschoven post van de Pezy-group (zo’n 85 medewerkers). Het Nederlandse ontwerpbureau, dat furore maakte met onder andere het Senseo-apparaat, wil een vestiging in Azië omdat steeds meer opdrachtgevers hun werkzaamheden daar naartoe verplaatsen. Sinds kort heeft Pezy in Singapore een ‘vertegenwoordigend kantoor’. Dat is een aparte rechtsvorm voor bedrijven die de marktmogelijkheden willen verkennen maar nog geen investeringen willen doen. “Ik kon me gewoon digitaal inschrijven en de volgende morgen had ik al een bevestiging dat alles rond was”, zegt Timmer. Een verblijfsvergun12

FORUM #16/02.09.10

michael coyne /hh

ning regelen, was ook een fluitje van een cent en inmiddels weet hij dat startende ondernemers in Singapore kunnen rekenen op hulp van de overheid en belastingvoordeel. Maar ook zonder die extra’s is Singapore voor een hooginnovatief bedrijf als de Pezy-group interessanter dan bijvoorbeeld China, waar de bescherming van patenten veel slechter geregeld is. “Bovendien is dit land erg veilig, met weinig corruptie en een goede infrastructuur. Iedereen spreekt hier Engels en dat is voor ons natuurlijk ook handig.”

verlicht despotisme “Singapore heeft een duidelijk Britse bestuurstraditie”, zegt de Nederlandse topambtenaar Roel Bekker. “De manier waarop ze hun depar tementen hebben opgezet, de afwezigheid van corruptie, de hoge kwaliteit van de ambtenaren. Voormalige Engelse koloniën als Pakistan en India hadden die traditie ook, maar zijn deze kwijtgeraakt.” Dat Singapore zo slagvaardig kon opereren, kwam volgens Bekker ook doordat de feitelijke macht lange tijd in handen lag van slechts een persoon. “Die had toevallig de juiste inzichten en wist die ook goed door te voeren, maar het was toch een vorm van verlicht despotisme. Heel anders dan de parlementaire democratie zoals wij kennen.” Andere kenmerken helpen volgens Bekker eveneens dat Singapore eenvoudiger te besturen is dan Nederland. “Het is een klein en overzichtelijk land met makkelijke inwoners. Het zijn heel gezeglijke mensen die zich nog gewoon aan de regels houden. Dat is in zekere zin natuurlijk ook heel Brits, alhoewel ze dat in Engeland af en toe vergeten lijken te zijn.” Volgens Bekker, die tot voor kort de hoogst verantwoordelijke ambtenaar was voor de vernieuwing van de Nederlandse rijksdienst, zorgen al die verschillen ervoor dat het niet zo zinvol is om bepaalde succesformules van de Singaporese overheid over te plaatsen naar Nederland. Wat hij wel wil overnemen, is de manier waarop in Singapore naar het openbaar bestuur gekeken wordt. “Daar zien ze de overheid 13

FORUM #16/02.09.10

De index aller indexen Wie van ranglijsten houdt, kan uren zoet zijn met de World Competitiveness Index. In het ruim vijfhonderd pagina’s tellende boekwerk vergelijkt de prestigieuze Zwitserse managementschool imd de 58 belangrijkste economieën ter wereld op maar liefst 317 verschillende onderdelen. In meer of mindere mate zeggen ze allemaal iets over de vraag hoe concurrerend een land is. Sommige zijn gebaseerd op objectieve feiten als macro-economische prestaties, fysieke en sociale infrastructuur. Andere op de mening van ondernemers over bijvoorbeeld de ruimte die het bedrijfsleven krijgt om te ondernemen en de efficiëntie van de overheid. Vooral op die laatste twee onderdelen scoort Singapore geweldig. Op 14 van de 71 sublijstjes die over de overheid gaan, staat het land bovenaan. Nergens vinden ondernemers het makkelijker om een bedrijf op te zetten en zaken te doen, worden overheidsbesluiten zo effectief doorgevoerd, is de bureaucratie zo gering en de douane zo behulpzaam. Nederland doet het beduidend minder. We kelderen niet alleen op de overall lijst (van 10 naar 12), maar ook als het gaat over het functioneren van onze overheid (van 14 naar 17) en het creëren van mogelijkheden voor ondernemers (van 8 naar 15). Voordeel van de enorme hoeveelheid lijstjes in het boekwerk is dat (bijna) elk land wel ergens een eerste plaats binnensleept. Zo heeft Nederland nog altijd de cultuur die het meeste openstaat voor ideeën van buitenaf (Singapore staat op 2).

dik nicolai

column scheer

als een essentieel onderdeel van de samenleving, en niet zoals som migen in Nederland als een noodzakelijk kwaad waar ze het liefst vanaf willen. Dat betekent ook dat de Singaporezen echt in de overheid willen investeren. Iets als de Balkenende-norm (de afspraak dat ambtenaren niet meer mogen verdienen dan de minister-president; red.) die in Nederland zoveel negatieve invloed heeft op de kwaliteit van de overheid, vinden ze daar volstrekt ridicuul.” Dat de Singaporese overheid het zo goed doet, komt volgens ambassadeur Jansing zeker ook doordat het land zijn bestuurders en ambtenaren fors betaalt. Dit is zelfs expliciet beleid. De premier verdient tien keer zoveel als de Nederlandse en komt uit op dik twee miljoen euro. Topambtenaren hebben jaarinkomens van net iets meer dan een miljoen en zelfs beleidsmedewerkers van halverwege de dertig kunnen salarissen van twee ton ontvangen. Via een ingewikkeld systeem is de hoogte van de ambtenarenbeloningen gekoppeld aan de inkomens in het bedrijfsleven, niet alleen in Singapore zelf, ook aan die in omringende landen. Dat stelt de overheid in staat om voor het beste personeel te kunnen concurreren met het bedrijfsleven.

duur Doet Singapore dan alles goed? Welnee. Het bevolkingsbeleid is iets dat niet echt onder controle is, zei topambtenaar Peter Ho eerder dit jaar bij zijn bezoek aan Nederland. Door bewuste acties wist de regering het geboortecijfer van iets boven de vijf begin jaren zestig terug te brengen naar twee. Maar toen het daaronder zakte en weer omhoog moest om de vergrijzing te pareren, bleek de trend niet meer te stoppen. Ook de World Competitiveness Index weet nog wel wat zwaktes aan te wijzen. Als het gaat om de kosten van levensonderhoud komt Singapore dicht in de buurt van de allerduurste landen ter wereld, hetzelfde geldt voor de zorgkosten en de uitgaven voor sociale zekerheid. “Wonen is hier erg duur”, zegt Jan Timmer van Pezy. “En autorijden nog duurder. De prijzen van auto’s zijn twee keer zo hoog als in Nederland. Daarbovenop betaal je nog wegenbelasting plus een kilometerheffing.” Volgens Timmer is de Singaporese overheid ook niet vies van betutteling. “Af en toe krijg ik hier wel eens het gevoel dat ik nog een klein kind ben. Ik zit in een dragonboatteam en we trainden altijd ‘s avonds totdat we opeens te horen kregen dat we van de een op de andere dag na zeven uur niet meer het water op mochten. Een reden werd niet gegeven.” Van het kauwgomverbod dat de overheid eerder instelde, heeft Timmer als niet-gebruiker geen last, wel was hij verbaasd over de straffe aanpak van de twee mannen die onlangs werden gepakt nadat ze een trein hadden ondergespoten met graffiti: een boete, vijf maanden cel én stokslagen. “Op andere terreinen zijn de autoriteiten dan weer opvallend tolerant”, relativeert hij. “Ik kom wel eens op expatfeesten waar het er redelijk luidruchtig aan toe gaat. Nu zal hier op geluidsoverlast ook best een flinke straf staan, maar de politie komt op een avond rustig vier keer achter elkaar langs om te vragen of het niet iets zachter kan. Daar gaan ze dan wel weer heel gemoedelijk mee om.” 

Cirkel Waar was ik vijftien geleden? Nog niet op de redactie van dit blad, dat deze maand vijftien jaar bestaat. In 1995 werkte ik een paar honderd meter verder, bij het personeelsblad van het ministerie van Economische Zaken. Hans Wijers was daar net aangetreden, en zorgde voor nieuw (Paars) elan op het departement. Met Paars zou alles anders worden, zo was de belofte. Maar de combinatie van sociaal-democraten en (sociaal-)liberalen bleek na verloop van tijd toch weer een gewone coalitie met bewindslieden en partijen die elkaar steeds minder konden luchten of zien. In 1995 woonde ik nog (zonder kinderen) samen op een huuretage, reed ik in mijn eerste auto en rekende ik nog in guldens. Verder schiet me niet spontaan iets te binnen. Maar als ik Wikipedia raadpleeg op internet, gaan er wel enkele lampjes branden. Het was het jaar van Srebrenica. Ik weet nog dat ik voor m’n tentje zat in een camping in Zuid-Frankrijk en op de Wereldomroep hoorde dat de enclave was gevallen. Het drong op dat moment – en in die situatie – niet goed tot me door. Maar dat gold voor meer mensen. Op 11 juli van dit jaar was het dus vijftien jaar geleden dat Srebrenica viel en het moorden begon. Ik denk niet dat veel Nederlanders daarbij hebben stilgestaan. Het was namelijk ook de dag van de wk-finale. Met weer een nederlaag. Het was ook het jaar van de ‘watersnoodramp’ in het rivieren gebied. Voor de zekerheid werd een kwart miljoen mensen geëvacueerd. Onnodig, bleek achteraf. Vijftien jaar later staat Pakistan onder water. Een te elfder ure georganiseerde actiedag levert nog geen 20 miljoen euro op. Valt toch een beetje tegen, zeker als je weet dat de Pakistani destijds nog hebben ingezameld voor de slachtoffers van de watersnoodramp van 1953. Maar ja, we hebben dezer dagen zelf ook veel last van de regen. En voor de liefhebbers: in 1995 won Ajax de Champions League. Dat is daarna geen enkele Nederlandse club meer gelukt. Maar zie: voor het eerst sinds 2006 plaatst Ajax zich dit jaar weer voor het hoogste clubtoernooi. Zo komt de cirkel toch min of meer rond in een willekeurig tijdsbestek van vijftien jaar. Benieuwd hoe we erover 2025 voorstaan. Zou de formatie dan eindelijk rond zijn? Paul Scheer

FORUM #16/02.09.10

begonnen in 1995

‘Ondernemen was geen jongensdroom’

De sfeer op het hoofdkantoor van Infostrada Sports in Nieuwegein is koortsachtig. Het grand slam tennistoernooi us Open is net een paar dagen aan de gang. Alle wedstrijden worden op de voet gevolgd. De weetjes, statistische gegevens over wedstrijden en spelers verzameld: aantallen sets, aces, historische feiten. Maar niet alleen tennis, alle sporten worden nauwlettend in de gaten gehouden. Want Infostrada is dé hofleverancier van alle data over sportevenementen voor persbureaus als Associated Press, journalisten, nieuwszenders als de bbc, maar ook voor bijvoorbeeld de Olympische Spelen en voetbalorganisatie Fifa. “Zelf keek thuis vroeger nooit naar sport”, bekent Infostrada-oprichter en ceo Philip Hennemann. Hij kan er zelf om lachen. “Ik weet er wel wat van natuurlijk, maar verwacht nou niet dat ik een wandelende encyclopedie ben.” Vijftien jaar geleden begon het allemaal met een kleine disk over de tour de France van dat jaar. Samen met een collega van ibm ontwikkelde hij die in zijn vrije tijd. Lezers van onder meer het Algemeen Dagblad konden hem bestellen. En van het een kwam het ander. November 1995 was 15

het eigen bedrijf een feit. “Ondernemen was geen jongensdroom. Maar ik wilde niet over twintig jaar nog gefrustreerd zijn dat ik die stap nooit had gezet. Nooit spijt van gekregen.” Ondanks het zware weer waarin Infostrada zo’n vijf jaar na de start terecht kwam. Hennemann: “Het idee van nog meer disks uitgeven, hadden we al snel laten varen. Geen mens had er geld voor over. We zijn statistieken gaan bijhouden voor de media, waarop ze zich konden abonneren. Die markt begrepen we ook beter.” Internet was in opkomst, werd een hype zelfs. Infostrada ging in de gekte mee. “Met mate. Maar achteraf bekeken, hebben wij ons tot op zekere hoogte ook mee laten meeslepen.” Vestigingen in het buitenland, overnames. Tot de internetbubbel met geweld uit elkaar spatte. “Dat is een harde les geweest.” Mensen eruit, vestigingen sluiten, minder budget. “Ondernemen is bloed, zweet en tranen. Dat is niet erg, maar afbraak kost negatieve energie.” Hennemann noemt het een zware periode. Maar na de successen die erna kwamen was het leed ook weer snel geleden. Het enige angstbeeld dat hij nog wel eens heeft is: “stel dat het morgen FORUM #16/02.09.10

Naam Bedrijf Medewerkers Omzet www.

Philip Hennemann Infostrada Sports, Nieuwegein 100 fte 8 miljoen euro infostradasports.com

misgaat, dan hebben we met honderd man vijftien jaar voor niets gewerkt.” Maar voorlopig loopt hij nog over van de ambities. De Reuters voor de sportwereld worden, telkens nieuwe dingen verzinnen, want de wereld verandert voortdurend. Alleen al vanwege alle technische innovaties. Autonome groei, daar stuurt Hennemann nu op aan, een omzet van 20 tot 30 miljoen euro. “Als we dat over een jaar of tien hebben gerealiseerd, ben ik heel gelukkig.” 

Tekst: Jiska Vijselaar Foto: Jeroen Poortvliet

de wereld na 1995

Vijftien jaar verder Forum bestaat vijftien jaar. Voor een opinieblad is dat tegenwoordig een respectabele leeftijd, maar in het licht van de geschiedenis niet meer dan ‘a blink of the eye’. Zo anders zag de wereld er in 1995 niet uit. Of toch wel? Tekst: Karin Bojorge, Paul Scheer

Het is nu moeilijk voor te stellen, maar internet stond in 1995 nog in de kinderschoenen. Het World Wide Web werd rond die tijd geïntroduceerd. Tegenwoordig is internet niet meer weg te denken als communicatiemiddel en informatiebron. Nederland is een intensieve internetgebruiker. In 2008 hadden 12 miljoen Nederlanders toegang tot internet. Dat is nog niets vergeleken bij de 180 miljoen Chinezen die toen (beperkt, want gecensureerd) het web op konden, maar voor een klein land doet Nederland het toch goed. Per honderd inwoners hebben we, op Denemarken na, volgens cijfers van december 2008 het hoogste aantal breedbandaansluitingen (36). Daarmee zijn we zelfs voorloper Zuid-Korea gepasseerd. De opkomst van internet ging ook gepaard met een run van beleggers op interneten aanverwante bedrijven. De Nieuwe Economie beloofde alleen nog maar groei. Opstartverliezen deden er niet toe, de winstverwachting was alles dat telde. De internetbubble barstte in 2000 en leidde de wereld in recessie. Het werd weer business as usual, maar dan wel met internet. Even omstuimig is de ontwikkeling van de mobiele telefonie geweest. Mobiele telefoons waren er al begin jaren negentig, maar dat waren behoorlijke bakbeesten die vooral werden gebruikt door zakenmensen, binnenvaartschippers en beroepschauffeurs. Met de start van het gsm-netwerk (Global System for Mobile communication) in 1993 werd mobiele telefonie ook populair onder niet-zakelijke gebruikers. Nederland telt inmiddels 20 miljoen mobiele aansluitingen. De verwachting is dat in 2011 80 procent van de zogenoemde postpaid-telefoons toegang tot internet zal hebben.

Aantal breedbandaansluitingen per 100 inwoners 2001 2008

bron: cbs

Internet: meer dan een bubble

2000 ‘Hoogtepunt’ dotcomcrisis

bron: cbs

Economische groei Nederland in procenten 2007 Uitbreken van de huidige financiële crisis

9-11-2001 Crisis na de aanslag op het World Trade Centre in New York

3 2 1 0 -1

‘95

’96

’97

’98

’99

’00

’01

-2 -3 -4 16

FORUM #16/02.09.10

’02

’03

’04

’05

’06

’07

’08

’09

’101

China, wereldmacht uit het niets

Roerig politiek tijdperk

In één machtige klap weet China zich in vijftien jaar tijd op te werken van een elfde plek op de wereldranglijst van exporterende landen (nog onder Nederland) tot de absolute nummer één. Daartoe weet het land vele records te breken. Zoals die van economische groeicijfers die jaren achter elkaar in dubbele cijfers genoteerd kunnen worden. Ook weten de Chinezen in sneltreinvaart een gigantische infrastructuur uit de grond te stampen. Het is niet voor niets dat Nederlandse ondernemers die China bezoeken bij thuiskomst vaak in niets anders dan superlatieven kunnen spreken over de dynamiek die ze in het land hebben aangetroffen. Opvallend is overigens wel dat Nederland zich over deze periode als exporteur goed staande heeft weten te houden. Van een achtste plek op de wereldranglijst van exporteurs weet ons land zich op te werken tot een zesde plek. En daarmee het Verenigd Koninkrijk, Hong Kong en Italië achter zich te laten. Ook als het gaat om het inkomen per hoofd van de bevolking houdt het kleine Nederland stand in het geweld van de globalisering. Ministaatjes en oliesjeiks gaan er nog altijd met de hoogste noteringen vandoor, maar voor Nederland blijft een plek rond de twintigste positie gehandhaafd.

Paars I, dat in 1994 aantreedt, is het eerste kabinet zonder christelijke inbreng sinds 1918. PvdA, vvd en D66 gaan het helemaal anders doen. Geholpen door de gunstige economie en het eerdere saneerwerk van de kabinetten-Lubbers zet het Paarse kabinet in op marktwerking en deregulering. Onder Paars II raakt de glans er alweer een beetje van af en loopt de samenwerking niet meer zo soepel. De economie werkt ook niet echt mee. Het kabinet valt uiteindelijk over het niod-rapport over Srebrenica 1995 en de nasleep daarvan. Na de eeuwwisseling raakt het politieke landschap sterk verdeeld. Kiezers zoeken het buiten de gevestigde partijen. Pim Fortuyn profileert zich als de ruimer van ‘de puinhopen van Paars’. Na de moord op hem, vlak voor de verkiezingen van 2002, blijft het land in verwarring achter. De multiculturele samenleving, al eerder onder druk na de aanslagen van 11 september 2001, staat verder op scherp als schrijver en cineast Theo van Gogh wordt vermoord door een moslimfundamentalist. Ook de snelheid waarmee Nederland er kabinetten doorjaagt is een nieuwe ontwikkeling voor Nederland. Terwijl een regulier kabinet het vier jaar uithoudt, verslijt Jan Peter Balkenende er vier in acht jaar tijd. Zijn eerste kabinet houdt het 87 dagen uit, met dank aan de lpf. D66 neemt de vrijgekomen plaats in. En vertrekt weer als de fractie het vertrouwen in justitieminister Rita Verdonk opzegt. Ondertussen slaagt Balkenende II er wel in om hervormingen door te voeren in de sociale zekerheid (wia) en de zorg. cda en vvd zitten de rit uit als overgangskabinet. In Balkenende IV mag de PvdA het proberen met het cda en de ChristenUnie. Deze keer gooit de kredietcrisis roet in het eten; het kabinet is meer bezig met de crisis bezweren dan met beleid maken. Ook dit kabinet valt, nu over de missie in Afghanistan. Oud-vvd’er Geert Wilders duikt met zijn Partij voor de Vrijheid in het gat dat Fortuyn heeft achtergelaten. Het levert hem zetelwinst en een plek aan de formatietafel op.

Bruto nationaal product per hoofd van de bevolking in $ 1995 1 Bermuda 27.100 2 Verenigde Staten 24.700 3 Verenigde Arabische Emiraten 24.000 4 Kaaiman eilanden 23.000 5 Luxemburg 22.600 6 Liechtenstein 22.300 7 Canada 22.200 8 Hong Kong 21.500 9 Zwitserland 21.300 10 Noorwegen 20.800 … 19 Nederland 17.200

2010 1 Liechtenstein 2 Qatar 3 Luxemburg

122.100 121.400 77.600

4 Bermuda 69.900 5 Noorwegen 59.300 6 Jersey 57.000 7 Kuweit 55.800 8 Singapore 50.300 9 Brunei 50.1 0 0 10 Verenigde Staten 46.400 … 21 Nederland 39.000 bron: cia world factbook 1995 en cia world factbook 2010

Export in miljarden dollars 1995 1 Verenigde Staten 449 2 Duitsland 392 3 Japan 360 4 Frankrijk 270 5 Verenigd Koninkrijk 190,1 6 Italië 178,2 7 Hong Kong 145,1 8 Nederland 139 9 Canada 133 10 België 117

2010 1 China 2 Duitsland 3 Verenigde Staten 4 Japan 5 Frankrijk 6 Nederland 7 Italië 8 Zuid-Korea 9 Verenigd Koninkrijk 10 Hong Kong

1.194 1.187 994,7 516,3 456,8 397,6 369 355,1 351,3 326,9

bron: cia world factbook 1995 en cia world factbook 2010

FORUM #16/02.09.10

& echtgenote

naam Marktbedrijf T Post & Zonen opgericht Rond 1896 activiteit Verhuur marktkramen en reinigingswagen vestigingsplaats Wateringen medewerkers 12 eigenaar Paul Post (59) eigenaar Anneke Post (56)

FORUM #16/02.09.10

‘We zeggen nergens nee tegen’ Een bedrijfsplan hebben ze nooit gemaakt. Anneke en Paul Post , die samen een bedrijf runnen dat marktkramen verhuurt, grijpen de kansen die zich aandienen. “Je springt in het diepe en je doet het gewoon.” Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Jeroen Poortvliet, familie Post

Paul Post (59)

Anneke Post (56)

“Ik zei: ‘als je met mij trouwt, trouw je ook met mijn zaak. Besef wel: wij hebben zo’n tweeduizend klanten die soms dag en nacht aan de telefoon hangen te klagen.’ Dat heeft ze toen geaccepteerd en dat is altijd goed gegaan. Mijn vrouw is hier de financieel directeur. Zij is van de afdeling eerst sparen, dan kopen. Al 35 jaar zijn we nu samen en al 35 jaar krijg ik steeds te horen: nee, daar hebben we geen geld voor.” “Toen we in 1988 de Haagse Markt terugkregen, zat mijn opa ergens op een wolk te juichen. De Haagse markt is een begrip, ‘t is de grootste van Europa. Eind 19de eeuw begon mijn opa er dit bedrijf met het verhuren van handkarren en marktwagens. Toen de markt in 1938 naar een ander deel van de stad verhuisde, raakte hij zijn vergunning kwijt. Elke tien jaar, als de concessie verliep, probeerden we hem weer binnen te halen. Toen dat een halve eeuw later eindelijk lukte, voelde dat als een geweldige triomf.” “Al snel vroeg de gemeente of we ook de markt wilden vegen. ‘s Avonds stuurden ze dan nog wel een eigen reinigingswagen langs. Ik vroeg of wij die niet konden leveren en dat vonden ze prima. Ik heb toen een tweedehands vuilniswagen gekocht en omdat die natuurlijk kapot kon gaan ook nog een tweede. De directeur van de gemeentereiniging zag dat wij die alleen ‘s avonds gebruikten en vroeg of hij ze niet kon huren overdag. Toen heb ik er nog een derde bijgekocht. Niet lang daarna kon ik er nog eens vijf op de kop tikken en inmiddels hebben we er 125.” “Ondernemen is het pakken van kansen. Toen we begin jaren tachtig een nieuw pand bouwden, kwam de voorzitter van de carnavals vereniging informeren wat we met de bovenste verdieping van plan waren. Beneden was ons kantoor, in het midden zouden we gaan wonen en bovenin hadden we een zeilmakerij gepland. Hij zei: ‘kunnen wij die etage niet gebruiken?’ Onze eerste avond hadden we al ‘verhuurd’ terwijl we nog niks hadden staan: geen stoelen, geen tafels, geen bar, geen bierpomp. Net op tijd stond alles erin en vervolgens hadden we jarenlang een continubedrijf. Als de partycentrumploeg naar huis ging, kwam de marktploeg binnen. Vooraf wisten we niks van zalenverhuur. Je springt in het diepe en je doet het gewoon.”

“Ik zei: ‘ik wil wel met je trouwen, als je maar niet denkt dat ik het werken opgeef.’ Ik werkte op de afdeling kredieten van een bank in Gouda en vond het al heel wat dat ik naar Den Haag moest verhuizen. Mijn ouders hadden ook altijd een eigen onderneming gehad en ik was niet van plan om achter de geraniums te gaan zitten. ‘Dat is goed, kom dan maar bij mij werken’, zei hij.” “De werkverdeling die wij nu hebben, was er ook al tussen zijn vader en moeder. Omdat zijn moeder vroeg was overleden, had Paul de administratieve taken van haar overgenomen. Veel aandacht had hij er niet voor. Als hij ergens een bonnetje kreeg, gooide hij dat in een doos en eens in de maand haalde hij ze er allemaal weer uit. De admini stratie interesseert hem niks. Die heb ik hier helemaal naar eigen inzicht kunnen inrichten.” “Paul kan goed rekenen. In de drie jaar dat hij naar de lagere school is geweest, heeft hij dat wel geleerd. Hij is ook een enorme handelaar. Je verkoopt hem niks als je hem geen korting geeft. Nieuwe machines, nieuwe kleren; op alles wil hij afdingen. Ik kan dat niet en ik vind het ook wel een beetje gênant. Maar goed: het levert altijd wat op.” “Toen we in 1977 dit bedrijf overnamen, was het nog een klein marktbedrijf dat af en toe iets extra’s deed. Niet lang daarna kwamen de braderieën opzetten. Dat heeft ons ontzettend veel werk opgeleverd. Als een van de eersten hadden we gekleurd zeildoek en iedereen wilde onze kramen huren. Soms moesten we ergens wel duizend kramen opzetten, dan hadden we 45 man rondlopen. Later werd dat minder en nu doen we het niet meer.” “Hoe ouder we worden, hoe drukker we het krijgen. Omdat we nergens nee tegen zeggen, worden we steeds groter. Sinds kort hebben we ook een winterservice. Een paar vuilniswagens hadden we al omgebouwd tot strooiwagens, komende winter hebben we er 24 rijden. Bedrijven vragen of we niet bij hen kunnen komen strooien en steeds meer gemeenten doen hun strooiservice over aan ons zodat zij verlost zijn van het onderhoud en het stallen in de zomer. Zo werkt het bij ons eigenlijk altijd: we rollen gewoon ergens in, we plannen niks van tevoren.” 

FORUM #16/02.09.10

achtergrond

Je bent 15 en je wilt wat

FORUM #16/02.09.10

en je wilt wat Ondernemerschap krijgt steeds meer aandacht op scholen, zegt het ministerie van Onderwijs. Maar als je een vijftienjarige bent, moet je het niet hebben van het onderwijs om het ondernemerspad te vinden. Tekst: Remko Ebbers | Foto’s: Sabine Joosten/HH, IStockphoto

Bijna elke onderneming heeft ze wel eens binnen de poorten gehad: een wat wispelturig zootje middelbare scholieren van een jaar of vijftien op bedrijfsbezoek. Doorgaans staat het bezoek in het teken van hun toekomstige beroepskeuze en alle afdelingen worden kort bezocht. Afhankelijk van de opleiding wordt langer stilgestaan in de productiehal of op de administratie. Als de jongens en meisjes mazzel hebben, is ook een gesprekje met de directeur of eigenaar van het bedrijf geregeld. En het is jammer dat het van mazzel aan elkaar hangt, want juist de jongeren die op dat moment al de eerste stappen voor hun toekomst vastleggen, moeten weten dat je niet alleen in dienst kunt zijn van een bedrijf, je kunt er ook een beginnen. Marja van Bijsterveldt, staatssecretaris van Onderwijs, schreef de Tweede Kamer afgelopen maand dat het onderwijs steeds ondernemender wordt. Zij concludeerde dat uit een onderzoek van eim, dat het Actieprogramma Onderwijs en Ondernemen onder de loep nam. Het bureau onderzocht of er in de afgelopen jaren een toename was in de aandacht die scholen hebben voor het ondernemer21

FORUM #16/02.09.10

schap. Die is er wel degelijk, maar vooral bij studenten, die de middelbare school al achter zich hebben gelaten. Het eim concludeert dat er in het middelbaar onderwijs nog steeds weinig aandacht is voor ondernemerschap. Bijna 60 procent van de middelbare scholen besteedt daar maar ‘een beetje’ aandacht aan en daar bovenop doet 14 procent er naar eigen zeggen helemaal niets aan. Hoewel het merendeel van de scholen zegt dat zij één of meer keer tamelijk intensief contact hebben met het bedrijfsleven, komt het nauwelijks voor dat ondernemers optreden als gastdocent. Dat is vooral vervelend omdat – in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd – ondernemerschap heel goed is aan te leren. En jong geleerd is oud gedaan. Vooral als je ook nog eens een vakkenpakket moet kiezen.

moeder mee Dominique van den Belt uit het Overijsselse Diepenveen is het vijftienjarige bewijs dat er behoorlijk wat ondernemerschap in pubers kan schuilen. Sinds begin dit jaar heeft hij zijn eigen bedrijf: vdb-Media, een websitebouwer

maarten hartman/hh

achtergrond

Het eim beveelt aan Onderzoeksbureau EIM heeft naar aanleiding van het onderzoek naar de resultaten van het Actieprogramma Onderwijs en Ondernemen een aantal aanbevelingen geformuleerd voor een beter resultaat: • Betere communicatie over ondernemerschap en het geven van bijvoorbeeld best practices komen de beeldvorming ten goede, maar werken ook enthousiasmerend. • Pas de inspectienormen aan als daadwerkelijk wordt gestreefd naar verankering van ondernemend onderwijs. • Zet ondernemende directeuren en leraren in. Zij stralen hun kennis en ervaring op het gebied van ondernemend gedrag of ondernemerschap uit naar leerlingen en studenten. • Meet of toets ondernemerschap om beter zicht te krijgen op de vorderingen die onderwijsinstellingen bij leerlingen bereiken.

met vier personeelsleden. En hij heeft uitbreidingsplannen. “Toen ik twaalf was maakte ik al websites die ik ook wel eens verkocht”, zegt Van den Belt. “Dat is langzaam steeds meer geworden. Eigenlijk zonder vast doel. Ik wil natuurlijk wel groeien en meer naamsbekendheid krijgen, maar ik heb geen grote voorbeelden. Ik heb wel altijd het idee gehad dat ik later niet bij een baas zou werken, maar iets voor mezelf ging doen.” Van den Belt is bewust dit jaar begonnen met zijn bedrijf. “Onder de vijftien jaar mag je niet zoveel qua werken, je mag niet eens vakkenvullen in de supermarkt. Het ondernemen doe ik nu wel in mijn vrije tijd en dat blijft ook wel zo. School gaat altijd voor en dat zal ook wel een jaar of vijf zo blijven, denk ik.” Binnenkort maakt de jonge Diepenveense ondernemer de gang naar de Kamer van Koophandel om zijn bedrijf in te schrijven. Hij gaat met zijn moeder, want hij heeft nog geen tekenbevoegdheid. Van den Belt: “Mijn moeder heeft er niet zo heel veel verstand van, maar toen ik het wat had uitgelegd, vond ze het wel mooi.” Het ondernemerschap is de Diepenvener niet aan komen waaien. Voor middelbare scholieren die willen ondernemen, is niet veel tekst en uitleg beschikbaar. Dat je ook een eigen bedrijf zou kunnen beginnen, wordt op scholen niet standaard als optie meegegeven, heeft 22

ook Van den Belt gemerkt. “Op school weten de meesten niet eens dat ik een eigen bedrijf heb. Het is gewoon geen onderwerp.” Geen wonder dat er maar weinig jongeren zijn die de sprong in het diepe wagen. Volgens de website kvk18.nl van de jonge ondernemer Robert van Hoesel waren er in juni 525 ondernemers onder de achttien jaar ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, terwijl ze al vanaf zestien jaar onder voorwaarden vrijwel zelfstandig kunnen ondernemen volgens de wet. ‘Begrijp me niet verkeerd, ik vind het ontzettend goed dat de regering graag wil dat jongeren betrokken worden in ondernemerschap’, schrijft hij, ‘maar het moet op de juiste manier. Jongeren lopen spaak op het moment dat ze echt willen gaan beginnen. Het is onduidelijk voor de tiener en voor de ouders wat er allemaal moet gebeuren op financieel gebied en waar handtekeningen voor nodig zijn.’

niet moeilijk Ook de Amsterdammer Thijl Klerkx was niet door school geïnspireerd toen hij op vijftienjarige leeftijd een bezorgbedrijfje begon voor biologische groenten. “Ik heb altijd interesse gehad in ondernemerschap. Een beetje toevallig kwam ik op de website van een Amerikaans bedrijf dat ongeveer hetzelfde doet als ik van plan was. Toen heb ik zelf uitgezocht hoe ik zo’n bedrijf kon beginnen. Op mijn FORUM #16/02.09.10

school is weinig aandacht voor ondernemerschap, terwijl ik denk dat er best scholieren zijn die ook iets willen opzetten.” Wat Klerkx vooral opviel, was dat het opzetten van een onderneming ook voor een vijftienjarige niet zo heel moeilijk is. Hij komt ‘helemaal niet’ uit een ondernemersfamilie, maar ook voor hem waren Kamer van Koophandel en Belastingdienst makkelijk te nemen obstakels. “Er is niet veel duidelijke informatie voor jongeren over ondernemerschap en waar je op moet letten. Ook niet op internet. Het is vooral een kwestie van goed luisteren naar de adviezen van volwassenen en zelf blijven durven om door te gaan.” Het gebrek aan aandacht van middelbare scholen is vooral vervelend omdat ondernemerschap heel goed aan te leren is. Mirjam van Praag, directeur van het Amsterdam Center for Entrepreneurship en hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, heeft er onderzoek naar gedaan. “Hoe meer scholing iemand heeft, hoe groter de kans op succes is”, zegt ze. “Dat gaat over inkomen, overlevingskans of hoe snel wordt geïnnoveerd. We zien dat onderwijs voor ondernemers zelfs belangrijker is dan voor werknemers. Een extra jaar opleiding geeft meer rendement bij een ondernemer dan bij een werknemer.” Van Praag: “Het stimuleren van bètavaardigheden vergroot de kans voor een ondernemer om succesvol te zijn. Dan gaat het om analy-

tisch en technisch denken. Om dat te stimuleren, hoeft een school zijn leerplan niet rigoureus om te gooien. En kinderen moeten ook op het idee gebracht worden om ondernemer te worden. Dat kan door voorbeelden in proefwerken over ondernemers te laten gaan. Het lijkt mij heel belangrijk dat leerlingen worden getraind in ondernemerschap, creatief zijn, kansen zien.” De onderzoekster vindt dat Nederland een voorbeeld kan nemen aan de VS. Projecten om ondernemerschap te stimuleren die hier op het mbo worden gedaan, worden daar al op de middelbare school gedaan.

oudere broers Vijftienjarigen niet confronteren met ondernemerschap is eeuwig zonde, zegt pedagoge Emmeliek Boost. Boost is initiatiefnemer van de Opvoeddesk en onder andere bekend van het kro-programma ‘Opvoeden doe je zo’ en haar vaste column in het tijdschrift Kinderen. “Pubers zíjn ondernemers”, betoogt ze. “In deze fase, ongeveer tot hun 25ste, is hun brein het meest creatief in het vinden van oplossingen en dynamisch ondernemen. Natuurlijk kunnen ze grote fouten maken, daarom moet je ze als volwassenen goed coachen, maar het is heel interessant om hun oplossingen te horen voor problemen.” Het huidige onderwijs is helemaal niet ingesteld op het brein van een vijftienjarige. De informatiedagen die worden georganiseerd om kinderen te helpen met hun beroepskeuze zijn veel te passief. “Scholen moeten de ‘oudere broers en zussen’ naar school halen. Oud-leerlingen van twintig, 25 jaar en die laten vertellen over hun carrière. Dat spreekt vijftienjarigen aan. Vraag mensen uit het bedrijfsleven om te vertellen over hun werk, laat ze casus geven die de leerlingen moeten oplossen. Dat sluit aan bij hun manier van denken: oplossingsgericht en alles moet nu.” Scholen gaan teveel uit van de volwassen manier van denken en dat is erg beperkend. “Wij volwassenen zitten vastgeroest in een stramien. Pubers hebben dat nog helemaal niet. Het is ook niet goed dat ze op die leeftijd al een profiel moeten kiezen. Dat beperkt hun ontwikkeling. Zij zijn er bij gebaat om breed gestimuleerd te worden. Dat kunnen ze allemaal aan, vmbo-leerlingen net zo goed als 23

gymnasiasten.” Leraren zouden van Boost vaker moeten vragen: hoe zouden jullie dat oplossen? “En als ze op stage gaan, moet je ze niet bij een kopieerapparaat zetten. Ze moeten mee praten. Je staat versteld hoe goed ze dingen kunnen analyseren.”

vingertik Is het nu allemaal kommer en kwel? Dat ook weer niet. Om ondernemerschap bij jongeren en studenten een impuls te geven, begon op 1 augustus de nieuwe ronde van de regeling Onderwijs Netwerk Ondernemen. Hiervoor stelt het ministerie van ocw samen met de ministeries van Economische Zaken en Landbouw, natuurbeheer en Voedselzekerheid 6 miljoen euro beschikbaar. Met de regeling Onderwijs Netwerk Ondernemen wil staatssecretaris Van Bijsterveldt de samenwerking tussen scholen en het bedrijfsleven stimuleren en versterken. Uit het eim-onderzoek blijkt ook dat er weldegelijk steeds meer aandacht voor het ondernemerschap is in het voortgezet onderwijs. In 2007 gaf een kwart van de scholen aan dat ze helemaal niets deden aan ondernemerschap, dat is gedaald naar 14 procent. En het valt ook niet mee: in sommige gevallen zijn scholen op de vingers getikt door de onderwijsinspectie als zij ondernemend onderwijs aanboden, omdat zij dan niet genoeg ‘verplichte’ lesuren aanboden. Het ontbreekt alleen aan ambitie. Ruim 40 procent van de middelbare scholen denkt niet toonaangevend te worden op het gebied van ondernemerschap. Zoals een geïnterviewde leraar zei: “Meneer, slechts één op de vijfhonderd leerlingen in mijn school zal later zelfstandig ondernemer worden. Het heeft dus geen zin om hier aandacht aan te besteden.”  www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/onderwijs-enondernemerschap www.eim.nl www.vdb-media.nl www.robertvanhoesel.com www.kvk18.nl www.thijl.nl www.kvk.nl www.opvoeddesk.nl

FORUM #16/02.09.10

Ondernemen? Boeiuh! (toch?) Vijftienjarigen? Dat zijn toch pubers, nergens voor te interesseren? Boeiuh, zeggen ze zelf verveeld. Dat valt nog mee, blijkt op de afsluitingsmanifestatie van een schoolproject van Jong Ondernemen in de Amsterdam Arena. De voor het merendeel vijftienjarige vmbo’ers begonnen een eigen onderneminkje en zijn positief over de eerste kennismaking met het ondernemerschap. Niels Koppejan: “Ik vond het een geweldig project. Het begin was een beetje moeilijk maar toen het eenmaal liep, ging dat ook keurig. Je leert er geweldig veel, je maakt een bedrijf eigenlijk in het klein mee. Ik zou wel ondernemer willen worden. Het lijkt me wel een leuke uitdaging.” Harmen van der Kaarden: “Het was serieus hard werken en er is veel tijd in gestoken, ook tijdens pauzes en na schooltijd. Ik vind dit een heel mooie manier van leren. Dit blijft je makkelijker en langer bij dan een simpele les. Ik zou dit denk ik niet voor de rest van mijn leven willen doen. Allereerst heb ik gezien hoeveel risico het met zich meebrengt. Ik ben iemand die toch wel een beetje zekerheid wil. Zeker op financieel gebied. En het is gewoon heel hard werken. Als je dit in het groot zou doen, moet je je privéleven er ook op aanpassen.” www.jongondernemen.nl

begonnen in 1995

‘Vroeger waren we vooral dozenschuivers’

Een miljoen mobieltjes zou toch wel de limiet zijn. Dachten ze in 1995. Maar inmiddels telt ons land een veelvoud van dit aantal. BelCompany spint er goed garen bij, stellen Gerard van Ame rongen (directeur inkoop & financiën) en Paul Vreeburg (algemeen directeur) van de telefoonwinkelketen tevreden vast. De vitrinekast in de hal van het Veenendaalse BelCompany-hoofdkantoor geeft een mooi beeld van de ontwikkeling van het mobieltje in de vijftien jaar dat de onderneming bestaat. Oude toestellen formaat koelkast liggen er gebroederlijk naast moderner modelletjes die moeiteloos in een jas- of broekzak passen. Telefoonwinkels zoals BelCompany waren in 1995 heel erg nieuw. Net zo nieuw als de toestellen die ze verkochten. Van Amerongen merkte het aan de reacties op de nieuwbakken techniek. “Als ik in die tijd hier in Veenendaal met een mobieltje rondliep, viel dat op. Het waren toch vooral yuppen en zakenlui die zo’n apparaat hadden.” De branche is razendsnel volwassen geworden. “Vijftien jaar geleden had bijna iedereen nog zo’n grijze draaischijftelefoon. En er was maar één 24

aanbieder: kpn met z’n Primafoonwinkels. Pon en de Macintosh Retail Group zagen er wel brood in om in de nieuwe markt van mobiele telefonie een rol te gaan spelen.” Het eerste businessplan van BelCompany was het toonbeeld van bescheidenheid. Van Amerongen: “We dachten dat er plaats was voor 35 telefoonwinkels. Niemand had durven voorspellen dat het er zo’n vijftienhonderd zouden worden. Waarvan wij er alleen al tweehonderd hebben. Vreeburg: “Toen we meldden dat er ooit één miljoen mensen mobiel zouden bellen, verklaarden velen ons voor gek. Waarom zouden zoveel mensen onderweg willen bellen? En nu zijn er 21 miljoen toestellen in omloop.” Opvallend hoe de mobiele telefoon de manier van met elkaar omgaan heeft beïnvloed, stelt Vreeburg: “Relaties worden gestart en uitgemaakt per sms, je hoeft niet meer vooraf af te spreken waar je elkaar treft. En moderne communicatietechnieken als Hyves en Twitter zouden niet zo succesvol zijn geworden als er geen mobieltjes waren geweest.” Verkoop via internet mag populair zijn, Van FORUM #16/02.09.10

Naam

Gerard van Amerongen, Paul Vreeburg Bedrijf BelCompany Medewerkers 1.000 Omzet geen opgave www. Belcompany.nl

Amerongen verwacht dat de winkel een blijvertje is. “Vroeger waren we toch vooral dozenschuivers. Nu zijn we er voor uitleg. Al was het maar omdat de toestellen veel meer mogelijkheden bieden dan de consument gebruikt.” Wat de toekomst gaat brengen, durft hij niet te voorspellen. “Maar het zou me niet verbazen als over een aantal jaren niemand meer een vaste pc heeft.” 

Tekst: Frank den Hoed Foto: Jeroen Poortvliet

podium vijf vragen aan

mario monti Zorg voor een Europees patent, maak online kopen in andere landen eenvoudiger en garandeer pensioenrechten van werknemers die over de grens werken. Dat zijn enkele van de aanbevelingen van Mario Monti. De Italiaanse oud-eurocommissaris bracht net voor de zomer een advies uit dat de Europese interne markt verder moet helpen. Tekst: Jan Buevink | Foto: Europese Unie

‘We zijn nog ver van het ideaal verwijderd’ Waarom is een versterking van de interne markt nodig? “De interne markt is de pijler van de Europese samenwerking. Dat zei commissievoorzitter Barosso eind vorig jaar ook toen hij dit project lanceerde en mij vroeg dit advies te schrijven. Die markt is nog verre van compleet en een verdere uitbreiding zorgt ervoor dat de Europese economie competitiever wordt en productiever. Dat leidt tot meer groei en die kunnen we de komende jaren goed gebruiken omdat veel nationale overheden druk bezig zijn om hun financiën op orde te brengen waardoor ze weinig mogelijkheden hebben om groei te stimuleren. Een goed functionerende interne markt zal daarnaast zorgen voor meer stabiliteit in de Eurozone. Een vrij verkeer van bijvoorbeeld arbeid leidt ertoe dat economische schokken makkelijker opgevangen kunnen worden.” Als die voordelen zo duidelijk zijn, waarom gaat het dan zo traag? “Beleidsaanpassingen zorgen vaak voor ongemakken op de korte termijn terwijl de voordelen pas op de lange termijn zichtbaar worden. Daarnaast zijn er natuurlijk partijen die er belang bij hebben dat de markt blijft zoals die is en veranderingen 25

proberen tegen te houden. Een van mijn laatste maatregelen als commissaris voor de interne markt was het afschaffen van het taxfree inkopen tijdens reizen binnen de eu. Daarover waren de lidstaten het al jaren eerder eens geworden maar toen wij als commissie met voorstellen kwamen, kregen we machtige mensen tegenover ons. De lobby van de taxfreewinkels had gezegd dat door onze plannen 180 duizend mensen hun baan zouden kwijtraken. Uiteindelijk is geen baan verloren gegaan. Die sector floreert nog steeds, ook zonder belastingvoordelen. Als ze op hun vlucht wachten, hebben mensen nou eenmaal tijd om in te kopen.” Staat de interne markt er slechter voor dan bij uw vertrek als commissaris in 2004? “Dat kun je zo niet zeggen, maar als ik de huidige situatie afzet tegen het ideaalbeeld dan zijn we daar wel verder van verwijderd. Er zijn nieuwe economische sectoren opgekomen, zoals de digitale economie, die nog maar beperkt deel uitmaken van de interne markt. Ook zie je dat er in Europa een zekere integratiemoeheid is opgetreden. Daar kwam de economische crisis nog eens overheen die er niet alleen voor zorgde dat het vertrouwen in de markt is afgenomen FORUM #16/02.09.10

maar die ook de nationalistische tendensen heeft versterkt. In veel landen zie je de opkomst van partijen die tegen integratie en verdere mondialisering zijn.” Wordt het dan niet heel moeilijk? “In mijn rapport kom ik niet alleen met aanbevelingen hoe de interne markt versterkt moet worden, maar ook hoe we het enthousiasme van het publiek voor die markt kunnen vergroten. Dat is niet alleen een zaak van communicatie maar ook van beleid. Zo hebben nog lang niet alle burgers toegang tot breedband internet en bepaalde basisservices van banken. Dat zijn zaken die essentieel zijn in het moderne leven en die moeten we ze geven.” Wat gaat er nu verder gebeuren? “In oktober komt commissaris Barnier met een actieplan om de interne markt vooruit te helpen. Daarin zal hij ook aangeven wat hij met mijn rapport doet. Van afzonderlijke commissarissen heb ik al gehoord dat ze bezig zijn met aanbevelingen die op hun terrein liggen.”  www.vno-ncw.nl, dossier Europese Unie

podium belrondje

Moeten we een nationaal politiekorps hebben? om-topman Harm Brouwer pleitte onlang voor een vermindering van 25 naar tien politiekorpsen. Geen rol meer voor de burgemeesters, de leiding komt op nationaal niveau bij een politieminister. Het kan de opmaat zijn naar één landelijk korps. Wordt de politie daar beter van volgens ondernemers? Tekst: Remko Ebbers | Foto’s: fmax

Henry Zomer/Hoek Transport/Maarssen

‘Heeft weinig zin’ “Gelukkig hebben wij niet zoveel te maken met de politie. We hebben niet zoveel last van criminaliteit, dus voor ons als bedrijf zal het waarschijnlijk weinig verschil maken. Een landelijk politiekorps gaat vooral werken bij de aanpak van de georganiseerde misdaad, denk ik. Grote criminelen houden zich op in heel Nederland, dan kan het handig zijn om de politie nationaal aan te sturen. Maar voor de kleine zaken zal het weinig zin hebben. Wij hebben hier in Maarssen

Inge Escher/Escher Electrotechniek/Hengelo

‘Kost meer geld’ “Elke zeven jaar moet er gereorganiseerd worden om bij de tijd te blijven, in het bedrijfsleven tegenwoordig zelfs elke vier jaar. Ik denk niet dat de regionale korpsen helemaal opgeheven worden. Waarschijnlijk gaan we terug naar een landelijke politie met regio’s. Een beetje net als vroeger toen we rijkspolitie en gemeentepolitie hadden. Het lijkt me trouwens niet dat zo’n reorganisatie naar een landelijke politiedienst een besparing gaat opleveren, het zal eerder meer

geld kosten. Maar ik vind het zeker geen slechte zaak als de politie wat meer wordt samengevoegd. Het is absurd hoe korpsen nu hun eigen gang kunnen gaan. Als je alleen al kijkt naar de verschillende merken auto’s die ze kopen, daarin kan best een besparing worden gerealiseerd. Waar ik in elk geval niet bang voor ben, is dat alle aandacht wordt verplaatst naar de Randstad, zodat er in de regio te weinig dienstverlening is.”

Victor Gerke/Identico bedrijfskleding/Amsterdam

‘Effectiever en goedkoper’ “We moeten er, denk ik, niet naartoe dat de minister in Den Haag voor de politie de prioriteiten gaat bepalen. Voor de grote steden zou dat niet zo’n probleem zijn, die hebben wel vaak dezelfde soort problematiek. Maar in veel kleine gemeenten is volgens mij toch sprake van heel specifieke problemen. Een burgemeester kan beter inspringen op de plaatselijke behoeftes dan een minister. Je moet er van uit gaan dat een goede burgemeester feeling heeft met de

een lokaal politiebureautje en volgens mij werkt dat goed voor het doen van aangiftes en zo. Ik denk dat zulke bureaus ook blijven als er een landelijke politiedienst komt. Dat verandert echt niet.”

FORUM #16/02.09.10

burgers. De bottleneck zit hem in de kosten en de effectiviteit. Als een landelijk korps veel goedkoper en effectiever is, zou het de moeite waard zijn om dat te overwegen. We kunnen wel het beste van het beste willen, maar het moet ook betaald worden. Waar ik wel een beetje bang voor ben is dat alle aandacht van zo’n korps zich gaat concentreren op zware criminaliteit, terwijl politiewerk toch breder is dan dat.”

podium uitspraken

“Nadenken, dat kan ik ook prima terwijl ik de was opvouw.” Michaëla Ulrici, bestuursvoorzitter advocatenkantoor NautaDutilh, Elsevier van 14 augustus

“Er wordt gedaan alsof Europa kampt met een stevige verkoudheid, terwijl de regio toch echt te maken heeft met een levensbedreigende longontsteking.” Richard Koo, hoofdeconoom van zakenbank Nomura, het Financieele Dagblad van 13 augustus

“Nog een periode Klink, een beetje pappen en nathouden, lijkt me eigenlijk wel goed.” Zorgondernemer Loek Winter, het Financieele Dagblad van 16 augustus

“De handjes, die maken de waarde. De praters, die zorgen voor toegevoegde waarde. Maar te veel praters, dat is bureaucratie.” Ondernemer Hennie van der Most, Elsevier van 28 augustus

“Tuurlijk kun je door de regels te veranderen een probleem wegdefiniëren.” Demissionair minister Donner van Sociale Zaken, anp van 28 augustus

“Ik vraag me af of het voor de goede zaak dan toch niet beter is om in het cda te blijven, maar dan als lastpak van jewelste.’’ cda-prominent Dries van Agt, anp van 25 augustus

“Het liefst krijg ik elke dag bloemen en applaus, maar dan had ik Willeke Alberti moeten worden.” fnv-voorzitter Agnes Jongerius, hp/De Tijd van 27 augustus

“We zijn een achterlijk, bekrompen land aan het worden.” PvdA-politicus, boer en voorzitter van Aedes, Marc Calon in het Financieele Dagblad van 28 augustus

“Als je te veel doorleert, loop je vast daarbovenin. Dan kun je niet meer creatief zijn.” Ondernemer Hennie van der Most, Elsevier van 28 augustus 27

FORUM #16/02.09.10

de werkkamer van

Theo Rinsema, algemeen directeur Microsoft Nederland

“Het hele gebouw is mijn werkkamer”, grijnst Theo Rinsema in de grote kleurige algemene ontvangsthal van Microsoft Nederland op Schiphol. Verspreid door de ruimte staan lange tafels met stoelen, knus aandoende zithoekjes en korte rijen kleine eenpersoons werkruimtes met schotjes ertussen. “Iedereen hier heeft een flexibele werkplek, ik ook. De eerste verdieping is ook toegankelijk voor klanten. De muren hebben kleuren, zodat je kunt afspreken bij de rode of de blauwe wand. De andere vier etages zijn alleen voor Microsoftmedewerkers en mensen die door ons zijn ingehuurd.” “Nu zit ik tussen twee afspraken in en dan ga ik meestal bij andere medewerkers aan een lange tafel zitten. Maar als ik moet telefoneren, kan ik 28

in een afgesloten concentratiekamertje zitten. En er zijn natuurlijk diverse vergaderruimtes voor als ik een groep mensen tegelijk wil spreken. Sommige zijn heel comfortabel met zitzakken, maar we hebben ook glazen hokjes op de binnenplaats. Vergaderen hoeft overigens niet per se in een afgesloten ruimte. Als het niet vertrouwelijk is, kun je ook aan een lange tafel overleggen. Afhankelijk van het soort werk, kies je een werkplek. Dat kan ook thuis zijn.” “Bijna alles wat ik nodig heb voor mijn werk is gedigitaliseerd. De enige dingen die ik altijd meeneem, zijn mijn laptop met een netsnoer, mijn mobiele telefoon, een headset die de telefoon met de computer verbindt en mijn bril. De paarse brillenkoker is een beetje mijn handelsmerk.” FORUM #16/02.09.10

“Als ik op een plek als deze zit te werken, word ik vaak aangesproken”, stelt Rinsema grijnzend vast. “Vaker dan in ons vorige kantoor, waar we twee jaar geleden uitgetrokken zijn. Daar hadden we nog echte afdelingen en ik had een echt kantoor. Er waren dan toch veel drempels om mij aan te spreken. Eerst moest je naar een verdieping waar jouw afdeling misschien niet was, dan nog mijn kantoor in. Zoals het nu is, vind ik het veel beter. Er is meer, spontaner en beter contact en je voelt de energie van de mensen die om je heen werken. Ik zou echt niet meer terug willen. Maar ik kan me voorstellen dat anderen er moeite mee hebben.”  Tekst: Remko Ebbers Foto’s: Sam Rentmeester/fmax

begonnen in 1995

‘Champagne, daar zijn we veel te nuchter voor’

Ruim twaalfhonderd verkooppunten in meer dan tien Europese landen. En inmiddels een bescheiden aantal daarbuiten. In de vijftien jaar dat Ella Wiersma en Cynthia Kooi bezig zijn, is ‘hun’ Cyell uitgegroeid tot een bekend bad- en nachtmodemerk met in eigen huis ontworpen en ontwikkelde collecties. Dichtbij en met veel raakvlakken met Nederland. Zo dachten ze over Duitsland, hun eerste exportland. Het bleken compleet andere mensen te zijn. Heel perfectionistisch, kritisch. Dat was wel even wennen. Wiersma: “De vader van Cynthia, die ons coachte, bekeek het positief. ‘Als jullie je product in Duitsland weten te verkopen, ligt de hele wereld voor je open.’ Nou, daar hielden we ons dan maar aan vast.” Grenzen vervagen. “Eerst denk je: Nederland. Daarna Europa. Maar we krijgen nu ook regelmatig verzoeken of we in Azië willen verkopen. Ik sluit niet uit dat we daar iets gaan doen. Maar daar moet je rustig naar toe werken. Grappig om te bedenken dat we nog niet zo lang geleden veel moeite moesten doen om ons product in de win29

kels te krijgen. En nu benaderen mensen ons. Dat geeft iedereen hier veel energie.” Wiersma en Kooi leerden elkaar kennen tijdens hun studie technische bedrijfskunde in Enschede. Friezinnen onder elkaar. “We bleken zó gelijk. Het voelde als maatjes.” Toen al zeiden ze tegen elkaar dat ze samen een bedrijf moesten beginnen. Na hun afstuderen werkten ze nog even in loondienst. Tot Cynthia aangaf dat de tijd rijp was om met het plan uit hun studietijd aan de gang te gaan. Ze waren immers nog jong en zonder verplichtingen. De eerste drie jaar was het afzien.“Natuurlijk hebben we er weleens doorheen gezeten. Maar die pionierstijd heeft ook mooie momenten opgeleverd. Zwierven we door Hongarije op zoek naar productielocaties – picknickmand achterin de auto.” Toen ze na vijf jaar eindelijk break-even draaiden, was dat geen reden voor het ontkurken van een fles bubbels. “We hebben genoten van het succes. Maar champagne, daar zijn we veel te nuchter voor.” Het derde lustrum besloten ze níet ongemerkt FORUM #16/02.09.10

Naam Bedrijf Medewerkers Omzet www.

Ella Wiersma Cyell, Oude Leije 32 geen opgave cyell.com

voorbij te laten gaan. “We hebben onze detail listen voor de jarenlange samenwerking bedankt met een handgemaakte sleutelhanger. Daarmee steunen we een fair trade-project in Maleisië. En voor eind dit jaar staat een uitje met de medewerkers gepland. Maar we pakken niet uit met een groot feest met dj. Dat past niet bij ons.” 

Tekst: Frank den Hoed Foto: Jaap Schaaf/Hoge Noorden

gelanceerd in 1995

hot or

De opkomst van internet en digitale technieken. De ontwikkeling is snel gegaan sinds 1995. Veel nieuwe producten kwamen vijftien jaar geleden op de markt. Succesnummer of flop? Tekst: Miran de Groot, Frank den Hoed

sony

roger-viollet/hh

De introductie van Microsoft Windows 95 is wereldnieuws. Liefhebbers hebben er een nacht in de buitenlucht voor over om een exemplaar van het besturingssysteem te bemachtigen. Dankzij Internet Explorer, dat gelijktijdig uitkomt, groeit internet explosief.

Professionals maken al langer gebruik van de techniek. Maar de Sony Handycam dcr-vx1000 is de eerste digitale videocamera voor de consumentenmarkt. In vele spelshows op televisie wordt dit product als prijs weggegeven.

‘Do not underestimate the power of Playstation’. Met die zelfverzekerde slogan zet Sony de Playstation in de markt. De fabrikant mikt met de spelcomputer op jonge mannelijke tieners en vergelijkt het ‘gevaar’ ervan met het normale dagelijkse leven.

Beesies of Welpies zijn er in 1995 nog niet, wel Flippo’s. Ronde plastic schijfjes met afbeeldingen van karakters uit de Looney Tunes die worden meeverpakt in zakken chips van Smiths. Op schoolpleinen wordt er flink geruild, gespeeld en gehandeld.

World Online, Planet internet, World access zijn na de opkomst van internet voor het grote publiek nieuwe merknamen. Allemaal werden ze in 1995 gelanceerd. Maar anno 2010 zijn de namen - na overname door of fusie met andere bedrijven - totaal van het toneel verdwenen.

Een stilstaande auto neemt niet alleen een parkeerplaats in beslag, hij kost ook geld. Zonde, vinden Gijs van Lookeren Campagne en Jan Berghuis. Hun oplossing heet autodelen. Greenwheels is de naam van het bedrijf waarmee ze hun idee in de praktijk brengen.

wat gebeurde er in 1995? knov en ncov fuseren tot mkb-Nederland

ns wordt verzelfstandigd

Nederland wordt getroffen door tweede ‘watersnood’

Alle Nederlandse telefoonnummers worden tiencijferig

FORUM #16/02.09.10

Kabinet besluit tot aanleg van de A73-Zuid

Eerste zelfklevende Nederlandse postzegels komen op de markt

Kabinet hakt de knoop door: de Betuwelijn gaat er komen

Rijksoctrooiwet 1995 gaat in

Philips, uitvinder van (onder meer) de cd-rom, en Sony ontwikkelen de Blu-ray Disc. Maar deze inmiddels tot must have verworden elektronicagadget wordt door de hoge prijs en gebrek aan belangstelling pas tien jaar later geïntroduceerd.

nintendo

‘Coolbest, we keep it cool, you get the best.’ Met die internationaal klinkende reclameboodschap introduceert de voorloper van het huidige Friesland Foods Coolbest, ’s werelds eerste vruchtensap dat gekoeld wordt verkocht.

Canon presenteert de Canon Digital ixus camera. De camera combineert een compact formaat met een bijzondere vormgeving en hoogwaardige techniek. De ixus-reeks groeit uit tot een van de meest succesvolle cameraseries ter wereld.

philips

coolbest

Echt bijzonder is het bikinitopje van H&M à 14,90 gulden niet. Maar dankzij de posters waarop Pamela Anderson het topje showt, wordt het toch een kaskraker. In hun pogingen een poster te bemachtigen, deinzen ‘liefhebbers’ er niet voor terug ruiten van abri’s te vernielen.

canon

not De dvd wordt tot wereldstandaard voor gegevensopslag verheven. Daarmee komt een einde aan een jarenlange strijd tussen Sony en Philips – die de dvd in de jaren negentig ontwikkelden – en Toshiba en Time Warner, ‘geestelijk vaders’ van de SuperDisc.

Eerste Ster Gouden Loeki wordt uitgereikt aan klm voor de commercial ‘Zwanen’ Archiefwet 1995 wordt ingevoerd 31

Archiefwet 1995 wordt ingevoerd

Moslim-enclave Srebrenica valt

FORUM #16/02.09.10

Ondertekening van het Akkoord van Dayton beëindigt het conflict op tussen Bosniërs, Kroaten en Serviërs

De Virtual Boy (VR-32) spelcomputer van Nintendo hoeft niet op een tv te worden aangesloten. Het is een soort 3D-bril waar je door moet kijken. Virtual boy wordt gezien als de semiopvolger van de Gameboy. Maar de spelcomputer wordt een flop: hij komt in Europa niet eens op de markt.

World Trade Organization (wto) wordt opgericht

International Trade Zone Act wordt afgekondigd

begonnen in 1995

‘We praten alleen maar over ballonvaren’

Eén ballon met als sponsor nob Foto had Air Ballooning Unlimited in de vaart. A3 Ballon zette de activiteiten van de stichting in 1995 voort op commerciële basis. Vijftien jaar later mag het bedrijf zich de grootste van Europa noemen. “We zijn dan geen Hofleverancier, we hebben wél de leden van het koninklijk huis mogen varen!” Jelke Haven, directeur-eigenaar van A3 Ballon, toont trots een grote foto van de koninklijke familie, ingelijst en voorzien van de handtekeningen van de royalties die hij aan boord heeft gehad. De klus was omgeven door allerlei veiligheidsmaatregelen, waaronder een uitgebreide screening van het bedrijf. “We mochten geen enkele ruchtbaarheid geven aan onze koninklijke klandizie, zelfs geen foto’s maken voor eigen gebruik. Achteraf hebben we deze foto opgestuurd gekregen. Da’s toch leuk?” Europa’s grootste ballonvaartbedrijf of niet, A3 Ballon voelt volgens Haven nog steeds als een familiebedrijf. “Op verjaardagen hebben we het alleen maar over ballonvaren.” Zestien ballonnen houdt hij in de lucht. Daarmee vervoert hij zo’n 32

twaalfduizend gasten per jaar. Regelmatig wordt zijn bedrijf ingeschakeld voor televisiewerk. Zoals voor het programma ‘Ik wed dat ik het kan’. Een mooi visitekaartje voor het bedrijf. Zelf schuwt hij de publiciteit ook niet. Zo hing hij een keer de rallyauto van Parijs-Dakar-coureur Herman Hutten uit ‘thuisdorp’ Harfsen onder een luchtballon. Ludieke acties moeten kunnen, vindt hij. Om er gelijk aan toe te voegen dat het ballonvaren altijd serieuze business is geweest. Het werk is in vijftien jaar tijd wél veranderd: het gaat er nu veel professioneler aan toe. Dat is in het bedrijf terug te zien. “We hebben een kwaliteitsmanager aangesteld en het iso 9000-kwaliteitscertificaat ge haald.” Als voorbeeld van die professionelere manier van werken noemt hij het meten van klanttevredenheid. “Destijds ging dat vooral op gevoel. Nu pakken we dat veel procesmatiger aan.” Haven laat het bedrijfsjubileum vanwege de economische crisis in stilte voorbijgaan. Mogelijk doet hij volgend jaar nog iets. “Ik zit te denken aan een groot ballonfeest. De opbrengst daarvan FORUM #16/02.09.10

Naam Jelke Haven Bedrijf A3 Ballon, Harfsen Medewerkers 11, 20 zzp’ers (piloten) en 50 oproepkrachten Omzet 1,5 miljoen euro www. Ballonvaren.com

wil ik schenken aan het Kankerfonds.” Het is een geste richting zijn vader, ook ballonvaarder, die met de ziekte te kampen kreeg. Ondanks de tegenwind van dit moment, ziet Haven de toekomst met vertrouwen tegemoet. “Ik zou het leuk vinden als mijn kinderen later ook in het bedrijf komen. Maar het zou zomaar anders kunnen lopen.” 

Tekst: Frank den Hoed Foto: Rien Hokken

rubrieksnaam

bovag

bovag wil einde aan hapsnap-autobelastingen

‘WNF-rapport geldt niet voor Nederland’ De Nederlandse transport- en logistiek bedrijven zijn verder met inspanningen tegen klimaatverandering dan het Wereldnatuurfonds (wnf) stelt in zijn mondiale rapport over deze sector. Dat zegt verladersorganisatie evo.

Een automobilist noteert zijn hartenkreet op een van de ‘gouden koetsen’

Het moet afgelopen zijn met het ultrakortetermijnbeleid op het gebied van autobelastingen, vindt de bovag. De organisatie trekt met drie ‘gouden koetsen’ het land in om steun te vragen voor haar oproep. Directe aanleiding is het dreigende einde van de wegenbelasting-vrijstelling voor de allerzuinigste auto’s. Een maatregel die nog geen jaar oud is. Met name in het kader van ‘vergroening’ gingen autobelastingen de afgelopen jaren keer op keer op de schop. De looptijd van een belastingmaatregel was soms minder dan twee jaar. Dat is volgens de bovag om gek van te worden. Voor autobezitters, maar ook voor autobedrijven, importeurs, fabrikanten, leasebedrijven en bedrijfsleven. Op basis van steeds veranderende be33

lastingregels is het immers lastig calculeren en budgetteren. Als voorbeeld noemt de bovag de vrijstelling van motorrijtuigenbelasting en aankoopbelasting (bpm) voor de allerzuinigste auto’s. Volgens de organisatie werkt deze ‘fiscale vergroening’. Er zijn de eerste helft van dit jaar al bijna evenveel zeer zuinige auto’s verkocht als in heel 2009. Maar nu zijn er aanwijzingen dat serieus wordt nagedacht over het terugdraaien van die vrijstelling. De bovag roept - samen met de Stichting Autobelangen - de politiek op om fiscale maatregelen voortaan tijdig aan te kondigen, met een vooraf te bepalen looptijd van minstens vier jaar. Dan weet iedereen in elk geval voor een acceptabele periode waar hij aan toe is. www.bovag.nl FORUM #16/02.09.10

Het wnf concludeert dat transport- en logistiekbedrijven achter blijven ten opzichte van andere sectoren in hun inspanningen om de klimaatverandering tegen te gaan. Dat stelt de milieuorganisatie op basis van de resultaten van een nieuwe studie van de non-profitorganisatie Carbon Disclosure Projects (cdp). De enquête is gehouden onder de negentien grootste transporteurs en logistiek dienstverleners ter wereld. De uitkomsten van de enquête zijn volgens evo op zich zorgelijk en lijken aan te geven dat de klimaatdoelstellingen internationaal niet erg serieus genomen worden door de sector. evo vindt de enquête echter niet representatief voor Nederland, waar bedrijven in de sector steeds meer kansen zien in duurzame logistiek. Begin 2009 hebben alle logistieke partijen met de betrokken ministeries het sectorakkoord ‘Duurzaamheid in beweging’ afgesloten. Daarin nemen zij voor te willen werken aan een emissie reductie van 30 tot 34 ton. Voortvloeiend uit dit sectorakkoord zijn diverse succesvolle projecten opgezet, zegt evo, die leiden tot een aanzienlijke emissievermindering. In diverse provincies heeft samenwerking tussen bedrijven bijvoorbeeld tot forse kilometerbesparingen geleid. evo heeft verder de emissiescan logistiek ontwikkeld. Daarmee kunnen bedrijven berekenen hoeveel emissies zij veroorzaken. Zo wordt inzichtelijk waar verbetering mogelijk is. www.evo.nl

vereniging rubrieksnaam

personalia

Cokky Bosman

Cokky Bosman is voorgedragen als nieuwe voorzitter van de werkgeversvereniging voor de facilitaire contactcenters (wgcc). Zij volgt Dick Bakker op, die de afgelopen 12 jaar deze functie bekleedde. Bosman is algemeen directeur van Telecom Direct

Almere (tda). Momenteel is zij voorzitter van de commissie Kwaliteit. Sanne Muijser is aangesteld als directeur. Muijser volgt Dian van Leeuwen op, die als secretaris leiding heeft gegeven aan het bureau van de wgcc.

Nieuw bestuurslid vno-ncw Per 14 juli is Hans Janssen, cfo van Mediq, toegetreden tot het algemeen bestuur van vno-ncw. Hij is lid van het bestuur namens Mediq en volgt Marcel van den Broek op.

Fabian Nagtzaam wordt directeur Noord Holland van de mkbNederland. Nagtzaam was de afgelopen twee jaar verantwoordelijk als regiomanager voor het midden- en kleinbedrijf in de regio’s Haarlemmermeer-Schiphol en de IJmond. Daarvoor werkte hij als commercieel eindverantwoordelijke bij de voetbalorganisatie sc Telstar.

mediq

wgcc

Hans Janssen

nvpi wil modern anti-pirater ijverdrag De nvpi, de branchevereniging voor de vermaakindustrie, dringt er bij de Nederlandse regering op aan om ook de digitale wereld niet te vergeten bij het onderhandelen over een internationaal akkoord over de bestrijding van namaak. De branchevereniging is positief gestemd over de initiatieven van de eu voor een dergelijk acta-akkoord over het tegengaan van piraterij in de vermaakindustrie. Vooral omdat de bij de acta betrokken partijen ook de online omgeving bij het akkoord willen betrekken. Entertainmentbedrijven verliezen jaarlijks miljoenen euro’s als gevolg i-stock

FORUM #16/02.09.10

van illegale verspreiding van muziek, games en films via internet. Wel dringen de entertainmentbedrijven er op aan dat het akkoord ook inhoudelijk toegesneden wordt op de digitale werkelijkheid. ‘Geen 20ste eeuwse oplossing voor een 21ste eeuws probleem’, schrijft de nvpi in een brief aan het kabinet. Zo pleit ze ervoor dat bepalingen die Internet Service Providers stimuleren hun verantwoordelijkheid te nemen bij het bestrijden van inbreuken, deel moeten uitmaken van het verdrag. De situatie in Nederland is wat hun betreft het minimum. Ook wil de nvpi dat het verdrag bescherming biedt voor technologische maatregelen die de toegang tot online aangeboden werken regelen (access control) en voor technologische maatregelen die het ongeautoriseerd gebruik van werken tegengaan. Het verdrag moet het daarnaast mogelijk maken op te treden tegen het produceren, importeren of in omloop brengen van producten en diensten die gebruikt kunnen worden om die technologische maatregelen te omzeilen. De illegale verspreiding van muziek, films en televisieseries, games en andere interactieve software is de afgelopen jaren drastisch toegenomen, stel de nvpi. Dit leidt tot aanzienlijke verliezen voor het bedrijfsleven, lagere belastinginkomsten en banenverlies. Bovendien brengen ze risico’s voor consumenten met zich mee, zoals oplichting, diefstal van privé- en financiële gegevens en confrontatie van jeugdige consumenten met mogelijk schadelijke content. www.nvpi.nl

rubrieksnaam

De Nederlandse levensmiddelenindustrie heeft het toegevoegd zout in haar producten gemiddeld Tekstmet een flinke stap van 10 procent verlaagd in de eerste fase van het fnli Actieplan zoutverurl mindering. Dit blijkt uit de monitoringgegevens die zijn verzameld door de leden van de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (fnli). Alle sectoren hebben een goede start gemaakt met zoutvermindering. De doelstelling om in 2010 de hoeveelheid toegevoegd zout met gemiddeld 12 procent te verminderen is nog niet gehaald. www.fnli.nl

bouwend nederland

zoutarm Kop

Elektronisch factureren levert bouw 300 miljoen op

pincafé Met tv-spotjes is Koninklijke Horeca Nederland een campagne begonnen om pinnen in de horeca te promoten. Betalen met de bankpas is niet alleen veiliger. Consumenten verwachten ook dat ze overal kunnen pinnen, dus ook in de horeca, aldus Lodewijk van der Grinten, directeur van Koninklijke Horeca Nederland. Van der Grinten denkt dat pinnen interessant is voor de horecaondernemers omdat zij zo meer omzet kunnen maken. Klanten hoeven dan niet telkens naar een geldautomaat op straat als ze geen contanten hebben. www.khn.nl

veilig De Nederlandse Cosmetica Vereniging vindt de actie van de Stichting Natuur en Milieu (snm) onnodig. snm vraagt consumenten producten aan te melden om deze te laten testen op de aan wezigheid van nanomaterialen. Daarnaast wijst de milieuorganisatie op de mogelijke risico’s die het gebruik van nanomaterialen in consumentenproducten met zich meebrengt. Maar nanotechnologie wordt al jaren in cosmetica gebruikt en vormt geen risico voor de gebruiker, stelt de Nederlandse Cosmetica Vereniging. www.ncv-cosmetica.nl

Lex van Lent (ZET solutions) en Jan van Tuinen (Bouwend Nederland) beklinken de deal

Bouwend Nederland komt begin volgend jaar met een ‘universeel’ softwarepakket voor elektronisch factureren. Als de hele branche er op zou overstappen, zou dit een besparing van 300 miljoen euro kunnen opleveren. Het platform voor elektronisch factureren wordt ontwikkeld door zet solutions. Het gaat om een sectorbrede oplossing, voor zowel kleine als grote bouwbedrijven. Volgens Bouwend Nederland moet deze aanpak een extra impuls geven aan het terugdringen van administratieve lasten. Binnen de bouwsector worden jaarlijks minimaal 18 miljoen facturen verstuurd. De kosten van verzending en verwerking van een papieren factuur bedragen circa 25 euro, voor een elektronische factuur is dit ongeveer 8 euro. De bouw kan dus door elektronisch te factureren ruim 300 miljoen euro per jaar besparen. www.bouwendnederland.nl

Polisvoorwaarden geen populaire kost Ruim een kwart van de consumenten (28 procent) leest de polisvoorwaarden niet of slechts globaal bij het afsluiten van een verzekering. Dat blijkt uit de editie 2010 van de cvs Consumentenmonitor, een consumentenonderzoek van het Verbond van Verzekeraars. Eén van de vijf consumenten die de polisvoorwaarden wel zorgvuldig doornemen (19 procent), begrijpt niet wat er staat. Ongeveer de helft van de consumenten is naar eigen zeggen redelijk op de hoogte van de polisvoorwaarden. Uit de monitor blijkt dat consumenten groot belang hechten aan de eenvoud van verzekeringen en duidelijke polisvoorwaarden; slechts 2 procent geeft aan dit onbelangrijk te vinden. Bijna de helft van de ondervraagden vindt de mate van dekking die een verzekeraar biedt belangrijker dan het hebben van een positief gevoel ten aanzien van de verzekeraar. “Hierin ligt dus een opdracht de informatievoorziening over verzekeringen nog begrijpelijker te maken”, aldus Richard Weurding, algemeen directeur van het Verbond van Verzekeraars, in een reactie op de resultaten van de cvs Consumentenmonitor. Begrijpelijke klantinformatie is één van de ijkpunten bij het Keurmerk Klantgericht Verzekeren dat het Verbond dit jaar heeft geïntroduceerd. Het is ook een aandachtspunt bij klanttevredenheidsonderzoeken. www.verzekeraars.org FORUM #16/02.09.10

vereniging rubrieksnaam

de prijs

regulering

ernst & young

Master Thesis Award Accountancy 2010

De Nederlandse Vereniging van Banken (nvb) reageert terughoudend op het voorstel van de minister van Financiën over een betere regulering van de De Nederlandsche Bank. De beoordeling van de voorstellen is in eerste instantie een zaak van Tweede Kamer, aldus de nvb. In het algemeen is het goed dat er lessen worden getrokken uit het verleden en is het logisch dat dit leidt tot aanpassingen in het toezicht, meent de branche organisatie. De vereniging wijst er op dat de banken hun lessen hebben getrokken uit de crisis en dat daaruit de Code Banken is ontstaan. www.nvb.nl

lane a67

De blije prijswinnaar (midden) geflankeerd door zijn belangrijkste opponenten

Winnaar… ... Henk-Jan Nanninga, economiestudent accountancy aan de Rijksuniversiteit Groningen. Beloond met… ... de Master Thesis Award Accountancy, een prijs bedoeld voor studenten accountancy. Nanninga, die zijn master deed in accountancy, won de prijs met zijn scriptie over de invloed van de waardering van financiële instrumenten door banken en de invloed op economische trends. Dat gebeurde na een spannende eindstrijd waarin hij de competitie aanging met vijf andere kandidaten. Hij ging niet met lege handen naar huis; aan de winst was een geldprijs van 3.000 euro verbonden. Uitgereikt op… … 24 augustus in het kantoor van Ernst & Young in Rotterdam.

Reden… … (onder meer) de actualiteit van het onderwerp van de scriptie. Juryoordeel… “Het onderwerp van de scriptie is zeer actueel en praktisch relevant”, aldus juryvoorzitter Auke de Bos. “Henk-Jan komt met een knappe analyse van de relatie tussen verslaggeving van banken en de economische crisis, een studie waar de deskundigen ook nog wat van kunnen leren.’’ Jurylid Luc Quadacker deed ook nog een duit in het zakje. “Hij heeft zijn verhaal goed en op een wetenschappelijk verantwoorde manier opgeschreven. Zijn scriptie en de manier waarop hij deze aan ons heeft gepresenteerd, getuigen er van dat hij een erudiet persoon is.” www.ey.com

FORUM #16/02.09.10

Verladersorganisatie evo, Transport en Logistiek Nederland (tln) en Les Routiers willen graag dat de pilot secure lane A67 wordt voortgezet en uitgebreid. Daarbij zijn cameravolgsystemen op truckparkeerplaatsen aangesloten op het politienetwerk. De A67 ligt in het zuiden van het land en is de doorvoerweg naar België en Duitsland. Jaarlijks wordt 350 miljoen euro economische schade geleden als gevolg van transportcriminali teit en ladingdiefstal. Dit zal volgens evo, tln en Les Routiers aanzienlijk worden teruggedrongen als de wegen naar het Rotterdams havengebied en naar het Antwerpse havengebied in de toekomst worden aangesloten op deze secure lane. www.evo.nl, www.tln.nl

actie voor a15 De snelweg A15 is een belangrijke verbinding tussen het Rotterdamse haven- en industrie gebied en het Europese achterland. Maar het ontbrekende stuk weg tussen Bemmel en Zevenaar laat al jaren op zich wachten. Reden voor het regionale bedrijfsleven om in actie te komen en bij regionale en landelijke politici aandacht te vragen voor ‘het probleem A15’. De actie krijgt een voorlopig hoogtepunt tijdens een bijeenkomst op 6 september in Lent, waaraan prominenten als Cees Deelen (Havenbedrijf Rotterdam), Charlie Aptroot (VVD) en Marijke van HaarenKoopman (provincie Gelderland) hun medewerking verlenen. www.vno-ncwmidden.nl

rubrieksnaam

Minder werk, agenda wel tevreden vno-ncw West Dinsdag 7 september

De werkgelegenheid in de reisbranche neemt af, maar dat heeft weinig invloed op de tevredenheid van de werknemers. Die is iets boven het landelijk gemiddelde.

Vrijdag 1 en zaterdag 2 oktober LWV-retraite

Poortwachterbijeenkomst

Donderdag 9 september

Kijk voor meer informatie op www.

Woensdag 8 september

Valleiregio

lwv.nl

Regio Rotterdam

Ledenvergadering

Kringbijeenkomst

Regio Achterhoek en regio Twente

bzw

Regio Den Haag

Ledenbijeenkomst

Dinsdag 7 september

Kringbijeenkomst

Maandag 13 september

Regio Midden- en Noord Zeeland

Woensdag 22 september

Regio Noordoost-Overijssel

Lunchbijeenkomst

Regio RijnGouwe

Masterclass Kennis & Cash voor

Regio Bergen op Zoom

Miljoenenontbijt

werkgevers

Nazomerborrel

Regio Den Haag

Donderdag 16 september

Woensdag 8 september

Miljoenenontbijt

Regio Noord-Veluwe

Regio Zeeuws-Vlaanderen

Regio Noordwest-Holland

Bedrijfsbezoek Autospuiterij Van

Lunchbijeenkomst

Prinsjesdagontbijt

Winkoop te Ermelo

BZW Roosendaal

Regio Rijnland

Dinsdag 21 september

Nazomerborrel

Miljoenenontbijt

Regio Eemland en Utrecht

Woensdag 15 september

Regio Oostland

Openingsbijeenkomst

Regio ’s-Hertogenbosch

Miljoenenontbijt

Woensdag 22 september

Ledenbijeenkomst

Spreker is Elco Brinkman, voorzit-

Regio Stedendriehoek

Donderdag 16 september

ter van Bouwend Nederland en

Miljoenennota-ontbijt

BZW

oud CDA-minister van Welzijn,

Donderdag 23 september

BZW-cabaret met Claudia de Breij

Volksgezondheid en Cultuur

Regio Noordoost-Overijssel

Woensdag 22 september

Elco Brinkman

Bedrijfsbezoek Baalderborg Groep

Regio Breda en regio Oosterhout

te Loozen

Miljoenennotabijeenkomst

Dinsdag 5 oktober

Donderdag 23 september

Regio Eemland en regio Utrecht

BZW Moerdijk

Bedrijfsbezoek Equens SE te Utrecht BIM-excursie

Dinsdag 28 september Poortwachtercentrum Haaglanden

Regio Twente

Dinsdag 28 september

Themabijeenkomst

Regio Eindhoven

Kijk voor meer informatie op

Prinsjesdagbijeenkomst

www.vno-ncwmidden.nl

Woensdag 29 september BZW/BORT

Poortwachterbijeenkomst

vno-ncw Noord

Woensdag 29 september

Vrijdag 3 september

BZW

Regio Westland-Delfland

jno Ondernemersgala Diner

Golfdag

Prinsjesdagontbijt

Bedrijfsbezoek Opti-Flor te Monster Woensdag 8 september

Donderdag 30 september

Woensdag 6 oktober

Nieuwe Ledenbijeenkomst

BZW

Regio Den Haag, Westland-Delf-

Woensdag 15 september

Lezing

land, Rotterdam en Delft

Business Breakfast

BZW

Golftoernooi

Woensdag 15 en donderdag 16

Brabantdag

Kijk voor meer informatie op

september

Kijk voor meer informatie op

www.vno-ncwwest.nl

Ondernemerscongres Noord-

www.bzw.nl

vno-ncw Midden

Nederland Vrijdag 24 september

Vrijdag 3 september

HartSlag ‘Proeverij’

Regio Achterhoek

Kijk voor meer informatie op

Bedrijfsbezoek Wijndomein Bes-

www.vno-ncwnoord.nl

selinkschans te Lievelde

lwv

Regio Arnhem-Nijmegen

Poortwachtercentrum Amsterdam Ledenbijeenkomst

rené van den burg

Deze resultaten komen uit de tweejaarlijkse arbeidsmarktmonitor van Reiswerk, het opleidingsfonds van reisbrancheorganisatie anvr en de vakbonden. Het aantal werknemers in de reisbranche is onder invloed van de econo mische crisis in 2009 met 10 procent afgenomen ten opzichte van 2007. De werknemerstevredenheid zit met een 7,3 wederom boven het landelijk gemiddelde van een 7,1. Opvallend is dat de uitstroom niet veel is gedaald ten opzichte van twee jaar eerder, maar dat de instroom met 55 procent is afgenomen. Bij de Nederlandse touroperators en (zaken) reisbureaus zijn momenteel zo’n 17 duizend medewerkers in dienst. Uit het onderzoek blijkt ook dat het werken in de reisbranche vooral wordt gewaardeerd om de mate van vrijheid en de samenwerking met collega’s. Daarnaast worden ook de diversiteit in de werkzaamheden, het werken met een leuk product en het contact met klanten positief beoordeeld. Het aandeel leidinggevende of managementfuncties in de branche is in zes jaar tijd meer dan verdubbeld naar 10 procent. Dit is positief voor de doorgroeimogelijkheden in de branche. Ook het gemiddelde opleidingsniveau steeg. Schoolverlaters die in dienst komen worden bovendien met een ruime voldoende gewaardeerd om hun servicegerichtheid. De reisbranche laat al jaren een laag ziekteverzuim zien. Het ziekteverzuimpercentage bleek in 2009 met 3 procent veel lager dan het landelijk ziekteverzuimpercentage van 4,3 procent. Het volledige rapport van de Arbeidsmarktmonitor Reisbranche is te downloaden op www.reiswerk.nl. www.anvr.nl

Maandag 6 september

FORUM #16/02.09.10

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

nlkabel

Rob van Esch, directeur nlKabel Je betaalt een slordige 40 miljoen euro, krijgt geen bonnetje en hoopt dat het geld goed terecht komt. Daar hebben kabelbedrijven mee te maken als ze rechten betalen aan organisaties als Buma/Stemra. Dat moet transparanter, zegt Rob van Esch, directeur van de branche organisatie voor kabelbedrijven nlKabel.

Waarom bemoeien kabelbedrijven zich met de tarieven van organisaties als Buma/Stemra? “Een kwart eeuw geleden werd door de rechter bepaald dat wij, naast de omroepen, ook rechten moesten gaan betalen om tv-programma’s te mogen doorgeven. Die rechten worden betaald aan cbo’s, Collectieve beheersorganisaties. Het punt is dat die niet transparant zijn. Het is totaal onduidelijk hoe ze zijn georganiseerd, wie bevoegdheid heeft om namens wie op te treden en hoe de tarieven tot stand komen. Laatst was er weer een nieuwe organisatie: ‘Hallo, wij komen geld halen.’ In onze branche gaat het dan meteen over miljoenen.” En dus ….? “Binnenkort bespreekt de Tweede Kamer een wetswijziging voor collec

tieve beheersorganisaties. Dat wordt op zich een prima wet, maar er ontbreekt iets. Wij willen graag een toezichthouder met tanden die de grondslag van de tarieven in de gaten gaat houden. Hij zou ook akten moeten kunnen inzien waaruit blijkt dat de cbo’s ook daadwerkelijk over de exploitatierechten van rechthebbenden beschikken. Vorig jaar nog hebben we een rechtszaak gewonnen tegen twee organisaties die dezelfde rechthebbenden zeiden te vertegenwoordigen.” Want als dat niet gebeurt …? “Dan mist Nederland kansen om verder te ontwikkelen, kansen op innovatie. Nieuwe digitale audiovisuele diensten worden te duur gemaakt. Toen kabelbedrijven digitale televisie gingen aanbieden, vonden de cbo’s dat we twee keer rechten moesten betalen: één keer voor het analoge en een keer voor het digitale signaal. Terwijl wij steeds zeiden dat een kijker maar één signaal tegelijk krijgt. Dat conflict is weer een beetje voorbij, maar het is tekenend hoe ze met nieuwe ontwikke lingen omgaan.” De Buma’s vragen toch geld voor de artiesten, wat is daar zo erg aan? “Ik vind dat artiesten betaald moeten worden voor hun producten. Iemand die iets maakt, moet daar goed voor beloond worden. De vraag is wel hoeveel van het geld dat de cbo’s vragen bij de artiest komt.” www.nlkabel.nl

tln niet blij met marktanalyse De cijfers in de Transport Market Monitor van consultancy-organisatie Cap Gemini geven een vertekend beeld van de situatie in Nederland. Het gaat hier nog helemaal niet zo goed, stelt Transport en Logistiek Nederland (tln). Uit de Monitor, een driemaandelijkse uitgave, komt naar voren dat de vervoertarieven op de Europese vrachtmarkten het tweede kwartaal van 2010 omhoog zijn geschoten. De prijzen zouden op veel markten eindelijk weer op het niveau van voor de crisis liggen. Maar de recent gepresenteerde Conjunctuurenquête van tln laat een heel ander beeld zien. De ruim vijftienhonderd Nederlandse transporteurs die aan dat onderzoek meededen, geven aan dat er sprake is van broos economisch herstel. De bedrijvigheid mag dan toenemen, het overgrote deel van de transporteurs meldt dat de vrachtprijzen nog steeds op een zeer laag niveau liggen. tln wijst er op dat de uitkomsten uit de Conjunctuurenquête worden bevestigd door de statistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs). De prijzen voor het goederenvervoer over de weg daalden volgens het bureau in het tweede kwartaal van 2010 met 0,5 procent ten opzichte van dezelfde periode het jaar ervoor. Het is volgens tln niet voor het eerst dat de Transport Market Monitor conclusies voor de Nederlandse markt trekt op basis van onderzoek in heel Europa. De organisatie vindt dat daarmee de werkelijkheid geweld wordt aangedaan. www.tln.nl 38

FORUM #16/02.09.10

Pleidooi voor schrappen bouwleges Voor milieuvergunningen zijn de leges een aantal jaren geleden al afgeschaft. Hoog tijd om hetzelfde te doen met de leges voor bouwactiviteiten. En als het even kan snel, stelt Bouwend Nederland. Volgens de organisatie is 1 oktober, hét ideale moment om de leges af te schaffen. De omgevingsvergunning gaat dan in. Er wordt dan sowieso een hoop al vergunningvrij, zoals alle verbouwingen aan de achterzijde van woningen. Gevreesd wordt dat de overige vergunningen dan gebruikt zullen worden om het verlies aan inkomsten te compenseren. Dat kan worden voorkomen door per 1 oktober de bouwleges in zijn geheel af te schaffen. www.bouwendnederland.nl

buiten beeld

Joris Voorhoeve (64) Was: fractievoorzitter vvd (1986-1990) en minister van Defensie (1994-1998) Is: lid Raad van State, hoog leraar en voorzitter raad van toezicht Oxfam/Novib Tekst: Paul Scheer Foto: Erik van der Burgt

‘Lelijke kras op Paars succes’ “Vorig jaar ben ik ook lid geworden van d66, omdat die partij betere ideeën heeft over internationale samenwerking dan de vvd. Of ik mijn vvd-lidmaatschap opzeg, hangt af van het akkoord waarmee vvd, cda en pvv komen.” “Nederland heeft een sterk kabinet nodig dat forse maatregelen kan nemen. Ik vind het een ernstig bezwaar dat de pvv geen democratische politieke partij is, maar een stichting die geen verantwoording aflegt. Daar komt bij dat de pvv rare dingen voorstelt, zoals het schrappen van de bevordering van de internationale rechtsorde uit de Grondwet en de afschaffing van het Europees Parlement. Voor een ‘gedoogkabinet’ zal het moeilijk worden om het gezag van Nederland in het buitenland te handhaven.” “Een centrum- of een Paars Plus-kabinet heeft mijn persoonlijke voorkeur. Ik ben altijd meer een sociaal-liberaal geweest. Een van de redenen dat ik in 1990 ben teruggetreden als fractievoorzitter was mijn weigering om een meer Wiegeliaanse koers te varen. Dat ik vier jaar later terugkeerde in de politiek had te maken met het Paarse kabinet: dat paste prima.” “Paars I was een succes, vooral op financieel-economisch en sociaal terrein. Een lelijke kras op het gezicht van het kabinet – en nog meer van mij persoonlijk – waren de afgrijselijke gebeurtenissen in Srebre 39

FORUM #07/08.04.10

nica. Het vorige kabinet had tot uitzending van Dutchbat besloten. Ik zag vanaf mijn aantreden de eenzame positie van Dutchbat, en hoopte er via internationale onderhandelingen uit te kunnen komen. We hebben als kabinet werkelijk alles geprobeerd, maar kregen geen steun van onze bondgenoten. Twee van hen waren op de hoogte van de Servische aanvalsplannen. Als de geheimhoudingstermijn is verstreken, mag van mij bekend worden wie dat zijn.” “Zelfopoffering door de militairen was geen optie. Vechten zou, met 40 duizend vluchtelingen om hen heen, tot vele burgerslachtoffers hebben geleid. De Serviërs maakten het vervolgens onmogelijk dat Dutchbatters meegingen in de bussen met moslimmannen.” “Als ik alles vooraf had geweten, was ik geen minister geworden, want ik had een mooie baan als directeur bij Clingendael. De politiek be schouw ik nu als een afgesloten hoofdstuk. Naast het advieswerk voor de Raad van State ben ik hoogleraar aan de universiteit van Leiden en aan de Nederlandse Defensie Academie in Breda. Daar houd ik mij bezig met internationale organisaties en internationale veiligheid. Ik vind het erg leuk om met studenten te werken en bij te houden hoe de wereld verandert. Maar in december word ik 65 en moet ik stoppen als hoogleraar, want langer doorwerken mag niet. Dat vind ik vreemd.” 

tien vragen aan dick boer

‘Laten we duurzame handel écht belangrijk maken’ Als hoogste baas van Ahold Nederland heeft Dick Boer aardig wat inkoopkracht tot zijn beschikking. Die gaat hij, samen met ruim zestig andere bedrijven, inzetten om een groot aantal grondstofketens te verduurzamen. Dat is goed voor de wereld, maar ook goed voor de Nederlandse economie. Tekst: Karin Bojorge Foto: Michel Porro

FORUM #16/02.09.10

Actieplan Duurzame Handel 2011-2015 Meer dan zestig bedrijven plus een aantal milieu- en ontwikkelingsorganisaties gaan samen werken aan het verduurzamen van een groot aantal belangrijke handelsstromen. De bedrijven, waaronder onder meer Ahold, Unilever, Akzo, Sara Lee, Rabobank, Cargill en Philips, trekken daar de komende vier jaar ruim een half miljard euro voor uit. Het gaat om ketens als cacao, hardhout, kweekvis, soja, natuursteen, palmolie, fruit en groenten, bloemen en planten, sportkleding, schoenen en elektronica. Deze handelsketen zijn samen goed voor 37 miljard euro.

1. Kondig je aan gezamenlijk een half miljard te investeren in verduurzaming, staat de volgende ochtend in de krant dat de milieubeweging het maar ‘karig’ vindt. Wat denkt u dan? “Tja, hoe zal ik dat zeggen. Ik begrijp best dat ngo’s er kritisch naar kijken. Maar de realiteit is dat wij de balans moeten zien te vinden tussen commercieel een bedrijf runnen, wat zeker in de huidige economische omstandigheden nog niet zo makkelijk is, en het verder verduurzamen van grondstofketens.” 2. Wat is de kern van dit Actieplan? “We willen duurzaamheid tot integraal onderdeel maken van de normale bedrijfsvoering. Dat is dus iets anders dan een apart assortiment, zoals fairtrade chocola of bio logische melk, in de markt zetten. Daarmee veranderen we de wereld onvoldoende, denken we.” 3. Waarom moet de wereld veranderen? “Als je kijkt naar de groei van de wereld bevolking en het veranderende consumptiegedrag van opkomende grootmachten als China, India en Brazilië dan is het wel duidelijk dat de druk op grondstoffen gaat toenemen. Als we op dezelfde voet doorgaan zal er in 2050 gewoon onvoldoende voedsel zijn. Daarom moeten we wereldwijd toe naar hogere en duurzamere productie en tegelijkertijd betere sociale omstandigheden en reële inkomens voor degenen die het voedsel produceren.”

door te gaan. Maar wat doe je dan als je voor heel veel producten palmolie nodig hebt? Dan zul je op zoek moeten naar vervangende grondstoffen. En boeren helpen met de kennis die nodig is om productiever te worden. Nederland heeft veel in huis om daar een rol in te spelen.” 6. Denkt u echt dat we als klein landje iets kunnen veranderen? “Nederlanders onderschatten vaak hoe belangrijk wij zijn als doorvoerhaven, als grote importeur. We zitten hier in Zaandam: 20 procent van de wereldproductie aan cacao gaat door deze stad. We hebben onze landbouwsector, we hebben Wageningen. Dat is óók kenniseconomie hoor! Daar moeten we trots op zijn, daar moeten we in investeren. Ook als overheid. Onze boodschap richt zich ook op het nieuwe kabinet: neem het nou eens serieus. In China staan we op dit terrein nog altijd in hoog aanzien, maar er zijn genoeg landen die onze positie willen overnemen.”

4. Waarom denkt u dat Nederland daar een voortrekkersrol in moet spelen? “Omdat onze kennis en kunde heel hard nodig is.”

7. De overheid heeft ‘Food and Flowers’ aange wezen als sleutelgebied. Is dat niet genoeg? “Nee, ik denk dat de overheid een stap verder moeten zetten. Er moet iets gebeuren aan de versnippering van beleid over de verschillende departementen. Op zich zijn veel projecten goed bedoeld hoor, maar combineer ze nou eens. En doe dat vanuit één departement, of in elk geval één visie. Dat is ook de regierol van het Initiatief Duurzame Handel. Laten we samen – dus bedrijven, overheid en ngo’s – duurzame handel écht belangrijk maken en gaan werken aan de dingen die we kunnen doen.”

5. Wat kunnen we daar met onze kennis en kunde aan veranderen? “Neem de kap van tropisch regenwoud voor de aanleg van palmolieplantages. Het is duidelijk dat het niet verstandig is om daar mee

8. Wat kan de overheid daar concreet aan bijdragen? “Mali is een goed voorbeeld: het probleem daar is dat er grote hoeveelheden mango’s liggen weg te rotten op het veld omdat het

FORUM #16/02.09.10

door de slechte infrastructuur onmogelijk is om ze te exporteren. In dit geval heeft Ontwikkelingssamenwerking geholpen met de bouw van koelhuizen, Landbouw met kennis over pesticiden en Buitenlandse Zaken met exportvergunningen. Vervolgens duurt het nog wel een jaar of vier voor de eerste mango’s de haven van Rotterdam bereiken, dus moeten niet na twee jaar ineens de normen worden aangescherpt. Anders is alles alsnog voor niets geweest. Dat bedoel ik met regie.” 9. Welke bijdrage kan een supermarktconcern als Ahold leveren? “Wij willen vanaf 2015 alle eigen merk artikelen bij Albert Heijn, Etos en Gall&Gall duurzaam geproduceerd hebben. Dat is een proces waar onze inkopers nu heel druk mee bezig zijn. Daarnaast kunnen we als supermarkt onze klanten informeren en duurzame producten beschikbaar maken. Tegelijkertijd moeten die wel betaalbaar zijn. In de jaren ‘90 hebben wij ons sterk gericht op biologische producten. Maar dat waren unieke producten en dus duur. Nu proberen we juist meer mainstream te werken en al ons aanbod onder eigen merk te verduurzamen. Zo werken we bijvoorbeeld samen met de Dierenbescherming om dierenwelzijn verder te verhogen.” 10. Bent u zelf als consument ook duurzamer geworden? “Ik let er wel op. Als consument word je je bewuster van wat de consequenties zijn van je gedrag. Dat zien we ook in de winkels, al gaat het nog wel heel geleidelijk. De klant wil toch ook het goedkoopste kipfiletje hebben. Waar we naartoe moeten is dat klanten straks ook nog kunnen kiezen, maar dat wel álle kipfiletjes duurzaam zijn.”  www.vno-ncw.nl, dossier Duurzaam ondernemen

portret

wim van der meeren

‘ik ben een opschepper’ Hard op de inhoud en zacht op de relatie. Bestuursvoorzitter Wim van der Meeren van zorgverzekeraar CZ oogt vriendelijk, maar laat niet met zich sollen. “Debat vind ik niet erg. Dan krijg ik misschien eens een bloedneus. So be it.” Tekst: Annette van Soest | Foto’s: Erik van der Burgt

De oneliners vliegen je om de oren tijdens een gesprek met Wim van der Meeren (55). “Werken kost een hoop vrije tijd dus het moet wel leuk zijn”, antwoordt hij gevraagd naar zijn voorkeur voor de pentekening van Peter van Straaten die in zijn werkkamer aan de muur hangt. Afgebeeld daarop staat een “dikke deur”, zoals Van der Meeren de man omschrijft, die zijn chagrijnige secretaresse toespreekt met de woorden: “Wat u thuis doet moet u zelf weten, maar in dit bedrijf wordt gelachen.” “The only person who likes change is a wet baby”, klinkt het even later. “Ik kan het niet laten”, lacht hij bijna verontschuldigend. “Ik hou van oneliners. Ze komen bij bepaalde situaties bovenborrelen en dan gooi ik er weer een uit. Dan zie ik mensen denken: o god, daar heb je hem weer.” Hij schudt er nog een paar uit zijn mouw. “Ik heb er zo verschrikkelijk veel. Zoals ‘wed nooit op een race waar u zelf niet in loopt’, of ‘het aanbieden van excuses is veel makkelijker dan het vragen van toestemming’. Ik vind het leuk om met vrij simpele bewoordingen iets duidelijk te maken.”

Erfenis Als bestuurslid van het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg bouwde hij een reputatie op als diplomatiek bruggenbouwer. Ook bij cz is bruggen bouwen precies wat Wim van der Meeren doet sinds zijn aantreden als topman, exact een jaar geleden. Tot binnen de raad van bestuur aan toe. “Het was nodig. Iedereen ging in splendid isolation zijn eigen gang.” Een erfenis van zijn voorganger Mike Leers. “Hij was een krachtig leider, een centralist. Omdat hij er ontzettend veel van wist – hij was diepgeworteld in de organisatie, werkte hier meer dan dertig jaar – ging alles via hem.” Van der Meeren pauzeert, denkt na. “Het is ingewikkeld. Er werden te veel besluiten genomen in bilateraaltjes. Men was te veel met zichzelf bezig. Daar wil ik vanaf. Na jaren van opbouw en groei denk ik dat het bedrijf in deze omvang wat anders aangestuurd moet worden, met meer gemeenschappelijke bevoegdheden binnen de raad van bestuur.” 42

FORUM #16/02.09.10

portret

Wat is dan typerend aan uw managementstijl? “Ik ben heel erg van vertrouwen. Iemand hoeft mijn vertrouwen niet te verdienen, ik gun het hem op voorhand. Mensen die het gevoel hebben dat ze worden vertrouwd, doen hun stinkende best om dat vertrouwen niet te beschamen. Maar verspeel je het, dan zit er ook écht een kras op mijn ziel.” Heeft u daar een soort zesde zintuig voor ontwikkeld, wie u kunt vertrouwen en wie niet? “Nee. Ik weet niet of ik daar goed in ben. Daarvoor ben ik te veel een positivo. Ik geef iedereen een kans. En ik kijk naar de dingen die mensen kunnen, niet zozeer naar wat ze niet kunnen. Positiviteit werkt stimulerend en inspirerend, dat is mijn diepe overtuiging. Tja, ik hou wel van mensen denk ik.” Dat klinkt wat naïef. Als topman moet u toch ook oog hebben voor wat er niet goed gaat? Ziet u dat wel door die roze bril? “Ja, want ik ben ontzettend ambitieus. Ik wil excelleren. Een van de leukste dingen vind ik opscheppen over mijn werk. Dan moet er wel iets zijn om over op te scheppen. Dus wat dat betreft ben ik helemaal niet zo gauw tevreden. Nee, het is een positieve attitude ten opzichte van de ménsen met wie ik werk en hun intenties. En dat alles vanuit de overtuiging van het Kaizen-principe: vandaag goed, morgen beter. Ik ben aanhanger van het lean-denken – niet lean and mean maar lean en lief.” Wat bedoelt u met lean en lief? “Het lean-concept gaat uit van groot respect. Zelfs bij Toyota, waar het 44

FORUM #16/02.09.10

ooit begonnen is, ging het over respect voor de klant, de medewerkers, de omgeving. Ik heb me ervoor ingespannen om van St. Elisabeth het liefste ziekenhuis van Nederland te maken. Dat betekent dus groot respect voor de patiënt. Lean en lief was een wat provocerende term, zo was het ook bedoeld, omdat mensen het vaak hadden over gewoon aardig zijn. Wat mij betreft gaat het een stapje verder. Niet alleen de organisatie moet goed, ofwel lean zijn, je moet je ook in willen leven in de kwetsbaarheid van de patiënt.” Provoceren doet hij ook bij cz. De zorgverzekeraar zette onder zijn leiding de koers in om ziekenhuizen uit te sluiten die onvoldoende kwaliteit leveren. Er worden alleen nog maar contracten afgesloten met ziekenhuizen waar medisch specialisten operaties uitvoeren waarin ze voldoende ervaring hebben. Daarmee sluit cz zich aan bij een eerdere oproep van de Consumentenbond, die ervoor pleit dat ziekenhuizen zich specialiseren in ingrepen waarin ze heel goed zijn. De eerste operatieve behandeling waarvoor de verzekeraar selectief contracteert, zijn maagbandoperaties. Chirurgen moeten er daarvan minstens vijftig per jaar uitvoeren. Dat wordt niet zo lief gevonden door de ziekenhuizen die u uitsluit, neem ik aan. “Je hoeft ook niet voor iedereen lief te zijn. Een beetje provoceren mag. Ik probeer voor mijzelf vaak de vraag te beantwoorden: deugt het of deugt het niet? De druk op de zorg is enorm. Kan het beter en goedkoper? Ja. Dan moet je dat doen. Ik vind het heel makkelijk uit te leggen. Het zal me een worst wezen als een ziekenhuis zegt: dan raken we dit of dat kwijt.”

U maakt veel vrienden bij uw oude club! “Onze license to operate, onze maatschappelijke vergunning om te doen wat we doen, hangt hiermee samen. Kunnen wij dat zorglandschap veranderen? Daar voel ik me zeer verantwoordelijk voor. Ik realiseer me heel goed dat sommige mensen bozig werden toen ik naar buiten kwam met dit idee. Het was een interventie en daar komen er nog meer van. Het was hoog tijd om een paar misverstanden uit de wereld te helpen. Het is namelijk een geweldig misverstand dat de zorg overal even goed is. Wij hebben de knuppel in het hoenderhok gegooid. Dan gaan mensen heel hard piepen als ze het er niet mee eens zijn. Piep maar. Mooi, dan hebben we debat. Dat vind ik niet erg. Dan krijg ik misschien eens een bloedneus. So be it.”

Drie stellingen Medisch specialisten verdienen veel te veel geld “Sommige wel. De ondersteuners – radiologen, microbiologen, anesthesisten – die over 2009 veel te veel geld hebben gekregen, moeten terugbetalen. Dat is gewoon een kwestie van moraliteit. Ik vind het ontzettend jammer overigens dat alle specialisten over één kam worden geschoren en iedereen wordt gekort.”

Harde taal waarbij je een vuist op tafel zou verwachten, maar Van der Meeren praat rustig, haast zacht. Zichtbaar betrokken, dat wel. Het doet hem wat. Zorg speelt in zijn hele carrière een belangrijke rol, al was het niet zijn jongensdroom. Als jongste van drie kinderen (hij heeft een oudere broer en zus) keek hij op tegen zijn vader, gemeenteambtenaar in Eindhoven. “Ik had de droom om gemeentesecretaris in een grote stad te worden.” Dat had ook goed kunnen gebeuren. Na een studie politicologie komt hij terecht bij de overheid, in de provincie Gelderland. Maar het eerste beleidsveld waarin hij belandt is volksgezondheid. “Toen ik in die sector kwam te werken dacht ik: ‘ja! Dit is leuk! Het gaat over iets wat heel veel mensen bezighoudt.’ Iedereen vindt zorg belangrijk. Het gaat over mensen, het is relevant, het is zichtbaar. Alleen, ik was daar op een hoog abstract niveau met beleid bezig en vroeg me wel eens af: wordt de wereld nu mooier als ik nóg een nota schrijf? Dat wist ik niet meer. Toen dacht ik, weet je wat, ik ontmoet zo veel mensen die in de zorg werken, dat is eigenlijk veel leuker. Dat wil ik zelf ook.”

Wie ongezond leeft betaalt een hogere eigen bijdrage “Geen goed idee, zo’n eigen-schulddikke-bult-polis. Wat is ongezond leven? Roken, dat snap ik nog. Maar je huwelijk niet goed op orde hebben? Dat is ook heel ongezond. En hoe gaan we het controleren? De consequenties daarvan zijn veel te groot.” Leven is loslaten “Klopt. Je hebt niet alles onder controle. Laat het maar gebeuren, durf eens wat. Je hoeft je niet helemaal suf te ver zekeren. Een mooiweerverzekering voor je vakantie? Hou toch op!”

Absoluut niet Na een bijscholingscursus ziekenhuisbeleid wordt Van der Meeren vrij snel directeur van een verpleeghuis in Doetinchem. Daarna stapt hij over naar het Drechtsteden Ziekenhuis in Dordrecht, gevolgd door het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg, waarvan hij uiteindelijk elf jaar bestuurder is. cz wordt zijn laatste grote klus hoopt hij, tot aan zijn pensioen. En dan? “Werken is natuurlijk heel belangrijk. Je ontleent daar zelfvertrouwen aan, je maatschappelijke positie. Ik ben ijdel genoeg om daarvan te genieten. Maar ik ben zeker geen workaholic, ab-so-luut niet. Er zijn andere dingen in het leven.” Zoals de vakanties met zijn vrouw Winny naar Italië, waar hij minstens eens per jaar de caravan vollaadt met wijn. “Het ultieme vrijheidsgevoel.” Ook fotografie is al veertig jaar een serieuze hobby: alleen maar zwartwitwerk uit de natte doka, op ambachtelijk bariet papier. Overstappen op digitaal? Hij peinst er niet over. “Ik beheers de ambachtelijkheid hiervan en heb geen zin in een nieuwe leercurve om op datzelfde niveau te komen. Ik vind het alleen maar mooi als het heel goed is. En ik durf te zeggen dat ik wel een mooie afdruk kan maken inmiddels. Van digitaal zie ik af en toe wat goeds, maar ook veel gepruts. Nee, ik hou het bij de oude techniek.”  45

FORUM #16/02.09.10

wim van der meeren 1955 Geboren in Eindhoven 1974 Studie politicologie en bestuurskunde in Nijmegen 1980 Beleidscoördinator en chef volksgezondheid provincie Gelderland 1986 Algemeen directeur verpleeghuis in Doetinchem 1992 Directievoorzitter Drechtsteden Ziekenhuis 1998 Lid raad van bestuur St. Elisabeth Ziekenhuis 2009 Bestuursvoorzitter CZ

reacties Brieven van lezers (de redactie behoudt zich het recht voor brieven in te korten)

‘Organon ook les voor ondernemend Nederland’ In de laatste twee Forums is de nodige aandacht besteed aan het vertrek van msd uit Oss en de lessen die daaruit getrokken kunnen worden. Volgens Jaap Scholing, voormalig lid van het algemeen bestuur van vno-ncw, moeten ondernemers ook naar zichzelf kijken. In Forum #14 en #15 wordt de discussie gevoerd over Nederland kennisland naar aanleiding van de ontwikkelingen bij Organon. De teneur is dat de overheid zich meer moet inspannen om kennisintensieve industrie in ons land te behouden en waar mogelijk uit te breiden. In die overweging kan ik wel meegaan maar tegelijk niet nalaten er een stevige kanttekening bij te plaatsen. De gang van zaken bij Organon zou naar mijn oordeel voor ondernemend Nederland een indringende les moeten zijn. Als oud-medewerker van de voormalige kunstvezelproducent aku heb ik de fusie met kzo in 1969 van binnenuit meegemaakt. Ik ben in die tijd het vertrouwen in de leiding kwijtgeraakt en heb mijn loopbaan elders voortgezet. Als conglomeraat heeft Akzo nooit een overtuigend perspectief voor de lange termijn laten zien. In 2007 waren er nog twee grote, maar overigens zeer verschillende, eenheden over: Organon en de coatings-divisie. De raad van bestuur kwam ermee voor de onontkoombare keuze te staan: Akzo Nobel zou voortaan een kennisintensief farmabedrijf zijn of een meer op know how gebaseerd coatingsimperium. Nomen est omen: de toekomst lag bij coatings en Organon zou als zelfstandige onderneming naar de beurs gaan. Op het laatste moment deed het Amerikaanse farmaciebedrijf Schering Plough een knock-out bot op Organon en werd vervolgens de nieuwe eigenaar. Akzo Nobel stelde zich op als koopman die – zoals dat heet – een geweldige kans niet kon laten lopen. De prijs die betaald werd was hoog, zo hoog dat zelfs een leek kon uitrekenen dat die nauwelijks terug te verdienen viel. Er zou in de

FORUM #16/02.09.10

nieuwe situatie ofwel een gigantisch synergie-effect moeten ontstaan of het zou gaan uitlopen op een drastische sanering. Nu dit laatste dreigt te gebeuren, zou ik tot enige bezinning willen oproepen. Het gebeurt te vaak dat topondernemers in dit land, staande voor de keuze tussen zekere opbrengst die voor het grijpen ligt en een moeilijker in te schatten langetermijnperspectief, opteren voor het eerste. Koopmanschap ligt ons nader aan het hart dan waarde toevoegen op basis van wetenschap. Het zou daarom vreemd aandoen als we dit soort deconfitures door overheidsingrijpen zouden willen voorkomen. Ik bepleit dat ondernemers eerst naar zichzelf kijken. Het kernprobleem is dat raden van bestuur in Nederland zich graag voor zakelijke professionals houden maar te vaak te weinig strategisch zijn ingesteld – al denken ze daar zelf waarschijnlijk anders over. Ondernemen op basis van kennis is moeilijk. Het is niet dat kennisintensieve ondernemingen hier ontbreken, ik ben er zelfs van overtuigd dat er steeds nieuwe bij zullen komen. Maar als ze groter worden en hun vleugels wereldwijd uitslaan, gaat het vaak mis. Ik ben van menig dat zeggenschap over ondernemingen die belangrijk zijn voor een kennisgeoriënteerde economie van ons land hier moet blijven. Dat vraagt om gerichte actie. Om te beginnen de rekrutering van topondernemers die in de complexe omgeving van vandaag het hoofd koel weten te houden. Ik ben van mening dat Nederland genoeg economisch competente ondernemers kent maar te weinig leiders met strategisch talent. De enorme nadruk op shareholder value werkt te zeer in de richting van instant satisfaction van geldschieters. Laten we bedenken dat ook strategisch leiderschap kan zorgen voor hoog rendement maar het duurt soms even. Organon heeft het laten zien en recent heeft zich een andere interessante case voorgedaan: Ford Motor Cy dat drie jaar geleden nog de schlemiel van de automakers in de us was, is er weer bovenop gekomen. Men heeft kans gezien een echte productstrateeg bij Boeing weg te halen en tot ceo te benoemen. In no time werd de onderneming top of the bill en gietert weer winst. Strategen komen niet uit de lucht vallen. Ze moeten zorgvuldig gekweekt en op hun taak voorbereid worden. Jaap Scholing voormalig lid van het Algemeen Bestuur van vno-ncw

wereldzaak

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale verenigingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de ondernemingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management. Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, fax: 070 - 3490 181, e-mail: forum@vno-ncw.nl

Omrijden voor Pools gebak Danuta Siejka, eigenaar van een Poolse delicatessenwinkel in Rotterdam, merkt weinig van de vermeende uittocht van Polen als gevolg van de economische crisis. Ze krijgt eerder meer dan minder klanten over de vloer. Dat zijn niet alleen Polen die in Nederland werken en wonen, maar ook Russen en Oekraïners. En Nederlanders. “Bijvoorbeeld Nederlandse mannen die met een Poolse vrouw zijn getrouwd. Of Nederlanders die via hun werkster kennis hebben gemaakt met Poolse producten.” Druk is het vooral in het weekend en in de namiddag, als het werk voor de Polen erop zit. Om die reden is de winkel doordeweeks tot acht uur ’s avonds open. In 2006 is Siejka klein begonnen (“klein risico”) in het naburige pand. Zo heeft ze gaandeweg geleerd wat ondernemen in Nederland inhoudt. De huidige winkel mag dan groter zijn, Siejka benadrukt dat het een delicatessenwinkel is en geen supermarkt. “Hier vind je het beste van Polen.” Haar specialiteit is het gebak dat ze zelf thuis maakt: kwarktaart, maanzaadgebak, taart met rozijnen en chocola. Daar willen Polen desnoods 30 kilometer voor om rijden. Een Poolse bakker levert brood, dat zwaarder en zuurder is. “Van Nederlands brood moet je meer eten voordat je genoeg hebt.” Naast levensmiddelen verkoopt ze ook Poolse kranten en tijdschriften, die wekelijks worden aangeleverd. Zelf adverteert ze in Niedziela, een Nederlands-Pools weekblad. En aan de gevel trekken twee Poolse vlaggen de aandacht. 

Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassistent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk van den Boom (Spanje), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Runa Hellinga (Hongarije), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Rob Savelberg (Duitsland), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Maarten Veeger (Italië), Alexander Weissink (Egypte) Aan dit nummer werkten mee: Peter Bongaerts, Guusje Dolsma, Kirsten Guyaux, Janny Kamp, Sigrid Verweij, Sam Stevens Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw. Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam

Bedrijf: Polskie Delikatesy Danuta Eigenaar: Danuta Siejka Gevestigd in: Rotterdam

Tekst: Paul Scheer Foto’s: Sam Rentmeester/fmax

Forum op internet www.vno-ncw.nl

FORUM #16/02.09.10

Cover José Fuste Raga/Corbis Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop psh Media Sales, Maurice de Does, telefoon: 026 - 7501 862, fax: 026 - 7501 803, E-mail: maurice.de.does@pshmediasales.nl, Postbus 30095, 6803 AB Arnhem

Advertentie