ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΠΠΙΚΟ-ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ Νο 84 by Liverios Petridis

ΤΡΙΜΗNΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΠΟΣΤΡΑΤΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΙΠΠΙΚΟΥ - ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ • ΤΕΥΧΟΣ 84 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 • ΒΕΡΑΝΖΕΡΟΥ 30, Τ.Κ. 104 32

Ελληνικός Εθνικισμός: Ιδέα και Σύμβολα Πίστεως

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ Δ.Σ. του Συνδέσμου ευχόΝΤΑΙ στα μέλη και τους φίλους

Καλο ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

ΜΝΗΜΕΙΟ ΜΕΤΣΟΒΟΥ

Το όραμα έγινε πραγματικότητα!

ΙΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Γραφείο: Βερανζέρου 30 ΤΚ 104 32 Αθήνα Τηλέφωνο και Fax: 210 5226351 Δικτυακή τοποθεσία: http://www.saith.gr e-mail: info@saith.gr Tεύχος Νο 84 Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

Περιεχόμενα τεύχους 84 Τι έμαθε η Ελλάδα από την κρίση και πως πρέπει να προχωρήσει

Σελ. 4-8

Η τέχνη της ηγεσίας σε περιόδους κρίσεως

Σελ. 9

Ελληνικός Εθνικισμός: Ιδέα και Σύμβολα Πίστεως Σελ. 10-11 Τα ελληνικά μνημεία στην Τουρκία

Σελ. 12-13

Καταιγίδα εξοπλισμών απο την Τουρκία μέχρι το 2018!

Σελ. 14-15

Χρηματιστηριακός Καπιταλισμός και Παγκοσμιοποίηση της φτώχειας

Σελ. 18-19

Συμμαχία, πότε ναι και πότε όχι

Σελ. 21-22

Ουκρανία - Ιράκ - Συρία: Ο κοινός παρανομαστής Σελ. 24 |Αλ-Κάιντα και Ισλαμικόκ Κράτος

Σελ. 25-26

Η φρικιαστική δολοφονία του Χρυσόστομου από τον όχλο

Σελ. 29-30

Ιδιοκτήτης:

Η ανάπτυξη ως Εθνική μας Αρετή εν Ειρήνη

Σελ 31-33

Σύνδεσμος Αποστράτων

Γιατί ο Νταβούντογλου πήρε το "δαχτυλίδι"!

Σελ. 34-35

Το μέλλον για τα γλυπτά του Παρθενώνα

Σελ. 36-38

Τα νέα του Όπλου

Σελ. 39

Αξιωματικών Ιππικού Τεθωρακισμένων Εκδότης - Διευθυντής: Υποστράτηγος ε.α. Χρ. Παπαδογεωργόπουλος Συντακτική Επιτροπή: Πρόεδρος Αντιστράτηγος ε. α. Ευστάθιος Κολιοκώτσης Μέλη: Αντιστράτηγος ε.α. Ε. Γεωργαντάς

Για να μπορέσει ο Σύνδεσμος να ολοκληρώσει τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του Μνημείου Ιππικού, παρακαλούμε τα μέλη και τους φίλους μας να τακτοποιήσουν την ετήσια συνδρομή τους και κατά την κρίση τους την ενίσχυση του Συνδέσμου. Επίσης, οι αποδέκτες του περιοδικού μας, ας αποστείλουν τη συνδρομή τους των 20 ευρώ. Είναι επιτακτική ανάγκη για τη συνέχιση της εκδόσεως του. Το Διοικητικό Συμβούλιο Η προαιρετική σας συνδρομή προς το περιοδικό μας μέσω του λογαριασμού: 003 9800111543-0 Γενικής Τραπέζης ή μέσω ταχυδρομικής επιταγής ή δι' απευθείας εγχειρίσεως ποσού σε μέλος του Δ.Σ./ΣΑΙΤΘ, τυγχάνει εκτιμήσεως εκ μέρους του Συνδέσμου μας, ο οποίος σας θεωρεί παράγοντες βελτιώσεώς του.

Αντιστράτηγος ε.α. Μεντεσίδης Χαράλαμπος Δημοσιογραφική Επιμέλεια: Λιβέριος Πετρίδης

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας στο διαδίκτυο για να είστε πάντα ενημερωμένοι για τα τεκταινόμενα στο Όπλο μας, στην διεύθυνση: http://www.saith.gr

Στους Αναγνώστες μας Ύποπτη και συστηματική προσπάθεια αφοπλισμού και αποδόμησης των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων( στα μάτια του ελληνικού λαού και της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, επιχειρείται τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσεως, από πολλά ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ. Ξένοι ιδίως δημοσιογράφοι που δεν ξέρουν κάν που βρίσκεται στον χάρτη η Ελλάδα, προσπαθούν με ψευδή και παραποιημένα στοιχεία να αποδείξουν ότι οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) και οι αμυντικές δαπάνες αποτελούν την αιτία της οικονομικής καταστροφής της χώρας.. Όλα δείχνουν ως αν επρόκειτο για ένα οργανωμένο και κεντρικά κατευθυνόμενο σχέδιο απονεύρωσης του οργανισμού και του ηθικού των Ενόπλων Δυνάμεων. Δεκάδες ξένα δημοσιεύματα ασχολούνται με τις αμυντικές δαπάνες, με την επίδραση αυτών στην «καταστροφή» της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, παρουσιάζοντας ανακριβή στοιχεία. Οι συντάκτες των δημοσιευμάτων αναφέρουν ότι ενώ η ελληνική κοινωνία υποφέρει από τα οικονομικά μέτρα, τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και οι Ένοπλες Δυνάμεις στο σύνολο τους, δεν έχουν επηρεαστεί από τις περικοπές. Προφανώς οι ξένοι δημοσιογράφοι δεν γνωρίζουν για τους μισθούς πείνας των στελεχών των ΕΕΔ, ούτε για τα προβλήματα διαθεσιμότητας σημαντικού στρατιωτικού υλικού όπως πλοία και αεροσκάφη. Το πλέον όμως εξοργιστικό είναι ότι η πλειονότητα των δημοσιογράφων δηλώνουν ότι δεν καταλαβαίνουν το λόγο για τον οποίο η Ελλάδα αγοράζει οπλικά συστήματα, ούτε μπορούν να καταλάβουν γιατί διατηρούμε ως Έθνος σημαντικές σε αριθμό Ένοπλες Δυνάμεις. Δυστυχώς οι περισσότεροι ξένοι δημοσιογράφοι αγνοούν τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, την δράση του τουρκικού παρακράτους στην Θράκη, την απειλή του Casus Belli στο Αιγαίο και τις συνεχόμενες προκλήσεις που καμία από τις ευρωπαϊκές χώρες δεν αντιμετωπίζει πιά, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής απειλής πριν από 20 χρόνια. Οι «περισπούδαστοι» ξένοι συντάκτες δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι ο Ψυχρός Πόλεμος για την Ελλάδα συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, με τον π.Τούρκο ΥΠΕΞ και τώρα Πρωθυπουργό Α. Νταβούτογλου να αμφισβητεί σε σχετικές ομιλίες του στην τουρκική Βουλή την ελληνικότητα νησιών στο Αιγαίο, πράγμα πρωτάκουστο για μία χώρα η οποία φιλοδοξεί να γίνει ισότιμο μέλος της ΕΕ και η οποία θα έπρεπε με βάση αυτά που έχει συμφωνήσει να τηρεί τους βασικούς όρους καλής γειτονίας. Όμως, αν τελικά οι ξένοι συντάκτες δεν είναι και τόσο άσχετοι με την ελληνική πραγματικότητα, τι άλλο θα μπορούσε να τους ωθήσει να γράψουν τέτοια υπονο-

μευτικά για την εθνική μας ασφάλεια άρθρα ; Σημειώνεται ότι μέχρι το 1967 οι ΕΕΔ ναι μεν ήταν υψηλά σε ότι αφορά την αποδοχή τους στην συνείδηση των πολιτών αλλά απείχαν αρκετά από το να θεωρηθούν «εθνική εγγύηση» λόγω της πλήρους εξαρτήσεως τους σε εξοπλισμό και υλικό από τις ΗΠΑ. Κάτι που άλλαξε εν μέσω στρατιωτικής κυβερνήσεως με τις πρώτες μεγάλες παραγγελίες νέων όπλων σε Γερμανία και Γαλλία. Μετά το 1974 και παρά το γεγονός ότι η διογκούμενη αριστερή προπαγάνδα είχε δαιμονοποιήσει το ρόλο των ΕΕΔ κυρίως λόγω της ανάγκης επιβίωσης της χώρας ένεκα της τουρκικής απειλής, οι ΕΕΔ πρακτικά έμειναν στο απυρόβλητο και συνεχίστηκε ακόμα με πιο έντονο ρυθμό η εξοπλιστική προσπάθεια τους. Αποτελώντας πάντα αυτό που μπορεί να χαρακτηριστεί ως εθνική εγγύηση. Σήμερα την εποχή της μαζικής αποδόμησης ηθών αξιών και συμβόλων οι ΕΕΔ είναι ο μοναδικός εθνικός οργανισμός που στέκεται ακόμα όρθιος. Και αυτό τους ενοχλεί… Μήπως οι πλούσιοι Ευρωπαίοι φίλοι μας δεν μπορούν να αποδεχτούν ότι μία πτωχευμένη χώρα διαθέτει ακόμα ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις τις οποίες ο Λαός τις περιβάλει με εμπιστοσύνη όπως έχουν αποδείξει οι δημοσκοπήσεις; Μήπως λόγω αυτής της σχέσης Στρατού Λαού, οι «κατευθυνόμενοι» ξένοι κονδυλοφόροι έγραψαν το 2012 τα γνωστά και κατάπτυστα δημοσιεύματα περί πραξικοπήματος και κατάληψης της εξουσίας από τις ΕΕΔ; Μήπως κάποιοι ονειρεύονται έναν ελληνικό Λαό αδύναμο στρατιωτικά και πολιτικά, για να μπορέσουν κάποια στιγμή να επιβάλουν και με την βία, μέσω πρόθυμων γειτόνων, την βούληση τους στον ελληνικό Λαό; Μήπως ένας Λαός που είναι οικονομικά, πολιτικά στρατιωτικά και ηθικά αποδυναμωμένος, είναι ένα εύκολο θύμα στις ορέξεις των αρπακτικών της εποχής μας ; Σε όλους αυτούς τους ξένους δημοσιογράφους θα θέσουμε ένα απλό ερώτημα. Η χώρα τους απειλείται με πόλεμο από μία γειτονική χώρα εάν εφαρμόσει αυτά που προβλέπει το διεθνές δίκαιο; Γιατί δυστυχώς η Ελλάδα αυτό αντιμετωπίζει. Το Διοικητικό Συμβούλιο

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Τι έμαθε η Ελλάδα από την κρίση και πώς πρέπει να προχωρήσει Γράφει ο Μιχαήλ Ζουμπουλάκης* Η ελληνική οικονομία βρέθηκε μετά το 2009 στη μεγαλύτερη κρίση τής ιστορίας της. Οι αιτίες τής κρίσης είναι οικονομικές και πολιτικές. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο πλαίσιο του στρεβλού πελατειακού μας πολιτικού συστήματος. Χρειάζεται, λοιπόν, αλλαγή στο παραγωγικό μοντέλο τής χώρας. Αλλά αυτό δεν αλλάζει χωρίς κρατική καθοδήγηση… Η ελληνική οικονομία βρέθηκε μετά το 2009 στη μεγαλύτερη κρίση τής ιστορίας της, μεγαλύτερη από αυτήν της δεκαετίας τού 1930, και συγκρίσιμη μόνο με την κρίση που ακολούθησε την πτώχευση του 1893, ως προς την διάρκεια και τις πολιτικές επιπτώσεις της. Η διεθνής εμπειρία λέει ότι δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο χώρας που κατάφερε να εξέλθει από μια αθροιστική ύφεση άνω του 23%, χωρίς ενεργητικές πολιτικές που στοχεύουν στην αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης και στην τόνωση της ζήτησης. Αυτό λέει η συνοπτική μας αναφορά στα ιστορικά παραδείγματα των δύο προηγούμενων μεγαλύτερων υφέσεων που γνώρισε το σύστημα, δηλαδή της «Μακράς ύφεσης» του 19ου αι. και της μεγάλης κρίσης τού 1929. Και στις δύο περιπτώσεις οι κυβερνήσεις εφάρμοσαν ενεργητικές πολιτικές εξόδου από την ύφεση. Η φύση τής ελληνικής κρίσης είναι κυρίως πολιτική και σχετίζεται με τη μακρά παράδοση δύο αιώνων «πελατειακού κράτους». Η κύρια αιτία τής σημερινής κρίσης, το υπέρογκο και μη διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος, είναι προϊόν αυτής της στρεβλής σχέσης πολιτών και πολιτικών εκπροσώπων. Η αλλαγή παραγωγικού μοντέλου και η διατηρήσιμη ανάπτυξη προϋποθέτουν τις μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Η ΠΡΩΤΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΥΦΕΣΗ (1873-1896) H οικονομική ανάπτυξη του καπιταλισμού ξεκίνησε ως ένα «καθεστώς εκτατικής συσσώρευσης» γιατί, εκτός τής γεωγραφικής εξάπλωσης, στηρίχθηκε στην σταδιακή επιδείνωση των όρων εκμετάλλευσης της εργασίας (επέκταση του χρόνου και της ποσότητας εργασίας). Κατά το τρίτο τέταρτο του 19ου αιώνα αντίθετα, παρατηρείται μια εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης του συντελεστή εργασία, με την ραγδαία εκμηχάνιση της παραγωγής. Η εξάντληση των ορίων αυτού του καθεστώτος συσσώρευσης σήμανε την είσοδο της καπιταλιστικής οικονομίας στην πρώτη της «Μακρά Ύφεση» των ετών 1873-1896. Το σύστημα ομογενοποιήθηκε και μέσα στην παθογένεια του, παρουσιάζοντας νέες κρίσεις «καπιταλιστικού τύπου». Σε αντίθεση με τις «κρίσεις παλαιού τύπου» που χαρακτηρίζονται από την έλλειψη αγαθών επιβίωσης λόγω κλιματικών ή πολεμικών καταστροφών, οι νέου τύπου κρίσεις είναι κυρίως κρίσεις υπερπαραγωγής (Βλ. Rosier 1988: 6-7, Bairoch 1997, II: 375 κ.έ.). Οι δι4

ακυμάνσεις τής οικονομικής δραστηριότητας δεν περιορίζονται πλέον στα όρια μιας χώρας αλλά θίγουν πρώτα τις ανεπτυγμένες οικονομίες, και κατόπιν τον υπόλοιπο κόσμο. Η περιοδικότητά τους, η γενικότητά τους (σε όλους τους τομείς τής οικονομίας), ο διεθνής τους χαρακτήρας και, τέλος, το γεγονός ότι έχουν ως αφετηρία πάντα μια χώρα που ηγείται στην παγκόσμια οικονομία (Rosier 1988: 20), είναι οι αποδείξεις της ωριμότητας ενός οικονομικού συστήματος που ευημερεί και «υποφέρει» σχεδόν παντού συγχρόνως. Η «μακρά ύφεση» εγγράφεται στο δεύτερο «κύμα Kondratiev» (στδ: το κυκλικό φαινόμενο της οικονομίας) τής περιόδου 1847-1896 και σήμανε την πρώτη υστέρηση στην τάση συνεχούς ανόδου της παγκόσμιας παραγωγής, με ρυθμούς κάτω από 1%. Η έξοδος από την ύφεση επιτεύχθηκε χάρη στην πλήρη αναδιοργάνωση της διαδικασίας παραγωγής και την άνοδο του προστατευτισμού και της αποικιοκρατίας (Graff κ.ά. 2014: 138). Η περίοδος 18961914 δεν είναι μόνον η εποχή τού «ιμπεριαλισμού» αλλά και της μεγάλης συγκέντρωσης κεφαλαίου και της τεράστιας ανόδου των δασμών. Μεγάλες επιχειρήσεις στις ΗΠΑ, την Γερμανία και την Αγγλία, συγχωνεύθηκαν οριζόντια δημιουργώντας μονοπωλιακά τραστ, ή συγκεντροποιήθηκαν κάθετα ελέγχοντας όλα τα στάδια της παραγωγής, από την πρώτη ύλη μέχρι το τελικό προϊόν, σε ποσοστά που κυμαίνονται στις ΗΠΑ από 50% έως 84% (Dockès-Rosier 1983: 134-5). Συχνά αυτή η συγκέντρωση οδήγησε και στην δημιουργία πολυεθνικών επιχειρήσεων: από τις 60 μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις της δεκαετίας του 1970, οι 31 είχαν ήδη δημιουργηθεί πριν το 1915 (Bairoch 1997, II: 266). Χάρη σε αυτήν την αναδιοργάνωση του κεφαλαίου και της διαδικασίας τής εργασίας, αλλά και χάρη στην κρατική προστασία, το προϊόν τής βιομηχανίας στη ΒΔ Ευρώπη γνώρισε το μεγαλύτερο, μέχρι τότε, ετήσιο ρυθμό ανάπτυξής του (3,5% έναντι 2,2% μεταξύ 1830-1890). Η ΜΕΓΑΛΗ ΥΦΕΣΗ ΤΟΥ 1929 Η κρίση τού 1929 ήταν μια πρωτοφανής κρίση υπερπαραγωγής: το οικονομικό σύστημα παρήγαγε μαζικά περισσότερα από όσα μπορούσε να καταναλώσει. Ο υπερβολικός δανεισμός των ευρωπαϊκών οικονομιών από τις ΗΠΑ στην διάρκεια του «Μεγάλου Πολέμου», η πτώση των τιμών των αγροτικών προϊόντων, η κατάρρευση του «κανόνα τού χρυσού» ή ακόμη και η χρηματιστηριακή φούσκα τής Νέας Υόρκης ήταν σοβαρές αλλά δευτερεύουσες αιτίες ως προς την αδυναμία τού συστήματος να απορροφήσει την άνοδο της παραγωγικότητας μετά το 1920 (Berend 2006: 103 κ.έ., Graff κ.ά. 2014: 207-212). Η κατωφερής σπείρα των οικονομικών και πολιτικών συνεπειών τής διεθνούς κρίσης κατά την δεκαετία τού 1930 είναι πολύ γνωστή: πτώση τιμών –χρεοκοπίες επιχειρήσεων- πτωχεύσεις τραπεζών- πτώση βιομηχανικής παραγωγής- ανεργία. Η μεγαλύτερη κρίση που γνώρισε ως σήμερα το σύστημα εξέθρεψε τους ολοκληρωτισμούς στην Ευρώπη και οδήγησε σε ένα νέο πα-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

γκόσμιο πόλεμο. Οι συνέπειες, ωστόσο, της κρίσης δεν ήταν εξίσου δραματικές σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες. Τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα στις ΗΠΑ, την Αυστρία, την Γερμανία και την Γαλλία, όπου η ύφεση κυμάνθηκε από -20 έως -30%, σχετικά ήπια στη Μεγάλη Βρετανία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και την Ελλάδα, όπου η ύφεση δεν ξεπέρασε το -10%, ενώ άγγιξε απλώς την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Δανία κ.ά. με μείωση του ΑΕΠ μικρότερη του -5% από το 1929 μέχρι το 1938 (Heikinnen στο Psalidopoulos (ed.) 2012: 42). Η πολιτική τού New Deal έφερε 15 μείζονες μεταρρυθμίσεις στις πρώτες 100 μέρες τής προεδρίας Roosevelt το 1933, σε όλους τους τομείς τής οικονομικής δραστηριότητας: τράπεζες, νομισματική κυκλοφορία, αγροτική πίστη, βιομηχανική πολιτική. Η Γαλλία αφού γνώρισε μια πενταετία πολιτικής αστάθειας και μεγάλων κοινωνικών αναταραχών, αντιμετώπισε την βαθειά ύφεση και τον αντιπληθωρισμό με την παρεμβατική οικονομική και κοινωνική πολιτική των 4 σοσιαλιστικών κυβερνήσεων του Front Populaire (1936 –38). Η Γερμανία και η Ιταλία είχαν φασιστικές κυβερνήσεις με μια ούτως ή άλλως διευθυνόμενη οικονομική πολιτική. Πρακτικά, μόνον η Αυστρία ακολούθησε μια φιλελεύθερη πολιτική μένοντας πιστή στο δόγμα τού Αυστρομονεταρισμού, γι’ αυτό και οι συνέπειες της κρίσης υπήρξαν ολέθριες, τόσο για το οικονομικό σύστημα, όσο και για την πολιτική της τάξη αλλά και για την ίδια την εθνική της ανεξαρτησία (Klausinger στο Psalidopoulos (ed.) 2012: 147). Συνολικά, το σύστημα επανέκαμψε μέσω μιας επιθετικής δημοσιονομικής πολιτικής με στόχο την ενίσχυση της συνολικής ζήτησης, συνδυασμένης με την άνοδο ενός πρωτοφανούς οικονομικού εθνικισμού. Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 2008 ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ Αποτελεί πλέον κοινή διαπίστωση, ότι η βασική αιτία τής κρίσης ήταν η ανεξέλεγκτη επέκταση του χρηματοπιστωτι-

κού τομέα. Με πολύ απλά λόγια, οι Αμερικανοί ιδιοκτήτες κατοικιών καταχράστηκαν τις δυνατότητες ενυπόθηκου δανεισμού που τους προσέφερε η απορρυθμισμένη αγορά, και παρασύρθηκαν από μια χωρίς προηγούμενο καταναλωτική μανία αγοράς εισαγόμενων προϊόντων. Έτσι εκτινάχθηκε το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ έναντι της Ευρώπης, της Κίνας και της Ιαπωνίας. Παράλληλα, η άνοδος των τιμών των ακινήτων συνοδεύτηκε από την δημιουργία μιας παράλληλης αγοράς τίτλων ενυπόθηκων δανείων που «επανασυσκευάστηκαν» και μεταπωλήθηκαν ως επισφαλή παράγωγα (ομόλογα υψηλού κινδύνου γνωστά και ως «τοξικά» ομόλογα). Όταν το 2007 έσκασε η «φούσκα» των ακινήτων, οι κάτοχοι τέτοιων τίτλων έτρεξαν να τους ρευστοποιήσουν όσο-όσο, παρασύροντας σε κατάρρευση και τις επενδυτικές τράπεζες που τους εξέδωσαν. Η πρωταρχική αιτία τής κρίσης τού 2008 είναι η -χωρίς κρατικό έλεγχοάνοδος του «τιτλοποιημένου δανεισμού» (Ferguson 2008: 85). Η κρίση οδήγησε σε μια δεύτερη, μετά το 1929, κατάρρευση του μύθου τής παντοδυναμίας τής αγοράς: οι ελεύθερες αυτορυθμιζόμενες αγορές δεν είναι ούτε αλάνθαστες, ούτε οδηγούν σε ηθικώς αποδεκτές λύσεις και δεν είναι καν αποτελεσματικές. Στο συλλογικό τόμο των Hemerijck et alii (2010), 24 σημαίνοντες Ευρωπαίοι και Αμερικανοί πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες διαπίστωσαν την αναγκαιότητα ρύθμισης των αγορών από το κράτος ή κάποιους διακρατικούς οργανισμούς. Εύστοχα μας θυμίζει ο Delors την ρήση, «ισχύς χωρίς ρύθμιση επιφέρει κατάχρηση» (op.cit.458). Η κρίση έφτασε στην Ελλάδα με καθυστέρηση δύο χρόνων. Οι αιτίες τής κρίσης είναι οικονομικές και πολιτικές. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο πλαίσιο του στρεβλού πελατειακού μας πολιτικού συστήματος. Γενιές νεοελλήνων ανατράφηκαν με το δεδομένο ότι υπάρχουν δύο τρόποι για να πετύχεις τον σκοπό σου: ο ευθύς και ο «άλλος», ο πλάγιος. Σε κάθε κοινωνική μας δραστηριότητα, από το σχολείο, τον Στρατό, το Νοσοκομείο, τους χώρους δουλειάς ή την επιχείρηση, για ένα δάνειο ή μια πρόσληψη, δημιουργήσαμε πολλά αμοιβαία χρέη, μεταξύ μας και με τους πολιτικούς μας εκπροσώπους. Μετά το 1981, το πελατειακό κράτος κοινωνικοποιήθηκε. Ζητούμενο έγινε πλέον η ικανοποίηση όλων των διαφορετικών κοινωνικών συμφερόντων των «μη-προνομιούχων», μέσα από το κράτος και τους αυξανόμενους πόρους του από την ΕΟΚ/ΕΕ και από δανεικά (Κωστής 2013: 809). Έτσι χρεώσαμε τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας σε μια πελατειακή συμπεριφορά που μετέτρεψε την εξυπηρέτηση των εγωιστικών μας (ατομικών ή συλλογικών) μικροσυμφερόντων σε ύψιστη πολιτική αρχή για κάθε νομοθετική πρωτοβουλία ή πολιτικό πρόγραμμα. Έτσι βρεθήκαμε με 155 ασφαλιστικά ταμεία, και ένα άναρχο και παντελώς άδικο σύστημα, όπου άτομα με ίδια κατά τα άλλα εργασιακά χαρακτηριστικά είχαν εντελώς διαφορετικά συνταξιοδοτικά δικαιώματα (Ματσαγγάνης 2010). Ταυτόχρονα επιτρέψαμε Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

Η φύση τής ελληνικής κρίσης είναι κυρίως πολιτική και σχετίζεται με τη μακρά παράδοση δύο αιώνων «πελατειακού κράτους». Η κύρια αιτία τής σημερινής κρίσης, το υπέρογκο και μη διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος, είναι προϊόν αυτής της στρεβλής σχέσης πολιτών και πολιτικών εκπροσώπων. Η αλλαγή παραγωγικού μοντέλου και η διατηρήσιμη ανάπτυξη προϋποθέτουν τις μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

σε νέους ανθρώπους, άνδρες και γυναίκες, να βγαίνουν σε πρόωρη σύνταξη μόλις πιάσουν την ηλικία των 40. Ξεχάσαμε ότι κάθε γενιά δίνει στις προηγούμενες γενιές ό,τι θα λάβει από τις επόμενες. Αποτέλεσμα: πολλοί συνταξιούχοι, λίγες εισφορές και αμέτρητες προνομιακές εξαιρέσεις που δεν κατακτήθηκαν με αγώνες, αλλά με συντεχνιακές πιέσεις σε σκοτεινούς διαδρόμους. Το ίδιο κάναμε με το πολύπαθο σύστημα υγείας. Χρεώναμε το 2010 τα Ταμεία με 6 δισ. ετησίως για φάρμακα, δύο φορές παραπάνω από το Βέλγιο με τον ίδιο πληθυσμό! Ταυτόχρονα, κανένα δημόσιο νοσοκομείο δεν ήταν σε θέση να ελέγξει τις δαπάνες του επειδή δεν διέθετε διπλογραφικό λογιστικό σύστημα. Σύμπτωμα συμφεροντολογικής συμπεριφοράς ήταν ότι ενώ καταδικάζαμε το μεγάλο και σπάταλο κράτος σπρώχναμε με κάθε τρόπο τα παιδιά μας να μπουν στο Δημόσιο. Αφού κατάφερναν να μπουν στο Δημόσιο χρησιμοποιούσαμε κάθε μέσον για να το υπηρετήσουν κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα και σε θέσεις χωρίς βαρύ αντικείμενο. Έτσι μεγάλωσε το Κράτος με τις εκατοντάδες δημόσιους οργανισμούς στο κέντρο, και τις αναιμικές του υπηρεσίες στην περιφέρεια. Με την ίδια συμφεροντολογική λογική, ενώ κατέρρευσε το σύστημα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δημιουργήσαμε 24 Πανεπιστήμια και 271 Τμήματα διεσπαρμένα σε όλη την ελληνική περιφέρεια, χωρίς σχεδιασμό, χωρίς υποδομές, χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα για τους πτυχιούχους, μόνο για χαϊδέψουμε τα αυτιά των δημοτών τής επαρχίας. Με μοναδικό κριτήριο την ζήτηση για σπουδές, πολλαπλασιάσαμε και μαζικοποιήσαμε τα Πανεπιστήμια, μεταθέτοντας την ανεργία των νέων για 5-6 χρόνια, αφού, όμως, δαπανήσαμε ένα τεράστιο κόστος για την εκπαίδευση τους. Τρομερότερο δε σύμπτωμα όλων είναι το «άθλημα της φοροδιαφυγής». Η Ελλάδα είναι ίσως η μόνη καπιταλιστική χώρα όπου το μέσο δηλωθέν εισόδημα των εμπόρων, βιομηχάνων, βιοτεχνών είναι χαμηλότερο από αυτό των μισθωτών υπαλλήλων τους. Φτωχά αφεντικά και πλούσιοι εργαζόμενοι! Φτωχοί γιατροί και πλούσιοι ασθενείς! Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, το εισόδημα που αποκρύπτεται ως ποσοστό του πραγματικού εισοδήματος εκτιμάται σε 9,9% για το σύνολο του πληθυσμού ενώ αγγίζει το 23,6% για το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού (Matsaganis - Flevotomou 2010). Παράλληλα, η Ελλάδα είναι η ευρωπαϊκή χώρα με τα μακράν μεγαλύτερα ποσοστά διαφυγόντος ΦΠΑ. Σχεδόν το 1/3 των δυνητικών εσόδων δεν εισπράττετο. Ίσως για το λόγο αυτό κανείς υπουργός Οικονομικών της μεταπολίτευσης δεν απολογήθηκε στην ελληνική Βουλή για το γεγονός ότι κανείς προϋπολογισμός δεν εκτελέστηκε σωστά. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν από 44% ΑΕΠ το 2005 σε 53% το 2009. Παράλληλα τα έσοδα μειώθηκαν από 39% ΑΕΠ το 2005 σε 37% το 2009 (ΚΕΠΕ 15/2011). Έτσι τα δημόσια ελλείμματα εκτροχιάστηκαν από το 1974, από 4% του ΑΕΠ σε 10% το 1981, σε 13% το 1990, σε 3% το 2000 και πάλι 15,4% το 2009. Τα ελλείμματα καλύφθηκαν με δανεισμό: το χρέος από 20% το 1974, έγινε 48% το 1981 και 109% το 1996 (Γιαννίτσης 2005: 82). Με δύο λόγια ενώ το ΑΕΠ της χώρας 2πλασιάστηκε, το χρέος της 6πλασιάστηκε! Στην πραγματικότη6

τα, φτάσαμε στο Μνημόνιο επειδή χρεοκόπησε το μεταπολιτευτικό μοντέλο ανάπτυξης και διακυβέρνησης. Με την ένταξη στο ευρώ η πορεία επιταχύνθηκε καθώς υπήρχε πολύ πιο εύκολη πρόσβαση σε φθηνό δανεισμό. Στην χρεοκοπία έφτασε η Ελλάδα τους πρώτους μήνες τού 2010 όταν οι «αγορές» (δηλαδή τράπεζες, επενδυτικά κεφάλαια, ασφαλιστικά ταμεία και όσοι άλλοι διαχειρίζονται αποταμιεύσεις τοποθετώντας τις μεταξύ άλλων σε κρατικά ομόλογα) έχασαν την εμπιστοσύνη τους ότι η χώρα θα ήταν σε θέση να αποπληρώνει το χρέος της. Λόγω της διεθνούς κρίσης οι δανειστές ζητούσαν απαγορευτικά επιτόκια για να πάρουν το ρίσκο της ενδεχόμενης ελληνικής χρεοκοπίας. Η συμφωνία τής 2/5/2010 ανάμεσα στην χώρα μας και την ΕΕ με το ΔΝΤ που αποτυπώθηκε στο Πρώτο Μνημόνιο ήταν διπλά χρήσιμη: 1ον) Με το δάνειο των 110 δισ. μας γλύτωσε από μιαν άμεση χρεοκοπία με συνέπειες δραματικά βαρύτερες. 2ον) Επέβαλε τη λήψη δημοσιονομικών μέτρων που καμιά κυβέρνηση δεν θα υιοθετούσε οικειοθελώς με δεδομένη την αδράνεια του πολιτικού μας συστήματος. Οπωσδήποτε υπήρχε καλύτερο μείγμα μέτρων – ως προς την κατανομή των βαρών στην κοινωνία και ως προς την στήριξη της παραγωγής, της απασχόλησης και των επενδύσεων – το οποίο όμως θα έπρεπε να έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα στην διατηρήσιμη μείωση του ελλείμματος. Ο λόγος που δεν επιδιώχθηκε ένα άλλο μείγμα μέτρων ήταν οι αδράνειες των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που ακόμα και σε τόσο ακραίες συνθήκες προτιμούν να καταγγέλλουν όποιους έχουν την ευθύνη των αποφάσεων παρά να διαπραγματευθούν σοβαρά για κάτι καλύτερο, με ρεαλιστική επίγνωση των δυνατοτήτων. Το Μνημόνιο ήταν σαν την υπογραφή τής Συνθήκης τής Λοζάνης. Δεν ήταν η Μικρασιατική Καταστροφή που μας έφερε εκεί. Υπήρχε άλλη λύση; Οι εναλλακτικές επιλογές την άνοιξη του 2010 ήταν τέσσερις: 1.Πτώχευση και άρνηση πληρωμής χρέους; Το σύνολο των οφειλών θα ήταν άμεσα απαιτητά και λόγω αδυναμίας ανταπόκρισης, η Ελλάδα θα έβγαινε εκτός δανειακών αγορών με άμεσες ολέθριες συνέπειες για το χρηματοπιστωτικό της σύστημα. Τα αποτελέσματα της πτώχευσης της Αργεντινής είναι ακόμη εδώ: η μονομερής διαγραφή τού χρέους το 2001 κράτησε την χώρα εκτός αγορών για δέκα χρόνια, με μηνιαίο πληθωρισμό έως και 10% και υποτίμηση του πέσο κατά 80%. 2.Έξοδος από το ευρώ; Ακόμη και αν υπήρχε διαδικασία εξόδου και συναινούσαν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, την επόμενη μέρα το εξωτερικό χρέος θα πολλαπλασιαζόταν αφού θα υπολογίζονταν στη νέα, προφανώς υποτιμημένη ισοτιμία ευρώ /δραχμής. Συνέπειες: άνοδος τιμών εισαγομένων, ελλείψεις φαρμάκων, καυσίμων, κρέατος και άλλων βασικών ειδών διατροφής, με δεδομένο το τεράστιο ελλειμματικό ισοζύγιο τροφίμων τής χώρας. Η κάλυψη των αυξήσεων θα οδηγούσε σε συνεχή εκτύπωση νέων δραχμών, πληθωρισμό, σταδιακό μηδενισμό τής αγοραστικής δύναμης, περαιτέρω υποτίμηση και ανάλογη αύξηση του χρέους. 3.Να δανειστούμε από αλλού, όπως ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα; Το πάθημα της Κύπρου τον Μάρτιο του 2013 έδειξε ότι δεν

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ υπάρχουν πρόθυμοι να συνδράμουν μια χώρα σε απόγνω- δεσμεύτηκαν επίσημα για κατάθεση των κερδών από την επαναγορά των ελληνικών ομολόγων, υπέρ του λογαριαση, έστω και του πολύ μικρού μεγέθους τής Κύπρου. 4.Να δανειστούμε μόνον από την ΕΕ χωρίς το ΔΝΤ και σμού εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ τις πολιτικές λιτότητας της τρόικας; Τέτοιος ευρωπαϊκός ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΔΙΕΞΟΔΟΥ μηχανισμός δεν υπήρχε και ως φαίνεται δεν το διαπραγματευτήκαμε (λόγω χρόνου;). Αντιθέτως, λάθη τακτικής (η Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν συνεπεία των δύο μνηδιόγκωση του ύψους τού ελλείμματος του 2009 κατά 3,7 μονίων χρηματοδότησης του ελληνικού χρέους, είχαν μικτά μονάδες), λάθη επικοινωνίας («Τιτανικός», απειλές για «πι- αποτελέσματα. Από την μια πλευρά επέδρασαν θετικά στην στόλια στο τραπέζι»), και κυρίως η κωλυσιεργία και οι «δεύ- μείωση του δημοσίου ελλείμματος κατά 90% από 36,3 δισ. τερες σκέψεις» τής Ε.Ε., έφεραν την τριμερή επιτήρηση. σε 3,8 δισ. (ΙΟΒΕ). Οι δαπάνες μειώθηκαν κατά 30% (από Να τονίσουμε εδώ ότι οι αγορές δεν χάρηκαν με το μνη- 125 δισ. σε 88 δισ.). Παράλληλα βελτίωσαν την ανταγωνιμόνιο –γιατί τις παρακάμψαμε-, όπως δεν χαίρονται ούτε με στικότητα μέσα από τη μείωση του κόστους εργασίας (από τις προσπάθειες μηδενισμού τού δημοσίου ελλείμματος. Το 113 σε 97) και τη μείωση των τιμών (2013: -1,5%). Αυτό αντίθετο μάλιστα, επεδίωκαν την αποτυχία τού μνημονίου συνετέλεσε στη μείωση του ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεκαι την προσφυγή μας -κακήν κακώς- πάλι στις αγορές. Ας χουσών Συναλλαγών (από -35 δισ. ή 15% ΑΕΠ σε -3 δισ. ή το καταλάβουμε επιτέλους ότι όσοι μας δάνεισαν με χαμηλά 3%), λόγω ανόδου των εξαγωγών από 20 δισ. το 2008 σε επιτόκια στο παρελθόν, θέλουν να μας ξαναδανείσουν με 23 δισ. το 2012, και μείωσης των εισαγωγών από 64 δισ. υψηλότερα επιτόκια στο μέλλον. Αυτός είναι ο λόγος που σε 42 δισ. (ΚΕΠΕ 22). Θετική είναι και η εξυγίανση του τραχρησιμοποιούν τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης (ιδιωτικοί πεζικού τομέα, με λιγότερες και ισχυρότερες τράπεζες. Όλα οίκοι με καθόλου καθαρές επιδιώξεις) σε βάρος μας, συ- αυτά αντανακλώνται στην σοβαρή υποχώρηση του κόστους ντηρώντας μια εικόνα απαξίωσης της ελληνικής οικονομίας. δανεισμού: το επιτόκιο δανεισμού των δεκαετών ελληνιΉθελαν να αποτύχουμε για να ξαναπέσουμε στην ανάγκη κών ομολόγων έπεσε στο 6,1% από 14% (Ναυτεμπορική 9/5/2014) και στην πρόσφατη επιτυχή έξοδο στις δανειακές τους. Οι στόχοι τού μνημονίου τού 2010 αποδείχτηκαν γρήγο- αγορές. Ωστόσο, και λόγω των μεγάλων λαθών στο σχερα ανέφικτοι: τα δάνεια ήταν υπέρογκα, ο χρόνος επιστρο- διασμό τους, οι πολιτικές των μνημονίων είχαν σοβαρόταφής τους εξαιρετικά βραχύς, τα έσοδα των ιδιωτικοποιή- τα αρνητικά αποτελέσματα με κορυφαίο την τραγική άνοδο σεων είχαν υπερεκτιμηθεί, ενώ οι επιπτώσεις των μέτρων της ανεργίας, από 325.000 ανέργους (6,6%) το 2008 σε 1,4 στην ύφεση είχαν σαφώς υποεκτιμηθεί. Αυτές οι αστοχίες εκ. ανέργους (27,5%) το 2013 (Matsaganis 2013) εκ των οδήγησαν στην κατάρρευση της κυβέρνησης Παπανδρέου οποίων το 65% μακροχρόνια άνεργοι (ΙΟΒΕ). Η μείωση της και στον σχηματισμό κυβέρνησης σωτηρίας υπό τον Λουκά οικονομικής δραστηριότητας έφερε την μεγαλύτερη πτώση Παπαδήμο με βασικό στόχο την αναδιαπραγμάτευση του τού ελληνικού ΑΕΠ σε περίοδο ειρήνης κατά 23% (από 233 μνημονίου. Πράγματι το 2ο μνημόνιο της 21/2/2012 προ- δισ. το 2008 σε 183 δισ. το 2013). Ταυτόχρονα κατέρρευέβλεπε ένα πρόγραμμα ανταλλαγής ελληνικών κρατικών σαν οι τιμές ακινήτων κατά 42% σε πέντε χρόνια (Ημερησία ομολόγων ύψους 207 δισ. με παροχή στους δανειστές ομο- 22/1/2014), μειώθηκαν οι καταθέσεις από 240 δισ. σε 161 λόγων διαβάθμισης ΑΑΑ ύψους 30 δισ. και έκδοση νέων δισ. (πτώση 33%), και αυξήθηκαν οι εισοδηματικές ανισόελληνικών ομολόγων αξίας 65 δισ. Η απομείωση της ονο- τητες: ο δείκτης Gini από 0,347 αυξήθηκε σε 0,368 μεταξύ μαστικής αξίας τού χρέους κατά 53,5% (από 207 σε 95) 2010 και 2012, ενώ μέσα σε 2 χρόνια το ανώτερο 20% αύσυνοδεύτηκε επιπλέον από την επιμήκυνση εξόφλησής του ξησε τη διαφορά του από το φτωχότερο 20% από 6 σε 7,5 κατά 30 χρόνια, τη μείωση του μέσου επιτοκίου στο 3,65% φορές (Μatsaganis 2013). Παρά την τεράστια προσπάθεια και παρά το «κούρεμα» (αρχή 2%, τέλος 4%). Το όφελος από τόκους υπολογίστηκε σε 7,5 δισ. ετησίως, ενώ το πραγματικό όφελος περίπου του 2011, το Δημόσιο Χρέος παραμένει πολύ υψηλό 172% 50 δισ. (λόγω αναγκών ανακεφαλαιοποίησης των τραπε- (317 δισ.). Πότε θα αποφασιστεί η αναδιάρθρωσή του είναι ζών) σήμανε τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση δημοσίου χρέ- θέμα χρόνου. Εξαρτάται από την βούληση των ευρωπαϊκών ελίτ να αντιληφθούν ότι το πρόους των τελευταίων 60 χρόνων παβλημα του χρέους είναι πανευρωπαϊγκοσμίως! Η επιτυχία Παπαδήμου Ξεχάσαμε ότι κάθε γενιά δίνει στις κό και ότι απαιτούνται αλλαγές σε ευεπέτρεψε στην χώρα να οδηγηθεί προηγούμενες γενιές ό,τι θα λάρωπαϊκό επίπεδο: ομαλά σε εκλογές αναζητώντας μια βει από τις επόμενες. Αποτέλεσμα: κυβέρνηση με νωπή δημοκρατική 1.Αναθεώρηση των κριτηρίων πολλοί συνταξιούχοι, λίγες εισφορές νομιμοποίηση. τού Μάαστριχτ: νομισματική σταθεκαι αμέτρητες προνομιακές εξαιρέρότητα, χωρίς πραγματική σύγκλιση Η τρικομματική κυβέρνηση Σαμασεις που δεν κατακτήθηκαν με αγώδεν γίνεται. Απαιτείται τραπεζική και ρά πέτυχε μια νέα συμφωνία για φορολογική σύγκλιση. το χρέος στις 26/11/2012 μειώνονες, αλλά με συντεχνιακές πιέσεις σε ντας το επιτόκιο δανεισμού τού 1ου σκοτεινούς διαδρόμους. Το ίδιο κά2.Έκδοση ευρω-ομολόγου: η μνημονίου κατά 1 μονάδα, μειώνοναμε με το πολύπαθο σύστημα υγείομαδική έξοδος στις αγορές κρατών ντας το κόστος των εγγυήσεων και με διαφορετική πιστοληπτική ικανότηας. Χρεώναμε το 2010 τα Ταμεία με επιμηκύνοντας την ωρίμανση διμετα με μια νέα σταθμισμένη, επιτρέπει 6 δισ. ετησίως για φάρμακα, δύο φορών δανείων κατά 15 έτη, με αναστις πλεονασματικές χώρες να «δαρές παραπάνω από το Βέλγιο με τον βολή πληρωμής των τόκων κατά 10 ίδιο πληθυσμό! έτη. Τέλος, οι επικεφαλής τής ΕΕ-17 Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

νείζουν» πιστοληπτική ικανότητα στις ελλειμματικές, «αμοιβαιοποιώντας» το ευρωπαϊκό χρέος. 3.Ευρωπαϊκή διαχείριση μέρους τού χρέους με έκδοση ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ με μεγαλύτερη φερεγγυότητα και υψηλή αξιολόγηση (ΑΑΑ). Οι πανευρωπαϊκού χαρακτήρα λύσεις δεν αποτελούν άλλοθι καθυστερήσεων στο ελληνικό πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Χρειάζεται ταυτόχρονα προσήλωση και πολιτική βούληση στον δρόμο των μεταρρυθμίσεων. Πολύ σωστά γράφτηκε ότι «το μνημόνιο υποκατέστησε αρχές που είχαν αποδειχθεί ανίκανες να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα σταδιακών μεταρρυθμίσεων» (Καζάκος 2011: 83). Χωρίς μηδενισμό των ελλειμμάτων, ακόμη και αν μας χάριζαν το χρέος, σε 10 χρόνια θα ήμασταν στο ίδιο σημείο! Για να συμβεί αυτό απαιτείται να περιοριστεί η παραοικονομία που εκτιμάται σε 60 δισ. ευρώ ή στο 35% του ΑΕΠ. Πρέπει επίσης να μεταρρυθμιστεί επιτέλους το φορολογικό σύστημα. Τα ζητούμενα παραμένουν: Απλοποίηση-ΠληρότηταΣυνέπεια. Τα φορολογικά βάρη «σηκώνουν» οι μισθωτοί και συνταξιούχοι καθώς καταβάλλουν το 52,59% του συνολικού φόρου εισοδήματος. Επτά στους δέκα ελεύθερους επαγγελματίες (γιατροί, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι κ.ά.) εμφανίζονται φτωχότεροι αποκρύπτοντας έως και 25% του εισοδήματος (Matsaganis - Flevotomou 2010). Τέλος, απαιτούνται αλλαγές και στο ασφαλιστικό. Η δαπάνη για κοινωνική ασφάλιση από 15% το 2000 έφτασε στο 21% του ΑΕΠ το 2009 (ΙΟΒΕ 01/10). Κανένα ασφαλιστικό σύστημα δεν αντέχει πρόωρες συνταξιοδοτήσεις χιλιάδων εργαζομένων. Σύμφωνα με μελέτη τού ΟΟΣΑ, στην Ελλάδα ο μέσος όρος συνταξιοδότησης των ανδρών είναι τα 62,4 έτη (60,9 έτη οι γυναίκες) ενώ το προσδόκιμο επιβίωσης είναι τα 82 έτη (84,5 έτη οι γυναίκες). Χρειάζονται πλέον αντικίνητρα πρόωρης συνταξιοδότησης. Μόνον έτσι θα υπάρξουν περιθώρια για ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ως ένα δίχτυ προστασίας ενάντια στην φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι και το έλλειμμα αλλά και το δημόσιο χρέος εκφράζονται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Τα μέτρα των μνημονίων εστίασαν κυρίως στην λεγόμενη δημοσιονομική εξυγίανση, δηλ. στον αριθμητή του σχετικού κλάσματος. Απαιτούνται άλλα μέτρα για να αυξηθεί ο παρονομαστής, δηλ. το ΑΕΠ. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται αλλαγή τού μοντέλου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Αν δεν δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για μια οικονομικά αποτελεσματική, κοινωνικά δίκαια και περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη, ακόμα και όταν τελειώσει η δημοσιονομική εξυγίανση, το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας θα παραμείνει. Ιδέες υπάρχουν άφθονες όπως, 1) Ενίσχυση τομέων υψηλής παραγωγικότητας και εξαγωγικού χαρακτήρα: φαρμακοβιομηχανία (γενόσημα), ιχθυοκαλλιέργειες, ναυτιλία, ιατρικός και συνεδριακός τουρισμός, υπηρεσίες προς ηλικιωμένους και διαχείριση αποβλήτων (McKinsey 2011). 2) Τυποποίηση αγροτικών προϊόντων και εντατικοποίηση παραγωγής διατροφικών ειδών σε έλλειψη (πχ. εισάγουμε το 80% της κατανάλωσης βόειου κρέατος και το 85% των οσπρίων!). 3) Άρση των εμποδίων τής επιχει8

ρηματικότητας, που με βάση την γνωστή έκθεση είναι τα περισσότερα μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Το παραγωγικό μοντέλο τής χώρας δεν αλλάζει χωρίς κρατική καθοδήγηση: το 90% των νέων επιχειρήσεων μέσα στην κρίση άνοιξε σε μη-παραγωγικούς κλάδους χαμηλής προστιθέμενης αξίας και καινοτομίας (εστίαση, τουρισμός, εμπόριο), παρά το γεγονός ότι το 73% της απασχόλησης ανήκει στους παραγωγικούς κλάδους (Κ 19/1/2014). Προσωπικά πιστεύω ότι απαιτούνται άμεσα δημόσιες επενδύσεις. Η ενίσχυση των αναιμικών εγχώριων ιδιωτικών επενδύσεων δεν αρκεί. Σε μια οικονομία που υποφέρει από έλλειψη ζήτησης, χρειάζεται επειγόντως αύξηση των δημοσίων δαπανών για παραγωγικούς σκοπούς. Η Ελλάδα έχει παραγωγικές δυνατότητες και ικανούς πόρους, ανθρώπινους και υλικούς. Σοβαρό και αποτελεσματικό κράτος δεν έχει. Βιβλιογραφία: Bairoch, P. (1997), Victoires et déboires. Histoire économique et sociale du monde du XVI s. a nos jours. Paris: Gallimard, 3 vols. Berend, I. (2006) Οικονομική ιστορία του Ευρωπαϊκού 20ου αι., Αθήνα: Gutenberg 2009. Γιαννίτσης, Τ. (2005), Η Ελλάδα και το μέλλον. Πραγματισμός και ψευδαισθήσεις, Αθήνα. Dockès, P. – Rosier, B. (1983), Rythmes économiques: crises et changement social, une perspective historique, Paris: La Découverte. Ferguson, N. (2010), Η εξέλιξη του χρήματος, Αθήνα: Αλεξάνδρεια. Graff, M., Kenwood, A.G. and Loughheed, A.L. (2014), Growth of the international economy, 1820-2015, London: Routledge, 5th ed. Hemerijck, Α, -B. Knapen- E. Van Doorne, (επιμ.) (2010), Μετά το Σεισμό: οικονομική κρίση και θεσμική επιλογή, Παπαζήσης, Αθήνα. Καζάκος Π. (2011), Μετά το μνημόνιο, Παπαζήσης, Αθήνα. Κωστής, Κ. (2013), Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας. Η διαμόρφωση του ελληνικού κράτους, 18ος-21ος αι., Αθήνα: ΠΟΛΙΣ. Ματσαγγάνης, Μ. (2010), «Για το ασφαλιστικό», Athens Review of Books, Νο 4, Φεβ. Matsaganis, M. (2013), “The Greek crisis: social impact and policy responses”, Βερολίνο: Friedrich Ebert Stiftung. Matsaganis, M. & M. Flevotomou (2010), «Distributional implications of tax evasion in Greece», GreeSE Paper 31. Hellenic Observatory, London School of Economics. McKinsey and Co. (2011) Greece 10 years ahead: defining Greece’s new growth model and srategy, Athens, Sept., 61p. Psalidopoulos, M. (ed.) (2012) The Great Depression in Europe: Economic Thought and Policy in a national context, Athens: Alpha Bank Historical Archives. Rosier, B. (1988) Les théories des crises économiques, Paris: Maspero.

*Ο ΜΙΧΑΗΛ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

ΑΡΘΡΟ

Η τέχνη της ηγεσίας σε περιόδους κρίσης Γράφει ο Χρήστος Ιακώβου Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ) Το 609 μ.χ. ο έξαρχος Ηράκλειος απέπλευσε με ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις από την Καρχηδόνα με προορισμό την Κωνσταντινούπολη για να ανατρέψει τον σφετεριστή και επικίνδυνο αυτοκράτορα Φωκά. Οι χρονικογράφοι της εποχής περιγράφουν το Φωκά ως άσχημο στην όψη και ακόμη χειρότερο στη διοίκηση. Κτηνώδης, αδίστακτος και ανίκανος, επέτρεψε στους εχθρούς να διεισδύσουν στην αυτοκρατορία και εισήγαγε απηνείς διωγμούς και μεθόδους ανελέητων βασανισμών εναντίον των πολικών του αντιπάλων, όπως η τύφλωση και ο ακρωτηριασμός. Κατά τη διαδρομή προς την Κωνσταντινούπολη, ο Ηράκλειος γινόταν δεκτός με έξαλλους πανηγυρισμούς από τα ενθουσιώδη πλήθη, στο πρόσωπο του οποίου οι υπήκοοι της αυτοκρατορίας έβλεπαν το λυτρωτή και γενικά οτιδήποτε αντιπροσώπευε το νέο εναντίον του τυραννικού παλαιού. Τελικώς, εισήλθε στην Πόλη θριαμβευτής, με ευρεία υποστήριξη και χωρίς μάχη, συλλαμβάνοντας το Φωκά. Τότε διεξήχθη ένας μνημειώδης διάλογος μεταξύ των δύο. Ο Ηράκλειος με τη μεγαλοπρέπεια και την αυτοπεποίθηση του νικητή ρωτά το Φωκά: «Ούτως άθλιε την πολιτείαν διώκησας;» (Αυτός λοιπόν, άθλιε, είναι ο τρόπος με τον οποίο διοίκησες την αυτοκρατορία;) για να του απαντήσει ο Φωκάς με κυνική απάθεια: «Συ κάλλιον έχεις διοικήσαι;» (Γιατί: Μήπως εσύ θα την κυβερνήσεις καλύτερα). Η απάντηση αιφνιδίασε τον Ηράκλειο και θα παραμείνει για πάντα βαθιά χαραγμένη στην μνήμη του για να την ανακαλεί κάθε φορά που θα ευρίσκετο έμπροσθεν επωδύνων διλημμάτων, επί των οποίων θα έπρεπε να λάβει κρίσιμες αποφάσεις. Ο Ηράκλειος έμεινε στην ιστορία ως ένας από τους πιο σημαντικούς αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Αν αναλογιστεί κανείς τη δεινή θέση στην οποία ευρίσκετο η αυτοκρατορία στις αρχές του 7ου αιώνος, εύκολα μπορεί να καταλάβει ότι ο καταλυτικός ρόλος που έπαιξε τόσο στο στρατιωτικό τομέα όσο και στην διοικητική μεταρρύθμιση, ανέκοψε την πορεία εξαφάνισης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και εξασφάλισε την επιβίωσή της για τους επομένους αιώνες. Το διαχρονικό συμπέρασμα από αυτό το ιστορικό γεγονός είναι ότι η νίκη για τον έλεγχο της εξουσίας, σε περίοδο κρίσης, δεν είναι το τέλος της ιστορίας, αλλά ένα τακτικό πλεονέκτημα που παρέχει η εξέλιξη της ιστορίας, σε ένα ηγέτη για να αποδείξει την αξία του στο χώρο και το χρόνο. Η νίκη ενός πολιτικού εναντίον οπουδήποτε εσωτερικού αντιπάλου είναι ένα δώρο της ιστορίας προκειμένου να αναμετρηθεί μαζί της. Η επιτυχία ή αποτυχία είναι η έκβαση της αντιπαράθεσης με την ιστορική πραγματικότητα και η πρόκληση για ένα ηγέτη σε περίοδο κρίσης είναι να αλλάξει την πραγματικότητα με μια νέα. Άλλωστε γι' αυτό έρχεται στην εξουσία, για να φέρει το νέο σε αντικατάσταση του παλαιού. Σε ένα δημοκρατικό καθεστώς, ο ηγέτης δεν διοικεί απλώς γραφειοκρατικά ούτε επικαλείται την τραγικότητα του παρό-

ντος και την ανικανότητα των προηγουμένων ως άλλοθι και προδιαγραφή της δικής του πολιτικής. Με αυτό τον τρόπο μένει ακίνητος και μοιραία υποχωρεί, και στην ιστορία όποιος έμεινε ακίνητος, έχασε. Ο ηγέτης αναζητεί εναλλακτικές επιλογές, αφυπνίζοντας δυνάμεις οι οποίες ληθαργούν. Κατανοεί τη κρισιμότητα της ιστορικής στιγμής και αρπάζει την ευκαιρία. Και ευκαιρία είθισται να είναι μία κρίση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι κρίσεις καθίστανται σημεία ανάταξης. Συνεπώς, ο ηγέτης όταν κερδίζει τις εκλογές πρέπει να ξέρει ότι πλέον θα πρέπει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα με άλλους όρους. Θα πρέπει να ξέρει ότι δεν μπορεί να αποφύγει την κρίση αλλά να είναι έτοιμος να τη διαχειριστεί. Με άλλα λόγια η κρίση δεν είναι μόνο ευκαιρία αλλά ταυτοχρόνως και απειλή. Μπορεί ένας ηγέτης στην αντιπολίτευση να οικοδομήσει μία εικόνα που τον καθιστά γοητευτικό, δημοφιλή και κοσμαγάπητο, ο οποίος έχει εμπνεύσει το εκλογικό σώμα με την πίστη ότι διαθέτει υπερφυσικές ή τουλάχιστον εξαιρετικές ικανότητες και ιδιότητες. Δεν είναι όμως οι όποιες πραγματικές ή κατασκευασμένες ιδιότητες που θεμελιώνουν το χαρισματικό ηγέτη και την τέχνη της ηγεσίας σε περίοδο κρίσης. Η ηγεσία δεν είναι ιδιότητα αλλά σχέση με την κοινωνία. Δηλαδή, άλλο τα προσωπικά «χαρίσματα» του ηγέτη με την κοινή σημασία του όρου και άλλο το χάρισμα με την ειδική σημασία της πίστης που έχει μία κοινωνία προς τον ηγέτη της και η οποία αποτελεί προϊόν της σχέσης των δύο σε περίοδο κρίσης. Η πίστη χρειάζεται κάποια απόδειξη για να εδραιωθεί. Γι' αυτό όσο δημοφιλής και «θαυματοποιός» μπορεί να θεωρείται ένας ηγέτης στην προσπάθεια του να ανέλθει στην εξουσία, αν κατά τη διαχείριση της κρίσης η επιτυχία διαφεύγει επί μακρόν, αν φανεί ότι οι «θαυματουργικές» ιδιότητες ήταν φενάκη ή προώρως εξατμίστηκαν, τότε σταδιακώς και βαθμιαίως η πίστη κλονίζεται και ο ηγέτης περιπίπτει στην ανυποληψία, και η γηθοσύνη της εκλογικής νίκης μετατρέπεται σε λαϊκό στύγος, σεσαλαγμένο από τις φρούδες ελπίδες. Έτσι διαχρονικώς, όσο και να επανεξετάστηκε διεθνώς το οργανωτικό μοντέλο διακυβέρνησης, σε περιόδους κρίσης, όποιος θέλει να ευρίσκεται «εντός της πολιτικής», όποιος θέλει δηλαδή να γίνει «σωτήρας» της κοινωνίας, θα πρέπει πρωτίστως να το προσδιορίσει με ποιους όρους, ποιες αξίες και ιδιαίτερα με ποια δράση. Θα πρέπει να ξέρει να συνδυάσει την πολιτική ισχύ με δύο καθοριστικής σημασίας έννοιες για την καλλιέργεια της σχέσης με την κοινωνία, την ηθική και το γόητρο. Η εμπορευματοποίηση της ηγετικής θέσης και η μετατροπή των δημοσίων αξιωμάτων σε αυτοσκοπό αποτελούν το θανάσιμο εχθρό του ηγέτη σε περίοδο κρίσης.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΑΡΘΡΟ

Ελληνικός Εθνικισμός: Ιδέα και Σύμβολα Πίστεως Γράφει ο Χρήστος Γούδης Καθηγητής Πανεπιστημίου Ο Ελληνικός Εθνικισμός δεν είναι ιδεολογία, είναι σύμβολο πίστεως. Πίστεως στην ιστορία της αυτόχθονης ελληνικής φυλής που αναδύθηκε και εξανθρωπίσθηκε σ’ αυτόν τον μαγικό τόπο, εδώ και τουλάχιστον 3.000 χρόνια, σύμφωνα με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις της χρονολόγησης των ανθρώπινων ευρημάτων που βρέθηκαν στην πατρίδα μας. Πίστεως στις αφομοιωτικές της ικανότητες, που μέσα στο διάβα του χρόνου ρούφηξαν όλες τις ανθρώπινες προσμείξεις που παρεισέφρυσαν σ’ αυτόν τον χώρο και που λόγω της πολιτισμικής της ισχύος, γέννημα-θρέμμα της μαγείας της γης, της θάλασσας, του ήλιου, του αέρα και της ντοπιολαλιάς της Ελλάδας, κράτησε την ελληνικότητά της: το όμαιμο, το ομόγλωσσο, το ομόδοξο και το ομότροπο. Το ελληνικό έθνος υπήρξε πάντοτε ένα οργανικό συνεκτικό βιολογικό σύνολο μέσα από την κοινή του κυτταρική μνήμη και την δημιουργική του βούληση, η οποία υπήρξε ο καταλύτης της διαμόρφωσης ενός οικουμενικού ανθρωπιστικού πολιτισμού. Και είναι αυτή ακριβώς η εν δυνάμει προδιαγεγραμμένη παραγωγή πολιτισμού που αποτελεί το αυθεντικό κριτήριο αξιολόγησης των εθνών που αναδεικνύονται μέσα από το φυλετικό τους υπόβαθρο και εκβλαστάνουν σε έναν συγκεκριμένο τόπο ως οριοθετημένες και εξελισσόμενες συλλογικότητες, σε έναν πλανήτη που υφίσταται ολοένα και περισσότερο την αφαίμαξη από τα οικονομικά παράσιτα που προσπαθούν να τον μεταμορφώσουν σε μία παγκόσμια δουλοπαροικία. Ο Ελληνικός Εθνικισμός είναι έκφραση της ελληνικής ιδιοπροσωπίας. Είναι αυθύπαρκτος, αυτόφωτος και αυτοδύναμος. Δεν είναι εισαγόμενος, δεν είναι προϊόν απομίμησης ή αντικατοπτρισμού. Δεν σχετίζεται με τον λαϊκισμό του ιταλικού φασισμού που θωπεύει τα συνδικάτα, ούτε με τις ιδεοληψίες του γερμανικού ναζισμού περί αρίας φυλής που διαχύθηκε από τον Βορρά κομίζοντας την σοφία σε μια 10

Τα έθνη δεν αξίζουν μόνο με το να μένουν έθνη, αν δεν είναι συνάμα και ζύμη για την δημιουργία, πολιτισμών και ξεχωριστών ανθρώπων Ίων Δραγούμης

Η μεγαλοσύνη των εθνών δεν μετριέται με το στρέμμα Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα Κωστής Παλαμάς ζούγκλα υπανθρώπων. Ούτε ακόμη με την όποια οικονομική νεοθεολογία μαρξιστικής ή νεοφιλελεύθερης φύσεως που οδηγεί στον δρόμο της δουλείας του ανθρώπου από τον άνθρωπο ή την όποια αναρχική θεώρηση των πραγμάτων γιατί γνωρίζει ότι οι αδήρητοι νόμοι της φύσεως γεννούν πάντα μία τάξη μέσα από το όποιο προσωρινό χάος (ordoabchao). Ούτε σχετίζεται με τον εβραϊκό εθνικισμό που πρεσβεύει την γραμμική πορεία της ιστορίας, την αναρρίχηση στην σκάλα του Ιακώβ προς έναν απωλεσθέντα παράδεισο. Ο Ελληνικός Εθνικισμός έχει την αίσθηση της κυκλικής ροής της ιστορίας, της αέναης επιστροφής, γι’ αυτό δεν φοβάται την πτώση, γνωρίζει ότι θα την ακολουθήσει η άνοδος. Η κινητήριος δύναμίς του, η συλλογική του βούληση για αγώνα, ανταποκρινόμενη στις προκλήσεις της ζωής και του τόπου, «μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς την δόξα τραβά». Πιστεύει στις εκλάμψεις του ελληνικού πνεύματος (που, όπως ο Θεός, όπου θέλει πνεί), παρά στο συνεχές και διάχυτο λυκαυγές και λυκόφως της όποιας Ανατολής και της όποιας Δύσης. Είναι η ισχυρή ακτίνα του λέϊζερ που όταν αναλάμψει, όλοι οι άλλοι πολιτισμοί γύρω του συνειδητοποιούν πως οι ίδιοι μπροστά του «ήτανε φώτα, χίλια φώτα, μα δεν ήτανε το Φως». Κι αυτό διότι ο Ελληνικός Πολιτισμός δεν είναι ουτοπικός, γνωρίζει ότι ποτέ δεν θα υπάρξει γύρω του υπεραφθονία υλικών και πνευματικών αγαθών, προϋπόθεση για κάθε ουτοπικό όνειρο άπειρης χρονικής διάρκειας. Και επειδή ακριβώς ακολουθεί, σε συμφω-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

νία με τη φύση, ένα κυλιόμενο τροχό ακμής και παρακμής, κορύφωσης και ύφεσης, διαστολής και εκτόνωσης, γι’ αυτό στοχεύει πάντα στην σταδιακή συσσώρευση ενέργειας έτσι ώστε, όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, να την επανεκπέμπει όλη μαζί ως φωτεινή δέσμη, μορφοποιημένη μέσα από τους πνευματικούς του μετασχηματιστές και τους ψυχικούς ενισχυτές του, σε έναν υπέρλαμπρο ανθρωπιστικό κυματαγωγό και παλλόμενο σε βάθος χρόνου πολιτισμικό οδοδείκτη. Και επειδή ακριβώς είναι βαθειά ανθρωπιστικός, έχοντας ως αρχή το όνειρο του ενός να μην γίνεται εφιάλτης για τον άλλο, σέβεται και εκτιμά τις φυλές, τους λαούς και τα έθνη του πλανήτη που ζουν στον δικό τους τόπο, στο δικό τους περιβάλλον, με τα δικά τους ήθη και έθιμα, την δική τους κουλτούρα, τον δικό τους πολιτισμό και την δική τους τιμή και υπερηφάνεια. Παράλληλα όμως οφείλει, στα πλαίσια του δέοντος, να προασπίζεται για λόγους αυτοσυντήρησης – φυσικά, ψυχικά και πνευματικά – την δική του πατρίδα, την δική του ιστορία, την δική του ταυτότητα, τις δικές του υπερβατικές προοπτικές και το δικό του μεταφυσικό υπόβαθρο. Γι’ αυτό ο Ελληνικός Εθνικισμός αγωνίζεται για να διατηρήσει την δική του εθνική κρατική οντότητα ενάντια στις ωσμωτικές πιέσεις αλλογενών, αλλόθρησκων, και αλλοφύλων από τους οποίους κατακλύζεται τα τελευταία χρόνια, και από τους οποίους υπονομεύεται διαχρονικά, μέσα και έξω από την επικράτειά της. Ο ελληνικός λαός δεν είναι αφιλόξενος, απλά για να φιλοξενήσει θα πρέπει να έχει το δικό του σπίτι. Και σή-

ΑΡΘΡΟ

Ο Ελληνικός Εθνικισμός είναι έκφραση της ελληνικής ιδιοπροσωπίας. Είναι αυθύπαρκτος, αυτόφωτος και αυτοδύναμος. Δεν είναι εισαγόμενος, δεν είναι προϊόν απομίμησης ή αντικατοπτρισμού. Δεν σχετίζεται με τον λαϊκισμό του ιταλικού φασισμού που θωπεύει τα συνδικάτα, ούτε με τις ιδεοληψίες του γερμανικού ναζισμού περί αρίας φυλής που διαχύθηκε από τον Βορρά κομίζοντας την σοφία σε μια ζούγκλα υπανθρώπων. μερα κινδυνεύει πλέον «το σπίτι του να μην είναι πια δικό του σπίτι». Άλλο αφομοίωση περιορισμένου αριθμού παρείσακτων και άλλο εισβολή εξωγήινων, αλλότριων, ξένων και πολιτισμικά απροσάρμοστων όντων που μετεωρίζονται επάνω μας χωρίς πατρίδα. Όμως στις δικές μας φλέβες ρέει ακόμα αίμα ελληνικό. Αυτό το αίμα, που το έθνος των Ελλήνων έχυσε στο παρελθόν κρουνηδόν, για να υπερασπίσει την βιολογική του καθαρότητα και την φυσική και πνευματική του ελευθερία, δεν θα το νοθεύσει, δεν θα το αφήσει να μετατραπεί από άλικο αίμα της παλληκαριάς σε πράσινο αίμα της κάμπιας. Ο ιερός βράχος της Ακροπόλεως δεν θα επιτρέψει την ύβρι της αυθαίρετης δόμησης επάνω του, ενός Πύργου της Βαβέλ, ούτε την περικύκλωσή του από το Τείχος των Δακρύων. Ο φωτοδότης Ήλιος της Δικαιοσύνης, ο οποίος διέπει την ελληνική γραμμή, έχει την δύναμη να διαλύσει με τις ακτίνες του την ετερόφωτη «ημισέληνο» και το ψυχρό φως των όποιων «αστεριών» ή «λυχνιών» του σκότους. Η Ελλάδα ήταν, είναι, και θα παραμείνει, ένας λαός, ένα έθνος, ένα κράτος. Ποτέ δεν θα γίνει

κράτος πολλών εθνών. Οι κίονες της ισχύος, της σοφίας και του κάλλους, ο δωρικός, ο ιωνικός και ο κορινθιακός παλμός της ελληνικής καρδιάς, που αντηχούν σήμερα μέσα από τα σήμαντρα των εκκλησιών μας, θα αποτρέψουν αυτό που υπέστη η Ρώμη – την πολιτισμική και εθνοφυλετική κατάρρευση – όταν επέτρεψε να ρεύσει στον Τίβερη ο Γάγγης και ο Ορόντης, ο Νείλος, ο Τίγρης, και ο Ευφράτης. Τα ύδατα της Στυγός εγγυώνται την Κάθαρση και την Νέμεση. Και νύν και αεί. Ο Ελληνικός Εθνικισμός είναι υποχρεωμένος να αμυνθεί ενάντια στην επιχειρούμενη πτωχοποίησή του. Όχι την οικονομική πτωχοποίηση. Αυτήν δεν την φοβάται. Ποτέ δεν ήταν αναζητητής και κυνηγός υλικών θησαυρών. Αυτοί ποτέ δεν του διασφάλιζαν γνώση και σοφία. Οδηγός του είναι πάντοτε η απάντηση του Ευκλείδη στον Πτολεμαίο, όταν ο τελευταίος προσφέρθηκε να του χαρίσει αμύθητους θησαυρούς για να μάθει άκοπα τα «κόλπα» της γεωμετρίας: «Δεν υπάρχει βασιλική οδός για την γεωμετρία». Αυτήν την δύσβατη προσωπική οδό στην γνώση και την σοφία που έμελλε να πορευθούν οι Έλληνες συλλογι-

κά, με τον καθένα να υπερβαίνει μόνος του τα δικά του εμπόδια στην κατανόηση και χειραγώγηση των μυστηρίων της ζώσας φύσεως που μας περιβάλλει, αυτήν την εθνική και πατρογονική πολιτισμική μας κληρονομιά, οφείλουμε να την διατηρήσουμε σε καιρούς χαλεπούς. Οφείλουμε να αντισταθούμε στην πνευματική μας πτωχοποίηση αποκτώντας στέρεες γνώσεις γύρω από την υπόσταση του εαυτού μας και συνειδητοποιώντας τις υποχρεώσεις του έναντι της φυλής μας, των πατέρων μας, και του έθνους μας. Είναι ένας αγώνας που απαιτεί περισσότερο την σε βάθος συνειδητοποίηση ότι ερχόμαστε από μακριά για να πορευθούμε ακόμη πιο μακριά, με ότι αυτό συνεπάγεται για να το επιτύχουμε, και λιγότερο την ενστικτώδη διάχυτη επιθετικότητα της άνευ απωτέρου σχεδίου περιφρούρησης της στιγμής. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι σύμβολο του Ελληνικού Εθνικισμού, δεν είναι ούτε ο αγκυλωτός σταυρός, το «Τετρασκέλιο Γαμμάδιο» των Ελλήνων (το συντιθέμενο από τέσσερα ελληνικότατα «Γ»), ούτε ο Κρητικός διπλούς πέλεκυς, η «Λάβρυς», παρά την καθαρά ελληνική προέλευση και των δύο αυτών συμβόλων, αλλά το τηλαυγές απολλώνιο διπλό αντικατοπτρικό «Έψιλον» των Δελφών, υπόβαθρο, στην τετραγωνισμένη του ρέουσα και δυναμική έκφανση του «Ελληνικού Μαίανδρου» («τα πάντα ρει» και «τα πάντα οιακίζει ο κεραυνός»). Είναι το «Εδιζησάμην Εμαυτόν» του Ηρακλείτου, το: ερεύνησα τον εαυτό μου μέσα στον καθρέφτη της ψυχής μου, στο έσοπτρον του ένθεου πνεύματος των προγόνων μας. Γιατί το «ένδον σκάπτε» που οδηγεί στο «γνώθι σαυτόν» αποκτάται μέσα από την ιερή νέκυια, την κατάδυση στις ρίζες της φυλής και του έθνους, αντικατοπτρισμός των οποίων είμαστε εμείς, συνεχιστές και δημιουργοί, όχι μητραλίες και εξολοθρευτές. Έτοιμοι να γνωρίσουμε το βάθος, τις τρικυμίες, και την απεραντοσύνη της θάλασσας, ταξιδεύοντας πάντα «κατ’ εμπορίαν και θεωρίαν» για να βρούμε το πέρασμα, ακόμα κι αν χρειαστεί να ναυαγήσουμε. Όμως ποτέ δεν θα πνιγούμε.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Τα ελληνικά μνημεία στην Τουρκία Ακόμα και χοροί και ενδυμασίες παρουσιάζονται ως τουρκικά Γράφει ο Βλάσης Αγτζίδης Η σχέση του τουρκικού εθνικισμού με τους προϋπάρχοντες πολιτισμούς ήταν προβληματική από τη στιγμή της εμφάνισής του. Ακόμη και ο οθωμανικός πολιτισμός έπρεπε να εξοβελιστεί και στη θέση του να αναπτυχθεί ένας καινούργιος αμιγώς τουρκικός, που θα συνέδεε την κεντροασιατική καταγωγή με την ευρωπαϊκή προοπτική. Αυτή η θέση αναπτύχθηκε υποδειγματικά από τον Ziya Gökalp (1876-1924), που θεωρείται ο πατέρας του τουρκικού εθνικισμού. Για τους Τούρκους εθνικιστές, οι «Αρχές του Τουρκισμού», του Ζιγιά Γκιοκάλπ, είναι ό,τι το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» για τους κομμουνιστές. Ο Γκιοκάλπ, λοιπόν, θεωρεί ότι ο οθωμανικός πολιτισμός είναι βαθύτατα επηρεασμένος και αποτελεί συνέχεια του «ρωμαίικου». Και ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί και να καταστραφεί. Το πρώτο θύμα του τουρκικού εθνικισμού ήταν η οθωμανική γλώσσα και η εισαγωγή του λατινικού αλφάβητου. Με τον τρόπο αυτό, ο μουσουλμανικός κόσμος της Ανατολής αποκόπηκε οριστικά από την εξαιρετικά πλούσια οθωμανική και ισλαμική γραμματεία.

Μνημεία και κρίση ταυτότητας Η κρίση ταυτότητας που μαστίζει τη σύγχρονη τουρκική κοινωνία δεν περνά απαρατήρητη στους μελετητές της ιδιόμορφης αυτής χώρας. Οπως δεν περνά απαρατήρητη και η γιγάντια προσπάθεια που καταβάλλει η κρατική γραφειοκρατία για οικειοποίηση του πολιτισμικού πλούτου των εθνών που προϋπήρχαν των Τούρκων και του Ισλάμ, και κάποια στιγμή εξοντώθηκαν ή εκδιώχθηκαν. Μνημεία, χοροί, ενδυμασίες παρουσιάζονται δημοσίως ως τουρκικά. Τα ερείπια των αρχαίων ελληνικών πόλεων, όπως της Εφέσου, της Περγάμου και άλλων, τα ελληνικά χριστιανικά μνημεία της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης, των υπό12

σκαφων ναών της Καππαδοκίας και της Παναγίας Σουμελά της Τραπεζούντας, ακόμα και ο διασημότερος των ελληνικών χορών, ο ποντιακός πυρρίχιος Σέρα, παρουσιάζονται στο διεθνές κοινό ως τουρκικά. Βέβαια, ο χορός αυτός –που οι Τούρκοι τον ονομάζουν «Horon», δηλαδή «(τον) χορόν»– όπως και η ποντιακή λύρα, αποτελούν σημερινές μορφές έκφρασης των δεκάδων χιλιάδων ελληνόφωνων, μουσουλμάνων και κρυπτοχριστιανών, καθώς και των γεωργιανόφωνων Λαζών της Βόρειας Τουρκίας. Για χιλιάδες χρόνια πριν από την εμφάνιση του Ισλάμ και των Τούρκων, ο γεωγραφικός χώρος που καταλαμβάνει σήμερα η τουρκική δημοκρατία υπήρξε χώρος δράσης, δημιουργίας και έκφρασης των Ελλήνων – αλλά και άλλων λαών που επιβιώνουν μέχρι σήμερα, όπως οι Αρμένιοι, οι Κούρδοι, οι Ασσυροχαλδαίοι. Στις παράλιες περιοχές της δυτικής και βόρειας Μικράς Ασίας, Ελληνες υπήρχαν από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. ενώ η Ιωνία, ο Πόντος, η Καππαδοκία, καθώς και η Ανατολική Θράκη υπήρξαν βασικοί χώροι δραστηριοποίησής τους μετά τους αλεξανδρινούς χρόνους. Μέχρι την εμφάνιση του Ισλάμ και τον περιορισμό του ελληνικού κόσμου από Αραβες και Τουρκομάνους εισβολείς, η μικρασιατική χερσόνησος υπήρξε ελληνόφωνη περιοχή στο μεγαλύτερο μέρος της. Η τελική κυριαρχία του οθωμανικού Ισλάμ μετέβαλε τον θρησκευτικό χαρακτήρα της περιοχής και αύξησε τα ποσοστά τουρκο-

Για χιλιάδες χρόνια πριν από την εμφάνιση του Ισλάμ και των Τούρκων, ο γεωγραφικός χώρος που καταλαμβάνει σήμερα η τουρκική δημοκρατία υπήρξε χώρος δράσης, δημιουργίας και έκφρασης των Ελλήνων – αλλά και άλλων λαών που επιβιώνουν μέχρι σήμερα, όπως οι Αρμένιοι, οι Κούρδοι, οι Ασσυροχαλδαίοι.

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

φωνίας. Οταν ο τουρκικός εθνικισμός αποπειράθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα να μετατρέψει τον πολυεθνικό και πολυθρησκευτικό οθωμανικό χώρο σε αμιγώς τουρκικό, χρησιμοποιώντας το Ισλάμ, συνάντησε την αμείλικτη πραγματικότητα. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού ανήκε σε διαφορετικές εθνικές ομάδες που είχαν ως θρησκεία τον χριστιανισμό και είχε βαθύτατη σχέση με τον τόπο. Σχέση που αποδεικνυόταν πλήρως από τα μνημεία που είχε δημιουργήσει. Με βάση το νεοτουρκικό πρόγραμμα του 1911, για τους πληθυσμούς αυτούς επελέγη η γενοκτονία και η εκδίωξη. Απέμειναν όμως τα μνημεία, ως αδιάψευστοι μάρτυρες μιας πολύ διαφορετικής κοινωνικής κατάστασης που υπήρχε μέχρι πρόσφατα και μιας εξαιρετικά οδυνηρής «τακτοποίησής της». Στις δεκαετίες που ακολούθησαν το ’22, το συναίσθημα ότι τα ελληνικά μνημεία –αρχαία, βυζαντινά και νεότερα– έθεταν σε διαρκή αμφιβήτηση τη «Νέα Τάξη» ήταν έντονο, τόσο στο στρατιωτικό κατεστημένο που ήλεγχε απολύτως τον γεωγραφικό χώρο που κατέκτησε, όσο και στην κεμαλική κρατική γραφειοκρατία. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα ελληνικά μνημεία που υπάρχουν στην Τουρκία είναι περισσότερα και εντυπωσιακότερα –με την εξαίρεση του Παρθενώνα– από αυτά που υπάρχουν στα ελλαδικά εδάφη. Γι’ αυτούς τους λόγους, η επίσημη πολιτική στόχευε στον πλήρη πολιτιστικό εκτουρκισμό του εδάφους που κατέλαβε ο τουρκικός εθνικισμός με τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922. Σε πρώτη φάση, πολιτιστικός εκτουρκισμός σήμαινε εξαφάνιση ή υποβάθμιση –στην καλύτερη εκδοχή– όλων εκείνων των στοιχείων που θύμιζαν ότι μεγάλο μέρος των εδαφών της τουρκικής δημοκρατίας αποτελούσε γενέθλιο έδαφος άλλων εθνών. Ετσι, σε γενικές γραμμές, οι ελληνικές αρχαιότητες υποβαθμίστηκαν, τα βυζαντινά μνημεία –πλην όσων είχαν μετατραπεί σε τεμένη– αφέθηκαν να καταρρεύσουν, τα νεότερα μνημεία καταστράφηκαν

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ της χριστιανικής εποχής.

Η εντυπωσιακή πύλη της αγοράς της Μιλήτου. Του 2ου αιώνα π.Χ., με έντονες ελληνιστικές επιρροές και ωραιότατα διακοσμητικά στοιχεία, στο μουσείο του Βερολίνου.

Η πολιτική οικειοποίησης των μνημείων, αλλά και των μορφών, του ελληνικού πολιτισμού της Ιωνίας και της υπόλοιπης Μικράς Ασίας άρχισε βαθμιαία να γίνεται κτήμα του τουρκικού λαού. Πρώτη μαζική έκφραση της νέας στάσης υπήρξε η διεκδίκηση των γλυπτών της Περγάμου που βρίσκονταν στο Βερολίνο. Τα γλυπτά προβλήθηκαν ως τα τουρκικά ελγίνεια. συνειδητά. Η τουρκική πολιτική απέναντι στα ελληνικά μνημεία άλλαξε κατά τη δεκαετία του ’80. Η πολιτική οικειοποίησης αντικατέστησε την προηγούμενη αρνητική ή αδιάφορη στάση του κράτους και της κοινωνίας. Ο φόβος απέναντι στον ελληνικό αλυτρωτισμό εξαφανίστηκε και τα συναισθήματα ενοχής για την εξόντωση των γηγενών εθνών έπαψαν να ταλανίζουν τις επόμενες τουρκικές γενιές. Μεθοδικά άρχισε το τουρκικό κράτος να προσπαθεί να αλλάξει την ιστορία της περιοχής. Να δημιουργήσει την εντύπωση στις νέες γενιές και τους πολυάριθμους τουρίστες ότι όλα αυτά τα μνημεία τα δημιούργησαν οι διάφοροι ανατολικοί λαοί, που

έχουν χαθεί σήμερα και τους οποίους εκπροσωπούν οι κληρονόμοι τους, οι Τούρκοι. Στις επίσημες επιγραφές στους ιστορικούς χώρους, όπως και στα αντίστοιχα βιβλία αναφέρεται ότι τα αρχαία μνημεία τα δημιούργησαν οι Λυδοί ή οι Πισίδες ή οι Λύκιοι ή οι Παφλαγόνες, τους οποίους αντικατέστησαν οι Πέρσες και στη συνέχεια οι Ρωμαίοι. Παρότι οι ιστορικοί χώροι είναι ελληνικοί και τα αντίστοιχα μουσεία είναι γεμάτα με ελληνικά ευρήματα και επιγραφές, δεν υπάρχει καμία απολύτως αναφορά στην πραγματική ταυτότητά τους. Η λέξη «Ελληνας», «Γιουνάν» ή «Γκρικ» απουσιάζουν παντελώς. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τα ελληνικά μνημεία

Σε διεθνές επίπεδο η νέα προσέγγιση άρχισε με τη δειλή, στην αρχή, προβολή των αρχαιοτήτων στο πλαίσιο της τουριστικής πολιτικής. Χαρακτηριστική υπήρξε η χρήση του εντυπωσιακού εσωτερικού χώρου της Αγίας Ειρήνης στην Πόλη για επίδειξη μόδας πριν από μερικά χρόνια. Η πολιτική οικειοποίησης των μνημείων, αλλά και των μορφών, του ελληνικού πολιτισμού της Ιωνίας και της υπόλοιπης Μικράς Ασίας άρχισε βαθμιαία να γίνεται κτήμα του τουρκικού λαού. Πρώτη μαζική έκφραση της νέας στάσης υπήρξε η διεκδίκηση των γλυπτών της Περγάμου που βρίσκονταν στο Βερολίνο. Τα γλυπτά προβλήθηκαν ως τα τουρκικά ελγίνεια. Δήμοι της περιοχής και κοινωνικές ενώσεις με τη στήριξη του κράτους οργάνωσαν διαμαρτυρίες και κινητοποίησαν τους Τούρκους μετανάστες για τη διεκδίκηση της «επιστροφής των γλυπτών στην πατρίδα». Η όλη απόπειρα –για όσους ήξεραν ότι οι απόγονοι των δημιουργών των γλυπτών εξοντώθηκαν με τον πιο άγριο τρόπο τον Σεπτέμβριο του ’22 και οι επιζήσαντες κατέφυγαν πρόσφυγες στα Βαλκάνια– είχε τα στοιχεία μιας εφιαλτικής φάρσας. Μικρό παράδειγμα –χαρακτηριστικό και γραφικό παράλληλα– των απίστευτων ιδεολογημάτων που διαχύθηκαν στην τουρκική κοινωνία, βρίσκεται στην ετικέτα του κρασιού Trakya (δηλαδή Θράκη), που πουλιέται στη δυτική Τουρκία. Στην άκρως κλασικής τεχνοτροπίας ετικέτα αυτή, πάνω σε ένα βαρέλι κάθεται μια νύμφη περιτριγυρισμένη από κληματαριές και τσαμπιά σταφυλιών. Μόνο που δεξιά και αριστερά της νύμφης υπάρχουν, αντί για λέοντες, δύο γκρίζοι λύκοι. Να σημειωθεί ότι ο γκρίζος λύκος αποτελεί το σύμβολο του παντουρκισμού και δηλοί την «κόκκινη μηλιά», δηλαδή την αρχαία τουρκική κεντροασιατική κοιτίδα. Αυτή ακριβώς είναι και η μεθόδευση του τουρκικού κράτους: να καλλιεργήσει την πίστη ότι τα ελληνικά μνημεία της Μικράς Ασίας ανήκουν και συγκροτούν τον αρχαίο τουρκικό πολιτισμό. * Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Καταιγίδα εξοπλισμών από την Τουρκία μέχρι το 2018! Όλα τα προγράμματα

Επιμέλεια Λ. Λιγουριώτης

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο η Τουρκία δαπανά κατά κανόνα περίπου 4 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για τα νέα συστήματα και αναβαθμίσεις όπλων κατά την τελευταία 10ετία. 14

Ορισμένοι Τούρκοι αξιωματούχοι άμυνας πιστεύουν ότι η χώρα πρέπει να ακολουθήσει τις υποδείξεις του ΝΑΤΟ και να αυξήσει τις στρατιωτικές της δαπάνες. Σήμερα οι τρέχουσες δαπάνες αμυντικών προμηθειών της Τουρκίας είναι περίπου το 1.25 % των 800 δισ. δολ. του ΑΕΠ της, αλλά οι αξιωματούχοι αυτοί λένε ότι θα πρέπει τουλάχιστον να διπλασιαστεί σε 2,5 % του ΑΕΠ. Στην περίπτωση που η τουρκική κυβέρνηση υιοθετήσει την ίδια άποψη, ο προϋπολογισμός των αμυντικών προμηθειών της Τουρκίας προβλέπεται ότι θα διπλασιαστεί μέχρι το 2018,γράφει η Ηurriyet Daily News σε άρθρο της. Αφορμή για το άρθρο - και τις εκτιμήσεις που το συνοδεύουν -πήρε ο συντάκτης κ. Burak Bekdil από το ότι η ηγεσία του ΝΑΤΟ έχει ζητήσει από τα μέλη να δαπανούν τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, χωρίς σπουδαία αποτελέσματα. Επί του παρόντος, συγκεκριμένα λίγες ευρωπαϊκές χώρες είναι που πληρούν αυτό το σημείο αναφοράς. "Η οικονομική κρίση έχει συρρικνώσει αμυντικές δαπάνες. Μόνο 5 ή 6 κράτη-μέλη έχουν φθάσει το 2% ανέφερε ο κ. Timo Koster, διευθυντής για την πολιτική Αμυνας και Σχεδιασμού σε ΝΑΤΟ σε πρόσφατο συνέδριο στην Άγκυρα (σ.σ.: Η Ελλάδα είναι μια από αυτές, ισως και πρώτη με 2,5%...). Συγκριτικά η Ρωσία ξοδεύει 4,5% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Οι αμυντικές δαπάνες της Τουρκίας είναι σχεδόν περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο, ή περίπου 1,25% του ΑΕΠ της το οποίο είναι σήμερα σε περίπου 800 δισεκατομμύρια δολάρια,όπως προαναφέραμε .

Τι αποκαλύπτει σύμβουλος του Ερντογάν Ένας ανώτατος σύμβουλος ασφαλείας κοντά στον Τούρκο πρωθυπουργό κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι οι αμυντικές δαπάνες της Τουρκίας είναι από μικρότερες από αυτές τις απαιτήσεις του ΝΑΤΟ και πολύ λιγότερες από ό, τι χρειάζεται πραγματικά μια χώρα όπως η Τουρκία. "Η Τουρκία αντιμετωπίζει πολλαπλές συμβατικές και ασύμμετρες απειλές και θα ήταν πιο βολικό αν δί-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

νειτο 2 - 2,5% για την άμυνα», είπε. Σύμφωνα με τον αρθρογράφο η Τουρκία δαπανά κατά κανόνα περίπου 4 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για τα νέα συστήματα και αναβαθμίσεις όπλων κατά την τελευταία 10ετία. Η ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία της χώρας (είναι 17η μεγαλύτερη), και μια κυβερνητική δέσμευση για την επίτευξη των στόχων για τις δημόσιες συμβάσεις μέχρι το 2018 μπορεί να διπλασιάσει το ποσό αυτό, και ακόμη περισσότερο μέχρι το 2023. Και συνεχίζει: Εάν η τουρκική οικονομία αναπτύσσεται κατά μέσο όρο 4%, το εθνικό εισόδημα της Τουρκίας θα αυξηθεί έως 936 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το τέλος του 2018. Εάν η Τουρκία από τότε ξοδεύει 2% του εισοδήματός της για την άμυνα, αυτό θα σημαίνει ετήσια αμυντικό προϋπολογισμό των 18,7 δισ. δολαρίων. και αν δαπανούν το 2,5 % για την άμυνα, ο αμυντικός της προϋπολογισμό θα φτάσει στο ύψος των 23.4 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

40% του αμυντικού προϋπολογισμού για νέα όπλα! Καθώς η Τουρκία δαπανά περίπου το 40% του αμυντικού προϋπολογισμού της για νέο εξοπλισμό και την αναβάθμιση των υφιστάμενων συστημάτων, προϋπολογισμός των συμβάσεων μέχρι το τέλος του 2018 θα μπορούσε να φθάσει περίπου 7.500 εκατομμύρια δολάρια με την προϋπόθεση ότι η οικονομία αναπτύσσεται με ετήσιο 4% και η κυβέρνηση αποφασίζει να υλοποιήσει την απαίτηση του ΝΑΤΟ για τον στόχο αναφοράς . Αν δαπανά 2,5% για το στρατιωτικό, το ποσοστό αυτό θα φθάσει σχεδόν 9.5 δισεκατομμύρια δολ.. Σύμφωνα με τον συνεργάτη του Τούρκου πρωθυπουργού, τη γεωστρατηγική θέση της Τουρκίας απαιτεί να δαπανήσει περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια για την άμυνα (και 8 δισεκατομμύρια δολάρια για τις δημόσιες συμβάσεις). Ο αρθρογράφος αναφέρει ότι η Άγκυρα έχει φιλοδοξίες να γιορτάσει την εκατονταετηρίδα της Τουρκικής Δημοκρατίας το 2023 με δεκάδες υψηλού προφίλ εξοπλιστικά προγράμματα για τα οποία ο κ. Burak Bekdil εκφράζει την ελπίδα ότι θα έχουν ολοκληρωθεί με επιτυχία από τότε.

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Ο κατάλογος των εν εξελίξει προγραμμάτων και όσων ανακοινωθούν μέχρι το 2023 έχουν αξία σχεδόν 70 δισεκατομμύρια δολάρια.

Ο super κατάλογος όπλων των 70 δισ. δολ.! Ο κατάλογος των εν εξελίξει προγραμμάτων και όσων ανακοινωθούν μέχρι το 2023 έχουν αξία σχεδόν 70 δισεκατομμύρια δολάρια. Για παράδειγμα, η Τουρκία θα δαπανήσει : -1,6 δισ.δολ.για 100 F-35 μαχητικά νέας γενιάς -4,5 δισεκατομμύρια δολάρια για αναβαθμίσεις του στόλου των F-16. -10 δισεκατομμύρια δολάρια για να αναπτύξει αυτό που θα γίνει το πρώτο ''εγχώριο''τουρκικό μαχητικό που ονομάστηκε TF-X. Η παραγωγή του θα κοστίσει πιθανόν άλλα 20 δισ. δολάρια. Άλλα μεγάλα πλάνα περιλαμβάνουν: - 1 δισ. δολάρια για πλατφόρμα προσγείωσης , - 3.500.000.000 δολάρια για ελικόπτερα, - 2.500 εκατομμύρια δολάρια για την προγραμματισμένη παραγωγή των νέας γενιάς αρμάτων μάχης Altay, - 1 δισ. δολάρια για ''εγχώριους'' δορυφόρους, - 1 δισ. δολάρια για ένα κέντρο εκτόξευσης δορυφόρων, - 3.500 εκατομμύρια δολάρια για ένα μεγάλου βεληνεκούς σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας, -2.400 εκατομμύρια δολ.για τα αεροσκάφη εναέριας προειδοποίηση και ελέγχου AWCS, - 4.000 εκατομμύρια δολ.για τα νέα υπο-

βρύχια, - 2.500 εκατομμύρια δολάρια για κορβέτες στο πλαίσιο του προγράμματος MILGEM, - 1 δισ. δολάρια για τοπικά ανεπτυγμένες φρεγάτες, 3.000 εκατομμύρια δολάρια για επιθετικά ελικόπτερα, - 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια για την τοπική ανάπτυξη ελικοπτέρων, - 1 δισ. δολάρια για νέα τεθωρακισμένα οχήματα, - 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια για τα A400M αεροσκάφη βαρέων φορτίων, - 750.000.000 δολ. για την τοπική ανάπτυξη α/φ βασικής εκπαίδευσης, - 1 δισ. δολάρια για συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, - 1 δισ. δολάρια για uav και ηλεκτρο-οπτικά συστήματα, και - αρκετά δισεκατομμύρια για ένα τοπικά αναπτυγμένο τυφέκιο πεζικού. Ο κατάλογος αυτός δεν περιέχει μικρότερα προγράμματα, αναβαθμίσεις και συντήρηση.

Μπούγιο μεν, αλλά... Αυτά τα super προγράμματα αναφέρει ο αρθρογράφος. Όσο και αν το άρθρο κάνει ''μπούγιο'' για να δώσει, εμμέσως,πόντους στην υποψηφιότητα Ερντογαν καθησυχαζοντας την Ουάσιγκτον και το ΝΑΤΟ ότι θα είναι καλός ''πελάτης'' και ''αιμοδότης'' της Συμμαχίας, δεν παύει να είναι ένα πολύ μεγάλο εξοπλιστικό πρόγραμμα...

Εάν η Τουρκία από τότε ξοδεύει 2% του εισοδήματός της για την άμυνα, αυτό θα σημαίνει ετήσια αμυντικό προϋπολογισμό των 18,7 δισ. δολαρίων. και αν δαπανούν το 2,5 % για την άμυνα, ο αμυντικός της προϋπολογισμό θα φτάσει στο ύψος των 23.4 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Χρηματιστηριακός Καπιταλισμός και Παγκοσμιοποίηση της Φτώχειας Γράφει ο Ελευθέριος Καραγιάννης H παγκόσμια οικονομία έχει υποστεί, κατά καιρούς, διάφορες οικονομικές κρίσεις, άλλοτε μεγάλες και άλλοτε μικρές. Η πλέον μεγάλη οικονομική κρίση που διήλθε η παγκόσμια οικονομία από τις αρχές του περασμένου αιώνα, ήταν αυτή του μεσοπολέμου η οποία όμως λόγω των τότε εθνικών δομών οικονομικής προστασίας αντιμετωπίστηκε σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα. Η σημερινή κρίση διαφέρει ουσιαστικά λόγω της κατάργησης των εθνικών προστατευτικών οικονομικών δομών που επέτρεψαν την ευρύτερη διάδοση της. Δεν αφορά μία συγκεκριμένη οικονομική περιοχή αλλά λόγω της ενοποίησης τόσο των αγορών όσο και των χρηματιστηριακών αγορών έχει μετατραπεί σε παγκόσμια κρίση διότι συσσωρεύει τα χρέη κατά τρόπο που τα τελευταία να αποτελούν τον ρυθμιστικό παράγοντα της παγκόσμιας οικονομίας , εκμηδενίζοντας τους εθνικούς θεσμούς και καταστρέφοντας ουσιαστικά τις πραγματικές οικονομίες μέσα από την αρνητική επίδραση στους τομείς της εργασίας και της οικονομικής δραστηριότητας των κρατών. Ο χρηματιστηριακός καπιταλισμός ,ο οποίος από την δεκαετία του 1980 άρχισε να αντικαθιστά τον βιομηχανικό καπιταλισμό, έχει ως στόχο να θέσει τα κράτη υπό οικονομική κηδεμονία δημιουργώντας μία μορφή παράλληλης διακυβέρνησης η οποία δημιουργείται από τους Διεθνείς Οικονομικούς Οργανισμούς και δεν είναι υπόλογος στον λαό. Αποτέλεσμα αυτού είναι τα υπό οικονομική κηδεμονία κράτη να μην ελέγχουν την οικονομική και φορολογική τους πολιτική και να τίθενται οι λαοί και οι κυβερνήσεις τους υπό τον έλεγχο του χρηματιστηριακού κεφαλαίου το οποίο είναι βασικά ανώνυμο . Η πολιτική αυτή επαυξάνει την κοινωνική ανισότητα όχι μόνο μεταξύ κρατών αλλά και με16

ταξύ των κοινωνικών στρωμάτων του ίδιου του κράτους με αποτέλεσμα μια οικονομική μειοψηφία να πλουτίζει εις βάρος της συντριπτικής πλειοψηφίας των λαών, προκαλώντας μία παγκοσμιοποίηση της φτώχειας. Βασική προϋπόθεση για να επιτευχθεί ο στόχος της παγκόσμιας οικονομικής κηδεμονίας από το χρηματιστηριακό κεφάλαιο είναι η αποσύνθεση –αποδόμηση των εθνικών οικονομιών των κρατών μέσω του δανεισμού. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός ακολουθούνται οι κατωτέρω μέθοδοι που καταγράφονται ενδεικτικά και που έχουν εφαρμοστεί σε σειρά κρατών που βρέθηκαν υπό την κηδεμονία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου δια μέσου του ΔΝΤ. Κλείσιμο των βιομηχανικών μονάδων δια της μεταφοράς τους σε χώρες χαμηλού εργατικού κόστους . Την δεκαετία του 1960 υπήρξε μετακίνηση της ελαφράς βιομηχανίας προς τις ασιατικές χώρες . Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας ,από την δεκαετία του 1980 κατέστη δυνατή και η μεταφορά των πλέον ειδικευμένων βιομηχανικών μονάδων ακόμη και σε γειτονικές χώρες χαμηλού κόστους, με αποτέλεσμα η εθνική βιομηχανία που προοριζόταν στην εσωτερική αγορά να υπονομευθεί και να οδηγηθεί στην πτώχευση αποδυναμώνοντας το κράτος οικονομικά. Όσες από τις εθνικές βιομηχανίες επέζησαν ευρίσκονται

Ο χρηματιστηριακός καπιταλισμός ,ο οποίος από την δεκαετία του 1980 άρχισε να αντικαθιστά τον βιομηχανικό καπιταλισμό, έχει ως στόχο να θέσει τα κράτη υπό οικονομική κηδεμονία δημιουργώντας μία μορφή παράλληλης διακυβέρνησης η οποία δημιουργείται από τους Διεθνείς Οικονομικούς Οργανισμούς και δεν είναι υπόλογος στον λαό.

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

υπό καθεστώς ανταγωνισμού ενώ οι μεγάλες παγκόσμιες εταιρείες έχουν εξασφαλίσει ουσιαστικά καθεστώς μονοπωλίου. Απελευθέρωση της αγοράς εργασίας με την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και προοδευτική κατάργηση των νόμων που εγγυώνται τον κατώτατο μισθό. Γενίκευση της εργασίας περιορισμένου ωραρίου και εισαγωγή της δυνατότητας νόμιμης χρήσης της εποχιακής εργασίας, καθώς και την εθελουσία συνταξιοδότηση ως και την «εθελοντική» μείωση μισθού. Ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων με το επιχείρημα της βελτίωσης των δημόσιων οικονομικών. Οι προβληματικές δημόσιες επιχειρήσεις εντάσσονται σε πρόγραμμα εξυγίανσης υπό την επίβλεψη των εκπροσώπων των δανειστών . Η ιδιωτικοποίηση συνήθως δεν καταλήγει σε ιδιώτες αλλά σε κρατικούς φορείς άλλων κρατών σε τιμές κατώτερες της αξίας των ιδιωτικοποιημένων αυτών επιχειρήσεων και ενώ τα έσοδα καταλήγουν στην εξυπηρέτηση του χρέους ,το χρηματιστηριακό κεφάλαιο αποκτά τον έλεγχο και την ιδιοκτησία εθνικών πόρων σε εξευτελιστικές τιμές . Τροποποίηση του φορολογικού συστήματος δια της αυξήσεως των φορολογικών συντελεστών με το επιχείρημα της ενδυνάμωσης των κρατικών εσόδων. Αποτέλεσμα του μέτρου αυτού είναι η εξασθένηση της εσωτερικής παραγωγής , η αποδυνάμωση της αγοραστικής ικανότητας και η δυσβάσταχτη οικονομική επιβάρυνση των κοινωνικών ομάδων που ανήκουν στα μεσαία εισοδήματα με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ποσοστό της φτώχειας. Μείωση των κοινωνικών δαπανών στην εκπαίδευση και την υγεία, για την εξοικονόμηση πόρων για την εξόφληση του χρέους. Η δημόσια εκπαίδευση στερείται οικονομικών πόρων για την κάλυψη βασικών λειτουργικών αναγκών με ταυτόχρονη μείωση απο-

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Οι δανειστές των Κρατών κατέχουν πλέον την πραγματική εξουσία να καθορίζουν την οικονομική και κοινωνική πολιτική των κρατών αυτών των οποίων η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία αποτελεί παρωδία εξουσίας καθ’ όσον της στερεί την δυνατότητα άσκησης εθνικής πολιτικής στα θέματα αυτά. δοχών του διδακτικού προσωπικού με συνέπεια εκπαιδευτικά ιδρύματα να παύουν την λειτουργία τους ή να συγχωνεύονται , εκπαιδευτικοί να απολύονται. Στον τομέα της υγείας μέσω της υποβάθμισης των παρεχομένων υπηρεσιών στον τομέα της δημόσιας υγείας ,η τελευταία οδηγείται στην ιδιωτικοποίηση. Για την εναπομένουσα δημόσια υγεία επιβάλλονται μέτρα οικονομικής συμμετοχής του ασφαλισμένου στη δαπάνη κάλυψης είτε των φαρμάκων είτε των παρεχομένων ιατρικών υπηρεσιών ακόμη και από τις κοινωνικές ομάδες που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στην επιβάρυνση αυτή. Μεταξύ των αποτελεσμάτων της πολιτικής υγείας χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο ( όρο που χρησιμοποίησε η UNICEF) είναι η εξάπλωση των μεταδοτικών νόσων, η αύξηση της παιδικής θνησιμότητας και κακής διατροφής των παιδιών, η αύξηση της θνησιμότητας του πληθυσμού. Η αύξηση της τιμής των καυσίμων ,συνήθως σε υψηλότερα επίπεδα του μέσου όρου σε συνδυασμό με την αύξηση οδικών διοδίων επιδρά αρνητικά στο κόστος παραγωγής της εθνικής βιομηχανίας και γεωργίας με συνέπεια να αποκόπτονται οι παραγωγοί από την εσωτερική τους αγορά προς όφελος των εισαγωγών που καλύπτονται από τον δανεισμό και αυξάνουν το δημόσιο χρέος. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 μεγάλο τμήμα των χρεών μεγά-

λων επιχειρήσεων και Τραπεζών μεταφέρονταν συστηματικά στην επιβάρυνση του Κράτους στο οποίο ανήκαν και μετατρεπόντουσαν σε δημόσιο χρέος το οποίο επιβάρυνε τον φορολογούμενο. Το στοιχείο αυτό μαζί με την αναπτυξιακή πολιτική που εφαρμόσθηκε και που αντί να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας απέβλεπε στην χρηματοδότηση της συγχώνευσης μεγάλων εταιριών ή την δημιουργία τεχνολογιών που η εφαρμογή τους μείωνε την ανάγκη σε εργατικό δυναμικό, αποτέλεσαν την βασική αιτία της οικονομικής κρίσης που διέρχονται σήμερα τα κράτη. Η παγκοσμιοποίηση της φτώχειας συμβάλει στην ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο και η παγκόσμια ανεργία αποτελεί τον μοχλό αύξησης πλουτισμού του χρηματιστηριακού κεφαλαίου σε παγκόσμιο επίπεδο, επιτρέποντας το να μετακινείται από χώρα σε χώρα. Οι δανειστές των Κρατών κατέχουν πλέον την πραγματική εξουσία να καθορίζουν την οικονομική και κοινωνική πολιτική των κρατών αυτών των οποίων η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία αποτελεί παρωδία εξουσίας καθ’ όσον της στερεί την δυνατότητα άσκησης εθνικής πολιτικής στα θέματα αυτά. Ο χρηματιστηριακός καπιταλισμός μέσω των διεθνών οργανισμών που τον εκπροσωπούν παρέχει τα δάνεια στα κράτη εφ’ όσον τα τελευταία αποδέχονται ένα πρόγραμμα οικονο-

μικής σταθερότητας και δομικών αλλαγών. Οι δανειακές συμφωνίες (μνημόνια) εμπεριέχουν κατευθυντήριες γραμμές και τεχνικές συμβουλές τις οποίες είναι υποχρεωμένη η κυβέρνηση του κράτους να εφαρμόσει. Οι επιδόσεις του τελευταίου παρακολουθούνται τριμηνιαία από τους Οργανισμούς του Χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και το δάνειο καταβάλλεται σε πολλές δόσεις οι οποίες μπορεί να ανασταλούν αν το κράτος δεν εφάρμοσε τις εκάστοτε ζητηθείσες μεταρρυθμίσεις. Πολλά κράτη υποχρεώθηκαν να στείλουν επιστολές προθέσεων ή πλαίσιο προγραμματικών πολιτικών , κείμενα τα οποία συνήθως έχουν συνταχθεί από τους επιβλέποντες την δανειακή σύμβαση Οργανισμούς και ενδύονται με κυβερνητική υπογραφή του αιτούντος το δάνειο κράτους. Οι συμφωνίες αυτές αποκλειστικό σκοπό έχουν να εξασφαλίσουν την καταβολή του χρέους στου δανειστές και στόχο να κρατήσουν το χρεωμένο κράτος μέσα στον δανειακό «κλοιό» υπό την επίβλεψη των δανειστών. Στην περίπτωση ασυνέπειας του κράτους οι Διεθνείς Οργανισμοί που εξυπηρετούν το χρηματιστηριακό κεφάλαιο διαθέτουν τα μέσα σοβαρής οικονομικής αναταραχής της εθνικής του οικονομίας. Τέτοια μέσα είναι το πάγωμα κάθε δυνατότητας διεθνούς δανεισμού του κράτους «ταραξία», προκαλώντας ταυτόχρονα πάγωμα του διεθνούς του εμπορίου. Από τα ανωτέρω συνοπτικώς αναφερθέντα προκύπτει το ερώτημα αν καθίσταται δυνατόν να αποτραπεί το μοντέλο διακυβέρνησης που προσπαθεί να επιβάλει ο χρηματιστηριακός καπιταλισμός στα κράτη. Η απάντηση είναι ότι απαιτείται η επιβολή κανονισμού λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος καθ’ όσον μέχρι σήμερα είναι αρρύθμιστο. Θα πρέπει επίσης να υπάρξει μείωση του εξωτερικού χρέους των ανεπτυγμένων οικονομικά κρατών και απόσβεση αυτού των υπό ανάπτυξη. Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει διαφάνεια στο Τραπεζικό σύστημα με κατάργηση της υποχρέωσης ανάληψης από το κράτος των τραπεζικών χρεών με επιβολή ελέγχου των ιδιωτικών τραπεζών για τις χρηματιστηριακές τους συναλλαγές ώστε να διασφαλίζονται οι καταθέτες.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Stratfor: Οι γεωστρατηγικές φιλοδοξίες της Τουρκίας Πηγή: Stratfor/ Robert D. Kaplan, Reva Bhalla Σε μια εποχή όπου στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου κυβερνούν αδιάφοροι ηγέτες, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρωθυπουργός της Τουρκίας εδώ και μια δεκαετία, είναι γεμάτος φιλοδοξίες. Ίσως ο μόνος άλλος ηγέτης μεγάλου εθνικού κράτους σε παγκόσμιο επίπεδο που διαθέτει αντίστοιχη δυναμική, να είναι ο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας, με τον οποίο η Δύση αισθάνεται το ίδιο άβολα όπως και με τον Ερντογάν. Τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Πούτιν είναι φιλόδοξοι επειδή αμετανόητα εστιάζουν σε γεωπολιτικά ζητήματα. Ο Πούτιν αναγνωρίζει πως κάθε υπεύθυνος Ρώσος ηγέτης πρέπει να εξασφαλίζει ότι η Ρωσία διατηρεί ζώνες προστασίας κάποιου είδους σε μέρη όπως είναι η Ανατολική Ευρώπη και ο Καύκασος. Ο Ερντογάν γνωρίζει πως η Τουρκία πρέπει να γίνει μια σημαντική δύναμη της Μέσης Ανατολής, προκειμένου να αυξήσει την επιρροή του στην Ευρώπη. Το πρόβλημα του Ερντογάν είναι ότι η γεωγραφική θέση της Τουρκίας μεταξύ Ανατολής και Δύσης εμπεριέχει τρωτά σημεία όσο και οφέλη. Αυτό κάνει τον Ερντογάν να περπατάει σε τεντωμένο σχοινί. Αλλά υπάρχει μια ιστορική και γεωγραφική λογική πίσω από τις υπερβολές του.

Η ιστορία ξεκινάει μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο Επειδή η Οθωμανική Τουρκία ήταν στην πλευρά των ηττημένων του πολέμου (μαζί με τη Γερμανία και την Αυστρία), οι νικητές σύμμαχοι στη Συνθήκη των Σεβρών του 1920 διέσπασαν την Τουρκία και τα περίχωρά της, δίνοντας έδαφος και ζώνες επιρροής 18

στην Ελλάδα, την Αρμενία, την Ιταλία, τη Βρετανία και τη Γαλλία.

βητισμού υιοθετώντας στην τουρκική γραφή το λατινικό αλφάβητο. Κατάργησε τα θρησκευτικά μουσουλμανικά δικαστήρια και αποθάρρυνε τις γυναίκες να καλύπτονται με πέπλα και τους άντρες να φορούν φέσια. Ο Ατατούρκ επαναδιατύπωσε τους Τούρκους ως Ευρωπαίους (χωρίς να δώσει σημασία αν οι Ευρωπαίοι αποδέχονταν αυτήν τη λογική), πάντα σε μια προσπάθεια να ανατοποθετήσει την Τουρκία στην Ευρώπη, μακριά από την αποθανούσα Οθωμανική Αυτοκρατορία της Μέσης Ανατολής.

Η ιδεολογική αντίδραση της Τουρκίας σε αυτή την ταπείνωση ήρθε με τον κεμαλισμό, τη φιλοσοφία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (το επώνυμο "Ατατούρκ" σημαίνει "Πατέρας των Τούρκων»), τον μόνο αήττητο Οθωμανό στρατηγό, ο οποίος ηγήθηκε στη συνέχεια μιας στρατιωτικής εξέγερσης ενάντια στις νέες κατοχικές δυνάμεις και δημιούργησε έτσι ένα κυρίαρχο τουρκικό κράτος που εκτεινόταν σε ολόκληρη την ενδοχώρα της Ανατολίας. Οι κεμαλιστές αν και με προθυμία παραχώρησαν τα μέρη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που βρίσκονταν εκτός Ανατολίας, απαίτησαν σε αντιστάθμισμα την αναγνώριση ενός πανεθνικού Τουρκικού κράτους εντός της Ανατολίας. Έτσι για παράδειγμα εξαφανίστηκαν από την κρατική ορολογία οι “Κούρδοι”, οι οποίοι από δω και στο εξής αποκαλούνταν “Ορεσίβιοι Τούρκοι”. Αυτό που είχε στην πραγματικότητα εξαφανιστεί ήταν το πολυπολιτισμικό οικοδόμημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το κίνημα του κεμαλισμού ήταν ένα κάλεσμα σε ένοπλη δράση: η εμπόλεμη τουρκική αντίδραση στην Συνθήκη των Σεβρών, έχει αντιστοιχίες με το βαθμό που ο νεο-τσάρος Πούτιν αντέδρασε αυταρχικά στην αναρχία της Ρωσίας τη δεκαετία του 1990 επί Μπόρις Γιέλτσιν. Για δεκαετίες, η ευλάβεια των Τούρκων για τον Ατατούρκ στην Τουρκία προχώρησε πέρα από τη λατρεία της προσωπικότητας του: για τους Τούρκους ήταν ένας εξιδανικευμένος ημίθεος και το πορτραίτο του διακοσμούσε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες.

Το πρόβλημα όμως ήταν ότι το όραμα του Ατατούρκ για την προσέγγιση της Τουρκίας στη Δύση, συγκρούστηκε με τη γεωγραφική θέση της Τουρκίας, η οποία δρασκελίζει τόσο τη Δύση όσο και την Ανατολή. Μια προσαρμο-

Ο κεμαλισμός όχι μόνο απέρριψε τις μειονότητες της Τουρκίας, αλλά απέρριψε επίσης την αραβική γραφή της τουρκικής γλώσσας (οθωμανική γραφή). Ο Ατατούρκ ρίσκαρε να αντιμετωπίσει τεράστια ποσοστά αναλφαβητισμού υιοθετώντας στην τουρκική γραφή το λατινικό αλφάβητο. Κατάργησε τα θρησκευτικά μουσουλμανικά δικαστήρια και αποθάρρυνε τις γυναίκες να καλύπτονται με πέπλα και τους άντρες να φορούν φέσια. Ο Ατατούρκ επαναδιατύπωσε τους Τούρκους ως Ευρωπαίους

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ τέτοια παν-ισλαμική πολιτική θα υπόσκαπτε την ισχύ της Τουρκίας και θα εξέθετε τους Τούρκους στις ορέξεις των αδηφάγων ξένων δυνάμεων.

Ο Ερντογάν γνωρίζει πως η Τουρκία πρέπει να γίνει μια σημαντική δύναμη της Μέσης Ανατολής, προκειμένου να αυξήσει την επιρροή του στην Ευρώπη. Το πρόβλημα του Ερντογάν είναι ότι η γεωγραφική θέση της Τουρκίας μεταξύ Ανατολής και Δύσης εμπεριέχει τρωτά σημεία όσο και οφέλη. γή ήταν αναμενόμενη. Ο Τουργκούτ Οζάλ, ένας θρησκευόμενος σουφιστής, που εξελέγη πρωθυπουργός το 1983, προχώρησε σε αυτήν την προσαρμογή. Η πολιτική ικανότητα του Οζάλ του επέτρεψε να αποσπάσει σταδιακά τον έλεγχο της εσωτερικής πολιτικής και - σε έναν εντυπωσιακό βαθμό - της εξωτερικής πολιτικής από την σθεναρή επιρροή του κεμαλικού τουρκικού στρατού. Ο Οζάλ μίλησε για μια Τουρκία, η επιρροή της οποίας εκτεινόταν από το Αιγαίο ως το Σινικό Τείχος της Κίνας. Στο μυαλό του Οζάλ, η Τουρκία δεν έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Γεωγραφικά βρίσκεται και στους δυο κόσμους και επομένως ενσωματώνεται πολιτικά και στους δυο. Ο Οζάλ κατέστησε το Ισλάμ και πάλι σεβαστό στο δημόσιο χώρο της Τουρκίας, την ίδια ώρα που υποστήριξε ενθουσιωδώς τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν, κατά την τελευταία φάση του Ψυχρού Πολέμου. Με το να είναι τόσο φιλοαμερικανός και τόσο επιδέξιος στη διαχείριση του κεμαλικού κατεστημένου, ο Οζάλ, στη Δύση τουλάχιστον,

- περισσότερο από ό, τι οι προκάτοχοί του – είχε την στήριξη της Δύσης αν και ήταν τόσο ακραία Ισλαμιστής. Ο Οζάλ χρησιμοποίησε την κουλτούρα του Ισλάμ για να ανοίξει την πόρτα για την αποδοχή των Κούρδων. Η αποξένωση της Τουρκίας από την Ευρώπη μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, επέτρεψε στον Οζάλ να αναπτύξει οικονομικούς δεσμούς στα ανατολικά της Τουρκίας. Επίσης σταδιακά αύξησε την εξουσία των ευσεβών μουσουλμάνων από εσωτερικό τμήμα της Ανατολίας. Ο Οζάλ, δύο δεκαετίες πριν από τον Ερντογάν, είδε την Τουρκία ως πρωταγωνιστή του μετριοπαθούς Ισλάμ σε όλον τον μουσουλμανικό κόσμο, αψηφώντας τις προειδοποιήσεις του Ατατούρκ ότι μια

Ο Οζάλ πέθανε ξαφνικά το 1993, και από εκεί και μετά, επί μια δεκαετία, η τουρκική πολιτική που έλεγχε μια νυσταλέα κοσμική ελίτ, χαρακτηριζόταν από διαφθορά και αναποτελεσματικότητα. Έτσι στήθηκε το σκηνικό για την ισλαμική παράταξη του Ερντογάν, που το 2002 κατάφεραν να πετύχουν μια απόλυτη κυβερνητική πλειοψηφία. Αν ο Οζάλ προήλθε από το κεντροδεξιό Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας, ο Ερντογάν προέρχεται ξεκάθαρα από ένα ισλαμικής καταβολής κόμμα, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, αν και τόσο ο ίδιος ο Ερντογάν όσο και οι σύμβουλοι του φαίνεται να έχουν μετριάσει τις απόψεις τους μέσα στο χρόνο. Φυσικά, διακρίνονται πολλές διαφορές μεταξύ του Οζάλ και Ερντογάν ως προς την ισλαμική πολιτική σκέψη και πολιτική στην Τουρκία, αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: Τόσο ο Οζάλ όσο και ο Ερντογάν ήταν σαν δύο στυλοβάτες της εποχής τους. Σε κάθε περίπτωση, σε αντίθεση με οποιοδήποτε ηγέτη σήμερα στην Ευρώπη ή στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Ερντογάν έχει ένα όραμα παρόμοιο με του Οζάλ, ένα όραμα που οδηγεί σε μια περαιτέρω αποστασιοποίηση από τον κεμαλισμό. Αντί να δώσει έμφαση στον στρατό όπως έδινε ο Ατατούρκ, ο Ερντογάν, και ο Οζάλ πριν από αυτόν, τονίζει την ήπια δύναμη των πολιτιστικών και οικονομικών διασυνδέσεων για να αναδημιουργήσει με ειρηνικό και διακριτικό τρόπο μια νέα εκδοχή της Οθωμα-

Ο Οζάλ χρησιμοποίησε την κουλτούρα του Ισλάμ για να ανοίξει την πόρτα για την αποδοχή των Κούρδων. Η αποξένωση της Τουρκίας από την Ευρώπη μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, επέτρεψε στον Οζάλ να αναπτύξει οικονομικούς δεσμούς στα ανατολικά της Τουρκίας. Επίσης σταδιακά αύξησε την εξουσία των ευσεβών μουσουλμάνων από εσωτερικό τμήμα της Ανατολίας.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ νικής Αυτοκρατορίας, από τη Βόρεια Αφρική ως τα υψίπεδα του Ιράν και την Κεντρική Ασία. Ας θυμηθούμε μια ερμηνεία της ισλαμικής πίστης από έναν από τους πιο καταξιωμένους διανοητές του Ισλάμ, του καθηγητή Μαρσαλ Χόντγκσον από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, η ισλαμική πίστη ήταν αρχικά μια θρησκεία των εμπόρων, η οποία ένωσε τους πιστούς από όαση σε όαση στην έρημο, επιτρέποντας μια κοινή ηθική βάση. Στην ιστορία του Ισλάμ, καθαρές θρησκευτικές διασυνδέσεις στον κόσμο της Μέσης Ανατολής μέχρι και τον Ινδικό Ωκεανό, θα μπορούσαν -και το κατάφεραν στο παρελθόν- να οδηγήσουν σε ολιστικές διασυνδέσεις, είτε επιχειρηματικές είτε πολιτικής πατρωνίας. Εντούτοις ο μεσαιωνισμός αποδεικνύεται εντελώς σχετικός με την μεταμοντέρνα εποχή. Ο Ερντογάν συνειδητοποιεί τώρα ότι το να προβάλει τη μετριοπαθή μουσουλμανική δύναμη της Τουρκίας στην Μέση Ανατολή είναι μια πρακτική γεμάτη απογοητεύσεις και πολυπλοκότητες. Πράγματι, είναι ασαφές κατά πόσο η Τουρκία έχει ακόμη την πολιτική και στρατιωτική ικανότητα να πραγματοποιήσει ένα τέτοιο όραμα. Η Τουρκία μπορεί να προσπαθεί με κάθε τρόπο να αυξήσει το εμπόριο με τους γείτονες της στην ανατολή, αλλά ακόμη δεν μπορεί να καλύψει τα αντίστοιχα ποσά που κερδίζει από την Ευρώπη, η οποία όμως έχει καθηλωθεί από την ύφεση. Στην περιοχή του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας, η Τουρκία διεκδικεί επιρροή με βάση τη γεωγραφική και γλωσσική συγγένεια. Ωστόσο, η Ρωσία του Πούτιν συνεχίζει να ασκεί σημαντική επιρροή στις χώρες της Κεντρικής Ασίας και, μετά από την εισβολή στη Γεωργία και τους επακόλουθους πολιτικούς ελιγμούς, έχει στριμώξει το Αζερμπαϊτζάν στη γωνία. Στην περιοχή της Μεσοποταμίας, η επιρροή της Τουρκίας είναι απλώς άνιση σε σχέση με το σαφώς κοντινότερο Ιράν. Στην Συρία, ο Ερντογάν και ο Υπουργός Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, υπέθεσαν 20

Η πιθανή διάλυση της Συρίας και του Ιράκ πιθανώς να οδηγήσει στην ανεξαρτησία των Κούρδων, και αν αυτό συμβεί θα υπονομευθεί η κυριαρχία της Τουρκίας στις νοτιανατολικές περιοχές της

λανθασμένα όπως αποδείχθηκε πως θα μπορούσαν να συστήσουν μια μετριοπαθή αντιπολίτευση σουνιτών για να αντικαταστήσουν το αλεβίτικο καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Και ενώ ο Ερντογάν έχει κερδίσει πόντους σε όλο τον ισλαμικό κόσμο παρακινώντας για συσπείρωση ενάντια στο Ισραήλ, αυτό δεν έγινε δίχως κόστος: την θερμή προσέγγιση του Ισραήλ με την Ελλάδα και τους Ελληνοκύπριους που επιτρέπει στους αντιπάλους της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο να συνεργαστούν στον τομέα των υδρογονανθράκων. Η ρίζα του προβλήματος είναι μόνο εν μέρει γεωγραφική. Η Τουρκία αποτελεί ένα φυσικό οχυρό από βουνά και οροπέδια, που στέκονται επιβλητικά καλύπτοντας τη χερσόνησο της Ανατολίας μια χερσαία γέφυρα μεταξύ των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Η Τουρκία δεν έχει βατή πρόσβαση στο Ιράκ όπως συμβαίνει με το Ιράν και η τουρκική γλώσσα δεν έχει πλέον το πλεονέκτημα της αραβικής γραφής, με την οποία θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη πολιτιστική επιρροή σε άλλα αραβόφωνα σημεία της Ανατολής. Αλλά το κύριο ζήτημα είναι το κουρδικό, το οποίο περιπλέκει τις προσπάθειες της Τουρκίας να ασκήσει επιρροή στα γειτονικά κράτη της Μέσης Ανατολής. Στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας δημογραφικά κυρίαρχος πληθυσμός είναι οι Κούρδοι, οι οποίοι γειτνιάζουν με τεράστιες περιοχές Κούρδων

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

που ανήκουν στη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Η πιθανή διάλυση της Συρίας και του Ιράκ πιθανώς να οδηγήσει στην ανεξαρτησία των Κούρδων, και αν αυτό συμβεί θα υπονομευθεί η κυριαρχία της Τουρκίας στις νοτιανατολικές περιοχές της. Μια de facto διάλυση του Ιράκ έχει αναγκάσει την Τουρκία να ακολουθήσει μια στρατηγική εποικοδομητικής συνεργασίας με το κουρδικό Βόρειο Ιράκ, αλλά έχει υπονομεύσει την επιρροή της Τουρκίας στο υπόλοιπο Ιράκ - ως εκ τούτου, με τη σειρά, υπονομεύεται η προσπάθεια της Τουρκίας να επηρεάσει το σιιτικό Ιράν. Η Τουρκία μπορεί να θέλει να επηρεάσει τη Μέση Ανατολή, αλλά το πρόβλημα της είναι ότι παραμένει αλληλένδετα συνδεδεμένη με αυτή ώστε να καταφέρει να βγει από την πολυπλοκότητα των σχέσεων στην περιοχή. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι πρέπει να λύσει εν μέρει το κουρδικό πρόβλημα στο εσωτερικό της χώρας του, προκειμένου να αποκτήσει περαιτέρω δύναμη στην περιοχή. Έχει ήδη αναφερθεί δημοσίως στον αραβικό όρο “βιλαέτι”, που συνδέεται άμεσα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτή η λέξη σημαίνει μια ημι-αυτόνομη επαρχία - μια σύλληψη που θα μπορούσε να αποτελέσει το κλειδί για το ξεκλείδωμα του κουρδικού ζητήματος, αλλά θα μπορούσε ταυτόχρονα να επιφέρει το θερμό μένος των εθνικιστικών του αντιπάλων. Έτσι, αποτελεί σημαντικό συμβολικό βήμα η επιδίωξη του να εξουδετερώσει τα ίδια τα θεμέλια του κεμαλισμού (με έμφαση την σταθερή τουρκική Ανατολία). Με δεδομένο όμως, το πόσο έχει ήδη αποδυναμώσει τον τουρκικό στρατό – και αυτό είναι κάτι που λίγοι θεωρούσαν εφικτό μια δεκαετία πριν- θα πρέπει να είναι προσεκτικός όποιος υποτιμήσει τον Ερντογάν. Η καθαρή φιλοδοξία του είναι ορατή. Ενώ οι δυτικές ελίτ χλευάζουν αναποτελεσματικά τον Πούτιν, ο Ερντογάν, όποτε οι δυο τους συναντιούνται, κρατάει με πάθος σημειώσεις.

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Συμμαχία, πότε ναι - πότε όχι Η ιστορία των Κούρδων και της Ουάσινγκτον

Γράφει ο Henri J. Barkey

Η γεωγραφία και η realpolitik ήταν σκληρή για τους Κούρδους. Χωρισμένοι σε τέσσερις χώρες, έχουν γίνει εύκολη λεία για οποιονδήποτε είναι διατεθειμένος να εμπλακεί σε αναστάτωση και μηχανορραφίες στην περιοχή - και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εμπλακεί. .Εγκαταλελειμμένος και σχεδόν ξεχασμένος, ο Μολά Μουσταφά Μπαρζανί, ο θρυλικός Κούρδος εθνικιστής ηγέτης και πατέρας τού Μασούντ Μπαρζανί, του σημερινού προέδρου τής Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν (KRG) στο Ιράκ, πέθανε το 1979 στην Ουάσιγκτον, όπου είχε ταξιδέψει για θεραπεία κατά του καρκίνου. Για τους Κούρδους, το θλιβερό τέλος τού Μπαρζανί ήταν εμβληματικό. Έχοντας εμπιστευθεί την μοίρα τους στους Αμερικανούς και τους Ιρανούς κατά την διάρκεια του πικρού αγώνα τους κατά του Ιράκ τού Σαντάμ Χουσεΐν το 1970, βρήκαν τους εαυτούς τους μόνους και προδομένους από τους προστάτες τους το 1975. Πολλά άλλαξαν τα τελευταία 40 χρόνια. Ο Σαντάμ έχει φύγει, έχοντας ανατραπεί από την υπό αμερικανική ηγεσία εισβολή, και οι Κούρδοι τού Ιράκ απολαμβάνουν πρωτοφανή ελευθερία στην ομοσπονδιακή περιοχή τους. Για την υπεράσπιση των συνόρων και του πληθυσμού τής περιοχής αυτής, οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν πρόσφατα ακόμη και αεροπορικές επιδρομές εναντίον τής σουνιτικής μαχητικής οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της Συρίας» (ISIS), που ονομάζεται επίσης και «Ισλαμικό Κράτος» (IS). Η ιστορία τής αμερικανο-κουρδικής σχέσης είναι κάτι περισσότερο από απλώς από μια υπερδύναμη και μια πολιορκημένη μειονότητα στο Ιράκ. Κατ’ αρχήν, Κούρδοι ζουν επίσης στην Τουρκία, το Ιράν και την Συρία, και έχουν επαναστατήσει εναντίον των κυβερνήσεων όλων αυτών των χωρών. Μερικές φορές συνεργάζονται μεταξύ τους, αλλά πιο συχνά συνεργάζονται με τις ίδιες τις κρατικές Αρχές που κα-

Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεργάζονται με τους Κούρδους για να ανακόψουν την προέλαση της ISIS και να εξασφαλίσουν υποδομές ζωτικής σημασίας, όπως το μεγαλύτερο φράγμα τού Ιράκ, το Φράγμα τής Μοσούλης, το οποίο είχε πέσει στα χέρια τής ISIS στις αρχές Αυγούστου. Για άλλη μια φορά, λοιπόν, η Ουάσιγκτον βλέπει ότι χρειάζεται τους Κούρδους τού Ιράκ για να σώσει το Ιράκ. κομεταχειρίζονται και καταστέλλουν τους αδελφούς τους πέρα από τα σύνορα. Ωστόσο οι Κούρδοι τού Ιράκ, όπως φαίνεται, είναι οι μόνοι που εξασφάλισαν ποτέ αμερικανική στρατιωτική βοήθεια. Στα χρόνια μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και σε όλη την δημοκρατική ιστορία της, η Τουρκία κατέστειλε βίαια και προσπάθησε να αφομοιώσει καταναγκαστικά τον κουρδικό πληθυσμό της. Σπάνια ακούστηκαν επικρίσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο Ιράκ και την Συρία, εν τω μεταξύ, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία προσπάθησαν να δημιουργήσουν και πάλι τις δικές τους αποικιακές χώρες, χωρίς να δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις διαφορετικές εθνικές ευαισθησίες. Η γεωγραφία και η realpolitik ήταν σκληρή για τους Κούρδους. Χωρισμένοι σε τέσσερις χώρες, έχουν γίνει εύκολη λεία για οποιονδήποτε είναι διατεθειμένος να εμπλακεί σε αναστάτωση και μηχανορραφίες - και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εμπλακεί.

ΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ Οπότε,τι ήταν αυτό που προσέλκυσε την προσοχή τής Ουάσιγκτον στους Κούρδους τού Ιράκ; Πρώτα απ’ όλα ήταν η τοποθέτηση τού Ιράκ στην σκακιέρα τού Ψυχρού Πολέμου. Μετά το πραξικόπημα από το Μπάαθ το 1968, το Ιράκ ταλαντεύθηκε προς την σοβιετική πλευρά. Κάπως παραδόξως, οι Σοβιετικοί ήταν αρκετά υποστηρικτικοί προς τον Μπαρζανί τού Κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος (KDP) και ενθάρρυναν τους ηγέτες τού Μπάαθ [1], τον πρόεδρο Ahmed Hassan al- Bakr και τον ισχυρό του άνδρα, τον Σαντάμ, να διαπραγματευτούν ένα ουσιαστικό τέλος τού κουρδικού προβλήματος. Το 1970, οι δύο πλευρές πέτυχαν μια συμφωνία δίνοντας αυτονομία στους Κούρδους, μετά την οποία το κουρδικό κίνημα προσχώρησε στην κυβέρνηση του Ιράκ σε μια συμμαχία ενάντια στην ιμπεριαλιστική Δύση. Η κατάσταση αυτή δεν κράτησε πολύ, όμως, γιατί ο Σαντάμ δεν ενδιαφέρθηΣυνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ κε ποτέ για μια πραγματική συμφωνία και οι Κούρδοι επέμειναν να αποκλειστεί η πλούσια σε πετρέλαιο επαρχία τού Κιρκούκ από την κουρδική αυτόνομη περιοχή (το καθεστώς της περιοχής παραμένει αμφιλεγόμενο ως σήμερα). Μέχρι το 1972, ο Μπαρζανί ικέτευε για την δυτική βοήθεια, ειδικά των Ηνωμένων Πολιτειών, στην καταπολέμηση της Βαγδάτης. Όταν οι μάχες μεταξύ Βαγδάτης και Κούρδων άρχισαν εκ νέου το 1974, οι Σοβιετικοί στάθηκαν πίσω από τους φίλους τους, τους μπααθιστές. Και το Ιράν, ένας από τους δύο πυλώνες των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή, έδωσε όπλα και πολιτική στήριξη στους Κούρδους. Σε μια προσπάθεια να αποδυναμώσουν το ριζοσπαστικό ιρακινό καθεστώς Μπάαθ, οι Ηνωμένες Πολιτείες βοήθησαν επίσης στο να πάει στρατιωτική βοήθεια προς τους Κούρδους. Σύμφωνα με τα λόγια τού ιστορικού David McDowall, ο Μπαρζανί ήταν «ένας αθώος ξένος» σχετικά με τις αμερικανικές και ιρανικές προθέσεις˙ Δεν κατάλαβε ότι οι νέοι προστάτες του δεν ενδιαφέρονταν καθόλου για την κουρδική αυτονομία. Το Ιράν, από την πλευρά του, ήθελε να αποσπάσει παραχωρήσεις από το Ιράκ, δηλαδή τον έλεγχο του ποταμού Σατ αλ-Αράμπ, τον οποίο πήρε το Ιράκ με την Συμφωνία τού Αλγερίου το 1975. Μόλις ο Σαντάμ και ο Σάχης υπέγραψαν την συμφωνία, η ιρανική υποστήριξη στους Κούρδους εξανεμίστηκε - και το ίδιο έκανε και η εξέγερση των Κούρδων. Ο Μπαρζανί και πολλοί υποστηρικτές εγκατέλειψαν το Ιράκ, εξορισμένοι στο Ιράν. Ο Μπαρζανί έκρινε λαθεμένα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα στηρίξουν τον αγώνα των Κούρδων για κάποιο ψήγμα ελευθερίας από τις αρπάγες τής Βαγδάτης. Ο υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ δεν έκανε ούτε δεύτερη σκέψη για αυτήν την προδοσία˙ Όπως υπενθύμισε χρόνια αργότερα ο βοηθός του, Brent Scowcroft, «ήταν ψιλοπράγματα». Η εξορία τού Μπαρζανί και η σκληρή καταστολή από τους μπααθιστές λύγισαν μόνο προσωρινά την κουρδική εξέγερση. Ο Σαντάμ, ως ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης τού Ιράκ μετά το 1979, έσφαλε όταν εισέβαλε στο Ιράν για να επωφεληθεί από την αναταραχή μετά από την επανάσταση του Αγιατολάχ Χομεϊνί και να αντιστρέ22

Σύμφωνα με τα λόγια τού ιστορικού David McDowall, ο Μπαρζανί ήταν «ένας αθώος ξένος» σχετικά με τις αμερικανικές και ιρανικές προθέσεις˙ Δεν κατάλαβε ότι οι νέοι προστάτες του δεν ενδιαφέρονταν καθόλου για την κουρδική αυτονομία. ψει τις παραχωρήσεις που είχε κάνει το Ιράκ προς το Ιράν το 1975. Καθώς το Ιράν αντιστάθηκε, ο πόλεμος έφθασε στους Κούρδους. Οι Κούρδοι «πεσμεργκά», όπως είναι γνωστοί οι μαχητές τής ομάδας, πολέμησαν μαζί με το Ιράν κατά του Σαντάμ. Καθώς η παλίρροια του πολέμου στράφηκε εναντίον του, ο ισχυρός άνδρας τούυ Ιράκ κατέφυγε στην χρήση χημικών όπλων εναντίον των Ιρανών στρατιωτών και των Κούρδων αμάχων, τους οποίους δεν εμπιστευόταν. Η ρίψη αερίων στην πόλη Halabja στο ιρακινό Κουρδιστάν, που είχε ως αποτέλεσμα περίπου 5.000 θανάτους μέσα σε μια-δυο μέρες, έγινε σύμβολο της μοίρας των Κούρδων. Οι Κούρδοι ίσως ήλπισαν ότι ο παλιός τους σύμμαχος, οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα έρθει προς ενίσχυσή τους. Αλλά εκείνο τον καιρό πλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν αλλάξει πλευρά˙ Πίστευαν ότι ο Σαντάμ ήταν μικρότερο κακό από τον Χομεϊνί και τον στήριξαν κατά της Τεχεράνης, ενώ παρέμειναν σιωπηλές σχετικά με την χρήση χημικών όπλων από το Ιράκ. Αυτό έδωσε στον Σαντάμ το περιθώριο να συνεχίσει την γενοκτονική εκστρατεία του, που ονομάστηκε Anfal, κινούμενος από την Halabja στο υπόλοιπο ιρακινό Κουρδιστάν. ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ Λιγότερο από δύο χρόνια αργότερα, ο Σαντάμ εισέβαλε στο Κουβέιτ και οι Ηνωμένες Πολιτείες άλλαξαν στρατόπεδο και πάλι, ξεκινώντας έναν πόλεμο για να απελευθερώσουν το μικρό βασίλειο. Ως μέρος τής συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός για να τελειώ-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

σει ο πόλεμος, το Ιράκ συμφώνησε να απέχει από την χρήση ελικοπτέρων και άλλου σύγχρονου στρατιωτικού εξοπλισμού. Αλλά η κυβέρνηση του George HW Bush απέτυχε να επιβάλει τους όρους αυτούς, και ο Σαντάμ έστρεψε ατιμώρητα τα όπλα του εναντίον των σιιτικών και κουρδικών πληθυσμών στο Ιράκ, οι οποίοι είχαν και πάλι επαναστατήσει εναντίον τής κεντρικής κυβέρνησης. Κατά την διάρκεια λίγων εβδομάδων, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Κούρδοι κατέφυγαν στις ορεινές περιοχές που συνορεύουν με το Ιράν και την Τουρκία. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι φρικιαστικές τηλεοπτικές εικόνες από μαστιζόμενους από τις ασθένειες και την πείνα Κούρδους αμάχους τελικά ανάγκασαν την Ουάσιγκτον να δράσει˙ Εγκαθίδρυσε μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στο βόρειο Ιράκ και την συμπλήρωσε με ένα μικρό βοηθητικό σώμα συμμαχικών στρατευμάτων, έτσι ώστε οι Κούρδοι μπορούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Και έτσι ξεκίνησε μια νέα σχέση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των Κούρδων τού Ιράκ. Χάρη στις συμμαχικές, αλλά ως επί το πλείστον τις αμερικανικές προσπάθειες, η κουρδική περιοχή παρέμεινε ασφαλής από τις δυνάμεις τού Σαντάμ – παρότι οι διαιρέσεις των Κούρδων μεταξύ του KDP και ενός αντίπαλου κόμματος με επικεφαλής τον Τζαλάλ Ταλαμπανί, το «Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν» (PUK), συχνά οδήγησε σε εχθροπραξίες. Η Ουάσιγκτον ακούραστα προσπάθησε να φέρει τα δύο κόμματα κοντά, και οι προσπάθειές της κατέληξαν σε μια συμφωνία στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ το 1998. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, μια ειρηνική κουρδική περιοχή θα συνέβαλλε στην συγκράτηση του Σαντάμ και θα χρησίμευε ως μια καλή βάση για υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ αντιπολιτευτικές προσπάθειες, όπως το Εθνικό Ιρακινό Κογκρέσο. Η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 εδραίωσε τους δεσμούς μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράκ. Από όλους τους Ιρακινούς, οι Κούρδοι ήταν οι μόνοι που ολόψυχα χαιρέτισαν την ανατροπή τού Σαντάμ και συνεργάστηκαν ενεργά με τις δυνάμεις των ΗΠΑ πριν και μετά την εισβολή. Εκεί που οι σουνίτες και οι σιίτες αργότερα αντιτάχθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτεί-

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ ες, οι Κούρδοι αναφέρονται ως σήμερα στην εισβολή των ΗΠΑ ως «απελευθέρωση». Κέρδισαν το δικό τους αυτόνομο καθεστώς μέσα σε ένα ομοσπονδιακό Ιράκ το 2005 και, με μια ισχυρή συμβολική κίνηση, ο Ταλαμπανί ανέλαβε την ιρακινή προεδρία το ίδιο έτος. Μέχρι την στιγμή που υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο το 2012, ο Ταλαμπανί αποδείχθηκε καλός στο να κρατάει την ειρήνη στην Βαγδάτη μεταξύ των σουνιτών και των σιιτών και ήταν, κατά συνέπεια, σεβαστός στην Ουάσιγκτον και στην περιοχή. Όμως, καθώς η υγεία τού Ταλαμπανί επιδεινωνόταν, και ο πρωθυπουργός Νούρι αλ-Μαλίκι γινόταν όλο και πιο αυταρχικός, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Από την μια πλευρά, έπρεπε να υποστηρίξουν και να προχωρήσουν με τον Μαλίκι για την αντιμετώπιση των περιφερειακών προκλήσεων. Από την άλλη πλευρά, έπρεπε να συγκρατηθούν οι καταστροφικές συνέπειες της βασιλείας τού Μαλίκι και να διατηρηθεί η ενότητα τού Ιράκ, στην οποία είναι πάντα δεσμευμένες [οι ΗΠΑ], δεδομένου ότι απεχθάνονται να δουν αλλαγές στα παραδοσιακά σύνορα των κρατών στην Μέση Ανατολή που θα μπορούσαν να διαταράξουν τις ήδη επισφαλείς γεωπολιτικές ισορροπίες. Υποστηριζόμενοι από μια διψασμένη για ενέργεια Τουρκία που είχε επενδύσει στην KRG, οι Κούρδοι τού Ιράκ προσπάθησαν να αναπτύξουν τους δικούς τους πόρους πετρελαίου και φυσικού αερίου, κάτι που έφερε την οργή τής Βαγδάτης. Το Ιράκ ανταπέδωσε στις αρχές του 2014, κόβοντας τα κονδύλια που προορίζονταν για την KRG, κάτι που επιδείνωσε την οικονομική κρίση εκεί. Ο Μαλίκι έφθασε να απολύσει όλους τους Κούρδους υπουργούς από το υπουργικό συμβούλιο. Πιστή στην ιστορία της, η Ουάσιγκτον ήθελε να διατηρήσει την φιλία της με τους Κούρδους, αλλά αρνήθηκε να ανεχθεί οποιαδήποτε κίνηση θα μπορούσε να υπονομεύσει την ενότητα του Ιράκ. ΝΕΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ Αλλά τότε ήρθε η ISIS, η οποία αντιμετώπισε μικρή αντίσταση από τον ιρακινό στρατό, καθώς προέλαυνε μέσα στο Ιράκ. Οι Κούρδοι προσπάθησαν να καλύψουν το κενό που δημιουργήθηκε από την φυγή των ιρακινών δυνάμεων. Ωστόσο, υπερεκτεταμένοι

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ήττα τής ISIS είναι η πρώτη προτεραιότητα των Ηνωμένων Πολιτειών και ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την ανασύσταση του ιρακινού στρατού με την συνεργασία των κουρδικών δυνάμεων. και απροετοίμαστοι για τις επιθέσεις από την ISIS, οι πεσμεργκά, επίσης υποχώρησαν από ορισμένες κρίσιμες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της κύριας περιοχής των Yezidi, την Sinjar. Η προκύπτουσα ανθρωπιστική καταστροφή ανάγκασε μια απρόθυμη κυβέρνηση Ομπάμα να παρέμβει με αεροπορικές επιδρομές. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ήττα τής ISIS είναι η πρώτη προτεραιότητα των Ηνωμένων Πολιτειών και ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την ανασύσταση του ιρακινού στρατού με την συνεργασία των κουρδικών δυνάμεων. Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεργάζονται με τους Κούρδους για να ανακόψουν την προέλαση της ISIS και να εξασφαλίσουν υποδομές ζωτικής σημασίας, όπως το μεγαλύτερο φράγμα τού Ιράκ, το Φράγμα τής Μοσούλης, το οποίο είχε πέσει στα χέρια τής ISIS στις αρχές Αυγούστου. Για άλλη μια φορά, λοιπόν, η Ουάσιγκτον βλέπει ότι χρειάζεται τους Κούρδους τού Ιράκ για να σώσει το Ιράκ. Και, ως συνήθως, αυτή η πολιτική είναι γεμάτη αντιφάσεις. Οι δύο κύριες ιρακινές κουρδικές ομάδες με τις οποίες συνεργάζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες αυτή την στιγμή, το KDP και το PUK, είναι στην λίστα τους με τις τρομοκρατικές οργανώσεις. Βεβαίως, είναι στην λίστα Tier III, η οποία, σε αντίθεση με τις Tier I και II, δεν καθορίζεται από τον υπουργό Εξωτερικών, αλλά από ένα Τμήμα Εσωτερικής Ασφάλειας - μια σχετική γραφειοκρατική διαδικασία που επινοήθηκε κατά την εισαγωγή τού Πατριωτικού Νόμου (Patriot Act). Όμως, αν και η ένταξη σε αυτό το επίπεδο είναι μικρότερης βαρύτητας, αποτελεί παρά ταύτα μια αμηχανία. Ο πρόεδρος της KRG, Μπαρζανί, έφτασε μέχρι και να αρνηθεί μια πρόσκληση στον Λευκό Οίκο στις αρχές τού 2014. Από την πλευρά της, η κυ-

βέρνηση των ΗΠΑ δεν έχει περιορίσει την συνεργασία της με την περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) και τα συστατικά κόμματά της λόγω της υπαγωγής τους στην λίστα. Ωστόσο, όντως χρειάστηκαν περισσότερα από έξι χρόνια για τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι να αναγνωρίσουν επίσημα την ύπαρξη της KRG, ανοίγοντας ένα προξενείο στο Ερμπίλ, το 2011, πολύ μετά αφότου το είχαν πράξει πολλές άλλες χώρες. Τι προμηνύει λοιπόν το μέλλον; Οι Κούρδοι τού Ιράκ δεν είναι στο σημείο να κηρύξουν την ανεξαρτησία˙ Είναι περίκλειστοι και έχουν ανάγκη από τα έσοδα που προέρχονται από τις εξαγωγές τού ιρακινού πετρελαίου. Το πιο σημαντικό, ξέρουν ότι δεν μπορούν να νικήσουν την ISIS μόνοι τους. Έτσι, η Ουάσιγκτον δεν χρειάζεται να ανησυχεί˙ Ένας καινούργιος πρωθυπουργός στην Βαγδάτη θα βοηθήσει πολύ στο να καθησυχάσει τους κουρδικούς φόβους και να ξεκινήσει την διαδικασία τής ανοικοδόμησης του Ιράκ. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις, φυσικά, αλλά η Ουάσιγκτον έχει λίγες άλλες επιλογές εκτός από το να επανεμπλακεί στο Ιράκ, και να επιδιορθώσει τις κομμένες γέφυρες με όλες τις κοινότητες της χώρας, συμπεριλαμβανομένων και των Κούρδων. Παρά το γεγονός ότι οι Κούρδοι εξακολουθούν να είναι δύσπιστοι όσον αφορά τις εγγυήσεις και τις υποσχέσεις των ΗΠΑ, ένα πράγμα που σίγουρα έχει αλλάξει: Στον απόηχο της Αραβικής Άνοιξης καθώς και των κοσμοϊστορικών γεγονότων στην Συρία, στο Ιράκ, και ακόμη και στις τουρκικές κουρδικές περιοχές, οι Κούρδοι δεν είναι πλέον «ψιλοπράγματα», δεδομένου ότι θα παίξουν ολοένα και πιο αποφασιστικό ρόλο στην διαμόρφωση της νέας Μέσης Ανατολής. *Ο HENRI J. BARKEY είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Lehigh

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΑΡΘΡΟ

Ουκρανία - Ιράκ - Συρία: Ο Κοινός Παρανομαστής

Γράφει ο Σάββας Καλεντερίδης

Διαχρονικός στρατηγικός στόχος της Δύσης, από το τέλος του Β’ΠΠ μέχρι σήμερα, είναι ο περιορισμός της επιρροής που ασκεί η Ρωσία σε ευρωπαϊκές χώρες καθώς και ο περιορισμός της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Όσον αφορά την επιρροή, η Δύση σταδιακά απέσπασε μια σειρά χωρών από τη ρωσική επιρροή και τις ενέταξε στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Από την άλλη πλευρά, με ένα πολύ φιλόδοξα σχέδιο, που ήταν η κατασκευή του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου Nabucco –εκ του Ναβουχοδονόσωρμέσω του οποίου θα μεταφερόταν φυσικό αέριο στις ενεργοβόρες αγορές της Ευρώπης από το Τουρκμενιστάν αλλά και από άλλες πηγές εκτός ελέγχου της Ρωσίας, θα εξασφαλιζόταν η μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία. Όμως, παρά τις προσπάθειες που έγιναν σε πολλά επίπεδα από τις ΗΠΑ και άλλους παράγοντες των δυτικών συμφερόντων, ο αγωγός Nabucco δεν προχώρησε, ενώ την ίδια ώρα η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία αντί να περιορίζεται, επεκτείνονταν με τη λειτουργία του Βόρειου Αγωγού (Nord Stream), που παρέκαμπτε την Ουκρανία και την Πολωνία, μεταφέροντας φυσικό αέριο απευθείας από τη Ρωσία στη Γερμανία και την προγραμματιζόμενη κατασκευή του Νότιου Αγωγού (South Stream), που θα μετέφερε ρωσικό αέριο μέσω της θάλασσας του Ευξείνου Πόντου στη Βουλγαρία, την Ελλάδα και εκείθεν σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Για να εξαλείψει αυτήν την απειλή η Δύση, έκανε το παν για να μην κατασκευαστεί ο Νότιος Αγωγός, όπως πολύ καλά γνωρίζει ο Κώστας Καραμανλής, ενώ ταυτόχρονα σχεδίασε από τη μια να αποκόψει τη ροή φυσικού αερίου που πήγαινε στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας 24

Ελεύθερος Συριακός Στρατός, που χρηματοδοτούνταν κυρίως από το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία, ενώ η Τουρκία είχε αναλάβει το «βρώμικο» ρόλο της παροχής κάθε είδους υποστήριξης στους αντιπολιτευόμενους και τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό. και από την άλλη να δημιουργήσει κατάλληλες συνθήκες που θα επιτρέψουν το φυσικό αέριο του Κατάρ αλλά και άλλων χωρών της Μεσοποταμίας και της Μέσης Ανατολής, να φθάσει μέσω αγωγού στην Ευρώπη. Στη βάση των παραπάνω, έγινε το ξενοκίνητο πραξικόπημα με αιχμή του δόρατος δυνάμεις των νεοναζί για την ανατροπή του ρωσόφιλου Γιανούκοβιτς, γι’ αυτό η αντίδραση της Ρωσίας με την προσάρτηση της Κριμαίας και τις αποσχιστικές κινήσεις στις περιφέρειες της Ανατολικής Ουκρανίας, που καταπνίγονται με ιδιαίτερη σκληρότητα στο αίμα από τις ένοπλες δυνάμεις του Κιέβου. Ενώ είναι σε εξέλιξη η επιχείρηση γεωπολιτικού ελέγχου της Ουκρανίας από τη Δύση και ο περιορισμός της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, την ίδια περίοδο περίπου είναι σε εξέλιξη μια άλλη επιχείρηση της Δύσης, που εξυπηρετεί το σκέλος του προαναφερθέντος στρατηγικού στόχου της Δύσης που σχετίζεται με την τροφοδοσία της Ευρώπης με φυσικό αέριο δυτικών και πάντως μη ρωσικών συμφερόντων. Και μιλάμε κυρίως για το φυσικό αέριο του Κατάρ, που πρέπει να φθάσει με αγωγό μέσω περιοχών που ελέγχονται από σουνίτες της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράκ και της Συρίας στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη. Για να γίνει αυτό, ξεκίνησε η επιχείρηση που είχε σκοπό την αποσταθεροποίηση της Συρίας, που επεκτάθηκε και στο έδαφος του Ιράκ. Αιχμή του δόρατος της Δύσης στην επέμβαση στη Συρία, ήταν η λεγόμενη Συριακή Αντιπολίτευση και ο

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

Όμως, σταδιακά τα πράγματα άλλαξαν, και άρχισαν να καταφθάνουν στις περιοχές που δεν ήλεγχε πλέον ο Άσαντ ομάδες της Αλ Κάιντα και τζιχαντιστές, οι οποίοι σταδιακά και αφού ισχυροποιήθηκαν στη Συρία, άρχισαν να διεισδύουν στο Ιράκ, όπου έκαναν συμμαχίες με παλιά στελέχη του Μπάαθ και του καθεστώτος Σαντάμ και με τις σουνιτικές φυλές που είχαν περιθωριοποιηθεί από τον Μαλίκι. Έτσι μας προέκυψε το Ισλαμικό Κράτος, το οποίου τα ένοπλα στελέχη από 6 χιλιάδες άτομα που ήταν πριν την κατάληψη της Μοσούλης, έφθασαν σήμερα να αριθμούν τις 50 χιλιάδες. Να σημειώσουμε ότι η παρουσία των τζιχαντιστών στις σουνιτικές περιοχές του Ιράκ και της Συρίας, εκτός από τη διέλευση του αγωγού που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο του Κατάρ στην Ευρώπη, εξυπηρετεί και έναν άλλον στρατηγικό στόχο της Δύσης, τη δημιουργία ενός ενδιάμεσου χώρου ασφαλείας μεταξύ Ιράν-Σιιτιών του Ιράκ και Συρίας-Χεζμπολλάχ του Λιβάνου. Κατά τα φαινόμενα, οι στρατηγικοί στόχοι της Δύσης, με κόστος το αίμα εκατοντάδων χιλιάδων αόπλων αθώων ανθρώπων, κυρίως χριστιανών, θα εκπληρωθούν. Το μόνο που μένει να δούμε είναι ο τρόπος με τον οποίο θα εξουδετερωθούν και θα τεθούν υπό έλεγχο τα άγρια θηρία, αυτά τα ανθρωπόμορφα τέρατα που ανέλαβαν τη βρώμικη δουλειά επ’ ωφελεία της Δύσης, όταν θα έχει τελειώσει ο ρόλος τους. Είναι το επόμενο επεισόδιο που θα δούμε στις οθόνες μας, εκτός κι αν μέρος του έργου παιχτεί στην ελλαδική και κυπριακή επικράτεια…

ΑΡΘΡΟ

Αλ-Κάιντα και Ισλαμικό Κράτος: Συγκριτική ανάλυση του Stratfor Πηγή: Stratfor Σε μια συνέντευξη που έδωσε ο Σκοτ Στιούαρτ (Scott Stewart), αντιπρόεδρος του Στράτφορ ειδικός σε θέματα τακτικής, στον στρατιωτικό αναλυτή, Πολ Φλόυντ (Paul Floyd) του Στράτφορ, αναπτύχθηκαν με σαφήνεια οι βασικές ομοιότητες και διαφορές που παρουσιάζουν οι ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις Αλ- Κάιντα και Ισλαμικό Κράτος, υπό το πρίσμα της πρόσφατης στρατιωτικής δράσης τους. Ο Πολ Φλόυντ επισημαίνει καταρχάς σημαντικές διαφορές σε δυο τομείς, στην ιδρυτική πράξη των οργανώσεων και στους στρατιωτικούς στόχους στο πεδίο της μάχης. Αυτό που έχουμε δει πρόσφατα, εκτιμά ο Στιούαρτ, είναι πως το Ισλαμικό Κράτος έχει επεκταθεί σημαντικά, ελέγχοντας μια διευρυμένη εδαφική ζώνη, ενώ η Αλ- Κάιντα παρουσιάζει επί του παρόντος μια στάση σχετικά πιο ήρεμη, με αποτέλεσμα πολλοί να ισχυρίζονται πως το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί σήμερα το νούμερο ένα κίνδυνο σε επίπεδο εξτρεμιστικής τρομοκρατίας. Ο τρόπος δημιουργίας των δυο οργανώσεων είναι βασικός παράγοντας για την εξέλιξη τους σήμερα Ο Σκοτ Στιούαρτ εντοπίζει πως ο τρόπος δημιουργίας των δυο οργανώσεων είναι βασικός παράγοντας για την εξέλιξη τους σήμερα. Η Αλ- Κάιντα συστάθηκε από έναν εκατομμυριούχο Σαουδάραβα με προορισμό τη διευκόλυνση της τζιχάντ στην ίδρυση ενός ισλαμικού καλιφάτου. Η Αλ Κάιντα στην πραγματικότητα ήταν πάντοτε περιορισμένη σε μέγεθος και επιχειρησιακή ικανότητα στα πεδία μαχών, σε σύγκριση με το σημαντικά πιο διευρυμένο Ισλαμικό Κράτος. Η Αλ- Κάιντα ποτέ δεν αποτέλεσε πραγματική απειλή στο πεδίο της μάχης και πάντοτε δρούσαν υπό την ηγεσία άλλων ισλαμικών πολιτευμάτων, είτε υπό τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, είτε στο Σουδάν. Σε κάθε περίπτωση τα

Η παρουσία δυτικών μαχητών που σήμερα έχουν καταταγεί και εκπαιδευτεί από το Ισλαμικό Κράτος αποτελούν δυνητικά μια σημαντική απειλή για τις χώρες προέλευσης τους μέλη της Αλ Κάιντα δεν επεδίωξαν την ανάληψη της εξουσίας στις χώρες στις οποίες έδρασαν. Από την άλλη πλευρά, το Ισλαμικό Κράτος και οι οργανώσεις που προηγήθηκαν αυτού του μορφώματος, θεωρούνται “παιδιά” του Αμπού Μουσάμπ Ζαρκάουι, ενός αιμοσταγούς Ιορδανού. Η οργάνωση αυτή διατηρεί τα χαρακτηριστικά του ιδρυτή της, με συγκεκριμένους στόχους την εδαφική κυριότητα και με χαρακτηριστικά ωμής βίας. Σύμφωνα πάντα με τον Στιούαρτ, “Δεν ενδιαφέρονται για το γενικό πλαίσιο. Είναι πολύ αδιάλλακτοι και σκληροί ως προς τον τρόπο δράσης τους. Πραγματικά δεν νοιάζονται τι νομίζει για αυτούς ο υπόλοιπος κόσμος”. Χρησιμοποιούν διαφορετικούς τύπους στρατιωτικής τακτικής Στη συνέχεια ο Πολ Φλόυντ αναρωτιέται κατά πόσο αποτελούν πραγματική απειλή για τη Δύση ή αντίθετα αν η δράση τους παραμένει τοπική στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ο Σκοτ Στιούαρτ θεωρεί πως και οι δυο είναι παραστρατιωτικές ομάδες που χρησι-

μοποιούν διαφορετικούς τύπους στρατιωτικής τακτικής: είτε δρουν μέσω της τρομοκρατίας είτε μέσω αντάρτικης δράσης, είτε μέσω συμβατικού πολέμου όπως παρατηρούμε το τελευταίο διάστημα στις περιοχές του Ιράκ και της Συρίας, από την επιχειρησιακή ανάπτυξη της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος. Όμως οι διαφορετικές τακτικές, απαιτούν διαφορετική εκπαίδευση και σε αυτόν τον τομέα παρατηρούμε πως η Αλ-Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος δεν προσομοιάζουν καθόλου. Η ΑλΚάιντα επικεντρώθηκε παραδοσιακά στην διεθνή τρομοκρατική δράση, οργανώνοντας και εκτελώντας επιθέσεις σε απομακρυσμένους στόχους ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Το Ισλαμικό Κράτος αντίθετα δεν έχει ακόμα αναπτύξει την ικανότητα διεθνούς δράσης, τουλάχιστον σε αυτό το χρονικό σημείο. Η παρουσία δυτικών μαχητών που σήμερα έχουν καταταγεί και εκπαιδευτεί από το Ισλαμικό Κράτος αποτελούν δυνητικά μια σημαντική απειλή για τις χώρες προέλευσης τους Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα Σύμφωνα με τον Φλόυντ, σε παγκόσμια κλίμακα, το Ισλαμικό Κράτος κατάφερε να γράψει ιστορία ότι διαθέτουν δυνατή τακτική “τρομοκρατίας” στη Συρία και στο Ιράκ, αλλά, αν και κατάφεραν λόγω της εξάπλωσης του να αναπτύξουν πλέον συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις, η δράση τους ακόμα παραμένει τοπική, στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και δεν έχει εξαπλωθεί εκτός αραβικών περιοχών. Έτσι αν και η στρατιωτική τους ισχύ είναι σημαντικά πιο διευρυμένη από την Αλ- Κάιντα, η δεύτερη αποτελεί ακόμη συγκριτικά μεγαλύτερη απειλή για τις χώρες της Δύσης σε σχέση με το Ισλαμικό Κράτος. Όμως η παρουσία δυτικών μαχητών που σήμερα έχουν καταταγεί και εκπαιδευτεί από το Ισλαμικό Κράτος αποτελούν δυνητικά μια σημαντική απειλή για τις χώρες προέλευσης τους, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Ο Στιούαρτ συμφωνεί σε αυτό το σημείο με τον στρατιωτικό αναλυτή, όμως επισημαίνει ότι αν ένας Αμερικανός, Βρετανός ή Γάλλος τζιχαντιστής εκπαιδεύτηκε στη Συρία, το πιθανότερο είναι ότι έλαβε τη βασική στρατιωτική εκπαίδευση. Όταν εκπαιδεύεται κάποιος στην σκοποβολή, στη ρίψη χειροβομβίδων, ή ακόμη και στην χρήση RPG, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες που απαιτούνται για την πραγματοποίηση τρομοκρατικών επιθέσεων μεγάλου μεγέθους σε ένα περιβάλλον έννομης τάξης που δεν διευκολύνει τέτοιες ενέργειες. Μάλιστα, φέρνει το παράδειγμα ενός αμερικανού τζιχαντιστή που πρόσφατα εκτέλεσε μια βομβιστική επίθεση με παγιδευμένο αυτοκίνητο για λογαριασμό του Ισλαμικού Κράτους. Εντούτοις, το Ισλαμικό Κράτος και η Τζαμπάτ αλ-Νούσρα ενδέχεται να συνδυάσουν συμβατικές τακτικές με τακτικές τρομοκρατίας, όπως σε αυτήν την περίπτωση που επιχείρησαν να διανοίξουν ένα σημείο ελέγχου χρησιμοποιώντας παράλληλα το παγιδευμένο αυτοκίνητο, όμως, το να στείλουν έναν μαχητή αυτού του τύπου και να τον στείλουν πίσω στις ΗΠΑ για να διοργανώσει μια αντίστοιχη τρομοκρατική επίθεση, αυτό είναι κάτι που εκτιμά ο Στίουαρτ ότι δεν είναι σε θέση επιχειρησιακά να πράξουν. 26

Οι περισσότεροι από τους πυραύλους τής Χαμάς δεν είναι ικανοί να προκαλέσουν μαζικούς θανάτους αμάχων, να ισοπεδώσουν πολυκατοικίες ή να προκαλέσουν μεγάλες πυρκαγιές στο Ισραήλ. Η φύση τού οπλοστασίου κάνει την στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ εντελώς αντιπαραγωγική. Γράφει ο Mark Perry* Η ρίψη ρουκετών τής Χαμάς στο Ισραήλ έχει κατά καιρούς περιγραφεί από τον διεθνή Τύπο με δεινούς όρους - ως μια «ασταμάτητη επίθεση », μια «αφόρητη» και «συνεχής» επίθεση που έχει «παραλύσει την χώρα» και κάνει την ζωή «ανυπόφορη » για τους απλούς Ισραηλινούς. Ένα ρεπορτάζ τού CNN υποστήριξε ακόμα ότι Ισραηλινοί στρατιώτες κατέρρεαν από το ψυχολογικό τραύμα λόγω των εκρήξεων. Φτιάχτηκε ένα μοχθηρό πορτρέτο τής Χαμάς και της στρατιωτικής στρατηγικής της, που θα μπορούσε ακόμα και να διαβαστεί ως μια σιωπηρή έγκριση του δεδηλωμένου στόχου τού Ισραήλ να αφοπλίσει την οργάνωση με στρατιωτική δύναμη. Όμως, μια πιο προσεκτική εξέταση των στρατιωτικών δυνατοτήτων και των στόχων τής Χαμάς αποκαλύπτει μια πολύ διαφορετική εικόνα. Το μεγαλύτερο μέρος τού οπλοστασίου τής Χαμάς αποτελείται από ερασιτεχνικούς πυραύλους που είναι αναμφισβήτητα ανίκανοι να προκαλέσουν μαζικούς θανάτους αμάχων, ισοπέδωση πολυκατοικιών, ή να προκαλέσουν πυρκαγιές τέτοιες που καταστρέφουν ολόκληρες πόλεις. «Οι ρουκέτες τής Χαμάς μπορούν να σκοτώσουν ανθρώπους και το έχουν κάνει», μου είπε πρόσφατα ένας βετεράνος τής CIA ο οποίος πέ-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

ρασε την καριέρα του παρακολουθώντας τις στρατιωτικές δυνατότητες των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων, «αλλά σε σύγκριση με αυτά που χρησιμοποιούν οι Ισραηλινοί, οι Παλαιστίνιοι εκτοξεύουν πυροτεχνήματα». Μακράν τού να δικαιολογεί τις εδαφικές [πολεμικές] επιχειρήσεις στην Γάζα, η φύση τού οπλοστασίου τής Χαμάς κάνει την εξελισσόμενη στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ εντελώς αντιπαραγωγική. Κατά την έναρξη της τρέχουσας σύγκρουσης, σύμφωνα με τις Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (Israeli Defense Forces, IDF, δηλαδή ο ισραηλινός στρατός), η Χαμάς είχε 6.000 ρουκέτες αναπτυγμένες στην Γάζα, με άλλες επιπλέον 5.000 αναπτυγμένες από τις φιλικές προς αυτήν οργανώσεις, την Ισλαμική Τζιχάντ και τις Επιτροπές Παλαιστινιακής Αντίστασης. Το συνολικό τους οπλοστάσιο αποτελείται από τέσσερις τύπους πυραύλων: Τον μικρής εμβέλειας πύραυλο Κασάμ με εμβέλεια 17,7 χιλιομέτρων (11 μίλια)˙ Τον πύραυλο Grad με εμβέλεια 48 χιλιόμετρα (30 μίλια)˙ Τον Μ-75 με εμβέλεια 75 km (46 μίλια)˙ Και τον Μ-302 με εμβέλεια 160 km (99 μίλια). Ο M-302 είναι μακράν ο πιο εξελιγμένος πύραυλος στο οπλοστάσιο, ικανός να φθάνει την Χάιφα, η οποία είναι 90 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη της Γάζας. Αλλά, ακόμα κι αν Γάζα διαθέτει χι-

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Τα πυροτεχνήματα της Γάζας ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΟΠΛΟΣΤΑΣΙΟ ΤΗΣ ΧΑΜΑΣ ΔΕΝ ΑΞΙΖΕ ΕΝΑΝ ΠΟΛΕΜΟ λιάδες ρουκέτες, ένας μεγάλος αριθμός των οποίων μπορεί να φτάσει το κεντρικό Ισραήλ, το οπλοστάσιο τής Χαμάς αποτελεί μόνο μια αμελητέα απειλή για τον πληθυσμό τού Ισραήλ. Η συντριπτική πλειοψηφία των ρουκετών τής Χαμάς είναι οι απλοϊκές Κασάμ που κατασκευάζονται στην Γάζα σε πρωτόγονα εργαστήρια μετάλλου, γεμάτα με τόρνους και απλά εργαλεία. Παρά το γεγονός ότι αυτοί οι πύραυλοι είναι ικανοί να μεταφέρουν κεφαλή που ζυγίζει 10 με 20 κιλά, δεν έχουν σύστημα καθοδήγησης και έχουν μόνο μια μικρή μονάδα πρόωσης. Ο ισραηλινός στρατός ήταν σαφώς έκπληκτος από την εμβέλεια του M-302, ένας εκ των οποίων προσγειώθηκε κοντά στην πόλη Hadera (περίπου 100 χλμ. βόρεια της Γάζας) ακριβώς πριν από την έναρξη της εισβολής από το Ισραήλ στα μέσα Ιουλίου. Όμως, η αντίδραση του Ισραήλ θα έπρεπε να έχει μετριαστεί από την απλοϊκότητα του σχεδιασμού τού πυραύλου. Δεν είχε κανένα μηχανισμό καθοδήγησης, η μονάδα πρόωσής του ήταν μέτρια, και είχε μια κεφαλή πολύ λιγότερο θανατηφόρα από ό, τι τα 175 κιλά που έχει σχεδιαστεί να μεταφέρει. Η Χαμάς, από την πλευρά της, γνωρίζει πολύ καλά τους περιορισμούς αυτούς. «Καλύπτουμε με το πλήθος αυτό που μας λείπει σε ποιότητα», μου είπε πριν από μερικές εβδομάδες ένας αξιωματούχος τής Χαμάς. «Ξέρουμε τι κάνουμε. Μπορούμε να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας». Ο ισραηλινός στρατός έχει καταγράψει το πυραυλικό οπλοστάσιο τής Χαμάς και την γεωγραφική του εμβέλεια προσεκτικά και δημοσίως, αλλά σπάνια προσέφερε μια λεπτομερή ανάλυση της δύναμης πυρός των πυραύλων τής Χαμάς. Για παράδειγμα, κατά την διάρκεια της στρατιωτικής επιχείρησης του Ισραήλ στην Γάζα το 2012 (γνωστή ως Επιχείρηση Αμυντικός Πυλώνας [Operation Pillar of Defense]), ο ισραηλινός στρατός δημοσιοποίησε την αγορά τού ιρανικού πυραύλου

Παρά το γεγονός ότι οι πύραυλοι της Χαμάς έχουν περιορισμένη στρατιωτική χρήση κατά του Ισραήλ, το Ισραήλ επέτρεψε η εκτόξευση ρουκετών να επηρεάσει αλόγιστα τους στρατηγικούς υπολογισμούς του. Fajr-5 από την Χαμάς, ένα εξελιγμένο ιρανικό σύστημα επιφανείας-επιφανείας που μπορεί να φθάσει στο κεντρικό Ισραήλ . Αυτό που ο ισραηλινός στρατός δεν δημοσιοποίησε, ωστόσο, ήταν ότι ο λόγος που μόνο ένας μικρός αριθμός Ισραηλινών αμάχων σκοτώθηκαν στην σύγκρουση (πέντε συνολικά) ήταν ότι το σύστημα καθοδήγησης του Fajr-5 της Χαμάς ήταν αργό, στην καλύτερη περίπτωση, και η κεφαλή του σχεδόν ανύπαρκτη. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με αξιωματούχο τής Χαμάς με τον οποίο μίλησα στην αρχή τής τρέχουσας σύγκρουσης, το Ιράν δεν έδωσε το πλήρες Fajr-5 στην μαχητική ομάδα, απλώς μετέφερε μόνο την τεχνολογία για την κατασκευή του, ένας ισχυρισμός που επιβεβαιώθηκε τότε από έναν Ιρανό αξιωματικό. Η επιλεκτική περιγραφή τού οπλοστασίου τής Χαμάς από τον ισραηλινό στρατό συνεχίστηκε καθ’ όλη την Operation Pillar of Defense αν και, για όσους προσέχουν, ήταν προφανές ότι οι ρουκέτες από την Γάζα ήταν σχετικά απλοϊκές και όχι πολύ ισχυρές. Τον Νοέμβριο του 2012, οι Ταξιαρχίες αλΚασάμ στην Γάζα ανακοίνωσαν ότι είχαν εκτοξεύσει έναν Fajr-5 προς το Τελ Αβίβ, «ως απάντηση για την συνεχιζόμενη επιθετικότητα κατά του παλαιστινιακού λαού», αλλά ο πύραυλος δεν

έφτασε στον στόχο του. Αρκετές ημέρες αργότερα, ένας Fajr-5 έπληξε ένα διαμέρισμα σε συγκρότημα κατοικιών στην Rishon LeZion, η οποία είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη τού Ισραήλ και βρίσκεται ακριβώς νότια του Τελ Αβίβ, καταστρέφοντας τον τελευταίο όροφο ενός συγκροτήματος διαμερισμάτων και τραυματίζοντας δύο άτομα. Εάν η ρουκέτα τής Χαμάς μετέφερε πλήρες ωφέλιμο φορτίο, είναι πιθανό ότι ολόκληρο το συγκρότημα διαμερισμάτων που χτυπήθηκε θα είχε καταστραφεί. Το οπλοστάσιο τής Χαμάς είναι πολύ ασθενέστερο σήμερα από ό, τι ήταν το 2012. Η ανατροπή τού προέδρου τής Αιγύπτου Mohammad Morsi τον Ιούλιο πέρσι έχει περιορίσει τις στρατιωτικές δυνατότητες τής Χαμάς. Αυτό συνέβη επειδή δεν είναι πλέον σε θέση να έχει πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό πιο θανατηφόρων ρουκετών καθώς η νέα αιγυπτιακή κυβέρνηση θεωρεί την Χαμάς ως μια επέκταση της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας, τους ηγέτες τής οποίας το νέο στρατιωτικό καθεστώς έχει φυλακίσει. Η Χαμάς έχει καταφέρει να περάσει λαθραία μερικές ρουκέτες BM-21 Grad στην Γάζα από την Λιβύη, σύμφωνα με αξιωματούχους τής Χαμάς. Η ρουκέτα BM-21 είχε σχεδιαστεί αρχικά από την Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα Σοβιετική Ένωση για χρήση από οχήματα μάχης και στην συνέχεια τροποποιήθηκε από την ιρανική κυβέρνηση, έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως αυτόνομο όπλο. Σύμφωνα με ισραηλινές εκθέσεις, το Ιράν κανόνισε την παράδοση αυτών των πυραύλων στην Χαμάς (πριν από την αποστασιοποίηση της τελευταίας από την συριακή κυβέρνηση την οποία στηρίζει το Ιράν) «κόβοντας» τους πυραύλους σε τέσσερα κομμάτια για να διευκολυνθεί η αποστολή τους στην Αίγυπτο και στην συνέχεια μέσω των τούνελ που συνδέουν την Αίγυπτο με την Γάζα. Αλλά η Χαμάς έχει καταφέρει απλώς να αποκτήσει έναν πολύ μικρό αριθμό BM-21 Grad. Πριν από τις ισραηλινές επιχειρήσεις στο έδαφος της Γάζας, δεν διέθετε περισσότερους από 200. Ακόμα χειρότερα, οι πύραυλοι έχει αποδειχθεί ότι είναι περιορισμένης χρήσης: Έχοντας πάνω από 6 μέτρα ύψος, είναι εξαιρετικά δύσκολο να ελιχθούν και να λειτουργήσουν. Επίσης, είναι εξαιρετικά ευάλωτοι. Κατά τις πρώτες ώρες τού πολέμου τού 2012 μεταξύ του Ισραήλ και της Γάζας, το 75% των πυραύλων Fajr-5 και Grad τής Χαμάς καταστράφηκε από την ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία, σύμφωνα με αξιωματούχο τής Χαμάς με τον οποίο μίλησα τότε. Οι ρουκέτες τής Χαμάς έχουν επίσης αποδειχθεί ευάλωτες στην τρέχουσα ισραηλινή επίθεση, κατά την οποία η ισραηλινή κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι έχει καταστρέψει 4.000 στρατιωτικούς στόχους στην Γάζα , κάτι που περιλαμβάνει συγκεντρώσεις στρατευμάτων τής Χαμάς, κέντρα διοίκησης και ελέγχου, καθώς και χώρους εκτόξευσης πυραύλων. Αν οι προηγούμενες ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις αποτελούν οποιαδήποτε ένδειξη, ο ισραηλινός στρατός θα είχε επαρκείς πληροφορίες και δύναμη πυρός για να εξαλείψει τα δύο τρίτα των πυραύλων τής Χαμάς στις πρώτες 48 ώρες τής τρέχουσας από αέρος επίθεσης. Είναι αλήθεια ότι η Χαμάς έχει παρ’ όλα αυτά καταφέρει να συνεχίσει το μπαράζ ρίψης ρουκετών εναντίον τού Ισραήλ. Αλλά η οργάνωση έχει ελάχιστες αυταπάτες ότι είναι δυνατό να προκαλέσουν οποιαδήποτε υλική ζημία. Αντ’ αυτού, σκοπός της ήταν να προκαλέ28

σει ψυχολογική βλάβη και να αναγκάσει το Ισραήλ να διαπραγματευτεί έχοντας ντροπιάσει την στρατιωτική στρατηγική του, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς. Παρά το γεγονός ότι οι πύραυλοι της Χαμάς έχουν περιορισμένη στρατιωτική χρήση κατά του Ισραήλ, το Ισραήλ επέτρεψε η εκτόξευση ρουκετών να επηρεάσει αλόγιστα τους στρατηγικούς υπολογισμούς του. Το Ισραήλ έχει επικεντρώσει τώρα την στρατιωτική εκστρατεία του στις σήραγγες που επιτρέπουν στην Χαμάς να κρύβει τις ρουκέτες της από τα ισραηλινά αεροσκάφη επιτήρησης, τα οποία περιλαμβάνουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ελικόπτερα, και μαχητικά F-16. Δημοσίως, η ισραηλινή κυβέρνηση επικεντρώνεται στο πώς η Χαμάς θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα τούνελ για να επιτεθεί στους πολίτες της μέσα στο Ισραήλ, αλλά ο ισραηλινός στρατός ξέρει πολύ καλά ότι οι σήραγγες επηρεάζουν άμεσα τις πυραυλικές δυνατότητες της Χαμάς. Αλλά ο Ισραηλινός Στρατός δεν φαίνεται να έχει καταλάβει ότι, εκπαιδεύοντας και αναπτύσσοντας τα πυραυλικά τάγματά της, η Χαμάς έχει προσαρμόσει την στρατηγική της από άλλα απελευθερωτικά κινήματα. Τον Νοέμβριο του 1965, η 1η Μεραρχία Ιππικού των ΗΠΑ αντιμετώπισε μια σειρά από βορειοβιετναμέζικα συντάγματα στην κοιλάδα Ia Drang, στο δυτικό Βιετνάμ. Αυτό που ήταν σημαντικό για τη μάχη στην Ia Drang ήταν ότι το Βιετνάμ είχε σκόπιμα προσελκύσει τις μονάδες των ΗΠΑ σε μια εκ του σύνεγγυς μάχη, όπου οι Αμερικανοί δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το πυροβολικό τους ή τα πυραυλικά τους συστήματα που ήταν προσαρτημένα σε ελικόπτερα. Όπως είπε ένας βιετναμέζος διοικητής σε μια συνάντηση με έναν στρατιωτικό διοικητή των ΗΠΑ μετά τον πόλεμο, η βορειοβιετναμέζικη τακτική ήταν «να σας αρπάξουμε από την πόρπη τής ζώνης σας». Οι Παλαιστίνιοι χρησιμοποίησαν αυτές τις ίδιες τακτικές κατά την διάρκεια της δεύτερης ιντιφάντα τον Απρίλιο του 2002, όταν οι μαχητές πολέμησαν τον ισραηλινό στρατό στους δρόμους τής πόλης τής Δυτικής Όχθης, Τζενίν. Το πεδίο μάχης τής Τζενίν ήταν εκ του σύνεγγυς μάχη, στην οποία το ισραηλινό πλεονέκτημα στην δύναμη πυρός

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

αναιρέθηκε από το γεγονός ότι έπρεπε να πολεμά από σπίτι σε σπίτι και από δρόμο σε δρόμο. Είκοσι τρεις Ισραηλινοί στρατιώτες σκοτώθηκαν, μαζί με 54 Παλαιστινίους. Ο τότε πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, Γιασέρ Αραφάτ, εκθείασε την μάχη στην Τζενίν ως νίκη, συγκρίσιμη σε σημασία με το Στάλινγκραντ. «Είναι το Τζενίνγκραντ», είπε.Το μοντέλο τής Τζενίν είχε ισχυρή επίδραση στον τρόπο που οι Παλαιστίνιοι έχουν αγωνιστεί στους μετέπειτα πολέμους, συμπεριλαμβανομένης της Γάζας. Αυτή την φορά, οι ρουκέτες τής Χαμάς είναι το δόλωμα. Για να σταματήσουν οι ρουκέτες (και να ξεθαφτούν οι σήραγγες της Χαμάς), ο ισραηλινός στρατός έχει αναγκαστεί να πολεμήσει στους δρόμους και τα λαγούμια τής πόλης τής Γάζας και στα στρατόπεδα των Παλαιστινίων προσφύγων, ακυρώνοντας έτσι το τεράστιο πλεονέκτημα της δύναμης πυρός τού Ισραήλ και οδηγώντας σε αυξημένες ισραηλινές στρατιωτικές απώλειες. Υπό αυτή την έννοια, αν και οι ρουκέτες τής Χαμάς, δεν έχουν πάρει μεγάλο αριθμό ισραηλινών ζωών, έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση την ικανότητα του ισραηλινού στρατού να υπερασπιστεί τον ισραηλινό λαό, στραγγάλισαν το σημαντικότερο διεθνές αεροδρόμιο της χώρας, και βοήθησαν να εξισορροπηθεί το στρατιωτικό παιχνίδι. Αλλά όλα αυτά κατέστησαν δυνατά μόνο επειδή η ισραηλινή κυβέρνηση αντέδρασε υπερβολικά σε κάτι που ήταν πάντα μια μικρή υλική απειλή. Λίγοι στο Ισραήλ ή στην Δύση φαίνεται να κατανοούν τον σκοπό των επιθέσεων με ρουκέτες τής Χαμάς. Η θανάτωση Ισραηλινών είναι ένας δευτερεύων στόχος τής εκτόξευσης των πυραύλων. Ο πρωταρχικός στόχος είναι να αλλάξουν τους πολιτικούς υπολογισμούς τού Ισραήλ με το να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την διεθνή απομόνωση της χώρας. Και προς το παρόν, τουλάχιστον, αυτό φαίνεται να λειτουργεί. *Ο MARK PERRY είναι συγγραφέας εννέα βιβλίων, συμπεριλαμβανομένου του πρόσφατα εκδοθέντος The Most Dangerous Man In America: The Making of Douglas MacArthur. Υπηρέτησε ως ανεπίσημος σύμβουλος του Παλαιστίνιου πρώην προέδρου Γιασέρ Αραφάτ για 17 χρόνια.

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ

Η φρικιαστική δολοφονία του Χρυσόστομου από τον όχλο Τα όσα διέπραξαν οι Τούρκοι με την είσοδό τους στη Σμύρνη ήταν απάνθρωπα. Δεν σεβάστηκαν τίποτα και κανέναν.Η βαρβαρότητά τους δεν χωράει στον ανθρώπινο νου. Ένας Γάλλος δημοσιογράφος ο Rene Puaux περιέγραψε με ανταποκρίσεις του τα όσα απίστευτα έγιναν μπροστά στα μάτια του. Όπως η δολοφονία του Χρυσόστομου. Διαβάστε πως την περιγράφει: Μέχρι τώρα δεν υπήρχε αμφιβολία ως προς την ακριβή ημερομηνία της δολοφονίας του επισκόπου της Σμύρνης, του σεβασμιότατου Χρυσοστόμου. Σήμερα φαίνεται επιβεβαιωμένο ότι η δολοφονία έγινε την Κυριακή, 10 Σεπτεμβρίου, μεταξύ 4-5 μ.μ. Στις λεπτομέρειες που ένας αυτόπτης Γάλλος μάρτυρας μου είχε ήδη δώσει, μπορώ να προσθέσω τα εξής: Όταν ο μητροπολίτης παρουσιάστηκε μπροστά στο στρατηγό Νουρεντίν πασά, που είχε στείλει να τον φέρουν με γυμνές ξιφολόγχες, ο σεβάσμιος ιεράρχης του έτεινε το χέρι. Ο Νουρεντίν φώναξε: «Δε θα μολύνω το χέρι μου με την επαφή του μιαρού χεριού σου. Ιδού οι αποδείξεις της ατιμίας σου», και του έδειξε έναν φάκελο με έγγραφα που περιεί χαν κατηγορίες εναντίον του μητροπολίτη. «Φύγε! Το πλήθος σε περιμένει και θα σε τιμωρήσει, όπως σου ταιριάζει». Και τον έδιωξε. Μόλις κατέβηκε ο μητροπολίτης στο δρόμο, ο όχλος που τον περίμενε παραληρώντας, ρίχτηκε πάνω του. Τον άρπαξαν, τον έσυραν από τη γενειάδα, του έβγαλαν τα μάτια μ' ένα μαχαίρι, του έσκισαν τα ράσα, ποδοπάτησαν το καλυμμαύχι του και χτυπούσαν ανελέητα με γροθιές και κλωτσιές το πρόσωπο του, το καταματωμένο, από το αίμα που έτρεχε από τα βγαλμένα του μάτια- τον οδήγησαν, τέλος στην κυρίως Τουρκική συνοικία, στο Τσεσμενλί, όπως είναι το όνομα της. Εκεί υπέστη τα χειρότερα βασανιστήρια. Τον λιθοβόλησαν φωνάζοντας “Kiopein Paralassi” (ξεσκίστε τον το σκύ-

Ο όχλος που τον περίμενε παραληρώντας, ρίχτηκε πάνω του. Τον άρπαξαν, τον έσυραν από τη γενειάδα, του έβγαλαν τα μάτια μ' ένα μαχαίρι, του έσκισαν τα ράσα, ποδοπάτησαν το καλυμμαύχι του και χτυπούσαν ανελέητα με γροθιές και κλωτσιές το πρόσωπο του, το καταματωμένο, από το αίμα που έτρεχε από τα βγαλμένα του μάτια- τον οδήγησαν, τέλος στην κυρίως Τουρκική συνοικία, στο Τσεσμενλί, όπως είναι το όνομα της. Εκεί υπέστη τα χειρότερα βασανιστήρια. Τον λιθοβόλησαν φωνάζοντας “Kiopein Paralassi” (ξεσκίστε τον το σκύλο) και οι δήμιοι του, μεταξύ των οποίων ήταν και παιδιά, πήραν από ένα τμήμα του διαμελισμένου σώματος του και το περιέφεραν σε διάφορες συνοικίες ουρλιάζοντας. λο) και οι δήμιοι του, μεταξύ των οποίων ήταν και παιδιά, πήραν από ένα τμήμα του διαμελισμένου σώματος του και το περιέφεραν σε διάφορες συνοικίες ουρλιάζοντας. Στη συνέχεια λεηλάτησαν αλύπητα τη μητρόπολη. Πολλούς από τους ιερείς που τους έσερναν απ' τις γενειάδες, τους βασάνισαν εκεί. Αυτή η απόπειρα εναντίον τού κλήρου των Ορθοδόξων είναι ενδεικτική. Δεν επρόκειτο πλέον για αντίποινα εναντίον προσώπων, αλλά για μια καθαρή έκρηξη μουσουλμανικού φανατισμού. Την ίδια μέρα δύο διευθυντές εφημερίδων της Σμύρνης, οι κύριοι Τσουρουκτσόγλου και Κλημάνογλου, θανατώθηκαν με βάναυσο τρόπο, καθώς σέρνονταν από αυτο-

κίνητο, στο πίσω μέρος του οποίου ήταν δεμένοι από τα πόδια. Έχω τις μαρτυρίες δύο Ευρωπαίων εκ των οποίων ο ένας μέτρησε εκείνη την ημέρα πτώματα, διασχίζοντας την Αρμενική συνοικία υπό τη συνοδεία Ιταλών αξιωματικών και ό άλλος είδε με τα ίδια του τα μάτια Τούρκους στρατιώτες να βασανίζουν στη συνοικία του Γκιόστεπε, τον Έλληνα χασάπη Παναγιώτη Γουρούνα από τον οποίο εψώνιζε ο μάρτυρας. Ο δύστυχος αυτός απ' τον οποίο άρπαξαν 5.000 τουρκικές λίρες, σώθηκε από ένα Γάλλο ιερέα, τον πατέρα Ines. Ο αιδεσιμότατος Dobson δηλώνει πως Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ που είχε δει, σε καμιά εκατοστή.

Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

αντίκρισε πολλά πτώματα το πρωινό της Κυριακής. Αισθάνθηκε όμως μια ιδιαίτερη φρίκη μπροστά σε μια ομάδα γυναικών και νηπίων, στο μέσο των οποίων βρισκόταν το σχεδόν ολόγυμνο πτώμα ενός νεαρού κοριτσιού που είχε χτυπηθεί με μια σφαίρα στο στήθος δεν υπάρχει αμφιβολία ποια ήταν η προηγούμενη τύχη του κοριτσιού. Ένας από τους άμεσους ανταποκριτές μου μου έγραψε ότι μετά από τις σφαγές, τους βιασμούς και τις ληστείες του σαββατόβραδου και της Κυριακής, ο ελληνικός πληθυσμός τρομοκρατημένος οχυρώθηκε μέσα στα σπίτια και δε βγήκε ουσιαστικά έξω μέχρι την Τετάρτη, την ημέρα της πυρκαγιάς. Κάποια θαρραλέα άτομα ή Ιταλοί προστατευόμενοι ή Γάλλοι πήγαιναν για προμήθειες και μετέφεραν τα νέα στις έγκλειστες και τρομοκρατημένες οικογένειες. Αυτό εξηγεί γιατί είχαμε ελάχιστες πληροφορίες για το τι συνέβη τη Δευτέρα 11 και την Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με τον ήδη προαναφερθέντα επιθεωρητή της Εταιρείας των βελγικών τραμ, τη Δευτέρα στις 21.30, λεηλάτησαν την εκκλησία της Παρθένου Μαρίας και έκλεψαν το θησαυρό της. Την ίδια μέρα παρόμοια τύχη είχε η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στο Μποζ-Γιακά. Και στους δύο ναούς σφαγιάστηκαν Χριστιανοί που είχαν βρει καταφύγιο εκεί. Ένα μέρος του ελληνικού και του αρμενικού πληθυσμού βρήκε καταφύγιο στο Νοσοκομείο των Καθολικών «Άγιος Αντώνιος», καθώς και στο Αγγλικό και στο Ολλανδικό Νοσοκομείο. Οι οικογένειες μαζεύονται στα ίδια κτίρια, όπως στριμώχνονται τα κοπάδια ενστικτωδώς στο πλησίασμα της καταιγίδας. Ο μάρτυρας του οποίου η αφήγηση δημοσιεύτηκε στη Review de Paris, διηγείται: «Τη Δευτέρα 11 του μηνός, η κατάσταση της πόλης ήταν δραματική. Ο στόλος έπρεπε να φύγει από τη Σμύρνη από τη μια στιγμή στη άλλη. Επειδή φοβόμασταν αποκλεισμό του κόλπου, επιβιβαστήκαμε αποφασισμένοι να φύγουμε, μόλις θα αναχωρούσε ο αγγλικός στόλος. Οι δύο νύχτες που περάσαμε στο πλοίο ήταν τρομακτικές- ωστόσο υπήρχε ένα θαυμάσιο φεγγαρόφωτο. Ο κόλπος έμοιαζε με λίμνη και ο παραμικρός θόρυβος από την παραλία έφθανε μέχρι ε μάς πολύ καθαρά. Απ' όλες τις πλευ30

Ο ίδιος ανταποκριτής τηλεγραφούσε την επομένη πως η σφαγή είχε πάρει διαστάσεις πολύ σοβαρές. Τούρκοι στρατιώτες είχαν επιτεθεί στο Αρμένικο κολλέγιο όπου βρίσκονταν χίλιοι πρόσφυγες. Κάπου σαράντα πτώματα κείτονταν στους δρόμους.

Δεν επρόκειτο πλέον για αντίποινα εναντίον προσώπων, αλλά για μια καθαρή έκρηξη μουσουλμανικού φανατισμού. ρές έβλεπε κανείς μεγάλες πυρκαγιές. Ο Κουκλουτζάς, ένα ελληνικό χωριό, καιγόταν ολόκληρο μέσα σε λάμψεις, καθώς κι ένα μέρος του Μπουρνόβα, και με μονωμένες εστίες φώτιζαν τα περίχωρα του όρμου. Οι Τούρκοι είχαν λεηλατήσει και κάψει όλα τα χωριά γύρω από τη Σμύρνη. Από την παραλία μάς έφταναν φωνές από ανθρώπους που τους στραγγάλιζαν, και τα πτώματα των πνιγμένων επέπλεαν γύρω από το πλοίο μας. Κατά τη διάρκεια αυτών των φρικαλεοτήτων ακούγαμε τη μουσική που έπαιζαν στα πολεμικά πλοία, για να διασκεδάσουν. Περνάγαμε τις μέρες μας στο Κορδελιό που ζούσε μέσα στη φρίκη. Οι Τούρκοι δε σέβονταν πια τα ευρωπαϊκά σπίτια και τα λεηλατούσαν, όπως έκαναν και με τα σπίτια των Ελλήνων και των Αρμενίων. Ωστόσο, το γόητρο της στολής υπήρχε ακόμα. Ένας Γάλλος στο Κορδελιό ξαναφόρεσε την παλιά του στολή του επιλοχία και μπόρεσε έτσι να κάνει καλό. Όταν τον έβλεπαν οι Τούρκοι, υποχωρούσαν λέγοντας: "Είναι Γάλλος". Εκείνος μόνος του μπόρεσε να σώσει από τη λεηλασία ένα μεγάλο αριθμό σπιτιών και να γλιτώσει τη ζωή πολλών δυστυχισμένων ανθρώπων». Ο ανταποκριτής της Daily Telegraph, που διέτρεξε το Αρμένικο παζάρι το απόγευμα της Δευτέρας 11 του μηνός, δηλώνει πως το πλιάτσικο που είχε αρχίσει στις 9 του μηνός, είχε αδειάσει στην κυριολεξία το Αρμένικο εμπορικό κέντρο. Τούρκοι στρατιώτες με στολή έπαιρναν μέρος στη λεηλασία. Τους συναντούσε κανείς με όλων των ειδών τα εμπορεύματα. Μισοσκεπασμένες άμαξες και γάιδαροι μετέφεραν τα λάφυρα. Δεν υπήρχαν πια παρά λίγα ορατά πτώματα. Ο ανταποκριτής που την προηγουμένη είχε μετρήσει δεκαπέντε, τη Δευτέρα δεν είδε παρά μόνο πέντε. Ο Αμερικανός αξιωματικός που ήταν επικεφαλής μιας περιπολίας, υπολόγιζε το σύνολο αυτών

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

Ο Μουσταφά Κεμάλ τον οποίο ο ανταποκριτής είχε ρωτήσει λίγες ώρες πριν την πυρκαγιά, του δήλωνε: «Όπως βλέπετε, δε γίνονται σφαγές ή κάτι παραπλήσιο στη Σμύρνη. Οι λεηλασίες και οι θάνατοι που έγιναν ήταν αναπόφευκτοι». Για έναν Τούρκο στρατηγό σαράντα πτώματα στους δρόμους δεν ήταν προφανώς κάτι το υπολογίσιμο. Μια σφαγή άξια του ονόματος της δεν αριθμεί παρά χιλιάδες νεκρούς. Η ιστορία της οθωμανικής κυριαρχίας έχει τις παραδόσεις της. Κατά τη διάρκεια της ημέρας της 12ης του μηνός, ένας Άγγλος μάρτυρας, ο κ.Wallace, επιστρέφοντας στο κτήμα που είχε στο Μπαϊρακλί (κοντά στο Κορδελιό), διαπίστωσε ότι το υπηρετικό του προσωπικό είχε πέσει βορά της φρίκης. Τα πτώματα τριών γυναικών επέπλεαν στον κολπίσκο μπροστά στο σπίτι. Ήταν των τριών υπηρετριών από το διπλανό ορφανοτροφείο θηλέων. Μια ομάδα Τούρκων είχε παρουσιαστεί στο ορφανοτροφείο, απαιτώντας την άμεση παράδοση τριών γυναικών. Αφού τις βίασαν, τις στραγγάλισαν και τις πέταξαν στη θάλασσα. Στη διάρκεια της ίδιας μέρας, της 12ης του μηνός, η έρευνα για Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικούς, που οι τουρκικές αρχές ισχυρίζονταν πως κρύβονταν στα σπίτια των Ορθοδόξων, έδωσε αφορμή στις πιο απεχθείς ακρότητες εκ των οποίων η λεηλασία δεν ήταν το χειρότερο κακό. Στη συνοικία του Πάνω Καρατάς, μια νιόπαντρη βιάστηκε διαδοχικά από εννέα κτήνη του είδους αυτού. Σ' ένα διπλανό σπίτι, της κυρίας Marian Boudou, επτά στρατιώτες χύμηξαν πάνω στην κόρη της Paratsem και στις νεαρές κοπέλες που βρίσκονταν μαζί της. Η κακόμοιρη μητέρα που έχασε αμέσως τα λογικά της μπροστά σ' αυτό το θέαμα, άρχισε να χορεύει «για το γάμο της κόρης της»! Το απόγευμα της ίδιας μέρας εκδόθηκε προκήρυξη του Νουρεντίν πασά που απαγόρευε στους Μουσουλμάνους επί ποινή θανάτου να δώσουν άσυλο σε Έλληνες και Αρμένιους στρατιώτες.

ΑΡΘΡΟ

Η ανάπτυξη ως Εθνική μας Αρετή εν Ειρήνη Γράφει ο Δημήτρης Μπάκας Ανάπτυξη η μαγική λέξη της εποχής μας. Η πανάκεια για κάθε κακοτυχία. Η δύναμη προς την ευημερία σε παγκόσμια κλίμακα. Η Χώρα μας, που μαστίζεται από την πολύχρονη κρίση, στην ανάπτυξη έχει στηρίξει όλες τις ελπίδες μας! Πως εννοούμε όμως την ανάπτυξη! Ποιο είναι το περιεχόμενό της; Ο καθένας μας έχει και τη δική του εκδοχή. Το δικό του πρόβλημα τον αγγίζει πιο πολύ από ότι αντιλαμβάνεται το ευρύτερο κοινωνικό ή εθνικό ή το πρόβλημα του διπλανού του. Το προσωπικό μας συμφέρον μας έχει στρέψει στο κυνήγι της ατομικής μας απόλαυσης. Ζούμε, όμως, σε μια αυταπάτη. Δεν έχουμε συνειδοποιήσει, ότι η δική μας ευτυχία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με το ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον. Δεν είμαστε ειδικοί στα οικονομικά, αλλά δε θέλουμε να πιστέψουμε ότι εννοείται, ως ανάπτυξη, ό,τι κυκλοφορεί ευρέως στη νοοτροπία μας. Να «πέσει», δηλαδή, στην αγορά ρευστό χρήμα. Να αρχίσουμε να αγοράζουμε προϊόντα, τα πιο πολλά εισαγωγής. Να αυξηθεί η κατανάλωση. Και να είμαστε περιχαρείς γιατί …ευημερούμε! Αυτήν την ανάπτυξη την δοκιμάσαμε τις προηγούμενες δεκαετίες και μας βγήκε πικρή. Πρόσφερε σε κάμποσους εφήμερη και επίπλαστη ευημερία, αλλά στους πολλούς δυστυχία και απελπισία. Ευελπιστούμε, και υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις γι΄αυτό, ότι οι αρμόδιοι για τα οικονομικά εννοούν με τον όρο οικονομική ανάπτυξη την πραγματική παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών σε μια οικονομία με την πάροδο του χρόνου. Ως δείκτης ανάπτυξης ορίζεται ο μέσος ποσοστιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ακαθαρίστου εγχώριου προϊόντος και υπολογίζεται σε πραγματικούς όρους, δηλαδή διορθωμένους, ως προς τον πληθωρισμό και όχι ονομαστικούς. Μια μακροχρόνια τάση[δεκαετίες] και όχι μια βραχυχρόνια διακύμανση[ τρίμηνα, εξάμηνα] του παραγόμενου προϊόντος. Πιο καλά ακόμη θα είναι, εάν νοείται η «αειφόρος ανάπτυξη», τουτέστιν εκεί-

Να «πέσει», δηλαδή, στην αγορά ρευστό χρήμα. Να αρχίσουμε να αγοράζουμε προϊόντα, τα πιο πολλά εισαγωγής. Να αυξηθεί η κατανάλωση. Και να είμαστε περιχαρείς γιατί …ευημερούμε! Αυτήν την ανάπτυξη την δοκιμάσαμε τις προηγούμενες δεκαετίες και μας βγήκε πικρή. Πρόσφερε σε κάμποσους εφήμερη και επίπλαστη ευημερία, αλλά στους πολλούς δυστυχία και απελπισία. νη, που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον , χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον. Εκτιμάται, ότι η οικονομική ανάπτυξη, ακόμη και στην υγιή της μορφή, παρά το ότι, θεωρείται, ως εάν ατμομηχανή προόδου και ευημερίας δεν συνιστά, από μόνη της, την ικανή και αναγκαία συνθήκη ολβιότητας ενός λαού. Η ασύμμετρη, μάλιστα, κυριαρχία της, συντελεί στην κατάδυση των λοιπών βασικών παραγόντων ευτυχίας και προκαλεί ασταθείς ισορροπίες στην κοινωνική λειτουργία. Για να έχει τα ευεργετικά της αποτελέσματα επιβάλλεται να συνδυασθεί με μια πλατύτερη, ουσιαστικότερη και πιο ολιστική ανάπτυξη. Μια ανάπτυξη, ως εάν ανάδυση από ένα αρμονικό κοινωνικό –πολιτικό- πολιτισμικό-οικονομικό –εθνικό- θρησκευτικό και δημοκρατικό κλίμα του λαού.

Με τον όρο ανάδυση, το αντίθετο της έννοιας κατάδυση[= καταβύθιση μέσα σε υγρό] εννοούνται τα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητες που προέρχονται από τη σύνθεση διαφόρων στοιχείων ή συστατικών, που συγκροτούν ένα όλον. Δεν ανάγονται, αποκλειστικά, στα χαρακτηριστικά και στις ιδιότητες των μεμονωμένων συστατικών. Δεν ταυτίζονται με τα αποτελέσματα, που είναι γραμμικές συνέχειες. Δεν είναι επιφαινόμενα, ούτε εποικοδομήματα. Είναι ανώτερες ιδιότητες, που μπορούν να αναδρούν στα συστατικά προσδίδοντάς τους ιδιότητες του όλου. Προέρχονται από την αλληλεπίδραση της οργανωτικής σύνθεσης του όλου. Όταν το κάθε συστατικό έχει την σωστή αναλογία έχουμε αρμονική σύνθεση με άριστα αποτελέσματα. Κανένα συστατικό δεν κυριαρχεί, αλλά συμμετέχει αναλογικά σε ελεύθερη σύνθεση. Άρωμα και ευαρέσκεια αναδύονται από την αρμονία. Η δυσοσμία και ο αφόρητος θόρυβος κυριαρχούν σε περίπτωση αταξίας. Κάποια παραδείγματα αρμονικής Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

Συνέχεια επόμενη σελίδα • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΑΡΘΡΟ ανάδυσης θα μας πείσουν για την αξία τους: Η μοσχοβολιά, η γλυκιά ευωδία, το ανάβλυσμα ενός λουλουδιού. Η υπέροχη μελωδία μιας υπέροχης μουσικής σύνθεσης. Η μαγεία που εκπέμπουν τα χρώματα ενός ωραίου πίνακα ζωγραφικής. Η αύρα που εκπέμπει μια προσωπικότητα με ευγένεια και σοφία. Η ωραιότητα που μας γοητεύει χωρίς να προκαλεί. Ανάδυση είναι ο πολιτισμός, η κουλτούρα κάθε λαού κοκ. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΩΣ ΑΡΕΤΗ ΣΕ ΜΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Για να έχει υπόσταση ένας ζωντανός οργανισμός, [από το ελάχιστο μόριο ζωής μέχρι την Συνομοσπονδία Κρατών], πρέπει να συντρέχουν τρεις βασικές συνθήκες: Τα συστατικά όργανα να λειτουργούν με σχετική ελευθερία στο δικό τους ζωτικό χώρο και να είναι αρμονικά συντονισμένα μέσα στο όλο. Το όλον να αυτοοργανώνεται και να ενεργεί με σχετική αυτοτέλεια. Το όλον να είναι αρμονικά συνδεδεμένο με το περιβάλλον του. Εάν, πολύ απλά, αξία είναι η σχέση μας με ένα αντικείμενο, αγαθό το αντικείμενο στο οποίο πραγματώνεται η αξία, τότε αρετή είναι η δύναμη πραγμάτωσης της αξίας. Από τις παραπάνω συνθήκες αναδύεται η δύναμη επιβίωσης, ήτοι η αρετή, [αρχική έννοιά της είναι η ανδρεία στο πεδίο της μάχης]. Η ειδοποιός δυνατότητα ύπαρξης. Η δύναμη βούλησης πράξεως για επίτευξη σκοπού. Καθ’ όμοιο τρόπο η ολιστική ανάπτυξη ενός Έθνους είναι η ισχύς, που αναδύεται από τη σύνθεση των ποιοτήτων του Λαού. Η ειρηνική αρετή αντίστοιχη της πολεμικής[, την οποία το Ελληνικό Έθνος έχει επιδείξει επανειλημμένως]. Το όλον, εν προκειμένω η Πατρίδα, αντιμετωπίζει πιέσεις, που δεν μπορούν να αντέξουν οι πολίτες μόνοι τους. Βρίσκεται, όμως, πάντοτε σε ευαίσθητη ισορροπία εξωτερικών φορτίσεων και εσωτερικής εντροπίας [ατα32

Ευελπιστούμε, και υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις γι΄αυτό, ότι οι αρμόδιοι για τα οικονομικά εννοούν με τον όρο οικονομική ανάπτυξη την πραγματική παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών σε μια οικονομία με την πάροδο του χρόνου. ξίας]. Σε περίοδο πολέμου ο εμφανής εξωτερικός κίνδυνος ενισχύει σημαντικά την εσωτερική συνοχή. Σε περίοδο ειρήνης, οι εγωκεντρικές τάσεις καταστρέφουν τις εσωτερικές δυνάμεις συνοχής. Έτσι εκφυλίζεται η οντότητα της Πατρίδας. Ο εξαναγκασμός [αστυνόμευση και τιμωρία], έχει ελάχιστα και χρονικά περιορισμένα αποτελέσματα. Η ουσιαστική δύναμη συνοχής, η ειρηνική εθνική αρετή, αναδύεται από το κοινό συναίσθημα του συνυπάρχειν των μελών της Κοινωνίας μας. Αυτό εκδηλώνεται ως επιθυμία- ευαρέσκεια και βούληση των πολιτών για κοινή εθνική δράση. Που σημαίνει απλά ότι το γενικό συμφέρον, όπου απαιτείται, υπερτερεί του ατομικού, χωρίς αυτό να παραβλέπεται. Όπως κάθε αρετή, είναι προϊόν εθισμού και πράξεως. Θέμα αγωγής και σφαιρικής παιδείας[ παιδαγωγίας και ανδραγωγίας], με βασική μέθοδο το παράδειγμα. Είναι θέμα άσκησης, νοοτροπίας και πολιτισμού. Μια σταδιακή άνοδος του Λαού στη κλίμακα των αξιών του. Των πολιτών και των κυβερνόντων. Η δημοκρατία είναι η πιο ευαίσθητη ανάδυση μιας ευνομούμενης και αρμονικής Κοινωνίας. Είναι στην ουσία της ταυτόσημη με τη γενική ανάπτυξη. Η Δημοκρατία με αυτή την έννοια δεν επιβάλλεται. Αναδύεται από την

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

αρμονική λειτουργική συναίρεση όλων των τάσεων, με γνώμονα το υπέρτερο συμφέρον της Πατρίδας μας, μέσα από ένα ειλικρινή και δημιουργικό διάλογο και αλληλοέλεγχο μεταξύ των πολιτών και των εντολοδόχων διαχειριστών της εξουσίας. Ο Λόγος επιβάλλει την τάξη σε αγαστή συναίνεση με την ωραιότητα και ευαρέσκεια δημιουργώντας συνθήκες ηθικής, που αναδίδουν άρωμα ουσιαστικής ευτυχίας. Έτσι αναπτύσσεται η συνειδητή ευθύνη εθελοντικής σύγκλισης των προσπαθειών όλων. Το οικονομικό στοιχείο διαδραματίζει το δικό του σημαντικό ρόλο, όπως άλλωστε το Κοινωνικό, η Δικαιοσύνη, η Εθνική άμυνα, το Θρησκευτικό , η Παιδεία κλπ. Το Πολιτικό στοιχείο έχει τον κύριο συντονιστικό ρόλο, αλλά δεν κυριαρχεί στα λοιπά, ούτε ποδηγετείται από κανένα. Η Δημοκρατία δεν είναι η ονομαστική εφαρμογή , κατά το δοκούν του καθενός, αλλά ένα διαρκές πρόταγμα όλων των μελών και των οργάνων της πολιτείας. Τότε καθίσταται αρετή ολόκληρου του Λαού, ο οποίος δημιουργεί την οντότητα Πατρίδας άξιας σεβασμού στα πλαίσια του Παγκόσμιου περιβάλλοντος. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. Η οικονομική ανάπτυξη παίζει τεράστιο ρόλο στη ζωή μας. Παράγει άπειρα προϊόντα που συμβάλλουν στην

ΑΡΘΡΟ ποιότητα της διαβίωσής μας. Σημαντικότατες, όμως, ανθρώπινες ανάγκες δεν καλύπτονται από την οικονομική ανάπτυξη και μόνον. Η δικαιοσύνη, η αξιοπρέπεια, η εκτίμηση, η εμπιστοσύνη, το πνεύμα καλής πίστης, η ψυχική υγεία, ο σεβασμός, η αγάπη και τόσα άλλα απαραίτητα αγαθά για την ολβιότητά μας δεν παράγονται σε κανένα εργαστήριο χημείας ή σε βιομηχανικό εργοστάσιο, οποιασδήποτε τεχνολογίας. Είναι ψυχικά και πνευματικά αγαθά, στα οποία πραγματώνονται υψηλές αξίες, τα οποία ευδοκιμούν σε διαφορετικής ποιότητας λειμώνες και οικοφωλεές. Είναι αναδύσεις αρμονικών ανθρώπινων σχέσεων σε κοινωνίες που δημιουργούνται με πρώτη αξία την ανθρώπινη προσωπικότητα. Αναπτύσσονται σε μια ωραία γειτονιά, όπου ο καθένας μοιράζεται τη χαρά και τη λύπη. Στο καλό Σχολείο που πλάθει τα παιδιά μας. Στο Στράτευμα[ ναι σωστά διαβάζετε], το μεγάλο και μοναδικό Σχολειό ανδραγωγίας, που μετουσιώνει τους νέους μας σε ώριμους και υπεύθυνους άνδρες. Πρώτιστα, όμως, καλλιεργούνται στη θαλπωρή της αρμονικής οικογένειας, όπου θάλλει η αγάπη, που αναπληρώνει όλες τις προϋποθέσεις ανθρώπινης συμβίωσης. Όταν ζούμε, ως εάν οικογένεια αναδύεται η ύπατη αρετή- ισχύς συνύπαρξης. Τότε το άτομο φθάνει στην κορυφή της ανθρωπιάς του. Στον ανθρωπισμό, όπου ευδοκιμεί το εντελβάϊς, που λέγεται φιλάνθρωπη αγάπη. Ιδανικός δρόμος θα μου πείτε. Έχετε δίκιο. Αλλά και ως τάση και ως ιδανικό μας είναι απαραίτητο, αφού χάσαμε κάθε άλλο σκοπό μέσα στο εμπορικό κέρδος. ΕΠΙΛΟΓΟΣ. Τίποτε δε μας χαρίζεται εάν δεν το αξίζουμε. Ο στίβος της ζωής είναι ως εάν στίβος Ολυμπιακών Αγώνων. Η συμμετοχή μας προϋποθέτει καταβολή συνεχούς προσπάθειας προετοιμασίας, ως πολίτες και ως Έθνος- Πατρίδα. Τα προβλήματα είναι ποικίλα και ανυπέρβλητα για μεμονωμένα άτομα. Μόνον με την αρετή του συνανήκειν αμβλύνονται. Αρετή που αναδύεται από καλλιεργημένες ανθρώπινες φύσεις. Όχι με φόβο και καταναγκασμό, αλλά με εθελοντική εκχώρηση μέρους του εγωκεντρικού μας χώρου για την ανά-

Την χτίζουμε, την Πατρίδα μας, ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ με αρμονική συνεργασία. Εμείς οι ίδιοι, δυστυχώς την καταστρέφουμε με τις καθημερινές μας εγωκεντρικές πράξεις. πτυξη υγιούς κοινωνίας. Ασφαλώς και θα υπάρχουν διαφορετικές απόψεις και συμφέροντα. Αλλά οι αντιπαλότητες στο μέτρο να μη καταστρέφουν το όλον. Με ενσυναίσθηση και σεβασμό του διπλανού, ως αξίας ισότιμης της δικής μας να μάθουμε να διεξάγουμε ειλικρινή διάλογο για την επίλυση των προβλημάτων. Προσωπική ευτυχία χωρίς αντίστοιχη γενική δε γίνεται. Πρώτα να δημιουργήσουμε Πατρίδα, ως οντότητα και ύστερα να ζητήσουμε από εκείνη τη φροντίδα της. Κανένας δεν αποποιείται τα αγαθά, που μας προσφέρει η οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη. Όπως κάθε πρόοδος, όμως, ενέχει και τα αρνητικά της, τα οποία μπορούμε να τα εξισορροπήσουμε με πνεύμα δικαιοσύνης και αδελφοσύνης. Να μη θεωρείται ο άνθρωπος αντικείμενο εκμετάλλευσης. Η τεχνολογία παράγει ήδη κοτόπουλα, χωρίς…φτερά και γουρουνάκια χωρίς…μάτια!!! Γιατί εκτρέφονται ταχύτερα και με μικρότερο κόστος από τα κανονικά!!! Ας μη παραχθούν στο βωμό του κέρδους και «ανθρώπινα όντα … τυφλά στο νου και την καρδιά», ως καταναλωτές μόνον!! Η σωφροσύνη ας καθορίζει το μέτρο και το όριο. Να καταναλίσκουμε προϊόντα, που είναι όντως αγαθά. Ήτοι να έχουν αντίστοιχη αξία με τη σπουδαιότητα της ανάγκης μας. Όχι προϊόντα για το κέρδος μόνον. Κινδυνεύουμε να μετατρέψουμε τη «βιτρίνα των καταστημάτων» σε «ιερό χώρο» και το περιεχόμενό της σε… «ακίνητο πρώτο κινούν» του Αριστοτέλη δηλ. θεό. Ο Θεός μας είναι Πάνσο-

φος, Παν-ωραίος και Πανάγαθος. Είναι Αγάπη. Το χρήμα είναι ουδέτερο μέσον που ο άνθρωπος εφεύρε για διευκόλυνση των συναλλαγών του. Είναι επικίνδυνο για την υπόστασή μας η «πίστη» στο χρήμα ως εάν να είναι θεός!!! Το Θείο μπορεί, μερικώς να αντικατασταθεί με την ανθρωπότητα. Όχι ως γένος βιολογικών όντων, αλλά ως πνευματική αξία. Ως σοφία, ως αγάπη, ως ανθρωπινότητα. Ως ανθρωπιά και ανθρωπισμός. Ως ύπατη ανθρώπινη αρετή. Η αγάπη της Αγάπης[η αγάπη του φιλείν και αγαπάν], που είναι η πιο καθαρή, ανυστερόβουλη και δεν εξαρτάται από το αντικείμενο αγάπης. Αρετή που αναδύεται από την ευεργετική ανατροφή [ παιδαγωγία και ανδραγωγία] σε πνεύμα πατρικού νόμου, μητρικής στοργής και αδελφικής αγάπης. Υπέρτατο αντικείμενο αγάπης[το Αγαθό των αγαθών] είναι η Πατρίδα μας. Ό,τι «.. πολυτιμότερο και αγιότερο …» υπάρχει [Σωκράτης] . Την χτίζουμε, την Πατρίδα μας, ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ με αρμονική συνεργασία. Εμείς οι ίδιοι, δυστυχώς την καταστρέφουμε με τις καθημερινές μας εγωκεντρικές πράξεις. Σε ότι αφορά τους πολιτικούς, στους οποίους ανήκει το μεγάλο μερτικό ευθύνης συντονισμού, εκείνοι σε μια υγιή δημοκρατική κοινωνία «χορεύουν», ανάλογα με το… «σκοπό», που ο Λαός επιθυμεί. Πρώτα, λοιπόν, ο Άνθρωπος. Ο Άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει υγιή ολική ανάπτυξη, από την οποία θα δημιουργηθούν κατάλληλες συνθήκες[νοοτροπία] για περαιτέρω καλλιέργεια πιο ανθρώπινων ανθρώπων. Ευτυχισμένων ανθρώπων!

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ

Γιατί ο Νταβούτογλου πήρε το «δαχτυλίδι»! Γράφει ο Σπύρος Ν. Λίτσας Ο διορισμός του καθηγητή Διεθνών Σχέσεων και για πέντε ολόκληρα χρόνια υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου στον πρωθυπουργικό θώκο της Τουρκίας, στις 28 Αυγούστου, αποτελεί πέρα από κάθε αμφιβολία ένα γεγονός που χρήζει ειδικής ανάλυσης. Αν εξετάσουμε το επιστημονικό έργο του, θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι πολυγραφότατος. Δύο είναι οι κύριες μονογραφίες του: η πρώτη αποτελεί μια διευρυμένη αποτύπωση της διδακτορικής διατριβής του και κυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα υπό τον τίτλο «Alternative Paradigms: The Impact of Islamic and Western Weltanschauungs on Political Theory» από τον εκδοτικό οίκο University Press of America, το 1993. Πρόκειται για μια εξαιρετικού επιπέδου συγκρητική ανάλυση του δυτικού και του ισλαμικού παραδείγματος, όπου εξετάζονται το φιλοσοφικό και το θεωρητικό οντολογικό υπόστρωμα που δομούν τις διακριτές κοινωνικοπολιτικές αφετηρίες των δύο αυτών κόσμων. Ο Νταβούτογλου στη μονογραφία αυτή δείχνει τις ικανότητές του ως πανεπιστημιακός με ιδιαίτερα αυξημένα αισθητήρια ανάλυ-

σης και παρουσίασης «λεπτών» και δυσερμήνευτων θεωρητικών ζητημάτων. Είναι μια εξαιρετική μονογραφία, στην οποία ο προσεκτικός μελετητής θα διαπιστώσει τον δογματικό συντηρητισμό που διαπερνά τον Τούρκο πρωθυπουργό· ένας δογματικός συντηρητισμός ως προς τις ισλαμικές διαστάσεις που σε καμία περίπτωση δεν καταντά γραφικός, αλλά είναι χαρακτηριστικός ως προς τον τρόπο με τον οποίο ο Αχμέτ Νταβούτογλου αντιλαμβάνεται τον ρόλο της θρησκείας στην πολιτική καθημερινότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μονογραφία αυτή κυκλοφορεί στην ελληνι-

κή αγορά από τις εκδόσεις Ποιότητα με τίτλο «Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες: Η Επίδραση της Ισλαμικής και της Δυτικής Κοσμοθεωρίας στην Πολιτική Θεωρία», σε μετάφραση του επίκουρου καθηγητή του Πάντειου Πανεπιστημίου Κων/νου Κολιόπουλου και επιστημονική επιμέλεια των αραβικών και των ισλαμικών όρων του αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Σωτήρη Ρούσου. Ομως, ο σοβαρός και ενδελεχής πανεπιστημιακός δίνει τη θέση του στον μεγαλοϊδεάτη πολιτικό στην επόμενη μονογραφία του, που κυκλοφόρησε

Η Τουρκία γίνεται περισσότερο «ανατολική» και αποκτά άκρατο μεγαλοϊδεατισμό Τι σημαίνει ο ερχομός του Νταβούτογλου στον πρωθυπουργικό θώκο για την Τουρκία; Οτι το κράτος γίνεται περισσότερο «ανατολίτικο», σε μια χρονική στιγμή όμως κατά την οποία η Δύση έχει χάσει την υπομονή της όσον αφορά τις «ανατολίτικες ιδιαιτερότητες» και αποφασίζει να χτυπήσει με σφοδρότητα τους πυρήνες των τζιχαντιστών σε μια σειρά ανοικτών μετώπων. Επίσης, η Τουρκία αποκτά έναν πρωθυπουργό ο οποίος δεν κρύβει σε καμιά δήλωσή του ότι διαπνέεται από εμφατικό μεγαλοϊδεατισμό -ένα μείγμα σουνιτικής οθωμανικής διάστασης και μη κοσμικού τουρκισμού-, σε μια χρονική στιγμή όπου ο ορθολογισμός στην πολιτική σκέψη κυρίως των πολιτικών ηγετών στην ευρύτερη περιοχή μας είναι απόλυτα αναγκαίος. Τέλος, είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι η Ουάσινγκτον δεν είναι ιδιαιτέρως χαρούμενη που ένα νατοϊκό κράτος όπως η Τουρκία έχει έναν δεδηλωμένο αντισημίτη πρωθυπουργό που έχει εκφραστεί ανοικτά υπέρ της Χαμάς και ο οποίος -λίγες ημέρες πριν κυκλοφορήσει το ειδεχθές βίντεο του αποκεφαλισμού του Τζέιμς Φόλεϊ από τον δήμιο του Ισλαμικού Κράτους- σε δηλώσεις του στο τηλεοπτικό δίκτυο ΝΤV χαρακτήρισε τα μέλη του IS ως «θυμωμένα, που αντιμετωπίζουν προβλήματα κοινωνικού αποκλεισμού», αποφεύγοντας να τα αποκαλέσει «τρομο34

κράτες». Η Ελλάδα δεν έχει να περιμένει θεαματικές μεταβολές στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας προς την ίδια. Ο προβληματικός γείτονας συνεχίζει να τρέφει το «υπερεγώ» του λειτουργώντας μέσα από σωρεία προκλήσεων προς την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία. Ισως θα πρέπει να αναμένουμε αύξηση των πολιτικών με αύρα ή προκάλυμμα ήπιας ισχύος, κυρίως προς τη Θράκη και την Κύπρο, μια και ο συγκεκριμένος τρόπος είναι ο αγαπημένος του Αχμέτ Νταβούτογλου για να επιτυγχάνει τους πολιτικούς στόχους του «εισοδισμού» με όσο το δυνατόν μικρότερο κόστος. Η Ελλάδα οφείλει να ενισχύσει και να ενδυναμώσει περαιτέρω τη συμμαχική σχέση της με το Ισραήλ, να τονώσει το δόγμα της αυτοβοήθειας στο εσωτερικό της και να μελετήσει με μεγάλη προσοχή τις νέες ισορροπίες που δημιουργούνται στο ρευστό τουρκικό πολιτικό σκηνικό. Προσωπικά, θεωρώ ότι η επιλογή Νταβούτογλου αυξάνει ακόμα περισσότερο τη στρατηγική χρηστικότητα της Ελλάδας ως ακροτελεύτιας νησίδας του δυτικού κόσμου, μαζί με το Ισραήλ και την ελεύθερη Κύπρο, μπροστά στο χάος του τρικυμιώδους ισλαμικού αρχιπελάγους

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

ΔΙΕΘΝΗ ΘΕΜΑΤΑ το 2001 από τον εκδοτικό οίκο Küre Yayinlari, με τίτλο «Stratejik Derinlik: Turkiye'nin Uluslararasi Konumu». Στην ελληνική γλώσσα, η μονογραφία αυτή κυκλοφορεί ξανά από τις εκδόσεις Ποιότητα με τίτλο «Το Στρατηγικό Βάθος: Η διεθνής θέση της Τουρκίας», σε μετάφραση του επίκουρου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Νικόλαου Ραπτόπουλου και επιστημονική επιμέλεια του αείμνηστου Νεοκλή Σαρρή. Εδώ ο Νταβούτογλου παρουσιάζει μια δική του εκδοχή για το πώς πρέπει να κινηθεί η Τουρκία στο διεθνές σύστημα στο γύρισμα του 21ου αιώνα. Ο συγγραφέας θεμελιώνει μια μαξιμαλιστική ατζέντα στοχεύσεων για την Τουρκία, που εκκινεί από τη διάθεση οικοδόμησης σχέσεων μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες - μια θέση η οποία όχι μόνο έχει καταπέσει, αλλά και ποτέ δεν ήταν ειλικρινής, εξαιτίας του ναρκισσισμού που διέπει την τουρκική εξωτερική πολιτική από την εποχή του Τουργκούτ Οζάλ μέχρι και σήμερα, φτάνοντας στην ξεκάθαρη θέση της ανάδειξης της Τουρκίας σε περιφερειακή ηγεμονία στην Ανατολική Μεσόγειο, στην Κεντρική Ασία (τουρανικό τόξο), αλλά και στη Βαλκανική. Μια ενδελεχής ερμηνεία και ανάλυση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής υπό τον Αχμέτ Νταβούτογλου αξίζει να αναζητηθεί στον συλλογικό τόμο των εκδόσεων Ποιότητα υπό την επιμέλεια του καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Ηλία Κουσκουβέλη και εμού του ιδίου, με τίτλο «Το Στρατηγικό Βάθος και η Τουρκία». Στο συλλογικό αυτό έργο μετέχουν με κείμενά τους, εκτός των δύο επιμελητών, και οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Πειραιώς και Αθηνών Παναγιώτης Ηφαιστος και Ιωάννης Μάζης, ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς Νικόλαος Ραπτόπουλος και ο γνωστός αναλυτής και εκδότης Σάββας Καλεντερίδης. Το ερώτημα που αξίζει σε αυτή τη φάση να απαντηθεί είναι γιατί ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έδωσε το «δαχτυλίδι» της διαδοχής στον Νταβούτογλου και όχι

στον επί χρόνια στενό συνεργάτη του, Αμπντουλάχ Γκιούλ. Η απάντηση έχει να κάνει με το ότι ο Νταβούτογλου βρίσκεται εγγύτερα στον θρησκευτικό συντηρητισμό του Ερντογάν απ' ό,τι ο Γκιούλ. Επίσης, ο νυν πρωθυπουργός και νυν πρόεδρος μοιράζονται και άλλο ένα κοινό: μια βαθιά αντισημιτική ατζέντα, που έχει να κάνει τόσο με τον θρησκευτικό συντηρητισμό τους αλλά και με το ότι κατανοούν ότι αυτή τη στιγμή η ελληνοϊσραηλινή συμμαχία στην Ανατολική Μεσόγειο αποτελεί τη μοναδική αξιόπιστη αποτροπή τυχόν εκδήλωσης του τουρκικού μαξιμαλισμού, όπως αυτός μπορεί να εμφανιστεί υπό διαφορετικές μορφές και καλυπτόμενος από μια πληθώρα αφορμών. Ομως, η συμφωνία απόψεων δεν είναι ο μοναδικός λόγος που ο Ερντογάν προσέφερε το «δαχτυλίδι» στον Νταβούτογλου. Ο έτερος σημαντικός λόγος για αυτή την εξέλιξη είναι ότι ο νυν πρόεδρος θεωρεί ότι ο Νταβούτογλου θα μπορέσει πιο εύκολα και πιο ομαλά να διεξαγάγει βουλευτικές εκλογές το 2015, με την ελπίδα ότι θα διευρυνθεί το ποσοστό του AKP στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, και σε συνδυασμό με τις κατάλληλες εσωτερικές συμμαχίες θα κερδίσει τη συναίνεση των 2/3 της κοινοβουλευτικής σύνθεσης, ώστε να επιτευχθεί η αναγκαία συνθήκη και να υλοποιηθεί η αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση που θα δίνει στον Ερντογάν τις αυξημένες αρμοδιότητες τις οποίες ο ίδιος επιθυμεί. Μια τέτοια εξέλιξη ασφαλώς και είναι πολύ δύσκολη στην πολιτική αριθμητική της τουρκικής πολιτικής σκηνής -εκτός, ασφαλώς, κι αν γίνουμε μάρτυρες αλλοπρόσαλλων συμμαχικών σχημάτων-, διότι, αν τελικώς το ΑΚΡ καταφέρει και πάει στις εκλογές ενωμένο και δίχως διασπάσεις, ο ίδιος ο Νταβούτογλου (που δεν έχει το χάρισμα του Ερντογάν στο προεκλογικό «μπαλκόνι») είναι πολύ πιθανό -και ίσως εξαιρετικά αναμενόμενο- να θελήσει να κυβερνήσει μόνος του την Τουρκία, δίχως συνεταίρους και πολιτικούς μέντορες.

'Έναν αιώνα και κάτι μετά κι όμως σαν χθες ... σαν σήμερα ... κι όπως το πάνε σίγουρα και σαν αύριο ! Γεώργιος Σουρής (1853-1919) Ποιός είδε κράτος λιγοστό σε όλη τη γη μοναδικό, εκατό να εξοδεύει και πενήντα να μαζεύει; Να τρέφει όλους τους αργούς, νά΄χει επτά Πρωθυπουργούς, ταμείο δίχως χρήματα και δόξης τόσα μνήματα; Νά'χει κλητήρες για φρουρά και να σε κλέβουν φανερά, κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε το κλέφτη να γυρεύουνε; Κλέφτες φτωχοί και άρχοντες με άμαξες και άτια, κλέφτες χωρίς μια πήχυ γη και κλέφτες με παλάτια, ο ένας κλέβει όρνιθες και σκάφες για ψωμί ο άλλος το έθνος σύσσωμο για πλούτη και τιμή. ΄Ολα σ'αυτή τη γη μασκαρευτήκαν ονείρατα, ελπίδες και σκοποί, οι μούρες μας μουτσούνες εγινήκαν δεν ξέρομε τί λέγεται ντροπή. Ο Έλληνας δυό δίκαια ασκεί πανελευθέρως, συνερχεσθαί τε και ουρείν εις όποιο θέλει μέρος. Χαρά στους χασομέρηδές! χαρά στους αρλεκίνους! σκλάβος ξανάσκυψε ο ρωμιός και δασκαλοκρατιέται Γι΄αυτό το κράτος, που τιμά τα ξέστρωτα γαϊδούρια, σικτίρ στα χρόνια τα παλιά, σικτίρ και στα καινούργια! Και των σοφών οι λόγοι θαρρώ πως είναι ψώρα, πιστός εις ό,τι λέγει κανένας δεν εφάνη... αυτός ο πλάνος κόσμος και πάντοτε και τώρα, δεν κάνει ό,τι λέγει, δεν λέγει ό,τι κάνει. Σουλούπι, μπόϊ, μικρομεσαίο, ύφος του γόη, ψευτομοιραίο. Λίγο κατσούφης, λίγο γκρινιάρης, λίγο μαγκούφης, λίγο μουρντάρης. Σπαθί αντίληψη, μυαλό ξεφτέρι, κάτι μισόμαθε κι όλα τα ξέρει. Κι από προσπάππου κι από παππού συγχρόνως μπούφος και αλεπού. Και ψωμοτύρι και για καφέ το <<δε βαριέσαι>> κι <<ωχ αδελφέ>>. Ωσάν πολίτης, σκυφτός ραγιάς σαν πιάσει πόστο: δερβέναγας. Θέλει ακόμα -κι αυτό είναι ωραίονα παριστάνει τον ευρωπαίο. Στα δυο φορώντας τα πόδια που΄χει στο ΄να λουστρίνι, στ΄άλλο τσαρούχι. Δυστυχία σου Ελλάς με΄τά τέκνα πού γεννάς Ω Ελλάς, ηρώων χώρα τί γαϊδάρους βγάζεις τώρα.

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Το μέλλον για τα γλυπτά του Παρθενώνα Μια ειδική περίπτωση που απαιτεί ειδική λύση

Γράφει ο Fabrizio Micalizzi* Πρόσφατα έγιναν κάποια μικρά βήματα προς την κατεύθυνση της επανένωσης των Μαρμάρων τού Παρθενώνα και αυτό δείχνει πως αυξάνεται συνεχώς η κατανόηση της αναγκαιότητας για επανένωση. Δυστυχώς, το Βρετανικό Μουσείο εξακολουθεί να κωφεύει στις εκκλήσεις για διάλογο υπό την αιγίδα τής Ουνέσκο. Ωστόσο, με καλή θέληση, λύσεις υπάρχουν.. Το καλοκαίρι τού 2013 ο τότε υπουργός Πολιτισμού τής Ελλάδας, κ. Πάνος Παναγιωτόπουλος, ζήτησε από την Γενική Γραμματέα τής ΟΥΝΕΣΚΟ, Ιρίνα Μπόκοβα, στήριξη για να βρεθεί μια διέξοδος στην διακοσίων ετών διαφωνία σχετικά με την επιστροφή των Γλυπτών τού Παρθενώνα. Είναι πράγματι μια από τις πιο διάσημες και φορτισμένες, τόσο πολιτικά όσο και συναισθηματικά, διενέξεις που αφορούν στην πολιτιστική κληρονομιά. Μέσα από αυτήν την πρωτοβουλία, η Ελλάδα επέλεξε να προτείνει στο Ηνωμένο Βασίλειο μια διαδικασία διαβούλευσης στο πλαίσιο κανόνων τής ΟΥΝΕΣΚΟ, όπως αυτοί διαμορφώθηκαν το 2010 από την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Προώθηση της Επιστροφής Πολιτιστικής Ιδιοκτησίας στις Χώρες Προέλευσης ή της Αποκατάστασης σε περίπτωση Αθέμιτης Οικειοποίησης. Ακολούθως, η ΟΥΝΕΣΚΟ απέστειλε μια επιστολή στις βρετανικές Αρχές, δηλαδή στον τότε υπουργό των Εξωτερικών, William Hague, την τότε υπουργό Πολιτισμού, Maria Miller, και τον διευθυντή τού Βρετανικού Μουσείου, Neil MacRegor, ζητώντας τους να συναινέσουν στην έναρξη διαλόγου υπό τους προβλεπόμενους κανόνες διαβούλευσης. Μέχρι σήμερα, καλοκαίρι τού 2014, αυτό το αίτημα ακόμα περιμένει απάντηση. Οι αναλυτές τής τακτικής των Βρετανών ιθυνόντων σχετικά με την υπόθεση των Μαρμάρων τού Παρθενώνα εντοπίζουν σε αυτό το σημείο ένα ακόμα δείγμα στάσης, έναν τρόπο για να κερδηθεί χρόνος. Όσο εκκρεμεί η απάντηση, ελπίζουν ότι η προσοχή τού κοινού θα ελαττωθεί και ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα πιέσει ιδιαίτερα για επίλυση. Οι Έλληνες πολιτικοί σύντομα θα έρθουν αντιμέτωποι με 36

«καπνογενείς βόμβες» ρητορείας. Όταν οι βρετανικές Αρχές δεν παίζουν με το χρόνο, επιδιώκουν να μεταθέσουν τις ευθύνες στους διοικούντες το Βρετανικό Μουσείο, την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο, αποποιούμενοι, κατά αυτόν τον τρόπο, την ευθύνη για εξεύρεση λύσης. Βεβαίως, κανείς δεν υποστηρίζει ότι θα είναι απλό να βρεθεί λύση. Όμως η πολυπλοκότητα των διαδικασιών λήψης αποφάσεων χρησιμοποιείται από τις βρετανικές Αρχές με τρόπο που καταλήγει σε ένα ατέρμονο κυνηγητό του σκύλου και της γάτας. Ήρθε πλέον η στιγμή να δοθεί ένα τέλος σε τέτοιου είδους πρακτικές. Να δοθεί απάντηση σε μια ειλικρινή πρόταση για συζήτηση, καλή τη πίστει, σύμφωνα με τους κανόνες τής ΟΥΝΕΣΚΟ. Είναι ένα ζήτημα ευθύτητας να θελήσεις να καθίσεις στο ίδιο τραπέζι και να κουβεντιάσεις ένα τόσο σημαντικό θέμα με ένα φίλο κράτος, μέλος τής ΟΥΝΕΣΚΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πράγματι, υπάρχει ένα λεπτό αίσθημα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ενθαρρύνει ακόμα περισσότερο την δεκτικότητα για διάλογο. Αλλά η επιθυμία της επανένωσης των Μαρμάρων όχι μόνο αποκρυσταλλώνει τα συμφέροντα ενός κράτους-μέλους, αλλά απασχολεί όλους τους Ευρωπαίους, δεδομένης τής σημασίας τού Παρθενώνα ως ένα σπουδαίο μνημείο ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. Ένας από τους μεγαλύτερους φόβους τού Βρετανικού Μουσείου, το κατά μερικούς αποκαλούμενο «παγκόσμιο μουσείο», είναι ότι η επιστροφή των Μαρμάρων τού Παρθενώνα θα άνοιγε τον ασκό τού Αιόλου, δημιουργώντας ένα προηγούμενο για άλλα ενδεχόμενα αιτήματα σχετικά με την επιστροφή πολιτιστικής κληρονομιάς στις χώρες προέλευσης. Αυτό στην πραγματικότητα θα οδηγούσε στην εκκένωση των θαυμαστών εκθέσεων και των σταθερά αναπληρούμενων αποθεμάτων, τα οποία τόσο επιμελώς – αν και αυτό ελέγχεται σε κάποιες περιπτώσεις – έχουν φροντίσει για περισσότερα από διακόσια χρόνια οι διοικούντες το Βρετανικό Μουσείο. Αυτός ο φόβος μετατρέπεται σε δόγμα πολιτικής, το οποίο μπορεί να αποδοθεί στη φράση: «Δεν πιστεύω στις θεωρίες επιστροφής» (πρωτ. “I don’t believe

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

in returnism”), όπως ελαφρά τη καρδία δήλωσε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ντέιβιντ Κάμερον, το 2013 κατά την διάρκεια επίσκεψης στην Ινδία. Πρόκειται για ένα κατανοητό ψυχολογικό αντανακλαστικό, ωστόσο, ρίχνοντας μια ματιά στο σύνολο των αιτημάτων επιστροφής πρέπει κάποιος να παραδεχτεί ότι γενικεύσεις τέτοιου είδους δύσκολα ευσταθούν. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο στην υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα, όπως ακριβώς εξηγούν ξεκάθαρα τα παρακάτω τρία επιχειρήματα. Πράγματι, η απαίτηση για επανένωση είναι μια ειδική υπόθεση, που αξιώνει ειδική επίλυση. Πρώτα από όλα, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, δηλαδή η ζωοφόρος, οι μετόπες και οι τα αετώματα, είναι μια μοναδική υπόθεση διότι αποτελούν ένα καλλιτεχνικό σύνολο. Τα Γλυπτά τού Παρθενώνα, που βρίσκονται στην Έκθεση Duveen, αποτελούν ένα αισθητικά αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του συνόλου και των Μαρμάρων που βρίσκονται στην Αθήνα, και είναι εγγενώς συνδεδεμένα με το ναό ως μνημείο αρχιτεκτονικής, όπως το συνέλαβε ο Φειδίας. Το γεγονός ότι λαξεύθηκαν βάρβαρα και αποκόπηκαν βίαια από τον Παρθενώνα από τους ακολούθους τού λόρδου Έλγιν, οδήγησε στην χρήση τού νεολογισμού «ελγινισμός», ο οποίος χρησιμοποιείται για αναφορά σε πράξεις πολιτιστικού βανδαλισμού. Φυσικά, δεν είναι σκόπιμο να κρίνεται η ιστορία με γνώμονα τις σύγχρονες αξίες, αλλά οι πράξεις τού λόρδου Έλγιν έχουν ήδη κριθεί ως καταδικαστέες από τους δικούς του σύγχρονους. Ο λόρδος Βύρωνας είναι ένας από τους πλέον γνωστούς επικριτές, αλλά και ο Βρετανός βουλευτής Hammersley, ο Γερμανός συγγραφέας von Suckow, ο πρώτος Έλληνας αρχαιολόγος Πιττάκης [4], και πολλοί άλλοι καταδίκασαν τις πράξεις τού Έλγιν. Έκτοτε, η κατακρεούργηση αυτού του καλλιτεχνήματος έχει γίνει φανερή σε κάθε γενιά. Δύο ακόμα σημεία συνηγορούν ως προς αυτό. Πρώτον, εκτός φυσικά από τον φυσικό ακρωτηριασμό των μορφών και του ανάγλυφου του γλυπτού, κατακερματίστηκε το αφήγημα που παρουσίαζαν. Ως εκ τούτου, το μήνυμα που αναπαριστούσαν, η πομπή των Παναθηναίων, όπως αποτυ-

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Το γεγονός ότι λαξεύθηκαν βάρβαρα και αποκόπηκαν βίαια από τον Παρθενώνα από τους ακολούθους τού λόρδου Έλγιν, οδήγησε στην χρήση τού νεολογισμού «ελγινισμός», ο οποίος χρησιμοποιείται για αναφορά σε πράξεις πολιτιστικού βανδαλισμού. πωνόταν ως συνεχής ταινία, νοθεύτηκε. Δεύτερον, διαμελίζοντας στοιχεία όπως ο κορμός τού Δία, με το οπίσθιο τμήμα να εκτίθεται στο Λονδίνο και το εμπρόσθιο – σήμερα κάποιος θα το αποκαλούσε «six-pack» – να παραμένει στην Αθήνα, αποδεικνύεται ο απόλυτος παραλογισμός ενός τέτοιου διαμελισμού. Βλέποντας το απλό φυσικό αποτέλεσμα του ακρωτηριασμού, η επανένωση είναι απαίτηση της κοινής λογικής. Πρόσφατα έγιναν κάποια μικρά βήματα προς την κατεύθυνση της επανένωσης των Μαρμάρων τού Παρθενώνα και αυτό δείχνει πως αυξάνεται συνεχώς η κατανόηση της αναγκαιότητας για επανένωση. Το 2006, το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης επέστρεψε στην Αθήνα ένα μικρό θραύσμα από την ζωοφόρο, και το 2008 το Μουσείο Salinas του Παλέρμο, όπως και το Μουσείο τοό Βατικανό δάνεισαν στο Μουσείο τής Ακρόπολης τα θραύσματα που κατείχαν. Συμπεραίνουμε, έτσι, ότι η ακεραιότητα των Μαρμάρων τού Παρθενώνα πρέπει να εξετάζεται σαν ένα ζήτημα αισθητικής δικαιοσύνης, μια και η απομάκρυνσή τους επηρεάζει την ουσιαστική αξία αυτού του μοναδικού έργου τέχνης. Το δεύτερο επιχείρημα το οποίο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι ότι, όπως ήδη αναφέρθηκε, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα αποτελούν κομμάτι ενός αρχιτεκτονικού μνημείου το οποίο συνέλαβε ο Φειδίας και υπάρχει για πάνω από 2500 χρόνια μέσα σε ένα συγκεκρι-

μένο πλαίσιο, στην Ακρόπολη. Είναι αυτός ο ιερός βράχος που στέκεται πάνω από την πόλη των Αθηνών και ενέπνευσε τον Φειδία και τα γλυπτά του. Όμως, το εν λόγω πλαίσιο είναι κάτι παραπάνω από φυσική τοποθεσία, είναι το φως που επιδρά στο πώς βλέπει κανείς την Ακρόπολη, όπως τόσο εύγλωττα περιέγραφε ο Αίλιος Αριστείδης: «Μπορείς να αναγνωρίσεις την πόλη από μακριά από τον αέρα που την περιτριγυρίζει, είναι σαν ένα φωτοστέφανο». Έκτοτε ο όρος «Αττικό φως» απέκτησε υπόσταση. Αναμφίβολα, το κλίμα τού Λονδίνου απέχει πολύ από το αττικό φως. Από το 2008, το νέο Μουσείο τής Ακρόπολης προσφέρεται ως το ιδανικό σπίτι για τα Γλυπτά τού Παρθενώνα, μια και σέβεται σε απόλυτο βαθμό το πρωτότυπο πλαίσιο. Έγινε κάθε δυνατή προσπάθεια για να τονισθεί αυτό το αυθεντικό περιβάλλον. Ο αρχιτέκτονας του Μουσείου εξηγεί το πρίσμα υπό το οποίο εμπνεύστηκε αυτό το εξαιρετικά σπουδαίο έργο τέχνης σε σχετική δημοσίευσή του: Οι επισκέπτες τής Έκθεσης του Παρθενώνα, η οποία δημιουργήθηκε σε αρμονία με το ναό, δεν έχουν μόνο την δυνατότητα να θαυμάσουν τα Γλυπτά σε ευθεία γραμμή με το μνημείο, αλλά μπορούν και να περπατήσουν γύρω από την ζωοφόρο όπως θα το έκαναν γύρω από το ναό. Κάθε κομμάτι τής έκθεσης παρουσιάζεται σε συγκεκριμένο σημείο, το οποίο επιτρέπει την ενατένιση της αφήγησης όπως αυτή φαινόταν στο ναό τής Αθηνάς. Επιπλέον, τα γλυπτά μπορούν να

ειδωθούν υπό το Αττικό φως το οποίο φωτίζει ολόκληρο το κτίριο και κάνει κάθε επίσκεψη στο Μουσείο μοναδική, ανάλογα με τις αλλαγές τής ώρας, της εποχής και του καιρού. Τέλος, η επανένωση των Γλυπτών τού Παρθενώνα δεν έχει μεγάλη σημασία μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη, αφού αφορά όχι μόνο ένα ζήτημα εθνικής ταυτότητας, αλλά και ένα εμβληματικό ευρωπαϊκό μνημείο. Εκ των πραγμάτων, ο Παρθενώνας αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα Ευρωπαϊκής κληρονομιάς. Έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στην ιστορία τής Ευρώπης: Πέραν της σύνδεσής του με την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, αποτέλεσε κομμάτι τής πολυτάραχης ιστορίας τής Νοτιοανατολικής Ευρώπης, του Σχίσματος των Εκκλησιών, της για αιώνες οθωμανικής κατοχής και εν τέλει του αγώνα για ανεξαρτησία κατά τον 19ο αιώνα. Ο Παρθενώνας έχει μια συμβολική αξία για την Ευρώπη: Ο Περικλής, μετά την έγκριση των Αθηναίων συμπολιτών του, διέταξε την κατασκευή τού ναού, ο οποίος αποτέλεσε το σύμβολο της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας. Αποτελεί την ουσία τής ρίζας των κλασικών τής δυτικής φιλοσοφίας, η οποία ανέπτυξε μια καθολική επιρροή ανά τους αιώνες. Μέσω αυτών των ερεθισμάτων, οι Ευρωπαίοι βάδισαν στον δρόμο των δημοκρατικών αρχών και των δικαιωμάτων τού ανθρώπου. Οι Ευρωπαίοι έχουν, επίσης, την δυ-

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα

νατότητα να διδαχθούν για την κοινή ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά τους. Ο Παρθενώνας είναι ένα έργο τέχνης, τόσο αρχιτεκτονικό όσο και γλυπτικό, το οποίο καταδεικνύει την υψηλή τεχνική και αισθητική ικανότητα και υπεροχή των αρχαίων Αθηναίων. Είναι αδιαμφισβήτητα ένα σπουδαίο σημείο αναφοράς στον χώρο τής αρχιτεκτονικής. Ο Le Corbusier υποστήριζε στο μανιφέστο του Towards a new architecture (σημ. μτφ. Προς μία νέα αρχιτεκτονική): «Δεν έχει υπάρξει κάτι ανάλογο [του Παρθενώνα] πουθενά και σε καμία άλλη περίοδο. Δημιουργήθηκε σε μια στιγμή που τα πράγματα ήταν στο ζενίθ, όταν ο άνθρωπος, αναδυόμενος από τις ευγενέστερες σκέψεις του, τις αποκρυστάλλωσε σε ένα πλαστικό έργο από φως και σκιές. (...) Για διακόσια χρόνια, αυτοί που είχαν αντικρύσει τον Παρθενώνα είχαν αισθανθεί ότι αποτελούσε μια καθοριστική στιγμή στην ιστορία τής Αρχιτεκτονικής». Μιλάμε για ένα γνήσιο ευρωπαϊκό μνημείο παγκόσμιας εμβέλειας. Δυστυχώς, η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας πρόσφατα έγιναν σύμβολο της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, όπως αυτή αποτυπώθηκε στον Τύπο με αμέτρητες φωτογραφίες, σκίτσα και καρικατούρες. Για αυτό τώρα θα ήταν η ιδανική στιγμή για την επιστροφή των Γλυπτών, στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο το θετικό μήνυμα προς τους Έλληνες και τους Ευρωπαίους: Ότι η Ευρώπη δεν περιορίζεται σε χρέη και μέτρα λιτότητας. Μια τέτοια πράξη θα έσβηνε τα σημάδια τής κρίσης, θα έδινε εκ νέου την αίσθηση της αλληλεγγύης μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών, οι οποίοι μοιράζονται κοινές αξίες και πολιτιστική κληρονομιά. Είναι σημαντικό να τονιστεί για άλλη μια φορά ότι το αίτημα για επανένωση αφορά αποκλειστικά τα Γλυπτά τού Παρθενώνα. Η Ελληνική Κυβέρνηση ήταν πάντα ξεκάθαρη σε αυτό. Δεν μπορεί να υπάρξει μία αόριστη πολιτική «I am Greek and I want to go home» [10] (στμ: Είμαι Έλληνας και θέλω να γυρίσω στο σπίτι μου) ώστε να επιστραφούν όλα τα ελληνικά έργα τέχνης από όλον τον κόσμο. Κανένα άλλο κομμάτι που απομακρύνθηκε από την Ακρόπολη δεν αποτελεί μέρος του συγκεκριμένου αιτήματος επιστροφής, ούτε καν η εμβληματική Καρυάτιδα του ναού τού Ερεχθείου. Θα πρέπει, φυσικά, να αποδεχθούμε ότι δεν συμφωνούν όλοι οι παίκτες τής διεκδίκησης της επιστροφής των Μαρμάρων τού Παρθενώνα σε αυτό το σημείο, 38

και μερικές φορές παράγοντες στην Ελλάδα προσπαθούν να δημιουργήσουν κινήματα θολώνοντας τα νερά ως προς το πραγματικό νόμιμο αίτημα. Χιλιάδες ελληνικά γλυπτά εκθέματα απαντώνται ανά τον κόσμο, εκθειάζοντας έτσι την επίδραση της Αρχαίας Ελλάδας και εμπλουτίζοντας την Γνώση και τις Τέχνες στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Μια ειδική υπόθεση απαιτεί ειδική λύση. Η προτεινόμενη από την ΟΥΝΕΣΚΟ διαβούλευση προσφέρει το ιδανικό πλαίσιο για εξεύρεση λύσης. Αφότου τα δύο μέρη συμφωνήσουν στην έναρξη συνομιλιών, παραμένουν απόλυτα ανεξάρτητα και αυτόνομα να πράξουν ως επιθυμούν, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να αποσυρθούν από την διαδικασία οποιαδήποτε στιγμή (αρθ. 10. 1.d). Οι συζητήσεις λαμβάνουν χώρα σε καθεστώς αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σύμφωνα με τις γενικές αρχές τής δικαιοσύνης, της αμεροληψίας και της καλής πίστης (αρθ. 3, 2.). Η διαδικασία τής διαβούλευσης εδράζεται, όπως σε κάθε πραγματιστική συζήτηση, στην ανταλλαγή επιχειρημάτων, δεδομένων και πληροφοριών με την αρωγή τού διαμεσολαβητή (αρθ. 8). Το εν δυνάμει αποτέλεσμα θα καθίσταται δεσμευτικό μόνο σε περίπτωση που έτσι συμφωνηθεί και από τα δύο μέρη (αρθ. 10. 4). Επιπρόσθετα, η διαδικασία είναι η ιδανική, καθώς οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται άμεσα μεταξύ των κυβερνήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι προαναφερθείσες τακτικές κωλυσιεργίας τής βρετανικής πλευράς θα πρέπει να παύσουν, δε-

• IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ • Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014

δομένου ότι η βρετανική κυβέρνηση θα εκπροσωπεί τα συμφέροντα και άλλων δημοσίων και ιδιωτικών θεσμών και φορέων. Προκειμένου να υπάρξουν αποτελεσματικές διαπραγματεύσεις για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα κανένα μέρος τής διένεξης δε θα πρέπει να εγείρει προαπαιτούμενα και να θέτει κόκκινες γραμμές. Πιο συγκεκριμένα, το πολύπλοκο και συναισθηματικά φορτισμένο ζήτημα των τίτλων ιδιοκτησίας επί των γλυπτών δε θα πρέπει να τεθεί επί τάπητος με την έναρξη της διαδικασίας διαβούλευσης, δεδομένου ότι αποτελεί το μεγαλύτερο αγκάθι στην εξεύρεση μιας ρεαλιστικής λύσης. Είναι προφανές ότι οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να προχωρούν πέραν του απλουστευμένου σεναρίου win-lose. Προσδίδοντας χαρακτήρα προστιθέμενης αξίας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μπορούν να γίνουν προσπάθειες για μια επίλυση win - win. Κάποιες ιδέες προς αυτήν την κατεύθυνση έχουν ήδη εκφραστεί. Μια τέτοια ιδέα, για παράδειγμα, θα ήταν η μόνιμη και διαρκής συμφωνία ανταλλαγής, η οποία θα έδινε την δυνατότητα στο Βρετανικό Μουσείο να φιλοξενεί στις εκθέσεις του σπουδαία ελληνικά έργα τέχνης, στην βάση περιοδικού δανεισμού, έργα τέχνης τα οποία θα έλθουν να εμπλουτίσουν την μόνιμη συλλογή τού μουσείου, συλλογή που προσελκύει την καθολική προσοχή τού παγκόσμιου φιλότεχνου και μη κοινού. Μια ακόμα ιδέα θα ήταν η νέα συλλογή με τα επανενωμένα Γλυπτά τού Παρθενώνα στην Αθήνα να τεθεί υπό κοινή επιμέλεια από αμφότερα τα μουσεία. Το συγκεκριμένο κείμενο δεν αποσκοπεί στο να εντρυφήσει σε διάφορες ιδέες για λύση. Με αυτό το έργο επιφορτίζονται οι κυβερνήσεις και οι διαπραγματευτές τους. Να προετοιμάσουν και να αξιολογήσουν, δηλαδή, ιδέες προς την εξεύρεση λύσης, ιδέες οι οποίες θα οδηγούν σε ένα win - win αποτέλεσμα. Αυτή θα είναι η ρεαλιστική διέξοδος από το τέλμα, μια διέξοδος η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με ζητήματα αισθητικής, ηθικής και δεοντολογίας. Απ' αυτήν την άποψη, το Βρετανικό Μουσείο έχει λίγα να χάσει, αλλά πολλά να κερδίσει: αναγνώριση, σεβασμό και την ικανοποίηση που δίδει μια «αριστοκρατική» χειρονομία *Ο FABRIZIO MIVALIZZI είναι σύμβουλος του προέδρου τής Ελβετικής Επιτροπής για την Επιστροφή των Γλυπτών τού Παρθενώνα

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΟΠΛΟΥ

Παράδοση και παραλαβή Σχολής Τεθωρακισμένων Την 19 Ιουνίου 2014 έγινε στην πλατεία του Στρατοπέδου του ΚΕΤΘ η παράδοση και παραλαβή της Διοικήσεως της Σχολής Τεθωρακισμένων από τον Σχη (ΤΘ) κ. Χατζηγεωργίου Αντώνιο στον Σχη(ΤΘ) Ζιωτόπουλο Χρήστο, παρουσία του Διευθυντού του Όπλου Ιππικού-ΤΘ Υποστρατήγου κ. Βασιλειάδη Κωνσταντίνου. Στην τελετή παρέστη αντιπροσωπεία του ΣΑΙΤΘ απότελουμένη από τον Πρόεδρο Υποστράτηγο ε. α κ. Παπαδογεωργόπουλο Χρήστο, τον Γενικό Γραμματέα Αντιστράτηγο ε.α κ. Κατσάρη Θεόδωρο το μέλος Αντιστράτηγο ε.α κ. Κολιοκώτση Ευστάθιο και τον Ταμία Ταξίαρχο κ. Μιχαηλίδη Γεώργιο. Παρέστησαν επίσης τα μελη του Συνδέσμου ο Επίτιμος Α/ ΓΕΣ Στρατηγός ε.α κ. Ζιαζιάς Κωνσταντίνος, Ο Αντιστράτηγος Θεοφανίδης Κωνσταντίνος, Ο Αντιστράτηγος ε.α κ. Τόσκας Νικόλαος και ο Αντιστράτηγος ε.α κ. Δημητρόπουκος Ιωάννης.

Ορκωμοσία οπλιτών της 2014 Δ' ΕΣΣΟ Την Παρασκευή 1 Αυγούστου 2014, πραγματοποιήθηκε η ορκωμοσία των Νεοσύλλεκτων Οπλιτών της 2014 Δ΄ ΕΣΣΟ στο Στρατόπεδο Επιλάρχου Μελίδη στον Αυλώνα Αττικής. Η τελετή της ορκωμοσίας τελέστηκε προεξάρχοντος του Μητροπολίτου Ιλίου και Πετρουπόλεως κ.κ. Αθηναγόρα, παρουσία του ΓΕΣ/ΔΙΤ Υποστρατήγου κ. Κωνσταντίνου Βασιλειάδη, του ΔΔΒ/ΓΕΣ Υποστρατήγου κ. Ιωάννη Χατζηδήμα, του Δκτού του Κέντρου Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων Ταξίαρχου κ. Βασιλείου Παπαδόπουλου, εν ενεργεία και αποστρατεία αξιωματικών, καθώς και συγγενών και φίλων των νέων οπλιτών.

Το Σύνδεσμο εκπροσώπησε ο Πρόεδρος του ΣΑΑΙΤΘ Υποστράτηγος ε.α. κ. Χρ. Παπαδογεωργόπουλος, τα μέλη Αντιστράτηγος ε.α κ. Τετριμίδας Ευάγγελος και Ανθυπασπιστής ε.α κ. Ποττάκης Γεώργιος.

Νέα Μέλη 1.Ταξίαρχος ε.α Τριανταφύλλου Γεώργιος 2. Εφ. Ανθυπίλαρχος Ψάρρης Ασημάκης

Πένθη Απεβίωσαν οι κάτωθι του Όπλου μας 1. Ταξίαρχος ε.α Τζάτζας Δημήτριος 2. Ταξίαρχος ε.α Νασόπουλος Δημήτριος 3. Η σύζυγος του μέλους του Συνδέμου Υποστρατήγου ε.α κ. Καρβούνη Ευαγγέλου

• Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 • IΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ

ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΙΣΤΟΡΙΑ!!!