Περιοδικό "Ιππικό - Τεθωρακισμένα" Τεύχος Νο 111 by Liverios Petridis

ΤΡΙΜΗNΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΠΟΣΤΡΑΤΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΙΠΠΙΚΟΥ - ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ • ΤΕΥΧΟΣ 111 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2021 • ΒΕΡΑΝΖΕΡΟΥ 30, Τ.Κ. 104 32

ΣΥΝΤΗΡΟΥΝ ΤΗΝ ΕΝΤΑΣΗ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ Με ποιες κινήσεις κατοχυρώνεται η ελληνικότητα του Αιγαίου Σελ.5

Ο χάρτης με την τουρκική "Γαλάζια Πατρίδα"

Στο ιστορικό Αιγαίο υπάρχει μία μόνο "Γαλάζια Πατρίδα":η Ελληνική Σελ. 7-8 ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ

Οι σύγχρονες προκλήσεις στην Άμυνα

Είναι χρέος μας να μην επιτρέψουμε στη «βάρδιά» μας να συμβεί κακό στην Πατρίδα. Σελ.4

Το Δ.Σ. εύχεται στα μέλη και τουσ φίλουσ

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ!

ΙΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Γραφείο: Βερανζέρου 30 ΤΚ 104 32 Αθήνα Τηλέφωνο και Fax: 210 5226351 Δικτυακή τοποθεσία:

Περιεχόμενα τεύχους 111 σ

Σελ. 4-5

η ελληνικότητα του Αιγαίου

Σελ. 5-6

Οι σύγχρονες προκλήσεις στην άμυνα

Με ποιες κινήσεις κατοχυρώνεται Στο ιστορικό Αιγαίο υπάρχει μία μόνο "Γαλάζια Πατρίδα" η Ελληνική

Σελ. 7-8

Τα διπλωματικά αντιδοτα στην στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό

Σελ.9

http://www.saith.gr

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας ενίσχυσε

e-mail: info@saith.gr

τις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας

Σελ.10-12

Η γεωγραφία είναι η μοίρα και η ευκαιρία μας

Σελ.13

Τι σημαίνει η Κύπρος για την Τουρκία

Σελ. 15

Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος

Μια διαφορετική πολιτική με την Τουρκία

Σελ. 16-17

2021

Με την Ουάσινγκτον ή με τη Μόσχα;

Σελ. 18-19

Tεύχος Νο 111

Ιδιοκτήτης: Σύνδεσμος Αποστράτων Αξιωματικών Ιππικού Τεθωρακισμένων Εκδότης - Διευθυντής: Υποστράτηγος ε.α. Χρ. Παπαδογεωργόπουλος Συντακτική Επιτροπή: Πρόεδρος Αντιστράτηγος ε. α. Σεραφείμ Παπαποστόλου Μέλη: Αντιστράτηγος ε.α. Κυριάκος Δημήτριος

Γερμαννία και Τουρκία, φίλες και σύμμαχοι στις Γενοκτονίες

Σελ.20-22

Δημογραφικό

Σελ.23-24

Ο Φιλελληνισμός της Ελληνικής Επανάστασης

Σελ.25-27

Τα Νέα του Συνδέσμου

Σελ.29

Ο τραπεζικός λογαριασμός του Συνδέσμου είναι: ΙΒΑΝ GR3101718320006832-130556-296 ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Με την ευκαιρία απευθύνομε έκκληση στα μέλη μας και τους αποδέκτες του περιοδικού μας να αποστέλλουν την ετήσια συνδρομή τους των 20 ΕΥΡΩ, διότι η συνέχιση εκδόσεως του περιοδικού μας κινδυνεύει. Ευχαριστούμε Το Διοικητικό Συμβούλιο

Αντιστράτηγος ε.α. Μπαλτζώης Ιωάννης Επιμέλεια Έκδοσης: Έφεδρος Ίλαρχος Λιβέριος Πετρίδης

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας στο διαδίκτυο για να είστε πάντα ενημερωμένοι για τα τεκταινόμενα στο Όπλο μας, στην διεύθυνση: http://www.saith.gr

Στους Αναγνώστες μας Η σκακιέρα στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή είναι δυναμική γι’ αυτό η παρτίδα δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα.

δικαίωμα ελέγχου πάνω στο Ελληνοκυπριακό κράτος

Εδώ και έξι μήνες επικρατεί σχετική ηρεμία και όλοι οι παίκτες προσπαθούν να διαβάσουν τις προθέσεις αλλήλων, ενώ την ίδια στιγμή επανεκτιμούν την στρατηγική τους. Στην Λιβύη, το διπλωματικό παιγνίδι κινείται γύρω από την παρουσία των ξένων στρατευμάτων και όσο πλησιάζουμε στις εκλογές τόσο θα ανεβαίνουν οι τόνοι. Η Τουρκία βρίσκεται στο στόχαστρο όλων, αλλά θα προσπαθήσει να εξαντλήσει όσα χρονικά και πολιτικά περιθώρια έχει καθώς θεωρεί την στρατιωτική της παρουσία στην Τρίπολη ως εγγύηση για να επιτύχει έναν ευνοϊκό συμβιβασμό στο θέμα χρεών που έχει η Λιβύη απέναντι σε Τουρκικές επιχειρήσεις από την εποχή του Καντάφι αλλά και στο θέμα των συμβολαίων που διεκδικούν Τουρκικές εταιρείες στο πλαίσιο της ανοικοδόμησης της χώρας. Πάνω από όλα, όμως, η Άγκυρα θεωρεί ότι η παρουσία της στο έδαφος εξασφαλίζει την προσήλωση της Λιβυκής κυβέρνησης στο Μνημόνιο οριοθέτησης ΑΟΖ. Ακόμα και μετά τις εκλογές, στο βαθμό που δεν θα υπάρξει κυβερνητική πλειοψηφία – το πιθανότερο σενάριο – η Άγκυρα φιλοδοξεί να ελέγξει τις εξελίξεις στηρίζοντας εκείνες τις ομάδες που θα είναι πρόθυμες να συναρτήσουν την πολιτική τους επιβίωση από την Τουρκική εμπλοκή.

μήσεις για μια διευθέτηση που θα υπακούει σε όρους

Στην Κύπρο, η αποτυχία της άτυπης πενταμερούς ήταν τόσο αναμενόμενη όσο και σκόπιμη. Για την Τουρκία, η λογική των δύο κρατών κατεγράφη όσο και αν είναι αντίθετη σε όλα τα ψηφίσματα και τις σχετικές αποφάσεις του ΟΗΕ. Μέχρι την επόμενη συνάντηση κάποια στιγμή μέσα στο καλοκαίρι, θα επιχειρηθεί κυρίως από το Λονδίνο να συμβιβαστούν οι διαφορές. Η Μεγάλη Βρετανία παραδοσιακά διεκδικεί και κάποιες φορές επιτυγχάνει το ρόλο του γεφυροποιού. Είναι ένας ρόλος που εξασφαλίζει την παρουσία των βάσεων, το μοναδικό προγεφύρωμα της Βρετανίας στην ευρύτερη περιοχή. Γι’ αυτό, το Λονδίνο δεν έχει κανένα συμφέρον σε μια διχοτομική λύση που θα έθετε σε ευθεία αμφισβήτηση (πολιτική και νομική) την παραμονή των βάσεων. Αλλά δύσκολα μπορεί να φανταστεί κάποιος/α και την Άγκυρα να επιμένει στην σκληρή εκδοχή μιας διχοτόμησης που θα της στερούσε κάθε

και θα άφηνε εκτός ΕΕ το αντίστοιχο Τουρκοκυπριακό. Εδώ συναντώνται οι Βρετανικές και Τουρκικές προτι«κυριαρχικής ισότητας» μεταξύ των δύο πλευρών αλλά χωρίς να διακινδυνεύει η βρετανική παρουσία και η τουρκική επιδίωξη επικυριαρχίας. Στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση, η Άγκυρα προσπαθεί να εξισορροπήσει και όπου μπορεί να ακυρώσει το πλέγμα στρατηγικού χαρακτήρα συνεργασιών που έχει δημιουργήσει η Αθήνα τους τελευταίους είκοσι μήνες. Τα ανοίγματα σε Αίγυπτο και Σαουδική Αραβία είναι στην καρδιά αυτής της δύσκολης προσπάθειας η επιτυχία της οποίας θα εξαρτηθεί από την τουρκική αλλαγή στάσης σε μια σειρά από ζητήματα όπως είναι η αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων από την Λιβύη, ο τερματισμός της πολιτικής προσφοράς καταφυγίου σε μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, οι σχέσεις με το Κατάρ, η στρατιωτική παρουσία στην Σομαλία, στη Λιβύη, στην Συρία και στο Ιράκ αλλά και οι σχέσεις με το Πακιστάν. Με τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις παγωμένες, οι επιλογές τις Άγκυρας δεν είναι πολλές. Τα μέτωπα είναι όλα ανοιχτά και το στρατηγικό μπραντε-φερ θα συνεχιστεί. Η ανάδειξη του ζητήματος των δικαιωμάτων της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη είναι ένα πεδίο που η Άγκυρα πιστεύει ότι μπορεί να πιέσει την Αθήνα, να αλλάξει την ατζέντα αλλά κυρίως να κερδίσει επικοινωνιακά πόντους ερεθίζοντας τις ευαισθησίες Ευρωπαίων αλλά και μερίδας του μουσουλμανικού κόσμου. Παρ’ όλο που δεν πρόκειται να έχει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, η Άγκυρα θα το διατηρήσει στην ατζέντα όσο μπορεί. Η Αθήνα το ξέρει και γνωρίζει επίσης ότι δεν υπάρχει λόγος να πέσει στην παγίδα μιας επικοινωνιακής αντιπαράθεσης που θα υποβαθμίσει το πραγματικό πρόβλημα: τον επιθετικό αναθεωρητισμό της άλλης πλευράς. Το Διοικητικό Συμβούλιο

ΑΡΘΡΟ

Οι σύγχρονες προκλήσεις στην Άμυνα Γράφει ο Στρατηγός ε.α κ. Αλκιβιάδης Στεφανής* Είναι γεγονός, ότι ο κόσμος γύρω μας αλλάζει με ρυθμό καταιγιστικό. Οι γεωπολιτικές ισορροπίες είναι εξαιρετικά ρευστές, ενώ οι εστίες αντιπαραθέσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, μπορούν να συμπαρασύρουν σε ευρύτερες αναφλέξεις στην περιοχή. Επιπλέον, θα πρέπει να λαμβάνουμε ως δεδομένο, ότι οι αλλαγές που δρομολογούνται σε διεθνές επίπεδο, σπανίως συντελούνται χωρίς τριβές. Η διεθνής κοινότητα και οι οργανισμοί, οφείλουν να αναζητήσουν τρόπους άρσης των προκλήσεων ασφαλείας και να εφαρμόσουν τις αναγκαίες πολιτικές, που θα τους επιτρέψουν να διατηρήσουν την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία των κρατών και προς αυτή την κατεύθυνση έχουμε προσανατολίσει τις δικές μας προσπάθειες. Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες προώθησης και υλοποίησης μεγάλου εύρους των στρατηγικών επιλογών της κυβέρνησης, η οποία έθεσε ψηλά στις προτεραιότητές της, την αμυντική θωράκιση της Πατρίδας μας. Ο Πρωθυπουργός μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, επισκέφθηκε πρώτα το Υπουργείο μας, προκειμένου να του παρουσιάσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, αλλά και βιώσιμες λύσεις. Προχωρούμε με ταχύ ρυθμό, στην υλοποίηση ενός συνολικού σχεδίου ολιστικής αντιμετώπισης των ζητημάτων που απασχολούν τις Ένοπλες Δυνάμεις. Το σχέδιο μας, στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες, στην αντιμετώπιση της χαμηλής στελέχωσης των Μονάδων, στην προμήθεια νέων αποτρεπτικών οπλικών συστημάτων και στη διατήρηση της υψηλής διαθεσιμότητας των υφιστάμενων μέσων του οπλοστασίου μας. Μετά από αρκετά χρόνια, ανανεώ4

Είναι χρέος μας να μην επιτρέψουμε στη «βάρδιά» μας να συμβεί κακό στην Πατρίδα. νουμε το προσωπικό μας μέσω ενός πενταετούς προγράμματος το οποίο περιλαμβάνει, σημαντική αύξηση του αριθμού των εισακτέων στις στρατιωτικές σχολές, προσλήψεις επαγγελματιών οπλιτών σε βασικές ειδικότητες και πολιτικού προσωπικού για την κάλυψη αντίστοιχων αναγκών. Θεσμοθετούμε ένα δίκαιο πλαίσιο για την εξισορρόπηση της στρατιωτικής θητείας, δίνοντας κίνητρα στα στρατευμένα παιδιά μας να υπηρετήσουν στη μεθόριο, ενώ παράλληλα εκσυγχρονίζουμε τη νομοθεσία για την Εθνοφυλακή, στοχεύοντας στην αύξηση του προσωπικού που υπηρετεί στις μάχιμες Μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων. Ταυτόχρονα, πραγματοποιούμε μία απαίτηση πολλών ετών για τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων οπλικών συστημάτων και αγορά σύγχρονων τελευταίας γενιάς μέσων, εφαρμόζοντας ένα στοχευμένο εξοπλιστικό πρόγραμμα με το καλύτερο δυνατό ισοζύγιο κόστους – οφέλους. Ενισχύουμε την αμυντική μας βιομηχανία, αναβιώνοντας

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

ένα καίριο κομμάτι του παραγωγικού ιστού της χώρας, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Την ίδια στιγμή, εξασφαλίζουμε με διεθνείς συνεργασίες, τις προοπτικές για τη λήψη πολύτιμης τεχνογνωσίας, την οποία χρειαζόμαστε για την προσαρμογή της βιομηχανίας μας στις σύγχρονες απαιτήσεις του διεθνούς ανταγωνισμού. Η αμυντική βιομηχανία της χώρας, διέρχεται με αισιοδοξία μία νέα εποχή, διεκδικώντας τον ρόλο του πρωταγωνιστή στα εθνικά εξοπλιστικά προγράμματα. Προάγουμε την καινοτομία αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, ώστε να εντάξουμε στο οπλοστάσιό μας «έξυπνα» όπλα, τα οποία θα μας προσδώσουν σημαντικά επιχειρησιακά πλεονεκτήματα. Στο πλαίσιο αυτό, αναπτύσσουμε για πρώτη φορά, συστήματα προσαρμοσμένα στις δικές μας ανάγκες, αναβαθμίζοντας τον ρόλο των στρατιωτικών εργοστασίων, διευρύνοντας τις δυνατότητές τους, τόσο στον τομέα της έρευνας, όσο και στον τομέα της ανά-

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ πτυξης. Μετά από 10 χρόνια περικοπών, η χώρα συγκροτεί μεθοδικά, σύγχρονες και αποτελεσματικές Ένοπλες Δυνάμεις, με αναβαθμισμένες δυνατότητες ταχείας λήψης απόφασης (Decision Superiority), οι οποίες παρέχουν την ευκαιρία να εφαρμόζουμε μια εξωτερική και αμυντική πολιτική με σύνεση, σταθερότητα, ψυχραιμία, αποφασιστικότητα, αλλά και εθνική αυτοπεποίθηση. Σε επιχειρησιακό επίπεδο, αναθεωρήθηκε όλο το πλέγμα των ασκήσεων, αποδίνοντας πρωτεύοντα ρόλο στη διακλαδικότητα. Στον τομέα της εκπαίδευσης, προωθούμε συνεχώς τη διμερή συνέργεια με τους φίλους και συμμάχους μας, διεξάγοντας ασκήσεις σε όλο τον ελλαδικό χώρο και στην Ανατολική Μεσόγειο, που παρουσιάζει ένα εξαιρετικά απαιτητικό επιχειρησιακό θέατρο εκπαίδευσης, βελτιστοποιώντας με αυτόν τον τρόπο, την επιχειρησιακή ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων. Παράλληλα, το υψηλό επίπεδο του προσωπικού μας, το καθιστά αντίστοιχα, υψηλά ανταγωνιστικό. Οφείλω στο σημείο αυτό να τονίσω, ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί, αν το προσωπικό μας δεν είχε εμπεδώσει και αναδείξει τις στρατιωτικές αρετές: της φιλοπατρίας, της καρτερίας, της ανδρείας, του στρατιωτικού πνεύματος και της πειθαρχίας, ως ηθικές δυνάμεις σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων του. Είμαστε υπερήφανοι για τις Ένοπλες Δυνάμεις που διαθέτουμε, καθώς και για τη διαχρονική εμπιστοσύνη με την οποία τις περιβάλλει ο Έλληνας πολίτης, αναγνωρίζοντας το διττό ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων, αφενός ως ισχυρού πυλώνα σταθερότητας για την ανάπτυξη και την ευημερία στη χώρα και αφετέρου ως παράγοντα αποτροπής και εγγυητή της εθνικής κυριαρχίας και αξιοπρέπειας της Πατρίδας μας. Είναι χρέος μας να μην επιτρέψουμε στη «βάρδιά» μας να συμβεί κακό στην Πατρίδα. *Ο κ. Αλκιβιάδης Στεφανής είναι υφυπουργός Εθνικής Άμυνας και επίτιμος Αρχηγός ΓΕΣ.

Με ποιες κινήσεις κατοχυρώνεται η ελληνικότητα του Αιγαίου Γράφει ο Καρακωστάνογλου Βενιαμίν* Το τετράπλευρο περίγραμμα που περικλείει τον σημερινό ελληνικό εθνικό χώρο, ορίζεται από το βορειότερο άκρο του Έβρου μέχρι την Κέρκυρα, και από εκεί μέχρι το δυτικό άκρο της Κρήτης και από τη Ρόδο και το Καστελλόριζο, μέχρι τη Σαμοθράκη. Στο νοητό αυτό τετράπλευρο το ασθενέστερο και ευάλωτο τμήμα είναι το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου. Το σύνολο της θαλάσσιας περιοχής της ιστορικής θάλασσας του Ελληνισμού, που και στις τέσσερις ακτές της άνθισε επί 3.000-4.000 χρόνια λαμπρός ελληνικός πολιτισμός, ανέρχεται σε 190.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ η χερσαία ελληνική επικράτεια (ηπειρωτική και νησιωτική) φθάνει τα 132.000 τ.χλμ. Με 12 ναυτικά μίλια αιγιαλίτιδα ζώνη, η Ελλάδα θα έχει 134.000 τ.χλμ. (71,2%) του Αιγαίου, η Τουρκία 16.000 τ.χλμ. (8,7%) και 38.000 τ.χλμ. (20,1%) θα ανήκουν σε διεθνή ύδατα. Γίνεται αντιληπτό, λοιπόν, ότι τα διάσπαρτα νησιά του Αρχιπελάγους, που το καθένα μπορεί να γίνει εύκολος στόχος επεκτατισμού, ιδίως από τον κυρίαρχο της ανατολικής ακτής του Αιγαίου (Τουρκία), πρέπει να προστατευθούν και να διατηρήσουν την ενότητα και την συνοχή τους, τόσο με την ηπειρωτική Ελλάδα, όσο και μεταξύ τους. Η εγγύτητα των ακτών της Τουρκίας προς τα νησιά, σε συνδυασμό με τον επεκτατισμό και αναθεωρητισμό της γείτονος, που συνοδεύεται ιδίως την τελευταία 20ετία με φρενή-

ρη στρατιωτικό εξοπλισμό, καθιστά ύψιστη προτεραιότητα την διασφάλιση της άμυνας και της ενότητας των νησιών με την υπόλοιπη Ελλάδα. Οι Τούρκοι απαιτούν, λοιπόν, τον αφοπλισμό των νησιών του Αιγαίου, ώστε να αποτελέσουν εύκολη λεία στον τουρκικό επεκτατισμό! Προτεραιότητα η συνοχή του Αιγαίου Η στοιχειώδης αμυντική οργάνωση των νησιών μας, μετά την εισβολή στην Κύπρο, δεν έχει επιθετικό χαρακτήρα και ικανότητα απέναντι στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, που είναι εξαπλάσιες αριθμητικά και με πολλαπλάσια μέσα από τις ελληνικές! Άλλωστε, επιχειρώντας από εγγύς ηπειρωτικό έδαφος με αεροπορική υπεροχή και πολυάριθμα πλωτά μέσα, έχουν σαφέστατα πλεονεκτήματα, στα οποία προστίθεται το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, του στρατηγικού βάθους και των εφεδρειών. Ενώ κανείς στην Ελλάδα δεν διανοήθηκε κατάληψη τουρκικού εδάφους με ορμητήριο τα νησιά μας, είναι βέβαιο, ορατό και εκπεφρασμένο από ανώτατους Τούρκους ηγέτες, ότι διεκδικούν τουλάχιστον τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου γιατί… βρίσκονται πιο κοντά στο τουρκικό έδαφος παρά στην Ελλάδα! Αν σκεφθούμε τα βρετανικά νησιά Φώκλαντς στον Νότιο Ατλαντικό, τα γαλλικά νησιά Σεν Πιέρ και Μικελόν μέσα σε καναδικό κόλπο στον Βόρειο Ατλαντικό, τα Βρετανικά νησιά της Μάγχης μέσα σε γαλλικό κόλπο και τόσα άλλα παραδείγματα, θα αντιληφθούμε ότι πρόκειται για διεΣυνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

θνώς παράνομα προσχήματα ενός μη αποκρυπτόμενου ιμπεριαλισμού, που πλέον έχει πάρει την επικίνδυνη μορφή νεο-οθωμανισμού και αυτοκρατορικών βλέψεων! Εν’ όψει όμως των παραπάνω καθίσταται επιτακτική εθνική προτεραιότητα η ανάγκη της Ελλάδος να διασφαλίσει την ασφάλεια, την κυριαρχία της, και την ενότητα και συνοχή του Αιγαιακού Αρχιπελάγους. Η Ελλάδα δεν είναι αμιγώς αρχιπελαγικό κράτος (όπως π.χ. οι Φιλιππίνες), είναι όμως μεικτό αρχιπελαγικό κράτος στο Αιγαίο, πράγμα που συνιστά ευνοϊκή συναφή περίσταση για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις, που θα ληφθεί σοβαρά υπόψη από πλευράς ασφάλειας, ενότητας, επικοινωνίας και οικονομίας. Κλειδί οι θαλάσσιες ζώνες Η ολοκλήρωση των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο θα προσδιορίσει, με βάση το διεθνές δίκαιο, την κυριαρχία, τα κυριαρχικά δικαιώματα και την δικαιοδοσία της χώρας μας, ενώ θα τα ξεχωρίσει από τα αντίστοιχα τουρκικά και από την ανοιχτή θάλασσα (διεθνή ύδατα), δηλαδή την κοινόχρηστη διεθνώς περιοχή του Αρχιπελάγους. Κανένα δικαίωμα ελεύθερης ναυσιπλοΐας δεν εμποδίζεται, ούτε δημιουργείται «κλειστή ελληνική λίμνη», όπως ισχυρίζεται η τουρκική προπαγάνδα. Η Ελλάδα μπορεί να καθιερώσει διόδους με το καθεστώς του “πλου διέλευσης” για την εξυπηρέτηση της διεθνούς ναυσιπλοΐας. Το διεθνές δίκαιο συνιστά (υπό μορφήν ευχής) σε ημίκλειστες θάλασσες την συνεργασία των παράκτιων χωρών τους, μόνο όμως στους τομείς της αλιείας, της περιβαλλοντικής προστασίας και της επιστημονικής (όχι εφαρμοσμένης), έρευνας και όχι στις γραμμές της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών κυριαρχίας ή οικονομικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Η δεσπόζουσα θέση των νησιών επί του θαλάσσιου χώρου, σε συνδυασμό με τις ρυθμίσεις του διεθνούς δικαίου 6

(άρθρο 121 της Σύμβασης UNCLOS 1982) δίνει υπερέχουσα θέση στα ελληνικά δικαιώματα επί της θαλάσσης, καθώς μετά την αιγιαλίτιδα ζώνη, η ΑΟΖ (που πρέπει να κηρυχθεί αμέσως με την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης) οδηγεί, λόγω της γεωγραφικής δομής, σε αλληλοεπικάλυψη θαλασσίων δικαιωμάτων των ελληνικών ηπειρωτικών ακτών και των αντίστοιχων των νησιών, ή μεταξύ των νησιωτικών ακτών. Έτσι το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου θα είναι ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη και ΑΟΖ. Αυτό πρέπει να το αποδεχθεί η Τουρκία, όπως ακριβώς αποδέχεται η Ελλάδα την τουρκική κυριαρχία στην Ανατολική Θράκη, στον Ελλήσποντο, στη Μικρά Ασία και στις περιοχές αιγιαλίτιδας ζώνης (12 ναυτικών μιλίων) στη Μαύρη Θάλασσα και στις νότιες Μεσογειακές ακτές της (12 ν.μ.)! Το ίδιο ισχύει και για την τουρκική ΑΟΖ των (μέχρι) 200 μιλίων στη Μαύρη Θάλασσα, όχι βέβαια στην παράνομη και νομικά αβάσιμη ΑΟΖ που διεκδικεί η Τουρκία με το ανίσχυρο τουρκολιβυκό μνημόνιο στην Ανατολική Μεσόγειο! Τι πρέπει να προσέξει η Ελλάδα Μία σχετική απόφαση για θαλάσσια οριοθέτηση ζωνών (ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδας) στο Αιγαίο που θα εξέδιδε το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, θα ήταν χρήσιμη, ώστε να εξαναγκασθεί η Τουρκία να αποδεχθεί την όποια λύση επιβάλει το Δικαστήριο και να υπάρξει νόμιμη οριοθέτηση ενώπιον της διεθνούς κοινότητας. Τα αρνητικά ενδεχόμενα για την Ελλάδα, χωρίς να απο-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

κλείονται, θα έχουν πιθανότατα μικρή έκταση, λόγω της μέχρι τώρα νομολογίας του Δικαστηρίου, σε συνδυασμό και με το Δίκαιο της Θάλασσας, που ευνοεί την Ελλάδα και με βάση το οποίο δικάζει το Δικαστήριο. Καθοριστικό μπορεί να αποβεί το συνυποσχετικό, αν βέβαια επιτευχθεί συμφωνία για την υπογραφή του μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Θα πρέπει να προσδιοριστεί ως περιοχή οριοθέτησης η πιο περιορισμένη, δηλαδή, είτε μεταξύ των ελληνικών νησιών του Αιγαίου και των απέναντι τουρκικών ακτών (ηπειρωτικών και νησιωτικών) είτε μεταξύ των ελληνικών νησιωτικών και ηπειρωτικών ακτών του Κεντρικού και Βορείου Αιγαίου, βορείως της οριζόντιας γραμμής Τήνου-Ικαρίας-Σάμου και των απέναντι τουρκικών ηπειρωτικών και νησιωτικών ακτών. Ως προς την περιοχή του Νοτίου Αιγαίου η ύπαρξη των Κυκλάδων, της Δωδεκανήσου (μέχρι και του Καστελλόριζου) και της Κρήτης, δεν επιτρέπουν την προβολή τουρκικών θαλασσίων ζωνών σε αυτή την περιοχή, δηλαδή πίσω από τα Δωδεκάνησα ή στο Κρητικό Πέλαγος. Το κύριο ζητούμενο για την Ελλάδα είναι πάντως να μην διασπαστεί η ενότητα του Αιγαίου ως Αρχιπελάγους, με την αποδοχή ή απόδοση στην Τουρκία ενιαίας περιοχής (ζώνης) ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στο εσωτερικό του Αιγαίου (κυρίως από την Σάμο-Ικαρία και βορειότερα) ή οι ενδεχόμενες τουρκικές προβολές (υπό μορφή δακτύλων) θαλασσίων ζωνών ανάμεσα στα μεγάλα ελληνικά νησιά του Κεντρικού και Βορείου Αι-

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Στο ιστορικό Αιγαίο υπάρχει μία μόνο «Γαλάζια Πατρίδα»: η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ; Ποιοι δικαιούνται να τις ονειρεύονται; Και σίγουρα ποιοι ΟΧΙ! Γράφει ο κ. Πέτρος Π. Γρουμπός* Μόλις πρόσφατα σε συνέντευξή του ο Τούρκος πρόεδρος κ. Ερντογάν και με αφορμή την επέτειο της νίκης των Οθωμανών κατά τη ναυμαχία της Πρέβεζας το 1538, αναφέρει μεταξύ των άλλων: «Συνεχίζουμε με πίστη και αμετάβλητη θέληση την υπεράσπιση και την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων μας στις θάλασσες με πλήρη συνειδητοποίηση του πόσο σημαντική είναι η υπεράσπιση της «Γαλάζιας Πατρίδας» μας» Τι έπαρση και θράσος! Υπερασπίζεται κανείς ό,τι είναι δικό του. Η «Γαλάζια Πατρίδα», όπως τολμά να την καθορίζει και να ονειρεύεται η Τουρκία, είναι μια νοητή οριοθέτηση και στρατηγικός σχεδιασμός για τον έλεγχο θαλάσσιου ζωτικού χώρου από την Τουρκία στη Μαύρη Θάλασ-

Ο χάρτης με την τουρκική "Γαλάζια Πατρίδα"

Ας το κατανοήσουν πολύ καλά οι Τούρκοι ότι είναι πρόσκαιροι κατακτητές των λαών που υποδούλωσαν με βίαιο τρόπο οι πρόγονοί τους, που ήλθαν από τα βάθη της Ασίας. Γαλάζιες Πατρίδες έχουν δικαίωμα να αναζητούν όσοι λαοί κατοίκησαν αυτά τα μέρη πολύ πριν την έλευση των προγόνων των σημερινών Τούρκων. σα, Αιγαίο Πέλαγος, Λιβυκό Πέλαγος και Ανατολική Μεσόγειο, με αντικειμενικό σκοπό τη γεωπολιτική της αναβάθμιση και την ανάδυσή της ως

πλανητική δύναμη. Η Τουρκία δεν κρύβει τις φιλοδοξίες της: ονειρεύεται την αναβίωση της Οθωμανικής ΑυτοΣυνέχεια στην επόμενη σελίδα

Με ποιες κινήσεις κατοχυρώνεται η ελληνικότητα του Αιγαίου γαίου, προς το εσωτερικό του πελάγους (να μην ξεπερνούν τις δυτικές παρυφές των νησιών και Λήμνου, Λέσβου, Χίου και Σάμου). Επίσης θα πρέπει να αναφέρεται, ως εφαρμοστέο δίκαιο, το συμβατικό και εθιμικό Δίκαιο της Θάλασσας και όχι η “ευθυδικία” (επιείκεια). Έκθετη η Τουρκία Επειδή η Τουρκία δεν πρόκειται να δεχθεί αυτό το περιεχόμενο του συνυποσχετικού, τότε η ίδια (Τουρκία) θα πρέπει να αποδεχθεί την ρήτρα υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου, όπως έπραξε η Ελλάδα από το 1994. Έτσι, θα δημιουργηθεί αρμοδιότητα του Δικαστηρίου για την εκδίκαση

και δέσμευση και της Τουρκίας για την αποδοχή της όποιας απόφασής του. Επειδή αυτό είναι άκρως απίθανο να συμβεί, προφανώς το θέμα θα παραπεμφθεί στις “καλένδες”. Αν η Ελλάδα έχει εν τω μεταξύ (όπως οφείλει) επεκτείνει την αιγιαλίτιδα στα 12 ναυτικά μίλια τότε η θέση της στο Αιγαίο θα έχει ενισχυθεί ιδιαιτέρως. Η Τουρκία βέβαια είναι ενδεχόμενο να υλοποιήσει την απολύτως παράνομη απειλή χρήσης βίας (casus belli) που έχει εκτοξεύσει κατά της χώρας μας από το1995. Θα είναι όμως έκθετη διεθνώς γιατί θα έχει απορρίψει την δικαστική επίλυση του ζητήματος και συνε-

πώς και το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας, καθολικής δεσμευτικότητας. Αν επιτεθεί στην Ελλάδα, πράγμα απίθανο και απονενοημένο, ή αν παραβιάζει την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη και ΑΟΖ (που θα χαραχθεί βέβαια με βάση και τα δικαιώματα των νησιών μας), τότε η Ελλάδα θα έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να αντιτάξει νόμιμη αυτοάμυνα, διά των ενόπλων δυνάμεών της προς την τουρκική βία και τις παραβιάσεις και βέβαια να ζητήσει την αρωγή του ΟΗΕ, των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων φιλικών κρατών και διεθνών οργανισμών. *Είναι Καθηγητής του ΑΠΘ

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

κρατορίας. Σίγουρα έχει υπ’ όψιν της ότι αυτό σημαίνει, χάραξη νέων συνόρων, κατάργηση – παραβίαση παλιών συμφωνιών που σφραγίστηκαν με αίμα. Σημαίνει παραβίαση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Πόσο πιθανό είναι να γίνει αυτό χωρίς τη συγκατάθεση – ανοχή των μεγάλων δυνάμεων: ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα… ; Μάλλον απίθανο. Όσες επετείους και να πανηγυρίζει ο Ερντογάν (η Τουρκία,) είναι αποτέλεσμα βίαιων κατακτήσεων κάτι που ονειρεύεται να επαναλάβει για την υλοποίηση της «Γαλάζιας Πατρίδας» του. Ας το κατανοήσουν πολύ καλά οι Τούρκοι ότι είναι πρόσκαιροι κατακτητές των λαών που υποδούλωσαν με βίαιο τρόπο οι πρόγονοί τους, που ήλθαν από τα βάθη της Ασίας. Γαλάζιες Πατρίδες έχουν δικαίωμα να αναζητούν όσοι λαοί κατοίκησαν αυτά τα μέρη πολύ πριν την έλευση των προγόνων των σημερινών Τούρκων. Ας δούμε τι κομίζει η Ιστορική Επιστήμη. Οι Πρωτοέλληνες ζούσαν στα νησιά του Ιονίου στην χερσόνησο του Αίμου στο νότιο τμήμα των Βαλκανίων, στα νησιά του Αιγαίου και στην Μικρά Ασία χιλιάδες χρόνια πριν. Οι γενετικές μελέτες δείχνουν ότι οι προϊστορικοί Κρήτες και οι Πελοποννήσιοι, απόγονοι των Πρωτοελλήνων όχι μόνον έχουν γενετική συγγένεια μεταξύ τους, αλλά έχουν και με τους σύγχρονους ΄Ελληνες σε ποσοστό 75%. Η σειρά των εσωτερικών μεταναστεύσεων στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά τη 2η χιλιετία π.Χ. αποδεικνύεται ιστορικά βάσει των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων όπως καταθέτει ο Αμερικανός γλωσσολόγος Έρικ Χάμπ σε μελέτη του 2012 στο δένδρο της Ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας. Μετά την προϊστορική περίοδο των Μυκηναίων έπεται η Κλασική εποχή, η αυτοκρατορία που όρισε ο Μέγας 8

Αλέξανδρος, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και κατόπιν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ουσιαστικά δημιουργήθηκε αργότερα, μεταξύ 14ου – και 16ουαι., μετά από συνεχείς πολέμους και κυρίως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1453. Για τα νησιά του Αιγαίου η ιστορία έχει καταγράψει ότι το έτος 1537 (πολλά χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης) οι Οθωμανοί κατέλαβαν μια σειρά νησιών, στα οποία κατοικούσαν Έλληνες από τον 15 αι. π. Χ., όπως τη Σύρο, Αίγινα, Ίο, Πάρο, Τήνο, Κάρπαθο, Κάσο και Νάξο. Προσάρτησε δε το Δουκάτο της Νάξου (που είχε αρκετά νησιά του Αιγαίου)στην Οθωμανική Αυτοκρατορία επίσημα το 1579! Τη δε Τήνο την κατέκτησε το 1715! Μ’ αυτήν την μικρή ιστορική αναδρομή αποδεικνύεται, αναμφισβήτητα, πόσα χρόνια ζούσαν και ζουν οι Έλληνες και πόσα χρόνια ζούσαν ως κατακτητές οι Τούρκοι στις περιοχές που η Τουρκία τολμά να διεκδικεί ως «Γαλάζια Πατρίδα». Παρόλα αυτά, οι πολιτικοί της Τουρκίας συνεχίζουν τις προκλητικές τους δηλώσεις για «Γαλάζια Πατρίδα». Πριν λίγους μήνες, ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης είπε: «Η Τουρκία έχει την αποφασιστικότητα, τη θέληση και την ικανότητα να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της στη ”Γαλάζια Πατρίδα” της, που περιλαμβάνει και την Κύπρο». Και από που πήρε αυτά τα δικαιώματα η Τουρκία; Από τα 250 χρόνια που ήταν σκλαβωμένα στον Οθωμανικό ζυγό και μετά ελευθερώθηκαν (το 1830) για να υπαχθούν στο νέο Ελληνικό κράτος; Ενώ μόλις πριν λίγες μέρες, αναφερόμενος στα ελληνικά νησιά σημείωσε ότι η Τουρκία «παραβλέπει τις κινήσεις και τις ενέργειες που κάνουν οι Έλληνες σε νησιά στα οποία με κανέναν τρόπο δεν έχει δοθεί η κυριαρχία

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

τους στην Ελλάδα». Αυτές οι δηλώσεις είναι έξω κάθε λογική και προκλητικές. Τα νησιά του Αιγαίου που συμπεριλαμβάνει η Τουρκία στην οριοθέτηση της «Γαλάζιας Πατρίδας» δεν υπάγονται στην Ελληνική κυριαρχία; Δηλαδή σε πια χώρα ανήκουν με την συνθήκη της Λωζάνης που έχει υπογραφθεί πριν σχεδόν 100 χρόνια; Ας μην γελιόμαστε. Το ιδεολόγημα της Γαλάζιας πατρίδας είναι ένα βολικό πλαίσιο που προσπαθεί να δικαιολογήσει την αναθεωρητική συμπεριφορά της Τουρκίας. Όταν η Τουρκία μιλάει για Γαλάζια πατρίδα είναι σαν να μιλάει για τον “ζωτικό χώρο” που επιζητούσε ο Χίτλερ για τη Γερμανία του 1940. Όπως και τότε οι αντιδράσεις των Μεγάλων Δυνάμεων αρχικά ήταν χλιαρές και με κατευνασμό νόμιζαν ότι μπορούν να βάλλουν φρένο στις ορέξεις του Χίτλερ. Η κατάληξη γνωστή. Χρειάστηκαν ποταμοί αίματος για να σταματήσει ο Χίτλερ και η Γερμανία. Αντλώντας διδάγματα από την ιστορία πρέπει να παλέψουμε ώστε να μην αφήσουμε να επαναληφθεί αυτό το ιστορικό αιματοβαμμένο μοτίβο. Ως Έλληνες είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε έτοιμοι με υψηλό φρόνημα για την προάσπιση της Πατρίδας μας και συνάμα να ενημερώνουμε τη διεθνή κοινότητα για τις ανιστόρητες και παράνομες διεκδικήσεις της Τουρκίας. Ας το κατανοήσουν καλά η Τουρκία και όσοι την στηρίζουν στις παράνομες και πρωτάκουστες διεκδικήσεις της, ότι η «Γαλάζια Πατρίδα» που διεκδικούν έχει ιδιοκτήτη! Την Ελλάδα και τους Έλληνες. Αν η Τουρκία επιθυμεί την ειρηνική συνύπαρξη των δύο λαών θα πρέπει να αλλάξει συμπεριφορά. Η πρόοδος και αειφόρος ανάπτυξη και των δύο λαών καθώς και της ευρύτερης περιοχής δεν επιτυγχάνονται κάτω από πολεμικές απειλές, με συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου επάΣυνέχεια στην σελίδα 10

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Τα διπλωματικά αντίδοτα στην στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό Γράφει η κα Μαριέτα Γιαννάκου* Το Κυπριακό αποτελεί ένα σταθερό ζήτημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο, αλλά με νέες διαστάσεις μετά το 1974. Είναι ευτυχής εξέλιξη ότι τα ελληνικά κόμματα διατηρούν μία κοινή αντίληψη, η οποία συνάδει και με τις θέσεις της Κυπριακής ηγεσίας. Η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία αποτελεί την θεμελιώδη διεκδίκηση από την πλευρά Ελλάδος και Ελληνοκυπρίων. Η λύση αυτή καταγράφεται και στις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ωστόσο, το Κυπριακό έχει πλέον λάβει μία διαφορετική τροπή. Η βούληση της Τουρκίας να απαιτήσει κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδιαιτέρως μέσω των θαλασσίων ζωνών τις οποίες διεκδικεί με κάθε αθέμιτο και αντι-διπλωματικό τρόπο, ρίχνει βαριά σκιά και στο Κυπριακό. Η Πενταμερής Συνάντηση στη Γενεύη υπό τον ΓΓ του ΟΗΕ κ. Guterres ήταν αποκαλυπτική των προθέσεων της Τουρκοκυπριακής πλευράς, η οποία έπειτα από τις τελευταίες εκλογές είναι από τις πλέον ετερόνομες και ελεγχόμενες ηγεσίες της κοινότητας αυτής. Η διεκδίκηση της «κυριαρχικής ισότητας» από την πλευρά των Τουρκοκυπρίων αποτελεί μία σαφή, όσο και επικίνδυνη, οπισθοδρόμηση σε σχέση με το παρελθόν. Εάν προκρινόταν, θα δημιουργούσε ένα de facto διχοτομημένο κρατικό μόρφωμα, και θα εξυπηρετούσε την Τουρκική πλευρά, η οποία θα κατοχύρωνε διεκδικήσεις στις θαλάσσιες ζώνες και τους ενεργειακούς πόρους όπου αυτοί εντοπιστούν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό θα ήταν μία εξαιρετικά δυσμενής εξέλιξη για τα δεδομένα ενός ευρωπαϊκού κράτους, μέλους της ΕΕ, η οποία δεν έχει προηγούμενο. Θα ήταν δυσμενής για τους Ελληνοκυπρίους, αλλά ακόμη και για τους Τουρκοκυπρίους, οι οποίοι θα εξα-

κολουθούσαν να μην απολαμβάνουν τα οφέλη του κράτους δικαίου και της Ευρώπης, αλλά θα παρέμεναν εκτεθειμένοι στις κυριαρχικές τάσεις ενός δεσποτικού καθεστώτος.

πλιστικό πρόγραμμά της. Ορθώς, επίσης, θέτει τα ζητήματα αυτά ως ευρωτουρκικά. Η πρόθεση της Τουρκίας να κυριαρχήσει στην Ανατολική Μεσόγειο πλήττει τα ευρωπαϊκά συμφέροντα.

Ο ΓΓ των ΗΕ εξήγγειλε την επανάληψη των διαπραγματεύσεων κατά τους προσεχείς μήνες. Όσοι διαπνέονται από ρεαλισμό, δεν προσδοκούν μία διαφορετική στάση από την Τουρκοκυπριακή πλευρά. Το πρόβλημα με την Τουρκία είναι ότι αδυνατεί να προσαρμοστεί στα ευρωπαϊκά πρότυπα διπλωματίας μεταξύ δημοκρατικών κρατών, όπως αυτά έχουν επικρατήσει στη μεταπολεμική περίοδο. Παραμένει προσκολλημένη σε τακτικές απειλών και διεκδικήσεις κυριαρχίας του 19ου αιώνα. Αυτό γίνεται αντιληπτό από την στάση της να περιφρονεί το διεθνές δίκαιο, ή να το επικαλείται επιλεκτικά.

Πρέπει, λοιπόν, να παραμείνουμε στην τακτική του διαλόγου και της διαπραγμάτευσης, ακόμη και αν επί του παρόντος έχουμε απέναντί μας ένα αδιάλλακτο δεσποτικό καθεστώς. Τα ελληνο-τουρκικά ζητήματα υπερβαίνουν την ηγεσία Ερντογάν. Τα κράτη έχουν συνέχεια, και εμείς πρέπει να δείξουμε στην τουρκική κοινωνία ότι διατηρούμε ακλόνητες τις θέσεις μας, όπως τεκμηριώνονται από το διεθνές δίκαιο, ενώ με καλή πίστη επιδιώκουμε συνθήκες καλής γειτονίας.

Η στάση της βεβαίως έχει κόστος. Οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ είναι προβληματικές, όπως το ίδιο ισχύει με ισχυρά κράτη της περιοχής, όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Ακόμη και η Ρωσία συχνά επικρίνει επιλογές της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, όπως συνέβη με τις προθέσεις της στο ζήτημα της Κριμαίας. Από τη δική μας πλευρά, γίνεται αντιληπτό ότι έχουν συσσωρευθεί πολλά ζητήματα στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, από τα οποία δυνητικά προκύπτουν σοβαρά ζητήματα ασφαλείας. Η Ελλάδα ορθώς μεριμνά για την επιχειρησιακή ετοιμότητά της επεκτείνοντας και το εξο-

Έχουμε δημιουργήσει πλέον με διακομματική υποστήριξη ισχυρές συμμαχίες με χώρες της περιοχής, όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στην ίδια κατεύθυνση πρέπει να παρακινήσουμε και την τουρκική πλευρά. Ακόμη και αν αυτό δεν συμβεί βραχυπρόθεσμα, η δική μας τακτική θα έχει αποφέρει σημαντικούς καρπούς για τη διεθνή παρουσία της χώρας μας, όπως αναγνωρίζεται από όλες τις πλευρές. * Η κ. Μαριέττα Γιαννάκου είναι Βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ, Αντιπρόεδρος Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης ΝΑΤΟ Πηγή The President

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας ενίσχυσε τις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας Γράφει ο Γιώργος Μενεσιάν Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει καταφέρει πολλά: Διαρκώς αναβαθμιζόμενες σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Γαλλία, διμερείς συμπράξεις με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Σαουδική Αραβία, τριμερείς συνεργασίες (π.χ., Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ), τις συμφωνίες-ορόσημα με τους γείτονές μας (π.χ., Ιταλία) και ένας πρωταγωνιστικός ρόλος που η χώρα έχει στην περιφερειακή ολοκλήρωση. Ένας από τους λόγους που η Ελλάδα έχει καταφέρει να αναβαθμίσει τον περιφερειακό της ρόλο είναι η συνέπεια των κυβερνήσεων στην προσπάθεια χάραξης μιας εθνικής στρατηγικής σε ορισμένα ζωτικής σημασίας ζητήματα, όπως οι σχέσεις με το Ισραήλ και η ανάγκη για συνεχή αναβάθμιση των σχέσεών μας με τους Αμερικανούς. Βασικός παράγοντας, ωστόσο, που έκανε και τους νέους εταίρους μας πρόθυμους να συνεργαστούν μαζι

μας, δεν ήταν ίσως τόσο οι ικανότητες ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά η μετάλλαξη της Τουρκίας – και η απέχθεια που αυτή προκαλεί – κατά την τελευταία δεκαετία. Ας πάρουμε τις περιπτώσεις μία προς μία: Ισραήλ: Mavi Marmara, κόντρα Ερντογάν-Νετανιάχου Σήμερα, Ελλάδα και Ισραήλ (πολλές φορές και με την συμμετοχή της Κύπρου), έχουν δημιουργήσει μια συνεργασία η οποία θα μπορούσε σε βάθος χρόνου να λάβει στρατηγικό χαρακτήρα. Ας θυμηθούμε όμως ποιες ήταν οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας: η Άγκυρα αναγνώρισε το Ισραήλ το 1950 (εμείς, από την άλλη το 1990, επί Κωνσταντίνου Μητσοτάκη). Τις επόμενες τρεις δεκαετίες οι δύο χώρες συνεργάστηκαν σε θέματα αντιτρομοκρατίας, ενώ είχαν να αντιμετωπίσουν και έναν κοινό αντίπαλο: την Συρία. Μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου, Τουρκία και Ισραήλ αναβάθμισαν σημαντικά τις σχέσεις τους και,

κατά την πρώτη δεκαετία του 2000, έφτασαν στο σημείο να μιλούν για στρατηγικού τύπου συμμαχία η οποία έδινε έμφαση στους τομείς των πληροφοριών, της άμυνας και της ενέργειας. Μετά το 2009 και το επεισόδιο με το Mavi Marmara, οι δύο χώρες ήρθαν σε ρήξη και ξεκίνησε η προσωπική «κόντρα» μεταξύ Ερντογάν και Νετανιάχου. Έτσι άρχισαν οι ζυμώσεις με την Ελλάδα, ιδίως μετά την συνάντηση του Νετανιάχου με τον τότε Έλληνα πρωθυπουργό Γιώργο Α. Παπανδρέου. Σταδιακά, οι σχέσεις των δύο χωρών αναβαθμίστηκαν, ανεξάρτητα από το πιο κόμμα βρισκόταν στην κυβέρνηση, ενώ η ανακάλυψη κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο συνέβαλε στην δημιουργία της τριμερούς Ελλάδος – Κύπρου – Ισραήλ. Αίγυπτος: Μουσουλμανική Αδελφότητα, Λιβύη Από την δεκαετία του 1970 και έπειτα, όταν η Αίγυπτος έκανε στροφή προς την Δύση, οι σχέσεις των δύο χωρών έγιναν φιλικές. Η προσπάθεια

Στο ιστορικό Αιγαίο υπάρχει μόνο μία "Γαλάζια Πατρίδα" Συνέχεια από την σελίδα 8

νω από τα Ελληνικά νησιά και την μη τήρηση Διεθνούς Δικαίου και τον σεβασμό του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Ας κατανοήσουν, ΟΛΟΙ, ότι η Ιστορία δεν αποκαθηλώνεται αλλά μας διδάσκει ότι η Ύβρις επιφυλάσσει βαρύ τίμημα στο τέλος για τον υβριστή και η Νέμεσις τελικά επιβάλλεται. Δυστυχώς η ΕΕ λάμπει με την απουσία της, αφού βλέποντας μόνο τα εμπορικά συμφέροντα, ανέχεται παραβιάσεις των Διεθνών συνθηκών και του Διε10

θνούς Δικαίου . Κύρια το βάρος πέφτει στην μεγαλύτερη σήμερα Ευρωπαϊκή δύναμη που με την συμπεριφορά της και την ανοχή της, αν όχι την παρότρυνση, επιτρέπει στην Τουρκία να ασχημονεί και να απειλεί. Έφθασε η ώρα Γερμανία και Ευρώπη να διαλέξουν πλευρά. Διεθνής νομιμότητα ή απρόκλητη επίδειξη δύναμης και πολιτική κανονιοφόρων; Τα ψέματα και οι υπεκφυγές έχουν τελειώσει. Αν η προφητεία του Άγιου Παΐσιου επαληθευθεί και διαλυθεί η Τουρκία, με πολλά αρνητικά αποτελέσματα για τη Γερμανία και μερικές άλλες χώρες της

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

Ευρώπης, την απόλυτη ευθύνη θα φέρει ακέραια ο Ερντογάν και η πολιτική του ηγεσία. Και δυστυχώς δεν θα είναι άμοιρες ευθυνών οι μεγάλες δυνάμεις που αφήνουν την Τουρκία να συμπεριφέρεται όπως συμπεριφέρεται. Οι καιροί ου μενετοί! Η φράση αυτή ειπώθηκε από τον Περικλή, τον μεγάλο πολιτικό της αρχαίας Αθήνας και την κατέγραψε έπειτα ο μεγάλος θαυμαστής του, ο Θουκυδίδης. Με απλά λόγια «οι καιροί δεν περιμένουν, πρέπει να δράσουμε». *Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ας, όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αρμενία. Οι σχέσεις Τουρκίας και Σαουδαράβων επιδεινώθηκαν μετά τον αποκλεισμό του Κατάρ (2017) και την δολοφονία Κασόγκι και αυτό, με την σειρά του, συνέβαλε στην ενίσχυση της συνεργασίας με την Ελλάδα. Ηνωμένες Πολιτείες: Πραξικόπημα 2016, συνεργασία με Ρωσία

μάλιστα του πρώην προέδρου Μουμπάρακ να μην έχει προβλήματα με τους γείτονές του βελτίωσαν τις σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών με αποκορύφωμα τον διαμεσολαβητικό ρόλο που η Αίγυπτος διαδραμάτισε στην συμφωνία ομαλοποίησης των σχέσεων Τουρκίας - Συρίας το 2000. Μετά την Αραβική Άνοιξη και την ανάδειξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην κυβέρνηση της Αιγύπτου, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών αναβαθμίστηκαν σημαντικά, εξαιτίας της υποστήριξης που η Άγκυρα παρείχε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, αλλά και της προσωπικής φιλίας του Ερντογάν με τον ηγέτη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Μοχάμεντ Μόρσι. Το 2013 ο στρατηγός Ελ-Σίσι κατέλαβε την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα και φυλάκισε τον Μόρσι. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με τον «πόλεμο» που ο Σίσι διεξάγει εναντίον της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, έφερε τις δύο χώρες σε ρήξη και τελικά οδήγησε στην διακοπή των διπλωματικών σχέσεων, ακόμα και στα πρόθυρα του πολέμου, το καλοκαίρι του 2020 εξαιτίας των εξελίξεων στην εμπόλεμη Λιβύη. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στην Ελλάδα να συνεργαστεί με την Αίγυπτο, ενώ οι τεταμένες σχέσεις Άγκυρας – Καΐρου, εξαιτίας των γεγονότων στην Λιβύη,

έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου για την ΑΟΖ των δύο χωρών, τον Αύγουστο του 2020. ΗΑΕ & Σαουδική Αραβία: Πολιτικό Ισλάμ, βλέψεις Αγκυρας στην Μ.Ανατολή Η Τουρκία διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τις δύο μοναρχίες του Κόλπου και κυρίως με την Σαουδική Αραβία. Άγκυρα και Ριάντ μάλιστα ακολούθησαν κοινή γραμμή την περίοδο 201112, όταν αμφότερες υποστήριξαν τους Σύρους αντάρτες. Οι σχέσεις ωστόσο των δύο αραβικών κρατών με την Τουρκία επιδεινώθηκαν, στην συνέχεια, εξαιτίας της στήριξης που η Τουρκία παρείχε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους - και τούτο διότι η οργάνωση αυτή τάσσεται κατά του θεσμού της μοναρχίας. Έτσι ξεκίνησε μια διαμάχη ιδίως μεταξύ Τουρκίας και Εμιράτων. Οι δύο χώρες συγκρούστηκαν έμμεσα στην Αίγυπτο, στην κρίση του Κατάρ, στο Σουδάν και την Λιβύη, ενώ συνεχίζουν να υποστηρίζουν διαφορετικά στρατόπεδα στην Συρία και την Παλαιστίνη. Τα Εμιράτα κρατούν σκληρότερη στάση απέναντι στην Τουρκία σε σχέση με την Σαουδική Αραβία. Αυτός είναι και ένας πρόσθετος λόγος για την συνεργασία τους με την Ελλάδα αλλά και με άλλες αντίπαλες δυνάμεις της Τουρκί-

Η Τουρκία ήταν, είναι και θα είναι σημαντική για τις ΗΠΑ και την Δύση γενικότερα. Αυτό πρέπει να το θεωρήσουμε ως δεδομένο. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εξαιτίας του κομμουνιστικού κινδύνου, η Τουρκία κατέστη στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ. Η ιστορία είναι λίγο-πολύ γνωστή. Με το μικρό διάλειμμα της κυβέρνησης Ερμπακάν (1996-7), η τουρκική εξωτερική πολιτική παρέμεινε φιλοδυτική μέχρι το 2010, όταν και ξεκίνησε η σταδιακή στροφή του Ερντογάν προς τον αυταρχισμό – στο εσωτερικό – και τον ισλαμικό κόσμο και την Ανατολή – στο εξωτερικό. Η μεγάλη κρίση ήρθε μετά το 2016, όταν ο Ερντογάν έκανε λόγο περί αμερικανικής ανάμιξης στο πραξικόπημα και όταν εντάθηκε η συνεργασία με την Ρωσία. Αναφέρω εν τάχει τα προβλήματα που προέκυψαν από το 2010 και μετά: Κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου στο Akkuyu με την σύμπραξη της Ρωσίας. Κράτηση του Αμερικανού πάστορα Μπράνσον. Διαμάχη με αφορμή τον Γκιουλέν και το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Η υπόθεση της Halkbank και οι επαφές της Τουρκίας με το Ιράν. Η αγορά των ρωσικών S-400. Η συνεργασία με την Ρωσία στην Συρία, την Λιβύη και, δευτερευόντως, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η σχέση της Τουρκίας με ακραίες ισλαμικές οργανώσεις (π.χ., Χαμάς). Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα μουσουλμανικές κοινότητες της Γαλλίας, η αμφισβήτηση της Γαλλίας στην Η αμερικανική υποστήριξη των Δυτική Αφρική (π.χ., στο Μάλι και τον Κούρδων της Συρίας. Νίγηρα), η υποστήριξη ακραίων ισλαΗ αυξανόμενή συνεργασία Τουρκίας- μιστών, η προσπάθεια κυριαρχίας Κίνας. στην Ανατολική Μεσόγειο και την ΜέΟ αντιαμερικανισμός, αντισημιτι- ση Ανατολή, οι απειλές προς την Ε.Ε. σμός και εθνικισμός που ασπάζεται (π.χ. με την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού) και οι επιθέσεις προς πλέον ο Ερντογάν. Η παραβίαση των ανθρωπίνων δι- το πρόσωπο του Γάλλου προέδρου καιωμάτων και η κατάλυση του κρά- Μακρόν, έχουν επιδεινώσει σημαντιτους δικαίου και των δημοκρατικών κά τις σχέσεις Γαλλίας και Τουρκίας. Αυτό δημιούργησε τις προϋποθέσεις αρχών. για μια πολύ πιο στενή σχέση μεταξύ Σήμερα η Τουρκία δρα σαν να βρίΑθηνών και Παρισίων. σκεται εκτός ΝΑΤΟ. Γι’ αυτό και οι Πρέπει όμως να θυμόμαστε το εξής: Αμερικανοί προχωρούν σε αντίμετρα: τίποτα στις διεθνείς σχέσεις δεν είναι αυξάνουν σημαντικά την στρατηγική οριστικό και αμετάκλητο. Έχουμε δει συνεργασία με την Ελλάδα, ήραν το τους χειρότερους εχθρούς να γίνονται εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κύστενοί φίλοι (Γερμανία και Γαλλία). Είπρο, απέσυραν πυρηνικές κεφαλές δαμε την ρωσοτουρκική κρίση μετά από την βάση στο Ιντσιρλίκ (βάση την την κατάρριψη του ρωσικού Sukhoi οποία ίσως εγκαταλείψουν κάποια Su-24 από την Τουρκία το 2015, να στιγμή), θα επιβάλουν κυρώσεις για εξελίσσεται σε μια ρωσοτουρκική συτην αγορά των S-400 και μελλοντικά νεννόηση μετά το 2016. Υπάρχουν για την υπόθεση Halkbank, άφησαν δύο θεωρίες αναφορικά με το μέλλον την Τουρκία εκτός του προγράμματης Τουρκίας: οι υποστηρικτές της τος των F-35, υποστηρίζουν τις «αντιπρώτης θεωρίας πιστεύουν πως η τουρκικές» συνεργασίες στην ΑνατοΤουρκία θα στραφεί εντέλει προς την λική Μεσόγειο, αναγνώρισαν την γεΑνατολή και θα πάρει το μέρος της Κίνοκτονία των Αρμενίων κ.α. νας στο νέο δίπολο Ουάσιγκτον – ΠεΕξαιτίας της αγοράς των S-400 από κίνου. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, την Τουρκία, η Ελλάδα ενδεχομένως ο Κεμαλισμός θα πεθάνει και η Τουρνα προμηθευτεί F-35. Αλλά ας μην κία θα συνεχίσει την νέο-οθωμανική γελιόμαστε: οι ΗΠΑ σίγουρα θα προ- παράδοση του Ερντογάν. Η δεύτερη σπαθήσουν να κρατήσουν την Τουρ- θεωρία υποστηρίζει ότι η Δύση θα κακία στο δυτικό άρμα, όμως αυτό δεν ταφέρει να κρατήσει την Τουρκία στο σημαίνει ότι δεν θα προσπαθήσουν πλευρό της και ότι η ίδια η Τουρκία δεν να μειώσουν την δική τους στρατηγική θα εγκαταλείψει την κεμαλική παράεξάρτηση από την χώρα αυτή επενδύ- δοση, κάτι το οποίο απαιτεί την επιοντας σε άλλους συμμάχους στην πε- στροφή των Κεμαλιστών στην εξουριοχή όπως στην Ελλάδα, την Ιορδα- σία ή τουλάχιστον την άνοδο ενός μενία, την Ρουμανία ή την Βουλγαρία. τριοπαθούς πολιτικού ο οποίος μποΓαλλία: Αν.Μεσόγειος και ρεί να προέρχεται και από τους κόλστήριξη ισλαμιστών πους του ήπιου πολιτικού Ισλάμ.

Ο τουρκικός αναθεωρητισμός και η πανισλαμική ρητορική του Ερντογάν έχουν επίσης συμβάλει, όπως είναι γνωστό, στην σημαντική σύσφιγξη των σχέσεων μεταξύ Ελλάδος και Γαλλίας. Η επιρροή που ο Ερντογάν ασκεί στην τουρκική και τις λοιπές 12

Πάντως αν επικρατήσει η δεύτερη θεωρία, τότε πρέπει η Ελλάδα να είναι έτοιμη για τα εξής: Τουρκία και Ισραήλ θα τα ξαναβρούν διότι έχουν κοινά συμφέροντα. Αυτό θα διευκολυνθεί αν και όταν φύγει ο ένας από τους δύο ηγέτες, δεδομένου ότι η διαμάχη με-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

ταξύ των δύο χωρών επηρεάζεται και από την προσωπική «κόντρα» των Νετανιάχου και Ερντογάν. Ακόμα και το αντιτουρκικό Jerusalem Institute for Strategy and Security (JISS), αναφέρει σε άρθρο του ότι το Ισραήλ πρέπει να προσεγγίσει ξανά την Τουρκία για την από κοινού αντιμετώπιση του Ιράν. Αντιστοίχως, κοινά συμφέροντα με την Τουρκία φαίνεται να έχουν και η Σαουδική Αραβία, αλλά και η Αίγυπτος. Τα πρόσωπα επηρεάζουν την εξωτερική πολιτική όπως λέει και ο Kenneth Waltz στο βιβλίο του ‘Man, the State, and War’, το ίδιο και η ιδεολογία. Αν ο διάδοχος του Ερντογάν απορρίψει την τωρινή πολιτική και ρητορική του, τότε οι σχέσεις Τουρκίας – Αράβων μπορούν να ξαναγίνουν τουλάχιστον φιλικές. Και όπως είπαμε ανωτέρω, οι ΗΠΑ δεν θέλουν να πάνε σε ρήξη με την Τουρκία και μάλιστα σε ακραία διότι δεν επιθυμούν ούτε την διάσπαση του ΝΑΤΟ ούτε το να ελέγχεται η μεγάλη και σημαντική γεωστρατηγικά Τουρκία από ανταγωνιστικές δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα. Με δυο λόγια, οι επιλογές του Τούρκου προέδρου Ερντογάν ενίσχυσαν, αν και φυσικά δεν είχαν τον σκοπό αυτό, την θέση της Ελλάδος στη Μεσόγειο, καθώς και τον ρόλο της ως στρατηγικού και προπάντων αξιόπιστου συμμάχου των ΗΠΑ. Η Αίγυπτος, το Ισραήλ, τα Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία, σαφώς και έχουν κοινά συμφέροντα με την Ελλάδα. Ένας από τους βασικότερους λόγους ωστόσο για την συνεργασία μας με τα κράτη αυτά, αποτελεί και η πολιτική που ασκεί η Τουρκία του Ερντογάν. Αυτό φυσικά μπορεί κάποτε να αλλάξει. Είναι πολύ σημαντικό η Ελλάδα να εμβαθύνει στο ενδιάμεσο διάστημα με όλα τα μέσα που έχει στην διάθεσή της τις σχέσεις με τις χώρες με τις οποίες συνδεθήκαμε τα τελευταία χρόνια, ώστε ακόμα και αν τα κράτη αυτά τα «βρουν» με την Τουρκία, αυτό να έχει το χαμηλότερο δυνατό αρνητικό αντίκτυπο στην Ελλάδα

ΑΡΘΡΟ

Η γεωγραφία είναι η μοίρα και η ευκαιρία μας Γράφει ο Μάνος Καραγιάννης* Τα έθνη δεν είναι σύνολα εργαζομένων και συνταξιούχων καταναλωτών· είναι ομοιογενείς πληθυσμοί που διατηρούν συνείδηση της διαφορετικότητάς τους και επιδιώκουν συλλογικούς στόχους. Η Επανάσταση του 1821 είναι η κορυφαία στιγμή μιας ιστορικής διαδρομής που ξεκίνησε την επαύριο της πτώσης της Κωνσταντινούπολης. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, δεκάδες εξεγέρσεις έλαβαν χώρα στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη, στη Μακεδονία και στην Ήπειρο. Παρά τις συχνές σφαγές και τους εξισλαμισμούς, οι υπόδουλοι Έλληνες διατήρησαν την ταυτότητα τους και τον πόθο για ελευθερία. Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου δεν θα υπήρχε χωρίς την κατάληψη της Τριπολιτσάς, τη Μάχη στα Δερβενάκια, την ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη και την Έξοδο του Μεσολογγίου. Στην περίπτωση μας, δηλαδή, το έθνος έφτιαξε το κράτος και όχι το αντίστροφο. Από τότε μέχρι σήμερα, πολλά άλλαξαν στη χώρα. Μέσα από πολέμους, καταστροφές, χρεοκοπίες, αλλά και πολλές επιτυχίες, η Ελλάδα έχει εξελιχθεί σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Μια φιλελεύθερη δημοκρατία που συνεχώς προοδεύει, έστω με αργό ρυθμό. Δυστυχώς, όμως, τα γεωπολιτικά δεδομένα αλλάζουν προς το χειρότερο. Η Τουρκία επιδιώκει τη «φινλανδοποίηση» μας, κράτη διαλύονται και νέα γεννιούνται, ένας νέος ψυχρός πόλεμος βρίσκεται στα σκαριά. Η μεγαλύτερη σταθερά της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, από το 1830 και μετά, είναι η σύμπλευση μας με τις ναυτικές δυνάμεις της Δύσης. Εί-

Η γεωγραφία είναι η μοίρα και η ευκαιρία μας. Δεν είμαστε απλά ένα κράτος που βρίσκεται στην απόληξη της Βαλκανικής Χερσονήσου. Η Ελλάδα είναι σύνορο και γέφυρα μεταξύ ηπείρων, πολιτισμών και θρησκειών. ναι μια στρατηγική επιλογή που έχουν κάνει πολλές γενιές Ελλήνων και δεν πρόκειται να αλλάξει εύκολα. Έτσι και αλλιώς, η Ελλάδα είναι μια γαλάζια θάλασσα που «βρέχεται» από στεριά και ο πολιτισμός μας ορίζεται από την άρρηκτη σχέση που έχει με το υγρό στοιχείο. Πρέπει όμως να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τις επόμενες δεκαετίες μπροστά μας. Η Ελλάς προώρισθαι να ζήσει, αλλά θα ζήσει; Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του ΟΗΕ, η Ελλάδα θα έχει 9 εκατομμύρια και η Τουρκία 97 εκατομμύρια το 2050.

εκσυγχρονισμός της οικονομίας που οδηγεί σε μεγαλύτερες ανισότητες ή η (νεομαρξιστική) αποθέωση της διαφορετικότητας που προκαλεί κατακερματισμό της εθνικής ταυτότητας. Η γεωγραφία είναι η μοίρα και η ευκαιρία μας. Δεν είμαστε απλά ένα κράτος που βρίσκεται στην απόληξη της Βαλκανικής Χερσονήσου. Η Ελλάδα είναι σύνορο και γέφυρα μεταξύ ηπείρων, πολιτισμών και θρησκειών. Αυτό ήταν πάντα το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας που πεφωτισμένοι ηγέτες αξιοποίησαν προς όφελος του εθνικού συμφέροντος.

Ταυτόχρονα, ο πληθυσμός στη Βόρεια Αφρική θα έχει φτάσει 288 εκατομμύρια και στην υποσαχάρια θα ζουν περίπου δυο δισεκατομμύρια ανθρώπων. Ραγδαία αύξηση του πληθυσμού θα σημειωθεί και σε χώρες της Μέσης Ανατολής: Ιράκ θα έχει 70 εκατομμύρια και η Συρία 33 εκατομμύρια. Ποιο μπορεί να είναι, λοιπόν, το μέλλον μιας χώρας εννιά εκατομμυρίων σε μια περιοχή που πιθανόν να έχει περισσότερη αστάθεια;

Χρειάζεται σκληρή προσπάθεια από όλους για να διαφυλάξουμε αυτά που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές. Να αναλογιστούμε την ιστορικότητα των αλλαγών που συντελούνται στη γειτονιά μας, διότι αυτές θα καθορίσουν το μέλλον μας. Είμαστε ένα μικρό, αλλά ιστορικό, έθνος ναυτικών, εμπόρων και επιστημόνων που θα παλέψει για την επιβίωση του στον 21ο αιώνα.

Η χώρα μας χρειάζεται ένα νέο όραμα που θα κινητοποιήσει τις υγιείς δυνάμεις του Ελληνισμού. Αυτό δεν μπορεί να είναι ο (νεοφιλελεύθερος)

* Ο Μάνος Καραγιάννης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο King’s College London και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΑΡΘΡΟ

«Ισχύς και αξιοπιστία» Σκέψεις για ένα πιο ισχυρό και αξιόπιστο κράτος. Ο ρόλος των συμμαχιών και η αποτρεπτική εξωτερική πολιτική. Γράφει ο Δρ. Μάρκος Τρούλης Διεθνολόγος Ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Harvard Stephen Walt γράφει στο έργο του “Taming American Power”: «Τα κράτη μπορούν να εξισορροπήσουν [τον αντίπαλό του] εξωτερικά, συνδυάζοντας τις δυνατότητές τους με εκείνες άλλων, ή μπορούν να το πράξουν εσωτερικά, κινητοποιώντας τις δικές τους δυνατότητες με τρόπους που θα τους επιτρέψουν να αντισταθούν πιο αποτελεσματικά σε ισχυρότερα κράτη. Ή μπορούν να πράξουν και τα δύο. Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος παραμένει ο ίδιος: να διασφαλίσουν ότι ένα πιο ισχυρό κράτος (ή μια συμμαχία) δε θα δυνηθεί να χρησιμοποιήσει τις υπέρτερες δυνατότητές του κατά τρόπους που για το πιο ανίσχυρο κράτος θα είναι δυσάρεστοι». Ο Walt μεταφέρει μια συνεκτική τυπολογία όσον αφορά τις στρατηγικές επιλογές των κρατών όπως, μεταξύ άλλων, ενδεικτικά εισήχθη και αναπαρήχθη από τον Kenneth Waltz, το «σύγχρονο πατέρα» του πεδίου, όπως αυτό αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αρκεί αυτή η γενική περιγραφή; Τι κρύβει από πίσω της και ποιες προϋποθέσεις οφείλει να ικανοποιεί μια αποτελεσματική στρατηγική εξισορρόπησης του επιθετικού αντιπάλου; Πριν οποιαδήποτε συζήτηση για το επιχειρησιακό επίπεδο και το ενδεχόμενο θερμής ανάφλεξης, η εσωτερική και η εξωτερική εξισορρόπηση αποσκοπούν στην καλλιέργεια πεποιθήσεων ή, με άλλα λόγια, στη μετάδοση μιας εικόνας προς τον επιτιθέμενο. Το αντίπαλο μέρος οδηγείται στο να αντιληφθεί ότι η θέση του αμυνόμενου είναι τόσο εδραία, ώστε θα πρέπει να περιορίσει τις αξιώσεις, αν όχι να τις αποσύρει. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω μιας εμπεδωμένης αξιοπιστίας, επεκτεινόμενη και στα δύο σκέλη της εξισορρόπησης. Υπ’ αυτή την έννοια, η εσωτερική πτυχή είναι έγκυρη όταν, επί παραδείγματι, η αμυντική βιομηχανία αναπτύσσεται χωρίς προσκόμματα και χωρίς να καθίσταται έρμαιο διακομματικών αντεγκλήσεων. Οι οικονομικές δομές είναι προσανατολισμένες στη διεκδίκηση μιας διακριτής ισχυρής θέσης στον πλανητικό ανταγωνισμό. Το ανθρώπινο κεφάλαιο προστατεύεται και διαφυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού, το κράτος δημιουργεί συστήματα αυτοελέγχου και η γραφειοκρατία λαμβάνει αποφάσεις αποστειρωμένα με μοναδικό άξονα το καλό της Πολιτείας και των πολιτών. 14

Από την άλλη πλευρά, η εξωτερική εξισορρόπηση έχει δύο επιμέρους εκφάνσεις, ήτοι τη σύναψη συμμαχιών ή τη στρατηγική ευθυγράμμιση με συγκεκριμένους τρίτους δρώντες, αλλά και τις διπλωματικές ενέργειες προς αποκοπή του αντιπάλου από τις δικές του συμμαχίες. Οι λειτουργικές συμμαχίες, δηλαδή οι στρατηγικές συνεργασίες που όντως θα αποφέρουν καρπούς σε περίπτωση ανάγκης, προϋποθέτουν την υψηλή δέσμευση των συμμάχων ή ευθυγραμμισμένων δρώντων προς τον κοινό στρατηγικό σκοπό. Αυτό υλοποιείται μέσω της συναντίληψηςγια τη βασική απειλή των συμφερόντων τους, καθώς και μέσω της κοινής θέασης των διεθνών συσχετισμών ισχύος και της σύμπτωσης των σχέσεών τους με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Ωστόσο, αρκούν αυτά; Η δεσμευτικότητα του ενός προς τον άλλο σύμμαχο καθορίζεται και από την ύπαρξη κοινού συμφέροντος, το οποίο όσο μείζον είναι, τόσο περισσότερο δεσμεύει αλλήλους. Αυτό το κοινό συμφέρον δεν το διακηρύττεις απλά, αλλά πρέπει να είσαι έτοιμος να αναλάβεις και ένα αναγκαίο κόστος, προκειμένου να το προωθήσεις και να υποβοηθήσεις στην πραγμάτωσή του. Όταν το πράξεις αυτό, θα αυξήσεις και την αξιοπιστία σουπρος το σύμμαχό σου, ο οποίος κατ’ αντιστοιχία και αφού εκπληρώνονται τα παραπάνω, θα συμβάλλει με τη σειρά του. Όπως έχει αναφέρει ο Daryl Press στο έργο του “Calculating Credibility”:«Οι λήπτες των αποφάσεων πιστεύουν ότι οι απειλές και οι υποσχέσεις είναι αξιόπιστες όταν – και μόνο τότε – υποστηρίζονται από επαρκή ισχύ και υπηρετούν διακριτά συμφέροντα». Γι’ αυτό το λόγο, η διαφύλαξη της αξιοπιστίας είναι σημαντικότατη και λαμβάνει σάρκα και οστά διαμέσου της μετάδοσης της ανάλογης εικόνας και προς το σύμμαχο, εκτός από τον αντίπαλο, δηλαδή ότι είσαι ισχυρός, μη αναλώσιμος, αμετακίνητος ως προς το εθνικό συμφέρον σου και όταν δηλώνεις κάτι, αυτό σημαίνει ότι έχεις και τη δυνατότητα και τη βούληση να το αποδείξεις εν τοις πράγμασι. Διαθέτεις μια γραφειοκρατική δομή, που είναι συντονισμένη με αυτό που λες και προσέρχεσαι στο στίβο της διεθνούς πολιτικής ακλόνητος όσον αφορά τα εθνικά δίκαιά σου, με βαθύτατη γνώση του τι διακυβεύεται και τι οφείλεις εσύ να πράττεις ως δημόσιος λειτουργός.

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Τι σημαίνει η Κύπρος για την Τουρκία «...μια χώρα που παραμελεί την Κύπρο δεν είναι δυνατόν να έχει αποφασιστικό ρόλο στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές» Γράφει ο Δρ. Μάρκος Τρούλης Διεθνολόγος Έχει πολλάκις επισημανθεί το γεγονός ότι η Κύπρος είναι τεράστιας γεωπολιτικής σημασίας και δύναται να προσφέρει τη δυνατότητα στρατηγικής εποπτείας σε οιονδήποτε επιθυμεί να την ασκήσει με άξονα τη Μέση Ανατολή και το Σουέζ. Αυτό ισχύει προφανώς για το σύνολο των Μεγάλων Δυνάμεων, που επιθυμούν να προβάλλουν ισχύ στην περιοχή όπως το Ηνωμένο Βασίλειο ή οι Η.Π.Α., αλλά αποκτά δυσθεώρητες διαστάσεις στην περίπτωση της Τουρκίας. Για την Άγκυρα, ο έλεγχος της Κύπρου συνιστά ζήτημα επιβίωσης, καθώς δεν πρόκειται για ένα – σημαντικότατο αλλά απλό – επεισόδιο στον πλανητικό ανταγωνισμό μεταξύ δυνάμεων, που ο μητροπολιτικός χώρος τους βρίσκεται στην άλλη άκρη της Γης. Πρόκειται για ένα μεγάλο νησί ευρισκόμενο στο μαλακό υπογάστριό της, το οποίο συνεκτικά ως μέρος του ελληνικού τόξου περιορίζει την Τουρκία στον ηπειρωτικό χώρο της και εν τέλει, την αποκόπτει από τους ευρύτερου χαρακτήρα μαξιμαλισμούς της. Ο γνωστός σε όλους μας πλέον Αχμέτ Νταβούτογλου, του οποίου οι ντιρεκτίβες ακολουθούνται κατά γράμμα παρά την απομάκρυνσή του από το περιβάλλον του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει επισημάνει ήδη 20 χρόνια πριν ότι «ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα». Με αυτόν τον τρόπο, κατέστησε σα-

φές ότι στη μέγγενη των διακρατικών ανταγωνισμών ισχύος και υπό την επιτακτική ανάγκη εθνοκρατικής επιβίωσης, η Τουρκία οφείλει ως προς την Κύπρο (και ορθώς έκανε κατά τον ίδιο) να εφεύρει μειονότητα, να εισβάλλει, να προβεί σε παραβίαση κάθε θεμελιώδους αρχής του διεθνούς δικαίου, να καταπατήσει κάθε ανθρώπινο δικαίωμα, να εποικίσει, να απειλήσει και να νομιμοποιήσει την παρουσία της εκεί με κάθε τρόπο στα διεθνή fora. Και όλα τα παραπάνω επειδή η Κύπρος βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και «μαζί με την Κρήτη πάνω σε άξονα τομής υδάτινων αρτηριών». Συνεπώς, όπως αναφέρει, «μια χώρα που παραμελεί την Κύπρο δεν είναι δυνατόν να έχει αποφασιστικό ρόλο στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές»και η Τουρκία έχει τη συγκεκριμένη επιθυμία. Έχει την εκπεφρασμένη βούληση άσκησης περιφερειακής ηγεμονίας, επειδή εξακολουθεί να εμφορείται από το νεοοθωμανικό πλαίσιο χάραξης πολιτικής και ανάγνωσης του

διεθνούς περιβάλλοντος, το οποίο βρίσκει την κατάλληλη ευκαιρία εκδίπλωσής του εν μέσω μιας επαρκούς – κατά την εκτίμηση της Άγκυρας – ανακατανομής ισχύος στο περιφερειακό σύστημα και μεταλλαγής προτεραιοτήτων στο πλανητικό στερέωμα. Κατά συνέπεια, η Τουρκία έχει ηγεμονικές βλέψεις και όσο εντείνονται λόγω επίτασης των προαναφερθεισών προϋποθέσεων, τόσο πιο ευαίσθητη αυτή καθίσταται στο στρατηγικό κόστος. Με άλλα λόγια, η Άγκυρα είναι έτοιμη για ολοένα και μεγαλύτερη και δυναμικότερη εμπλοκή στο σύνολο της Κύπρου, ενόσω εντείνει και παγιώνει την προβολή ισχύος της σε πολλαπλές γεωγραφικές ζώνες της ευρύτερης περιοχής. Άλλωστε, η Κύπρος κατά τον Νταβούτογλου συνδέεται με δύο διαστάσεις γεωστρατηγικού ανταγωνισμού: την τοπική, η οποία αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τη διαχείριση της Ελλάδας από την Τουρκία και την περιφερειακή/παγκόσμια, Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Μια διαφορετική πολιτική με την Τουρκία Γράφει ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης* Ανάμεσα σε όσους φαντάζονται την σημερινή Τουρκία ως μια «νευρική δύναμη» που η διεθνής κοινότητα και η Ελλάδα θα πρέπει να της κάνουν συνεχώς μασάζ, και όσους νομίζουν πως βρισκόμαστε στις ηρωικές εποχές που με το τσαρούχι θα δώσουμε στον αντίπαλο να καταλάβει, υπάρχει ένας μεσαίος χώρος διεθνοπολιτικής σκέψης που επιμένει να μιλά για στρατηγική και όχι για καρναβάλια. Δεν θα αναλύσω τις δυο προαναφερόμενες ακραίες τάσεις στον δημόσιο διάλογο. Το γεγονός ότι κυριαρχούν, δείχνει πόσο βαθιά έχει εισχωρήσει ο λαϊκισμός, καθώς επίσης το πόσο βαθιά βρίσκεται το μακρύ χέρι κέντρων εξουσίας που επαναλαμβανόμενα στην Ιστορία μας δημιουργούσαν διχαστικά διλήμματα που αποπροσανατόλιζαν την σκέψη από την ουσία και την χάραξη ρεαλιστικής εθνικής στρατηγικής. Το πρόβλημα Τουρκία Από την ίδρυσή της η Τουρκία αποτελεί πρόβλημα για την Ελλάδα και άλλα κράτη και λαούς της γειτονιάς της. Το πρόβλημα εδράζεται στον αναθεωρητικό της χαρακτήρα, παρακαταθήκη των τελευταίων ψηφισμάτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Σήμερα, οι ΗΠΑ ή η Γαλλία έχουν πρόβλημα με την Ερντογανική Τουρκία, όμως για την Ελλάδα, τη Συρία ή το Ιράκ, η Τουρκία αποτελεί διαρκές πρόβλημα, είτε είναι Κεμαλική, είτε είναι Ερντογανική. Ο διάλογος για χάρη του διαλόγου και μόνο ή η σύγκρουση με μια αναθεωρητική δύναμη, δεν λύνει κανένα πρόβλημα! Αντίθετα, δημιουργεί νέα προβλήματα. Ο μεν διάλογος ως αυτοσκοπός, συντηρεί την κρίση, νομιμοποιεί την αναθεωρητική δύναμη και στο τέλος καταλήγει είτε σε νέες κρίσεις, είτε σε διπλωματικές ήττες για το κράτος που επιδιώκει τη συναίνεση. Από την άλλη πλευρά, η σύγκρουση είναι επικίνδυνη φαντασίωση υπό τις σημερινές συνθήκες. Όποια και αν θα είναι η εξέλιξη στο πεδίο, θα έχει τεράστιο κόστος και για τις δυο πλευρές. Μόνο μια έξυπνη στρατηγική μπορεί να δώσει λύση και να αλλάξει την αναθεωρητική Τουρκία. Πως αντιμετωπίζεις το πρόβλημα Τουρκία Η Τουρκία δεν είναι πρόβλημα μόνο για την Ελλάδα. Από την άλλη, η Τουρκία είναι σημαντική. Το βέβαιο είναι ότι δεν είναι άτρωτη. Άρα, κάπου εκεί ανάμεσα θα πρέπει να οικοδομηθεί ένα στρατήγημα – μία θεωρία νίκης – η οποία όχι μόνο να αποτελέσει τη βάση της Ελληνικής στρατηγι-

Τι σημαίνει η Κύπρος για την Τουρκία Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

η οποία ταυτίζεται με τους «στρατηγικούς υπολογισμούς στη Μέση Ανατολή, στην Ανατολική Μεσόγειο, στο Αιγαίο, στη Διώρυγα του Σουέζ, στην Ερυθρά Θάλασσα, στον Περσικό Κόλπο». Παράλληλα, συνιστά ένα άριστο προηγούμενο για την τουρκική εξωτερική πολιτική, καθώς η Άγκυρα κατάφερε και εισήλθε σε ένα χώρο, όπου δε διέθετε μέχρι πρότινος την παραμικρή νομιμοποίηση ώστε να εισέλθει. Κατέστη εγγυήτρια δύναμη και κατάφερε να έχει ανισομερώς διακριτό ρόλο στα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προς τούτο, η εισβολή και κατοχή στην Κύπρο αποτελούν αποτέλεσμα μιας πολιτικής, η οποία συνιστά 16

«πρότυπο» ή «παράδειγμα προς μίμηση» για τον τρόπο με τον οποίο η Τουρκία θα μπορούσε να αποκτήσει νομιμοποιητικό μανδύα επεμβάσεων με άξονα αναφοράς τουρκικές ή (επιδέξια εργαλειοποιούμενες) μουσουλμανικές μειονότητες στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή και ευρύτερα. Τα προαναφερθέντα προφανώς δεν κατατίθενται τυχαία. Βρισκόμαστε προ της έναρξης ενός νέου γύρου διερευνητικών συνομιλιών και έχει πλέον καταστεί σαφές ότι η Τουρκία απειλεί εμμέσως και αμέσως με διχοτόμηση, αλλά πρόκειται για ένα μακρινό σενάριο, διότι στην πραγματικότητα ουδείς το επιθυμεί. Προφανώς δεν το επιθυμούν η Ελλάδα και οι Ελληνοκύπριοι, αλλά δεν το επιθυμεί ούτε η Τουρκία – παρά

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

την μπλόφα των απειλών της για να επιβάλλει την παράκρουση της διζωνικής ομοσπονδίας – καθώς θα ακυρώσει κάθε προοπτική του πολυπόθητου για την ίδια πλήρους ελέγχου της Μεγαλονήσου. Εξάλλου, η γεωπολιτική σημασία της Κύπρου έχει ενισχυθεί μέσω της εύρεσης των υδρογονανθράκων νοτίως του νησιού, ενώ ο συνολικός έλεγχος θα επιτρέψει στην Τουρκία να αποκτήσει ένα μέσο πίεσης εντός πλέον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετατρέποντας μια διπλωματική κατάκτηση της Ελλάδας (όπως αυτή της ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε. το 2004) σε δικό της πλεονέκτημα για την άσκηση πίεσης προς τους δυτικοευρωπαϊκούς ή και ατλαντικούς υπερσυστημικούς δρώντες.

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Σήμερα, οι ΗΠΑ ή η Γαλλία έχουν πρόβλημα με την Ερντογανική Τουρκία, όμως για την Ελλάδα, τη Συρία ή το Ιράκ, η Τουρκία αποτελεί διαρκές πρόβλημα, είτε είναι Κεμαλική, είτε είναι Ερντογανική. κής στη διαχείριση των τουρκικών διεκδικήσεων, αλλά να προσελκύσει ευμενώς το ενδιαφέρον και των υπολοίπων που είναι μπερδεμένοι στο τουρκικό κουβάρι, και κυρίως των μεγάλων δυνάμεων που ειλικρινά δεν έχουν και οι ίδιες ιδέα πώς να χειριστούν την Τουρκία. Ο τουρκικός αναθεωρητισμός πηγάζει και συντηρείται κυρίως μέσα από το έλλειμμα δημοκρατικής αντιπροσώπευσης και την ανάλογη δομή του τουρκικού κράτους. Σημαντικό ποσοστό του λαού δεν εκπροσωπείται και δεν νομιμοποιείται στα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα της χώρας, με αποτέλεσμα μια ελίτ χωρίς ιδεολογικό πρόσημο, παρά μόνο με συμφέροντα και επιρροή στην κοινωνία, να καθορίζει χωρίς αντίλογο την στρατηγική της Τουρκίας. Στον σύγχρονο κόσμο των αλληλεξαρτήσεων, η τουρκική κοινωνία πλήττεται πολυεπίπεδα από την αναθεωρητική στρατηγική των ελίτ της. Αν η τουρκική κοινωνία μπορούσε να εκφραστεί και να λειτουργήσει ελεύθερα και δημοκρατικά, τότε οι συσχετισμοί θα ήταν εντελώς διαφορετικοί στο τουρκικό κράτος και στην εξωτερική του πολιτική. Ο ουσιαστικός πλουραλισμός – ο οποίος θα πρέπει να συνδυαστεί με πολιτειακή, δομική και διοικητική αναδιάρθρωση – θα κατακερματίσει τα αναθεωρητικά συμφέροντα. Δεν θα τα εξαφανίσει και δεν θα πρέπει να τρέφουμε τέτοιες αυταπάτες! Θα τα καταστήσει ανήμπορα να επηρεάσουν ολοκληρωτικά την πολιτική της χώρας στις διε-

θνείς της σχέσεις. Και αυτό είναι σε πρώτη φάση το ζητούμενο. Θα πρέπει να στοχεύσουμε στην λειτουργική αδράνεια του τουρκικού αναθεωρητισμού! Με μια τέτοια Τουρκία μιλάς και συνδιαλέγεσαι. Για να το κάνεις από θέση ισχύος – άρα αποτελεσματικά – θα πρέπει να έχεις εκμεταλλευτεί το χρόνο και τις συγκυρίες, ώστε αφενός να ενισχύσεις τους παράγοντες ισχύος σου σαν κράτος (και όχι να τους φαντάζεσαι πως θα ήταν ή πως θα ήθελες να είναι…), να έχεις την πολιτική βούληση και την ικανότητα να θέσεις σε εφαρμογή όλες εκείνες τις τακτικές που θα σε οδηγήσουν στρατηγικά στην ουδετεροποίηση του τουρκικού αναθεωρητισμού, και αφετέρου να πείσεις τις μεγάλες δυνάμεις και να τις συσπειρώσεις γύρω από τη δική σου θεωρία νίκης. Το αν τα παραπάνω σημαίνουν ενδεχομένως παρέμβαση στα εσωτερικά μιας αναθεωρητικής δύναμης που άγεται και φέρεται από ολοκληρωτικά στην ουσία καθεστώτα, το αφήνω μετέωρο να το κρίνουν οι ρομαντικοί ιδεολόγοι. Άλλωστε, το σημερινό καθεστώς της Τουρκίας μετέρχεται μετα-Αλήθειες, δίνοντας σπουδαίο βήμα για διεθνή αντίλογο. Και φαίνεται πως στο State Department το έχουν καταλάβει αυτό. Βέβαια, κινούνται με γνώμονα τα δικά τους συμφέροντα. Μένει να δούμε πότε εμείς θα κινηθούμε, έξυπνα και όχι διχαστικά, για τα δικά μας συμφέροντα… * Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Με την Ουάσινγκτον ή με τη Μόσχα; Γράφει ο Αλέξανδρος Δρίβας* Το αμείλικτο ερώτημα που βασανίζει την Τουρκία Μπορεί κάποιος να ξεκινήσει όποτε θέλει έναν πόλεμο, αλλά δεν μπορεί να τον τελειώσει όποτε αυτός επιθυμεί Η κρίση στην Ουκρανία επαναφέρει για άλλη μια φορά τα μεγάλα και άλυτα ζητήματα που άφησε το ταχύτατο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Η διάλυση της ΕΣΣΔ συνοδεύτηκε από τη δημιουργία νέων ανεξάρτητων κρατών. Η δημιουργία ενός κράτους απαιτεί τεράστιες θυσίες και σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ δύσκολη γιατί πρέπει να συντρέχουν τρεις βασικές προϋποθέσεις. Πληθυσμός, έδαφος στο οποίο αυτός κατοικεί αλλά και αποτελεσματική εξουσία. Με άλλα λόγια, να μπορεί ένα κράτος να υφίσταται όχι μόνο νομικά (de jure) αλλά και να είναι λειτουργικό (de facto). Αναφορικά με τον πληθυσμό, τα πράγματα είναι ακόμη πιο περίπλοκα καθώς αυτός, δεν μπορεί να μην εξεταστεί με βάση ποιοτικά χαρακτηριστικά. Δεν είναι μόνο ο αριθμός των ανθρώπων αλλά και η ταυτότητά τους. Ποια γλώσσα μιλάνε, ποιες συνήθειες έχουν, ποια θρησκεία ασπάζονται και τελικά, τι συνείδηση έχουν. Αυτά τα τελευταία χαρακτηριστικά, είναι και εκείνα που ωθούν τον ιστορικό ρου σε εξέλιξη. Οι περισσότεροι πόλεμοι έγιναν γι’αυτά τα χαρακτηριστικά. Η Μαύρη Θάλασσα, ο Καύκασος, τα Βαλκάνια και η Μέση Ανατολή, έχουν εν πολλοίς αστάθεια, λόγω της ετερογένειας. Τα έθνη-κράτη ζητούν ομοιογένεια. Στην Ουκρανία, άλλοι αισθάνονται ″Ρώσοι″ και άλλοι αισθάνονται ″Δυτικοί″ που δεν έχουν καμία σχέση με τη Μόσχα. Η Τουρκία είναι μια χώρα που επίσης έχει τεράστιο πρόβλημα ομοιογένειας το οποίο πολλές φορές προσπάθησε να το 18

καλύψει (πραγματοποιώντας γενοκτονίες και σφαγές) καθώς από τη μια μέρα στην άλλη, κατέρρευσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη διαδέχτηκε το τουρκικό κράτος. Υπάρχουν τουλάχιστον 20 εκατομμύρια άνθρωποι που δεν ανέχονται τον χαρακτηρισμό ″ορεσίβιοι Τούρκοι″, και βέβαια αυτοί είναι οι Κούρδοι. Στην Ουκρανία η Τουρκία βλέπει εφιάλτες ανάλογους με αυτούς που βλέπει στη Συρία όμως πλέον, δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Οι τακτικισμοί του Ερντογάν έφτασαν στο τέλος τους και το μέλλον της Τουρκίας πλέον, δεν είναι στο χέρι της. Πιο συγκεκριμένα, η Τουρκία θα αναγκαστεί να πάρει μια πολύ δύσκολη και επώδυνη -σε συνέπειες- απόφαση. Ο μύθος της ″ατρόμητης″ Τουρκίας έχει καταρρεύσει από τη μέρα που με αμηχανία η Άγκυρα αποδέχτηκε το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών. Ο Ερντογάν αισθανόταν ασφαλής μέσα σε ένα άτυπο τρίγωνο μεταξύ αυτού, του Τραμπ και του Πούτιν. Ο Λευκός Οίκος δεν έχει πλέον άλλα συγχωροχάρτια για την Τουρκία και δεν αφήνει να πέσει καρφίτσα σε ό,τι την αφορά. Η Άγκυρα εδώ και καιρό προσπαθεί μανιωδώς να επαναπροσεγγίσει τις ΗΠΑ και τα ″tweets θάρρους″ του Ιμπραϊμ Καλίν του περασμένου καλοκαιριού (που απειλούσε τις ΗΠΑ οτι θα πληρώσουν τίμημα) δεν υπάρχουν πια. Αντιθέτως, υπάρχει ανησυχία για την οργή που υπάρχει στην Ουάσινγκτον για τα πεπραγμένα του Ερντογάν. Οι Αμερικανοί θεωρούν ότι οι Τούρκοι τους περιπαίζουν εδώ και αρκετά χρόνια. Η Τουρκία από την πλευρά της, έχει προσλάβει λομπίστες στην Ουάσινγκτον και προσπαθεί να δείξει ότι είναι ″χρήσιμη″ στην Ουκρανία, όμως οι Αμερικανοί δεν πείθονται. Ενώ η κρίση στο Κίεβο ίσως έχει ξεπε-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

ράσει σε ένταση ακόμη και τα έτη 20132014, η Τουρκία προσπάθησε να υπενθυμίσει στις ΗΠΑ την αξία της. Παρόλα αυτά, στις 6/4/2021 και εν μέσω μεγάλης έντασης ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία, το State Department ανακοίνωσε την εξειδίκευση των αμερικανικών κυρώσεων που υπάγονται στο νόμο CAATSA και επιβάλλονται στην Τουρκία, στοχεύοντας την τουρκική αμυντική βιομηχανία. Αυτό ήταν ένα μήνυμα πως η Αμερική δεν θεωρεί την Τουρκία απαραίτητη για να επιλυθεί υπέρ των δυτικών συμφερόντων η κρίση στην Ουκρανία. Ο κύριος λόγος αφορά τις δεσμεύσεις που έχει η Άγκυρα απέναντι στη Ρωσία. Η Μόσχα έχει στείλει πολλαπλά μηνύματα στην Τουρκία η οποία μπορεί στα λόγια να ″στηρίζει την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, να υποστηρίζει τη νατοϊκή προοπτική του Κιέβου και να μην αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κριμαίας″, όμως δεν μπορεί να κάνει τίποτε παραπάνω από αυτό. Η τήρηση της Συνθήκης του Μοντρέ του 1936 που αφορά το καθεστώς των Στενών, είναι για τη Μόσχα μονόδρομος. Την ίδια ώρα, οι ρωσικές δυνάμεις στη Συρία υπενθυμίζουν στην Τουρκία ότι είναι επί ξύλου κρεμάμενη η σταθερότητα και στα νοτιοανατολικά τουρκικά σύνορα, ενώ γνωρίζει καλά οτι η Τουρκία έχει παντού εχθρούς. Ο Πούτιν όχι μόνο εξανάγκασε την Τουρκία στο να γίνει ο δούρειος ίππος των ρωσικών συμφερόντων στο ΝΑΤΟ και στη Μέση Ανατολή, αλλά έφτασε σε τέτοια επίπεδα εξάρτησης της τουρκικής ασφάλειας από το Κρεμλίνο, που πλέον οι ΗΠΑ και να θέλουν, δεν μπορούν να εμπιστευτούν το παιχνίδι της Τουρκίας. Οι S-400, ο συμπληρωματικός ρόλος Ρωσίας και Τουρκίας στη Συρία και στη Λιβύη, η δραστηριοποίηση της Rosatom στην Τουρκία αλλά και η ίδια η ρευστότητα του τουρκικού πολιτικού σκηνικού, καθιστούν την Τουρκία ιδιαίτερα επίφοβη για ″σύμμαχο″ των ΗΠΑ. Αν ήθελε αυτό ο

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ την οικονομική ευημερία, την κοινωνική συνοχή και την ασφάλεια της χώρας. Η Τουρκία στο θέμα της Ουκρανίας θα πάρει αποφάσεις, ειδικά αν η κρίση αγγίξει δυσθεώρητα επίπεδα έντασης. Η Τουρκία έχει να επιλέξει ανάμεσα σε μια δύναμη που μπορεί να ρυθμίσει την πιστοληπτική της ικανότητα και σε μια δύναμη που μπορεί να της δημιουργήσει τεράστια προβλήματα ασφάλειας τόσο στη Συρία, όσο και στον Καύκασο. Το Αζερμπαϊτζάν, όσο ″αδελφό″ έθνος και αν είναι με την Τουρκία, χρωστάει την ευνοϊκή εκεχειρία στο Ναγκόρνο Καραμπάχ στη Ρωσία.

Πούτιν, σίγουρα το έχει πετύχει.

ρέλθει.

Σαν να μην φτάνει αυτό, η ισχυρή σύμμαχος του Ερντογάν στην Ευρώπη, η Καγκελάριος Μέρκελ, αποχωρεί το προσεχές φθινόπωρο και η φωνή του Μακρόν θα ακούγεται όλο και πιο έντονα εντός της ΕΕ, μαζί με αυτήν της Ελλάδας, της Αυστρίας αλλά και της Ιταλίας, η οποία κατάλαβε οτι η ″συνεργασία″ μεταξύ Ρώμης και Άγκυρας στη Λιβύη είναι αδύνατη.

Ο Ταγίπ Ερντογάν, πάνω στην απελπισία του για να τραβήξει την προσοχή των Αμερικανών, δήλωσε στην D-8 πως τα μουσουλμανικά κράτη πρέπει να προσπαθήσουν να μειώσουν την επιρροή του αμερικανικού δολαρίου και να δημιουργήσουν ένα δικό τους, κοινό νόμισμα. Αυτό θυμίζει κάποιες ιδέες του Καντάφι.

Ο Πούτιν έχει ακόμη ένα πολύ ισχυρό χαρτί να παίξει εναντίον του Ερντογάν. Ο Ρώσος πρόεδρος παίζει με τα φαντάσματα που κυνηγά ο Ερντογάν και αυτά αφορούν το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016. Ο Τούρκος πρόεδρος και οι αυλικοί του θεωρούν πως οι Αμερικανοί μαζί με τον Γκιουλέν αποπειράθηκαν να τον ανατρέψουν και οτι ακόμη και αν οι ΗΠΑ ″κλείσουν το μάτι″ στην Τουρκία για να βοηθήσει το ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, τότε αυτό ίσως να είναι και η τελική παγίδα για να αποσταθεροποιηθεί η Τουρκία και να τελειώσει κάθε ελπίδα για την πολιτική του επιβίωση. Η ισχύς είναι πάνω από όλα ψυχολογικός έλεγχος του ισχυρού στον λιγότερο ισχυρό. Την ίδια ώρα, η τουρκική οικονομία αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα και η εποχή της ευεξίας που έφερναν οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί ανάπτυξης κυρίως μετά το 2007 μέχρι το 2014, έχουν πα-

Το σκάνδαλο της Halkbank βρίσκεται στα χέρια των ΗΠΑ. Όμως και χωρίς να υπήρχε αυτό το σοβαρό ζήτημα που δηλητηριάζει τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις μαζί με το θέμα των S-400, ο ρόλος των ΗΠΑ στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι τόσο σημαντικός που η Τουρκία δεν μπορεί να αγνοήσει. Οι ανάσες από την Κίνα δεν επαρκούν για να σωθεί η τουρκική οικονομία. Η αξιοπιστία της Τουρκίας μειώνεται ακόμη περισσότερο καθώς την ώρα που παίρνει κινεζικό δάνειο ύψους 400 εκατομμυρίων δολαρίων, θυμήθηκε το ζήτημα των Ουιγούρων, κλείνοντας το μάτι στις ΗΠΑ για ακόμη μια φορά. Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν έχει υπογράψει συμβόλαιο με την κινεζική Sinovac προκειμένου η Τουρκία να παραλάβει 100 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων και τα οποία, είναι ακόμη…στο δρόμο. Η Τουρκία βλέπει πως οι ″φαντασιακές″ εναλλακτικές που είχε, δεν είναι ικανές για να εξασφαλίσουν ταυτόχρονα

Κανένας πολιτικός στο Αζερμπαϊτζάν δε θα ήθελε να έχει το μέλλον του Αρμένιου πρωθυπουργού. Όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που η εσωτερική πολιτική της Τουρκίας βρίσκεται σε μεγάλη ένταση λόγω και της φτωχοποίησης μεγάλου μέρους του τουρκικού πληθυσμού αλλά και του αυταρχισμού του οποίου υπέρμαχος είνα ο Τούρκος πρόεδρος. Το Κουρδικό Κόμμα της Τουρκίας έχει τον αρχηγό του στη φυλακή. Οι αγορές για να εμπιστευτούν την Τουρκία, θα χρειαστούν αποδείξεις οτι ο Ερντογάν θα επιλέξει σταθερά τη βάρκα που πλέει προς τη Δύση. Κάτι τέτοιο όμως θα σήμαινε και την αποδοχή όλων των νατοϊκών δεσμεύσεων σε μια περίοδο που η Ρωσία δείχνει οτι ζεσταίνει την πολεμική της μηχανή. Είναι ίσως η πρώτη φορά που ο Ερντογάν θα ήθελε σταθερότητα γύρω του όμως τώρα που τη χρειάζεται, δεν είναι στο χέρι του να την οικοδομήσει. Για άλλη μια φορά, η στρατηγική είναι αμείλικτη και μας υπενθυμίζει ότι μπορεί κάποιος να ξεκινήσει όποτε θέλει έναν πόλεμο αλλά δεν μπορεί να τον τελειώσει όποτε αυτός επιθυμεί. *Ο Αλέξανδρος Θ. Δρίβας είναι: Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ – Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council)

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Γερμανία και Τουρκία, φίλες και σύμμαχοι στις Γενοκτονίες Η περίπτωση των Χερέρο και Νάμα που εφάρμοσε μετά την Γερμανία και η Τουρκία. Γράφει ο Ιωάννης Αθαν. Μπαλτζώης* Η αναγνώριση της γενοκτονίας τω Αρμενίων από τις ΗΠΑ, με την ιστορική στιγμή, όπου ο πρόεδρος Μπάιντεν εκστομίζει την φράση περί γενοκτονίας , καθορίζει οριστικά και αμετάκλητα πλέον το φοβερό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, που διαπράχθηκε από τους Τούρκους (Οθωμανούς τότε) εναντίον ενός λαού, των Αρμενίων, είναι ιστορικό γεγονός. Τα επακόλουθα αυτής της σημαντικής αναγνώρισης θα είναι καθοριστικά για το μέλλον της Τουρκίας. Επιτέλους η ιστορική δικαιοσύνη έστω και αργά αποδίδει σε ένα λαό, καθ’ έξιν γενοκτόνο άλλων λαών, όπως Έλληνες Πόντιοι , Ασσύριοι κλπ., τον τουρκικό αυτό που ιστορικά δικαούται. Το στίγμα της γενοκτονίας λαών, που θα παραμείνει σαν ρετσινιά στις λέξεις Τούρκος και Τουρκία και έτσι η ανθρωπότητα θα τους θεωρεί διαχρονικά. Και παρά τις αντιδράσεις των Τούρκων, που μιλούν για δήθεν ιστορική πλάνη και μη αποδεδειγμένη επιστημονικά τεκμηρίωση, αγνοώντας ακόμη και σήμερα προκλητικά την ιστορική τους ευθύνη, μη αναγνωρίζοντας τις εκατόμβες νεκρών Αρμενίων, που πέθαναν με οργανωμένο και φρικιαστικό τρόπο, οι ευθύνες των έρχονται με την μορφή των Ερινύων να τους σημαδέψει και να τους κατατάξει στην τρομερή παγκόσμια λίστα των λαών με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Και στην λίστα των λαών 20

που ευθύνονται για γενοκτονίες και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, συμπεριλαμβάνονται και η διαχρονική φίλη της Τουρκίας, η Γερμανία που εκτός της ευθύνης δύο παγκοσμίων πολέμων, έχει διδάξει και μεθοδολογία γενοκτονιών, που εφάρμοσαν και η πλέον φιλική της χώρα, η Τουρκία. Στο παρόν δεν θα αναφερθούμε στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων, κατά τον Β’Π.Π., ούτε στην γενοκτονία των Αρμενίων, που είναι γνωστά σε όλους, αλλά σε ένα άλλο έγκλημα, μια άλλη γενοκτονία, που είναι ελάχιστα γνωστή και είναι η πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα, από τους Γερμανούς,

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

των φυλών Χερέρο και Νάμα (ή Ναμάκα), που την μεθοδολογία ακολούθησαν και Τούρκοι. Η Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική. H German South-West Africa, ήταν η αποικία της Γερμανικής Αυτοκρατορίας στην Αφρική από το 1884 μέχρι το 1915. Με έκταση 835.100 km², ήταν μιάμιση φορά το μέγεθος της ηπειρωτικής Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1915, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, Βρετανικές και νοτιοαφρικανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική και την κατέλαβαν. Μετά

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ τον πόλεμο η περιοχή διοικείται από την ¨Ένωση της Νοτίου Αφρικής (μέρος της Βρετανικής αυτοκρατορίας) και ονομάσθηκε Νότιο-Δυτική Αφρική, κατόπιν εντολής της Κοινωνίας των Εθνών. Έγινε ανεξάρτητο κράτος το 1990 και ονομάσθηκε έκτοτε Ναμίμπια. Οι Χερέρο και οι Νάμα ήταν λαός βασικά κτηνοτρόφων και οι Γερμανοί αποικιοκράτες προσπάθησαν να τους «εκσυγχρονίσουν» μετατρέποντάς των σε γεωργούς και εργάτες γης και των επιχειρήσεών των. Το βασικότερο όμως θέμα, που οδήγησε τις φυλές σε εξέγερση κατά των Γερμανών αποικιοκρατών τους ήταν το ιδιοκτησιακό καθεστώς και ο τρόπος που οι Γερμανοί το αντιμετώπιζαν. Οι Χερέρο είχαν παραχωρήσει περισσότερο από το ¼ εκ των 130.000 τετρ. Χιλ. γης που τους ανήκε, για την ολοκλήρωση της σιδηροδρομικής γραμμής Otavi, για την «ανάπτυξη» της περιοχής, αλλά στην πραγματικότητα θα πυροδοτούσε την εισβολή πολλών νέων αποικιοκρατών, που θα εκμεταλλευόταν την γη και τον πλούτο της περιοχής και των γηγενών φυλών. Μάλιστα οι Γερμανοί σχεδίαζαν, με σκοπό πάντα την «ανάπτυξη», όπως αναφέρει και ο γερμανός ιστορικός Horst Drechsler, την μετεγκατάσταση των Χερέρο σε ειδικούς καταυλισμούς (native reservations) , παίρνοντάς την γή δωρεάν, χρησιμοποιώντας τους Χερέρο και τους Νάμα, ως εργάτες στην ίδια τους την γη, θεωρώντας ότι η γη ανήκει στους Γερμανούς αποικιοκράτες. Εξάλλου πολλοί Χερέρο χρησιμοποιούνταν ήδη σαν εργάτες –σκλάβοι στις επιχειρήσεις των Γερμανών. Μάλιστα ο Horst Drechsler καταδεικνύει με σαφήνεια το χάσμα των δικαιωμάτων μεταξύ Ευρωπαίου και Αφρικανού ως εξής: Η Γερμανική διοίκηση, σε θέματα δικαίου και λοιπών νομικών θεμάτων είχε την άποψη ότι η κατάθεση επτά (7) Αφρικανών ισοδυναμεί με την κατάθεση ενός λευκού!!! Άρα κάθε Αφρικανός θα μπορούσε να χάσει την περιουσία του, αν ένας ή

περισσότεροι λευκοί ισχυριστούν ότι τους ανήκει. Το δικαστήριο θα την κατοχύρωνε στους λευκούς. Η Εξέγερση. Στις 12 Ιανουαρίου 1904 οι Χερέρο με αρχηγό τον Σάμουελ Μεχαρέρο επαναστάτησαν και επιτέθηκαν κατά των Γερμανών, σκοτώνοντας 123150. Τότε τον Μάιο του ιδίου έτους κατέφθασε ο Γερμανός στρατηγός Λόθαρ φον Τρόθα με 14.000 στρατιώτες και διεξήγαγε επιχειρήσεις κατά των Χερέρο, όπου τελικά τον Αύγουστο του 1904 στην μάχη του Γουότερμπεργκ νίκησε τους Χερέρο και αφού προέβη σε σφαγές, ώθησε με την απειλή του σφαγιασμού την μάζα του λαού των Χερέρο προς την έρημο Ομεχέκε, όπου οι περισσότεροι εξ αυτών πέθαναν από πείνα και κυρίως από την δίψα. Αναφέρεται μάλιστα ότι στην δραματική αυτή πορεία των Χερέρο προς τον θάνατο, οι Γερμανοί είχαν δηλητηριάσει τα λιγοστά πηγάδια της ερήμου, η να τα καταστρέψουν πλήρως, ώστε ο θάνατος, η καλύτερα ο μεθοδευμένος θάνατος, δηλαδή η γενοκτονία ενός λαού να είναι σίγουρη. Τον Οκτώβριο του 1904 η φυλή των Νάμα επαναστάτησε κατά των Γερμανών, για να έχει ακριβώς την ίδια τύχη και κατά τον ίδιο τρόπο με τους Χερέρο. Μάλιστα την εντολή για την γενοκτονία έδωσε ο ίδιος ο στρατηγός Τρόθα αναφέροντας στο «διάταγμά»

του: «Το έθνος των Χερέρο θα πρέπει να εγκαταλείψει αμέσως την χώρα, διότι δεν είναι πλέον γερμανοί υπήκοοι. Όποιος δεν υπακούσει και ευρεθεί εντός της χώρας, με ή χωρίς όπλο ή ζώο θα εκτελείται αμέσως. Δεν θα λυπηθώ κανέναν. . Δίδω τις εντολές μου να οδηγηθούν εκτός αμέσως….». Οι εντολές του στρατηγού Τρόθα ήταν οι Χερέρο άντρες να εκτελούνται επιτόπου, οι δε γυναίκες και τα παιδιά να οδηγούνται στην έρημο για να πεθάνουν μαρτυρικά!!! Η Εξολόθρευση Σύμφωνα με διάφορες μαρτυρίες αφανίστηκε περίπου το 80% περίπου των δύο λαών. Κατά διάφορες μαρτυρίες, καθόσον δεν είναι δυνατόν ο ακριβής υπολογισμός πέθαναν με διάφορους τρόπους περί τους 65.000 έως 100.000 Χερέρο και περί τους 10.0000 Νάμα. Όσοι επέζησαν τελικά, περίπου 15.000 Χερέρο, κυρίως γυναίκες και παιδιά και ελάχιστοι άνδρες, συγκεντρώθηκαν και οδηγήθηκαν από τους Γερμανούς αποικιοκράτες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως το Shark Island Concentration Camp, όπου υποχρεώθηκαν σε βάναυση καταναγκαστική εργασία, στα κτήματα και επιχειρήσεις των Γερμανών, δίδοντάς τους μόνο ρύζι και τίποτα άλλο. Φυσικά πολλοί απεβίωσαν από τις κακουχίες, αρρώστιες, την έλλειψη βιταμινών και την βάναυΣυνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

ση εργασία. Οι Βρετανοί το 1918 ανακοίνωσαν σε έκθεσή των όλα τα σχετικά με την κατάσταση των στρατοπέδων συγκέντρωσης των Γερμανών, όπου χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι απεβίωσαν από τις συνθήκες διαβίωσης το 45% -74% των συγκεντρωθέντων Χερέρο και Νάμα, κυρίως το τονίζουμε γυναίκες και ανήλικα παιδιά!!! . Ακόμη για τους Γερμανούς «επιστήμονες», οι φυλές αυτές ήταν λαμπρό και ασφαλές πεδίο ανθρωπολογικών και λοιπών επιστημονικών ερευνών. Ο Γερμανός ανθρωπολόγος Eugen Fischer, πήγε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης για να διεξαγάγει ανθρωπολογικές μελέτες και φυλετικά πειράματα . Πήρε δείγματα από παιδιά (ζωντανά και νεκρά) Χερέρο και από παιδιά μιγάδες, δηλαδή από παιδιά με πατέρα Γερμανό και μητέρα Χερέρο. Ο δε ζωολόγος Leopard Schultze εξέφρασε τον ενθουσιασμό του, που μπορούσε να παίρνει όργανα από «φρέσκα πτώματα» και ότι οι κρατούμενα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτό. Δηλαδή να εξοντώνουν έναν κρατούμενο για να του παίρνουν τα όργανα!!!!!!!! Τελειώνοντας δε με την περιγραφή της φρίκης να αναφέρω ότι 300 κρανία από τους κρατούμενους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στάλθηκαν στην Γερμανία για περαιτέρω έρευνες και για να αποδείξουν άλλοι «εξέχοντες» γερμανοί επιστήμονες την «ανωτερότητα της (γερμανικής) λευκής φυλής και την κατωτερότητα της μαύρης φυλής των Χερέρο»!!! Και φαίνεται ότι κατέληξαν στο συμπέρασμα: «Η γερμανική φυλή είναι σαφώς ανώτερη της μαύρης των Χερέρο». Επίμετρον. Το 1985 η έκθεση Γουαιτάκερ (Whitaker Report ) των Ηνωμένων Εθνών κατέταξε την «σφαγή αυτή ως μια προσπάθεια εξόντωσης των λαών Χερέρο και Νάμα της Νοτιοδυτικής Αφρικής και επομένως την πρώτη γενοκτονία του 20ου αι22

ώνα»!!! Το δε 1998 ο Γερμανός πρόεδρος Roman Herzog επισκέφθκε την Ναμίμπια και συνάντησε τους αρχηγούς των Χερέρο. Ο αρχηγός Munjuku Nguvauva απαίτησε μια δημόσια απολογία και αποζημίωση. Ο γερμανός πρόεδρος εξέφρασε μόνο την λύπη του. Φυσικά ούτε λόγος για αποζημιώσεις. Η Γερμανία το 2004 ζήτησε επισήμως συγνώμη για τις θηριωδίες που έλαβαν χώρα στη Ναμίμπια, ωστόσο αρνείται να καταβάλει αποζημιώσεις στους συγγενείς των θυμάτων. Τέλος τον Οκτώβριο του 2011 φυλετικοί ηγέτες από τη Ναμίμπια μετέβησαν στο Βερολίνο προκειμένου να παραλάβουν τα κρανία 20 συμπατριωτών τους (16 άνδρες και 4 γυναίκες), απομεινάρια της αποικιακής ηγεμονίας του Β' Ράιχ. Έτσι απεδείχθη και ιστορικά ότι η πρώτη γενοκτονία λαού στον 20ο αιώνα έγινε από το Γερμανικό Β’ Ράιχ με φριχτό τρόπο και επαναλήφθηκε με ακόμη πιο φριχτό τρόπο από το Γ’ Ράιχ. Πολλοί ιστορικοί συνδέουν τις δύο χώρες Γερμανία και Τουρκία και με αυτό τον δεσμό φρίκης και εγκλήματος και έτσι εξηγείται, εκτός των αμοιβαίων συμφερόντων, η αμοιβαία έλξη, αγάπη και διαχρονική φιλία, συνεργασία και ιδιαίτερη σχέση των δύο κρατών. Μια σχέση ιδιαίτερη και στενή που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα (1888) με την έναρξη της κατασκευής του σιδηροδρόμου της Βαγδάτης (αρχικά Κωνσταντινούπολη- Βαγδάτη). Ένας σιδηρόδρομος που θα συνέδεε το Βερολίνο με τον Περσικό Κόλπο και θα παρείχε στην Γερμανία μια αποδοτική σύνδεση και έναν πρόσφορο τρόπο μεταφοράς και επικοινωνίας με τις αποικίες της στην Αφρική, δηλαδή με τη Γερμανική Ανατολική Αφρική (Τανζανία) και Γερμανική νοτιοδυτική Αφρική (Ναμίμπια). Μια ιδιαίτερη σχέση, που εκτός των οικονομικών συμφερόντων, συνέδεσε τις δύο χώρες με άρρηκτους δεσμούς φιλίας, συνεργασίας, που παραμένουν αναλλοίωτοι για πάνω από δύο αιώνες, καθόσον ομοιάζουν και σε επίδειξη σκληρότητας,

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

σε βαθμό βαρβαρότητας. Και όχι μόνο αυτό. Διαπιστώνεται, ότι η μία χώρα επηρέαζε την άλλη και ακολουθούσαν και τις ίδιες μεθοδεύσεις σε πρακτικές, γενοκτόνες και εγκληματικές, παίρνοντας παραδείγματα η μία από την άλλη. Έτσι την πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα από τους Γερμανούς, ακολούθησε η γενοκτονία των Αρμενίων από τους Οθωμανούς τούρκους το 1915, με παρόμοιες μεθόδους (πορεία στην έρημο, βασανισμοί, εκτελέσεις κλπ). Οι Τούρκοι συνέχισαν την δεκαετία του 1910 και 20 με τις γενοκτονίες Ελλήνων Ποντίων και Ασσυρίων, που επιτέλους θα πρέπει να επιδιώξουμε να αναγνωριστούν διεθνώς. Στην συνέχεια πήραν την σκυτάλη οι «φίλοι» Γερμανοί Ναζί, με το φοβερό ολοκαύτωμα των Εβραίων, κατά την διάρκεια του Β’ Π.Π. που έχει αναγνωριστεί πλέον από όλη την ανθρωπότητα. Στην συνέχεια οι Τούρκοι εφάρμοσαν νέες μεθόδους εκδίωξης κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης με τα προγκρόμ του 1955 και τις τελευταίες δεκαετίες κατά των Κούρδων. Να λοιπόν που εξηγείται η ιδιαίτερη σχέση Γερμανών και Τούρκων διαχρονικά, όχι μόνο γεωπολιτικά, ή οικονομικά, αλλά και σε σχέση με την νοοτροπία των δύο λαών, που αποδεδειγμένα και μόνο αυτοί έχουν διαπράξει γενοκτονίες κατά άλλων λαών τον 20ο αιώνα, που ισχύει στο Διεθνές Δίκαιο ο όρος γενοκτονία. Τέλος, ας αναλογιστούν οι Τούρκοι τις συνέπειες της αναφοράς του προέδρου των ΗΠΑ περί γενοκτονίας των Αρμενίων, καθώς και της σκόπιμης αναφοράς του πραγματικού ονόματος της Πόλης, ως Κωνσταντινούπολης, που έχει την ιδιαίτερη σημασία του και σαφώς κρύβει μελλοντικές εξελίξεις. Μήπως ήλθε η ώρα για την ιστορική Νέμεσις της Τουρκίας; *Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.), Μεταπτυχιακό (Μ.Sc.) του ΕΚΠΑ και πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Δημογραφικό Δράσεις Περιφέρειας Ηπείρου - Ομιλία της κας Μητροκώστα Παναγιώτας (Γιούλας) Το περιοδικό του Συνδέσμου εκτός από διάφορα θέματα Στρατιωτικού περιεχομένου ασχολείται και με θέματα που απασχολούν την κοινωνία. Ένα από αυτά τα θέματα είναι και το Δημογραφικό ζήτημα. Έχουμε αναφερθεί πολλές φορές σε αυτό. Παρακολουθώντας στην Αθήνα την ομιλία της πρ.Αντιπεριφερειάρχη και νυν Εντεταλμένης Περιφερειακής Συμβούλου της Περιφέρειας Ηπείρου κας Μητροκωστα Παναγιώτας (Γιουλας) σε εκδηλωση του περιοδικού Economist με την Hope genesis με θέμα το Δημογραφικό, ακούσαμε κάποιες από τις πολλές ενδιαφέρουσες δράσεις που προωθεί η Περιφέρεια Ηπείρου, υπό την καθοδήγηση του Περιφερειάρχη κ. Καχριμανη Αλεξανδρου. Σας παραθέτουμε την ομιλία της κας Μητροκώστα, η οποία είναι και Επίτιμο μέλος του Συνδέσμου μας : Κυρίες και Κύριοι, Γνωρίζουμε πως η επιστήμη της Δημογραφίας, μελετά την φυσική κίνηση του πληθυσμού σε κάθε Περιφέρεια, τις ιδιαιτερότητες του τόπου, την διαβίωση του πληθυσμού, την παραγωγικότητα, τους γάμους τις γεννήσεις τους θανάτους κλπ. Τα στοιχεία αυτά κάθε φορά αποτελούν την απογραφή του πληθυσμού. Δυστυχώς οι προβλέψεις δεν είναι ευοίωνες για την Χώρα μας. Υπολογίζεται το έτος 2050 ο πληθυσμός να ανέρχεται περίπου στα 8,9 εκ. κατοίκους. Ο πληθυσμός της Χώρας μας γερνά, το φαινόμενο της αστυφιλίας με την συσσώρευση στα αστικά κέντρα και την φυγή στο Εξωτερικό των νέων ανθρώπων, τα τελευταία χρόνια για αναζήτηση εργασίας και ενός καλύτερου αύριο, λόγω και της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, έχει ως αποτέλεσμα, την αραίωση πολλών περιοχών από

τις παραγωγικές ηλικίες και για εργασία και για δημιουργία οικογένειας. Κάποιοι θα δημιουργήσουν οικογένειες στις περιοχές που θα διαμείνουν πλέον. Ανεργία και δημογραφικό είναι αλληλένδετες έννοιες. Το Κράτος χρειάζεται περισσότερες κοινωνικές δαπάνες για συντάξεις και περίθαλψη των ηλικιωμένων, και έχει λιγότερες ασφαλιστικές εισφορές από εργαζόμενους πολίτες. Μην ξεχνάμε το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί μιλάμε για 4η ηλικία και όχι για 3η ηλικία που αναφέραμε ως τώρα, επίσης τα τροχαία που στερούν την ζωή σε τόσους νέους ανθρώπους, φυσικά το Μεταναστευτικό το οποίο είναι πολύ σοβαρό θέμα με τις πολυμελείς οικογένειες. Οι πολίτες που μένουν να εργαστούν είναι σε μία ηλικία από 45-55 ετών που κάποιοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν και να προσαρμοστούν σε νέες τεχνικές μεθόδους σε εργασίες όπου απαιτείται τεχνογνωσία και προυπηρεσία. Και οι γυναίκες βιώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό το πρόβλημα. Όπως σε όλη την Ελλάδα έτσι και στην Περιφέρεια Ηπείρου οι δημογραφικές εξελίξεις έχουν οδηγήσει σε χα-

μηλά επίπεδα δημιουργίας οικογένειας αλλά και γεννήσεων. Πρέπει να δράσουμε ως κρίκοι μίας αλυσίδας με συνέργεια και σύγκλιση των προσπαθειών όλων μας Κεντρική εξουσία, Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ και Β’ βαθμού και όλοι οι αρμόδιοι φορείς π.χ ΟΑΕΔ. Ειμαστε ως Περιφέρεια Ηπείρου σε συνεργασία με όλα τα Υπουργεία αλλά και με τον ΟΑΕΔ, για την αξιοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης, τα οποία βοηθούν στην κατάρτιση του παραγωγικού πληθυσμού και όχι μόνο, διότι με την παρατεταμένη οικονομική κρίση και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας έμειναν χωρίς εργασία. Ετσι τα άτομα θα αποκτήσουν κατάρτιση και ειδίκευση και κάποιοι θα παραμείνουν στον τόπο τους να εργαστούν και να δημιουργήσουν οικογένεια. Στην Ηπειρο κάνουμε έναν μεγάλο αγώνα, αξιοποιώντας τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής, να στραφεί ο κόσμος και στην παραγωγή, στην ενασχόληση με τον Πρωτογενή τομέα παράλληλα με την αξιοποίηση όλων των εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Αξιοποιώντας τα συγκριτικά μας πλεονεΣυνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

κτήματα και αναδεικνύοντας τις περιοχές της Ηπείρου με τα αρχιτεκτονικα μνημεία, τα πέτρινα γεφύρια, τις ιστορικές εκκλησίες και τα μοναστήρια, παράλληλα με την προώθηση των τοπικών ποιοτικών προιόντων. Επιδιώκουμε την ενασχόληση με όλες τις μορφές του Πρωτογενούς τομέα γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, αλιεία και την μεταποίηση των προιόντων αυτών. Είμαστε μία Περιφέρεια ευλογημένη με ένα φυσικό περιβάλλον στα ορεινά με χλωρίδα πλούσια σε βότανα και αρωματικά φυτά, αλλά και με παραλιακή ζώνη μοναδική. Ετσι τα παραγόμενα αγροτικά προιόντα είναι υψηλής ποιότητας και δεχόμαστε εξαιρετικά σχόλια κάθε φορά που μας επισκέπτονται ξένοι. Τρέχουμε προγράμματα όπως των νέων αγροτών, τα σχέδια βελτίωσης και εγγράψαμε 1000 νέους αγρότες πριν δύο χρόνια που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή τομέα. Τουρισμός και τοπικά ποιοτικά προίόντα . Μέσα από την εξωστρέφεια που δείχνουμε ως Περιφέρεια με την συμμετοχή μας σε εκθέσεις τουρισμού και προιόντων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό δώσαμε και συνεχίζουμε την δυνατότητα σε παραγωγούς και ασχολούμενους με όλες τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, να ανοίξουν τους ορίζοντες σε αγορές ελληνικές και διεθνείς και να ζήσουν στον τόπο τους και στην συνέχεια να δημιουργήσουν οικογένειες. Δεν ήταν εύκολο, αλήθεια. Πρέπει να αλλάξει και η νοοτροπία των νέων ατόμων που επικρατεί, ότι λύση απασχόλησης δεν είναι ο Δημόσιος τομέας μόνο. Ολοκληρώσαμε την καταγραφή, διάνοιξη και την σήμανση μονοπατιών που συνδέουν περιοχές όπως το Ζαγόρι, την Πίνδο με τα Τζουμέρκα για τον περιπατητικό τουρισμό και θα είναι εφαρμογή στα κινητά τηλέφωνα. Και αυτή η ενασχόληση μπορεί να κρατήσει νέο κόσμο στις περιοχές αυτές ως οδηγούς , ξεναγούς κλπ και όσοι θα δι24

ασχίζουν μέσω των μονοπατιών αυτών τις περιοχές, θα συναντάνε κτηνοτροφικές ή άλλες μονάδες τις οποίες τις έχουμε καταγράψει και θα επισκέπτονται, και θα δοκιμάζουν και θα έχουν την δυνατότητα να αγοράζουν αγνά ποιοτικά τοπικά προιόντα, ενισχύοντας το εισόδημα αρκετών οικογενειών. Καταφέραμε ως Περιφέρεια την έγκριση προγράμματος για τον Ιδιωτικό Τομέα, κατάρτισης για πτυχιούχους ΑΕΙ και Πιστοποιημένων ΙΕΚ, το πρώτο πρόγραμμα με αυτή την μορφή στην Χώρα μας, για 2 χρόνια για νέα άτομα με Πτυχίο και Μεταπτυχιακό και Διδακτορικό. Αναλόγως των τυπικών προσόντων και οι θέσεις. Οικονομικά οι 18 μήνες θα καλύπτονται από την Περιφέρεια μας και η ασφάλιση, και 4 μήνες από τον ιδιώτη επιχειρηματία. Στην μη δημιουργία εγκαίρως οικογένειας μεγάλο ρόλο έχουν οι σπουδές των γυναικών, το μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα, η επιθυμία προσωπικής ελευθερίας , επιδίωξη επαγγελματικής καριέρας, υψηλά ποσοστά διαζυγίων και η σχετική απομυθοποίηση του γάμου και της οικογένειας. Χρειάζεται στήριξη των γεννήσεων όπως γίνεται από την Κυβέρνηση και τα συναρμόδια Υπουργεία με χρηματική βοήθεια, άδειες και φυσικά εναρμόνιση των πολιτικών και κίνητρα (άδειες) που θα επιτρέπουν και στους δύο γονείς να συνδυάζουν εργασία και οικογένεια, και φυσικά με περισσότερες δομές κοινωνικές όπως βρεφονηπιακούς σταθμούς, δομές για ΑμΕΑ, ΚΑΠΗ και ΚΗΦΗ γιατί οι γυναίκες έχουν και την φροντίδα των ηλικιωμένων ατόμων της οικογένειας. Ως Περιφέρεια Ηπείρου έχουμε αναπτύξει ένα δίκτυο αυξημένης κοινωνικής πολιτικής και φροντίδας σε συνεργασία με άλλους φορείς. Είμαστε αρωγοί στους Πολυτεκνικούς και Τρίτεκνους Συλλόγους της Ηπείρου, έχουμε στην Ηπειρο περίπου 6500 οικογένειες πολύτεκνες με 4 παιδιά και κάποιες με 10 και παραπάνω! Λειτουργούμε Κοινωνικά φροντιστήρια σε συνεργασία με την Ι.Μ.Ιωαννίνων κλπ.

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

Για την ενίσχυση του Δημογραφικού προβλήματος συνεργαστήκαμε και θέσαμε υπό την Αιγίδα μας ως Περιφέρεια Ηπείρου, την δράση της Hope genesis και του κ. Χανδακά “ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ’’ βλέποντας την προσπάθεια της «Hope genesis» και την ευαισθησία να βοηθούν ουσιαστικά νέα ζευγάρια που επιθυμούν να μείνουν στον τόπο τους (δημοτικά διαμερίσματα στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα) και να προχωρήσουν στην δημιουργία οικογένειας αναλαμβάνοντας σε συνεργασία με Νοσοκομεία και Ιατρικά κέντρα, και χορηγούς εταιρείες το οικονομικό κόστος από την αρχή της εγκυμοσύνης της γυναίκας, την ιατρική παρακολούθηση ως τον τοκετό και στην συνέχεια για 2 χρόνια στηρίζοντας με βρεφικά προιόντα κλπ Στην Ηπειρο έχουν ενταχθεί οι ορεινοί Δήμοι Κεντρικών Τζουμέρκων της Π.Ε Αρτας και Ζαγορίου της Π.Ε Ιωαννίνων. Εχουμε την ευτυχή συγκυρία να έχουν γεννηθεί μωρά, όπως και πολύ πρόσφατα (5/21) στον Δήμο Κεντρικών Τζουμέρκων μέσω αυτής της πρωτοβουλίας. Συνεργάζεται στην προσπάθεια αυτήν το Π.Γ.Ν.Ι. με τον Καθ. Γυναικολογίας Μαιευτικής και Αναπλ. Πρύτανης κ. Πασχόπουλο, όπως και το Γενικό Νοσοκομείο Αρτας. Η επιλογή ιατρού και Νοσοκομείου ή κλινικής ανήκει στην μέλλουσα μητέρα. Ευχαριστούμε επίσης την Εταιρεία «ΓΙΩΤΗΣ» η οποία είναι αρωγός για την Ηπειρο στην προσπάθεια αυτή. Κυρίες και Κύριοι, Ως Περιφέρεια Ηπείρου θα συνεχίσουμε δυνατά τις προσπάθειες και το έργο μας να είμαστε χρήσιμοι βοηθώντας παντού σε όλους τους Τομείς, και στηρίζοντας όλους τους πολίτες . Σας ευχαριστώ πολύ και σας προσκαλώ να επισκεφθείτε την Ήπειρο έναν εξαιρετικό προορισμό για όλες τις εποχές. Αξίζει.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Ο Φιλελληνισμός της Ελληνικής Επανάστασης Γράφει ο Στρατηγός ε.α Σκαρβέλης Δημήτριος* Φιλελληνισμός υπήρχε πάντοτε και οφείλετο κυρίως στη συμπάθεια και το θαυμασμό της ελληνικής αρχαιότητας, αλλά και του αναπτυχθέντος τότε πολιτισμού. Στην περίπτωση όμως της Ελληνικής Επανάστασης, η εμφάνισή του υπήρξε ιδιαίτερα έντονη και έλαβε μια πολύ έμπρακτη μορφή, με συμμετοχή σ’ αυτήν προσώπων που διέθεταν κατά το πλείστον μεγάλη οικονομική επιφάνεια, και επομένως στήριξαν τον αγώνα με υλική, κυρίως στρατιωτική, βοήθεια και τέλος με πολιτική στήριξη από κράτη της Ευρώπης. Η Επανάσταση, από πολιτικής πλευράς υπήρξε άτυχη, διότι όταν ξέσπασε, η Ευρώπη δεν την είδε με καλό μάτι. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, (Ιερή Συμμαχία) τηρούσε στάση ανοχής έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ομόθυμη στάση για το απαραβίαστο της. Την εξέγερση στις παραδουνάβιες περιοχές υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη τις κατεδίκασε πρώτος ο Τσάρος, ο οποίος απεκύρηξε αμέσως τον προαναφερθέντα και ανέχθηκε την επέμβαση των τουρκικών δυνάμεων για την καταστολή της. Προς τούτο έσβησε εν τη γενέσει της η Επανάσταση εκεί, αλλά αυτό δεν απεγοήτευσε τους Έλληνες και την ξεκίνησαν στο Μοριά και στη Ρούμελη. Ο εμφανισθείς λοιπόν τότε φιλελληνισμός, δεν είχε κρατική την προέλευση, αλλά ιδιωτική-προσωπική, μέσα στο κλίμα του ρομαντισμού του 19ου αιώνα, που οι ρίζες του βρίσκονται στην Αναγέννηση, αλλά και του φιλελευθερισμού που επεκράτησε μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους. Μετά την άλωση (1453), Έλληνες λό-

γιοι μετεπήδησαν σε ευρωπαϊκές χώρες και με τις ενέργειές τους, επροκάλεσαν τη συμπάθεια για το υπόδουλο γένος σε ουμανιστές και ηγεμόνες, το γένος που τώρα είχε ξεκινήσει κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες τον αγώνα για τη ελευθερία του. Οι τουρκικές βαρβαρότητες (σφαγές της Χίου, Μεσολόγγι κ.α.) συγκινούσαν, αλλά και εξόργιζαν τους ευαίσθητους και συνέβαλαν στο φιλελληνικό κίνημα. Τα λείψανα των αρχαιοτήτων και η επανεμφάνιση των Ελλήνων στο προσκήνιο της ιστορίας προκαλούσαν και εκαλούσαν για βοήθεια, ώστε το ελληνικό γένος να αναστηθεί, σαν χρέος της ανθρωπότητος προς τον ελληνικό πολιτισμό. Ο φιλελληνισμός της Επανάστασης είναι ένα μεγάλο «κεφάλαιο» της, που νομίζω δεν έχει ακόμα καταγραφεί στην ολότητά του από τους ιστορικούς. Πολύ αργότερα, στα τελευταία χρόνια της Επανάστασης, η στάση των ευρωπαϊκών κρατών και κυρίως των Μεγάλων Δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας άρχισε να μεταστρέφεται, όχι βέβαια από συμπάθεια προς τον Ελληνισμό, αλλά από νεώτερη εκτίμηση των συμφερόντων τους, διότι τα κράτη, κατά την γνωστή ρήση… «δεν έχουν φίλους ή εχθρούς, έχουν μόνο συμφέροντα». Έτσι ακολούθησαν ενέργειες, όπως η ναυμαχία του

Ναβαρίνου, η άφιξη του Μαιζόν με 14.000 Γάλλους στρατιώτες για την εκκαθάριση της Πελοποννήσου από τους τουρκοαιγυπτίους του Ιμπραήμ, υλική και χρηματική βοήθεια (δάνεια) και βέβαια στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια των Ηπειρο-Θεσσαλικών εξεγέρσεων (1854 και 1878), των κρητικών επαναστάσεων (1866), του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 με τη συμμετοχή των Γαριβαλδινών και σε άλλες κρίσιμες φάσεις της πορείας του ελληνισμού. Έλληνες του εξωτερικού, μαζί με φιλέλληνες, εδραστηριοποιήθησαν υπέρ της Επανάστασης στα περισσότερα από τα ευρωπαϊκά κράτη και στην Αμερική. Το 1823 ιδρύεται στο Παρίσι η «Επιτροπή των Ελλήνων» και το επόμενο έτος η «Φιλανθρωπική Εταιρεία για την ενίσχυση των Ελλήνων». Τυπώνονται περιοδικά και φυλλάδια, ανεβάζονται θεατρικά έργα, γράφονται ποιήματα, ζωγραφίζονται πίνακες (Ντελακρουά) με θέματα από τον αγώνα των Ελλήνων Φιλολογικά έργα γράφονται και υπομνήματα κυκλοφορούν για την αγωνιζομένη Ελλάδα, καθώς και μουσικά έργα στη Γερμανία και αλλού, όπου και ενεργούνται έρανοι υπέρ της ενίσχυσης του αγώνος. Ο πατέρας του μετέπειτα βασιλέως των Ελλήνων Όθωνος, ΛουΣυνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

δοβίκος ο Α’, βασιλεύς της Βαυαρίας, τάσσεται υπέρ των Ελλήνων με ποιήματα και ενέργειες προς επηρεασμό άλλων Γερμανών ηγεμόνων. Ιδρύεται στο Λονδίνο το «Ελληνικό Κομιτάτο», μέλος του οποίου ήταν και ο Byron, το οποίο εμερίμνησε να δοθεί δάνειο στους επαναστατημένους. Ώθησε προς δράση τον αγγλικό φιλελληνισμό και επηρέασε ακόμα και την αγγλική πολιτική, η οποία μετεστράφη επί Kάννιγγος, ως υπουργού των εξωτερικών. Ζωηρή φιλελληνική κίνηση, αναπτύχθηκε στην Ελβετία, με την ίδρυση φιλελληνικών επιτροπών (27 τον αριθμό) σε διάφορες πόλεις, οι οποίες εμερίμνησαν για την αποστολή στην Ελλάδα υλικής και χρηματικής βοηθείας. Είναι αδύνατον, σε ένα περιορισμένης έκτασης άρθρο, να δοθεί πλήρης εικόνα των φιλελληνικών δραστηριοτήτων. Εξίσου αδύνατον είναι να καταγραφεί η δραστηριότητα των αφιχθέντων στην επαναστατημένη Ελλάδα φιλελλήνων. Η επιχειρούμενη εδώ αναφορά σε ορισμένους κατ’ επιλογήν, καλύπτει ένα ελάχιστο μέρος της όλης δράσης των. Κορυφαίος όλων υπήρξε ο προαναφερθείς Άγγλος Λόρδος Byron, μέλος της Βουλής των Λόρδων, καταξιωμένος ποιητής, αριστοκράτης με υψηλές γνωριμίες, ο οποίος είχε επισκεφθεί και πριν από την Επανάσταση την Ελλάδα (1809). Πλήρης αισθημάτων αγάπης για τη Χώρα, έφθασε στο Μεσολόγγι στο τέλος του 1823 και αμέσως ανέλαβε δράση. Διέθεσε την ψυχή και το σώμα του για τον αγώνα, εμερίμνησε για την άφιξη εφοδίων και την πληρωμή χρεών και μισθών από την προσωπική περιουσία του, ανύψωσε το ηθικό και το φρόνημα των αγωνιζομένων και του κόσμου και με επιστολές προς ηγεμόνες και υψηλά ισταμένους, με το κύρος του, την προσωπικότητά του και τη φήμη του, ενίσχυσε τον απανταχού φιλελληνισμό. Η μαχομένη Ελλάδα, για την ανεκτίμητη προσφο26

ρά του, του απένειμε τον τίτλο του Αρχιστρατήγου. Η ευαίσθητη υγεία του υπέκυψε σε πνευμονία και το μοιραίο επήλθε πολύ γρήγορα, στις 7 Απριλίου του 1824. Το σύνολο των Ελλήνων και οι Ξένοι εθρήνησαν τη θανή του. Η απώλεια του άφησε μεγάλο κενό. Οι οικειοθελώς προσελθόντες να συνδράμουν τον αγώνα των Ελλήνων δεν ήσαν όλοι στρατιωτικοί. Οι τελευταίοι ήσαν οι περισσότεροι όμως πολλοί ανέπτυξαν δραστηριότητες σε άλλα πεδία, χρήσιμα και αυτά για την υπόθεση της Επανάστασης. Αξίζει η μνεία ορισμένων, όπως του Άγγλου Stanhope, που έφθασε με τον Byron στο Μεσολόγγι, φέρνοντας και τυπογραφικές μηχανές. Μαζί με τον Ελβετό Mayer, εξέδωσαν την εφημερίδα του αγώνα «Ελληνικά Χρονικά». Ο τελευταίος βρήκε το θάνατο κατά την έξοδο του Μεσολογγίου. Ο Αμερικανός Howe, Ιατρός, συμμετείχε σε μάχες με μεγάλη προσφορά στην περίθαλψη τραυματιών. Ο Σκώτος Gordon, ερχόμενος στην Ελλάδα έφερε πολλά εφόδια, έλαβε μέρος σε μάχες και τελικά επέστρεψε στο Λονδίνο και εργάστηκε στη Φιλελληνική Επιτροπή, διοχετεύοντας φιλέλληνες στη Χώρα. Έγραψε την αξιόλογη εργασία «Η Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης». Την ίδια περίοδο για την «Ιστορία της Επανάστασης» έγραψε και ο Άγγλος ιστορικός George Finley, ο οποίος έμεινε στη Χώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

Πολύ γνωστός φιλέλληνας υπήρξε και ο Jeremy Bentham ο οποίος εβοήθησε με νομικές και πολιτικές συμβουλές τους κυβερνώντες και τις Εθνοσυνελεύσεις. Ο Αμερικανός George Jarvis έφθασε το 1822 στη χώρα μας. Εργάσθηκε σε πολλούς τομείς υπέρ της Επανάστασης και τελικά απεβίωσε στο Άργος το 1828.Ο συμπατριώτης του Jonathan Miller, αξιωματικός του αμερικανικού στρατού, υπηρέτησε ως Λοχαγός στον επαναστατικό στρατό, εμερίμνησε να έλθουν εφόδια και συνέγραψε αξιόλογο ημερολόγιο με περιγραφές μαχών. Μεγάλος φιλέλληνας υπήρξε ο Ελβετός τραπεζίτης Eynard (Εϋνάρδος), ο οποίος προσέφερε τεράστια χρηματικά ποσά από την προσωπική περιουσία του και υποστήριξε τα ελληνικά αιτήματα στους ευρωπαϊκούς πολιτικούς κύκλους, φίλος της Ελλάδος και του Καποδίστρια. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι περισσότεροι των φιλελλήνων που έφθασαν στη Χώρα ήσαν στρατιωτικοί και προσέφεραν μεγάλη βοήθεια στους επαναστατημένους με την πολεμική εμπειρία τους και τις γνώσεις τους για την τέχνη του πολέμου και γενικά με την όλη τους συμπαράσταση. Κάποιοι από αυτούς έπεσαν στα πεδία των μαχών και αξίζει να καταγραφεί εδώ το τελευταίο τετράστιχο από ποίημα του Γ. Σουρή γι’ αυτούς. «Της πατρίδος των το χώμα θα το βρούνε κι’ εδώ πέρα, όπου γίνηκε μονάχα κι όχι μάνας αλλαγή, κι ο Μεγάλος Αθη-

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ναίος έτσι φώναξε μια μέρα, των ανδρών των υπερόχων είναι τάφος κάθε γη». Κάποιοι από τους στρατιωτικούς φιλέλληνες κατέλαβαν και υψηλές διοικητικές θέσεις, από τις οποίες συνέδραμαν την Επανάσταση. Ο Άγγλος Richard Church εσημείωσε σημαντικές επιτυχίες στα πεδία των μαχών και αργότερα υπηρέτησε ως Διοικητής των στρατευμάτων Δυτικής Ελλάδος. Ο Thomas Cochrane Αρχηγός του επαναστατικού στόλου, είχε σημειώσει κάποιες επιτυχίες, όμως τον εβάρυναν και αποτυχίες, όπως η επανάληψη του σχεδίου του Μιαούλη για την καταστροφή του αιγυπτιακού στόλου στο λιμένα της Αλεξάνδρειας. Ο Γάλλος Συνταγματάρχης των Ναπολεόντειων πολέμων Charles Fabvier (Φαβιέρος), ο οποίος πολιτογραφήθηκε Έλληνας, άφησε τη σφραγίδα του στην οργάνωση τακτικού στρατού, ο οποίος υπό τη διοίκηση του έλαβε μέρος σε μάχες κατά τα τελευταία χρόνια της Επανάστασης, καθώς και στην εκστρατεία για την απελευθέρωση της αιματοβαμμένης από την τουρκική σφαγή Χίου (1822), χωρίς και αυτή τη φορά ευτυχή κατάληξη. Αλήθεια, πόσοι να ήσαν οι φιλέλληνες εξωτερικού και εσωτερικού, εκτός και εντός Ελλάδος, οι οποίοι εδραστηριοποιήθησαν κατά πολλούς τρόπους υπέρ της Επανάστασης; Δεν υπάρχει αριθμός, αλλά πρέπει να ήσαν χιλιάδες. Αριθμός υπάρχει γι’ αυτούς οι οποίοι κατέφθασαν στην Ελλάδα και έλαβαν μέρος στον αγώνα από διάφορες θέσεις και υπηρεσίες. Ένας κατάλογος που το 1884, προϊόν του Γάλλου αξιωματικού Touret και του Ελβετού Fornezy, περιελάμβανε 421 ονόματα Από την Γαλλία 56, από την Γερμανία 120, από την Ιταλία 50 και οι λοιποί από Αγγλία, Ελβετία, Δανία Πολωνία, Αυστρία, Σουηδία, Ισπανία, Σκωτία, Πορτογαλία, Ουγγαρία, Ιρλανδία Βουλγαρία, Ολλανδία, ΗΠΑ και Αίγυπτο. Και τι ήταν αυτό που τους έκανε να ταχθούν «ψυχή τε και σώματι» υπέρ της Επανάστασης, έμπρακτα,

μέχρι θανάτου; Η απάντηση δεν είναι δύσκολη. Πολλά μπορεί να γραφούν, αλλά γίνεται δύσκολη η όποια προσπάθεια, γιατί πρέπει -σε ένα σύντομο άρθρο- να αναφερθούν εξαιρετικά σημαντικά γεγονότα, με λακωνικό τρόπο. Η αγάπη λοιπόν προς την κλασική Ελλάδα, η αγάπη στην ελευθερία για την οποία ξεσηκώθηκαν οι Έλληνες ύστερα από αιώνες δουλείας, η οργή για τις τουρκικές βαρβαρότητες, το δίκαιον αυτού του αγώνα, ήσαν οι κύριοι λόγοι. Μπορούν να προστεθούν, η αντίδραση για τη στάση των κυβερνήσεων τους, όπως την εξηγήσαμε στην αρχή, η πολιτική ιδεολογία του καθενός, ο χαρακτήρας και η ιδιοσυγκρασία του, η κοινωνική θέση του κ.α. Η Επανάσταση του 21 ήταν γεγονός πρωτοφανές σε παγκόσμια κλίμακα. Μία δράκα ανθρώπων, ταλαιπωρημένων και εξαντλημένων από τη μακροχρόνια δουλεία και καταπίεση, πρωτίστως απελπισμένων, εξεγέρθησαν εναντίον ολόκληρης αυτοκρατορίας με το σύνθημα «λευτεριά η θάνατος». Πως να μη ραγίσει κάθε ανθρώπου η ψυχή; Το Έθνος ξεσηκώθηκε και όπως γράφει ο ιστορικός Roderick Beaton… «οι Έλληνες ήσαν οι σκαπανείς οι οποίοι άνοιξαν πρώτοι το δρόμο που θα οδηγούσε από την παλιά Ευρώπη των μεγάλων Αυτοκρατοριών στην Ευρώπη των

εθνών-κρατών την οποία γνωρίζουμε σήμερα». Συγκλονιστικό γεγονός η Επανάσταση, με συγκλονιστικές πολιτικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις. Πρώτη, η «απαρχή» της κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Εθνοσυνέλευση του Άργους, του Ιουλίου 1829 απεφάσισε να απονείμει το παράσημο του Σωτήρος στους φιλέλληνες, πράξη επιβεβλημένη. Αυτή τη χρονιά, εορτάζουμε τα διακόσια χρόνια από το γεγονός της Επανάστασης. Θα ακουστούν πολλοί λόγοι και θα γραφούν πολλές σελίδες γι’ αυτήν. Χρέος μας είναι να θυμηθούμε και να μνημονεύσουμε τους υπέροχους φιλέλληνες, που ανιδιοτελώς προσφέρθηκαν να μας συμπαρασταθούν και κάποιοι από αυτούς, είναι θαμμένοι στα χώματά μας. *Ακαδημαϊκός, Επίτιμος Α/ΓΕΕΘΑ Βιβλιογραφία Σαράντου Καργάκου, «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821» εκδ. Real Media Α.Ε. Roderick Beaton «Βιογραφία ενός σύγχρονου Έθνους» εκδ. «Πατάκη». Θ. Βερέμη «21 Ερωτήσεις και Απαντήσεις για το 21» εκδ. «Μεταίχμιο». Εγκυκλοπαίδεια «Δομή».

«ΔΟΜΗ»,

εκδ.

«Έκθεσις της πολεμικής ιστορίας των Ελλήνων» εκδ. Εκδοτική Ελλάδος Α.Ε.

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

Επιστολή του Παύλου Μελά προς τον νεαρό Εύελπι! Στις 29 Μαρτίου 1870 γεννήθηκε ο ένας και μοναδικός Μακεδονομάχος και Λοχαχός του Πυροβολικού, Παύλος ΜελάςΓεννήθηκε στη Μασσαλία, πόλη της νότιας Γαλλίας, στις 29 Μαρτίου του 1870. Ήταν ένα από τα επτά παιδιά της Ελένης Βουτσινά, κόρης εύπορου Κεφαλλονίτη εμπόρου από την Οδησσό, και του Ηπειρώτη έμπορου Μιχαήλ Μελά, γόνου σημαντικής εμπορικής οικογένειας η προέλευση της οποίας στις αρχές του 18ου αιώνα εντοπίζεται στην παλιά Πογδοριανή (σημ. Παρακάλαμος), όπου διασώζονται ερείπια πύργου των Μελάδων. Η οικογένεια του Μελά εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1874 και κατοίκησε σε ένα κτήριο της οδού Πανεπιστημίου, που σήμερα αποτελεί το μεγαρο της Αθηναϊκής Λέσχης. Ο πατέρας του Μελά είχε ενστερνιστεί το όραμα της Μεγάλης Ιδέας, της διεύρυνσης των συνόρων του ελληνικού κράτους ώστε να συμπεριλάβουν όλες τις περιοχές όπου κατοικούσαν Έλληνες, και το 1878 έγινε ταμίας της Εθνικής Άμυνας, μιας οργάνωσης που υποστήριζε αλυτρωτικές κινήσεις στην Ηπειροθεσσαλία και την Κρήτη. Ασχολήθηκε με την πολιτική, το 1890 εκλέχτηκε βουλευτής Αττικής και τον επόμενο χρόνο δήμαρχος Αθηνών. Ο

Μελάς μεγάλωσε σε αυτή την ατμόσφαιρα (κάποια στιγμή μάλιστα έτυχε να ανακάλυψει στο σπίτι τους όπλα που προορίζονταν για την Κρήτη) και συχνά φανταζόταν τον εαυτό του ως αντάρτη. Μεταξύ των δύο συνήθων επιλογών για τους γόνους αστικών οικογενειών, συμπεριλαμβανομένων των αδελφών του, δηλαδή της νομικής και των στρατιωτικών σπουδών, ο Μελάς, υπό την επήρεια του οικογενειακού κλίματος και του αντίκτυπου εθνικών κρίσεων επέλεξε τη στρατιωτική σταδιοδρομία. Το Σεπτέμβριο του 1886 ξεκίνησε την πενταετή του εκπαίδευση στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στον Πειραιά, απ' όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός του πυροβολικού τον Αύγουστο του 1891. Το ίδιο καλοκαίρι γνώρισε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του καταγόμενου από το Βογατσικό της Μακεδονίας πολιτικού και πρώην υπουργού Εξωτερικών στις κυβερνήσεις του Χαρίλαου Τρικούπη, Στέφανου Δραγούμη. Ο Μελάς και η Δραγούμη παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο του 1892 και απέκτησαν δύο παιδιά, το Μιχαήλ (χαϊδευτικά Μίκης) το 1894 και τη Ζωή το 1898. Απέναντι στα παιδιά του, που αποτελούσαν πηγή ικανοποίησης, ο Μελάς δε

δίσταζε να συμπεριφερθεί με αγάπη και με απροσχημάτιστη παιδικότητα ακόμη και ενώπιον άλλων. Αλληλοσυμπληρούμενοι, η Ναταλία εκτιμούσε την παιδικότητα που χαρακτήριζε το Μελά και τον στήριζε στις αποφάσεις του, ενώ ο Μελάς τις λογικές συμβουλές της και λυπόταν που δεν αισθανόταν άξιος να διαδραματίσει το ρόλο του προστάτη της. Αν και η αντάρτικη δράση του Μελά στη Μακεδονία δεν είχε σημαντικά άμεσα αποτελέσματα, ο θάνατός του υψηλόβαθμου στρατιωτικού συγκλόνισε την ελληνική κοινή γνώμη και έστρεψε την προσοχή της στο Μακεδονικό Αγώνα, ως το σύμβολο του οποίου και καθιερώθηκε. Στην Ελλάδα τιμάται ως ήρωας και έχουν ονομαστεί προς τιμήν του το χωριό Μελάς της Καστοριάς και ο Δήμος Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη.

Μια επιστολή του Παύλου Μελά προς τον Νεαρό Εύελπι- επίκαιρη όσο ποτέ!

«Η ζωή είναι πόλεμος. Η γη σου είναι φρούριο και χρέος σου η ΝΙΚΗ.

Μη μιλάς, να σκέπτεσαι, ν’ αγαπάς, να μην πονάς. Ένας είναι ο σκοπός σου: ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Πολέμα για τα ιδανικά σου, για τα Ελληνικά ιδανικά του ανθρωπισμού. Πολέμα για τη μεγάλη ΕΛΛΑΔΑ. Άνδρες που περπατούν στη ζωή ευθυτενείς και με γαλήνη, μαθημένοι να πονούν χωρίς να υποφέρουν, να νικούν χωρίς να θριαμβολογούν, να νικώνται χωρίς να μοιρολογούν. Αυτοί είναι οι πραγματικοί άνδρες, θεμέλια γενεών.

τά, τα μάτια να γεμίζουν παλληκάρι. Περισσότερο να προσβάλλεσαι όταν σε κυριεύει ο πόνος. Μη θυμώνεις, χειρότερα είναι να κτυπήσεις, έστω και αν μόλις κρατιέσαι με έναν κόμπο στο λαιμό. Να φύγεις είναι δειλία. Μόνος σου αποφάσισες να γίνεις Αξιωματικός. Απελπισία, ύστερα γελάς και από τη μία μέρα στην άλλη γίνεσαι άνδρας, δηλαδή μαθαίνεις να κρατάς μέσα σου τον πόνο και την απορία, έτσι, χωρίς να φαίνεται, αλλά να επιμένεις πάντα στο σκοπό σου, στα όνειρά σου…» Αν προχωρήσω, ακολουθείστε με…

Αυτοί είναι οι Ευέλπιδες, οι αυριανοί ηγήτορες του Έθνους.

Αν υποχωρήσω, σκοτώστε με…

Νεαρέ Εύελπι μάθε και εξασκήσου να είσαι απλός, ολιγόλογος, συγκρατημένος, σεμνός. Λίγα λόγια, πολλά έργα. Ανθρωπιά μεγάλη, πειθαρχία, πείσμα, αντοχή. Όποιος σε κοι-

Αν σκοτωθώ, εκδικηθείτε με…»

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ (ή Μίκης Ζέζας) Ανθ/λγός Πυροβολικού

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ

Η σελίδα του Έφεδρου Αξιωµατικού

Στον απόδημο Έλληνα Έφεδρο Ανθυπίλαρχο Αφεντάκη Κωνσταντίνο Την καλοσύνη μεσ’ τα μάτια σου και την γαλήνη της καθάριας ψυχής τη συντροφεύει πάντα αγνή για την Πατρίδα αγάπη, αν κι’ εκείνη σ’ έσπρωξε στην ξενιτιά, αλάργα από συγγενείς και φίλους, από δρομάκια γνώριμα και ευτυχισμένες ώρες. Όμως, εσύ, την μνήμη έπεισες να δράξει σαν φυλακτό πολύτιμο, μονάχα όμορφες στιγμές και αισθήματα γλυκά, από τον τόπο σου και τους ανθρώπους του,

καλυτέρευσης των πάντων, πάλι θα

στέλνοντας τα ψυχοφθόρα αισθήματα

είναι λίγα

και τις στιγμές τις άσχημες

τούτο μονάχα θα τονίσω :

να βολοδέρνουν έρημες

Τεράστιο το ηθικό σου ανάστημα,

στις λησμονιάς τα στέκια. Αυτό είναι σοφία και καρδιάς μεγαλοσύνη.

δικέ μας Κώστα, και ολάνοιχτη η

Για τούτο κάθε σεβασμός σου αξίζει

καρδιά σου, με τις ευαίσθητες

και αγάπη ξέχωρη απ’ αυτούς που

χορδές της σε πλήρη δράση.

τούτη την αλήθεια μπορούν να την βιώσουν. Τιμή τους είναι, που σ’ έχουν δίπλα τους,

Έτοιμες να πλημμυρίσουν με θεία μουσική,

φίλο πιστό και αρωγό σε κάθε τους βηματισμό.

γεμάτη γαλήνη, γλυκύτητα και ανθρωπιά

Όσα κι’ αν πει κανείς ευχαριστώ στον άνθρωπο που απλόχερα προσφέρει, νοιάζεται για κάθε πρόβλημα των άλλων και είναι μπροστάρης σε κάθε αγώνα

του χώρου γύρω τους. Ευγενία Αλεξανδροπούλου Καθηγήτρια φιλόλογος • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ

"Έφεδρος Αξιωματικός" ένας θεσμός από το χθές που απαντάει στις ανάγκες του αύριο Γράφει ο Έφεδρος Υπίλαρχος Ιωάννης Σαβ. Κάλυμνος* Έφεδρος Αξιωματικός Τεθωρακισμένων, τρεις λέξεις πολύ γνωστές σε όλους μας, τρεις λέξεις που όλοι μας έχουμε ακούσει ή φωνάξει. Σήμερα, όμως, το μυαλό μου δεν στριφογυρίζει γύρω από τα Τεθωρακισμένα, όπως συνήθως… Έφεδρος Αξιωματικός, ένας Θεσμός με πολλούς συνειρμούς και η αφορμή για τις σκέψεις που θα επιχειρήσω να μοιραστώ μαζί σας σήμερα. Ο Θεσμός του Εφέδρου Αξιωματικού είναι συνυφασμένος με τις πολεμικές αναμετρήσεις των Ελλήνων τον εικοστό αιώνα. Ποιος, άλλωστε, μπορεί να ξεχάσει το σεμνό «Έφεδρος» δίπλα από τα ονόματα πεσόντων αξιωματικών στις επιτύμβιες στήλες, ποιος δεν θυμάται, ως παιδική έστω ανάμνηση, πινακίδα πύλης στρατοπέδου με το όνομα κάποιου ήρωα Εφέδρου Αξιωματικού και ποιος μπορεί να μην έχει δακρύσει στους στίχους του Πυθαγόρα ερμηνευμένους από την Μαρινέλα για τον Αμοργιανό Έφεδρο Ανθυπολοχαγό; Αναμφίβολα, στις σελίδες του πολεμικού ημερολογίου των Ελλήνων είναι ανεξίτηλα χαραγμένα τα ονόματα αυτών των ηρώων. Σήμερα,όμως, εν έτει 2021, με σεβασμό στην ιστορική μνήμη, οφείλουμε να σχεδιάσουμε τον Ελληνικό Στρατό του μέλλοντος και σε αυτόν κρίσιμο είναι το ερώτημα, εάν έχει θέση ένας Θεσμός που έχει καταστεί, όπως όλο και συχνότερα ακούγεται τελευταία, παρωχημένος. Ή μήπως όχι; Μάλιστα, η αντίληψη για το ξεπερασμένο του Θεσμού, βρίσκει υποστηρικτές με πλούσια επιχειρηματολογία. Πράγματι, είναι γεγονός πως δύσκολα μπορεί να αντικρούσει κανείς επιχειρήματα σχετικά με την πολυπλοκότητα των σύγχρονων όπλων και τις πολύ υψηλές απαιτήσεις ενός εκπαιδευμένου 30

στρατεύματος. Επιπλέον, ο μειωμένος χρόνος της θητείας, σε σχέση με το παρελθόν, δείχνει να ενισχύει την επιχειρηματολογία εναντίον του Θεσμού. Έτσι, φωνές που επιμένουν στην διατήρηση και ενίσχυσή του προσεγγίζουν μάλλον ρομαντικά την εν γένει επιχειρηματολογία και δείχνουν να βασίζονται αποκλειστικά σε εξωραϊσμένες αναμνήσεις από τη θητεία και, πάντως, το στράτευμα μιας εποχής που έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Βέβαιο είναι ότι πρέπει να αναζητήσουμε από την αρχή απάντηση ως προς το εάν και γιατί χρειαζόμαστε τον Θεσμό των Εφέδρων Αξιωματικών, διότι πράγματι οι συνθήκες του παρελθόντος σε καμία περίπτωση δεν μοιάζουν με τις σημερινές. Όταν μπήκα στο πολυτεχνείο, σε κάποιο από τα πρώτα μαθήματα ένας καθηγητής μας έδωσε τον ορισμό του Μηχανικού – Engineer: «Μηχανικός είναι αυτός που για να λύσει ένα πρόβλημα εφαρμόζει, είτε μια νέα γνώση, είτε μια παλιά γνώση αλλά με έναν νέο τρόπο». Στην περίπτωσή μας, οι συνθήκες που ώθησαν στην εισαγωγή του θεσμού του Εφέδρου Αξιωματικού πριν από εκατό και πλέον χρόνια έχουν, πλέον, μετα-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021

βληθεί, αυτό όμως δεν συνεπάγεται από μόνο του ότι και ο θεσμός έχει καταστεί παρωχημένος. Σε διεθνές επίπεδο αυτό που απασχολεί σύγχρονους και μεγάλους οργανισμούς, και οι Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει να προσεγγιστούν ως ένας τέτοιος οργανισμός, είναι η δυναμική των ομάδων και η επαφή με τις πραγματικές συνθήκες και ίσως εδώ να βρίσκεται το έρεισμα για μία νέα αντίληψη. Οργανισμός χωρίς αποδοτική οργάνωση του ανθρώπινου δυναμικού του και χωρίς επαφή με την πραγματικότητα αδυνατεί να διατηρήσει την θέση του σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στην προσπάθειά μας να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα περί αναγκαιότητας θα πρέπει να ακουμπήσουμε δύο πολύ σημαντικές έννοιες, αυτή της «διαφορετικότητας–diversity» και αυτή του «θαλάμου αντήχησης – echochamber». Η διαφορετικότητα αναγνωρίζεται,πλέον, ως το κατεξοχήν ζητούμενο εντός μιας ομάδας ανθρώπων. Κάθε manager που επιθυμεί να δημιουργήσει ένα σύνολο ασυναγώνιστο, επιζητά και υποστηρίζει την ανάπτυξη της διαφορετικότητας μέσα στην Ομάδα του. Ό λόγος είναι απλός και προφανής. Κάθε ένας από

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ εμάς διαθέτει ένα σύνολο δεξιοτήτων, σε κάποιες εξ αυτών υπερέχει και κάποιες υστερεί. Οι δεξιότητες της Ομάδας είναι η υπέρθεση των δεξιοτήτων των μερών της. Όσο πιο διαφορετικές δεξιότητες διαθέτει μία Ομάδα διά των μελών της τόσο πιο ικανή θα είναι και ως σύνολο, την υπέρθεση δηλαδή αυτών. Η θέση αυτή αποτυπώνεται στο παρακάτω σχήμα. Αποτυπώνεται, δηλαδή ότι η Ομάδα Διευθυντή-Γραμματέα διαθέτει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες από ότι καθένα μέλος της. Η επόμενη έννοια που πρέπει να μας απασχολήσει, και ταυτόχρονα, μια άλλη όψη της διαφορετικότητας, είναι αυτή του θαλάμου αντήχησης «EchoChamber», μια έννοια που εισήγαγε ο Cass R. Sunstein. Ο θάλαμος αντήχησης είναι, κατά τον Sunstein, ένας κοινωνικός χώρος – σύνολο ανθρώπων τους οποίους επιλέγουμε γύρω μας, συνειδητά ή ασυνείδητα, και οι οποίοι αντηχούν ακριβώς τις ίδιες απόψεις με εμάς, μία πραγματική κατάσταση που συμβαίνει κατεξοχήν σήμερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το πρόβλημα με τους θαλάμους αντήχησης είναι ότι αργά ή γρήγορα αποκόπτουν τα μέλη τους από την πραγματικότητα και οδηγούν αυτόν/αυτούς που είναι εγκλωβισμένοι σε αυτούς στην παράνοια. Ο Sunstein καταλήγει ότι, εάν επιθυμούμε να μείνουμε σε επαφή με τον πραγματικό κόσμο και να διατηρήσουμε την πνευματική μας υγεία, οφείλουμε να ανήκουμε και να χτίζουμε ομάδες μέσα στις οποίες θα ακούγονται διαφορετικές απόψεις, εδραιωμένες,

όμως, σε κάθε περίπτωση, επάνω στο ίδιο αξιακό υπόβαθρο.

συνολικά είναι παρουσία των εφέδρων

Εύλογα κανείς διερωτάται πώς έχουν εφαρμογή στην αναγκαιότητα διατήρησης του Θεσμού του Εφέδρου Αξιωματικού όλα τα ανωτέρω.Από την παρουσίαση της παραπάνω προσέγγισης, η απάντηση έρχεται αβίαστα, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη την διατήρηση των Εφέδρων Αξιωματικών στην ενεργό εφεδρεία τουλάχιστον μέχρι και το 55 έτος της ηλικίας τους. Θα δούμε, τότε, ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν στο δυναμικό και την διάθεσή τους, με τον βαθμό τουλάχιστον του Ανθυπολοχαγού, πολίτες οι οποίοι είναι κατά κανόνα υψηλών προσόντων, εκπαιδευτικού υπόβαθρου, με την πάροδο των ετών υψηλής επαγγελματικής εξειδίκευσης και με πλήρως ανεπτυγμένες τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Επιπλέον, και το κυριότερο, οι παραπάνω πολίτες-αξιωματικοί, έχουν το εξαιρετικό πλεονέκτημα για την Υπηρεσία να μπορούν να προσφέρουν την πολυπόθητη και δυσεύρετη, διαφορετική οπτική στα ζητήματα του στρατεύματος και των Μονάδων στις οποίες ανήκουν. Είναι προφανές ότι η αξιοποίηση από τις Μονάδες των παραπάνω ανθρώπων προσφέρει πολλαπλά. Πρώτα στο ότι εισάγει και διαθέτει στις Μονάδες ένα σύνολο δεξιοτήτων υψηλής αξίας και έπειτα ότι προσφέρει μια φρέσκια και διαφορετική οπτική στα ζητήματα και θέματα που οι Μονάδες καλούνται να αντιμετωπίσουν με το να σκέφτονται «outofthebox». Επιπλέον των παραπάνω, εξίσου σημαντική για την υπηρεσία

τική οπτική η οποία θα γκρεμίζει τους

αξιωματικών ως στελεχών με διαφορεθαλάμους αντήχησης όπου και όταν αυτοί τείνουν να δημιουργηθούν διατηρώντας και ενισχύοντας τον δεσμό των Ενόπλων Δυνάμεων με την κοινωνία και εξασφαλίζοντας ότι αυτός δεν θα διαρραγεί. Τέλος να σημειώσουμε ότι όλα τα παραπάνω δεν θα ήταν εφικτά εάν όσοι ανήκουν στην οικογένεια των Εφέδρων Αξιωματικών δεν συμμερίζονταν το κοινό αξιακό υπόβαθρο που συνέχει όλα τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Κλείνω τις παραπάνω σκέψεις με μια έκφραση που ακούμε όλο πιο συχνά τελευταία, και καλώς:«Το καλύτερο όπλο του ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι ο άνθρωπος». Η παραπάνω φράση είναι η καλύτερη απόδειξη ότι η Ηγεσία δίνει σημασία στην ανάπτυξη και ενδυνάμωση της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού της. Εμείς που ανήκουμε στην οικογένεια των Ενόπλων Δυνάμεων ως Έφεδροι Αξιωματικοί πιστεύουμε πως ο Θεσμός μας σήμερα είναι ίσως πιο απαραίτητος από ποτέ. Δηλώνουμε δε παρόντες και στην διάθεση της Υπηρεσίας για να συμβάλουμε με κάθε τρόπο στην επίτευξη του καλύτερου δυνατού αξιόμαχου για τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Πατρίδα μας. *Ο Ιωάννης Σαβ. Κάλυμνος είναι Μηχανολόγος Μηχανικός MSc

Νέα Μέλη Αντιστράτηγος ε.α. Παπαδόπουλος Βασίλειος, Αντιστράτηγος ε.α. Ρώσσης Σπυρίδων, Αντιστράτηγος ε.α. Χατζηγεωργίου Αντώνιος, Έφεδρος Υπίλαρχος Ψύλλος Πανορμίτης. Προαγωγές Το μέλος του Συνδέσμου ο συνάδελφος κ. Ηλιόπουλος Διονύσιος προήχθη στο βαθμό του Συνταγματάρχου, ύστερα από σχετική δικαίωση του από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Το ΔΣ του Συνδέσμου συγχαίρει τον αγαπητό συνάδελφο. Πένθη Αντιστράτηγος ε.α. Σούνδιας Αναστάσιος, Αντιστράτηγος ε.α Αϋφαντής Γεώργιος, Αντιστράτηγος ε.α. Μήτσαινας Αλέξανδρος, Υποστράτηγος ε.α. Λεϊνούδης Γεώργιος, Υποστράτηγος ε.α. Μαρίνης Παναγιώτης, Έφεδρος Ανθυπίλαρχος Βερονίκης Νικόλαος.

• Απρίλιος - Μάϊος - Ιούνιος 2021 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

Η Έξοδος του Μεσολογγίου - 10 Απριλίου 1826 Γράφει ο Χρήστος Παπαδογεωργόπουλος, Υποστράτηγος ε.α Πρόεδρος ΣΑΙΤΘ Έξοδος του Μεσολογγίου ή κατά ορισμένους Ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου αναφέρεται στην έξοδο που πραγματοποίησαν οι πολιορκημένοι στρατιώτες και άμαχοι του Μεσολογγίου όταν οι δυνατότητες συνεχίσεως της άμυνας απέναντι στα τουρκικά και αιγυπτιακά στρατεύματα είχαν χαθεί, λόγω εξαντλήσεως των τροφίμων. «Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει/Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει» Το γεγονός συνέβη την νύχτα μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου 1826, κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως του 1821. Από τον Μάρτιο η κατάσταση άρχισε να αλλάζει με κατάληψη από τους Τούρκους στρατηγικών νησίδων της λιμνοθάλασσας, όπως το βασιλάδι και ο Ντολμάς. Οι Έλληνες κατάφεραν να διατηρήσουν τον έλεγχο της νησίδας Κλείσοβα, μετά από μία σφοδρή μάχη, στην οποία τα στρατεύματα του Ιμπραήμ είχαν πολύ βαριές απώλειες.

«Τα μάτια μου δεν είδαν τόπο ενδοξότερο από τούτο το αλωνάκι» Διονύσιος Σολωμός καν Η πτώση του Μεσολογγίου οδήγησε σε διάλυση της τρίτης Εθνοσυνελεύσεως της Επιδαύρου του 1826 και την παραίτηση της Κυβερνήσεως Κουντουριώτη.

Η κατάσταση στην πόλη έγινε δραματική και η πείνα άρχισε να θερίζει του κατοίκους.

Από τους 3.000 πολεμιστές που πήραν μέρος στην έξοδο, μόνον 1.300 σώθηκαν και πήγαν στον Πλάτανο όπου είχε το στρατόπεδό του ο Καραϊσκάκης. Τουλάχιστο 1.700 σκοτώθηκαν. Από τις γυναίκες, 13 μόνο Σουλιώτισσες σώθηκαν και 3 ή 4 παιδιά. Πολλά παιδιά, βρήκαν τραγικό θάνατο, καθώς οι μητέρες τους τα έριχναν σε πηγάδια της πόλης για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών. Οι απώλειες των εχθρών, ήταν τουλάχιστον 5.000 άνδρες.

Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση το Συμβούλιο των Οπλαρχηγών και Προκρίτων της Πόλεως πήρε την απόφαση για την Έξοδο των κατοίκων από το Μεσολόγγι.

Όπως έγραψε ο Γ. Τερτσέτης "φονεύεται τη νύχτα της αλώσεως ο διαλεκτός αθέρας της Ρούμελης, ανδρειωμένοι που η φύσις δεν θα ιδεί τους ομοίους τους".

Η Έξοδος ορίστηκε για την νύχτα του Σαββάτου του Λαζάρου με ξημερώματα Κυριακής των Βαϊων, μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου 1826.

Το Μεσολόγγι, δεν έπεσε από τ' ασκέρια και τ' άρματα των εχθρών, αλλά από την πείνα, που ποτέ κανείς αντρειωμένος δεν κατάφερε να νικήσει

Το σχέδιο της Εξόδου πιθανότατα προδόθηκε, μάλλον από αυτόμολο ξένο, με αποτέλεσμα οι Τουρκοαιγύπτιοι να απαντήσουν με σφοδρή επίθεση που συνοδεύτηκε από σφαγή.

Στο Εξωτερικό, η Έξοδος του Μεσολογγίου αναθέρμανε το φιλελληνικό κίνημα και επιτάχυνε τις διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων για την τελική λύση του Ελληνικού Ζητήματος.

Όμως, η δυνατότητα του ελληνικού στόλου να ανεφοδιάσει την πόλη είχε καταστεί αδύνατη, με αποτέλεσμα οι αμυνόμενοι να βρεθούν σε δυσχερέστατη θέση.

Χιλιάδες Έλληνες σφαγιάστηκαν και αιχμαλωτίστη-

Ετήσια Γενική Συνέλευση και Αρχαιρεσίες του Συνδέσμου Με αφορμή την απαγόρευση των συγκεντρώσεων σε κλειστούς χώρους λόγω της συνεχιζόμενης πανδημίας το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου ανέβαλε τη διεξαγωγή της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης και των Αρχαιρεσιών μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2021. Τα μέλη μας θα ειδοποιηθούν εγκαίρως για περαιτέρω εξελίξεις.