Forum 18 2010

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#18/07.10.10

Rutte I:

De rem eraf actueel Bernard Wientjes: ‘Dit kabinet zal positie Nederland niet schaden’ 8

achtergrond Rotterdam en Antwerpen: samen één sterke haven? 18

vijf vragen aan Ineke Dezentjé: ‘Belastingdienst is rupsje nooitgenoeg’ 23

inhoud #18 Rubrieken

45

4 Opinie vno-ncw • eu moet weer oog krijgen voor innovatiekracht bedrijfsleven • Vooral vertalers goed af bij Europees octrooi • Wabo ingevoerd: nu op naar één omgevingswet • eu blaft naar begrotingszondaars, maar bijt het ook?

• Eurocommissaris Hedegaard gaat maar door

10 De foto Zesdaagse

15 Scheer Ziel

35 Vereniging • Stichting van der Arbeid bereikt aow-leeftijd • jm-congres in teken van de toekomst • Personalia • Ritregistratie in evo-ergernislijst op één • Doorbraak verwacht in elektrisch vervoer • Agenda • Even bellen met Willem Vermeend, voorzitter Ondernemers in de Kinderopvang • Mooi slotakkoord voor MalieBeeld • Glazenbolkijken • Piet Heyn sma Award voor de hema

16

16 & Zwager ‘We wilden al jaren voor ons zelf beginnen’

23 Podium • Vijf vragen aan vvd-Kamerlid Ineke Dezentjé Hamming • Uitspraken • Blij met het kabinet Rutte-Verhagen?

28 De tegenspraak van Johan Marrink, zzp-Nederland

34 De ommekeer van Jaap Smit, voorzitter van het cnv

34

45 De werkkamer van Henk Markerink (Amsterdam Arena)

50 Buitenland Wie gaat Spanje redden?

51 Wereldzaak Stukje Japan in Amstelveen

2

FORUM #18/07.10.10

18

rubrieksnaam

Artikelen 8 Bernard Wientjes heeft vertrouwen in vvd en cda De sociale agenda is een gemiste kans, vindt vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes. Maar er staat voldoende tegenover in het regeerakkoord van Rutte en Verhagen. Een versterkt ministerie van EZ zal zeker bijdragen aan een goed ondernemingsklimaat. “Het moet weer ‘ons’ ministerie worden.”

12 Ondernemend of niet?

De economie moet juist de ruimte krijgen om zich aan de crisis te ontworstelen. Het negativisme moet eruit en de rem eraf. Dat wil het kabinet Rutte-Verhagen gaan waarmaken. Hoe ondernemersgezind is het nieuwe kabinet?

18 Een grote haven?

De havens in Rotterdam en Antwerpen ‘vechten’ er nu vooral om wie van hen het grootste graantje van de wereldhandel meepikt. Maar waar twee vechten om een been, gaat een derde er vaak mee heen. Is het niet slimmer om nu eens te gaan samenwerken?

26 Reclamebelasting Een relikwie. Zo werd de reclamebelasting vier jaar geleden nog afgedaan in een groot Forum-onderzoek naar gemeentelijke belastingen. Maar inmiddels is hij weer helemaal terug van weggeweest. “Hier moet zo snel mogelijk een einde aan komen.”

30 Alle auto’s aan het stroom?

Als het aan de overheid ligt, rijden we straks allemaal elektrisch. Minder broeikasgassen, goed voor het milieu. Maar kan ons stroomnet al die auto’s eigenlijk wel aan?

46 Alex Wynaendts is trots op Nederland Als zoon van een Nederlandse diplomaat groeide hij op in Rusland, Zimbabwe, België, Nederland, Libanon, Indonesië en Frankrijk. Maar bestuursvoorzitter Alex Wynaendts voelt zich vooral Nederlander. Vlak voor de crisis nam hij het roer van Aegon over.

“Ik doe wat ik doe.”

3

FORUM #18/07.10.10

26

opinie vno-ncw

jeroen poortvliet

Vertrouwen De afgelopen verkiezingen leverden een grote versplintering op binnen het politieke landschap. Dat het een hels karwei zou worden om daaruit een nieuw kabinet te smeden was op 9 juni meteen helder.

Ook volkomen helder is dat Nederland het zich niet kan veroorloven om een nieuwe kabinetsperiode in te gaan zonder een coalitie met hart voor de economie. We komen net uit een diepe crisis, een sterke economie is meer dan ooit essentieel.

Ik denk dat we onszelf daarom gelukkig kunnen prijzen met het minderheidskabinet-Rutte-Verhagen dat vorige week zijn regeer­akkoord presenteerde. Een regeerakkoord dat – vooral in het economische gedeelte – zich onomwonden uitspreekt voor het belang van ondernemerschap en de internationale economie. En een regeerakkoord dat, zo is afgelopen weekend gebleken, gedragen wordt door twee politieke partijen waarin ik veel vertrouwen heb. Zowel de vvd als het cda hebben immers aantoonbaar hart voor het bedrijfsleven.

Dat blijkt onder meer uit de vorming van een sterk ministerie van Economische Zaken. Naast een algemeen stimuleringsbeleid voor ondernemerschap, komt er ook een ondernemingsbeleid gericht op de sleutelgebieden, de sectoren waarin Nederland sterk is. Meer geld voor infrastructuur en het ontzien van onderwijs en onderzoek bij de bezuinigingen zijn ook goed voor de economie. De keuze voor kern-

energie draagt bij aan vermindering van de co2-uitstoot en verzekert de industrie van stroom.

De bezuinigingen moeten vooral bij de overheid zelf vandaan komen.

Een begrijpelijke en terechte keuze, gezien de financiële problemen van de overheid. Bovendien ontstaat een nieuwe kans om de bureaucratie voor ondernemers tot aanvaardbare omvang terug te brengen.

De betrokkenheid van de pvv beperkt zich tot een aantal aspecten, waaronder het belangrijke onderdeel van de bezuinigingen. Het is goed dat deze partij zich nu verbindt aan de maatregelen die nodig zijn om de overheidsfinanciën weer op orde te krijgen. Tegelijkertijd is het voor het Nederlandse imago in het buitenland goed dat de pvv geen deel uitmaakt van de coalitie. Nederland verdient driekwart van zijn boterham in het buitenland. Daar lichtzinnig mee omspringen kan ons land en onze welvaart geweldig schaden. Wij gaan ervan uit dat het nieuwe kabinet de Nederlandse handelsbelangen zal blijven bewaken.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees ook het interview met vno-ncw-voorzitter Wientjes op pagina 8 en verder en ‘Hoe ondernemend is Rutte-Verhagen?’ op pagina 12 en verder

eu blaft naar begrotingszondaars, maar bijt het ook?

De eu heeft na lang delibereren eindelijk een stok achter de deur gezet van begrotingszondaars. Eurocommissaris Olli Rehn van Monetair Beleid wil eurolanden die zich niet aan de eu-begrotingsafspraken houden miljardenboetes opleggen. Hij wil die sancties bovendien ‘semi-automatisch’ toepassen. Een euroland kan een boete alleen nog ontgaan als ruim de helft van de overige lidstaten zich daartegen verzet, stelt Rehn voor.

Als de voorstellen worden aangenomen is er in ieder geval een fikse stok achter de deur om landen die aan sjoemelen denken, op andere gedachten te brengen. Het ‘semi-automatische’ van Rehn houdt echter nog wel in dat er politieke redenen kunnen zijn om een straf wel of niet toe te passen. Dat ruikt nog naar mogelijkheden voor handjeklap.

Maar ook moet gekeken worden of het zinnig is om burgers van regeringen die de kluit belazeren, op te schepen met miljarden extra schuld. Het is de vraag of Griekenland (en daarmee de eu) er sneller bovenop is, als er een paar miljard schuld bij de huidige penibele situatie komt. Het schrikt af, maar ten koste van wie en wat?

Europa zou serieus moeten overwegen om begrotingszondaars tijdelijk 4

FORUM #18/07.10.10

inspraak of het recht op subsidies te ontnemen op meer of minder terreinen. Een paar jaar geen inspraak over bijvoorbeeld landbouwsubsidies, of deze niet krijgen, kan wel eens effectiever zijn dan de schuldenlast te verhogen. Een boete kan naar de achterban nog worden verkocht als een politieke beslissing van het ‘slechte Brussel’. Niet mee mogen praten klinkt al meer naar het straffen van de politici in een land.  www.vno-ncw.nl, dossier Europese Unie european commission

• De eu wil landen met frauduleuze begroting straffen • Boetes zullen in eerste instantie afschrikken • Tijdelijk verlies van inspraak zou optie moeten zijn

Eurocommissaris Olli Rehn geeft nog ruimte voor handjeklap

Wabo ingevoerd: nu op naar één omgevingswet

wandelgangen beloningsbeleid: een zorgvuldige behandeling van klanten garanderen. verdeel en Als het besluit terug is voorzien ­beheers van een advies van de Raad van State, wordt meer bekend over de inhoud. Het is de bedoeling dat het besluit 1 januari 2011 in werking treedt.

• Eén omgevingsvergunning is belangrijke stap • Achter het loket blijft de complexiteit nu nog in stand • Er moet zo snel mogelijk één omgevingswet komen

dijkstra

Minister Jan Kees de Jager van Financiën heeft een besluit naar de Raad van State gestuurd dat financiële ondernemingen moet aanzetten tot “beheerst” beloningsbeleid. De Nederlandsche Bank en de ­Autoriteit Financiële Markten krijgen de bevoegdheid om het beloningsbeleid in de financiële sector te toetsen.

Met het besluit wil De Jager voorkomen dat (weer) “perverse prikkels” ontstaan die kunnen leiden tot een herhaling van de kredietcrisis. Het beloningsbeleid in de financiële sector zou niet mogen aanmoedigen tot het nemen van onaanvaardbare risico’s, en moet

De Jager: zelfbeheersing

lokkenluider k zoekt nog naar klepel

5

FORUM #18/07.10.10

www.vno-ncw.nl, dossier Wabo en omgevingsvergunning dijkstra

Nationale Ombudsman. De sociale partners en de Raad voor het Overheidspersoneelsbeleid waren het Na bijna een jaar heeft staatssecre­ daar niet mee eens. Zij willen een taris Ank Bijleveld van ­Binnenlandse verwijs- en adviespunt dat wordt Zaken en Koninkrijksrelaties einde- ondergebracht bij de SociaalEconomische Raad. Een eventueel lijk een antwoord op de vraag van onderzoeksinstituut zou daar los de Tweede Kamer of het mogelijk van moeten staan. is om in de aanbestedingsregels sp-Kamerlid Ronald van Raak vindt op te nemen dat een bedrijf een goede klokkenluidersregeling moet dat het allemaal te lang duurt.

Hij heeft de staatssecretaris om hebben. Nee, dat is niet mogelijk, opheldering gevraagd. stelt Bijleveld. De voorwaarden in de aanbestedingsregels moeten verband houden met het ‘voorwerp’ van de overheidsopdracht.

In het geval van een klokkenluidersregeling ontbreekt dat verband “volledig”, aldus Bijleveld.

Ondertussen schiet het met het klokkenluidersinstituut ook niet op.

Eind vorig jaar besloot toenmalig minister Guusje ter Horst dat er een advies-, meld- en verwijspunt moest komen voor klokkenluiders.

Dat zou ook een onderzoekstaak krijgen. De Tweede Kamer vond dat het instituut moest vallen onder de Bijleveld: buiten de klok

Sinds 1 oktober kunnen ondernemers er dan eindelijk van profiteren: geen aparte bouw-, sloop-, milieu- en kapvergunning meer aanvragen bij gemeente of provincie maar één omgevingsvergunning. Een grote stap voorwaarts waar werkgevers jarenlang hard aan getrokken hebben. De mogelijkheid van één aanvraag, één procedure, één omgevingsvergunning, één keer beroep, één keer hoger beroep en één handhaver gaat bedrijven zo’n 100 miljoen euro per jaar besparen.

De dienstverlening wordt dus beter, maar achter het digitale ‘Wabo-loket’ blijft nog altijd een complex stelsel van omgevingsrecht schuil gaan. Want alle verschillende regels en wetten voor het verlenen van bijvoorbeeld een bouw-, sloop-, milieu- of kapvergunning blijven vooralsnog gewoon in stand. Het is een publiek geheim dat het omgevingsrecht zo ingewikkeld en gedetailleerd is geworden dat zelfs ingewijden het niet meer allemaal kunnen overzien. Omvorming van het complexe stelsel van omgevingsrecht tot één omgevingswet is daarom de logische volgende stap, zo erkende eerder ook demissionair minister Huizinga in Forum.

Een nieuwe wet is hard nodig om in dit historisch gegroeide stelsel van wetgeving meer samenhang te brengen en het omgevingsrecht toekomstbestendig te maken. Daarbij kan veel van het bestaande recht blijven bestaan.

Het nieuwe kabinet zou dan ook direct een commissie in moeten stellen die binnen een jaar met een voorstel voor een nieuwe omgevingswet komt. Als dit wordt nagelaten zal het huidige stelsel blijven leiden tot trage besluitvorming, impasses tussen gebiedsontwikkeling en milieu, en onvoldoende kwaliteit van de bestuurlijke en ambtelijke besluitvorming. Als alle partijen nu doorzetten en gezamenlijk tot een slim voorstel komen, kan een nieuwe omgevingswet binnen twee jaar in werking treden. 

opinie vno-ncw

eu moet weer oog krijgen voor innovatiekracht bedrijfsleven • Nederland krijgt meer uit de eu-innovatiepot dan het er in stopt • Deelname bedrijfsleven daalt, steun aan universiteiten stijgt • Programma moet weer in teken staan van concurrentiebevordering Het klonk mooi: Nederland heeft de afgelopen drie jaar een miljard euro gekregen uit de Europese pot voor onderzoek en innovatie. Zo juichte het ministerie van Economische Zaken eind september in een persbericht. Dat is goed nieuws, behalve voor het bedrijfsleven. Dat ziet zijn deelname in dit programma alleen maar fors afnemen.

Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen hebben tijdens de eerste drie jaar van het Zevende Kaderprogramma (kp7) van de Europese Commissie 1 miljard euro ontvangen voor innovatie en onderzoek.

Nederland staat daarmee in de top-5 van Europese landen die de meeste middelen ontvangen, achter Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië. Hoera voor ons, riep het ministerie van Economische Zaken, dat er fijntjes op wees dat Nederland 750 miljoen in het programma stopt en daar dus 33 procent meer uit haalt.

Maar wie achter de cijfers kijkt, ziet dat de rol van het bedrijfsleven steeds verder afneemt. In 1997 was de deelname van het bedrijfsleven in het kaderprogramma nog 40 procent, nu is dat afgezakt naar 20­ ­procent. De overgebleven 80 procent wordt opgesoupeerd door universiteiten en publieke onderzoeksinstellingen.

Voornaamste reden voor de afname van de deelname van het bedrijfsleven is dat het eu-programma zo complex en bureaucratisch is dat dit het bedrijven afschrikt. Dat moet eenvoudiger. Bovendien ligt de focus op excellentie waardoor de vaak praktische r&d van het bedrijfsleven, ten onrechte, minder tot zijn recht lijkt te komen.

Het Zevende Kaderprogramma duurt nog tot 2013. De eu heeft nog tijd om daar meer balans in te brengen. Het moet weer in het teken staan van het bevorderen van het Europese concurrentievermogen. En dat is precies waar het bedrijfsleven goed in is.  www.vno-ncw.nl, dossier Innovatie / dossier Europese Unie

Eurocommissaris Hedegaard gaat maar door • eu blijft rommelen met klimaatbeleid • Minder gratis co2-rechten toekennen is onzinnig • Daar wordt het klimaat niet beter van Ze heeft het ene plan nog niet in de ijskast gezet of de Deense eurocommissaris Connie Hedegaard tovert alweer een ander plan uit haar hoge hoed. In de lente nog deed ze een voorstel om de Europese reductiedoelstelling tot 30 procent te verhogen. Maar toen dat ze daar in Europa de handen niet voor op elkaar kreeg, heeft ze haar voornemen terecht weer laten varen.

Hedegaard is echter niet voor één gat te vangen, bleek pas maar weer.

Volgens uitgelekte plannen is de eurocommissaris bezig met iets nieuws: ze wil de toekenning van gratis rechten op co2-uitstoot aan banden leggen. Nog geen twee jaar geleden besloot de Europese Commissie internationaal concurrerende bedrijven vrij te stellen van deelname aan de veiling, waarop van 2013 rechten op de uitstoot van co2 gekocht kunnen worden. Argument was toen: de concurrentiepositie van de energie-intensieve industrie zal er zwaar onder lijden als in de Europese Unie fors betaald moet worden voor uitstoot van co2. De 20 procent reductiedoelstelling voor 2020 is al zwaar genoeg voor de Europese industrie. Tenminste zolang een wereldwijd bindend akkoord ontbreekt, waarin voor alle industrie – waar ook ter wereld – een prijskaartje is gehangen aan de uitstoot van broeikasgassen.

Een Alleingang van Europa zou de verplaatsing van productie naar landen waar niet betaald hoeft te worden voor co2-uitstoot alleen maar in de hand werken, de zogenoemde ­carbon leakage. Daar is het 6

FORUM #18/07.10.10

klimaat niet mee gediend en de Europese economie ook niet, zo redeneerde de Europese Commissie.

Een wereldwijd bindend klimaatakkoord is er niet gekomen, weten we sinds de top in Kopenhagen. De voorstellen van de Amerikaanse president Obama om in de Verenigde Staten emissiehandel in te voeren, hebben het ook niet gehaald. En ook elders ter wereld is geen grote vooruitgang geboekt, die de verwachting rechtvaardigt dat zo’n wereldwijd klimaatakkoord er binnenkort wel is.

Het is dan op zijn zachtst gezegd vreemd te noemen, dat de Europese Commissie het ineens nodig vindt om aan de toekenning van gratis uitstootrechten zoveel mogelijk te beperken.. Wat hoopt de eu hiermee te bereiken? Dat de energie-intensieve industrie alsnog haar biezen pakt en de productie verplaatst? Dat kan toch niet de bedoeling zijn. Het klimaat is er niet mee gediend en de economie ook niet.

Vooral in Nederland zou die klap extra hard aankomen: er is relatief veel toonaangevende energie-intensieve industrie, die zijn geld verdient met export. Dat was twee jaar geleden al zo en aan die situatie is niets veranderd. Strengere toewijzing van gratis rechten zal lang (tot 2020) merkbaar zijn en bedrijven de nodige middelen ontnemen om te investeren in het verduurzamen van de economie.

Het is te hopen dat de Europese Commissie deze plannen van Hedegaard ook snel in de ijskast zet totdat er wel een internationaal bindend klimaatakkoord ligt. Hedegaard zal toch niet de geschiedenis in willen gaan als de commissaris die het gelijk speelveld in tijden van voorzichtig economisch herstel om zeep hielp.  www.vno-ncw.nl, dossier Energie en klimaatverandering

wandelgangen s trafvervolging zijn om gebruik te maken van de clementieregeling van de nma. Die bestuurders wordt vervolgd houdt in dat bestuurders die als Pieter Kalbfleisch, baas van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (nma) dacht een gesprek met de Tweede Kamer mooi aan te kunnen grijpen om zijn zorgen uit te spreken over strafrechtelijke vervolging van bestuurders van grote bedrijven. Daar werkt het ministerie van Economische Zaken namelijk aan op verzoek van de Kamer. Nu valt de nma organisatorisch onder ez, maar de toezichthouder is onafhankelijk genoeg om zijn eigen mening te mogen geven.

Dus gaf Kalbfleisch voorafgaand aan het Kameroverleg via de media enkele schoten voor de boeg.

Hij vreest dat het zwaard van het strafrecht dat boven bestuurders komt te hangen, hen kopschuw zal maken. Zij zullen minder geneigd

eerste kartelvorming opbiechten, in aanmerking komen voor strafvermindering of zelfs -kwijtschelding. Rechters die zich over een strafrechtzaak buigen, mogen geen rekening houden met zo’n regeling, en zouden bestuurders dus alsnog kunnen straffen. Het gevolg: de nma krijgt veel minder zaken rond.

Dat had Kalbfleisch de Kamer graag duidelijk willen maken.

Jammer voor hem ging het overleg niet door omdat de fracties van de nieuwe regeringscoalitie zich over het concept-regeerakkoord moesten buigen. Hoe het straks, met een nieuwe minister van Economische Zaken, verder gaat met het wetsvoorstel, is onduidelijk.

Van uitstel komt afstel?

j an kees buigt zich over worst case

gens met geleidelijke maatregelen worden weggewerkt. In plaats van met harde maatregelen als we er te laat achterkomen.

De Nederlandse staat moet een Tijdens de behandeling van de stresstest ondergaan, vindt D66begroting van het ministerie van Kamerlid Wouter Koolmees. Net Financiën wees minister Jan Kees als bij banken de gewoonte is, de Jager erop dat de Studiegroep moet ook de financiële huishouding van de staat op basis van ver- Begrotingsruimte al eerder heeft geadviseerd om een stresstest uit schillende (ramp)scenario’s worden doorgerekend. Koolmees doelt te voeren, al noemde het adviesdaarbij niet alleen op een herhaling college dat zelf een inventarisatie van risico’s. De Jager zei er zelf van de kredietcrisis, maar ook op “uitdagingen” als de vergrijzing en “heel positief” tegenover te staan, maar hij wilde het nieuwe kabinet eindige aardgas­velden. niet voor de voeten lopen. Dat Volgens Koolmees geeft de moet het oppikken. overheid de laatste tijd te veel De Kamer vond dat wat al te garanties af. Hij noemt garanbescheiden van De Jager. Hij kan de tieregelingen voor hypotheken, spaargeld, leningen van banken en stresstest – een technische exercitie – gewoon laten uitvoeren door bijexportkrediet. De risico’s moeten voorbeeld het Centraal Planbureau. weer terug naar de markt, wat hem betreft. Ondertussen kan een De minister zegde dat uiteindelijk toe. En als hij zichzelf opvolgt, kan stresstest uitwijzen of er problemen ontstaan. Die kunnen vervol- hij meteen de draad oppikken.

7

FORUM #18/07.10.10

Vooral vertalers goed af bij Europees octrooi • Europees octrooi is veel te duur • Bedrijven betalen bij aanvraag 14.000 euro aan vertaalkosten • Individuele landen liggen dwars bij hervormingsvoorstel In Brussel leeft bij sommigen de gedachte dat alles, maar dan ook echt alles, in elke officiële Europese taal beschikbaar moet zijn. Als het gaat om belangrijke discussiepunten, hebben de geachte Europarlementariërs een punt. Maar waarom moet een bedrijf dat een Europees patent wil 20.000 euro betalen waarvan 14.000 voor vertaalkosten? Dat is een drempel om onderzoek in de eu te doen.

In het huidige systeem moet een bedrijf dat opteert voor een octrooi dat bescherming biedt in de hele Europese Unie, zijn aanvraag indienen in elke lidstaat. Dit verzoek is nog steeds onderworpen aan de nationale bepalingen, wat een vertaling in de officiële taal van elk van deze landen vereist. Dat zorgt voor torenhoge vertaalkosten. De huidige fragmentering van het octrooisysteem leidt bovendien tot buitensporige administratieve lasten, en leidt tot rechtsonzekerheid.

Op 29 en 30 september werd in Brussel door de Europese ministers van Economische Zaken vergaderd over het Europees octrooi. De Europese Commissie vindt een aanvraag in Engels, Frans of Duits namelijk wel genoeg. Dat zijn ook niet de minste talen in de wereld van wetenschap en bedrijfsleven.

De Nederlandse regering is het al jaren eens met het standpunt van de Commissie, maar Maria van der Hoeven mocht eind september onverrichter zake naar huis. Waar het probleem lag, stak ze niet onder stoelen of banken: “We worden gegijzeld door Rome en Madrid die hun eigen taal promoten.” En blijkbaar mag die promotie wel iets kosten, vooral voor anderen.

Hier ligt een schone taak voor de Nederlandse politici in het kader van vermindering van lasten- en regeldruk en stimulering van het onderzoeksklimaat.  www.vno-ncw.nl, dossier Administratieve lasten en regeldruk / dossier Europese Unie

De Maria van der Hoeven (ez): ‘We worden gegijzeld door Rome en Madrid’

actueel

‘dit is in het vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes heeft ook zo zijn zorgen over de rol van de pvv, maar hij vertrouwt op de inbreng van de vvd en het cda in het nieuwe kabinet.

“De sociale agenda is een gemiste kans, maar daar staat genoeg tegenover.”

Tekst: Paul Scheer | Foto: Michel Porro/hh

Wat vond u van het cda-congres?

“Het was fantastische tv: emotioneel, spannend, chaotisch. Wat mij opviel was dat er bijna geen discussie over de inhoud was. Het ging alleen maar over emoties en principes.”

“Wij hebben ook wel zorgen over de rol van de pvv in het gedoogkabinet, maar we blijven realistisch. We vertrouwen op de vvd en het cda. Als zij een regeerakkoord sluiten, is dat eigenlijk al voldoende. Het gedoogakkoord geldt maar voor een beperkt aantal dossiers. Alhoewel dat lastig is uit te leggen in het buitenland.”

Hoe legt u dat uit?

“Ik probeer duidelijk te maken dat de internati8

FORUM #18/07.10.10

uit te leggen buitenland’ onale positie die Nederland inneemt niet wordt geschaad door het gedoogakkoord. Het buitenland moet begrijpen dat het herstel van de economie en het doorvoeren van bezuinigingen de belangrijkste opdracht van dit kabinet is. Dáárom hebben vvd en cda de steun van de pvv gezocht.

In ruil daarvoor heeft de pvv concessies gekregen op het gebied van ouderenzorg en immigratie.”

eigen manifest ‘Optimistisch’: inzetten op die sectoren waar we sterk in zijn. ez moet voor bedrijven weer ‘ons’ ministerie worden. Kernenergie krijgt weer een kans. Het duurzaamheidsbeleid wordt voortgezet, maar wel zonder Nederlandse kop op de Europese regelgeving. Extra investeringen in de infrastructuur helpen de achterstand op dat vlak inlopen.”

En dan wordt het ambtenarensalaris ook nog eens bevroren.

“Ja, maar ik wil er daarbij wel op wijzen dat er één groep is die niet direct heeft geleden onder de kredietcrisis: de ambtenaren. Terwijl werknemers in het bedrijfsleven fors hebben moeten inleveren. Dan is het niet zo erg om als ambtenaren een jaar pas op de plaats te maken.”

Wordt die boodschap begrepen?

“Nou, de Duitse pers maakt er meteen een driepartijenkabinet van. Maar het helpt natuurlijk niet als tijdens de presentatie van het regeerakkoord Verhagen, Rutte en Wilders broederlijk naast elkaar staan.”

Er worden wel subsidies geschrapt.

“Ondernemers zeggen vaak: geef ons maar lagere lasten in plaats van subsidies. Voor branches kunnen bepaalde subsidies wel belangrijk zijn, dus we moeten nog even afwachten hoe het kabinet dat concreet invult. Maar ik ben in elk geval blij dat het geld van de subsidies teruggaat naar het bedrijfsleven in de vorm van fiscale lastenverlichting.”

Hoe lang gaat dit kabinet het uithouden?

“Geen idee. De ervaring leert dat de op papier minst stabiele kabinetten het langst kunnen zitten, zoals het cda-vvd-kabinet in de jaren zeventig. Dat had ook een kleine meerderheid en zes cda-Kamerleden die het kabinet eigenlijk niet zagen zitten.”

“Belangrijk worden de Statenverkiezingen komend voorjaar, in het bijzonder voor de samenstelling van de nieuwe Eerste Kamer. Als de coalitie samen met de pvv daar geen meerderheid in heeft, kan het kabinet het lastig krijgen. Verder zal veel afhangen van het economisch beleid. En van het herstel van het vertrouwen in de politiek.

Burgers moeten weer het gevoel krijgen dat de politiek rekening houdt met hun belangen.”

Wilders neemt geen genoegen met minder.

“Nee, maar hij heeft zich wel verbonden aan het regeerakkoord. Aan de aow-plannen, de bezuinigingen en het eu-vriendelijke programma. Als je beseft dat de pvv een naar binnen gerichte partij is die weinig moet hebben van Europa en de globalisering, is het opvallend hoe centraal het internationale economische denken in het regeerakkoord staat.”

Maar op de sociale agenda is ingeleverd.

“Ja, dat is een gemiste kans. Zowel het cda- als het vvd-verkiezingsprogramma spreekt zich uit voor de aanpak van het ontslagrecht en de verkorting van de ww-duur. Dat hebben zij weggegeven in de onderhandelingen, en dat betreur ik zeer. De pvv is wat dat betreft net zo links als de sp. Maar daar staat genoeg tegenover.”

Zoals?

“Er komt een versterkt ministerie van Econo­ mische Zaken met een beleid dat aansluit bij ons 9

Het kabinet wil 6 miljard bezuinigen op de overheid. Gaat dat lukken?

“Je zult taken moeten afstoten en een personeelsstop moeten opleggen. Dat moet je niet aan de ministeries zelf overlaten. In Frankrijk wordt één van de twee vacatures niet vervuld. Dat krijg je een soort natuurlijk verloop en houd je enigszins rust in de tent.”

Welke taken moeten geschrapt?

“Als je het oerwoud aan subsidies schrapt, heb je het al over honderden ambtenaren die zich daarmee bezighouden. Maar je moet ook kijken naar de ambtenaren bij lagere overheden. Zo hebben wij al eens voorgesteld om te stoppen met de welstandscommissies.”

“Het zal niet makkelijk zijn, want de overheid munt niet uit in kracht als het om dit soort operaties gaat. Niemand snijdt graag in eigen vlees.”

FORUM #18/07.10.10

Gaat u contact zoeken met de pvv?

“We boycotten geen enkele partij. Waarbij ik er bij moet zeggen dat de pvv tot dusver niet erg toegankelijk is. Maar we zullen altijd zaken doen met de politiek, zeker als de Nederlandse handelsbelangen in het geding zijn.”

“Ik heb Wilders nog de hand geschud toen we elkaar tegenkwamen in de schminkkamer op Prinsjesdag. Je moet het professionele en het persoonlijke weten te scheiden.” 

de foto rubrieksnaam

10

FORUM #18/07.10.10

rubrieksnaam

Bijspijkeren Den Haag, 5 oktober – vvd-Kamerlid Ineke Dezentjé Hamming waagt zich aan een vakwedstrijdje met mbo-leerlingen. “Erg moeilijk”, vond Dezentjé. “Ik heb nog meer respect voor mbo’ers gekregen.” Politici konden dinsdag op het Plein hun kennis over het mbo bijspijkeren én hun kunde demonstreren in een aantal mini-vakwedstrijden op het gebied van zorg, elektro, etaleren en houttimmeren. Het evenement vond plaats in het kader van de 6-Daagse Beroepsonderwijs in samenwerking met Skills Netherlands en Stichting bbn. Mbo-studenten uit het hele land werkten mee aan het evenement. Enthousiaste Kamerleden twitterden onmiddellijk hun prestaties door: “Zojuist met enkele collega’s meegedaan aan beroepenwedstrijd op Plein voor Tweede Kamer. Wedstrijd gewonnen. Leve het beroepsonderwijs!”, aldus Arie Slob van de ChristenUnie.

Skills Netherlands presenteerde ook ‘Team Nederland’ bestaande uit 38 mbo-studenten, die ieder nationaal kampioen zijn in hun vak.

Zij zullen in december deelnemen aan EuroSkills 2010 in Lissabon.

Tekst: Karin Bojorge | Foto: Freddy Schinkel

11

FORUM #18/07.10.10

actueel

Hoe ondernemend is Rutte-Verhagen?

Het nieuwe kabinet wil het land teruggeven aan de hardwerkende Nederlander. De rem moet eraf, het negativisme eruit. Wat kunnen ondernemers van Rutte & co verwachten?

Tekst: Paul Scheer | Foto’s: Evert-Jan Daniels/hh

‘We stoppen met het rondpompen van subsidies’

Het kabinet van vvd en cda kiest voor gezonde overheidsfinanciën en een sterke economie, is de analyse van de werkgeversorganisaties. Bezuinigd wordt er vooral op overheids- en aanverwante diensten. De economie moet juist de ruimte krijgen om zich aan de crisis te ontworstelen. De belangrijkste maatregelen voor ondernemers op een rij.

economische zaken Het ministerie van Economische Zaken (ez) wordt samengevoegd met dat van Landbouw (lnv) tot het ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie (eli?). Al eerder was besloten dat ez volgend jaar zou intrekken bij lnv.

Een aantal subsidies, vooral de themagerichte innovatiesubsidies, worden versoberd of afgeschaft. Rutte: “We stoppen met het rondpompen van subsidies. Alleen subsidieadviseurs worden daar beter van.” De innovatiesubsidies die blijven bestaan, krijgen het karakter van een revolving fund: de overheid participeert in projecten en deelt in de opbrengst als die succesvol zijn.

Het geld dat met de geschrapte subsidies is gemoeid gaat niet verloren voor ondernemend Nederland. Het komt via fiscale maatregelen weer bij bedrijven terug. Daarbij wordt gedacht aan de vennootschapsbelasting en uitbreiding 12

FORUM #18/07.10.10

van de mogelijkheden van de Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (loonbelasting).

Het nieuwe ministerie krijgt de coördinatie van het innovatiebeleid. Innovatiemiddelen van andere ministeries, waaronder dat van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, worden overgeheveld naar ‘eli’. Het midden- en kleinbedrijf, inclusief zelfstandigen zonder personeel, krijgt meer kans bij aanbesteding van overheids­ opdrachten.

regeldruk De administratieve lasten en de regeldruk voor ondernemers moeten in 2012 met 10 procent (ten opzichte van 2010) zijn gedaald. Daarna dalen de lasten met 5 procent per jaar. De lastendruk van het Centraal Bureau voor de Statistiek die bedrijven treft, gaat “drastisch” omlaag.

Het bedrijfsleven kan straks voor al zijn overheidszaken terecht op één ‘Ondernemersplein’.

Vergunningen worden automatisch verstrekt als de reactietermijn is verstreken, met uitzondering van het vreemdelingenbeleid. Overheidsdiensten moeten facturen binnen dertig dagen betalen. Daarna volgt “in beginsel” een boete.

Bedrijven die zich netjes gedragen, kunnen vanaf volgend jaar rekenen op een ‘inspectie­ vakantie’.

13

FORUM #18/07.10.10

actueel

Reacties op het regeerakkoord Koninklijke Horeca Nederland

bovag

Bouwend Nederland

Koninklijke Horeca Nederland is blij met het intrekken van het rookverbod voor cafés tot 70 vierkante meter. “Het is fijn dat deze groep ondernemers de keuze krijgt om al dan niet een rookbeleid te voeren. De meerderheid van de horeca heeft geen probleem met het rookvrijbeleid, maar kleine ondernemers staan met de rug tegen de muur. Zij zijn vaak te klein om een aparte rookruimte in te richten”, zegt een woordvoerder.

De bovag stelt tevreden vast dat de lasten voor de automobilist niet omhoog gaan.

Ook is de brancheorganisatie voor bedrijven die zich met mobiliteit bezighouden te spreken over de 500 miljoen extra voor infrastructuur. “Onze kanttekening is wel dat dit niet genoeg is om het fileprobleem op te lossen. Daarvoor is toch een vorm van beprijzing nodig. De discussie daarover moet niet vier jaar lang op slot gaan”, zegt bovag-directeur Koos Burgman.

Het verhogen van de maximum snelheid op snelwegen naar 130 km vindt hij een “aardig cadeautje, maar belangrijker is dat het kabinet kiest voor een variabel maximum op verschillende momenten. Dat zal bijdragen aan de maatschappelijke acceptatie van het hanteren van maximum snelheden.”

Bouwend Nederland is blij met een besluit dat het kabinet níet neemt, namelijk de aanpak van de hypotheekrenteaftrek. De woningmarkt komt weer in beweging nu daarover duidelijkheid is, verwacht voorzitter Elco Brinkman. Ook maatregelen om de doorstroming op de huurmarkt te bevorderen, helpen daarbij. De extra investeringen in infrastructuur geven lucht aan het deel van de sector die zich daarmee bezighoudt. Brinkman noemt verder het inzetten op meer publiek­ private samenwerking, het permanent maken van de Crisis- en herstelwet, en de aanpak van de regeldruk als positieve punten.

energie

‘500 miljoen is niet genoeg om de files op te lossen’

De Europese energiedoelen (20 procent co2reductie en 14 procent duurzame energie in 2020) zijn leidend. Kernenergie is nodig om de co2reductie te realiseren en minder afhankelijk te worden van andere energiebronnen. Vergunningaanvragen voor de bouw van een kern­centrale die aan de vereisten voldoen, worden ingewilligd. co2 kan ondergronds worden opgeslagen, maar deze optie komt pas aan de orde als er een vergunning is verleend voor een nieuwe kerncentrale.

De Stimuleringsregeling Duurzame Energie wordt geleidelijk omgevormd tot een regeling die wordt gefinancierd door een opslag op de energierekening. Het wordt geen regeling met een open einde.

infrastructuur Er komt geen kilometerheffing. Voor investeringen in wegen en spoor wordt 500 miljoen euro extra uitgetrokken. De Crisis- en herstelwet, die het besluitvormingsproces rond infrastructurele werken moet versnellen, krijgt een permanent karakter.

onderwijs Het middelbaar beroepsonderwijs moet meer 14

FORUM #18/07.10.10

aansluiting zoeken bij de wensen op de arbeidsmarkt en geen opleidingen meer aanbieden die daar niet bij passen. Schooluitval wordt tegengegaan door meer onderwijsuren in te voeren in het eerste onderwijsjaar, en scholieren meer te begeleiden. Ook het hoger onderwijs moet meer werk maken van de begeleiding. De bekostiging van het beroepsonderwijs wordt mede afhankelijk van de tevredenheid van het bedrijfsleven over dat onderwijs. In de bachelorfase aan de universiteit blijft de studiebeurs gehandhaafd. In de masterfase wordt overgestapt op een sociaal leenstelstel.

zorg en sociale zaken De vrije prijsvorming in de ziekenhuiszorg wordt uitgebreid. Ziekenhuizen mogen onder voorwaarden winst uitkeren. Dat kan drie jaar na het moment van investeren door andere partijen. De positie van de raad van bestuur ten opzicht van de medisch specialisten wordt versterkt.

Aanbieders en verzekeraars in de zorg mogen niet fuseren. Volgens het kabinet kunnen zorgverzekeraars alleen scherp inkopen op kwaliteit, dienstverlening en prijs als zij zelf geen ziekenhuizen in bezit hebben.

De ww-uitkering en het ontslagrecht blijven

dik nicolai

column scheer

Ziel

fme-cwm fme-cwm-voorzitter Jan Kamminga is te spreken over de economische en bestuurlijke intenties van het kabinet.

Als voorbeeld noemt hij de uitbreiding van de wbso, maar tegelijkertijd heeft hij zorgen over het (financiële) voortbestaan van bepaalde innovatieprogramma’s.

“Ronduit teleurgesteld” is hij over de sociaal-economische hervormings­agenda.

Het ongemoeid laten van het ontslagrecht en de ww betekent dat de “broodnodige flexibilisering van de arbeidsmarkt onvoldoende tot stand komt.”

Een collega zag laatst in een Haagse boekhandel een man bij de kassa die wel wat van Jan Peter Balkenende weg had. Het kon hem natuurlijk niet zijn; een premier loopt niet zomaar het Binnenhof af om een boek te kopen. Maar in de buurt van die man bleken twee veiligheidsmensen te staan, en buiten stond er nog één.

Het was dus wel Balkenende. Hij kocht waarschijnlijk afscheids­ cadeautjes voor de laatste ministerraad, nu het er toch echt uitzag dat Rutte I er ging komen. Dat oogt heel attent van Balkenende, maar toch ook een beetje sneu. Want een premier behoort helemaal geen tijd te hebben voor het kopen van boeken; dat laat hij doen.

Balkenende had de laatste weken echter tijd genoeg, want met een beleidsarme begroting en het afhandelen van lopende zaken was hij snel klaar. Ook de aandacht van de media ging niet meer naar hem uit, maar naar de drie onderhandelaars die bezig waren met de toekomst, en niet met het verleden van Balkenende I tot en met IV. Dan loop je toch een beetje met je ziel onder je arm.

Maar hij speelde het politieke spel netjes mee. Na de formaliteiten van Prinsjesdag stapte hij op het vliegtuig naar New York, waar hij de Verenigde Naties mocht toespreken. Liever de anonimiteit van het buitenland dan al die meelijdende of ontwijkende blikken op de Prinsjesdagborrel in Nieuwspoort.

ongemoeid. Wel komt er één regeling voor de “onderkant van de arbeidsmarkt” in plaats van de Wajong, de bijstand en de sociale werkvoorziening. Het is de bedoeling dat gemeenten dan meer mensen kunnen laten participeren en dat budgetten gerichter en effectiever kunnen worden ingezet. Voorlopig blijven de drie afzonderlijke regelingen bestaan, maar de voorwaarden daarin worden wel verscherpt.

Het kabinet wil met de werkgeversorganisaties en de vakbonden een Sociaal Akkoord sluiten over maatregelen om uit de crisis op de arbeidsmarkt te komen. Het pensioenakkoord van de sociale partners wordt overgenomen in de zin dat de aow-leeftijd naar 66 jaar gaat. Op termijn moet de aow-leeftijd worden gekoppeld aan de levensverwachting.

Cao’s worden alleen nog maar algemeen verbindend verklaard als er afspraken in staan over leeftijdsbewust personeelsbeleid en duurzame inzetbaarheid. De levensloopregeling en het spaarloon gaan op in een ‘vitaliteitsregeling’, die kan worden gebruikt voor zorgtaken, scholing, een eigen bedrijf, demotie of deeltijdpensioen. De ouderbijdrage aan kinderopvang gaat omhoog. Volgens het kabinet is een correctie nodig op de “onstuimige” groei van de overheidsbijdrage.  15

In New York liet hij nog even van zich horen. De Verenigde Naties moesten zich niet de kaas van het brood laten eten door de G20, zei hij. Toch opmerkelijk, aangezien Nederland de laatste keren mocht aanschuiven bij de G20. En daar had Balkenende zich juist hard voor gemaakt bij zijn buitenlandse vrienden.

Nederland is niet uitgenodigd voor de volgende G20-top in ZuidKorea. Is dat de straf voor zijn speech, of was die juist ingegeven door het uitblijven van een uitnodiging? Spanje, dat eerder samen met Nederland mocht bijschuiven, is wel weer uitgenodigd. Dat werd in El Pais gevierd alsof de finale van de wk was gewonnen.

‘Nederland gedegradeerd’, schreef de Spaanse krant.

Zo blijft Balkenende weinig bespaard. Eén troost: het zit er bijna op. Dan kun je maar het beste met de stille trom vertrekken, en wachten tot de geschiedenis je op waarde schat.

Paul Scheer

FORUM #18/07.10.10

& zwager

naam activiteit gestart vestigingsplaats medewerkers eigenaren

16

FORUM #18/07.10.10

Het Witte Huis Grand cafĂŠ, restaurant, businesscenter 2009 Pijnacker 20 Dimitri Stein (39), links op de foto en Erwin Arends (40)

‘We wilden al jaren voor ons zelf beginnen’ Ze kenden elkaar als zwagers en vrienden. Na jarenlang afzonderlijk gedroomd te hebben over een eigen zaak gingen ze een jaar geleden samen van start in de horeca.

“Natuurlijk leer je elkaar dan beter kennen.”

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Jeroen Poortvliet en Wendy Stein-Arends

Erwin Arends (40)

Dimitri Stein (39)

“Mijn zwager is een echte horecaman. Hij heeft ruim twintig jaar ervaring en is op en top een gastheer. Hij kan zijn gasten lezen. Als mensen binnenkomen, weet hij meteen hoe hij ze moet benaderen. Hij creëert de juiste sfeer en ook mensen die aanvankelijk gereserveerd zijn, weet hij een goede avond te bezorgen.”

“Zelf kan ik ook goed met mensen omgaan, maar ik vind het leuker om meer op de achtergrond bezig te zijn. Ik kwam wel vaak in de horeca, maar had er zelf nooit gewerkt. De laatste tien jaar was ik bij een autoimporteur verantwoordelijk voor de aftersales. Ik heb er ook wel eens over gedacht om een eigen dealerbedrijf te beginnen, maar dat kwam er nooit van. Blijkbaar ligt daar toch mijn passie niet.”

“We kennen elkaar ruim vijftien jaar. Hij is getrouwd met mijn jongere zus die op haar beurt weer de beste vriendin is van mijn vrouw.

We zijn niet alleen zwagers maar ook vrienden. Voordat we hiermee begonnen, zagen we elkaar ook vaak. We gingen samen uit eten, samen op vakantie.”

“Tijdens zo ‘n etentje in de zomer van 2008 zaten we weer wat te filosoferen over het beginnen van een eigen zaak. Tot in de vroege uurtjes hebben we luchtkastelen gebouwd. Daarna zijn we er serieus mee verder gegaan: een businessplan geschreven, naar de bank en op zoek naar een goede locatie. We wilden niet zomaar een kroeg op de hoek, maar een mooie zaak op een A-locatie. Het moest wel een groot project worden met niet alleen een restaurant, maar ook zalen. Dat leek ons allebei een goed concept en dat werkt ook. Als het in het restaurant wat rustiger is, heb je altijd wel weer een volle zaal boven.”

“Natuurlijk leer je elkaar beter kennen als je samen een bedrijf begint.

Mijn zwager is heel erg een doener en af en toe is hij wat impulsief. De ene keer is dat een voordeel, de andere keer niet. Daar heb ik hem in het begin wel op aangesproken. Als mensen langs kwamen voor een offerte sprak hij soms meteen wat af voordat hij er met mij over had gesproken. Dat vond ik niet handig: je moet toch zo veel mogelijk een lijn trekken.”

“Het zal er zeker mee te maken hebben dat we allebei tegen de veertig aan liepen. Iedereen die in de horeca werkt, heeft volgens mij de ambitie om ooit eens voor zichzelf te beginnen. Maar zodra je ouder wordt, denk je: wanneer ga je je droom nu eens echt najagen? Ik heb er ook wel eens over gedacht om samen met mijn vrouw een eigen zaak te beginnen, maar dat kwam er niet van.”

“Er was niemand die ons vroeg of we dat wel moesten doen, als ­zwagers samen een zaak beginnen. Ik ben een echte familieman, vertrouwen vind ik erg belangrijk. Ik moet er van op aankunnen dat Erwin zijn afdeling goed runt en dat doe ik ook. We kennen elkaar natuurlijk al heel lang. Met onze kennis en ervaring vullen we elkaar aan. Ik ken zat ‘horecaffers’ die samen iets begonnen zijn dat vervolgens misliep omdat ze te weinig verstand hadden van financiën of de marketing achterwege lieten.”

“Ik ben de horeca ingegaan toen ik vijftien was, als jongetje in de bediening in een Grieks restaurant. Mijn moeder is Griekse, maar thuis spraken we nooit Grieks. Ik deed het vooral om de taal te leren. Tegen de eigenaar zei ik dat ik daar wel wilde werken, maar dat hij dan alleen Grieks met me moest praten. Zo is het begonnen. Daarna heb ik nooit meer ergens anders gewerkt. De laatste 17 jaar was ik bedrijfsleider in verschillende zaken.”

“We zijn twee kapiteins op het zelfde schip, maar we zitten wel allebei op een ander dek. Ik doe de operationele zaken, hij de financiën. We overleggen veel en hebben de afspraak dat we ieder ongeveer tweevijfde deel van elkaars werk moeten kunnen overnemen. Ik leer ook van Erwin. Toen ik nog bedrijfsleider was, deed ik bijvoorbeeld helemaal niks aan facturering. Dat ging allemaal via het hoofdkantoor. Hij heeft ook het grootste deel van het bedrijfsplan gemaakt. Offertes maken voor partijen doet hij ook heel gedetailleerd. Bepaalde vaktechnieken heeft hij nog niet onder de knie: inserveren van gerechten, decanteren van de wijn. Maar je kunt natuurlijk niet verwachten dat iemand binnen een jaar alles beheerst waarvoor de ander 25 jaar de tijd heeft gehad.” 

17

FORUM #18/07.10.10

rubrieksnaam

Antwerpen +

18

FORUM #18/07.10.10

Rotterdam = ?

De havens van Rotterdam en Antwerpen zijn nog steeds elkaars grootste concurrent.

Ieder voor zich willen ze graag een graantje meepikken van de groeiende wereldhandel.

Wordt het niet eens tijd de handen ineen te slaan?

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Ton Koene/anp

Ongemerkt een haven binnenlopen met een ultra large container ­carrier, geschikt om meer dan tienduizend containers in één keer te vervoeren, is onmogelijk. Oók in Rotterdam. Al helemaal als je de honderdste van dit ‘formaat van de toekomst’ bent. De bemanning van de Evelyn Maersk hield er een paar weken geleden een feestelijke ontvangst aan over.

Hans Smits, directeur van het havenbedrijf, is er trots op. “De haven van Rotterdam is uitstekend geschikt voor dit formaat schepen.” Om er direct aan toe te voegen dat het met de haven weer de goede kant op gaat. Want na een dip in de overslag van containers tijdens de crisis, herstelt dit marktsegment zich verrassend snel. In de eerste helft van 2010 werd bijna 18 procent meer containers overgeslagen dan in de eerste helft van het jaar ervoor.

19

FORUM #18/07.10.10

achtergrond

opvallend De geluiden over de kansen van een samenwerking waren het afgelopen jaar nogal uiteenlopend. Toen de Rotterdamse havenbaas Hans Smits er vlak voor de jaarwisseling naar werd gevraagd, klonk hij ronduit pessimistisch. “We zijn zo vaak afgewezen, dat ik het somber inzie.” Maar niets is veranderlijker dan een mens. “De emotie is nu aan het wegebben”, waren zijn optimistische woorden in nrc ­Handelsblad, nog geen maand later. Hij liet toen weten dat hij en zijn ­Antwerpse collega-havenbestuurder Eddy Bruyninckx er naar streven om hun bedrijven nauwer te laten samenwerken.

Over de reden voor het ‘plotselinge’ optimisme liet Smits zich niet uit, maar ongetwijfeld heeft het te maken met de ontwikkelingen in het dossier-Westerschelde. Half januari verwierp de Raad van State de bezwaren van de Nederlandse overheid tegen het uitdiepen van de Westerschelde. Door de stellingname van het hoogste rechtscollege komt de toegankelijkheid van de Antwerpse haven voor de grootste

maat zeeschepen ineens een stuk dichterbij. En dat is een factor van belang in de ‘eeuwige’ concurrentiestrijd met Rotterdam.

Gaat de samenwerking tussen de havens er nu dan wel van komen?

Het zou opvallend zijn. Want de sentimenten over de onderlinge concurrentie zijn behoorlijk diepgeworteld, en niet alleen vanwege het dossier-Westerschelde. Wederzijdse toenaderingspogingen konden traditioneel op weinig enthousiasme rekenen van de collega’s aan de andere kant van de grens. Niet alleen de havenautoriteiten waren weinig toeschietelijk. Ook de nationale overheden leken lange tijd niet of nauwelijks bereid water bij de wijn te doen. Bang als zij waren de mondiale positie van ‘hun’ haven te grabbel te gooien.

Die concurrentiedrang is er nog steeds. “Maar de wereld is de laatste vijftien jaar wel veranderd”, stelt Michiel Nijdam, transporteconoom verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). De tijd lijkt rijp voor een vernieuwing van de relaties.

denkfout De havens hebben in het verleden een klassieke denkfout gemaakt, beoordeelt Alex Van Breedam, hoogleraar aan de Antwerp Management School, hun jarenlange fixatie op ‘de eigen waar’. “De havens hebben niet altijd even goed begrepen dat ze deel uitmaken van een supply chain. Dat blijkt er alleen al uit dat ze zichzelf jarenlang ­hebben geprofileerd zonder er voldoende rekening mee te houden dat het de verladers zijn die bepalen waar de goederenstromen naar toe gaan.”

Rotterdam is nog steeds haven nummer 1 in Europa …

… en komt wereldwijd nog in de top-5 voor …

1 Rotterdam, Nederland

1 Shanghai, China

2 Antwerpen, België

2 ningbo & Zhoushan, China

3 Novorossiysk, Rusland

3 singapore, Singapore

4 Hamburg, Duitsland

4 Rotterdam, Nederland

5 Amsterdam, Nederland

5 tianjin, China

6 Marseille, Frankrijk

6 guangzhou, China

7 Primorsk, Rusland

( ... )

8 Le Havre, Frankrijk

16 antwerpen, België

9 Algeciras, Spanje 10 Bremen, Duitsland Top-10 havens in bruto gewicht x 1 miljoen metrische tonnen

20

FORUM #18/07.10.10

Top-5 havens in bruto gewicht x 1 miljoen metrische tonnen

bron: havenbedrijf rotterdam, haven in cijfers

Optimistische geluiden. Ze duiden er op dat Rotterdam een stevig graantje meepikt van de zich voorzichtig herstellende wereldhandel.

Dat opent perspectieven voor het moment dat het herstel écht doorzet en de wereldhandel – met name door de economische groei in Azië – flink toeneemt. Gokt Rotterdam er op dat het de uitdaging van verdere groei van de wereldhandel alleen aankan, of is de tijd rijp voor een krachtenbundeling met de collega’s uit Antwerpen?

vertrouwen Samenwerking lijkt dus voor de hand liggend. Maar voor zover er al over wordt gepraat, filosoferen de havenautoriteiten nu nog vooral over projecten op bescheiden schaal. Logisch, vindt Nijdam. “In dit stadium wordt samenwerking toch vooral gezocht op niet-concurrentiegevoelige terreinen.” Hij noemt gezamenlijke opleiding van mede­werkers als een mogelijkheid. “Zoiets kun je zien als een eerste

noodzakelijke stap om tot elkaar te komen. Je moet elkaar beter leren kennen, vertrouwen opbouwen.” En misschien zit er een gezamenlijke promotie van de havens in bijvoorbeeld China in. Of een gezamenlijk optrekken in de lobby voor achterlandverbindingen. Bijvoorbeeld voor een goederenspoorlijn door Brabant.

Maar er is alle reden voor een verdergaande vorm van krachten­ bundeling. Daarmee kunnen de havens elkaar écht versterken en zo hun concurrentiepositie in de Hamburg-Le Havre-range veilig­stellen of verstevigen. Samenwerking biedt bijvoorbeeld uitkomst waar het gaat om de verbindingen met het achterland. Want die vormen ­volgens Nijdam en Van Breedam de achilleshiel van beide havens.

Van Breedam noemt de ‘hardnekkig’ eenzijdige fixatie van de havens op de zeekant als belangrijke oorzaak. “De havens in de Rijn-Scheldedelta hebben de afgelopen jaren vooral geïnvesteerd in stukken kade en in containerterminals. Daardoor hebben ze aan de zeekant heel veel capaciteit gecreëerd. Maar wat ze niet voor ogen hebben gehouden, is dat de toegang tot die capaciteit steeds slechter is geworden.”

Mede dankzij Nederlands protest tegen de dreigende aantasting van het Limburgse natuurgebied De Meinweg ontbeert Antwerpen nog steeds z’n lang gewenste IJzeren Rijn. En de high tech Betuweroute verwordt na de Nederlands-Duitse grens tot een ‘boemeltje’, omdat het spoor bij onze oosterburen – ondanks alle mooie toezeggingen uit het verleden – nog steeds niet is aangepast (een situatie waarin voor­ lopig geen verandering komt).

bron: havenbedrijf rotterdam, haven in cijfers

Die nadrukkelijke concentratie op de eigen kracht, staat ook haaks op een andere ontwikkeling. Verladers zijn de Rijn-Scheldedelta steeds meer gaan zien als één invoerpunt voor Europa, stelt­ Nijdam. “Veel lading bestemd voor het Europese vasteland is afkomstig uit het Verre Oosten. En dan maakt die tachtig kilometer tussen beide havens het verschil niet meer.” Door beide havens als optie voor hun goederenstromen open te houden, voorkomen ze tegelijkertijd dat ze worden geconfronteerd met een haven met een machtspositie.”

Die verwevenheid tussen beide havens heeft ook een positief effect op het achterland pal daarachter. Het gebied tussen Rotterdam en Antwerpen is een heel aantrekkelijke vestigingslocatie, stelt Nijdam. “Je ziet die ontwikkeling in West-Brabant. Daar hebben zich de afgelopen jaren veel bedrijven in productie en logistiek gevestigd. En als de hele Rijn-Scheldedelta een betere plek is voor logistiek, is dat goed voor Rotterdam, maar ook voor Antwerpen.”

… maar er is stevige concurrentie in de Hamburg-Le Havre-range

Hamburg Bremen Amsterdam Rotterdam antwerpen Le Havre 0

50

■ 2008 ■ 2009

21

100

150

200

250

300

350

400

450

Overslag uitgedrukt in bruto gewicht x 1 miljoen metrische tonnen

FORUM #18/07.10.10

achtergrond

Ook de toegang per wegtransport wordt er niet beter op. “Stilletjes aan beginnen de havens vast te lopen”, stelt Van Breedam. “En een slechtere toegang leidt er onherroepelijk toe dat de kosten van goederenstromen via die havens sterk oplopen. Dáár zou wat aan moeten gebeuren.”

brug te ver

als vanzelf Maar voorzichtigheid troef lijkt nu nog het credo van de haven­ bestuurders. Van Breedam vindt dat ook wel weer verklaarbaar.

“Op dit moment verliezen Rotterdam en Antwerpen nog hoofdzakelijk stromen aan elkaar. Zolang dat zo blijft, moedigt dat de havens niet aan om het proces van samenwerking te versnellen.” Maar als de transportgroei doorgaat op het niveau van de afgelopen tien jaar, ­ontstaat de noodzaak tot verdergaande samenwerking vanzelf wel”, verwacht Nijdam. 

dirk visbach/anp

Nijdam, filosoferend over verbetering van de achterlandverbindingen: “Ik kan me best voorstellen dat de haven van Antwerpen een directe railaansluiting zou willen hebben op de Betuweroute. Zoals ook zoveel binnenvaart vanuit Antwerpen uiteindelijk op de Waal terechtkomt.” Van Breedam ziet wel wat in de inrichting van een gemeenschappelijk transferium in het gebied tussen beide havens.

“Zo’n overslagpunt biedt je de mogelijkheid om goederenstromen samen te voegen en via spoor of water van en naar de ene of de andere haven te vervoeren.”

Maar zo’n fysieke samenwerking vraagt veel van de betrokkenen. “Als de bestuurders van de Rotterdamse en Antwerpse havens besluiten ge­za­menlijk een terminal te ontwikkelen om de aan- en afvoer van containers te vergemakkelijken, krijg je te maken met eigendoms­ verhoudingen, voorrangskwesties. Dan wordt het ineens een stuk ingewikkelder.”

Het verdelen van vrachtstromen alsof het gaat om één havengebied, is volgens Nijdam en Van Breedam in elk geval een brug te ver. Nijdam

noemt als voorbeeld het concentreren van de afhandeling van con­ tainerstromen in Rotterdam. “Dat is niet realistisch, want dan zou Antwerpen in een keer zijn positie in die markt wegdoen.”

Maar zelfs een optimalisering van de ladingstromen tussen de havens zal al lastig worden, verwacht Van Breedam. Terwijl daar volgens hem al veel winst mee is te behalen. “Er is nu nog sprake van een onbalans.

Die heeft vooral te maken met de volgorde waarin de havens worden aangedaan. “Rotterdam is voor veel rederijen de eerste haven die wordt aangedaan (en van waaruit de verdere Europese distributie plaatsvindt; red.). Dit brengt met zich mee dat er meer import dan export is; doordat veel goederen vanuit het Ruhrgebied via Antwerpen de wereld worden ingestuurd, is er daar juist meer export. Het zou voor beide havens veel opleveren als het ‘onevenwicht’ zou worden gestabiliseerd.”

22

FORUM #18/07.10.10

podium vijf vragen aan

ineke dezentjé Ondernemers en burgers worden straks beter beschermd tegen de Belastingdienst. Vorige week dinsdag ging de Tweede Kamer akkoord met een initiatiefwet van de parlementariërs Ineke Dezentjé Hamming (vvd) en Ed Groot (PvdA) die dat gaat regelen. “De Belastingdienst is soms een rupsje nooitgenoeg.”

Tekst: Jan Buevink | Foto: Jeroen Poortvliet

‘Belastingdienst gaat soms te ver’ Wat regelt uw wet nou precies?

“Als de Belastingdienst mensen vraagt om informatie, is het nu nog zo dat ze daar eigenlijk altijd aan dat verzoek moeten voldoen, ook als het onredelijk is. Bij weigering heeft de fiscus namelijk de mogelijkheid om de bewijslast om te keren. Dan kan hij gewoon een hoge aanslag opleggen en is het vervolgens aan een ondernemer of burger om aan te tonen dat die niet klopt. Tegen een informatieverzoek kun je niet in beroep gaan en dat is een duidelijk tekort in de ­rechts­­bescherming. Dat gaat binnenkort dus ­veranderen.”

Waarom is dat zo belangrijk?

“De Belastingdienst is soms een rupsje nooitgenoeg. Er zijn extreme voorbeelden bekend van informatieverzoeken. Zo moest een ondernemer al zijn e-mailverkeer van de afgelopen vijf jaar laten zien, ook de privémails. Een bedrijf dat een dochteronderneming in Frankrijk had, kreeg opdracht om alle onderlinge correspondentie vertaald en wel aan te leveren. Vervelend is het natuurlijk ook wanneer de Belastingdienst vraagt om aanlevering in een voor jou afwijkend computerprogramma, maar dat gebeurt ook.”

23

Hoe gaat dat veranderen?

“Er komt meer gelijkwaardigheid tussen Belastingdienst en belastingplichtige. Equality of arms, noemen we dat. Als een ondernemer een informatievraag te ver vindt gaan, kan hij zeggen dat hij die niet wil beantwoorden, zonder dat de fiscus automatisch kan dreigen met een bewijslastomkering. De Belastingdienst moet zich eerst afvragen of hij die informatie echt cruciaal vindt. Als hij dat vindt, kan hij van zo’n informatieverzoek een beschikking maken waarmee een belastingplichtige vervolgens naar de rechter kan.

Die kijkt of er sprake is van evenredigheid: gaat het om een terechte vraag of wordt de belastingplichtige overvraagd?”

Wanneer gaan ondernemers dat merken?

“Dit wetsvoorstel moet nu naar de Eerste Kamer waar wij het in het najaar gaan verdedigen. Ik verwacht niet dat dat problemen zal opleveren; in de Tweede Kamer stemde alleen de sp-fractie tegen. Medio volgend jaar kan de wet dan van kracht worden.”

U bent hier al sinds 2006 mee bezig.

Waarom duurt het zo lang?

“Vier jaar geleden heb ik mijn eerste voorstel FORUM #18/07.10.10

ingediend waarbij je tegen elke vraag van de Belastingdienst in beroep kon gaan. De Belastingdienst verwachtte toen enorme toestanden met megaveel procedures. Zelf was ik daar nooit zo bang voor omdat ondernemers wel wat anders te doen hebben dan procederen. Vervolgens schreef de staatssecretaris van Financiën de Kamer dat hij dit wetsvoorstel ontraadde. Toen kon ik twee dingen doen. Mijn voorstel alsnog nog in stemming brengen: dan had ik mijn punt gemaakt, maar zou het waarschijnlijk geen meerderheid halen. In plaats daarvan heb ik gekeken waar de bezwaren lagen en of er mogelijkheden waren die weg te nemen. Daar is dus dit compromis uitgekomen dat eigenlijk nog eenvoudiger is dan het voorstel dat er aanvankelijk lag. Dat kostte natuurlijk wel allemaal extra tijd waarop je als Kamerlid natuurlijk helemaal niet zit te wachten. Als een minister een nieuwe wet maakt, heeft hij op zijn ministerie hele staven die voor hem aan het werk zijn. Hier moet je alles doen met een enkele medewerker. Dit is dus niet iets dat je al te vaak moet doen.”  www.vno-ncw.nl, dossier Belastingszaken

podium belrondje

Blij met het kabinet Rutte-Verhagen?

Na maanden onderhandelen, is er eindelijk een kabinet. Het regeerakkoord van het minderheidskabinet van vvd en cda, met gedoogsteun van de pvv, werd vorige week gepresenteerd. Wat vinden ondernemers van de plannen?

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: fmax

Harry Meens | Alfa Bier | Schinnen

‘Chapeau’ “Van mij mag er wel een flesje bier open voor dit kabinet.

Want ik denk dat we blij mogen zijn met Rutte I. Rutte en Verhagen, maar ook Wilders, stralen echt uit dat ze er iets van willen maken. Ze zorgen voor een nieuw elan.”

“Natuurlijk zullen we allemaal iets moeten inleveren. Dat is duidelijk. Maar als we allemaal de schouders eronder zetten, staat ons land er over vier jaar wel sterker voor. Dit kabinet gaat ons uit de crisis trekken.”

“Eindelijk wordt ook man en paard genoemd. Dat vind ik heel belangrijk. Of het nou gaat om immigratie, criminaliteit of de ambtenarij. Benoem de problemen en ga dan om tafel zitten om ze op te lossen. Dat zullen we toch samen moeten doen, vind ik.”

“Ze durven ook in eigen vlees te snijden, zelf het goede voor­ beeld te geven. We kunnen best toe met minder Kamerleden, ministers en ambtenaren staat in het regeerakkoord. Chapeau, zo moet het dus. Dit kabinet is echt goed voor de hardwerkende Nederlander.”

Abdellatif Harchaoui | mio Partners | Utrecht

‘Grote zorgen’ “Als ik alleen als ondernemer spreek, zijn de kabinetsplannen voor het Nederlandse vestigingsklimaat misschien wel goed te noemen. Maar ik ben niet alleen ondernemer: ik ben ook mens, vader, inwoner van Nederland met een dubbele nationaliteit. Ik vraag me echt af in wat voor wereld wijzelf en onze kinderen straks terecht gaan komen.”

“Tijdens een bestuursvergadering van de Marokkaanse ondernemersvereniging, amman, heb ik vorige week de formatie aan

Adriaan Korthuis | Climate Focus | Amsterdam

‘Gebrek aan visie’ “Het nieuwe kabinet heeft een stuitend gebrek aan visie op en ambitie voor de toekomst van ons land. Alleen op het gebied van criminaliteit, immigratie en integratie worden problemen benoemd en aangepakt. In die zin is de toon echt veranderd.”

“Maar op alle andere grote uitdagingen waar Nederland voor staat, geeft het regeerakkoord geen antwoord. Zo geeft het kabinet niet thuis op het gebied van duurzaam-

24

de orde gesteld. Ik kan u verzekeren dat er veel zorgen zijn over het nieuwe kabinet. Dat er een gevoel leeft: ‘als de zaken er zo voor staan, dan houden we de eer aan onszelf en pakken we onze koffers’. We leveren als allochtone ondernemers toch ook een bijdrage aan de Nederlandse economie? Aan de welvaart, de werkgelegenheid. Hierover wordt geen woord gerept. Waarom moeten we dan zo in een hoekje gedrukt worden omdat we toevallig uit een ander land komen en moslim zijn? Waar doen we het dan allemaal voor?”

“Een tweedeling in Nederland, dat moeten we toch niet willen.”

heid en klimaat­verandering. Er is totaal geen visie op hoe we Nederland duurzamer kunnen maken. Het is positief dat de deur wordt opengezet voor kernenergie en dat wordt ingezet op energiebesparing. Alleen dat is niet voldoende.”

“Wat me verder verbaast is dat de hypotheekrenteaftrek, het pensioen en het ontslagrecht totaal onaangetast blijven.

Terwijl juist op deze terreinen hervormingen noodzakelijk zijn. In mijn ogen betekent het dat de babyboomers de zaakjes voor zichzelf goed geregeld hebben en de rekening doorschuiven naar de 45-minners in onze samenleving. Dat had ik toch van Rutte niet verwacht.”

FORUM #18/07.10.10

podium uitspraken

“Wij zijn in deze formatie de stabiele factor.” pvv-voorman Geert Wilders, De Telegraaf van 22 september

“Er is niets ergers dan een leider met moed, maar zonder verstand.”

Managementgoeroe Fons Trompenaars, Management Team van 24 september

“Ben in de Ridderzaal voor Prinsjesdag. Voer voor 1 dag een kopvoddentax in en het gat in de begroting is dicht.” sp-Kamerlid Harry van Bommel, anp van 21 september

“Hoe staan we ervoor? Beter dan slecht, minder dan goed en veel minder dan goed genoeg.’’

Demissionair minister van Financiën Jan Kees de Jager, anp van 21 september

“De schoorsteen rookt bij links op de pof.”

Ondernemer en tv-presentator Harry Mens, ad van 30 september

“Rechts, dat is toch de voc-mentaliteit, de bollenvelden.

Maar die tijd komt nooit meer terug.”

Econoom Sweder van Wijnbergen, ad van 30 september

“Talent heeft geen paspoort en ook geen geslacht.”

Ben Verwaayen, ceo van Alcatel-Lucent, Management Team van 24 september

“Economen zijn, ecologisch gezien, analfabeet.”

De Britse wiskundige, filosoof en natuurkundige Tim Jackson, nrc Handelsblad van 28 september

“Normaal gesproken zijn cda-congressen een soort familiefeestjes. Maar deze keer zullen er familievetes uitgevochten worden.” cda-oudgediende Jan Schinkelshoek, Het Financieele Dagblad van 30 september

“Reclame is liegen.”

Reclameman Kees Klomp, hp/De Tijd van 1 oktober 25

FORUM #18/07.10.10

actueel

even vangen ‌

26

FORUM #18/07.10.10

Zo’n vijf jaar geleden leek de reclamebelasting een aflopende zaak. Maar anno 2010 blijkt dat steeds meer gemeenten ’m hebben (her)ontdekt. Melkkoe op herhaling?

Tekst: Frank den Hoed | Foto: Co de Kruijf/hh

Een relikwie. Zo werd de reclamebelasting afgedaan in het grote Forum-onderzoek naar gemeentelijke lasten (januari 2006). Slechts in een enkele gemeente zou nog zo’n belasting worden geheven. Een uitstervende soort dus. Zo leek het althans. Want steeds meer gemeenten herontdekken de reclamebelasting. Het geld moet in deze tijden van steeds verder teruglopende uitkeringen van rijkswege toch ergens vandaan komen, nietwaar?

Een nieuwe melkkoe voor gemeenten, zo betitelde de Raad Nederlandse Detailhandel (rnd) de reclamebelasting vorig jaar zomer al. De organisatie constateerde dat het aantal gemeenten dat een reclamebelasting invoert, in een jaar tijd met zo’n 80 procent was gestegen tot ongeveer 50 gemeenten. “Je ziet dat gemeenten hun begroting proberen te schonen van zaken die normaal gesproken worden bekostigd uit de opbrengsten van algemene lokale belastingen, zoals het onderhoud van een stadscentrum. Maar dáár is reclamebelasting niet voor bedoeld”, stelt Mariska van der Helm, projectmedewerker bij de rnd. Van der Helm coördineert bij de organisatie de juridische procedures tegen gemeenten, inmiddels al zo’n 45. “Aan deze vorm van belastingheffing moet zo snel mogelijk een einde komen” Veel gemeenten laten zich tot de invoering van een reclamebelasting verleiden door winkeliersverenigingen die het zat zijn om te moeten opdraaien voor de kosten van wat zij betitelen als free riders. Vaak zonder dat een meerderheid van de ondernemers zich ervoor uitspreekt, wordt hen een belasting door de strot geduwd met het stempeltje ‘reclame­ belasting’. Waarbij in veel gevallen gemakshalve een ‘simpel’ eenheidstarief wordt vastgesteld dat voor een hele groep geldt, in plaats 27

van een tarief op basis van de afmetingen ­ an de reclame-uiting. Herman Bessels, v ­directeur-eigenaar van Bessels Architecten en Ingenieurs, kan zich daar mateloos over opwinden. “Ik ken een mevrouw die een klein antiekzaakje heeft. Nou, zij betaalt dus evenveel als de lokale Albert Heijn en Rabobank.”

Bessels bouwde zelf uit pure nijd het naambord bij zijn bedrijf om tot protestbord. “In Twello werd bedacht dat alle bedrijven binnen een bepaald gebied rond het centrum reclamebelasting moeten betalen. Om dingen te financieren die horen op het bordje van de winkeliersvereniging. Ze hebben een tekort op de exploitatie van de parkeergarage en dat moet op die manier worden weggewerkt. Terwijl wij voldoende parkeerplek hebben en nooit gebruik maken van die parkeergarage.”

betalen Ook bij gemeenten die reclamebelasting heffen op de manier zoals ie ooit bedoeld was, algemeen en voor iedereen op dezelfde grondslag, gaat veel mis. Opvallend is de willekeur waarmee veel ondernemers worden geconfronteerd. En zeker ook de excessieve manier waarop ze soms worden aangepakt. Zoals Paul Welzenbagh van juwelierszaak Nusselein in Amsterdam ondervond. Zijn zaak was vanwege wegwerkzaamheden van vorig jaar augustus tot juni dit jaar slecht bereikbaar.

Toen de kruising bij hem voor de deur helemaal dicht ging, besloot hij actie te onder­ nemen. Hij hing een paar spandoeken met ­‘ Nusselein bereikbaar’ op de hekken van de bouwput en plaatste een paar verwijzingsbordjes. Pech voor hem dat uitgerekend op dat moment een ambtenaar van de Dienst Gemeentebelastingen langskwam. Kreeg hij een krabbeltje in de bus waarin stond dat hij FORUM #18/07.10.10

vanwege zijn reclame-uitingen een aanslag reclamebelasting zou krijgen.

Woedend was Welzenbagh. “Ik heb de baas van die ambtenaar gebeld en ‘m gevraagd of hij niet goed bij zijn hoofd was. Ik ben onbereikbaar, heb omzetverlies, hopen zand voor mijn deur, ik zet een bordje neer en jij stuurt me als mes in de rug een rekening. Man, doe normaal. Verscheur dat bonnetje, over een paar weken is alles weer weg.” Maar helaas voor hem, de aanslag kwam toch.

Keurig gespecificeerd. “M’n lichtbak stond er op, klokje, temperatuurmeter, luifel, vlaggetjes en plantenbakkie. En…twee extra dingetjes: spandoeken Nusselein en bewegwijzeringsbordjes. Dus toch!” Nijdig als hij was besloot hij de aanslag niet te betalen. “Nadat ik een kopietje van het bezwaarschrift naar het dagelijks bestuur van het stadsdeel had gestuurd, kwam in de lokale pers al gelijk een reactie van de verantwoordelijk wethouder: ‘Als die juwelier bordjes plaatst, moet ie daar voor betalen. Klaar!’ Nou dan sta je lekker open voor discussie, maar niet heus.”

Vorige week stond een ploeg van de vara Ombudsman bij Welzenbagh op de stoep om televisie­opnamen te maken over het verhaal.

“Wat ik verder nog verwacht? Dat iedereen zich achter elkaar gaat verschuilen en dat ik gewoon moet betalen. Want als ondernemer trek je altijd aan het kortste eind.”  www.vno-ncw.nl, dossier Lokale lasten De uitzending van vara’s Ombudsman waarin juwelier Paul Welzenbagh zijn verhaal doet, is 8 oktober op televisie te zien

podium

de tegenspraak van johan marrink (zzp-nederland)

‘Schaf die var maar af’ Grijs en nietszeggend noemt Johan Marrink het ser-advies over zzp’ers. De directeur van zzp-Nederland is flink teleurgesteld. “Met onze inbreng is weinig gedaan.”

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Jaap Schaaf/Hoge Noorden

Zzp’ers zijn volwaardige ondernemers en geen zielepieten die ergens aan de rand van de Nederlandse economie een marginaal bestaan leiden. vno-ncw vond dat al lang, en inmiddels wordt die opvatting gedeeld door de hele Sociaal-Economische Raad. Dat blijkt uit een advies dat vorige week verscheen.

Een jaar geleden stuurde minister Donner van Sociale Zaken de ser een lange lijst met vragen over de gevolgen van de sterk groeiende groep zzp’ers voor de sociale zekerheid en het belastingstelsel. Grote stelselwijzigingen zijn niet nodig, zo adviseert de ser nu, wel aanpas28

FORUM #18/07.10.10

singen op onderdelen als het gaat om onderwijs, arbeidsongeschiktheid en pensioenregelingen. Korte metten maakt de ser ook met de vaak onduidelijke positie van zzp’ers die door de ene instantie wel als zelfstandig ondernemer gezien worden en door de ander niet: zzp’ers zijn volwaardige ondernemers.

Daar zou u blij mee moeten zijn. U komt met een zuur en zeurderig persbericht waarin u het rapport neersabelt als grijs en nietszeggend.

“Ik vind het niet zuur en zeurderig. We zeggen ook wel iets positiefs.

We zijn blij dat zzp’ers nu als ondernemer worden gezien, dat er nu duidelijkheid is over wie precies een zzp’er is. Daarnaast zijn er zaken waarvan de ser zegt dat ze best in orde zijn maar waarover wij on­tevreden zijn. Begin dit jaar hebben we een gesprek gehad met de commissie die dit advies gemaakt heeft. Met onze inbreng is maar heel weinig gedaan. Zoals de var (Verklaring Arbeidsrelatie; red.) bijvoorbeeld. De ser concludeert dat die prima voldoet en strenger gecontroleerd moet worden. Wij willen dat die wordt afgeschaft. Dat is echt een heikel punt voor ondernemers.”

Bedrijven die zzp’ers inschakelen, hebben die verklaring nodig om te weten dat ze van doen hebben met iemand die

echt zelfstandig is. Ze willen niet achteraf nog geconfronteerd worden met een forse naheffing van sociale premies.

“Het is een onoverzichtelijke wirwar. Mensen die zzp’ers inschakelen, denken dat zo’n verklaring verplicht is. Dat is helemaal niet zo. Er zijn vier soorten var-verklaringen en vooral starters hebben er problemen mee om hem aan te vragen. Wij zeggen: waarom kun je niet volstaan met een verklaring van de Kamer van Koophandel? Daar moeten ondernemers zich toch al inschrijven.”

Opdrachtgevers hechten meer waarde aan een verklaring van de fiscus. Dat is de instelling die de naheffingen verstuurt.

“Zo’n verklaring geeft een inlener ook geen zekerheid. Bij controles achteraf kan de Belastingdienst ook weer anders oordelen. En als u nu een var-verklaring wilt, kan ik u zo vertellen hoe u een aanvraagformulier moet invullen, om er een te krijgen. De Belastingdienst gaat dat echt niet allemaal precies na. Die aanvragen gaan daar gewoon door de scanner heen.”

Maar dat is fraude en de ser pleit juist voor een betere registratie om valse var’en tegen te gaan.

“Wij zeggen: schaf die var maar af. Dat maakt alles veel eenvoudiger.

Er zijn wel meer dingen die de ser laat liggen. Bijvoorbeeld bij de ­uitvoering van het Bijstandbesluit Zelfstandigen. Die is in sommige gemeenten ronduit slecht. Wij horen verhalen over ambtenaren die zeggen: u kunt zich uitschrijven bij de Kamer van Koophandel, uw bedrijf beëindigen en een gewone bijstandsuitkering aanvragen. Daar is die regeling dus niet voor bedoeld. De verschillen per gemeente zijn enorm en wij willen landelijke regels over hoe gemeenten die regels moeten toepassen. De ser wil dat niet.”

Je kunt ook niet alle uitvoeringsdetails vanuit Den Haag regelen.

“Het is wel een taak van de landelijke overheid om gemeenten ervan bewust te maken dat zzp’ers als ondernemers gezien moeten worden en behandeld.”

29

FORUM #18/07.10.10

Dat is toch een van de hoofdpunten uit dit advies.

“Ja, daar zijn we dan ook wel weer blij mee. Verder merk je aan dit rapport dat de ser een orgaan blijft waar heel erg geredeneerd wordt vanuit de positie van de traditionele werkgever en werknemer. Het is wel iets veranderd nu het Platform Zelfstandige Ondernemers en fnv Zelfstandigen een zetel hebben gekregen. Dat hadden wij ook best gewild, je hebt dan toch iets meer te vertellen en het levert extra publiciteit op.”

U vertegenwoordigt niet meer dan 2 procent van alle zzp’ers, u zou niet eens in aanmerking komen.

“De organisatiegraad onder zelfstandigen is nu nog redelijk laag; daar hebben wij niet alleen mee te maken, maar ook de anderen. Het is zaak dat die beter wordt.”

U bent ook geen democratische organisatie.

“Het ligt eraan wat je democratisch noemt.”

Dat een organisatie leden heeft en dat die leden bij de standpuntbepaling het laatste woord hebben.

“Nee, in die zin zijn we niet democratisch. Toen we in 2006 begonnen, waren we van plan om een stichting te worden, maar dat kostte toen te veel tijd. We zijn nu een bv.”

Wie bepaalt bij u de standpunten dan?

“Nou wij dus, de zes mensen die hier werken. Dat doen we natuurlijk niet zomaar. Onze helpdesk is daarbij een belangrijke bron van informatie. Daar horen we wat er leeft bij de dertienduizend mensen die zich bij ons hebben aangesloten. Die betalen allemaal twee tientjes.

Als wij hun belangen niet goed zouden behartigen, zouden ze zich niet zo massaal melden. Dat is gewoon marktwerking.”  www.vno-ncw.nl, dossier Arbeidsmarkt

achtergrond

Kan de stekker

30

FORUM #18/07.10.10

erin?

We moeten met z’n allen aan de elektrische auto, vindt de overheid. Dat levert een mooie bijdrage aan de vermindering van de co2-uitstoot.

Kan het stroomnet al die auto’s straks wel aan?

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Keystone/ hh

Zacht zoevend door stad en land rijden in een elektrische auto. Letterlijk geen vuiltje aan de lucht, in elk geval niet via de uitlaat, want daar is geen uitstoot. Het geluid van de middenklasser klinkt misschien minder elektrisch: een luidsprekertje produceert het beschaafde gegrom van luxe limousine of van een Ferrari V12 Enzo. Zo kan het gaan als de elektrische auto gemeengoed is. Nissan brengt binnenkort de Lead op de markt, Renault de Fluence, Opel werkt aan de Ampera en alle andere fabrikanten presenteren op de shows ook modellen met een stekker.

Zo ver is het nog niet, maar er wordt al wel massaal ingezet op de elektrische auto. Gemeenten als Rotterdam, Groningen, maar ook Lochem, zetten alvast oplaadpaaltjes neer. De gemeente Amsterdam doet er voor bedrijven zelfs een stimuleringsregeling bij van tien mille per auto. Dat zet zoden aan de dijk, zegt Hjalmar Engel van Electric Cars Europe. Zijn bedrijf bouwt auto’s om naar elektrische varianten. Het bedrijf werd bekend met de elektrische variant van de Lotus sportwagen. De focus op elektriciteit heeft Engel zelfs wat verrast.

“Toen we twee jaar geleden begonnen lag de nadruk op brandstof uit biomassa en waterstof”, blikt Engel terug. “De overheid legde daar ook heel erg de nadruk op. Ineens, vrij abrupt, kwam de omslag naar het promoten van elektriciteit.” Het bedrijf van Engel bouwde in zijn bestaan ruim zestig auto’s om, dat is bijna een kwart van het aantal elektrische auto’s dat in Nederland rond rijdt. Engel: “Wij hebben ons natuurlijk afgevraagd waarom er maar zo weinig rijden. De drie belangrijkste zaken zijn toch de prijs, de onduidelijke subsidieregelingen en het gebrek aan zichtbare infrastructuur.”

paaltjesbehoefte Netbeheerder Stedin heeft onderzoek laten doen naar de gevolgen van elektrische auto’s op het net in zijn verzorgingsgebied (voornamelijk de regio Rotterdam-Utrecht-Den Haag) en Amsterdam. Het onderzoek werd uitgevoerd door het Britse bureau Frost & Sullivan, dat ook onderzoeken 31

FORUM #18/07.10.10

achtergrond

deed voor automerken als Hyundai en Honda. Verder heeft het veel gegevens van vergelijkbare onderzoeken in Duitsland, Engeland en Italië, zodat gekeken kon worden of en waar de Nederlander uit de pas liep. En daar kwamen best leuke resultaten uit, zegt Baerte de Brey, ­strateeg bij Stedin.

“Er wordt zoveel geschreven en gezegd over elektrisch vervoer, de verwachtingen reiken tot in de hemel”, zegt De Brey. “Wat is realistisch?

Iedereen heeft het over een landelijk dekkend net dat alles aan moet kunnen, maar klopt die verwachting wel? Is de behoefte in Amsterdam net zo groot als in Noordoost Groningen? Wij hadden zo het vermoeden van niet.” Noordoost Groningen is dan wel niet onderzocht, maar inmiddels weet het bedrijf per postcodegebied waar in het eigen gebied de meeste interesse is. Waar Stedin dus de meeste elektrische auto’s kan verwachten en wellicht het net aangepast moet worden.

De interesse bleek mee te vallen. De Brey: “Als we mensen spontaan vroegen of ze er over dachten om een elektrische auto te kopen, zei één op de tien van wel. Het grappige was dat die verhouding aan het einde van het gesprek, als we de geïnterviewde het één en ander hadden verteld, één op de drie was. Het succes hangt dus erg af van de voorlichting die overheid en autobedrijven geven.”

De netbeheerder schat dat het de komende tien jaar mogelijk is om tweehonderdduizend duizend elektrische auto’s op de weg te krijgen. De Brey: “Dat betekent dat je jaarlijks twintigduizend auto’s moet verkopen. Dat lijkt me al een forse doelstelling.” Het elektriciteitsnet heeft nauwelijks last van deze extra vraag. “Grosso modo kunnen we dat wel aan. Maar we kunnen wel eens een probleem krijgen als vijfduizend auto’s in Kralingen 32

FORUM #18/07.10.10

tegelijk aan het stopcontact gaan. Er moet dus een intelligent net komen dat die schommelingen kan opvangen. Wij zijn niet gebaat bij pieken en dalen en de energieleverancier ook niet.”

auto of wasmachine En daarmee komen we bij het grootste probleem. Het zijn niet alleen de elektrische auto’s die voor een piek zorgen. Het ziet er naar uit dat steeds meer gebruik gemaakt gaat worden van elektriciteit. Dat voorspelt Han Slootweg, hoogleraar smart grids (intelligente elektriciteitsnetten) aan de technische universiteit Eindhoven. Nu bestaat ongeveer 15 procent van het energieverbruik in Nederland uit elektriciteit, maar veel duurzame energiebronnen zoals wind, zon en waterkracht worden vertaald in stroom. Koppel dat aan een toename van het gebruik van elektrische apparatuur en de opkomst van kleine producenten die zelf stroom opwekken: het eenvoudige van-A-naar-B-net van nu wordt dan aanmerkelijk gecompliceerder.

Als zelfs huishoudens hun eigen stroom gaan opwekken en hun overtollige stroom kunnen leveren aan bijvoorbeeld de buren, moet het net daar wel mee overweg kunnen. In vergelijking tot gas- en waterinfrastructuur, maakt het de stroomhardware niet zoveel uit in welke richting de stroom gaat. Het probleem zit hem vooral in de meters en het voorkomen van piekbelastingen. Geen wind betekent minder stroom van windmolens, veel zon in de zomer levert extra stroom op. En als iedereen op vakantie is, waar laat je dan je productie? En wat als die vijfduizend elektrische auto’s in ­Kralingen ineens om half zes aan de stekker gaan? Dan moet het systeem

olaf kraak/anp

Slimme projecten De Taskforce Slimme Netten pleit wel voor meer proeftuinen voor experimenten met slimme netten, maar het bedrijfsleven is al bezig. In de Groningse wijk Hoogkerk is zo’n proef aan de gang met 25 woningen. Deze zijn met slimme apparatuur zoals verwarmingsketels met warmtekrachtkoppeling, zonnepanelen en slimme energiemeters samen een soort energiecentrale.

De woningen wekken hun eigen elektriciteit op maar zijn ook aangesloten op een windpark om de inpassing van duurzame energie in de netten te onderzoeken.

Netbeheerder Liander realiseerde een autonoom net in vakantie­ park Bronsbergen bij Zutphen. In dit park zijn honderd huizen voorzien van zonnepanelen. Op zonnige dagen is het park netto terugleverancier van elektriciteit en een overschot aan stroom wordt opgeslagen in batterijen. Als er elektriciteit nodig is, wordt die uit de batterijen gehaald. Het park kan tot een hele dag zelfstandig buiten het reguliere net functioneren. Door de opslag en de bijbehorende elektronica zorgt Liander voor een gelijkmatige stroomlevering. Bij zonne-energie is dat meestal een flink probleem.

tegen de auto’s óf de wasmachines in de buurt zeggen: effe wachten, belangrijke zaken eerst, jullie mogen straks.

Op dit moment is het zo dat het aanbod de vraag volgt. Iedereen moet altijd voldoende elektriciteit hebben. Met een smart grid kun je er voor zorgen dat de vraag het aanbod volgt, stelt hoogleraar Slootweg. Die er aan toevoegt dat het technisch misschien wel te realiseren valt, maar de consument ook mee moet werken. Datzelfde probleem werd ook al gesignaleerd door de Taskforce Slimme Netten die in opdracht van de overheid in juni een rapport uitbracht over de kansen en problemen bij het aanleggen van een smart grid.

De werkgroep ziet een aantal zaken die opgelost moet worden. Ten eerste doet de overheid te weinig om proefprojecten te stimuleren. Verder moet worden aangesloten bij Europese initiatieven. Bovendien moet de overheid er een duidelijke r&d-agenda over dit onderwerp op na blijven houden en het bedrijfsleven betrekken bij de ontwikkeling van technische innovaties, die nodig zijn voor slimme netten. Maar misschien wel het grootste probleem ziet de werkgroep bij de consument. Die moet accepteren dat niet hij of zij, maar het energiebedrijf gaat bepalen wanneer de wasmachine of de lader voor de auto aangaat. En wie dat anders wil, moet wellicht extra betalen voor de stroom.

slim en discreet Een slim net gaat geld kosten, maar veel minder dan een grootscheepse netverzwaring. Zes miljard, schat de Taskforce Slimme Netten. Dat hoeft van haar niet allemaal van het bedrijfsleven te komen, maar voor een 33

FORUM #18/07.10.10

belangrijk deel wel. En dat is een moeilijke boodschap in een land dat al een duurte-eiland is qua elektriciteitskosten. Onderzoeksbureau Roland Berger waarschuwde in maart zelfs voor een mogelijk verlies van vijftienduizend banen en een omzetderving van 3,5 miljard euro in de komende tien jaar als de prijs niet in lijn wordt gebracht met omringende landen.

De ‘slimme netten werkgroep’ maakt onderscheid in twee soorten kosten.

Kosten van innovaties die tot de kerntaak van de netbeheerder behoren, beschouwt het als gewone bedrijfskosten. Die moeten de netbeheerders uit hun normale tarieven kunnen halen. Maar kosten van innovaties waarbij de baten door andere bedrijven worden geïncasseerd, zouden als ‘maatschappelijke opdracht’ kunnen worden beschouwd. Die kosten mogen extra worden doorberekend.

Om een smart grid te laten werken, moet de kostenstructuur slimmer en flexibeler worden. Niet alleen dag- en nachtstroom, maar dure stroom als er veel vraag is op (een deel van) het net en goedkope stroom bij weinig vraag. De klant kan dan kiezen wanneer een apparaat aan gaat, of hij laat het aan het energiebedrijf over, dat zelf het moment mag kiezen met de minste vraag.

En daarvoor zijn intelligente elektriciteitsmeters nodig. De werkgroep pleit ervoor om meteen bij het ontwikkelen van slimme netten ook de privacyvraagstukken in de gaten te houden. Hoe dat mis kan gaan, weet demissionair minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken. Zij besloot vorig jaar na felle protesten over privacy af te zien van het verplicht stellen van slimme energiemeters waarmee energiebedrijven op afstand het ­verbruik kunnen meten. 

de ommekeer Een loopbaan volgt niet altijd een logische route. Mensen kunnen iets heel anders gaan doen.

In deze serie vertellen zij over hun ommekeer.

‘Roeping is er nog steeds’

Jaap Smit (53) Was: dominee (1984-1994) Is: voorzitter cnv (sinds 2010)

“Ik heb mijn loopbaan nooit in termen van ‘ommekeer’ bekeken, maar als ik er dan toch één moet noemen, dan was dat in 1994, toen ik mijn werk als dominee ging combineren met een ­adviesfunctie bij kpmg. Dat ik niet mijn ­hele leven dominee zou blijven, wist ik altijd al. Dat leek me een claustrofobische gedachte.

De ­wereld is groter; ik wilde me ontwikkelen op ­andere terreinen, grenzen verleggen.”

“Het predikantschap was sowieso niet mijn eerste keuze; dat was diergeneeskunde. Vanuit een puberaal idealisme wilde ik destijds liever met dieren dan met mensen werken. Maar daar werd ik voor uitgeloot. Ik besloot een jaartje theologie te studeren, werd godsdienstleraar en vervolgens hervormd predikant. Van het een kwam het ander. Ik zat er ook niet heel zwaar in. Mijn opvoeding was prettig gereformeerd, zeg ik altijd. Ik ben een bevlogen realist, of een realistische idealist.”

“In 1997 ben ik helemaal overgestapt naar ­kpmg. Ik heb de consultancy ervaren als een 34

langjarige stageperiode waarin ik kennis kon maken met allerlei bedrijven en organisaties.

Mijn werk bij Slachterofferhulp, waar ik vervolgens terechtkwam, was een soort synthese daarvan. Een organisatie met maatschappelijk nut, met oog voor de zwakkeren in de samenleving. Van 25 zelfstandige stichtingen moest één organisatie worden gemaakt. Toen die klus erop zat, was dat een mooi moment om verder te kijken. Ik was nog niet echt actief op zoek en twijfelde nog tussen de eindverantwoordelijkheid binnen een andere organisatie of een politieke functie. Bij het cnv kon ik het maatschappelijke en het politieke combineren.”

“Nee, het had niet evengoed de fnv kunnen zijn. Bij het cnv voel ik me meer thuis. Niet zozeer vanwege het puur christelijke. Ik zie die c meer als iets impliciets. Dat uit zich in een gematigde opstelling, in het streven om er samen – werknemers en werkgevers – uit te komen.

Niet de c van contra maar van constructief.”

FORUM #18/07.10.10

“Het is weer een maatje groter dan Slacht­ offerhulp. Ik neem een risico. Het cnv maakt een roerige tijd door. Het voorbestaan van de vakbeweging is niet meer vanzelfsprekend.

Mensen weten niet wat een vakbond doet in deze tijd. Ik kan niet meer doen dan daarmee aan de slag gaan en op mezelf vertrouwen. No guts, no glory.”

“Met enige regelmatig treed ik op als gastpredikant. Omdat ik met twee benen in de wereld sta, neem ik mijn ervaringen mee in de preken die ik dan houd. Mensen blijven mij zien als – voormalig – dominee, alsof het verschil met mijn huidige functie heel groot is. Ik zie dat niet zo. De roeping zit in mijn bast, niet in de toga.”  Tekst: Paul Scheer Foto: Erik van der Burgt

rubrieksnaam

Stichting van de Arbeid bereikt aow-leeftijd

De voorzitters van vijf van de zes organisaties in de Stichting van de Arbeid Jaap Smit (cnv), Loek Hermans (mkb-Nederland), Richard Steenborg (mhp), Bernard Wientjes (vno-ncw) en Agnes Jongerius (fnv). Niet op de foto: Albert Jan Maat van lto

Oude en actuele gezichten uit de polder waren vorige week woensdag naar het Utrechtse Geldmuseum gekomen voor de 65e verjaardag van de Stichting van de Arbeid. Het overlegorgaan van werk­ gevers en werknemers werd ­medio mei 1945 opgericht, kort nadat de Duitsers uit ons land vertrokken waren. Het was een klein­schalige bijeenkomst met

onder meer twee ­wetenschappers uit Frankrijk en België die hun visie ­gaven op het Nederlandse poldermodel.

Minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid nam het eerste exemplaar in ontvangst van een boek over de recente geschiedenis van de Stichting van de Arbeid. www.stvda.nl

De nalatenschap voor de nieuwe generatie.

Dat thema stond centraal tijdens het Jong Management-jaarcongres, het eerste weekend van oktober. Diverse sprekers – onder wie Herman Wijffels – blikten vooruit.

Prinses Laurentien verzorgde op 1 oktober de aftrap voor het Jong Management-congres ‘2040. Wat laat jij achter voor de volgende generatie?’. Dat gebeurde tijdens het WaVe-congres in Amsterdam, waar zij een inleiding verzorgde over onder meer de noodzaak van het maken van keuzes voor een duurzame toekomst.

Ruud Lubbers, minister van Staat en voormalig voorzitter van Jong Management, werd benoemd tot erelid van de vereniging.

Het kersverse erelid opende de tweede congresdag met een bevlogen verhaal over zijn ervaringen met intergenerationele solidariteit, maar vooral ook het geluk van het ervaren: ‘the celebration of life’.

Sprekers als Josephine Green en Herman Wijffels schotelden de aanwezigen een toekomstbeeld voor met grote veranderingen. Wijffels verkoos het Jong Management-congres boven het cdacongres. “Voor mij is deze dag besteden bij 180 jonge managers een investering in de toekomst”. www.jongmanagement.nl simone philipsen photography

dirk hol

jm-congres in teken van de toekomst

Huibrecht Bos kondigt de benoeming van Ruud Lubbers tot erelid van Jong Management aan 35

FORUM #18/07.10.10

vereniging rubrieksnaam

personalia

Roelof Joosten volgt per 1 november Frans Visser op als executive director van de business group Ingredients van FrieslandCampina.

Visser zal op 31 december zijn functie beëindigen in verband met zijn pensionering. Joosten is momenteel managing director van FrieslandCampina Domo.

Voorheen was hij ondermeer werkzaam als regional vice president Europe bij voedingsingrediëntenonderneming Quest International.

Dumoulin (general ­counsel), Werner Fuhrmann (supply chain/sourcing) en Marjan Oudeman. Oudeman is afkomstig van Tata Steel Limited, waar ze werkte als divisional director of Strip Products. Ze wordt verantwoordelijk voor human resources en organizational development.

ahold

volgt John Rishton op, die Ahold verlaat om ceo van Rolls-Royce te worden. Boer werkt sinds 1998 bij Ahold en is op dit moment lid van de raad van bestuur en coo van Ahold Europe. Algemeen directeur van Albert Heijn Sander van der Laan volgt Boer op als coo van Ahold Europe. Hij is sinds 1998 aan Albert Heijn verbonden en heeft diverse functies vervuld.

Theo Henrar, directievoorzitter van Tata Steel Nederland (voorheen Corus), is per 1 september toegetreden tot het dagelijks en algemeen bestuur van vno-ncw namens Tata Steel. Hij volgt Marjan Oudeman op.

Dick Boer

Petra van de Goorbergh

Dick Boer is per maart 2011 benoemd tot ceo van Ahold. Hij

Nieuw bestuurslid vno-ncw

AkzoNobel gaat haar leiderschapsteam verbreden om duurzame groei te versnellen. Er wordt een negen leden tellend executive committee gevormd, bestaand uit de huidige leden van de raad van bestuur aangevuld met vier nieuwe personen. De nieuwe leden zijn Graeme Armstrong (research, development & innovation), Sven

tata steel

Loek Hermans

Petra van de Goorbergh is de nieuwe directeur van Boaborea, de brancheorganisatie voor werk, loopbaan en vitaliteit. Zij volgt Carmen de Jonge op, die deze functie de afgelopen periode combineerde met het directeurschap van Wissenraet Van Spaendonck.

Hiervoor was Van de Goorbergh werkzaam bij het Tica (later Lisv) en het Verbond van Verzekeraars Sinds 2008 is zij als manager werkzaam bij Boaborea waar zij al verantwoordelijk was voor de beleidsontwikkeling op het gebied van gezondheidsmanagement, preventie-, interventie-, en reintegratiedienstverlening eerste en tweede spoor. anp

Loek Hermans wordt bijzonder adviseur van het hoofdbestuur van de Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (nmt). Hij is onder meer voorzitter van mkb Nederland en lid van de Eerste Kamer voor de vvd. mkb-nederland

­

Theo Henrar

Ritregistratie in evo-ergernislijst op één De verplichte ritregistratie voor bestelautorijders staat met stip op 1 in de jaarlijkse evo-top-10 van administratieve lasten en overbodige regels. De enige nieuwkomer in de ‘ergernis-hitlijst’ van de verladersorganisatie is van Duitse komaf.

Ritregistratie is nodig om te bepalen of gebruik van een bestelauto fiscale consequenties heeft. De evo betitelt de registratie als een onding. De organisatie wil dat ondernemers de mogelijkheid krijgen de bijtelling voor een vast 36

bedrag per bestelauto af te kopen. Het woud van controle-instanties van de overheid is de op één na grootste ergernis van bedrijven die goederen vervoeren. Het zijn er in totaal dertien, elk met hun eigen eisen op het gebied van gegevensaanlevering. Hoog tijd voor dat ene ‘loket’, vindt de evo. Dat draagt ook nog eens bij aan efficiencywinst bij de overheid zelf.

De beperkende maatregelen van gemeenten voor stedelijke distributie staan op nummer 3.

Gemeenten zouden de durf moeten hebben om belemmeringen als venstertijden en lengtebeFORUM #18/07.10.10

perkingen af te schaffen, als dat de leefbaarheid ten goede komt. De evo pleit voor slimme oplossingen als nachtdistributie, vestiging van stadsdistributiecentra en het optimaliseren van bevoorradingsroutes en laad- en loslocaties.

De Duitse verplichting voor bestelautorijders om rij- en rusttijden te registeren en werkzaamheden van de afgelopen 28 dagen te verantwoorden is nieuwkomer in de lijst. De evo wil dat de registratieplicht voor bestelauto’s in de categorie van 2,8 tot 3,5 ton wordt afgeschaft. www.evo.nl

rubrieksnaam

Doorbraak verwacht in elektrisch vervoer

internet belangrijk Kop

Bij 41 procent van de aankopen wordt vooraf op internet naar informatie gezocht. Internet is daarmee – net als vorig jaar – het meest gebruikte Tekst oriëntatiekanaal.

Dit blijkt uit de Multichannel url Monitor 2010, een onderzoek van Thuiswinkel. org en het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (hbd). Voor het eerst is de informatie van het internet net zo vaak doorslaggevend bij aankopen van ­consumenten als de informatie van de winkelvloer. www.thuiswinkel.org

Elektrisch vervoer wint in Nederland snel aan populariteit. Dit blijkt uit Mobiliteit in cijfers auto’s, een uitgave van bovag en rai Vereniging. Begin 2010 reden er 39.962 elektrische en hybride auto’s in Nederland rond, tegen 23.666 het jaar ervoor.

duidelijk advies De heldere conclusies in het advies van de Sociaal-Economische Raad (ser) over de zzp’er stemmen het Platform Zelfstandige Ondernemers (pzo) positief. In het advies wordt onderstreept dat de zelfstandige zonder personeel unaniem gezien wordt als ondernemer. Het schept ook duidelijkheid over het criterium voor ondernemerschap. Als het aan de adviescommissie van de ser ligt, is het aantal opdrachtgevers irrelevant.

Wanneer een zzp´er er zichtbaar naar streeft om meer dan één klant te bedienen, kwalificeert hem dat als ondernemer. www.pzo.nl

Vooralsnog is de stijging van de categorie ‘elektrisch’ voornamelijk te danken aan de enorme populariteit van de hybride personenauto. Dit type auto dankt z’n populariteit voor een groot deel aan de fiscale voordelen die er aan zijn verbonden. bovag en rai Vereniging verwachten dat de volledig elektrische auto eind dit jaar echt doorbreekt in Nederland. De organisaties schrijven de versnelling van de vraag toe aan de inspanningen van het Formule E-Team, waarin beide een rol spelen. Ze stellen tevreden vast dat Nederland zijn rol als voortrekker waarmaakt.

Mobiliteit in cijfers auto’s - door de uitgevers betiteld als ‘compleet naslagwerk van de ­mobiliteitssector’ - geeft inzicht in het bezit en gebruik van personenauto’s en bedrijfswagens. Daarnaast is er informatie in te vinden over registraties en onderhoud. Ook de economische en fiscale betekenis van personenauto’s en bedrijfswagens passeren de revue. www.bovag.nl

(advertentie)

Agentschap NL Ministerie van Economische Zaken

energie-bundeling De Vereniging voor Marktwerking in Energie (vme) en EnergieNed, de vereniging voor producenten, handelaren en retailers in de energiesector, gaan op in één nieuwe brancheorganisatie: Energie Nederland. De verenigingen hopen de uitdagingen van de verduurzaming en marktwerking in de energiesector zo beter het hoofd te kunnen bieden. Het kantoor van de vereniging onder voorzitterschap van Hans Alders wordt in Den Haag gevestigd. www.energiened.nl

“Wie helpt mij de wereld te veroveren met mijn idee?” www.agentschapnl.nl/evdinternationaal www.agentschapnl.nl/octrooicentrum

>> Als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal

37

FORUM #18/07.10.10 ANL_teaser Forum 90x126mm.indd 1

21-09-10 16:48

vereniging rubrieksnaam

kvnr

Zeevarenden voor de klas nieuwe looks Verzekerd!, het magazine van het Verbond van Verzekeraars, is op een nieuwe leest geschoeid.

Het accent is verschoven van nieuws naar verdieping. Het blad zal voortaan zes keer per jaar verschijnen. In de nieuwe Verzekerd! zegt het Verbond het vernieuwingsproces waarin de sector zich bevindt, tot uitdrukking te willen brengen. Tot voor kort verscheen Verzekerd! eens in de twee weken. Het blad bevatte het belangrijkste nieuws over de activiteiten van het Verbond als belangenbehartiger plus nieuws uit de verzekeringsbedrijfstak. www.verzekeraars.org

Kapitein Erik Pannekoek en zijn zoon Leendert, werkzaam als stuurman, verzorgden op 23 september een gastles op basisschool Groen van Prinsterer in Capelle aan den IJssel. De gastles markeerde het begin van de campagne Zeebenen in de klas van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (kvnr).

In het kader van de campagne komen zeevarenden, kapiteins, stuurlieden en werktuigkundigen dit schooljaar vertellen over hun baan op zee. Er blijft zeer veel behoefte aan Nederlandse zeevarenden, zowel op de vloot als aan de wal, zei kvnr-voorzitter Tineke Netelenbos, over de reden voor de campagne.

Dat voor de start zich al driehonderd scholen hadden aangemeld, illustreert volgens haar dat het beroep nog altijd tot de verbeelding spreekt. “Het zou mooi zijn als kinderen het beroep van kapitein weer weten te noemen in dat rijtje van piloot, brandweerman en dokter.”

De zeebenencampagne is de Nederlandse invulling van de World Maritime Day die op 23 september plaatsvond. De International Maritime Organization heeft het jaar 2010 uitgeroepen tot Year of the Seafarer. Het gehele jaar door is er aandacht voor de 1,5 miljoen zeevarenden in de wereld.

www.kvnr.nl

‘Pas op voor diefstal decembercadeaus’ Verladersorganisatie evo adviseert extra waakzaamheid in aanloop naar feestdagen. In de maanden oktober en november is er namelijk een traditionele piek in het aantal diefstallen.

In de laatste maanden van het jaar zijn veel dure goederen onderweg naar winkels om voor Sinterklaas of Kerst verkocht te kunnen worden. evo wijst bedrijven daarom op de noodzaak om in deze periode extra op hun hoede te zijn en preventiemaatregelen te nemen tegen diefstal van de lading. Daarbij gaat het vooral om een goede screening van personeel en bedrijven waarmee gewerkt wordt en extra aandacht voor veilig laden, lossen en parkeren.

38

Het verladend en vervoerend bedrijfsleven lijdt jaarlijks maar liefst 350 miljoen euro schade als gevolg van ladingdiefstallen. En dit betreft alleen nog maar de waarde van de lading zelf. evo heeft vorig jaar samen met de logistieke partners, ministeries en politie het convenant Transportcriminaliteit gesloten om gezamenlijk de criminaliteit te lijf te gaan.

Op 12 oktober gaan politie, marechaussee en recherche tijdens een voorlichtings­ bijeenkomst van evo uitgebreid in op de werkwijzen van transportcriminelen.

Ze geven ook tips ter voorkoming van ladingdiefstal. Tevens wordt in het seminar ingegaan op de mogelijkheden van het Waarschuwingsregister Logistieke Sector. www.evo.nl FORUM #18/07.10.10

kleintje tln Peter Sierat, directeur van Transport en Logistiek Nederland (tln), en locoburgemeester van Madurodam Liza Stellingwerf onthulden op 28 september in Madurodam een minivrachtauto met de tekst ‘Zonder transport geen theater’.

De actie vond plaats in het kader van de publiekscampagne ‘Zonder transport staat alles stil’. De vrachtauto krijgt in de miniatuurstad een plek in de buurt van het Circustheater in Scheveningen. tln wil op die manier in beeld brengen dat zonder transport ook zoiets als een theatervoorstelling niet mogelijk is. www.tln.nl

meer via het net Consumenten hebben de eerste zes maanden van 2010 voor 3,85 miljard euro aan internetaankopen gedaan, 10 procent meer dan in dezelfde ­periode het jaar ervoor. Dit blijkt uit de Thuiswinkel Markt Monitor 2010-1, een halfjaarlijks onderzoek in opdracht van Thuiswinkel.org. De consument bestelt steeds vaker op internet, maar geeft per bestelling gemiddeld een lager bedrag uit. Het gemiddelde online aankoopbedrag lag in het eerste halfjaar van 2010 op 120 euro, 17 procent minder dan het jaar ervoor. www.thuiswinkel.org

rubrieksnaam

agenda vno-ncw West

Regio IJsseldelta

Donderdag 18 t/m zaterdag

Woensdag 20 oktober

Woensdag 13 oktober

Werkbijeenkomst Poortwachtercentrum

20 november

Regio Roosendaal

BouwPower Den Haag-Delft

Zwolle

Werkbezoek aan Lille met als thema

Bedrijfsbezoek aan Sensus te

Kringbijeenkomst

Woensdag 20 oktober

Bestuurlijke samenwerking

­Roosendaal

Woensdag 13 en donderdag

Regio Noordoost-Overijssel

Kijk voor meer informatie op

Donderdag 21 oktober

14 oktober

Najaarsexcursie met bezoek aan

www.lwv.nl

bzw

Regio Amsterdam

­distilleerderij Sonnema te Bolsward

Zakenfestival Groot-Amsterdam

Donderdag 21 oktober

bzw

Donderdag 14 oktober

Regio Flevoland

Dinsdag 12 oktober

bzw

Regio Amstelland en Meerlanden

Bedrijfsbezoek aan Yakult te Almere

Regio ’s-Hertogenbosch

Lezing

Congres Duurzaamheid: Samen

Woensdag 27 oktober

Ledenbijeenkomst

Zaterdag 30 oktober

Sneller Duurzaam

Regio Stedendriehoek

Woensdag 13 oktober

Regio Bergen op Zoom/Moerdijk/

Vrijdag 15 oktober

Themabijeenkomst Ondernemen 2.0

Regio Midden-Brabant

Roosendaal

Regio Rotterdam

(of hoe onderneem ik na de crisis)

Jaarlijkse ontmoeting met Jong

Musical The Beatles, Here, There &

Rotterdam ‘Pact op Zuid’ kansen!

Donderdag 28 oktober

­Management

Everywhere

Maandag 25 oktober

Regio Achterhoek

Regio Helmond

Kijk voor meer informatie op

Regio Rotterdam

Special: Zakendoen met Frankrijk

Bedrijfsbezoek aan Rijko te Helmond

www.bzw.nl

Ontbijtbijeenkomst Slim Bereikbaar

Kijk voor meer informatie op

Vrijdag 15 oktober

Woensdag 27 oktober

www.vno-ncwmidden.nl

bzw

Regio Oostland

vno-ncw Noord

Regio Rotterdam en regio Delft

Dinsdag 12 oktober

Tweede bijeenkomst drieluik

Strategisch Ondernemerschap

­Ondernemen met Perspectief

Dinsdag 19 oktober

Donderdag 28 oktober

Women in business, verkiezing

Poortwachtercentrum

­zakenvrouw van het Noorden 2010

Noord-Holland Zuid

Woensdag 20 oktober

Poortwachterbijeenkomst

Business Lunch

Kijk voor meer informatie op

Vrijdag 5 november

www.vno-ncwwest.nl

Workshopserie Hartslagen

(advertentie)

Agentschap NL Ministerie van Buitenlandse Zaken

Kijk voor meer informatie op www.vno-ncwnoord.nl

Maandag 11 oktober

Dinsdag 26 oktober

bzw-golfdag

BouwPower bijeenkomst

vno-ncw Midden

bzw-golfdag

Regio Twente

lwv

Bedrijfsbezoek Waterloo in Holten

Woensdag 3 november

Dinsdag 12 oktober

lwv-jaarcongres Meet the Chairs

Regio Stedendriekhoek

vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes lwv

Masterclass: ‘In één avond zicht op uw ideale mt’ Woensdag 13 oktober

“Wie financiert mijn risicovolle project?” www.agentschapnl.nl/evdinternationaal

Regio Midden Algemene Ledenvergadering Regio Midden Themabijeenkomst boem: Overheid en ondernemer, een spannende ­verhouding

(links) en scheidend lwv-voorzitter

Donderdag 14 oktober

Henk Benjamins

>> Als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal

Regio Achterhoek Bedrijfsbezoek aan Pas Reform te Zeddam

39

FORUM #18/07.10.10 ANL_teaser Forum 90x126mm.indd 2

21-09-10 16:49

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

Willem Vermeend, voorzitter Ondernemers in de Kinderopvang werkende mensen. Daarover zijn voldoende onderzoeken gepubliceerd die dat zeggen. Ik heb begrepen dat de afname voor het mkb op kan lopen tot 15 procent. En het is vervelend voor de economie, want bedrijven zijn voor hun productie afhankelijk van personeel en juist voor de komende jaren voorzien we al een gebrek aan werknemers.”

Het demissionaire kabinet Balkenende heeft aangekondigd dat de overheidsbijdrage in de kosten voor kinderopvang te verminderen. Niet doen, zegt Willem Vermeend, voorzitter van de branchevereniging voor Ondernemers in de Kinderopvang. “Slecht voor de arbeidsmarkt, slecht voor de economie en slecht voor de emancipatie.”

Bezuinigen is altijd vervelend, maar iedereen moet er aan geloven.

Waarom de kinderopvang niet?

“Wat het kabinet wil, is om een aantal redenen onverstandig. We ontkomen niet aan bezuinigen, maar dat moet je wel slim doen. Domweg de bijdrage in de kosten verlagen is onverstandig. Hoe je het ook wendt of keert, het resultaat is dat moeders – het zijn altijd moeders – gaan rekenen of werken wel voldoende loont.”

Waarom is dat zo erg? Behalve dan voor uw eigen achterban?

“Als een moeder stopt met werken is dat vervelend voor haar gezin dat het minder inkomen heeft. Het is vervelend voor bedrijven omdat er minder aanbod van personeel is, want zonder opvang zijn er minder

Hoe zou u dan bezuinigen?

“Het probleem van de huidige voorstellen is dat eenzijdig gekeken wordt naar wat de kinderopvangtoeslag de overheid kost. De batenkant van die bijdrage wordt genegeerd. Meer werkenden leveren meer loonbelasting op, meer inkomstenbelasting, meer btw van de zaken waaraan het geld wordt uitgegeven. Natuurlijk moeten we bezuinigen. Er zijn aan het begin van het jaar door ambtelijke werkgroepen voorstellen gedaan hoe je in de kinderopvang kunt bezuinigen. In deze branche zijn twaalf, dertien regelingen die gaan over kinderopvang. Kijk daar eens goed naar.”

Haal je dan niet alles overhoop?

“Je kunt de kinderopvangregeling helemaal opnieuw opbouwen.

Structureel hervormen en besparen tegelijk. Ik vind dit ook iets voor overleg tussen werkgevers- en werknemersorganisaties. Betaalbare ­kinderopvang moet hoog op de agenda staan. Het raakt ons werk­ klimaat en ons ondernemersklimaat.” www.kinderopvang.nl

Gongslag markeert jubileum Jong Ondernemen

In het kader van de Jonge Ondernemersdag, op dinsdag 5 oktober, vonden er door het hele land tientallen activiteiten plaats over ondernemerschap door jongeren. Tal van bedrijven openden hun deuren voor studenten of verzorgden presentaties op scholen.

Ook lazen ondernemers voor op basisscholen uit een kinderboek over ondernemerschap, boden professionals workshops aan, kregen startende ondernemers kortingen 40

aangeboden en werkten jonge ondernemers samen voor goede doelen.

Stichtingsdirecteur Cees Pille keek na het luiden van de gong terug op twintig jaar Jong Ondernemen. Hij benadrukte dat ondernemerschap altijd de motor van onze economie zal blijven. “Het is belangrijk dat jongeren op school en tijdens hun studie al leren ondernemen. Daarmee verzekeren we ons van een nieuwe generatie ondernemers.

Met de Jonge Ondernemersdag markeren we jaarlijks het belang hiervan. Zo kunnen we jonge mensen nog gerichter motiveren om zich te ontplooien tot ondernemende mensen.” www.jongondernemen.nl

jong ondernemen

Stichting Jong Ondernemen vierde z’n twintigste verjaardag op Beursplein 5. De directeuren van twee studentenbedrijven luidden er op 28 september de gong, ten teken van de start van een nieuwe handelsdag bij nyse Euronext. Maar ook als aftrap voor de eerste nationale Jonge Ondernemersdag.

De directeuren van studentenbedrijven pim en Greeny Games slaan op de Euronext-gong FORUM #18/07.10.10

rubrieksnaam

Mooi slotakkoord voor MalieBeeld

Een 4,5 meter grote kabouter van de hand van Milan Kunc, honderd beelden uit Nederlandse bedrijfscollecties bijeen in het kader van honderd jaar vno-ncw en rechtsvoorgangers. Het zijn zomaar twee opvallende ‘beelden’ uit de historie van MalieBeeld, een initiatief van (inmiddels) oud-vno-ncw-directielid Wim Ruijgrok en Menno Doornbos van Link Art Company.

MalieBeeld ging in april 1998 officieel van start met een expositie van werk van drie kunstenaars: Guido Geelen, Leo Vroegindeweij en Marc Ruygrok. In dik twaalf jaar waren er in de Malietoren in totaal 27 exposities te zien. Driedimensionaal werk uit collecties van Nederlandse bedrijven afgewisseld met exposities van kunstenaars. ‘6+6 Kunstenaars aan zet’ is de titel van de laatste expositie. www.maliebeeld.nl

jeroen poortvliet

Zes gevestigde kunstenaars hadden de eer om te kiezen voor opvallend talent van dit moment. Het resultaat van die keuze is tot en met 19 november te zien in de laatste MalieBeeld-expositie in de Haagse Malietoren.

Wim Ruijgrok, een van de grondleggers van MalieBeeld, spreekt de aanwezigen toe

(advertentie)

Technologie-stimulans Studenten van 15 tot 18 jaar laten kennismaken met de mogelijkheden van een technologische studie. Dat is het doel van de Sci-Tech Challenge. Jong Ondernemen en ExxonMobil hopen dat door het project meer studenten kiezen voor zo’n studierichting.

“De Sci-Tech Challenge biedt ons de kans om scholieren inzicht te geven in het belang van wiskunde, wetenschap en technologie”, ­vertelt Joost van Roost, Benelux Country Manager bij ExxonMobil.

“Ons vermogen om wereldwijd voorop te blijven lopen, hangt af van de volgende generatie wetenschappers en ingenieurs.”

Het project, met een looptijd van drie jaar, laat de leerlingen zien hoe technologische studies in de praktijk worden toegepast om de uitdagingen van de toekomst het hoofd te bieden. Binnen het project hebben de leerlingen toegang tot interactieve educatieve webpagina’s, hun kennis wordt getest met een quiz en ze kunnen deelnemen aan lokale evenementen, zoals classroom visits. De beste leerlingen doen vervolgens mee aan het jaarlijkse Europese Sci-Tech Challenge Event.

De leerlingen worden bij al deze activiteiten ondersteund door ExxonMobil vrijwilligers en begeleiders vanuit Jong Ondernemen.

“Scholieren realiseren zich voor het eerst hoe praktisch wetenschap kan zijn”, stelt Nico Woudenberg, coördinator bij Jong Ondernemen.

“Tijdens de Sci-Tech Challenge zie je bij de scholieren het bewustzijn groeien. Niet alleen over vraagstukken, maar ook over de praktische mogelijkheden van de technische wetenschap. Ze gaan nadenken over hun studiemogelijkheden.” www.jongondernemen.nl 41

Agentschap NL Ministerie van Economische Zaken

“Wie helpt mij de wereld te veroveren met mijn idee?” www.agentschapnl.nl/evdinternationaal www.agentschapnl.nl/octrooicentrum

>> Als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal

FORUM #18/07.10.10 ANL_teaser Forum 90x126mm.indd 1

21-09-10 16:49

vereniging rubrieksnaam

Glazenbolkijken Het waren nog spannende tijden, op 21 september in Den Haag. Op het moment van Prinsjesdag – en dus ook van de Prinsjesdagborrel van vno-ncw en mkb-Nederland in perscentrum Nieuwspoort – was er nog geen zicht op dat het kabinet-Rutte-Verhagen in wording er ook echt zou komen. Stof genoeg dus voor een stevige borrelroddel.

Of gewoon het aanhalen van oude contacten.

Foto’s: Jeroen Poortvliet

Boele Staal (nvb), Laurens Jan Brinkhorst

Bernard Wientjes (vno-ncw), Piet-Hein Donner (Sociale Zaken). Op de achtergrond

Hans Rijnierse (Sodexo), Jaap de Hoop Scheffer (oud-navo),

Noud van Rooij (mkb-Nederland)

Alexander Rinnooy Kan (ser)

Elco Brinkman (Bouwend Nederland), Frits Wester

Ahmed Aboutaleb (burgemeester Rotterdam), Jan van Zijl

Mark Rutte (vvd), Loek Hermans

(rtl Nieuws)

(mbo-raad), Frank Heemskerk (PvdA)

(mkb-Nederland)

Job Cohen (PvdA), Ernst Hirsch Ballin (Justitie), Eberhard van der Laan

Maxime Verhagen (Buitenlandse Zaken), Jaap de Hoop Scheffer

(burgemeester Amsterdam)

(oud-navo), Niek Jan van Kesteren (vno-ncw) 42

FORUM #18/07.10.10

rubrieksnaam

Agnes Jongerius (fnv)

Als vanouds een volle bak in Nieuwspoort

Jan Kees de Jager (Financiën), Bernard Wientjes (vno-ncw)

(advertentie)

Times are changing..... Beautiful locations stay

eel Nú: Geh

d!

verbouw

Golfslagbad De Branding 1936

Golden Tulip Arnhem Doorwerth 2010

Eerste golfslagbad Veluwe

Mooiste congreshotel Veluwe

Met restaurant, terras, vijver, kanoën, park, parkeren

Met 120 kamers, 23 conferentiezalen, 2 congreszalen, zwembad binnen en buiten, sauna, fitness, tennisvelden, voetbalvelden, terrasjes, park, vijver, gratis parkeren, gratis internet

43

FORUM #18/07.10.10

vereniging rubrieksnaam

de prijs

Makelaars willen consument beter beschermen

Hema-directeur Ronald van Zetten (l) krijgt de award aangereikt door jurylid Harry Hendriks

Winnaar… … Hema. Het warenhuis liet de leverancier van keukenapparatuur Atag en Neptunus Structures, specialist in tijdelijke accommodaties, achter zich.

Beloond met… … De Piet Heyn sma Award, een prijs in het leven geroepen door de Sales Management Association (sma), de beroepsvereniging voor sales professionals. De award wordt toegekend aan Nederlandse ondernemingen die zich, in de traditie van zeevaarder en LuitenantAdmiraal Piet Heyn, met durf en visie onderscheiden in de markt.

markt door haar ambitieuze commerciële beleid en bijzondere prestaties.

Juryoordeel… … De jury, die bestaat uit Ton aan de Stegge (Purplefield Investments), Harry Hendriks (Philips Electronics Benelux), Coen Post (Bovemij verzekeringsgroep) en Bernard van der Heijden (Roto Smeets), noemt Hema “de terechte winnaar met een uitstekend gevoel voor winkelstyling, inkoop/marketing en logistieke efficiency. Gemiddeld opent Hema ieder jaar vijftig nieuwe winkels, een bijzondere prestatie in deze economisch slechte tijden.”

Uitgereikt… … Op 23 september tijdens een feestelijk diner in Grand Hotel Huis ter Duin in Noordwijk.

Vertegenwoordigers van vbo Makelaar, nvm en Vastgoedpro ­discussieerden met cda-Kamerlid van Bochove, de secretaris van de Waarderingskamer en de directeuren van de Vereniging Eigen Huis en Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (nhg) over de kwaliteit van de makelaar. Boodschap was dat er een verplichte certificering moet komen, eventueel gekoppeld aan een vergunningstelsel.

Circa 30 procent van de makelaars/taxateurs is geen lid van een branche­organisatie, zei Ed Hamming, voorzitter van vbo Makelaar. Zij hoeven zich niet verplicht te certificeren, hoeven geen permanente educatie te volgen en vallen niet onder tuchtrecht. Maar terugkeer naar beëdiging zien de makelaars niet als de oplossing, bleek tijdens de discussie. Hamming: “Dat is voor allen een gepasseerd station.” Wel werd de mogelijkheid van een keurmerk voor gecertificeerde makelaars/ taxateurs geopperd om duidelijk te zijn richting consumenten. “Het moet de consument duidelijk zijn wat voor soort makelaar/taxateur men inschakelt en wat men van hem kan verwachten.”

Hamming pleitte ervoor dat de drie brancheorganisaties vaker gezamenlijk optrekken bij dit soort belangrijke onderwerpen voor de branche.

“Een gezamenlijke makelaarskoepel voor een aantal belangrijke zaken, zou een mooi verjaardagscadeau zijn ons 25-jarig bestaan.” www.vbo.nl

Forumdiscussie onder leiding van Roel Smit, hoofdredacteur vakblad Vastgoed.

V.l.n.r.: Marlies Pernot (veh) en de heren Hukker (nvm), Duvekot (Vastgoedpro), Gieskes (Waarderingskamer), Schiffer (nhg), Van Bochove (cda), Hamming (vbo Makelaar) en Boelhouwer (otb)

Reden…. … Volgens de jury heeft Hema zich, net als de winnaars van de tweede en derde prijs, zichtbaar positief onderscheiden in de

44

De brancheorganisaties van makelaars willen de woonconsument beter beschermen tegen ‘mindere’ branchegenoten. Dat bleek tijdens het vbo Jubileumcongres, op 16 september in Nieuwegein.

vbo makelaar

sma

Piet Heyn sma Award

FORUM #18/07.10.10

werkkamer

De werkkamer van Henk Markerink (Amsterdam Arena)

“Als ik uit deze kamer een paar dingen mee zou mogen nemen, dan zijn dat een foto van de ­Stones, natuurlijk, een brief van de Koningin en een ingelijst stuk blauw doek dat gebruikt is bij de openingsceremonie”, zegt Henk Markerink, algemeen directeur van de Amsterdam Arena als zijn blik door zijn werkkamer glijdt. “Wij leven hier van de emoties. Of dat nu voetbal is of een concert.”

“Ik breng hier veel tijd door. Tijdens een Sensation evenement sta ik niet de hele nacht feestend beneden, dan ben ik voor het merendeel van de tijd hier. Ik ben verantwoordelijk voor vijftig­ duizend mensen. Niet alleen, maar het voelt zeker als een gedeelde verantwoordelijkheid. Wij willen de hele keten faciliteren, of dat nu strikt 45

bij onze taak hoort of niet: van huis naar parkeer­ terrein, kaartje halen aan het loket en naar je plaats gaan. Want als je bij een geweldig concert bent geweest en je moet daarna vier uur wachten om het parkeer­terrein af te komen, is wel je hele avond verpest. De mensen die hier komen, ervaren dat ook zo. Als ze iets zeggen over een evenement, zeggen ze dat tegen de Arena.”

“Het is niet meer zo’n steriele kamer. Ik zit hier al tien jaar en je kunt zien dat er gewerkt wordt, het is een beetje organisch. De kamer heeft geen uitzicht op het veld; we hebben helemaal geen kantoorruimtes met zicht ‘op’ het stadion. Dat zijn de mooiste plaatsen en die zijn voor de skyboxen.

Die wil je zo duur mogelijk verkopen. Ik vind het FORUM #18/07.10.10

ook niet zo erg, anders wordt de blik wel erg naar binnen gericht. We zijn al constant bezig met dit gebouw.”

“De flip-over heeft een vaste plaats in mijn kamer.

Van huis uit ben ik architect en ik teken heel graag. Als we een probleem hebben, wil ik graag alle mogelijkheden even snel kunnen schetsen.

Verder zie je niet veel van mijn oude beroep, afgezien van de rollen bouwtekeningen in de hoek.

Maar ik ben misschien net zoveel bouwheer als directeur. Sinds de opening in 1996 hebben we voor 25 miljoen euro verbouwd.”  Tekst: Remko Ebbers Foto’s: Hans Stakelbeek/fmax

portret

alex wynaendts

‘ik doe wat ik doe’ Vlak voor het uitbreken van de kredietcrisis nam hij het roer over bij Aegon. Nu de grootste ‘ellende’ voorbij is, kan Alex Wynaendts (50) zich weer richten op groei van het bedrijf. “Samen met de dames van de callcenters, want die moeten het doen.”

Tekst: Paul Scheer | Foto’s: Ad Bogaard

Hij was net een paar maanden bestuursvoorzitter van Aegon toen de kredietcrisis in alle hevigheid losbarstte. “Ik herinner me nog goed de zondagavond dat Lehman Brothers failliet ging in de vs. Ik las het op mijn blackberry en zei tegen mijn vrouw: ‘Caroline, ik denk dat dit het begin wordt van een heel rumoerige tijd en dat dit voorlopig het laatste rustige weekend was. Dus bereid je maar voor.’ Helaas kwam dat uit.”

Hebt u wel eens gedacht: waar ben ik aan begonnen?

“Nee. De tijd daarvoor krijg je niet en zo zit ik ook niet in elkaar. Je gaat van het één naar het ander en bent met z’n allen bezig om te doen wat er nodig is. Ik heb Don Shepard, mijn voorganger, er wel regelmatig aan herinnerd dat zijn timing om te vertrekken beter was dan de mijne om te komen.”

Alex Wynaendts zit er twee jaar later ontspannen bij in zijn Haagse kantoorkamer. Hij maakt niet de indruk heel erg gebukt te gaan onder de klappen die de kredietcrisis ook Aegon heeft toegebracht. Drie miljard euro leende de verzekeraar van de Nederlandse staat om het naderend onheil te kunnen pareren. Daarvan is inmiddels de helft terug­ betaald.

Aegon is deze zomer ook weer begonnen met securitiseren, het bundelen van hypotheken voor financieringsdoeleinden, wat door velen wordt gezien als de oorzaak van de kredietcrisis in de Verenigde Staten. Wynaendts doet daar niet moeilijk over. “Dit zijn triple A-pakketten die niets te maken hebben met de Amerikaanse rommelhypotheken. Het is ook helemaal niet bijzonder voor een verzekeraar om op deze manier langetermijnfinanciering te vinden voor hypotheken.”

Het vertrouwen in de financiële sector is voldoende hersteld?

“Het feit dat we dit kunnen doen tegen gunstige condities, is een illustratie dat in elk geval de markt vertrouwen in Aegon heeft. Maar u doelt waarschijnlijk op het maatschappelijk vertrouwen. Daarvan kan ik zeggen dat ons bedrijf is gebaseerd op vertrouwen, want wij doen beloftes aan klanten die pas op de lange termijn waargemaakt kunnen worden. In het geval van levensverzekeringen moeten mensen er zelfs

46

FORUM #18/07.10.10

47

FORUM #18/07.10.10

portret

op kunnen vertrouwen dat hun nabestaanden worden uitbetaald, want zelf kunnen ze dat dan niet meer controleren.”

“Werknemers die veertig jaar lang pensioenpremie betalen, moeten er absoluut vanuit kunnen gaan dat zijn tot hun dood maandelijks een bedrag overgemaakt krijgen. Daarom hebben we die 3 miljard van de staat als extra buffer genomen, want op dat moment wist niemand wat er ging gebeuren.”

Dat geld blijkt achteraf niet nodig geweest voor het voortbestaan van de onderneming, maar moet wel met 1 miljard rente worden terugbetaald.

Met de kennis van nu…

“Dat moet je zo niet stellen. We hebben die keuze gemaakt toen alle seinen op rood stonden. Het zag er naar uit dat de grootste Amerikaanse banken over de kop zouden gaan. We moesten dit doen voor het geval de markt en de wereld in elkaar zou storten. De markt is vrij dichtbij dat punt geweest.”

De crisis heeft hem op een bepaalde manier geholpen. Hij had in de periode voor zijn benoeming een strategie opgesteld. Die is gebaseerd op drie pijlers: efficiënter omgaan met de kapitaalbuffer, kostenbesparing en streven naar één Aegon, dat meer dan de som van een aantal bedrijven moet zijn. “De crisis bood een mogelijkheid om die strategie versneld uit te voeren. De strategie werd door iedereen embraced.

Moeilijke beslissingen waren makkelijker te nemen. Dat is jammer, maar waar.”

Lijkt me niet makkelijk, dertigduizend werknemers in zestien landen meekrijgen.

“Dat betekent dus de juiste mensen benoemen om op afstand te kun48

FORUM #18/07.10.10

nen sturen, en zelf veel reizen. Ik wil dat werknemers rechtstreeks van mij horen wat de strategie en de doelstellingen zijn, en hoe we die gaan bereiken. Ook de dames in de callcenters moeten begrijpen wat hun bijdrage is. Want zij spreken met de klant, niet ik.”

Taalproblemen heeft hij in elk geval niet op zijn rondreizen, want hij groeide achtereenvolgens op in Rusland, Zimbabwe, België, Nederland, Libanon, Indonesië en Frankrijk. Leidraad was het werk van zijn vader, diplomaat Henry Wynaendts. Naast zijn ambassadeurschap werd hij als speciale afgezant door Nederland de wereld in gestuurd om problemen op te lossen.

Alex Wynaendts kwam nog wel ter wereld in Nederland, maar dat was alleen omdat zijn moeder het niet raadzaam vond om anno 1960 in een Moskous ziekenhuis te bevallen. Dus reisde zij een week voor de bevalling naar Nederland en keerde zij twee weken later terug naar Rusland.

Daar werd wel vastgehouden aan de Russische gewoonte om baby’s “met vijftien lagen dekens” in een wieg op het balkon te zetten. “Ik denk dat het daarom is dat ik nooit een jas draag.”

Na hem kwamen nog een broer en een zus. Het gezin volgde zoals gezegd de loopbaan van vader, maar die zorgde er wel altijd voor dat ze naar bestemmingen gingen waar de kinderen naar school konden gaan.

Dat waren vooral Franstalige scholen. Niet alleen omdat Frans lokaal de voertaal was (Libanon), maar ook omdat zijn vader was opgegroeid in Parijs.

Zelf volgde Wynaendts in de Franse hoofdstad een prestigieuze ingenieursopleiding. “Ik ben een echte bèta. Niet het meest aangewezen type om in de voetsporen van mijn vader te treden, want de diplomatie is meer iets voor alfa's. Mijn vader zag dat al vroeg.”

Omdat het Wynaendts gaandeweg duidelijk werd dat hij niet zijn hele

leven met techniek bezig wilde zijn, volgde hij 's avonds een opleiding economie. Hij besloot na zijn studie in Nederland te gaan werken.

Daar had hij maar een paar jaar tot zijn achtste gewoond. “Ik wist: als ik na mijn studie niet naar Nederland ga, dan ga ik nooit meer. Dat had ik wel jammer gewonden. Je gevoel voor Nederland is sterker als je in het buitenland bent dan als je er woont. Ik denk dat ik vaak trotser ben op Nederland dan veel mensen die hier hun hele leven al wonen.”

De keuze voor abn als eerste werkgever komt daar ook uit voort. De bank was destijds gehuisvest in hartje Amsterdam en het leek hem als halve buitenlander wel mooi om daar te werken.

Drie stellingen Ajax wint de Champions League “Ja. Dat hoop ik. Ik kan natuurlijk niet nee zeggen als shirtsponsor. En waarom zou Ajax ‘m ook niet winnen? Oranje heeft op het laatste wk van Brazilië gewonnen, dat had ook niemand ­verwacht.”

Bent u Nederlander of wereldburger?

“Ik voel me heel Nederlands. Maar ik besef tegelijkertijd dat we onderdeel zijn van de wereld. Als klein land kun je niet anders. Dat is politiek en economisch zo. Voor Aegon bijvoorbeeld is de Nederlandse thuismarkt te klein.”

Het gedoogkabinet gaat niet werken “Dat weet ik niet. Voor mij gaat politiek meer over mensen dan over partijen.

Stabiliteit is het allerbelangrijkste, en die krijg je als er harmonie is.”

Welke waarden heeft u van uw ouders meegekregen?

“Zorg dat je de dingen die je doet goed doet. Ago quod ago, ik doe wat ik doe: de lijfspreuk van staatsman Johan de Witt. Wat het ook is. Doe je best op school. Wees attent voor je vrienden. Dat probeer ik ook over te dragen op mijn eigen kinderen van 13 en 15. Als ik thuis ben, probeer ik er voor ze te zijn. Bijvoorbeeld door ze te helpen met ­huiswerk. Vierde klas wis- en natuurkunde kan ik gelukkig nog bij­ houden.”

Afstempelen is geen schande “Daar ben ik het mee eens als het gaat om het overbruggen van een periode.

Maar niet als afstempelen het resultaat is van wanbeleid. En wat versta je eronder? Het niet-indexeren van de pensioenen, het verhogen van de pensioenleeftijd? Dat kun je ook als afstempelen zien.”

De grote drukte is voorbij?

“Ja. Eigenlijk vanaf het moment dat we staatshulp hadden, want die buffer gaf Aegon extra zekerheid. Gelukkig werd het daarmee rustiger, want zo wil je niet drie jaar doorgaan.”

“Voor mijn vrouw was de crisis net zo groot. Kwam ze op het schoolplein, dan werd ze bestookt met vragen over hoe het nu verder ging met de crisis. Ze heeft net een studie kunstgeschiedenis afgerond (zijn vrouw maakt en restaureert muurschilderingen; red.). Daar zijn we heel blij mee.”

Gaat dat samen, kunst en verzekeringen?

“Ja hoor. Het zijn twee verschillende werelden, maar ik heb ook belangstelling voor kunst. Ik ben bijvoorbeeld voorzitter van de Vrienden van het Mauritshuis in Den Haag. En mijn vrouw verdiept zich misschien niet in alle actuariële berekeningen, maar ze is wel betrokken bij mijn werk.”

Bent u nog steeds trots op Nederland?

“De ontevredenheid die er heerst, vind ik jammer en onbegrijpelijk.

Uit onderzoek blijkt nota bene dat Nederlanders tot de gelukkigste volken behoren. We mogen blij zijn met wat we hebben en moeten zorgen dat het behouden blijft voor volgende generaties. Ik zou die ontevreden mensen willen adviseren eens elders in de wereld te gaan kijken, in India of China. Ik verzeker je: dan kom je heel gelukkig terug.” 

49

FORUM #18/07.10.10

alex wynaendts

1960 1981

1984

1997 2003 2008

Geboren in Almelo École Superieure d’Électricité in Parijs, studie economie aan de Sorbonne Diverse functies bij abn Amro Diverse functies bij Aegon Bestuurslid Aegon Bestuursvoorzitter Aegon

buitenland

De Spaanse premier José Luis Rodríguez Zapatero zet in op harde hervormingen

Wie gaat Spanje redden?

Van constructief overleg is in Spanje geen sprake meer. De verhoudingen tussen overheid, werkgevers en werknemers zijn bepaald gespannen. Wie trekt de economie weer uit het slop?

Tekst: Henk van den Boom | Foto: Justin Lane/anp “Ik ga aan het werk”, zei de Spaanse premier José Luis Rodríguez Zapatero op de ochtend van de algemene stakingsdag bij het betreden van het congres. Iets wat 4.6 miljoen landgenoten hem die 29ste september niet konden nazeggen. Want één op de vijf Spanjaarden zit werkloos thuis terwijl de vooruitzichten voor 2011 belabberd zijn. De regering hoopt volgend jaar op een stabilisering van het aantal werklozen, maar het patronaat van de Spaanse banken aeb voorspelt een verdere daling tot een dramatische 20.7 procent.

Ook over het herstel van de economie zijn de banken veel minder optimistisch dan het kabinet. Zapatero gaat nog uit van 1.3 procent groei terwijl de banken, net als het imf overigens, berekenen dat die blijft steken op 0.6 procent.

Wanneer over deze kille cijfers ook nog eens het wantrouwen van de financiële wereld 50

neerdaalt, waardoor geld lenen door de Spaanse overheid steeds duurder wordt, is het doemscenario compleet. In de zojuist ingediende begroting 2011 weet Zapatero – onder zware druk van Brussel en de financiële instellingen – het begrotingstekort weliswaar terug te dringen tot 6 procent, maar daar staat de grootste bezuinigingsoperatie uit de historie tegenover.

Absoluut noodzakelijk, zegt minister Elena Salgado van Financiën, om ‘straks’ weer mee te kunnen doen. In ruil daarvoor moeten de Spaanse overheidsinstellingen volgend jaar 8 procent minder uitgeven en de burgers nog eens 6 procent meer belasting betalen. De rente op de schuldenlast is met 27 miljard euro de op een na grootste uitgavenpost van de regering. De investeringen in de infrastructuur, een belangrijke motor van de FORUM #18/07.10.10

Spaanse economie, worden volgend jaar gekort met 38 procent.

De kritiek op het weinig populaire beleid van de socialist Zapatero is groot, maar niemand weet iets beters te verzinnen. De conservatieve Partido Popular, de grootste oppositiepartij, dringt aan op aftreden, maar komt zelf niet echt met alternatieven. De vakbonden houden het voorlopig maar op het organiseren van stakingen. Constructief meewerken aan bijvoorbeeld een structurele hervorming van het ontslagrecht is er niet bij.

De werkgevers roeren zich opvallend weinig in het debat. De ceoe, de grootste werkgeversorganisatie zit midden in een verhitte opvolgingsstrijd. Voorzitter Gerardo Díaz Ferrán is in opspraak gekomen door vermeend wanbeleid binnen zijn eigen bedrijven. Vooralsnog weigert hij op te stappen.

Ondanks de algemene staking, die de verhoudingen in Spanje op scherp zette, zegt premier Zapatero vast te houden aan zijn ‘harde’ en ‘moeilijke’ hervormingsbeleid.

Dit moet het land internationaal weer geloofwaardig maken. De premier geeft toe dat het een langzaam proces is, waardoor het nog twee jaar zal duren voordat er weer sprake kan zijn van een solide economische groei. 

wereldzaak

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale vereni­gingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de ondernemingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl

Stukje Japan in Amstelveen In een doorsnee winkelcentrum in Amstelveen is een kleine ­Japanse enclave neergestreken: restaurant, delicatessenzaak, kapper en boekwinkel. De keuze voor Amstelveen is logisch: zo’n 60 procent van de Japanse expats in Nederland woont in en rond Amstelveen. Daar is het beter wonen en veiliger dan in Amsterdam, zegt Masanori Iwanaga, eigenaar van de Japan Bookshop.

In 1985 is hij als expat naar Nederland gekomen en nooit meer teruggegaan. Tot 2005 had hij een boekwinkel in het Amsterdamse Okura Hotel. Daar was ook een delicatessenzaak en een kapper te vinden. Maar de Japanse clientèle zocht het steeds meer in de buurt van Amstelveen, dus vandaar de verhuizing.

Iwanaga richt zich in toenemende mate op Nederlandse ­klanten, aangezien er daar miljoenen van zijn en de Japanse popu­latie in Nederland beperkt is. Speciaal voor de Nederlandse klant heeft hij mangastrips (strips met een herkenbare Japanse tekenstijl), hobbyboeken en schrijfwaren van onder meer Hello Kitty, het Japanse poesje dat ook hier populair is.

De hobby­boeken zijn in het Japans, dus soms moet Iwanaga een klant helpen met de vertaling.

Voor zijn Japanse klanten heeft hij ook een schap met Pools aardewerk. Dat is populair onder expats omdat het oogt als Delfts Blauw maar aanmerkelijk goedkoper is. Nederlandse klanten ontdekken het aardewerk nu ook.

Internet is een geduchte concurrent voor de winkel aan het worden. Maar Iwanaga wil van geen wijken weten. “Ik voel de verantwoordelijkheid om mijn klanten te bedienen en de ­Japanse cultuur te introduceren in Nederland.” 

Forum op internet www.vno-ncw.nl Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassi­stent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk van den Boom (Spanje), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Runa Hellinga (Hongarije), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Rob Savelberg (Duitsland), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Maarten Veeger (Italië), Alexander Weissink (Egypte) Aan dit nummer werkten mee: Erik te Brake, Jan van den Broek, Guusje Dolsma, Thomas Grosfeld, Jan Klaver, Jeroen Lammers, Joep Rats Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam

Bedrijf: Japan Bookshop Eigenaar: Masanori Iwanaga Gevestigd in: Amstelveen

Tekst: Paul Scheer Foto’s: Sam Rentmeester/fmax FORUM #18/07.10.10

Cover Foto: Pierre Crom/anp Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop psh Media Sales, Maurice de Does, telefoon: 026 - 7501 862, fax: 026 - 7501 803, E-mail: maurice.de.does@pshmediasales.nl, Postbus 30095, 6803 AB Arnhem