Περιοδικό "Ιππικό Τεθωρακισμένα" Τεύχος 108 by Liverios Petridis

ΤΡΙΜΗNΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΠΟΣΤΡΑΤΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΙΠΠΙΚΟΥ - ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ • ΤΕΥΧΟΣ 108 • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020 • ΒΕΡΑΝΖΕΡΟΥ 30, Τ.Κ. 104 32

Η ΣΟΒΑΡΟΤΕΡΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ

Η συμφωνία του Καΐρου και η ανάκτηση της πρωτοβουλίας κινήσεων Σελ. 6-7

Τουρκικές επιδιώξεις και Γεωπολιτική πραγματικότητα Σελ. 12-13

Νικητής είναι αυτός που κερδίζει την τελική μάχη Η νίκη απέναντι στον Τουρκικό επεκτατισμό δεν κρίνεται από στιγμιαίες αντιπαραθέσεις που προκαλεί ο Ερντογάν αλλά από την τελική μάχη με ή χωρίς όπλα. Ακόμα όμως δεν ήρθε η ώρα της! Σελ. 22

Η καρδιά και τα μυστικά της

Το παιχνίδι είναι χαμένο αν δεν γίνουμε Ισραήλ Σελ. 18

130 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΕΚΛΑΪΚΕΥΜΕΝΕΣΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Σελ. 29

ΙΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Γραφείο: Βερανζέρου 30 ΤΚ 104 32 Αθήνα Τηλέφωνο και Fax: 210 5226351 Δικτυακή τοποθεσία: http://www.saith.gr e-mail: info@saith.gr Tεύχος Νο 108 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 Ιδιοκτήτης: Σύνδεσμος Αποστράτων Αξιωματικών Ιππικού Τεθωρακισμένων Εκδότης - Διευθυντής: Υποστράτηγος ε.α. Χρ. Παπαδογεωργόπουλος Συντακτική Επιτροπή: Πρόεδρος Αντιστράτηγος ε. α. Σεραφείμ Παπαποστόλου Μέλη: Αντιστράτηγος ε.α. Κυριάκος Δημήτριος

Περιεχόμενα τεύχους 108 Η οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών Ελλάδας - Τουρκίας Σελ. 4-5

Η συμφωνία του Καΐρου και η ανάκτηση της πρωτοβουλίας κινήσεων

Σελ. 6-7

Η Γερμανία και ο διάλογος με την Τουρκία

Σελ. 8-9

Οι σχέσεις Αιγύπτου και Τουρκίας και πως επωφελείται ο Ελληνισμός Τουρκικές επιδιώξεις και γεωπολιτική πραγματικότητα

Σελ. 12-13

Η Τουρκία, η Λιβύη και ο Θουκυδίδης

Σελ. 15-17

Ανατολική Μεσόγειος: Η Κρήτη θα καθορίσει εάν Τουρκία και Ελλάδα συγκρουστούν

Επιμέλεια Έκδοσης: Έφεδρος Ίλαρχος Λιβέριος Πετρίδης

Σελ. 19-21

Σελ. 22-23

Ανάλυση: Νικητής είναι αυτός που κερδίζει την τελική μάχη

Η Αγία Σοφία υπό την προστασία της διεθνούς κοινότητας Σελ. 24-25 Η επέκταση χωρικών υδάτων ως στρατηγική επιλογή

Σελ.27-28

Η καρδιά και τα μυστικά της

Σελ. 29

Τα Νέα του Συνδέσμου

Σελ. 30-31

Ο τραπεζικός λογαριασμός του Συνδέσμου είναι: ΙΒΑΝ GR310171832000 και 6832-130556-296 ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Με την ευκαιρία απευθύνομε έκκληση στα μέλη μας και τους αποδέκτες του περιοδικού μας να αποστέλλουν την ετήσια συνδρομή τους των 20 ΕΥΡΩ, διότι η συνέχιση εκδόσεως του περιοδικού μας κινδυνεύει. Ευχαριστούμε Το Διοικητικό Συμβούλιο

Αντιστράτηγος ε.α. Μπαλτζώης Ιωάννης

Σελ. 10-11

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας στο διαδίκτυο για να είστε πάντα ενημερωμένοι για τα τεκταινόμενα στο Όπλο μας, στην διεύθυνση: http://www.saith.gr

Στους Αναγνώστες μας Η Τουρκική αναγγελία για σεισμικές έρευνες

Από εκεί και πέρα, υπάρχει ένα σημαντικό έλλειμμα

δεν αιφνιδίασε κανέναν στην Ελλάδα. Μετά την

πολιτικής στο ζήτημα της κυπριακής ΑΟΖ που πρέ-

υπογραφή του τουρκολιβυκού συμφώνου ήταν

πει να καλυφθεί άμεσα. Δηλώσεις του τύπου «άλλο

καθαρά θέμα χρόνου να γίνει ό,τι έγινε. Αυτή

Καστελλόριζο, άλλο Κύπρος» προκαλούν σύγχυση

που πραγματικά αιφνιδιάστηκε ήταν η τουρκι-

και υπονομεύουν την ελληνική προεκταθείσα απο-

κή πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Χαμένη μέ-

τροπή στην Ανατολική Μεσόγειο.

σα στην υπερβολική

της αυτοπεποίθηση,

προς τη δοκιμαζό-

η Άγκυρα υποτίμησε

μενη Κυπριακή Δη-

την αποφασιστικότη-

μοκρατία δεν μπορεί

τα και ετοιμότητα της

να περιορίζεται μόνο

Αθήνας.

σε λεκτικό επίπεδο.

Η ελληνική αποτρο-

Η Ελλάδα μπορεί και

πή πέτυχε τον βασι-

πρέπει να κάνει προ-

κό της στόχο, που δεν

βολή

ήταν άλλος από την αποθάρρυνση

συμπαράσταση

κού Ναυτικού στο Αιγαίο αύξησε δραματικά το δυνητικό κόστος των τουρκικών επιλογών. Χωρίς ίσως να το συνειδητοποιεί, η Αθήνα αρχίζει να εφαρμόζει μια στρατηγική ανάσχεσης της Τουρκίας. Καταρχάς, γίνεται ολοένα και συχνότερα επίδειξη σκληρής ισχύος. Από τη «μάχη του Έβρου» μέχρι τη διαχείριση του μεταναστευτικού προβλήματος και τώρα την κρίση στο Καστελλόριζο, η ελληνική πλευρά έχει χρησιμοποιήσει με επιτυχία τις Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας για να προστατεύσει τα εθνικά συμφέροντα. Παράλληλα, η Ελλάδα επιζητεί τη στήριξη συμμάχων και εταίρων προκειμένου να τιθασεύσει την τουρκική επιθετικότητα. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, η ελληνική διπλωματία έχει προσεταιριστεί αραβικές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες για τις τουρκικές φιλοδοξίες στην περιοχή. Επίσης, μετά την επικοινωνία Μητσοτάκη-Πούτιν, διαφαίνεται μια προοπτική εξομάλυνσης των ελληνορωσικών σχέσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία ξεκίνησε την επεμβατική της πολιτική στη Συρία και τη Λιβύη, όταν ένιωσε ασφαλής στα νώτα της. Χωρίς τον φόβο της Ρωσίας, η Τουρκία μπορεί άνετα να εφαρμόζει μια καταναγκαστική πολιτική προς δυσμάς.

στην

περιοχή. Η επανα-

μιας

εχθρικής ενέργειας. Η ταχεία ανάπτυξη του Πολεμι-

ισχύος

σύσταση του ενιαίου αμυντικού δόγματος συνιστά μονόδρομο για την προστασία του Κυπριακού Ελληνισμού. Είναι πολύ νωρίς λοιπόν για πανηγυρισμούς, αφού τίποτα δεν τελείωσε. Αντιθέτως, τώρα όλα αρχίζουν. Η Ελλάδα πέτυχε μια τακτική, όχι στρατηγική, νίκη. Οι Ένοπλες Δυνάμεις έφεραν σε πέρας την αποστολή τους με επιτυχία και η τουρκική ηγεσία αναγκάστηκε σε μια αναδίπλωση. Η Άγκυρα όμως δεν πρόκειται εύκολα να αλλάξει συμπεριφορά. Η τουρκική ηγεσία θέλει να καταστήσει την Ελλάδα ένα κράτος μειωμένης κυριαρχίας που πρέπει να αποδεχθεί τις απαιτήσεις μιας περιφερειακής δύναμης. Ο διάλογος με την Τουρκία έχει νόημα μόνο αν η ελληνική πλευρά θέσει τις δικές της διεκδικήσεις και καταστήσει σαφές στην Τουρκική πλευρά ότι το μόνο θέμα για το οποίο μπορούμε να προσφύγουμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι αυτό της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών ήτοι Υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Αν δεν γίνει κάτι τέτοιο, τότε ο διάλογος-διαπραγμάτευση, ή όπως αλλιώς το ονομάσουμε, θα οδηγήσει σε εθνική ήττα. Το Διοικητικό Συμβούλιο

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η οριοθέτηση των Θαλασσίων Ζωνών Ελλάδας - Τουρκίας Γράφει ο Βασίλης Μουτσόγλου Πρέσβης ε.τ. Συγγραφέας Από την δεκαετία του 1970, η Τουρκία πρόβαλε διεκδικήσεις επί του Αιγαίου. Το 1923, η Συνθήκη της Λοζάνης με το Άρθρο 12 απέδωσε τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου στην Ελλάδα. Η Ίμβρος, Τένεδος και το Λαγόνησι καθώς και όλα τα νησιά που βρίσκονται εγγύτερα των 3 ν. μ από τις ακτές της Ανατολίας, δόθηκαν στην Τουρκία. Τα Δωδεκάνησα ανήκαν στην Ιταλία και αποδόθηκαν στην Ελλάδα αργότερα, με την Συνθήκη των Παρισίων (1947). Δηλαδή το σύνορο στο Αιγαίο τέθηκε σε απόσταση 3 ν. μ. από τις ακτές της Τουρκίας, η οποία έλαβε το σύνολο της Ανατολίας από όπου εκδιώχθηκαν όλοι οι Έλληνες, ενώ στην Ελλάδα αφέθηκε ο γεωγραφικός χώρος δυτικά του συνόρου αυτού. Υπό αυτήν την οπτική γωνία δεν είναι τα νησιά κοντά στις τουρκικές ακτές αλλά οι τουρκικές ακτές κοντά στα Ελληνικά νησιά. Η Ελλάδα από το 1961 είχε δώσει άδειες εξερεύνησης στη θεωρούμενη ως ελληνική Υφαλοκρηπίδα, χωρίς να προκληθούν τότε αντιδράσεις. Η έναρξη της γενικότερης κρίσης στο Αιγαίο τοποθετείται την 1η Νοεμβρίου 1973, με τη δημοσίευση στην επίσημη εφημερίδα της Τουρκικής κυβερνήσεως, ενός χάρτη, ο οποίος έδειχνε τμήματα της Υφαλοκρηπίδας του βορειοανατολικού Αιγαίου που παραχωρούντο στην Τουρκική εταιρεία Πετρελαίου, προς εκμετάλλευση. Η Τουρκική Κυβέρνηση δεν έλαβε υπόψη της το γεγονός ότι η Υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου δεν είχε οριοθετηθεί, ούτε ότι τα νησιά, σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης του 1958 είχαν δικαιώματα στην Υφαλοκρηπίδα. Η κρίση που προκλήθηκε και η οποία πλησίασε τα όρια θερμής σύγκρουσης, διευθετήθηκε με την Απόφαση Συμβουλίου Ασφα4

Σύμφωνα με την UNCLOS, Άρθρο 121, τα νησιά που μπορούν να συντηρήσουν ζωή έχουν τα ίδια δικαιώματα σε Υφαλοκρηπίδα – Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη με τις ηπειρωτικές ακτές. λείας του ΟΗΕ της 25 Αυγούστου 1976 με την οποία κλήθηκαν τα δύο κράτη να μειώσουν την ένταση στις μεταξύ τους σχέσεις και να διευκολύνουν τις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας. Μετά την κρίση αυτή, οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε μια διαδικαστική συμφωνία, το Πρακτικό της Βέρνης (11 Νοεμβρίου 1976). Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Πρωτοκόλλου που συντάχθηκε, τα δύο μέρη ανέλαβαν την υποχρέωση να απόσχουν από κάθε πρωτοβουλία ή πράξη, σχετική με την Υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, που θα μπορούσε να παρενοχλήσει τις διαπραγματεύσεις. Με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα στερήθηκε του δικαιώματος να πραγματοποιεί έρευνες στο Αιγαίο ακόμη και εγγύς των ακτών της. Παρόλο που η Ελλάδα κήρυξε αργότερα το Πρωτόκολλο ανενεργό, ήταν φανερό ότι οποιαδήποτε ενέργεια στο Αιγαίο θα προκαλούσε σύγκρουση, όπως κινδύνευσε να γίνει τον Μάρτιο 1987. Με την επιστολή του της 8 Απριλίου 1987, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας συμφώνησε με την τουρκική πρόταση, όπως οι δύο χώρες περιορίσουν τις έρευνες τους εντός των

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

χωρικών τους υδάτων. Εκτιμώντας ότι το Πρωτόκολλο την εξυπηρετεί, η Τουρκία δεν προέβη έκτοτε σε έμπρακτη αμφισβήτηση της Υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο αλλά στη Μεσόγειο. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θαλάσσης (United Nations Convention on the Law of theSea, UNCLOS) τέθηκε προς υπογραφή την 10 Δεκεμβρίου 1982 και κατέστη ενεργή στις 16 Νοεμβρίου 1994 με την κατάθεση των εγγράφων επικύρωσης 60 κρατών. Λόγω πλέον της υπογραφής και επικύρωσης της Σύμβασης από μεγάλο αριθμό κρατών και της εφαρμογής της για μεγάλο χρονικό διάστημα, θεωρείται ότι έχει καταστεί Εθιμικό Δίκαιο και επομένως, το γεγονός ότι δεν έχει υπογραφεί από την Τουρκία, δεν την απαλλάσσει από την υποχρέωση να την σέβεται. Η UNCLOS μεταξύ άλλων προβλέπει χωρικά ύδατα (Αιγιαλίτιδα Ζώνη) 12 ν.μ. Η Τουρκία ήδη με μήνυμα του Υπουργού Εξωτερικών I. Caglayangil από τις 24 Οκτωβρίου 1979, αναγόρευσε την άσκηση αυτού του διεθνώς παραδεκτού ελληνικού δικαιώματος, σε αιτία

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ πολέμου ενώ και η Τουρκική Εθνοσυνέλευση, στις 8 Ιουνίου 1995, κήρυξε ως casus belli (αιτία πολέμου) την ενδεχόμενη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Κατά την συζήτηση της UNCLOS στο Montego Bay η Τουρκία είχε προβάλει σφοδρές αντιρρήσεις για το εύρος των 12 ν.μ., χωρίς να εισακουσθεί. Η Ελλάδα θεωρεί ότι η επέκταση των χωρικών της υδάτων είναι κυριαρχικό της δικαίωμα και δεν το θέτει υπό διαπραγμάτευση. Εντός των χωρικών υδάτων, το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχία και το μόνο δικαίωμα που έχουν τα άλλα κράτη είναι αυτό της αβλαβούς διέλευσης – της διέλευσης υπό προϋποθέσεις. Αντιθέτως στην Υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, ΑΟΖ (η στήλη ύδατος πάνω από την Υφαλοκρηπίδα), υπάρχουν απλώς κυριαρχικά δικαιώματα που σχετίζονται με την οικονομική εκμετάλλευση. Σε αντίθεση με την Υφαλοκρηπίδα, όπου το δικαίωμα των κρατών υφίσταται εξαρχής, για την ΑΟΖ απαιτείται κήρυξη, ενέργεια στην οποία δεν προχώρησε η Ελλάδα. Σημειώνεται ότι τα κράτη που δεν έχουν πρόσβαση σε θάλασσα (Άρθρο 69) ή τα κράτη που γεωγραφικά είναι σε μειονεκτική θέση (Άρθρο 70) έχουν επίσης κάποια δικαιώματα στην εκμετάλλευση «προσήκοντος μέρους του πλεονάσματος των ζώντων πόρων» των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών των παράκτιων κρατών της ιδίας περιοχής. Σύμφωνα με την UNCLOS, Άρθρο 121, τα νησιά που μπορούν να συντηρήσουν ζωή έχουν τα ίδια δικαιώματα σε Υφαλοκρηπίδα – Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη με τις ηπειρωτικές ακτές. Η Σύμβαση δεν προβλέπει βαθμούς επήρειας, τα νησιά είτε έχουν πλήρη είτε δεν έχουν καθόλου Υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, ανάλογα με το αν μπορούν ή όχι να συντηρήσουν ζωή (sustain human habitation or economic life of their own). Αυτό είναι το μοναδικό κριτήριο, ανεξαρτήτως του μεγέθους των νησιών. Πάντως σύμφωνα και με την UNCLOS, η εκμετάλλευση των πόρων της Υφαλοκρηπίδας προϋποθέτει οριοθέτηση της, είτε μονομερώς εκ μέρους

του κράτους σε περίπτωση ανοικτής θάλασσας είτε με συμφωνία των δυο μερών εφόσον οι δυο ακτές κείνται η μια απέναντι από την άλλη (σε απόσταση λιγότερη των 400 ν. μ) ή δίπλα από την άλλη. Η συμφωνία αυτή αποτελεί Διεθνές Δίκαιο το οποίο δεσμεύει όμως, μόνο τα συμβαλλόμενα κράτη (Σύμβαση για το Δίκαιο των Συνθηκών, Άρθρο 34) και όσες τρίτες χώρες συμφωνήσουν εγγράφως ότι δεσμεύονται (Άρθρο 35). Σε περίπτωση που τα δυο κράτη δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους, μπορούν να παραπέμψουν τη διαφορά στο Διεθνές Δικαστήριο. Δεν υπάρχει δυνατότητα μονομερούς προσφυγής της Ελλάδας – η Τουρκία δεν έχει συμφωνήσει στην δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου. Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται μια διμερής προσυνεννόηση και συντάσσεται ένα συνυποσχετικό για την παραπομπή του θέματος στο Δικαστήριο. Σύμφωνα με το Άρθρο 38.2 του καταστατικού του, το Δικαστήριο μπορεί «να κρίνει μια υπόθεση ex aequo et bono (equityευθυδικία), αν οι διάδικοι συμφωνούν σε αυτό». Εφόσον λοιπόν υπάρχει συμφωνία των διαδίκων στο συνυποσχετικό, το Δικαστήριο μπορεί να αποφασίζει περί μειωμένης επήρειας των νησιών. Επομένως, αναφορικά με την Τουρκία, ενδεχόμενη παραπομπή του θέματος στο ΔΔ, μπορεί να συνεπάγεται και την αποδοχή της ρήτρας της equity, που είναι όρος sine qua non για την Τουρκία, αλλά ίσως επιζήμιος για την Ελλάδα. Το ζήτημα αυτό είχε εμποδίσει μια προηγούμενη προσπάθεια προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο το 1974. Εφόσον γίνεται αποδεκτή η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο, οι δυο χώρες, κατά την σύνταξη του συνυποσχετικού, θα πρέπει να βρουν τρόπους για την αποφυγή δημιουργίας μιας κατάστασης όπου η Τουρκία δεν θα συμφωνούσε σε προσφυγή στο δικαστήριο χωρίς την ρήτρα της ευθυδικίας και η Ελλάδα θα διαφωνούσε σε αυτό. Τέλος, δεδομένου ότι το Αιγαίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ημίκλειστη θάλασσα υπό την έννοια του άρ-

θρου 122 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, τα συνορεύοντα κράτη θα πρέπει να συνεργάζονται κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους που προκύπτουν από την εν λόγω Σύμβαση, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 123 της ίδιας σύμβασης. Επομένως, όλες οι πλευρές θα πρέπει να αντιληφθούν ότι η μόνη νόμιμη και επομένως βιώσιμη λύση είναι η ειρηνική οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας, είτε μέσω διαπραγματεύσεων είτε μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου. Η Τουρκία προβάλλοντας ότι τα νησιά δεν έχουν δική τους Υφαλοκρηπίδα στοχεύει να περιβάλει τα Ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου εντός της Υφαλοκρηπίδας της Ανατολίας (πολιτική Γαλάζιας Πατρίδας) με απώτερο στόχο την δημιουργία ειδικού καθεστώτος. Έχει σχετική «εμπειρία» αφού κατάφερε να αποτινάξει το ειδικό καθεστώς που είχε προβλεφθεί για την Ίμβρο και Τένεδο και να εκδιώξει τον αποκλειστικά ελληνικό πληθυσμό των νησιών αυτών εκτουρκίζοντας τα. Η Τουρκία δεν είναι χώρα δικαίου αλλά ισχύος – το μόνο που σέβεται είναι η ισχύς. Εάν δεν γνώριζε ότι η Ελλάδα θα αντέτασσε την στρατιωτική της ισχύ, η οποία αν και μικρότερη θα μπορούσε να της προξενήσει ανυπολόγιστες ζημίες, δεν πρέπει να υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι η Τουρκία θα προχωρούσε δυναμικά στα σχέδια της. Και τα σχέδια της προβλέπουν επέκταση προς Δυσμάς. Οι δυσχέρειες στην οικονομία της δεν αποτελούν εμπόδιο, θεωρούνται κάτι προσωρινό ενώ τα εδαφικά – κυριαρχικά κέρδη, μόνιμα. Η Ελλάδα δεν αρνείται την ύπαρξη δικαιωμάτων της Τουρκίας επί των θαλασσών που την περιβάλλουν – όσα δικαιούται. Δεν πρόκειται όμως να ενδώσει στις απαιτήσεις της βάσει του ισχυρισμού περί υπεροπλίας της. Η αποφασιστική στάση της Ελλάδας και ο σεβασμός της προς το Διεθνές Δίκαιο μαζί και με την ηθική συμπαράσταση των συμμάχων της αποτελεί την μοναδική αποτρεπτική δύναμη έναντι μια αναθεωρητικής Τουρκίας.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η συμφωνία του Καΐρου και η ανάκτηση της πρωτοβουλίας των κινήσεων Γράφει ο Βενιαμίν Καρακωστάνογλου Καθηγητής Πανεπιστημίου Η συμφωνία του Καΐρου για την οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ ΕλλάδοςΑιγύπτου είναι μια επιτυχής κίνηση και μια χρήσιμη εξέλιξη για την Ελλάδα. Αυτό αφορά κυρίως το πολιτικό- διπλωματικό επίπεδο μετά από μια σειρά Τουρκικών πρωτοβουλιών που, παρά τον αυθαίρετο και νομικά έωλο χαρακτήρα τους, είχαν φέρει σε δύσκολη θέση την πάντα νομιμόφρονα αλλά και συνήθως ολιγωρούσα Ελλάδα! Οι παράνομες έρευνες και γεωτρήσεις της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ, η εξαγγελία ανάλογων αυθαίρετων ενεργειών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, η αμφισβήτηση των θαλασσίων ζωνών των νησιών μας (αλλά και της Κύπρου), η διεκδίκηση τουρκικής κυριαρχίας επί πλειάδας νησιών και νησίδων της χώρας μας που προστίθεται στις ποικίλες άλλες μονομερείς και παράνομες διεκδικήσεις σε βάρος μας (με αφετηρία το 1973), αλλά κυρίως η κορυφαία πράξη της τουρκικής ιλαροτραγωδίας με το τουρκολιβυκό ψευτομνημόνιο, είχαν δημιουργήσει μια τουρκική επέλαση στα ζητήματα των θαλασσίων ζωνών και της δικαιοδοσίας. Έτσι η Ελλάδα αναγκαζόταν να αμύνεται επικαλούμενη το Διεθνές Δίκαιο και επιζητούσα την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας. Όμως, ούτε το διεθνές δίκαιο είχε αξιοποιήσει η Ελλάδα, ούτε η Διεθνής κοινότητα είχε σπεύσει έμπρακτα να αντιμετωπίσει και να ανατρέψει τις αυθαίρετες τουρκικές πρωτοβουλίες. Οι κινήσεις των ΗΠΑ, της ΕΕ και άλλων φιλικών κρατών προς την Ελλάδος έμειναν στο επίπεδο των λεκτι6

κών καταγγελιών ή, το πολύ, της εκδήλωσης προθέσεων για οικονομικές κυρώσεις κατά της Τουρκίας στο μέλλον. Ταυτόχρονα, ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ και η Ρωσία τηρούσαν στάση Πόντιου Πιλάτου ή υποκριτικής, και τελικά επιβλαβούς για την Ελλάδα και την Κύπρο, ουδετερότητας. Επιτέλους, η αδήριτη ανάγκη των πραγμάτων και η φρενίτιδα των τουρκικών παρανομιών, αλλά και η διεθνής απραξία, οδήγησαν την ελληνική διπλωματία να αναλάβει πρωτοβουλίες! Μικρές και δειλές, αλλά πάντως πρωτοβουλίες, για να βγει η χώρα μας από την «ιδιότυπη εθνική μοναξιά της». Στην οποία την είχε οδηγήσει η πολυετής (πάνω από 45 χρόνια) απραξία και «αυτοσυγκράτηση», ως προς την αξιοποίηση του ισχυρότατου νομικού οπλοστασίου με το οποίο την εξόπλισε το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας σε συνδυασμό με την γεωγραφία του ελλαδικού χώρου. Οι δύο συμφωνίες Αν αυτό δεν γινόταν πρόσφατα, έστω με τεράστια καθυστέρηση, η Ελλάδα κινδύνευε να απολέσει σημαντικά κυριαρχικά δικαιώματα αλλά και κυριαρχία στις παρακείμενες θάλασσες της και να απομονωθεί από την ιστορική περιοχή παρουσίας και δράσης του Ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο, με συρρίκνωση της παγκοσμίως γνωστής ελληνικής ναυτοσύνης και με ταυτόχρονη απώλεια σημαντικών φυσικών και οικονομικών πόρων αλλά κυρίως ζωτικού χώρου που δικαιούται ο Ελληνισμός στις πέριξ του θαλάσσιες περιοχές. Με τις δύο λοιπόν πρόσφατες πρωτοβουλίες της Ελλάδος, με τη θαλάσσια οριοθέτηση με την Ιταλία (Ιούνιος 2020) και με την μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο (Αύγουστος 2020), επι-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

τυγχάνεται επιτέλους η οριοθέτηση ενός τμήματος των ελληνικών θαλάσσιων συνόρων με τα γειτονικά κράτη και μάλιστα με βάση την επίκληση και χρήση του Διεθνούς Συμβατικού και Εθιμικού Δικαίου. Η απόδοση επήρειας σε μικρά και μεγάλα ελληνικά νησιά, μάλιστα, έρχεται να ενισχύσει το κύριο επιχείρημα της Ελλάδος αλλά και να αντιμετωπίσει το ταυτόχρονο πρόβλημα που προκαλεί η παράνομη άρνηση της Τουρκίας να αποδεχθεί τον θεμελιώδη κανόνα (άρθρο 121.2) της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας (που αποτελεί και εθιμικό κανόνα), ότι τα νησιά έχουν ισότιμα δικαιώματα θαλασσίων ζωνών με τα ηπειρωτικά εδάφη, εκτός από βράχους ή νησίδες που δεν μπορούν να συντηρήσουν αυτόνομη ανθρώπινη εγκατάσταση (άρθρο 121.3) Το δύσκολο μέρος Αυτό που απομένει βέβαια τώρα είναι το δυσκολότερο μέρος του εγχειρήματος: Η οριοθέτηση με την Κύπρο και την Αίγυπτο για το υπόλοιπο τμήμα της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο, στο οποίο εμπλέκεται και η Τουρκία, εμποδίζοντας τις νόμιμες και συναινετικές λύσεις με τις παράνομες και μονομερείς θέσεις της για τα νησιά και τις θαλάσσιες ζώνες τους. Η οριοθέτηση με την ίδια την Τουρκία τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο (από την Ανατολική Κρήτη, την Κάρπαθο και τη Ρόδο μέχρι το Καστελλόριζο) όσο και στο Αιγαίο, η οποία σήμερα εμφανίζεται ως αδύνατη και καταδικασμένη να αποτύχει, με δεδομένες τις Τουρκικές θέσεις. Η οριοθέτηση με τη Λιβύη, νοτίως της Κρήτης η οποία επί του παρόντος εμφανίζεται αδύνατη καθώς πρόκει-

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ με τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους. Κυρίως δε μέσω του ισχυρότατου εθιμικού και συμβατικού δικαιώματος της Αβλαβούς Διέλευσης μέσα από την Αιγιαλίτιδα Ζώνη.

ται για χώρα εδαφικά διχασμένη και σε εμφύλια εμπόλεμη κατάσταση με έντονες ξένες επεμβάσεις και επιρροές. Εκεί, η όποια οριοθέτηση θα πρέπει να αναμένει την έκβαση του εμφύλιου πολέμου και την ομαλοποίηση της κατάστασης και βέβαια την απόλυτη ακύρωση της φάρσας του Τουρκολιβυκού μνημονίου για τις θαλάσσιες ζώνες. Επίσης, σειρά έχει και η πολύπαθη ελληνοαλβανική οριοθέτηση στο βόρειο Ιόνιο μετά την παράνομη ακύρωση από την Αλβανία της Συμφωνίας οριοθέτησης με την Ελλάδα του 2009. Το πιο σημαντικό όμως είναι η αξιοποίηση από την Ελλάδα, με δικές της αποφάσεις, όλου του φάσματος των δικαιωμάτων που τις παρέχει πληθωρικά το Δίκαιο της Θάλασσας, καθώς είναι μια χώρα με παράκτιο μέτωπο μεγαλύτερο από 15.000 χιλιόμετρα. Δηλαδή, θέσπιση ευθειών γραμμών βάσης, επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια, θέσπισης συνορεύουσας ζώνης 24 ναυτικών μιλίων, θέσπιση ΑΟΖ 200 ναυτικών μιλίων και πλήρη εξερεύνηση και αξιοποίηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδος που ήδη ανήκει αυτοδικαίως και εξ υπαρχής στην Ελλάδα. Μάλιστα διαρκούσης της εκκρεμότητας των οριοθετήσεων με τα γειτονικά κράτη η έρευνα σ όλους τους παρακείμενους θαλάσσιους βυθούς

της Ελλάδος μπορεί να γίνει χωρίς να προσεγγίσει το εξωτερικό όριο της μέσης γραμμής με τα άλλα κράτη (για να αποφευχθούν αντιδράσεις), αλλά στο εσωτερικό των περιοχών που διεκδικεί η Ελλάδα ως υφαλοκρηπίδα ή ΑΟΖ (από την θέσπισή της και μετά). Διασφάλιση αρχιπελάγους Αιγαίου Κυρίαρχο θέμα βέβαια είναι η διασφάλιση της ενότητας και της συνοχής του ιστορικού αρχιπελάγους του Αιγαίου. Από τη Σαμοθράκη ως τα Κύθηρα και από την Κρήτη ως τη Ρόδο και το σύμπλεγμα του Καστελλορίζου. Έτσι, θα διασφαλιστεί ένα τεράστιο τμήμα του περιγράμματος του ελληνικού χώρου, που λόγω της δεσπόζουσας θέσης του νησιωτικού συμπλέγματος του Αιγαίου (που ανήκει στην Ελλάδα) επί του θαλάσσιου χώρου, οδηγεί σε Ελληνική κυριαρχία (αιγιαλίτιδα ζώνη) ή κυριαρχικά δικαιώματα οικονομικής φύσης (υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ) στο 90% περίπου του θαλάσσιου χώρου του Αιγαίου. Αυτό μάλιστα χωρίς να αναιρούνται τα νόμιμα δικαιώματα ναυσιπλοΐας, υπέρπτησης και τοποθέτησης αγωγών και καλωδίων της Τουρκίας και των άλλων κρατών, δηλαδή με χρήση των ελευθεριών της Ανοιχτής Θάλασσας (Διεθνών Υδάτων) που συνεχίζουν να ισχύουν και στην Υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, εφόσον όμως δεν παρεμποδίζουν και δεν συγκρούονται

Η Τουρκία, ως κατεξοχήν χερσαίο κράτος, έχει αποποιηθεί κάθε χερσαίο δικαίωμα πέραν των 3 ν.μ από τις ακτές της στο Αιγαίο (Συνθήκη της Λωζάνης) και δεν δικαιούται να αρνηθεί όσα επιβάλλει το Δίκαιο της Θάλασσας, δηλαδή τα θαλάσσια δικαιώματα των νησιών. Ούτε βεβαίως δικαιούται να λειτουργεί αναθεωρητικά και επιθετικά προσπαθώντας να αποφύγει την εφαρμογή του ορθόδοξου διεθνούς δικαίου με contra legem (αντίθετες με το δίκαιο) μονομερείς κινήσεις, όπως το Τουρκολιβυκό μνημόνιο και οι παράνομες έρευνες και γεωτρήσεις αλλά και η διεκδίκηση ελληνικών νησιών. Η Τουρκία δικαιούται όσα θαλάσσια δικαιώματα της επιτρέπει το Δίκαιο της Θάλασσας και όχι ότι επιβάλλουν οι δικές της επιθυμίες! Η Ελλάδα αξιοποιώντας το θετικό momentum που δημιούργησαν οι δύο πρόσφατες οριοθετήσεις, πρέπει να προχωρήσει άμεσα και στις υπόλοιπες αναγκαίες πρωτοβουλίες στο χώρο των θαλάσσιων δικαιωμάτων της που προαναφέραμε, για να κερδίσει τον χαμένο χρόνο και να ανατρέψει το αρνητικό ρεκόρ της να είναι η 149η (δηλαδή η τελευταία) παράκτια χώρα ως προς τα θαλάσσια δικαιώματα που έχει θεσπίσει! Οι σπασμωδικές αντιδράσεις και ο έντονος εκνευρισμός της Τουρκίας και της ηγεσίας της αποτελούν σαφή απόδειξη της επιτυχίας της Ελλάδος: οι δύο οριοθετήσεις με την Ιταλία και την Αίγυπτο, παρά τους συμβιβασμούς που περιέχουν, λόγω του ότι έγιναν υπό συνθήκες πίεσης και ανάγκης της Ελλάδος μετά από μακρά και αδικαιολόγητη απραξία, αποτελούν αφετηρία και απόδειξη της τεράστιας σπουδαιότητας να ανακτήσουΣυνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η Γερμανία και ο διάλογος με την Τουρκία Γράφει ο Βασίλης Κοψαχείλης* Όλες οι κρίσεις - θερμές, ψυχρές και ότι άλλο υπάρχει στο ενδιάμεσο - ολοκληρώνονται με τη διπλωματία. Ακόμη και αν έχουν μιλήσει πρώτα τα όπλα, η διπλωματία έχει τον τελευταίο λόγο. Και ανεξάρτητα του πόσο αποτελεσματικός υπήρξες στη στρατιωτική στρατηγική και στη χρήση των μέσων που διαθέτεις στο πεδίο της μάχης, τα περισσότερα κρίνονται στην ικανότητα που θα επιδείξεις μετά, στο πεδίο των διαπραγματεύσεων και της διπλωματίας. Η διπλωματική ικανότητα είναι αποτέλεσμα συνδυασμού πολλών παραγόντων. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι να έχεις ξεκάθαρο πολιτικό στόχο! Εθνικά ξεκάθαρο! Στόχο που να μην αφήνει ερωτηματικά στην κοινωνία σου και να χρειάζεται να επιστρατεύσεις δημοσιογράφους, δημοσιολό-

γους, καθηγητές και όσους επηρεάζουν την κοινή γνώμη, για να βαφτίσεις το μαύρο ή το γκρίζο ως άσπρο. Γι αυτό, είτε θερμές είτε ψυχρές οι ελληνοτουρκικές κρίσεις, στη διπλωματία θα καταλήξουμε. Και εκεί θα κριθούν όλα, ανεξάρτητα του πόσο αποτελεσματικοί υπήρξαμε στη χρήση των όπλων. Των όποιων όπλων διαθέτουμε (στρατιωτικών, διπλωματικών, διεθνονομικών, κα), σε ένα

ακραία υβριδικό περιβάλλον διαχείρισης κρίσεων. Το μόνο πλεονέκτημα που σου δίνει διπλωματικά μία στρατιωτική νίκη είναι ο αέρας του νικητή στο πεδίο και τα όποια ερείσματα εξασφάλισες έναντι του αντιπάλου ως όπλα διαπραγμάτευσης στις συνομιλίες… Πύρρειες νίκες… Ωστόσο, από το 1974 ως σήμερα, όλες οι κρίσεις με την Τουρκία που εί-

Η συμφωνία του Καΐρου και η ανάκτηση της πρωτοβουλίας των κινήσεων Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

με το πλεονέκτημα της πρωτοβουλίας των κινήσεων που επί τόσο χρόνια είχε ο πονηρός και πλεονέκτης γείτονάς μας, η Τουρκία. Ατέρμονες διευρευνητικές Η παρελκυστική τακτική των ατέρμονων «διερευνητικών» συνομιλιών δεν θα οδηγήσει πουθενά παρά μόνο στην απώλεια πολύτιμου χρόνου, ιδίως όταν τέτοιες συνομιλίες ή και άμεσες διαπραγματεύσεις έγιναν για περίπου 20 χρόνια συνολικά με την Τουρκία, με μόνο αποτέλεσμα το «πάγωμα» των ελληνικών δικαιωμάτων και απίστευτη αποθράσυνση και θαλάσσια επεκτατικότητα της Τουρκίας. Αλλά και αν επιλεγεί ως πολιτική για λόγους εντυπώσεων υπέρ της Ελλάδος ή για την ικανοποίηση των συμμάχων-εταίρων μας (κυρίως Γερμανία), 8

θα πρέπει να γίνει, πρώτον, για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα, καθώς τα πάντα έχουν εξεταστεί και υποστηριχθεί στις μέχρι τώρα διαπραγματεύσεις και συνομιλίες, και δεύτερον, βέβαια, υπό την απαράβατη προϋπόθεση έμπρακτων τουρκικών ενεργειών επιστροφής στη διεθνή νομιμότητα όπως: Ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου-φάρσας. Παύση ερευνών και γεωτρήσεων σε ξένες ή αμφισβητούμενες θαλάσσιες περιοχές (Ελλάδος-Κύπρου). Αποδοχή συμβατικού και εθιμικού δικαίου της θάλασσας. Αποδοχή της υποχρεωτικής αρμοδιότητας του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης για την επίλυση των διεθνών διαφορών της Τουρκίας (η Ελλάδα το έπραξε από το 1994), χωρίς μάλιστα την προβολή παράνομων

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

και εκβιαστικών προϋποθέσεων για την προσφυγή σ` αυτό. Παύση της αμφισβήτησης της Συνθήκης της Λωζάνης και των άλλων Διεθνών Συνθηκών. Αποδοχή άμεσης επίλυσης του Κυπριακού στη βάση των Ψηφισμάτων του ΟΗΕ και του ευρωπαϊκού κεκτημένου και χωρίς κατοχικά στρατεύματα και παρωχημένα δικαιώματα εγγυήσεως τρίτων χωρών. Ο μοχλός για επιδίωξη όλων των παραπάνω είναι η ισχυρή στρατιωτική αποτρεπτική ικανότητα της χώρας μας, η οποία λειτούργησε πρόσφατα θετικότατα με την έξοδο και διασπορά του στόλου μας και την ταχεία ετοιμότητα των Ενόπλων μας Δυνάμεων. Και βέβαια η αξιοποίηση των συμμαχιών μας, όπου αυτό είναι εφικτό και ουσιαστικό και όχι προσχηματικό.

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ χαν εμπλοκή των ενόπλων μας δυνάμεων, και παρά το γεγονός ότι σε όλες είχαμε το τακτικό πλεονέκτημα, κατέληξαν Πύρρειες νίκες και σφραγίστηκαν ως τέτοιες διπλωματικά, αφού αντί να εξασφαλίζουμε ερείσματα έναντι του αντιπάλου, καταλήγαμε σε συμφωνίες και κείμενα από τα οποία έβγαινε η Τουρκία ενισχυμένη. Νταβός, Μαδρίτη, ΜΟΕ και δεκάδες άλλες εκδοχές τους… Και μετά από κάθε διπλωματική μας αυτοχειρία, μια νέα κρίση με την Τουρκία προβάλλει πάλι στον ορίζοντα! Ακολουθούμε την ίδια πάντα συνταγή και μυαλό δεν βάζουμε… Και η Τουρκία προσθέτει assets στο αφήγημά της! Η πρόσφατη κρίση και η Γερμανία Στην πρόσφατη κρίση με την Τουρκία, με αφορμή αυτή τη φορά τις έρευνες υδρογονανθράκων του Oruc Reis εντός περιοχής που η Ελλάδα θεωρεί μέρος της υφαλοκρηπίδας της, μας φέρνει για ακόμη μια φορά στο τραπέζι των συνομιλιών με την Τουρκία. Ρόλο διαμεσολαβητή στις συνομιλίες φιλοδοξεί να παίξει η Γερμανία, που προεδρεύει μέχρι το τέλος του 2020 στην ΕΕ. Τα δεδομένα που έχουμε είναι ότι η Τουρκία βιάζεται πριν τις εκλογές στις ΗΠΑ (3 Νοεμβρίου) και πριν τη λήξη της γερμανικής προεδρίας, να έχει καθίσει την Ελλάδα στο τραπέζι των συνομιλιών με μια ευρύτατη ατζέντα θεμάτων, από τα οποία εικάζει, δεδομένων των πιέσεων που θα ασκηθούν στην χώρα μας, ότι κάτι θα πάρει πάλι. Για τα υπόλοιπα, θα ασκηθούν νέες πιέσεις και θα υπάρξουν νέες κρίσεις στο μέλλον… Άρα, ακόμη και αν καθίσουμε στο τραπέζι των συνομιλιών, από τις τουρκικές απειλές δεν ησυχάζουμε! Ο γερμανικός παράγοντας δεν είναι σίγουρα ευνοϊκός απέναντι στα δικά μας συμφέροντα. Βλέπουν τα πολύ μεγαλύτερα συμφέροντα που έχουν με την Τουρκία και ως Γερμανία καλά κάνουν, δεν κάνουν όμως καθόλου καλά – όπως επισημαίνει η Γαλλία – ως κράτος-μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Άρα οι πράξεις ή οι παραλή-

ψεις της Γερμανίας δεν την καθιστούν υπόλογη μόνο προς τον γερμανικό λαό, αλλά την καθιστούν υπόλογη και απέναντι στις συμμαχίες της, που χωρίς αυτές θα ήταν πραγματικά άγνωστη η τύχη αυτής της χώρας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο! Να της το θυμίζουμε που και που, γιατί αν κοιτούσαν το 1945 οι Σύμμαχοι μόνο τα συμφέροντά τους, θα την είχαν τεμαχίσει γεωγραφικά και θεσμικά με τρόπο τέτοιο, που σήμερα οι ηγέτες της θα ζήλευαν την ισχύ κοινοτάρχη. Υπάρχει όμως και μια ακόμη – πολύ κρίσιμη – διάσταση που συνοδεύει τον παράγοντα Γερμανία στη διπλωματία. Η αποτελεσματικότητα της Γερμανίας να κινεί νήματα και να περνά τις θέσεις της σε ολιγομερή σχήματα και μέσω μυστικής διπλωματίας είναι απείρως μεγαλύτερη από την αντίστοιχη ικανότητά της όταν τα σχήματα είναι πολυμερή και οι συνομιλίες δημόσιες. Άρα, η ελληνική διπλωματία θα πρέπει να αποφύγει να εγκλωβιστεί σε συνομιλίες ολιγομερείς και μυστικές, αντίθετα να φροντίσει να εμπλέξει στις συνομιλίες κράτη-αντίβαρα και να θέσει νέες προϋποθέσεις για την έναρξη του διαλόγου, κερδίζοντας παράλληλα χρόνο. Οι νέες προϋποθέσεις για διάλογο Για να λύσεις ένα πρόβλημα πρέπει να δεις από πού ξεκινάει το πρόβλημα. Και το πρόβλημα με την Τουρκία είναι ότι σε όλα τα επίπεδα δεν συμβιβάστηκε με την ιστορία της μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η Τουρκική Δημοκρατία ήταν και παραμένει ένα αναθεωρητικό κράτος! Στα πλαίσια του τουρκικού αναθεωρητισμού, η Ελλάδα είναι μόνο ένα αγκάθι. Για την Τουρκία, μείζων στόχος είναι ο γεωγραφικός περιορισμός της Ελλάδας. Ελάσσων στόχος η «φιλανδοποίηση» της Ελλάδας. Κακά τα ψέματα, εκτός από το φρόνιμα του ελληνικού λαού και τις ικανότατες ένοπλες δυνάμεις μας, ασπίδα μας έναντι του τουρκικού αναθεωρητισμού είναι η συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, παρ' όλα τα προβλήματα που απορρέουν από αυτή τη

δέσμευση. Άρα, η Τουρκία γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί να πετύχει τον μέγιστο στόχο της – χωρίς αυτό να μας εφησυχάζει – ξέρουμε πλέον ότι χρησιμοποιεί την στρατιωτική απειλή για να πετύχει τον ελάσσονα στόχο της. Απέναντί μας, ο τουρκικός αναθεωρητισμός ξεκινά εμφανώς με την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο, τον ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ στην Κύπρο και το Casus Belli για τα 12νμ. Υπό το καθεστώς απειλής, λοιπόν, η Ελλάδα δεν κάθετε σε κανένα τραπέζι συνομιλιών, και αυτή θα πρέπει να είναι η νέα αρχή και προϋπόθεση υπό την οποία η χώρα μας μπορεί να βρεθεί διπλωματικά να συζητήσει με την Τουρκία. Αυτή η νέα γραμμή να τύχει ευρύτατης πολιτικής στήριξης και τα δυο στοιχεία που θα κρίνουν το μέλλον έναρξης ενός ουσιαστικού ελληνοτουρκικού διαλόγου να είναι, πρώτον η απομάκρυνση των κατοχικών στρατευμάτων από την Κύπρο και δεύτερον, η άρση του Casus Belli από το τουρκικό κοινοβούλιο. Όχι μια από τις δύο προϋποθέσεις, αλλά και οι δύο μαζί! Αν αυτά τα δυο συμβούν, τότε η Ελλάδα θα είναι πρόθυμη να καθίσει στο τραπέζι των συνομιλιών με την Τουρκία και να προχωρήσει σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με τη γείτονα χώρα για ένα βιώσιμο και ειρηνικό μέλλον. Το κλειδί είναι στο «ουσιαστικές διαπραγματεύσεις», με ότι ο καθένας θα μπορεί να επιβάλλει ως ερμηνεία στο «ουσιαστικές» τη στιγμή που η Τουρκία θα έχει δείξει έμπρακτα ότι εννοεί την αποκλιμάκωση και τον καλόπιστο διάλογο. Σε διαφορετική περίπτωση, η Ελλάδα να δηλώσει ευθαρσώς αποφασισμένη να το τραβήξει μέχρι τέλους, με ότι και όσους θα έχουμε δίπλα μας τη δεδομένη στιγμή! Ήδη η ελληνική κοινωνία το συζητά ευθέως ως επιλογή! *Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος - Γεωστρατηγικός Αναλυτής

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Οι σχέσεις Αιγύπτου και Τουρκίας και πώς επωφελείται ο Ελληνισμός Γράφει ο Αλέξανδρος Δρίβας* Τα πλέγματα σχέσεων των χωρών της περιοχής μας με την Τουρκία, είναι πολύ σημαντική για την Ελλάδα και την Κύπρο, προκειμένου να γνωρίζουμε περιορισμούς και προοπτικές στις σχέσεις μας τόσο με αυτές τις χώρες, όσο και με την Τουρκία. Σχεδιασμός σημαίνει πρωτίστως γνώση, συμμάχων και αντιπάλων. Η Ελλάδα οφείλει να έχει υπόψιν της το menu των σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας ώστε να μπορεί να χτίσει μια μακροπρόθεση περιφερειακή πολιτική, χρησιμοποιώντας τις μεγάλες διαφορές μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, υπέρ της. Κατά τα πρώτα χρόνια της προεδρικής θητείας του Ταγίπ Ερντογάν, η Αίγυπτος υπέγραψε με την Άγκυρα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. Αυτή έπαψε να ισχύει στην αρχή του 2020. Παρόλο που το 2017 το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών ήταν περίπου 4.5 δις δολάρια. Το 2018 οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών βελτιώθηκαν έτι περαιτέρω με την Αίγυπτο να κάνει εξαγωγές στην Τουρκία που άγγιξαν τα 2,19 δις δολάρια και την Τουρκία να εξάγει στην Αίγυπτο προϊόντα και υπηρεσίες 3,05 δις δολάρια, ανεβάζοντας τον όγκο των εμπορικών τους συναλλαγών. Για άλλη μια φορά, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ δύο χωρών δεν αποτελούν το πρώτο κριτήριο το οποίο θα μπορούσε να περιγράψει τον χαρακτήρα των διακρατικών σχέσεων. Παρά τις καλές εμπορικές σχέσεις , οι καλές πολιτικές σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας έχουν πάψει να υφίστανται από το 2013 όταν και ο Αλ Σίσι κατέλαβε την εξουσία στο Καϊρο, την οποία πριν κα10

τείχε ο Μόρσι ο οποίος ήταν ''τέκνο'' της Αραβικής Άνοιξης. Μάλιστα λόγω της ιδεολογικής διαφοράς μεταξύ Σίσι και Ερντογάν αλλά και εξαιτίας των τεράστιων γεωπολιτικών διαφορών μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, η προ 15 ετών οικονομική συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, έχει παγώσει. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν η κορωνίδα της τουρκικής γεωστρατηγικής στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική και η Άγκυρα πόνταρε πάρα πολλά στην Αραβική Άνοιξη. Η Αίγυπτος ως χώρα που ενώνει την Βόρεια Αφρική με τη Μέση Ανατολή, δε θα μπορούσε να δεχθεί την υλοποίηση της πολιτικής της Τουρκίας η οποία επιθυμεί να γίνει η ηγετική δύναμη ανάμεσα στις μουσουλμανικές χώρες. Ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών της Αιγύπτου έχει κάνει ήδη συνομιλίες με τους ομολόγους του σε χώρες της Βόρειας Αφρικής, προκειμένου να εκθέσει το πρόβλημα της κακόβουλης τουρκικής επιρροής τόσο στη Λιβύη, όσο και στην Βόρεια Αφρική γενικότε-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

ρα. Η γεωγραφική θέση της Αιγύπτου δίνει ταυτόχρονα πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα στη χώρα-κρηπίδωμα του αραβικού κόσμου. Η Αίγυπτος είναι οικονομικά ό,τι της δίνει ο Νείλος. Δυστυχώς για την Αίγυπτο, ο Νείλος δεν μπορεί να αξιοποιηθεί ως υδάτινη οδός για την μεταφορά εμπορικών προϊόντων. Αυτό σημαίνει πως η Αίγυπτος στηρίζεται σε χερσαίες εμπορικές οδούς και το κόστος μεταφοράς, είναι πολύ μεγάλο. Αυτό σημαίνει οτι το Σουέζ και ο έλεγχος της Ερυθράς Θάλασσας μέχρι το Κέρας της Αφρικής, αποτελούν τους πνεύμονες του Καϊρου. Η ανατολική Μεσόγειος είναι για την Αίγυπτο η αρχή του ελέγχου του Σουέζ και επομένως, της Ερυθράς Θάλασσας. Η Τουρκία έχει θέσει ως στόχο της την εκμετάλλευση των ακραίων μουσουλμανικών στοιχείων σε όλη τη Βόρεια Αφρική. Ταυτόχρονα, η Τουρκία φιλοδοξεί να αυξήσει την επιροοή της στη Σομαλία, (στην οποία διατηρεί βάση) στην Αιθιοπία και στο Σουδάν. Μια τέτοια εξέλιξη, θα περικύκλωνε

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ την Αίγυπτο η οποία προσώρας αντιμετωπίζει τα τουρκικά σχέδια με συμμαχίες που δίνουν βάθος στον αιγυπτιακό ρόλο στην ανατολική Μεσόγειο (βελτίωση σχέσεων με Ελλάδα, Κύπρο, Γαλλία, ΗΑΕ και Σαουδική Αραβία). Το ζήτημα που έχει προκύψει με τη δημιουργία φράγματος από την Αιθιοπία έχει προκαλέσει ένταση ανάμεσα σε Κάϊρο και Αντίς Αμπέμπα. Η Αιθιοπία είναι περίκλειστη χώρα η οποία όμως έχει επενδύσει όλη της την ανάπτυξη και τον αυξανόμενο περιφερειακό της ρόλο, στην αφθονία των υδάτων της (λόγω των πολλών ποταμών) τα οποία σπανίζουν στην περιοχή. Πιθανή βελτίωση των σχέσεων της Αιθιοπίας με Τζιμπουτί ή/και Σομαλία, θα έφερνε την Αιθιοπία να έχει ρόλο και στην Ερυθρά Θάλασσα. Στα σχέδια της Αιθιοπίας είναι μάλιστα η σταδιακή ναυπήγηση πολεμικών πλοίων τα οποία θα βρίσκονται σε λιμάνια του Τζιμπουτί. Η Τουρκία λόγω των ειδικών σχέσεων που έχει με τη Σομαλία μπορεί να επηρεάσει εξελίξεις πολύ αρνητικές για την Αίγυπτο, όπως και με την εκμετάλλευση ακραίων στοιχείων από το Βόρειο Σουδάν το οποίο η Τουρκία έχει πάντα στο σχεδιασμό της, ως ορμητήριο για πιθανές επιχειρήσεις εντός της Λιβύης. Αν η Τουρκία καταφέρει μέσα από το πολιτικό Ισλάμ να ελέγξει την Αίγυπτο, τότε θα ελέγχει και το Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα. Μια τέτοια εξέλιξη, δεν τρομάζει μόνο την Αίγυπτο αλλά και τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ που θα είχαν από τα δυτικά τους την Τουρκία και από τα ανατολικά τους το Ιράν. Η παραπάνω τεκμηρίωση εξηγεί ουσιαστικά και την αιγυπτιακή υποχώρηση στο θέμα της πρόσφατης τμηματικής οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Ελλάδα. Η Αίγυπτος δεν επιθυμούσε οριοθέτηση με την Ελλάδα επί 15 έτη. Η οικονομική καχεξία της Αιγύπτου δεν τις επέτρεπε να ανοίξει μέτωπο με την Τουρκία, πόσο μάλλον πριν το 2011. Το 2005 όταν και ξεκίνησαν οι ελληνο-αιγυπτιακές

συζητήσεις για την οριοθέτηση ΑΟΖ, η Αίγυπτος υπέγραφε τη συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με την Τουρκία. Τότε η Τουρκία ακολουθούσε την τακτική της ύπνωσης όλων των γειτόνων της σύμφωνα με την πρόταση Νταβούτογλου περί ''μηδενικών τριβών με τους γείτονες''. Σε έναν κόσμο όπου η Τουρκία δε θα είχε αναθεωρητικές βλέψεις και που δε θα υπήρχαν διεθνείς και περιφερειακές συνθήκες που ευνοούν την αέναη αλλαγή των διεθνούς καταμερισμού ισχύος, Αίγυπτος και Τουρκία θα είχαν φιλικές σχέσεις. Όμως ο περιφερειακός ρόλος της Αιγύπτου έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το όραμα της Άγκυρας. Ο ρόλος της Τουρκίας στη Λιβύη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός από την Αίγυπτο καθώς αν η Ανατολική Λιβύη με τον καιρό, περάσει στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας (πράγμα που φαντάζει αδύνατον) τότε η Αίγυπτος κινδυνεύει καθώς η δυτική πλευρά της Αιγύπτου είναι ερημική. Αυτό σημαίνει οτι είναι δύσκολα προστατεύσιμη, ελλείψει φυσικών εμποδίων. Τι μπορεί να κρατήσει ο Ελληνισμός από την ανάγνωση των τουρκο-αιγυπτιακών σχέσεων; Ο τουρκο-αιγυπτιακός ανταγωνισμός θα κρατήσει για αρκετό καιρό, μέχρι η Τουρκία να πάψει να εγείρει αξιώσεις πέραν των συνόρων της σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Η Ελλάδα οφείλει μια και για πάντα να αφαιρέσει όλες τις αφελείς σκέψεις και ιδέες που κυριάρχησαν στην εξωτερική μας πολιτική πριν το 2010. Μια από αυτές τις σκέψεις και ιδέες αφορούσε την ταύτιση της προβλεψιμότητας με την σταθερότητα. Η σταθερότητα υφίσταται ως αποτέλεσμα των συνεχών αλλαγών. Για παράδειγμα, αν η Τουρκία είχε υπογράψει συμφωνία με τον Μόρσι για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, σήμερα η φίλη χώρα Αίγυπτος, θα ήταν εχθρική για την Ελλάδα και θα ήταν κομμάτι στο τουρκικό σχέδιο της περικύκλωσης της Ελλάδας από την Τουρκία. Η Αθήνα θα έχει πάγια προβληματι-

κές σχέσεις με την Τουρκία. Οι χώρες της Μέσης Ανατολής χαρακτηρίζονται από ρευστότητα και δεν πρέπει να παρασυρθούμε από αυτήν. Οι συμμαχίες χτίζονται πάνω σε κοινά συμφέροντα που υφίστανται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Η Αίγυπτος θα παραμείνει για καιρό μια χώρα που θα χρειάζεται την Ελλάδα, όμως όπως και η Αίγυπτος έχει τη δική της ατζέντα, έτσι έχει τη δική της και η Ελλάδα. Πέραν από το μέτωπο που θα έχει σταδιακά να αντιμετωπίσει η Τουρκία (της οποίας η περίοδος ασυλίας τελειώνει) με την ΕΕ και στο οποίο μέτωπο, οφείλουμε να παίζουμε ρόλο μαζί με τη Γαλλία, η Ελλάδα μπορεί να εκμεταλλεύεται και το τουρκο-αιγυπτιακό. Σε αυτή τη λογική, η μεγαλύτερη επιτυχία της Ελλάδας στην συμφωνία τμηματικής οριοθέτησης με την Αίγυπτο, δεν είναι μόνο στο οτι η Ελλάδα αποκτά πραγματικό ρόλο στην περιοχή της. Είναι οτι δέχτηκε συγχαρητήρια από αραβικές και μουσουλμανικές χώρες. Η Ελλάδα δεν είχε ποτέ εχθρικές σχέσεις με το Ισλάμ και έτσι αφαιρείται ταυτόχρονα από την Τουρκία ο ''πόλεμος πολιτισμών'' και ο ερεθισμός θρησκευτικών παθών που προσπαθεί η Άγκυρα να υλοποιήσει έναντι της Ελλάδας. Η πατρίδα μας χρειάζεται να εκμεταλλευτεί την τμηματική οριοθέτηση με την Αίγυπτο ως αρχή για να εμβαθύνει τις σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο σε νέα βάση και στα όρια που υπαγορεύει ο νέος πολυπολικός κόσμος. Η κακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική ανοίγει την πόρτα σε συνομιλητές σαν την Ελλάδα να παίξουν ρόλο και παρουσιάζεται ένα παράθυρο ευκαιρίας για τον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων της Δύσης με τον αραβικό κόσμο. Ας σκεφτούμε οτι μεγάλο μέρος των Λιβανέζων πολιτών ζητά τον ενεργητικό ρόλο της Γαλλίας στο Λίβανο μετά την τραγωδία της Βηρυτού. *Διεθνολόγος Γεωστρατηγικός Αναλυτής

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Κρίσιμη η στάση της Δύσης στην επέλαση του νεο-οθωμανισμού Ο ελεύθερος κόσμος αντιμέτωπος με το αυταρχικό φαινόμενο Γράφει η Πολυβία Παραρά* Είναι κρίσιμες οι στιγμές: πίσω από κάθε αυθαιρεσία, επιθετικότητα και παραβίαση των διεθνών συνθηκών σήμερα, πρέπει να βλέπουμε το ουσιαστικότερο διακύβευμα, που είναι η υπόσταση του ελεύθερου ανθρώπου. Και βρισκόμαστε πάλι ενώπιον μιας τέτοιας πραγματικότητας: ο ελεύθερος κόσμος αντιμέτωπος με το αυταρχικό φαινόμενο. Το αυταρχικό φαινόμενο του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας αναβιώνει και πάλι. Ο νέο-οθωμανισμός έχει μακρόχρονο σχέδιο, γιατί θεμελιώνεται στην θρησκεία. Αν μείνουν να εξελίσσονται οι σχεδιασμοί του νέου Ξέρξη πολλά δεινά θα ακολουθήσουν για την ανθρωπότητα. Ο Θουκυδίδης μάς υπογραμμίζει ότι είναι η «Ιστορία κτήμα ες αεί». Οφείλουμε να την διαβάσουμε προσεκτικά. Καλά θα κάνει η Δύση να το καταλάβει εγκαίρως αυτό το διακύβευμα και να αντιδράσει πολύ αποφαστιστικά και πολύ δυναμικά και πολύ άμεσα. Όσοι ασεβούν χωρίς αιδώ σε χριστανικούς ναούς σύμβολα της ανθρωπότητας όπως η Αγια Σοφιά και βανδαλίζουν ναούς σε χριστιανικά μοναστήρια όπως της Παναγίας Σουμελά του μαρτυρικού Πόντου, κτηνωδούν σίγουρα και σε βάρος ανθρώπων. Και οι συγκεκριμένοι το έχουν ξανακάνει με γενοκτονίες. Η ιστορική μνήμη είναι φρέσκια από τα ολοκαυτώματα του εικοστού αιώνα. Αυτά ξεκίνησαν από τους Οθωμανούς και μετά από τους Νεότουρκους που σταύρωσαν και παλούκωσαν τους Αρμενίους, και μετά εξολόθρευσαν τους Ποντίους, και μετά κατέκαψαν την Σμύρνη και σφαγίασαν τον ελληνισμό των παραλίων της Μικράς Ασίας. Έτσι μαρτυρικά εξολοθρεύτηκαν οι Χριστιανοί και ξεριζώθηκαν από την Μικρά Ασία. Μετά ακολούθησε και το μαρτυρικό ολοκαύτωμα των Εβραίων από το αυταρχικό φαινόμενο. Μην παριστάνει η Δύση πως δεν ξέρει. Και στον μεσοπόλεμο έκανε η Δύση ότι δεν καταλάβαινε και το αυγό του φιδιού επωάστηκε και ακολούθησαν ολοκαυτώματα και εκατόμβες νεκρών. Ο νέος Ξέρξης πρέπει να μαζευτεί στα σύνορά του τώρα όπως ορίζουν οι διεθνείς συνθήκες. Η εποχή των αυτοκρατοριών ανήκει στο παρελθόν, και τα περισσότερα έθνη ανεξαρτητοποιήθηκαν και αυτοδιατέθηκαν. Οι νεοοθωμανισμοί δεν έχουν θέση στον εικοστό πρώτο αιώνα, εκτός εάν τα κράτη του δυτικού κόσμου επιθυμούν να επανεγκατασταθεί δίπλα τους μία νεο-οθωμανική αυτοκρατορία. Μόνο που τώρα ο πόλεμος δεν γίνεται με σπαθιά και μπαρούτι. Δεν νομίζω να είναι τόσο αφελείς να πιστέψουν ότι τα οικονομικά συμφέροντα τους θα είναι αρκετά να συγκρατήσουν μία τέτοια ισλαμική δύναμη, 12

εάν γιγαντωθεί. Η Δύση έχει την δύναμη να σταματήσει τους νεο-οθωμανικούς μεγαλοϊδεατισμούς του νέου Ξέρξη τώρα, καθώς αυτός ως νεο-σουλτάνος φαντασιώνεται την εδραίωση του αυταρχισμού και της θρησκείας του ως αυθεντίας για να επικρατήσουν στον κόσμο. Ο νέος Ξέρξης εξολοθρεύει κάθε δημοκρατική φωνή στην χώρα του εκτελώντας, βασανίζοντας και φυλακίζοντας όσους συμπολίτες του αρθρώνουν λόγο ανθρωπισμού και δημοκρατίας. Πρέπει η Δύση να κατανοήσει ότι καμία εμπιστοσύνη δεν μπορεί να έχει σε όσους πιστεύουν σε πολιτικο-θρησκευτικές αυθεντίες με μέσο την βία, τον αυταρχισμό και την υποταγή αυθαιρετώντας και παρανομώντας προς το διεθνές δίκαιο και εξολοθρεύοντας τον ελεύθερο άνθρωπο. Ήδη έχει αφεθεί εδώ και μισό αιώνα η Τουρκία να παραβιάζει το διεθνές δίκαιο στην Κύπρο. Κάκιστα βεβαίως, γιατί μεγαλώνει η όρεξη του αυθαιρετούντος, όταν αφήνεται να παραβιάζει. Βρίσκονται πάλι αντιμέτωποι δύο κόσμοι. Από την μια ο ελληνικός κόσμος του ελεύθερου ανθρώπου που μεταβόλισε τις αξίες του στην Δύση και από την άλλη αναβιούμενο το αυταρχικό φαινόμενο του νεοθωμανισμού του νέου Ξέρξη στην Μεσόγειο θάλασσα. Ο ελληνικός κόσμος είναι η εμπροσθοφυλακή και η Δύση οφείλει να ορθωθεί αλληλέγγυα και ξεκάθαρα δίπλα στον Ελληνισμό. Ο ανθρωποκεντρικός ελληνικός κόσμος της ελευθερίας πρόταξε στον Ξέρξη το «Μολών Λαβέ» με το στόμα του Λεωνίδα. Και από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ο ελληνικός κόσμος το προτάσσει πάντα στην μακραίωνη ιστορία του υπερασπιζόμενος τον ελεύθερο άνθρωπο. Οι Έλληνες δεν σκέφτονται ότι ζουν καμιά εκατοστή χρόνια, για να μετρούν τις πράξεις τους με το μέγεθος αυτό. Οι ‘Ελληνες είναι η μητέρα του ελεύθερου ανθρώπου και για αυτό με αυταπάρνηση θυσιάζονται για αυτόν, όπως κάνει κάθε μητέρα για να ζήσει το παιδί της, δηλαδή ο ελεύθερος και δημοκρατικός άνθρωπος. *Η Πολυβία Παραρά είναι διδάκτωρ Ελληνικών Σπουδών και διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Μαίρυλαντ, ΗΠΑ.

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Τουρκικές επιδιώξεις και Γεωπολιτική πραγματικότητα Γράφει ο Νίκος Καρατουλιώτης Υποστράτηγος ε.α. Η γεωπολιτική είναι μια επιστήμη ή ένας τρόπος σκέψης όπου συναντούνται και συνυπάρχουν η γεωοικονομία και η γεωστρατηγική. Με άλλα λόγια, όταν οι χαράκτες της εξωτερικής πολιτικής ενός κράτους μελετούν την αλληλεξάρτηση φυσικού περιβάλλοντος και πολιτισμικού οικοδομήματος με σκοπό την παγίωση ή την αύξηση της οικονομικής ισχύος της χώρας τους, τότε εφαρμόζουν γεωοικονομική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων. Και όταν το ζητούμενο είναι η ενίσχυση της στρατιωτικής ισχύος της χώρας τους, τότε κινούνται στο πεδίο της γεωστρατηγικής. Το σύνολο αυτό των δύο προσεγγίσεων σε μια οργανική μεταξύ τους σχέση αποτελεί την γεωπολιτική. Η γεωπολιτική ουσιαστικά είναι ένα καλό εργαλείο προκειμένου να αυξηθεί η ισχύ ενός κράτους. Κατά την απογραφή του 1928 η Ελλάδα είχε 6.200.000 κατοίκους και η Τουρκία 13.600.000. Μόλις σε διάστημα μιας γενιάς η διαφορά αυτή διπλασιάστηκε και μετά από μια ακόμη γενιά η Ελλάδα είναι 10.691.20 ενώ η Τουρκία 83 εκατομμύρια. Η διαφορά έχει φτάσει σχεδόν το οκταπλάσιο, ενώ σύμφωνα με την Eurostat το 2080 που η Ελλάδα θα έχει 7,2 εκατομμύρια κατοίκους η Τουρκία θα είναι μια δύναμη 107,1 εκατομμυρίων κατοίκων. Η αντιστοιχία δηλαδή θα έχει φθάσει 1 προς 15 (παρόλα αυτά πρέπει να ληφθεί σοβαρά η πληθυσμιακή ανομοιογένεια, 20 εκατομμύρια Κούρδοι και 15 εκατομμύρια Αλεβήδες) . Την ίδια στιγμή ο μέσος όρος ηλικίας στην Ελλάδα είναι 45,5 έτη, ενώ στην Τουρκία 31,5. Είμαστε ήδη ένας γερα-

σμένος λαός με αυξητική τάση Μ.Ο. ηλικίας, ενώ στην Τουρκία ο Μ.Ο. ηλικίας έχει καθοδικές τάσεις. Κάποτε ένας πρόεδρος της Τουρκίας, ο Τουργκούτ Οζάλ, είχε πει: «Δεν χρειάζεται να προκαλέσουμε πόλεμο με την Ελλάδα, αφού οι πληθυσμιακές εξελίξεις των δύο λαών θα επιλύσουν το Κυπριακό και το Αιγαίο». «Αλλά ας αφήσουμε στην άκρη τα ποσοτικά μεγέθη, για να επισημάνουμε τους ποιοτικούς συντελεστές, την ειδική εκείνη ατμόσφαιρα , ανησυχία, κινητικότητα και ερεθιστικότητα που δημιουργείται εκ των πραγμάτων μέσα σε μια κοινωνία, πάνω από τα μισά μέλη της οποίας είναι νεότερα των 25 ετών. Αυτή η πληθώρα διάχυτης και ακαταστάλαχτης ανθρώπινης ενέργειας ζητά να διοχετευθεί, και μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι, πέρα από ή και παράλληλα με τη στενά εννοούμενη δραστηριότητα, θα διοχετευθεί σε δραστηριότητες συναπτόμενες άμεσα ή έμμεσα με τον προσδιορισμό και την έμπρακτη προάσπιση της τουρκικής ταυτότητας και της θέσης της μέσα στον κόσμο. Μόνον εκεί όπου κοχλάζει νεανικό αίμα γεννιούνται ιδέες ικανές να κινητοποιήσουν μάζες,

όσο «πρωτόγονες» κι αν φαίνονται οι ιδέες αυτές στα μάτια δημογραφικά φθινόντων γειτόνων εκλεπτυσμένων από την ξαφνική ευζωία ή διανοουμένων που εξ επαγγέλματος παράγουν ιδεολογίες του ειρηνιστικού ευδαιμονισμού υπό τις διαφορετικότερες μορφές»[1] Η οικονομία της Τουρκίας (παρά τα όποια προβλήματα στην παρούσα φάση), ενώ ήταν σχετικά συγκρίσιμη με την Ελληνική το 2002, το ΑΕΠ της Τουρκίας έφθανε μόλις τα 232,7 δις δολάρια σε σύγκριση με το ελληνικό ΑΕΠ που βρισκόταν στα 155 δις δολάρια, το 2014 το τουρκικό ΑΕΠ έφθασε τα 800 δις δολάρια σε αντίθεση με τα 182$ του ελληνικού. Η Βαριά βιομηχανία της Τουρκίας γνωρίζει πρωτοφανή άνθηση με παράλληλη ανάπτυξη στον πρωτογενή αλλά και στον δευτερογενή τομέα, ενώ στην Ελλάδα επήλθε πλήρης αποβιομηχανοποίηση με ταυτόχρονη συρρίκνωση του πρωτογενούς αλλά και δευτερογενούς τομέα. Τα πρωτοπόρα ελληνικά ναυπηγεία απαξιώθηκαν, σε αντίθεση με την άνθηση των τουρκικών. Η κρατικοδίαιτη

Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

πολεμική βιομηχανία της Ελλάδας εξαφανίστηκε με αποτέλεσμα να εισάγουμε ακόμη και είδη στρατιωτικού ρουχισμού made in Turkish, σε αντίθεση με την Τουρκία που έφθασε σε σημείο να κατασκευάζει σχεδόν το 70% του εξοπλισμού της και να εισάγει πολύτιμο συνάλλαγμα από πωλήσεις οπλικών συστημάτων (ελικόπτερα, άρματα κλπ) σε άλλες χώρες δημιουργώντας ταυτόχρονα πολιτικοστρατιωτικές συμμαχίες . Καθόσον άλλη βαρύτητα έχει στις διεθνείς σχέσεις, να εισάγεις συνάλλαγμα από εξαγωγές στρατιωτικού υλικού και άλλη από ροδάκινα και ντομάτες. Τα τουρκικά πανεπιστήμια σφύζουν από ζωή και παράγουν γνώσεις που διαχέονται στην τουρκική οικονομία και παραγωγή, σε αντίθεση με τα δικά μας που σέρνονται και προσπαθούν να προσπορισθούν πόρους από διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα προς όφελος των «λειτουργών» τους. Είμαστε ένα κράτος που φθίνει δημογραφικά και οικονομικά, σε αντίθεση με την Τουρκία που αναπτύσσεται και επιζητεί την ανάπτυξη του ζωτικού της χώρου. Οι γαλάζιες πατρίδες και τα σύνορα της καρδιάς, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η φυσική εξέλιξη της ακμής της σε έναν κόσμο όπου τα σύνορα είναι προσωρινά στην φυσική κίνηση των κρατών. Η Τουρκία στερούμενη υδρογονανθράκων αναζητεί ενεργειακούς πόρους προκειμένου να συντηρήσει την ενεργοβόρα βαριά βιομηχανία της και να συμβάλει περεταίρω στην οικονομική ανάπτυξη της. Είτε με Ερντογάν είτε με Κεμαλιστές πρέπει να ξεδιψάσει ενεργειακά και εκεί θα την βρούμε μπροστά μας. Το Τορκολιβυκό σύμφωνο δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο φερετζές της νομιμοποίησης, αρπαγής των υδρογονανθράκων του ελληνισμού (Ελλάδας- Κύπρου). Η επίκληση του διεθνούς δικαίου εκ μέρους μας, ουδεμία ισχύ έχει στην πράξη παρά μόνον εάν έχουμε ισχυρές ή τουλάχιστον ισοδύναμες ένοπλες δυνάμεις με την Τουρκία (ο Τσόρτσιλ είχε πει κα14

λό το διεθνές Δίκαιο, εάν ταυτόχρονα έχεις και στρατιωτική ισχύ να το υπερασπίσεις).

και την Μεσόγειο ένεκα τουρκικής χρησικτησίας χάριν του ελληνικού ενδοτισμού.

Τα πολυάριθμα ψηφίσματα του ΟΗΕ περί απομάκρυνσης των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων στην Κύπρο, ουδόλως επηρέασαν την Τουρκική εξωτερική πολιτική, αλλά ορέγεται και την υπόλοιπη Κύπρο διεξάγοντας έρευνες εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Όσο για την Ελλάδα λησμονεί ότι είναι εγγυήτρια δύναμης και προσπαθεί κρυπτόμενη ως στρουθοκάμηλος να μας πείσει ότι ασκεί σώφρον εξωτερική πολιτική. «Το δε σώφρον του ανάνδρου πρόσχημα»[2] ή νεοελληνιστί «Η σύνεση είναι το πρόσχημα του άνανδρου».

Η προσφυγή μας στα διεθνή φόρα αλλά και στην Ευρωπαϊκή ένωση με ταυτόχρονη εξασθένηση των ενόπλων δυνάμεων μας, είναι η μεταμφιεσμένη επιθυμία του ευδαιμονισμού ενός γερασμένου και μαλθακού λαού , άλλοι να μας ταΐζουν και άλλοι να φυλάνε τα σύνορα μας.

Η επικράτηση του ισχυρότερου σύμφωνα με την θεωρία του Νίτσε, δεν είναι τίποτε άλλο από την Θουκυδίδειο λογική, όπου ο ισχυρότερος θα πάρει ότι του επιτρέπει η ισχύς του, ο δε αδύναμος θα παραχωρήσει ότι του επιβάλει η αδυναμία του. Οι συνεχείς ανακατατάξεις συνόρων σε παγκόσμια κλίμακα αποδεικνύουν την ρευστότητα των συνόρων. Ας μην κρυβόμαστε πλέον, δεν είναι δυνατόν το ελληνικό κράτος να μοιράζει δισεκατομμύρια ευρώ για αναδρομικά ενώ την ίδια στιγμή έχει αεροπλάνα καθηλωμένα και οπλιτικά συστήματα σε αχρηστία ένεκα έλλειψης ανταλλακτικών. Η ενδοτικότητα της πολιτικής ελίτ με την ταυτόχρονη δημιουργία τρίτης φάλαγγας ενδοτισμού των μέσων μαζικής ενημέρωσης αλλά και πολλών ακαδημαϊκών, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα που μας οδηγεί σε εθνικό ακρωτηριασμό. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ακόμη και τώρα κρατούν. Ενισχύστε της και απομακρύνετε το κλήμα ηττοπάθειας που έχει καλλιεργηθεί στον ελληνικό λαό. Οι απαιτήσεις της Τουρκίας δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν όσες υποχωρήσεις και αν κάνει η ελληνική πολιτική ελίτ μαζί με τους κολαούζους της, καθόσον καθημερινά η Τουρκία προσθέτει νέες απαιτήσεις. Κινδυνεύουμε να χάσουμε το Αιγαίο

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

Η επεκτατική πολιτική της Τουρκίας προς πάσα κατεύθυνση (Λιβύη- ΙράκΑρμενία-Υεμένη-Ελλάδα-Κύπρος) διέπεται από τον γεωπολιτικό κανόνα ότι η έκταση των συνόρων ενός κράτους είναι μια αντανάκλαση της υγείας του έθνους. Όσο για την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης δεν είναι τίποτε άλλο παρά το ότι τα σύνορα είναι προσωρινά στην φυσική κίνηση των κρατών. Το τουρκολιβυκό μνημόνιο και επιθυμία προσπορισμού των υδρογονανθράκων του ελληνισμού (Ελλάδα-Κύπρος), δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ζωώδη επιθυμία της Τουρκίας να ξεδιψάσει ενεργειακά την ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία της, η οποία προς το παρών εξαρτάται από εισαγωγές από την Ρωσία, γνωρίζοντας ότι είναι μια ευκαιριακή συμμαχία και δεν δύναται να στηρίζεται σε αυτή. Η γεωγραφία και η ιστορία έχουν δικάσει την Ρωσία και την Τουρκία να αλληλοσυγκρούονται και ως εκ τούτου παρά τις όποιες ευκαιριακές συγκλήσεις γνωρίζουν ότι σύντομα θα έρθουν σε αντιπαράθεση. Στη ζωή, λέει ο Νίτσε, υπάρχουν οι δυνατοί και οι υποταγμένοι, η διάκριση των αγαθών και των πράξεων είναι προϊόν ηθικού εκμαυλισμού. Ο άνθρωπος πρέπει να επιστρέψει στην αρχέγονη κατάσταση, όπου αρετή είναι η δύναμη. Αυτό και εφαρμόζει η Τουρκία έναντι της Ελλάδας η οποία με τις συνεχείς υποχωρήσεις και τον ενδοτισμό της κινδυνεύει να υποστεί τις συνέπειες του αδήριτου νόμου της εξέλιξης όπου το παιχνίδι είναι σκληρό και ο πλέον αδύναμος θα υποστεί τις συνέπειες. Η εύρεση υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή του ελληνισμού (Ελ-

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ λάδα-Κύπρος) σε μια περίοδο όπου όλα επαναπροσδιορίζονται γεωπολιτικά, η χώρα βρίσκεται στη χειρότερη οικονομική και πολιτική κατάσταση με καταλυτικές συνέπειες στο κύρος και την ισχύ της. Η διαχείριση των υδρογονανθράκων προϋποθέτει υψηλή γνώση γεωπολιτικής με ταυτόχρονη προβολή ισχύος και επίδειξη δύναμης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση διψώντων ενεργειακά γειτόνων , διαφορετικά όποιος δεν έχει τα παραπάνω προσόντα, γίνεται έρμαιο και απλός κομπάρσος στο γεωπολιτικό παίγνιο στην καλύτερη περίπτωση, ενώ δεν αποκλείεται και ο εθνικός ακρωτηριασμός[3]. Οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις παρά τα όποια προβλήματα, διαθέτουν την ισχύ του πυρός αλλά και την βούληση να διασφαλίσουν τα ελληνικά συμφέροντα. Το πρόβλημα είναι η πολιτική ελίτ της χώρας μας με τους κολαούζους της, οι οποίοι έχουν καλλιεργήσει κλήμα ηττοπάθειας στον ελληνικό λαό (και τι θέλετε να κάνουμε πόλεμο;), οι οποίοι με τις συνεχείς υποχωρήσεις τους και την μυστική διπλωματία, μας οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην συνδιαχείριση του Αιγαίου-Μεσογείου. Οι μετριότητες και ανθυπομετριότητες που συναπαρτίζουν τον ελληνικό και παραπολιτικό κόσμο, δεν έχουν το ανάστημα να θέσουν και λύσουν ιστορικά προβλήματα τέτοιας έκτασης και βάθους και ίσως καταρρεύσουν μπροστά στην μεγάλη απόφαση να διεξάγουν ένα πόλεμο.

Η Τουρκία, η Λιβύη και ο Θουκυδίδης Γράφει ο Ανδρέας Ματζάκος* Στις 27 Νοεμβρίου, η Τουρκία δια του προέδρου της Ερντογάν υπέγραψε με τον επί κεφαλής της Λιβυκής Κυβερνήσεως Εθνικής Συμφωνίας [Libya’s Government of National Accord - (GNA)], Fayez al-Sarraj, μια Συμφωνία για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ των δύο χωρών, καθώς και μια άλλη για την παροχή στρατιωτικής βοηθείας. Η συμφωνία για τις ΑΟΖ προξένησε κατάπληξη σε πολλούς στην Ελλάδα καθ’ όσον δι’ αυτής, δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν τα δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες μεγάλων νησιών μας όπως η Ρόδος, η Κάρπαθος και η Κρήτη. Η Συμφωνία αυτή στην ουσία, βάζει την Τουρκία στην υπόθεση της εκμεταλλεύσεως των υδρογονανθράκων της ΝΑ Μεσογείου, στην οποία δεν συμμετείχε μετά την υπογραφή της δημιουργίας ενός διεθνούς οργανισμού του Eastern Mediterranean Gas Forum (EMGF), μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Ιταλίας, Ισραήλ, Παλαιστίνης και Ιορδανίας, τον Ιανουάριο του 2019. (λέπε Χάρτη 1- Τουρκική/Λιβυκή ΑΟΖ- Χάρτης του

τουρκικού ΥΠΕΞ) Ήταν όμως έκπληξη μια τέτοια συμφωνία; Είναι δυνατόν η Τουρκία να θεωρεί ότι μεγάλα κατοικημένα νησιά μας δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου; Γιατί η Τουρκία προσέφυγε σε μια τέτοια συμφωνία και πως αυτή, ενώ φαίνεται παράλογη, γίνεται αποδεκτή από την επίσημη κυβέρνηση μιας άλλης χώρας, έστω και αν αυτή η κυβέρνηση δεν εκπροσωπεί το σύνολο της Λιβύης; Στα ερωτήματα αυτά θα γίνει προσπάθεια να δοθεί απάντηση με το παρόν άρθρο, με βάση την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη. Στην πρώτη παράγραφο θα δούμε αν μια τέτοια συμφωνία μπορεί να θεωρηθεί παράλογη, στην συνέχεια θα εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους η Τουρκία υπέγραψε μια τέτοια συμφωνία, την χρονική συγκυρία υπογραφής της και το άρθρο θα κλείσει με επίλογο. Η «παράλογη» συμφωνία και ο Θουκυδίδης Η θέση του άρθρου είναι ότι η Συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης, δεν είναι παράλογη. Στο πρόβλημα για το τι μπορεί να θεωρηθεί παράλογο στις Διεθνείς Σχέ-

Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

Γιατί εάν ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, ποιος πόλεμος μπορεί να αποτελέσει την συνέχεια μιας σπασμωδικής ενδοτικής πολιτικής η οποία έχει ήδη παραχωρήσει μέρος της εθνικής της κυριαρχίας πριν ακόμη ξεκινήσουν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στο πεδίο της μάχης . [1] Θεωρία πολέμου, Παναγιώτης Κονδύλης. [2] Θουκιδίδης [3] Γεωπολιτική σκακιέρα, Νίκος Καρατουλιώτης

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

σεις, έχει δώσει απάντηση ο Θουκυδίδης από το 430 π.Χ. Γράφει στην Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, περιγράφοντας τα γεγονότα από το 415 μέχρι το 414 (Αγόρευση του πρέσβη των Αθηναίων Ευφήμου) : ‘’Για έναν τύραννο, ή για μια πόλη που ασκεί ηγεμονία, τίποτα δεν είναι παράλογο αν είναι συμφέρον. Την ηγεμονία μας (οι Αθηναίοι) την ασκούμε καταπώς είναι ο χρήσιμος ο καθένας από τους συμμάχους μας’’ (Θουκυδίδης ΣΤ, 85). Η Τουρκία λοιπόν που έχει αλλάξει επίπεδο στον παγκόσμιο συσχετισμό ισχύος και έχει μετατραπεί σε περιφερειακή δύναμη, ασκεί ηγεμονία στην περιοχή της βαλκανικής, της Μέσης Ανατολής και της ΝΑ Μεσογείου. Για να χαρακτηριστεί ένας κράτος ως περιφερειακή δύναμη θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να έχει λόγο στην αρχιτεκτονική ασφαλείας της περιοχής. Και η Τουρκία επηρεάζει αποφάσεις που λαμβάνονται σε Τίρανα, Σκόπια, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, έχει λόγο στις εξελίξεις στην Συρία, στο Ιράκ, κατέχει το 37% του εδάφους της Κύπρου ενώ απαγορεύει στην Ελλάδα να εξασκήσει νόμιμα δικαιώματα της στο Αιγαίο. Το ότι αρκετοί στην Ελλάδα δεν είχαν υπολογίσει ότι μπορεί η Τουρκία να συνάψει μια τέτοια συμφωνία με κράτος του οποίου οι ακτές δεν είναι αντικείμενες με τις δικές της, δεν σημαίνει ότι η Συμφωνία, αν και παράνομη, είναι παράλογη. Ποίοι λόγοι όμως ώθησαν την Τουρκία στην σύναψη μιας τέτοιας συμφωνίας; Λόγοι που ώθησαν την Τουρκία να υπογράψει τη Συμφωνία Σταθερός σκοπός της τουρκικής στρατηγικής ασφαλείας από την λήξη του Ψυχρού Πολέμου και μετά, είναι η Τουρκία να κυριαρχήσει στην περιφέρεια της. Για να γίνει αυτό εφικτό, όπως γράφει ο θεωρητικός της Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου στο βιβλίο του ‘’Το Στρατηγικό βάθος’’, η Τουρκία πρέπει να κυριαρχεί στις θάλασσες που την περιβάλλουν. Γράφει: 16

Χάρτης 1 - Τουρκική - Λυβική ΑΟΖ ‘’… η υποχώρηση του Οθωμανικού κράτους ξεκίνησε πρωτίστως με την απώλεια της επιρροής του πάνω στις περιφερειακές θάλασσες…. Η Τουρκία για να γίνει μια πραγματική περιφερειακή δύναμη, είναι υποχρεωμένη να αυξήσει την πολιτική και οικονομική επιρροή της στις θαλάσσιες αρτηρίες που εκτείνονται από το Αιγαίο έως την Αδριατική και από το Σουέζ έως την Ερυθρά Θάλασσα’’. Ο πρώτος λόγος λοιπόν είναι η αύξηση της πολιτικής και οικονομικής της επιρροής με την κατοχύρωση δια μέσου διεθνούς συμφωνίας κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ΝΑ Μεσόγειο. Ένας δεύτερος λόγος είναι ο αποκλεισμός που αισθάνεται από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της ΝΑ Μεσογείου, μετά την υπογραφή του Eastern Mediterranean Gas Forum (EMGF), μεταξύ των κρατών που προαναφέρθηκαν, για την βέλτιστη συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου, τον Ιανουάριο του 2019. Μάλιστα κατόπιν πρωτοβουλίας του Ισραήλ υπεγράφη πρόσφατα η συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού East Med, μεταξύ Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ και αναμένεται η υπογραφή της από την Ιταλία σε μεταγενέστερο. Ο αγωγός αυτός θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ισραήλ κατά βάση, αλλά και την Κύπρο στην Ευρώπη, δίνοντας την ευκαιρία στην Ευρώπη να απεξαρτηθεί

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

σε κάποιο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο. (Βλέπε Χάρτη 2– Διαδρομή Αγωγού East Med) Ένας τρίτος λόγος είναι δημιουργία αισθήματος ανασφαλείας στους επενδυτές του έργου, εκτός και αν η Τουρκία συμμετέχει σ’ αυτό. Η κατασκευή κάθε αγωγού προϋποθέτει σοβαρές επενδύσεις. Οι δε επενδυτές εξετάζουν πρώτα από όλα το ζήτημα της φυσικής ασφαλείας μιας τέτοιας επενδύσεως. Και όπως φαίνεται στους Χάρτες 1 και 2, η διαδρομή του East Med διέρχεται από την περιοχή στην οποία η Τουρκία θεωρεί ότι έχει κυριαρχικά δικαιώματα, κάτι που δεν μπορεί να δεχθεί η Ελλάδα. Το κλίμα αυτό δημιουργεί δεύτερες σκέψεις για οποιεσδήποτε επενδύσεις, πόσον μάλλον για μια επένδυση ύψους 6-8 δις $ και για ένα έργο που θα είναι σε εξέλιξη μέχρι το 2025. Χρονική συγκυρία υπογραφής της Συμφωνία Πολλά γεγονότα συνέβαλαν στην επιλογή του χρόνου υπογραφής. Για την οικονομία του χώρου θα αναφερθούν τα τρία κυριότερα για το άρθρο: - Ανατρέχοντας και πάλι στο απόσπασμα από τον Θουκυδίδη, η Λιβύη είναι χωρισμένη στα δυο. Το ένα τμήμα GNA, υπό τον al-Sarraj με έδρα την Τρίπολη, έχει ανάγκη στρατιωτικής βοηθείας, αφού ο στρατάρχης Hiftar που ηγείται του άλλου μισού,

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ εξουσία.

Χάρτης 2 - Διαδρομή East Med έχει εξαπολύσει την τελική επίθεση για κατάληψη της Τριπόλεως. Άρα ο al-Sarraj μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σύμμαχος από την Τουρκία για την επιτυχία των σκοπών της. - Ο έλεγχος μιας θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, απαιτεί την ύπαρξη ισχυρής και επαρκούς ναυτικής ισχύος. Με την ναυτική ισχύ μπορεί να επιβληθεί η συμφωνία και σε μέρη που διαφωνούν με τις προβλέψεις της. Και η Τουρκία, με την μεθοδευμένη ανάπτυξη της πολεμικής της βιομηχανίας, έφτασε στο σημείο να διεξάγει τις πρόσφατες επιχειρήσεις στην Συρία με μέσα και υλικά, σε ποσοστό 65% κατασκευασμένα από εγχώριες εταιρείες. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα κατασκευής εθνικού πλοίου (MILGEM) που ξεκίνησε το 1990, έχει παράξει αποτελέσματα. Φρεγάτες και κορβέτες έχουν ενταχθεί στο τουρκικό ΠΝ, ενώ το πρόγραμμα συνεχίζεται ομαλά. Μάλιστα εντός του 2020, αναμένεται το υπό ναυπήγηση αμφίβιο πλοίο επιθέσεων πολλαπλού ρόλου LHD «TCG Anadolu» να ενταχθεί στο ΠΝ, ενώ 6 σύγχρονα υποβρύχια θα είναι έτοιμα στο διάστημα από το 2022 μέχρι το 2026. - Η επιτυχής δοκιμή των διοικήσεων, επιτελείων και πληρωμάτων σκαφών όλων των ναυτικών δυνάμεων

του τουρκικού ΠΝ σε μικτές επιχειρήσεις, με την άσκηση ‘’Γαλάζια Πατρίδα’’ που διεξήχθη από 27 Φεβρουαρίου έως 8 Μαρτίου 2019. Σκοπός της ασκήσεως ήταν η προβολή ναυτικής ισχύος σε τρεις θάλασσες, Μαύρη Θάλασσα, Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο και, η επίδειξη της αποφασιστικότητας της Τουρκίας σε πολιτικό επίπεδο, να χρησιμοποιήσει ισχύ ώστε να μην είναι απούσα από τον διαμοιρασμό των φυσικών πόρων της ΝΑ Μεσογείου.

- Την Ρωσία, η οποία επιθυμεί συμφιλίωση των δυο παρατάξεων και εξεύρεση πολιτικής λύσεως στην διαμάχη. Με τον τρόπο αυτό, θέλει να δείξει στην διεθνή κοινότητα, ότι μπορεί να παίξει ρόλο ειρηνοποιού στην Λιβύη σε αντίθεση με τον ρόλο που έπαιξε η δυτική συμμαχία στην ανατροπή του Καντάφι. Πλέον αυτού, η ρωσική εταιρεία Tatneft έχει υπογράψει συμφωνία με την κρατική εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης από το 2005, για να πάρει το 10,5% της παραγωγής πετρελαίου από την νότιο Λιβύη, συμφωνία που δεν προχώρησε όταν η Tatneft αποχώρησε από την χώρα λόγω της αναταραχής που επεκράτησε με την ανατροπή του Καντάφι.

Ο Ερντογάν με τη Συμφωνία οριοθετήσεως της ΑΟΖ με την Λιβύη, χρησιμοποιεί την GNA και τον al-Sarraj, την στιγμή που έχουν ανάγκη στηρίξεως για να κρατηθούν στην εξουσία. Κατά πάσα πιθανότητα θα αναγκαστεί να στείλει εκτός από στρατιωτικό υλικό που έχει ήδη στείλει από τον Μάιο του 2019 και στρατεύματα στην Λιβύη. Και αυτό θα προκαλέσει εντονότερη αντίδραση από:

Ο Ερντογάν δεν πρέπει να συγχέει την Συρία, με την Λιβύη. Για την επέμβαση στην Συρία συμφωνούσαν κυβέρνηση και αντιπολίτευση, αφού για την αντιμετώπιση των Κούρδων υπάρχει ομοφωνία. Για την Λιβύη όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά και έχουν ήδη εκφραστεί αντιρρήσεις από τον επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), Κεμάλ Κιλιντσάρογλου. Πλεόν αυτού, για την επέμβαση στην Συρία, αρκούσε απλό πέρασμα χερσαίων συνόρων. Για την Λιβύη όμως απαιτείται εκστρατεία. Και για τέτοιες μορφής εκστρατείες λέει και πάλι ο Θουκυδίδης δια της αγορεύσεως του Νικία, στρατηγού των Αθηναίων που θα ηγείτο της εκστρατείας στην Σικελία: ‘’Είναι ανόητο να εκστρατεύει κανείς εναντίον αντιπάλου τον οποίον, αν νικήσει δεν θα μπορέσει να κρατήσει στην εξουσία, ενώ αν νικηθεί, δεν θα βρεθεί στην κατάσταση που ήταν πριν κάνει την εκστρατεία’’. (ΣΤ,11)

- Αραβικές χώρες όπως η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που δεν βλέπουν με καλό μάτι την ανάμειξη της Τουρκίας στον αραβικό κόσμο. Μάλιστα ο Ερντογάν έχει χαρακτηρίσει τον πρόεδρο της Αιγύπτου φασίστα, επειδή ανέτρεψε την εκλεγμένη από τον λαό κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας πριν πάρει την

* Ο Ανδρέας Ματζάκος είναι Απόστρατος Αξ/κος του ΣΞ και κατέχει MΑ στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές. Είναι δόκιμος ερευνητής στον Τομέα Αμυντικών Θεμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών

Επίλογος

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΑΡΘΡΟ

Το παιχνίδι είναι χαμένο αν δεν γίνουμε Ισραήλ Γράφει ο Ανδρέας Ζαμπούκας Δημοσιογράφος Ο Ερντογάν είναι ένας ανασφαλής «Σουλτάνος» που ψάχνει απεγνωσμένα τρόπους να συντηρήσει το καθεστώς του. Πρέπει πολύ γρήγορα να γίνουμε Ισραήλ. Στην άμυνα, στην οικονομία, στην εκπαίδευση, στην νοοτροπία της κοινωνικής ευθύνης, στην τεχνολογία, στην εξωστρέφεια. Η Τουρκία βρίσκεται ήδη, μέσα στη δίνη της ιστορικής φάσης που βιώνουν όλα τα ετερόκλητα πολυεθνικά σχήματα. Και περνάει τις μεταλλάξεις της εξαιτίας της εμμονής του πολιτικού της συστήματος σε μία κυρίαρχη εθνική ιδεολογία, που επιβλήθηκε με βία, προπαγάνδα και ιστορικά ψεύδη. Η γειτονική χώρα δύσκολα θα συνεχίσει να αποτελεί σταθεροποιητικό παράγοντα στην περιοχή, αφού η ίδια έχει στην πραγματικότητα, αποσταθεροποιηθεί στο εσωτερικό της! Ποιος θα είναι από δω και πέρα, ο συνομιλητής του ΝΑΤΟ, της ΕΕ και των ΗΠΑ; Ο Ερντογάν είναι ένας ανασφαλής «Σουλτάνος» που ψάχνει απεγνωσμένα τρόπους να συντηρήσει το καθεστώς του. Και για αυτό, μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνος. Είτε άμεσα με θερμό επεισόδιο, νότια της Κρήτης, είτε ως πρόξενος ενός εμφυλίου στο εσωτερικό της Τουρκίας, όταν κάποτε εγκαταλείψει την εξουσία. Το κρίσιμο ερώτημα, για μας, είναι πόσο έτοιμοι είμαστε να αντιμετωπίσουμε τον ανατολικό κίνδυνο, όποτε και αν προκύψει. Συνηθίζουμε να επικαλούμαστε το διεθνές δίκαιο, το ΝΑΤΟ, την ΕΕ και την εθνική θεσμική ισχύ των ενόπλων δυνάμεων. Αυτονόητες επικλήσεις που κάθε «αδύναμος» χρησιμοποιεί, από την εποχή του Θουκυδίδη, έναντι του «δικαίου της πυγμής» που τον απειλεί. Δεν αρκεί όμως η νομιμότητα ως πολιτικό καταφύγιο των αδυνάτων. Εδώ χρειάζεται εγρήγορση και αποφασιστικότητα για να γίνουμε δυνατοί. Παρόμοια με αυτή που επιδεικνύει το Ισραήλ από το 1948 μέχρι σήμερα. Η ελληνική κοινωνία απολαμβάνει πάντα μια ιδιότυπη προστασία από την Δύση που την εμποδίζει να καλλιεργήσει την εθνική της αυτοπεποίθηση. Δημιουργείται έτσι, διαχρονικά, μία ψευδαίσθηση ασφάλειας η οποία επιτρέπει την τρυφηλότητα και καλλιεργεί τον ηρωισμό της μοιρολατρικής ηττοπάθειας. Ένα πείραμα θα επιβεβαίωνε την παραπάνω εκτίμηση. Πως θα αντιδρούσαν οι «εξοργισμένοι» με την μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί, αν η κυβέρνηση αποφάσιζε αύξηση της στρατιωτικής θητείας για τα παιδιά τους..; Δεν ωφελεί να κυματίζουμε σημαίες, να κάνουμε παρελάσεις ή να κραδαίνουμε επικές ρομφαίες εναντίον των 18

Τούρκων. Αν θέλουμε να υπάρχουμε ως έθνος, ως χώρα και ως δημοκρατία στο μέλλον, μάλλον πρέπει να γίνουμε «Ισραήλ». Δυστυχώς μέχρι τώρα, «πολεμάμε» στα social media και ταυτόχρονα, απολαμβάνουμε τον πελατειακό κρατισμό μας, εξασφαλίζοντας ότι ο γιος μας θα πάρει μετάθεση στον ναύσταθμο της Σαλαμίνας ή στο ΓΕΣ… Η αλήθεια όμως βρίσκεται κάπου αλλού: Στην εθνική αυτοπεποίθηση και στην αποφασιστικότητα που θα γίνει αντιληπτή από όλους. Και από τους γείτονες και από τους Ευρωπαίους. Όπως έγινε στον Έβρο , το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας. Βρισκόμαστε ανάμεσα σε τρεις ηπείρους και είμαστε το καλύτερο «οικόπεδο» της Μεσογείου. Δεν είναι δυνατόν να αποτελούμε τον ακρίτα, πολιτισμικό και γεωστρατηγικό θεματοφύλακα της Δύσης φυλάσσοντας «Θερμοπύλες» από τη Μύκονο, τα πολιτικά γραφεία των βουλευτών ή τις βολικές καταναλωτικές μας ορέξεις… Πρέπει πολύ γρήγορα να γίνουμε Ισραήλ. Στην άμυνα, στην οικονομία, στην εκπαίδευση, στην νοοτροπία της κοινωνικής ευθύνης, στην τεχνολογία, στην εξωστρέφεια. Να πείσουμε τους πάντες ότι είμαστε έτοιμοι για όλα. Και στην ειρήνη και στον πόλεμο. Και στην ευημερία και στην ανάγκη. Και με τους συμμάχους μας και χωρίς. Εθνικός στόχος από δω και πέρα πρέπει να γίνει μια κοινωνία αποφασιστικότητας που δεν θα φοβάται να δουλέψει, να παράγει, να μορφωθεί και αν χρειαστεί και να πολεμήσει. Όχι μόνο για την «πατρίδα» αλλά προπαντός για την «πολιτεία» της! Για τον τρόπο ζωής της και για τον πλούτο της γης και του πολιτισμού της. Με πράξεις κι όχι με λόγια. Με συμμαχίες αλλά και με λυμένα τα εσωτερικά διλήμματα που προκαλούν τη μιζέρια και την ηττοπάθεια. Μόνο αν γίνουμε Ισραήλ θα εξασφαλίσουμε ασφάλεια για τις επόμενες γενιές και πανίσχυρες συμμαχίες εντός της Ευρώπης. Τίποτα δεν είναι αυτονόητο για την εθνική μας κυριαρχία, την οικονομική μας ανάπτυξη και την ευημερία των παιδιών μας.

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Ανατολική Μεσόγειος: Η Κρήτη θα καθορίσει εάν Τουρκία και Ελλάδα συγκρουστούν Ο ρόλος της Γερμανίας ανάμεσα στα 2 στρατόπεδα της ΕΕ Μία εμπεριστατωμένη ανάλυση του περιοδικού FOREGN POLICY Στα μέσα Αυγούστου, ένα τουρκικό και ένα ελληνικό πολεμικό πλοίο συγκρούστηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο, αυξάνοντας τις εντάσεις στην πιο εύφλεκτη στιγμή της περιοχής που παρατηρείται εδώ και 20 χρόνια. Η κρίση είχε ξεκινήσει δύο ημέρες πριν, όταν η Τουρκία έστειλε ένα ερευνητικό πλοίο μαζί με τη ναυτική του συνοδεία για να αναζητήσει πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε ύδατα κοντά στο ελληνικό νησί Καστελόριζο – την περιοχή που η Αθήνα ισχυρίζεται ως δική της θαλάσσια επικράτεια. Περισσότερο από ποτέ, ο τελευταίος κύκλος κλιμάκωσης κινδυνεύει να μετατραπεί σε πολυεθνική σύγκρουση, αναφέρει το Foreign Policy. Σε μια ένδειξη ένθερμης υποστήριξης για την Ελλάδα εναντίον της Τουρκίας, η Γαλλία έστειλε πολεμικά πλοία στα αμφισβητούμενα ύδατα και υποσχέθηκε περισσότερα. Η Αίγυπτος και το Ισραήλ, που πραγματοποιούν τακτικές κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με την Ελλάδα, έχουν επίσης εκφράσει την αλληλεγγύη τους προς την Αθήνα. Με τη Γαλλία και την Αίγυπτο να βρίσκονται ήδη σε ανοιχτή σύγκρουση με την Τουρκία στη Λιβύη, παρατηρητές σε όλο τον κόσμο φοβούνται ότι οποιαδήποτε περεταίρω κλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσε να πυροδοτήσει μία ευρω… Μέση Ανατολή. Πώς έγινε η Ανατολική Μεσόγειος το μάτι μιας γεωπολιτικής καταιγίδας; Για δεκαετίες, οι διαφορές στα θα-

λάσσια σύνορα της Ανατολικής Μεσογείου αποτελούσαν τοπική υπόθεση, ενώ περιοριζόνταν σε αξιώσεις κυριαρχίας μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Τουρκίας. Ωστόσο, τα τελευταία πέντε χρόνια, οι υπεράκτιοι πόροι φυσικού αερίου της περιοχής έχουν μετατρέψει την Ανατολική Μεσόγειο σε βασικό στρατηγικό χώρο μέσω του οποίου συγκλίνουν μεγαλύτερες γεωπολιτικές γραμμές μεταξύ ΕΕ και Μέσης Ανατολής/ Βόρειας Αφρικής (MENA). Η Ιταλία και η Γαλλία έχουν διαδραματίσει αναπόσπαστο ρόλο στην καθοδήγηση αυτής της αλλαγής, η οποία έχει θέσει την ήδη περίπλοκη σχέση ΕΕ και Τουρκίας σε πιο εχθρική βάση. Η αλλαγή παιχνιδιού ήταν η ανακάλυψη του πεδίου φυσικού αερίου Zohr τον Αύγουστο του 2015 στην θαλάσσια επικράτεια της Αιγύπτου από την ιταλική ενεργειακή εταιρεία Eni. Το μεγαλύτερο εύρημα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μέχρι σήμερα, του Zohr, σήμαινε ότι η περιοχή είχε ξαφνικά συλλογικά εμπορεύσιμους όγκους φυσικού αερίου.

Η Eni, η οποία είναι επίσης ο κύριος φορέας στην ανάπτυξη φυσικού αερίου της Κύπρου, άρχισε να προωθεί ένα σχέδιο συγκέντρωσης του κυπριακού, του αιγυπτιακού και του ισραηλινού αερίου και να χρησιμοποιεί τις εγκαταστάσεις υγροποίησης της Αιγύπτου για την μεταφορά του φυσικού αερίου της περιοχής στην Ευρώπη ως υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ). Η ιταλική εταιρεία τυχαίνει επίσης να είναι ο κύριος μέτοχος σε ένα από τα δύο εργοστάσια ΥΦΑ της Αιγύπτου. Παρόλο που είναι εμπορικά λογικό, υπήρχε μια γεωπολιτική δυσλειτουργία στο σύστημα ΥΦΑ με έδρα την Αίγυπτο: Δεν άφησε κανένα ρόλο στην Τουρκία και στην υποδομή αγωγών της στην Ευρώπη, ακυρώνοντας τα σχέδια της Άγκυρας που βρίσκονται σε εξέλιξη για να γίνει η χώρα περιφερειακός ενεργειακός κόμβος. Το 2018, ο γαλλικός ενεργειακός γίγαντας Total, η τρίτη μεγαλύτερη εταιρεία της ΕΕ σε έσοδα, επέφερε ένα ακόμη πλήγμα στην Τουρκία, συνεργαζόμενη με την Eni σε όλες τις επιχειΣυνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

ρήσεις ανάπτυξης φυσικού αερίου της ιταλικής εταιρείας στην Κύπρο, τοποθετώντας τη Γαλλία στη μέση της ενεργειακής αγοράς της ανατολικής Μεσογείου. Την ίδια στιγμή, η Κύπρος συμφώνησε επίσημα να προμηθεύσει τα εργοστάσια ΥΦΑ της Αιγύπτου. Αφού η Κύπρος υπέγραψε αυτή τη συμφωνία, το Ισραήλ, το οποίο στο παρελθόν είχε σκεφτεί να κατασκευάσει έναν υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου Ισραήλ-Τουρκίας, ακολούθησε το παράδειγμά της και συμφώνησε να πουλήσει το αέριο του στην Αίγυπτο επίσης. Η Τουρκία εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της για αυτές τις εξελίξεις συμμετέχοντας σε μια σειρά ασκήσεων διπλωματίας, στέλνοντας για εξερεύνηση και ασκήσεις πλοία σε κυπριακά ύδατα, με ναυτική συνοδεία μάλιστα. Μάλιστα, εξακολουθεί να αρνείται να αναγνωρίσει τα θαλάσσια σύνορα της Κύπρου. Με αυτόν τον τρόπο, ισχυρίζεται ότι υπερασπίζεται τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων στο βόρειο μισό του εθνοτικά διχασμένου νησιού, οι οποίοι έχουν μείνει εκτός της ανάπτυξης των υπεράκτιων αποθεμάτων φυσικού αερίου της Κύπρου παρά το γεγονός ότι είναι οι νόμιμοι συνιδιοκτήτες των φυσικών πόρων της Κύπρου. Έτσι, με κάθε τουρκική δράση, το μέτωπο Αίγυπτος-Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα κέρδισε όλο και περισσότερο στρατιωτική υποστήριξη από τη Γαλλία, την Ιταλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθεμία από τις οποίες έχει σημαντικές οικονομικές επενδύσεις στο φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου. Για την Τουρκία, η υποστήριξη των συμμάχων της από το ΝΑΤΟ σε αυτήν την ομάδα αποτελούσε προδοσία και ισοδυναμεί με μια πολιτική την οποία δεν μπορεί να ανεχθεί. Ο ρόλος της Λιβύης στην Ανατολική Μεσόγειο 20

Σε μια προσπάθεια να ξεφύγει από την περιφερειακή της απομόνωση, τον Νοέμβριο του 2019 η Τουρκία υπέγραψε τη δική της συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) που εδρεύει στην Τρίπολη στη Λιβύη, αλλά βρίσκεται σε πόλεμο. Η συμφωνία ήταν μια προσπάθεια να αποκτήσει μεγαλύτερη νομική θέση για να αμφισβητήσει τα θαλάσσια σύνορα που είχε δημιουργήσει η Ελλάδα με την Κύπρο και την Αίγυπτο, από τα οποία εξαρτώνται τα σχέδια ανάπτυξης φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου. Η συμφωνία θαλάσσιων συνόρων Άγκυρας-Τρίπολης συνοδεύτηκε από σύμφωνο στρατιωτικής συνεργασίας που παρέχει στη GNA εγγύηση ασφάλειας έναντι των προσπαθειών των δυνάμεων του Στρατηγού Khalifa Haftar, με την υποστήριξη της Γαλλίας και της Αιγύπτου, να ανατρέψει την κυβέρνηση της Τρίπολης. Η GNA ενεργοποίησε επίσημα το στρατιωτικό σύμφωνο με την Άγκυρα τον Δεκέμβριο, συνδέοντας την ήδη τεταμένη ναυτική αντιπαράθεση στην Ανατολική Μεσόγειο με τον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης. Έχοντας καταφέρει να συνεργαστεί με την GNA, η μεγάλη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη παρέχει τώρα στην Άγκυρα μια πλατφόρμα από την οποία θα προκαλέσει την Κύπρο, την Αίγυπτο και την Ελλάδα στα θαλάσσια σύνορα της Ανατολικής Μεσογείου. Εκμεταλλευόμενος την πρόσφατα ενισχυμένη περιφερειακή της θέση, η Τουρκία προσπάθησε να αναδείξει τις αξιώσεις της εναντίον της Ελλάδας στέλνοντας το ερευνητικό πλοίο Oruç Reis, συνοδευόμενο από μια ομάδα πέντε ναυτικών πλοίων, στα αμφισβητούμενα ύδατα κοντά στο Καστελόριζο. Σύμφωνα με την Τουρκία, τα de facto θαλάσσια σύνορα της Ανατολικής Μεσογείου είναι άδικα και παράνομα, ενώ

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

αποτελούν μέρος της νόμιμης θαλάσσιας επικράτειάς της. Επομένως, οι ρυθμίσεις της περιοχής για υπεράκτια ανάπτυξη φυσικού αερίου, οι οποίες εξαρτώνται από αυτά τα de facto όρια, είναι επίσης παράνομες. Έτσι, η Τουρκία θεωρεί τις ενέργειές της ως υπεράσπιση του διεθνούς δικαίου. Το χάσμα επιστρέφει στον λεγόμενο χάρτη της Σεβίλλης που ενημερώνει τα κοινά αποδεκτά θαλάσσια σύνορα της περιοχής. Αυτός ο χάρτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αποφάσισε να καθορίσει τα μέγιστα όρια για την Ελλάδα και την Κύπρο, χρησιμοποιώντας την ακτή κάθε κατοικημένου ελληνικού νησιού – ανεξάρτητα από το πόσο μικρό είναι και ανεξάρτητα από το πόσο κοντά στις ακτές της Τουρκίας είναι. Η Τουρκία υποστηρίζει ότι οι οριοθετήσεις είναι άδικες. Η μεσογειακή ακτή της Τουρκίας είναι μεγαλύτερη από τα σύνορα ΗΠΑΜεξικού. Σύμφωνα με την αρχή της δικαιοσύνης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS) και τη διεθνή νομολογία που βασίζεται σε αυτήν, η Τουρκία είναι πιθανό να έχει μεγαλύτερη θαλάσσια ζώνη από ό,τι έχει λάβει λόγω αυτής της εκτεταμένης ακτογραμμής. Ωστόσο, η Τουρκία αρνείται να υπογράψει την UNCLOS, κλείνοντας τον δρόμο της νομικής προσφυγής. Αντ ‘αυτού, η Τουρκία βρήκε έναν συνεργάτη με τον οποίο να δημιουργήσει τον δικό της χάρτη. Έτσι, σε αντιδιαστολή από τον χάρτη της Σεβίλλης, ο χάρτης της συμφωνίας θαλάσσιων συνόρων Τουρκίας-Λιβύης καθορίζει μια μέγιστη θαλάσσια ζώνη για την Τουρκία, αρνούμενη σε οποιοδήποτε από τα νησιά της Ελλάδας κάποια θαλάσσια ή αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ), η οποία παρέχει κυ-

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ στην ΕΕ. Ωστόσο, η Τουρκία παίζει κοντά στα άκρα. Εάν προχωρήσει πολύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα στραφούν πλήρως προς την πλευρά της Ελλάδας.

Σύμφωνα με την Τουρκία, τα de facto θαλάσσια σύνορα της Ανατολικής Μεσογείου είναι άδικα και παράνομα, ενώ αποτελούν μέρος της νόμιμης θαλάσσιας επικράτειάς της. ρίαρχα δικαιώματα στους υπεράκτιους ενεργειακούς πόρους. Η συμφωνία δημιουργεί τμήμα ορίου 18,6 ναυτικών μιλίων μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και, στη συνέχεια, προβάλλοντας από αυτήν τη γραμμή, ο χάρτης Άγκυρας-Τρίπολης χωρίζει αποκλειστικά ολόκληρη τη θαλάσσια ζώνη μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, μια περιοχή που εκτείνεται από τη νοτιοδυτική γωνία της Τουρκίας έως την αντίθετη ακτή στην ανατολική Λιβύη. Όλα τα νησιά της Ελλάδας αγνοούνται… Η μέθοδος της Τουρκίας για την κατάρτιση του χάρτη της Άγκυρας-Τρίπολης προκάλεσε αντιδράσεις. Και αυτό διότι ο χάρτης αγνοεί την παρουσία της Κρήτης, η οποία είναι 3.219 τετραγωνικά μίλια και μεταξύ αυτών των ακτών. Άλλωστε, η Κρήτη, με πληθυσμό περίπου 650.000 κατοίκους, θα δημιουργούσε αναμφισβήτητα ΑΟΖ. Στις 6 Αυγούστου φέτος, η Ελλάδα αποφάσισε να απαντήσει στην Τουρκία υπογράφοντας παρόμοια συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με την Αίγυπτο. Μέρες αργότερα, το ερευνητικό πλοίο Oruç Reis και η ναυτική του συνοδεία βρέθηκαν σε ύδατα εντός των θαλάσσιων συνόρων της Ελλάδας.

Τι έπεται; Υπάρχουν ισχυρά κίνητρα για τους περισσότερους δρώντες στην περιοχή και την Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να περιορίσουν την τρέχουσα κλιμάκωση και να βρουν μια λύση στην κρίση. Παρά την υποστήριξη της Ελλάδας, ούτε η Αίγυπτος ούτε το Ισραήλ δεν μπορούν να εμπλακούν σε πόλεμο με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ΕΕ έχει εκφράσει τη σαφή υποστήριξή της στα μέλη της, Ελλάδα και Κύπρο, αλλά το μπλοκ διαιρείται σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της τρέχουσας κρίσης. Οι έξι χώρες της ΕΕ της Μεσογείου χωρίζονται ομοιόμορφα: Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Γαλλία υποστηρίζουν την έντονη δράση εναντίον της Τουρκίας, ενώ η Ιταλία, η Μάλτα και η Ισπανία – που όλοι έχουν σημαντικά εμπορικά συμφέροντα με την Τουρκία στην Κεντρική και Δυτική Μεσόγειο – θέλουν να το αποφύγουν. Η Γερμανία, που ασκεί την προεδρία της ΕΕ από τον Ιούλιο, θα μπορούσε να σπάσει το αδιέξοδο. Αν και το Βερολίνο συνήθως αντιστέκεται στο Παρίσι για τη μεσογειακή πολιτική, είναι πρόθυμο να διατηρήσει την Άγκυρα όσο το δυνατόν πιο κοντά

Η κόκκινη γραμμή που δεν μπορεί να διασχίσει η Τουρκία είναι η Κρήτη, της οποίας τα νότια νερά θεωρείται ότι περιέχουν σημαντικούς όγκους πετρελαίου ή φυσικού αερίου. Αν και αναγνωρίζεται διεθνώς ως ελληνικά χωρικά ύδατα, ο χάρτης της Άγκυρας-Τρίπολης εκχωρεί την περιοχή στη Λιβύη. Εάν η Τουρκία στείλει το πλοίο εξερεύνησης κοντά στις νότιες ακτές της Κρήτης, τότε η κατάσταση μπορεί να τεθεί εκτός ελέγχου. Μέχρι στιγμής, η Τουρκία δεν έχει ξεπεράσει αυτό το όριο. Η Άγκυρα μπορεί να πραγματοποιεί έρευνες στα νερά της Κρήτης ως διαπραγματευτική κάρτα. Οποιαδήποτε σοβαρή διαδικασία αποκλιμάκωσης μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας απαιτεί τρίτο μέρος με επαρκή επιρροή για να ωθήσει την Άγκυρα και την Αθήνα σε σοβαρές συνομιλίες. Από αυτή την άποψη, ίσως το πιο ελπιδοφόρο σημάδι για την περιοχή είναι οι πρόσφατες εποικοδομητικές προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών για επίτευξη εκεχειρίας και τη δημιουργία μιας προστατευτικής ζώνης στη Λιβύη. Η αποσύνδεση των διαφόρων περιφερειακών συγκρούσεων δημιουργεί ένα άνοιγμα για έναν πραγματιστικό διάλογο για τα θαλάσσια σύνορα της Μεσογείου. Αυτή η ευκαιρία θα απαιτήσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ίσως σε συνεργασία με τη Γερμανία, να ενεργήσουν με διπλωματική ικανότητα και δέσμευση, καταλήγει η ανάλυση του Foreign Policy.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Ανάλυση: Nικητής είναι αυτός που κερδίζει την τελική μάχη Γράφει ο Κωνσταντίνος Φυτιρής Υποναύρχος ε.α Οι τελευταίες εξελίξεις στην Ελληνική υφαλοκρηπίδα με την διεξαγωγή ερευνών από το τουρκικό πλοίο Ερευνών ORUC REIS και με την συνοδεία μεγάλου αριθμού Τουρκικών πολεμικών πλοίων, δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία για όσους παρακολουθούν την πορεία των Τουρκικών ενεργειών από το 1974. Μετά την εισβολή στην Κύπρο και την κατάληψη του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, η Τουρκία εξέδωσε την ΝΟΤΑΜ 714 με την οποία ανοικτά πλέον άρχισε να αμφισβητεί τον Εθνικό εναέριο χώρο, την δικαιοδοσία της Ελλάδας στο FIR Αθηνών (που καλύπτει με βάση τους διεθνείς κανονισμούς όλο το Αιγαίο) και την ευθύνη για διεξαγωγή επιχει-

ρήσεων Έρευνας και Διάσωσης. Συνοπτικά η Τουρκία ακολουθεί την αρχή «Διεκδικώ και αναλαμβάνω την δικαιοδοσία και υποχρεώσεις στην περιοχή ενδιαφέροντος, για να κατοχυρώσω κυριαρχικά δικαιώματα». Με αυτό τον τρόπο διεκδικεί το μισό Αιγαίο και την περιοχή δυτικά της Πάφου μέχρι την Ρόδο υποστηρίζοντας ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα αλλά μόνο χωρικά ύδατα 6 νμ . Με αυτή την επεκτατική παράνομη πολιτική παραβιάζει και παραβαίνει τον Εθνικό εναέριο χώρο του Ανατολικού Αιγαίου και το FIR Αθηνών αντίστοιχα καθημερινά από το 1974. Όταν άρχισαν οι γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας το Τουρκικό κατεστημένο πιάστηκε στον ύπνο γιατί είχε συνηθίσει να αμφισβητεί με καθημερινές παραβιάσεις στο Αιγαίο ενώ στην Κύπρο επαναπαύθηκε ότι οι 40.000 Τούρκοι στρατιώτες εγγυώνταν την εξασφάλιση των

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

κεκτημένων. Όταν συνειδητοποίησαν ότι η Κ.Δ προχωρά με εταιρείες κολοσσούς και η εξόρυξη υδρογονανθράκων θα καθιστούσε πλέον την Κυπριακή Δημοκρατία ως ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο με εμπλεκόμενα συμφέροντα Μεγάλων Δυνάμεων που θα μετέτρεπαν τα διμερή ζητήματα σε διεθνή, ξύπνησαν. Μοναδική επιλογή τους να προλάβουν την Κυπριακή Δημοκρατία πριν να προβεί με ξένα κεφάλαια δισεκατομυρίων σε εξόρυξη στα οικόπεδα που ανευρέθησαν σημαντικές ποσότητες υδρογονανθράκων. Δυστυχώς για την πλευρά μας τα κατάφερε λόγω της αναλγησίας εμπλεκομένων κυβερνητικών αξιωματούχων και υπηρεσιών της Δημοκρατίας, που κάποια στιγμή πρέπει να λογοδοτήσουν προς τον λαό για αμέλεια που έβλαψε τα εθνικά συμφέροντα. Η Τουρκία λοιπόν παρά τα οικονομικά της προβλήματα επιδόθηκε σε μια τεράστια προσπάθεια και αφού απέκτησε πλοία ερευνών και γε-

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ωτρύπανα, ανέτρεψε στο επιχειρησιακό πεδίο το γεωτρητικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας -τουλάχιστον για το εγγύς μέλλον- και τώρα στράφηκε προς την Ελληνική υφαλοκρηπίδα για έρευνες πριν η Ελλάδα προβεί σε έρευνες και γεωτρήσεις και την θέσει προ τετελεσμένου. Ο Ερντογάν με την αλαζονεία και φιλοδοξία του να καταστεί ο μεγαλύτερος ηγέτης της Τουρκίας αποκαθηλώνοντας τον Ατατούρκ, συνεχίζει πιο έντονα να αμφισβητεί και να διεκδικεί το μισό Αιγαίο μέχρι την Κύπρο εφαρμόζοντας την 2η φάση του σχεδίου του «ΓΑΛΑΖΙΑ ΠΑΤΡΙΔΑ». Πλέον η έκφραση «πολιτική σκακιέρα» δεν μπορεί να εκφράσει το πολύπλοκο γεω-στρατηγικό και γεω-οικονομικό παιχνίδι που παίζεται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η πρόσφατη ανάπτυξη διπλωματικών σχέσεων Ισραήλ- Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) μπορεί να δημιουργήσει ένα άξονα από τις αραβικές χώρες μέχρι την Ευρώπη μέσω Ιορδανίας-Ισραήλ-Κύπρου-Αίγυπτου-Ανατολικής Λιβύης – Ελλάδας. Όμως μπορεί να υπάρξουν και άξονες ενοχλητικοί για τα Ελλαδο-Κυπριακά συμφέροντα όπως αυτός που ενώνει τα συμφέροντα Τουρκίας- Δυτικής Λιβύης – Ιταλίας – Μάλτας. Όπως διαμορφώνεται η κατάσταση με τις τελευταίες ενέργειες της Τουρκίας στην ΑΟΖ Κυπριακής Δημοκρατίας και την υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας εκτιμάται ότι η Τουρκία θα συνεχίσει τις έρευνες και γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κύπρου αλλά και του OROYC REIS με συνεχή ανανέωση της NAVTEX, πιέζοντας την Ελλάδα να αποδεχθεί διάλογο για τα ζητήματα όχι μόνο της υφαλοκρηπίδας αλλά με όλους τους όρους που έχει θέσει η Τουρκία από το 1974. (αποστρατικοποίηση νησιών, FIR, μη επέκταση χωρικών υδάτων κλπ) . Το ερώτημα που τίθεται είναι τι θα κάνει η Ελλάδα εάν η Τουρκία συνεχίσει μετά τις 23 Αυγούστου 20 τις έρευνες με το ORUC REIS στην υφα-

λοκρηπίδα; Κατά την άποψη μου η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει μεν με την ίδια πρακτική της διπλωματίας και της επίδειξης αποφασιστικότητας με την στενή παρακολούθηση και ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων και παράλληλα να θέσει με εισήγηση του Πρωθυπουργού και απόφαση της Βουλής την κόκκινη γραμμή: H Εγκατάσταση γεωτρύπανου εντός της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας είναι «αιτία πολέμου». Με αυτό τον τρόπο η απόφαση είναι πλέον Εθνική χωρίς την ευθύνη του πολέμου από ένα άτομο έστω και εάν είναι ο Πρωθυπουργός! Παράλληλα η Τουρκία αλλά και η ΕΕ καθώς και ο διεθνής παράγοντας θα λάβουν το μήνυμα και θα εξαντλήσουν όλα τα περιθώρια για αποτροπή χωρίς εξαναγκασμό της Ελλάδας σε υποχώρηση σε περίπτωση διαπραγματεύσεων. Οι έρευνες του ORUC REIS είναι μια προσωρινή πράξη αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων και δεν αποτελεί αιτία γενικευμένου πολέμου. ‘Αλλωστε από το 1974 καθημερινώς αμιφισβητείται όχι μόνο η δικαιοδοσία αλλά και ο Εθνικός εναέριος χώρος και η Ελλάδα αντιδρά με συνεχείς αναχαιτήσεις, χωρίς χρήση όπλων ακολουθώντας την αρχή «Δεν αποδέχομαι οποιαδήποτε αμφισβήτηση του θαλάσσιου ή και εναέριου χώρου κυριαρχίας, δικαιωμάτων και δικαιοδοσίας». Μέχρι σήμερα στον Ελλαδικό χώρο η Τουρκία το μόνο που κατάφερε χωρίς ουσιαστική αξία ήταν η στιγμιαία αμφισβήτηση. Εάν όμως προβεί στην εγκατάσταση γεωτρύπανου τότε θα είναι μια πράξη πλήρους παραβίασης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Σύμφωνα δε με το δίκαιο της θάλασσας η περιοχή γύρω από το γεωτρύπανο (συνήθως κύκλος με ακτίνα 500 μ) θα είναι ζώνη ασφαλείας του γεωτρύπανου στην οποία θα εφαρμόζονται οι νόμοι του παρακτίου κράτους. Εάν η Ελλάδα δεν αντιδράσει δυναμικά χάνει πλέον το παιχνίδι στο επιχειρησιακό πεδίο δηλ την υφαλο-

κρηπίδα/ΑΟΖ άρα και στο γεωστρατηγικό και πολιτικό πεδίο! «Σοφόν το σαφές» και επιτέλους ήρθε η ώρα των ξεκάθαρων θέσεων με σύνεση και αποφασιστικότητα! Το κουμπί του πολέμου πρέπει να είναι καλά σφραγισμένο αλλά πάντα έτοιμο, όταν εξαντληθούν όλα τα περιθώρια ειρηνικής επίλυσης των ζητημάτων, ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχεια, η ευημερία και η αξιοπρέπεια του έθνους. Ο Ερντογάν έχει μπει σε μονόδρομο χωρίς έξοδο! Ακόμη και να υποχωρήσει σε οποιοδήποτε ζήτημα θα πρέπει να το εμφανίσει ως νίκη αλλιώς θα καταρρεύσει! Η Τουρκία στηρίζεται στα γυάλινα πόδια του νεοοθωμανικού φανατισμού και της αλαζονείας της Τουρκικής ηγεσίας. Η οικονομία καταρρέει και οι καταθέσεις των 82 εκατομυρίων Τούρκων πολιτών εξανεμίζονται για να πληρωθούν τα τεράστια έξοδα των μετώπων που άνοιξε ο Ερντογάν ο οποίος χρειάζεται επειγόντως μια επιτυχία που θα ανακουφίσει την ελπίδα του Τουρκικού λαού που η υπομονή του εξαντλείται. Ο χρόνος περνά σε βάρος του και αν δεν εξασφαλίσει νέους ενεργειακούς πόρους και τρόπους ανόρθωσης της οικονομίας του, τότε θα παίξει το τελευταίο του χαρτί που πιστεύει ότι θα διατηρήσει το νεοθωμανικό του όραμα ζωντανό! Αυτό δεν είναι άλλο από την πολεμική αντιπαράθεση. Τα επόμενα τρία χρόνια μέχρι το 2023 είναι πολύ κρίσιμα για όλη την Ανατολική Μεσόγειο και κυρίως για τον Ελληνισμό! Οικονομική ευρωστία – Ισχυρή άμυνα και πρακτική περιφερειακή συνεργασία με τα κράτη των οποίων συμπίπτουν τα συμφέροντα μας, είναι το τρίπτυχο της επιβίωσης του Έθνους μας. Η νίκη απέναντι στον Τουρκικό επεκτατισμό δεν κρίνεται από στιγμιαίες αντιπαραθέσεις που προκαλεί ο Ερντογάν αλλά από την τελική μάχη με ή χωρίς όπλα. Ακόμα όμως δεν ήρθε η ώρα της!

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Η Αγία Σοφία υπό την προστασία της διεθνούς κοινότητας Γράφει η

Νομικές και ηθικές διαστάσεις

Κατερίνα - Καίτη Στενού* «Καμιά διαθήκη δεν προηγήθηκε της κληρονομιάς μας» (Notre héritage n’est précédé d’aucun testament, René Char, 1944). Με αυτόν τον αφορισμό τελείωνα άρθρo σχετικά με τη φετινή Διεθνή Ημέρα Μουσείων αφιερωμένη στα «Μουσεία για την Ισότητα: Ποικιλομορφία και Κοινωνική Συνοχή», (βλ. ιστοσελίδα Ελληνικής Επιτροπής ICOM,18/5/2020 και δημοσίευμα στα ΝΕΑ, 19/5/2020). Δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι αυτά που έγραφα ακριβώς δύο μήνες πριν θα αφορούσαν ένα από τα εμβληματικότερα μνημεία της χριστιανοσύνης, αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας, την Αγία Σοφία, αριστούργημα αναντικατάστατης υλικής και άυλης αξίας, στο σταυροδρόμι του Ευρωπαϊκού και του Ανατολικού πολιτισμού, μήτρα της θρησκευτικής αρχιτεκτονικής, αλλά και μιας πλούσιας καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής παράδοσης, που με την κομψή σιλουέτα της ζωγραφίζει μοναδικά τον ορίζοντα (skyline) της Πόλης και του Βοσπόρου. Ο προαναφερόμενος αφορισμός υπονοεί ότι α) η κληρονομιά αποκρυσταλλώνει το διαχρονικό ταξίδι των πολιτισμών και αποτυπώνει το δημιουργικό τους σφρίγος να φαντάζονται, να προσαρμόζονται σε διάφορα οικοσυστήματα, αλλά και να συνδιαλέγονται με το θείο, τη φύση, τον συνάνθρωπο, όπως και με άλλους πολιτισμούς και κοινωνίες. Κατά συνέπεια, η κληρονομιά δεν μπορεί να είναι μόνο παρελθόν, αλλά και ένα διαρκές παρόν, εφόσον πάντα ζει και δεν υπάρχει «διαθήκη» για να σημάνει το τέλος της β) αφού δεν ορίζονται κληρονόμοι, 24

όλοι θα μπορούσαν να την οικειοποιηθούν −φυσικά εντός των ορίων της επιστημονικής και ηθικής δεοντολογίας, χωρίς δηλαδή σφετερισμό ή εργαλειοποίηση− με την πεποίθηση ότι κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος μπορεί ελεύθερα να την αποτιμά θετικά ή αρνητικά, να την αποδέχεται ή να την απορρίπτει. Υπ’αυτό το πρίσμα, η δυναμική της κληρονομιάς αποτελεί ουσιαστικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ταυτότητας, πέρα από εθνικές, θρησκευτικές ή πολιτισμικές ρίζες και, ως εκ τούτου, γίνεται οικουμενική υπόθεση, ικανή να αναγνωρίζει το ενιαίο παγκόσμιο πολιτισμικό ψηφιδωτό και τους αόρατους ή ορατούς δεσμούς που το συνέχουν. Σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο εγγράφεται η Σύμβαση της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο (1972) που επιδιώκει να συσφίξει τη διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη διασώζοντας, πρακτικά, από τη λήθη, από την άλογη ανάπτυξη, από την υπεραστικοποίηση, από τον άγριο παγκοσμιοποιημένο τουρισμό αλλά και από

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

τις φυσικές και πολεμικές − ηθελημένες και παράπλευρες− καταστροφές ορισμένα εμβληματικά αγαθά της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, τα οποία εγγράφονται στον Κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς λόγω της εξαιρετικής οικουμενικής αξίας τους. Ακριβώς λόγω αυτής της εξέχουσας οικουμενικής αξίας τα επιλεγμένα αγαθά ξεπερνούν τα στενά εθνικά όρια εντός των οποίων γεννήθηκαν και γίνονται κοινό κτήμα της ανθρωπότητας, καθιστώντας την διεθνή κοινότητα υπεύθυνη για την συντήρησή τους, με απώτερο στόχο να κληροδοτηθούν ακέραια στις επόμενες γενιές. Κατά συνέπεια, η αντιμετώπιση της παγκόσμιας κληρονομιάς σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο μεμονωμένων εθνικών πρωτοβουλιών, καθώς αποτελεί παρακαταθήκη για ολόκληρη την ανθρωπότητα και συνεπάγεται διεθνή συνεργασία. Στην πράξη, ωστόσο, στα σχεδόν 50 χρόνια ζωής της Σύμβασης, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά: οι

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ προτάσεις των κρατών-μελών προς εγγραφή στον Κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς υποδηλώνουν συνήθως πυκνούς πολιτισμικούς συμβολισμούς, της «ήπιας» εθνικής δύναμής τους, συνδεδεμένους με θέματα εθνικής ταυτότητας ή διάφορα βραχυπρόθεσμα πολιτικά οφέλη. Μολαταύτα κάπου κάπου, αναγνωρίζουν και ορισμένους μνημειακούς θησαυρούς των λαών και μειονοτήτων που έζησαν ή εξακολουθούν να ζουν στην επικράτειά τους, ενθαρρύνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον διάλογο, την ύφεση και την αρμονική συνύπαρξη στην ίδια κοινωνία ή μεταξύ των κοινωνιών.)

κές αρχές «ότι πρέπει να αποφευχθεί λήψη κάθε μέτρου που θα είχε συνέπειες στη φυσική προσβασιμότητα, στη δομή, στα κινητά αγαθά όπως και στον τρόπο διαχείρισης του μνημειακού χώρου πριν αυτό συζητηθεί με την Ουνέσκο. Τέτοιου είδους μέτρα θα αποτελούσαν παραβιάσεις των κανόνων που απορρέουν από τη Σύμβαση». Ο διεθνής Οργανισμός υπενθύμισε επίσης την αναγκαία και ισότιμη συμπερίληψη των ενδιαφερομένων κοινοτήτων και φορέων στις διαδικασίες που έχουν σχέση με το μνημείο ως προϋπόθεση για τη συντήρηση και την ανάδειξη της μοναδικότητας του νοήματός του.

Ο ισχυρισμός των Τουρκικών αρχών ότι «κανείς δεν μπορεί να παρέμβει στα εσωτερικά της Τουρκίας και να θίξει τα κυριαρχικά της δικαιώματα» είναι εσφαλμένος, διότι δεν αναγνωρίζει την προβλεπόμενη από την Σύμβαση έννοια της επιτήρησης (monitoring) για τον τρόπο διαχείρισης του μνημειακού πλούτου που έχει την τιμή και ευθύνη να βρίσκεται στην επικράτειά τους. Δεν αναγνωρίζει δηλαδή μια μορφή εκχώρησης της πολιτιστικής κυριαρχίας τους ως προς τη διαχείριση των αγαθών που είναι εγγεγραμμένα στον Κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς. Με αυτή τη λογική, που αποτελεί κυνική περιφρόνηση των διεθνών υποχρεώσεών τους, οι Τουρκικές αρχές προβαίνουν σε μονομερή απόφαση για αλλαγή χρήσης ενός μνημείου χωρίς προηγούμενο διάλογο ή έγγραφη προειδοποίηση (notification) της Ουνέσκο, όπως προβλέπει η Σύμβαση, μετατρέποντας σε τέμενος την Αγία Σοφία, που είναι εγγεγραμμένη στον Κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς από το 1985 ως μουσείο.

Πέρα όμως από τη νομική διάσταση, που παραβιάζεται αναίσχυντα, υπάρχει και μια άλλη, ηθική, ακόμη πιο ουσιαστική για ολόκληρη τη διεθνή πολιτισμένη κοινότητα: η Αγία Σοφία υφίσταται πολιτισμικό κάταγμα και ιστορικό ακρωτηριασμό που πλήττει την πνευματική και αισθητική της αρτιότητα, εφόσον προβλέπεται να αλλάξει τόσο το «σενάριο», το συνολικό αφήγημα της μακραίωνης ιστορίας της, όσο και το «σκηνικό», αφού θα παύσει να λειτουργεί αποκλειστικά ως παλίμψηστο μουσείο, εκπέμπoντας τα πολλαπλά υπερχιλιετή μηνύματά της. Και τούτο γιατί, εκτός από τον βαθύ θρησκευτικό οικουμενικό συμβολισμό της, αποτελεί μνημείο ανεκτίμητης πολιτισμικής αξίας, εξ ου και τα αισθήματα συγκίνησης, λύπης και οργής πιστευόντων και μη πιστευόντων γι’αυτή την πολιτιστική προσβολή.

Η Ουνέσκο εξέφρασε άμεσα τη βαθύτατη λύπη και την ανησυχία της για την ενδεχόμενη απώλεια της οικουμενικότητας του εμβληματικού αυτού μνημείου, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου γι’ αυτή τη συμπεριφορά που απάδει σε μέλος της Σύμβασης. Ηδη επισημάνθηκε στις Τουρκι-

Πρόκειται, συμπερασματικά, για βάναυση παρέμβαση στην ιδιότυπη αισθητική και γραμματική των μουσείων, κατ’ εξοχήν χώρων εποικοδομητικών πολιτιστικών συναντήσεων και «δημοκρατικών συγκινήσεων», πού επιδιώκουν να παρουσιάσουν τις πιο ποικίλες εκφράσεις της δημιουργικής ιδιοφυίας της ανθρωπότητας για να «αναστυλώσουν» τη θεμελιώδη ενότητά της. Για να ξαναβρίσκεται διαρκώς η «μάνα-γλώσσα» της δημιουργίας που ο καθένας μπορεί να ακούσει

και, εν μέρει, να κατανοήσει, ανεξάρτητα από εθνικές, πολιτισμικές, θρησκευτικές, γλωσσικές και κοινωνικές διαφορές. Για να εξακολουθεί να εμπλουτίζεται η παγκόσμια συλλογική συνείδηση με νέα αποθέματα σκέψης και συγκίνησης, τα οποία, στη συγκεκριμένη περίπτωση της Αγίας Σοφίας, ενέπνευσαν και τροφοδότησαν έναν μακραίωνο γόνιμο διαπολιτισμικό διάλογο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ακόμη και στις πιο ταραχώδεις στιγμές της ιστορίας. Για να συνεχίσουν τα μουσεία να αποτελούν κιβωτούς για τη διαφύλαξη πολύτιμων ανθρώπινων επιτευγμάτων χιλιετιών προσκαλώντας τον επισκέπτη σε μια προσωπική συνάντηση, σε μια μορφή μέθεξης, unio mystico, με το έργο και τον χώρο που το εμπεριέχει. Στην τρέχουσα διεθνή και περιφερειακή συγκυρία πολιτικής πόλωσης, η πράξη αυτής της συμβολικής βίας, αμάλγαμα πολιτισμικού πανικού, θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και πολιτικής αλαζονείας, όχι μόνο δυναμιτίζει επικίνδυνα το εύθραυστο οικοδόμημα της διεθνούς συνεργασίας αλλά και αυξάνει τις παγκόσμιες πολιτικές αναταράξεις με την αλματώδη αύξηση της ακροδεξιάς και του ριζοσπαστικού ισλάμ, υπενθυμίζοντας θλιβερές στιγμές της Ιστορίας που θεωρούσαμε ξεπερασμένες, με κύριο όμηρο και θύμα τον Πολιτισμό. *Η Κατερίνα/Καίτη Στενού, είναι εμπειρογνώμων σε θέματα διαπολιτισμικής επικοινωνίας, διετέλεσε Διευθύντρια στην Ουνέσκο σε θέματα Πολιτιστικής πολιτικής και διαπολιτισμικού διαλόγου (1992-2014) και Αντιπρόσωπος της Ουνέσκο στη Συμμαχία των Πολιτισμών που δημιουργήθηκε το 2005 από τον ΟΗΕ με πρωτοβουλία του Τούρκου Προέδρου R.T.Erdogan και του τότε ομολόγου του Ισπανού F. Gonzalez με στόχο την προαγωγή του διαλόγου και την καλύτερη αλληλοκατανόηση του Δυτικού και του Ισλαμικού κόσμου.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΑΡΘΡΟ

Drones: Φθηνές πτήσεις, θανάσιμες απειλές Γράφει ο

η περίφημη DARPA, μια μικρή μοίρα drones κατόρθωσε να μοιραστεί με επιτυχία πληροφορίες για την τακτική κατάσταση επί του πεδίου, ανέθεσε αποστολές, έλαβε συντονισμένες αποφάσεις εναντίον τόσο προγραμματισμένων όσο και «αναδυόμενων» απειλών.

Γιάννης Παλιούρης Όταν πριν από 25 χρόνια, τον Ιούλιο του 1995, ένα ατσούμπαλο εναέριο όχημα με μια έλικα στην ουρά εισαγόταν σε υπηρεσία από τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, ελάχιστοι προέβλεπαν ότι αυτό το «αεροπλανάκι» θα άλλαζε τη μορφή του σύγχρονου πολέμου. Και όμως, το Predator σηματοδότησε όχι μόνο τη χαραυγή των drones, αλλά και την αναθεώρηση των εγχειριδίων πολέμου σε όλον τον κόσμο. Η πρόοδος της τεχνολογίας τού επέτρεπε να διαπερνά αθόρυβα τις εχθρικές αεράμυνες, να βλέπει στόχους σε αποστάσεις 100 χιλιομέτρων και να τους «κλειδώνει» πριν προλάβει κάποιος να αντιδράσει. Την ίδια ώρα, ο χειριστής του βρισκόταν ασφαλής μέσα στον κλιματιζόμενο θάλαμο διακυβέρνησης, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πρώτη γραμμή. Τα drones έχουν καταστεί πλέον αναπόσπαστο στοιχείο των επιχειρησιακών σχεδίων δεκάδων χωρών και ως αποτέλεσμα οι στρατιωτικές δαπάνες για τη συγκεκριμένη τεχνολογία αναμένεται να αυξηθούν ως συνολικό ποσοστό των αμυντικών προϋπολογισμών. Ενδεικτικά, οι δαπάνες των ΗΠΑ για drones αυξήθηκαν από τα 4 δισ. δολάρια το 2014 σε περίπου 9 δισ. δολάρια το 2019, σύμφωνα με το Κέντρο Μελέτης του Πανεπιστημίου Μπαρντ. Εκτιμάται ότι περίπου 95 χώρες σε όλον τον κόσμο διαθέτουν ήδη κάποια μορφή στρατιωτικής τεχνολογίας drone, από περίπου 60 πριν από 10 χρόνια. Επιπλέον, κάπου στις 20 χώρες, μεταξύ αυτών και η Τουρκία, διαθέτουν εξοπλισμένα drones, τα οποία δεν περιορίζονται στην επιτήρηση και συλλογή πληροφοριών, αλλά μπορούν να επιφέρουν πλήγματα ακριβείας στον αντίπαλο. Είναι κοινό μυστικό ότι τα τουρκικά Anka και Bayraktar διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή ισορρο26

Η φτήνια τρώει τον παρά; πιών στον πόλεμο της Λιβύης. Αντίστοιχα, τον Σεπτέμβριο του 2019 drones των ανταρτών Χούτι ξεγλίστρησαν μέσα από το αμυντικό σύστημα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων της Σαουδικής Αραβίας, πλήττοντας έναν από τους πιο πολύτιμους στόχους του κόσμου, δύο πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του ομίλου Aramco, σκορπώντας ανησυχία στις παγκόσμιες αγορές. Και αν προς το παρόν τα drones που κυριαρχούν στους αιθέρες είναι σχετικά ελαφρά αεροχήματα που δρουν κατά μόνας, όπως περίπου οι ελεύθεροι σκοπευτές, μία τεχνολογία που ακόμα βρίσκεται στα σπάργανα θα αλλάξει οριστικά και αμετάκλητα το πεδίο του εναέριου πολέμου.

Η ιδέα αυτόνομων, έξυπνων αεροσκαφών που έχουν τη δυνατότητα να σκοτώνουν προκαλεί ανησυχία και εγείρει ηθικά ζητήματα. Ωστόσο, παραμένει μια ελκυστική ιδέα για μια σειρά από λόγους. Πρώτος είναι το χαμηλό κόστος τους. Καθώς τα πλοία και τα αεροσκάφη έχουν εξελιχθεί τεχνολογικά, η αγορά τους σε μεγάλες ποσότητες, όπως συνέβαινε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, δεν είναι εφικτή.

Ο λόγος για την «τεχνολογία σμήνους» που θα επιτρέψει την ανάπτυξη drones ικανών να «σκέφτονται» και να επιχειρούν σε μοίρες, όπως τα επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη. Σύμφωνα με αναλυτές, τα σμήνη των μελλοντικών drones θα έχουν την ικανότητα να αξιολογούν στόχους, να «μοιράζουν» καθήκοντα και να εκτελούν ολοκληρωμένες αποστολές με περιορισμένη έως ελάχιστη ανθρώπινη αλληλεπίδραση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η αγορά ενός F-35 ανέρχεται στα 100 εκατομμύρια και κάθε ώρα πτήσης φθάνει περίπου τα 44.000 δολάρια. Την ίδια στιγμή το Reaper, ένα από τα πιο διαδεδομένα drone και αυτό που χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση κατά του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σολεϊμανί, κοστίζει 16 εκατομμύρια με το κόστος χρήσης του να φθάνει μόλις τα 4.684 δολάρια ανά ώρα πτήσης. Με άλλα λόγια, τα drones είναι ένας φθηνός τρόπος για να διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα οι οροφές εξοπλισμένων αεροσκαφών αλλά και πλωτών μέσων, αφού ήδη τα πρώτα μη επανδρωμένα σκάφη μικρού μεγέθους έχουν κάνει την εμφάνισή τους και δοκιμάζονται επί του πεδίου.

Το 2016, οι ΗΠΑ αποδέσμευσαν βίντεο με περισσότερα από 100 microdrones να ίπτανται πάνω από μια λίμνη στην Καλιφόρνια εκτελώντας ελιγμούς ως συλλογικός οργανισμός που μοιράζεται έναν κατανεμημένο εγκέφαλο για τη λήψη αποφάσεων και προσαρμόζεται όπως τα σμήνη πτηνών στη φύση. Σε αντίστοιχη δοκιμή που πραγματοποίησε το 2018 η αμερικανική Υπηρεσία Προηγμένων Αμυντικών Ερευνών,

Σε τελική ανάλυση, μπορεί να φαίνεται ανήθικο να μιλά κανείς για μηχανές που μπορούν να σκοτώνουν αθέατες, το ίδιο ίσχυε όμως και το 1914, όταν τα πρώτα διπλάνα έκαναν την εμφάνισή τους πάνω από τα χαρακώματα στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. To ζήτημα της ηθικής ουδέποτε μπήκε εμπόδιο σε κάτι τόσο σοβαρό όσο η επικράτηση επί του αντιπάλου στο πεδίο της μάχης.

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η επέκταση χωρικών υδάτων ως στρατηγική επιλογή Γράφει ο Κωνστανίνος Γκίνης Στρατηγός ε.α. – Επίτιμος Α/ΓΕΣ Η ανακοίνωση από τον Πρωθυπουργό στη Βουλή, την 26 Αυγούστου 2020, στο πλαίσιο της συζητήσεως για τη κύρωση των συμφωνιών οριοθετήσεως της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Ελλάδος - Ιταλίας και Ελλάδος – Αιγύπτου, ότι η Ελλάδα θα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα προς Δυσμάς από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου πελάγους μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο, όπως επίσης και ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει μελλοντικά το ίδιο δικαίωμα και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές, με σεβασμό στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης (ΣΔΘ), δεν αποτελεί ένα απλό διαδικαστικό ζήτημα αλλά συνιστά μια στρατηγική επιλογή της Ελλάδος. Κατ’ αρχάς, ενασκείται ένα αναμφισβήτητο κυριαρχικό δικαίωμα της χώρας (Αρ. 3, ΣΔΘ) το οποίο δεν έχει καμία σχέση με τις τρέχουσες συζητήσεις για διμερείς διαπραγματεύσεις και παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης της οριοθετήσεως των θαλασσίων ζωνών (υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ) με την Τουρκία. Η κυριαρχία της Ελλάδος επεκτείνεται πλέον πέραν της ηπειρωτικής της επικράτειας και των εσωτερικών υδάτων της, στην παρακείμενη θαλάσσια ζώνη των χωρικών υδάτων από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια (Αρ. 3 ΣΔΘ). Επίσης η κυριαρχία αυτή επεκτείνεται στο βυθό και στο υπέδαφος της χωρικής θαλάσσης καθώς επίσης και στον εναέριο χώρο άνωθεν αυτής (Αρ. 2 παρ. 2 ΣΔΘ). Το τελευταίο δημιουργεί αυτομάτως την

υποχρέωση της εναρμονίσεως του ελληνικού εθνικού εναερίου χώρου (10 ν.μ. - ΦΕΚ Α΄ 325/1931), στη συγκεκριμένη περιοχή, με το νέο εύρος των χωρικών υδάτων (12 ν.μ) . Παρότι εκ πρώτης όψεως το ζήτημα φαίνεται απλό και ήδη χάρτες εμφανίσθηκαν με την σχετική απεικόνιση, ο τρόπος τον οποίο θα επιλέξει η Χώρα για την επέκταση των χωρικών της υδάτων είναι κομβικός. Υπάρχουν δύο τρόποι. Ο πρώτος, είναι η προέκταση των χωρικών υδάτων επιπλέον 6 ν.μ από την υπάρχουσα οριοθέτηση του 1936 (6 ν.μ. από τη φυσική ακτογραμμή του ηπειρωτικού χώρου και των νήσων- ΦΕΚ Α΄450/1936), ενώ ο δεύτερος είναι η επαναχάραξη των χωρικών υδάτων με βάση τις προβλέψεις της ΣΔΘ. Ο πρώτος τρόπος είναι ο απλούστερος, ενώ ο δεύτερος διευρύνει τη θαλάσσια περιοχή της ελληνικής κυριαρχίας και σηματοδοτεί μελλοντικά σημαντικές επιλογές για την Ελλάδα. Η ΣΔΘ παρέχει τη δυνατότητα όταν η ακτογραμμή παρουσιάζει βαθιές κολπώσεις και οδοντώσεις ή όταν κατά μήκος της και σε άμεση γειτνίαση με αυτή υπάρχει συστάδα νή-

σων να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος των ευθειών γραμμών, που συνδέουν κατάλληλα σημεία, ώστε να χρησιμοποιηθούν για τη χάραξη γραμμής βάσεως από την οποία μετριέται το εύρος της χωρικής θαλάσσης (Αρ. 7, παρ. 1 ΣΔΘ). Η χάραξη των ευθειών γραμμών βάσεως πρέπει να ακολουθεί τη γενική κατεύθυνση της ακτής, ενώ οι θαλάσσιες περιοχές που κείνται εντός των γραμμών βάσεως μπορούν για να υπαχθούν στο καθεστώς των εσωτερικών υδάτων (Αρ. 7 παρ.3 ΣΔΘ). Στην προσδιορισθείσα από την Κυβέρνηση περιοχή για επέκταση των χωρικών υδάτων υπάρχουν και κόλποι αλλά και τα συστάδα νήσων (Επτάνησα) κατά μήκος της ηπειρωτικής ακτογραμμής και σε άμεση γειτνίαση με αυτή. Ως εκ τούτου υπάρχουν προϋποθέσεις για την χάραξη γραμμών βάσεως, αλλά και εντάξεως θαλασσίων περιοχών στα εσωτερικά ύδατα. Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να χαράξει γραμμές βάσεως με τρείς τρόπους. Πρώτος, να «κλείσει» τους κόλπους (Αμβρακικός, Πατραϊκός, Μεσσηνιακός). Δεύτερος, να συνδέσει τα Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

δυτικότερα σημεία στη γενική γραμμή των Επτανήσων (Οθωνοί, Κέρκυρα, Παξοί, Λευκάδα, Κεφαλληνία, Ζάκυνθος, Στροφάδες, Σχίζα, Σαπιέντζα και εκείθεν στο ακρωτήριο Ταίναρο). Τρίτος, ο συνδυασμός των δύο μεθόδων, δηλαδή ευθείες γραμμές βάσεως από τους Οθωνούς μέχρι τη Σαπιέντζα και «κλείσιμο» του Μεσσηνιακού κόλπου. Ο πρώτος τρόπος βελτιώνει την παρούσα κατάσταση, όμως σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μείζονα αλλαγή. Με το δεύτερο τρόπο, εφόσον υιοθετηθεί, διευρύνεται η ελληνική κυριαρχία καθώς τμήματα των «πρώην χωρικών υδάτων» μετατρέπονται σε εσωτερικά ύδατα. Όμως, το σημαντικότερο είναι ότι συνιστά ρηξικέλευθη αλλαγή της φιλοσοφίας με την οποία βλέπει η Ελλάδα το νησιωτικό της χώρο καθώς με αυτόν εισέρχεται δυναμικά στην αντίληψη του μεικτού αρχιπελαγικού κράτους (κράτος αποτελούμενο από ηπειρωτικό χώρο και ένα ή περισσότερα αρχιπελάγη). Μια αντίληψη την οποία η ελληνική αντιπροσωπεία που διαπραγματεύθηκε τη ΣΔΘ, την είχε προβάλει δεόντως και διεκδικήσει, πλην όμως δεν έτυχε της αποδοχής της παγκόσμιας κοινότητος για πολιτικούς λόγους, με αποτέλεσμα Ελλάδα με τον ηπειρωτικό κορμό της και τον τεράστιο, ενιαίο και συμπαγή νησιωτικό της χώρο να μην χαρακτηρίζεται αρχιπελαγικό κράτος, και ως εκ τούτου να μην απολαμβάνει τα σχετικά πλεονεκτήματα της ΣΔΘ (Αρ.46-54 ΣΔΘ). Ο τρίτος τρόπος είναι σαφώς καλύτερος του πρώτου, όμως στο τελικό του τμήμα (κλείσιμο Μεσσηνιακού κόλπου) αποδυναμώνει την αντίληψη του μεικτού αρχιπελαγικού κράτους. Η επιλογή ως σημείου τερματισμού, της παρούσης φάσεως της επεκτάσεως των χωρικών υδάτων, του ακρωτήριου Ταινάρου είναι κομβική. Εφόσον η Ελλάδα, υιοθετήσει την αντίληψη του μεικτού αρχιπελαγικού κράτους συνολικά, τότε ανοίγεται η δυ28

νατότητα χαράξεως γραμμών βάσεως προς Κήθυρα, Αντικύθηρα, Κρήτη, Γαύδο, συγκρότημα της Μεγίστης (υπό προϋποθέσεις) και εκείθεν προς βορρά Δωδεκάνησα, νήσοι Αν. και Β. Αιγαίου, Σαμοθράκη, εκβολές Έβρου ποταμού. Όπως γίνεται αντιληπτό η χάραξη αυτή ενσωματώνει και ομογενοποιεί τον ελληνικό θαλάσσιο με τον ηπειρωτικό χώρο και δημιουργεί ένα τεράστιο χώρο εσωτερικών υδάτων. Φυσικά αυτό επιβάλει την ανάγκη σχεδιασμού και οριοθετήσεως θαλασσίων διαδρόμων και αεροδιαδρόμων, ώστε να μην παρεμποδίζεται η διεθνής ναυσιπλοΐα και η εναέρια κυκλοφορία, κάτι το οποίο είναι μεν χρονοβόρο πλην όμως απολύτως εφικτό. Σαφώς όμως αυτό συνιστά μια μείζονα γεωπολιτική και γεωστρατηγική αλλαγή η οποία θα έχει ως αποτέλεσμα τη μεταβολή και ανακατανομή της ισχύος στην περιοχή. Αβίαστα προκύπτει ότι αυτή η αλλαγή θα πυροδοτήσει έντονες διεθνείς ενστάσεις και αντιδράσεις, τις οποίες η Ελλάδα πρέπει να είναι προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει. Πέραν αυτού του σεναρίου υπάρχει η δυνατότητα η Ελλάδα να κινηθεί συντηρητικότερα, με περιορισμένη χρησιμοποίηση της αντιλήψεως του μεικτού αρχιπελαγικού κράτους ή εντελώς συμβατικά με το απλό κλείσιμο των κόλπων και ενσωμάτωση των παρακείμενων στην ακτογραμμή νήσων. Είναι περιττό να λεχθεί ότι η συνολική εφαρμογή της αντιλήψεως του μεικτού αρχιπελαγικού κράτους διασφαλίζει, πέραν πάσης αμφιβολίας, πλήρως τα εθνικά συμφέροντα σε όλο το πλάτος και το βάθος του ελληνικού χώρου και προσδίδει νέες διαστάσεις στη γεωπολιτική ισχύ της Ελλάδος.

γραμμών βάσεως θα σηματοδοτήσει

Υπό το φως των ανωτέρω η απόφαση της Κυβερνήσεως και ο τρόπος που θα επιλέξει για την αύξηση των χωρικών υδάτων στην περιοχή του Ιουνίου πελάγους συνιστά μια σοβαρή στρατηγική επιλογή. Η αύξηση αυτή θα γίνει σε «καθαρό» περιβάλλον. Όμως ο τρόπος χαράξεως των

ρο του Αιγαίου και αν απαιτηθεί να

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

και θα διαμορφώσει ένα πλαίσιο το οποίο δύναται να αξιοποιήσει μελλοντικά η Ελλάδα στον ανταγωνιστικό χώρο του Αιγαίου και της Αν. Μεσογείου. Στο χώρο αυτό η απόφαση για την αύξηση των χωρικών υδάτων δεν αποτελεί απλά ένα νομικό και τεχνικό ζήτημα αλλά μια καθαρά γεωπολιτική και γεωστρατηγική πρόκληση για την Ελλάδα. Αναντίρρητα, η απόφαση αυτή θα προκαλέσει μια σύγκρουση ισχύος, στην οποία η Ελλάδα πρέπει να είναι προετοιμασμένη και πρόθυμη να συμμετάσχει, ενώ κυρίαρχοι θα είναι οι πολιτικοί και στρατηγικοί παράγοντες. Η Τουρκία αντιλαμβανόμενη τις δυνατότητες της Ελλάδος και τα πλεονεκτήματα τα οποία της παρέχει η ΣΔΘ, έχει αναλάβει την πρωτοβουλία και έχει πυροδοτήσει τη σύγκρουση αυτή, την τρέχουσα χρονική περίοδο, με στόχο τον γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό

περιορισμό

ακόμη

και υποταγή της Ελλάδος. Η Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίσει σθεναρά την τουρκική επίθεση χρησιμοποιώντας, αν καταστεί αναγκαίο, ακόμη και το χαρτί των χωρικών υδάτων, προκειμένου να διατηρήσει την ελευθερία ενεργείας της αλλά και τον κομβικό στρατηγικό της ρόλο στην περιοχή των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής και της Αν. Μεσογείου. Συνοψίζοντας, είναι απαραίτητο να ληφθούν εγκαίρως αποφάσεις και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες επεκτάσεως των χωρικών υδάτων στο χώενταχθούν ως μια στρατηγική επιλογή στην ευρύτερη στρατηγική αντιμετωπίσεως του νεο-οθωμανικού ιμπεριαλισμού, αλλά και υποστηρίξεως της ελληνικής γεωπολιτικής θέσεως στην περιοχή.

ΥΓΕΙΑ

Η καρδιά και τα μυστικά της 130 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΕΚΛΑΪΚΕΥΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού μας είχαμε παρουσιάσει το βιβλίο(ο τίτλος του οποίου αναφέρεται παραπάνω) του Αντιστρατήγου ε.α κ. Αριστογείτωνος Χαραλαμπάκη Ιατρού Καρδιολόγου και π. Προέδρου της Ενώσεως Ελλήνων Ιατρών Λογοτεχνών. Στο τέλος της παρουσιάσεως είχαμε ενημερώσει τους αναγνώστες μας ότι εφεξής θα δημοσιεύουμε στο περιοδικό μας αποσπάσματα από το εν λόγω βιβλίο , γεγονός που θεωρούμε ότι θα είναι πολύ χρήσιμο και ευχάριστο γι αυτούς. Έτσι από το παρόν τεύχος αρχίζουμε να παραθέτουμε ενδιαφέρουσες ερωτήσεις και απαντήσεις που αναφέρονται στο καρδιαγγειακό μας σύστημα. Υπάρχει αμφιβολία ότι η πρόληψη, ειδικά στο έμφραγμα, είναι καλύτερη από τη θεραπεία; «Το προλαμβάνειν κάλλιον του θεραπεύειν» Η Ιπποκρατική αυτή ρήση βρίσκει στα καρδιαγγειακά νοσήματα την πλήρη δικαίωσή της. Ιδιαίτερα σήμερα που ο άνθρωπος των ανεπτυγμένων χωρών κατακλύζεται από τις πάμπολλες παρενέργειες του σύγχρονου «υπερπολιτισμού» του, η πρόληψη αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Η Ιπποκρατική ρήση «το προλαμβάνειν κάλλιον του θεραπεύειν» στις καρδιαγγειακές παθήσεις προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία, βρίσκοντας την πλήρη δικαίωσή της. Το έμφραγμα θα πρέπει να προληφθεί με κάθε δυνατό τρόπο δεδομένου ότι εάν επέλθει, η εξέλιξή του μπορεί να αποβεί μοιραία. Γιατί το έμφραγμα είναι αιφνίδια και καταστροφική νόσος που δεν αφήνει πάντα περιθώρια για επιτυχή αντιμετώπιση, για τους ακόλουθους λόγους: α) Μπορεί να χτυπήσει την πόρτα μας με το ολέθριο πρόσωπό του, να επέλθει δηλαδή σαν αιφνίδιος θάνατος, «μια κι έξω», σε ποσοστό που φτάνει και στο 15% των περιπτώσεων. β) Εάν δεν αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά στις πρώτες ώρες, μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο μέχρι και στο 15 - 20% των περιπτώσεων. γ) Σε αρκετές περιπτώσεις δεν μπορεί να εξασφαλιστεί επαρκώς η έγκαιρη αντιμετώπισή του, λόγω είτε καθυστερημένης διάγνωσης είτε μη έγκαιρης μεταφοράς σε Νοσοκομείο. δ) Αν και η σωστική επείγουσα εν θερμώ αγγειοπλαστική γίνεται σήμερα σε όλα τα Νοσοκομεία, δεν είναι δυνατόν να φθάσουν όλα τα εμφράγματα στο πρώτο δίωρο ή τρίωρο από την έναρξή τους. Για τους λόγους αυτούς μπορούμε να πούμε ότι για το έμφραγμα ισχύουν με έμφαση τρία πράγματα: πρώτον: Πρόληψη, δεύτερον: Πρόληψη, τρίτον:Πρόληψη Ποιοι παράγοντες βουλώνουν τις αρτηρίες; Οι πρωτεύοντες παράγοντες κινδύνου που προδιαθέτουν για Στεφανιαία νόσο (στηθάγχη, έμφραγμα, αιφνίδιο θάνατο)

είναι τρεις: το κάπνισμα, η υψηλή χοληστερίνη, η υπέρταση. Ο σακχαρώδης διαβήτης επίσης συγκαταλέγεται στους ισχυρούς παράγοντες κινδύνου για τις αγγειοπάθειες και τη Στεφανιαία νόσο. Έχει ο διαβήτης την ιδιορρυθμία αφ’ ενός να προσβάλλει εκτός από τις στεφαναιαίες αρτηρίες και τα μικρά τριχοειδή αγγεία και αφ’ ετέρου να διαδράμει σιωπηλά μέχρι και στο 40% των περιπτώσεων. Δευτερεύοντες προδιαθεσικοί παράγοντες κινδύνου θεωρούνται: η κληρονομικότητα, η παχυσαρκία, η καθιστική

Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ

Επίσκεψη του ΔΣ στην ΕΑΑΣ Την Δευτέρα 13 Ιουλίου 2020 στις 11:30 ,το ΔΣ του Συνδέσμου αποτελούμενο από τους Υπτγο ε.α. κ. Παπαδογεωργόπουλο Χρήστο, Πρόεδρο , Αντγο ε.α. κ. Παπαποστόλου Σεραφείμ, Αντιπρόεδρο , Αντγο ε.α. κ. Μεντεσίδη Χαράλαμπο, Γεν. Γραμματέα και Σχη(ΤΘ) ε.α. κ. Σταματογιαννάκη Μιχαήλ, Μέλος, επισκέφθηκε εθιμοτυπικά τον νέο Πρόεδρο της ΕΑΑΣ Αντγο ε.α. κ. Κουτρή Σταύρο, στα γραφεία της Ενώσεως. Μετά τις δέουσες φιλοφρονήσεις ο Πρόεδρος του Συνδέσμου αφού ευχαρίστησε τον Πρόεδρο της ΕΑΑΣ για την αποδοχή της επισκέψεως τον συνεχάρη για την εκλογή του στη θέση του Προέδρου. Στη συνέχεια τον ενημέρωσε για το έργο και τις δραστηριότητες του Συνδέσμου και κυρίως για το περιοδικό και το Μνημείο Ιππικού στο Μέτσοβο. Ο Πρόεδρος της ΕΑΑΣ με τη σειρά του, μας καλοσώρησε και μας ευχαρίστησε για την επίσκεψή μας στα γραφεία της Ενώσεως. Ακολούθως μας ενημέρωσε για τα θέματα της ΕΑΑΣ , τα προβλήματά της και κυρίως τους τρόπους με τους οποίους σκέφτεται να αναβαθμήσει τον ρόλο της ΕΑΑΣ. Ήταν μία εθιμοτυπική μεν αλλά επικοδομητική και ωφέλιμη επίσκεψη.

Η καρδιά και τα μυστικά της Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα ζωή, το άγχος και η κατάθλιψη, η ηλικία, το φύλο. Πρακτικά οι προδιαθεσικοί παράγοντες κινδύνου διαιρού-

Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν και μερικοί άλλοι προδιαθεσικοί πα-ράγοντες κινδύνου οι οποίοι χωρίς να είναι ισχυροί, έχουν κάποια θέση στην περίπτωση που συμβαίνει στε-

νται σε δύο κατηγορίες: Τους διορθώσιμους και σε αυτούς

φανιαίο επεισόδιο σε άτομα τα οποία δεν εμφανίζουν κανέ-

που δεν επιδέχονται διόρθωση.

ναν από τους κύριους παράγοντες κινδύνου.

Διορθώσιμοι παράγοντες είναι: το κάπνισμα, η αυξημένη

Σαν τέτοιοι παράγοντες θεωρούνται: το ινωδογόνο, το Lp(α)

χοληστερίνη, η καθιστική ζωή, η παχυσαρκία ,το υπερβολικό

- κλάσμα της χοληστερίνης, οι στεροειδείς ορμόνες (αντισυλ-

άγχος, η υπέρταση.

ληπτικά),η πρώιμη εμμηνόπαυση, παράγοντες φλεγμονής,

Μη διορθώσιμοι παράγοντες: η κληρονομικότητα, η ηλικία, το φύλο, η φυλή.

ΠΕΝΘΗ Απεβίωσαν τα μέλη του Συνδέσμου: ο Αντιστράτηγος Κασιμάτης Χαράλαμπος Τάξεως 1956 Επίτιμος Διοικητής 1ης Στρατιάς και ο Ταξίαρχος ε.α. Βενεδείκτου Αχιλλέας Τάξεως 1965 30

όπως: C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP) ιντερλευκίνη,ομοκυστεΐνη,μικρόβια (χλαμύδια, κυτταρομεγαλοϊός κ.ά.).

ΝΕΑ ΜΕΛΗ Αντιστράτηγος ε.α. Μπονώρας Δημήτριος Επίτιμος Υπαρχηγός ΓΕΣ, Εφεδρος Ανθυπίλαρχος Λιόλιος Γεώργιος

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ

Επίσκεψη σε ΓΕΣ/ΔΙΤ, ΚΕΤΘ και Σχολή ΤΘ Γράφει ο Χαράλαμπος Μεντεσίδης Αντιστράτηγος ε.α. Γ.Γ. ΣΑΙΤΘ Την Πέμπτη 4 Ιουνίου 2020 και ώρα 11:00 το ΔΣ του Συνδέσμου ,αποτελούμενο από τους : α) Υπτγο ε.α. κ.Παπαδογεωργόπουλο Χρήστο Πρόεδρο , β) Αντγο ε.α. κ.Παπαποστόλου Σεραφείμ Αντιπρόεδρο, γ) Αντγο ε.α. κ. Μεντεσίδη Χαράλαμπο Γεν. Γραμματέα, δ) Αντγο ε.α. κ. Κυριάκο Δημήτριο Μέλος ε) Ταξχο ε.α. Μιχαηλίδη Γεώργιο Ταμία και τους Εφ. Ανθλχους κ.Σκιάνη Σταμάτιο , Μπρατζωλιά Σπυρίδωνα , Γερομήτσο Στάμο ,επισκέφθηκε εθυμοτυπικά ,μετά από πρόσκληση, τους νεοτοποθετημένους Διοικητάς της Σχ.ΤΘ. ,του ΚΕΤΘ και τον Διευθυνή του Όπλου. Οι επισκέψεις μας ξεκίνησαν στις 11:00 από τη Σχολή όπου μας υποδέχθηκε ο νέος Διοιηκητής της Ταξίαρχος κ.Παππάς Δημήτριος , ο πρώτος Ανώτατος Αξιωματικός Διοικητής μετά την ανεξαρτοποίησή της. Ακολούθως επισκεφθήκαμε το νέο Διοικητή του ΚΕΤΘ στο γραφείο του Ταξίαρχο κ. Ζαχαρόπουλο Ζαχαρία. Τέλος επισκεφθήκαμε τον Διευθυντή του Όπλου μας Υποστράτηγο κ. Συγουλάκη Δημήτριο ,στο γραφείο του , παρόντων και των Διοικητών του ΚΕΤΘ και της Σχολής. Όλοι τους μας υποδέχθηκαν με μεγάλη εγκαρδιότητα και φιλόξενο πνεύμα και μας ευχαρίστησαν για την επίσκεψή μας. Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου αφού τους συνεχάρη για την τοποθέτησή τους στις θέσεις αυτές του Όπλου , ευχήθηκε στον καθένα ξεχωριστά υγεία και κάθε επιτυχία στο έργο τους , τους ευχαρίστησε για την εγκάρδια υποδοχή και την φιλοξενία. Έκανε δε ιδιαίτερη μνεία για την άριστη συνεργασία του Συνδέσμου με την ΔΙΤ το ΚΕΤΘ και τη Σχ.ΤΘ. Ο Διευθυντής του Όπλου αναφέρθηκε στο έργο και στις δραστηριότητες της Διευθύνσεως, σε γενικές γραμμές και στο τέλος επεσήμανε ότι το πνεύμα συνεργασίας που υπάρχει μεταξύ του Όπλου και του Συνδέσμου θα συνεχιστεί με την ίδια αποτελεσματικότητα. Η επίσκεψή μας στο Στρατόπεδο του

«Αυλώνα» , αν και εθυμοτυπική μας ικανοποίησε απόλυτα και μας έκανε για άλλη μία φορά να αισθανθούμε υπερήφανοι για το Όπλο μας και να διαπιστώσου-

με τους ισχυρούς δεσμούς που συνδέουν τους ε.ε. με τους ε.α. Αξιωματικούς του Όπλου μας.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2020 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

Δωρεά του Συνδέσμου στην 30 Μ/Κ Ταξιαρχία «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» του Έβρου Σε ανταπόκριση φορέων Αποστράτων Αξιωματικών του Στρατού για συγκέντρωση χρημάτων με σκοπό την περεταίρω ενίσχυση της θωρακίσεως των Μονάδων που «φυλάσσουν Θερμοπύλες» στα σύνορά μας στον Έβρο ποταμό, ο Σύνδεσμος Αποστράτων Αξιωματικών Ιππικού Τεθωρακισμένων απέστειλε το ποσόν των 2000 ΕΥΡΩ στον πλέον νευραλγικό Σχηματισμό, σε αναγνώριση του έργου που επιτελείται από τους Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς, Οπλίτες και λοιπό στρατιωτικό προσωπικό για την αποτροπή και άμυνα της Χώρας μας εναντίον πάσης φύσεως εχθρικής επιβουλής. Δεξιά, η ευχαριστήρια επιστολή του Διοικητού της 30 Μ/Κ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ»

Εκδήλωση Συνδέσμου στο Μνημείο Ιππικού στο Μέτσοβο Η καθιερωμένη προσκυνηματική εκδήλωση που γίνεται κάθε χρόνο στο Μνημείο Ιππικού στο Μέτσοβο έχει προγραμματισθεί να γίνει την 25η Οκτωβρίου 2020 ημέρα Κυριακή και ώρα 12.00. Λόγω της πανδημίας COVIT-19 που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε έξαρση δεν μπορούμε με βεβαιότητα από τώρα να αποφανθούμε για την πραγματοποίηση ή μη της εκδηλώσεως, Εάν τελικώς η εκδήλωση πραγματοποιηθεί θα ενημερώσουμε τα μέλη και τους φίλους με ανάρτηση στην ιστοσελίδα μας ή τηλεφωνικώς. Ευχαριστούμε για την κατανόηση