Forum 17 2010

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#17/23.09.10

Jan Kees de Jager:

‘Belastingplan laat ondernemer niet in de kou staan’ achtergrond Dure beestjes blijven onder­ nemers parten spelen 18

buiten beeld Jean Frijns: ‘Pensioencrisis is geen drama’ 23

vijf vragen aan Tineke Huizinga: ‘Omgevings­ vergunning scheelt 105 miljoen’ 24

inhoud #17 Rubrieken

16

4 Opinie vno-ncw • Nederlandse ondernemingen duurzaamste ter wereld • Wet terugvordering bonus is (nog) niet nodig • Kapitaaleisen voor banken zijn streng, maar niet té • Aanbestedingswet brengt nog weinig nieuws • Schouders onder doorbreken 9-5-cultuur • bzw: Orde in de chaos • Nederland heeft industriebeleid nodig met maatwerk • De eu heeft waakhond nodig

10 De foto Prinsjesdag

35 Vereniging • Prins activeert laadpalen • Meer recycling zorgt voor minder co2-uitstoot • Personalia • Goederenvervoerders knv en tln samen verder • Onderzoek: ‘Ziekenhuiszorg levert Nederland miljarden op’ • Agenda • FloraHolland gaat laaggeletterdheid te lijf • Campagne Jong Ondernemen succesvol • Even bellen met André Veneman, AkzoNobel • Aannemersbedrijf Van Doorn Geldermalsen, familiebedrijf van het jaar 2010

33

15 Scheer Pensionada

16 & Zus ‘We zijn nu een maand compagnons’

23 Buiten beeld Jean Frijns

24 Podium • Vijf vragen aan Tineke Huizinga, demissionair minister van vrom • Hoger loon goed voor de economie?

• Uitspraken

50

27 Binnenland ‘Zonder ringweg geen ontwikkeling’

33 De werkkamer van Eduard Schaepman (Regus)

34 Buitenland Hoe anti-bedrijfsleven is Obama?

50 Wereldzaak Troosten in eigen taal

2

FORUM #17/23.09.10

28

rubrieksnaam

46

Artikelen 12 Wat zit er in de koffer van De Jager?

Het is zijn eerste en zijn laatste miljoenennota als minister van Financiën in het demissionaire kabinet-Balkenende IV. Jan Kees de Jager laat ondernemers niet in de kou staan.

Want “juist die ondernemers hebben we hard nodig om ons uit de crisis te krijgen.”

18 Peperdure beestjes Nestelende vleermuizen zorgen voor problemen bij de aanleg van de ondergrondse snelweg bij Maastricht. En zo zijn er legio voorbeelden: kleine beestjes zorgen voor een enorme schade. “We zijn doorgeslagen in onze ijver de natuur te beschermen.”

28 Nederland het Singapore van Europa?

Een vleugje Singapore kan Nederland best gebruiken. Nu vinden ondernemers de Aziatische stadstaat het prettigst om er te ondernemen. Maar als we een paar slimme maatregelen van de Singaporezen overnemen, is hier ook heel wat te verbeteren.

45 Nu snel later met pensioen Pensioen is geen gok geworden, zegt Hans Snijders, directievoorzitter van Syntrus Achmea. Met een beheerd vermogen van 57 miljard euro behoort zijn bedrijf tot de top drie van de Nederlandse markt. “De pensioenleeftijd moet nu wel snel omhoog.”

46 Pieter Jongstra gaat niet over lijken Hij had hartchirurg willen worden, maar werd accountant. Pieter Jongstra is bestuursvoorzitter van Ernst & Young in Nederland en België. Midden in de crisis nam hij het roer over.

“Je moet nooit weglopen als het moeilijk wordt.”

18 3

FORUM #17/23.09.10

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Lieverkoekjes Een beetje spijtig vind ik het wel. Het was mooier geweest als Nederland deze Prinsjesdag was ingegaan met een nieuw kabinet en de onzekerheid van de formatie achter zich had kunnen laten. Maar zoals men zegt: lieverkoekjes worden niet gebakken.

Gelukkig heb ik kunnen vaststellen dat dit kabinet een – zoals demissionair minister van Financiën De Jager in deze Forum zegt – ‘degelijke en deugdelijke’ begroting heeft gemaakt, die een waardig afscheid vormt van de regeerperiode van premier Balkenende. Ondanks zijn demissionaire status laat het kabinet de zaak niet op zijn beloop en neemt het wijselijk een voorschot op noodzakelijke maatregelen om de eigen boekhouding verder in het gareel te brengen. Dat is verstandig want landen die snel saneren vertonen doorgaans snel betere prestaties.

Tegelijkertijd erkent het kabinet dat het herstel vooral moet komen vanuit het bedrijfsleven. En dat dit bedrijfsleven nog altijd worstelt met de naweeën van de financiële en economische crisis. Een aantal belangrijke maatregelen uit het crisispakket wordt daarom voortgezet, waardoor ondernemingen in de vorm van de vervroegde afschrijving en de verruimde carry back een miljard euro aan liqui-

diteitssteun krijgen. Ook de kredietgaranties en de innovatiesteun blijven overeind.

Daarnaast krijgen ondernemingen – groot en klein – steun voor blijvende versterking door verlaging van de winstbelasting. Dat is ook goed voor de komst van buitenlandse bedrijven en banen naar Nederland en steunt de banenmotor van het midden- en kleinbedrijf, zo erkent ook minister van Financiën De Jager.

Alleen jammer van de verhoging van de accijns op roken. Niet omdat de overheid roken niet zou mogen ontmoedigen, maar omdat een nog hogere accijns zoals bewezen toenemende illegaliteit en criminaliteit uitlokt via stijgende parallelimport van sigaretten.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees ook het interview met De Jager op pagina 12 en verder. Zie ook de ForumVideo over de Miljoenennota, www.vno-ncw.nl/video. Alle informatie over Prinsjesdag is ook te vinden op www.vno-ncw.nl, dossier Prinsjesdag

Nederlandse ondernemingen duurzaamste ter wereld • Kwart ‘supersector leaders’ van Nederlandse afkomst • Nederland wereldwijd dominant en toonaangevend • Trots op prestaties is op zijn plaats, niet de scepsis Er is geen land ter wereld dat beter heeft gepresteerd in de Dow Jones Sustainability Indexes (djsi) dan Nederland. De wereldwijde duurzaamheidindex beoordeelde dit jaar 318 ondernemingen, verdeeld in 57 sectoren, die weer samengaan in negentien overkoepelende ‘supercategorieën’. Vijf van de negentien ‘supersector leaders’ zijn van Nederlandse afkomst. Uniek en terecht trots kunnen wij, als Nederlanders, zijn op Unilever (categorie voedsel & drank), tnt (industriële goederen en diensten), AkzoNobel (chemie), Philips (persoonlijke en huishoudelijke goederen) en Air France-klm (reizen en vrije tijd).

De goede duurzame prestaties van Nederlandse ondernemingen mogen voor sommigen als een verrassing komen. Feit is dat deze prestaties geen toevalstreffers zijn. De eerste drie genoemde winnaars hebben namelijk hun eretitel geprolongeerd. En zoals iedere ondernemer weet, is het lastiger om aan de top te blijven dan om er te komen. Van4

FORUM #17/23.09.10

daar extra hulde aan Unilever, dat al twaalf jaar op rij de sector ‘voedsel & drank’ domineert in een zeer competitieve markt (met o.a. Nestlé, PepsiCo). Ook voor TNT (vier keer) is het niet de eerste maal dat het bedrijf wordt bekroond voor zijn duurzame prestaties. Naast deze vijf superwinnaars draaien de andere Nederlandse deelnemers (ing, Ahold, dsm, Randstad, Reed Elsevier, Corio, kpn, sbm Offshore) ook in de top van hun sector in de djsi mee.

Nederlanders met een calvinistische inslag mogen best een keer de scepsis van zich afwerpen. ‘Natuurlijk kan het altijd beter’, maar zo’n monsterscore voor zo’n klein land is een prestatie die ongeëvenaard is.

Een discussie over de degradatie van Shell uit de duurzaamheidindex en het ter discussie stellen van de betrouwbaarheid van ranglijst is daarom ongepast. Dit doet afbreuk aan de winnaars, maar nog meer aan de doelstellingen van dit initiatief: bedrijven wereldwijd bewust te maken van duurzaamheid, hen te motiveren duurzaamheid na te streven en de geboekte vorderingen transparant te maken.  www.vno-ncw.nl, dossier Duurzaam ondernemen

opinie vno-ncw

Aanbestedingswet brengt nog steeds weinig nieuws • Overheidsaanbestedingen zijn weinig transparant • Alle aandacht gaat uit naar het aanbestedingsproces • Bedrijfsleven kan ook in nieuwe wet klachten niet goed kwijt Binnenkort buigt de Tweede Kamer zich over de nieuwe Aanbestedingswet. Het is de bedoeling dat hierdoor overheidsaanbestedingen transparanter en doeltreffender verlopen. Maar zoals de zaken er nu voor staan komt het wetsvoorstel neer op oude wijn in nieuwe zakken.

Probleem met de huidige aanbestedingsregels van de overheid is dat ze onnodig bureaucratisch zijn. De nadruk ligt heel erg op het proces, op hoe ze iets geleverd willen hebben en veel minder op wát ze precies willen. Het is logisch dat overheden voorzichtig zijn met aanbesteden, maar voor bedrijven is het ook belangrijk om te weten wat ze precies moeten leveren. Bedrijven kunnen zelf goed aangeven hoe het product dan het best aangeleverd kan worden.

De eu heeft een pakket aan regels gemaakt voor aanbestedingen met vijf drempelbedragen, variërend van 153 duizend euro tot 4,8 miljoen. In Nederland wordt door overheden voor ongeveer 40 miljard euro aanbesteed onder die drempelbedragen. Voor die markt regelt de wet vrijwel niets. In de praktijk leidt dat nu vaak tot onevenwichtig zware eisen en inkoopvoorwaarden en ingewikkelde keuzes voor de procedure van de opdracht.

Het bedrijfsleven wil graag aanbestedingsregels die uniform zijn zonder overdreven papierwinkel. En goed opgeleide aanbesteders, die kunnen zeggen wat ze precies willen, niet alleen hoe ze het wel of niet willen. Maar misschien wel het belangrijkst item dat in de voorgestelde nieuwe wet ontbreekt, is een onafhankelijk klachtenloket, waar bedrijven vroegtijdig hun ervaringen kunnen neerleggen om nog tijdens het proces de aanbesteding te kunnen bijsturen.  www.vno-ncw.nl, dossier Aanbesteden

Nu schouders onder doorbreken 9-tot-5-cultuur zetten • Negen tot vijfcultuur moet doorbroken om files te verminderen • Taskforce heeft daarvoor eerste aanzet gegeven • Nu is het tijd voor een vervolg Over het terugdringen van de files door ‘slimmer’ te werken en te reizen wordt al langer gepraat. Een groeiend aantal werkgevers is daar inmiddels ook actief mee bezig. Maar om effect te hebben op files moeten er meer bedrijven en werknemers meedoen.

Inventarisatie in opdracht van de Taskforce mobiliteitsmanagement wijst uit dat krap de helft van de werknemers wel eens bewust afwijkt van de normale reispatronen, meestal in combinatie met thuiswerken. In de taal van de Taskforce: bijna de helft van de werknemers reist en werkt weleens ‘slim’. Een derde van hen zou het nog wel vaker willen doen. Maar drempels – bij de werknemers zelf, maar ook bij werkgevers – zorgen ervoor dat dit niet gebeurt.

De Taskforce, waarin sociale partners en overheid samenwerken, heeft een aanzet gegeven om in de toekomst meer te gaan doen aan de problematiek van het woon-werkverkeer. Ze vindt het zaak dat werkgevers er nu op een minder vrijblijvende manier mee aan de slag gaan.

Vijftig beeldbepalende landelijke werkgevers gaan die uitdaging aan.

6

FORUM #17/23.09.10

Die vijftig willen door het goede voorbeeld te geven beweging in de zaak krijgen. Dat doen ze door zich in te zetten voor ‘Slim werken, slim reizen’, het platform dat de 9-tot-5-cultuur wil doorbreken en zaken als mobiliteitsmanagement (bestrijding files) probeert te combineren met het nieuwe werken (plaats- en tijdongebonden werken).

Gelijktijdig werken vijftien convenantsregio’s, vakbonden en koepels aan uitvoering van maatregelen op het gebied van slim werken en reizen.

De actie die nu wordt ontplooid, verdient ondersteuning. Al was het maar omdat slimmer werken en reizen kan bijdragen aan de doelstellingen van bedrijven. Werkgevers kunnen met ‘slim werken en reizen’ vaak profiteren van kostenbesparing. Voor werknemers leidt het tot een betere afstemming tussen werk en privé, meer zeggenschap over de inrichting van hun werk en de mogelijkheid om files te vermijden.  www.vno-ncw.nl, dossier Verkeer en Vervoer

wandelgangen

Nederland heeft industriebeleid nodig met maatwerk

onbegrip wegnemen. Eind dit jaar pensioenfondsen moeten snel- worden de dekkingsgraden van de pensioenfondsen weer tegen het ler schakelen licht gehouden door dnb, en wordt bekend wie er in de gevarenzone zitten. Maar of de betreffende fondsen dan al binnen twee weken moeten communiceren, hangt van de snelheid af waarmee deze motie wordt opgepikt door minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Of zijn opvolger.

kamervraag over 2 cent

wijst zij erop dat de opening van de postmarkt vooral effect heeft op de tarieven op de zakelijke markt. En daar is de laatste tijd sprake van een “neerwaarts effect op de prijsstelling”.

FORUM #17/23.09.10

dijkstra

Koser Kaya: spreken is goud

Het zoveelste bewijs dat de concurrentie in de postsector is mislukt. Dat vindt sp-Kamerlid Sharon Gesthuizen van de recente verhoging van de prijs voor een postzegel met 5 procent (2 cent) Zij wilde van minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken weten hoe die de prijsverhoging rijmt met het vrijgeven van de postmarkt. Dat zou toch juist moeten leiden tot prijsverláging?

Van der Hoeven stelt dat de prijsverhoging, die zij op 4,5 procent stelt, overeenkomt met de gemiddelde prijsstijging van alle consumentenprijzen. En de prijs van een postzegel is drie jaar lang ongewijzigd gebleven. Daarnaast Gesthuizen: post retour

7

• Huidig industriebeleid te algemeen • Overheid raak zicht kwijt op functioneren bedrijfsleven • Voor topsectoren is maatwerk nodig

dijkstra

De Tweede Kamer wil dat pensioenfondsen die door De Nederlandsche Bank (dnb) worden gedwongen tot ingrijpende maatregelen, voortaan binnen twee weken openheid van zaken geven aan hun deelnemers. D66-Kamerlid Fatma Koser Kaya had daartoe een motie ingediend. Aanleiding vormde de ophef die ontstond toen onlangs bekend werd dat veertien pensioenfondsen mogelijk moeten gaan afstempelen omdat hun kapitaalbuffer (tijdelijk) onvoldoende is. dnb laat het aan de fondsen zelf over om de deelnemers daarvan op de hoogte te brengen. Alleen als zij aanpassingen daadwerkelijk doorvoeren, moeten zij dat binnen een maand melden. Koser Kaya vindt dat te vrijblijvend.

“Eerlijke en snelle” communicatie kan volgens haar veel onrust en

Als het slachtveld rond de inkrimping bij msd/Organon in Oss iets heeft laten zien, is het wel dat het industriebeleid van de Nederlandse overheid aan revisie toe is. Nu kwam het kabinet na de beslissing nog met het voorstel om de directie van msd in Amerika telefonisch te overtuigen van het belang van Organon. Het had natuurlijk nooit zover mogen komen dat msd het idee kreeg om zijn onderzoeksfaciliteiten uit Nederland te halen.

Bedrijven vinden onderwijsniveau, infrastructuur, openheid van de cultuur en talenkennis belangrijk. Daarop scoort Nederland prima. Maar het bedrijfsleven wil ook betrokkenheid, ze willen het gevoel dat ze ingebed zijn. Daar laat de overheid steken vallen. Zij is een beetje de verkoper die na binnenkomst zegt: ‘U vindt het verder zelf wel?’

Het huidige industriebeleid is te algemeen. Het gaat voorbij aan het feit dat specifieke sectoren soms maatwerk nodig hebben om te floreren. Die algemeenheid heeft ook tot gevolg dat de overheid te ver af komt te staan van de echte ondernemingen. Kennis over hoe het echte bedrijfsleven functioneert, verdwijnt. Ten slotte zorgt de thematische aanpak die nu wordt gehanteerd, voor verkokerd beleid bij bedrijven die een integrale aanpak nodig hebben.

Daarom is in aanvulling op het algemene economische beleid, specifiek beleid nodig dat voorwaarden schept voor de ontwikkeling van economische topgebieden. De overheid moet inventariseren welke concrete maatregelen nodig zijn om deze gebieden verder te ontwikkelen. Niet alleen op het gebied van innovatie, maar ook voor het aantrekken van geschikt personeel en toetreding op buitenlandse markten.

Hiervoor is een sterk ministerie van Economische Zaken nodig en beleid dat alle ministeries zich eigen maken. De nu versnipperde onderzoeksmiddelen moeten meer aansluiten bij de onderzoeks­ agenda voor onze economische topgebieden. Zo krijgt Nederland een coherent beleid waarbij bedrijven zich wel voelen.  www.vno-ncw.nl, dossier Industriebeleid

bzw

opinie vno-ncw

De eu heeft waakhond nodig • Frauderende landen brengen stabiliteitspact in gevaar • Brussel moet wanpresteerders hard aanpakken • Er is een zelfstandige begrotingswaakhond nodig De regeringsleiders van de eu-lidstaten kunnen het niet eens worden over aanscherping van de sancties voor landen die zich niet houden aan het stabiliteits- en groeipact voor gezonde overheidsfinanciën. Vooral de Duitsers stellen zich hard op. Zij willen wanpresteerders stemrecht in Brussel ontnemen en Europese subsidies ontzeggen.

Onze oosterburen hebben daar wel een punt. Juist het ontbreken van strenge sancties en nog meer de toepassing ervan heeft geleid tot problemen in Griekenland. Maar ook andere lidstaten hebben de regels vakkundig ‘geherinterpreteerd’, op een manier die hen begrotingstechnisch goed uit kwam.

Die landen hebben daarmee niet alleen hun eigen financiële toekomst, maar ook de stabiliteit van de eu en de euro op het spel gezet met alle gevolgen van dien voor de economie van de andere leden van de eu.

Het is voor de Nederlandse economie en het Nederlandse bedrijfsleven daarom van het grootste belang dat het Europese financiële systeem overeind blijft. Want een groot deel van onze economische groei is te danken aan de open grenzen in Europa en aan het ontbreken van valutarisico’s door de euro. Dan is het niet te verteren dat overheden in andere landen van de eu ongestraft hun overheidsfinanciën kunnen laten ontsporen en spelregels aan hun laars lappen of door fraude de zaak veel mooier voorstellen dan die ie is.

De eu heeft een financiële waakhond nodig die, net als de eurocommissaris van Mededinging, zelfstandig en zonder overleg met regeringsleiders boetes kan uitdelen aan overtreders van het stabiliteitspact. Of dat een eurocommissaris moet zijn of de Europese Centrale Bank, dáárover moeten de regeringsleiders het hebben.  www.vno-ncw.nl, dossier Europese Unie

bzw

Orde in de chaos Zoals de directeur is, zo is zijn bedrijf. Dat wordt vaak gezegd en het klopt meestal ook. De persoon en diens stijl van leidinggeven bepalen het karakter van de hele onderneming. Datzelfde kun je zeggen van een landelijke overheid: de staat van de regering reflecteert de staat van het land. De afgelopen maanden zag dat er niet al te best uit.

Chaos in Den Haag en chaos in het land. Het politieke landschap is versnipperd en ook de burgers zijn verdeeld. Zeker in Zuid-Nederland vragen mensen zich af: ‘Wat doet de overheid eigenlijk voor ons?’

Het enige dat ze zien zijn de problemen in de zorg, onderwijs, veiligheid en nu ook de pensioenvoorziening. De chaos wordt er alleen maar groter op. De burger raakt zelfs nog meer in verwarring omdat er veel te veel te kiezen is. Wie wel eens geprobeerd heeft om de aanbiedingen van energieleveranciers te vergelijken, weet wat ik bedoel.

Door de chaos is de consument onzeker geworden en staat hij volledig in de spaarstand. Dat kan onze economie zich niet veroorloven.

Achteraf moeten we erkennen dat schaalvergroting en privatisering vooralsnog niet hebben gebracht wat we ervan hadden verwacht.

Was het wel zo verstandig om onze energiebedrijven te verkopen?

Hoe kunnen we onze exporterende bedrijven helpen nu de Nederlandse kredietverzekeringsmaatschappij in Spaanse handen is? Hebben we in ons streven naar marktwerking niet te veel invloed weggegeven en juist chaos gecreëerd?

We moeten niet alles willen terugdraaien, maar er moet wel orde op zaken worden gesteld. Op economisch gebied lukt dat alleen als er een stevig ministerie van Economische Zaken (ez) komt, waar alles onder valt dat met de economie te maken heeft. Minder juristen en meer economen met een toekomstvisie op waar we in 2025 écht ons brood mee willen verdienen. Met de dienstensector alleen redden we het niet. De focus moet komen te liggen op echte toegevoegde waarde in de maakindustrie en het rigoureus wegsnijden van de inefficiëntie bij de overheid. Daar is industriepolitiek voor nodig en een sterk ministerie van ez dat vele kabinetten beklijft. Orde in de chaos, daar hebben bedrijven en consumenten behoefte aan. Hakken in het bos om er weer iets moois te laten groeien.

Peter Swinkels voorzitter bzw

8

FORUM #17/23.09.10

advertentie Loyalis

de foto rubrieksnaam

10

FORUM #17/23.09.10

rubrieksnaam

Hoedjesshow op Prinsjesdag Den Haag, 21 september – vvd-kamerlid Helma NeppÊrus maakt er een kleine show van. Niet alleen zij, ook een aantal andere Kamerleden laat de hoedjes zien die speciaal in opdracht van de Masterpeace Foundation zijn gemaakt. De organisatie vraagt hiermee aandacht voor de internationale dag van de vrede, die dit jaar precies gelijk valt met de Nederlandse Prinsjesdag.

Rond de rode loper, die direct voor perscentrum Nieuwspoort is uitgelegd, staat het publiek rijendik. Om een glimp op te vangen van de hoedjesshow en de bekende Nederlanders die de Prinsjesdagborrel van vno-ncw in Nieuwspoort bezoeken. Daar is het als vanouds druk met bijna negenhonderd hoofdrolspelers uit de politiek, het bedrijfsleven, de vakbeweging en de media.

Zie ook ForumVideo over de Miljoenennota, www.vno-ncw.nl/video.

Alle informatie over Prinsjesdag is te vinden op www.vno-ncw.nl, dossier Prinsjesdag

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto: Jeroen Poortvliet

11

FORUM #17/23.09.10

omslag

‘Geen lastenverzwaring voor ondernemers’ De Jager, vorig jaar nog staatssecretaris maar sinds februari dit jaar demissionair minister van Financiën, vindt het best prettig: minister en staatssecretaris in één. “Ik hoefde alleen maar met mezelf te knokken.” Het resultaat is een ‘degelijke en deugdelijke’ begroting.

Tekst: Karin Bojorge | Foto: Roger Dohmen/hh

Wie is Jan Kees de Jager?

De Jager (41) studeerde bedrijfskunde aan de Nijenrode Universiteit en sociologische economie, bedrijfseconomie en Nederlands recht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij was medeoprichter van de internet- en nieuwe mediabedrijven Spectra Vision en ism.

Op 22 februari 2007 werd hij benoemd tot staatssecretaris van Financiën in het vierde kabinet-Balkenende. Drie jaar later werd hij, wegens de val van dit kabinet, benoemd tot demissionair minister van Financiën. De Jager wordt genoemd als minister van Financiën mocht er een vvd-cda-kabinet met gedoogsteun van de pvv totstandkomen.

De cijfers van het cpb die deze zomer naar buiten kwamen, voorspelden niet veel goeds.

De ww- en zorgpremies voor werkgevers gaan volgend jaar flink stijgen. Daarmee dreigde een forse lastenverzwaring voor het bedrijfsleven. Minister De Jager kondigt in het Belastingplan 2011 echter een fiks pakket maatregelen aan om dat te voorkomen. Een aantal crisismaatregelen wordt verlengd, de winstbelasting gaat blijvend omlaag, en ook innovatie kan vanaf 2011 structureel op ondersteuning rekenen.

Wat leveren deze maatregelen – behalve applaus van werkgevers – volgens u op?

“Als je niets doet ter compensatie, gaat dat ten koste van de ondernemers en de loonkosten.

En juist die ondernemers hebben we hard nodig om ons uit de crisis te krijgen. Dat is de enige manier om te blijven werken aan een welvarend Nederland. Doordat de werkloosheid is toegenomen – gelukkig wel minder erg dan verwacht – stijgen de lasten. Als minister van Financiën heb ik daarom besloten om de stijgende ww- en zorgpremies te compenseren.”

Het is mooi dat u compenseert voor de gestegen zorgkosten, maar zou het niet

12

FORUM #17/23.09.10

beter zijn om het probleem bij de wortel aan te pakken? Zolang werkgevers de helft van alle zorgkosten moeten beta­ len, zullen de werkgeverslasten blijven stijgen.

“Tja, dat is destijds zo afgesproken. Ik had daar toen als ondernemer ook mijn vraagtekens bij. Maar het is niet aan een demissionair minister om daar nu antwoord op te geven.”

Wat is voor ondernemers het belang­ rijkste onderdeel uit het compensatie­ pakket?

“Het belangrijkste is het voorkomen van loonkostenstijgingen. Het over meer jaren uitsmeren van de ww-premiestijging helpt daarbij. Daarnaast maken we de verlaging van de winstbelasting structureel. Het tijdelijk verlaagde tarief voor het midden- en kleinbedrijf van 20 procent over de eerste 200.000 euro winst is nu dus definitief. Voor grotere bedrijven geldt dat ook het algemene tarief met een halve procentpunt omlaaggaat. Een heel evenwichtig pakket dus.”

“Ook heel mooi is dat we de kwartaalaangifte voor de btw handhaven en structureel maken.

Dat was oorspronkelijk echt een crisismaatregel om bedrijven te helpen om hun liquiditeit te vergroten. Ze hoeven immers pas later de

13

FORUM #17/23.09.10

omslag Hoe repareert De Jager de lastenverwaringen voor het bedrijfsleven?

Het bedrijfsleven zou volgend jaar een forse lastenverzwaring tegemoet zien van 2,4 miljard, zo bleek eerder uit berekeningen van het cpb. Daarvan bestond 1,6 miljard uit hogere werkloosheidspremies en 0,8 miljard uit hogere zorglasten voor werkgevers.

Om de gevolgen hiervan op te vangen is vorig jaar besloten de premieaanpassing van dat jaar uit te smeren over een aantal jaar.

Ook dit jaar zal dat recept van premieaanpassing ‘platslaan’ gevolgd worden. Daardoor valt de premie volgend jaar 1,1 miljard lager uit dan anders het geval zou zijn geweest.

De Jager en Van der Hoeven (Economische Zaken) hebben ook op andere manieren hun best gedaan om werkgevers zoveel mogelijk te compenseren voor deze lastenverzwaringen. Dat gebeurt onder meer door het tarief voor de vennootschapsbelasting (winstbelasting) met een halve procent te verlagen naar 25 procent.

Dat betekent een structurele lastenverlaging van 210 miljoen op jaarbasis.

Daarnaast wordt voor het midden- en kleinbedrijf het tarief in de vennootschapsbelasting over de eerste 200.000 euro winst die een bedrijf boekt, structureel verlaagd naar 20 procent (270 miljoen).

btw af te dragen. Ik merkte in mijn contacten met ondernemers dat die maatregel op veel waardering kon rekenen. Er gingen ook steeds meer bedrijven gebruik van maken. Inmiddels al honderdduizend. Het kost de schatkist niet zoveel: het geld komt alleen wat later en de rente waarmee de overheid dat financiert ligt heel laag. Daarnaast helpt het bij het terugdringen van de administratieve lasten: vier aangiftes per jaar in plaats van twaalf.”

Sommige sectoren, zoals de bouw, zijn nog lang niet uit de crisis. Wat doet u voor hen?

“De maatregelen met betrekking tot de carry back en de willekeurige afschrijving worden met een jaar verlengd. Dat zijn ook echt crisisinstrumenten, in een normale situatie heb je die niet nodig. Maar bedrijven die nu in 2011 weer willen gaan investeren kunnen daar mooi nog van profiteren. Afschrijven over twee jaar scheelt hen veel belasting en dat is goed voor de liquiditeit. De carry back-regeling is gunstig voor bedrijven die voorheen nog zwarte cijfers schreven maar in 2011 alsnog in de rode cijfers belanden. En specifiek voor de bouw is er natuurlijk het bouwpakket, met onder meer een verlaging van het btw-tarief voor renovatie, dat ik deze zomer al heb aangekondigd.”

14

Bedrijven kunnen ook blijven rekenen op steunmaatregelen voor research and development. De verruiming van de tijdelijke fiscale ondersteuning van speur- en ontwikkelingswerk (wbso) wordt volgend jaar voortgezet (95 miljoen). En – belangrijker nog – structureel uitgebreid (233 miljoen): een belangrijke maatregel voor de innovatiekracht van Nederland.

De crisismaatregelen op het gebied van de carry back en willekeurige afschrijving worden met een jaar verlengd (eenmalig 270 miljoen). Dit betekent dat verliezen tot en met 2007 kunnen worden teruggewenteld. En investeringen ook nog in twee jaar kunnen worden afgeschreven, 50 procent in 2011 en 50 procent in 2012.

Ook worden er twee regelingen verlengd die het bedrijven makkelijker maakt om krediet te krijgen. Het gaat om de go-regeling voor grote bedrijven en de bmkb-regeling voor het midden- en kleinbedrijf. Met de verlenging is een reservering van 2 miljard euro gemoeid. De beide regelingen (Garantie Ondernemingsfinanciering en Borgstelling mkb) houden in dat de overheid garant staat voor de helft van het bedrag als bedrijven aankloppen bij banken.

Een flink deel van de 3,2 miljard aan bezuinigingen die u heeft aangekondigd, moet behaald worden binnen de over­ heid zelf. Betekenen minder ambtenaren ook minder regels?

“De bezuinigingen van dit demissionaire kabinet gaan nog niet zozeer om minder ambtenaren. Dat dit toch rondzingt, komt vooral doordat veel politieke partijen dat zo in hun verkiezingsprogramma’s hebben opgenomen.

Wij snijden nu vooral in de loonkosten. Of er ook verder in het aantal ambtenaren wordt gesneden is aan een nieuw kabinet.”

“Overigens heeft het oude kabinet, al heeft het geen vier jaar gezeten, een fors deel van de beloofde 25 procent minder regeldruk gerealiseerd. Zonder nader beleid zullen de genomen maatregelen al resulteren in meer dan 20 procent reductie. En daar zit de btw-maatregel dan nog niet eens in. Maar het verminderen van de regeldruk blijft belangrijk, dat hoor ik ook van ondernemers.”

Hoe aantrekkelijk is Nederland op dit moment voor ondernemers?

“Nederland is het afgelopen jaar gestegen in het Global Competitiveness Report van het World Economic Forum van plaats tien naar plaats acht. Dus dat is positief.”

FORUM #17/23.09.10

Nog geen tien jaar geleden stonden we nog op plaats drie…

“Daarom moet het volgende kabinet ook hard blijven werken om het vestigingsklimaat te verbeteren. Daar kun je niet mee stoppen, want andere landen verbeteren zichzelf immers ook. Als staatssecretaris heb ik daar overigens heel hard aan gewerkt. En het is ook niet voor niets dat maatregelen om de begroting op orde te brengen vooral aan de uitgavenkant genomen worden. Snijden om de lasten laag te kunnen houden dus.”

U wordt genoemd als de volgende minis­ ter van Financiën in een nieuw kabinet van cda en vvd met gedoogsteun van de pvv. Blijft u zich daar dan ook hard voor maken?

“Er is nog niet eens een nieuw kabinet, dus ik wil daar niet op vooruitlopen. Maar een volgende minister van Financiën zou door moeten gaan waar wij nu al een begin mee maken.

En dat is de overheidsfinanciën op orde maken en daarbij de economie zoveel mogelijk ontzien. Plus inzetten op innovatie. Daarom hebben we nu ondanks de forse bezuinigingen toch extra geld vrijgemaakt voor de innovatiebox en de wsbo (afdrachtvermindering voor bedrijven die aan research & development doen; red.).”

Hoe bezuinigt De Jager 3,2 miljard?

De minister van Financiën kondigde het eind augustus al aan: voor het behalen van het bezuinigingspakket van 3,2 miljard zal de overheid flink in eigen vlees snijden. Alle departementen krijgen een taakstelling van 1,5 procent per jaar aan bezuinigingen op personeel en materieel. Deze bezuiniging loopt op tot 230 miljoen euro in 2015. Al gerealiseerde loonmatiging levert 400 miljoen op, een verdere bezuiniging op de ambtenarensalarissen moet nog eens 600 miljoen opleveren. Verder snijdt De Jager in gereserveerd geld voor nieuw beleid (700 miljoen) en inburgering (340 miljoen). De kinderopvangtoeslag gaat vanaf 2012 omlaag. Dat levert vanaf 2015 445 miljoen euro op. De accijns op sigaretten en shag gaat omhoog (200 miljoen). Ook wordt er gekort op de uitgaven aan subsidies door het ministerie van Economische Zaken (50 miljoen).

De Jager verwacht vanaf 2011 in totaal 65 miljoen te besparen door onder meer het beheer en het onderhoud van hoofdwatersystemen, (vaar)wegen en spoor efficiënter te organiseren.

Pensionada Laatst had ik iemand over de vloer die mij inzicht zou verschaffen in onze pensioensituatie. Hoe ziet mijn oude dag eruit? Kan ik gaan overwinteren in Spanje of kan er hooguit een midweek buiten het hoogseizoen op een Nederlands bungalowpark van af?

Met pensioendeskundigen moet je altijd uitkijken, want vaak draait het inzicht verschaffen uit op een verkooppraatje over financiële producten die je toch echt nodig hebt om het later een beetje goed uit te kunnen zingen. Ik heb eens een pensioenmeneer op bezoek gehad die erop uit was mij iets te verkopen dat ik allang had. Dat had ik zelf vrij snel door. Hij ook op een gegeven moment, waarna hij voor de vorm nog een uur doorging met het tekenen van grafiekjes.

Maar deze keer viel het mee. Sterker: de pensioenman moest tot zijn lichte spijt bekennen dat hij van ons niet veel wijzer zou worden, financieel gezien. Onze toekomst als pensionado’s zag er rooskleurig uit. Dat was mede te danken aan onze keuze om niet in allerlei beleggingsproducten te stappen. Wat eerder laf of braaf was, heet nu slim.

Vorig jaar heeft u daar flink voor moeten knokken. Was dat nu eenvoudiger?

“Ik moest nu vooral met mezelf knokken. Wat dat betreft is het wel prettig om minister en staatssecretaris in één te zijn. Maar ik denk dat ik erin ben geslaagd om echt een degelijke en deugdelijke begroting te maken als minister van Financiën. Met zowel bezuinigingen als een mooi stimuleringspakket.”

Toch hield de pensioenman nog wel een slag om de arm, want je weet niet wat er nog allemaal staat te gebeuren in de pensioenwereld, met alle verhalen over afstempelen en verhoging van de aow-leeftijd. Die zal zeker op 67 liggen als ik in de jaren dertig van deze eeuw met pensioen ga. Ik fantaseer er soms over, bijvoorbeeld als ik op een mooie doordeweekse dag vanuit auto of trein een stel pensionado’s door de weilanden zie fietsen, met een lekkere lunch in de tas.

Onderdeel van een goed investerings­ klimaat is ook een stabiel politiek klimaat.

Kunnen ondernemers daarop vertrouwen?

“Dat is inderdaad ook van belang. Maar de formatie is nu nog bezig, dus alles wat ik daar over zeg is al iets te veel.”

Misschien moeten we alvast over drastische maatregelen nadenken, voor het geval de kassen van de pensioenfondsen rond die tijd leeg zijn. Naast verhoging van de aow-leeftijd zou er een maximum leeftijd voor het verstrekken van aow en/of aanvullend pensioen kunnen worden ingesteld. Zeg maar tien jaar na het ingaan van je pensioen. Daarna is het ieder voor zich en God voor ons allen.

Alle mooie maatregelen ten spijt zijn er nog nooit zoveel ondernemers failliet gegaan als afgelopen jaar. Wat is uw boodschap aan die ondernemers?

“Dat is natuurlijk heel erg te betreuren. Ik hoop dat met het beetje rugwind van deze maatregelen het sommigen lukt om overeind te blijven.

Of dat ze anders op een andere manier toch door kunnen gaan als ondernemer. Natuurlijk kan de overheid niet elk faillissement voorkomen. Het enige wat we kunnen doen is stimuleren en zorgen voor een vruchtbare voedingsbodem om te starten of door te gaan.”  15

dik nicolai

column scheer

Wie dan nog onder ons is – want ondertussen weten we de dood langer van ons af te houden – moet mogelijk onderdak zoeken bij de kinderen. Die worden, net als vroeger, weer een oudedagsvoorziening. Kunnen we meteen de ontgroening tegengaan.

Paul Scheer

FORUM #17/23.09.10

& zus

naam webwinkel

opgericht personeelsleden vestigingsplaats eigenaar

eigenaar

16

FORUM #17/23.09.10

DressesOnly.nl Jurkjes en tops 2008 geen Tilburg Miriam Swaans (rechts op de foto) Jolanda Swaans

‘We zijn nu een maand compagnons’ De een was al ondernemer voordat ze was afgestudeerd. De andere had tot voor kort nooit over een eigen zaak nagedacht. Nu hebben de zussen Miriam en Jolanda Swaans samen een webwinkel. “Het liefst was ik gewoon bij mijn zus in dienst gekomen.”

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Jeroen Poortvliet en de familie Swaans

Miriam Swaans (31)

Jolanda Swaans (28)

“Het waren vooral onze ouders die vroegen: ‘zouden jullie dat wel doen? Als zussen hebben jullie alleen elkaar en stel nou dat het mis gaat?’ Dat wij compagnons zouden worden, vonden zij spannender dan wijzelf. Natuurlijk hebben wij er ook over nagedacht. Ik ken mijn zus langer dan vandaag en weet dat het gaat lukken; we hebben aanvullende kwaliteiten en zitten niet in elkaars vaarwater. Mijn vader heeft een transportonderneming, samen met zijn vier broers. Hij is er zelf het bewijs van dat je een bedrijf heel goed kunt runnen met familieleden.”

“Ik heb communicatiewetenschappen gestudeerd. De dag voordat ik mijn scriptie inleverde, schreef ik me in bij de Kamer van Koophandel en had ik mijn eigen communicatiebureau. Eigenlijk veranderde er niet zo veel. In het begin deed ik hetzelfde werk dat ik al tijdens mijn opleiding was gaan doen als freelancer: advertorials schrijven, teksten voor websites en brochures.”

“DressesOnly kwam daar in 2008 bij. Ik was voor mezelf op zoek naar een jurk voor een feestje. Ik had veel sites bekeken en overal was wel iets leuks te vinden, maar toen ik mijn keuze had gemaakt, kon ik uitgerekend die webwinkel niet terugvinden. Toen viel het kwartje. Ik had klanten wel geadviseerd over sites en vond het wel een leuke case om ook zelf zoiets op te zetten. Daar had ik al vaker over gedacht maar dan moest het wel een product zijn waar ik wat bij voelde.”

“We hebben een duidelijke taakverdeling. Mijn zus is het eerste aanspreekpunt voor de winkel. Zij doet de klantenservice, de contacten met de leveranciers en het pr-bureau dat we ingeschakeld hebben voor free publicity in de damesbladen. Ik doe de internetmarketing en de promotie. Inkoop doen we samen.”

“Mijn zus is ondernemender dan ze zelf denkt. Ze is steeds in loondienst geweest maar ze was nooit iemand die om vijf uur de computer uitzette en de deur achter zich dichttrok. Ik hoorde haar vaak zeggen: ‘ ‘bij ons op het werk doen we het altijd zus maar waarom kan het niet zo?’ Ze is veel praktischer dan ik, een aanpakker. In de eerste weken hier heeft ze het magazijn beter op orde gebracht dan het ooit geweest is. Voor dat soort dingen heb ik totaal geen talent.”

“Als Miriam het druk had, kwam ik wel eens helpen. Met het maken van foto’s van de nieuwe collectie of het organiseren van verkoopavonden voor vriendinnen. Dan voelde ik me als een kind in een snoepjeswinkel: allemaal leuke jurkjes om me heen. Het werken zag ik als een vriendendienst. Ik kreeg er ook geen geld voor.”

“Ik heb er nooit over gedacht een eigen bedrijf te beginnen. Als kind wist ik helemaal niet wat ik wilde. Ik heb kort de meao gedaan, daarna de kappersopleiding en vervolgens sociale dienstverlening. Via een stage kwam ik terecht bij een makelaar, eerst in de binnendienst, daarna buiten. Dat was echt mijn ding. Als ik iets verkocht had, dacht ik: ‘ yes!’ Vervolgens kwam de recessie en belandde ik bij een woningbouwvereniging. Ook wel leuk, maar ik miste het commerciële en toen mijn zus eerder dit jaar een vacature kreeg, zei ik voor de grap: zou dat niet wat voor mij zijn?”

“Miriam is een stuk rustiger dan ik. Ze kan gemakkelijk een hele avond met een boek op de bank liggen terwijl ik echt al klaar ben als ik twee bladzijdes gelezen heb. Op zakelijk gebied heeft ze natuurlijk veel meer ervaring. Over sommige dingen denk ik nog helemaal niet eens na.”

“Ook is ze wat harder. Als er iets binnenkomt, vind ik het moeilijk om te zeggen dat het niet mooi is, niet goed of te duur. Zij doet dat gewoon wel. Dat is zakelijkheid en volgens mij heeft dat te maken met karakter.”

“We zijn nu een maand compagnons. Het liefst was ik gewoon voor haar komen werken, maar uiteindelijk wilden we liever samenwerken op basis van gelijkwaardigheid. Nu heb ik niet snel slapeloze nachten maar daarvan had ik ze wel. Ik dacht: ‘waar stap ik in?’ Daarbij speelde zeker mee dat we zussen zijn. Als je met een gewone compagnon ruzie krijgt, is dat jammer en neem je afscheid. Met familie ligt dat natuurlijk anders. Daarover hebben we het wel gehad. Stel dat ik het toch niet leuk vind, dan moet dat wel bespreekbaar zijn. Hetzelfde geldt natuurlijk voor Miriam. Uiteraard gaan we ervan uit dat dit niet zal gebeuren.

Ik ben blij dat ik mijn hart gevolgd heb.” 

17

FORUM #17/23.09.10

achtergrond

dure beestjes 18

FORUM #17/23.09.10

Zwaluwen, vleermuizen, zeggekorfslakken. Kleine beestjes, maar ze kosten ondernemers een hoop geld.

Bouwprojecten komen in gevaar, wegen worden niet aangelegd. “Zo’n zwaluw kan in alle rust zijn ei kwijt, maar wij zijn vogelvrij.”

Tekst: Frank den Hoed | foto: Thomas Schlijper, Sijmen Hendriks/hh Bewerking: Link Design

19

FORUM #17/23.09.10

De inwoners van Maastricht smachten al decennia naar een ondergrondse snelweg A2.

Eindelijk een einde aan de herrie en stank van het doorgaande verkeer. Dachten ze. Want net nu alle procedurele hobbels zijn genomen, dient zich een nieuw probleem aan: vleermuizen. Vleermuizen? Jazeker. In de spouw van een van de flats die moet worden gesloopt voor de aanleg van de tunnel nestelt sinds kort een vleermuizenfamilie. Waar de nieuwe (anti-)kraakwet de ruimte geeft om ongenode gasten de deur te wijzen, is het volgens de Flora- en faunawet zaak de beschermde diertjes met alle egards te behandelen. Wegjagen is geen optie. Tocht creëren in de spouw misschien wel, heeft de aannemer ontdekt. Want vleermuizen houden niet van wind. Maar als het tegenzit, blijven ze zitten waar ze zitten en komt de voortgang van het project-A2 alsnog in het gedrang.

jelger herder/hh

achtergrond

‘Jammer dat we in onze ijver om de natuur te beschermen zo zijn doorgeslagen’

De zandhagedis wist projecten te dwarsbomen

Het gevaar komt niet alleen uit de lucht. Nog geen tien jaar geleden dreigde de zeggekorfslak, een beestje van iets meer dan 2,5 centimeter grootte, de aanleg van de snelweg A73 in Midden-Limburg te dwarsbomen. Andere projecten dreigden te stranden door toedoen van soorten als de kamsalamander, korenwolf en zandhagedis. Tot dan toe wisten alleen biologen en andere natuurvorsers van het bestaan van deze diertjes. En ineens waren daar krantenkoppen als ‘Kamsalamander verijdelt bouwplan’ en ‘Korenwolf boekt overwinning op bedrijventerrein’.

Na een tijdje leven in de relatieve luwte lijken de zeldzame diertjes nu bezig met een revival.

Alsof ze eindelijk de weg uit gevangenschap hebben weten te vinden. En niet alleen wegenbouwprojecten zoals de A2 bij Maastricht worden erdoor getroffen.

vogelvrij De stoom komt nóg uit zijn oren als hij praat over wat hem is overkomen. Herman Buitelaar, directeur-eigenaar van machinehandel hbm in Waddinxveen, kreeg in juni te horen dat de bouw van zijn nieuwe bedrijfspand in Gouda met drie maanden zou worden vertraagd vanwege broedende oeverzwaluwen.

De beestjes nestelden in zand op het terrein.

20

FORUM #17/23.09.10

Zand dat er was gestort om de drassige veenbodem voor te belasten voor de bebouwing.

Het zandlichaam was opzettelijk zo aangelegd dat het voor oeverzwaluwen niet aantrekkelijk was om er te nestelen. Maar door graafwerk op een hoek van het perceel – dader onbekend – kwam die ideale nestelplaats er alsnog.

Sinds de komst van de Flora- en faunawet (zie kader ‘Bundelwet’ op pagina 22) worden vogels in het broedseizoen beschermd. Ook als ze voor hun nesteldrang hun oog hebben laten vallen op een zandlichaam op een bedrijventerrein in aanleg. Absurd, briest Buitelaar.

Zeker als je bedenkt dat de oeverzwaluw in de regio van nature niet voorkomt. “Zo’n zwaluw kan in alle rust zijn ei kwijt, maar wij worden vogelvrij verklaard.”

De wet is duidelijk: broedende vogels, maar ook een keur aan andere diertjes (al dan niet werkend aan nageslacht), verdienen bescherming. Eenzelfde verhaal gaat op voor een waar arsenaal aan planten. Voor Buitelaar zat er niets anders op dan te wachten tot de oeverzwaluwen klaar zijn met hun tweede leg. “We mochten zelfs niet elders op het bouwterrein beginnen met heien, omdat ook dan de rust van de vogels zou worden verstoord. Het Bedrijvenschap regio Gouda heeft nog aange-

daniele occhiato/hh

Tonnen schade door de oeverzwaluw

boden om op aangrenzende, onverkochte kavels alternatieve nestelplaatsen te creëren.

Maar geen reactie.”

weinig last Kees van der Helm, directeur-eigenaar van de VanderHelm Bedrijven, voelt met Buitelaar mee. De Berkelse ondernemer is naast zijn dagelijks werk parttime schouwmeester bij het Hoogheemraadschap van Delfland. In die functie wordt hij regelmatig geconfronteerd met de gevolgen van de Flora- en faunawet voor het onderhoudswerk van de hoogheemraadschappen. “Vroeger was voor loonwerkers de winterperiode bij uitstek geschikt om te baggeren. Ze hadden dan niet zoveel werk en de boeren en tuinders hadden er relatief weinig last van.”

Maar de tijden zijn veranderd, constateert hij.

Uit de Flora- en faunawet vloeit voort dat alleen nog tussen 1 augustus en 1 november mag worden gebaggerd. Want dan zou het de minste schade opleveren. “Ondernemers klagen er steen en been over. In de winter zijn ze werk kwijt. In plaats daarvan krijgen ze het terug in een periode waarin ze toch al werk te over hebben. En dan de manier waarop het moet gebeuren.”

Hij verhaalt over de collega die hem vertelde 21

hoe zijn werk, het schoonhouden van sloten, is veranderd. “Vroeger was de logistiek leidend bij de uitvoering van het onderhoud.

Nu is het totaal anders. Van elke sloot is een soort flora- en faunascan gemaakt. En dan mag je eerst met sloot 2, 8 en 13 aan de slag, vervolgens weer terug naar 3, 7 enzovoorts.

Zo werken kan maar twee dingen betekenen: of de aannemer verdient niets meer, of het waterschap krijgt een enorme rekening voor meerwerk.”

op de rem Ondernemers willen graag rekening houden met de natuur. En ze vinden het niet onlogisch dat daarbij wetgeving om de hoek komt kijken. Maar velen ervaren dat de Nederlandse overheid met de vertaling van de Europese wetgeving in de Flora- en faunawet te ver is gegaan. “Prima dat er een wet is waarin de bescherming van soorten is geregeld”, vindt ook Van der Helm. “Maar wel jammer dat we in onze ijver om de natuur te beschermen zo zijn doorgeslagen.”

Binnen zijn bedrijf heeft hij een divisie die een goed belegde boterham verdient met advisering op het gebied van onder meer de Floraen faunawet. Desondanks vindt hij het tijd dat op de rem wordt getrapt. Gebeurt dat niet, FORUM #17/23.09.10

dan vreest hij dat hetzelfde gebeurt als een jaar of tien geleden met het fijnstofdossier. “Goed dat er wat aan dat fijnstof werd gedaan, vonden we toen. Het is nu eenmaal slecht voor een mens. Maar Nederland ging er wel erg ver in. Met als gevolg extra regels en dus extra rompslomp voor ondernemers.”

Ons land wilde duidelijk het braafste jongetje van de klas zijn, constateert hij, terugblikkend op de hoogtijdagen van de fijnstofdiscussie.

“Helaas werkte dat oneigenlijk gebruik van de regels in de hand. Je zag om je heen gebeuren dat allerlei projecten werden getraineerd. Kijk naar het stukje snelweg A4 bij Leiderdorp.

Dankzij de fijnstoflobby heeft het jaren geduurd voordat ze daar aan de gang konden.”

strategie De roep om een realistischer aanpak van de soortenbescherming is niet nieuw. Al in 2003 pleitte een brede coalitie van ondernemingsorganisaties (waaronder vno-ncw) én natuurbeschermingsorganisaties (stichting Natuur en Milieu, vereniging Natuurmonumenten en de Provinciale Milieu­federaties) voor een verbetering van de uit­voering. Toen al was de boodschap: de overheid moet zich actief richten op het in stand houden van

istockphoto

achtergrond ‘Bundelwet’ De Flora- en faunawet werd in 2002 ingevoerd. De wet regelt de bescherming en het behoud van in het wild levende dier- en plantensoorten. De Flora- en faunawet is gebaseerd op de Europese Vogelrichtlijn uit 1979 en de Habitatrichtlijn uit 1992.In de wet geldt een verbod op activiteiten met een schadelijk effect op beschermde soorten.

Met het gewijzigde Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten (2005) is getracht het beschermingsregime te versoepelen. Voor ruimtelijke ontwikkelingen (zoals bouwwerkzaamheden) geldt volgens het ministerie van vrom sindsdien in veel gevallen een vrijstelling van de verbodsbepalingen uit de wet. Bij de vrijstellingsregeling zijn twee criteria belangrijk: de zeldzaamheid van de aangetroffen soort en de ingrijpendheid van de werkzaamheden. Hoe zeldzamer de soort en hoe ingrijpender de activiteit, hoe strikter de regeling.

Het ministerie van lnv wil de Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet en de Boswet samenvoegen tot één nieuwe wet. Doel is een vereenvoudiging van de wetgeving voor natuurbescherming. In de wet zou de bescherming van de soort het uitgangspunt moeten zijn. Daardoor zou de wet juist voor de schrijnende gevallen een oplossing moeten bieden. Wanneer die ene nieuwe wet er is, is nog onduidelijk. Dankzij de demissionaire status van het kabinet is de voorbereiding van een wetsvoorstel on hold gezet. www.gegevensautoriteitnatuur.nl www.vrom.nl www.lnv.nl

Door een broedende vleermuis komt de aanleg van de ondergrondse snelweg A2 in het gedrang

kwetsbare soorten en niet zozeer op de bescherming van elk individu of exemplaar van een soort. De vele ‘incidenten’ waren voor het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (lnv) aanleiding voor de instelling van een Taskforce soortenbescherming.

Het eerste resultaat dat de taskforce opleverde was de mogelijkheid voor branches om gedragscodes te ontwikkelen. Codes die bedrijven een vrijstelling opleveren van bepaalde verbodsbepalingen van de Flora- en faunawet. Verder kan de komst in 2007 van de Gegevensautoriteit Natuur (gan) op het conto van de taskforce worden geschreven.

Een onafhankelijk werkende instantie die de beschikbaarheid van betrouwbare en volledige natuurgegevens bevordert. Onder meer door middel van de Nationale Databank Flora en Fauna (ndff), waarin gegevens over de aanwezigheid van beestjes en planten zijn opgenomen die door de wet worden beschermd. Sinds de oprichting hiervan gaan overheid én ondernemer dus van dezelfde gegevens uit, wat een hoop discussie scheelt.

weeffout De aanpassingen hebben de positie van ondernemers zonder twijfel versterkt. Maar de recente ‘conflicten’ tussen economie en ecologie tonen aan dat er toch nog te vaak iets misgaat. Misschien wel de belangrijkste reden daarvoor is dat de Flora- en faunawet nog 22

FORUM #17/23.09.10

steeds geldt op elk stukje Nederlands grondgebied. Dus óók op bedrijventerreinen en zandwinninglocaties, om maar wat te noemen.

Tijd om deze ‘weeffout’ alsnog uit de wet te halen. Bijvoorbeeld door gebieden aan te wijzen die gevrijwaard zijn van de regels van de Flora- en faunawet. Voor Kaspar Karssen, als voorzitter van vno-ncw Rijngouwe betrokken bij de case-Buitelaar, kan dat niet snel genoeg gebeuren. “Onbegrijpelijk dat niemand openstaat voor een constructieve oplossing en een paar zwaluwen een bouwproject drie maanden kunnen stilleggen. We zouden in Nederland moeten afspreken dat vogelnesten in industriegebieden verplaatst mogen worden. De wet moet gewoon worden aangepast!”

Voor Buitelaar (hbm) komt zo’n aanpassing te laat. De zwaluwen hebben hun broedtijd er weer opzitten. Ze zijn inmiddels uitgevlogen, dus de bouw mag weer verder. Maar de eerste drie maanden vertraging heeft de Waddinxveense ondernemer aan z’n broek. Hij schat de schade nu al op zeker 200.000 euro. “En nu maar hopen dat het geen strenge winter wordt, anders kunnen er zo nog eens drie maanden bij komen. In dat geval loopt de schade nog verder op.”  www.vno-ncw.nl, dossier Ruimtelijke ordening; Vogel- en Habitatrichtlijn

buiten beeld

Jean Frijns (63) Was: directeur abp

Vermogensbeheer (1993-

2005), voorzitter Monitoring

Commissie Corporate

Governance (2004-2009) Is: commissaris Kas Bank, hoog leraar economie aan de vu Tekst: Paul Scheer Foto: Erik van der Burgt

‘Pensioen is nooit zeker’ “Na mijn vertrek bij het abp was ik niet van plan om nog in de pensioensector actief te blijven. Maar inmiddels zit ik in een aantal beleggingscommissies van pensioenfondsen, heb ik een commissie voorgezeten over het risicobeleid van pensioenfondsen, en ben ik betrokken bij Netspar, een onderzoeksinstituut op het gebied van de toekomst van pensioenen. Ik ben een betrokken deskundige. Maar als het abp bekend maakt dat er in 2012 waarschijnlijk moet worden afgestempeld, doet dat mij weinig, afgezien van het feit dat ik zelf een abp-pensioen heb. Als econoom zeg ik: het abp ís al aan het afstempelen, want de pensioenen worden al een tijdje niet geïndexeerd.”

“Ja, er is sprake van een crisis in de pensioenwereld, maar nee, dat is geen drama. We vervallen niet ineens in armoede. De pensioenfondsen moeten nadenken over een verantwoorde verdeling van de lasten.

Werknemers moeten niet langer vertrouwen op het verplichte aanvullend pensioen, en zorgen dat ze meer ijzers in het vuur hebben. Je pensioen is niet zeker en zal dat ook nooit zijn.”

“Ik ben zelf op 57-jarige leeftijd vervroegd met pensioen gegaan. Na twaalf jaar als directeur bij het abp vond ik het wel genoeg, maar ik wilde nog wel een jaar of tien actief blijven. En dan het liefst in een meer beschouwende, analyserende rol. Dat ligt me beter dan manage23

FORUM #17/23.09.10

ment. Ik ben nu halverwege die tien jaar en het bevalt me prima. De helft van mijn functies is betaald; ik kan ervan leven, want als je met 57 jaar vertrekt heb je natuurlijk geen goed pensioen. De logistiek – het reizen en het regelen – van meerdere functies levert wel stress op, maar werkzaam zijn binnen één organisatie brengt meer stress met zich mee. Je komt niet los van de organisatie.”

“Ik ben de afgelopen jaren veel de boer op geweest als voorzitter van de Monitoring Commissie Corporate Governance. Ik moest draagvlak zien te krijgen voor zelfregulering bij het bedrijfsleven zelf en de politiek. Commissarissen en beleggers waren er goed op aan te spreken. De politiek bleek lastig, want die wil uiteindelijk toch wetgeving. De bestuurders in het bedrijfsleven hadden een tweeslachtige houding: wel bescherming door de overheid tegen activistische aandeelhouders, maar geen bemoeienis met het beloningsbeleid.”

“Nu zie je dat, in reactie op de kredietcrisis, financiële toezichthouders meer macht toebedeeld krijgen. Zelfregulering is in diskrediet. Daarnaast wordt de Mededingingswet aangescherpt, met bijvoorbeeld de mogelijkheid van gevangenisstraf voor bestuurders. Dat vind ik te streng. De tijd zal leren of het werkt. Want in betere tijden zie je vaak weer versoepeling van de regels.” 

podium vijf vragen aan

tineke huizinga, demissionair minister van vrom Per 1 oktober kunnen ondernemers er dan eindelijk van profiteren: geen aparte bouw-, sloop-, milieuen kapvergunning meer aanvragen bij gemeente of provincie maar één omgevingsvergunning. Een grote stap voorwaarts waar het ministerie van Ruimtelijke Ordening en Milieu én werkgevers jarenlang hard aan gewerkt hebben. Maar er kan meer, zeggen werkgevers. Wat vindt minister Huizinga?

Tekst: Karin Bojorge | Foto: vrom

‘Omgevingsvergunning is al hele prestatie’ Wat gaat een ondernemer met investeringsplannen merken van de omgevingsvergunning?

“Dat hij in plaats van misschien wel 26 verschillende vergunningen – zeker bij grote projecten loopt dat op – er nu maar één hoeft aan te vragen bij één loket. Dat levert een enorme efficiëntie op en is natuurlijk veel klantvriendelijker. We hebben uitgerekend dat dit ondernemers een dikke 105 miljoen per jaar gaat schelen.”

Gaat het niet langer duren als een gemeente zo’n aanvraag in één keer moet afhandelen?

“Dat is niet de bedoeling. Het is waar dat achter het loket de verschillende wetten nog bestaan en dus afzonderlijk bekeken moeten worden. Maar de verschillende delen van de aanvraag kunnen nu wel tegelijkertijd en in samenhang beoordeeld worden. Ik durf er mijn hand niet voor in het vuur te steken dat het allemaal metéén sneller gaat. Je hebt altijd opstartproblemen. Maar als het goed werkt, gaat het niet langer duren.”

24

De watervergunning voor directe lozingen op oppervlaktewater is buiten deze operatie gehouden. Waarom is die niet meteen meegenomen?

“Ik heb de totstandkoming van de Waterwet nog meegemaakt als staatssecretaris op Verkeer en Waterstaat. Dus ik weet hoe ingewikkeld dit is. Soms moet je het stapsgewijs doen. De verwachting is dat medio 2011 zowel de watervergunning als de omgevingsvergunning bij één loket zijn aan te vragen. Het is aan het volgende kabinet om te besluiten om deze twee vergunningen alsnog te integreren.”

Als het allemaal efficiënter wordt, kunnen ook de leges omlaag. Gaat u daarop toezien?

“Op termijn zal dit zeker zijn uitwerking hebben op de kosten. Daar gaat een jaar of drie overheen, heb ik begrepen. Dat komt door de opstartproblemen: gemeenten en provincies moeten er nog op ingespeeld raken. De leges gaan in elk geval niet omhoog. Als minister heb ik er geen directe zeggenschap over, maar dat lijkt me een FORUM #17/23.09.10

heldere zaak. Het Rijk heeft de implementatiekosten voor gemeenten en provincies gecompenseerd, dus we houden zeker de vinger aan de pols. Daarnaast zijn we bezig om te komen tot één model waarmee op een transparante en uniforme manier de hoogte van de leges bepaald kan worden.”

Moet er niet één omgevingswet komen waarin al die wetten achter de omgevingsvergunning opgaan?

“Dat zou een hele logische stap zijn. Maar dat zijn geen simpele zaken. Daarom zal dit demissionaire kabinet dat in elk geval niet meer oppakken. Het ineenschuiven van die 26 vergunningen is al een hele prestatie geweest. Ruim zestienhonderd formulieren zijn samengevoegd tot één. Maar als de wil er is om ook een aantal achterliggende wetten ineen te schuiven, dan moet daar uit te komen zijn.”  ww.vno-ncw.nl, dossier Wabo en omgevingsvergunning

podium uitspraken

“Ik ben niet zo van het biechten.”

Willem Scholten, oud-topman van Havenbedrijf Rotterdam, Het Financieele Dagblad van 8 september

“Het is verkeerd om talent uit Marokko te veel te stigmatiseren als Marokkaans talent. Het is talent.”

René Dahan, voorzitter van de raad van commissarissen bij Ahold, Management Team van 10 september

“Politiek is oneindig veel ingewikkelder dan ceo zijn van een bedrijf.”

Alcatel-Lucent-ceo Ben Verwaayen, Management Scope nummer 8 en 9

“Vrijheid is een recht en lijkt een beetje op een gezonde neus.

Je merkt pas hoe fijn die voelt als je verkouden bent.”

Emma Bruns, columnist bij nrc.next, Vrij Nederland van 4 september

“Ik word opgewekt van visies waar ik het niet mee eens ben.”

Oud-politicus Hans Wiegel (vvd), Vrij Nederland van 4 september

“In Nederland zijn ze al lang blij met een drol op het bord, als er maar een strik omheen zit.”

Culinair recensent Johannes van Dam, De Groene Amsterdammer van 2 september

“De Wilders bij Koefnoen is een stuk leuker dan die bij Ground Zero.’’

PvdA-Kamerlid Diederik Samsom, anp van 11 september

“Er zijn veel te veel boeken over leiderschap. Ik heb ook meegedaan aan die vervuiling. Het merendeel is rommel.”

Managementgoeroe Manfred Kets de Vries, Management Team van 10 september

“De grootste schurken, maar ook de grootste genieën zijn mannen.”

Hoogleraar pedagogiek Louis Tavecchio, Elsevier van 28 augustus

25

FORUM #17/23.09.10

podium belrondje

Hoger loon goed voor de economie? fnv Bondgenoten-voorzitter Henk van der Kolk vindt loonsverhoging hét medicijn om de economische crisis te bezweren. Daarom wil hij de looneis voor volgend jaar uit laten komen boven het inflatieniveau om zo de bestedingen te verhogen. Is dat wel zo’n slim plan?

Tekst: Marcia Timmermans, Jiska Vijselaar | Foto’s: fmax

Wolter Smit/Softwarebedrijf topdesk/Delft

‘Geen oplossing’ “Alleen meer consumeren, lijkt me niet de oplossing. We zijn juist in een crisis terechtgekomen omdat we ons ‘kapot’ hebben geconsumeerd. We hebben boven onze stand geleefd, meer uitgegeven dan er binnenkwam. Die onbalans moet nu verdwijnen. Het idee van een crisis is dat je eraan moet wennen om het met minder te doen.”

“Waar we ons beter op kunnen richten, is om met zijn allen meer te verdienen. Efficiënter werken, zorgen dat de export

Petra de Boer/Ecodrukkers/Nieuwkoop

‘Onverantwoord’ “Misschien heeft Van der Kolk op zich groot gelijk. Loonsverhoging is wel goed voor de consumentenbestedingen. En die bestedingen jagen de economie weer aan. Maar ons bedrijf behoort tot de grafische industrie en eerlijk gezegd zit die sector nog steeds in zwaar weer. Het zou onverantwoord zijn om nu een loonsverhoging af te spreken, die zelfs boven het inflatieniveau uitkomt.”

“Onze sector is enorm gevoelig voor concurrentie uit het

buitenland. Nu al verdwijnt veel productie naar landen als bijvoorbeeld Polen omdat arbeid daar veel goedkoper is.

Aangezien lonen een enorm aandeel van onze kosten uitmaken, zou loonsverhoging de prijzen nog verder onder druk zetten. En die staan als gevolg van de crisis al behoorlijk onder druk.”

“Het plan van fnv Bondgenoten vind ik dus heel onverstandig. En ik denk dat veel werknemers dat wel met me eens zijn. Ze hebben liever een baan. Die zouden ze verliezen als er onverantwoorde afspraken met de bonden worden gemaakt, waardoor hun bedrijf zich uit de markt prijst.”

Frank Driessen/Joanknecht & Van Zelst/Eindhoven

‘Stimuleer bedrijven’ “Op zich begrijp ik Van der Kolk wel. Als vakbondsvoorzitter kom je op voor de belangen van werknemers, bijvoorbeeld door loonsverhoging te eisen. Maar hij moet wel oog houden voor de lange termijn door looneisen te stellen, die ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen aan het werk blijven. Dat is óók in het belang van werknemers.”

“De economie steun je het beste door de loonkosten relatief laag te houden. Dat heb ik zelf niet verzonnen, dat blijkt uit

26

verder groeit. Dan worden we met zijn allen vanzelf rijker.”

“Koopkrachtverbetering kan best een charmant plan zijn als je afspreekt dat extra geld alleen in Nederlandse bedrijven te investeren. Dat is natuurlijk totaal niet uitvoerbaar.”

“Ik zie de oplossing niet in het verhogen van de lonen van de mensen die al werken, maar in het beter verdelen van de lonen over de mensen die kúnnen werken. Meer mensen betrekken in het arbeidsproces. Misschien dat de leden van fnv daar niet zo blij van worden, maar de zogenoemde outsiders, die de bond niet vertegenwoordigt, wel.”

FORUM #17/23.09.10

economisch onderzoek. Dat is goed voor de concurrentiepositie van bedrijven. Daarnaast drukken hogere loonkosten de winst en zorgen dat er minder financieringscapaciteit is voor investeringen. En die investeringscapaciteit houdt al niet over. Met andere woorden: de motor van de economie moet niet te zwaar belast worden.”

“Je kunt dus beter zorgen dat bedrijven meer te besteden hebben dan werknemers. Het klinkt misschien gek, maar ook zij zijn daar meer mee gebaat dan met een eenmalige stimulans van de consumptie. Als een bedrijf goed draait, profiteren de werknemers daar uiteindelijk meer van.”

binnenland

John Monsewije: ‘Buitenring snel compleet vierbaans maken’

‘Zonder ringweg geen ontwikkeling’ De Buitenring Parkstad geeft Zuid-Limburg lucht. Als de aanleg volgens plan doorgaat, stelt lwv-bestuurder John Monsewije. “De overheid moet nu niet last minute de oren laten hangen naar de tegenstanders.”

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Bas Quaedvlieg

Parkstad Limburg. Limburgers spreken soms gekscherend over een kleine Randstad. Met een beetje fantasie zijn er ook wel wat parallellen te ontdekken. De acht gemeenten van de Zuid-Limburgse stadsregio (waaronder Heerlen en Kerkrade) tellen zo’n 255.000 inwoners, voor regionale begrippen een fors aantal. En er is veel bedrijvigheid. Maar er zou nog wel wat bij mogen. Helaas schiet het wegennet nu al tekort. De oplossing werd in 2005 gepresenteerd: de Buitenring Parkstad, een 25 kilometer lange ringweg rond het gebied.

In oktober moeten Provinciale Staten van Limburg knopen doorhakken over de inpassing van de verbinding tussen de Binnenring (wegen tussen de Parkstad-gemeenten) en het landelijk wegennet. Als de procedures 27

verder volgens plan verlopen, zou dan eind 2011 de eerste spade de grond in kunnen. Kunnen, want tegenstanders van het project laten steeds nadrukkelijker van zich horen. Zodanig, dat John Monsewije, bestuurslid van de kring Zuid-Limburg van de Limburgse Werkgeversvereniging (lwv), zich zorgen maakt over de voortgang van het project. Uitgerekend een project dat de ontwikkeling van de regio een boost zou kunnen geven.

De regio met zijn mijnverleden is nog steeds op zoek naar mogelijkheden om de bedrijvigheid te vergroten. En een regio die bedrijvigheid wil, zal goed bereikbaar moeten zijn, stelt Monsewije. “De Binnenring kwam er zonder problemen. Maar het verkeer is sindsdien alleen maar drukker geworden. Daar komt bij dat sommige bedrijventerreinen een FORUM #17/23.09.10

slechte verbinding hebben met Duitsland en België. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de aansluiting op de snelweg A2.”

Dat de tegenstanders alles uit de kast halen om de aanleg van de Buitenring te traineren, verrast hem niet. “Als je in Nederland een weg wilt aanleggen, creëer je een tegenbeweging.

Die tegenbeweging schermt in dit geval met de negatieve gevolgen voor de natuur. Maar die blijven binnen de perken, al was het maar omdat een deel van de weg er al ligt. Een ander argument tégen is de vergrijzing en krimp van de bevolking. Daardoor zou de regio ook wel met minder wegen toe kunnen. Maar bedrijven hebben niks te maken met krimp. Zij vestigen zich daar waar ze het beste gedijen.”

Monsewije wijst op de tegenbeweging die inmiddels op gang is gekomen. “Grote werkgevers als dsm, maar ook bijvoorbeeld onderwijsinstellingen, hebben zich vierkant achter aanleg van de Buitenring geschaard.” Hij is blij dat de weg in de projectenlijst van de Crisis- en herstelwet is opgenomen. Daardoor zijn de inspraaktermijnen verkort en kan de aanleg sneller van start gaan. “Ik hoop dat langdurige vertragingen zoals bij de A4 Midden-Delfland ons bespaard blijven. Deze weg moet er gewoon komen!”  www.lwv.nl | www.buitenring.nl

achtergrond

28

FORUM #17/23.09.10

Sambal bij?

We kunnen wel wat Singapore gebruiken Nergens voelen ondernemers zich meer thuis dan in Singapore. Daar kan Nederland vast wel wat van leren. En met een paar slimme oplossingen kan de overheid meteen al aan de slag.

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Wolfgang Kumm/anp, bewerking Link Design

Singapore doet het goed, werd geconcludeerd in het vorige nummer van Forum. Het Zwitserse imd doet onderzoek naar de prettigste plek om te ondernemen en komt jaarlijks met een ranglijst, de World Compatitiveness Index. Dit jaar prijkt de Aziatische stadstaat helemaal bovenaan op plaats nummer één. Het is een klein landje, veel inwoners, doorvoerhaven naar het achterland. Dat hebben we meer gehoord. Het klinkt als Nederland. Maar Nederland staat slechts twaalfde op de World Competitiveness Index van het imd, en achtste op de lijst van het Global Competitiveness Report 2010-2011 van het World Economic Forum. Een ranglijst voor de meest competitieve economieën in de wereld. Op zich niet zo gek, maar als je bedenkt dat Nederland nog geen tien jaar geleden op drie stond in het lijstje van het World Economic Forum, dan is er nog best iets in te halen.

smakelijk “Singaporezen zijn hartstikke slim”, zegt Micaela dos Ramos van Holland Gateway. Holland Gateway opende eind september 2009 haar deuren. In samenwerking met het ministerie van Economische Zaken (Netherlands Foreign Investment Agency, nfia), het ministerie van Justitie, de ind, uwv, de Kamers van Koophandel en Schiphol Group 29

FORUM #17/23.09.10

achtergrond Zo kan het ook: Het Amsterdam Expat Center

Binnenkort in heel Europa aan de slag?

Expats die in de regio Amsterdam gaan werken kunnen sinds twee jaar bij het Expat Center in het World Trade Centre in een uurtje al hun papierwerk geregeld hebben. Het kantoor bundelt de loketten van gemeenten in de regio Amsterdam en de ind.

Directeur Pauline Genee: “De mensen die hier werken hebben de houding van ‘wij gaan het voor u regelen’. Het gaat verder dan alleen voorlichting en informatie, we doen echt iets. En we proberen kip en ei-discussies te omzeilen. Soms kun je onnodige vertraging vermijden door de volgorde van procedures te veranderen. Onze klanten geven de dienstverlening een dikke 8. Hun werkgevers, die vaak nog extra papierwerk hebben, geven onze service een 7,7. In de oude situatie was dat een 5.”

De eu werkt aan een Blue Card, een Europese werk- en verblijfsvergunning. Het voorstel is al wel aangenomen maar nog niet geïmplementeerd in de lidstaten. Het probleem is dat de houder van een dergelijke vergunning wel binnen de eu mag reizen, maar hij mag niet overal werken. De Europese Commissie heeft onlangs een voorstel gedaan om intra corporate transferees dat recht wel te verlenen. Multinationals van buiten de eu kunnen dan hun werknemers zonder problemen binnen de eu overplaatsen. Het voorstel is nog niet in behandeling genomen, dus het kan nog wel enkele jaren duren voor het zover is.

ondersteunt het internationale bedrijven die zich in Nederland willen vestigen. “Het is best lastig om in Nederland iets te beginnen, daarvoor moet je behoorlijk investeren. Om een bv op te richten moet je bijvoorbeeld 18 duizend euro inleggen als werkkapitaal. Dat blijkt nog best een drempel te zijn, vooral voor bedrijven die eerst willen kijken of ze hier een markt hebben.”

Dos Ramos vindt de speciale rechtsvorm die Singapore heeft voor bedrijven, die eerst een marktverkenning willen doen voordat ze zich definitief vestigen, een ideale oplossing. En zo ver blijkt Nederland daar niet eens van af te zitten.” In 2007 is de wet Flexibilisering en vereenvoudiging bv-recht ingediend. Die ligt gewoon op de plank te wachten. Dat zou al een goede eerste stap zijn in de richting van een ‘vertegenwoordigend kantoor’, zoals Singapore dat heeft.”

En dan moet de taaie regelgeving worden aangepakt. “Instellingen zijn hier ongelooflijk verbrokkeld. Iedereen heeft zijn eigen koninkrijkje en verdedigt dat met zijn leven. Informatie over regelingen wordt slecht gedeeld. Daardoor is het voor buitenlandse bedrijven moeilijk om te zien welke mogelijkheden er zijn op het gebied van subsidies en hulp bij het vinden van personeel of een locatie. Hun mond valt soms open als wij ze vertellen wat er allemaal mogelijk is.” En al die burgemeesters die hun eigen reisjes maken, maken het beeld er ook niet eenvoudiger op. “Het kan wel, maar zorg dan voor context. Ga niet concurreren met elkaar, maar laat zien welk deel je uitmaakt van het smakelijke geheel dat Nederland heet.”

Tot slot zou de Nederlandse wetgeving multinationals ook wel meer 30

FORUM #17/23.09.10

ter wille mogen zijn als het gaat om grensoverschrijdend werken.

“Bedrijven willen wel eens dat hun werknemers af en toe in een ander Europees land werken, in een andere vestiging. Maar als je een arbeidsvergunning hebt voor Nederland mag je alleen in Nederland werken.

Nederland is daar veel strenger in dan omringende landen. In Duitsland geldt dat bijvoorbeeld niet. Het is dus aantrekkelijker om het merendeel van je werkzaamheden daar onder te brengen.”

in de watten Een stabiel langetermijnbeleid is een ander voorbeeld van waar Singapore goed mee scoort. Zo’n visie op de lange termijn kan in Nederland ook best van de grond komen, volgens Bert de Groot, bijzonder hoogleraar Governance en Strategisch Investeringsbeleid aan de Erasmus Universiteit. Het is meer een kwestie van politieke wil, dan van wel of niet kunnen volgens de hoogleraar. Hij heeft er verstand van. De Groot was onder andere rector magnificus van Nijenrode en lid van de raad van bestuur van Randstad Holding. “De Nederlandse overheid wordt niet gezien als een instantie die zich langdurig aan standpunten committeert”, zegt De Groot. “De Betuwelijn ligt er bijvoorbeeld wel, maar de aansluiting op het Duitse spoorwegnet staat niet hoog genoeg op de agenda. De minister moet druk uitoefenen en blijven roepen om een snellere aanpak dan 2017, zoals de Duitsers zeggen. Dan laat de overheid zien dat ze de zaak niet laat versloffen.”

“Bedrijven die hun Europese hoofdkantoor ergens willen vestigen moet je een paar jaar in de watten leggen zodat ze zich kunnen sette-

paul van riel/hh

len. Twee factoren spelen hierbij een belangrijke rol. Bedrijven zijn op zoek naar clusters van gelijksoortige bedrijven of activiteiten en de wensen van hoogopgeleide, internationaal georiënteerde werknemers zijn van groot belang. Bedrijven zoeken locaties die een aantrekkelijke woonomgeving bieden voor hun werknemers en hun gezinnen als trekker voor deze mobiele en vaak schaarse groep werknemers” “De Top-6 van zaken waar bedrijven op letten zijn: de beschikbaarheid van goede huisvesting, veiligheid, de kwaliteit van de medische zorg, onderwijs, infrastructuur en het sociaal-culturele klimaat. Ook de openheid van de landscultuur, de taal en de talenkennis spelen mee.

Op al deze punten scoort Nederland goed. Daarnaast komen regelgeving en procedures. Nederland staat dan wel achtste op de lijst van het World Economic Forum, op het gebied van regelgeving staan we op de 92ste plaats. Dat is een dissa­tisfier.”

Er zijn zes sleutelgebieden waar Nederland zich op kan richten volgens het Innovatieplatform: Flowers & Food, Hightech systemen en materialen, Water, Chemie, de Creatieve Industrie en Pensioenen & Sociale verzekeringen. Daarnaast ziet het Innovatieplatform een opkomend sleutelgebied op het gebied van dienstverlening: The Hague, Residence of Peace and Justice. Verder spelen volgens het platform ook ict en energie een belangrijke innovatieve rol in alle sectoren. Daarmee lijkt de hele economie wel te zijn afgedekt volgens hoogleraar De Groot.

Hij pleit voor een speerpuntenbeleid met duidelijke keuzes op basis van praktijkinformatie. Nederland moet een profiel krijgen. “Wat zijn nu onze sterke sectoren en waar zitten bedrijven die over twintig jaar 31

FORUM #17/23.09.10

leading kunnen zijn? Die sectoren moet je actief ontwikkelen, daar moet je bedrijven en de keten steunen. Ik denk bijvoorbeeld aan de logistieke en de maritieme sector, landbouw en voedselvoorziening, energie en chemie. Maar ook aan onze medische kennis en zorgmodellen. En dan moet je duidelijke ondersteuningskeuzes in de keten willen maken. Belanghebbende organisaties en overheden moeten om tafel gaan zitten met topondernemers. Die laatsten hebben de informatie waar het werkelijk om gaat. Zij weten wie het goed doet en waar progressie mogelijk is.”

En dan gaat het – net als in Singapore – om het vastleggen van langdurig beleid. “Die meerjarenstrategie moet structureel bewaakt worden, zodat het niet na iedere kabinetsperiode of bij elke economische tegenwind wordt aangepast. Die bewaking van beleid is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de minister van Economische Zaken samen met organisaties als vno-ncw, de ser en met rapportage van het cbs/cpb. Dat klinkt allemaal heel erg sturend en vastgelegd, maar ik weet uit mijn eigen ervaring dat in het bedrijfsleven op duidelijke commitments wordt gereageerd.”

aan tafel In Singapore worden de langetermijnplanning ontwikkeld door met alle belanghebbenden om tafel te zitten. Dat lijkt een tijdrovend en soms heilloos ingewikkeld karwei, maar op ‘kleine’ schaal wordt het in Nederland ook toegepast. Voor het bepalen van de ontwikkeling van Schiphol bijvoorbeeld. En overheid, bedrijfsleven en milieuorga-

achtergrond Polderen over wegen

‘Een gevecht tegen een project als de Tweede Maasvlakte heeft vaak het slechtste compromis als uitkomst’

In 2008 kwam de commissie-Elverding met de analyse ‘Sneller en Beter’ over een betere aanpak van grote infrastructurele projecten. Elverding adviseerde onder andere om tijdens de verkenningfase voor nieuwe projecten te investeren in een vroegtijdige betrokkenheid van alle belanghebbenden. Niet alleen het infrastructurele project op zich zelf, maar het project in zijn omgeving moet worden beoordeeld. Deze verkenning wordt gekoppeld aan een termijn en zal worden afgesloten met een politiek voorkeursbesluit.

Hoewel demissionair verkeersminister Camiel Eurlings de voorgestelde aanpak heeft omarmd, is het nog geen algemeen beleid geworden bij de overheid. Vroegtijdig alle betrokkenen bij een project betrekken, gebeurt bij sommige projecten al wel. Maar dat is dan afhankelijk van een initiatief van de belanghebbenden (zoals bijvoorbeeld rijksoverheid, decentrale overheid, bedrijfsleven of milieubeweging) zelf.

nisaties werkten succesvol samen bij de ontwikkeling van de Tweede Maasvlakte. Toen de plannen rond waren, waren ook meteen de belangrijkste mogelijke bezwaarmakers gehoord en tevreden.

Voor Ronald Paul, sinds 2004 projectleider Tweede Maasvlakte bij het havenbedrijf Rotterdam, was vooral het slagen van het project belangrijk. “In 2005 werd het plan voor de Tweede Maasvlakte deels onderuitgehaald door de Raad van State en alles lag stil. Toen zei ik bij mezelf: ‘Dit mag niet weer gebeuren.’ We hebben onze plannen naar de natuur- en milieuorganisaties gestuurd, niet met de boodschap: ‘Joh, zo moet het’, maar met ‘Wij denken naar alle eer en geweten dat het zo moet, maar zeg vooral wat er beter kan’. Maar we zeiden erbij dat we geen discussie gingen voeren over nut en noodzaak van de Maasvlakte.

Die komt er sowieso.”

“Belangrijk is dat je niet vanuit standpunten discussieert, maar vanuit de achterliggende belangen. Waarom is een club tegen, kun je daar iets mee? Als ze zo niet om tafel kan zitten, moet je stoppen met het overleg. Zorg dan wel dat je zaak knoertgoed in elkaar zit, want anders verlies je het. Je kunt daar niet vrijblijvend mee omgaan.”

Tom den Boer van de vereniging Natuurmonumenten zat de laatste vijf jaar om de tafel in het overleg over de Maasvlakte. “Het stramien was vaak hetzelfde: er kwam een plan voor een project ergens in Nederland en als we daar tegen waren, kreeg je een gevecht met als uitkomst het slechtste compromis. Het is veel beter om aan de voorkant tot overeenstemming te komen. Door mee te praten bij het ontwerp van de Tweede Maasvlakte, hadden we de garantie dat onze argumen32

FORUM #17/23.09.10

ten voor de belangen van bewoners en natuur ook werden meegewogen in de besluitvorming.”

“Ik kan geen onderwerp verzinnen waarop dit stramien niet zou werken. Voorwaarde is wel dat er bij alle partijen absolute transparantie is over de plannen en de wensen en dat er vertrouwen is in elkaar, ook als het botst. Het havenbedrijf Rotterdam speelde een belangrijke rol bij het disciplineren van de overheid. De politiek heeft een horizon van drie tot vier jaar en de voorbereidingen voor de Tweede Maasvlakte zijn al twaalf jaar bezig. Overheden willen dan wel eens afdwalen van het gekozen pad.”

De licht revolutionaire aanpak – een van Pauls adviseurs heeft er recent het ‘Handboek Strategisch Omgevings Management’ over geschreven – heeft het havenbedrijf geen windeieren gelegd. Paul: “We zijn in 2005 begonnen met het overleg, tegelijk hebben we de tender voor de bouw uitgeschreven, een tender voor de eerste klanten gehouden, een Milieu Effect Rapportage gemaakt, alle vergunningen aangevraagd en het bestemmingsplan ingediend. In 2008 kon de aanleg van start. Dat is immens kort voor zo’n groot project, dat komt juist door onze aanpak.” Wat Paul betreft zou een dergelijke gezamenlijke aanpak standaard kunnen worden bij alle grote plannen, mits er sprake is van een ‘Rotterdamse instelling’. “Je moet er een afspraak-is-afspraak mentaliteit voor hebben.” 

rubriek

De werkkamer van Eduard Schaepman (Regus)

“Ik begin en eindig de dag in mijn werkkamer thuis”, zegt Eduard Schaepman, ceo Benelux van de internationale kantorengigant Regus. Regus verhuurt direct te gebruiken, tot aan de paperclips ingerichte kantoor- en vergaderruimtes per uur, dag, week, maand of jaar. “Daarnaast werk ik in een werkkamer van één van onze zestig vestigingen, net waar ik die dag moet zijn. Ik maak dus gebruik van ons eigen concept.”

“Mijn werkkamer is een mengeling van klassiek met hypermodern. Ik heb absoluut een klassieke smaak, ik houd van antiek met waarde. Aan de andere kant ben ik ook heel erg bezig met techniek en social media. Ik heb die computerschermen op mijn bureau niet constant in gebruik, maar als je veel gebruik maakt van social media is 33

het prettig om zaken als e-mail, het financiële datasysteem van Regus en Twitter over diverse schermen te spreiden.”

“Ik vind social media heel belangrijk. Mensen die zeggen: wat moet ik met de wetenschap dat iemand op vakantie is geweest, snappen de gedachte erachter niet. Op een netwerkbijeenkomst praat je ook niet alleen over zaken. Iemand vraagt: ‘hoe gaat het?’ Dan zeg je: ‘goed, net terug van vakantie.’ Als ik twitter dat ik op weg ben naar Kopenhagen, kan het zijn dat ik een reactie krijg in de trant van: ‘mooie stad’, maar ook: hebben jullie daar ook vestigingen, interessant.”

“De klok in mijn werkkamer is een erfstuk van mijn vader en hij heeft hem gekregen van zijn FORUM #17/23.09.10

vader. Als ik het uurwerk zou opwinden, doet hij het nog. In de kast staan wat prijzen die ik ooit heb gewonnen. Het kompas is bijvoorbeeld voor de meest innovatieve vastgoedman van 2009. En twintig jaar geleden was ik marketingman van het jaar. Lang geleden, maar leuk om naar te kijken. En overal staan dingen met schapen er op, een verwijzing naar mijn achternaam. Mijn vader is er ooit mee begonnen en ik ben er maar mee doorgegaan. De televisie staat in deze kamer, dus al ik een filmpje wil zien, doe ik dat hier. De huiskamer is helemaal klassiek ingericht, zonder tv.

Die kamer is voor ontmoeting.”  Tekst: Remko Ebbers Foto: Sam Rentmeester/fmax

buitenland

Bij het bedrijfsleven kan de Amerikaanse president Barack Obama het eigenlijk niet meer goed doen

Hoe anti-bedrijfsleven is Obama?

Werkgevers zijn zwaar teleurgesteld in het economische beleid van president Obama. Zelfs een fiscaal stimuleringspakket van 200 miljard dollar maakt weinig enthousiasme los. “Wat hebben we aan belastingvoordelen als er geen klanten zijn?”

Tekst: Jeroen Ansink | Foto: Jewel Samad/anp

Komt het ooit nog goed tussen president Obama en het Amerikaanse bedrijfsleven?

Nu het Witte Huis de vastgelopen economie maar niet op gang lijkt te kunnen krijgen, groeit de ergernis van werkgevers met de dag.

Zo klaagde Paul Otellini, ceo van chipfabrikant Intel, eerder deze maand openlijk dat Obama ‘niets begrijpt van het creëren van banen of van de economie’. Met de tussentijdse verkiezingen voor de deur lijkt Obama de zondebok voor alles wat er economisch mis is met Amerika: een werkloosheidscijfer dat hardnekkig rond de 9,5 procent blijft hangen, een gierend overheidstekort, een dreigende W-recessie. Bovendien weten veel ondernemingen nog steeds niet hoe de hervormingen in de gezondheidszorg concreet zullen uitpakken. Werkgeversorganisaties vrezen een enorme bureaucratische romp34

slomp die de strijdvaardigheid van het bedrijfsleven nog méér zal ondermijnen. “Het laatste wat we nodig hebben, is de verplichting om bij elk wissewasje een nieuw formulier in te vullen,” meent Bill Rys, belastingdeskundige bij de National Federation of Independent Business.

Met een fiscaal stimuleringspakket ter waarde van 200 miljard dollar lijkt Obama het bedrijfsleven een olijftak aan te willen bieden.

Het voorstel geeft ondernemingen de mogelijkheid om investeringen in fabrieken en bedrijfsmateriaal binnen twaalf maanden volledig af te schrijven, in plaats van die over verschillende jaren uit te smeren. Het voorstel doet echter niets aan de haperende koopkracht van de Amerikaanse consument, volgens velen de kernreden voor het uitblijven van het economisch herstel. Ondernemingen FORUM #17/23.09.10

hebben geen extra investeringen nodig voor producten waar toch geen klanten voor zijn, meent Rys. “Bedrijven krijgen hun orderboeken gewoon niet gevuld.”

Het gevaar bestaat bovendien dat het mkb via een achterdeur alsnog zwaarder belast zal worden. Eind dit jaar verlopen de belastingverlagingen waarmee oud-president George W. Bush de recessie van 2003 te lijf wilde gaan. Obama heeft al aangegeven dat hij het fiscale beleid van zijn voorganger niet wil verlengen voor inkomens van 250.000 dollar en hoger. Dat betekent niet alleen een hogere aanslag voor Amerika’s directies, maar ook voor kleinere ondernemers, traditiegetrouw de motor van de werkgelegenheid.

Is er dan helemaal geen lichtpuntje te bespeuren? Ironisch genoeg is het Amerikaanse bedrijfsleven er veel beter aan toe dan de kritiek doet vermoeden. Volgens onderzoeksbureau Zacks Investment Research stegen in het afgelopen kwartaal de winsten van bedrijven in de Standard & Poor’s 500 index met maar liefst 37 procent. Grote ondernemingen beschikken momenteel over bijna twee biljoen dollar aan cash. Maar zolang niet geïnvesteerd kan worden in een stijgende consumptie, lijkt zelfs dat bedrag niet voldoende om de vrede tussen Obama en het bedrijfsleven te herstellen. 

rubrieksnaam

bovag

Prins activeert laadpalen

Meer recycling zorgt voor minder co2-uitstoot Als Nederland alle recyclingmogelijkheden benut, is een co2-reductie van ruim 45 procent haalbaar.

Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het EmsterOverleg, waarin afval(recycling)bedrijven en de milieubeweging samenwerken.

bovag-voorzitter Geert Vermeer bedankt de voorzitter van het Formule E-team, prins Maurits

De bovag heeft op 6 september twee oplaadpalen voor elektrisch aangedreven voertuigen in gebruik genomen. Prins Maurits van Oranje en bovag-bondsvoorzitter Geert Vermeer verzorgden de openingshandeling.

De prins, voorzitter van het Formule E-team (dat elektrisch vervoer moet promoten), deed zijn werk door bij het bovag-huis in Bunnik een elektrisch aangedreven auto aan een van de oplaadpalen te koppelen. De nieuwe bondsvoorzitter door hetzelfde te doen met een zogenoemde plug-in hybride scooter.

De bovag stelt met de ingebruikname van de oplaadpalen een bijdrage te willen leveren aan het ontwikkelen van een infrastructuur voor elektrisch vervoer. Bezoekers aan het bovag-huis met een elektrisch aangedreven vervoermiddel kunnen nu tijdens hun bezoek hun twee- of vierwieler opladen – met groene stroom – aan een van de twee oplaadpalen.

Elektrisch vervoer heeft volgens de bovag de toekomst. Momenteel is ruim 10 procent van de verkochte fietsen in Nederland een e-bike en ook het aantal scooters, auto’s en bestelwagens met volledig elektrische aandrijving groeit snel. www.bovag.nl 35

FORUM #17/23.09.10

‘Saving Materials’ is het eerste brede onderzoek naar de effecten van recycling en verbranding van afval sinds twintig jaar, dat specifiek voor de Nederlandse situatie is gedaan. Het onderzoek, uitgevoerd door het Copernicus Instituut van de Universiteit van Utrecht, spitst zich toe op het potentieel aan energie- en co2-emissiereductie bij meer dan de helft van het afval.

Als de recycling in Nederland verregaand wordt gestimuleerd, leidt dat volgens de onderzoekers jaarlijks tot een vermindering van een extra 2.250 kiloton aan co2. Om die reductie op een andere manier te halen, moeten in diezelfde tijd 114 miljoen bomen groeien of 33 miljoen zonnepanelen energie opwekken in Nederland.

Een meer efficiënte verbranding van het afval levert ook een reductie op, maar lang niet zoveel. Zelfs als alle afvalovens zouden worden omgebouwd naar een geavanceerd type met hoog energetisch rendement, dan nog zou de co2-reductie nog maar een derde bedragen van de winst die met intensivering van recycling wordt gehaald. Doorgaan met het huidige afvalbeleid levert de minste vermindering van energiegebruik en co2-emissie op, concluderen de onderzoekers. www.brbs.nl

vereniging rubrieksnaam

personalia

jeroen poortvliet

Roel Masselink

Paul Korting

Roel Masselink start per 1 november als nieuwe directeur van het Nederlands Centrum van Directeuren en Commissarissen (ncd). Masselink werkt nu als di-

In november treedt Henk Benjamins terug als voorzitter van de Limburgse Werkgevers Vereniging lwv. Hij wordt opgevolgd door Jan Zuidam. Zuidam trad in 1973 in dienst bij dsm Research en vervulde een breed scala aan functies. In 1992 werd hij benoemd tot directeur van dsm Research en in 1998 trad hij toe tot de raad van bestuur van dsm.

Nieuw bestuurslid vno-ncw Robèrt van de Laar, director rmc Netherlands, is toegetreden tot het algemeen bestuur van vno-ncw namens vobn, de brancheorganisatie van de betonmortelindustrie. Hij is de opvolger van George Thoonsen. mebin

Cees-Jan Adema is vanaf 1 november de nieuwe directeur van de Nederlandse Brouwers. Hij volgt de huidige directeur, Jack Verhoek, op die vanaf 24 januari met vroegpensioen zal gaan. Adema heeft diverse functies vervuld in de advisering bij brancheorganisaties en in de voedingsmiddelen- en drankenindustrie, waaronder de laatste vijf jaar als directeur public affairs Noord Europa voor PepsiCo. Sinds 2008 combineert hij deze functie met die van directeur environmental sustainability communications voor PepsiCo Europe.

Daarnaast heeft Zuidam talloze bestuurlijke functies vervuld binnen en buiten dsm. Op 1 januari 2010 is hij met pensioen gegaan.

Hij was tot voor kort voorzitter van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (vnci).

recteur van de vereniging Platform Zelfstandige Ondernemers, een lobbyorganisatie voor zelfstandige ondernemers zonder personeel.

Hij was sinds de oprichting van pzo in 2002 bij deze organisatie betrokken. Daarvoor werkte hij onder meer als regiomanager bij vno-ncw Midden.

Paul Korting, momenteel alge­meen directeur Industrie & Techniek bij tno, volgt per 1 december Ton Hoff op als directievoorzitter van het Energieonder­ zoek Centrum Nederland ecn. Hij komt bij ecn na een lange loopbaan bij tno. Korting is vanaf 2001 in directieposities verantwoordelijk geweest voor de organisatieontwikkeling, commerciële samenwerking en groei van achtereenvolgens het Prins Maurits Laboratorium en de kerngebieden defensie en veiligheid, en industrie en techniek. ecn

Bestuursvoorzitter Marcel van Bronswijk van de Schouten & Nelissen Groep is benoemd tot voorzitter van de holdingmaatschappij snr Schouten Global. Jan Schouten, die het trainingsbureau dertig jaar geleden oprichtte, treedt terug als voorzitter en blijft lid van de statutaire directie van snr Schouten Global. Cor Vink is benoemd tot voorzitter van Schouten & Nelissen Groep en treedt tevens toe tot de directie van snr Schouten Global.

Robèrt van de Laar

Bescherming bouwverlet beter geregeld Dankzij een nieuwe verzekering ‘met stempel’ van Bouwend Nederland kunnen bouw- en infrabedrijven voortaan de financiële risico’s van langdurig verlet door extreem weer afdekken.

Het product dat Bouwend Nederland in samenwerking met onder meer weerrisicospecialist Celsius Pro en herverzekeraar Swiss Re heeft ontwikkeld, beschermt bedrijven tegen de financiële risico’s van alle soorten weerverlet, of het nu komt door vorst, regen of 36

extreme hitte. Uitbetaling gebeurt op basis van het aantal dagen dat de slechte omstandigheden zich voordoen. Hierbij geldt een minimaal eigen risico gebaseerd op het gemiddelde aantal dagen dat de weersomstandigheden zich voordoen in een regio in een bepaalde periode.

Bedrijven kunnen zelf de temperatuur- of neerslagnormen bepalen waaronder uitbetaling moet plaatsvinden. Ook de periode waarvoor ze het risico willen afdekken is flexibel.

Ondernemers kunnen via de website van Bouwend Nederland drie soorten weercerFORUM #17/23.09.10

tificaten afnemen, afgestemd op de eigen behoeften: een koudedagen-, regendagen- of hittedagencertificaat. Leden van Bouwend Nederland profiteren van voordeel in de vorm van extra maatwerk en een korting op de premie. www.bouwendnederland.nl

rubrieksnaam

congres Jong Management kijkt ver vooruit op haar jaarlijkse congres. Het thema is: ‘2040, Wat geef jij door aan de volgende generatie?’ De deelnemers denken na over de wereld waarin de besluitvorming door de volgende generatie wordt bepaald.

Het doel is tot een maatschappijvisie op het jaar 2040 te komen. Tijdens dit congres wordt ook de execom gehouden, een topoverleg tussen Europese jonge werkgevers uit het topsegment. www.jongmanagement.nl

Goederenvervoerders knv en tln samen verder knv Goederenvervoer en Transport en Logistiek Nederland gaan in het nieuwe jaar verder als één organisatie. De overeenkomst waarin de ‘samensmelting’ is geregeld, werd op 8 september in Den Haag getekend.

werken aan imago Samen werken aan bewustwording en, waar nodig, verbetering van de beeldvorming over de sector. Dat is het doel van de interne campagne van Transport en Logistiek Nederland (tln). De campagne, die is gericht op werkgevers en hun chauffeurs, moet goed en positief gedrag stimuleren. tln benadrukt dat veel bedrijven in de communicatie naar chauffeurs al aandacht besteden aan zaken als correct rijgedrag, representativiteit, veiligheid en milieubewustzijn. Maar een extra steun in de rug kan geen kwaad. www.tln.nl

winst voor gitarist Daan Kleijn is de winnaar van de vno-ncw Noord Talent Award. De jazzgitarist ontving de prijs tijdens het Ondernemersgala van vno-ncw Noord, op 8 september in Groningen. Kleijn, derdejaars gitaarstudent van de jazzafdeling van het Groningse Prins Claus Conservatorium, ontving een trofee, een oorkonde en een studiebeurs van 2.500 euro. De Talent Award is een jaarprijs voor jong talent uit Noord-Nederland op het gebied van muziek of dans. Het koesteren van cultureel talent is volgens vno-ncw Noord essentieel voor een gezonde en bloeiende regio. www.vno-ncwnoord.nl

tln-voorzitter Alexander Sakkers (l) en Willem Heeren, voorzitter van knv Goederenvervoer, feliciteren elkaar

De nieuwe vereniging, die als Transport en Logistiek Nederland (tln) door het leven zal gaan, behartigt de belangen van ongeveer zesduizend leden. Zij zijn gezamenlijk goed voor 85 procent van het beroepsgoederenvervoer in Nederland. Wim Heeren (voorzitter knv Goederenvervoer) en Alexander Sakkers (voorzitter tln) verwachten dat door de samenvoeging “een nog sterkere belangenbehartiger voor de sector transport en logistiek” ontstaat. Sakkers wordt voorzitter van de nieuwe vereniging, Heeren vicevoorzitter.

De federatie knv blijft onder voorzitterschap van Pieter Hofstra actief en behartigt na het vertrek van knv Goederenvervoer de belangen van de sectoren taxi, touringcar, openbaar vervoer en het spoorgoederenvervoer. www.tln.nl | www.knv.nl

Onderzoek: ‘Ziekenhuiszorg levert Nederland miljarden op’ Tegenover de kosten van de Nederlandse ziekenhuiszorg staan hoge opbrengsten.

Mensen leven dankzij de zorg langer. Ook is er minder verzuim en is minder professionele verzorging of mantelzorg nodig.

Dit zijn de belangrijkste conclusie uit het brancherapport ‘Zorg voor baten’ van de vereniging van ziekenhuizen nvz.

De nvz liet de waarde van acht ziekenhuisbehandelingen onderzoeken. De waarde die aan deze behandelingen is toegekend, is opgebouwd uit extra kwaliteit van leven en de verlenging van de levensverwachting.

37

FORUM #17/23.09.10

Vertaald in geld gaat het om een bedrag van 19,4 miljard euro. Dankzij ziekenhuiszorg leven mensen niet alleen langer, ze blijven ook (langer) gezond. Zij hoeven daardoor niet te stoppen met werken of kunnen eerder terugkeren op hun werk. De uitval van arbeid die zo wordt vermeden, wordt uitgedrukt in euro’s, geschat op 1,8 miljard euro. Alleen al de baten van de acht onderzochte behandelingen komen neer op ruim 21 miljard euro. Dat is volgens de nvz fors hoger dan de totale kosten van ziekenhuizen, die bijna 15 miljard euro bedroegen. www.nvz-ziekenhuizen.nl

vereniging rubrieksnaam

Nederlandse vloot weer veiliger De veiligheidsprestaties van de Nederlandse vloot zijn in 2009 verder verbeterd ten opzichte van het jaar ervoor. Dit meldt redersvereniging kvnr op basis van informatie van Port State Control.

Nederland stijgt op de zogenoemde Witte Lijst van de twaalfde naar de negende plaats en staat hiermee weer binnen de top-10 van de meest veilige handelsvloten ter wereld. Op de Witte Lijst voor 2010 staan 39 kwaliteitsvlaggen, twee minder dan in 2008. Boven Nederland staan onder meer Bermuda, Groot-Brittannië, Frankrijk, China en Denemarken. Op de Zwarte Lijst staan 23 vlaggen die te boek staan als zeer risicovol, zoals Libië, Togo, Bolivia en de Volksrepubliek Korea.

Begin september meldde de Inspectie

op het juiste spoor

Verkeer en Waterstaat (ivw) ook al positief nieuws over de Nederlandse vlagvloot.

Conclusie van die dienst in haar security rapportage 2009: de beveiligingsregels aan boord van Nederlandse zeeschepen zijn in 2009 net als voorafgaande jaren goed nageleefd.

De ivw controleerde vorig jaar 207 Nederlandse schepen die verplicht voorzien moeten zijn van een beveiligingsregime.

Alle gecontroleerde schepen hadden een geldig veiligheidscertificaat en een goedgekeurd alarmsysteem aan boord. Reden waarom de sector ‘goed tot zeer goed’ scoort. De enige ‘punten van aandacht’ die de ivw noemde betroffen de uitvoering van de toegangscontrole en het houden van oefeningen aan boord. www.kvnr.nl

Een navigatiesysteem specifiek voor vrachtauto’s.

Dat is de tlnNavigator die Transport en Logistiek Nederland (tln) en ptv hebben gepresenteerd.

Het systeem houdt rekening met vrachtautospecifieke data als aslasten, hoogte- en breedtebeperkingen en speciale routes voor gevaarlijk vervoer. En de routeprofielen zijn ingesteld op het mijden van stads- en dorpskernen. Betrouwbare vrachtautogerichte gegevens zijn een voorwaarde voor een goed functionerend systeem. Volgens tln kan er op dit punt nog veel worden verbeterd.

De organisatie wijst erop dat verkeersveiligheid en milieu daarbij zijn gebaat. www.tln.nl

watersport positief

jeroen poortvliet

Verduurzamen in de praktijk

Er zit weer beweging in de watersportmarkt. Dat blijkt volgens de hiswa Vereniging uit de eerste resultaten van de bezoekersenquête en de reacties van exposanten op de hiswa te water 2010. Zo’n twee op de drie bezoekers van de bootshow in Seaport Marina IJmuiden gaven aan binnen twee jaar over te gaan tot aanschaf van daar geëxposeerde producten en diensten. In totaal kwamen er ruim 26 duizend bezoekers op het evenement af, net zoveel als het jaar ervoor. www.hiswa.nl

meer auto’s

In een stampvolle conferentiezaal in de Malietoren van vno-ncw, werd op 13 september door bedrijfsleven en ngo’s gediscussieerd over duurzame handel. “Heeft de overheid hierin nog een rol”, vroeg gastspreekster Gerda Verburg, demissionair minister van Landbouw, zich af. “De overheid moet ruimte bieden in plaats van regels. Zij moet meer publiekprivate partnerschappen initiëren en stimuleren.”

Verburg legde in haar inleiding duidelijk verantwoordelijkheid bij het bedrijfsleven, bijvoorbeeld op het gebied van de financiering van duurzame initiatieven. Verder zei ze erg gecharmeerd te zijn van het zogenaamde Wageningse model, waarbij onderzoek aan de landbouwuniversiteit zoveel mogelijk direct toepasbaar wordt gemaakt voor de praktijk. De discussiemiddag werd georganiseerd door het Initiatief Duurzame Handel, waar vno-ncw ook aan deelneemt. Op de voorgrond: vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes in gesprek met Landbouwminister Verburg.

38

FORUM #17/23.09.10

Op basis van de positieve ontwikkeling van de verkoopcijfers hebben bovag en rai Vereniging de prognose voor het totaal aantal verkochte nieuwe personenauto’s in 2010 verhoogd van 410 duizend naar 450 duizend stuks. De autoverkopen laten sinds het begin van het jaar een duidelijk stijgende lijn zien. Ondanks het einde van de slooppremie en de onzekerheden over het nieuwe regeringsbeleid, is de consument kooplustiger geworden.

Vooral de particuliere markt is aangetrokken. www.bovag.nl www.raivereniging.nl

rubrieksnaam

agenda jeugdwerklozen

Dinsdag 5 oktober

Zaterdag 2 oktober

Dinsdag 28 september

Maandag 4 oktober

Succesvol Aanbesteden

Regio Breda/Oosterhout

Regio Haaglanden

Regio Arnhem-Nijmegen

jno innoveert Flinc!

Musical ‘Crazy Shopping’

Bijeenkomst personeelsperikelen

Hoe onderneemt u met innovatie?

Dinsdag 12 oktober

Dinsdag 6 oktober

Woensdag 29 september

Dinsdag 5 oktober

Strategisch Ondernemerschap

Regio Midden- en Noord-Zeeland/

Regio Westland-Delfland

Regio Eemland en regio Utrecht

Dinsdag 19 oktober

regio Zeeuws-Vlaanderen

Bedrijfsbezoek Opti-Flor te Monster

Bedrijfsbezoek Equens SE te Utrecht

Women in Business

Gezamenlijke lunchbijeenkomst

Maandag 4 oktober

Regio Twente

Woensdag 20 oktober

Generaal-majoor Mart de Kruif, plaats-

Regio Amsterdam

Themabijeenkomst ‘Het Zakelijk

Business Lunch

vervangend commandant der landstrijd-

Schijnwerpers op stadsdeel Amsterdam-

Testament’

Kijk voor meer informatie op

krachten, spreekt over zijn ervaringen

Noord

Donderdag 7 oktober

www.vno-ncwnoord.nl

tijdens de isaf missie in Afghanistan

Woensdag 6 oktober

Regio IJsseldelta en regio

Regio Den Haag, Westland-Delfland,

Noord-Veluwe

lwv

Rotterdam en Delft

Bedrijfsbezoek Legerplaats Oldebroek

Vrijdag 1 en zaterdag 2 oktober

Golftoernooi

Maandag 11 oktober

lwv-retraite

Donderdag 7 oktober

Regio Twente

Donderdag 20 oktober

Regio Oostland

Bedrijfsbezoek Waterloo in Holten

Kennismakingsbijeenkomst voor

Oostlanddag

Woensdag 13 oktober

nieuwe leden

Regio Gooi en Vecht

Valleiregio

Woensdag 3 november

Dga bijeenkomst

Themabijeenkomst Ondernemend

Meet the Chairs op het lwv-jaarcongres

Woensdag 13 oktober

Food Valley

Kijk voor meer informatie op

BouwPower Den Haag-Delft

Donderdag 14 oktober

www.lwv.nl

Kringbijeenkomst

Regio Achterhoek

Woensdag 13 en donderdag

Bedrijfsbezoek aan Pas Reform te

bzw

14 oktober

Zeddam

Dinsdag 28 september

Themabijeenkomst

Regio Amsterdam

Regio IJsseldelta

Regio Eindhoven

Dinsdag 12 oktober

Zakenfestival Groot-Amsterdam

Werkbijeenkomst Poortwachtercentrum

Prinsjesdagbijeenkomst

Regio ’s-Hertogenbosch

Vrijdag 15 oktober

Zwolle

Woensdag 29 september

Ledenbijeenkomst

Regio Rotterdam

Woensdag 20 oktober

bzw/bort

Woensdag 13 oktober

Rotterdam ‘Pact op Zuid’ kansen!

Regio Noordoost-Overijssel

Prinsjesdagontbijt

Regio Midden-Brabant

Kijk voor meer informatie op

Najaarsexcursie

bzw

Jaarlijkse ontmoeting met Jong Ma-

www.vno-ncwwest.nl

Kijk voor meer informatie op

Golfdag

nagement

www.vno-ncwmidden.nl

Donderdag 30 september

Vrijdag 15 oktober

bzw

bzw

vno-ncw Midden

bzw

vno-ncw West

Generaal-majoor Mart de Kruif Donderdag 7 oktober Regio Moerdijk

Woensdag 29 september

vno-ncw Noord

Leden lezing

bzw-golfdag

Regio Achterhoek

Vrijdag 24 september

bzw

Kijk voor meer informatie op

Masterclass loonkostensubsidies

HartSlag ‘Proeverij’

Brabantdag

www.bzw.nl

vhg tegen snoeien in groen Gemeenten die het mes zetten in hun budgetten voor openbaar groen, zijn verkeerd bezig, vindt de vhg. De brancheorganisatie van hoveniers en groenvoorzieners waarschuwt voor de gevolgen.

De ruimte voor groen in veel gemeentebegrotingen is volgens de vhg veel te krap. De organisatie stelt dat bezuinigingen op groen op termijn juist geld kosten, terwijl investeren in groen juist geld oplevert. De 39

FORUM #17/23.09.10

vhg vindt dat gemeenten zouden moeten leren van de ervaringen met bezuinigingen op openbaar groen van begin jaren tachtig. Uiteindelijk leidde dit ‘snoeiwerk’ tot achterstallig onderhoud, verloedering en achteruitgang in de kwaliteit van de openbare ruimte, met veel maatschappelijke problemen. Herstel kost altijd meer dan de boel netjes bijhouden, waarschuwt de vhg. www.vhg.org

advertentie ABU

vereniging rubrieksnaam

floraholland

FloraHolland gaat laaggeletterdheid te lijf Het aantal laaggeletterde werknemers binnen FloraHolland moet tot een minimum worden teruggebracht. Dat is afgesproken in het convenant dat de veilingorganisatie en de stichting Lezen & Schrijven op 7 september hebben getekend.

FloraHolland is een van de eerste organisaties waar de aanpak van laaggeletterdheid expliciet in de bedrijfs-cao is opgenomen. De veiling biedt medewerkers de komende jaren onder meer cursussen aan om beter te leren lezen en schrijven. De ondertekening van het convenant sloot perfect aan bij de zesde Week van de Alfabetisering die op 6 september van start is gegaan. In Nederland kan één op de vijftien werkenden onvoldoende lezen en schrijven om volwaardig te kunnen meedoen in de maatschappij.

FloraHolland zet zich de komende drie jaar in om laaggeletterden binnen het eigen bedrijf te helpen om hun achterstand volledig weg te werken. Beter kunnen lezen en schrijven vergroot de flexibiliteit, de motivatie en het werkplezier van medewerkers.

V.l.n.r. Daphne Deckers (ambassadeur Lezen & Schrijven), Timo Huges (FloraHolland), Margreet de Vries (Lezen & Schrijven) en Agnes Jongerius (ambassadeur Lezen & Schrijven) op de werkvloer in gesprek met een medewerker van FloraHolland over laaggeletterdheid

ministerie van verkeer en waterstaat

VNO-NCW West: ‘A4 Midden-Delfland is nu definitief’

Tevreden staan vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes (rechts), Camiel Eurlings (demissionair minster van verkeer, midden) en gedeputeerde Martin van Engelshoven-Hulst van Zuid-Holland met een verkeersbord van de symbolische A4 Midden-Delfland in de hand

Op 2 september ondertekenden zij het tracébesluit. Daarmee is de aanleg van de ontbrekende aansluiting weer een stapje dichterbij gekomen. Tot tevredenheid van het bedrijfsleven.

41

Bert Mooren, directeur van vno-ncw West, is dik tevreden. “Na 45 jaar gedoe is het tracébesluit A4 Midden-Delfland definitief. Hierdoor kan in april 2011 met de aanleg van de snelweg tussen Delft en Schiedam worden begonnen en zullen in FORUM #17/23.09.10

2015 de eerste auto’s over de weg rijden.” Onder leiding van Mooren lobbyde het georganiseerde bedrijfsleven jarenlang intensief voor het doortrekken van de A4. Maar de weg blijft een punt voor protest en kritiek. Enkele dagen na de ondertekening bracht de commissie Tunnelveiligheid, die Rijkswaterstaat adviseert, naar buiten dat de tunnelbakken niet veilig genoeg zouden zijn. Maar volgens Rijkswaterstaat wordt aan alle eisen voldaan. De A4 tussen Delft en Schiedam kost 898 miljoen euro en wordt volgens het Ministerie van Verkeer en Waterstaat één van de best ingepaste wegen ooit. De weg wordt onzichtbaar verdiept of ondertunneld in Midden-Delfland. Daarnaast wordt er geïnvesteerd in 100 hectare natuur, eco-passages, het saneren van glastuinbouw, ruiter- en wandelpaden, een waterberging en duurzame landbouw. Het nieuwe tracé vermindert bovendien het sluipverkeer in Lansingerland, Westland, Overschie en Midden-Delfland. Het belangrijkste pluspunt voor het bedrijfsleven is dat de A13 wordt ontlast. Op deze weg staat dagelijks de voor de economie schadelijkste file van Nederland. www.vnoncwwest.nl

vereniging

even bellen met…

akzonobel

André Veneman, Corporate Director Sustainability AkzoNobel AkzNobel staat op nummer één van de Dow Jones Sustainability Index. Een mooie bekroning voor het bedrijf dat al jarenlang in de bovenste regionen van de lijst bivakkeert. “We willen blijven horen tot de beste drie in de coatings/ chemiesector van de Index”, zegt André Veneman, Corporate Director Sustainability bij AkzoNobel.

Waarom is sustainability, duurzaamheid, zo belangrijk?

“Wereldwijd zal de middenklasse in de komende decennia verviervoudigen.

Daardoor ontstaat er een enorme milieudruk met een tekort aan natuurlijke hulpbronnen en grondstoffen. In 2050 moeten we minstens acht keer zo efficiënt omgaan met onze natuurlijke hulpbronnen om dezelfde welvaart te houden. De bedrijven die voorop lopen in het meer doen met minder, zijn de winnaars van morgen.”

De score op de Dow Jones Sustainability Index (djsi) beïnvloedt zelfs beloningsstructuur van de AkzoNobel-top. Waarom?

“Alleen belonen op financiële doelen is als kijken in de achteruitkijkspiegel.

Ons duurzaamheidbeleid is een reflectie van onze toekomstplannen. Dat moet ook terug te zien zijn in de beloningsstructuur. Bij elke investeringsbe-

Thuiswinkel Waarborg bereikt mijlpaal Het duizendste lid van Thuiswinkel.org heeft met succes de certificering van Thuiswinkel Waarborg afgerond. Een belangrijke mijlpaal, vindt Ed Nijpels, voorzitter van de organisatie van thuiswinkel­ bedrijven.

Leden van Thuiswinkel.org zijn sinds april 2009 verplicht zich jaarlijks te laten certificeren. Cor Molenaar, voorzitter van de stichting die uitvoering geeft aan de certificering, is tevreden over de gang van zaken tot nu toe. “De certificering is in 2009 wat langzaam op gang gekomen, maar inmiddels is bijna 90 procent van de leden gecertificeerd en zijn de eerste leden alweer opnieuw gecertificeerd.”

Leden van Thuiswinkel.org die hun certificering nog niet hebben afgerond, zijn tijdelijk geschorst. Zij moeten het Thuiswinkel Waarborgvignet van hun website halen totdat het certificaat is afgegeven.

Nijpels: “Leden hebben een jaar de tijd gehad om zich te certificeren en het kan geen verrassing zijn dat we nu doorpakken. Dat zijn we verplicht aan de duizend leden die hun zaken al wel op orde hebben.” www.thuiswinkel.org 42

FORUM #17/23.09.10

slissing die door de raad van bestuur wordt beoordeeld, zit een analyse van de consequenties op het gebied van sustainability. Van de omzet (circa 15 miljard euro per jaar) gaat 2,5 procent (350 miljoen) naar onderzoek en ontwikkeling.

Daarvan is 60 procent gericht op duurzame ontwikkeling.”

Welke voorwaarden zijn nodig voor een succesvol sustainability-beleid?

“Duurzaam ondernemen vereist langetermijndenken en naar buiten kijken.

Wij vertalen duurzaam ondernemen in de hele keten, van inkoop naar productie tot aan verkoop, samen met onze klanten en leveranciers. Van de milieubelasting van onze producten wordt ongeveer een kwart bij onszelf veroorzaakt en de rest bij toeleveranciers en klanten.”

Als je kijkt naar de vijftien supersector leaders in de djsi, dan komen daar vijf Nederlandse of deels Nederlandse bedrijven voor. Zijn wij zo goed?

“Alle Nederlandse multinationals hebben één ding gemeen: een relatief kleine thuismarkt. Decennia lang kijken ze dus al over de grens voor kansen en risico’s. Dat biedt kansen op product- en procesinnovatie, een voorsprong op de concurrentie en daardoor ook op een interessante marge. Dat is ook een heel charmante kant van duurzaamheid.”

Valt er nog veel te verbeteren?

“Ja hoor. De concurrentie zit ook niet stil en op de dsji kunnen we zien op welke onderdelen wij onze score aanzienlijk zouden kunnen verbeteren.”

Campagne Jong Ondernemen succesvol De wervingscampagne om op basisscholen meer (top)ondernemers voor de klas te krijgen, is een succes. Maar volgens Jong Ondernemen zijn nieuwe aanmeldingen nog steeds welkom.

Vanwege de toenemende vraag naar het ondernemersprogramma ‘Kids in bizz’ zag Jong Ondernemen zich begin dit jaar genoodzaakt actief op zoek te gaan naar nieuwe begeleiders uit het bedrijfsleven.

De inspanningen waren niet voor niets. Er meldden zich zo’n honderdvijftig nieuwe begeleiders om leerlingen van basisscholen spelenderwijs de fijne kneepjes van het ondernemen te leren. Een record.

Dat betekent volgens Jong Ondernemen niet dat de rem er op gaat.

Nieuwe aanmeldingen zijn nog steeds welkom. Ook ondernemers die begeleider willen worden (of iemand kennen die dat wil) zijn welkom. www.jongondernemen.nl

bzw wil sneller multimodaal

Accountants ondersteunen fd bij Sijthoff-prijs

Er moet eerder dan 2030 ruimte worden gereserveerd voor een multimodaal terrein langs de A4 bij Bergen op Zoom. Dat stelt de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) in reactie op de Visie Goederenvervoer West-Brabant 2010-2030.

nivra en de novaa, de beroepsorganisaties van accountants, gaan de Henri Sijthoff-prijs ondersteunen. Deze prijs wordt jaarlijks door Het Financieele Dagblad uitgereikt.

jeroen poortvliet

In het document staat dat er ‘in principe tot 2030’ geen nieuwe bovenregionale bedrijventerreinen bij komen waar goederen via weg, rail en water kunnen worden aan- en afgevoerd. De bzw vindt dat een gemiste kans. Het gebied, waar snelwegen, spoor, water en buisleidingen bij elkaar komen, leent zich volgens de vereniging bij uitstek voor een multimodale ontwikkeling. De bzw verwacht dat een duidelijke keuze voor zo’n ontwikkeling ook kan helpen om de discussie rond de aanleg van een goederenspoorlijn naar Antwerpen vlot te trekken. www.bzw.nl

De Sijthoff-prijs wordt toegekend aan ondernemingen die zich positief onderscheiden met hun financiële verslaggeving. nivra en novaa werken mee aan de verkiezing voor de prijs, onder andere door het uitvoeren van een aantal thematische onderzoeken. De Sijthoff-prijs kent onderscheidingen toe in drie deelcategorieën: voor aex-fondsen, Smallen Midkapfondsen en voor niet-beursgenoteerde ondernemingen. nivra en novaa werken mee onder hun nieuwe naam Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (nba). Vooruitlopend op de formele fusie van beide beroepsorganisaties wordt die naam vanaf dit najaar al gehanteerd. De Henri Sijthoff-prijs is in 1954 ingesteld door Henri Sijthoff, directeur-eigenaar van Het Financieele Dagblad, met als doel de financiële verslaggeving in Nederland te verbeteren. De onderscheiding wordt in oktober uitgereikt. www.nivra.nl, www.novaa.nl [advertentie]

Op naar de volgende klus vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes is geanimeerd in gesprek met milieuminister Tineke Huizinga. Beiden hebben even daarvoor het boekje ‘Een Klus Geklaard’ gekregen met ervaringen en resultaten van de milieuconvenanten die in de jaren negentig zijn afgesloten en dit jaar af lopen.

Het Rijk sloot de convenanten af met elf bedrijfstakken, provincies, gemeenten en waterschappen met als doel de industriële milieubelasting te verminderen.

Nu de convenanten zijn afgelopen, blijken de doelen grotendeels gehaald. Zo zijn de emissies naar het oppervlaktewater sterk verminderd, net als het gebruik van grondwater. Minister Huizinga gaf in juni aan dat ze het afsluiten van nieuwe milieuconvenanten niet meer zinvol vindt, maar het bedrijfsleven wil wel doorgaan met de samenwerking op het gebied van biodiversiteit en gebruik van grondstoffen.

‘Een Klus Geklaard’ werd op 14 september aangeboden door Mariëtte van Empel, directeur Klimaat en luchtkwaliteit van het ministerie van vrom, in De Glazen Zaal in Den Haag.

43

FORUM #17/23.09.10

Bij 62% van de uitzendvestigingen weet u dat u voor 100% goed zit.

Kijk op www.abu.nl welke uitzendvestigingen dat zijn.

vereniging rubrieksnaam

de prijs hiemstra publiciteit

Familiebedrijf van het Jaar 2010

V.l.n.r. Albert Jan Thomassen (Vereniging Familiebedrijven Nederland), Barend van Doorn Bzn, Barend van Doorn Ezn, Barend van Doorn Azn, Barend van Doorn Hzn, Frans van Doorn. Zittend vooraan v.l.n.r. Henk van Doorn en Robert van Doorn

Winnaar… …Aannemersbedrijf Van Doorn Geldermalsen. Volgens de organisatoren (Neder­­­­­landse Nieuwsblad Pers, Centrum van het Familiebedrijf en Friesland Bank) hadden zich honderden bedrijven aangemeld voor de competitie. Van Doorn werd verkozen uit een groep van tien regionale winnaars.

Beloond met… …De titel Familiebedrijf van het Jaar, een plaquette en een ballonvaart voor de directie van het bedrijf.

Uitgereikt op… …16 september tijdens een feeste­lijke bijeenkomst in party- en congrescentrum Edda Huzid in Voorthuizen. Een bijeenkomst met een andere prijswinnaar, Marlies van Wijhe (Zakenvrouw van het Jaar 2010), als hoofdspreker.

Reden… …De ondernemendheid, het

dynamische vermogen en de aandacht voor duurzaam ondernemen die Van Doorn tentoonspreidt.

Juryoordeel… ...Richt zich onder meer op het feit dat Van Doorn zes directeuren-grootaandeelhouders (dga’s) kent, die het bedrijf hebben overgenomen van hun vaders. “Waar veel van dergelijke bedrijven ten gronde gaan door interne twisten, wist Van Doorn hier juist voordeel uit te halen, doordat iedere dga zich richt op dat waar hij goed in is. Dit heeft geleid tot een bedrijf met een zeer divers dienstenaanbod in de grond-, water- en wegenbouw en groen- en cultuurtechniek.”

De jury roemt ook de sociale kant van het bedrijf. “Van Doorn biedt aan jongeren die moeite hebben op school mee te komen uitdagende werkplekken. Door middel van intensieve begeleiding zijn er in de loop van de jaren op deze manier vele vakmensen gevormd.”

eu moet meer invloed krijgen op infrastructuur Nederland is gebaat bij meer eu-invloed op investeringen in grensoverschrijdende infrastructuur, het zogenoemde ten-t netwerk. Dit schrijft Koninklijk Nederlands Vervoer (knv) in een brief aan de Europese Commissie.

Transport is steeds meer een grensoverschrijdende activiteit. Dit betekent volgens knv dat de aanleg van grensoverschrijdende infrastructuur gebaat is bij een Europese coördinatie. Op deze manier kunnen obstakels tussen lidstaten worden aangepakt, zodat de aanleg van netwerken wordt versneld. Op dit moment bedraagt het eu budget voor ten-t projecten ongeveer 8 miljard euro. Hierdoor moet de aanleg van ten-t corridors grotendeels door eu-lidstaten zelf worden gefinancierd, wat vertragingen met zich meebrengt. knv pleit ervoor geld uit het Europees Regionaal Ontwikkelingsfonds en het Cohesiefonds (in totaal 43 miljard euro) te combineren met het ten-t budget. Hierdoor ontstaat een fonds van meer dan 50 miljard.

De organisatie pleit er bovendien voor dat de Europese Commissie haar krachten bundelt met de Europese Investeringsbank (eib) www.knv.nl

Russisch bezoek Vijftig jonge Russische managers kregen woensdag 15 september in het hoofdkantoor van vno-ncw een snelle cursus ‘Hoe werkt de bv Nederland’. De Russen deden mee aan het ‘President’s Programme’, een intergouvernementeel programma van de Russische Federatie en Nederland. Daarbij maken managers en ondernemers uit Rusland kennis met het Nederlandse bedrijfsleven. De Russische managers krijgen een intensieve managementtraining waarbij ondernemerschap centraal staat. Het totale programma duurt zes weken: een week training in Rusland en een studie- en stagetraject van vijf weken in Nederland. Zo maken de managers kennis met marketing en strategie, financieel management, personeel en organisatie en projectmanagement.

Ook wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling van persoonlijke vaardigheden.

In de Malietoren kregen zij een presentatie waarin de diversiteit van het Nederlands bedrijfsleven, zijn innovatieve karakter en exportgerichtheid, maar ook de rol van het ‘poldermodel’ en overheidsbeleid in de economie aan de orde kwamen.

44

FORUM #17/23.09.10

actueel

‘Pensioen is geen gok geworden’ Pensioenfondsen zitten in zwaar weer, dat zal weinig mensen ontgaan zijn. De zekerheid waar iedereen vanuit ging, is aangetast. Nu moet er vooral snel iets gedaan worden aan de pensioen­leeftijd vindt Hans Snijders, directievoorzitter van Syntrus Achmea. Met een beheerd vermogen van 57 miljard euro behoort zijn bedrijf tot de top drie van de Nederlandse markt van uit­ besteed pensioenvermogensbeheer.

Tekst: Remko Ebbers | Foto: nfp De 50-plusssers in de bedrijven kijken met steeds meer zorg naar het moment waarop ze met pensioen kunnen gaan. De zekerheid waar werkgevers en werknemers vanuit gingen is aangetast. Het ene na het andere pensioenfonds laat weten dat het krap bij kas zit. Oorzaken: de crisis, de lage rente en de hogere levensverwachting.

Hebben de pensioenfondsen enorme fouten gemaakt?

“Het pensioen is geen gokautomaat, het geld is niet op of weg. Werkgevers en werknemers hebben het beheer zeer serieus genomen. Het vermogen is ook behoorlijk op peil. Het is niet voor niets dat dit een sector is waar geen overheidssteun voor nodig is geweest. Maar ik zou ook vadertje Colijn niet volgen en zeggen dat er niets aan de hand is.”

Wat is er dan aan de hand?

“Pensioenfondsen krijgen door de crisis lagere rendementen op beleggingen, zij hebben last van de lage rentestand en het feit dat deelnemers steeds langer leven. Dat leidt ertoe dat ze voor dezelfde inleg steeds langer pensioen moeten uitkeren. De 45

Nederlander leeft langer en is in verhouding steeds minder lang actief op de arbeidsmarkt. Het is een eenvoudig sommetje: als je 80 procent van je leven werkt en pensioen opbouwt, heb je meer geld voor de overgebleven 20 procent van je leven dan als je met dezelfde premie 60 procent van je leven werkt en daar de overige 40 procent mee moet financieren.”

“Daarbij is de levensverwachting veel sneller gestegen dan verwacht. Jaarlijks worden die tabellen aangepast, maar de voorspellingen van een paar jaar geleden kloppen al niet meer. Dat is heel fijn voor de mensen, maar een probleem voor de fondsen. De laatste jaren is al wel ingezien dat die scheve verhouding tussen werken en pensioen zo niet kan blijven. vut-achtige regelingen zijn in rap tempo aangepast. Maar de pensioenleeftijd moet nu ook snel omhoog. Binnen enkele maanden moet daarover wel overeenstemming zijn. Doe je dat niet, dan leg je een zware financiële verantwoordelijkheid bij de jongere generatie.”

afspraken gemaakt over bijstorten. Het ligt dan vast of en wanneer bijgestort moet worden Voor bedrijfstakpensioenfondsen is een kostendekkende premie verplicht. De verdeling moeten werkgevers samen met werknemers bepalen in de cao. Een hogere premie, betekent minder loonruimte.”

Wat zijn de gevolgen voor ondernemers?

“Bij ondernemingspensioenen zijn soms

www.vno-ncw.nl, dossier Pensioenen

FORUM #17/23.09.10

Wat moet er verder nog gebeuren?

“Crisis, lagere rente en vergrijzing moet je goed scheiden bij de aanpak van eventuele tekorten. We moeten naar maatwerk, per fonds bekijken wat precies de problemen zijn. De crisis en de lage rente zijn in principe tijdelijk. Als blijkt dat een iets hogere rente een individueel fonds niet uit de problemen helpt, moet je overgaan tot het korten van pensioen. Juist om te zorgen dat jongere generaties in de toekomst ook een goed pensioen hebben. Als je besluit om af te stempelen (de pensioenuitkering verlagen; red.), moet het wel zoden aan de dijk zetten. Het heeft geen zin om voor een half procent zoveel reuring te veroorzaken.”

portret

pieter jongstra

‘ik ben een zondagskind’ Midden in de crisis nam Pieter Jongstra het roer over van Ernst & Young in Nederland en België. Een ras-Amsterdammer verdwaald in Rotterdam. “Ik ben niet iemand die over lijken gaat.”

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: Erik van der Burgt

Zijn kantoor is sober. Op een foto van zijn vrouw en de kinderen na (“Ik ben een echte familieman”) zijn er geen persoonlijke spullen te ontdekken. Geen opsmuk, geen overdadigheid, want daar is hij de man niet naar. Alleen de rode stoelen rond de vergadertafel zorgen voor een beetje kleur. Maar het uitzicht is grandioos. Door de raampartijen aan drie kanten van zijn kamer, die bijna tot op de grond doorlopen, kijkt Pieter Jongstra (54) uit over Maasboulevard en Maas. De bestuursvoorzitter van Ernst & Young in Nederland en België heeft het erg getroffen, vindt hij zelf. Misschien heeft hij dan niet de grootste kamer, maar wel die met het mooiste uitzicht. Rechts de Erasmusbrug, links de Willemsburg en recht voor hem de schepen die langzaam over de Rotterdamse Maas bewegen.

“Rotterdam is een prachtige stad, maar ik blijf een Amsterdammer.”

Hij moet er zelf hartelijk om lachen. Nog altijd meer voor Ajax dan voor Feyenoord. Misschien dat hij daarom op het kantoor van Ernst & Young in Amsterdam nog steeds een kamer heeft aangehouden. “Ik kom er niet zo heel vaak meer, maar ik ben nu eenmaal met die stad verbonden.”

voorbestemd Jongstra groeide op in het Amsterdam Nieuw West van eind jaren vijftig. Vader was vertegenwoordiger in drukwerk en moeder combineerde thuiswerk met haar taak als huisvrouw. Behalve Jongstra zelf telde het gezin nog een drie jaar jongere broer.

Nu mag Nieuw West een probleemwijk zijn, in zijn jeugd was het vooral een gezellige buurt. Veel kinderen, altijd genoeg vriendjes en vriendinnetjes om mee op te trekken. Jongstra bewaart er goede herinneringen aan. “Ik heb een warme, mooie jeugd gehad met veel liefde en eerlijkheid.”

Als jongen van een jaar of twaalf wist hij het zeker: hij was voorbestemd om hartchirurg te worden. De berichten over de eerste harttransplantatie die in 1967 door de Zuid-Afrikaanse arts Barnard werd uitgevoerd, volgde hij zoals anderen het nieuws over de landing op de maan. Dat hij talent genoeg had om naar het vwo te gaan, kwam dus goed uit. Maar Jongstra kwam er op het atheneum al snel achter dat natuurkunde, scheikunde en biologie nou niet echt ‘zijn ding’ waren.

46

FORUM #17/23.09.10

47

FORUM #17/23.09.10

portret

Geen haar op zijn hoofd die eraan dacht om daar nog eens jaren op te studeren. Dan maar geen hartchirurg.

Dat moet toch een teleurstelling zijn geweest.

“Gek genoeg heb ik dat niet zo ervaren. Het was voor mij gewoon duidelijk: voor geneeskunde had ik geen talent. Dan moet je dus iets anders gaan doen, iets waar je wel goed in bent. Voor cijfers, rekenen, had ik meer gevoel. Dus…” … werd u accountant, want dat was uw reservejongensdroom?

“Nou nee, niet echt. Ik heb nooit voor ogen gehad: ‘als ik groot ben, word ik accountant’. Maar wat me er door mijn ouders wel met de paplepel is ingegoten, is dat je het beste uit jezelf moet halen. Woekeren met je talent. Dat probeer ik mijn zoon en dochter ook mee te geven.

Het gaat er niet om wat je bereikt, maar wel dat je er het maximale uithaalt.”

Na zijn eindexamen ging Jongstra economie studeren. En rolde na zeven jaar studie eigenlijk als vanzelf in een baan als accountant bij de voorloper van Ernst & Young. “Ik heb nooit een strak carrièreplan gehad. Daar zie ik het nut niet van. Ik heb gewoon elke kans gegrepen die voorbij kwam, vooral als het om iets ging dat ik nooit eerder had gedaan.”

Waar komt die ambitie vandaan?

“Het is een illusie te denken dat je jezelf helemaal vormt, dus het heeft ongetwijfeld iets met mijn opvoeding te maken. Altijd op zoek zijn naar verbetering, wat er achter de horizon nog meer te zien is. Geen genoegen nemen met een zesje.”

Om wat te bewijzen? Dat een dubbeltje wél een kwartje kan worden?

“Zo voel ik het niet. Ik heb wel altijd ergens mijn stempel op willen drukken, mijn stem willen laten horen. Maar als ik hier geen bestuursvoorzitter was geweest, had ik dat wel op een andere plek gedaan. Dus 48

FORUM #17/23.09.10

de positie die ik heb, heeft er niet zoveel mee te maken.”

Streelt het uw ijdelheid dan?

“Nee. Ik ben echt wars van ijdelheid, persoonsverheerlijking. Het is toch niet de Grote Pieter Jongstra Show? Het gaat niet om mij, het gaat niet om een ander, het gaat erom dat we er samen beter van worden.”

Dat klinkt wel heel idealistisch.

“Maar dat is het niet. Als het om Ernst & Young gaat: het gaat om het bedrijf, niet om de individuen die er werken. Dat betekent niet dat alle mensen die hier werken onbelangrijk zijn. In tegendeel zelfs. Maar als iedereen alleen zijn eigen belang voorop stelt, komen we als organisatie nergens.”

Dus geeft u regelmatig een lesje in nederigheid.

“Met alleen maar nederige mensen kun je een club niet groot maken.

Dus: nee, dat doe ik niet. Een ego hebben is namelijk niet verkeerd, als je jezelf maar niet te belangrijk gaat vinden.”

Eerlijkheid, integriteit en duidelijkheid zijn andere waarden waarmee Jongstra is grootgebracht. Geen angst hebben om fouten te maken. “Er zijn geen perfecte mensen. Dus ook ik doe wel eens dingen waarvan ik achteraf denk: ‘dat had ik beter anders kunnen aanpakken.’ Maar ik ben niet iemand die alleen maar berouwvol achterom gaat kijken. Wat heb je eraan? Je moet toch weer verder. Maar je moet je fouten wel herstellen en dat op een eerlijke en integere manier doen.”

Heeft u veel tegenslag gehad?

“Eigenlijk niet. Ik ben een zondagskind. Maar er zijn wel perioden geweest die me enorm hebben gevormd. Zoals de tijd dat ik samen met een Amerikaanse collega de divisie Azië, Australië en Europa leidde. Hij was de eerste man en ik zeg maar zijn hulpje. De tweede man dus. Amerikanen zijn echt heel hiërarchisch ingesteld. Dus waag het niet je baas te passeren als je iets bij de top wilt aankaarten. Ik was

af en toe echt te Nederlands, te joviaal of juist te direct.”

Inmiddels is Jongstra anderhalf jaar bestuursvoorzitter van Ernst & Young, een wereldwijd bedrijf dat alleen al in Nederland en België vijfduizend accountants, belasting- en andere adviseurs in dienst heeft.

Zijn benoeming viel midden in de roerige maanden na het uitbreken van de financiële crisis. De omzet van de vier grote Nederlandse accountants- en adviesorganisaties, ook die van Ernst & Young, daalde fors nadat klanten een drastische verlaging van de rekening afdwongen.

Ook Jongstra ontkwam niet aan het nemen van harde maatregelen.

Drie stellingen voor Pieter Jongstra Wie zijn afkomst verloochent, verloochent zichzelf “Absoluut waar. Tijd en omstandigheden kunnen in je leven veel veranderen, maar je moet altijd weten waar je roots liggen om te weten wie je nu bent.”

U komt niet over als een harde man.

“Ik ben niet iemand die over lijken gaat. In die aanpak geloof ik ook niet. Dan ontstaat er alleen maar angst en dat is dodelijk voor je bedrijf en je medewerkers. Maar dat betekent niet dat ik harde maatregelen uit de weg ga. Als dat nodig is, neem ik die.”

Het gaat er niet om wie je kent, maar wie je bent “Aan het einde van de dag doet het er niet toe wie je kent. Het is wel handig om veel mensen te kennen. Maar het gaat er vooral om dat wie je bent. Dat je jezelf blijft, je niet anders voordoet dan je bent.”

Ligt u daar dan wakker van?

“Nee. Omdat ik de stelregel heb: je moet nooit weglopen als het moeilijk wordt. Nooit, echt helemaal nooit. Ik realiseer me hoeveel verdriet een beslissing die ik neem soms veroorzaakt, hoe ingrijpend het is.

Maar ik kan het leed van de mensen niet mee naar huis nemen.”

Accountants hebben na het uitbreken van de crisis veel kritiek gekregen. Ook pas nog van toezichthouder afm. Dáár ligt u toch wel wakker van?

“Ja, die kritiek trek ik me wel aan. Ik snap dondersgoed dat de crisis een andere kijk op accountants heeft gegeven. Daar zullen we ook wat mee moeten doen.”

Wat dan?

“In de beroepsgroep wordt nu volop gediscussieerd. Dat is goed. Daaraan moeten wij als kantoor ook een bijdrage leveren en zelf met standpunten naar buiten komen. Fouten moet je erkennen, er verantwoordelijkheid voor nemen en zorgen dat je het voortaan beter doet. Onze reputatie is ons heilig.”

Waarom wordt iemand in crisistijd bestuursvoorzitter? Houdt u van moeilijkheden?

“Nou nee, maar iemand moet het doen. Ik ben niet iemand die moeilijkheden zoekt, geen straatvechter. Maar als er een beroep op me wordt gedaan, ga ik ze ook niet uit de weg. Van nature zoek ik meer harmonie. Ik geloof ook in het harmoniemodel bij het aansturen van een organisatie. Mensen vertrouwen geven.”

Is dat niet naïef?

“Nee, vertrouwen geven is iets anders dan naïviteit. Mijn uitgangspunt is dat ik iemand vertrouw totdat het tegendeel is bewezen. In zo’n sfeer kunnen mensen groeien. Niet in een omgeving waarin voortdurend conflict is.”

“Dat vertrouwen wordt wel eens geschonden. Dat is dan maar zo. Dan moet je duidelijk zijn, zeggen waarop het staat en optreden. Ik ben niet hard, maar wel heel erg duidelijk.”  49

FORUM #17/23.09.10

Ajax wordt dit jaar kampioen “Als Amsterdammer ligt mijn hart bij Ajax. Dus dat lijkt me duidelijk”

pieter jongstra

1956 1975

1976

1982

1992 2003

2005

2008

2009

Geboren in Amsterdam Econometrie, Universiteit van Amsterdam Economie, Universiteit van Amsterdam In dienst bij Ernst & Young (toen nog: Moret & Young) Partner bij Ernst & Young Toetreding tot de raad van bestuur Lid van het bestuur van de Central Europe Area Coo Ernst & Young emeia (Europa, India, Afrika en het Midden-Oosten) Bestuursvoorzitter Ernst & Young, Nederland en België

Pieter Jongstra is getrouwd en heeft een volwassen zoon en dochter

wereldzaak

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale vereni­gingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de ondernemingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, fax: 070 - 3490 181, e-mail: forum@vno-ncw.nl Forum op internet www.vno-ncw.nl

Troosten in de eigen taal International child care center The Clown Club begon in 1995 met Engelstalige kindergroepen, maar inmiddels zijn drie van de zes groepen Nederlandstalig. Daarmee is begonnen omdat sommige Nederlandse ouders hun kinderen al in een vroeg stadium Engels wilden laten leren. De regel is nu dat Nederlandstalige kinderen in een Engelstalige groep mogen als zij minimaal drie dagen per week komen.

De ouders van de kinderen in de Engelstalige groepen zijn voornamelijk expats uit westerse landen die tijdelijk in Nederland werken. Het leren van de Engelse taal gaat spelenderwijs, via eten en drinken, liedjes zingen en spelletjes doen. “Plezier en sociale ontwikkeling staan voorop. Het echte leren komt later wel”, zegt directeur Susanne Blok. Heeft een kind moeite met wennen, dan vraagt de leidster de ouders om een lijst met woorden in de moedertaal waarmee het kind gerustgesteld kan worden.

Het kinderdagverblijf is opgezet door een Amerikaanse, die met haar Nederlandse man is teruggekeerd naar de Verenigde Staten. Zij is nog steeds eigenaar.

Naast de Nederlandse feestdagen worden ook Halloween, Saint Patricks Day en het Scandinavische Sint Lucia gevierd. In oktober is het International Day, waarbij iedereen dingen uit het eigen land mag meenemen. Maar verder is het een ‘normaal’ Nederlands kinderdagverblijf, met tussen de middag gewoon een boterham. Voor kinderen uit zuidelijke landen kan het Nederlandse dagritme wel wennen zijn, want die zijn gewend om langer op te blijven en later uit bed te komen. 

Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk van den Boom (Spanje), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Runa Hellinga (Hongarije), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Rob Savelberg (Duitsland), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Maarten Veeger (Italië), Alexander Weissink (Egypte) Aan dit nummer werkten mee: Jan van den Broek, Alfred van Delft, Guusje Dolsma, Ap Fraterman, Frits de Groot, Jan Klaver, Jos Rijkhoff Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl

Bedrijf: The Clown Club Directeur: Susanne Blok Gevestigd in: Wassenaar

Tekst: Paul Scheer Foto’s: Hans Stakelbeek/fmax 50

Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassi­stent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer

FORUM #17/23.09.10

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: Henriette Guest/anp Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop psh Media Sales, Maurice de Does, telefoon: 026 - 7501 862, fax: 026 - 7501 803, E-mail: maurice.de.does@pshmediasales.nl, Postbus 30095, 6803 AB Arnhem

rubrieksnaam

Advertentie

51

FORUM #17/23.09.10

Advertentie