Forum 19 2010

Opinieblad vno-ncw Ondernemers, politiek en maatschappij

#19/21.10.10

Recept voor winst

Zorg is big business achtergrond Vakcolleges: meer leren van doen 10

achtergrond Pensioenfonds: liever kwijt dan rijk? 24

actueel Biodiversiteit: graag een beetje praktisch 38

inhoud #19 Rubrieken

14

4 Opinie vno-ncw • Controletaak brandweer niet laten vervallen • Retoriek valutaoorlog niet in belang van Nederland • Tweedekans mbo moet betaalbaar blijven • Jong Management: Linksom of rechtsom: laat je verrassen

8 De foto Blije doos

14 & Zus ‘Ondernemen zie ik als noodzakelijk kwaad’

20 De werkkamer van Heleen Sonnenberg, directeur van de Weduwe Joustra

29 Vereniging

47

• Aanpak zwerfafval kan veel goedkoper • ‘Grote steden moeten openbaar vervoer ook aanbesteden’ • Personalia • Meesterkok wordt bierambassadeur • Jonge Ondernemersdag start met ontbijtje • Agenda • Even bellen met Natasja Hart, associate partner bij Ferendi • fnli wil verdere verduurzaming • Schadepreventieprijs 2010 voor internationaal transportbedrijf Van der Lee uit Delft • Noorden wil kans houden op co2-opslag

21 Podium • Vijf vragen aan Ruud Dekkers, voorzitter van de Nederlandse beroepsorganisatie van registeraccountants nivra • Uitspraken • Bezuinigen op de kinderopvangkosten: goed idee?

27 Scheer Animal cops

28 De ommekeer van Peter d’Angremond, directeur Stichting Max Havelaar

46 Buitenland Gaat Hongarije weer terug naar af?

47 Wereldzaak Alleen oog voor dat ene merk

20 2

FORUM #19/21.10.10

38

rubrieksnaam

10

Artikelen 10 Ambachtsschool revisited De ambachtsschool is terug van weggeweest. Twee jaar geleden begon hij als ‘vakcollege’ aan een nieuw leven. Inmiddels zijn er al vijftig en hun aantal groeit nog steeds.

Ambachts­school 2.0: een succes?

16 Zorg is big business Een zorgenkindje: zo wordt de zorgsector meestal gezien. De sector van de kosten­over­ schrijdingen, de personeelstekorten en medische missers. Maar in de zorg valt ook geld te verdienen. Miljarden zelfs. Zorg, de nieuwe motor?

24 Pensioenfonds: last of zegen?

42

Een eigen pensioenfonds was altijd een aantrekkelijke arbeidsvoorwaarde. Maar het zijn zware tijden in pensioenland. Werkgevers hebben steeds meer te stellen met hun fonds.

Exit pensioenfonds?

38 Hoe biodivers zijn de vn?

De oorverdovende stilte zegt misschien genoeg. De vn-top in Nagoya over biodiversiteit krijgt nauwelijks aandacht. Maar wat mag je ook verwachten van een politieke top als multinationals ambitieuzer zijn dan overheden?

42 Erick van Egeraat gelooft in de vooruitgang Hij wordt de André Rieu van de architectuur genoemd. Een groter compliment kun je architect Erick van Egeraat bijna niet maken. Vorig jaar ging hij failliet, maar inmiddels is de crisis weer te boven. “Ik schaam me nergens voor.”

3

FORUM #19/21.10.10

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Redding Goed nieuws is geen nieuws, wordt vaak gezegd. Al maakten de media graag een uitzondering voor de succesvolle redding van ‘los 33’. De ‘wedergeboorte’ van de Chileense mijnwerkers domineerde de afgelopen week de krantenkolommen en de televisiekanalen. En de president en de hele natie triomfeerden mee.

Maar niet al het goede nieuws is zo mediageniek. Dat is jammer want de nadruk op alles wat er mis is, ontneemt ons soms het zicht op de vooruitgang die geboekt wordt. Neem bijvoorbeeld het succes van de vakcolleges en niet te vergeten de ‘oude’ bedrijfstakscholen die jonge mensen weer écht enthousiast weten te maken voor techniek en het leren van een vak. Twee jaar geleden gingen de eerste zogenoemde vakcolleges techniek van start. Speciale leerroutes waarin vmbo, mbo en bedrijfsleven samenwerken om jongens en meisjes op te leiden tot een vakman of -vrouw. Maar dan wel een die ook direct aan de slag kan in de praktijk. Stagebedrijven staan – ook in tijden van crisis – in de rij voor deze leerlingen, zo blijkt.

Of neem de zorgsector waar het probleem van de stijgende collectieve zorglasten (waarover we ons overigens terecht druk mogen maken) de zonzijde van deze economische sector nogal eens

overschaduwt. Zo zijn de naar schatting meer dan tweeduizend Nederlandse bedrijven in de medisch-technologische hoek goed voor zo’n 4 miljard euro aan export. En dan heb ik het nog niet eens over de geschatte 21 miljard euro winst in de vorm van extra levensjaren en lager arbeidsverzuim. Winst die ons ook nog eens helpt om langer te genieten van het leven, langer onze bijdrage te leveren aan de samenleving en als straks de aow-leeftijd verhoogd is ook langer te werken, zoals de hoogleraar gezondheidseconomie Johan Polder in deze Forum terecht opmerkt.

Dus al zitten we op veel terreinen misschien nog in het donker: er wordt gewerkt aan oplossingen. Al zullen de televisiecamera’s er waarschijnlijk niet voor uitrukken.

Bernard Wientjes Voorzitter vno-ncw Lees het artikel ‘Ambachtsschool 2.0’ op pagina 10 en het artikel ‘De gouden toekomst van de zorg’ op pagina 16

Controletaak brandweer niet laten vervallen • Commissie-Mans wil controletaak brandweer laten vervallen • Controles moeten juist verbeterd worden • En gebruik van keurmerken moet vrijwillig blijven Een betaalbare brandweer: ja graag. De commissie-Mans heeft in het rapport Inzet gereed; financiële heroverwegingen om de brandweer betaalbaar te houden daar een aantal goede voorstellen voor gedaan.

Eén voorstel is echter niet verstandig, namelijk het laten vervallen van de controletaak van de brandweer. vno-ncw heeft hierover een brief gestuurd aan het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding, waarbij alle gemeentelijke en regionale brandweerkorpsen zijn aangesloten.

Tijdige inspectie van de brandweer – waar mogelijk al ruim voor de ingebruikname van een gebouw en steekproefsgewijs tijdens het gebruik van een gebouw – verkleint de kans op brandonveilige situaties, maar vooral ook het risico dat achteraf dure aanpassingen gedaan moeten worden. Ook wordt de kennis van de brandweer over risicovolle gebouwen in de gemeente vergroot. En zolang er regels zijn zoals de Woningwet, het Bouwbesluit en het Gebruiksbesluit zijn controle erop en handhaving ervan exclusieve overheidstaken.

Daarnaast moet het vrijwillige – en dus niet verplicht opgelegde – gebruik van keurmerken en/of het model Integrale Brandveiligheid 4

FORUM #19/21.10.10

Bouwwerken gestimuleerd worden. Laatstgenoemd model is door bedrijfsleven en brandweer gezamenlijk ontwikkeld binnen het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid. Op die manier krijgt preventie en brandveiligheid de grotere aandacht die het hoort te hebben en wordt elke euro die bedrijven eraan uitgeven beter besteed. Het streven moet immers niet zozeer zijn om de kosten van de brandweer te beperken, maar wel om de effectiviteit en de efficiëntie van de brandweer te verbeteren. 

wandelgangen

donner blijft strijden voor zijn aow Tot op het laatst heeft Piet Hein Donner zich ingespannen voor zijn ‘kindje’, de verhoging van de pensioenleeftijd. Een dag voor de beëdiging van het nieuwe kabinet stuurde hij de Tweede Kamer nog een brief met laatste suggesties om de ingediende voorstellen van het vorige kabinet af te stemmen op het pensioenakkoord van de sociale partners. Hij stelt onder meer voor om een onafhankelijke instantie in te schakelen bij de koppeling van de pensioenleeftijd aan de stijgende levensverwachting.

Ook moet volgens hem worden voorkomen dat mensen met een lagere aow-uitkering op hun 65ste met pensioen blijven gaan. Hij wil niet dat zij in dat geval een beroep 5

• Verenigde Staten en China botsen over valuta • Maar landen kunnen beter de achterliggende problemen aanpakken

dijkstra

Het zint GroenLinks-Kamerlid Ineke van Gent niet dat het nieuwe kabinet maar drie vrouwen telt en Nederland is gezakt op de Global Gender Gap Index: van de elfde naar de zeventiende plek. De index is gebaseerd op de positie van mannen en vrouwen op het gebied van onderwijs, gezondheid, economie en politieke macht in 134 landen. Nederland blijkt vooral op die twee laatste terreinen slecht te scoren. En dan is het kabinet nog niet eens meegenomen.

Van Gent wil daarom een “deal” sluiten met premier Mark Rutte.

“Emancipatie overstijgt verschillende beleidsterreinen. Daarom past het thema goed bij het takenpakket van de premier.” Ze ziet in Rutte overigens niet de sterkste voorvechter van emancipatie: “Hij kan wel beweren dat het toeval is dat er maar drie vrouwen in het ka-

Retoriek valutaoorlog niet in belang van Nederland

binet zitten, maar dat is natuurlijk niet zo. We moeten af van het idee dat in Nederland de emancipatie wel zo’n beetje voltooid is.”

Vooralsnog laat Rutte het bij het oude: emancipatie blijft bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Daar kwam het beleidsterrein een kabinet geleden terecht (van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) vanwege het belang van het onderwijs voor de emancipatie. Eén troost voor Van Gent: emancipatie valt in elk geval onder een vrouw.

Van Gent strijdt voort

op de bijstand kunnen doen.

Donner moest snel zijn, want nu heeft hij er niets meer over te zeggen. Hij maakt weliswaar nog steeds deel uit van het kabinet, maar dan als minister van Binnenlandse Zaken. Daar heeft hij hooguit nog iets te zeggen over de pensioenleeftijd van ambtenaren.

dijkstra

rutte moet emanciperen

Donner: nog niet moe FORUM #19/21.10.10

Met het aantreden van het kabinet-Rutte staat er een ploeg die serieus werk lijkt te gaan maken van het gezond maken van de Nederlandse overheidsfinanciën. Dat zouden meer regeringen moeten doen, was onlangs impliciet de boodschap van de president van De Nederlandsche Bank, Nout Wellink. Aanleiding voor zijn opmerking was de felle retoriek van de Amerikaanse minister van Financiën, Timothy Geithner, over China als aanstichter van een naderende valutaoorlog. China zou zijn munt sneller in waarde moeten laten stijgen om de concurrentiekracht van andere landen zoals de vs niet te ondermijnen.

Wellink wees erop dat de Verenigde Staten van de rest van de wereld aanpassingen eisen, maar zelf een begrotingstekort hebben dat in de historie nog nooit zo lang zo hoog is geweest. De Amerikanen hebben zich dankzij de dollar, die als internationale reservemunt fungeert, meer kunnen permitteren dan andere landen, maar moeten nu orde op zaken stellen.

Wellink heeft gelijk dat landen met handelstekorten wel erg snel de conclusie trekken dat hen groei ontzegd wordt door de overschotlanden. The usual suspects zijn dan China, Japan en Duitsland, maar ook Nederland komt in beeld.

Het is daarom goed dat minister van Financiën Jan Kees de Jager zich tijdens de laatste jaarvergadering van het Internationaal Monetair Fonds heeft ingespannen om het debat te verbreden en niet slechts over wisselkoersen te praten als het om mondiale onevenwichtigheden gaat. Net zo belangrijk volgens De Jager zijn handelsbalansen, internationale kapitaalstromen en structurele hervormingen.

De topmannen van imf en Wereldbank, Strauss-Kahn en Zoelick, hebben al aangegeven zich zorgen te maken over de afgenomen bereidheid tot mondiale samenwerking. Laten we hopen dat het geen bedreiging gaat vormen voor het herstel van de wereldeconomie.  www.vno-ncw.nl, dossier Buitenlandse handel

jeroen poortvliet

opinie vno-ncw

Tweedekans mbo moet betaalbaar blijven • Bijscholing 30-plussers is essentieel voor kenniseconomie • Bezuinigingsplan zal als een boemerang terugslaan Het is verstandig dat het nieuwe kabinet-Rutte ervoor gekozen heeft om per saldo niet te bezuinigen op onderwijs. Goed onderwijs is van het allergrootste belang wil Nederland ook in de toekomst kunnen blijven concurreren op wereldniveau. Wel is het kabinet binnen de onderwijsbegroting gaan schuiven en op één onderdeel lijkt het daarbij uit de bocht te vliegen.

Zo zijn Rutte en zijn ministers van plan 170 miljoen te besparen door niet langer bij te dragen aan de mbo-opleiding van mensen boven de dertig. Het is begrijpelijk dat het kabinet allerlei zaken kritisch tegen het licht houdt nu het enorme bedrag van 18 miljard bezuinigd moet worden. Het is niet logisch om dat te doen met een maatregel die straks zal terugkomen als een boemerang.

Op dit moment zijn er zo’n zestigduizend mensen van boven de dertig die een mbo-opleiding volgen. Het overgrote deel doet dat niet via een voltijdse opleiding maar via een combinatie van werken en leren. Op die manier worden ze opgeleid tot de vakmensen waar de economie na de crisis weer om zal zitten te springen. De zorg, de techniek, de chemie, het transport en nog zo wat sectoren hebben straks alle handen nodig die daadwerkelijk wat kunnen maken. Het aanbod van jeugdige schoolverlaters alleen zal niet voldoende zijn. Het afschaffen van de overheidsbijdrage zal ervoor zorgen dat de personeelstekorten straks alleen maar schrijnender zullen zijn.

De bezuiniging zal ook niet zo veel opleveren. Mensen van boven de dertig die nog een mbo-opleiding volgen, zijn vaak omscholers, herintreders of vallen in moeilijke groepen zoals ex-delinquenten. Geld om zelf hun opleiding te bekostigen, zullen ze doorgaans niet hebben. Als de overheid ze niet helpt, komen ze nooit op het niveau waar ze zelfstandig een fatsoenlijke boterham kunnen verdienen en op termijn zullen ze vaak weer bij de die zelfde overheid aankloppen voor een uitkering.

De bezuiniging zal alleen mensen op mbo-niveau treffen. Dertigplussers die een opleiding op hbo-niveau volgen of hoger, kunnen wel blijven rekenen op een bijdrage van de overheid. Vanuit macro-economisch gezichtspunt is dat vreemd. Elke euro die geïnvesteerd wordt om mensen naar mbo-niveau te helpen, levert meer maatschappelijk rendement op dan een euro die gebruikt wordt om mensen van mbonaar hbo-niveau te krijgen. Wie zichzelf weet op te scholen tot hboniveau schiet daar natuurlijk zelf wel meer mee op doordat hij meer gaat verdienen. Zo iemand zal dan ook eerder bereid, en in staat, zijn zelf een hogere bijdrage te betalen.  www.vno-ncw.nl, dossier Onderwijs

6

FORUM #19/21.10.10

jong management

Linksom of rechtsom: laat je verrassen Rommelig is een understatement voor het proces waarin de nieuwe coalitie gevormd is. Nadat het regeerakkoord klaar was, begon de stoelendans van de formatie. Daar kon Rutte zich bewijzen: eindelijk was hij in charge en kon hij gang maken.

Er is veel commentaar geweest op de samenstelling van het kabinet. Het lijkt dat de regering een voorbeeld wil stellen met het aan het werk houden van 60-plussers. Zijn de bewindspersonen dan het levende bewijs dat doorwerken geen probleem is? Het lijkt meer een bewijs dat de eerste voorkeuren van onze liberale premier toch behoorlijk conservatief zijn. En dat terwijl de verkiezingsprogramma’s van de meeste partijen vol stonden met vernieuwingsdrang. Onder het mom ‘never waste a good crisis’, was dit de tijd om te veranderen, te verbeteren.

We gaan vooruit kijken, Nederland richten naar de toekomst. Dat begint bij een goed plan en goede mensen. Allereerst het plan.

Coalities maken is compromissen sluiten. De gemene deler van de wensen van vvd, cda en pvv is weinig vernieuwend. Het regeerakkoord is lang, maar gelukkig niet volledig. Op al die punten die er niet in staan, heeft het kabinet de vrijheid om vernieuwing te brengen. Dat is geen wens, dat is een noodzaak voor Nederland.

Het kabinet oogt weinig vernieuwend. Natuurlijk klopt de klacht over diversiteit, maar daar maak ik mij geen zorgen over: laat de volksvertegenwoordiging een mooie afspiegeling zijn van leeftijd, afkomst en geslacht. Het kabinet wil ik beoordelen op hun capaciteiten om nu te vernieuwen.

Wel is het onhandig dat de grijze golf in het kabinet voor de beeldvorming van vernieuwing niet echt helpt. Gelukkig weet Rutte net als wij dat hij behalve de conservatieve meerderheid over rechts ook nog een vernieuwende meerderheid over links heeft.

Bezuinigen is geen doel, het is een noodzakelijk middel voor vernieuwing. Ik hoop dat de aandacht voor bezuiniging een voorbode is voor de innovatie die daarop volgt. Rechtsom of linksom.

Huibrecht Bos Voorzitter Jong Management

wandelgangen Volgens de Raad van State is een aantal aannamen die aan het wetsvoorstel ten grondslag liggen, niet zo aannemelijk. Ze moeten in elk geval nog een keer goed onderzocht worden. Omdat dit de nodige tijd zal kosten, wil Van der Hoeven dit deel van de wijziging van de Elektriciteits- en Gaswet aanhouden. Ze zou het “betreuren” als de rest van de wetswijziging daardoor zou worden opgehouden.

“Afhankelijk van de uitkomst van de heroverweging zal ik bezien of nadere wetgeving nodig is”, schrijft zij aan de Kamer. Sinds vorige week zal Maxime Verhagen dat bezien.

Voormalig minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken heeft vlak voor haar vertrek besloten een pas op de plaats te maken met het verlenen van voorrang voor groene stroom op het energienet.

Het onderhavige wetsvoorstel ligt al bij de Eerste Kamer, maar op basis van een advies van de Raad van State, aangevraagd door de Kamer, neemt Van der Hoeven wat meer tijd voor nader onderzoek. Het wetsvoorstel regelt dat producenten van duurzame energie voorrang krijgen op het net als dat overbelast wordt met energie. De kosten die gemoeid zijn met voorrang (het verminderen van de stroomtoevoer in het congestiegebied moet worden gecompenseerd met het vermeerderen van de toevoer elders) komen in eerste instantie terecht bij de producenten van grijze (niet-duurzame) stroom.

Van der Hoeven: stroomonderbreking

Voor Jan Kees de Jager is het business as usual: hij blijft minister van Financiën. Als hij iets overdraagt, dan is dat aan zichzelf.

Zoals de aanpak van provisies voor tussenpersonen bij complexe financiële producten. De Jager wil de “perverse prikkels” uit het systeem halen. Dat kan volgens hem alleen door een provisieverbod voor dit soort producten uit te vaardigen. Uit onderzoek blijkt weliswaar dat de belangrijkste hitand-run praktijken uit de markt zijn verdwenen en marktpartijen zich aan de strengere regels houden, maar de beoogde cultuuromslag is volgens hem nog niet bereikt, en consumenten blijven onvoldoende geïnformeerd om goed tegenwicht 7

te bieden. Dan maar een algeheel verbod op provisie bij complexe producten, die gekenmerkt worden door een hoge impact en lange looptijd en verplichtingen. De Jager wil hierbij echter niet over één nacht ijs gaan. Hij werkt de boel uit in “goed overleg” met alle betrokken partijen. Begin 2011 denkt hij de Kamer nader te kunnen informeren. Kan de markt alvast wennen aan het idee. dijkstra

de jager verbiedt perverse prikkels

dijkstra

nog geen voorrangsweg voor groene stroom

De Jager prikt door FORUM #19/21.10.10

Supersnelwegen superidee • Nieuwe kabinet wil meer publiek-private samenwerking • Private investeringen maken extra infrastructuur mogelijk • Maar papieren voornemens zijn niet genoeg Het nieuwe kabinet-Rutte trekt 500 miljoen euro uit voor nieuwe wegen en spoor. Dat is goed nieuws, zeker nu duidelijk is dat de kilometerbeprijzing er niet komt en er dus extra maatregelen nodig zijn om de groeiende files in te dammen. Een kanttekening die daarbij gemaakt moet worden, is dat dit halve miljard niet additioneel genoemd kan worden. Besloten is namelijk om geen geld meer vanuit het fes, het Fonds Economische Structuurversterking, beschikbaar te stellen voor investeringen in infrastructuur. Het extra geld dat het kabinet nu uittrekt, dient als compensatie hiervoor.

Des te meer reden om een andere aankondiging van het nieuwe kabinet toe te juichen. In het regeerakkoord staat dat er meer publiek-private samenwerking (pps) bij aanleg en onderhoud van infrastructuur moet komen, waaronder voor ‘supersnel­wegen’.

Werkgevers pleiten al jaren voor pps omdat dit een betere prestatie/prijsverhouding oplevert en kan leiden tot tijdsbesparing. De kennis van de private sector wordt beter benut en risico’s kunnen worden neergelegd bij de partij die ze het beste kan beheersen.

Ook voor de financiering kan gekeken worden naar private partijen, staat in het regeerakkoord. Gedacht wordt aan de pensioenfondsen, die in ruil voor hun investering dan kunnen rekenen op de opbrengsten uit tolheffing. Een aantal pensioenfondsen heeft al aangegeven hier interesse in te hebben.

Met dat geld zouden dan op een beperkt aantal plekken in Nederland snelwegen opgewaardeerd kunnen worden tot ‘supersnelwegen’ met vijf stroken heen en vijf stroken terug, waarbij doorgaande verkeersstromen dan van lokale stromen gescheiden kunnen worden.

Hoewel ook vorige kabinetten het al eens waren over de voordelen van pps is het aantal succesvolle voorbeelden tot nu toe erg beperkt gebleven. Laten we erop inzetten dat, nu met de plannen van dit kabinet het onderwerp opnieuw op de agenda staat, het niet bij mooie woorden op papier blijft, maar daadwerkelijk tot nieuw asfalt leidt.  www.vno-ncw.nl, dossier Infrastructuur; wegen

de foto rubrieksnaam

Blije doos Den Haag, 14 oktober – Voor minister Maxime Verhagen en staatssecretaris Henk Bleker was het de eerste volledige werkdag op het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (el&i). Een mooie dag voor de kersverse minister en staatssecretaris om een ‘officiële handeling’ te verrichten: de inontvangstneming van een welkomstgeschenk uit handen van de algemeen directeur van vno-ncw, Niek Jan van Kesteren. Die legde uit dat in de doos Nederlandse producten, van ambachtelijke kaas tot innovatieve en hoogtechnologische gadgets, te vinden zijn die over de hele wereld worden geëxporteerd. En stuk voor stuk een bijdrage aan onze welvaart leveren. Van Kesteren zei namens vno-ncw uit te zien naar een prettige en constructieve samenwerking. Ook minister Verhagen gaf aan uit te kijken naar een goede samenwerking met het bedrijfsleven en kennisinstellingen om de Nederlandse concurrentiekracht verder te verbeteren.

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto: Jeroen Poortvliet

8

FORUM #19/21.10.10

rubrieksnaam

9

FORUM #19/21.10.10

achtergrond

Ambachtsschool 2.0

10

FORUM #19/21.10.10

Vakcollege, ambachtsschool …

Ondernemers zaten voor het uitbreken van de crisis te springen om goed opgeleide technische medewerkers. Jongens en meisjes met meer praktische ervaring dan de gemiddelde vmbo’er.

“Was die goeie ouwe ambachtsschool er nog maar”, hoorde je regelmatig. Er gebeurde weinig. Tot Hans de Boer bij zijn afscheid als voorzitter van de Taskforce Jeugdwerkloosheid in de zomer van 2007 het idee lanceerde om het oude vakonderwijs in een modern jasje te laten terugkeren. In 2008 gingen de eerste zogenoemde vakcolleges techniek van start. Speciale leerroutes waarin vmbo, mbo en bedrijfsleven samenwerken om jongens en meisjes op te leiden tot een vakman/vrouw. Maar dan wel een die ook direct aan de slag kan in de praktijk. Veel meer praktijklessen dan op het reguliere vmbo en een goede samenwerking met het bedrijfsleven zorgen daarvoor. Voordeel van de opleiding is bovendien dat het vierjarige vmbo wordt aangevuld met twee jaar les op mbo-niveau. Nu, twee jaar later zijn er al zo’n vijftig.

Waaronder Scholengemeenschap Reggesteyn in Rijssen. En inmiddels wordt ook geëxperimenteerd met vakcolleges gericht op de zorg.

Twee jaar geleden werd ‘de ambachtsschool nieuwe stijl’ geïntroduceerd: het vakcollege.

Er zijn er al vijftig en het aantal groeit nog steeds. Een succes?

Tekst: Frank den Hoed | Foto’s: Emile Willems

11

FORUM #19/21.10.10

Een ‘straatje’ moderne computergestuurde draaibanken, een rijtje werkplekken voorzien van high tech lasapparatuur. De ruimtes in het vakcollege techniek – in een modern pand van Scholengemeenschap Reggesteyn – lijken in niets op het beeld van stoffige praktijk­lokaaltjes met verouderde apparatuur dat toch kleeft aan het traditionele vmbo.

Patrick Karsenberg en Thimo van den Berg zijn, net als hun medeleerlingen uit het derde leerjaar, bezig hun laswerkstuk van die dag af te ronden. In een smetteloze rood-grijze overall en met een hippe lashelm over het hoofd.

Technici zullen altijd nodig blijven, zegt Gert-Jan Broeze, managing director van staalconstructiebedrijf Broeze in Nijverdal, zelf een enthousiast ‘vakcollege-aanhanger’. “Vanwege de crisis kunnen we het werk in ons bedrijf nu goed af met ons huidige team. Maar als de economie aantrekt, lukt dat niet meer. Er stromen nu jaarlijks zo’n twintigduizend vakmensen uit, onder meer door de vergrijzing. Daar staat een instroom van maar vijfduizend mensen tegenover. De rekensom is snel gemaakt: binnen vijf jaar, maar waarschijnlijk veel eerder, snakken we weer naar vakmensen. Alleen: hoe krijg je jongeren zover om voor de metaal te kiezen?”.

De sector heeft van oudsher het imago tegen. Critici doen het werk af als zwaar, vies, saai. Volgens Broeze ten onterechte. Daar moet dus iets aan gebeuren. “Het is een kwestie van jezelf goed verkopen. Je moet die jongens informeren over de mogelijkheden. Dat ze niet als lasser hun tijd moeten volmaken. Maar dat er ook heel veel mooie carrière-

achtergrond

Patrick Karsenberg: ‘Toch mooi als je later een gebouw ziet en weet dat je daar alle spanten voor hebt gelast?’

opties zijn. Met dat doel organiseren we ook één keer per jaar een techniekdag. Trouwens ook om de ouders een zetje in de goede richting te geven.”

Een overbodige luxe is die aandacht voor de ouders niet, vindt Broeze.

“Nog steeds koersen veel ouders aan op een algemene opleiding voor hun kinderen, omdat dit beter zou zijn voor later. Terwijl ze misschien veel meer op hun plaats zijn op een technische opleiding.”

overtuigd Hij laat even een bont gedecoreerde lashelm zien van het type dat de lassers in spe na het klinken van de zoemer ‘lesuur over’ hebben afgezet. “We hebben besloten de jongens die voor de metaal kiezen zo’n hippe speedlashelm (helm met automatisch verduisterend ‘glas’; red.) te geven. Om te onderstrepen dat het gaaf is als je voor dit werk gaat.”

Natuurlijk. Ze zijn in hun nopjes met hun strakke outfit. Maar ook zonder dit – overigens nuttige – gebaar waren Patrick Karsenberg en Thimo van den Berg er al van overtuigd dat ze voor de metaalafdeling van het vakcollege zouden kiezen. Karsenberg dacht nog even dat draaien en frezen wel wat voor hem zou zijn. Maar nadat hij het een paar keer had gedaan dacht hij er toch anders over. “Het duurt me veel te lang. Niks voor mij.” Een beetje experimenteren met lasapparatuur bij z’n ouders thuis bracht hem op het juiste spoor. Dat lassen leek hem wel wat. “Toch mooi als je later een gebouw ziet en weet dat je daar alle spanten voor hebt gelast?”

12

FORUM #19/21.10.10

Van den Berg bekent dat hij op de basisschool al nooit zo heel goed was in leren. “Meestal haalde ik zessen of zevens. En maar af en toe een acht. M’n juf zei dat het vakcollege wel wat voor mij was. En dat klopt: deze opleiding vind ik leuk.” Het kost hem geen enkele moeite om aan te geven waarom. “Je hebt hier meer uren praktijk dan op het vmbo.”

Karsenberg bekent dat die nadruk op de praktijk hem goed uitkomt.

Want ook hij is geen liefhebber van leren. “Ik ben er heel slecht in. Wat een ander in een half uur leert, kost mij een uur.”

Het mooie van het vakcollege vindt Broeze dat de leerlingen in de eerste twee leerjaren nog vrij zijn in hun keuze. Daardoor hebben ze meer tijd om na te denken welke richting ze nou echt op willen: timmeren, metselen, of - zoals deze leerlingen - metaalbewerken. “Gevolg is dat je in het derde jaar jongens hebt die gemotiveerd zijn om in hun vak aan de slag te gaan. Je hebt niks aan iemand die een verkeerde keuze heeft gemaakt of die zegt dat hij is gestuurd.”

actief Het vakcollege tamboereert op de zelfredzaamheid van de leerlingen.

En daar lijkt niets te veel mee gezegd. In Rijssen in elk geval geen voorgekauwde opdrachten die via een strak stramien moeten worden uitgevoerd. De leerlingen worden gestimuleerd om zelf initiatief te tonen, samen te werken. Zoals bij de constructie van de mini-Eiffeltoren waar ze nu mee bezig zijn. Pas als ze er zelf niet meer uitkomen, trekken ze bij de leraar aan de bel. Een goede zaak, vindt Broeze. “Ik krijg jongens bin-

Vakcollege of vakschool? That’s the question

Thimo van den Berg: ‘M’n juf zei dat het vakcollege wel wat voor mij was’

nen die gemotiveerd zijn, waar je wat mee kunt. Het vakcollege is een kweekvijver voor ons. Wij maken het karwei verder af.”

In de derde klas ruiken de leerlingen voor het eerst aan het echte werk.

Dat gebeurt via een snuffelstage in een metaalbedrijf. Een snuffelstage, omdat ze op hun leeftijd nog niet met gevaarlijke machines (zoals lasapparatuur) mogen werken. Een volwaardige stage volgt later, als dit wél mag. Als de vraag naar vakcollege-leerlingen voor stages maatgevend is, zullen ze na hun opleiding weinig moeite hebben om een geschikte werkplek te vinden. Van den Berg: “Meestal zoekt de school naar stageplekken. Maar bij meneer Van de Merwe (de drijvende kracht achter het vakcollege metaal in Rijssen; red.) werkt het anders. Bedrijven vragen hem of hij nog handige jongens heeft.”

Wat ze met hun opleiding willen bereiken loopt nogal uiteen.

Karsenberg is de meest uitgesprokene van de twee. Naast zijn ouderlijk huis zit een bedrijf dat constructiewerk doet. Dat betekent veel spanten lassen. “Als ik dat twee jaar moet doen, vind ik dat wel leuk”, zegt hij. “Maar ik ga liever werken bij Broeze. Daar doen ze heel verschillend werk.” Heel voorzichtig denkt hij ook al aan latere stappen in zijn carrière. “Ik zou wel iets leidinggevends willen doen.” Gezien de actieve houding die hij laat zien tijdens de uitvoering van zijn praktijkopdrachten op het vakcollege misschien helemaal zo’n gek idee nog niet.  www.vno-ncw.nl, dossier Onderwijs en scholing 13

FORUM #19/21.10.10

Is het vakcollege dé aangewezen weg naar een technisch beroep?

Mike Broekhuizen, directeur van Bedrijfstak­school Anton Tijdink in Terborg, vindt van niet. “Het kan nooit kwaad wat overbodige theoretische ballast te laten vallen ten gunste van meer praktijk, zoals nu gebeurt bij het vakcollege. En daar waar geen infrastructuur is op mbo-niveau, biedt de kop van twee jaar bovenop de opleiding op vmbo-niveau uitkomst. Maar waarom het wiel opnieuw uitvinden in die regio’s waar al een goed alternatief voorhanden is voor de zesjarige vakcollege-opleiding?”

Broekhuizen wijst op de teruglopende instroom van nieuwe leerlingen. “Met twee elkaar beconcurrerende opleidingen maak je de spoeling zo dun dat de kans groot is dat ze allebei te klein zijn om te overleven. En wie zijn daar de dupe van? Ondernemers, die niet meer krijgen waaraan zij behoefte hebben. En jongeren, die niet langer een op het vak toegesneden opleiding kunnen volgen.”

In regio’s waar al bedrijfstakscholen zijn, zou moeten worden geïnvesteerd in een versterking van de vierjarige vmbo-basis, vindt Broekhuizen. “Want hoe beter de kwaliteit leerlingen die zij aanleveren, des te verder komen we hier met ze.”

De sterke band met het bedrijfsleven is volgens Broekhuizen een van de pluspunten van de bedrijfstakscholen. Vrijwel al deze scholen komen voort uit een bedrijfsschool. Zo begon Bedrijfstakschool Anton Tijdink begin jaren zeventig als opleidingsfaciliteit van Pelgrim (later Atag).

In 1988 werd de bedrijfsschool onder de vleugels gebracht van een stichting met als doel het opleiden van vakkrachten voor de metaalsector in de regio. Inmiddels maken ruim tachtig lidbedrijven, metaalbedrijven uit de regio, gebruik van de faciliteiten. Bedrijfstakscholen zijn in hun regio vaak al decennialang ‘hofleverancier’ voor de metaalsector. Zo ook onze school, stelt Broekhuizen. “De kracht ligt in onze samenwerking met de leden. We betrekken ze bij alles wat we doen: ontwikkeling van lesprogramma’s, investeringen in apparatuur, filosoferen over de toekomst.”

Dat de betrokkenheid wederzijds is, blijkt volgens Broekhuizen juist in deze periode van economische tegenwind. “Drie jaar geleden stonden de bedrijven in de rij voor leerlingen van onze opleiding. Afgelopen jaar was er voor een aantal leerlingen eigenlijk geen plek. Maar tóch had iedereen een plek. Waarom? Omdat ondernemers redeneren: in goede tijden helpen zij ons, nu helpen wij hen. De jongeren die we nu opleiden, zijn trouwens als de economie weer aantrekt hard nodig om de vergrijzing op te vangen.”

& zus Ondernemen zit in de genen. In deze serie vertellen ouders, kinderen, broers en zussen die samen of ieder een eigen bedrijf hebben over hun overeenkomsten en verschillen.

naam activiteit gestart

vestigingsplaats medewerkers eigenaren

14

FORUM #19/21.10.10

Spijkers en Spijkers Design kleding en pret a porter 2000 Arnhem Vijf Truus Spijkers (40), links op de foto en Riet Spijkers (40)

‘Ondernemen zie ik als noodzakelijk kwaad’ Als kinderen maakten ze kleren na die ze bij Toppop zagen. Sinds een paar jaar verkopen Truus en Riet Spijkers hun design kleding over de hele wereld. “Op de middelbare school werden we wel vergeleken met de Bananarama-zangeressen.”

Tekst: Jan Buevink | Foto’s: Sarah Nankin en de familie Spijkers

Truus Spijkers (40)

Riet Spijkers (40)

“Toen we net begonnen, hadden we geen taakverdeling. Alles wat gedaan moest worden, deden we allebei. Dat werkte niet. Je merkte dat mensen ons tegen elkaar uit probeerden te spelen. Dan moest je weer navragen wat de ander precies had afgesproken. Dat kostte veel tijd.

Nu doe ik alle contacten naar buiten en de zakelijke dingen. Mijn zus is heel creatief, maar met die kant van ons werk heeft ze niet zo veel.”

“We hebben allebei de modeopleiding gevolgd op de kunstacademie.

Daar leer je ontwerpen, niet ondernemen. Dat hebben we later in de praktijk geleerd. In 2000 hebben we nog de masteropleiding voor ontwerpers gedaan bij het Fashion Institute Arnhem. Met onze eerste collectie zijn we naar een showroom in Parijs gegaan waar inkopers uit de hele wereld komen. Meteen hadden we al een paar klanten uit Japan.

Die kochten kleren van ons die je niet eens kon wassen of stomen. Dat vonden ze niet erg, zolang het maar bijzonder was. Die gekte is er inmiddels wel vanaf, ook door de economische crisis. Maar onze kleren worden ondertussen wel in vijftien landen verkocht.”

“Een aantal keren waren we al gevraagd onze kleren te showen op de Amsterdam Fashion Week. Daar zijn we nooit op ingegaan omdat dat niet interessant was. Voor onze hoofdlijn is in Nederland eigenlijk onvoldoende ruimte. Een jurkje kost al snel 800 euro en er zijn maar weinig winkels die dat kunnen verkopen. Toch wilden we meer in Nederland doen zodat we financieel een steviger basis konden krijgen en gewoon omdat het praktisch is. Het is soms lastig om je geld vanuit het buitenland binnen te krijgen. Toen kwamen we op het idee te beginnen met een tweede lijn, die makkelijker en goedkoper is en om die te lanceren op de Fashion Week. Dat hebben we dit jaar gedaan en dat heeft enorm veel belangstelling opgeleverd. Er zijn flink wat winkels bijgekomen.”

“Gelukkig doet Truus de meeste zakelijke dingen. Dat kan ze veel beter dan ik, ik ben ook minder diplomatiek. Ondernemen zie ik als noodzakelijk kwaad. Het hoort erbij, maar liever zou ik de hele dag aan het ontwerpen zijn. Dat ontwerpen doen we samen. Dan zitten we naast elkaar te schetsen, soms ook in elkaars tekeningen. Zij denkt meer in de grote lijn, ik ben meer van de details. Ik denk ook wat ruimtelijker dan Truus en daarom maak ik altijd de patronen. Ze is dan weer goed in het kiezen van de kleuren en de stoffencombinaties.”

“Met onze hoofdlijn waren we een beetje in een spagaat beland. We wilden graag wat creatievere ontwerpen maken, maar we moesten er natuurlijk ook van kunnen leven. Dat betekent juist dat je concessies moet doen op creatief gebied. Het zou mooi zijn als onze tweede collectie hier straks de boel financieel kan dragen. Dan kunnen we voor onze hoofdlijn helemaal losgaan.”

“We zijn een echte tweeling. Over veel dingen denken we hetzelfde en soms kunnen we tegelijkertijd exact hetzelfde zeggen. Truus is wel wat optimistischer dan ik. Toen we die nieuwe lijn ernaast gingen doen, had zij iets van: ‘dat doen we gewoon’, terwijl ik dacht dat we dat nooit zouden redden. We hebben maar zoveel tijd en daarin kunnen we niet meer maken. Zij had wel gelijk. Ik dacht altijd al dat we efficiënt werkten, maar blijkbaar kon het toch nog efficiënter.”

“Op de middelbare school werden we wel vergeleken met de Bananarama-zangeressen. Tegenwoordig heeft iedere stad wel een h&m en een Zara waardoor het voor jongeren heel makkelijk is om de kleren van hun idolen bij elkaar te shoppen. Wij hadden dat niet. Dus gingen we kleren namaken van mensen die we op televisie zagen: van de achtergrondzangeressen van Wham of van Lisa Bonet van de Cosby Show.

Ook kochten we wel eens een gewone broek waar we dan veel ritsen opnaaiden. Hadden we dan gezien in Toppop of zo.” 

15

FORUM #19/21.10.10

omslag

de gouden toekom st van de zorg

16

FORUM #19/21.10.10

de gouden toekom st van de zorg De zorgsector is niet alleen een zorgenkindje maar ook een markt waar miljarden verdiend kunnen worden. Crisis of niet.

Tekst: Jan Buevink | Foto: Jeffrey Coolidge

“Dadelijk krijg ik een ziekenhuisdirecteur uit Saoedi-Arabië op bezoek”, vertelt Peter Post, drijvende kracht achter de Task Force Health Care. De Saoedi-Arabiër staat aan het hoofd van een van de meest prestigieuze ziekenhuizen van zijn land, een van de paradepaardjes van het Saoedi-Arabische ministerie van gezondheid. “Dit zijn instellingen die constant willen investeren”, zegt Post. “Die doen geen concessies aan kwaliteit, alleen het beste is goed genoeg. Voor Nederlandse ondernemingen is dat erg interessant. Op prijs kunnen ze vaak moeilijker concurreren maar hier gaat het om hoogwaardige apparatuur.”

De taskforce, ondergebracht in het hoofdkantoor van fme-cwm, is ontstaan vanuit de ontwikkelingssamenwerking. Universiteiten, hogescholen, ngo’s en drie ministeries werken erin samen met zo’n 25 bedrijven, met name op het terrein van de medische technologie. “We zijn vooral actief in de opkomende landen”, zegt Post, maar dat begrip blijkt in de dagelijkse praktijk nogal rekbaar. Zo organiseerde zijn taskforce recentelijk missies naar landen als de Oekraïne en Mexico, maar ook naar eu-lid Roemenië. Jaarlijks staat hij op de toonaangevende beurzen. Niet alleen in Dubai, ook in Düsseldorf.

“De meeste individuele Nederlandse bedrijven op dit terrein zijn maar kleine spelers”, zegt Post. Afzonderlijk zijn ze nauwelijks in staat om op een hoog niveau binnen te komen bij buitenlandse overheden die hun gezondheidszorg willen verbeteren. Daar komt bij dat opkomende landen vooral geïnteresseerd zijn in totaaloplossingen. “Als in Nederland een ziekenhuis gebouwd wordt, gaat dat vaak via subcontractors: met onderaannemers worden afzonderlijke contracten gesloten. In het buitenland werken ze het liefst met een partij. Daar zeggen ze: we willen een nieuw ziekenhuis, just fix it!” Door samen op te trekken kunnen ze volgens Post wel meedoen met de grote jongens en zo een graantje meepikken van een markt die steeds groter wordt.

verschuiven Verhalen over zorg zijn doorgaans nogal zorgelijk van toon. Kos17

FORUM #19/21.10.10

omslag Kabinet wil meer marktwerking Het nieuwe kabinet-Rutte wil ervoor zorgen dat ziekenhuizen gemakkelijker aan kapitaal kunnen komen om te investeren. Daarom wordt het hen straks toegestaan om winst uit te keren zodat ze aantrekkelijker worden voor particuliere investeerders. Er zitten wel voorwaarden aan. Zo moet de kwaliteit van de geleverde zorg op orde zijn, evenals de financiële stevigheid van de instelling. Ook mag de eerste winst pas drie jaar na de investering worden uitgekeerd. In sommige andere Europese landen mogen ziekenhuizen al langer winst uitkeren. Duitsland, waar een kwart van de ziekenhuisbedden in een winstbeogende instelling staat, is koploper. In Frankrijk en Oostenrijk gaat het om 15 procent. Het kabinet Rutte wil de marktwerking in de zorg ook verder helpen door het aantal verrichtingen uit te breiden waarvoor vrije prijsvorming geldt. Nu is dat voor 30 procent van de ingrepen het geval. Het regeerakkoord vermeldt niet met hoeveel dat percentage moet stijgen.

tenoverschrijdingen, dreigende personeelstekorten, medische missers en nog grotere kostenoverschrijdingen als gevolg van de vergrijzing domineren de berichtgeving. Toch lijkt dat beeld wat te verschuiven, zo blijkt alleen al uit bijvoorbeeld de interesse van het bedrijfsleven voor de Task Force Health Care.

“De zorg is zeker niet alleen een kostenpost”, zegt Johan Polder, hoogleraar gezondheidseconomie aan de universiteit van Tilburg. Zorguitgaven zijn ook investeringen. Mensen worden gezonder, fitter, opgewekter en ouder. “De levensverwachting is dankzij de zorg drastisch toegenomen. Sinds 2000 alleen al met twee tot drie jaar. Mensen kunnen dus langer genieten van het leven, langer hun bijdrage leveren aan de samenleving en als straks de aow-leeftijd verhoogd is ook langer werken.”

Eerder dit jaar deed de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen een poging om uit te zoeken wat die zorguitgaven nou exact opleveren.

Voor acht ziekenhuisbehandelingen rekende ze na wat de opbrengst was, uitgedrukt in extra levensjaren en een lager arbeidsverzuim. In totaal ging het om 21 miljard euro, aanmerkelijk meer dus dan de 15 miljard die de ziekenhuizen op jaarbasis kosten.

Nederlandse ondernemers hebben de zorgsector natuurlijk al veel langer ontdekt als een aantrekkelijke markt. Naar schatting meer dan tweeduizend, vooral kleinere, bedrijven verdienen hun geld met het maken van medisch-technologische producten. Jaarlijks zijn ze goed voor een export van 4 miljard euro. Een groot deel daarvan komt voor rekening komt van Philips, dat een paar jaar geleden besloot om de gezondheidszorg tot een van de drie pijlers van de onderneming te maken, naast licht en consumentenelektronica. Hoe verstandig die keus was, bleek tijdens de kredietcrisis. Het aandeel dat healthcare leverde aan de totale omzet van het concern steeg van een kwart in 2008 naar een derde in 2009. Als het om de aankoop van cd-spelers of televisies ging, hielden consumenten hun portemonnee dicht, aan gezondheidszorg gaven ze juist meer uit.

‘De zorg is zeker niet alleen een kostenpost’

imposant De economische betekenis van de bedrijfstak zorg werd eind vorig jaar in kaart gebracht door adviesbureau Boer & Croon. In opdracht van het ministerie van vws produceerde het een flinke stapel sheets, impo18

FORUM #19/21.10.10

Een snel groeiende bedrijfstak De Nederlandse zorgsector is een flinke bedrijfstak die groeit met cijfers die Oost-Aziatisch aandoen. Adviesbureau Boer & Croon presenteerde eind vorig jaar een onderzoek naar de economische betekenis van de sector waarin jaarlijks zo’n 72 miljard omgaat. Het grootste deel daarvan (65 miljard) zit bij de ziekenhuizen, verpleeghuizen, huisartsen, fysiotherapeuten en andere zorgaanbieders. Dat bedrag is in zeven jaar tijd met maar liefst 60 procent gegroeid (alleen de it/telecom-sector groeide in die periode sneller). Als het gaat om werkgelegenheid is de zorgsector met 1,1 miljoen werknemers de derde in Nederland, na de financiële en zakelijke dienstverlening en de handel. De sector bestaat uit 35 duizend bedrijven, waarvan het grootste deel eenpitter is. De grootste zorgwerkgever – met negentienduizend werknemers – is Espria, een fusie van Evean Zorggroep, Philadelphia en Woonzorg Nederland. De zorgsector is vrijwel geheel op Nederland gericht: slechts 0,4 procent van de productie gaat over de grens (276 miljoen). Als ook gekeken wordt naar de zorggerelateerde producten die de Nederlandse industrie maakt, komt dat bedrag uit op zo’n 14 miljard.

sant vanwege zowel zijn omvang als de getallen die erin staan. De zorg is een sector waarin 1,1 miljoen mensen hun brood verdienen en die jaarlijks 72 miljard omzet. De groei is enorm: 60 procent in zeven jaar tijd (zie kader Een snel groeiende bedrijfstak).

De studie laat ook zien dat er nog hele terreinen braak liggen. Van een grensoverschrijdende gezondheidszorg is bijvoorbeeld nog nauwelijks sprake. De trend van een aantal jaren terug waarbij Nederlanders naar Turkije vlogen voor een staaroperatie, gecombineerd met een paar dagen cultuur snuiven in Istanbul, lijkt achter de rug. Van een omgekeerde beweging is nog helemaal geen sprake. Belgen, Duitsers en andere Europeanen komen nauwelijks gebruik maken van onze zorg, afgezien van een enkeling in de grensstreek.

Op het eerste gezicht lijkt dat vreemd. De Nederlandse gezondheidszorg heeft internationaal gezien een prima reputatie. In de jaarlijkse Euro Health Consumer Index die sinds 2005 verschijnt, staat ons land consequent bij de bovenste drie. In de meest recente uitgave staan we zelfs bovenaan, waarbij naaste buren Duitsland en België het met een zesde en elfde plek moeten doen. Geld zou ook geen rol moeten spelen. Burgers van de Europese Unie hebben recht op medische zorg in een ander eu-land ter hoogte van de kosten die ze daarvoor in eigen land zouden betalen.

In de praktijk is het niet zo simpel, zegt Andrea Heide, senior adviseur internationalisering van het academisch ziekenhuis in Maastricht (azm). Het azm is in Nederland koploper als het gaat om grensoverschrijdende zorg. Al in 2004 sloten de Maastrichtenaren een samenwerkingsovereenkomst met het universiteitsziekenhuis in Aken, zo’n 30 kilometer verderop.

Geld verdienen is niet het oogmerk van de samenwerking tussen Maastricht en Aken. Het ziekenhuis voert vooral de ingewikkelder ingrepen uit waarvoor (nog) geen vrije prijsvorming geldt. Het binnenhalen van meer patiënten uit het buitenland zou ten koste gaan van het aantal ingrepen dat bij Nederlanders verricht kan worden en dus per saldo niks extra’s opleveren. De samenwerking is meer bedoeld om kennis te delen en een sterke positie op te bouwen op de terreinen waarop ze afzonderlijk ook al sterk zijn, zoals hart- en vaatziekten. “Als je naar onze omvang kijkt, zijn we in onze eigen landen maar middelmaat”, zegt Heide. “Samen staan we veel sterker.” Die omvang is niet 19

FORUM #19/21.10.10

alleen van belang nu ziektekostenverzekeraars de weg lijken in te slaan om patiënten vooral naar instellingen te sturen waar veel ingrepen plaats vinden. Maar ook om een goede uitgangspositie te hebben als er straks wel een Europese patiëntenmarkt tot stand komt. “In Duitsland heb je een paar grote hartcentra. Als je Maastricht en Aken bij elkaar optelt, doen we daar mee in de bovenste regionen.”

Hoogleraar Polder weet niet of de Nederlandse ziekenhuizen hun heil van gezondheidstoeristen moet verwachten. “Zorgtoerisme zal zeker toenemen, maar het wordt nooit een grote bron van buitenlandse euro’s die naar Nederland stromen.” Andere taal, andere cultuur en huisartsen die verwijzen naar tweedelijnszorg die ze kennen, zullen er volgens hem voor zorgen dat het nauwelijks van de grond komt. “Voor langdurige zorg willen de meeste mensen niet meer dan drie kwartier reizen, voor een flink deel ligt de grens zelfs al bij een kwartier.”

Als Nederland meer wil gaan verdienen aan de zorg, verwacht Polder meer heil van de medische technologie en nieuwe ontwikkelingen in de thuis- en ouderenzorg. Er komen meer ouderen die steeds langer thuis willen blijven wonen en het aantal mensen dat hen kan verzorgen neemt af. “Die spanning moet je met slimme technologie toch op kunnen lossen.”

opkomende economieën Het bezoek van de Saoedi-Arabische ziekenhuisdirecteur aan de Task Force Health Care blijkt achteraf niet zo veel te hebben opgeleverd.

“Hij was vooral op zoek naar goed geschoolde mensen die tegen uiterst aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden voor hem willen komen werken”, zegt manager Peter Post. “Ik heb hem doorverwezen naar universiteiten die misschien nog wat voor hem kunnen doen.” Post lijkt er niet rouwig om. Nieuwe kansen genoeg in een wereld die vergrijst, steeds ongezonder leeft en steeds meer chronische ziekten kent. Over niet al te lange tijd staat zijn taskforce voor het eerst ook op een enorme beurs in Brazilië. “De medisch-technologische sector heeft enorme kansen in de opkomende economieën. Als landen zich economisch ontwikkelen, zie je dat de gezondheidszorg er steeds belangrijker wordt.”  www.vno-ncw.nl, dossier Gezondheidszorg

werkkamer

De werkkamer van Heleen Sonnenberg (Weduwe Joustra)

“Mijn werkkamer is de voormalige slaapkamer van mijn voorvaderen”, vertelt Heleen Sonnenberg, directeur van Weduwe Joustra. De destilleerderij is vooral bekend om haar Beerenburg, maar maakt ook jenever en koffielikeur. “Het bedrijf is – dit 150 jaar geleden – in dit pand be­gonnen. Ik ben de zesde generatie en we zitten nog steeds in hetzelfde pand. Mijn ouders hebben hier overigens niet geslapen. Ik ben geboren in het huis hierachter. Je kunt het zien als je uit de achterramen kijkt.”

“Zes jaar geleden hebben we deze zolderverdieping verbouwd. De voormalige slaapkamer is mijn werkkamer geworden en de rest is tentoonstellingsruimte en proeflokaal. Het voelt nog steeds heel vertrouwd. Toen we gingen verbouwen, 20

stond het ledikant er nog waar generaties voorouders in hebben gelegen. Daar is de omlijsting van het trapgat van gemaakt.”

“Ik ben enorm van de nostalgie. Dit is een oud familiebedrijf in een van de oudste panden van Sneek. Voor mij is het dagboek van de weduwe Joustra heel belangrijk. Ik heb het gekregen van een oudoom die naar het verzorgingshuis ging.

Het is haar dagboek uit de tijd dat haar man overleed en zij dit bedrijf begon in 1864. Heel zakelijk – het gaat over het bedrijf – maar tussen de regels door kun je de emotie lezen. Dat is echt mijn meest kostbare bezit. Ik denk er over om daar nog iets mee te doen want het is heel fascinerend om te lezen.”

“Verder staan er allemaal flessen in de buurt van FORUM #19/21.10.10

mijn werkplek. Dit is maar een klein bedrijf, de meeste testen doe ik gewoon zelf. Er staan ook flessen tussen van de concurrentie. We hebben net een nieuw product op de markt gebracht en daarvoor hebben we eerst onderzocht wat er al is en wat we missen. De spulletjes ervoor zijn van mijn oma.”

“Het Delfts blauwe tegeltje heb ik gekregen van mijn partner. Ik heb nogal de neiging om mijzelf voorbij te hollen. Ik ben nu veertig en ik moet nog even mee. Het plakkertje lag een poosje geleden op mijn bureau, dat heb ik er aan gehangen. Ik vond het zo lief.”  Tekst: Remko Ebbers Foto’s: Sam Rentmeester/fmax

podium belrondje

Bezuinigen op de kinderopvang: goed idee?

Werkende ouders moeten meer bijdragen aan de opvang van hun kinderen.

Het kabinet-Balkenende kondigde met Prinsjesdag een flinke bezuiniging aan. Nu het kabinet-Rutte de plannen overneemt, wordt er in 2015 800 miljoen minder aan kinderopvangtoeslag uitgegeven. Wat vinden ondernemers daarvan?

Tekst: Jan Buevink, Jiska Vijselaar | Foto’s: fmax

Elly Brand / Kinderopvang De Bevelanden / Goes

‘Logisch’ “Als heel Nederland moet bezuinigen, vind ik het logisch dat dit niet voorbij gaat aan de kinderopvangsector. Het lijkt me dat er nog wel ruimte is om een aantal ouders meer te laten betalen. De verhoging van de kinderopvangkosten is relatief: een gezin met een inkomen van 70.000 euro is in veel gevallen op jaarbasis ongeveer 40 euro meer kwijt. De getallen die je in de krant terugziet, zijn doorgaans gebaseerd op kinderopvang voor één kind dat vijf dagen per week wordt opge-

Laurens Schenk / Schenk Makelaars / Hoofddorp

‘Buitensporig’ “Ik vind het een buitensporig bedrag. Ik snap dat er bezuinigd moet worden, maar dit is geen goede maatregel. Bedrijven hebben op dit moment belang bij stabiliteit en ik denk dat dit er voor gaat zorgen dat steeds meer medewerkers zich zullen afvragen of het nog wel lonend is om te blijven werken. Ik vrees dat die afweging vaak negatief zal uitvallen. Van collega’s hoor ik ook dat ze daar bang voor zijn. Veel vrouwen zullen er voor kiezen om een paar jaar te stoppen.”

“Mannen zullen dit soort afwegingen nauwelijks hoeven te maken. Ondanks het voorbeeld van voormalige PvdA-leider Bos die meer tijd aan zijn gezin wilde besteden, is het opvangen van kinderen nog vooral een vrouwenzaak. Een fenomeen als een papadag kennen we hier bijvoorbeeld niet, maar je merkt wel dat jonge vaders soms wat later beginnen.

Deze plannen zullen er ook toe leiden dat mensen meer flexibel gaan werken en meer thuis. Dat vind ik op zich geen slechte zaak maar alleen met flexibel werken, is deze maatregel niet op te vangen.”

Henry Haaijer / Higher Company / Zwolle

‘Verbazingwekkend’ “De plannen om te snijden in de kinderopvangkosten hebben mij echt verbaasd. Ik vind het niet te rijmen met de wens van dit kabinet om de arbeidsparticipatie te verbeteren. Het is een ordinaire bezuiniging, een andere reden voor dit voorstel kan ik niet bedenken.”

“Twee jaar geleden heeft ons bureau nog een groot onderzoek gedaan onder vijftienhonderd hoog opgeleide werkende vrouwen. Daar kwam een aantal dingen uit: een van de

21

vangen. Dat komt bijna niet voor.”

“Maar voor ouders met een inkomen van minder dan anderhalf keer modaal komt de bezuiniging wel hard aan. Zij voelen het echt in de portemonnee.”

“Als sector moeten we ongeveer 1 miljard bezuinigen. Een deel daarvan zou gerealiseerd kunnen worden door de publieke middelen – want daar gaat het eigenlijk om – volledig te investeren in de kinderopvang zelf. Nu verdwijnt een deel nog in de zakken van private investeerders in de vorm van winstuitkeringen. Daar zou het kabinet echt eens over na moeten denken.”

FORUM #19/21.10.10

belangrijkste is wel dat vrouwen vinden dat de ondersteuning voor kinderopvang nu al gebrekkig is. Het gaat dan overigens ook om gebrek aan langere openingstijden, meer service en het aanbieden van warme maaltijden. We lopen zo zwaar achter op landen als Duitsland, België en Frankrijk.”

“We hebben straks iedereen hard nodig. Dan moet je geen contraproductieve maatregelen nemen. Maar juist zorgen dat je goede mensen aan het werk houdt. Het verlies ervan is veel duurder. Dat is precies de reden waarom we flexibel werken hebben ingevoerd in ons bedrijf. En zelfs overwegen de stijging van de kinderopvangkosten te compenseren.”

podium vijf vragen aan

ruud dekkers Eurocommissaris Michel Barnier van Interne Markt wil de accountantswereld rigoureus aanpakken. In een discussienota stelt hij voor de vier grote kantoren op te knippen. Ruud Dekkers, voorzitter van de Nederlandse beroepsorganisatie van registeraccountants nivra, betwijfelt het nut hiervan.

Tekst: Karin Bojorge | Foto: Roger Dohmen/anp

‘Aansprakelijkheid wordt onverzekerbaar’ Barnier verwijt de accountants dat zij te weinig signalen hebben afgegeven in de aanloop naar de financiële crisis. Terecht?

“Niet zolang er geen enkele onderbouwing voor gegeven wordt door Barnier. Bovendien jaagt hij door die verwijtende toon iedereen in de verdediging. Dat bevordert de discussie niet. Feit is dat niemand in de aanloop naar de crisis een glazen bol had: het management niet, de commissarissen niet, toezichthouders als De Nederlandsche Bank niet, en ook de accountants niet.”

Het is toch moeilijk te begrijpen hoe accountants goedkeurende verkla­ringen konden afgeven in die periode?

“Er kunnen allerlei redenen zijn waarom er goedkeurende verklaringen zijn afgegeven aan bedrijven die later toch in de problemen kwamen. Zo’n verklaring betekent volgens de wettelijke regels dat de informatie in de jaarrekening klopt. Dus als daar in staat dat een bedrijf bijna failliet is en dat klopt, dan moeten wij een goedkeurende verklaring geven. En omdat we een geheimhoudingsplicht hebben, mogen we daar niet publiekelijk onze vinger over opsteken. Wat we wel moeten doen is De Nederlandsche Bank op de hoog22

te stellen, en het is vervolgens aan dnb om maatregelen te nemen. Vergeet ook niet dat een accountantsverklaring een datum heeft.

Als de situatie daarna door onvoorzienbare omstandigheden verandert, heeft dat geen invloed meer op de jaarrekening en dus ook niet op de accountantsverklaring.”

Wat vindt u van het voorstel om de ‘Big Four’ op te knippen?

“De eurocommissaris stelt terecht dat wij het ons niet kunnen veroorloven dat één van de vier grote accountantskantoren onderuit gaat.

Dat maakt het tot ‘systeemkantoren’: too big to fail. Alleen is het opknippen niet de juiste maatregel, omdat dit leidt tot kwaliteitsverlies. Daarnaast heeft een multinational met vestigingen in honderd landen nu eenmaal een accountantskantoor nodig dat ook in die landen vestigingen heeft. Dat vraagt dus om schaalgrootte.”

Wat is dan wel de juiste maatregel?

“Het echte probleem in onze ogen is de onbeperkte aansprakelijkheid van accountants. Dat speelt met name in de vs. Die zorgt ervoor dat kleinere kantoren niet toe kunnen treden tot deze markt, simpelweg omdat deze niet te FORUM #19/21.10.10

verzekeren is. Natuurlijk moet een accountant aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de kwaliteit van zijn werk en stevig ook, maar niet zodanig dat het onbeheersbaar en dus onverzekerbaar wordt. “ Wat moet er nog meer gebeuren om het risico op een nieuwe crisis te verkleinen?

“Binnen het nivra is er een aantal onderwerpen waar we ons op richten. Zo willen we de komende jaren de professionele scepsis van accountants ten opzichte van de klant onder meer via opleidingen en cursussen versterken. Met De Nederlandsche Bank hebben we afgesproken dat we actiever onze kennis met elkaar zullen delen en dat de Bank dat ook zal doen met hun kennis van de systeemrisico’s.

Ook willen we de discussie voeren over wat de maatschappij verwacht van de poortwachterfunctie van de accountants. We hebben namelijk het idee dat de huidige wettelijke regels niet meer volledig aansluiten op die verwachtingen. We komen in november met een plan van aanpak en zullen op basis daarvan het debat aangaan met meneer Barnier, maar ook met de politiek, het bedrijfsleven en onze eigen leden.” 

podium uitspraken

“Ik ben niet in de politiek gegaan om koste wat kost mijn eigen niche te verdedigen.”

GroenLinks-leider Femke Halsema, Vrij Nederland van 9 oktober

“Als economen zeggen dat de conjunctuur is overwonnen en dat er geen crises meer kunnen komen, dan staat de volgende om de hoek.”

Economisch historicus Jan Luiten van Zanden, Elsevier van 2 oktober

“Ik zou nooit bestuursvoorzitter willen worden, omdat ik het niet zinvol vind om over een stapel papieren te praten die de werkelijkheid niet vertelt.”

Managementgoeroe Léon de Caluwé in Management Team van 8 oktober

“Mark Rutte is nu de slechtst betaalde slaaf van Nederland.”

Jort Kelder in De Telegraaf van 14 oktober

“Polarisatie is de basis voor de democratie.” sp-partij-ideoloog Ronald van Raak, Vrij Nederland van 9 oktober

“Het leek de afgelopen twee jaar wel of bankiers geen mensen zijn. Van je voetstuk vallen en een voetveeg worden is niemand van ons in de koude kleren gaan zitten.”

Van Lanschot-topman Floris Deckers in de Volkskrant van 14 oktober

“Wat overheerst, is toch dat ik dankbaar ben dat ik dit ruim acht jaar heb mogen doen.’’

Jan Peter Balkenende bij zijn afscheid

“Ik merk dat velen dat negativisme en geklaag zat zijn.

We kankeren het land kapot. Doodzonde.” cnv-voorzitter Jaap Smit in Het Financieele Dagblad van 11 oktober

“Ik heb Job Cohen laatst gezegd: je moet je gedragen als een strekdam: gewoon blijven liggen en de golven over je heen laten komen.”

Frans Timmermans (PvdA), Vrij Nederland van 9 oktober

23

FORUM #19/21.10.10

achtergrond

EXIT

pensioenfonds?

24

FORUM #19/21.10.10

Werkgevers hebben steeds meer te stellen met hun pensioenfonds. Het zou ze wat waard zijn om van al het gedoe af te zijn. Aan de andere kant: een goede arbeidsvoorwaarde geef je niet zomaar op. Zit er nog leven in het fonds?

Tekst: Paul Scheer | Foto: hot stock/hh

Honderden pensioenfondsen wachten met angst en beven de jaarwisseling af. Op 31 december maakt De Nederlandsche Bank namelijk de balans op van de vorderingen die de fondsen maken om financieel weer gezond te worden. Vallen die vorderingen tegen, dan moeten zij een jaar later ook aan het beruchte afstempelen, het verlagen van de pensioenuitkering, geloven. Net als de veertien fondsen die eerder dit jaar dit vonnis tegen zich hoorden uitspreken.

Het zijn zware tijden in pensioenland. Speelde eerder de ineenstorting van de beurzen de sector parten, nu is het de lage rente die voor problemen met de dekkingsgraad van de fondsen zorgt. De spaarkassen van de fondsen zijn rijk gevuld, maar de lage rekenrente gooit roet in het eten. Met behulp van die rente wordt uitgerekend of pensioenfondsen aan hun huidige én toekomstige financiële verplichtingen kunnen voldoen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de opwaartse bijstelling van de levensverwachting: mensen blijven langer leven en dus langer pensioen genieten.

Nu is de kans groot dat de rente op een gegeven moment weer gaat stijgen en het huidige ‘tekort’ dan verdwijnt als sneeuw voor de zon, maar op korte termijn hebben bedrijven met een onderne25

FORUM #19/21.10.10

mings- of bedrijfstakpensioen daar niks aan. Als zij eind dit jaar slecht scoren, rest weinig anders dan afstempelen.

Veel bedrijven zouden er wat voor over hebben om van het ‘gedoe’ met hun pensioenfonds af te zijn.

Want het is niet alleen de dekkingsgraad die de gemoederen bezighoudt. Er komt tegenwoordig veel meer kijken bij het aanhouden van een pensioenfonds. Het toezicht is strenger geworden, de administratie moet op orde zijn, deelnemers en gepensioneerden eisen meer tekst en uitleg. Een en ander brengt met zich mee dat het bestuur van een pensioenfonds professioneler moet. Je bent niet meer klaar met een paar uur per week.

Zou het niet mooi zijn als een ander dat allemaal op zich zou nemen? Nou, dat kan. Een ondernemingspensioenfonds kan zelfs kiezen: het gaat samen met een ander ondernemingspensioenfonds, het gaat op in een bedrijfstakpensioenfonds, of het wordt omgezet in een pensioenregeling van een verzekeraar. De scenario’s hebben zich de afgelopen jaren alle drie voorgedaan. In tien jaar tijd is het aantal pensioenfondsen ongeveer gehalveerd van elf- naar zo’n zevenhonderd. De verwachting is dat er uiteindelijk zo’n driehonderd fondsen over zullen blijven. Vooral de kleine fond-

achtergrond

Aantal pensioenfondsen bedrijfstakfondsen 2005: 103 2008: 95 Deelnemers: 5 miljoen ondernemingsfondsen 2005: 683 2008: 547 Deelnemers: 1 miljoen

Aantal verzekerde regelingen 2005: 21.901 2009: 26.789 Deelnemers 2005: 834.000 2009: 936.000 Bron: dnb

Bron: cbs

sen zijn dan verdwenen, want size does matter.

soberder Schaalgrootte is het grote voordeel van het samengaan met een ander fonds. De risico’s kunnen meer worden gespreid en de werkzaamheden meer worden verdeeld over de deelnemende bedrijven. Als je daar als werkgever helemáál van verlost wilt zijn, is de overstap naar een bedrijfstakpensioenfonds een optie. Dat neemt dan alle werkzaamheden op zich. Daar staat wel tegenover dat de individuele werkgever die is aangesloten bij het fonds, nog maar beperkt zeggenschap heeft over de pensioenpremie die moet worden betaald.

Wie overal vanaf wil zijn, kan het pensioenfonds overdoen aan een verzekeraar. Vooral het midden- en kleinbedrijf heeft de afgelopen jaren voor die optie gekozen. In het algemeen geldt dat deze verzekerde regelingen soberder zijn dan de regelingen van pensioenfondsen. Ook worden de (inflatie) risico’s meer bij de deelnemende werknemers gelegd.

Op dit moment hebben verzekeraars een marktaandeel van 14 procent, zo blijkt uit cijfers van De Nederlandsche Bank. Het aandeel is groeiende, gegeven de ontwikkeling dat kleinere fondsen eieren voor hun geld kiezen en op zoek zijn naar alternatieven. Je zou verwachten dat bedrijven nu en 26

masse zouden overstappen op dit soort pensioenregelingen. Dat is echter niet het geval. Werkgevers hechten blijkbaar toch aan hun eigen fonds. In betere tijden hebben ze er goede sier mee kunnen maken bij de werving van nieuwe werknemers op de arbeidsmarkt. Wellicht kan dat straks weer.

Overstappen doe je ook niet van de ene op de andere dag; daar komt al snel een halfjaar aan voorbereiding bij kijken. Bovendien staan verzekeraars momenteel niet te trappelen om pensioenfondsen over te nemen, aangezien die vaak problemen met hun dekkingsgraad hebben. Dat maakt ze geen lucratieve overnamekandidaat. “Als een fonds een dekkingsgraad van 98 procent of meer heeft, lukt het nog wel”, zegt Leon Mooijman, coördinator pensioenbeleid bij werkgeversorganisatie awvn. “Als je daaronder zit, zijn verzekeraars alleen geïnteresseerd als de werkgever eerst een forse bijstorting doet.”

En mocht een verzekeraar al geïnteresseerd zijn, dan is de zaak daarmee niet rond. De liquidatie van een pensioenfonds, zoals het letterlijk wordt genoemd, kan namelijk voor veel onrust binnen een bedrijf zorgen. Mooijman: “Gaat een ondernemingspensioenfonds over naar een bedrijfstakpensioenfonds, dan is er eigenlijk nooit gedoe.

Maar bij een overgang naar een verzekeraar zie je wel veel emoties bij de werknemers.” Die emoties FORUM #19/21.10.10

kunnen te maken hebben met het type regeling waaronder de werknemers gaan vallen. Veel van de kleine bedrijven die met een verzekeraar in zee gaan, kiezen namelijk voor een zogenoemde beschikbare premieregeling. Daarbij ligt de inleg vast en hangt de uiteindelijke uitkering af van het rendement van de beleggingen. De werkgever heeft daarbij duidelijkheid over wat de pensioenregeling hem gaat kosten. Het risico wordt meer bij de werknemer gelegd, en die staat daar natuurlijk niet bij te juichen.

schokbestendig “Werkgevers moeten goed beseffen dat zij een onomkeerbaar besluit nemen als zij overstappen naar een verzekeraar”, zegt Frans Prins, directeur van de stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (opf). “Ze nemen dan afscheid van een regeling die op maat van het bedrijf is gesneden, en van de dienstverlening die daarbij hoort. Als er iets is, loop je als het ware bij je collega binnen.”

Hij kan echter niet ontkennen dat veel kleine ondernemingsfondsen tegen liquidatie aan lopen.

De gekozen opties – bedrijfstakfonds of verzekeraar – zijn volgens hem vaak noodoplossingen.

Daarom is hij blij dat er deze zomer een mogelijkheid is bijgekomen: de multi-opf. Daarbij blijft de eigen regeling bestaan, maar deelt een aantal

dik nicolai

column scheer

Animal cops ‘Fonds of verzekering?

Als het gedoe eromheen niet minder wordt, is de keuze snel gemaakt’

Nu het kabinet is geïnstalleerd, kan het eindelijk weer over de inhoud gaan. Over de inhoud van het regeerakkoord is al veel gezegd; die zou vaag zijn. Maar één ding is in elk geval concreet: er komen vijfhonderd animal cops. Nee, geen dieren die worden ingezet voor politietaken, maar politieagenten die worden ingezet voor dierenzaken.

Ik was ook even in verwarring toen die term voor het eerst viel.

Bij de presentatie van het regeerakkoord had Geert Wilders het ineens over ‘ennemolkops’. Ik dacht aanvankelijk dat het om een variant van de ‘kopvoddentaks’ ging, maar Wilders bleek Engels te spreken. Terwijl hij toch echt een Nederlandser Nederland nastreeft.

Dat Wilders dit element van het regeerakkoord eruit lichtte, is niet zo vreemd. Het is bekend dat pvv-Kamerlid Dion Graus een hartstochtelijk dierenbeschermer is. Daarnaast doet dierenleed het altijd goed bij de mensen. Sla De Telegraaf er maar op na.

Nu heb ik zelf niks tegen dieren. Sommige van mijn beste vrienden zijn dieren. Maar als ik moet kiezen, vind ik mensen toch belangrijker. Ik verwijs in dit verband naar een uitspraak van Catootje uit de Libelle-strip Jan, Jans en de Kinderen: “Ik wil best de hele dag vegetariër zijn, maar niet tijdens het eten.”

bedrijven de administratieve en governance-lasten. Prins: “Op termijn zouden de regelingen dan in elkaar op kunnen gaan.”

Ondertussen ligt op centraal – Haags – vlak het pensioenakkoord van begin juni van de sociale partners te wachten op uitwerking aan de caotafels in het land. Dat akkoord gaat uit van een verhoging van de pensioenleeftijd naar 66 jaar in 2020. Als ‘rekenleeftijd’ voor de pensioenfondsen zou dat al worden ingevoerd op 1 januari 2011, maar die datum wordt wellicht niet gehaald. De langdurige formatie van een nieuw kabinet heeft daar wel erg weinig tijd voor overgelaten.

De sociale partners willen de wijziging van het pensioencontract aangrijpen om het pensioenstelsel schokbestendiger te maken. De pensioenleeftijd moet worden gekoppeld aan de levensverwachting. De pensioenrechten van werknemers kunnen minder hard worden. De uiteindelijke uitkering zou deels afhankelijk kunnen worden van het rendement op beleggingen.

Zo zal het pensioenfonds op termijn ook niet aan enige versobering ontkomen. Is het dan nog steeds ‘ons’ fonds of kan het net zo goed een verzekerde regeling zijn? Als het gedoe eromheen niet minder wordt – of erger: toeneemt – is die keuze snel gemaakt. 

27

Zo zit ik er zelf ook in. En daarom worstel ik nog met een aantal vragen over de animal cops. Wat nu als ik overvallen word terwijl vlakbij een animal cop een slak helpt oversteken? Zegt die dan: mijn collega komt zo bij u? Die moet dan wel in de buurt zijn, want de vijfhonderd animal cops gaan van de totale uitbreiding met drieduizend agenten af.

Zijn animal cops straks apart herkenbaar? Dragen zij bijvoorbeeld groene in plaats van blauwe uniformen? Dat zou helpen bij undercover operaties in de bossen, maar maakt ze ook weer moeilijk herkenbaar voor dieren in nood. En hoe moeten dieren het alarmnummer (114 – Red een dier) uit hun hoofd leren? Als ze al een mobieltje bij zich hebben.

Kunnen buitenlandse dieren ook een beroep doen op de animal cops? Of heeft de pvv daar andere gedachten over? Je zult als groene halsbandparkiet, toch al redelijk ingeburgerd, maar achterna gezeten worden door een Hollandse kater.

Ik zou zeggen: hoog tijd voor een spoeddebat met het nieuwe kabinet.

Paul Scheer

FORUM #19/21.10.10

de ommekeer Een loopbaan volgt niet altijd een logische route. Mensen kunnen iets heel anders gaan doen. In deze serie vertellen zij over hun ommekeer.

‘Winststreven stompte af’

Peter d’Angremond (46) Was: marketingdirecteur Sara

Lee en Schiphol, directeur

Benelux Disneyland Parijs Is: directeur Stichting Max

Havelaar (sinds 2009)

“Ik heb nog geen seconde spijt gehad van mijn overstap. Ik ben bij Max Havelaar elke dag bezig om met een goed team een goed doel te dienen.

De omgeving waarin ik werk is complexer dan ik vooraf had gedacht. Als je streeft naar een duurzamer economie, blijken veel partijen daar invloed op te hebben.”

“In het bedrijfsleven wordt vaak veel gerichter gewerkt aan één product. Aan het eind merk je of dat aanslaat of niet. Bij Max Havelaar zit ik in een ander krachtenveld. Ik probeer de mensen die de besluiten nemen te beïnvloeden, bijvoorbeeld de leiding van een supermarktketen die overweegt om bepaalde Fair Trade-producten in het assortiment op te nemen. Dat kan wel eens frustrerend zijn, want ik wil altijd sneller.”

“Ik heb niet het idee dat ik nu met hele andere dingen bezig ben dan in mijn vorige functies.

Ook in de non-profitsector gaat het om budgetbeheer en resultaatgericht werken. Maar ik was wel toe aan iets anders. Het streven naar ver28

hoging van het winstcijfer begon af te stompen.

Dit geeft meer voldoening. Ik ben er in salaris wel op achteruit gegaan, maar van de zoveelste euro erbij werd ik ook niet gelukkig. Nu vertelt mijn dochtertje van 6 trots op school wat voor werk haar vader doet.”

“Toen ik hier kwam, ging het vooral over groei.

Ik heb daar meer focus in gebracht: wat gaan we niet meer doen? Want je kunt niet alle producten evenveel aandacht geven. Kies je voor cacao, dan moet je daar al je aandacht op richten.”

“Bij Max Havelaar werd al bedrijfsmatig gewerkt. Het team van vijftien medewerkers is afkomstig van adviesbureaus en ngo’s, en uit de retail-sector. Ik probeer wel te stimuleren dat we nog meer de taal van het bedrijfsleven spreken. Onze missie is en blijft de armoedebestrijding via eerlijke handel. Maar als je daarmee binnenkomt bij bedrijven, slaat dat niet aan. Je moet op hun golflengte gaan zitten en duidelijk maken wat hún belang is bij een duurzame beFORUM #19/21.10.10

drijfsvoering. Uitleggen dat de klant de mogelijkheid wil hebben om duurzame producten te kiezen. Zo combineer je hun winststreven met jouw missie.”

“Een deel van mijn jeugd heb ik het buitenland doorgebracht, omdat mijn vader havenontwikkelingsprojecten van de vn uitvoerde. In Birma heb ik kinderen zonder benen in de goot zien zitten. Dat staat op mijn netvlies gegrift. Je zag ook dat ontwikkelingshulp verkeerd terechtkwam; hulpgoederen lagen in winkels te koop. Daarom vind ik het zo belangrijk dat mensen in staat worden gesteld om zelf een bestaan op te bouwen en ze onafhankelijk worden van hulp.”  Tekst: Paul Scheer Foto: Erik van der Burgt

rubrieksnaam

stichting nederland schoon

Aanpak zwerfafval kan veel goedkoper

V.l.n.r. Uli Schnier (Nederland Schoon), Ger Koopmans (cda) en Bernard Wientjes (vno-ncw)

Verminderen van zwerfvuil kan beter en goedkoper. Voorbeelden daarvan staan in een boekje Nederland Betaalbaar Schoon dat de stichting Nederland Schoon heeft gemaakt. vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes overhandigde Ger Koopmans, voorzitter van de Tweede Kamercommissie vrom, dinsdag 12 oktober een boekje met bijna vijftig aanbevelingen voor een goedkoper zwerfafvalbeleid. Het boekje van de Stichting Nederland Schoon is een reactie op een recent kostenonderzoek van adviesbureau Deloitte. Hieruit bleek dat gemeenten in Nederland gezamenlijk bijna 200 miljoen euro uitgeven aan het opvegen van zwerfafval en het legen van afvalbakken op straat. In hetzelfde onderzoek werd duidelijk dat er grote besparingen mogelijk zijn, waarbij een halvering van de huidige kosten in het bereik ligt. Hiertoe moet dan wel een aantal structurele beleidsaanpas29

singen worden doorgevoerd. Zo blijkt dat meer afvalbakken doorgaans resulteert in lage totale kosten per inwoner voor afvalverwijdering. Het tijdig legen van de bakken, voordat ze overvol zijn, resulteert erin dat de omgeving ook schoon blijft. Een vieze omgeving werkt als een magneet voor nog meer rommel. Prestatiecontracten en resultaatgericht werken vergroten de doelmatigheid. En het ophalen kan goedkoper als de opdrachtnemer zelf kan bepalen hoe hij het werk kan inrichten. Volgens Bernard Wientjes zouden gemeenten zichzelf een bezuinigingstaakstelling moeten opleggen van 50 miljoen per jaar om het doorvoeren van deze aanbevelingen te stimuleren. Uli Schnier, directeur van Stichting Nederland Schoon, meldde nog dat het boekje ook is toegezonden aan alle 430 colleges van burgemeester en wethouders en de gemeenteraden. Schnier hoopt dat dit de discussie over de kosten binnen de gemeenten op gang brengt.

FORUM #19/21.10.10

‘Grote steden moeten openbaar vervoer ook aanbesteden’ “De drie grote steden moeten meedoen met de aanbesteding van het openbaar vervoer.” Dat zei Karla Peijs, Commissaris van de Koningin in de provincie Zeeland bij de opening van MobiliteitsPoort op 4 oktober 2010 in Den Haag.

MobiliteitsPoort wordt twee keer per jaar gehouden in Internationaal Perscentrum Nieuwspoort in Den Haag en is een initiatief van de Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen, Alstom, MobilityMixx, Twynstra Gudde en Vemodis.

“Ik verwacht dat de biedende partijen makkelijker komen tot een comfortabel openbaar vervoer dat qua frequenties en aansluitingen aanspreekt bij de reizigers. En dat voor de beste prijs”, aldus Peijs.

De Commissaris van de Koningin reageerde daarmee direct op een passage in het regeerakkoord van vvd en cda die stelt dat de vervoersmaatschappijen van Amsterdam (gvb), Rotterdam (ret) en Den Haag (htm) niet langer zijn uitgezonderd van aanbesteding. Het streekvervoer wordt al tien jaar openbaar aanbesteed. Tijdens MobiliteitsPoort richtte Peijs zich tot een select gezelschap van volksvertegenwoordigers en topfunctionarissen in het bedrijfsleven, bestuurders en overheid op het gebied van openbaar vervoer, mobiliteit en bereikbaarheid. Zij moedigde de genodigden aan om het nieuwe platform MobiliteitsPoort te benutten om samen te zoeken naar oplossingen en zich niet te laten hinderen door bestaande conventies. www.mobiliteitspoort.nl

vereniging rubrieksnaam

­

personalia

30

Marry de Gaay Fortman is per 1 januari 2011 benoemd tot nieuwe voorzitter van vno ncw regio Amsterdam. Zij is advocaatpartner bij Houthoff Buruma in Amsterdam. Frans van der Wel wordt de nieuwe vicevoorzitter. Hij was tot voor kort lid van de raad van bestuur van kpmg.

Van der Wel is nu onder meer hoogleraar bij de postdoctorale accountantsopleiding van de Vrije Universiteit van Amsterdam. Uri Coronel zal na zes jaar voorzitterschap afscheid nemen. houthoff buruma

Harry van Dorenmalen, algemeen directeur van ibm Nederland en directeur ibm Benelux, is per 1 oktober benoemd tot directeur van ibm Europa. In deze rol gaat hij ibm vertegenwoordigen bij Europese organisaties en instellingen.

Daarnaast is hij verantwoordelijk voor o.a. het overkoepelend beleid van IBM Europa aangaande corporate citizenship, milieuvraagstukken, intellectuele eigendom (ip) en universiteitsrelaties.

Van Dorenmalen zal aanblijven

bouwend nederland

ing Group heeft Henny Koemans benoemd tot directeur public and governmental affairs.

Hij zal deze werkzaamheden combineren met zijn bestaande functie van general manager Tax ing Group, een functie die hij vanaf 2002 bekleedt. Voordat Koemans in dienst van ing kwam, bekleedde hij bij het ministerie van Financiën diverse fiscale functies met een sterke internationale oriëntatie.

royal haskoninga

Erik Oostwegel

Marry de Gaay Fortman

Teus de Wit is per 1 januari benoemd tot lid van het bestuur van Bouwend Nederland. De Wit is bestuurder van de Versluysgroep

FORUM #19/21.10.10

zijn functie heeft neergelegd.

In afwachting van zijn formele benoeming door de aandeelhoudersvergadering zal Velgaard ad interim de taken van ceo van Wegener waarnemen.

uit Bodegraven. De Bouwend Nederland leden Aannemers- en Wegenbouwbedrijf Versluys en Zoon en Versluys Verkeerstechniek zijn onderdeel van deze groep. Hij volgt Cees de Groot (Rasenberg) op die in het voorjaar van 2010 is afgetreden.

als algemeen directeur van ibm Nederland en Benelux.

Per 1 januari 2011 benoemt Royal Haskoning Erik Oostwegel tot voorzitter van de raad van bestuur en Frank Heemskerk tot lid van de raad van bestuur.

Oostwegel volgt Jan Bout op, die per 1 januari terugtreedt in verband met zijn pensionering.

Oostwegel is momenteel lid van de raad van bestuur. Van 2005 tot 2009 heeft hij de functie van divisiedirecteur Industrial Installations vervuld en is sinds 2003 lid van de management council. Heemskerk was van februari 2007 tot en met februari 2010 staatssecretaris van Economische Zaken in het kabinet Balkenende IV. Met deze benoemingen is de raad van bestuur voltallig.

Teus de Wit

Eric Fischer treedt terug als voorzitter van de Klantenservice Federatie. Onder zijn leiding zijn in de afgelopen twee jaren de oprichtende verenigingen vcn en wgcc nader bij elkaar gebracht, zijn de contacten met de externe stakeholders van de branche bestendigd en heeft de Klantenservice Federatie de branche succesvol vertegenwoordigd in een aantal belangrijke dossiers.

Fischers taak als bruggenbouwer is daarmee geslaagd. Tijdens het uitwerken van de volgende fase wordt zijn de positie overgenomen door Alexander Hamel, tevens voorzitter van vcn. Zodra de volgende fase definitief ingaat zal er een definitieve voorzitter worden aangewezen.

Truls Velgaard, ceo van Mecom Noorwegen en Polen, wordt voorgedragen als nieuwe voorzitter van de raad van bestuur en ceo van Wegener. Hij volgt Joop Munsterman op die per direct

rubrieksnaam

Producenten en uitgevers van creatieve media hebben vorige week hun krachten gebundeld in het Platform Creatieve Media Industrie (pcmi).

Tekst Actuele aanleiding voor de oprichting is de url ontevredenheid over het voorontwerp auteurscontractenrecht. De voorgestelde regelgeving leidt volgens de platformdeelnemers tot grote onzekerheid en een aanzienlijke beperking van de mogelijkheden voor productenten en uitgevers om investeringen in culturele producties terug te verdienen. Het pcmi bundelt de krachten van bestaande organisaties van producenten en uitgevers van creatieve media, zoals het nuv, nvpi, nvf, nmuv en de Publieke Omroep npo. www.nuv.nl | www.nvpi.nl

Meesterkok bierambassadeur nederlandse brouwers

Kop

crea-lobby

prijsmerk Verkade is door de Nederlandse supermarktklant voor de tweede keer gekozen als Merk van het Jaar. Dit maakte de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (fnli) op 12 oktober bekend tijdens de fnli Jaarbijeenkomst in Utrecht.

De jaarlijkse prijs gaat naar aan het merk met de grootste merkkracht in de levensmiddelensector.

In 2008 werd Verkade ook verkozen tot Merk van het Jaar. De Award beloont het krachtigste levensmiddelenmerk van het jaar. De ‘fnli Award Merk van het Jaar’ is dit jaar voor de vierde keer uitgereikt. www.merkvanhetjaar2010.nl

meer auto’s September was een topmaand voor de autoverkoop. Dat blijkt uit cijfers van rai Vereniging en bovag. Vorige maand werden 45.773 nieuwe personenauto’s verkocht, 36,1 procent meer dan in dezelfde periode het jaar ervoor. In de eerste negen maanden van het jaar werden 390.890 nieuwe personenauto’s geregistreerd, nog altijd 23,6 procent meer dan in dezelfde periode een jaar eerder. www.bovag.nl | www.raivereniging.nl

31

Het bockbierseizoen 2010 is op 4 oktober officieel van start gegaan. Meesterkok Rudolph van Veen luidde het seizoen in door tijdens een bijeenkomst bij Restaurant en Kwekerij De Kas een bel te luiden. Even daarvoor was Van Veen benoemd tot Bockbierambassadeur, een eretitel van de Nederlandse Brouwers voor de persoon die zich inzet voor seizoenproducten in het algemeen en bockbier in het bijzonder. ‘’Door zijn inspanningen en enthousiasme heeft Rudolph van Veen de meerwaarde van koken ‘naar het seizoen’ en kiezen voor ingrediënten en producten ‘uit het seizoen’ bij een groot publiek onder de aandacht gebracht.”, zei Jack Verhoek, directeur van Nederlandse Brouwers. In zijn dankwoord sprak Van Veen vol passie over bockbier, dat hij kwalificeerde als het smaakvolste bier der bieren.

Bockbier mag zich verheugen in een groeiende populariteit: het aandeel in de totale bierafzet lag in 2009 twee keer zo hoog als tien jaar daarvoor. Was het aandeel bockbier in 1999 nog 0,5 procent (69.143 hectoliter) in het totaal, in 2009 bedroeg het bijna 1 procent (103.454 hectoliter).

www.nederlandsebrouwers.nl

Geen cao voor binnenscheepvaart De binnenvaart heeft op het laatste moment geen nieuwe cao gekregen.

Enkele binnenvaartondernemingen en de Vereniging Europese Binnen­ vaartondernemers kregen bedenkingen.

Op 1 oktober zou de nieuwe cao voor de binnenscheepvaart inwerking treden, maar het percentage georganiseerde werkgevers is niet meer voldoende om bij het ministerie van szw in aanmerking te komen voor algemeen verbindend verklaring. De onderhandelende partijen hebben het verzoek tot bindende vaststelling van de cao dan ook ingetrokken. Bij wijze van tijdelijke oplosFORUM #19/21.10.10

sing is voor de periode tot 1 april 2012 een door de minister van szw bindend vastgestelde regeling aangevraagd.

De werkgeversorganisaties betreuren dat er geen nieuwe cao voor de binnenscheepvaart tot stand komt. De werkgeversorganisaties zijn niet bereid nog meer tijd en energie in een tijdelijke oplossing te steken.

In plaats daarvan zullen zij zich beraden op de vraag hoe zij hun representativiteit tot boven het vereiste niveau (55 procent) kunnen brengen, zodat een nieuwe bedrijfstakcao weer mogelijk wordt. www.cbrb.nl

vereniging rubrieksnaam

Jonge Ondernemersdag start met ontbijtje

dubbel prijs

jong ondernemen

Croissantjes, koffie, jus d’orange en een eitje. Succesvolle, vaak nog jonge ondernemers ontbeten op 5 oktober met zo’n veertig Rotterdamse basisschoolleerlingen. Na het ontbijt beantwoordden zij tal van vragen over hun ondernemerschap. De belangrijkste les: ondernemen begint bij jezelf.

Hans Kröber en Marja Hodes zijn de winnaars van de Gehandicaptenzorgprijs 2010. Kröber, bestuurder bij Pameijer, won met zijn proefschrift Gehandicaptenzorg, inclusie en organiseren de prijs in de categorie Beste onderzoekspublicatie.

De prijs in de categorie Beste praktijkproduct ging naar Hodes, leidinggevende en klinisch en gz-psycholoog bij asvz en onderzoeker aan de vu. Zij ontwikkelde samen met haar collega’s de Kinderen, waar kies ik voor-koffer. De winnaars kregen 12.500 euro en een sculptuur van kunstenaar Evert Bolt. Voor de andere genomineerden waren er aanmoedigingsprijzen van 2.500 euro. www.vgn.org

biobunkeren Het Centraal Bureau voor de Rijn en Binnenvaart (cbrb) en de Nederlandse Organisatie Voor de Energiebranche (nove), representant van de bunkerbedrijven in de binnenvaart, vragen de regering om de verplichte bijmenging van biologische brandstof in zwavelarme gasolie voor de binnenvaart in Nederland uit te stellen. De verplichting moet op 1 januari ingaan, maar maakt de Nederlandse gasolie zoveel duurder dat het voor schepen aantrekkelijk wordt om in het buitenland te bunkeren. Miljoenen euro’s aan bunkeromzet dreigen hierdoor naar omliggende landen te gaan, stellen de twee brancheorganisaties. www.cbrb.nl

webbankieren

Jongeren ‘belagen’ hun oudere voorbeelden met vragen

Jong Ondernemen had het ontbijt georganiseerd in het kader van haar twintigjarig bestaan. Onder het motto ‘waar begint ondernemen?’ voelden de scholieren de ondernemers aan de tand over hun motivatie om te ondernemen en over de ‘ups and downs’ die bij het ondernemerschap horen. Tegen het einde van de bijeenkomst kregen diverse leerlingen de toezegging een dagje te mogen meelopen in het bedrijf van de ondernemers. “Want zelf doen en zelf ervaren is nog altijd het meest inspirerend”, aldus Ridder Drost, een van de deelnemende ondernemers.

Het Rotterdamse ondernemersontbijt markeerde het begin van de feestelijke Jonge Ondernemersdag waaraan tal van lagere en middelbare scholen, maar ook hogescholen en universiteiten deelnamen. Daarnaast leverden tientallen zelfstandig ondernemers en bedrijven een bijdrage aan de happening. Jong Ondernemen wil met de Jonge Ondernemersdag aandacht vragen voor het belang van ondernemerschap onder jongeren. www.jongondernemen.nl

32

FORUM #19/21.10.10

De Nederlandse Vereniging van Banken is begonnen met een campagne voor veilig internetbankieren. Op de website www.veiligbankieren.nl staat de campagne centraal. Hierop kunnen consumenten veel informatie, korte animaties en een documentaire over internetfraude vinden. De slogan is: ‘Als je weet hoe ze opereren, kun je je ertegen wapenen.’ In de eerste zes maanden van dit jaar steeg de fraude met internetbankieren tot 4,3 miljoen euro. In 2009 ging het nog om 1,9 miljoen euro. www.veiligbankieren.nl

rubrieksnaam

agenda vno-ncw West

Bijeenkomst

Donderdag 28 oktober

Donderdag 11 november

Zaterdag 30 oktober

Maandag 25 oktober

Woensdag 10 november

Regio Achterhoek

Business Breakfast

Regio Bergen op Zoom/

Regio Rotterdam

dga Platform Zuid-Holland

Special: Zakendoen met

Kijk voor meer informatie op

Moerdijk/Roosendaal

Ontbijtbijeenkomst Slim

Bijeenkomst

Frankrijk

www.vno-ncwnoord.nl

Musical The Beatles, Here,

dga network

Bereikbaar

Maandag 1 november

There & Everywhere

Regio Arnhem-Nijmegen op

lwv

Bedrijfsbezoek aan P. de Bruijn

Woensdag 3 november

bzw

Delft

Wijnkopers

lwv-jaarcongres Meet the

bzw-jaarcongres met partners

Tweede bijeenkomst drieluik

Woensdag 3 november

Chairs

Woensdag 17 november

Ondernemen met Perspectief

vno-ncw mkb Flevoland

Donderdag 18 t/m zaterdag

Regio Oosterhout

Discussiebijeenkomst

20 november

Bedrijvendag

economische potentie van

Werkbezoek aan Lille met als

Woensdag 24 november

Woensdag 27 oktober Regio Rotterdam en regio

Spreker: Hennie van der Most

Regio Oostland BouwPower bijeenkomst

Donderdag 11 november

Donderdag 28 oktober

Kijk voor meer informatie op

Oostvaardersland

thema Bestuurlijke samen­

Regio Breda

Poortwachtercentrum

www.vno-ncwwest.nl

Kijk voor meer informatie op

werking

Meeting rond enquĂŞte

www.vno-ncwmidden.nl

Kijk voor meer informatie op

regeldrukbarometer

www.lwv.nl

Vrijdag 26 november

Noord-Holland Zuid Poortwachterbijeenkomst

vno-ncw Midden

Maandag 8 november

Woensdag 27 oktober

vno-ncw Noord

vno-ncw Oostland

Regio Stedendriehoek

Vrijdag 5 november

bzw

Bezoek Tweede Kamer

Themabijeenkomst

Workshopserie Hartslagen

Dinsdag 26 oktober

Kijk voor meer informatie op

Dinsdag 9 november

Ondernemen 2.0 (of hoe

Dinsdag 9 november

bzw

www.bzw.nl

dga Platform Noord-Holland

onderneem ik na de crisis)

DGA Bijeenkomst

Lezing

33

FORUM #19/21.10.10

Regio Roosendaal Jaardiner

vereniging rubrieksnaam

even bellen met…

Natasja Hart, associate partner bij Ferendi Is het al hot business?

“Nog niet. Maar áls je er nu gaat zitten, ben je de first mover. Het land heeft heel goede land- en tuinbouwmogelijkheden, maar op dit moment wordt alles geïmporteerd. De vruchten die ze kweken, worden geëxporteerd en dan vaak als vruchtensap – tegen een hogere prijs – weer geïmporteerd. Wij zijn bijvoorbeeld bezig met een aardappelboer die zijn opbrengst wil vergroten. Die wil niet exporteren, maar de binnenlandse markt voorzien. Voor de buitenlandse markt zijn we bezig met rozijnen-, abrikozen- en amandelproducenten.”

Zaken doen in Afghanistan: zou je dat wel doen? Ja, zegt Natasja Hart van public affairsbureau Ferendi. Zij maakt deel uit van het project Business Partners for Uruzgan. Het project is mede een initiatief van vno-ncw en wordt ondersteund door de evd.

De hele dag in boerka, omringd door militairen?

“Dat viel meer hoor. Ik had zeer decente kleren aan. Ook deed ik een hoofd­doekje op als ik naar buiten ging en een zonnebril. Maar ik kreeg van alle mannen een hand. Wat ik wel merkte is dat ze erg de neiging hadden om alleen tegen de mannen in mijn gezelschap te praten, maar als ik een vraag stelde, kreeg ik gewoon antwoord. We hebben ons gewoon in auto’s verplaatst, zonder zwaar bewapende escorte en ik heb me eigenlijk nooit onveilig gevoeld. Wel op mijn hoede.”

Waar is behoefte aan?

“Aan alles eigenlijk. Maar ik denk meteen aan bedrijven die vruchten verwerken en loonwerkers met landbouwmachines” Wat weten de Afghanen eigenlijk over Nederland?

“Dat was heel verrassend. Vooral de hoger opgeleiden die ik sprak waren behoorlijk goed op de hoogte. Ze wilden twee dingen weten: wie is die Wilders en hoe gaan jullie om met de islam? Een aantal vond het zeer spijtig dat Nederland zijn handen af lijkt te trekken van Afghanistan. Zij denken dat zo de onderhandelingspositie van Karzai wordt ondermijnd omdat de Taliban denken dat ze beter gewoon kunnen wachten tot alle buitenlandse troepen weg zijn in plaats van onderhandelen.”

Hoe kun je zaken doen in zo’n instabiel land?

“Het idee van zaken doen à la Nederland moet je loslaten. Bedrijven die iets willen beginnen, investeren op basis van eerst even kijken, misschien dat het op termijn iets wordt. Wat wij doen is Nederlandse bedrijven koppelen aan Afghaanse ondernemers. Het doel is soms export, niet per se naar Europa, maar naar omringende landen. Het Nederlandse bedrijf levert dan de expertise, apparatuur, begeleiding en (her)introductie op markten.”

www.bedrijvenvoorafghanistan.nl, www.ferendi.com

nivra

nivra en novaa installeren vaktechnisch college

De eerste gezamenlijke commissie van de (toekomstige) nba is een feit

Op 30 september is het Adviescollege voor Beroepsreglementering geïnstalleerd. Het is het eerste orgaan van de nieuwe Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (nba), overigens nog voor de fusie van de nivra en novaa een feit is.

34

FORUM #19/21.10.10

Het Adviescollege moet het bestuur adviseren over en ondersteunen bij de totstandkoming van nieuwe beroepsregels en handreikingen voor de praktijk. Ook de noodzaak en impact van nieuwe regelgeving wordt door het college gewogen.

Collegevoorzitter Peter Eimers: “Met de instelling van dit adviescollege wil de nieuwe beroepsorganisatie de regelgeving voor accountants goed organiseren. Het maatschappelijk vertrouwen in het werk van accountants staat daarbij voorop. Bij het ontwikkelen van nieuwe beroepsregels is het versterken van de onafhankelijke en professioneel-sceptische houding van de accountant dan ook een uitgangspunt.”

Het Adviescollege voor Beroepsreglementering is al actief nog voordat de formele fusie tussen de nivra en novaa een feit is. Bij de samenstelling van het college is uitgegaan van een evenwichtige verhouding tussen openbaar accountants, interne en overheidsaccountants en accountants in business. Ook is rekening gehouden met de verhouding tussen ra’s en aa’s én een goede verdeling van representanten van grote, middelgrote en kleine accountantskantoren. www.nivra.nl

rubrieksnaam

fnli wil verdere verduurzaming De voorzitter van de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (fnli) Freek Rijna heeft zijn eigen achterban en de overheid opgeroepen tot vergaande verduurzaming van de levensmiddelenindustrie.

Rijna spoorde de levensmiddelenindustrie aan om ten aanzien van verduurzaming een leidende rol in de agro-foodketen op zich te nemen.

Wat hem betreft zou de levensmiddelenindustrie de ambitie moeten hebben om in 2015 de koppositie in Europa op dit gebied te bereiken.

Verdere verduurzaming is alleen mogelijk door nauwe samenwerking in de hele keten, meent de fnli-voorzitter. Het Platform Verduurzaming Voedsel, het samenwerkingsverband waarbinnen de levensmiddelenketen verduurzaming vormgeeft, speelt een belangrijke rol in het stimuleren van deze samenwerking, vindt hij.

Met het oog op de concurrentiekracht van de levensmiddelenindustrie drong Rijna verder aan op een centrale positie van de levensmiddelenindustrie en de agro-foodketen in de beleidsplannen van de overheid.

Weliswaar is er veel aandacht voor de sector in het regeerakkoord, maar dit gaat nog niet ver genoeg wat de fnli betreft.

De levensmiddelenketen staat voor grote uitdagingen op het gebied van voedselzekerheid, concurrentie uit opkomende markten, verduurzaming, volksgezondheid en de stijging van grondstofprijzen. Om deze het hoofd te kunnen bieden, vindt de fnli het essentieel dat de ‘gouden driehoek’ van groene kennisinstellingen, een sterke agrarische sector en een competitieve levensmiddelenindustrie, ondersteund door gericht overheidsbeleid, overeind blijft.

De fnli heeft in de voorbije maanden in samenwerking met het Top Instituut Food & Nutrition en ondersteund door de ministeries van lnv en ez gewerkt aan een toekomstvisie die ervoor moet zorgen dat de Nederlandse levensmiddelenindustrie in 2028 haar sterke positie in de wereld heeft behouden. Rijna meldde dat deze visie binnenkort in de vorm van een rapport aangeboden wordt aan Maxime Verhagen, de nieuwe minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. www.fnli.nl

veneca

Talent Award 2010 naar Linda de Regt

Hans Rijnierse (Veneca) overhandigt Linda de Regt (Farm Pack) haar prijs 35

Een jonge en vernieuwende ondernemer in conveniencefood. Zo omschreef Veneca-voorzitter Hans Rijnierse Linda de Regt van Farm Pack, winnaar van de Veneca Talent Award 2010. De Regt hield aan de uitverkiezing een mooie geldprijs over.

De toekomst van de Nederlandse groene sector, goed voor een jaaromzet van 40 miljard euro, is aan jonge ondernemers.

Innovatie, verduurzaming, investeringen in kennis, productie en werkgelegenheid liggen in handen van de nieuwe generatie. Dat was de boodschap van Veneca-voorzitter Hans Rijnierse tijdens het Veneca Jaardiner, op 6 oktober in Rotterdam.

“Linda de Regt is een jonge en vernieuwende ondernemer in de conveniencefood.

De afgelopen jaren bouwde zij uit een boerenbedrijf een onderneming op die in eigen beheer duurzaam produceert en een betrouwbaar en kwalitatief hoogwaardig Nederlands product wereldwijd afzet. Ook

FORUM #19/21.10.10

deelt zij met ons de gezamenlijke droom dat generaties kinderen weer leren wat lekker en gezond eten is dankzij contractcatering in het onderwijs”, aldus Rijnierse in een toelichting van de keuze voor De Regt.

Bij het in ontvangst nemen van de Talent Award 2010 – een sculptuur en een cheque ter waarde van 10.000 euro – onderstreepte De Regt het belang dat zij hecht aan een duurzame en gezonde toekomst.

“De geboorte van mijn dochter heeft mij nog meer doen realiseren hoe belangrijk het is dat wij, en daarmee bedoel ik onze generatie en wij als ondernemers, er voor zorgen dat onze kinderen weer leren om gezond en vooral lekker te eten. Dit brengt een belangrijke verplichting met zich mee: duurzaam en verantwoord produceren.” www.veneca.nl

rubrieksnaam vereniging

‘Betrek ondernemers bij herstructurering’

de prijs nationale-nederlanden

Schadepreventieprijs 2010

Fred Toussaint (Nationale-Nederlanden) overhandigt de Schadepreventieprijs aan Frans van der Lee (Van der Lee). Ruud van der Lee en Rob van der Lee kijken toe

Winnaar… …Internationaal transportbedrijf Van der Lee uit Delft.

Beloond met... …De Schadepreventieprijs 2010 van NationaleNederlanden. Jaarlijks wordt de Schadepreventieprijs door Nationale-Nederlanden uitgereikt aan de transportonderneming met het meest toonaangevende schadepreventiebeleid.

Uitgereikt…. …Op 4 oktober in Delft.

Reden… …Volgens de jury toont Van der Lee aan dat schadepreventie loont: in drie jaar tijd halveerde het transportbedrijf het aantal schadegevallen, wat een premiekorting van tienduizenden euro’s betekent.

36

Juryoordeel… ...De jury roemt het schadepreventiebeleid van de transporteur. ‘’Een voorbeeldbedrijf, want Van der Lee is al jaren overtuigd van het belang van schadepreventie en veilig gedrag. De gehele organisatie van Van der Lee is actief met veilig werken en preventie is geen eenmalig gebeuren, maar binnen alle lagen van de bedrijfsvoering verankerd. Van der Lee hanteert hierbij het BBS-principe (Behaviour Based on Safety), een actief preventiebeleid dat aantoonbaar leidt tot minder schade en is daarom de terechte winnaar van de Schadepreventieprijs 2010,’’ aldus Fred Toussaint, directeur bedrijven schade bij Nationale Nederlanden.

FORUM #19/21.10.10

Ondernemers moeten meer betrokken worden in de toekomstige plannen van de terreinen, adviseert de ser Noord-Holland.

Het adviesorgaan maakt zich zorgen over de toekomst van de bedrijventerreinen in die provincie.

Herstructurering van bedrijventerreinen is de komende jaren een belangrijk speerpunt. Het budget dat hiervoor is uitgetrokken, is erg beperkt.

Er is minstens 600 miljoen nodig en maar 23 miljoen beschikbaar. Door inzichtelijk te maken wat het rendement van de herstructureringsplannen is – in ruimte, geld en duurzaamheid – kan een evenwichtigere keuze worden gemaakt. Veelal hebben ambtenaren en politici geen idee wat er gebeurt achter de bedrijfsgevels en leeft herstructurering slechts in de gedachten van de overheid.

Het maken van zogenaamde Economische Effectrapportages zoals in Zuid-Holland wordt gedaan, zou meer begrip en zelfs tot andere conclusies kunnen leiden over herstructurering. Zo’n rapportage meet onder andere de invloed van een herstructurering op werkgelegenheid, financiële betekenis, sociaal maatschappelijke betekenis en kwaliteit. Het is essentieel om ondernemers vanaf het eerste moment bij het maken van herstructureringsplannen te betrekken, vindt de Noord-Hollandse ser, voor het noodzakelijke draagvlak.

Zonder medewerking van de ondernemers geen herstructurering luidt de eindconclusie van het ser-advies. De ser in Noord-Holland bestaat uit vertegenwoordigers van vno-ncw, mkb Nederland, mhp, fnv, cnv, lto en de Kamer van Koophandel. www.vno-ncwwest.nl

Register teistert telemarketingsector De invoering van het Bel-Me-Niet-Register heeft zware gevolgen voor de omzet en de werkgelegenheid van de Nederlandse telemarketingsector. Dit blijkt uit onderzoek van ddma, Consumentenlijn Telemarketing (sct) en de Klantenservicefederatie (ksf).

Aanleiding voor het onderzoek is de invoering, op 1 oktober een jaar geleden, van het Bel-me-niet-Register (bmnr). Omzet- en werkgelegenheidsverlies is maar één probleem dat door de ondervraagden wordt gesignaleerd. Zo blijkt de handhaving van de toezichthouders Opta en Consumentenautoriteit van juiste naleving van het register gering.

Adverteerders zijn wel gebruik blijven maken van telemarketing bij consumenten die hebben aangegeven geïnteresseerd te zijn in een product of dienst en daarvoor telefonisch benaderd willen worden. Ook is er meer budget gegaan naar colportage. www.wgcc.nl

veilig Vervoersorganisaties evo, tln, Les Routiers Européens en de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) hebben de gemeente Terneuzen opgeroepen een beveiligde parkeerplaats aan te leggen langs de toekomstige, verbrede N62. Zeeuws-Vlaanderen heeft volgens de vier organisaties geen enkele goede parkeervoorziening voor vrachtauto’s. Een beveiligde parkeerplaats is goed tegen ladingdiefstal en zorgt er ook voor dat vrachtautochauffeurs aan de rij- en rusttijdverplichting kunnen voldoen zonder dat ze de omgeving hoeven af te zoeken naar een geschikte rustplaats. De komende jaren wordt een toename van het verkeer op de N62 verwacht door onder andere de verdere ontwikkeling van de havens van Vlissingen en Terneuzen en de ontwikkeling van de Kanaalzone. www.evo.nl | www.tln.nl | www.bzw.nl

herbeoordeling Het Platform Zelfstandig Ondernemers (pzo) vindt dat er nog veel te verbeteren valt aan de procedure voor herbeoordeling van starters die onterecht van fraude zijn beschuldigd door het uwv. De uitvoeringsinstantie kortte starters omdat zij een verkeerde urennorm toepasten.

Volgens pzo is het veel gedupeerden onduidelijk wat de criteria zijn voor een herbeoordeling en is opvallend veel (de helft) van de herbeoordelingen negatief. De brancheorganisatie voor zelfstandig ondernemers zonder personeel vindt het raar dat dezelfde medewerkers die de originele dossiers behandelden, ook de herbeoordelingen doen. www.pzo.nl

incasso-les Solveon Incasso gaan de stichting Jong Onder­ nemen en alle jongeren (ruim twintigduizend)) die meedoen aan een van de lesprogramma’s van Jong Ondernemen uitstaande nota’s leren incasseren.

Jonge startende ondernemers hebben daar veel moeite mee. Dat leidt dan ook tot onnodige faillissementen, merkt Solveon. Volgens directeur Cees Pille van Jong Ondernemen is betalingsbeheer en credit management tot nu altijd een witte vlek geweest in de programma’s. De huidige economische situatie noopt Jong Ondernemen ertoe om problemen bij de deelnemers en hun bedrijven voor te zijn, vindt Pille. www.jongondernemen.nl | www.solveon.nl

37

Noorden wil kans houden op co2-opslag Werkgeversorganisaties vno-ncw Noord en mkb Noord vinden dat de voorbereidingen voor een demonstratieproject in het Noorden voor ondergrondse co2-opslag en -afvang door moeten gaan. vno-ncw Noord en mkb Noord hebben minister-president Mark Rutte in een brief uitgelegd dat zij ernstig bezwaar hebben tegen het feit dat co2-afvang en -opslag pas aan de orde zou kunnen komen na verlening van vergunning voor een nieuwe kerncentrale, zoals in het regeerakkoord is opgenomen. Kernenergie en co2-opslag zijn volgens de werkgeversverenigingen twee afzonderlijke onderdelen van klimaat- en energiebeleid die elk op hun eigen merites moeten worden beoordeeld.

Met het nieuwe regeerakkoord dreigt onzekerheid te ontstaan over de toekomst van co2afvang en -opslag in het Noorden. Met een demonstratieproject alleen al is 350 miljoen euro gemoeid: een stevige impuls voor de regionale economie. In de marktgedreven fase vertegenwoordigt ccs een waarde van enkele miljarden euro’s.

Daarnaast kan Noord-Nederland haar technologie, kennis en ervaring exporteren indien het een voortrekkersrol kan nemen. Nederland, en zeker het Noorden, kan zich niet permitteren om deze kansen voorbij te laten gaan. www.vno-ncwnoord.nl

Ziekenhuisbranche blijft bij kritiek op cz De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (nvz) is blij dat zorgverzekeraar cz afziet van de term ‘matige borstkankerzorg’ in haar beoordeling van ziekenhuizen. Maar de brancheorganisatie vindt nog steeds dat de verzekeraar onzorgvuldig te werk is gegaan.

Door af te zien van de omschrijving ‘matige borstkankerzorg’, luistert cz naar de storm van kritiek die loskwam nadat de zorgverzekeraar eigen normen stelde voor borstkankerbehandelingen. De kwalificaties die de zorgverzekeraar nu gebruikt zijn ziekenhuizen die ‘beter kunnen’ en ziekenhuizen die ‘goede’ en ‘de beste’ zorg leveren.

De nvz is blij met deze aanpassing maar vindt nog steeds dat cz onzorgvuldig te werk is gegaan. De manier waarop cz volkomen onverwacht haar criteria voor de inkoop van borstkankerzorg bekend maakte, heeft veel onrust veroorzaakt bij patiënten en medewerkers van ziekenhuizen. De nvz wijst erop dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg enkele dagen later meldde dat de zorg voor borstkanker in Nederland voldoet aan de normen voor verantwoorde zorg. Gisteren liet de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde weten met nieuwe eigen normen te komen. Eerder al zette de nvz vraagtekens bij de criteria die zorgverzekeraar cz hanteert. Daarnaast kan het volgens de nvz niet zo zijn dat elke zorgverzekeraar eigen normen gaat opstellen. www.nvz.nl

FORUM #19/21.10.10

actueel

Waar gaat het heen in Nagoya?

38

FORUM #19/21.10.10

Tot 29 oktober wordt in het Japanse Nagoya de tweejaarlijkse vn-top over biodiversiteit gehouden. Die biodiversiteit neemt dramatisch af, maar wat kan het bedrijfsleven verwachten van een organisatie die achter loopt bij de multinationals?

Tekst: Remko Ebbers | Foto: Science Photo Library/anp

39

FORUM #19/21.10.10

Vergeleken bij de vn-top over klimaatverandering in Kopenhagen, is het stil gebleven in de aanloop naar de bijeenkomst van de VN in het Japanse Nagoya, die op 18 oktober begon. Wie afgaat op de woorden van Marielies Schelhaas van de Nederlandse tak van de mondiale natuurkoepel iucn, vindt dat misschien geen wonder. “De urgentie van de problematiek is door veel partijen, waaronder overheden, niet gezien. Acht jaar geleden is gezegd dat de afname van de biodiversiteit in 2010 gestopt moet zijn. Dat is bij lange na niet gehaald”, aldus Schelhaas. Wie zijn doelen niet haalt, zoekt de luwte op.

Aan de vooravond van de topconferentie keek het Wereldnatuurfonds nog eens kritisch naar de ontwikkeling van de biodiversiteit in de wereld. Sinds 1970 heeft Europa 30 procent van zijn biodiversiteit verloren. In de tropen is die teruggang 60 procent. Als er niets gebeurt, aldus de natuurbeschermingsorganisatie, hebben we in 2050 drie aardbollen nodig. Dat is een praktisch probleem.

Het bedrijfsleven kijkt met gemengde gevoelens naar de diplomaten die zijn aangeschoven aan de Japanse onderhandelingstafel. Komen er weer hoge doelstellingen die door de eu nog eens worden opgehoogd, zoals bij de klimaatconferentie? Dan kunnen grondstoffen voor levensmiddelen, landbouw, chemie of cosmetica wel eens vrijwel onbereikbaar worden. Behalve natuurlijk voor de cowboys die leveren aan iedereen die maar betaalt. Enorm machtsvertoon is helemaal niet nodig, zegt Schelhaas. “Gebrek aan regelgeving is niet het belangrijkste probleem. Begin eerst maar eens met het handhaven van de regels die er al zijn.”

Ook het doorgaans militante Greenpeace pleit niet voor sloten op zoveel mogelijk natuurgebieden. “Wij zitten niet te wachten op nieuwe doelstellingen, maar op concrete maatregelen”, zegt Suzanne Kröger van Greenpeace. “Het zou goed zijn om ter land en ter zee een netwerk van beschermde gebieden aan te wijzen en af te spreken of, en

istokphoto

actueel

Wat is de Convention on Biological Diversity (cbd)?

In 1992 is het Verdrag inzake de Biologische Diversiteit (Engelse afkorting: cbd) opgesteld op de Earth Summit in Rio de Janeiro. Er zijn inmiddels meer dan 180 landen partij in het verdrag, inclusief Nederland en de Europese Unie.

Dat verdrag verplicht de leden om op nationaal niveau voorzieningen te treffen voor het behoud en duurzame gebruik van bestanddelen van de biodiversiteit.

Het verplicht partijen ook om nationale strategieën te ontwikkelen als kader voor concrete activiteiten. De strategie voor biologische diversiteit van de Nederlandse overheid is opgebouwd uit de beleidsplannen voor natuurbeheer, ruimtelijke ordening, milieu, water en ontwikkelingssamenwerking en het Strategisch Plan van Aanpak Biologische Diversiteit.

hoe je daar activiteiten toelaat. Het gaat ons vooral om het verduurzamen van productiemethoden. Een goed voorbeeld is het onlangs afgekondigde eu-verbod op illegaal gekapt hout. Dat is een goede minimumnorm. De bedrijven die echt wat willen doen, kiezen zelf voor fsc-gekeurd hout. Zoiets zou je voor bijvoorbeeld landbouw of visserij ook kunnen doen.”

vast De redelijke toon van de milieuorganisaties belooft veel goeds, maar er is een praktisch probleem: de vn-top is een politieke aangelegenheid.

En op sommige onderwerpen zitten de overleggen helemaal vast, aldus Anke van den Hurk van Plantum nl, de brancheorganisatie van onder andere zaadveredelaars. Het gaat om de ontwikkelde landen versus de ontwikkelingslanden, zegt ze. En het gaat om geld. De veredelaars gebruiken genetisch materiaal van over de hele wereld om hun gewassoorten te verbeteren. Doorgaans halen ze dat uit een genenbank of een botanische tuin. Plantum nl pleit voor heldere, simpele en eenduidige regelgeving.

“Voor ons zijn in Nagoya drie dingen van belang”, legt van den Hurk uit. “Hoe krijg ik toegang tot genetisch plantenmateriaal en welke vergoeding moet ik daarvoor aan wie betalen? Daarnaast vinden de ontwikkelingslanden dat er een certificaat moet komen, maar vraag mij niet waarop, dat weten ze zelf nog niet. Dat wordt een puur bureaucratische affaire.”

40

FORUM #19/21.10.10

Dat er een vergoeding betaald moet worden voor het gebruiken van genetisch materiaal, vindt Van den Hurk niet het grootste probleem.

Wat wel problematisch is, is dat de ontwikkelingslanden vinden dat die vergoeding ook met terugwerkende kracht betaald moet worden aan de landen waar de boom of plant oorspronkelijk vandaan komt.

“Wij willen best een vergoeding betalen aan een genenbank of hortus, maar om te betalen aan het land vanwaar dat genetisch materiaal oorspronkelijk afkomstig is, is ondoenlijk. Dat is vaak niet eens bekend.”

Daarnaast willen de ontwikkelingslanden ook nog dat de ontwikkelde landen de handhaving voor hun rekening nemen en daar desnoods regels voor opstellen in de geest van wat de landen van oorsprong zelf zouden willen, aldus Van den Hurk. En het echte probleem is: als op deze drie punten geen overeenstemming komt, kan het zijn dat de ontwikkelingslanden de kont tegen de krib gooien en het overleg over de strategie tot 2020 laten ploffen. En dan zijn de plantenveredelaars nog verder van huis, zegt Anke van den Hurk. “Wij hebben biodiversiteit nodig. Af en toe zijn we gewoonweg op zoek naar iets wilds.”

boerenverstand Het (multinationale) bedrijfsleven wil wel, zegt Marielies Schelhaas van iucn. “Er zijn multinationals die ambitieuzer zijn dan de overheden. Het zou daarom heel slecht zijn als overheden zonder inspraak van bedrijven allerlei maatregelen zouden nemen.” De vn-top moet de komende maanden wereldwijde duidelijke regels stellen, die een

Tapijtleasen “We zouden willen dat al onze klanten ons tapijt leasen”, zegt Geanne van Arkel, verantwoordelijk voor duurzaamheid bij de tapijtmultinational Interfaceflor.

“Dan weten we zeker dat we al ons tapijt terugkrijgen voor hergebruik. Nu recyclen we ook visnetten tot garen voor tapijttegels” Het bedrijf is gedreven bezig om zo duurzaam mogelijk te zijn. In vijftien jaar tijd werd wereldwijd bijvoorbeeld het waterverbruik met 80 procent teruggebracht, het energieverbruik met 44 procent en de broeikasgassen met 44 procent. “Dat is zonder compenserende maatregelen, het gaat om onze daadwerkelijke voetafdruk. De overheid kan de verkoop van duurzame producten stimuleren door een label in te stellen dat milieu-impact van een product weergeeft. Als je mensen uitlegt wat je doet, zijn ze best bereid te betalen

voor producten die het milieu minder belasten, alhoewel deze niet per definitie duurder hoeven te zijn.”

bekommert om de planeet. Regelgeving is voor ons niet zo’n drijvende kracht, het is puur zakelijk belang.”

Duurzaam vliegen

Biologische inteelt

“Sinds 2007 hebben we de uitstoot van onze vluchten bevroren”, zegt Jan Ernst de Groot van klm. “De co2-uitstoot is toch ons grootste negatieve effect op biodioversiteit. Om die uitstoot te laten afnemen kijken we bijvoorbeeld naar manieren om gewicht te besparen, hoe we kortere routes kunnen vliegen en nemen we het initiatief om co2-neutrale brandstoffen te ontwikkelen. Aan boord serveren we duurzame vis met het msclabel en koffie van de Rainforest Alliance.

We werken samen met bijvoorbeeld het Wereldnatuurfonds, Solidaridad en de tu’s in Delft en Wageningen. De jongere generatie managers én de klanten verwachten van een bedrijf dat het zich ook

“Wij zijn in 1998 begonnen met het duurzame landbouwprogramma”, zegt Jan Kees Vis van Unilever. “Een van de dingen waar we ons op richten is biodiversiteit. Voor onze sector is het van belang dat er een zo groot mogelijke diversiteit is van gewassen. Anders krijg je een soort biologische inteelt. Verder zijn er op boerderijen en plantages altijd stukken die niet gebruik worden voor productie, zoals bermen en braakliggende stukjes. Die kun je aan hun lot overlaten, maar je kunt ze ook goed beheren. Daar hebben wij richtlijnen voor gemaakt. En we richten ons verder op het beschermen van de biodiversiteit in het algemeen.”

bottom line vormen. En dan hoeven regeringen of de eu daar niet per se extra regels bij te maken, vindt Schelhaas. Het is beter om bedrijven die méér doen, daarvoor te belonen. “Zo stimuleer je koplopers.”

Voor die bedrijven is het ook vaak een goede business case. Zoals Jan Ernst de Groot, directeur bij klm zegt: “Wij vervoeren mensen naar de mooiste plekken op aarde. Het is in ons belang dat die plekken blijven bestaan.” Maar het vraagt wel om een integrale aanpak. Anders kom je er niet en blijft het mooie pr. “We zijn nu bijvoorbeeld voor het zesde jaar nummer één van onze sector op de Dow Jones Sustainability Index. Het zou mooi zijn als je daarvoor beloond zou worden in het economische spel. In ons geval bijvoorbeeld met een voorrangspositie bij het toekennen van landingsrechten. Dat stimuleert de anderen ook nog eens om duurzamer te worden.”

De Groot betreurt het dat er geen groene paragraaf staat in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte. Voor langetermijninvesteringen in een duurzame economie zijn piketpalen nodig die alleen de overheid kan slaan. “Misschien valt dat in de praktijk mee, anders zullen ondernemers dat zelf moeten inrichten. Eventueel met maatschappelijke organisaties of de eu. Natuur moet een ingang krijgen in ons economisch systeem, een erkende waarde. Er ligt namelijk een mooie kans voor Nederland. We hebben een open economie met veel kennis op het gebied van energie, landbouw, chemie en voedselvoorziening die we kunnen inzetten voor een koppositie in de biobased economy van de toekomst.”

41

FORUM #19/21.10.10

Hij hoopt dat in Japan voorkomen kan worden dat regels elkaar tegenspreken, zoals dat nu speelt met het bijmengen van de eerste generatie biobrandstoffen. Dat is goed voor het verminderen van co2 maar slecht voor de biodiversiteit.

En ook Unilever bekijkt het praktisch, zegt Jan Kees Vis, global director sustainable sourcing development van de multinational. “Het is gezond boerenverstand”, vindt Vis. “Als je dertig jaar vooruit kijkt, zie je dat er op deze manier dan niet voldoende natuurlijk hulpbronnen meer zijn.” Vis vindt het belangrijk dat de top in Nagoya tot een resultaat komt. “Er is een limiet aan wat bedrijven onderling kunnen regelen. Degenen die niet meedoen, kunnen rustig doorgaan met illegale praktijken. Ik zie niet hoe er dan een resultaat kan komen, zonder een of andere compensatieregeling. Het moet lonen om bossen niet te kappen voor landbouw.”

De Amerikaanse oprichter van het multinationale vloerbedekkingbedrijf Interfaceflor gooide in 1994 op grootse Amerikaanse wijze het roer om. Ray Anderson besloot dat zijn bedrijf (in Nederland ook bekend als Heuga) in 2020 niet alleen volledig duurzaam moest zijn, maar Interfaceflor moet dan zelfs een herstellende bijdrage leveren aan de biodiversiteit. Want, zei hij, toen hij in 1994 terugkeek naar zijn oude bedrijfsvoering: “Mensen als ik, gaan op een gegeven moment naar de gevangenis.” 

portret

erick van egeraat

‘ik speel een beetje god’ Hij was de eerste Nederlandse architect die na het uitbreken van de crisis failliet ging.

Maar ondernemer Erick van Egeraat kwam er weer bovenop met grote buitenlandse opdrachten. “Het was geen nederlaag.”

Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: Erik van der Burgt

Een voor een druppelen een paar medewerkers de werkkamer uit. Op gedempte toon worden nog de laatste dingen doorgenomen in de deuropening. Telkens als er een de ruimte verlaat, worden de schuifdeuren weer zorgvuldig gesloten. Tot de laatste medewerker weg is en hij alleen overblijft. Nog even wat wegleggen, rechtzetten, zijn colbert schikken, dan schuift hij plotseling met een flinke zwiep beide deuren open. Architect Erick van Egeraat (54) has entered the building met een goed gevoel voor theater.

Een lichte knik tijdens het welkom. Handen schudden met beide handen. Het is niet geregisseerd, maar er is wel over nagedacht. Van Egeraat weet om te gaan met zijn publiek. Misschien wordt hij daarom ook wel de André Rieu van de architectuur genoemd of vergeleken met The Beatles. Een populist, een spektakelarchitect. Hij heeft inmiddels heel wat bijnamen verzameld, maar Van Egeraat kan er niet mee zitten. “In tegendeel, ik vind dat erg leuk. Toen een Engelsman me ooit vergeleek met The Beatles dacht ik: ‘Goh, wat een compliment.’ Hij vond dat mijn werk te weinig intellectuele retoriek bevatte waardoor hij het zou kunnen waarderen. Het zou mij er alleen maar om te doen zijn door veel mensen gewaardeerd te worden. Nou, dat is ook zo. Ik voel me niet beter als ik drie architectuurkenners overtuig en verder niemand begrijpt wat ik doe. Mijn werk moet leuk zijn, mensen moeten het aantrekkelijk vinden.” Of er op zijn minst over praten met elkaar. Zoals over het gebouw The Rock aan de Amsterdamse Zuidas dat hij ontwierp voor advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek. Begin dit jaar werd het in gebruik genomen en leidde meteen tot discussie. ‘Waar heb dat nou voor nodig? Zoveel luxe, al die dure materialen.’ Taxichauffeurs noemden het gebouw al snel ‘de druiper’.

Geweldig toch, vindt Van Egeraat. “Er wordt teveel geluld door de vakgemeenschap waar ik zelf ook deel van uitmaak. Dat bedoel ik echt negatief. Architecten, stedenbouwers, stadontwikkelaars praten over allerlei dingen die het grote publiek niet begrijpt. Dat is toch zorgelijk.”

Hoe bedoelt u?

“Tijdens mijn studie heb ik vol overgave op Duitse sociale woningbouw uit de jaren dertig gestudeerd. Strakke witte blokjes, prachtig vormgegeven met aangeharkte tuintjes. Die Siedlungen waren vol-

42

FORUM #19/21.10.10

43

FORUM #19/21.10.10

portret

gens een streng stramien gemaakt. Ik vond dat toen indrukwekkend.

Maar als ik het aan mijn vader of moeder liet zien, begrepen ze er niets van. Het was te kaal, helemaal niets. Soms vergeet je als architect of stedenbouwer het standpunt in te nemen van de aanschouwer.”

“Pakweg de laatste zestig jaar zijn er nauwelijks architectonische staaltjes zijn neergezet waarvoor we heel veel mensen enthousiast krijgen.”

Was vroeger alles beter dan?

“Ik heb wel eens een schatting gemaakt: wereldwijd is ongeveer 80 tot 90 procent van de gebouwen de laatste zestig jaar gebouwd. Maar vrijwel alles wat we echt mooi vinden, behoort tot die laatste 10 tot 20 procent, die dus níet in de laatste zestig jaar is gebouwd.”

Moet een gebouw per se mooi zijn dan?

“De getallen hebben teveel gedomineerd: alles moest snel gebouwd kunnen worden en herhaalbaar zijn. Daar waren goede argumenten voor, zoals woningnood. Maar het is eigenlijk diarreeproductie. Het heeft geen waarde. Met mooi heeft het niet noodzakelijk iets te maken.”

Er zijn genoeg mensen blij met die huizen.

“Misschien. Maar economisch heeft het geen waarde. Het is niet uniek, je koestert het niet, je beschermt het niet tegen verpaupering. Voor iets dat je gemakkelijk kunt neerzetten en kunt herhalen, kunnen maar weinig mensen waardering opbrengen.”

Van Egeraat heeft zo zijn eigen filosofie. Architectuur gaat over de onbouwbaarheid. Over dat wat je eigenlijk niet kunt maken. Een beetje God spelen dus, zegt hij. “Die uitspraak neemt niet iedereen me in 44

FORUM #19/21.10.10

dank af, maar ik zie het zo.” Hij wil maar zeggen: waarom vindt iedereen een oude kerk prachtig en raken mensen onder de indruk van de gigantisch hoge ruimtes? Omdat het je verbaast, omdat het wringt met het logische, vindt Van Egeraat. “Het is spannend en verrassend.

Mensen hebben er graag iets voor over. Dat zou wel eens meer mogen terugkomen in de architectuur: aandacht voor duurzame, hoogwaardige materialen, eigen identiteit, emotie.”

Leuk, aantrekkelijk, mooi, aardig, emotie, gevoel. Het zijn woorden die in het gesprek meer dan eens vallen. “Ik zeg graag ‘leuk’. Of ‘gevoel’.

Veel mensen gebruiken liever intelligentere woorden, maar ik zie niet in wat dat toevoegt.”

U zet zich graag af tegen het establishment?

“Welnee.”

U bent een non-conformist?

“Ik hoop dat ik nooit iets ben. Maar aan de andere kant maakt het me ook niet uit als mensen me ergens voor uitmaken.”

“Ik schaam me nergens voor. Waarom zou ik? Het is toch heerlijk als mensen zich op de een of andere manier een beeld van je vormen. Anders ben je identiteitloos. Daar zou ik me pas zorgen over maken. Ik vind het helemaal niet erg een populist genoemd te worden omdat ik dan op zijn minst door een heleboel mensen bijzonder wordt gevonden.”

Heeft u aandacht en succes nodig?

“Oh ja, dat is ontzettend belangrijk. Ik leef van aandacht en succes.”

Er zijn wel mensen die u een Lodewijk xive noemen of een diva.

“Als ik als man een diva kan zijn, dan graag. Hoor eens, iedereen is op

zoek naar iets waarmee hij zich kan onderscheiden. Ik ook en ik zie niet wat daar op tegen is.”

Van Egeraat groeide op in Amsterdam en Groningen als kind van Brabantse ouders. Zijn vader was slager, maar gaf zijn eigen zaak op om naar Amsterdam te verhuizen en voor een multinational te gaan werken. In ambachtelijkheid geloofde hij niet meer. Wel in de vooruitgang. Dat geloof is er bij Van Egeraat met de paplepel ingegoten. “Ik geloof bijna blind, misschien wel naïef, in de vooruitgang.” Die instelling heeft hij hard nodig gehad toen hij vlak na het uitbreken van de crisis failliet ging. Hij is er niet trots op, maar hij voelt het ook niet als een nederlaag. Het is onderdeel van het ondernemen. Dat hij het faillissement netjes heeft kunnen afwikkelen, heeft misschien wel geholpen. Maar overdoen? Liever niet.

In elk geval is hij niet angstig in een hoekje gaan zitten. Van Egeraat maakte een doorstart met ‘Designed by Erick van Egeraat’ en is er met hard werken in geslaagd een aantal grote projecten in het buitenland binnen te halen. Zoals het ontwerp voor een vuilverbrandingsoven in het Deense Roskilde en een nieuw voetbalstadion voor het Russische Dynamo Moskou. “Ik wil heel veel dingen en ik ga me niet inhouden uit angst dat het weleens fout kan gaan. ‘Maar als je iets wilt,’ zei mijn vader altijd, ‘hou je je mond en doe je het eerst maar eens een keer.’ Dat was hard.”

Als jongetje was Van Egeraat bezig een skelter te bouwen. Middagenlang was hij ermee in de weer zonder veel resultaat. ‘Pech’, zei zijn vader dan, ‘morgen weer aan de slag.’ Maar een skeltertje kopen voor zijn zoon deed hij niet. “Dat geld was er niet. Bovendien, hij vond dat ook totaal belachelijk. Ik moest maar kijken wat er fout was gegaan.”

Uiteindelijk heeft hij het nooit voor elkaar gekregen de skelter te bouwen die hij voor ogen had. Maar hard werken en doorzetten heeft Van Egeraat er zeker van geleerd. Ook zijn waardering voor dingen die goed gemaakt zijn, mooi in elkaar zitten, heeft hij aan zijn opvoeding overgehouden. Zijn vader sleepte hem in het weekend soms van de ene naar de andere kerk. “Ik vond dat vreselijk, snapte nooit wat ie eraan vond. Het duurde tot ik een jaar of 25 was voordat ik begreep wat hij me nou probeerde te laten zien.”

Wat was dat dan?

“Hij was vreselijk onder de indruk van het feit dat zoiets gebouwd kon worden. Als klein kind wilde hij me al laten zien dat er maar een paar mannen bij elkaar hoeven te komen met een plan, een idee, en dat er dan zoiets tot stand kan komen. Dat maakt je leven betekenisvol.”

En wat is uw erfenis?

“Ik hoop natuurlijk het mooiste gebouw ter wereld te maken. Maar in elk geval dat ik de wereld die ik heb aangetroffen een beetje naar mijn eigen hand heb kunnen zetten. Met een gebouw waar mensen omheen hebben gelopen, in hebben gewoond, plezier aan hebben beleefd en waarvan er een paar onder de indruk zijn geraakt. En dat ik dan heb bedacht.” 

45

FORUM #19/21.10.10

Drie stellingen Te mooi kan ook “Dat is onzin. Mijn ontwerp voor de verbrandingsoven in Roskilde werd in eerste instantie door het kerkbestuur van de kathederaal tegengehouden. Hun kritiek was dat het geen lelijk gebouw was. ‘U kunt toch niet ergens tegen zijn’, zei ik, ‘omdat u vindt dat het eigenlijk te mooi is?’ Ze hebben uiteindelijk het absurde van hun stelling ingezien en ingestemd met het ontwerp.”

Feyenoord verdient een Van Egeraat “Absoluut. Je kunt een stadion neerzetten dat niet alleen voor een paar voetballiefhebbers interessant is, maar voor de hele stad. Zulke gedachten wil ik graag in mijn eigen stad kwijt.”

De wereld heeft meer lastpakken nodig “Alleen een lastpak zijn, is geen kwaliteit. Maar zonder lastpakken worden er geen mooie dingen gerealiseerd. Dat kost energie, moeite en je maakt er geen vrienden mee. Jammer dan.”

erick van egeraat

1956 1974 1983

1984

1995

2009 2009

Geboren in Amsterdam Atheneum B, Haren Oprichting architectenbureau Mecanoo Studie bouwkunde aan de tu Delft (eervolle vermelding) Vertrek bij Mecanoo en oprichting Erick van Egeraat associated architects (eea) Faillissement eea Doorstart met nieuwe naam: Designed by Erick van Egeraat

Erick van Egeraat is getrouwd en heeft vier kinderen

buitenland

Als het aan de Hongaarse premier Victor Orbán ligt, worden steeds meer bedrijven staatseigendom

Gaat Hongarije weer terug naar af?

Het Westerse bedrijfsleven wás meer dan welkom in Hongarije. Maar de nieuwe regering Orbán wordt steeds onvriendelijker voor ondernemers.

Tekst: Henk Hirs | Foto: ec.europa.eu Een week na de giframp van begin oktober heeft de Hongaarse regering de verantwoordelijke aluminiumfabriek genationaliseerd.

Vorige week nog stemde het Hongaarse parlement in met de wet die dat regelt. Natuurlijk is de situatie uitzonderlijk, maar toch zou deze maatregel wel eens kenmerkend kunnen blijken voor het beleid van het nieuwe rechtse kabinet. Hongarije gold tot nu toe als een kampioen van de privatisering. Het was in de jaren negentig het eerste voormalige communistische land in Oost-Europa dat, vooral onder regeringen van links, zijn deuren wijd openzette voor het Westerse bedrijfsleven. Mede daardoor slaagde het erin een sterke open en export georiënteerde economie op te bouwen.

Maar tot grote schrik van internationale bedrijven lijkt rechts in Hongarije een andere afslag te nemen. Een vreemde keuze want juist op die bedrijven drijft de Hongaarse economie.

“Deze regering wil staatseigendom van bedrij46

ven in verscheidene sectoren bevorderen,” zegt Tamás Fellegi, de nieuwe minister van Nationale Ontwikkeling. Ook de renationalisatie van bedrijven behoort daarbij uitdrukkelijk tot de mogelijkheden. Het gaat de regering vooral om sectoren als telecom en it, financiën, publieke voorzieningen en infrastructuur. “Veel staatsbezit is de laatste twintig jaar gestolen of slecht gemanaged. Het is hoog tijd dat de regering optreedt”, meent Fellegi, zelf overigens eigenaar van een succesvol zakenimperium.

In de zomer kocht Hongarije al een meerderheidsaandeel in vliegtuigmaatschappij Malev terug van het Russische bedrijf waaraan het twee jaar terug was verkocht. Het nationaliseren van de private pensioenfondsen behoort ook tot de mogelijkheden en er circuleren hardnekkige geruchten dat de regering de mkb bank (nu Duitse eigendom) wil overnemen om zo het Hongaarse aandeel in die sector te FORUM #19/21.10.10

verhogen. Bovendien worden alle privatiseringscontracten die de afgelopen acht jaar door de linkse regering zijn gesloten onder de loep genomen. Maar het hardst zal het proces waarschijnlijk gaan bij gas, elektriciteits- en waterbedrijven. De nieuwe Fidesz burgemeester van de hoofdstad Boedapest heeft aangekondigd dat utiliteitsbedrijven weer in overheidshanden moeten komen. Een jaar geleden onteigende een Fidesz burgemeester in de stad Pécs al het regionale waterbedrijf, eigendom van het Franse Suez, simpelweg door het hoofdkantoor te bezetten en het management de toegang te ontzeggen. De rechtszaak die Suez aanspande loopt nog steeds.

Minister Fellegi zegt nu nadrukkelijk dat de regering bestaande contracten zal eerbiedigen.

Maar hij laat wel doorschemeren dat dit niet per se geldt voor privatiseringscontracten.

Intussen komt premier Viktor Orbán ook niet met concrete plannen voor hervormingen om de kwakkelende Hongaarse economie weer uit het slop te krijgen. Want dat is niet populair bij zijn kiezers. Analysten en het internationale bedrijfsleven hopen nu maar dat de realiteit – waaronder de door Brussel opgelegde begrotingsdiscipline – het Hongaarse kabinet tot een andere koers zal dwingen. 

wereldzaak

Colofon Forum is het tweewekelijkse opinieblad van vno-ncw. vno-ncw vertegenwoordigt samen met de aangesloten 160 brancheorganisaties en vijf regionale vereni­gingen in totaal 115.000 ondernemingen. Daarbij gaat het om circa 80 procent van de Nederlandse ondernemingen met tien tot honderd werknemers, ruim 92 procent van de ondernemingen met meer dan honderd werknemers en vrijwel alle ondernemingen met meer dan vijfhonderd werknemers. vno-ncw wordt in de regio vertegenwoordigd door vijf regionale werkgeversverenigingen: vno-ncw Noord, vno-ncw Midden, vno-ncw West, de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (bzw) en de Limburgse Werkgevers Vereniging (lwv). Voor managers tot veertig jaar is er Jong Management.

Redactie-adres Bezuidenhoutseweg 12, 2594 AV Den Haag, Postbus 93002, 2509 AA Den Haag, telefoon: 070 - 3490 165, e-mail: forum@vno-ncw.nl

Alleen oog voor dat ene merk In 1888 begon Bernard Eichholtz zijn ‘Handel in Comestibles’ (fijne eetwaren) in hartje Amsterdam. Met kwaliteitsproducten uit de Verenigde Staten en Engeland richtte hij zich op de welgestelde grachtengordel. De familie Eichholtz runde de winkel tot 1982. Tegenwoordig is Eef Voskuilen de eigenaar. De naam Eichholtz is echter behouden, want dat is een begrip in Amsterdam en bij buitenlandse klanten.

Amerikaanse en Britse producten vormen nog steeds de hoofdmoot, maar daar zijn ‘klassieke’ producten uit andere landen, inclusief Nederland, bijgekomen. Zo liggen de dressings van Paul Newman en de sauzen van Jack Daniels naast Hollandse kaas en Droste-chocolade.

Volgens Voskuilen vliegen Amerikaanse en Britse expats uit heel Europa naar Amsterdam om producten uit zijn winkel in te slaan - en er meteen een weekend Amsterdam aan vast te knopen. “Ze willen precies dat ene merk hebben waarmee ze zijn opgegroeid, niet iets wat erop lijkt. Ze herkennen het soms vanuit de tram die hier langsrijdt. Het komt zelfs voor dat iemand in één keer de hele voorraad van een product opkoopt.”

Het is altijd afwachten of een product gaat lopen. “Ik heb Franse conserven gehad van hoog niveau. Tien euro voor een blik doperwten dat er subliem uitziet. Maar het verkocht niet.

Andere producten waarvan je het niet verwacht juist wel.”

Hij houdt nauwgezet bij wanneer er feestdagen zijn in de landen waar zijn klanten vandaan komen. “Kerst duurt bij ons tot in januari, want dan viert Rusland het pas.” 

Redactie Karin Bojorge (hoofdredacteur), Jiska Vijselaar (eindredacteur), Marcia Timmermans (redactieassi­stent), Jan Buevink, Remko Ebbers, Miran de Groot, Frank den Hoed, Paul Scheer Correspondenten Jeroen Ansink (Verenigde Staten), Henk van den Boom (Spanje), Elro van den Burg (Polen), Philip Ebels (België), Henk Hirs (Hongarije), Hans Moleman (China), Ruud Peijs (Verenigd Koninkrijk), Frank Renout (Frankrijk), Rob Savelberg (Duitsland), Petra Sjouwerman (Denemarken), Judith Stalpers (Japan), Maarten Veeger (Italië), Alexander Weissink (Egypte) Aan dit nummer werkten mee: Ap Fraterman, Peter Janssen, Jan Klaver, August Mesker, Martin Noordzij, Ton Schoenmaeckers, Willem Henk Streekstra, Gertrud Visser Abonnementen en adreswijzigingen Sander Kok, telefoon: 070 - 3490 336, e-mail: kok@vno-ncw.nl, issn 1384 - 2102. Forum wordt gericht – kosteloos – toegezonden aan een groot aantal Nederlandse ondernemingen, organisaties en particulieren. Betaalde abonnementen kosten € 45 per jaar exclusief btw.

Informatie over het lidmaatschap van vno-ncw Rita ter Steeg, telefoon: 070 - 3490 351, e-mail: steeg@vno-ncw.nl, internet: www.vno-ncw.nl

Bedrijf: Eichholtz

Delicatessen Eigenaar: Eef Voskuilen Gevestigd in: Amsterdam

Tekst: Paul Scheer Foto: Sam Rentmeester/fmax

47

Forum op internet www.vno-ncw.nl

FORUM #19/21.10.10

Vormgeving Concept, basisontwerp en vormgeving: Link Design, Amsterdam Cover Foto: iStockphoto Drukwerk Em. de Jong bv, Visweg 8, Postbus 8, 5110 AA Baarle-Nassau Advertentieverkoop Van Vliet Bureau voor Media Advies, Frank Oudman, telefoon 023-5714745, e-mail: f.oudman@bureauvanvliet.com, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort