ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ 21ου Αιώνα. - ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ by Liverios Petridis

ΜΕΡΟΣ 1ο

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα 2000 - 2016 Ενημερώσεις - Σχόλια - Κριτική - Απόψεις Αναλύσεις - Προβληματισμοί - Ανησυχίες

• Εντάσεις - Κρίσεις • 11η Σεπτεμβρίου 2001 • Αφγανιστάν 2001 • Ιράκ 2003 • Τρομοκρατικές επιθέσεις • Μεσανατολικό • Εξεγέρσεις αραβικού κόσμου 2011 • Παλαιστινιακό • ΝΑΤΟ Ε.Ε. • Ρωσία - Δύση • Κίνα - Δύση • Κύπρος • Σκόπια • Αιγαίο • ΑΟΖ, Πυρηνική απειλή • Σύγχρονος πόλεμος • Εξελίξεις Ενόπλων Δυνάμεων • Ειρηνευτικλές αποστολές • Μειονότητες • Μεταναστευτικό • Περιφερειακές προκλήσεις • Ισλαμικό κράτος • Ευρωπαϊκή και ελληνική κρίση χρέους • Αποζημώσεις κατοχής • Ευρύτερος της Ελλάδος χώρος • Εθνικά θέματα • Νότια Κεντρική Ασία - Ειρηνικός • Παγκοσμιοποίηση • Κλιματικές αλλαγές • Ενεργειακό σύστημα

ΜΕΡΟΣ 1ο

ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΑΚΑΦΩΣΗ

ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ ΜΕΡΟΣ 1ο

2η έκδοση - Αθήνα Μάϊος 2017

Αφιερωμένο: στη σύζυγό μου Ευγενία και στα παιδιά μου Παρασκευή και Βασίλη που με ανέχθηκαν με την πολλαπλή υπηρεσιακή μου μακροχρόνια απασχόληση και στους πολύτιμους συναδέλφους και φίλους, με τους οποίους συμπορεύθηκα και συνεργάσθηκα επί 10ετίες.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟΥ 17

KΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΕΡΟΣ Ι 29 Κεφάλαιο Α΄ 31 Οι Διεθνείς Πολιτικό-στρατιωτικές Ανησυχίες, 2001-2003

Τo Πρώτο Κτύπημα κατά Τρομοκρατών εκτός Πεδίου Μάχης

Νέες Ταυτόχρονες Απειλές, 2002

Η Στρατηγική της Προληπτικής Επίθεσης, 2003

Κεφάλαιο Β' 45 Ο Πόλεμος κατά της Τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν, 2001

Ο Πόλεμος στο Ιράκ, 2003

Η Κατάσταση στη Μέση Ανατολή, 2006-2016

Η Κρίση στο Λίβανο, 2006

Το Παλαιστινιακό Πρόβλημα

Οι Ισραηλινές Επιθέσεις στη Γάζα, 2009-2014

110

Η κρίση στον Καύκασο, 2006-2008

123

Η Εισβολή της Ρωσίας στη Γεωργία

126

Η Ουκρανική Κρίση

134

Η Προσάρτηση της Κριμαίας

144

Χειρισμός και Αντιμετώπιση των Κρίσεων, 2009

179

Tο Ναγκόρνο Καραμπάχ, το άλλο Κόσοβο στον Καύκασο, 2008

181

Κεφάλαιο Γ’ 183 Οι Εξεγέρσεις στον Αραβικό Κόσμο, αρχές 2011

183

Οι Εξελίξεις με την εξέγερση στην Αίγυπτο

189

Οι Εξελίξεις με την εξέγερση στην Υεμένη

197

Οι Εξελίξεις με την εξέγερση στη Λιβύη

205

Οι Εξελίξεις με την εξέγερση στη Συρία

221

Συμπέρασμα από τις Εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο, 2013

272

Η “Αραβική Άνοιξη”, η μεγαλύτερη πρόκληση στον Αραβικό κόσμο από το 2011 273 Η Ίδρυση Ισλαμικού Κράτους(IS)

277

Η Ευρώπη ζει με το φόβο των Εξτρεμιστικών Επιθέσεων.

317

Μακελειό στο Παρίσι, 13Νοεμβρίου 2016

319

Τρομοκρατικές Επιθέσεις

327

Νέο Μέτωπο Αντιτρομοκρατικού Αγώνα στη Β. Κ. και Δ. Αφρική, 2013

331

Μία Άλλη 11η Σεπτεμβρίου στη Βομβάη της Ινδίας, 2008

336

ΜΕΡΟΣ ΙΙ 339 Κεφάλαιο Δ΄ 339 Οι Προδιαγραφόμενες Μελλοντικές Επιχειρήσεις, 2004-2006

341

O Ψηφιακός Πόλεμος, έτοιμος για Εφαρμογή 2004

357

Ειρηνευτικές και Ανθρωπιστικές Αποστολές, 2006

368

Κεφάλαιο Ε’ 375 Ο Υψηλής Τεχνολογίας Πόλεμος, 2003

375

Η Αντιπυραυλική (Α/Π) Ασπίδα στην Ανατολική Ευρώπη, 2009

379

Οι Παγκόσμιες Ανησυχίες για τα Πυρηνικά Όπλα (ΠΟ), 2006

380

Η Συμφωνία για το Ιρανικό Πυρηνικό Πρόγραμμα

381

Κεφάλαιο ΣΤ' 397 Η Αμερικανική Στρατηγική επί Εποχής Obama, 2009- 2010

397

Η Εξωτερική Πολιτική των Η.Π.Α. και οι Προεδ. Εκλογές, 2009, 2012, 2016

397

Η Πολιτική του νέου Προέδρου Drump

401

Αποκλίσεις Στρατηγικής Obama- Netanyahu , αρχές 2013

404

Οι Προοπτικές των Σχέσεων Η.Π.Α. –Ρωσίας 2009

408

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ 411 Κεφάλαιο Ζ΄ 413 Διεθνείς Οργανισμοί Η.Ε. - Ε.Ε.- ΝΑΤΟ, 2003- 2013

413

Προβληματισμοί των Η.Ε., της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, 2003

414

Οι επεκτάσεις του ΝΑΤΟ των 19 σε 28 και της Ε.Ε. των 15 σε 28

420

Μεταρρυθμήσεις απαιτούνται στα Η.Ε

421

Το ΝΑΤΟ σε Ρόλο Παγκοσμιοποιημένης Αποστολής, 2006

427

Επιδίωξη της Κύπρου για Σύμπραξη στη PFP και τα Ερωτήματα

433

Κεφάλαιο Η΄ 435 Το Όραμα για Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, που ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε, 2003

437

Το Αδιέξοδο στο Ευρωσύνταγμα (ΕΣ)

438

Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Ευρώπης, 2008

440

Οι Νέοι Ηγέτες της Ευρώπης με Ρόλο στο ευραπαϊκό γίγνεσθαι, 2007-2016

444

Αρχίζουν οι Ενταξιακές Διαπραγματεύσεις της Τουρκίας, 2005

455

Αναζητήσεις Ενίσχυσης της Αμυντικής Ευρωπαϊκής ταυτότητας, 2005

459

Η Διατλαντική Συνεργασία αποδοτικότερη με την Ε.Ε., 2004

460

Η Περί Γειτονίας Νέα Ευρωπαϊκή Πολιτική, 2005

462

Προσέγγιση της Ε.Ε. προς τη Βόρεια Αφρική, 2008

465

Η Ενεργειακή Εξάρτηση της Ευρώπης , 2006

467

Ο Νότιος Αγωγός Φυσικού Αερίου προς την Ευρώπη (TAP), 27 Ιουνίου 2013

470

Μεταναστευτικό- Προσφυγικό στην Ευρώπη και η συμφωνία Schegen

472

Ο Ρόλος της FRΟΝΤΕΧ της Ε.Ε.

474

Κεφάλαιο Θ΄ 489 Η Παγκόσμια Οικονομική Δυσπραγία, η Κρίση του Ευρ. και Ελλ. Χρέους, 2008- 2015 487 Αίτια της Ελληνικής Οικονομικής κρίσης χρέους

495

Το Πρώτο Ελληνικό Προσαρμοστικό Πρόγραμμα, Απρίλιος 2010

497

Η Πρώτη δανειακή Σύμβαση με Δάνειο €110 δις, Μάϊος 2010

497

Η 2η Δανειακή Σύμβαση για €130 δις 21-22 Ιουλ. 2011και στις 26 Οκτ. 2011

498

Κομβική η Περίοδος για την Ευρωπαϊκή και Ελληνική Κρίση 2014-2015

508

Τρίτη Δανειακή Σύμβαση, με τρίτο Μνημόνιο με €86δις, 20 Αυγούστου 2015

518

Η 1η και η 2η Αξιολόγηση του 3ου Προγράμματος.

520

Το Γερμανικό Χρέος και οι Αποζημιώσεις προς την Ελλάδα

524

Η Κρίση της Κυπριακής Οικονομίας, 2013

532

ΜΕΡΟΣ ΙV 535 Κεφάλαιο I 535 Η Προσέγγιση των Μεγάλων Δυνάμεων, 2003

536

Η Παγκοσμιοποίηση σήμερα σε έντονο Ρυθμό, 2006

540

Κλιματικές Αλλαγές: Διεθνής Αφύπνιση, 2008

541

Ιστορική Συμφωνία για τις Κλιματικές Αλλαγές στο Παρίσι, 30 Νοε.- 11Δεκ. 2015 550 Το Ενεργειακό Σύστημα, 2010

552

Κεφάλαιο ΙA΄ 555 Μία Ματιά στην Αμερικανική Ήπειρο, 2006

555

Στην Ασία- Ειρηνικό Ανταγωνισμός Επιρροών, 2007

561

Η Αφρική Αλλάζει, Μακρύς ο Δρόμος, 2007

567

Η Επιδημία του Ebola Ξαπλώνεται, Οκτώβριος 2014

576

Η Πραγματικότητα για τους Άραβες και τους Μουσουλμάνους, 2003

577

ΜΕΡΟΣ V 581 Κεφάλαιο ΙB΄ 581 Βαλκάνια- Ανατολική Μεσόγειος-Μέση Ανατολή, 2006

583

Τα Δυτικά Βαλκάνια στο Σταυροδρόμι των Εξελίξεων, 2007

586

Οι Εξελίξεις στο Κόσοβο, 2007

587

Μονομερής Ανεξαρτησία του Κοσόβου, 2008

590

Προσφυγή Σερβίας στο Διεθνές Δικαστήριο για Ανεξαρτησία του Κοσόβου, Οκτ. 2008 592 Αυξάνεται η Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης, ενώ Εξαλείφεται η Ελληνική στην Τουρκία, 2010 597 Κεφάλαιο ΙΓ' 603 Εθνικά Θέματα

603

Οι Επεκτατικές Βλέψεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, 2007

604

Κρίση στα Ίμια, Ιανουάριος 1996

609

Προσπάθεια Ερντογάν για αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης

615

Δεν αποτρέπει την Τουρκική Προκλητικότητα στο Αιγαίο η Νέα Δομή του ΝΑΤΟ, 2010 617 Οι Πολιτικές Φιλοδοξίες του Erdogan, 2011

622

Το Αποτυχημένο Πραξικόπημα στην Τουρκία, 15 Ιουλίου 2016

625

Οι Ενδοκυπριακές Συνομιλίες για το Κυπριακό

631

Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), 2010

634

Η Ονομασία των Σκοπίων Χωρίς Προοπτικές, 2007

643

Τα περί Τσάμηδων Προπαγανδιστικά Μυθεύματα

649

Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και των Αρμενίων, 2007

650

Η Νέα Διοικητική Διάρθρωση της Ελλάδας, 2010

657

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 661 Παράρτημα Α Κύρια Γεγονότα στις Αρχές του 21ου αιώνα σε 13 εικόνες

690

Παράρτημα Β Ομάδες κρατών Περιφερειακής Συνεργασίας

693

Παράρτημα ’Γ Ποιο είναι το χωριό καταγωγής του γράφοντος

695

Πρόλογος Σε ό,τι κανείς ακούει, διαβάζει και βλέπει σήμερα δεν λείπει η λέξη “πρόκληση-κρίση” και έχει γίνει καθημερινό βίωμα, ανησυχία και προβληματισμός. Αυτή η ανησυχία είναι κυρίως που “έσπρωξε“ στην έκδοση του βιβλίου για την αποκωδικοποίηση των αναμενομένων προοπτικών. Στην έκδοση παρέχονται ενημερώσεις και διατυπώνονται απόψεις, προτάσεις, σχόλια, συμπεράσματα και μικροαναλύσεις, σε σημαντικά και πολλά θέματα της περιόδου που καλύπτει η έκδοση του βιβλίου, χωρίς όμως συγκρατημένες προσεγγίσεις, αν και μπορούν να εκληφθούν ως υπερβολικές, όμως τολμήθηκαν. Γίνεται, χωρίς να περιορίζεται ο σκοπός της έκδοσης, προσπάθεια αναφοράς σε όλη σχεδόν την ‘’γκάμα’’ των προκλήσεων από εντάσεις, κρίσεις, ασφάλεια, απειλή, οικονομία, ενεργειακό, προσφυγικό, κλιματικές αλλαγές, εθνικά και διεθνή σύγχρονα θέματα. Η σημερινή χωρίς σύνορα ηλεκτρονική πληροφόρηση βοηθά προς τούτο και συμπληρώνει σταδιακά τη σημερινή συμβατική βιβλιοθήκη. Εξάλλου, παρέχεται και πληθώρα έγχρωμων εικόνων προσαρμοσμένων απολύτως στο κείμενο ως και επι μέρους εισαγωγικές περιλήψεις και ανακεφαλαιώσεις για την καλύτερη διευκόλυνση στην προσέγγιση σε όλες τις ενότητες του βιβλίου. Ωστόσο, η επιτυχία του σκοπού της έκδοσης υπόκειται στην κρίση του αναγνώστη. Ένα πάντως είναι βέβαιο, ότι η προσπάθεια γίνεται με αναφορά σε προκλήσεις που άφησαν το τύπωμά τους αυτή την περίοδο, είτε βρίσκονται σε εξέλιξη, είτε αναμένονται να συμβούν και οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί ποτέ δεν σταματούν. Αυτοί που βλέπουν μπροστά, δεν οπισθοδρομούν με σκέψεις του παρελθόντος και δεν τους ‘’μπλοκάρουν’’ οι εξελίξεις του σήμερα. Δεν διεκδικώ το ρόλο του συγγραφέα ή του ιστορικού, εξάλλου κάτι τέτοιο δεν μου ταιριάζει. Γίνεται αναφορά γεγονότων επί πραγματικής βάσης τη στιγμή της εξελίξεώς τους χωρίς τη επίκληση της μνήμης που πιθανόν να αποκλείνει της πραγματικότητας, με προσπάθεια αυτοδιορατικότητας για πιθανές προοπτικές μέσα στα περιθώρια λογικής απόκλισης. Γενικά για τη δομή της έκδοσης, στην αρχή γίνεται μια εισαγωγική σύντομη περιγραφή των θεμάτων και στο κύριο μέρος ανάλυση, αξιολόγηση και εμβάθυνση αυτών κατά ενότητες- 5 Μέρη και13 Κεφάλαια- με ταξινόμηση των θεμάτων ανάλογα με το ύψος και το είδος της έντασης που προκαλούν- βάσει καθοριστικών επικαίρων λεπτομερειακών στοιχείων και στον επίλογο συνοψίζονται με ευκρίνεια οι διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα, ακόμη και ανοικτά παραμένοντα ερωτήματα. Ευχαριστώ το γιό μου Βασίλη, που μου προσέφερε, γνώστης εξ άλλου ως Διδάκτορας του Πολυτεχνείου της Ατλάντας των Η.Π.Α., όπου και παραμένει, τα πολύ βασικά στοιχεία της τεχνικής ηλεκτρονικής επεξεργασίας του βιβλίου. Την τεχνική επεξεργασία ποτέ δε θα τολμούσα εάν γνώριζα-δεν γνώριζα λόγω της μέχρι τότε παντελούς απειρίας μου- τις δυσκολίες της επεξεργασίας που αντιμετώπισα. Γι’ αυτό, ζητώ εκ των προτέρων συγνώμη για τυχόν ατέλειες στην τεχνική επεξεργασία του βιβλίου. Με σεβασμό στον αναγνώστη. Λακαφώσης Δημήτριος, Αντιστράτηγος ε.α.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στη διεθνή πρακτική έχει επικρατήσει να οροθετούνται και να προσδιορίζονται οι εξελίξεις και οι προοπτικές στην αρχή ή στο μέσον ή στο τέλος του αιώνα.

Ξεχωριστό λοιπόν ενδιαφέρον μπορεί να θεωρηθεί ότι παρουσιάζουν οι προκλήσεις που σημαδεύουν τις αρχές του 21ου αιώνα, τις οποίες τώρα διανύουμε και οι πιθανές μελλοντικές προοπτικές τους. Τη χειρότερη σήμερα κρίση στη Μέση Ανατολή στη Συρία, τις συγκρούσεις στην Υεμένη, στη Λιβύη, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στο Maghreb-Sahel της Αφρικής και την απλησίαστη λύση των δύο κρατών του Παλαιστινιακού και τα θέματα του ευρύτερου της Ελλάδας χώρου στα Βαλκάνια, στον Καύκασο, στην ανατολική Μεσόγειο, έχει να αντιμετωπίσει η διεθνής διπλωματία τώρα. Αλλά και προκλήσεις και προβληματισμοί προβάλλουν και με τις κλιμακούμενες εξτρεμιστικές επιθέσεις στον κόσμο με τα εκατομμύρια που εγκαταλείπουν τις συγκρούσεις και τη φτώχεια, με την οικονομική κρίση, με τις κλιματικές αλλαγές και το ενεργειακό πρόβλημα. Mε την εισαγωγή των αναφερομένων γεγονότων, που αμέσως ακολουθεί, γίνεται καταρχάς αντιληπτός στον αναγνώστη ο στόχος της έκδοσης.

11η Σεπτεμβρίου 2001 Έχουμε αλλαγή σελίδας σε άλλη εποχή. Συνέβηκε αυτό που μέχρι τότε δεν μπορούσαν να φανταστούν οι Η.Π.Α. Κτυπήθηκαν οι δίδυμοι πύργοι στην καρδιά των Η.Π.Α. από τρομοκράτες με υπό ομηρία αμερικανικά αεροσκάφη (α/φ) και έχασαν τη ζωή τους περίπου 3.000 αθώοι πολίτες. Δίδεται το έναυσμα για τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας -παραμείνασα του παρελθόντος απειλή -στις αρχές του 21ου αιώνα.

Αφγανιστάν, 2001 Αμερικανικές και συμμαχικές δυνάμεις εισβάλλουν στο Αφγανιστάν στις 7 Οκτωβρίου 2001. Ο Bin Laden, όμως, που είχε ενορχηστρώσει την 11η Σεπτεμβρίου 2001και πιστεύεται ότι έχει καταφύγει εκεί, διέφυγε και μαζί του η Al Qaeda. Εκδιώχθηκε και το καθεστώς των Taliban, που τον φιλοξενούσε. Μετά από δεκαετία έρχεται και η εκδίκηση των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.

Λακαφώσης Δημήτριος

Στις 2 Μαΐου 2011, σε ιστορική αμερικανική αεροπορική καταδρομή στο Abbottabad στο Πακιστάν, βορειοδυτικά της πρωτεύουσας Ισλαμαμπάντ, νεκρός πέφτει ο επί δεκαετία αναζητούμενος και ο πλέον επικίνδυνος τρομοκράτης και οργανωτής της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 Bin Laden, με ευνοϊκότερο κλίμα για προσεγγίσεις στην περιοχή. Οι Taliban, που επανήλθαν από το 2008, επεκτείνονται ακόμη περισσότερο μέσα στο Αφγανιστάν με επιθέσεις κατά των κυβερνητικών και συμμαχικών δυνάμεων. Αρχίζει η απόσυρση από τον Ιούλιο 2011 με ολοκλήρωση το τέλος του 2014 και τερματισμό των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ. Μετά την απόσυρση από το Αφγανιστάν διατηρούνται μερικές χιλιάδες αμερικανικών δυνάμεων και πέραν του 2017, όποτε λήγει η προεδρία του Obama, για υποβοήθηση της αφγανικής κυβέρνησης και των αφγανικών δυνάμεων, αφού η απειλή των Taliban, της AQ και του IS παραμένει. Τώρα, για τη μετά Αφγανιστάν εποχή, προβάλλονται τα ερωτήματα: μοιράζεται και προκύπτει βιώσιμη εξουσία με τους Taliban ; αποστερείται η Al Qaeda και το IS των καταφυγίων τoυς στο Αφγανιστάν για επιθέσεις στη Δύση; Επεμβαίνουν οι γειτονικές χώρες Ινδία και Πακιστάν στις εσωτερικές υποθέσεις του Αφγανιστάν; και μπορεί το Αφγανιστάν να λειτουργήσει ως επιτυχημένη χώρα, που τώρα έχει την τελευταία ευκαιρία;

Ιράκ, 2003 Στις 19 Μαρτίου 2003, αμερικανικές και βρετανικές δυνάμεις επιτίθενται στο Ιράκ, χωρίς την έγκριση των Η.Ε. και ανατρέπουν το δικτατορικό καθεστώς. Όποιος έχει μόνο σφυρί, βλέπει τα προβλήματα να μοιάζουν με καρφιά. Εκτέθηκαν οι Η.Π.Α. γιατί δεν βρέθηκαν πυρηνικά όπλα (ΠΟ) που είχαν αποτελέσει μία από τις αιτίες του πολέμου. Μετά από επτά χρόνια πολέμου και τη σχετική βελτίωση της κατάστασης στο Ιράκ αποφασίζεται η σταδιακή απόσυρση όλων των μάχιμων και μη αμερικανικών δυνάμεων μέχρι το τέλος του 2011, οπότε ολοκληρώνεται η απόσυρση, στις 15 Δεκεμβρίου 2011, σε πανηγυρική υποστολή της αμερικανικής σημαίας από το ιρακινό έδαφος, με τη βεβαιότητα ό,τι μένει πίσω ένα ασφαλές και κυρίαρχο κράτος. Όμως, με τις έριδες Σιτών και Σουνιτών, αφού οι Σουνίτες αισθάνονται στο μετά Ιράκ παραμερισμένοι στο μοίρασμα της εξουσίας, με τα εξτρεμιστικά στοιχεία και τις αντιμαχόμενες φατρίες συνεχίζονται οι εσωτερικές αναταραχές και οι διαμάχες και η χώρα φθάνει και πάλι στο χείλος του εμφυλίου. Η δημιουργία Χαλιφάτου από τους Τζιχαντιστές του ισλαμικού κράτους 2014 στο βόρειο Ιράκ με επέκταση και στη Συρία, αποτελεί όχι μόνο περιφερειακή αλλά και διεθνή απειλή. Αυτά είναι τα διλήμματα για το Ιράκ σήμερα.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Η Προσέγγιση των Μεγάλων Δυνάμεων Παρά τις συγκυριακές αποκλίσεις, οι σχέσεις τους είναι ενθαρρυντικές με πρώτη παγκόσμια δύναμη τις Η.Π.Α. αν και όχι με το κύρος που είχαν παλαιότερα. Η ανανεωμένη Ρωσία αρχίζει να βγαίνει προς τα έξω με την εμπλοκή της στην ουκρανική κρίση και με την ενεργό συμμετοχή της στο σοβαρότερο πρόβλημα της Συρίας, προσπαθώντας να επανακτήσει ρόλο παγκόσμιου παίκτη. Η ανερχόμενη Κίνα επιδιώκει τη διεθνή επιρροή της περισσότερο με το νέο διαμορφωμένο οικονομικό της σύστημα, με μεταρρυθμίσεις στην αγορά, που δεν τις έβλεπε κανείς παλαιότερα

Τρομοκρατικές επιθέσεις Στις αρχές του 21ου αιώνα, μεταξύ άλλων και πέραν της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, έχουμε τρομοκρατικές επιθέσεις το 2002 στο Μπαλί της Ινδονησίας, το 2002 στο θέατρο Μόσχας-το 2004 στο Μπεσαλή Τσετ σένιας-το 2010 στο κέντρο της Μόσχας – το 2013 σε σιδηροδρομικό σταθμό και σε τρόλεϊ στη Νότια Ρωσία, το 2004 στη Μαδρίτη, το 2005 στο Λονδίνο, το 2008 στη Βομβάη της Ινδίας, τον Απρίλιο 2013 στο Μαραθώνιο της Βοστώνης των Η.Π.Α., το Σεπτέμβριο 2013 στο Ναϊρόμπι της Κένυας, το 2014 στη Νιγηρία, το 2014 στο βόρειο-δυτικό Πακιστάν, στο Μαρόκο 2015, τον Ιανουάριο και το Νοέμβριο 2015 στο Παρίσι και το Μάρτιο 2016 στις Βρυξέλλες και αλλού. Προσπάθεια για ανατινάξεις μεταφορικών αεροσκαφών με μεταφορά εκρηκτικών υλών φανερώνουν και την τρωτότητα ασφαλείας στις πτήσεις από ενεργά στοιχεία της AQ στην Υεμένη, στη Σομαλία, στη Βορειοδυτική Αφρική και αλλού. Εναπομείναντα και διασκορπισμένα στο κόσμο στοιχεία της AQ, χωρίς να έχουν την ικανότητα του κτυπήματος της 11ης Σεπτεμβρίου, ενεργούν βομβιστικές επιθέσεις κατά κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και διπλωματών, με ανταγωνισμό με τους εξτρεμιστές του IS της Μέσης Ανατολής. Δύσκολο, λοιπόν, να πιστεύει κανείς ότι σταματούν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο άμεσο μέλλον και εάν πότε.

Νέα εποχή για τον Αραβικό κόσμο από αρχές 2011 Οι αιφνιδιαστικές λαϊκές εξεγέρσεις κατά του δεσποτισμού και με έλλειψη δημοκρατίας καθεστώτων στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, συνιστούν την πρώτη επανάσταση στις αρχές του 21ου αιώνα, αλλά και την πρώτη εμφάνιση της διαδικτυακής υποστήριξης με κοινωνικά μέσα επικοινωνίας Internet, Facebook, Blog, Twitter. Επίκεντρο των εξεγέρσεων οι πλατείες των πρωτευουσών, παλαιά μηνύματα από την Tianaνmen πλατεία του Πεκίνου και το τείχος του Βερολίνου. Πάντως, η Μέση Ανατολή του 2011 δεν είναι η Ανατολική Ευρώπη του 1989. Η αρχή έγινε από την Τυνησία, όπου οι εξεγέρσεις κατέληξαν στην έξωση του μονάρχη Ben

Λακαφώσης Δημήτριος

Ali στις 14 Ιανουαρίου 2011. Στην Αίγυπτο προκαλούν γρήγορα την παραίτηση Mubarak στις 11Φεβρουαρίου 2011, ενός των μακροβιότερων μοναρχών της περιοχής, ο οποίος ταπεινωμένος οδηγείται στη δικαιοσύνη της χώρας του. Διεξάγονται οι πρώτες ελεύθερες δημοκρατικές προεδρικές εκλογές στις 17 Ιουνίου 2012 μετά από δεκαετίες τριών στρατιωτικών καθεστώτων με νικητή, για πρώτη φορά ισλαμιστή, τον Morsi της Μουσουλμανικής αδελφότητας. Η κυβέρνηση Morsi, και μετά από ένα χρόνο διακυβέρνησης, ανατρέπεται από το στρατό και νέες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Η ομαλότητα στον Αραβικό κόσμο με δημοκρατία και είναι δύσκολη και χρόνο απαιτεί, εφόσον η περιοχή έχει βιώσει επί μακρόν σε μοναρχικά και καταπιεστικά καθεστώτα. Μία χώρα απέκτησε πραγματική δημοκρατία, άλλες δοκιμάζονται στις δημοκρατικές διαδικασίες ή ζουν λιγότερη από την αρχή απολυταρχία, ενώ τρείς βρίσκονται σε εμφύλιο.

Το ντόμινο των εξεγέρσεων επεκτείνεται κυρίως στη Λιβύη, στην Υεμένη και στη Συρία. Στη Λιβύη, ο Καντάφι κάνει χρήση της χειρότερης βίας στα 42 χρόνια της εξουσίας του. Επεμβαίνουν συμμαχικές κυρίως δυτικές δυνάμεις με πυραυλικά και αεροπορικά κτυπήματα για να εφαρμόσουν απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε., για ζώνη απαγόρευσης πτήσεων και προστασία των Λίβυων πολιτών. Μετά από συγκρούσεις έξι μηνών, σκοτώνουν αντίπαλοι τον Κανταΐφι, μετά τη σύλληψή του, στις 22 Οκτωβρίου 2011, μετά από συνοπτική διαδικασία εκτέλεσης. Κηρύσσεται επίσημα η απελευθέρωση της Λιβύης στις 23 Οκτωβρίου 2011. Όμως, μετά την αποστασιοποίηση των Δυτικών δυνάμεων στη μετά Κανταΐφι εποχή, οι συγκρούσεις μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων, των παραστρατιωτικών και εξτρεμιστικών ισλαμικών ομάδων κρατούν τη χώρα διαιρημένη με δύο κυβερνήσεις και αστάθεια, με παρείσφρηση μάλιστα και μαχητών του ισλαμικού κράτους και της AQ που απειλούν και την Ευρώπη. Τα Η.Ε. καταβάλλουν προσπάθεια για ενωμένη Λιβύη, με εμπόδια λόγω των σοβαρών εσωτερικών αντιθέσεων. Στην Υεμένη οι συγκρούσεις συνεχίζονται επί μήνες, με επίκεντρο την κεντρική πλατεία της “αλλαγής”. Ο μονάρχης Saleh, υπογράφει τελικά, το Νοέμβριο 2011, τη συμφωνία για παράδοση της εξουσίας στον αντιπρόεδρο Hade με παροχή αμνηστίας στον ίδιο. Ο Hade, συνεχίσει τον αγώνα κατά των φιλικών στοιχείων της Al Qaeda, στη νότια Υεμένη. Εν τω μεταξύ, οι Σιίτες αντάρτες Houthis στο βόρειο τμήμα, με την υποστήριξη του Ιράν κυριαρχούν στην πρωτεύουσα Sanaα και ο Hade που υποστηρίζεται από τη Σαουδική Αραβία μετακινείται στο νότιο τμήμα, στοAden, μαζί με τις πρεσβείες των χωρών του Κόλπου και η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο με ανησυχία και από τις Η.Π.Α., οι οποίες επιδιώκουν την επιρροή τους στην Υεμένη. Οι συγκρούσεις στην Υεμένη συνεχίζονται σε ένα μάλλον ‘’ξεχασμένο πόλεμο’’, με υποκίνηση έξω δυνάμεων, αλλά και εξτρεμιστών με τη σημαία της AQ και του IS. Η Υεμένη τείνει

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

να γίνει μια άλλη Σομαλία στην περιοχή παρά τις προσπάθειες των Η.Ε. για ομαλοποίηση της κατάστασης. Στη Συρία, ο Assad κάνει χρήση της δύναμης για να καταστείλει τις ειρηνικές διαδηλώσεις του συριακού λαού, από το Μάρτιο 2011. Χιλιάδες αθώοι πολίτες καταφεύγουν ως πρόσφυγες σε καταυλισμούς στις γειτονικές και άλλες χώρες κυρίως της Ευρώπης, όπου δημιουργείται η χειρότερη προσφυγική κρίση στα τελευταία χρόνια. Με την αποδοχή της καταστροφής του χημικού οπλοστασίου της Συρίας, ο Assad αποφεύγει δυτικό αεροπορικό κτύπημα, αλλά οι συγκρούσεις στη Συρία συνεχίζονται και με ένταση και με τις αντικυβερνητικές δυνάμεις να μην παρουσιάζουν ενιαίο μέτωπο. Τζιχαντιστές ισλαμιστές δημιουργούν ισλαμικό κράτος(IS), σε μέρος της Συρίας με επέκταση του Χαλιφάτου του Ιράκ, με διεθνή απειλή. Και η Ρωσία ενεργεί αεροπορικές επιχειρήσεις παράλληλα με τις συμμαχικές όμοιες κατά του IS στη Συρία. Η Συρία ολισθαίνει στην άβυσσο, χωρίς διέξοδο. Ο Assad συνεχίζει να κυβερνά μία καταστραμμένη και διαιρημένη χώρα, με την υποστήριξη κυρίως της Ρωσίας. Το διαιρημένο Σ.Α. των Η.Ε. βρίσκεται επί μακρόν σε αδυναμία να πάρει απόφαση για το συριακό, ενώ καταβάλλονται διεθνείς με μακροχρόνιες διακοπές προσπάθειες στη Γενεύη για ειρηνική επίλυση του συριακού προβλήματος. Τελικά το Σ.Α. των Η.Ε λαμβάνει με πέντε χρόνια καθυστέρηση απόφαση., τέλος 2015, για μεταβατική κυβέρνηση, για την υλοποίηση της οποίας απόφασης συνεχίζονται οι διασκέψεις με τα υπάρχοντα όμως εμπόδια και διαφοροποιήσεις Η.Π.Α.-Ρωσίας ποίοι ανήκουν στη λίστα των εξτρεμιστών από τους αντάρτες.

Ο Ευρύτερος της Ελλάδας Χώρος Η προοπτική για ολοκλήρωση της ένταξης όλων των χωρών των Βαλκανίων, με πρόβλημα την ονομασία των Σκοπίων-στους ευρωπαϊκούς δεσμούς δίδει σταθερότητα στην περιοχή. Τέσσερες έχουν ενταχθεί στην Ε.Ε. και πέντε στο ΝΑΤΟ από τις εννέα χώρες των Βαλκανίων. Η Μεσόγειος αποτελεί την πλωτή γέφυρα προσέγγισης προς την ευαίσθητη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Στο Βόρειο Καύκασο της Νότιας Ρωσίας, οι μουσουλμάνοι Τσετσένοι αγωνίζονται συνεχώς για την ανεξαρτησία τους και εξτρεμιστές μουσουλμάνοι αντάρτες κτυπούν ρωσικούς στόχους ακόμη και στο κέντρο της Μόσχας. Στο Νότιο Καύκασο, οι αποσχισθείσες περιοχές της Αμπχαζία και Νότιας Οσετίας κηρύσσουν την ανεξαρτησία τους και για την προστασία τους, ρωσικές δυνάμεις εισβάλλουν στην Γεωργία, Αύγουστος 2008, και προκαλείται η πρώτη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο ένταση στις σχέσεις Ρωσίας-Δύσης. Η μονομερής προσάρτηση της Κριμαίας της Ουκρανίας από τη Ρωσία το 2014 προκαλεί διεθνή αντίδραση και ψυχροπολεμική κατάσταση στην περιοχή με συγκρούσεις δυνάμεων του Κιέβου και ρωσόφιλων αυτονομιστών στην νότιο-ανατολική Ουκρανία, χωρίς προοπτική αμέσου εξόδου από την κρίση και οι εκατέρωθεν αμφισβητήσεις να παγιώνουν και έως πότε.

Λακαφώσης Δημήτριος

Ο σαφής αποκλεισμός της Δύσης για στρατιωτική επιλογή και η συνεχής απειλή για κυρώσεις δημιουργούν ένα αινιγματικό στρατήγημα για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ουκρανία. Η Ουκρανία βρίσκεται σε κρίση από το 2014, χωρίς θετική προοπτική προς το παρόν, παρά τις προσπάθειες των 4 Ευρωπαίων ηγετών, αλλά με επιβράδυνση για τη συγκράτηση της κρίσης. Στη Μέση Ανατολή επικρατεί κρίση με σοβαρότερο το συριακό πρόβλημα. Με την αστάθεια στη Λιβύη, η χώρα έχει καταστεί πύλη εισόδου προσφύγων προς την Ευρώπη. Παρατηρούνται στη μετά-Ιράκ εποχή αναταραχές και εξτρεμιστικές επιθέσεις στο Λίβανο και την Τουρκία. Ο Νότιος Καύκασος με τους αγωγούς μεταφοράς ενέργειας από την περιοχή της Κασπίας προς τη Δύση αποτελεί πεδίο ανταγωνισμού και ελέγχου. Η Τουρκία ανοίγεται στην περιοχή της Κασπίας, με ακανθώδες όμως το πρόβλημα της γενοκτονίας των Αρμενίων1915 και τον αρμενικό θύλακα Νακόρνο Καραμπά στο Αζερμπαϊντζάν. Εξάλλου, υπάρχει και το κουρδικό στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Τουρκίας όπου οι κούρδοι αγωνιστές του PKK, αγωνίζονται για ενισχυμένη αυτονομία, συνήθως με πολεμικά μέσα αλλά και ενίοτε με ειρηνευτικές προσπάθειες, οι οποίες όμως δεν φαίνεται να έχουν αποτέλεσμα. Η ευρύτερη της Ελλάδας περιοχή, συνεπώς βρίσκεται σε αστάθεια με διεθνείς ανησυχίες, προς ανατολάς από Καύκασο μέχρι Περσικό κόλπο και ευρύτερα προς Νότο μέχρι Λιβύη.

Αιγαίο Συνεχίζονται οι τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο. Τουρκικά αεροσκάφη (α/φ) πετούν και για πρώτη φορά πάνω και από κατοικημένα ελληνικά νησιά. Με τις πτήσεις πάνω στα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο, η Τουρκία επιδιώκει να επιβάλει τη de facto θεωρία της, για δήθεν γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο. Έμπρακτα ξεκίνησε από τα Ίμια το 1994. Παρενοχλεί ελληνικές και ευρωπαϊκές αποστολές έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο. Ωστόσο, οι τουρκικές προκλήσεις επί Erdogan. χωρίς το στρατιωτικό καθεστώς, δεν έχουν τις παλαιότερες εντάσεις, χωρίς βέβαια να παραλείπονται και να ανησουχούν. Το μόνο υπαρκτό θέμα είναι το νομικό της υφαλοκρηπίδας. Πάντως, όσα άλλα κράτη προσέφυγαν στη Χάγη χρησιμοποίησαν ως επί το πλείστον την αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) και όχι μόνο την υφαλοκρηπίδα, εφόσον η ΑΟΖ εμπεριέχει την υφαλοκρηπίδα. Η Τουρκία επιδιώκει την αμφισβήτηση της ΑΟΖ του με στρατηγική σημασία Καστελόριζου. Με την αμφισβήτηση θέλει να διακόψει τη γειτνίαση της ΑΟΖ Κύπρου και Ελλάδας και να υπάρχει συνέχιση ΑΟΖ Τουρκίας και Αιγύπτου. Στο Αιγαίο, ορδές προσφύγων και μεταναστών, λόγω της κρίσης στη Μέση Ανατολή και κυρίως στη Συρία, στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, πορεύονται προς την Ευρώπη με τη μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμού μετά το Β’ΠΠ.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Κύπρος Στην Κύπρο συνεχίζεται η κατοχή της Βόρειας Κύπρου. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία – κράτος μέλος της Ε.Ε. – στην οποία ένωση η Τουρκία επιδιώκει να ενταχθεί. Η Τουρκία δεν εφαρμόζει το πρωτόκολλο της Άγκυρας και αρνείται είσοδο κυπριακών α/φ και πλοίων στο τουρκικό έδαφος. Η Κύπρος το 2004, και μετά την απόρριψη του Σχεδίου Ανάν, εντάσσεται στην Ε.Ε. Το 2008 και μετά τις προεδρικές εκλογές αρχίζουν οι απευθείας ενδοκυπριακές συνομιλίες με διακοπές και αμυδρές όμως προοπτικές. για ένα από τα πλέον χρονίζοντα διεθνή άλυτα προβλήματα, σχεδόν επί μισό αιώνα Η Τουρκία αμφισβητεί την ΑΟΖ της Κύπρου κατά τις έρευνες Κύπρου –Ισραήλ για υδρογονάνθρακες στο οικόπεδο 12 της ΑΟΖ της Κύπρου στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και να εκβιάσει προς όφελός της το Κυπριακό. Αλλά, η ΑΟΖ της Κύπρου εντάσσεται στα διεθνή δικαιώματά της στο πλαίσιο του δικαίου της θάλασσας. Στην ΑΟΖ σήμερα βασίζεται, εν πολλοίς, για να επιλύσει την κυπριακή οικονομική κρίση, κρίση που για πρώτη φορά επικράτησε ως εκλογικό κριτήριο, έναντι του μέχρι τώρα εθνικού, στις προεδρικές εκλογές στις 24 Φεβρουαρίου 2013 στην Κύπρο. Η Κύπρος λοιπόν είναι το διαιρημένο ακόμη νησί της Ε.Ε., παρά της απόφαση των Η.Ε. και τις επί 10ετίες και με κούραση πλέον ενδοκυπριακές συνομιλίες.

Σκόπια Και μετά το ελληνικό βέτο, τον Απρίλιο 2008, για μη ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, εάν πρώτα δεν βρεθεί αμοιβαία αποδεκτή ονομασία, συνεχίζονται οι εθνικές εξάρσεις των Σκοπίων. Ακόμη και σήμερα στολίζονται πλατείες της Πισίνας με προτομές Μακεδόνων, όπως του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην προσπάθεια των Σκοπίων να χαλκεύσου την ελληνική ιστορία. Μόνο με αμοιβαία αποδεκτή ονομασία, θέμα που εκκρεμεί από την ενδιάμεση συμφωνία της Αχρίδας 1995, είναι δυνατή η ένταξη των Σκοπίων στους ευρωπαϊκούς δεσμούς. Σε προσφυγή των Σκοπίων, η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης ήταν ισορροπημένη, όπως συνηθίζεται σε πολιτικά διεθνή δικαστήρια. Ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ δηλώνει ότι δεν επηρεάζεται η πολιτική για τη μη πρόσκληση για ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ εάν πρώτα δεν βρεθεί αμοιβαία αποδεκτή λύση για το όνομα.

Μεσανατολικό Το Ιράν για πολλά χρόνια παρουσιάζεται αρνητικό να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου παρά τις εκκλήσεις της Διεθνούς Κοινότητας, που η Δύση ερμηνεύει ως προσπάθεια για πυρηνικό όπλο( ΠΟ). Η Δύση δεν φαίνεται διατιθεμένη να ανεχθεί μία πυρηνική ιρανική δύναμη στη Μέση Ανατολή, όπου ο πρόεδρος του Ιράν Ahmadinejad απορρίπτει την ύπαρξη του εβραϊκού ολοκαυτώματος και απειλεί να εξαλείψει από το χάρτη το Ισραήλ. Το Ιράν υπο-

Λακαφώσης Δημήτριος

στηρίζει τις από τη Δύση θεωρούμενες εξτρεμιστικές οργανώσεις Hezbollah στο Λίβανο και Hamas στη Γάζα. Όμως, ο από τον Αύγουστο του 2013 νέος πρόεδρος Rouhani, φαίνεται να είναι μετριοπαθής, έναντι του με διεθνή αλαζονεία και με απομονωτισμό προκάτοχου Ahmadinejad. Επανέρχονται οι συνομιλίες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα τον Οκτώβριο 2013, με ιστορικής σημασίας συμφωνία το 2015. Στο προσκήνιο συνεχώς προβάλλει το πιθανό σενάριο για ισραηλινό κτύπημα των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, με μεγάλο ρίσκο για την ασφάλεια στην περιοχή. Το Ισραήλ με τριάκοντα τεσσάρων ημερών επίθεση επανέρχεται στο Νότιο Λίβανο το 2006, από όπου είχε αποχωρήσει το 2000, με λιγότερη νίκη του Ισραήλ και λιγότερη ήττα της Hezbollah. Αλλά, και στις αρχές του 2009 επανέρχεται στη Γάζα, από όπου είχε αποχωρήσει το 2005, χωρίς όμως να κατορθώσει να αποδιοργανώσει στρατιωτικά τη Hamas μετά από είκοσι δύο ημερών επιδρομή. Επιτίθεται και πάλι για πενήντα ημέρες στη Γάζα το 2014. Σε δίνη λοιπόν η Μέση Ανατολή στη δεκαπενταετία που πέρασε χωρίς θετικές ενδείξεις για το μέλλον, με περισσότερο περίπλοκο το συριακό πρόβλημα.

Παλαιστινιακό, 2006-2015 Οι Ισραηλίτες και οι Παλαιστίνιοι εμμένουν αμετακίνητοι στις θέσεις τους εδώ και εξήκοντα χρόνια. Έχει “φωλιάσει” ανάμεσά τους το μίσος. Οι συνομιλίες Ισραήλ - Παλαιστινίων επαναλαμβάνονται και ξανά διακόπτονται, χωρίς θετική προοπτική κάθε φορά. Η πλέον πρόσφορη λύση δύο κρατών, έρχεται και επανέρχεται στο τραπέζι. Η Παλαιστίνη, έχει διαιρεθεί στα δύο με τη Hamas να ελέγχει τη Γάζα και Fatah τη Δυτική Όχθη. Οι συνομιλίες Ισραηλινών-Παλαιστινίων διακόπτονται επί δύο χρόνια μετά την επιδρομή του Ισραήλ στη Γάζα αρχές 2009 και επαναλαμβάνονται στις 14 Αυγούστου 2013, με προϋποθέσεις όμως που δεν εγγυώνται την επιτυχία. Η νέα ισραηλινή κυβέρνηση υπό το Netanyahu από τις αρχές του 2009 δεν φαίνεται να ασπάζεται τη λύση των δύο κρατών και υιοθετεί την παραπέρα επέκταση των ισραηλινών εποικισμών, παρά την περί αντιθέτου πίεση των Η.Π.Α.. Επί πλέον, το παλαιστινιακό επηρεάζεται και από τη νέα εποχή στον Αραβικό κόσμο, αρχές του 2011. Οι πρώτες εκλογές με μετριοπαθείς ισλαμικές ή με ηγεσία ισλαμιστών κυβερνήσεις της Αραβικής άνοιξης άρχισαν να ανοίγουν διαύλους επικοινωνίας με τη Hamas της Γάζας. Όμως, μετά την ανατροπή του Αιγύπτιου προέδρου Morsi, μάλλον είναι απομονωμένη και πλέον συγκρατημένη. Η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους από τα Η.Ε. που επιδιώκει η Παλαιστινιακή Αρχή προσκρούει στο βέτο των Η.Π.Α.. Η τρίτη ισραηλινή επίθεση στη Γάζα το 2014, μέσα στα τελευταία έξι χρόνια, είναι η πλέον αιματηρή και καταστροφική και διακόπτει τις συνομιλίες μεταξύ Ισραήλ-Παλαιστινίων για την ειρήνη. Η επανεμφάνιση νέας Intifada δεν έχει εκλείψει

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

στη Δυτική όχθη, ενώ οι Παλαιστίνιοι της Γάζας μαζεύουν τα ερείπια της ισραηλινής επίθεσης 2014. Συνεπώς, η κατάρα για περιπέτειες συνεχίζει να κατατρέχει την περιοχή και έως πότε, με το Παλαιστινιακό να βρίσκεται επί 10ετίες σε τέλμα, χωρίς προσέγγιση της μόνης λύσης των δύο κρατών.

Σύγχρονος πόλεμος Παλαιότερα, με πολλές εξόδους αεροσκαφών (α/φ) και με πολλές δυνάμεις, καταστρέφεται ένας στόχος. Σήμερα, στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον, ο πραγματικός μαχητής με GPS και Laser ακτίνες κατευθύνει τις έξυπνες βόμβες και τα βλήματα ακριβείας ενός α/φ και καταστρέφει πολλούς ταυτόχρονα στόχους. Συνεπώς, σήμερα με λιγότερους στρατιώτες και με υψηλής τεχνολογίας μέσα έχουμε αποφασιστικό αποτέλεσμα, ενώ με περισσότερες δυνάμεις και παλαιάς τεχνολογίας μέσα αβέβαιο.

ΝΑΤΟ και Ε.Ε. Τη δεκαετία του 2000, έχουμε τη μεγαλύτερη επέκταση του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. σε 28 και με υπό ένταξη το Μαυροβούνιο μέχρι τα μέσα του 2017. Υπόψη έχει ενταχθεί και η Κροατία στην Ε.Ε. από τον Ιούλιο του 2013 και είναι μετά τη Σλοβενία η δεύτερη από τις έξι χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας που εντάσσεται στην Ε.Ε.. Οι αρχικές θετικές προοπτικές της ένταξης της Γεωργίας και της Ουκρανίας παρουσιάζουν μάλλον αρνητική πορεία με την εισβολή της Ρωσίας στη Γεωργία τον Αύγουστο 2008, αλλά και την κρίση στην Ουκρανία το 2014. Σήμερα το ΝΑΤΟ μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει διπλό ρόλο: “αμυντικό “ στην Ευρώπη και “επιθετικό” εκτός, χωρίς προς το παρόν να φαίνεται ποιος θα είναι επικρατέστερος, αλλά με έμφαση στις ανθρωπιστικές και ειρηνευτικές αποστολές για τον “εκτός” ρόλο και με επιμέλεια βοήθεια και εκπαιδευτική υποστήριξη. Οι πόλεμοι παλαιάς εποχής έχουν πλέον εκλείψει. Το ΝΑΤΟ έχει αναλάβει την πλέον επικίνδυνη αποστολή, μετά τον ψυχρό πόλεμο, στο Αφγανιστάν. Επέτυχε στη Λιβύη, αυτό όμως αναμένεται και σε πιθανές μελλοντικές εντάσεις και σε ηπιότερες συγκρούσεις από όπου ενδεχόμενα απειλούνται χώρες του ΝΑΤΟ. Καταψηφίζεται από τη Γαλλία και την Ολλανδία, από δύο ιδρυτικά μέλη, το σε σχέδιο νέο Ευρωσύνταγμα και από το 2009, η Ε.Ε. κινείται στους ρυθμούς της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης. Η στρατιωτική συνεργασία ΝΑΤΟ και Ε.Ε. δεν διευκολύνεται από την Τουρκία που δεν αναγνωρίζει ακόμη μέλος της Ε.Ε., την Κύπρο, και αναμένει ανταλλάγματα για συναινέσεις. Στο τέλος του 2010, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. έχασαν τη δυναμική τους, λόγω της από διετίας οικονομικής κρίσης και συγκρατήσεων, αν και αρκετές χώρες αναμένουν στην πόρτα εισόδου. Μπορούν, όμως, και άλλες χώρες να έχουν ωφελήματα, με PFP διαδικασία,

Λακαφώσης Δημήτριος

με συμμαχία επιθυμούντων και με τη γειτονία της νέας ευρωπαϊκής πολιτικής, με ξεχωριστό σχέδιο για κάθε γειτονικό κράτος. Στην Ε.Ε. απαιτούνται νέα κίνητρα επανεκκίνησης μετά τις σημερινές αμυδρές προοτικές από την οικονομική, την προσφυγική κρίση, τις εξτρεμιστικές απειλές που αδυνατεί να αντιμετωπίσει και τις διασπαστικές τάσεις και μάλιστα μετά το Brexit. Το ΝΑΤΟ για πρώτη φορά αναλαμβάνει ρόλο στην ευρωπαϊκή προσφυγική κρίση με την ανάπτυξή του στο Αιγαίο. Συνεπώς, το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε. οδεύουν στα “χνάρια” της νέας κατάστασης στις αρχές του 21ου αιώνα για την αντιμετώπιση προκλήσεων των επομένων δεκαετιών.

Τα Περιφερειακά Θέματα Η Λατινική Αμερική αρχίζει να στρέφεται προς θετικότερη κατεύθυνση. Έχουν αποκατασταθεί οι διπλωματικές σχέσεις Η.Π.Α.- Κούβας το 2015. Αλλάζει το πολιτικό σκηνικό δεκαετιών με τις εκλογές στο τέλος του 2015 στην Αργεντινή και τη Βενεζουέλα, προς εξωστρέφεια, με εμπόδια όμως και κυρίως στην τελευταία. Ενώ, στην Κολομβία έχει επιτευχθεί κατάπαυση πυρός με τερματισμό του 50ετή εμφυλίου. Στην Αφρική, οι περιοχές Maghreb και Sahel αποτελούν περιοχές αστάθειας. Το Maghreb είναι η περιοχή της Βορειοδυτικής Αφρικής με παρουσία του IS, και του ισλαμικού Maghreb της AQ(AQIM). Η περιοχή Sahel περιλαμβάνει λωρίδα περιοχών στην υποσαχάρια περιοχή, με στρατολόγηση και εκπαίδευση εξτρεμιστών ισλαμιστών. Στην Αφρική ο ρόλος της Αφρικανική Ένωσης και του Αραβικού Συνδέσμου είναι σημαντικός, για την εξασφάλιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των συμφερόντων των μελών τους και με πρόληψη/καταστολή εντάσεων – κρίσεων. Αλλά και η συνεργασία των 6 του Περσικού κόλπου δεν στερείται επιρροής στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στην αραβική χερσόνησο. Στην Ασία, το Myamar(Burma) και η Sri Lanka αρχίζουν να κινούνται προς εξωστρεφείς δημοκρατικές διαδικασίες, παρά τα ασιατικά ακόμη επικρατούντα.

Μεταναστευτική και προσφυγική κρίση. Το μεταναστευτικό πρόβλημα προβληματίζει περισσότερο προς το τέλος της 15ετίας, το 2016. Δημιουργείται επικίνδυνη ευρωπαϊκή προσφυγική κρίση, η σοβαρότερη ευρωπαϊκή κρίση μετά το Β΄ΠΠ, αρχές του 2016. Η Ε.Ε. βρέθηκε ανέτοιμη να αντιμετωπίσει την κρίση. Η συμφωνία της Schegen, το ένα από τα δύο της Ε.Ε. επιτεύγματα, Ευρώ- Schegen, αποδείχθηκε ανεπαρκής για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης και απαιτείται αλλαγή της ευρωπαϊκής προσφυγικής πολιτικής. Βέβαια, εφόσον υπάρχει η αναζήτηση για καλύτερη ζωή από τον άνθρωπο και περιοχές με ανασφάλεια και χωρίς προστασία, δεν πρόκειται να σταματήσει τελείως το μεταναστευτικό και προσφυγικό πρόβλημα. Ενώ σήμερα 65 εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο έχουν

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

εγκαταλείψει τις εστίες τους.

Ειρηνευτικές αποστολές των Η.Ε. Οι ειρηνευτικές δυνάμεις σε διεθνείς αποστολές παρουσιάζουν και δυσχέρειες. Συμμετέχουν μεγάλες και μικρές δυνάμεις με ανομοιογενές προσωπικό και με ή χωρίς σύγχρονες αντιλήψεις και μέσα. Υπαρκτό λοιπόν είναι το πρόβλημα του συντονισμού. Οι απαιτήσεις της σημερινής έντονης παγκοσμιοποίησης και οι αυξημένες φυσικές καταστροφές -όπως το ασιατικό Τσουνάμι 2004-αναδεικνύουν τον αυξημένο ρόλο των Η.Ε. και την ανάγκη για συναινέσεις στο πλαίσιο των Η.Ε.. Η διεθνής τρομοκρατία και οι συνεχώς διαμορφούμενες περιφερειακές εξελίξεις επιβάλλουν τη διαρκή αναδιοργάνωση των διεθνών οργάνων και αναπροσαρμογή του Σ.Α. των Η.Ε.. Πάντως, τα Η.Ε., παρά τις όποιες αδυναμίες, σήμερα δεν παύουν να είναι το μόνο καταφύγιο των αδυνάτων ανά τον κόσμο.

Η Παγκόσμια και η Ευρωπαϊκή οικονομική κρίση Έχουμε τη χειρότερη παγκόσμια οικονομική κρίση από το1929. Η κρίση άρχισε το 2008 από τις Η.Π.Α. και γρήγορα ξαπλώθηκε στην Ευρώπη. Η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Κύπρος υπάγονται στο μηχανισμό στήριξης της Ευρωζώνης, αλλά οι αγορές πλήττουν και την τρίτη και την τέταρτη ευρωπαϊκή οικονομία της Ισπανίας και της Ιταλίας. Στις 26 Οκτωβρίου 2011, οι ηγέτες των χωρών της Ευρωζώνης αποφάσισαν την παροχή προς την Ελλάδα και δευτέρου πακέτου βοηθείας €130δις με κούρεμα του ελληνικού χρέους κατά 50%, αφού το μνημόνιο και το μεσοπρόθεσμο που ακολούθησαν του πρώτου πακέτου €110 δις, με κούρεμα 20% στις 21 Ιουλίου 2011, δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η Ευρωζώνη προβάλλει ως αβέβαιη οικονομική ένωση και απαιτείται ευρωπαϊκή νομισματική και οικονομική ένωση, με αυστηρά δημοσιοοικονομική πειθαρχία και έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών. Θετικό είναι το πρώτο βήμα για την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τον ευρωπαϊκό μηχανισμός στήριξης, χωρίς να αυξάνεται το χρέος της χώρας, ώστε να “σπάσει” ο φαύλος κύκλος της εξάρτησης ανάμεσα σε τράπεζες και κυβερνήσεις. Η ευρωπαϊκή κρίση συνεχίζεται αμείωτη και το 2015 με επίκεντρο τις χώρες του Νότου, μεταξύ των οποίων με πρώτη θέση η Ελλάδα με έξι χρόνια ύφεσης και 3ετές τρίτο δάνειο €86δις,30 Αυγούστου 2015. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η κατάσταση δεν είναι η αναμενόμενη. Το μήνυμα των αγανακτισμένων διαδηλωτών: “καταλαμβάνω τη Wall Street της Νέας Υόρκης’’ εξαπλώνεται και σε πολλές πόλεις των Η.Π.Α., λόγω χειροτέρευσης της αμερικανικής οικονομίας και της απληστίας των οικονομικών ινστιτούτων. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος πιστωτής του αμερικανικού χρέους, απαιτεί αλλαγή του δολαρίου ως διεθνές νόμισμα. Στο άμεσο μέλλον η διαβάθμιση των οικονομιών με 3ΑΑΑ φαίνεται να αποτελεί όνειρο.

Λακαφώσης Δημήτριος

Κλιματικές αλλαγές Ευαισθητοποιείται ο κόσμος περισσότερο από κάθε άλλη φορά για τις αρνητικές επιπτώσεις κλιματικών αλλαγών στο ισορροπημένο περιβάλλον του πλανήτη. Χωρίς όμως το αναμενόμενο αποτέλεσμα στις εκάστοτε ετήσιες διεθνείς διασκέψεις, στην αντιμετώπιση της κλιματικής απειλής του αιώνα. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσομένων κρατών, μικρών και μεγάλων δυνάμεων ως και για το ποιος πληρώνει το υψηλό κόστος της απαιτούμενης σύγχρονης τεχνολογίας. Η έκθεση των Η.Ε., τον Απρίλιο 2014, για τις κλιματικές αλλαγές προβλέπει δυσμενείς επιπτώσεις και απειλή για τον 21ο αιώνα στο παγκόσμιο περιβάλλον, εάν δεν ληφθούν έγκαιρα τα απαιτούμενα μέτρα. Οι ετήσιες διεθνείς συσκέψεις τελειώνουν κάθε φορά μόνο με υποσχέσεις, χωρίς ουσία και υποχρεωτικές δεσμεύσεις. Η σημερινή συμφωνία του Kyoto που έληγε το τέλος του 2012, έχει ανανεωθεί μέχρι το τέλος του 2015. Μετά από επίπονες προσπάθειες επί χρόνια, επιτυγχάνεται στο Παρίσι στις 12 Δεκεμβρίου 2015, ιστορικής σημασίας συμφωνία για τις κλιματικές αλλαγές, που ισχύει από το 2020.

Ενεργειακό σύστημα Ο φόβος που ενέχει κάθε παραγωγή ενέργειας και κυρίως της πυρηνικής, έχουν προκαλέσει επιφυλακτικότητα. Το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας 2011, επέτεινε τον προβληματισμό για την πυρηνική ενέργεια. Όλες οι πηγές ενέργειας έχουν πλεονεκτήματα, αλλά και μειονεκτήματα. Πάντως, η καλύτερη επιλογή φαίνεται να είναι ο συνδυασμός ανανεώσιμων και μη πηγών. Η ενέργεια ρέει προς όλο τον κόσμο, εάν διακοπεί δημιουργείται ολέθριο αδιέξοδο. Απαιτείται ανεξαρτητοποίηση με διάφορες πηγές, αγωγούς και προμηθευτές ενέργειας. Οι μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ως βάση έχουν φθίνουσα πορεία λόγω αλόγιστης χρήσης. Ενώ, οι ανανεώσιμες πηγές φαίνεται να ενισχύουν και να συμπληρώνουν την ενέργεια για χωριά, πόλεις και χώρους εργασίας. Οι ενεργειακές ανάγκες αυξάνονται με γρήγορο ρυθμό που δεν τις καλύπτει το εκάστοτε ενεργειακό σύστημα και έχουμε διεθνή ενεργειακή κρίση κάθε 20-30 έτη.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

KΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 5 ΜΕΡΗ (I…V) και 13 Κεφάλαια (A΄….ΙΓ’), με ανάλυση και αξιολόγηση των γεγονότων

ΜΕΡΟΣ Ι

Η απομείνασα του παρελθόντος απειλή της τρομοκρατίας στις αρχές του 21ου αιώνα

Πολιτικό-στρατιωτικές Προκλήσεις, “Ο Άξονας του Κακού”, ΕντάσειςΚρίσεις, Συγκρούσεις, Προληπτική επίθεση, Αφγανιστάν, Ιράκ, Λίβανος, Παλαιστινιακό, Καύκασος, Ουκρανία, Τρομοκρατικές Επιθέσεις, Εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο, Ισλαμικό κράτος, Νέο Αντιτρομοκρατικό Μέτωπο στη Βόρεια και Κεντρική Αφρική

Λακαφώσης Δημήτριος

Συνοπτική εισαγωγή: • Μπορούμε να πούμε ότι ο 21ος αιώνας αρχίζει με την 11η Σεπτεμβρίου 2001, εάν δούμε την ημέρα αυτή ως μήνυμα αλλαγής αντίληψης για τη νέα διεθνή κατάσταση που αρχίζει με την έλευση του 21ου αιώνα. Η 11η Σεπτεμβρίου 2001απέδειξε ότι οι σύγχρονες κοινωνίες είναι τρωτές όσο ποτέ άλλοτε. Απίστευτο αλλά έγινε. Κτυπήθηκε η καρδία της πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής δύναμης των Η.Π.Α. που έδωσε το έναυσμα για την έναρξη του αντιτρομοκρατικού αγώνα με πρώτο το Αφγανιστάν όπου βρίσκεται ο υπαίτιος της επίθεσης εκείνης της ημέρας και με τους συνοδοιπόρους της Al Qaeda, αλλά και άλλων τρομοκρατικών ενεργειών που προηγήθηκαν. • Υιοθετήθηκε περισσότερο επιθετική εθνική αμερικανική πολιτική. Επικράτησε η ιδέα της προληπτικής επίθεσης η οποία βέβαια προϋπήρχε. “Πρόλαβε πριν σε κτυπήσουν” είναι το κεντρικό της νόημα. Πρωτοεμφανίστηκε και η φράση του “Άξονα του Κακού”, χωρίς να σημαίνει ότι κανείς θα περίμενε. Δεν πρόκειται περί συμμαχίας ή συνασπισμού. Με τον καιρό ταυτίσθηκε με την πυρηνική απειλή από Βόρεια Κορέα, Ιράκ και Ιράν. • Πρώτος στόχος της προληπτικής επίθεσης είναι το Ιράκ για τα πυρηνικά όπλα (ΠΟ), που εσφαλμένα πίστευαν ότι κατέχει και αποτελούσε απειλή. Παράλληλα, συνεχίζεται και η δράση για τον αφοπλισμό της Βόρειας Κορέας και η παρακολούθηση των πυρηνικών φιλοδοξιών του Ιράν, χωρίς να παραβλέπεται ότι το χείλος των χωρών ‘’παριών’’ αγγίζουν και η Συρία, ο Λίβανος, η Σομαλία, το Σουδάν και η Λιβύη. • Ο πρόεδρος της Γεωργίας, υπολογίζοντας στη δυτική υποστήριξη, κτύπησε πρώτος στις πασχισθείσες περιοχές της χώρας. Η Ρωσία εισβάλλει στη Γεωργία και δημιουργείται η πρώτη ένταση στις σχέσεις Δύσης-Ρωσίας, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο (ΨΠ). • Το Ισραήλ εισβάλλει στο Νότιο Λίβανο μετά την απαγωγή δύο ισραηλινών στρατιωτών από τη Hezbollah του Νοτίου Λιβάνου. Επίσης, ενεργεί καταδρομή στη Γάζα σε αντίποινα για το κτύπημα ισραηλινών στόχων από τη Hamas της Γάζας. • Η Παλαιστίνη χωρίζεται στα δύο, μετά τις εσωτερικές διαμάχες. Η Fatah ελέγχει τη Δυτική Όχθη και η Hamas τη Γάζα και ο οδικός χάρτης για την ειρήνευση στην περιοχή τελματώνεται και έκτοτε καταβάλλεται προσπάθεια αναβίωσή του. • Οι εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο το 2011 συνιστούν τη μεγαλύτερη πρόκληση για καλύτερη ζωή, που στερήθηκαν επί τόσα χρόνια με τα καταπιεστικά καθεστώτα. Δημιουργείται νέο αντιτρομοκρατικό μέτωπο στη Βορειοδυτική Αφρική. • Λόγω της αστάθειας, συγκροτείται ισλαμικό κράτος στην καρδία της Μέσης Ανατολής με διεθνή απειλή.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Κεφάλαιο Α΄ Πολιτικό-στρατιωτικές Ανησυχίες με την Έλευση του 21ου Αιώνα. Περιγραμματικά σημεία: Οι πολεμιστές του Ψυχρού Πολέμου είδαν το τέλος του ως νίκη κατά του ολοκληρωτισμού, τώρα οι πολεμιστές κατά της τρομοκρατίας, με αρχή την εισβολή στο Αφγανιστάν, βλέπουν νέο ξεκίνημα στη πολιτικό-στρατιωτική αντίληψη στις αρχές του 21ου αιώνα. Οι Πολιτικό-στρατιωτικές προκλήσεις αντιμετωπίζονται με κατάλληλο χειρισμό στρατιωτικών και πολιτικών μέσων. Η στρατηγική της προληπτικής επίθεσης εστιάζεται στο “πρόλαβε πριν σε προλάβουν”. Η νέα αντίληψη για τον “ Άξονα του Κακού “ταυτίζεται με την πυρηνική απειλή από Βόρεια Κορέα, Ιράν και Ιράκ.

Οι Διεθνείς Πολιτικό-στρατιωτικές Ανησυχίες, 2001-2003 Όπως λέγεται, ο 20ος αιώνας άρχισε από τον Αύγουστο του 1914 και μέσω μακροχρονίων αγώνων τελείωσε με την επανένωση της Γερμανίας, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την αποσύνθεση των Βαλκανίων. Μπορούμε να πούμε ότι ο 21ος αιώνας αρχίζει με την 11η Σεπτεμβρίου 2001, εάν δούμε την ημερομηνία αυτή σαν προάγγελο μίας νέας κατάστασης, που επιβάλλει αλλαγή στη στρατηγική αντίληψη της παγκόσμιας ασφάλειας και σταθερότητας. Εισερχόμεθα σε μία εποχή, με την τεράστια δύναμη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των αερομεταφορών, των χημικών-βιολογικών και πυρηνικών όπλων, όπου εύκολα μπορεί κανείς να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες της σύγχρονης ανοικτής κοινωνίας. Από την αρχή του 21ου αιώνα έχει αρχίσει να επικρατεί η παγκοσμιοποίηση, το διεθνές εμπόριο, ο ιδιωτικός τομέας, η διεθνής συνεργασία και η υπευθυνότητα και ο επαγγελματισμός και ο εθελοντισμός στο στρατό.

Η έλευση του 21ου αιώνα βρίσκει την παγκόσμια κατάσταση περίπλοκη και σύνθετη Υφίστανται, όπως πάντα, περιφερειακές εντάσεις, ομηρίες, ναρκωτικά, πείνα, αγραμματοσύνη και θέματα περιβάλλοντος. Η τρομοκρατία υπάρχει πάντοτε, ακόμη και εάν η σημερινή οργάνωση της Al Qaeda νικηθεί ολοσχερώς. Με την απόσυρση των Ευρωπαίων από τις αποικίες, έμειναν και μένουν ακόμη πίσω περιοχές χωρίς δημοκρατικούς θεσμούς και με εθνικιστικές και φυλετικές αντιπαραθέσεις, όπως στο Πακιστάν και στην Ινδία με την κρίση στο Κασμίρ, στη Μέση Ανατολή με τις συγκρούσεις Παλαιστινίων και Ισραηλινών ως και στην Κεντρική Αφρική με τις φυλετικές εντάσεις. Έτσι, η σημερινή κατάσταση πρέπει να χαρακτηρισθεί ως ο πρώτος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας και κατά των συγκρούσεων χαμηλής εντάσεως. Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 απέδειξε

Λακαφώσης Δημήτριος

ότι οι σύγχρονες κοινωνίες είναι τρωτές όσο ποτέ άλλοτε. Κτυπήθηκε η καρδιά των Η.Π.Α.. Κτυπήθηκαν τα σύμβολα της πρώτης αμερικανικής στρατιωτικής, πολιτικής και οικονομικής δύναμης. Αρχίζει ο διεθνής αντιτρομοκρατικός αγώνας με εισβολή στο Αφγανιστάν στις 7 Οκτωβρίου 2001, όπου το καταφύγιο της Al Qaeda.

Η Al Qaeda και οι φιλικές επεκτάσεις, 2001 Η Al Qaeda, που έχει την ευθύνη για την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, είναι μία νέα και πολύ επικίνδυνη οργάνωση, χωρίς σύνορα αλλά με παγκόσμιες βλέψεις. Εκπαιδεύει πολεμιστές, έχει σύστημα πληροφορικής, πηγές χρηματοδότησης και ακόμη κάποιο σύστημα κοινωνικής υποστήριξης των οικογενειών των πολεμιστών. Ενεργεί τρομοκρατίες, προσπαθεί συνεργασίες, αλλά στερείται συγκεκριμένου εδάφους στο χάρτη. Η οργάνωση της Al Qaeda, με φιλικές επεκτάσεις, βρίσκεται σήμερα σε 60 χώρες, σε μικρά στοιχεία, συμμαχικές τρομοκρατικές ομάδες και συμμορίες ανταρτών. Έχουν επιφέρει περίπου 13 κτυπήματα εντός του 2002 εξ ων 7 τον Οκτώβριο: Φιλιππίνες 2, Υεμένη, Κουβέιτ, Μπαλί Ινδονησίας, Καράτσι και Μανίλα και 6 τους προηγούμενους μήνες: Καράτσι 3, Ισλαμαμπάντ, Τυνησία και Καμπούλ στο Αφγανιστάν.

Η συμβατική αντίληψη του χθες δεν αποτρέπει τις ασύμμετρες απειλές, 2001 Η συμβατική αποτροπή του χθες βασίζεται στο φόβο της ανταπόδοσης και στη γνώση του ποιος και που είναι ο εχθρός. Όμως η συμβατική αποτροπή δεν ισχύει για εχθρό που δεν γνωρίζουμε που είναι, όταν μάλιστα κατέχει και όπλα μαζικής καταστροφής και είναι τρομοκράτης, οπότε συνιστούν ασύμμετρη απειλή με τις ανορθόδοξες ενέργειες. Έτσι, στο νέο αυτό κόσμο, η συμβατική αποτροπή αντικαθίσταται με τη νέα στρατηγική της προληπτικής ενέργειας. Κτύπησε, πριν ο εχθρός σε κτυπήσει. Πρόλαβε την ενέργεια πριν αυτή εκδηλωθεί. Υπάρχει πιθανότητα, χώρες που υποβοηθούν την τρομοκρατία και έχουν τη δυνατότητα, να παραδώσουν όπλα μαζικής καταστροφής σε τρομοκράτες προς χρήση, για να αποφύγουν οι ίδιες τη διεθνή κατακραυγή. Μέχρι τώρα η μία υπερδύναμη είχε μάθει πως να αποτρέπει απειλές από φανερό εχθρό. Τώρα πρέπει να μάθει πως να αντιμετωπίζει ασύμμετρες απειλές και μέσα στο ίδιο της το έδαφος, που προέρχονται από τέτοιες οργανώσεις, όπως η Al Qaeda. Η ειρήνη δεν εξασφαλίζεται με την ελπίδα για το καλύτερο αύριο, απαιτεί ενέργεια. Δεν μπορούμε να “μασήσουμε” σήμερα ό,τι υπάρχει στο στόμα μας για πολλά έτη πριν, ένεκα της

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

αδράνειας και του εφησυχασμού.

Επικρατούσες ανησυχίες στις αρχές του 21ου αιώνα Ο στρατηγικός παγκόσμιος χάρτης, παρουσιάζει ευαίσθητα στρατηγικά σημεία, με ανησυχίες στην παγκόσμια σταθερότητα και ασφάλεια. Στο θαλάσσιο χώρο-στενά, από τη Σιγκαπούρη και Ινδονησία μέχρι την Ιαπωνία, Κορέα και Ρωσία, συγκρούονται τεράστια στρατηγικά, εθνικά και οικονομικά συμφέροντα. Συχνά παρατηρείται ένταση μεταξύ Ιαπωνίας με τη Βόρεια Κορέα και Κίνας με Ταιβάν, με διεθνείς επιπτώσεις. Οι Η.Π.Α., από 11 Σεπτεμβρίου 2001, έχουν εγκαταστήσει μεγάλες ναυτικές βάσεις στις Φιλιππίνες και στη Σιγκαπούρη και μετακινούν την κυρία προσπάθεια προς την Ασία. Ανησυχία προκαλεί η πρόσφατη δήλωση της Βόρειας Κορέας ότι έχει αναπτύξει το πρόγραμμα των πυρηνικών όπλων με εμπλουτισμένο ουράνιο και οι ενέργειες εξτρεμιστών ισλαμιστών στην Ινδονησία και Φιλιππίνες, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ισλαμικού κράτους από Μαλαισία μέχρι Φιλιππίνες. Οι Η.Π.Α. αποδέχθηκαν την πρόταση της Κίνας να συμπεριλάβουν στον κατάλογο των τρομοκρατών και τους εξτρεμιστές της δυτικής επαρχίας Xinyang της Κίνας. Στην Κεντρική Ασία, η Ινδία και το Πακιστάν διαθέτουν πυρηνικά όπλα που προς το παρόν έχουν αποτρεπτικό ρόλο για εκατέρωθεν χρήση τους, παρατηρείται ένταση, με διεθνή ανησυχία, κυρίως λόγω του Κασμίρ. Στην περιοχή της Κασπίας, υπάρχουν σημαντικές ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου με διεθνή συμφέροντα. Εντάσεις παρατηρούνται και στην Τσετσενία μεταξύ Ρωσικών στρατευμάτων και Τσέτσων αυτονομιστών ως και στη Γεωργία, όπου ενεργούν Τσέτσοι αντάρτες με ορμητήριο την ορεινή περιοχή Πανικοί Γκουρτζή. Στη Μέση Ανατολή, συνεχίζονται οι συγκρούσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων και ο Saddam αψηφά συνεχώς τα ψηφίσματα των Η.Ε.. Tο πετρέλαιο του Περσικού κόλπου, που είναι αρκετά καλής ποιότητας και υποφερτού κόστους παραγωγής, αποτελεί σήμερα την κυρία πηγή ενεργείας του δυτικού κόσμου. Πάντως, αναντικατάστατο αυτού του πετρελαίου είναι δυνατό να βρεθεί, παρά τις όποιες δυσχέρειες και προβλήματα, όπως από την περιοχή της Κασπίας, της Ρωσίας και ακόμη από νέα τυχόν γεωπολιτική- στρατηγική συγκρότηση της Μέσης Ανατολής. Δύσκολο, όμως, να βρεθεί κοινή γλώσσα συνεννόησης, που είναι το κυριότερο πρόβλημα της περιοχής. Στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, η επικρατούσα εκεί αστάθεια και οι αυξομειούμενες εντάσεις προκαλούν ανησυχία, όπως φάνηκε στη Σομαλία το 1993 και παλαιότερα στο Σουδάν. Στην Κεντρική Αμερική, ο εσωτερικός εμφύλιος στην Κολομβία και η αναρχία της χώρας υπάρχει φόβος να εξαπλωθεί και στις γειτονικές χώρες, στο Περού, στο Εκουαδόρ, στη Βραζιλία και στη Βολιβία. Συμπερασματικά, ο 21ος αιώνας αρχίζει με τη ζοφερή ημέρα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και βρίσκει τη διεθνή κατάσταση πολύπλοκη και σύνθετη. Η Al Qaeda και οι παγκόσμιες φιλι-

Λακαφώσης Δημήτριος

κές της επεκτάσεις προβάλλουν ως νέα μορφή απειλής. Η μέχρι σήμερα συμβατική αντίληψη δεν αντιμετωπίζει τις σημερινές ασύμμετρες απειλές. Επικρατούν ανησυχίες και εστίες ανάφλεξης σε όλο τον κόσμο. Πολλά παραμένουν ίδια και πολλά έχουν επιβάλλει νέα κατάσταση που απαιτεί αλλαγή στην παγκόσμια αντίληψη της ασφάλειας και σταθερότητας.

Τo Πρώτο Κτύπημα κατά Τρομοκρατών εκτός Πεδίου Μάχης1 Μη επανδρωμένο αεροσκάφος κτυπά στην Υεμένη, 2002

Drone επάνω απ’ τα σύννεφα

Η ΑΙ Qeada και οι φιλικές της επεκτάσεις φαίνεται ότι υπάρχουν παντού: στην Ινδονησία, το Κουβέιτ και τις Φιλιππίνες και μπροστά στην πόρτα μας. Οι δράσεις της ΑΙ Qaeda έχουν πάρει παγκόσμιο χαρακτήρα. Τώρα οι υπεύθυνοι για την παγκόσμια ασφάλεια προειδοποιούν ότι νέες επιθέσεις είναι επικείμενες στην Ευρώπη και γίνονται προσπάθειες να τις προλάβουν. Η ΑΙ Qaeda ανακοινώνει ότι εάν οι δυτικοί συνεχίσουν τη συνεργασία με τις Η.Π.Α. τότε πρέπει να είναι έτοιμοι να πληρώσουν ανάλογα.

Η πολιτική στρατηγική κατά της τρομοκρατίας δεν έχει επιτύχει απόλυτα. Πρόσφατα, ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος επιτήρησης Ρredators από τη νέα στρατιωτική βάση στο Τζιμπουτί, κτύπησε με βλήμα Ηellfire ένα αυτοκίνητο στην Υεμένη και σκότωσε τους πέντε επιβαίνοντες πολεμιστές της ΑΙ Qaeda, μεταξύ των οποίων και τον τοπικό οργανωτή της επίθεσης κατά του αμερικανικού πλοίου Coll στο λιμάνι Αdeη, τον Οκτώβριο του 2000. Η χρήση των Predators αποδείχθηκε σημαντική στον πόλεμο στο Αφγανιστάν, το τελευταίο έτος. Αλλά η επίθεση στην Υεμένη σηματοδοτεί την πρώτη χρήση των Ρredators για να κτυπηθούν τρομοκράτες εκτός αναγνωρισμένης πολεμικής ζώνης. Πράγμα που πολλοί χαρακτήρισαν ως δολοφονική ενέργεια. Αλλά, επίσημοι των Η.Π.Α. δήλωσαν ότι είχαν την άδεια της Υεμένης για το κτύπημα. Αυτό εξόργισε τους διαφωνούντες στην Υεμένη που το εξέλαβαν ως παραβίαση της εδαφικής τους κυριαρχίας. Υπόψη ότι οι δολοφονίες στο εξωτερικό είχαν απαγορευθεί από την κυβέρνηση των Η.Π.Α. (Fort), αλλά το θέμα αυτό τέθηκε σε αμφισβήτηση με την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Οι πολεμιστές της ΑΙ Qaeda θεωρήθηκαν ως μαχητές του πολέμου και έτσι μπορεί να αποτελέσουν στόχους για κτύπημα. Οι ερωτήσεις παραμένουν, αλλά ένα πράγμα είναι βέβαιο: δε θα είναι το τελευταίο κτύπημα στην Υεμένη. Για να υπάρξουν αποφασιστικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας πρέπει να αποδώσει όχι μόνο η στρατιωτική, όπως μέχρι σήμερα, αλλά και η πολιτική στρατηγική. Διαφορετικά, σκοτώνονται μεν οι φονταμενταλιστές αλλά τροφοδοτείται ο φονταμενταλι1 Βλέπε και Κεφάλαιο ΣΤ΄ (Στρατηγική Obama για χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών «drones» στον αντιτρομοκρατικό αγώνα)

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

σμός, που είναι η κύρια πηγή της τρομοκρατίας.

Νέες Ταυτόχρονες Απειλές, 2002 Ενώ, τα βλέμματα είναι στραμμένα στο Ιράκ, νέες απειλές προβάλλουν από τη Βόρεια Κορέα και την Αl Qaeda. Ποιος, όμως, βοήθησε τη Βόρεια Κορέα; Ίσως το Πακιστάν. Η Ρωσία και η Κίνα έχουν αυτή τη δυνατότητα. Δεν θέλουν, όμως, ένα γείτονα με ΠΟ. Ίσως έγινε ανταλλαγή όπλων μεταξύ Πακιστάν και Βόρειας Κορέας. Το Πακιστάν έχει ΠΟ και η Βόρεια Κορέα πυραύλους. Το 1998 το Πακιστάν δοκίμασε πύραυλο μέσου βεληνεκούς που πιστεύεται ότι έχει αποκτηθεί από τη Βόρεια Κορέα. Η Βόρεια Κορέα έχει 950. 000 στρατό μόλις μίλια βορείως της Σεούλ, ενώ 37. 000 Αμερικανοί στρατιώτες έχουν αναπτυχθεί στη Νότια Κορέα. Η Βόρεια Κορέα μπορεί με ένα αστραπιαίο πυρηνικό κτύπημα να καταστρέψει τη Νότια Κορέα και τους εκεί Αμερικανούς στρατιώτες. Υπάρχουν τώρα απτές αποδείξεις ότι η Βόρεια Κορέα διαθέτει ΠΟ και μπορεί να δικαιολογηθεί η εναντίον της προληπτική επίθεση. Οι συνέπειες, όμως, δεν το επιτρέπουν προς το παρόν. Η Βόρεια Κορέα, όμως, έχει απόλυτη ανάγκη από εξωτερική βοήθεια. Θέλει ίσως να διαπραγματευθεί τα ΠΟ για να εξασφαλίσει οικονομική βοήθεια; Μερικοί πιστεύουν ότι το οπλοστάσιο της Βόρειας Κορέας δεν πρόκειται να εξαλειφθεί χωρίς μίας άλλης μορφής καθεστώτος και δηλώνουν ότι το θέμα “θα βρεθεί μπροστά μας” αμέσως μετά το Ιράκ. Μερικές απόψεις κλίνουν προς την απομόνωση της Βόρειας Κορέας ή το βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων. Οι Η.Π.Α. ελπίζουν ότι με τη συνεργασία της Ιαπωνίας, της Κίνας και της Ρωσίας θα πιεσθεί η Βόρεια Κορέα για αφοπλισμό. Η διπλωματία είναι δύσκολη αλλά επιβάλλεται πρώτα. Η πρόσφατη δήλωση της Βόρειας Κορέας για κατοχή πυρηνικού υλικού εκλαμβάνεται, από μερικούς αναλυτές, ως άνοιγμα της Βόρειας Κορέας προς τη διπλωματία. Το μάθημα από τη Βόρεια Κορέα είναι: οι συμφωνίες, τα ανακοινωθέντα και οι ευκολόπιστες αποδοχές με ανθρώπους που δεν σέβονται την υπογραφή τους, είναι κενές περιεχομένου εκτός και μεσολαβήσουν «πιστόλια».

Ξαφνικά και νέες απειλές, 2002 Καθώς η ένταση στον Κόλπο αυξάνεται, ξαφνικά παρουσιάζονται νέες απειλές από τις δηλώσεις επισήμων της Βόρειας Κορέας ότι έχει αναπτύξει το πρόγραμμα των πυρηνικών όπλων (ΠΟ) και από την πρόσφατη βομβιστική επίθεση στο Μπαλί της Ινδονησίας και τις τρομοκρατικές ενέργειες στην Υεμένη και το Κουβέιτ. Αυτές οι πρόσφατες αποδείξεις φανερώνουν ότι η τρομοκρατία και τα ΠΟ είναι η δίδυμη απειλή για τον πολιτισμένο κόσμο. Τώρα προετοιμάζεται επίθεση κατά του Ιράκ, επειδή ο Saddam προάγει την τρομοκρατία και επιζητεί τα ΠΟ. Πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι απαραίτητο, όσο ποτέ, οι Η.Π.Α. να μην αδρανήσουν. Άλλοι, πιο συγκρατημένοι, σκέπτονται τη μετά Saddam εποχή στο Ιράκ και προ-

Λακαφώσης Δημήτριος

οιωνίζουν να είναι πολύ πιο δυσχερής από τη μετά Taliban εποχή στο Αφγανιστάν, όπου η ανασυγκρότηση της χώρας παρουσιάζεται προβληματική. Άλλοι ερωτούν μήπως πρέπει να γίνει κάτι ανάλογο με τη Γερμανία και την Ιαπωνία μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (Β΄ΠΠ); Μήπως πρέπει να ληφθεί υπόψη η αρνητική εμπειρία από τη Σομαλία 1993 ως και από το Λίβανο, όπου στο τελευταίο γεννήθηκε η Hezbollah.

Η Βόρεια Κορέα παραδέχεται ότι κατέχει ΠΟ, 2002 Η δυσπιστία προς τη Βόρεια Κορέα έχει αρχίσει από τον πόλεμο στη Κορέα το 1953. Οι ευκολόπιστες μέχρι τώρα αποδοχές δεν απέτρεψαν την προσπάθεια της Βόρειας Κορέας να αναπτύξει το πρόγραμμα των ΠΟ. Διαθέτει ένα ή δύο ΠΟ που κατασκεύασε με τη διαδικασία του “πλουτωνίου” πριν από το 1994. Χρησιμοποιώντας και τη μέθοδο του ουρανίου, ίσως τώρα πρόκειται να απόκτηση περισσότερα ΠΟ. Η Βόρεια Κορέα έχει δοκιμάσει το 1998 την εκτόξευση διηπειρωτικού πυραύλου, βεληνεκούς 1640 μιλίων, προκαλώντας διεθνή ανησυχία. Διαθέτει πυρηνικό αντιδραστήρα στο “Υgobyοι”, που είναι πηγή και για το πυρηνικό υλικό.

Υπάρχουν διακρίσεις στον “Άξονα του Κακού”; Πώς, όμως, ο Bush σχεδιάζει επίθεση κατά του Ιράκ, που πιθανόν να έχει ΠΟ, και να διαπραγματεύεται με τη Βόρεια Κορέα, που δηλώνει ότι έχει ΠΟ και προσεγγίζει το Πακιστάν, που φέρεται ότι προμηθεύει πυρηνικό υλικό τη Βόρεια Κορέα; Η Βόρεια Κορέα παραδέχεται ότι έχει ΠΟ και δεν έχει επιτεθεί προς το παρόν εναντίον κανενός για 50 έτη. Ο Saddam έχει επιτεθεί και μάλιστα με χημικά όπλα εναντίον των γειτόνων του και απειλεί τη γύρω περιοχή. Ο Saddam συνεχίζει να τηρεί αρνητική στάση. Πράγμα που αντιμετωπίζεται μόνο με τη δύναμη. Αλλά και το Ιράν, που έχει συμπεριληφθεί στον “Άξονα του Κακού”, εξάγει τρομοκρατία με την υποστήριξη προς τη Hezbollah και την ισλαμική ¨Jihad¨.

Η Στρατηγική της Προληπτικής Επίθεσης, 2003 Πρόλαβε τα “μπαρουτοκαπνισμένα “τυφέκια πριν γίνουν “ατομικά” μανιτάρια Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. δημοσιοποίησε έκθεση για στροφή της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας προς περισσότερο επιθετική μορφή. Η έννοια της προληπτικής επίθεσης προϋπήρχε. Αλλά, καθώς οι Η.Π.Α. τώρα ετοιμάζονται για το αποφασιστικό κτύπημα κατά του Saddam, η ιδέα της προληπτικής ενέργειας έφθασε στο αποκορύφωμα. Διαμορφώνεται μία “σαρωτική εξωτερική πολιτική” με ευρύτερες προτεραιότητες και ευθύνες για τον παγκόσμιο ρόλο των Η.Π.Α. και το μέλλον του παγκοσμίου συστήματος. Μερικοί επικριτές, ισχυρίζονται ότι σ’ αυτή την επιθετική στρατηγική περιέχονται αρκετές αλαζονικές απόψεις. Άλλοι υποστηρικτές λένε ότι αποκλείεται με την επιθετική στρατηγική άλλες χώρες να σκεφθούν να προκαλέσουν τις Η.Π.Α. στρατιωτικά.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Γιατί οι Η.Π.Α. υιοθέτησαν την προληπτική επίθεση;

Προληπτική επίθεση, 2003

Καθώς προετοιμάζεται το “πρώτο κτύπημα”, εγείρονται επίμονες ερωτήσεις. Γιατί τώρα; Γιατί οι Η.Π.Α. υιοθέτησαν επιθετική εθνική στρατηγική ; Οι Η.Π.Α. τώρα έχουν εισέλθει στη μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 εποχή. Δεν υπήρξε προειδοποίηση για την επίθεση αυτής της ημέρας, αλλά κανείς δεν εγγυάται ότι θα υπάρξουν προειδοποιήσεις για μελλοντικές ασύμμετρες απειλές.

Είναι προτιμότερο να προλαμβάνει κανείς τα παλαιά “μπαρουτοκαπνισμένα τυφέκια” πριν αυτά παράγουν “ατομικά μανιτάρια”.

Μπορεί να δικαιολογηθεί η προληπτική επίθεση; Βέβαια, στο άρθρο 51 του καταστατικού χάρου των Η.Ε. επιτρέπεται η αυτοάμυνα μόνο εάν εκδηλωθεί ένοπλη επίθεση (όχι όταν πρόκειται) εναντίον κράτους. Η προληπτική επίθεση μπορεί, όμως, να δικαιολογηθεί από τη φύση των σημερινών απειλών τις οποίες το σημερινό συμβατικό δόγμα της αποτροπής δεν αντιμετωπίζει. Το 1967 το Ισραήλ, φοβούμενο ότι η Αίγυπτος επρόκειτο να καταστρέψει το Ισραήλ, ενήργησε προληπτική επίθεση και κτύπησε την αιγυπτιακή αεροπορία πριν αυτή καταφέρει θανάσιμο πλήγμα στα αεροπλάνα του. Το Ισραήλ το 1981 βομβάρδισε πυρηνικό αντιδραστήρα στο Ιράκ (Osaka) με προληπτικό κτύπημα. Η ιδέα της προληπτικής επίθεσης είχε εμφυτευθεί προ πολλού στην εξωτερική πολιτική των Η.Π.Α.. Βέβαια στο παρελθόν, κτυπήθηκαν προληπτικά το Ιράν το 1953 και η Γουατεμάλα το 1954. Αλλά, και το 1998 κτυπήθηκαν οι σερβικές δυνάμεις χωρίς την έγκαιρη εξουσιοδότηση των Η.Ε. και χωρίς αντίρρηση από την Ε.Ε.. Εξάλλου, και στο παρελθόν το 1940 ο Churchill δήλωνε ότι η Βρετανία θα πολεμήσει μόνη, αλλά όχι μόνο γι’ αυτή. Μερικοί αντιτιθέμενοι ερωτούν. Ένα κράτος στο κόσμο έχει το δικαίωμα για προληπτική επίθεση κατά όποιου νομίζει ότι επιζητεί να κτυπήσει το δικό του λαό και τα συμφέροντα; Άλλοι ερωτούν. Έχει το δικαίωμα ένα ισχυρό κράτος να επιβάλει τη θέλησή του στα ασθενέστερα κράτη με τη χρήση των όπλων; Είναι δύσκολο, όμως, να γίνει αποδεκτή μία στρατηγική που από πολλούς φαίνεται ως ιμπεριαλιστική. Είναι δύσκολο να πείσουν και αυτοί που υιοθετούν αυτή τη στρατηγική. Στο παρελθόν, υπήρξαν ισχυρισμοί και χρησιμοποιήθηκαν ως διεθνής πρακτική ότι ένα κράτος ίσως να δικαιολογήσει την προληπτική επίθεση στην περίπτωση άμεσης και κατακλυσμιαίας ανάγκης, που δεν αφήνει άλλη επιλογή και χρόνο για άλλη σκέψη. Το κεντρικό σημείο της προληπτικής επίθεσης είναι: “Δε θα αφήσουμε τον εχθρό να κτυπήσει πρώτος”. Οι τρομοκράτες και τα κράτη παρίες κτυπούν τα ευπαθή σημεία με αυτοκίνητα, πλοία και αεροπλάνα αυτοκτονίας και δεν αποκλείουν τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής. Πρέπει να εκδηλωθεί ενέργεια εναντίον των υπό εκκόλαψη απειλών πριν αυτές γεννηθούν. Δεν αντιμετωπίζονται με την ελπίδα για το καλύτερο αύριο. 0 δρόμος της ειρήνης και της

Λακαφώσης Δημήτριος

ασφάλειας απαιτεί ενέργεια.

Που θα γίνει προληπτική επίθεση; 2002 Ο Saddam σκοπεύει να κυριαρχήσει στις γειτονικές χώρες, να καταστρέψει το Ισραήλ και να τιμωρήσει τις Η.Π.Α.. Αυτό φαίνεται και στην πράξη. Το 1974 επιτέθηκε κατά των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ και χρησιμοποίησε και χημικά όπλα καίτοι γνώριζε ότι τους υποστηρίζουν ο Σάχης του Ιράν, οι Η.Π.Α. και το Ισραήλ. Τελική κατάληξη ήταν η ατιμωτική γι’ αυτόν συμφωνία υποχώρησης. Το 1980 ο Saddam επιτέθηκε με χρήση χημικών όπλων κατά της νέας τότε ισλαμικής δημοκρατίας και έμπλεξε τη χώρα του σε οκταετή πόλεμο από κακό υπολογισμό. Το1991, παρά τις προσπάθειες του απεσταλμένου της Ρωσίας, δεν αποσύρθηκε από το Κουβέιτ γιατί πίστευε ότι δε θα δεχθεί επίθεση. Η πιθανή, όμως, ενέργεια κατά του Ιράκ δεν είναι απλή υπόθεση αλλά πολύπλοκη και σύνθετη. Αφήνει πίσω άλυτο το μεσανατολικό και την ΑΙ Qaeda χωρίς την εξάρθρωση. Η Βόρεια Κορέα και το Ιράν, που συμπεριλαμβάνονται μαζί με το Ιράκ στον “Άξονα του Κακού”, φαίνεται ότι σήμερα και σε αντίθεση προς το Ιράκ, συνεργάζονται σχετικά διεθνώς. Η κάθε χώρα έχει τα δικά της συμφέροντα. Κάθε περίπτωση έχει και τα χαρακτηριστικά της. Ευλόγως, λοιπόν, προβάλλει για τις Η.Π.Α. νέο δίλημμα Ιράκ ή ΑΙ Qaeda πρώτα; Άλλοι υποστηρίζουν ότι η ενέργεια κατά του Ιράκ συμπαρασύρει αρνητικά την ΑΙ Qaeda, άλλοι όχι. Οι Η.Π.Α., προς το παρόν, προτιμούν την ειρηνική διαδικασία στις σχέσεις τους με τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν. Τελευταία, η Βόρεια Κορέα δήλωσε ότι έχει αναπτύξει το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων και μάλιστα με εμπλουτισμένο ουράνιο. Πράγμα που παρέχει τη δυνατότητα να κτυπήσει το Τόκιο, τη Σεούλ και τις Η.Π.Α. Γιατί, όμως, οι Η.Π.Α. προτιμούν τη διπλωματική λύση με τη Βόρεια Κορέα, που απορρίπτουν για το Ιράκ; Το Ιράκ είναι άλλη περίπτωση. Η Βόρεια Κορέα προβάλλει τα πυρηνικά όπλα ως όπλα αποτροπής. Μπορεί να επηρεασθεί θετικά από τις σχέσεις με την Κίνα και τη Ρωσία και διστάζουν να ενεργήσουν μονομερώς. Για τους πολεμιστές του Ψυχρού Πολέμου που είδαν τη δύναμη και τις ανθρώπινες αξίες του δυτικού κόσμου να θριαμβεύουν έναντι του κομμουνισμού, το Ιράκ του Saddam προβάλλει ως το επόμενο μέτωπο για μία νέα αρχή πραγμάτων που προμηνύει ο 21ος αιώνας.

Ο “Άξονας του Κακού” (Ιράκ, Ιράν, Βόρεια Κορέα) σε Ασφυκτικό Κλοιό, 2003 Σε δράση οι προετοιμασίες πολέμου κατά του Ιράκ, η προσπάθεια αφοπλισμού της Βόρειας Κορέας και η παρακολούθηση του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Ιράν. Η φράση “ο Άξονας του Κακού”πρωτοεμφανίστηκε από τότε που τη χρησιμοποίησε ο Bush για να κατατάξει το Ιράκ, τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν στο τρίγωνο κακοποιών. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει “άξονας” αφού αυτά τα κράτη δεν συνιστούν καν συμμαχία ή συνασπισμό. Χρωματίζονται με το ίδιο χρώμα ενώ παρατηρείται παγκόσμια ποικιλία χρωμάτων κακού. Με την πάροδο, όμως, του χρόνου ο “Άξονας του Κακού” κατέληξε να δηλώνει αβίαστα την αναζήτηση και τη διάδοση από αυτά τα κράτη

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Πως αντιμετωπίζεται ο “Άξονας του Κακού” των όπλων μαζικής καταστροφής (ΟΜΚ) και το σοβαρό κίνδυνο που προκαλούν τα όπλα. Τέσσερα Ανεξάρτητα από το κατά πόσον τα τρία κράτη είναι “κακοποιά”, αυτά καθαυτά παρουσιάζουν κινδύνους. Πώς όμως, αντιμετωπίζεται ο “Άξονας του Κακού’’ σήμερα από τις Η.Π.Α.; Προετοιμάζεται πόλεμος κατά του Ιράκ, επιδιώκεται αφοπλισμός της Βόρειας Κορέας με ειρηνικά μέσα και παρακολουθείται η προσπάθεια ενεργοποίησης πυρηνικού αντιδραστήρα στο Ιράν. ■ Περίπτωση Ιράκ, 2003 2 Η Βαγδάτη είχε αρχίσει το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων (ΠΟ) από τις αρχές του 1970. Δεν κατόρθωσε όμως να παραγάγει ΠΟ. Το 1981 το Ισραήλ βομβαρδίζει πυρηνικό αντιδραστήρα στο Ιράκ (Osirak).Το Ιράκ ισχυρίζεται ότι το πλείστον των χημικών και βιολογικών όπλων έχει καταστραφεί μετά τον πόλεμο του Κόλπου το 1991. Όταν οι επιθεωρητές άφησαν το Ιράκ το 1998, υπολογίζεται ότι είχαν μείνει 4.000 τόνοι από χημικό υλικό, 17 τόνοι από βιολογικό υλικό και κύρια Ο άξονας του κακού δε συνιστά συμμαχία, μέρη πυραύλων. Με τους εν συνεχεία βομβαρδισμούς αλλά κάθε χώρα ξεχωριστά αποτελεί απειλή. εκτιμάται ότι καταστράφηκαν 12 ύποπτες περιοχές όπλων μαζικής καταστροφής (ΟΜΚ). Οι Η.Π.Α. και η Βρετανία ισχυρίζονται ότι αυτό το πρόγραμμα ξεκίνησε και πάλι και αρκετές περιοχές επαναλειτούργησαν και πιστεύουν ότι το Ιράκ έχει ακόμη τέτοια όπλα. Στο Ιράκ η ομάδα επιθεωρητών όπλων των Η.Ε. ενεργεί επιθεώρηση για να διαπιστώσει την κατάσταση του οπλοστασίου της Βαγδάτης, χωρίς όμως ουσιαστικά αποτελέσματα. Ο Saddam προσπαθεί με κάθε τρόπο να μη δώσει αφορμή στο για την προετοιμαζόμενη επίθεση. Έχει επιτρέψει στους επιθεωρητές των Η.Ε. να εισέλθουν σε ένα από τα παλάτια του και ζήτησε συγνώμη για την εισβολή στο Κουβέιτ το 1990. Στην πρώτη αναφορά του επικεφαλής των επιθεωρητών των Η.Ε., Hans Blix, αναφέρεται ότι το Ιράκ δεν έχει ειλικρινά απόoδεχθεί την απόφαση των Η.Ε. για τον αφοπλισμό και συνεργάζεται στις διαδικασίες. Απαιτείται, όμως, το Ιράκ να κάνει περισσότερα στην ουσία για να δείξει ότι έχει τελειώσει το πυραυλικό και βιοχημικό πρόγραμμα. Ενώ, ο επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, EL Abrade δήλωσε ότι δεν υπάρχει απόδειξη ότι το Ιράκ έχει αναβιώσει το πυρηνικό πρόγραμμα και ζητεί περισσότερο χρόνο για να επιβεβαιωθεί που είναι η αλήθεια. Εάν ο πόλεμος κατά του Ιράκ αρχίσει οι Η.Π.Α. θα νικήσουν χωρίς αυτό να είναι εύκολη υπόθεση και κυρίως για την ειρήνη μετά τον πόλεμο. Ο Saddam, για να καλύψει τις στρατιωτικές αδυναμίες του, σχεδιάζει να δώσει τον αγώνα μέσα στις πόλεις. Οι Η.Π.Α. έχουν πιθανόν 2 Βλέπε και κεφάλαιο Β΄ (Ο πόλεμος στο Ιράκ 2003)

Λακαφώσης Δημήτριος

να διεξάγουν μάχη τύπου Στάλινγκραντ στη Βαγδάτη για ανατροπή του Saddam με σοβαρές απώλειες και αθώων πολιτών, πράγμα που εγείρει το πολιτικό παγκόσμιο αίσθημα. Στον επικείμενο πόλεμο χρησιμοποιούνται όπλα υψηλής τεχνολογίας με εξάλειψη όλων των αδυναμιών που παρατηρήθηκαν στις τελευταίες συγκρούσεις. Για πρώτη φορά δοκιμάζεται πόλεμος με το σύστημα GPS και το πλέον εκσυγχρονισμένο σύστημα αναγνώρισης του πεδίου μάχης. Αν και ήταν έτοιμο το ψηφιακό σύστημα διοίκησης και ελέγχου δεν δοκιμάσθηκε, καθόσον οι στρατιωτικές μονάδες που το διέθεταν αφίχθηκαν όταν ο πόλεμος είχε κριθεί. Όλα αυτά σε Μεραρχία που είναι γνωστή ως “Ψηφιακή Μεραρχία”. Επιπλέον πρωτοεμφανίζονται βελτιωμένα βλήματα ακριβείας (J-DAΜS), ειδικές βόμβες με υψηλή πίεση και θερμοκρασία και ηλεκτρονικές βόμβες (e- bombs) ως και όπλα μικροκυμάτων (ΗPΜs) κατά καταφυγίων, που καταστρέφουν μόνο υλικό και όχι προσωπικό. Ο υπολογισμός του κόστους της όλης προετοιμασίας για πόλεμο κατά του Ιράκ εκτιμάται ότι ανέρχεται στο ποσό των $12,5δις και επιπλέον 1 δις για κάθε μήνα που τα στρατεύματα αναμένουν για ενέργεια (προσωπικό, λειτουργικότητα και μεταφορά). ■ Περίπτωση Βόρειας Κορέας, 20033 Με πρόγραμμα σε ανάπτυξη 30 χρόνια πριν από την έναρξη ελέγχου από τα Η.Ε. των διαδικασιών ανάπτυξης προγράμματος ΠΟ, η Βόρεια Κορέα πιθανόν να έχει ένα ή δύο ΠΟ και δυνατόν να έχει αρκετό υλικό στο εργοστάσιο του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Ροhobbyοι για τέσσερα μέχρι πέντε ΠΟ. Η Βόρεια Κορέα έχει παράγει μερικές χιλιάδες τόνους χημικών ουσιών από μουστάρδα, φωσγένιο, σαρίων και άλλου τύπου ουσίες. Έχει από το 1980 βιολογικά όπλα από άνθρακα, τοξικά μποτόλινουν και βακτηρίδια χολέρας. Τον Οκτώβριο 2002 αποδέχεται με δηλώσεις επισήμων ότι έχει κρυφίως αναπτύξει το πυρηνικό πρόγραμμα. Επιπλέον, πρόσφατα αποσύρθηκε από τη συμφωνία μη διάδοσης ΠΟ, η οποία μέχρι τώρα την απαγόρευε από το να αναπτύξει πυρηνικό πρόγραμμα. Η εμφανής προσπάθεια για παραγωγή ΠΟ από τη Βόρεια Κορέα προκαλεί παγκόσμια ανησυχία. Αλλά, με τον πόλεμο στο Ιράκ στον ορίζοντα, οι Η.Π.Α. προσπαθούν να συγκρατήσουν την κρίση στη Βόρεια Κορέα, μέχρις ότου αφοπλισθεί ο Saddam. Πάντως, η Βόρεια Κορέα φαίνεται μάλλον να επιδιώκει οικονομικά και ασφάλειας ανταλλάγματα. Οι Η.Π.Α. δηλώνουν ότι δεν διαπραγματεύονται με τη Βόρεια Κορέα, εκτός εάν απαρνηθεί το πυρηνικό πρόγραμμα. Αλλά, σε οποιαδήποτε περίπτωση, μόνο ο διάλογος φέρνει τη λύση. Εντατικές διπλωματικές προσπάθειες καταβάλλονται για να πεισθεί η Βόρεια Κορέα να εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες της για το πυρηνικό πρόγραμμα, ενώ παράλληλα η Ουάσιγκτον επιδιώκει να παραπεμφθεί το θέμα στα Η.Ε.. Η Νότια Κορέα και η Ρωσία παροτρύνει παράταση χρόνου για τη διπλωματική διαδικα3 Βλέπε και στο Κεφάλαιο Α΄( Νέες ταυτόχρονες απειλές και οι εξελίξεις των πολιτικό-στρατιωτικών προκλήσεων)

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

σία. Εάν το θέμα φθάσει στα Η.Ε., η επιβολή κυρώσεων θεωρείται σχεδόν βεβαία, κίνηση για την οποία η Βόρεια Κορέα δηλώνει ότι ισοδυναμεί με πράξη πολέμου. Εάν η αποτροπή δεν τελεσφορήσει και με σχεδόν δεδομένο ότι η επίθεση κατά της Βόρειας Κορέας δεν ενδείκνυται, είτε προχωρούν οι διαπραγματεύσεις είτε προσβάλλονται οι πυρηνικοί αντιδραστήρες είτε αφήνεται η Βόρεια Κορέα να αναπτύξει ΠΟ. Στην τελευταία περίπτωση πρέπει και η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία να αποκτήσουν ΠΟ, με πολλές ανησυχίες για την περιοχή. Παράλληλα, η Βόρεια Κορέα διαθέτει και αναπτυγμένο το πρόγραμμα πυραύλων και εξάγει πυραύλους στο Πακιστάν, Υεμένη και αλλού. Αναπτύσσει ή διαθέτει διαφόρους τύπους πυραύλων. Η Βόρεια Κορέα εξαγάγει πυραύλους Νodong στο Ιράν. ■ Περίπτωση Ιράν, 20034 Ενώ για το Ιράκ και τη Βόρεια Κορέα οι Η.Π.Α. δραστηριοποιούνται ενεργά, στο Ιράν η στάση τους είναι συγκρατημένη. Το Ιράκ, στον πόλεμο με το Ιράν, το 1980, είχε βομβαρδίσει τρεις φορές πυρηνικό αντιδραστήρα εντός Ιράν. Το Ιράν προσπαθεί να ενεργοποιήσει πυρηνικό αντιδραστήρα, με τη βοήθεια της Ρωσίας, ο οποίος αναβαθμιζόμενος μπορεί να παράγει συστατικά για ΠΟ. Το Ιράν έχει δικαίωμα, βάσει διεθνών συμφωνιών που έχει υπογράψει, να λειτουργήσει πυρηνικό αντιδραστήρα αφού υπόκειται στους προβλεπόμενους ελέγχους. Αυτή, όμως, η επίβλεψη δεν έχει τόση αξία, εάν επικίνδυνα υλικά παράγονται σε μία χώρα που επιδιώκει την απόκτηση ΠΟ. Όμως, με το να εντάξει το Ιράν στον “Άξονα του Κακού” ο Bush δυσχεραίνει το Ιράν για εναλλακτική λύση στις πυρηνικές του φιλοδοξίες. Αντί αυτού οι Η.Π.Α. επιζητούν, με μικρή επιτυχία βέβαια, να πιέσουν τη Ρωσία να μην περάσει πυρηνική τεχνολογία στην Τεχεράνη. Πρόσφατα, όμως, δορυφορικές εικόνες σε ιρανικές εγκαταστάσεις στο Βusher φανερώνουν ότι το Ιράν δραστηριοποιείται για την ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματος. Η Τεχεράνη, αντίθετα, αρκείται να επισημαίνει ότι δεν έχει αναπτύξει αυτό το πρόγραμμα και προκαλεί διεθνή επιθεώρηση των εγκαταστάσεών της. Αλλά, οι δυτικοί διπλωμάτες στην Τεχεράνη υπολογίζουν ότι το Ιράν μπορεί, μέσα σε 5-7 χρόνια, να έχει πυρηνικές βόμβες. Το Ιράν επιδιώκει τα ΠΟ και μάλιστα από την εποχή του Σάχη επειδή τρεις από τους γείτονες Ινδία, Ρωσία και Πακιστάν έχουν ΠΟ. 4 Βλέπε και Κεφάλαιο Ε΄ ( ΠΟ, Συγκράτηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν)

Λακαφώσης Δημήτριος

Το Ιράν διαθέτει πέντε αντιδραστήρες έρευνας και τέσσερες μη ολοκληρωμένους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Έχει αποκτήσει την τεχνολογία των βαλλιστικών πυραύλων από τη Βόρεια Κορέα και έχει δοκιμάσει πύραυλο με βεληνεκές που φθάνει το Ισραήλ, την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία.

Υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά ; Πρόσφατα, οι Η.Π.Α. ανακοίνωσαν τη νέα στρατηγική για να πολεμήσουν την απόκτηση και διάδοση των ΟΜΚ, με βασικά στοιχεία την “πρόληψη” και “απαγόρευση”. Νωρίς, όμως αποδείχθηκε ότι υπάρχει αντίθεση μεταξύ ρητορικής και πράξης. Τελευταία, οι Η.Π.Α. δεν εμπόδισαν την αποστολή πυραύλων Scuds από τη Βόρεια Κορέα στην Υεμένη. Η Υεμένη, βέβαια, είναι αξιόλογος σύμμαχος στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Ενώ η Βόρεια Κορέα είναι μέρος του “Άξονα του Κακού”. Άλλοι ερωτούν, τι θα γινότανε εάν οι πύραυλοι της Βόρειας Κορέας είχαν κατευθυνθεί στο Ιράκ. Εάν αναχαιτισθούν, προβάλλει το ερώτημα άλλο το Ιράκ και άλλο η Υεμένη ; Υπάρχουν δηλαδή δύο μέτρα και δύο σταθμά; μία εύκολη απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει κοινός τρόπος αντιμετώπισης των απειλών. Η Βόρεια Κορέα είναι περισσότερο ανοικτή στη διπλωματία, ενώ η Υεμένη είναι χρήσιμη στις Η.Π.Α. για την ενέργεια κατά της τρομοκρατίας. Αλλά αυτό το διπρόσωπο παιγνίδι είναι απαράδεκτο σε ένα ρεαλιστικό κόσμο. Ούτε η Υεμένη, ούτε η Βόρεια Κορέα έχουν υπογράψει το καθεστώς ελέγχου της τεχνολογίας των πυραύλων, που προβλέπει περιορισμό εξαγωγής πυραύλων με βεληνεκές και γέμισμα του σοβιετικού πυραύλου Scud-Β, του πλέον διαδεδομένου πυραύλου στην ιστορία.

Εισαγωγή στις Εξελίξεις των Πολιτικό-στρατιωτικών Προκλήσεων, μέχρι και το 2015 Η λέξη πρόκληση, υπό την ευρεία έννοια, σημαίνει: ερεθισμός, ανησυχία και αντιμετώπιση 1. Η Βόρεια Κορέα παραβιάζει τις διεθνείς υποχρεώσεις και εκτοξεύει πυραύλους και προβαίνει σε δοκιμές ΠΟ. Αποσύρεται στις 14 Απριλίου 2009 και από τις συνομιλίες των έξι για το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας και αψηφά συνεχώς τις αποφάσεις των Η.Ε. Συνεχίζονται οι προσπάθειες, με δυσχέρειες όμως, για επαναφορά της Βόρειας Κορέας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό της πρόγραμμα. Η Βόρεια Κορέα βρίσκεται σε συνεχή ένταση με τη Νότια Κορέα. Πυρπολεί το Μάρτιο 2010 το πολεμικό πλοίο cheonan της Νότιας Κορέας με 46 νεκρούς ναύτες, ενώ στις 23 Νοεμβρίου 2010, βομβαρδίζει με πυρά πυροβολικού το νησί yeonpyeong της Νότιας Κορέας κοντά στα διαφιλονικούμενα θαλάσσια σύνορα στην Κίτρινη Θάλασσα με 2 πολίτες και 2ναύτες νεκρούς και επικρατεί εύθραυστη κατάσταση. Η Βόρεια Κορέα5 προβαίνει και σε δοκιμές ΠΟ και εκτόξευση πυραύλου μεγάλου βεληνεκούς και προκαλεί διεθνή ανησυχία και με το νέο νεαρό

5 Βλέπε και Κεφάλαιο Α΄ (Σε ασφυκτικό κλοιό ο άξονας του κακού) και στο Κεφάλαιο Ε΄ (Αντιπυραυλική ασπίδα)

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

ηγέτη Kim Jong-Un, ο οποίος προβαίνει συνεχώς σε νέες προκλήσεις, φαινόμενο σύνηθες για τη Βόρεια Κορέα. 2. Στο Ιράκ αμερικανικές και βρετανικές δυνάμεις έχουν εισβάλλει από το Μάρτιο 2003 και εκδίωξαν το εκεί καθεστώς του Saddam. Έχει κηρυχθεί το τέλος του πολέμου τον Αύγουστο 2010 και έχουν αποσυρθεί όλες οι μάχιμες μονάδες. Παραμένουν μερικές χιλιάδες μη μάχιμες μονάδες για να υποστηρίξουν και να εκπαιδεύουν τις ιρακινές δυνάμεις και αποσύρονται στο τέλος του 2011. Μετά από δύο χρόνια επανέρχονται αμερικανικές δυνάμεις, αφού επανεμφανίσθηκαν οι εσωτερικές έριδες και οι βιαιότητες, αν και έχει εκλεχθεί ιρακινή κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Η αστάθεια δημιουργεί συνθήκες και εξτρεμιστές μουσουλμάνοι ιδρύουν ισλαμικό κράτος στο Ιράκ με διεθνή απειλή, που τώρα καλούνται να εξαλείψουν οι ασθενείς ιρακινές δυνάμεις με την υποστήριξη συμμαχικών αεροπορικών κτυπημάτων. 3. Στο Αφγανιστάν6, ο από το 2001 μακροβιότερος αγώνας συνεχίζεται για περισσότερο από δεκαετία. Η σταδιακή απόσυρση ολοκληρώνεται μέχρι το τέλος 2014 των μαχίμων αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν και παραμένουν μερικές χιλιάδες μη μάχιμες μονάδες και πέραν του 2017 για υποστήριξη στη μετά Αφγανιστάν εποχή. Συνεχίζεται όμως η αστάθεια, αφού οι Taliban συγκρούονται ακόμη με τις κυβερνητικές δυνάμεις και η απειλή της AQ των IS παραμένει στη χώρα, παρά τον ισχυρό αντιτρομοκρατικό αγώνα της νέας αφγανικής ηγεσίας μετά τον Karzai. 4. Το Ιράν7 συνεχίζει να αψηφά ενισχυμένες κυρώσεις των Η.Ε. για να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου, που πιστεύεται ότι αποσκοπεί στην παραγωγή ΠΟ. Όμως, η πυρηνική στρατηγική του Ιράν με το μετριοπαθή κληρικό νέο πρόεδρο Rouhani από 3 Αυγούστου 2013 αλλάζει. Τελικά, επιτυγχάνεται ιστορική συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μετά από διαβουλεύσεις περίπου δύο χρόνων με τους έξι της Δύσης. Το Ιράν σταματά το πυρηνικό πρόγραμμα για 15 χρόνια, με άρση των κυρώσεων αλλά με δυνατότητα για ειρηνικούς σκοπούς. 5. Στον Αραβικό κόσμο8 η “Αραβική άνοιξη” αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση του 2001. Με την Αραβική Εξέγερση, εκθρονίζονται μονάρχες και διεξάγονται ιστορικές εκλογές στην Τυνησία, στην Αίγυπτο, τη Λιβύη και στην Υεμένη. Στη συνέχεια παρατηρούνται αναταραχές στη γενέτειρα της εξέγερσης Τυνησία, με δολοφονία του ηγέτη της αντιπολίτευσης, αλλά τελικά είναι η πρώτη χώρα όπου αποκαθίστανται οι δημοκρατικές διαδικασίες. Αναταραχές επικρατούν και στην Αίγυπτο, με την ανατροπή του εκεί μονάρχη και ακολουθεί η ανατροπή τον Ιούλιο 2013, μετά από ένα έτος νομίμου εκλογής, του ισλαμιστή αιγύπτιου προέδρου Morsi. Πέντε χρόνια μετά και έως πότε συνεχίζεται ο εμφύλιος στη Συρία και ο ‘’ξεχασμένος’’ πόλεμος στην Υεμένη. 6 Βλέπε και Κεφάλαιο Β΄ ( Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν 2001) 7 Βλέπε και Κεφάλαιο Α΄ (Σε ασφυκτικό κλοιό ο άξονας του κακού) και Κεφάλαιο Ε΄ (Αντιπυραυλική ασπίδα- Συμφωνία ιρανικού πυρηνικού προγράμματος) 8 Βλέπε Κεφάλαιο Γ΄ (Οι εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο)

Λακαφώσης Δημήτριος

6. Ίδρυση ισλαμικού κράτους στη Μέση Ανατολή9 Οι Τζιχαντιστές ( ISIS) ιδρύουν επικίνδυνο διεθνώς μεσαιωνικό Χαλιφάτο, στις 30 Ιουνίου 2014, στο Ιράκ και το επεκτείνουν και στη Συρία και επιδιώκουν υποταγή όλων των μουσουλμάνων. Αποδεκατίζουν τους Yazidis ως αιρετικούς, εκδιώκουν τους χριστιανούς ως μη μουσουλμάνους και τους Σιίτες ως αποστάτες του Ισλάμ. Αποκεφαλίζουν ομήρους και προσηλυτίζουν ξένους νέους και απειλούν ηγέτες και χώρες της Δύσης. Οι υπό των Η.Π.Α. σύμμαχοι βομβαρδίζουν το Ιράκ από τις 8 Αυγούστου 2014 και τη Συρία από 23 Σεπτεμβρίου 2014. Η Ρωσία βομβαρδίζει τη Συρία από 7 Οκτωβρίου 2015.

9 Βλέπε και Κεφάλαιο Γ’: Η ίδρυση ισλαμικού κράτους στο Ιράκ και Συρία.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Κεφάλαιο Β΄ Ο Αντιτρομοκρατικός Αγώνας στο Αφγανιστάν, Ο Πόλεμος στο Ιράκ, Συγκρούσεις- Εντάσεις- Κρίσεις, Χειρισμός Κρίσεων, Μεσανατολικό, Παλαιστινιακό, Καύκασος Συνοπτική εισαγωγική περιγραφή: Μπορεί η μάχη να κερδίζεται, ο πόλεμος όμως κερδίζεται όταν η κατάσταση επιτρέψει στο στρατιώτη να επιστρέψει στην πατρίδα του με την τιμή που του ανήκει. Οι πόλεμοι παλαιοτέρων εποχών δεν υπάρχουν σήμερα. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν 2001 αποτελεί την αρχή του αντιτρομοκρατικού αγώνα και στο Ιράκ 2003 εφαρμόζεται η προληπτική επίθεση. Συνεχίζονται ή δημιουργούνται ηπιότερης μορφής περιφερειακές εντάσεις: Μεσανατολικό, Παλαιστινιακό, Λίβανος 2006, Καύκασος 2006, Βομβάη 2008 και Γάζα 2009 και 2012.

Ο Πόλεμος Κατά της Τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν 2001 Η προ του πολέμου παγκόσμια κατάσταση Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, κτυπήθηκε η καρδιά των Η.Π.Α. με αεροπλάνα ομηρίας από διεθνείς τρομοκράτες στους διδύμους πύργους της Νέας Υόρκης με μερικές χιλιάδες νεκρούς αθώους πολίτες. Ο θεώρησε τούτο ως αιτία πολέμου. Οι πρώτες ενδείξεις καταδεικνύουν ως υπεύθυνο το Βin Laden, ο οποίος εθεωρείτο ως ο πνευματικός ηγέτης όλων των φιλικών προς την Al Qaeda στοιχείων σε όλο τον κόσμο. Στο Βin Laden αποδίδονται και οι πρώτες προηγούμενες τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον του παγκόσμιου εμπορικού κέντρου, η προσβολή των αμερικανικών στρατοπέδων στη Σαουδική Αραβία και το κτύπημα του αμερικανικού πολεμικού πλοίου Coll στο Aden της Υεμένης, αλλά και οι δίδυμες επιθέσεις στις αμερικανικές πρεσβείες στην Κένυα και στην Τανζανία με 224 νεκρούς, στις 7 Αυγούστου1998. Το Αφγανιστάν θεωρείται το καταφύγιο του Βin Laden.Τελεί υπό τον έλεγχο των Taliban. Με την ευλογία των Taliban, ο Βiη Laden λειτούργησε τρομοκρατικές βάσεις στο Νότιο Αφγανιστάν κοντά στα σύνορα με το Πακιστάν. Το Αφγανιστάν είναι ένα πολύ φτωχό και οπισθοδρομικό κράτος που κατά καιρούς έχει γίνει το πεδίο μάχης και το νεκροταφείο των συμφερόντων των μεγάλων. Το ΝΑΤΟ ενεργοποιεί για πρώτη φορά το άρθρο 5 του καταστατικού χάρτη για συλλογική άμυνα. Ο Bush στρατολογεί περίπου 50.000 εφέδρους και του παρέχεται το δικαίωμα για τις απαραίτητες ενέργειες προς αντιμετώπιση της κατάστασης. Οι Η.Π.Α. έστειλαν τελεσίγραφο στο Αφγανιστάν για την εντός τριών ημερών παράδοση

Λακαφώσης Δημήτριος

του Βin Laden, διαφορετικά θα δεχθεί επίθεση. Παράλληλα, οι Η.Π.Α. πρέπει να καταγράψουν και την υποστήριξη που μπορεί να έχουν από τα γειτονικά κράτη. Το Πακιστάν έδειξε σημεία συνεργασίας με τις Η.Π.Α.. Η Σαουδική Αραβία τηρεί διπλωματικές σχέσεις με το Πακιστάν και έχει βοηθηθεί πολλές φορές από τις Η.Π.Α. για θέματα ασφαλείας και οφείλει τώρα να ανταποδώσει. Η Κίνα φοβάται από την εξάπλωση των ισλαμιστών στην επαρχία Xingjian όπου οι μουσουλμάνοι αποτελούν πλειοψηφία και για αυτό βλέπει θετικά την επέμβαση στο Αφγανιστάν. Η Ινδία φανερώνει διαθέσεις καλής θέλησης και η Ρωσία βλέπει το Βin Laden να έχει βοηθήσει τους αντάρτες στην Τσετσενία. Το Ιράν και η Κίνα κλείνουν τα σύνορα με το Αφγανιστάν. Ο 7ος αμερικανικός στόλος πλέει προς την αραβική θάλασσα. Στην αμερικανική βάση της Σούδας αυξάνονται τα μέτρα ασφαλείας και παρατηρείται παρουσία αμερικανών πεζοναυτών.

Διευκολύνσεις από γειτονικές χώρες για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν - Diego Garcia: Νησί 2800 μίλια από το νότιο Αφγανιστάν. Βάση Αμερικανικών βομβαρδιστικών Β-52 και αεροπλάνων ανεφοδιασμού καυσίμων στον αέρα. - Οman: Αεροπορική βάση στα Νότια και χρησιμοποίηση του νησιού Μasiraf για αποστολές πάνω από τον κόλπο του Oman προς τις ακτές του Πακιστάν και μέσα στο Αφγανιστάν. - Saudi Arabia: Σημαντική βάση στα μετόπισθεν. Το αμερικανικό στρατηγείο σε Σαουδικής Αραβίας έδαφος. - Egypt: Εναέριο χώρο και βάσεις για επιχειρήσεις από νότο. - Τazikistan: Ιδανικός χώρος συγκεντρώσεις για ειδικές επιχειρήσεις. Εκτεταμένα σύνορα με το Αφγανιστάν. Αεροπορική βάση στη Κulοh περίπου 100 μίλια από τα σύνορα με το Αφγανιστάν. 1. Τα προ του πολέμου στο Αφγανιστάν Το 20% του Βόρειου Αφγανιστάν ελέγχεται από τη Βόρεια Συμμαχία που αντιτίθεται στους Taliban. Δύο μέρες προ της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 δολοφονήθηκε ο αρχηγός της Βόρειας Συμμαχίας, Μασούτ. Όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο Αφγανιστάν. Οι Η.Π.Α. επίσημα πλέον καταδεικνύουν το Βin Laden ως εγκέφαλο της τρομοκρατικής επίθεσης στους διδύμους πύργους. Οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί θέλουν ανταποδοτική στρατιωτική δράση. Άρχισαν πλέον εμφανείς Οι πολεμιστές της Βόρειας Συμμαχίας καταλαμβάνουν πολεμικές προετοιμασίες. Πλέουν ανοικτά την Καμπούλ, 14-11-2001 του Ομάν στην αραβική θάλασσα είκοσι αντι-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

τορπιλικά και ένα καταδρομικό των Η.Π.Α., έξι βρετανικά και δύο γαλλικά πολεμικά πλοία. Στις 19-21 Σεπτεμβρίου 2001, το Σ.Α. των Η.Ε. απαιτεί από το Αφγανιστάν την άμεση παράδοση του Bin Laden. Συνέρχονται οι αρχηγοί των κρατών - μελών της Ε.Ε. για συμπαράσταση προς τις Η.Π.Α. και για μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης. Στις 26-30 Σεπτεμβρίου 2001, μαίνονται μάχες στο Βόρειο Αφγανιστάν μεταξύ Taliban και Βόρειας Συμμαχίας, δύο χιλιάδες ειδικές αμερικανικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν σε βάσεις του Πακιστάν κοντά στα σύνορα με το Αφγανιστάν. Στις 1-4 Οκτωβρίου 2001, η επίθεση κατά του Αφγανιστάν είναι επικειμένη. Ο κλοιός γύρω από το Αφγανιστάν κλείνει. 2. Η Διεξαγωγή των Επιχειρήσεων Στις 071930 Οκτωβρίου 2001, παρατηρούνται λάμψεις από εκρήξεις γύρω από την Καμπούλ και η επίθεση των αμερικανικών δυνάμεων αρχίζει.

Ολική απόσυρση μέχρι το τέλος 2014. Παραμένουν μερικές χιλιάδες αμερικανικής δύναμης και μετά το 2017

- Στην 1η Φάση- 1η εβδομάδα, 7-15/10: εκδηλώνονται αεροπορικά κτυπήματα, επιτυγχάνεται αεροπορική υπεροχή και υποστηρίζεται η προώθηση προς Νότο της Β. Συμμαχίας.

- Στη 2η Φάση-2η εβδομάδα,15/10-2511: εισέρχονται στον αγώνα οι ειδικές δυνάμεις σε στενή συνεργασία με τις αεροπορικές δυνάμεις.

- Στο Νότιο Αφγανιστάν, ενεργούν αμερικανικές και βρετανικές δυνάμεις, μεταφερόμενες με ελικόπτερα και με υποστήριξη από μαχητικά ελικόπτερα και αεροσκάφη. Οι ειδικές δυνάμεις συνεργάζονται απόλυτα με τις αεροπορικές δυνάμεις και κατευθύνουν τις έξυπνες βόμβες και τα βλήματα ακριβείας με συστήματα Laser & GPS κατευθείαν στους στόχους. Ενεργούν επίσης επιχειρήσεις “κτύπα και φύγε” και επιστρέφουν με μεταφορικά ελικόπτερα στις βάσεις τους. -Στο Βόρειο Αφγανιστάν, μέχρι 16 Νοεμβρίου 2001, η Βόρεια Συμμαχία έχει καταλάβει όλο το Βόρειο Αφγανιστάν, πλην της πόλης Κουντούζ, η οποία τελικά καταλήφθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2001 και προωθείται προς το Νότιο Αφγανιστάν, προς το Κανταχάρ. Έχουν καταληφθεί οι πόλεις: Μαζαρί Σαρίφ (12/11), Καμπούλ (14/11) και η Τζαλαλαμπάτ (14/11). - Στην 3η φάση, 8η-11η εβδομάδα, 26/11-22/12, επικρατούν περιορισμένες χερσαίες επιχειρήσεις. Πεζοναύτες προωθούνται στην περιοχή του Κανταχάρ και δημιουργούν προωθημένη αεροπορική βάση και βάση ειδικών δυνάμεων (26/11). Τελικά προωθούνται στην Καμπούλ πεζοναύτες, τεθωρακισμένα, πυροβολικό, αεροσκάφη και ελικόπτερα.

Λακαφώσης Δημήτριος

Το καθεστώς των Taliban καταρρέει και το Κανταχάρ παραδίδεται στη Βόρεια Συμμαχία (7/12). Ο Bin Laden παραμένει άφαντος και πιστεύεται ότι έχει καταφύγει στους ορεινούς όγκους Τοra Βοra, στα σύνορα με το Πακιστάν και παραμένει ασύλληπτος. Οι αμερικανικές ειδικές δυνάμεις προωθούνται προς τους ορεινούς όγκους “ψάχνοντας” για τον Βin Laden σε οχυρό, για την κατασκευή του οποίου είχαν συνεισφέρει και οι Η.Π.Α. στην εποχή της σοβιετικής κατοχής στο Αφγανιστάν. Επιπλέον, έφθασαν και Γάλλοι πεζοναύτες στο Βόρειο Αφγανιστάν για την εξασφάλιση του αεροδρομίου του Μαζαρί-Σαρίφ (9/12). Στο Κανταχάρ, οι αμερικανικές δυνάμεις καταδιώκουν τους υποχωρούντες πολεμιστές των Taliban(10/12). Ακολουθεί προσωρινή κυβέρνηση και αναλαμβάνει την εξουσία στο Αφγανιστάν (22/12) και συγκροτείται αρχική ειρηνευτική δύναμη (3000-3500) που επωμίζεται να εξασφαλίσει και να διατηρήσει την ειρήνη στο Αφγανιστάν. 3. Αεροπορικές Επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν, 2001 Την πρώτη εβδομάδα οι Αμερικανοί με υποστήριξη των Βρετανών απέκτησαν αεροπορική υπεροχή και από τη δεύτερη εβδομάδα στρέφονται κατά στρατευμάτων και αρμάτων των Taliban. - Αεροσκάφη της αεροπορίας : Μακράς εμβελείας βομβαρδιστικά Β-1, Β-2 και Β-52, πετώντας σε ύψος 50.000 - 60.000 πόδια, έριψαν με δορυφορική κατεύθυνση βόμβες JDAMS, cluster βόμβες και 5.000 λιβρών bunker busters. - Αεροσκάφη του Ναυτικού: Τα αεροσκάφη F-18 σε αποστολή “ψάξε – κτύπα” έριψαν JDΑΜS, ΙSΟW(joint standoff weapοns) & SLΑΜ-ΕR (Standoff land attack missiles). Τα F-14 α/φ Tomcats ελέγχουν τους ουρανούς, προστατεύουν τα Carriers. - Βάση εξόρμησης: η αραβική θάλασσα. - Πύραυλοι : Μακράς εμβελείας πύραυλοι Τοmahawk and Cruise εκτοξεύονται από αμερικανικά και βρετανικά πλοία και υποβρύχια από την αραβική θάλασσα. - Ηλεκτρονικός πόλεμος: Τα EA-6B ηλεκτρονικού πολέμου και τα E2-C έγκαιρης προειδοποίησης αεροσκάφη προστατεύουν με εγκλωβισμό των χερσαίων Radars. - Ανθρωπιστική βοήθεια: Αμερικάνικα C-17 πετώντας από τη Γερμανία έριπταν τρόφιμα περίπου 35. 000 πακέτα την ημέρα. 4. Επιχειρήσεις Ειδικών Δυνάμεων στο Αφγανιστάν, 2001 Αμερικανικές ειδικές δυνάμεις ρίφθηκαν στο εχθρικό έδαφος για να ενεργήσουν “κτύπα και φύγε” επιχειρήσεις. - Rangers του στρατού: Σκληρά εκπαιδευμένο ελαφρό πεζικό και με ικανότητες ρίψης από αλεξίπτωτο. Ειδικευμένοι στην κατάληψη αεροδρομίων, αναγνωρίσεις, εφόδους και νυκτερινές ενέργειες.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

- Green Berets: Ειδικές δυνάμεις του στρατού για παρατεταμένη δράση και σε βάθος εντός του εχθρικού εδάφους για συλλογή πληροφοριών και αντιτρομοκρατικές ενέργειες. - Seals του Ναυτικού: εκπαιδευμένοι για αγώνα στη θάλασσα, αέρα και ξηρά. - Ειδικές αεροπορικές δυνάμεις: ενεργούν σε υποστηριζόμενες με πυρά αποστολές έρευνας και διάσωσης και παροχής επείγουσας βοήθειας. 5. Εξοπλισμός Ειδικών Δυνάμεων - GPS and Radio: για ακριβή προσδιορισμό της θέσης του στόχου και κάλεσμα για προσβολή. - Laptops-Radio: μεταφορά τελευταίων πληροφοριών και τήρηση επαφής με άλλους. - Μέσα νυκτερινής όρασης : φέρονται από το μαχητή ή επί των όπλων. - Διατίθενται Μ4 καραμπίνα με εκτοξευτήρα χειροβομβίδων, Μ60 πολυβόλο και Μ9 mm πιστόλι. 6. Τακτική Ειδικών Δυνάμεων - Rangers :μάχονται 100-150 άνδρες, μεταφέρονται με ΜC-130 αεροπλάνα και προστατεύονται με πυρά από ΑC-130. - Seals: κολυμπούν ή με πλαστικές λέμβους. - Green Berets: κρυφίως στα μετόπισθεν, συλλογή πληροφοριών και προσέγγιση του πληθυσμού. - Άλλες ειδικές δυνάμεις: μεταφέρονται με μεταφορικά και συνοδεύονται με μαχητικά Ε/Π.

Η Νέα Επιχειρησιακή Τακτική στην Πρώτη Νίκη κατά της Τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν, 2001 Το πεδίο μάχης στο Αφγανιστάν δεν διαφέρει πολύ από αυτό του 13ου αιώνα. Ξερές πεδιάδες, χωριά με πλινθόκτιστα σπίτια και απότομα βραχώδη όρη. Αλλά και οι Αφγανοί πολεμιστές δεν παρουσιάζονται διαφορετικοί, ρακένδυτοι, γενειοφόροι, σκιάχτρα του πολέμου, καβαλάρηδες στο πέρασμα των ποταμών και επιτιθέμενοι κατά αγέλες. Οι Αφγανοί πολεμιστές φαντάζονταν να αντιμετωπίζουν εύκολα τους Αμερικανούς στρατιώτες στη μάχη όπως έγινε στη Σομαλία το 1992 και ενθυμούνται το σοβιετικό στρατό που αποχώρησε από το Αφγανιστάν υπό τη συνεχή πίεση των Αφγανών Μουζαχεντίν, τη δεκαετία του 1980. Αλλά αυτός ο πόλεμος, Οκτώβριος 2001, είναι διαφορετικός. Οι Αφγανοί πολεμιστές είδαν του Αμερικανούς σαν φαντάσματα από άλλο πλανήτη. Οι Αφγανοί αιφνιδιάστηκαν. Υπήρξαν θύματα μίας επαναστατικής τακτικής που ευρέως συζητούσαν οι Η.Π.Α., πριν από την 11η Σεπτεμβρίου 2001 και την οποία εφάρμοσαν τώρα. Αντιλήφθηκαν την αξία της τεχνολογίας και των πληροφοριών. Η τεχνολογική επανάσταση επήλθε και στις χερσαίες επιχειρήσεις.

Λακαφώσης Δημήτριος

Ιστορικά, η αποστολή του στρατιώτη πεζικού ήταν να λαμβάνει στενή επαφή με τον εχθρό και να τον εξουδετερώσει με δόρυ, πολυβόλα, χειροβομβίδες κλπ. Αυτό ακολουθήθηκε από την εποχή των Θερμοπυλών μέχρι τις ζούγκλες του Βιετνάμ, οπότε η εμπλοκή διεξάγεται από απόσταση μικρότερη των 25 μέτρων. Αλλά ο στρατιώτης τώρα στο Αφγανιστάν δεν έχει αυτή την αποστολή. Προσπαθεί να έχει επαφή με τον εχθρό με δορυφόρους και να ζητά πυρά από μεγάλες αποστάσεις, από αεροσκάφη για να τον κτυπήσει. Τα βαριά άρματα είναι το καμάρι των Η.Π.Α., αλλά δεν χρησιμοποιήθηκαν στο Αφγανιστάν. Χρησιμοποιήθηκαν μικρές ομάδες Πεζικού και ειδικές ομάδες Delta, από 6-12 στρατιώτες Commandos, που κυνηγούν τους ηγέτες της Al Qaeda. Ενώ άλλοι οργανώνουν και εφοδιάζουν τοπικούς πολεμιστές της Βόρειας Συμμαχίας, οι οποίοι μάχονται ιππαστί. Έχουν να τους ρίψουν εφόδια και μεταξύ αυτών και “σαμάρια”, χαλινάρια και τροφές ζώων. Αλλά, μεταξύ αυτών έχουν συσκευασθεί GPS, Laser Designators ως και δορυφορικά επικοινωνιακά μέσα, που παρέχουν τη δυνατότητα επικοινωνίας με τους πιλότους για να πληροφορούν τους τοπικούς διοικητές για τη θέση των Τaliban. Οι πεζοναύτες έφτασαν στο Αφγανιστάν συγκροτώντας μία βάση ΝΔ του Κανταχάρ. Πολλοί εξ αυτών έφθασαν με CH-53Super Stallion ελικόπτερα που είχαν πετάξει από πλοίο για αμφίβια επίθεση. Η επιτυχία της αεροπορικής εκστρατείας τώρα στο Αφγανιστάν είναι 60%. Τούτο οφείλεται στις ομάδες ειδικών δυνάμεων στο έδαφος που εντοπίζουν στόχους και τους καταδεικνύουν με ακτίνες Laser ως και στις βελτιώσεις των βομβών ακριβείας και των αεροπορικών μέσων πληροφοριών και προσβολής. Οι JDAMS (Joint Direct Attack Munitions) βόμβες φέρουν ηλεκτρονικό εγκέφαλο και πτερύγια. Μετά τη ρίψη των βομβών, το δορυφορικό σύστημα θέσης (GPS) ενεργοποιεί τα πτερύγια των βομβών και τις κατευθύνει στο στόχο. Το μη επανδρωμένο αεροσκάφος Predator φέρνει video και μεταδίδει στοιχεία στη βάση. Χρησιμοποιήθηκε, δε, και στο Κόσοβο, χωρίς όμως αποτελεσματικότητα. Τώρα το Predator φέρνει ένα αισθητήρα GPS (Global Position System) και οι συντεταγμένες του στόχου αναμεταδίδονται προς τα πίσω. Επίσης, φέρει έναν Laser Designator, το οποίο μπορεί να καταδείξει το στόχο με ακτίνες Laser για να κτυπήσει το αεροπλάνο το στόχο. Τα Predators μπορούν να πλησιάσουν εκεί που δεν μπορούν οι ειδικές δυνάμεις και χρησιμοποιήθηκαν ακόμη και για τη διαπίστωση διευθύνσεων στην πόλη Καμπούλ και Κανταχάρ, όπου υπήρχαν πληροφορίες ότι κρύβονταν ηγέτες της Αl Qaeda. Στοιχεία στέλνονται απευθείας στα ΑC-130(με πυροβόλο), τα οποία πετούσαν πάνω από το Αφγανιστάν. Για την ακριβεστέρα κατάδειξη και προσβολή στόχων έχει επέλθει καλύτερος συντονισμός των συστημάτων πληροφοριών με δορυφόρους U-2, με κατασκοπευτικά αεροσκάφη και με JSTARS. Τα JSTARS(Joint Surveillance Target Attack Radars) είναι Boeing 707 εφοδιασμένα με radar που μπορούν να ανιχνεύσουν 19.000 μιλίων περιοχή. Ένα JSTAR μπορεί από ψηλά να επιλέξει ένα κινούμενο όχημα σε 200 περίπου μίλια μακριά.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Τώρα, όλα τα αεροπλάνα του ναυτικού που πετούν πάνω από το Αφγανιστάν μπορούν να ρίψουν βόμβες ακριβείας και οι αξιωματικοί του Ναυτικού μπορούν να στείλουν στοιχεία στον πιλότο για νέους στόχους όταν αυτός βρίσκεται σε πτήση. Το Ναυτικό είχε μερικά αεροσκάφη που μπορούσαν να ρίψουν κατευθυνόμενες βόμβες ακριβείας. Οι επιτυχίες στο Αφγανιστάν ενθαρρύνουν στο στρατό αυτούς που υποστηρίζουν γρηγορότερη αλλαγή. Η αντίληψη αυτή βρήκε εφαρμογή στις ειδικές δυνάμεις που φέρουν στις στολές τους Laser Designators και GPS συστήματα. Άλλοι βλέπουν την εξέλιξη στις στρατιωτικές υποθέσεις να υλοποιείται στο μέλλον χωρίς να βλέπουν ότι τούτο απαιτείται τώρα. Κανένας όμως άλλος δεν γνωρίζει καλύτερα τούτο από τους Taliban.

Ο Υψηλής Τεχνολογίας Πόλεμος στο Αφγανιστάν, 2001 Οι αμερικανικές δυνάμεις κτυπούν κρυψώνες του εχθρού με έξυπνες βόμβες Κατεύθυνση με Laser - Οι έξυπνες βόμβες ακολουθούν την τροχιά προς το στόχο, όπως τις οδηγούν οι ακτίνες Laser. - Οι ειδικές χερσαίες αμερικανικές δυνάμεις καλούν για την προσβολή του στόχου. Με την άφιξη αεροσκάφους φωτίζεται ο στόχος με Laser. - Ο προσδιορισμός του στόχου και της απόστασης γίνεται με Laser. Δορυφορική κατεύθυνση - Ο πιλότος εισάγει τα στοιχεία του στόχου στο computer και προγραμματίζει την έξυπνη βόμβα για να δεχθεί το δορυφορικό σήμα. - Οι συντεταγμένες μεταδίδονται στον πιλότο με ραδιόφωνο. - Σύστημα Laser μετρά τις συντεταγμένες του στόχου. - Άπαξ και απελευθερώθηκε η βόμβα, δέχεται τις συντεταγμένες του στόχου και τον κτυπά.

Η Κατάσταση στο Αφγανιστάν, 2006. Η πιο επικίνδυνη αποστολή στην ιστορία του ΝΑΤΟ Οι Taliban επανεμφανίζονται το 2006 ανανεωμένοι και δημιουργούν τη χειρότερη και πιο επικίνδυνη περίοδο στο Αφγανιστάν από τότε που εκδιώχθηκαν στα τέλη του 2001. Οι Taliban προκαλούν βιαιότητες στο νότιο Αφγανιστάν και οι επιθέσεις στην Καμπούλ αυξήθηκαν. Επιτίθενται με ενέργειες αυτοκτονίας, με παγιδεύσεις δρόμων και με εκρήξεις αυτοσχέδιων

Λακαφώσης Δημήτριος

εκρηκτικών μηχανισμών και περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους το 2006. Οι βιαιότητες είναι αποτέλεσμα των αντιπαραθέσεων με τις κυβερνητικές και ξένες δυνάμεις, των επιδιώξεων από διάφορες φυλές, του παράνομου εμπορίου ναρκωτικών και του εγκλήματος. Οι Taliban επιστρέφουν στο Αφγανιστάν, όταν η αστυνομία και ο στρατός είναι ανίσχυρος, ο ρυθμός της ανοικοδόμησης αργός και η παραγωγή του οπίου ανθεί. Προσπαθούν να αντισταθούν στην προσπάθεια της αφγανικής κυβέρνησης και των συμμαχικών δυνάμεων να εκριζώσουν την παραγωγή του οπίου, η οποία αποτελεί το 90% της παγκόσμιας παραγωγής οπίου και ηρωίνης. Πολλάκις τούτο οδηγεί τον τοπικό πληθυσμό να προσεγγίζει τους Taliban αφού βλέπουν να χάνουν το κέρδος της παραγωγής τους και ζητούν προστάτες. Το πρόβλημα δεν εντοπίζεται αποκλειστικά και μόνο στους Taliban, αλλά και σε ένοπλους αντάρτες ισχυρών Αφγανών πολεμάρχων και σε τρομοκράτες εγκληματίες ακόμη και του διεθνούς δικτύου. Μερικοί επιτίθενται ακόμη και σε σχολεία, δασκάλους και μαθητές. Προσπαθούν να υπομονεύσουν το κοινωνικό σύστημα ώστε ο λαός να εξαρτάται περισσότερο από τους δικούς τους νόμους και κανονισμούς. Βέβαια, τώρα η διεθνής δύναμη ασφαλείας και βοηθείας στο Αφγανιστάν (ΙSAF) πολεμά τους Taliban. Η ανταρσία, πέραν του νότιου Αφγανιστάν, παρατηρείται και στο ανατολικό, όπου οι αμερικανικές βοηθούμενες και από τις αφγανικές δυνάμεις, αντιμετωπίζουν τους Taliban και την Αl Qaeda. Πάντως, θετικό σημείο για το Αφγανιστάν είναι ότι υπάρχει σήμερα δημοκρατικά ψηφισθέν Σύνταγμα και εθνική κυβέρνηση με ανίσχυρο όμως ακόμη στρατό (27.000) και αυτονομία και ότι η ΙSAF (30.000) φαίνεται διατεθειμένη και αποφασισμένη να συνεχίσει και να τελειώσει το έργο που άρχισε προ 5 ετών.

Η αποστολή του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, 2006 Στις 31 Ιουλίου 2006, το ΝΑΤΟ άρχισε να επεκτείνεται από το Βόρειο, το Δυτικό Αφγανιστάν και από την Καμπούλ και στο Νότιο Αφγανιστάν με προοπτική να επεκταθεί και στο Ανατολικό και να αναλάβει τον έλεγχο όλης της χώρας. Τώρα το ΝΑΤΟ αναλαμβάνει δύσκολη αποστολή στο νότιο Αφγανιστάν, σε περιοχές από τις πλέον επικίνδυνες και ασταθείς σε αυτή την περιοχή. Αλλά, το ΝΑΤΟ έχει ολοκληρωμένη στρατιωτική δομή και μπορεί να αντιμετωπίσει τους κινδύνους και την εμπλοκή σε συγκρούσεις. Μέχρι τώρα

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

έχουν χάσει τη ζωή τους εκατοντάδες αντάρτες Taliban και κυρίως στις νατοϊκές επιχειρήσεις με το όνομα “Μέδουσα”. Η ΙSAF, στην οποία ηγείται το ΝΑΤΟ, λειτουργεί και έχει συγκροτηθεί με εντολή του Σ.Α. των Η.Ε. για να βοηθήσει την κυβέρνηση και για να διατηρήσει την ασφάλεια στο Αφγανιστάν. Οι δυνάμεις του ΙSAF προέρχονται από 37 νατοϊκές και μη χώρες, πράγμα που δηλώνει τη διεθνή υπόσταση της αποστολής της. Για την επέκταση προς το νότιο Αφγανιστάν, έχει εκτιμηθεί ότι απαιτείται ενίσχυση με 2.000-2.500 στρατιώτες, με ελικόπτερα και με μεταφορικά αεροσκάφη. Το ΝΑΤΟ, επίσης, διοικεί και τα στρατιωτικά τμήματα των περιφερειακών ομάδων ανασυγκρότησης. Υφίστανται 19 στο βορειοδυτικό Αφγανιστάν και 13 τέτοιες ομάδες στο νότιο Αφγανιστάν.

Οι προβληματισμοί του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, 2006 Το ΝΑΤΟ βρίσκεται στο Αφγανιστάν για όσο χρόνο η κυβέρνηση και οι Αφγανοί ζητούν τη βοήθειά του. Η παρουσία του ΝΑΤΟ προδιαγράφεται τουλάχιστον 5 έτη. Αν και ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είναι διεθνώς νόμιμος, σε αντίθεση με το Ιράκ και επιβάλλεται υποστήριξη, τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ δεν είναι διατεθειμένα, όσο θα έπρεπε, να βοηθήσουν με περισσότερα στρατεύματα τα οποία όμως να μην ενεργούν με περιορισμούς και προειδοποιήσεις. Μερικές χώρες του ΝΑΤΟ δεν φαίνονται διατιθέμενες να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους στο Αφγανιστάν. Υφίστανται περιορισμοί χωρών που επιτρέπουν μεν την ανάπτυξη των δυνάμεών τους στο σχετικά ήρεμο βόρειο και δυτικό Αφγανιστάν, αλλά το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να τις αναπτύξει στο επικίνδυνο νότιο Αφγανιστάν παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και με προσωρινό χαρακτήρα. Υφίστανται, επίσης, περιορισμοί στην απαγόρευση πτήσεων κατά τη νύκτα και στις ενέργειες ελέγχου αναταραχών. Πολλές φορές έχει παρατηρηθεί, στο παρελθόν, διεθνή στρατεύματα να ενεργούν με κανόνες εμπλοκής που δεν επιτρέπουν ακόμη και την αυτονόητη αυτοάμυνα. Οι προαναφερόμενοι περιορισμοί ασφαλώς και εμποδίζουν την αποστολή του ΝΑΤΟ και πολλοί πρέπει να αρθούν ή να ελαττωθούν στο ελάχιστο δυνατό. Κανένας, βέβαια, δεν μπορεί να υποβαθμίσει τους υφιστάμενους για τις νατοϊκές δυνάμεις κινδύνους στο Αφγανιστάν. Τον τελευταίο χρόνο 2006, οι απώλειες της ΙSΑF, λίγες δεκάδες, ήταν σχεδόν διπλάσιες από κάθε άλλο χρόνο από τότε που άρχισαν οι επιχειρήσεις τον Οκτώβριο 2001. Σχετικές απώλειες παρατηρούνται στα βρετανικά και καναδικά στρατεύματα που αντιμετωπίζουν την ανταρσία στο Νότιο Αφγανιστάν, το πάλαι προπύργιο των Taliban. Συμπερασματικά, η σημερινή κατάσταση στο Αφγανιστάν είναι μάλλον η πλέον επικίνδυνη από τότε που το καθεστώς των Taliban εκδιώχθηκε από την εξουσία. Το ΝΑΤΟ τώρα αναλαμβάνει αποστολή που μπορεί να θεωρηθεί η πιο επικίνδυνη στην 57ετή ιστορία του. Ο αυξημένος ρόλος του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν δοκιμάζει τώρα τη θέληση των κρατών-μελών του να αναπροσαρμόζονται στις νέες απαιτήσεις του στο διεθνές περιβάλλον. Το ΝΑΤΟ υπερηφανεύεται και δίκαια ότι κέρδισε τον Ψυχρό Πόλεμο αλλά τώρα δεν δικαι-

Λακαφώσης Δημήτριος

ούται να χάσει στο Αφγανιστάν.

Αλλαγή Στρατηγικής στο Αφγανιστάν, 2009 Η κατάσταση ολοένα και χειροτερεύει. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των Η.Π.Α. Obama αλλάζει στρατηγική στο Αφγανιστάν που μπορεί να επικεντρωθεί σε τέσσερα βασικά σημεία: 1. Προσαρμογή των επιχειρησιακών τακτικών, 2009 Οι μέχρι τώρα τακτικές των επιδρομών “κτύπα και φύγε” δεν είχαν αποδώσει τα αναμενόμενα. Εγκαταλείπονται περιοχές που είχαν εκκαθαριστεί από τους Taliban και άλλους εξτρεμιστές και δεν υπήρχαν επαρκείς δυνάμεις για μόνιμη παρουσία. Όμως, με μη υπερβολικές επιπρόσθετες δυνάμεις θα μπορούσε να ελέγχονται μόνιμα οι κύριοι κόμβοι και οι δίαυλοι σε όλη την περιφέρεια με ταυτόχρονη παραμονή και στις αστικές περιοχές και όλος ο ντόπιος πληθυσμός να αισθάνεται ασφαλής. Ο αμερικανός πρόεδρος δεσμεύτηκε για επιπρόσθετη ενίσχυση με 17.000 στρατιώτες, ανεβάζοντας τις αμερικανικές δυνάμεις σε 60.000. Τα άλλα κράτη - μέλη του ΝΑΤΟ είναι απρόθυμα και οι ελάχιστες προσφορές είναι λίαν περιορισμένες. Μπορούν, όμως, να βοηθήσουν με επιπρόσθετα αεροπορικά μεταφορικά μέσα ως και με πολιτικό προσωπικό στην ανοικοδόμηση και στη διάρθρωση της χώρας. 2. Ενδυνάμωση της αφγανικής κυβέρνησης, 2009 Η αφγανική κυβέρνηση είναι δυσλειτουργική και αναποτελεσματική. Είναι ανίσχυρη να προσφέρει ασφάλεια και ανάπτυξη και να αντιμετωπίσει τη διαφθορά και τα ναρκωτικά. Οι Αφγανοί είναι απελπισμένοι. Ελπίζουν, όμως, σε δίκαιες, ελεύθερες, χωρίς παρεμβάσεις και με τη συμμετοχή όλων των υποψηφίων στις προσεχείς προεδρικές εκλογές 20 Αυγούστου 2009, ώστε να αναδειχθεί με ενισχυμένη νομιμότητα κυβέρνηση που να τύχει της εμπιστοσύνης όλων των Αφγανών. Προς τούτο, αναμένεται να βοηθήσουν οι μέχρι τις εκλογές επιπρόσθετες αμερικανικές δυνάμεις που θα ενισχύσουν την ασφάλεια και θα εξασφαλίσουν και την απαραίτητη ομαλότητα για αμερόληπτες εκλογές. 3. Προσέγγιση των Taliban και διαχωρισμός τους από την Al Qaeda, 2009 Υιοθετείται στο Αφγανιστάν -όπως έγινε επιτυχώς και με τους Σουνίτες του Ιράκ -η προσέγγιση των μετριοπαθών Taliban, των συνεργάσιμων μελών των φυλών και των ντόπιων κατοίκων. Βέβαια, σε όλα τα στρώματα της αφγανικής κοινωνίας η ιεράρχηση δεν έχει την αυστηρότητα της ιρακινής και η προσέγγιση είναι ευκολότερη. Πάντως, στη φτωχή αφγανική κοινωνία δεν προέχει ο ιδεολογισμός αλλά οι οικονομικές επιδιώξεις. Μπορούν να διαχωριστούν οι περιστασιακοί αντάρτες - πολεμιστές από τους σκληρούς εξτρεμιστές ως και εκείνοι που επιδιώκουν προσφορά από εκείνους που στόχο έχουν να επιβάλουν τους δικούς τους νόμους και τρόπους ζωής. Με τυχόν προσέγγιση των Taliban, ο Obama έχει τώρα την ευκαιρία για τις προεκλογικές

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

του υποσχέσεις για προσέγγιση των εχθρών των Η.Π.Α.. Επίσης σημαντικό είναι ο διαχωρισμός των Taliban από την Αl Qaeda. Εάν τούτο γίνει, ίσως να μην είναι αναγκαίος ο πόλεμος κατά των Taliban. Όμως οι Αμερικανοί πολίτες δεν μπορούν εύκολα να ξεχάσουν ότι οι Taliban είχαν προσφέρει καταφύγιο στην Αl Qaeda προ της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. 4. Πίεση προς το Πακιστάν, 2009 Οι Η.Π.Α. πιέζουν την πακιστανική κυβέρνηση να κάνει περισσότερα κατά των εκεί Taliban της Αl Qaeda και των άλλων εξτρεμιστών. Υπάρχουν όμως και διαφωνίες. Οι Πακιστανοί παραπονιούνται ότι οι απώλειες αθώων Πακιστανών, που προκαλούν τα αεροπορικά αμερικανικά χειρουργικά κτυπήματα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones), διευκολύνουν τους αντιπάλους μέσα στο Πακιστάν. Ενώ οι Αμερικανοί απαντούν ότι “κτυπούν τα κακά παιδιά”, μέχρι να αποδεχθούν εκεχειρία. Η πακιστανική κυβέρνηση δεν ενεργεί με “ολική σύγκρουση”, όπως θα ήθελαν οι Αμερικανοί, αλλά με το “διαίρει και βασίλευε” για να μη χάσει και αυτούς που τώρα ελέγχει. Η ανίσχυρη πακιστανική κυβέρνηση δεν υιοθετεί συγκρουσιακές πολιτικές για να επιτύχει τους εθνικούς της στόχους. Δεν ελέγχει όμως επαρκώς στρατό ο οποίος μέσω παραστρατιωτικών κύκλων και πληροφοριακών υπηρεσιών επεμβαίνει αποσταθεροποιητικά στους ιστορικά εχθρούς γείτονες για να έχει όπως πρεσβεύει στρατηγικό βάθος και για να αποφύγει την περικύκλωση του Πακιστάν. Στρατιωτική αντίληψη που πρέπει να αναθεωρηθεί. Εάν το πρόβλημα του Πακιστάν δεν επιλυθεί, είναι πολύ δύσκολο να κερδηθεί ο πόλεμος στο Αφγανιστάν. Πάντως, ένας άμεσος και εφικτός στόχος μίας νέας χωρίς υπεροψίες στρατηγικής θα μπορούσε να είναι: το Αφγανιστάν να μην αποτελεί βάση για εξτρεμιστές εισερχομένων στη χώρα από το Πακιστάν. Ενώ, τυχόν πολιτική στρατηγική του πολέμου για μεταρρυθμίσεις δυτικού τύπου στην Αφγανική κοινωνία, μακράν των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, προκαλεί αντιδράσεις και είναι ανέφικτη, ίσως για πάντα.

Η Νέα Στρατηγική του Πολέμου στο Αφγανιστάν, 2010 Ενίσχυση- μεταβίβαση εξουσίας στην αφγανική κυβέρνηση και έναρξη απόσυρσης των συμμαχικών δυνάμεων. Ο Obama από την ανάληψη της προεδρίας του, στις αρχές του 2009, θέτει ως προτεραιότητα τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Ακολουθούν οι διφορούμενες τον Αύγουστο 2009 προεδρικές εκλογές με επανεκλογή του Karzai. Οι Taliban. αύξησαν τις αντιδράσεις για να ματαιώσουν τις εκλογές και η κατάσταση χειροτερεύει περισσότερο. Ο ανώτερος αμερικανός στρατηγός νατοϊκός διοικητής της Διεθνούς Δύναμης στο Αφγανιστάν (ΙSAF) προτείνει την ενίσχυση των αμερικανικών δυνάμεων και χωρίς αυτή η επιτυχία δεν είναι δεδομένη. Τελικά, και μετά από επίπονες και χρονοβόρες διαβουλεύσεις, ο Obama ανακοινώνει τη νέα στρατηγική για το Αφγανιστάν στις 1 Δεκεμβρίου 2009.

Λακαφώσης Δημήτριος

Τα τρία σημεία της νέας στρατηγικής στο Αφγανιστάν, 2010 › Στρατιωτική στρατηγική. Ενίσχυση των αμερικανικών δυνάμεων με επιπλέον 30.000. μέχρι τον Ιούλιο 2010. Μεταβίβαση εξουσίας τον Ιούλιο 2011 και ταυτόχρονα σταδιακή απόσυρση. Οι ενισχύσεις να συγκρατήσουν την ορμή των Taliban,να επιταχύνουν την εκπαίδευση των αφγανικών στρατιωτικών και ασφαλείας δυνάμεων και να παράσχουν προστασία στους πολίτες των αστικών περιοχών. › Πολιτική Στρατηγική. Με συνεργασία Η.Ε., ΝΑΤΟ και άλλων διεθνών οργανισμών να υποστηριχθεί η προσπάθεια για το μέλλον της χώρας και η καταπολέμηση της διαφθοράς από την προσέγγιση των μετριοπαθών Τaliban. › Στρατηγική Συμμαχίας. Η επιτυχία στο Αφγανιστάν συνδέεται άρρηκτα με την επιτυχία στο Πακιστάν. Η σημερινή πολιτική κυβέρνηση στο Πακιστάν επιχειρεί με τις πακιστανικές στρατιωτικές δυνάμεις κατά των εξτρεμιστών ισλαμιστών στην κοιλάδα του Swat και κατά των Taliban στην περιοχή των φυλών στο Βόρειο Waziristan.

Επιφυλάξεις για τη νέα στρατηγική, 2010 Στη στρατηγική υπάρχουν και αναπάντητα σημεία: Ποιος είναι ο ρυθμός της απόσυρσης, με πόσες πολλές δυνάμεις και σε πόσο χρόνο προβλέπεται η απόσυρση. Αλλά και το σημαντικότερο. Εάν οι τοπικές συνθήκες δεν επιτρέψουν την απόσυρση, όπως το σχέδιο προβλέπει, προκύπτουν ανεπιθύμητες και δυσχερείς επιλογές. Επιλογές που προκαλούν μείωση στην υποστήριξη του πολέμου από τον αμερικανικό λαό, αυξάνουν τις τοπικές πολιτικές αφγανικές αντιπαραθέσεις, πλήττουν το γόητρο των αμερικανών και τους καθιστούν περισσότερο τρωτούς στην από Νότια Ασία απειλή και δίδουν την εντύπωση της κατοχής. Στην αφγανική κυβέρνηση ο πρόεδρος Karzai βλέπει ότι πιθανόν οι αφγανικές δυνάμεις να μην είναι ακόμη ικανές ώστε να γίνει η μεταβίβαση της εξουσίας σύμφωνα με τη νέα στρατηγική. Επιπλέον, θέτει μία διεθνή υποστήριξη 5-10 ετών ως προσεγγίσιμο στόχο ανοικοδόμησης του κράτους μετά το τέλος της πενταετούς θητείας του. Η πακιστανική κυβέρνηση ανησυχεί μήπως οι επιχειρήσεις της στρατηγικής στο νότιο και ανατολικό Αφγανιστάν αναγκάσουν του Taliban να καταφύγουν στο δυτικό Πακιστάν και να ενισχύσουν τους Πακιστανούς Taliban, αν δεν ληφθούν μέτρα.

Προοπτικές της κατάστασης στο Αφγανιστάν μετά τη νέα στρατηγική το 2010 Ακολουθεί στις 28 Ιανουαρίου 2010 η διεθνής διάσκεψη του Λονδίνου για το μέλλον του Αφγανιστάν, από 70 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των όμορων - πλην του Ιράν - ως και των Η.Ε., της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, που αποτελεί την αρχή για τη μεταβίβαση του ελέγχου ασφαλεί-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

ας, της επιδίωξης επανένταξης Taliban και της ανοικοδόμησης του Αφγανιστάν. Δόθηκε η υπόσχεση για ανάληψη ελέγχου ασφαλείας ανά περιοχή αργότερα και μέχρι το τέλος του 2010 και για σταδιακή σε μεγαλύτερο αριθμό επαρχιών μέσα σε 2-3 έτη, ήτοι ίσως μέχρι το 2014. Όμως, η μεταβίβαση ασφαλείας δεν σημαίνει και στρατηγική εξόδου, ενώ η υποστήριξη συνεχίζεται κατά τη μεταβατική περίοδο. Συγκροτείται εθνικό συμβούλιο συμφιλίωσης με διεθνή υποστήριξη. Δημιουργείται διεθνές οικονομικό ταμείο. Ενισχύεται με χρήματα και δίδεται δουλειά στους μετριοπαθείς Taliban. που απαρνούνται την τρομοκρατία, πετούν τα όπλα και εντάσσονται στην αφγανική κοινωνία. Οι πρώην πολεμιστές Taliban εντάσσονται στο στρατό με μισθό και συντάξεις. Προσκαλούνται Taliban να συμμετέχουν στην ετήσια συγκέντρωση του συμβούλιου των “Γερόντων” ως και στη συνέλευση τοπικών ηγετών και αρχηγών φυλών (Jirga). Οι Taliban, προς το παρόν, δηλώνουν ότι δεν ενδιαφέρονται για χρήματα και θέσεις, αλλά να επιβάλουν τον ισλαμικό νόμο και να εκδιώξουν τους ξένους. Αναμένεται, δε, ίσως τελικά να υποχωρήσουν με προσεγγίσεις. Πορεία πολύ δύσκολη αφού δεν υπάρχει μία φωνή στις πολλές ομάδες ανταρτών. Στα μέσα Φεβρουαρίου 2010, συμμαχικές δυνάμεις 15.000 Αμερικανών και Βρετανών επιχειρούν στην επαρχία Χέκμαν του Νότιου Αφγανιστάν, ανακαταλαμβάνουν το οχυρό των Taliban και παραδίδουν την περιοχή στον έλεγχο της αφγανικής κυβέρνησης. Συγκροτείται νατοϊκό πολιτικό κλιμάκιο να υποστηρίζει τη διεθνή βοήθεια προς την αφγανική κυβέρνηση. Για τη σταθερότητα στο Αφγανιστάν, που απόλυτα συνδέεται με την ευρύτερη κατάσταση στην περιοχή, να ασχοληθεί περιφερειακού τύπου συμβούλιο υπό διεθνή επιτήρηση. Να συγκρατηθούν οι εντάσεις Πακιστάν και Ινδίας και μία ακόμη Βομβάη θα μπορούσε να οδηγήσει στη σύγκρουση δύο γειτονικών πυρηνικών χωρών. Να ευθυγραμμιστούν στη στρατηγική για το νέο Αφγανιστάν επί του οποίου μέχρι σήμερα Πακιστάν και Ινδία επιδιώκουν άσκηση επιρροής προς ίδιο όφελος κάθε μία. Αλλά και η Ρωσία και η Κίνα έχουν λόγο να ενδιαφέρονται για τη σταθερότητα στην περιοχή ως γείτονες. Το Πακιστάν αναμένεται με τη νέα στρατηγική να πάρει οικονομική και στρατιωτική βοήθεια. Έχει, όμως, και πολλά να δώσει στην πίεση των Αμερικανών για να επισπεύσει την εξάλειψη της απειλής των Taliban, στο Δυτικό Πακιστάν. Βέβαια, κάθε στρατηγική κρίνεται από το αποτέλεσμα. Να μην αποδειχθεί ότι οι εξτρεμιστές δεν αντιμετωπίζονται από μακριά και προκύψει και άλλος πόλεμος σε άλλη περιοχή.

Νεκρός ο Bin Laden στην ιστορική αμερικανική Επιδρομή, Μάιος 2011 Στις 2 Μαΐου 2011,νωρίς το πρωί έρχεται η εκδίκηση των θυμάτων της από τον Bin Laden ενορχηστρωμένης 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη και μετά από δεκαετίας κυνηγητό. Ο Obama ανακοινώνει ότι ο Bin Laden είναι πλέον νεκρός μετά από επιτυχή επιχείρηση με ελικόπτερα ειδικής ομάδας SEAL (Sea -Army-Land ) του αμερικανικού ναυτικού ειδικά εκπαι-

Λακαφώσης Δημήτριος

δευμένης για επικίνδυνες αντιτρομοκρατικές αποστολές. Η επιχείρηση διεξήχθη στην έπαυλη του Bin Laden, 100χλμ βορειοδυτικά του Ισλαμαμπάντ στην πόλη Abbottabad του Πακιστάν μόλις 1χλμ από τη στρατιωτική ακαδημία. 2 Μαΐου 2011. Η αμερικανική προεδρική ομάδα παρακολουθεί την αεροπορική αμερικανική καταδρομή στο καταφύγιο του Bin Laden στο Abbottabad του Β.Δ. Πακιστάν. Νεκρός ο Bin Laden. Ιστορική αεροπορική αμερικανική καταδρομή στο Β.Δ. Πακιστάν με νεκρό Bin Laden, 2-5-11

Σκοτώθηκαν ο Bin Laden, ο αδελφός του, ο υιός του και μία γυναίκα, ενώ επέζησαν 17 άλλα μέλη της ακολουθίας του Bin Laden.

Ένα Ε/Π εγκαταλείφθηκε λόγω βλάβης. Το πτώμα του Bin Laden νίφθηκε στη βόρεια αραβική θάλασσα για να μην υπάρχει μνημείο μάρτυρα. Πρώτος ο ιταλός πρόξενος μετέδωσε την είδηση μέσω Τwitter. Αποφασίσθηκε επιχείρηση με Ε/Π, αν και υπήρχε το κακό προηγούμενο στη δεκαετία του 1980 στο Ιράν και αποκλείσθηκε το κτύπημα από μη επανδρωμένα α/φ( UAVs ). Ο θάνατος του Bin Laden αποδυναμώνει την Al Qaeda, αλλά παραμένει επώδυνη με τα παρακλάδια της σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, ίσως να καθίσταται ευκολότερη η προσέγγιση των Taliban και διευκολύνεται η συντόμευση της απόσυρσης από το Αφγανιστάν.

Προσπάθεια για μυστικές συζητήσεις Η.Π.Α.- Taliban. 7 Ιουλίου 2012 Πριν τα μάχιμα στρατεύματα αναχωρήσουν από το Αφγανιστάν το 2014, οι Η.Π.Α. άρχισαν μυστικές συζητήσεις με τους Taliban το 2011 στο Κατάρ, με τη βοήθεια της Γερμανίας. Οι Taliban, όμως, διέκοψαν τις συζητήσεις νωρίς το 2012, ισχυριζόμενοι ότι οι Η.Π.Α. αθέτησαν την υπόσχεση τους να απελευθερώσουν φυλακισμένους στο Guantanamo Bay. Για να επαναφέρουν τους Taliban στο τραπέζι, οι Η.Π.Α. διατίθενται να μεταφέρουν μερικούς από Guantanamo Bay στις φυλακές Bagram στο Αφγανιστάν, οι οποίες παραδίδονται στις αφγανικές δυνάμεις στις 10 Σεπτεμβρίου 2012. Αλλά σε τέτοιες σοβαρές συζητήσεις, οι διαφορές είναι αναμενόμενες. Ωστόσο, σημασία έχει η τελική έκβαση για επίλυση του προβλήματος του Αφγανιστάν και για αυτό θα κριθούν οι συζητήσεις.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Οι Taliban φαίνονται διατιθέμενοι για μία γενική εκεχειρία. Άνοιγμα γραφείου των Taliban στο Κατάρ, Ιούνιος 2013 Οι Taliban είναι ανοιχτοί σε μία γενική εκεχειρία όπως και σε μία πολιτική συμφωνία που θα επέτρεπε μία αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Αφγανιστάν έως το 2024 στις περιοχές Κανταχάρ, Χεράτ, Τζαλαλαμπάντ, Μάζα-ε-Σεφ και Καμπούλ. Ωστόσο, οι Taliban, δεν θέλουν να διαπραγματευτούν με τον πρόεδρο Karzai ή με την κυβέρνησή του, επειδή τη θεωρούν διεφθαρμένη και αδύναμη και απορρίπτουν το παρόν Σύνταγμα. Οι Taliban επιδιώκουν το μοίρασμα της εξουσίας, ενώ ο Karzai μάλλον τη βλέπει ως πολιτική κίνηση. Στο τέλος του 2012, παρατηρούνται προσεγγίσεις για συζητήσεις Η.Π.Α.-Taliban στο Παρίσι. Στις 18 Ιουνίου 2013, ανοίγεται γραφείο των Taliban στο Κατάρ, το οποίο οιTaliban θεωρούν μεγάλη επιτυχία που τους προσδίδει και πολιτική υπόσταση με διπλωματική αποστολή. Η Καμπούλ εκφράζει δυσαρέσκεια, ενώ οι Η.Π.Α. διαβεβαιώνουν ότι πρόκειται για μέρος προς έναρξη συζητήσεων για την ειρήνη. Υπάρχουν εμπόδια, αλλά κανείς δεν παρουσιάζει τις συζητήσεις ως νεκρές.

Επαναπροσέγγιση Αφγανών-Taliban στο Κατάρ, Μάιος 2015 Στις αρχές Μαΐου 2015, αντιπροσωπείες από το Αφγανιστάν και από τους Taliban, συμμετέχουν επί δύο ημέρες σε συζητήσεις για συμφιλίωση στο Κατάρ, αλλά και οι δύο πλευρές επιδιώκουν να υποβαθμίσουν τις ελπίδες της συνάντησης και να μην παρερμηνευθούν οι προσπάθειες ως ειρήνης και επισήμων διαπραγματεύσεων, αλλά ως διερεύνηση των εκατέρωθεν θέσεων. Παρόμοιες προσπάθειες για ειρήνη έχουν αποτύχει το 2013. Οι Taliban άνοιξαν τότε ένα γραφείο. στο Κατάρ το οποίο στην ουσία δεν λειτούργησε, εφόσον οι Taliban ύψωσαν την ίδια σημαία στο γραφείο που είχαν στην επί πέντε σχεδόν έτη κυριαρχίας στο Αφγανιστάν, πριν την αμερικανική εισβολή, το 2001. Πράγμα, που προκάλεσε την άμεση οργή του Αφγανού προέδρου Karzai και οι Taliban να κλείσουν σχεδόν το γραφείο. Όμως, αυτή η προσέγγιση βοήθησε στην απελευθέρωση του ομήρου αμερικανού λοχία Bowe Bergdahl. Την προσέγγιση με τους Taliban επιδιώκει και ο εκλεγείς Αφγανός πρόεδρος Ashraf Ghani, το 2014.

Αλλαγή Διοικήσεων Αμερικανικών Δυνάμεων και ISAF από Ιούνιο 2010 Τον Ιούνιο 2010, αντικαθίσταται ο Διοικητής του ΝΑΤΟ των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, Στρατηγός Μc Chrystal από το Στρατηγό Petraeus, πρώην Διοικητή αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ, στον οποίο αποδίδεται η ευνοϊκότερη εξέλιξη της στρατηγικής στο Ιράκ. Αφορμή για την αντικατάσταση έδωσαν τα σχόλια του ίδιου Μc Chtystal και των συνεργατών του στο περιοδικό Rollin Stone κατά της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου άμυνας και του Obama. Η αντικατάσταση δεν σημαίνει αλλαγή στρατηγικής. Στη συνέχεια ο Petreus αναλαμβάνει τα καθήκοντα του διευθυντή της CIA και ο Peneta

Λακαφώσης Δημήτριος

της CIA το υπουργείο άμυνας και ως διοικητής στο Αφγανιστάν ο στρατηγός John Allen. Στις 10 Ιανουαρίου 2013 τη διοίκηση της ISAF στο Αφγανιστάν αναλαμβάνει ο στρατηγός Joseph Dunford, που αντικαθιστά το Στρατηγό John Allen που αναλαμβάνει τη διοίκηση του Ανωτάτου στρατηγείου νατοϊκών δυνάμεων Ευρώπης(SECUR). Στις 8 Φεβρουαρίου 2014. ο στρατηγός Joseph Anderson αναλαμβάνει τη ενιαία διοίκηση(IJC) της ISAF. Το στρατηγό John Allen διαδέχεται ο στρατηγός Breed love στην διοίκηση του SHAPE. Στις 26 Αυγούστου 2014, σε εντός μιας νυκτός αλλαγή διοίκησης, ο στρατηγός Joseph F. Dunford αντικαθίσταται από το στρατηγό John F. Campbell στη Διοίκηση του ΝΑΤΟ και των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, που θα είναι ο τελευταίος αμερικανός Διοικητής που θα επιβλέψει την ολική απόσυρση από το Αφγανιστάν. O στρατηγός Joseph Dunford αναλαμβάνει, από Απρίλιο 2015, ως ο επόμενος πρόεδρος του ενωμένου επιτελείου των αρχηγών στις Η.Π.Α. και διαδέχεται το στρατηγό Martin Dempsey. Ο Dunford ηγήθηκε του πολέμου του συνασπισμού στο Αφγανιστάν, κατά την κρίσιμη μεταβατική εκεί περίοδο 2013-14.

Συμπεράσματα και Προοπτικές του Πολέμου στο Αφγανιστάν, Δεκέμβριος 2012 Ο πλέον μακροχρόνιος πόλεμος, αφού έχει υπερβεί και το Βιετνάμ Ο Πόλεμος στο Αφγανιστάν 2001 είναι η πρώτη νίκη του διεθνούς αντιτρομοκρατικού αγώνα. Ο πόλεμος αυτός έχει την έγκριση του Σ.Α. των Η.Ε. και με τη διεθνή συμφωνία συγκροτήθηκε και η διεθνής στρατιωτική δύναμη ασφαλείας για το Αφγανιστάν ISAF της οποίας ηγείται από το 2003 το ΝΑΤΟ με την πλέον επικίνδυνη αποστολή στην ιστορία του. Συμμαχικές δυνάμεις με επικεφαλής τις Η.Π.Α., συνεπικουρούμενες και από τη Βρετανία και σε συνεργασία με τις δυνάμεις της Βόρειας συμμαχίας του Αφγανιστάν, εισβάλλουν στο Αφγανιστάν. Δοκιμάσθηκε για πρώτη φορά η τακτική της στενής συνεργασίας των αεροπορικών και ειδικών δυνάμεων που από το έδαφος κατευθύνουν στους στόχους τις έξυπνες βόμβες και τα ακριβή βλήματα των αεροσκαφών, τακτική που φαίνεται να υιοθετείται και στο μέλλον. Παλαιότερα, ο μαχητής “έψαχνε και εύρισκε” που είναι ο εχθρός για να τον κτυπήσει με τυφέκιο, τώρα από μακριά μέσω δορυφορικών συστημάτων μεταδίδει τα στοιχεία του στόχου και κατευθύνει εκ του μακρόθεν το χειρουργικό αεροπορικό κτύπημα. Με αερομεταφορά και ρίψη αλεξιπτωτιστών οι ειδικές δυνάμεις ενήργησαν με τακτική “κτύπα και φύγε” και συγκέντρωναν πληροφοριακά στοιχεία στόχων. Άφαντος, όμως, ο Bin Laden και το καθεστώς των Taliban καταρρέει, καταφεύγουν στο Ανατολικό Αφγανιστάν και στη περιοχή του Βορειοδυτικό Πακιστάν σε οχυρωμένες θέσεις που είχαν κατασκευασθεί από παλαιότερα με τη βοήθεια και των Η.Π.Α. για να προστατευθούν οι Μουζαχεντίν που τους πολεμούσαν οι ρωσικές κατοχικές δυνάμεις. Δέκα χρόνια μετά, έρχεται η εκδίκηση με το ιστορικό αμερικανικό αεροπορικό κτύπημα

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

στην έπαυλη του Bin Laden στο Βορειοδυτικό Πακιστάν. Με νεκρό πλέον τον Bin Laden ίσως να διευκολύνεται η προσέγγιση των Taliban, αλλά με τα παρακλάδια και σε άλλες περιοχές η απειλή της τρομοκρατίας παραμένει. Το Αφγανιστάν έχει γίνει η “ταφόπετρα” για πολλούς. Αιώνες πριν οι Μογγόλοι, αργότερα η Βρετανία και τελευταία η Ρωσία εγκαταλείπουν ταπεινωμένοι την κατοχή του Αφγανιστάν και τώρα δεν αναμένουμε να συμβεί το ίδιο και με τις Η.Π.Α.. Οι Taliban επανέρχονται τη στιγμή που το Αφγανιστάν βρίσκεται σε αδυναμία και επιτίθενται σε κυβερνητικούς και συμμαχικούς στόχους. Οι συμμαχικές δυνάμεις αλλάζουν στρατηγική με ενίσχυση των αμερικανικών δυνάμεων, με προσπάθεια ενδυνάμωσης της αφγανικής κυβέρνησης, με προσέγγιση των Taliban και διαχωρισμό τους από την Al Qaeda ως και με πίεση προς τηπακιστανική κυβέρνηση να κάνει περισσότερα κατά των εκεί Taliban, της Αl Qaeda και των άλλων εξτρεμιστών. Αμφιταλαντεύονται, όμως, στην επιλογή για περισσότερη αντιτρομοκρατική και λιγότερη κατά των Αφγανών ανταρτών στρατηγική. Η κατάσταση επιβάλλει την προσέγγιση των μετριοπαθών ανταρτών ώστε να αντιμετωπισθεί η κατάσταση, που βρίσκεται σε τέλμα. Βέβαια, οι Taliban τελευταία, με εσωτερικές διαφωνίες, φαίνονται διατεθειμένοι να συνομιλήσουν με τις Η.Π.Α. για μία γενική εκεχειρία και πολιτική συμφωνία, όχι όμως με τον πρόεδρο Karzai και απορρίπτουν το υφιστάμενο Σύνταγμα. Η Ρωσία και η Κίνα δεν αντιτίθενται στις συμμαχικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν, ενδιαφέρονται για τη σταθερότητα στην περιοχή. Η Ρωσία αισθάνεται ανασφαλής από τους Τσετσένους αντάρτες και η Κίνα από τους μουσουλμάνους εξτρεμιστές σε Βορειοδυτική επαρχία της, αφού αμφότεροι θεωρούνται να διακατέχονται από τρομοκρατικές τάσεις. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είναι ο πιο μακροχρόνιος, έχει υπερβεί και το δεκαετή πόλεμο του Βιετνάμ και τη διάρκεια συμμετοχής των αμερικανικών δυνάμεων στο Β΄ΠΠ με τις συνέπειες των αυξημένων απωλειών και κόστους και ο αμερικανικός λαός να έχει πλέον κουραστεί. Ακόμη και στις τελευταίες προεκλογικές συζητήσεις, η μνεία του πολέμου υποβαθμίσθηκε, αφού έχει γίνει πλέον καθημερινότητα. Τελικά, έχει αποφασισθεί χρονοδιάγραμμα για την απόσυρση και όλων των αμερικανικών δυνάμεων μέχρι το τέλος του 2014. Αλλά, μέχρι τότε οι αφγανικές δυνάμεις θα μπορούν να εγγυηθούν την ακεραιότητα και την ασφάλεια της χώρας; Ωστόσο, οι Η.Π.Α. έχουν ήδη υπογράψει αμοιβαίο σύμφωνο για τις σχέσεις τους με το μετά Αφγανιστάν μέχρι το 2024, με διαφορές ακόμη να υπάρχουν. Υπάρχει σκέψη για να παραμείνουν 6.000-15.000 αμερικανικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν και μετά το 2014και ακόμη μερικές δυνάμεις και πέραν του 2017, για να αντιμετωπίσουν τους τρομοκράτες και να εκπαιδεύσουν τις αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας. Στην περιοχή, είναι δύσκολο να βρεθεί κοινή γλώσσα συνεννόησης για το μετά Αφγανι-

Λακαφώσης Δημήτριος

στάν. Οι γείτονες, Πακιστάν και Ινδία, επιδιώκουν να εξασφαλίσουν επιρροή στο μετά Αφγανιστάν. Το Πακιστάν φαίνεται απρόθυμο (ανίκανο;) να ομαλοποιήσει την κατάσταση στη φυλετική Βορειοδυτική περιοχή που αποτελεί βάση εξόρμησης των Taliban προς το Αφγανιστάν και βοήθειας προς τους εκεί ομοίους τους. Έτσι, το Πακιστάν επιδιώκει να έχει επιρροή σε μελλοντική αφγανική κυβέρνηση. Η, δε, Ινδία με βοήθεια στις κατασκευές υποδομών να επηρεάζει το μετά Αφγανιστάν. Οι Η.Π.Α. δυσανασχετούν, γιατί το Πακιστάν προβάλλει δυσχέρειες στη μέσω εδάφους του υποστήριξη των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, θέμα για το οποίο διευκολύνεται, ως επί το πλείστον, μέσω ρωσικού εδάφους. Επί πλέον, η Ρωσία βοηθά στην εκπαίδευση των αφγανικών δυνάμεων και βρίσκεται πλησιέστερα προς τις Η.Π.Α. για την αντιμετώπιση της εκεί κατάστασης.

Προβληματισμοί συμφωνίας Η.Π.Α.-Αφγανιστάν για το μετά Αφγανιστάν, 21 Νοεμβρίου 2013 Δεν παραμένουν μαχητές Αμερικανοί στρατιώτες στο μετά Αφγανιστάν μετά το τέλος 2014, όπως έγινε και στο Ιράκ και το Ιράκ βρίσκεται σήμερα στο χείλος του εμφυλίου; Ο πόλεμος των Η.Π.Α. στο Αφγανιστάν διαρκεί περισσότερο από 13 χρόνια, μεταξύ 7 Οκτωβρίου 2001, όταν εισέβαλαν και 31 Δεκεμβρίου 2014, όταν όλα τα αμερικανικά στρατεύματα αποχωρούν. Δηλαδή, ο πόλεμος των Η.Π.Α. στο Αφγανιστάν διαρκεί τέσσερες φορές περισσότερο από τη συμμετοχή των Η.Π.Α. για 3 έτη στο Β΄ΠΠ. Παραμένουν μόνο μερικές χιλιάδες αμερικανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν για εκπαίδευση και υποστήριξη των αφγανικών δυνάμεων, σύμφωνα και με τη διμερή συμφωνία κατάστασης των δυνάμεων (SOFA) και μετά το 2014; Η απάντηση πρέπει να είναι θετική, όπως εξάλλου φαίνεται και από τις επιθέσεις ανταρτώνTaliban κατά θεωρημένης ως ασφαλή περιοχή της Καμπούλ, αρχές 2014, με 21νεκρούς μεταξύ των οποίων και προσωπικό του Διεθνούς νομισματικού ταμείου και των Η.Ε. Εδώ υπάρχει θέμα για την ασυλία των αμερικανικών στρατιωτών έναντι της αφγανικής δικαιοσύνης για αδικήματα σε ξένο έδαφος. Η αφγανική κυβέρνηση βλέπει να είναι η ίδια αρμόδια για την εκδίκαση αδικημάτων στο έδαφός της. Οι Η.Π.Α., όμως, επιμένουν ότι τα στρατεύματά της υπάγονται στο στρατιωτικό ποινικό κώδικα του Πενταγώνου και αυτό είναι αρκετό. Αλλά, άλλοι, που βλέπουν διαφορετικά τον αμερικανικό πόλεμο στο Αφγανιστάν ως εισβολή ή κατοχή, δεν αντιλαμβάνονται το θέμα με αυτό τον τρόπο. Εξάλλου, υπάρχει και η πρόσφατη ιστορία στο Ιράκ, όπου δεν υπήρξε τελικά συμφωνία για την προστασία των αμερικανών στρατιωτών σε ξένο έδαφος και με την απόσυρση στο τέλος του 2011 από το Ιράκ, αποχώρησε όλη η αμερικανική δύναμη και σήμερα το Ιράκ να ολισθαίνει προς τον εμφύλιο.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Κύρια σημεία προβληματισμού της Η.Π.Α.- Αφγανιστάν συμφωνίας - Οι Διοικητές και οι πολιτικοί των Η.Π.Α. επιδιώκουν οι δυνάμεις τους, που παραμένουν μετά το 2014, να αντιμετωπίζουν την Al-Qaida και μόνο να εκπαιδεύουν και να εξοπλίζουν τους Αφγανούς για να πολεμούν τους Taliban, αφήνοντάς τους να πολεμούν μόνοι. - Ο κύριος της στρατηγικής, ο Αφγανός ηγέτης έχει θέσει προϋποθέσεις για να περιορίσει τις υποστηριζόμενες από τους 5 Απριλίου 2014. Εκλογές στο Αφγανιστάν για το δεύτερο Δυτικούς παραχωρήσεις στο παρελθόν, Πρόεδρο μετά τον Karzai από το 2001 και την πτώση των αλλά ξέφευγε επιμελώς από κόκκινες Taliban γραμμές όταν αισθανότανε ήττα, όπως στην απαίτηση των Η.Π.Α. να μην έχουν αρμοδιότητα τα Αφγανικά δικαστήρια να εκδικάζουν υποθέσεις αμερικανών στρατιωτών. - Η Διμερής Συμφωνία Ασφαλείας είναι προς το συμφέρον του αφγανικού λαού, που έχει δώσει την έγκριση. Αλλά η προστασία των σπιτιών και η προώθηση των διαδικασιών ειρήνης είναι προαπαιτούμενα. - Οι Αφγανοί έθεσαν κόκκινη γραμμή για έρευνα Αφγανών σπιτιών από τις αμερικανικούς στρατιώτες. - Πιθανόν, στη δύναμη που παραμένει να συμμετέχουν στρατιώτες και από χώρες του NATO, όπως από την Τουρκία και από άλλες μουσουλμανικές χώρες. - Αφγανική συνέλευση των Γερόντων (Loya Jirga) επικυρώνει τη συμφωνία, που επιτρέπει χιλιάδες αμερικανών στρατιωτών να παραμείνουν στο Αφγανιστάν άπαξ και οι πολεμικές επιχειρήσεις τελειώσουν, και επιδιώκει να υπογραφεί χωρίς καθυστέρηση εντός του 2013. Ο πρόεδρος Karzai θέλει να επιβραδυνθεί η υπογραφή και αναφέρει ότι η διαπραγμάτευση ασφαλείας με τις Η.Π.Α. πιθανόν να μην έχουν τελειώσει μέχρι το 2014. Οι Η.Π.Α. επιδιώκουν το δυνατό συντομότερο την υπογραφή. Επιπλέον, η συμφωνία πρέπει να εγκριθεί από την Αφγανική βουλή. - Ο Karzai δηλώνει: η συμφωνία να υπογραφεί μετά τις προεδρικές εκλογές. Δεν είναι σαφές κατά πόσο εννοεί ότι θα υπογράψει τη συμφωνία μεταξύ των εκλογών στις 5 Απριλίου 2014 και της ανάληψης της εξουσίας το Μάιο 2014 ή κατά πόσο θα περιμένει το διάδοχο να την υπογράψει. - Εάν ο Karzai δεν υπογράψει τη συμφωνία, οι Η.Π.Α. αποσύρουν όλη τη δύναμη 44.500 μέχρι το τέλος του 2014. Άλλες χώρες του ΝΑΤΟ ακολουθούν και αφήνουν τις αφγανικές δυνάμεις να πολεμούν μόνες τους Taliban.

Λακαφώσης Δημήτριος

- Στις 13 Φεβρουαρίου 214 το Αφγανιστάν απελευθέρωσε από τις φυλακές 65 κρατουμένους τους οποίους οι Η.Π.Α. θεωρούν επικίνδυνους και με άμεση περιφρόνηση των διαμαρτυριών των Η.Π.Α., οι οποίες επιμένουν ότι οι αποφυλακισθέντες έχουν σχέση με φόνους Αφγανών πολιτών.

Οι Προεδρικές Εκλογές στο Αφγανιστάν, 5 Απριλίου 2014 Επτά από τα δώδεκα εκατομμύρια των ψηφοφόρων Αφγανών, ήτοι 58%, προσήλθαν στις κάλπες για να ψηφίσουν για τον επόμενο πρόεδρο, παρά τις απειλές και τις επιθέσεις, κυρίως στις επαρχιακές περιοχές, των Taliban, που προηγήθηκαν, και του κακού καιρού. Είναι η τρίτη εκλογή από την πτώση των Taliban του 2001 και η πρώτη ειρηνική και δημοκρατική μεταβίβαση προεδρικής εξουσίας, στο ασταθές ακόμη Αφγανιστάν. Ο πρόεδρος Hamid Karzai, ηγείται του Αφγανιστάν από το 2001 και συνταγματικά του απαγορεύεται τρίτη θητεία. Μεταξύ των οκτώ υποψηφίων, για τις τελικές εκλογές, στις 14 Ιουνίου 2014, παραμένουνAshraf Ghani, με υποστηρικτές τους Pashtun και Abdullah Abdullah,με υποστηρικτέςTajik. Αμφότεροι έχουν δυτική μόρφωση και διοικητική εμπειρία, ο Ashraf Ghani ως πρώην οικονομολόγος στην παγκόσμια τράπεζα και ο Abdullah Abdullah ως πρώην υπουργός εξωτερικών. Ο Abdullah Abdullah, υπήρξε αντίπαλος του Karzai στις προηγούμενες εκλογές. Με την επί δεκατρία χρόνια παρουσία των μαχίμων μονάδων της υπό την ηγεσία των Η.Π.Α. συμμαχίας, ο νέος ηγέτης της χώρας βρίσκεται σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, καθώς διαδέχεται το μόνο πρόεδρο που γνώρισε η χώρα από τότε που απομακρύνθηκαν οι Taliban, το Σεπτέμβριο 2001. Οι Η.Π.Α. βρίσκονται σε διαφωνία με τον Karzai, που έχει αρνηθεί να υπογράψει διμερή συμφωνία ασφαλείας για παραμονή μερικών χιλιάδων αμερικανών στρατιωτών, και μετά την επίσημη αποχώρηση των Αμερικανών μέχρι το τέλος του 2014, για εκπαίδευση των αφγανικών δυνάμεων και αντιτρομοκρατικές αποστολές, Βέβαια η συμφωνία υπογράφεται στο τέλος Σεπτεμβρίου 2014 από το νέο πρόεδρο για να παραμείνουν περίπου 10.000 Αμερικανοί στρατιώτες μέχρι το τέλος του 2016, για εκπαίδευση και υποστήριξη των αφγανικών δυνάμεων. Ελαχιστοποιείται μάλλον η προοπτική το Αφγανιστάν να γίνει Ιράκ, όπου δεν είχε επιτευχθεί συμφωνία και το Ιράκ να βρίσκεται και πάλι σήμερα στα πρόθυρα διαμελισμού. Υπόψη, ο Obama κληρονόμησε τους δύο πολέμους που καλείται να τερματίσει. Δεν υπήρξε μέχρι τώρα αμερικανός πρόεδρος που δεν διεξήγαγε πόλεμο και προβάλλει το ερώτημα, ο Obama εγκαινιάζει τώρα νέα γενιά ηγετών; Μάλλον όχι, αφού στα δύο τελευταία χρόνια της δεύτερης θητείας του έχει να αντιμετωπίσει και την απειλή του ισλαμικού κράτους.

Οι Τελικές προεδρικές εκλογές στο Αφγανιστάν, 14 Ιουνίου 2014 Οι Τελικές προεδρικές εκλογές, μετά την επικύρωση της υποψηφιότητας των δύο υποψηφίων Abdullah Abdullah και Ashraf Ghani, διεξάγονται στις 14 Ιουνίου 2014 και τα τελικά αποτελέσματα αναμένονται καθυστερημένα αρχές Σεπτεμβρίου 2014, αφού υφίστανται διαφωνίες μεταξύ των δύο υποψηφίων για το αποτέλεσμα, και την επίλυση των διαφωνιών

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

έχουν επιφορτισθεί τα Η.Ε. Τελικά βρίσκεται συμβιβασμός στις 20 Σεπτεμβρίου 2014 και την προεδρία αναλαμβάνει ο Ashraf Ghani, ενώ ο Abdullah Abdullah τίθεται επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, περίπου σαν πρωθυπουργός. Στις 30 Σεπτεμβρίου 2014, ο νέος πρόεδρος συμφώνησε για παραμονή μερικών χιλιάδων αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν και μετά το 2014, αφού η υπάρχουσα εντολή των Η.Ε. λήγει το τέλος του 2014. Αμφότεροι οι υποψήφιοι πρόεδροι είχαν υποσχεθεί προεκλογικά ότι θα υπογράψουν τη συμφωνία για παραμονή αμερικανικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν. Ο πρόεδρος Hamid Karzai έχει αρνηθεί να υπογράψει στη θητεία του, αφήνοντας το θέμα στο διάδοχό του. Με τις εκλογές, το Αφγανιστάν για πρώτη φορά έχει μεταβίβαση εξουσίας με δημοκρατικές διαδικασίες και με την απουσία των αμερικανικών δυνάμεων από το τέλος του 2014 παίρνει μόνο του στα χέριά του την τύχη και το μέλλον της χώρας.

Έναρξης σταδιακής απόσυρσης από το Αφγανιστάν, από τον Ιούλιο 2011 Αρχίσε η σταδιακή απόσυρση από τον Ιούλιο 2011 και έχουν αποσυρθεί 30.000 μέχρι το τέλος του 2012 με προοπτική να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2014. Στα μέσα Μαρτίου 2012, το κάψιμο του κορανίου από Αμερικανούς στρατιώτες και ο φόνος δέκα έξι αθώων πολιτών από επίθεση αμερικανού υπαξιωματικού στα σπίτιά τους, οπισθοδρομούν την αμερικανική πολιτική στο Αφγανιστάν. Ο Karzai ζητεί να εξέλθουν από τα χωριά οι Αμερικανοί στρατιώτες και η απόσυρση να ολοκληρωθεί το 2013 αντί το 2014. Εξάλλου και η συμμαχική στρατηγική δεν αποκλείει τον υποβοηθητικό ρόλο το 2013 αντί του επιχειρησιακού. Στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στις 21-22 Μαΐου 2012, η Γαλλία επιμένει ότι τα στρατεύματά της αποχωρούν από το Αφγανιστάν μέχρι το τέλος του 2012, όπως και έγινε. Η απόσυρση των ξένων στρατευμάτων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2014, αν και μερικές χώρες πιέζουν για νωρίτερα. Η Ελλάδα αποφασίζει την απόσυρση των ελληνικών δυνάμεων μέχρι το τέλος του 2012. Οι Η.Π.Α. προβαίνουν σε συμφωνία για το μετά 2014 Αφγανιστάν για μη νατοϊκό σύμμαχο. Στις 20 Ιουνίου 2013 το NATO μεταβιβάζει την ασφάλεια όλου του Αφγανιστάν στις κυβερνητικές δυνάμεις, για πρώτη φορά από την εκδίωξη των Taliban, το 2001. Αμερικανική δύναμη 34.000 επιστρέφει στη πατρίδα εντός του 2013 και η απόσυρση της υπολοίπου δύναμης ολοκληρώνεται μέχρι το τέλος του 2014. Στις 3 Αυγούστου 2015 ανακοινώνεται η ανάληψη της ηγεσίας των Taliban από τον Mullah Akhtar Mansour μετά την γνωστοποίηση του θανάτου του Mullah Omar, ο οποίος οδήγησε τις στρατιωτικές κινήσεις για 20 περίπου χρόνια. Κρίσιμη η περίοδος αφού το Αφγανιστάν βρίσκεται στην τελική φάση της ανοικοδόμησης και 10.000 Αμερικανοί στρατιώτες έχουν παραμείνει από το τέλος 2014 μέχρι και το 2016 και έχει αρχίσει η προσπάθεια προσέγγισης Η.Π.Α.- Taliban

Λακαφώσης Δημήτριος

Τέλος του Πολέμου στο Αφγανιστάν, Δεκέμβριος 2014, μετά από 13 χρόνια Από το τέλος του 2014, τελειώνει και ο πόλεμος στο Αφγανιστάν, ο μακροβιότερος ακόμη και από το Βιετνάμ και με τέσσερες φορές μεγαλύτερη διάρκεια από τη συμμετοχή των Η.Π.Α. στο Β΄ΠΠ

8-12-14, τελετή τέλους του πολέμου στο Αφγανιστάν

Με τελετές, από τις 8 Δεκεμβρίου 2014, τελειώνει επίσημα η πολεμική αποστολή των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, μετά από 13 χρόνια. Οι από 350.000 αφγανική στρατιωτική και πολιτική δύναμη αναλαμβάνει εξολοκλήρου την ασφάλεια της χώρας. Υψώνεται νέα σημαία της καινούργιας αποστολής, με το όνομα ’’αποφασιστική αποστολή’’, για διαρκή συνεργασία μεταξύ ΝΑΤΟ και Αφγανιστάν, που σημαίνει την αρχή μιας νέας υποστήριξης προς τις αφγανικές δυνάμεις. Παραμένει από 1 Ιανουαρίου 2014 μη μάχιμη δύναμη13.000, από το ΝΑΤΟ και από 14 συμμάχους, από τις 140.000 το 2011, για να συνεχίσει να υποστηρίζει και να εκπαιδεύει τις αφγανικές δυνάμεις. Η ανάπτυξη του ΝΑΤΟ άρχισε μετά την 11ης Σεπτεμβρίου 2001 επίθεση κατά των Η.Π.Α. και στην κορύφωσή της η ISAF μετρά 130.000 προσωπικό και από τις 50 συμμετέχουσες χώρες. Το 2014 υπήρξε το περισσότερο αιματηρό έτος από το 2001, με κατά ελάχιστον 4.600 νεκρούς από την αφγανική δύναμη στις συγκρούσεις εναντίον των Taliban. Περίπου, 3.500 ξένοι στρατιώτες σκοτώθηκαν από την αρχή της νατοϊκής αποστολής.

Το Αφγανιστάν με το τέλος του 2015 Στο Αφγανιστάν η στρατιωτική συμμαχία υπό τις Η.Π.Α, εφάρμοσαν στρατηγική με την οποία επιτεύχθηκε η πρώτη δημοκρατική πολιτική μεταβίβαση από τον ένα στον άλλο πρόεδρο στην ιστορία του Αφγανιστάν. Ο ενεργός επιχειρησιακός ρόλος των Η.Π.Α. τελείωσε πριν από την ολοκλήρωση της απόσυρσης και παραμένει μέχρι το τέλος

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

του 2016 μερικό υποβοηθητικό αμερικανικό πολιτικό και μη μάχιμο στρατιωτικό προσωπικό. Οι αφγανικές δυνάμεις αναλαμβάνουν την ασφάλεια της χώρας, πολεμώντας την τρομοκρατία και τους ανανεωμένους Taliban μετά την απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων. Δεν υποεκτιμούνται, βέβαια, οι δυσκολίες και οι προκλήσεις που παραμένουν στο Αφγανιστάν που βρίσκεται σε σοβαρή κρίση καθώς οι Taliban πολεμούν μια αδύναμη κυβέρνηση και οι συζητήσεις για την ειρήνη έχουν συγκρατηθεί. Όμως, η νέα κυβέρνηση επιζητεί ισχυρότερες διεθνείς σχέσεις και με το γειτονικό Πακιστάν. Εμφανίζεται διαθέσιμη σε νέο άνοιγμα συζητήσεων για την ειρήνη με τους Taliban, οι οποίοι διατηρούν ασφαλές καταφύγιο στο Πακιστάν. Μάλιστα. στους Taliban αποδίδεται η εισβολή ενόπλων σε πανεπιστήμιο στο Β.Δ. Πακιστάν με 21νεκροί και 50 τραυματίες, στις 19 Ιανουαρίου 2016. Αλλά, οι επιπτώσεις της διαφωνίας μεταξύ των Taliban και μάλιστα μετά το θάνατο του μέχρι τελευταία ηγέτη Mullah Omar και υπό τον νέο ηγέτη Mullah Mansour, είναι ανώριμο ακόμη να προβλεφθούν. Τελικά, ο Mullah Mansour πέφτει νεκρός, στις 21 Μαΐου 2016, σε αμερικανικό κτύπημα με Drones σε απομακρυσμένη περιοχή του Πακιστάν, στα σύνορα με το Αφχανιστάν. Ο νέος ηγέτης των Taliban είναι ο Haibatullah Akhundzada, που είναι περισσότερο θρησκευτικός ηγέτης παρά στρατιωτικός Διοικητής. Τα πρόσφατα κτυπήματα των Taliban στην Καμπούλ, με ως επί το πλείστον αθώους πολίτες νεκρούς, μαρτυρούν τη βαρβαρότητα των Taliban. Η πρώτη μετά την επάνοδο τωνTaliban κατάληψη της πόλης Kunduz στο βόρειο Αφγανιστάν. Έγινε ανακατάληψη μετά από τρείς ημέρες, αφήνοντας πίσω τα σημάδια της ταπείνωσης της νέας και με ελπίδα Αφγανικής κυβέρνησης. Στην ανακατάληψη της Kunduz ζητήθηκε βοήθεια από τις αμερικανικές δυνάμεις, αλλά από παράπλευρες απώλειες των αεροπορικών αμερικανικών δυνάμεων μετά από κτύπημα νοσοκομείου στην Kunduz, σκοτώθηκαν 22 μεταξύ των οποίων γιατροί χωρίς σύνορα, με αποτέλεσμα να επισκιασθεί ακόμη περισσότερο η επιφορτισμένη ατμόσφαιρα της περιοχής. Πάντως, οι εξελίξεις συνεχίζονται και ο αφγανικός λαός επιβάλλεται και πρέπει να εκμεταλλευθεί τη μοναδική πραγματική ιστορική ευκαιρία και να φτιάξει το μέλλον του. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν είχε και δε θα έχει καλύτερη από τώρα ευκαιρία, αλλά η ιστορία της περιοχής δημιουργεί αμφιβολία.

Μετατόπιση της Αμερικανικής Πολιτικής στο Αφγανιστάν, 14 Οκτωβρίου 2015. Με το τέλος της προεδρίας του Obama,2007, παραμένει 5.500 στρατός των Η.Π.Α. στο Αφγανιστάν Η χειροτέρευση της κατάστασης ασφαλείας στο Αφγανιστάν με την παραμένουσα απειλή τωνTaliban, όπως η προσωρινή κατάληψη της Kunduz, με την ακόμη παρουσία της Al-Qaeda και με πυρήνες της νεοεμφανισθείσας απειλής των IS, ανάγκασε τις Η.Π.Α. να τροποποιήσουν τη μέχρι τώρα πολιτική στο Αφγανιστάν. Ο πρόεδρος Barack Obama επεκτείνει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Αφγανιστάν πέραν του 2016 και δεν μπορεί να καλύψει την υπόσχεσή του να αποσυρθούν οι Αμερικανοί στρατιώτες πριν από το τέλος της προεδρίας

Λακαφώσης Δημήτριος

του. Παραμένει 5.500 στρατός των Η.Π.Α. στο Αφγανιστάν- Kabul, Bagram, Jalalabad και Kandahar- όταν αποχωρεί από το γραφείο του το 2017, ενώ τώρα βρίσκεται 9.800 στρατός. Απαιτείται παραπέρα εκπαίδευση και επίβλεψη των αφγανικών δυνάμεων. Οι Η.Π.Α. επιθυμούν να διατηρήσουν και ένα μικρό αριθμό βάσεων από όπου να μπορούν να διεξάγουν αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις.

Απολογισμός Πολέμου στο Αφγανιστάν Μέχρι και το 2011: 1.678 νεκροί και 14.239 τραυματίες και παραμένουν μερικές χιλιάδες αμερικανική δύναμη και μετά το 2017. Οι απώλειες αυξάνονται και το κόστος φθάνει τα τρισεκατομμύρα δολάρια, στο μακροβιότερο ακόμη και από το Βιετνάμ πόλεμο.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Ο Πόλεμος στο Ιράκ 2003

Η κατάσταση στην περιοχή προ του πολέμου στο Ιράκ Η ορμή της πρώτης νίκης κατά της τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν φαίνεται να μη σταματά εδώ. Μετά το Αφγανιστάν το Ιράκ; Πάντως, το Ιράκ, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα, ξεχωριστά το καθένα, αποτελούν απειλή για την παγκόσμια ειρήνη. Υπάρχουν, όμως, και διαφοροποιήσεις. Για τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν έχει ακόμη λόγο η διπλωματία πριν τη χρήση δύναμης.

Επιφυλάξεις και ανάγκη για τη δικαιολόγηση της επίθεσης κατά του Ιράκ Υπάρχουν παράλληλα και επιφυλάξεις. Μήπως το Ιράκ με άλυτο ακόμη το παλαιστινιακό αυξάνει την ανασφάλεια στην περιοχή; Μήπως το Ιράκ χειροτερεύει την κατάσταση στο Αφγανιστάν και δίδεται η εντύπωση ότι οι αμερικανικές δυνάμεις δεν μπορούν να τα καταφέρουν σε δύο ταυτόχρονα μέτωπα, όπως μέχρι τώρα ήθελαν να πιστεύουν; Επί πλέον, η επιτυχία αυτής της διακύβευσης απαιτεί δικαιολόγηση. Ο πόλεμος στον Κόλπο αφορούσε απελευθέρωση κράτους υπό κατοχή. Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν ήταν διεθνής πόλεμος κατά της τρομοκρατίας. Η ενέργεια, όμως, κατά του Saddam αφορά ανατροπή δικτατορικού καθεστώτος που μπορεί να νοηθεί μόνο με τη νέα αντίληψη περί “προληπτικής επίθεσης”.

Προβληματισμοί για την υποστήριξη της επίθεσης στο Ιράκ Παράλληλα, απαιτείται να δοθεί η άδεια χρησιμοποίησης των αεροδρομίων (α/δ) και του εναέριου χώρου των γειτονικών χωρών που παίζουν σημαντικό ρόλο στη διεξαγωγή της επίθεσης κατά του Ιράκ. Επικρατούν, όμως, και αντιαμερικανικά αισθήματα στο μουσουλμανικό κόσμο της περιοχής αφού βλέπουν οι Η.Π.Α. να υποστηρίζουν το Ισραήλ. Η Σαουδική Αραβία φαίνεται απρόθυμη να συμμετάσχει σε επιχειρήσεις κατά μουσουλμανικής χώρας. Αποτελεί το κέντρο του μουσουλμανισμού με τη Μέκκα και τη Μεδίνα να είναι κοινός τόπος προσέλευσης προσκυνήματος μουσουλμάνων. Δεν μπορεί, όμως, να υπερασπισθεί τα συμφέροντά της χωρίς σύμμαχο. Οι Σαουδάραβες έχουν ανάγκη του Αμερικανούς περισσότερο από ότι η Αμερικανοί του Σαουδάραβες. Το Ιράν φέρει βαρέως ότι οι Η.Π.Α. το έχουν εντάξει στον “Άξονα του Κακού”. Αδιαφορεί, όμως, γιατί βλέπει ο πόλεμος κατά του Ιράκ να διευκολύνει τις επενδύσεις στο ιρανικό πετρέλαιο. Η Ιορδανία παραμένει ουδέτερη. Η Τουρκία αποτελεί βασικό γεωπολιτικό κρίκο στην επίθεση κατά του Ιράκ. Έσπευσε, όμως, να λάβει υπόσχεση ότι δεν πρόκειται να δημιουργηθεί μετά το πόλεμο στο Ιράκ ανεξάρτητο Κουρδιστάν που θεωρεί αντίθετο στα συμφέροντά της. Αλλά, και η Ευρώπη παρουσιάζεται διχασμένη. Η Γαλλία και η Γερμανία αντιτίθενται, ενώ η Βρετανία συμμετέχει στις επιχειρήσεις κατά του Ιράκ.

Λακαφώσης Δημήτριος

Η Ρωσία, ως υποστηρικτής του παγκόσμιου αντιτρομοκρατικού αγώνα, δεν φέρνει αντιρρήσεις, αφού πρώτα εξασφαλίσει το μερίδιο της μετά τον πόλεμο ειρήνης για τις μέχρι τώρα επενδύσεις στο ιρακινό πετρέλαιο. 1.Στρατιωτική κατάσταση των αντιπάλων Οι Η.Π.Α. διαθέτουν ισχυρή και σύγχρονη πολεμική μηχανή. Δεν έχουν να διεξάγουν νέο πόλεμο. Η τεχνολογία και το έδαφος, που προσδιορίζουν το είδος του πολέμου, παραμένουν τα ίδια. Η πολεμική τεχνολογία δοκιμάσθηκε ένα χρόνο πριν στο Αφγανιστάν. Το έδαφος είναι γνώριμο από τον πόλεμο στον Κόλπο το 1991. Υφίστανται προωθημένες αμερικανικές δυνάμεις και πολεμικό υλικό από τον πόλεμο στον Κόλπο. Πάντως, πρόκειται για ένα τεράστιο μεταφορικό έργο σε απόσταση 7.000 και 12.000 μίλια στον αέρα και θάλασσα, αντίστοιχα. 19 Μαρτίου 2003. Εισβολή στο Ιράκ.

Το Ιράκ διαθέτει ανίσχυρο στρατό, το 1/3 του στρατού στον πόλεμο του Κόλπου. Ο ιρακινός στρατός έχει οχυρωθεί γύρω από τη Βαγδάτη. Τα εκτεταμένα ιρακινά σύνορα παρέμειναν απροστάτευτα γιατί ο Saddam ενδιαφέρεται περισσότερο για την εσωτερική ασφάλεια. Η ιρακινή αεροπορία διαθέτει τα μισά α/φ από αυτά του πολέμου του Κόλπου. Διαθέτει, όμως, σύγχρονα αεροπορικά κέντρα αεράμυνας με οπτικές ίνες. 2.Σενάρια πολέμου στο Ιράκ Πρώτον, εισβολή από βορρά, από την Τουρκία, κατάληψη της Μοσούλης και συνέχιση προς τη Βαγδάτη σε συνεργασία με τους Κούρδους στο Βόρειο Ιράκ. Δεύτερον, εισβολή από βορρά, δυτικά και νότια (Τουρκία, Ιορδανία, Σαουδική Αραβία και Κουβέιτ) και σύγκλιση προς τη Βαγδάτη. Τρίτον, αστραπιαία εισβολή χερσαίων δυνάμεων από νότο (Κουβέιτ) και σε βάθος προς τη Βαγδάτη και στη συνέχεια επιχειρήσεις ακτινοειδώς προς κατάληψη όλου του Ιράκ. 3.Διατιθέμενη επιχειρησιακή δύναμη και μέσα για εισβολή στο Ιράκ, 2003 Η Επιχειρησιακή δύναμη για εισβολή μετρούσε 162.600, εξ ων 135.000 από τις Η.Π.Α., 11.000 από τη Βρετανία και οι λοιπές χώρες από μερικές δεκάδες και εκατοντάδες έως χιλιάδες. Μέσα Η.Π.Α.: Άρματα Μάχης Αbrims (Μ1-Α1), Αυτοκινούμενα Πυροβόλα Μ109, Τεθωρακισμένα. Οχήματα Μεταφοράς Προσωπικού (Bradley).Τοw. Ελικόπτερα: Αpace ΑΗ-64, Super Cobra ΑΗ-1, Βlack HawΚ (S-70), Sea Stallion (S-80), Sea Knight(ΟΗ-46), Long bow attack. Βομβαρδιστικά α/φ: Strike Eagle (F-15Ε), Fighting Falcon (F-16). Πολεμικά α/φ: F-14, F-18. Μεταφορικά α/φ: C-130, ΑC-130 (Πυροβόλο), Αεροπλανοφόρα, Πύραυλοι: Τοmahawk cruise. Α/φ Αεροπορικού Ελέγχου: Ε-ΒJ-Stars.UAVs (Predators-Black Hawk). Αόρατα πολεμικά α/φ:

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Stealth F-117 (E Carpet, cluster.GBU Bombs). Α/φ: A-10, B-1B, B-2, Navy’s EA6B Radar Jammer.Βλήματα ακριβείας:JDAMS-JSOW. Υψηλής ισχύος μικρό-κυμάτων όπλα κατά OMK(HPW). Τanker, Bunker buster-Mother of all bombs. 4. Η Διεξαγωγή των Επιχειρήσεων στο Ιράκ. 19/3 - 11/4/2003 › Στις 19 Μαρτίου 2003, ισχυρός βομβαρδισμός “έσεισε” το Ιράκ. Ο επικείμενος πόλεμος άρχισε. Εφαρμόζεται το πολεμικό σχέδιο ενεργείας του τρίτου σεναρίου, που προβλέπει ταχεία και σε βάθος εισχώρηση για κατάληψη της Βαγδάτης.

Πέρας του πολέμου στο Ιράκ το τέλος του 2011. Επανέρχονται αμερικανοί στρατιώτες μετά την έλλειψη προόδου

› Από 19-20 Μαρτίου 2003, αρχίζει ο βομβαρδισμός και οι συμμαχικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία των Η.Π.Α., εισβάλλουν στο Ιράκ και δημιουργούν προγεφύρωμα. Εξασφαλίζεται βάση για τις επιθέσεις στο Ιράκ. › Από 21-24 Μαρτίου 2003, οι αμερικανικές δυνάμεις προελαύνουν σε βάθος περίπου 500χλμ και επιμηκύνεται η προέλαση. Δημιουργούνται, όμως, κενά ασφαλείας. Ο κίνδυνος από ιρακινές ενέδρες, από μεταμφιεσμένο προσωπικό και από άλλες ανορθόδοξες ενέργειες αντιμετωπίζονται έγκαιρα από τις ακολουθούσες αμερικανικές δυνάμεις. Παρατηρείται, βέβαια συγκράτηση του ρυθμού προέλασης για λόγους συντονισμού, που επέβαλε η επιμήκυνση αλλά και η ανεμοθύελλα που επικράτησε στην περιοχή. › Από 25 Μαρτίου - 4 Απριλίου 2003, οι ιρακινές Μεραρχίες της εθνικής φρουράς, που αμύνονταν στο περίγυρο της Βαγδάτης, προ της ορμής των επιτιθεμένων, διασκορπίζονται χωρίς τόπο προορισμού για ανασυγκρότηση. Όταν, δε, χρειάσθηκαν για την άμυνα της Βαγδάτης, δεν υπήρχαν. Οι αμερικανικές δυνάμεις κατέλαβαν το αεροδρόμιο (α/δ) της Βαγδάτης (4/4). Εν τω μεταξύ, έχουν ριφθεί αλεξιπτωτιστές στο ιρακινό Κουρδιστάν και συμπληρώνουν το κενό της 4ης Μεραρχίας Πεζικού. Η 4η Μερ. Πεζικού, που είναι η πλέον σύγχρονη ψηφιακή Μεραρχία, δεν αφίχθηκε στο Βόρειο Ιράκ, αφού η Τουρκία, μέσω της οποίας προβλεπότανε να κινηθεί, δεν επέτρεψε τη χρησιμοποίηση του εδάφους της και η Μεραρχία αναγκάζεται να φθάσει στο Ιράκ από το Νότο, όταν πλέον η έκβαση του πολέμου έχει κριθεί. › Από 7-11 Απριλίου2003, μία φάλαγγα αρμάτων Αbrams της 3ης Μεραρχίας Πεζικού, εισέρχεται με αποστολή επιθετικής αναγνώρισης μέσα στη Βαγδάτη και την καταλαμβάνει (9/4). Οι βρετανικές δυνάμεις στο Νότο καταλαμβάνουν το λιμάνι της Βασόρας (7/4). Ενώ, στο Βόρειο Ιράκ καταλαμβάνεται το Κιρκούκ και η Μοσούλη (11/4). Εν τω μεταξύ, στο δυ-

Λακαφώσης Δημήτριος

τικό Ιράκ έχουν εισέλθει ειδικές δυνάμεις και προσπαθούν να ανεύρουν χημικά και κυρίως πυρηνικά όπλα, σε ύποπτους υπόγειους χώρους, χωρίς όμως να βρεθούν πυρηνικά και όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων δεν υπήρχαν.

Στρατιώτης εν δράσει στο Ιράκ, 2003

Κατά τις επιχειρήσεις, ειδικές δυνάμεις συνεργάζονται με επιτυχία, όπως είχε γίνει στο Αφγανιστάν, με τις αεροπορικές δυνάμεις, καταδεικνύοντας στα α/φ στόχους με συστήματα Laser και GPS.

Οι συνδυασμένες επιχειρήσεις επέτυχαν το απόλυτο. Το ναυτικό εξασφάλισε τις θαλάσσιες συγκοινωνίες και με πυραύλους Cruise κατέστρεψε αεροπο/ρικά κέντρα αεράμυνας και με α/φ F-14 και F-18 άλλους χερσαίους στόχους. 5. Στρατηγικές και τακτικές επιλογές των επιχειρήσεων στο Ιράκ, 2003 Εγκαταλείφθηκε η παλαιότερη αντίληψη της συντριπτικής υπεροχής των δυνάμεων για αποφασιστικό αποτέλεσμα. Τώρα χρησιμοποιήθηκαν 350.000 δυνάμεις έναντι 500.000 που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Kόλπου,1991. Χρησιμοποιήθηκαν ελαφρές αντί βαριές μεραρχίες παλαιότερα. Η 3η μηχανοκίνητη μεραρχία πεζικού, η αιχμή του δόρατος της επίθεσης, κινήθηκε ως δύναμη κρούσης με το σύγχρονο οπλισμό που διέθετε. Τα άρματα μάχης Αbrims Μ1Α1, που είχαν σχεδιασθεί για να αντιμετωπίσουν τα ρωσικά άρματα δεκαετίες πριν, κινήθηκαν με ταχύτητα 50χλμ /ω και δεν εμπόδιζαν την ταχεία κίνηση της μεραρχίας, παρά η επιμήκυνση της προέλασης, που ανάγκαζε πουλάκι τη συγκράτηση για ανεφοδιασμό και για συντονισμό των ενεργειών. Η 3η μηχανοκίνητη μεραρχίας πεζικού διάθετε λιγότερο πυροβολικό από εκείνο των μεραρχιών του πολέμου του 1991. Διέθετε, ως επί το πλείστον, πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών, πυραύλους και συστήματα ραντάρ, με μεγάλο βεληνεκές προβολής στόχων. Αποφεύχθηκε το βαρύ πυροβολικό, που έπρεπε να μετακινείται για να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εμπρός κινήσεις. Και αυτό το ενέκρινε ο Frank, ο διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στο Ιράκ, που ήταν πυροβολητής. Οι πληροφορίες μεταδίδονταν αυτόματα στα τοπικά κέντρα επιχειρήσεων και στα εμπρός τμήματα, παράλληλα προς το κεντρικό κέντρο επιχειρήσεων και ελαχιστοποιείται ο χρόνος αντίδρασης των επιτιθεμένων. Δόθηκαν πρωτοβουλίες και παροτρύνσεις προς τους υφισταμένους για ανάληψη ρίσκου. Αντίθετα, ο Saddam διοικούσε όπως ο Στάλιν τον κόκκινο στρατό. Οι υφιστάμενοι περιορίζο-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

νταν, από φόβο στρατοδικείου, μόνο στις διαταγές των προϊσταμένων, οι οποίες όμως, ως επί το πλείστον, ποτέ δεν έφθαναν λόγω φτωχών επικοινωνιών και οι οποίες γίνονταν συνήθως με ποδήλατα. Αποφεύγεται και η χρήση των τηλεφώνων για να μη γίνουν στόχος των έξυπνων αμερικανικών βομβών. Το αεροπορικό δυναμικό υπερείχε, κατά το πολύ, του χερσαίου χωρίς, όμως, να εγκαταλείπεται η αντίληψη ότι οι χερσαίες δυνάμεις τελικά εξασφαλίζουν τη νίκη. Τα α/φ Β-52 πετούσαν από τη Βρετανία, τα F-15 και F- 16 από το Κατάρ και τα F-14 και F-18 από αεροπλανοφόρα από τη Μεσόγειο. Ενώ, τα αόρατα βομβαρδιστικά F-117 από το Diego Garcia, στον Ινδικό Ωκεανό. Τα βλήματα ακριβείας και οι έξυπνες βόμβες των αμερικανικών α/φ κατέστρεψαν τα ιρακινά άρματα και τα οχήματα μεταφοράς προσωπικού, πριν το προσωπικό βγει από τους κρυψώνες του για να τα χρησιμοποιήσουν. Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί εξουδετέρωσαν τις περίφημες τέσσερες μεραρχίες της εθνικής φρουράς, που αμύνονταν στον περίγυρο της Βαγδάτης. Η αμερικανική στρατηγική “Sock and Awe - σοκ και δέος” επέφερε το μάταιο της αντίστασης από τις ιρακινές δυνάμεις. Εξάλλου, και η έλλειψη ηγεσίας σε αυτά τα αυταρχικά καθεστώτα καταρρέει το όλο αμυντικό σύστημα. Η συντριπτική υπεροχή του αεροπορικού δυναμικού, ελαχιστοποίησε το χρόνο βομβαρδισμού πριν από την επίθεση και οι αεροπορικές και οι χερσαίες επιχειρήσεις, για πρώτη φορά, άρχισαν σχεδόν ταυτόχρονα. Επίσης, το ενισχυμένο αεροπορικό έδωσε τη δυνατότητα να περιορισθεί το βαρύ πυροβολικό, που εμποδίζει τις ταχείες επιχειρήσεις. Όλα αυτά μαζί επιταχύνουν το ρυθμό διεξαγωγής των επιχειρήσεων. Οι συμμαχικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν ως χώρο εξόρμησης μόνο το Κουβέιτ για να μην εμπλακούν και άλλες χώρες, αλλά και για την καλύτερη συγκέντρωση των προσπαθειών. Επιτέθηκαν κατά μέτωπο αντί να ελιχθούν με υπερκέραση όπως στον πόλεμο στον Κόλπο 1991 και γιατί αυτό επέβαλε πιθανόν η διάταξη του ιρακινού στρατού. Ο Saddam συγκέντρωσε το σύνολο του στρατού περιφερειακά της Βαγδάτης αφού ενδιαφέρονταν περισσότερο για την εξασφάλιση του καθεστώτος και όχι των συνόρων.

Τα παραλειπόμενα από τον πόλεμο στο Ιράκ, 2003 Υπάρχουν παραλειπόμενα που θα μπορούσαν ή δεν μπορούσαν να γίνουν, ενώ αναμένονταν να γίνουν Πρώτον, η μεγαλύτερη έκπληξη του πολέμου ήταν τα πράγματα που δεν έγιναν. Ο Saddam θα μπορούσε να είχε καταστρέψει τις γέφυρες και να είχε καθυστερήσει του επιτιθέμενους να φθάσουν στη Βαγδάτη. Μπορούσε να είχε διοχετεύσει τις τεθωρακισμένες αμερικανι-

Λακαφώσης Δημήτριος

κές δυνάμεις σε χώρους καταστροφής αρμάτων και να είχε καταστρέψει τα οδοφράγματα, ώστε να είχε πλημμυρίσει και να είχε καταστήσει αδιάβατη την περιοχή. Μπορούσε να είχε καταστρέψει τους πυκνούς σχηματισμούς των επιτιθεμένων στο προγεφύρωμα της πρώτης ημέρας. Αλλά, και μπορούσε ακόμη να είχε χρησιμοποιήσει χημικές ουσίες. Δηλαδή, δεν έκανε τίποτε σχεδόν που μπορούσε να είχε κάνει. Δεύτερον, μπορούσε η Βαγδάτη να ήταν άλλο Στάλινγκραντ, πράγμα, όμως, που δεν έγινε. Οι δυνάμεις της ιρακινής εθνικής φρουράς δεν πολέμησαν στα περίχωρα και διασκορπίσθηκαν πριν φθάσουν στη Βαγδάτη. Ο αγώνας σε κατοικημένο τόπο δεν έγινε, όπως αναμένονταν να είχε γίνει για να αντιμετωπίσουν την ταχύτητα των αμερικανικών δυνάμεων. Τρίτον, δεν βρέθηκαν πυρηνικά όπλα στο Ιράκ, αφού δεν υπήρχαν. Οι πληροφορίες ότι το Ιράκ διέθετε πυρηνικά όπλα αποδείχθηκαν εσφαλμένες στην πράξη και ουδέποτε βρέθηκαν. Εκτέθηκαν διεθνώς αυτοί που είχαν αποφασίσει τον πόλεμο, προβάλλοντας τα πυρηνικά όπλα ως μία από τις αιτίες του πολέμου. Ούτε χρησιμοποιήθηκαν τα υποτιθέμενα αποθέματα χημικών ουσιών. Ο ιρακινός λαός δεν είδε την εισβολή ως προσπάθεια απελευθέρωσης όπως διακήρυτταν οι επιτιθέμενοι, αλλά ως επιχείρηση κατοχής και ο ιρακινός λαός προέβαλε αντίσταση. Τέταρτον, αναμένονταν χειροκροτήματα από τον ιρακινό λαό, πράγμα που δεν έγινε. Πέμπτον, μπορούσε να είχε διεξαχθεί ψηφιακός πόλεμος, αφού υπήρχε δυνατότητα και είχε σχεδιασθεί, αλλά δεν έγινε. Η 4η ψηφιακή αμερικανική μεραρχία, με δυνατότητα διεξαγωγής ψηφιακού πολέμου, εξ ου και το όνομά της και με σχετική εμπειρία από ασκήσεις στις Η.Π.Α., έφθασε στο Ιράκ καθυστερημένα, για λόγους που προαναφέρθηκαν, και όταν οι επιχειρήσεις είχαν σχεδόν τελειώσει. 7.Απώλειες από φίλια πυρά στον πόλεμο του Ιράκ Στον πόλεμο στο Ιράκ, υπήρξαν και μη αναμενόμενες απώλειες φίλιων πυρών. Μεταξύ άλλων: ένας συμμαχικός πύραυλος Patriot κατέρριψε ένα βρετανικό αεροσκάφος Τοrnado. Ένα α/φ Α-10, πρόσβαλε δύο βρετανικά τεθωρακισμένα οχήματα. Μία μονάδα πεζοναυτών αντήλλαξε πυρά με μία άλλη φίλια μονάδα και τραυματίσθηκαν περισσότεροι από τριάντα. Ένα άρμα Challenger από λάθος αναγνώριση, κτύπησε ένα άλλο Challenger και σκοτώθηκε το πλήρωμά του. Βεβαίως, χρησιμοποιήθηκαν τα σύγχρονα μέσα αναγνώρισης.όπως νυκτερινά μέσα παρατήρησης, που βοηθούσαν να εντοπισθούν φίλιοι στρατιώτες που έφεραν ακτινοβολούσες ταινίες στις φόρμες τους. Βοήθησαν να εντοπισθούν φάροι επί φίλιων οχημάτων ή στρατιωτών, που εξέπεμπαν υπέρυθρες ακτίνες. Ένα σύστημα Ηοlly ΕmaiΙ (Άγιο ποτήρι) έστελνε κωδικοποιημένο ασύρματο σήμα προς φίλιο στόχο και αυτός απαντούσε ακαριαία για τη φίλια ταυτότητά του. Ειδικά μηχανήματα επί οχημάτων, παρείχαν συντεταγμένες των θέσεων των φίλιων και

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

σχηματιζότανε ο χάρτης εξέλιξης της μάχης σε πραγματικό χρόνο. Τα αμερικανικά άρματα μάχης Αbrams διέθεταν δυνατότητα νυκτερινής θερμικής παρατήρησης και λήψης εικόνας σε πραγματικό χρόνο, μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών που διέθεταν. Αλλά, η σκόνη της ιρακινής ερήμου τα εμπόδιζε να προσδιορίσουν εύκολα ποια άρματα ήταν φίλια και ποια εχθρικά.

Στρατηγική Ενίσχυσης των Δυνάμεων στο Ιράκ, 2007 Έχουν περάσει τέσσερα χρόνια περίπου από το Μάρτιο 2003, με κόστος του πολέμου στο Ιράκ να έχει ανέλθει στα $ 430δις για τις Η.Π.Α. και οι απώλειες συνεχώς αυξάνονται. O Bush στις 11 Ιανουαρίου 2007, ανακοινώνει τη νέα στρατηγική ενίσχυσης της 130.000 αμερικανικής δύναμης με 21.500 ακόμη στρατιώτες, με επιπλέον κόστος $5,6δις Εξ αυτών,17.500 στη Βαγδάτη το επίκεντρο των βιαιοτήτων και 4.000, για συνεργασία με τους εκεί Σεΐχηδες, στη δυτική επαρχία Anbar, το καταφύγιο των Σουνιτών ανταρτών και της ΑΙ Qaeda. Ειδικότερα, στον τομέα της Βαγδάτης προβλέπεται, τοπική εφεδρεία από τις αμερικανικές ενισχύσεις σε κάθε μία από τις εννέα επιχειρησιακές περιοχές της πόλης και ενίσχυση των ενσωματωμένων στις ιρακινές μονάδες αμερικανικών ομάδων παροχής αμέσων συμβουλών τακτικής. Οι βιαιότητες αντιμετωπίζονται με ευθύνη των ιρακινών δυνάμεων υποστηριζόμενων από τις αμερικανικές δυνάμεις, με από γειτονιά σε γειτονιά ευρύτερες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον όλων γενικά των παραστρατιωτικών ομάδων, ανταρτών και παρανόμων πολεμιστών. Ενίσχυση με επιπλέον τρεις Ταξιαρχίες του ιρακινού στρατού που μέχρι το τέλος του Νοεμβρίου 2007 αναλαμβάνει την ευθύνη και των δέκα οκτώ επαρχιών (μέχρι τώρα τριών), χωρίς τούτο να σημαίνει και απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων. Το σημαντικότερο: προβλέπεται οικονομική ενίσχυση του Ιράκ με $1,2δις. Τονίζεται η υπόσχεση του ιρακινού πρωθυπουργού να εφαρμόζει τη νέα στρατηγική χωρίς πολιτικές και κομματικές διακρίσεις προς πάσα κατεύθυνση. Τίθενται, επιπλέον, τα κριτήρια της συμφιλίωσης: η κάμψη των παραστρατιωτικών Σιτών, η δίκαιη κατανομή του πλούτου του πετρελαίου μεταξύ των εθνοτήτων, η χαλάρωση στους περιορισμούς των Μπααθικών με τροποποιήσεις του Συντάγματος, διεξαγωγή περιφερειακών εκλογών και η αποφυγή της εθνικής κάθαρσης. Η νέα στρατηγική για το Ιράκ δεν έχει αποδώσει ακόμη, αναμένεται τούτο μετά το Σεπτέμβριο 2007. Οι βιαιότητες στο Ιράκ μεταξύ Σιτών, ανταρτών Σουνιτών και υποστηρικτών της ΑΙ Qaeda συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό. Ο παραδέχεται ότι η ενίσχυση έπρεπε να είχε γίνει νωρίτερα και οι κανόνες εμπλοκής ήταν πολύ περιοριστικοί. Στη νέα στρατηγική αγνοήθηκε η επίκριση ότι η ενίσχυση κλιμακώνει τον πόλεμο και αυξάνει τις απώλειες ως και η σύγκριση με τον πόλεμο του Βιετνάμ. Υπόψη ότι ο Πρόεδρος Νίξον το 1969 διέκοψε το διάλογο με τους Βόρειους Βιετναμέζους και κλιμάκωσε τον πόλεμο που διήρκησε πέντε ακόμη χρόνια με 25.000 νεκρούς και με τελική απόσυρση από το Βιετνάμ.

Λακαφώσης Δημήτριος

Η νέα στρατηγική ενίσχυσης δεν περιέχει εγγύηση επιτυχίας αλλά προσφέρει την τελευταία ευκαιρία για να αποφευχθεί η βαλκανιοποίηση της χώρας, χωρίς να αναμένονται άμεσα αποτελέσματα εντός μίας νυκτός. Διαφορετικά, ακολουθούν χρόνια αιματοχυσίας και προκύπτει ένα διαιρημένο Ιράκ και με πιθανή παρέμβαση γειτονικών χωρών. Το Ιράν υπέρ των Σιτών, η Σαουδική Αραβία με τις γύρω με Σουνίτες χώρες υπέρ των Σουνιτών.

Η Νέα Ένοπλη Αντίσταση κατά την Κατοχή του Ιράκ, 2008 Αναπροσαρμογή Επιχειρησιακών Τακτικών Οι αντάρτες πολεμούν τους συμμάχους με ασύμμετρες επινοήσεις και πρακτικές. Ενεργούν σε μικρές ομάδες, μακριά από τους τόπους διαμονής τους και έχουν το πολεμικό υλικό κρυμμένο μέσα σε δάση και αγρούς. Τα κτυπήματα γίνονται συνήθως από μακριά με όλμους, ρουκέτες και τηλεχειριζόμενες βόμβες. Οι αντάρτες απομακρύνονται εύκολα και μάλιστα πριν τα βλήματα φθάσουν στους στόχους, με τη χρήση ταχυκινήτων μηχανών. Αντί με πυραύλους, που συνήθως προσβάλλουν στόχους προς τους οποίους προσελκύονται από τη θερμοκρασία που εκπέμπουν, οι αντάρτες χτύπησαν τελευταία τρία ελικόπτερα (Ε/Π) με RPG (ρουκέτες). Οι ρουκέτες κατευθύνονται κατά των Ε/Π, με πρακτικό τρόπο (μάτι) και δεν συνεγείρουν το σύστημα προστασίας των Ε/Π για να απομακρύνουν τις ρουκέτες, όπως γίνεται με τις κεφαλές των πυραύλων. Ρουκέτες αέρος - αέρος μετατρέπονται σε ρουκέτες εδάφους - αέρος. Υλικό ρουκετών χρησιμοποιείται σε αυτοσχέδιες βόμβες, όπως έγινε στο χτύπημα κατά των Ιταλών στη Ναζιρίγια. Με επιθέσεις αυτοκτονίας κτυπήθηκαν αστυνομικοί σταθμοί στο Βόρειο Ιράκ. Ένα πολιτικό μεταφορικό αεροπλάνο έκανε αναγκαστική προσγείωση στο διεθνές αεροδρόμιο της Βαγδάτης, μετά από χτύπημα από πύραυλο εδάφους - αέρος, το πρώτο αεροπλάνο που χτυπήθηκε μετά από τον επίσημο τερματισμό των επιχειρήσεων. Χτυπήθηκαν ξένοι διπλωμάτες, πληροφοριοδότες και ξενοδοχεία που έμειναν δημοσιογράφοι και πολίτες ανάδοχοι αμυντικής προστασίας και ανοικοδόμησης του Ιράκ. Κτυπήθηκε και κτίριο πηγής ενέργειας. Αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί που είχαν τοποθετηθεί στην ιταλική πρεσβεία στη Βαγδάτη και στο γραφείο των Κούρδων, εξουδετερώθηκαν από Αμερικανούς στρατιώτες. Οι σύμμαχοι, προσαρμοσμένοι στη νέα ένοπλη αντίσταση των ανταρτών, υιοθέτησαν επιθετικές ενέργειες στο πλαίσιο της επιχείρησης “σιδερένιο σφυρί”, από 23 Νοεμβρίου 2003. Επαναφέρονται οι καταδρομές και τα αεροπορικά χτυπήματα των “φωλιών” των ανταρτών στο σουνιτικό τρίγωνο νότια και δυτικά της Βαγδάτης και στο Τικρίτ γενέτειρα του Saddam. Όμως, οι έξυπνες βόμβες δεν έχουν σε αυτή την περίπτωση και μεγάλη σημασία εάν δεν ξέρουν οι σύμμαχοι που να τις ρίξουν. Επειδή οι αντάρτες κρύβονται μέσα στο λαό και στις πόλεις, οι “κρυψώνες” των ανταρτών δεν είναι εύκολο να εντοπισθούν εάν δεν υπάρχει συνεργασία των συμμάχων με τους ντόπιους για πληροφόρηση.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Χρονοδιάγραμμα Απόσυρσης από το Ιράκ.

12 Δεκεμβρίου 2011. Υποστολή αμερικανικής σημαίας στου Ιράκ.

Ο αγώνας εκ του συστάδην απαιτεί μεγαλύτερη ατομική προστασία με αποτελεσματικότερα αλεξίσφαιρα γιλέκα. Απαιτούνται συστήματα προστασίας όλων των μεταφορικών αεροπλάνων από βλήματα εδάφους - αέρος, περισσότερη ηλεκτρονική παρεμβολή κατά των τηλεχειριζόμενων ναρκών και σύγχρονη τεχνολογία για την αποκάλυψη των θέσεων όπλων. Αυτά τα πρακτικά μέσα μειώνουν τις απώλειες, επιπλέον ανυψώνουν και το ηθικό των μαχητών, παράλληλα και με άλλα μέσα, όπως με την επίσκεψη επισήμων στους στρατιώτες των Η.Π.Α., που βρίσκονται στη Βαγδάτη. Απαιτείται, πλέον αποτελεσματική θωράκιση των οχημάτων μεταφοράς προσωπικού (Ηamvees). Δεν χρησιμοποιήθηκε, ακόμη, το νέο όχημα μάχης Styker. Τρακόσια τέτοια οχήματα αναμένουν στο Κουβέιτ για ενίσχυση προστασίας με προστατευτικό κάλυμμα γύρω από καθένα από αυτά. Κτυπώντας στο κάλυμμα, εκρήγνυται η RPG (ρουκέτα), μισό μέτρο μακριά από το όχημα, ελαττώνοντας τη δυνατότητα διάτρησης και πρόκλησης απωλειών προσωπικού. Το CH-47 Chinook ελικόπτερο, που χτυπήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2003, με απώλειες 16 αμερικανών στρατιωτών, αν και φέρει σύστημα προστασίας με flares και chaffs, στερείται των πλέον νέων σύγχρονων αντιπυραυλικών συστημάτων που θα μπορούσαν να προστατεύσουν το ελικόπτερο και από τους φορητούς πυραύλους.

Ιράκ 2009: Έναρξη απόσυρσης, αρχή τέλους του πολέμου Νέος πρόεδρος στις Η.Π.Α., από αρχές 2009 Τέσσερα σημεία σταθμοί σηματοδοτούν την έναρξη της απόσυρσης και ίσως την αντίστροφη μέτρηση για το τέλος του πολέμου στο Ιράκ: Πρώτον, η λήξη της εντολής του Σ.Α. των Η.Ε., την 31η Δεκεμβρίου 2008, για διεξαγωγή επιχειρήσεων στο Ιράκ. Δεύτερον, οι συμφωνίες μεταξύ Η.Π.Α. και Ιράκ για την κατάσταση των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ (SOFA) και για χρονοδιάγραμμα απόσυρσής τους, όσο και μεταξύ Ιράκ και

Λακαφώσης Δημήτριος

των, πλην των Η.Π.Α., άλλων συμμαχικών δυνάμεων (Βρετανία, Αυστραλία, Ελ Σαλβαντόρ, Εσθονία και Ρουμανία) για την παραμονή μέχρι το τέλος του Ιουλίου 2009. Τρίτον, οι προεκλογικές δεσμεύσεις του νέου προέδρου των Η.Π.Α. Οbamα για την ταχεία απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων, ο οποίος αναλαμβάνει από 20 Ιανουαρίου 2009. Τέταρτον, η βελτίωση της κατάστασης στο Ιράκ μετά την εφαρμογή της στρατηγικής ενίσχυσης των αμερικανικών δυνάμεων και της προσέγγισης των μετριοπαθών Σουνιτών και την αποφασιστικότητα της ιρακινής ηγεσίας να αντιμετωπίσει δυναμικά τις εσωτερικές διαμάχες.

Χρονοδιάγραμμα απόσυρσης από το Ιράκ επί Obama. 2009 Όλοι συμφωνούν στην ύπαρξη χρονοδιαγράμματος απόσυρσης των συμμαχικών δυνάμεων. Όλοι συμφωνήσαν η απόσυρση πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2011. Με βάση την επί συμφωνία (SΟFΑ) αποσύρθηκαν όλες οι αμερικανικές μάχιμες μονάδες μόνο από τις πόλεις 30 Ιουλίου 2009. Με βάση τη συμφωνία μεταξύ Ιράκ και των άλλων συμμάχων, πλην Η.Π.Α., όλες οι συμμαχικές δυνάμεις αποσύρθηκαν μέχρι το τέλος του Ιουλίου 2009 και οι 4.100 βρετανικές δυνάμεις αποσύρθηκαν το Μάιο 2009. Ο νέος πρόεδρος Obama αποφάσισε και αποσύρθηκαν μέχρι το τέλος Αυγούστου 2010 όλες οι μάχιμες μονάδες από τις 142.000 συνολικά αμερικανικές δυνάμεις. Ενώ, 35.000-50.000 παραμένουν και αποσύρθηκαν από το Ιράκ με επίσημη τελετή το τέλος 2011. Από το 2003 έχει υπηρετήσει 1.5 εκ. προσωπικό των Η.Π.Α. και το κόστος του πολέμου ανέρχεται σε $ 1 τρις. Πολλές χιλιάδες αμερικανών και συμμάχων στρατιωτών έχουν ζήσει τα δεινά του πολέμου στο Ιράκ. Σήμερα, όλα τα στρατεύματα έχουν αποσυρθεί από το Ιράκ, αλλά τρία χρόνια μετά αρχίζει και πάλι ο εμφύλιος.

Τα Συμπεράσματα από τη Διεξαγωγή του Πολέμου στο Ιράκ, 2003 -2011 Ο Γολιάθ νίκησε το Δαυίδ Οι εκπλήξεις του πολέμου είναι τα γεγονότα που δεν συνέβησαν όπως οι πετρελαιοπηγές δεν αναφλέγηκαν, δεν υπήρξαν μεγάλες απώλειες, χημικά όπλα δεν χρησιμοποιήθηκαν, δεν δόθηκε πόλεμος μέσα στη Βαγδάτη, η δήθεν ισχυρά Εθνική φρουρά δεν πολέμησε γύρω από τη Βαγδάτη και πυρηνικά όπλα δεν βρέθηκαν που αποτέλεσαν μία από τις αιτίες του πολέμου. Το χειρότερο σενάριο για τους επιτιθέμενους δεν επαληθεύθηκε. Η τουρκό -κουρδική εμπλοκή στο Βόρειο Ιράκ δεν πραγματοποιήθηκε και οι προβλέψεις για κύμα προσφύγων αποδείχθηκαν υπερβολικές. Ορισμένες προϋποθέσεις του σχεδίου δεν επαληθεύθηκαν. Δεν αναμενότανε η ασύμμετρη αντίδραση στην αρχή του πολέμου. Παρατηρήθηκαν ενέδρες και καταδρομικές προσβολές παραστρατιωτικών στα μετόπισθεν των επιτιθεμένων και στις επιμηκυνθείσες γραμμές ανεφοδιασμού. Ο σκοπός του πολέμου ήταν περιορισμένος για αποφυγή παραπλεύρων απωλειών.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Δοκιμάσθηκε για πρώτη φορά η στρατηγική της ταυτόχρονης έναρξης των αεροπορικών και χερσαίων επιχειρήσεων. Τα ακριβή αποτελέσματα όμως αναμένουν ακόμη επιβεβαίωση στο μέλλον, λόγω της ασυμμετρίας του πολέμου. Οι ασύμμετρες ενέργειες του Saddam με ενέργειες όπως επιθέσεις αυτοκτονιών, ενέδρες, μεταμφιέσεις δεν κατάφεραν να μετατρέψουν τον πόλεμο σε συμμετρικό. Η στρατηγική “σοκ και δέος” (Sock and awe) ανάγκασαν τους ιρακινούς να αποδεχθούν το μάταιο αγώνα τους. Η στρατηγική της σε βάθος ταχείας εισχώρησης στο κέντρο της Βαγδάτης και της σταδιακά και ακτινοειδώς επέκτασης της επίθεσης περιφερειακά σε όλη τη χώρα, επιβεβαίωσε την ορθότητα αυτής της στρατηγικής σε αυτό τον πόλεμο. Ο υπερκερωτικός ελιγμός του προηγούμενου πολέμου στον Κόλπο ίσως να μην είχε αποδειχθεί και τόσο αποτελεσματικός για αυτή την περίπτωση. Όμως, δε θα μάθουμε τούτο ποτέ, αφού δεν υιοθετήθηκε και σε αυτό τον πόλεμο. Αυτός ο πόλεμος υπήρξε η δοκιμή του σύγχρονου οπλοστασίου της υψηλής πολεμικής τεχνολογίας των αμερικανικών δυνάμεων. Απέφυγε τις πολλές παράπλευρες απώλειες με την ακρίβεια προσβολής και μείωσε το πολύ προσωπικό της παλαιάς στρατηγικής της συντριπτικής υπεροχής. Το αεροπορικό δυναμικό απέδειξε την υπεροχή του στην επιτυχή διεξαγωγή του πολέμου, αλλά οι επαρκείς χερσαίες δυνάμεις εξασφαλίζουν τελικά τη νίκη. Ο πρόσφατος πόλεμος επισφράγισε την αλήθεια στο Αφγανιστάν ότι η στενή συνεργασία ειδικών δυνάμεων με την αεροπορία συμβάλλει ουσιαστικά στον αποδεκατισμό του εχθρού.

Λακαφώσης Δημήτριος

Το ανηλεές σφυροκόπημα των αεροπλάνων με βλήματα ακριβείας και έξυπνες βόμβες, μείωσαν την αναγκαιότητα του πυροβολικού το οποίο συντονίζει τις κινήσεις του με τις χερσαίες δυνάμεις και πολλάκις επιβραδύνει την προέλασή τους. Το Ιράκ καταλήφθηκε εντός τριών εβδομάδων και η Βαγδάτη εντός τριών ωρών. Έτσι έγινε και στο Αφγανιστάν όπου οι Ρώσοι εντός ημερών κατέλαβαν τη χώρα κι εντός ωρών την Καμπούλ, αλλά εγκατέλειψαν τη χώρα χωρίς γέλια και σοβαρά προβληματισμένοι μετά από δέκα έτη. Όμως κάθε περίπτωση έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Ο ψυχολογικός πόλεμος έφθασε στο αποκορύφωμα του. Τα ΜΜΕ και οι πολεμικοί ανταποκριτές κάλυψαν την ενημέρωση της διεξαγωγής του πολέμου περισσότερο, από κάθε άλλο πριν, τον πόλεμο αλλά ως επί το πλείστον έπεσαν έξω από τις προβλέψεις τους. Οι απώλειες των φίλιων πυρών εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα στο μέλλον. Η εικόνα του πεδίου μάχης δεν μεταδιδότανε μόνο στο κεντρικό στρατηγείο στο Κατάρ, αλλά απευθείας και στους τοπικούς διοικητές και έτσι μειωνότανε κατά πολύ ο χρόνος προσβολής των εκάστοτε εντοπιζόμενων στόχων. Ο αμερικανικός στρατός έδιδε πρωτοβουλίες στους υφισταμένους διοικητές, αποκέντρωση ενεργειών και παροτρύνσεις για ανάληψη ρίσκου. Ο Saddam διοικούσε όπως ο Στάλιν τον κόκκινο στρατό. Η του επί κεφαλής σε αυτά τα καθεστώτα σημαίνει και ολοκληρωτική κατάρρευση όταν μάλιστα στηρίζεται στην προπαγάνδα και υπάρχει ανικανότητα, όπως αυτή του ιρακινού στρατού. Η ταχεία προέλαση επιμηκύνει τις γραμμές ανεφοδιασμού και δημιουργεί τρωτά σημεία στα μετόπισθεν. Δημιουργείται απειλή εάν δεν προβλεφθεί η αντιμετώπισή της. Ο εχθρός του εχθρού σου δεν είναι υποχρεωτικό να είναι φίλος σου. Οι Σιίτες ήταν αντίπαλοι του Saddam, ποιος όμως εγγυάται ότι θα είναι φίλοι των αμερικανικών στρατευμάτων; Ο πόλεμος είναι ευκολότερος από την ειρήνη που ακολουθεί. Οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν να επιβάλουν την ειρήνη σε χώρα που ζούσε για πολλά χρόνια κάτω από καταπιεστικό καθεστωτικό με εσωτερικές θρησκευτικές και κοινωνικές έριδες και χωρίς δημοκρατική εμπειρία. Αντί χειροκροτημάτων για την απελευθέρωση, όπως αναμενότανε, αντιμετωπίσθηκαν ως κατακτητές, με εθνική αντίσταση και εξτρεμιστικές και ασύμμετρες τακτικές. Ο Saddam δεν εκδιώχθηκε από τις αμερικανικές δυνάμεις, που είχαν φθάσει προ της Βαγδάτης στον πόλεμο του Κόλπου το 1991, και εξακολουθούσε επί 10ετία ακόμη και περισσότερο να κυβερνά απολυταρχικά το βασανισμένο ιρακινό λαό και απαιτήθηκε η έξωθεν επέμβαση το 2003 για να τον απαλλάξει από την τυραννία. Η επέμβαση στο Ιράκ έγινε χωρίς την έγκριση του Σ.Α. των Η.Ε., από συμμαχικές δυνάμεις με επικεφαλής τις Η.Π.Α. επικουρούμενες από τη Βρετανία. Ακολουθήθηκε η διαδικασία: προσωρινή κυβέρνηση, μεταβατική κυβέρνηση, Σύνταγμα και εκλογές και σήμερα υπάρχει νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση υπεύθυνη για τη ακεραιότητα και ασφάλεια της χώρας και για

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

την εφαρμογή των δημοκρατικών διαδικασιών, αν και η πλήρης εφαρμογή τους σε αυτές τις περιοχές είναι και δυσχερής και πολύ χρόνο παίρνει, χωρίς να εκλείπουν και βιαιότητες και οι αναταραχές. Οι βιαιότητες συνεχίζονται και το 2014. Περίπου 50 σκοτώθηκαν σε εκρήξεις αυτοκινήτων στην περιοχή Καραντά της Βαγδάτης, 19 Φεβρουαρίου 2014.

Βουλευτικές εκλογές εν μέσω βομβιστικών επιθέσεων στο Ιράκ, 30 Απριλίου 2014 Στις 30 Απριλίου 2014 διεξάγονται βουλευτικές εκλογές στο Ιράκ, κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας και μέσα σε ένα κλίμα έντονης βίας, καθώς η χώρα γνωρίζει το χειρότερο κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων μετά το 2008. Οι δυνάμεις ασφαλείας προσπαθούν να αποτρέπουν οποιαδήποτε επίθεση κυρίως από Σουνίτες Τζιχαντιστές οι οποίοι αυξάνουν κατά την προεκλογική περίοδο τις επιθέσεις εναντίον των δυνάμεων ασφαλείας και της σιιτικής κοινότητας, που πλειοψηφεί στο Ιράκ και η οποία κυριαρχεί στην κυβέρνηση. Μόνο την προηγούμενη των εκλογών εβδομάδα σκοτώθηκαν 160 άνθρωποι από βομβιστικές επιθέσεις στη χώρα. Από τον Ιανουάριο 2014, κατά μέσο όρο κάθε μέρα σκοτώνονται 25 ιρακινοί από συνεχείς καθημερινές βομβιστικές επιθέσεις. Περίπου 20 εκατομμύρια ψηφοφόροι κουρασμένοι από την πολιτική παράλυση που διαρκεί χρόνια στη χώρα, καλούνται στις κάλπες για πρώτη φορά μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων στο τέλος του 2011. Το κεντρικό εκλογικό ερώτημα ήταν η αποτυχία της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Νούρι αλ Μαλίκι, ο οποίος επιδιώκει τρίτη θητεία. Ο πρωθυπουργός Νούρι αλ Μαλίκι κερδίζει τις βουλευτικές εκλογές, χωρίς όμως πλειοψηφία. Τον κατηγορούν για τις κοινωνικές βιαιότητες, με περισσότερους από 2.500 νεκρούς το 2014 και για μονοπώληση της εξουσίας. Στις κατηγορίες απαντά ότι και εξωτερικοί παράγοντες όπως οι συγκρούσεις στη Συρία προκαλούν τις βιαιότητες στο Ιράκ και οι αντίπαλοί του την πολιτική στασιμότητα. Στις 15 Αυγούστου 2014, μετά από πολιτικές διαφωνίες σχετικά με τα αποτέλεσμα των εκλογών, ο πρωθυπουργός Nouri al-Maliki υποχωρεί στην εμμονή του για τρίτη θητεία και ο Σιίτης Haider al-Abadi, σχηματίζει νέα κυβέρνηση με σκοπό για ένα ισορροπημένο σχήμα μειονοτήτων, εφόσον οι Σουίτες παραπονούνται ότι έχουν παραμεληθεί στη μετά Saddam εποχή.

Το Ιράκ με το τέλος του 2015 Οκτώ σχεδόν χρόνια μετά την εισβολή στο Ιράκ 2003, οι αμερικανικές δυνάμεις αποσύρονται, πιστεύοντας ότι έχει προκύψει ένα σταθερό και δίκαιο κράτος. Με την αδυναμία, όμως, της ιρακινής κυβέρνησης για ισορροπημένη συνοχή υπό Σιίτη ηγέτη, με παράπονο από τους Σουνίτες ότι δεν έτυχαν του μεριδίου εξουσίας έναντι των Σιτών, που τους αναλογούσε στη μετά Saddam εποχή, επανέρχεται τρία περίπου χρόνια μετά την απόσυρση ο εμφύλιος στο Ιράκ

Λακαφώσης Δημήτριος

Μεταξύ άλλων και το σημαντικότερο, εξτρεμιστικά μουσουλμανικά στοιχεία εκμεταλλεύονται την κυβερνητική αστοχία και με επίκεντρο τη δυτική επαρχία Anbar ενεργούν επιθέσεις και ιδρύουν στο 1/3 του Ιράκ ένα μεσαιωνικού τύπου Χαλιφάτο1 στο βόρειο Ιράκ με βάση τη Μοσούλη. Αρπάζουν τα όπλα που εγκατέλειπαν οι ανίσχυρες κυβερνητικές δυνάμεις να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις των μαχητών του IS. Δημιουργούν αιφνίδια διεθνή απειλή με προβληματισμούς για την αντιμετώπισή της. Εκτελούν όποιον δεν αποδέχεται τις αντιλήψεις του IS. Αποκεφαλίζουν ομήρους, δημιουργούν γενίτσαρους νέους από τη Δύση και τους μαθαίνουν πως να διαπράττουν εξτρεμιστικές ενέργειες με την επιστροφή στην πατρίδα. Επιχειρούν να φθάσουν στα πρόθυρα της Βαγδάτης και να ελέγχουν πετρελαιοφόρες περιοχές για να εξοικονομούν χρήματα. Από την άλλη πλευρά, οι κυβερνητικές δυνάμεις αρχίζουν αντεπιθέσεις για εξάλειψη του IS. Η μη αξιοπιστία τους, όμως, προβληματίζει, παρόλο που από τον Αύγουστο 2014 υποστηρίζονται και από συμμαχικά αεροπορικά κτυπήματα. Η μη ενεργός εμπλοκή χερσαίων δυνάμεων επικρίνεται από πολλούς και το IS σταθεροποιείται ακόμη περισσότερο και η αστάθεια της χώρας συνεχίζεται και έως πότε, αν και με την τελευταία με μεγαλύτερη εθνική συνοχή κυβέρνηση αναμένονται τα καλύτερα. Με την έλλειψη προόδου, το αμερικανικό Πεντάγωνο αρχίζει να επανέρχεται στις χερσαίες επιχειρήσεις στο Ιράκ.

Απολογισμός πολέμου στο Ιράκ Απώλειες 4.408 νεκροί και32.195 τραυματίες με κόστος πολέμου περίπου το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια.

1. Βλέπε και Κεφάλαιο Γ’: Ίδρυση ισλαμικού κράτους στο Ιράκ και Συρία.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

1η Οκτωβρίου 2014. Οι νέοι διαδηλώνουν στην Κίνα για ελεύθερες εκλογές στο Η.Κ. το 2017

Διαδηλώσεις στο Hong Kong με διεθνείς ανησυχίες, 1 Οκτωβρίου 2014 Στην Ουκρανία η κατάρριψη του αεροσκάφους της Μαλαισίας και αργότερα οι αποκεφαλισμοί ομήρων από τους Τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και τη Συρία προκαλούν ρίγη σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Τώρα, τα γεγονότα του Hong Kong φαίνεται να πυροδοτούν νέες διεθνείς ανησυχίες. Το Πεκίνο, ενσωματώνοντας το Hong Kong, είχε υποσχεθεί ελεύθερες εκλογές το 2017 και τώρα ζητά το ίδιο να επιλέγει και να εγκρίνει τους υποψηφίους. Εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι του Hong Kong, κυρίως οι νέοι, αντέδρασαν δυναμικά στους δρόμους απαιτώντας την τήρηση της υπόσχεσης για δημοκρατικές διαδικασίες και ελεύθερες ανόθευτες εκλογές, το 2017. Η εθνική ημέρα, στις 1 Οκτωβρίου, βρίσκει το Hong Kong με τις χειρότερες διαδηλώσεις από τότε που η Κίνα ανέλαβε τη διακυβέρνηση της πρώην βρετανικής αποικίας, το 1997. Οι φοιτητές υπόσχονται να καταλάβουν σημαντικά κυβερνητικά κτίρια, εάν ο υπεύθυνος ηγέτης του Πεκίνου στο Hong Kong δεν παραιτηθεί. Ενώ η Κίνα ‘’είναι μια χώρα των δύο συστημάτων’’ με ένα κόμμα, το Hong Kong έχει πολλά πολιτικά κόμματα. Το Πεκίνο το κατατρέχει το φάντασμα της Tiananmen πλατείας, 1989. Φοβάται μια ‘’κινεζική άνοιξη’’ στο Hong Kong, στο πιο ισχυρό οικονομικό κέντρο της χώρας και ανησυχεί μήπως

Λακαφώσης Δημήτριος

επεκταθεί και στο Μακάο και στη Σαγκάη. (Βλέπε και Μέρος IV, Κεφάλαιο ΙΑ, Ασία). Μέχρι τώρα, η Κίνα αγωνίζεται ανυποχώρητα να εμποδίσει κάθε βιαιότητα στην περιφέρεια: στο Tibet περιορίζει τα δικαιώματα των ανθρώπων με τη χρήση δύναμης, στη βορειοδυτική επαρχία Xinjiang, όπου οι εθνικιστές Uighurs μάχονται για την αυτονομίας τους, επιβάλλεται με καταπιεστικές επιχειρήσεις και με την Taiwan το Πεκίνο βασανίζεται με την ακατόρθωτη τελικά επανένωσή της. Αν το Πεκίνο επιχειρήσει να καταστείλει βίαια τις κινητοποιήσεις, πρέπει να θεωρείται δεδομένη η επιδείνωση των σχέσεων Κίνας- Η.Π.Α. Πριν, συνδυαζότανε η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν και το Ιράκ με την μετατόπιση του αμερικανικού ενδιαφέροντος στην ευρύτερη ζώνη του Ειρηνικού και της Νοτιοανατολικής Ασίας. Τα γεγονότα, όμως, των Τζιχαντιστών στη Μέση Ανατολή ανέκοψαν τη μετατόπιση. Βέβαια, η παρουσία των αμερικανικών πολεμικών πλοίων στην περιοχή αποτρέπει το χειρότερο, με τις αντιθέσεις Κινέζων-Ιαπώνων στην ευρύτερη ζώνη της Κινεζικής θάλασσας. Εξάλλου, οι Αμερικανοί δεν καλοβλέπουν επί το πλείστον και την κινεζική οικονομική επεκτατικότητα και δεν παραμένουν αδιάφοροι στην ισχυροποίηση της Κίνας για ανάδειξή της σε πρώτη οικονομική δύναμη του πλανήτη.

Η Κατάσταση στη Μέση Ανατολή, 2006-2016 Εισαγωγικές επισημάνσεις: - Η κατάρα δεν αφήνει να σταματήσουν οι περιπέτειες στη Μέση Ανατολή. - Το Ισραήλ εισβάλλει στο 2006 στο Λίβανο κατά της Hezbollah στο Νότιο Λίβανο επί 34 ημέρες, από όπου είχε αποχωρήσει το 2000. - Χάος επικρατεί στη Μέση Ανατολή το 2007 με εσωτερικές αναταραχές στο Λίβανο και οι βιαιότητες στο Ιράκ και στη Συρία και οι ισραηλινό-παλαιστινιακές συγκρούσεις συνεχίζονται.

Το Αδιέξοδο στη Μέση Ανατολή Συνεχίζεται, 2007-2015 - Στη Μέση Ανατολή οι εντάσεις, οι βιαιότητες, οι συγκρούσεις και οι αντιπαλότητες συνεχίζονται αμείωτες. - Την αστάθεια στην περιοχή επιτείνει και η αναβίωση της κρίσης εντός του Ισλάμ με τις διαμάχες μεταξύ Σιτών και Σουνιτών.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Στο Ιράκ, τέσσερα χρόνια μετά το 2003, οι βιαιότητες και η αστάθεια καλά κρατούν, 2007 Ο Bush στις 11 Ιανουαρίου 2007, ανακοινώνει τη νέα στρατηγική ενίσχυσης. Ενισχύονται οι 130.000 αμερικανικές δυνάμεις με 21.500 ακόμη στρατιώτες. Ο παραδέχεται ότι έχουν γίνει σφάλματα. Η ενίσχυση έπρεπε να είχε γίνει νωρίτερα και οι κανόνες εμπλοκής ήταν πολύ περιοριστικοί. Απορρίπτει διαπραγματεύσεις με τη Συρία και με το Ιράν. Στο νέο σχέδιο δεν γίνεται μνεία ιδιαίτερα για το Παλαιστινιακό. Επισημαίνεται στη Σαουδική Αραβία. στην Ιορδανία και στην Αίγυπτο ότι σε περίπτωση αποτυχίας, το Ιράκ γίνεται καταφύγιο τρομοκρατών με δυσάρεστες συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή. Στο Ιράκ, η νέα στρατηγική της ενίσχυσης δεν έχει αποδώσει ακόμη και οι βιαιότητες μεταξύ Σιτών, ανταρτών Σουνιτών και υποστηρικτών της ΑΙ Qaeda συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό. Η νέα στρατηγική της ενίσχυσης δεν περιέχει εγγύηση επιτυχίας αλλά προσφέρει την τελευταία ευκαιρία για να αποφευχθεί η βαλκανοποίηση της χώρας.

Η αναρχία στο Λίβανο μέρος του αδιεξόδου στη Μέση Ανατολή, 2007 Μετά τον πόλεμο, τον Αύγουστο του 2006, μεταξύ Hezbollah του Νοτίου Λιβάνου και του Ισραήλ, ο ηγέτης της Hezbollah, Νasrallah, ζητά από τον πρωθυπουργό Siniora να σχηματίσει εθνική κυβέρνηση ώστε η Hezbollahνα έχει εξουσία για βέτο. Η άρνηση προκαλεί καθημερινά διαδηλώσεις και η αναρχία αναβιώνει. Αρχίζει η διαμάχη μεταξύ του Σουνίτη Siniora, που υποστηρίζεται από τις Η.Π.Α. και τη Σαουδική Αραβία. και της Hezbollah που υποστηρίζεται από τη Συρία και το Ιράν. Ο Siniora υποστηρίζει το Διεθνές Δικαστήριο για τις διαπραχθείσες δολοφονίες και κυρίως του πρώην πρωθυπουργού Ηariri, ενώ η Hezbollah αντιτίθεται επειδή φοβάται πιθανή ενοχοποίηση της Συρίας. Η δίκη για το Ηariri αρχίζει τον Ιανουάριο 2014 στη Χάγη. Για το δοκιμαζόμενο λιβανέζικο λαό, η ελπίδα χάνεται τελευταία, εάν δεν σταματήσουν οι ενδολιβανικές αντιπαλότητες και δεν εκμεταλλευτεί την παρασχεθείσα βοήθεια των $7,5 δις

Λακαφώσης Δημήτριος

από τους δωρητές από τεσσαράκοντα χώρες. Στη Βηρυτό έχουμε πρόσφατα το έβδομο πολιτικό θύμα μετά την δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Hariri, το 2005. Ένας πολιτικός δολοφονείται δύο μόλις ημέρες μετά τη συγκρότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου για τη δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Hariri, με ενδεικτική ενοχή της Συρίας. Ο δολοφονηθείς πολιτικός ανήκε στην αντισυριακή παράταξη της βουλής του Λιβάνου, που υποστηρίζει το Διεθνές Δικαστήριο. Εξάλλου, έχουμε και τις σφοδρότερες βιαιότητες μετά τον εμφύλιο 1975 - 90 μεταξύ εξτρεμιστών ισλαμιστών ανταρτών και του στρατού του Λιβάνου, με 168νεαρούς : 73 στρατιώτες, 52 αντάρτες και 32 πολίτες. Οι αντάρτες, που έχουν αποσπασθεί από τη φιλική προς τη Συρία Fatah al Islam οργάνωση, ευρίσκονται μέσα στο στρατόπεδο Παλαιστινίων προσφύγων Νahr al Bared βορείως της Βηρυτού και ο στρατός του Λιβάνου να τους πολεμά από το περίγυρο του στρατοπέδου. Υπάρχει ανησυχία για επέκταση των αναταραχών και στα 12 παλαιστινιακά στρατόπεδα στο Λίβανο στα οποία απαγορεύεται η είσοδος στρατού σύμφωνα με την αραβική συμφωνία 1969. Στο Λίβανο, η πολιτική ρευστότητα και τα δεινά συνεχίζεται, εάν η Hezbollah δεν παύσει να εξυπηρετεί συμφέροντα και να ακολουθεί οδηγίες άλλων από έξω και εάν δεν χρησιμοποιήσει τις πολιτικές διαδικασίες του λιβανέζικου Κοινοβουλίου προς όφελος του λιβανικού λαού, στο οποίο συμμετέχει στην αντιπολίτευση μετά από τις τελευταίες εκλογές.

Ένταση μεταξύ του Σιιτικού και του Σουνιτικού στοιχείου του αραβικού κόσμου, αρχές 2016 Η εκτέλεση στις 2 Ιανουαρίου2015 του εξέχοντος Σιίτη κληρικού Sheikh Nimr στη σουνιτική Σαουδική Αραβία. σφοδρού επικριτή της βασιλικής οικογένειας κυρίως από την αραβική άνοιξη, μεταξύ 47 ως επί το πλείστον Σουνιτών με κατηγορία για σχέσεις με την Al Qaeda την τελευταία 10ετία, προκαλεί ‘’θρησκευτική εκδίκηση’’ από το σιιτικό Ιράν. Η πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη δέχεται επιθέσεις, εγκαταλείπει τη Έριδες στη Μέση Ανατολή Σιιτών - Σουνιτών. Πρωταγωνιστές το χώρα και η Σαουδική Αραβία διαΣιιτικό Ιράν και η Σουνιτική Σαουδική Αραβία, αρχές 2016 κόπτει με το Ιράν τις διπλωματικές σχέσεις και ακολουθούν το Μπαχρέιν, τα Η.Α.Ε, το Κουβέιτ και το Σουδάν. Η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, δύο περιφερειακές αντίπαλες χώρες στη Μέση Ανατολή, υποστηρίζουν αντίθετες πλευρές στις συγκρούσεις στην Υεμένη και στη Συρία. Η εκτέλεση

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

του σιίτη κληρικού προκάλεσε οργή στον αραβικό κόσμο, με διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία στην Αν. Σαουδική Αραβία. στο Ιράκ, στο Ινδικό Κασμίρ και αλλού, όπου παραπονούνται κατά της σουνιτικής ολιγαρχίας, Το 2015 έχουν εκτελεσθεί στη Σαουδική Αραβία για τρομοκρατικές ενέργειες 150 άτομα, με το μεγαλύτερο αριθμό σε 20 χρόνια. Τα Η.Ε. και οι Η.Π.Α. συνιστούν αυτοσυγκράτηση για να συγκρατηθεί η κλιμάκωση της έντασης. Η χειροτέρευση της έντασης μεταξύ Σιτών και Σουνιτών στη Μέση Ανατολή οπωσδήποτε δεν αφήνει ανεπηρέαστη την εξέλιξη του συριακού, το πρόβλημα της Υεμένης και την οικονομία του πετρελαίου.

Φοβίζουν τα νέα: Η Συρία και το Ιράκ πάντα σε αναβρασμό, Ιούλιος 2014 Τρομάζεις όταν ακούς κυβερνητικοί βομβαρδισμοί, με βαρέλια γεμάτα με εκρηκτική ύλη και με καρφιά να κτυπούν το λαό μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Τρομάζεις όταν ακούς εξτρεμιστές ισλαμιστές να καταλαμβάνουν πόλεις μέσα στην δικούς τους τη χώρα και να δημιουργούν Χαλιφάτα. Τρομάζεις όταν ακούς ένοπλοι αντάρτες να καταλαμβάνουν το διεθνές αεροδρόμιο κα να αποκόπτουν τη χώρα τους από τον έξω κόσμο. Τρομάζεις όταν ηχούν ρουκέτες και αεροπορικά κτυπήματα, από πολλά χρόνια στην ίδια την περιοχή. Κάθε, όμως, περίπτωση έχει τη δική της κρίση, αλλά όλα μαζί δημιουργούν διεθνή ανησυχία από την κορύφωση των αναταραχών και των συγκρούσεων σε ασταθή και ευαίσθητη περιοχή του κόσμου. › Στη Συρία, η σφαγή κορυφώνεται καθημερινά σε όλη τη χώρα και κανείς δεν βρίσκει τρόπο να είναι ευχαριστημένος, παρά μόνο οι υποστηρικτές του al-Assad να εορτάζουν την ορκωμοσία για τρίτη θητεία του μέσα σε τριετή εμφύλιο ως και οι μαχητές του ισλαμικού κράτους στο Ιράκ και στη Συρία(ISIS)να κρεμούν κομμένα κεφάλια αντιπάλων στις αυλές των σπιτιών. Ενώ, ελικόπτερα του καθεστώτος ρίπτουν εκρηκτικά βαρέλια σε αντίπαλες γειτονιές, η συριακή κυβέρνηση εμμένει στη στάση της ότι πολεμά μόνο την τρομοκρατία. Σαν να μη φθάνει ο εμφύλιος, το ριζοσπαστικό Σουνιτικό ISIS χρησιμοποιεί την περίπτωση για δημιουργία ισλαμικού κράτους με συνένωση περιοχών στα σύνορα Συρίας- Ιράκ. Εκτιμάται ότι περίπου 160.000 άνθρωποι να έχουν σκοτωθεί τα τελευταία τρία χρόνια στο εμφύλιο της Συρίας. Αλλά σε αυτό το σημείο, πολλοί σταματούν να μετρούν. "Κανείς δεν κερδίζει και κανείς δεν μπορεί να κερδίσει". Ακόμη και εάν κανένας επικρατήσει προσωρινά, η συνολική καταστροφή θα έχει σπείρει το σπόρο της μελλοντικής σύγκρουσης. Αλλά και υπάρχει και ο κίνδυνος να κτυπήσουν όταν επιστρέψουν στα σπίτιά τους οι ξένοι πολεμιστές που τώρα έχουν ταξιδεύσει για να πολεμήσουν στη Συρία. › Στο Ιράκ, προβάλλει απειλή από τους φονταμενταλιστές. Η μετά τις τελευταίες εκλογές σχηματισμός νέας κυβέρνησης αποτελεί ένα θετικό βήμα. Αλλά, είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς πολιτικά κέρδη, όταν οι αντάρτες του ISIS αρπάζουν ολόκληρες πόλεις και απειλούν ακόμη και τη Βαγδάτη. Ελέγχουν το βόρειο-δυτικό τμήμα του Ιράκ που συνεχίζεται με το βόρειο-ανατολικό της Συρίας που ελέγχεται τώρα από το ISIS και είναι εύκολη η μετακίνηση όπλων και ανταρτών μεταξύ των δύο χωρών.

Λακαφώσης Δημήτριος

Οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας επιτίθενται για την ανακατάληψη του βόρειου Ιράκ. Το Ιράκ τώρα βασίζεται σε ένα αντίπαλο δίδυμο: στις Η.Π.Α. για συμβουλές στις ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας και στο Ιράν για Σιίτες παραστρατιωτικούς για να πολεμήσουν τους Σουνίτες ISIS του Ιράκ, κυρίως γύρω από την πρωτεύουσα. Επιπρόσθετα, στην κρίση του Ιράκ εμπλέκονται και ξένοι πολεμιστές, που αποτελούν απειλή για όλους και όχι μόνο γι’ αυτό το μέρος του κόσμου.

Γενικές διαπιστώσεις για το Μεσανατολικό - Για την Μέση Ανατολή θα μπορούσε να προκύψει μία αποτελεσματική και μόνιμη λύση μόνο εκ των έσω. - Με τις παρούσες συνθήκες, φαίνεται αδύνατο αφού επικρατούν εσωτερικές διαμάχες μεταξύ διαφόρων ομάδων και κυρίως Σιτών και Σουνιτών. - Πρέπει και τα Η.Ε. να εμπλακούν περισσότερο και με νέα αντίληψη για την περιοχή. - Όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πρέπει να λαμβάνουν μέρος στις διαπραγματεύσεις για την ειρήνη στην περιοχή, χωρίς πιέσεις και περιορισμούς ώστε να είναι και τα ίδια υπεύθυνα για το μέλλον τους.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Εισβολή Ισραήλ επί 34 ημέρες στο Λίβανο, 2006

Η Κρίση στο Λίβανο, 2006 Πολλές φορές πόλεμοι άρχισαν και τέλειωσαν στην περιοχή. Έτσι και το 2006, το Ισραήλ εισβάλλει επί 34 ημέρες στο Λίβανο, έξι χρόνια μετά τον τερματισμό της 18ετούς ισραηλινής κατοχής του Νοτίου Λιβάνου από το1982.Τα όπλα σίγασαν και πάλι στις 14 Αυγούστου 2006 με λιγότερη νίκη του Ισραήλ και με λιγότερη ήττα της Hezbollah. Στις 25 Ιουνίου 2006, η Hamas της Λωρίδας της Γάζας απαγάγει ένα ισραηλινό στρατιώτη. Άρχισαν οι αψιμαχίες Hamas - Ισραήλ. Στις 12 Ιουλίου 2006, και η Hezbollah τoυ Νοτίου Λιβάνου απαγάγει δύο ισραηλινούς στρατιώτες και το Ισραήλ αντιδρά άμεσα και βίαια. Απομονώνει από αέρα και θάλασσα το Λίβανο και προβαίνει σε περιορισμένες επιδρομές ειδικών δυνάμεων στο νότιο Λίβανο. Επιστρατεύει χερσαίες δυνάμεις στο Βόρειο Ισραήλ. Αρχικά, εισβάλλει με δύναμη 10.000 στρατιωτών. Κλιμακώνει στη συνέχεια ευρύτερες επιχειρήσεις με δύναμη 30.000 στρατιωτών βορειότερα εντός του νοτίου Λιβάνου. Η Hezbollah προβάλλει αντίσταση και εξαπολύει επιθέσεις με ρουκέτες “κατιούσα” στο Βόρειο Ισραήλ.

Επιχειρησιακές τακτικές και απολογισμός πολέμου στο Λίβανο 2006 Οι πολεμιστές της Hezbollah μάχονται σώμα προς σώμα σε οχυρωμένες θέσεις και κατοικημένους τόπους στο νότιο Λίβανο και σφυροκοπούν με ρουκέτες πόλεις στο Βόρειο Ισραήλ. Οι άντρες της Hezbollah είναι αντάρτες. Δεν έχουν να υποστηρίξουν σύνορα, κτυπούν σε ενέδρες και αποχωρούν. Αλλάζουν έγκαιρα και πριν προσβληθούν θέσεις εκτόξευσης ρουκετών.

Λακαφώσης Δημήτριος

Οι ισραηλινές δυνάμεις επιτίθενται με ειδικές δυνάμεις σε προπύργια της Hezbollah και βομβαρδίζουν κέντρα διοίκησης και εκτόξευσης ρουκετών. Προσβάλλουν το αεροδρόμιο της Βηρυτού και άλλα αεροδρόμια. προάστια της Βηρυτού, γέφυρες, οδικές αρτηρίες και κυρίως μεταξύ Δαμασκού και Βηρυτού και μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Μερικά μόνο κύρια γεγονότα, ενδεικτικά των τακτικών των συγκρούσεων στο Λίβανο : - Η ενέδρα της Hezbollah (Χεσμπολλάχ) στο Βiηtjbei : Ο ισραηλινός στρατός νόμιζε ότι η πόλη ήταν κενή και εισέβαλε. Αιφνιδιάστηκαν, όμως, οι ισραηλινοί στρατιώτες της περίφημης Ταξιαρχίας Golan και έπεσαν σε ενέδρα. Αποχώρησαν παίρνοντας μαζί τους 9 νεκρούς στρατιώτες. - Το μακελειό στην Gana (Κάνα) : Αεροπορικός βομβαρδισμός σε ύποπτο για βάση εκτόξευσης ρουκετών κτίριο στην πόλη της Κάνας. Η Κάνα του 1996 ξαναζεί. Σκοτώθηκαν 50 περίπου αθώοι πολίτες. Στη Βηρυτό οργισμένοι Λιβανέζοι πολίτες για το μακελειό της Κάνας περικυκλώνουν το κτίριο των Η.Ε. φωνάζοντας υπέρ της Hezbollah. - Αεροπορική επιδρομή στο Βaalbeck : Είναι η μεγαλύτερη σε βάθος αεροπορική επιδρομή, 100 Κm μέσα στο Λίβανο κοντά στα σύνορα με τη Συρία, σε νοσοκομείο του χωριού. Ισχυρό σημείο αντίστασης της Hezbollah. Βρέθηκαν όπλα και πυρομαχικά. Συλλήφθηκαν τέσσερες ύποπτοι της Hezbollah. - Αεροπορική επιδρομή στην πόλη της Tyre (Τύρου) : Επιδρομή ειδικών δυνάμεων του Ισραήλ με την υποστήριξη Βlack Hawk και Αρache ελικοπτέρων, αεροσκαφών F-16 και πυρών ναυτικού κατά υπόπτων κέντρων διοίκησης πυρών ρουκετών της Hezbollah στην Τύρο. Ήταν μία από τις πλέον σφοδρές, σώμα προς σώμα εμπλοκές. Εν όψει, του ψηφίσματος του Σ.Α. των Η.Ε. για κατάπαυση πυρός, εντείνονται σφοδρότατοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί σε βάθος και με ευρύτερες χερσαίες αεροκίνητες επιχειρήσεις παρακάμπτονται αντιστάσεις, καταλαμβάνονται ισχυρά τακτικά σημεία για τον έλεγχο του νοτίου Λιβάνου και των διαβάσεων του Litani (Λιτάνι) ) ποταμού (40χλμ), προς αποκοπή του ανεφοδιασμού της Hezbollah, απομόνωση του νοτίου Λιβάνου και δημιουργία ζώνης ασφαλείας. Ο περίπου απολογισμός του πολέμου των 34 ημερών είναι τραγικός : 1.183 Λιβανέζοι νεκροί - 3.500 τραυματίες και 900.000 Λιβανέζοι πρόσφυγες, 147 (114 στρατιώτες). Ισραηλινοί νεκροί - 580 τραυματίες και 500 Ισραηλινοί του βορείου Ισραήλ εγκατέλειψαν τις οικίες τους, 500 πολεμιστές της Hezbollah νεκροί, 140 Παλαιστίνιοι της Γάζας νεκροί (περισσότεροι πολίτες), 4 κυανόκρανοι παρατηρητές των Η.Ε. νεκροί. Το κόστος ανοικοδόμησης του Λιβάνου υπολογίζεται σε $ 3,7 δις

Ο ρόλος των εμπλεκομένων στις συγκρούσεις στο Λίβανο 2006 Η Hezbollah είναι σιιτική οργάνωση στο νότιο Λίβανο. Προβάλλει στο μουσουλμανικό κό-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

σμο ως “ήρωας” που ανάγκασε το Ισραήλ να αποσυρθεί από το Λίβανο 2000 μετά από 18ετή κατοχή. Ενισχύεται οικονομικά και με όπλα από το Ιράν, μέσω Συρίας. Επιδιώκει την επιβολή του ισλαμικού νόμου και την απελευθέρωση όλων των φυλακισμένων μουσουλμάνων στις φυλακές του Ισραήλ. Δεν έχει σχέση με την ΑΙ Qaeda αφού η ΑΙ Qeada είναι Wahabys ενώ η Hezbollah σιιτική οργάνωση. Η Hamas ως σουνιτική οργάνωση έχει διαφορές με τη σιιτική Hezbollah. Ο κοινός, όμως, σκοπός της αντίστασης κατά του Ισραήλ, τις ενώνει. Η Hamas πρόσφατα έχει χρηματοδοτηθεί από το Ιράν. Ο ηγέτης της Hamas, μετά από περιπέτειες στην Ιορδανία και το Ιράν, φιλοξενείται στη Συρία και μετά την εκεί κρίση στο Κατάρ Ο Λίβανος, έχει νωπή δημοκρατική κυβέρνηση στην οποία συμμετέχουν και βουλευτές από τη Hezbollah. Στο Λίβανο σήμερα υφίστανται δύο στρατοί. Ο εθνικός ανίσχυρος λιβανέζικος (Σιίτες, Σουνίτες, Δρούζοι και Χριστιανοί) και οι μαχητές της υποστηριζόμενης από το Ιράν Hezbollah. Η κυβέρνηση του Λιβάνου δεν είχε τη δύναμη (και τη θέληση;) να προβεί σε αποστρατιωτικοποιήσεις των παραστρατιωτικών ομάδων, σύμφωνα και με το 1559 ψήφισμα του Σ.Α. των Η.Ε.. Το Ισραήλ έχει ισχυρό και σύγχρονο στρατό. Εμπλέκεται, όμως, σε ανταρτοπόλεμο που απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο από τον κανονικό αγώνα και δεν έχει τις επιτυχίες του πολέμου των έξι ημερών. Εξάλλου οι περιορισμένες επιχειρήσεις και η συγκράτηση για απώλειες αθώων πολιτών μείωσαν τις επιτυχίες και επιμήκυναν το χρόνο των συγκρούσεων. Αλλά, και οι επιχειρήσεις στο Κόσοβο διήρκησαν περισσότερο, 70 ημέρες έναντι των 34 του Λιβάνου. Καταστράφηκαν 52 υπερσύγχρονα άρματα Μerkava του Ισραήλ από τα αντιαρματικά Sagger και Fagot, μία φρεγάτα και ελικόπτερο. Κατέριψαν ένα μη επανδρωμένο κατασκοπευτικό αεροσκάφος της Hezbollah στο Βόρειο Ισραήλ. Το Ισραήλ είχε εισβάλλει στο παρελθόν στο Λίβανο και επέβαλε 18ετή περίοδο κατοχής που χαρακτηρίζεται από τις από αντάρτες σφαγές παλαιστινίων προσφύγων στα στρατόπεδα Sabra και Shatila, από το φόνο 241 αμερικανών πεζοναυτών και μερικών γάλλων στρατιωτών σε στρατόπεδο της Βηρυτού ως και από το θάνατο 160 αθώων πολιτών του Λιβάνου (1996) από ισραηλινό αεροπορικό κτύπημα σε κτίριο των Η.Ε. στην Κάνα του νοτίου Λιβάνου.

Λοιπές συμμετοχές στις συγκρούσεις στο Λίβανο Για την Ελλάδα τελικά αποφασίσθηκε να συμμετάσχει με μία φρεγάτα και μία ομάδα ειδικών δυνάμεων ναυτικού. Η Τουρκία αποφάσισε να συμμετάσχει στη διεθνή δύναμη στο Λίβανο με 1.000 στρατιώτες. Θέλησε προφανώς να αποφύγει το προηγούμενο του πολέμου στο Ιράκ που δεν επέτρεψε την διέλευση αμερικανικών δυνάμεων από το έδαφός της. Με τη συμμετοχή της επιδιώκει επιρροή στην περιοχή ως γειτονική μουσουλμανική χώρα.

Λακαφώσης Δημήτριος

Το Ισραήλ, η Συρία και ο Λίβανος ακόμη και η Hezbollah, αποδέχθηκαν την τουρκική συμμετοχή στη διεθνή δύναμη στο Λίβανο, εκτός από τους Αρμενίους του Λιβάνου. Πολλοί εξ αυτών είναι απόγονοι των θυμάτων της αρμενικής γενοκτονίας το 1915 από τους Οθωμανούς Τούρκους. Αλλά και οι Άραβες έχουν να θυμηθούν τα δεινά της οθωμανικής κυριαρχίας και με την εξέγερσή τους συνετέλεσαν στην εκδίωξη των Οθωμανών από την περιοχή. Η εξέγερση υποστηρίχθηκε από την Βρετανία και τη Γαλλία που ήταν αντίπαλοι της Τουρκίας στον Α΄ΠΠ.

Ο γρίφος της άμεσης κατάπαυσης πυρός Επικρίσεις για υπερβολή χρήση ισραηλινής δύναμης Υπήρξαν δύο απόψεις για την άμεση κατάπαυση του πυρός: - Με μία άποψη των Η.Π.Α. : η άμεση κατάπαυση των εχθροπραξιών πρέπει να συνυπάρχει με μία πολιτική λύση μόνιμης και διαρκούς ειρήνης. Η άποψη αυτή συμβαδίζει με την αντίληψη “κερδίζει εκείνος που δεν χάνει και χάνει εκείνος που δεν κερδίζει”. Εν προκειμένω, εάν η Hezbollah δεν εξουδετερωθεί βρίσκει την ευκαιρία στο μέλλον να επανέλθει και το Ισραήλ έχει να αντιμετωπίσει την ίδια με πριν κατάσταση. - Με την δεύτερη άποψη, πρωτίστως των Ευρωπαίων: πρέπει πρώτα να υπάρξει άμεση κατάπαυση του πυρός και στη συνέχεια διαβουλεύσεις για μόνιμη ειρήνη. Δηλαδή, στην ουσία, οι δύο αντιλήψεις ταυτίζονται ως προς τους μακροπρόθεσμους στόχους, αλλά αποκλίνουν ως προς τις τακτικές. Τελικά φαίνεται να ακολουθείται η πρώτη τακτική, χωρίς η Hezbollahνα έχει εξουδετερωθεί πλήρως. Η αντίδραση του Ισραήλ κρίθηκε υπερβολική. Το Ισραήλ δεν κτύπησε μόνο τη Hezbollah, κτύπησε και την υποδομή του Λιβάνου. Οι ΗΙΙΑ είχαν παροτρύνει να μην αποδυναμωθεί η κυβέρνηση του Λιβάνου, πράγμα που όμως ακριβώς έγινε. Παράλληλα αναγνώρισαν, βέβαια, το δικαίωμα του Ισραήλ για αυτοάμυνα.

Διαβουλεύσεις για την εκτόνωση της κρίσης στο Λίβανο Κωλυσιεργία και προβληματισμοί Οι Η.Π.Α. επιβράδυναν τη συνεδρίαση του Σ.Α. των Η.Ε.. Ηθέλησαν, προφανώς, να δοθεί χρόνος στο Ισραήλ να εξουδετερώσει τη Hezbollah. Τα Η.Ε. έδειξαν ατολμία. όπως παλαιότερα στη Ρουάντα, και δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν το χαμό χιλιάδων αθώων πολιτών. Μετά από ένα περίπου μήνα από της ενάρξεως των συγκρούσεων, υιοθετείται ομόφωνα το 1701 ψήφισμα του Σ.Α. των Η.Ε. για πλήρη κατάπαυση του πυρός (άμεση;). Αναπτύσσεται στο νότιο Λίβανο λιβανικός στρατός 15.000 στρατιωτών και (εφόσον δεν υπάρχει κίνδυνος διασταυρουμένων πυρών από παραβάσεις της εκεχειρίας) ειρηνευτική δύναμη 15.000 κυανοκράνων. Παράλληλα αποχωρεί ο Ισραηλινός στρατός από το νότιο Λίβανο. Η κυβέρνηση του Λιβάνου αναλαμβάνει τον αφοπλισμό των ανταρτών (εφικτός; επιθυμητός;) και προωθείται

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

ανθρωπιστική βοήθεια. Τελικά, σημασία δεν έχει μόνο η υιοθέτηση του ψηφίσματος του Σ.Α. των Η.Ε., αλλά εάν τα, με πολλάκις ήξεις-αφήξεις, ψηφίσματα εφαρμόζονται πιστά ή όχι, όπως δεν εφαρμόσθηκαν στο παρελθόν στην Κύπρο, στην Παλαιστίνη και τελευταία στον ίδιο τον Λίβανο. Ας ελπίζουμε πως θα εφαρμοσθεί τώρα επακριβώς το 1701 ψήφισμα του Σ.Α. των Η.Ε.. Η Ελλάδα, ως προεδρεύον μη μόνιμο μέλος των Η.Ε. το Σεπτέμβριο 2006, επιβάλλεται να αναλαμβάνει μεσολαβητικές πρωτοβουλίες στην παρούσα και στις μελλοντικές διεθνείς κρίσεις. Ένας ρόλος στην ειρηνευτική δύναμη των Η.Ε. του Λιβάνου με επιτελείς στα στρατηγεία, πολεμικά πλοία για νηοψίες, μεταφορικά αεροσκάφη και με περιορισμένο προσωπικό υγειονομικού και μηχανικού, εφόσον κριθεί σκόπιμο και σε όση έκταση είναι δυνατό, θα μπορούσε να ενισχύσει περισσότερο τη διεθνή παρουσία της, που σήμερα είναι σε 15 σημεία της γης και με κόστος $200 εκατ. περίπου ετησίως. Για την Κύπρο, ως βάση για επαναπατρισμό 25.000 ξένων υπηκόων από το Λίβανο και προώθησης ανθρωπιστικής βοήθειας, η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε την αποτελεσματική συμβολή στην αντιμετώπιση της κρίσης στο Λίβανο. Τυχόν άμεση σήμερα εμπλοκή του Ν ΑΤΟ, ίσως θα το ταύτιζε με το γενικότερο ρόλο των Η.Π.Α. στην περιοχή και θα το καθιστούσε ανεπιθύμητο. Με το σύνολο σχεδόν των χωρώνμελών της Ε.Ε. να συμμετέχει στη διεθνή ειρηνευτική δύναμη για το Λίβανο, η Ε.Ε. μπορεί να παίζει ένα πλέον ενεργητικό ρόλο πέραν της ανοικοδόμησης και της ανθρωπιστικής βοήθειας, ως συνηθίζεται μέχρι σήμερα.

Η κρίση στο Λίβανο επιβεβαιώνει το περίπλοκο του Μεσανατολικού Η κρίση στο Λίβανο φανερώνει τη συνεχιζόμενη ανασφάλεια στην περιοχή. Για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, μάλλον προς το παρόν τελματώνεται η προοπτική ειρήνης. Για το Ισραήλ και τη Hezbollah παραμένει αμείωτη η μεταξύ τους εχθρότητα. Για το Λίβανο, με τη νηπιακή δημοκρατία, ήλθε η καταστροφή και η οπισθοδρόμηση για 20 τουλάχιστον έτη. Για τις Η.Π.Α., ήλθε νωρίς η απογοήτευση για την προσπάθεια ενός λιβανέζικου δημοκρατικού μοντέλου στην περιοχή. Η κρίση στο Λίβανο ξέσπασε, ενώ άλλα γεγονότα αυτή την εποχή βρίσκονται σε έξαρση. Το Ιράκ ολισθαίνει προς τον εμφύλιο. Το Ιράν με τις πυρηνικές του φιλοδοξίες και με τις δηλώσεις του για εξάλειψη από το χάρτη του Ισραήλ και με τις αντιπαλότητες με τις Η.Π.Α.. Η Συρία, αφανώς, υποκινεί τρομοκρατικές ενέργειες και προσπαθεί να υπονομεύσει την κυριαρχία του Λιβάνου. Οι ισλαμικές οργανώσεις της Hezbollah και της Hamas συμμετείχαν στις τελευταίες εκλογές στο Λίβανο και στην Παλαιστίνη και εισήλθαν στα κοινοβούλια: η μεν Hezbollah ως μέρος της αντιπολίτευσης, η δεν Hamas ως πλειοψηφία. Μέχρι σήμερα κατόρθωσαν να κρατούν αποδυναμωμένη την κυβέρνηση του Λιβάνου και την Παλαιστινιακή Αρχή. Το Ισραήλ είχε συνάψει στο παρελθόν συμφωνία ειρήνης με την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Είχε εισβάλλει επανειλημμένα στο Λίβανο για να δημιουργήσει κατάσταση ευνοϊκή και φίλια

Λακαφώσης Δημήτριος

και με την προς βορρά γειτονική χώρα. Αισθάνεται τώρα προκλήσεις από τις γύρω παραστρατιωτικές οργανώσεις, με τις εντάσεις και τις συγκρούσεις που επιδιώκουν στην περιοχή. Ανεξάρτητα, όμως, με το ποιος είναι ο νικητής ή ο ηττημένος, ο υπαίτιος ή ο υποκινητής, ο πόνος και στις δύο πλευρές των προκαλουμένων συγκρούσεων παραμένει αβάστακτος. Στον πόλεμο, ίσως, καμιά φορά ο ηγέτης να νικά, ο λαός όμως ουδέποτε. Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι περίπλοκη και απρόβλεπτη. Οι παράμετροι των προβλέψεων μεταβάλλονται γρήγορα, από τις απρόοπτες και συνεχείς εξελίξεις της κατάστασης στην περιοχή. Ίσως, θα μπορούσαν να αναφερθούν ως πιθανά κλειδιά για την ειρήνη : - Η σταθερότητα στο Λίβανο (ενδυνάμωση της κυβέρνησης, αποστρατικοποίηση των παραστρατιωτικών ομάδων και επέκταση του ελέγχου της κυβέρνησης σε όλο το Λίβανο). - Να μη λησμονηθεί το Παλαιστινιακό (όλες οι μέχρι τώρα συμφωνίες έχουν αποτύχει επειδή οι αντιτιθέμενοι παραμένουν ανυποχώρητοι στις θέσεις τους). - Η θετικότερη και πλέον αμερόληπτη εμπλοκή των Η.Π.Α. στις διπλωματικές προσπάθειες για επίλυση του Μεσανατολικού. - Η συμμετοχή όλων των χωρών της περιοχής στις διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις για την ειρήνη στην περιοχή. - Η εγγύηση της ασφάλειας του Ισραήλ και η αυτοσυγκράτηση του Ισραήλ. - Ο κατάλληλος χειρισμός του θέματος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. - Η ευελιξία των Αράβων. Ο σεβασμός της αραβικής- μουσουλμανικής κουλτούρας. Συμπερασματικά λοιπόν, μπορούμε να πούμε πως πολλές φορές πόλεμοι άρχισαν και τέλειωσαν στη Μέση Ανατολή. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα, τα όπλα σίγασαν στις οκτώ το πρωί της 14ης Αυγούστου 2006, ίσως με λιγότερη νίκη του Ισραήλ και λιγότερη ήττα της Hezbollah. Βέβαια το θέμα του Λιβάνου δεν δείχνει προς το παρόν να εκτονώνεται γρήγορα. Η αβεβαιότητα για το μέλλον παραμένει. Λες και η περιοχή αυτή της γης είναι καταραμένη για συνεχείς περιπέτειες.

Τα Συμπεράσματα από την Κρίση στο Λίβανο, 2006 Η Hezbollah δεν περίμενε την αντίδραση του Ισραήλ για την απαγωγή δύο ισραηλινών στρατιωτών, στις 12 Ιουλίου 2006. Πολλές απαγωγές στο παρελθόν είχαν αντιμετωπισθεί με ανταλλαγές απαχθέντων και φυλακισθέντων. Ούτε και το Ισραήλ περίμενε ισχυρή αντίσταση από τη Hezbollah. ίσως από κακή εκτίμηση ή έλλειψη επαρκών πληροφοριών. Ο ηγέτης της Hezbollah δήλωσε ότι εάν ήξερε ότι η απαγωγή θα οδηγούσε σε πόλεμο δε θα την είχε κάνει. Προφανώς, ζήτησε εξιλέωση από το Λιβανικό λαό για τις συμφορές που υπέστη. Ο καθένας από τις δύο πλευρές διακηρύττει νίκη. Το Ισραήλ δηλώνει ότι το “κράτος εν

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

κράτει” στο Λίβανο διαλύθηκε, η κυριαρχία του Λιβάνου επεκτάθηκε προς το νότο μέχρι τα σύνορα του Ισραήλ και η γειτονική άμεση απειλή της Hezbollah προς το παρόν δεν υφίσταται. Η Hezbollah δηλώνει ότι το Ισραήλ δεν κατάφερε να εξαρθρώσει και να αποστρατικοποιήσει τη Hezbollah. Δεν κατάφερε να σταματήσει τις με ρουκέτες επιθέσεις στο Βόρειο Ισραήλ, σε όλη τη διάρκεια των επιχειρήσεων, όπως είχε θέσει σκοπό το Ισραήλ. Ο ισραηλινός στρατός, αν και σύγχρονος και υπέρ εξοπλισμένος στρατός, δεν είχε τις επιτυχίες του πολέμου των έξι ημερών. Εμπλέκεται σε ανταρτοπόλεμο και σε πόλεμο εντός πόλεων με τη Hezbollah. Ο ανταρτοπόλεμος χρειάζεται περισσότερο χρόνο από τον κανονικό αγώνα και η αποστολή είναι ειδική και δύσκολη. Διήρκεσε 34 ημέρες χωρίς ο σκοπός των επιχειρήσεων να εκπληρωθεί πλήρως. Υπόψη ότι ο πόλεμος στο Κόσοβο διήρκεσε 77 ημέρες. Λησμόνησε ο ισραηλινός στρατός ότι οι χερσαίες επιχειρήσεις τελικά επιφέρουν τη νίκη. Πίστευαν αρχικά ότι οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί θα μπορούσαν να καταβάλουν τη Hezbollah. Αργότερα, βέβαια, διεξήχθησαν και ευρύτερες χερσαίες επιχειρήσεις. Αλλά, η διεθνής πίεση για κατάπαυση του πυρός είχε κρίνει το αποτέλεσμα. Λησμονήθηκε ότι οι σημερινές αυξημένες αεροπορικές δυνατότητες επιφέρουν γρηγορότερα ισχυρά αποτελέσματα και σμικρύνουν το χρόνο για επίθεση των χερσαίων δυνάμεων. Αεροπορικές και χερσαίες επιχειρήσεις μπορούμε να πούμε ότι διεξάγονται ταυτόχρονα σχεδόν, σήμερα. Το ισραηλινό στρατιωτικό σύστημα υποστήριξης δεν λειτούργησε όπως αναμενόταν. Υπήρξαν παράπονα και κυρίως από τους εφέδρους αρκετά για ελλιπή υποστήριξη διοικητικής μέριμνας. Καταστράφηκαν από τα αντιαρματικά όπλα της Hezbollah υπερσύγχρονα άρματα Μέρκαβα, ίσως λόγω ελλιπούς θωράκισης, πράγμα που ίσως (έπρεπε) να είχε εντοπισθεί από πριν από τον ισραηλινό στρατό. Το Ισραήλ δεν κατόρθωσε να καταστρέψει τις βάσεις εκτόξευσης ρουκετών “κατιούσα;”. Οι βάσεις των “κατιούσα” ρουκετών είναι κινητές, θέμα γνωστό από πριν, και μπορούσαν να αλλάζουν θέσεις σε χρόνο μικρότερο από τον εντοπισμό και την προσβολή τους από το Ισραήλ. Επί πλέον, οι ρουκέτες δεν είναι κατευθυνόμενες και δεν είναι δυνατό και εύκολο να εντοπισθούν ηλεκτρονικά κατά την εκτόξευση και την πτήση τους. Αλλά, δεν έχουν την ευστοχία των κατευθυνόμενων ρουκετών. Οι συγκρατημένες αρχικά επιχειρήσεις, προφανώς για να αποφευχθούν απώλειες αμάχων, περιόρισαν τον αιφνιδιασμό, την ταχύτητα και την ορμή των ενεργειών που θα μπορούσαν λογικά να είχαν εξ αρχής οι ισραηλινές δυνάμεις. Αν και τελικά, οι απώλειες αμάχων δεν αποφεύχθηκαν, ενώ τώρα το Ισραήλ κατηγορείται ότι χρησιμοποίησε βόμβες διασποράς που απαγορεύονται διεθνώς να χρησιμοποιηθούν κατά αμάχων. Η Hezbollah επέτυχε να ενισχύσει την υποστήριξη του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου και προβάλλει τώρα ως ήρωας που αντιστάθηκε κατά του Ισραήλ, ακόμη και από τις

Λακαφώσης Δημήτριος

μετριοπαθείς χώρες της Μέση Ανατολής και οι οποίες αρχικά την είχαν κατηγορήσει. Η κατάρρευση τριών κατασκοπευτικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAVs) επιβεβαιώνει την ύπαρξή τους στη Hezbollah που τα προμηθεύθηκε από το Ιράν. Συνεπώς, επιβάλλεται τώρα η εξέταση- μελέτη για το ρόλο που τυχόν μπορούν να παίξουν τα UAVs από τους τρομοκράτες στον παγκόσμιο αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Η αντίδραση του Ισραήλ κρίθηκε υπερβολική. Δεν κτύπησε μόνο τη Hezbollah αλλά και την υποδομή του Λιβάνου και έφερε το Λίβανο τουλάχιστον 20 χρόνια πίσω. Η κρίση στο Λίβανο φανερώνει, για μία ακόμη φορά, ότι η εχθρότητα της Hezbollah και του Ισραήλ συνεχίζεται αμείωτη. Η ειρηνευτική προσπάθεια-διαδικασία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων είναι δύσκολο να αναβιώσει, τουλάχιστον προς το παρόν. Νωρίς ήλθε η απογοήτευση στις επιδιώξεις των Η.Π.Α. για ένα δημοκρατικό μοντέλο του Λιβάνου στη Μέση Ανατολή. Οι συγκρούσεις Ισραήλ και Παλαιστινίων στη Γάζα, στην παρούσα κρίση, ήταν περιορισμένες αλλά καθιστούν σαφές ότι οι δύο λαοί δεν μπορούν να ζήσουν πλέον μαζί, παρά μόνο ως γείτονες ανεξαρτήτων κρατών. Η Συρία δηλώνει ότι θα εμποδίσει την προώθηση στρατιωτικού υλικού μέσω στων συνόρων της προς τη Hezbollah στο Λίβανο. Δεν δέχεται, όμως, την αποστολή διεθνών ειρηνευτικών δυνάμεων στα σύνορα του Λιβάνου με τη Συρία. Αντί αυτού δέχεται να ενισχύσει τις συνοριακές της δυνάμεις. Το Ιράν φαίνεται να ενισχύει την επιρροή του στη Μέση Ανατολή και δηλώνει ότι υποστηρίζει μόνο πολιτικά τη Hezbollah. Βέβαια, υπολογίζει ακόμη στη Hezbollah για τις επιδιώξεις του στην περιοχή, αφού η Hezbollah μπορεί τώρα να επανέλθει και πάλι στο μέλλον, πολιτικά ή στρατιωτικά ή αμφότερα. Ενισχύει τώρα οικονομικά τη Hezbollah για να μπορεί να βοηθήσει και να επανακτήσει τη συμπάθεια του δεινοπαθούντος λαού του Λιβάνου από τις καταστροφές του πολέμου τον οποίο η ίδια η Hezbollah προκάλεσε. Πολλοί θεωρούν την κρίση στο Λίβανο ως πόλεμο των Η.Π.Α. και Ιράν δια αντιπροσώπων (Ισραήλ-Hezbollah). Γενικά, η κρίση στο Λίβανο επιβεβαιώνει περίτρανα και για πολλοστή φορά το περίπλοκο του Μεσανατολικού. Το Μεσανατολικό απέχει πολύ από την επίλυσή του. Λες και η περιοχή αυτή της γης έχει προορισθεί για συνεχείς περιπέτειες και ο Λίβανος να είναι το Κόσοβο των Βαλκανίων.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Αριστερά: Σύνορα – Ιερουσαλήμ – Πρόσφυγες – Έποικοι - Ασφάλεια Δεξιά: Η Παλαιά πόλη κοινός τόπος τριών θρησκειών: Το Τέμπλο του Όρους (1) και το Δυτικό Τείχος του (2) για τους Εβραίους, η εκκλησία του Παναγίου Τάφου (3) για τους Χριστιανούς και ο Τρούλος του Βράχου (4) και το Τζαμί Αλ Ακτσά (5) για του Μουσουλμάνους. Η Παλαιά πόλη είναι διαιρημένη στο μουσουλμανικό, στο χριστιανικό, στο εβραϊκό και στο αρμένικο τομέα και έχει εννέα πύλες εισόδου.

Το Παλαιστινιακό Πρόβλημα Εισαγωγικό Περίγραμμα - Άλυτα τα επί δεκαετίες θέματα του Παλαιστινιακού. - Τελματωμένος ο οδικός χάρτης ειρήνευσης στην περιοχή. - Η Hamas επιτίθεται κατά της Fatah και ελέγχει τη Γάζα, ένα χρόνο μετά τις βουλευτικές εκλογές στην Παλαιστίνη, μετά το σχηματισμό ασταθούς κυβέρνησης ενότητας και μετά τις εσωτερικές παλαιστινιακές διαμάχες. - Το Ισραήλ ενεργεί 22 ημερών επιδρομή στη Γάζα το 2009 κατά της εκεί Hamas, από όπου είχε αποχωρήσει το 2005. - Η κρίση του 2009 στη Γάζα επαναλαμβάνεται και το 2012 και το 2014. - Οι εντάσεις Ισραήλ-Παλαιστινίων συνεχίζονται αμείωτες. - Συνεχίζονται επί 18 περίπου έτη οι συνομιλίες Ισραήλ- Παλαιστινίων χωρίς αποτέλεσμα, με ενδιάμεσες διακοπές και με απέλπιδα προσπάθεια. - Παλαιστίνη στα δύο, με επίθεση Hamas κατά Fatah στη Γάζα.13 Ιουνίου 2007. - Η Παλαιστίνη επιδιώκει την αναγνώριση κράτους 2011και 2012. - Ο Γόρδιος Δεσμός του παλαιστινιακού παραμένει άλυτος και έως πότε.

Λακαφώσης Δημήτριος

Οι Προοπτικές του Παλαιστινιακού, 2000 Κύρια προβλήματα μοιράζοντας την ιερά γη : Έποικοι, Σύνορα, Ιερουσαλήμ, Πρόσφυγες, Ασφάλεια, Εξεύρεση εργασίας, Προμήθεια νερού

1. Εποικισμός: Συνενώνοντας τους εποικισμούς της Δυτικής Όχθης σε τέσσερις ξεχωριστές περιοχές θα προστατευθεί η πλειονότητα των εποίκων ως και ο κύριος δρόμος από την Ιερουσαλήμ στο Τελ-Αβίβ. Η ιορδανική πεδιάδα (ανατολικό τμήμα της Δυτικής Όχθης ) θα παραμείνει ως ουδέτερη περιοχή για αποφυγή του λαθρεμπορίου όπλων. 2. Προμήθεια νερού: Η ισραηλινή κρατική εταιρεία Μέκοροτ ελέγχει την προμήθεια νερού στους Παλαιστινίους. Αναμένεται παρατεταμένη και θερμή συζήτηση για τα δικαιώματα νερού της περιοχής. 3. Ασφάλεια: Δέκα χιλιάδες ισραηλινοί στρατιώτες σήμερα ελέγχουν την Δυτική Όχθη. Οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις εκεί θα μπορούσε να κλείσουν. Οι στρατιωτικές δυνάμεις να σταλούν στα παλαιστινιακά σύνορα και στα σημεία περασμάτων 4.Εξεύρεση εργασίας: Το κλείσιμο των συνόρων θα αποβεί προς το χειρότερο για το υπό εκκόλαψη κράτος του Αραφάτ. Παλαιστίνιοι που εργάζονται εισερχόμενοι στο Ισραήλ υπολογίζονται στο 25 % του παλαιστινιακού εργατικού δυναμικού και συνεισφέρουν το 28 % του παλαιστινιακού ΑΕΠ. 5. Η πόλη της Ιερουσαλήμ (ισραηλινή κυριαρχία ; κυριαρχία από κοινού ; δίδυμες πρωτεύουσες ; διεθνής κυριαρχία;): Αμφότεροι Ισραηλίτες και οι Παλαιστίνιοι τη διεκδικούν ως πρωτεύουσα. Αποτελεί ιερό τόπο και για τους δύο. Για τους Εβραίους βρίσκεται, ως “ Τέμπλο του Όρους” όπου κτίσθηκε ο Ναός του Σολομώντος. το Δυτικό τοίχος ή Τοίχος των Δακρύων. Εδώ ο Αβραάμ θυσίασε το γιό του Ισαάκ και πιστεύεται ότι θα εμφανιστεί ως Μεσσίας για λύτρωση. Για τους Παλαιστινίους εδώ βρίσκεται, ως “Χαράμ-αλ-Σαρίφ”, ο Τρούλος των Βράχων και το Τζαμί Αλ-Ακτσά που είναι η τρίτη ιερά περιοχή μετά τη Μέκκα και Μεδίνα. Εδώ πιστεύεται ότι έφθασε ο προφήτης από την Μέκκα και από όπου έγινε η ανάληψή του στους ουρανούς. 6. Πρόσφυγες: 4 εκ. παλαιστίνιοι πρόσφυγες είναι ίσως το σοβαρότερο πρόβλημα στη Μέση Ανατολή.

Εκτιμώμενες διαπιστώσεις για το Παλαιστινιακό, 2000 Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Εχούντ Μπάρακ σχεδιάζει μονομερώς το διαχωρισμό από τους Παλαιστινίους εάν ο Γιασέρ Αραφάτ διακηρύξει ίδρυση κράτους όπως αναμένεται. Οι Παλαιστίνιοι απέριψαν τη γενναία προσφορά του 95 % της Δυτική Όχθης από το Ισραήλ, στο Κάμπ Ντέιβιτ. Οι Ισραηλίτες αμφιταλαντεύονται ως προς το πως θα γίνει ο διαχωρισμός. Ο Μπάρακ κλείνει προς επιτακτική απαγκίστρωση ενώ άλλοι υιοθετούν τον απόλυτο διαχωρισμό ακόμη και της Ιερουσαλήμ. Ομιλούν ότι είναι ανάγκη να διαχωριστεί η Ιερουσαλήμ όχι για να πάρουν

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

ένα μέρος οι Παλαιστίνιοι αλλά γιατί δεν αξίζει οι Ισραηλινοί να είναι προσκολλημένοι στους Παλαιστινίους. Η Ουάσιγκτον ελπίζει να αποτρέψει την διακήρυξη του Αραφάτ και το διαχωρισμό του Μπάρακ. Η οργάνωση της Fatah προσπαθεί να απομακρύνει τον Αραφάτ από την προσέγγιση με την Η.Π.Α., καθόσον αυτό θα αποτελέσει ταπείνωση αφού η βουλή των αντιπρόσωπων των Η.Π.Α. αποφάσισε να υποστηρίξει το Ισραήλ. Στη συνάντηση Αραφάτ και Σιμόν Πέρες, αποφασίστηκε η ανακωχή στα βίαια επεισόδια η εφαρμογή της οποίας όμως αναμένεται μετ' εμποδίων και χρονοβόρα. Ο Μπάρακ και ο Αραφάτ αποδέχθηκαν να συναντηθούν προσεχώς με τον πρόεδρο Κλίντον, ακόμη μία φορά. Αποστολή ειρηνευτικής δύναμης στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη δεν φαίνεται να είναι αποδεκτή από αμφοτέρους, ενώ οι Ισραηλινοί συμφώνησαν στο άνοιγμα του αεροδρομίου της Λωρίδας της Γάζας. Το πρόβλημα των παλαιστινίων προσφύγων παραμένει ακόμη ανέπαφο.

Κύρια Γεγονότα - Συμφωνίες Παλαιστινιακού, 2000-2015 - Μέχρι 2000, Απόσυρση ισραηλινού στρατού από το Νότιο Λίβανο μετά από 18 έτη κατοχής1982. Οslo Treaty(13/9/ 93). Camp David συνομιλίες (5/7/00). - 2002-04, Arab Peace Initiative (2002) -Road Map και Quarteto για την Ειρήνη (2003) - Ηγέτης της ΡLΟ ο Αμπάς, μετά το θάνατο Αραφάτ στο Παρίσι τον Οκτώβριο 2004(υπάρχει υποψία ότι είχε δηλητηριαστεί με το ραδιενεργό Poloniun, χωρίς τελική επιβεβαίωση). - 2005-06, Απόσυρση Ισραήλ από τη Γάζα (12/9/05). O πρώτος ειδικός αποσταλμένος για το Παλαιστινιακό. - Εκλογές στην Παλαιστίνη (25/1/06), η Ηamas κερδίζει τις εκλογές. - 2007, Κυβέρνηση εθνικής ενότητας από Ηamas -Fatah (Μάρτιος 2007) - Η Παλαιστίνη στα δύο μετά τις συγκρούσεις Ηamas -Fatah. Έναρξη συζητήσεων του πρωθυπουργού του Ισραήλ Οlmer- και του αρχηγού της PLO Abbas. O δεύτερος αποσταλμένος για το Παλαιστινιακό. - 2008-09, Εξάμηνη εκεχειρία Ισραήλ-Ηamas (19/7/08).Τέλος εκεχειρίας (19/12/08), Εισβολή Ισραήλ στη Γάζα(27/12/08), απόσυρση Ισραήλ από τη Γάζα (19/1/09) και διακοπή συνομιλιών. - 10 Φεβρουαρίου 2009, εκλογές στο Ισραήλ. Ο Netanyahu διαδέχεται τον Olmer. - 30 Μαΐου 2010, ισραηλινή επιδρομή κατά στολίσκου προς Γάζα.

Λακαφώσης Δημήτριος

100

- 3 Σεπτεμβρίου 2010, επανάληψη συνομιλιών. - 4 Μαΐου 2011, συμφιλίωση Hamas-Fatah. - Η κρίση του 2009 επαναλαμβάνεται και το 2012, χωρίς όμως ισραηλινή εισβολή στη Γάζα, αλλά με τρίτη επίθεση 2014. - 14 Αυγούστου 2013, επανάληψη ισραηλινό- παλαιστινιακών συνομιλιών. - 2014, διακοπή συνομιλιών. - 2 Μαΐου 2014, νέα κυβέρνηση υπό τον Abbas με συμμετοχή και της Hamas, ενώ το Ισραήλ αποκλείει συζήτηση για την ειρήνη με τη νέα κυβέρνηση. - 27 Μαΐου 2015, παραιτείται και ο δεύτερος ειδικός αποσταλμένος, εν μέσω τέλματος Παλαιστινιακού.

Ανώριμες βουλευτικές εκλογές στην Παλαιστίνη, Ιανουάριος 2007 Η νίκη της Fatah και η ασταθής κυβέρνηση ενότητας Hamas-Fatah προκαλούν ενδοπαλαιστινιακή διαμάχη και πολιτική αβεβαιότητα. Τις βουλευτικές εκλογές στις 25 Ιανουαρίου 2006 κερδίζει η Hamas. Η προσπάθεια του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Αbbas για σχηματισμό εθνικής κυβέρνησης για να αμβλυνθούν οι ένεκα εκλογών οικονομικές κυρώσεις της Δύσης σε βάρος των Παλαιστινίων, αποτυγχάνει. Ξεσπούν εσωτερικές παλαιστινιακές συγκρούσεις από τις αρχές του Ιανουαρίου 2007, με εκατόν περίπου νεκρούς Παλαιστινίους. Σε σύσκεψη, όμως, στη Μέκκα, στις 8 Φεβρουαρίου 2007 με μεσολάβηση της Σαουδικής Αραβίας, μεταξύ Αbbas και Hamas, επιτεύχθηκε συμφωνία για σχηματισμό κυβέρνησης ενότητας, χωρίς θετικές ενδείξεις. Συμφωνήθηκε εννέα υπουργεία να αναλάβει η Hamas ως και έξι η Fatah. Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης να είναι από τη Fatah και το υπουργείο εσωτερικών αναλαμβάνει η Ηamas. Οι Παλαιστίνιοι χαιρέτησαν τη συμφωνία αφού είδαν να σταματά η αιματοχυσία τους. Στις Η.Π.Α., Ε.Ε. και Ισραήλ επικρατεί σκεπτικισμός αφού παρόμοιες συμφωνίες κατέρρευσαν στο παρελθόν. Δεν φαίνεται, όμως, να ικανοποιούνται οι τρεις προϋποθέσεις για να αρθούν οι οικονομικές κυρώσεις, στις οποίες πρωτοστατούν οι Η.Π.Α.: η αναγνώριση του Ισραήλ, η αποδοχή των προηγουμένων συμφωνιών Παλαιστινιακής Αρχής - Ισραήλ και η αποκήρυξη των βιαιοτήτων κατά του Ισραήλ. Υπόσχεται η Ηamas να σεβαστεί τις προηγούμενες συμφωνίες, αλλά τις αποδέχεται; Υπόσχεται να αποκηρύξει τις βιαιότητες κατά του Ισραήλ; Δεν γίνεται μνεία στη συμφωνία για την αναγνώριση του Ισραήλ. Πρέπει να ενισχυθεί ο ηγετικός ρόλος του Abbas και οι πιέσεις των Η.Ε. και των Η.Π.Α. προς το Ισραήλ για να προβεί σε πλέον ουσιαστικές παραχωρήσεις.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

101

Η επιτυχία της κυβέρνησης ενότητας εξαρτάται και από το κατά πόσον οι παραστρατιωτικές οργανώσεις είναι διατιθέμενες να υποστηρίζουν τις πρωτοβουλίες των πολιτικών ηγεσιών τους. Η ισχυρή ισλαμική Ηamas πειθαρχεί στις πολιτικές οδηγίες της Ηamas, ενώ οι ΑΙ Aqsa Μartyrs brigades, που είναι πλέον μετριοπαθείς, δεν ακολουθούν πάντοτε τις πολιτικές οδηγίες της Fatah από την οποία υποστηρίζονται. Εκείνο, όμως, που είναι απίθανο τουλάχιστον προς το παρόν, είναι η Ηamas να αναγνωρίσει το Ισραήλ. Αξίζει, όμως, τελικά και μόνο το θέμα της αναγνώρισης να κρατά δια παντός σε χάος την περιοχή; Η απάντηση πρέπει να δοθεί από τους ίδιους. Βέβαια, ένα είναι γενικά αποδεκτό. Οι Παλαιστίνιοι έχουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας, αλλά και το Ισραήλ για μόνιμη ασφάλεια, ελεύθερο από απειλές και τρομοκρατικές επιθέσεις.

Παλαιστίνη στα Δύο, 13 Ιούνιος 2007 Η Ηamas. ένα περίπου χρόνο μετά από τις βουλευτικές εκλογές, επιτίθεται κατά της Fatah και ελέγχει τη Γάζα στις 13 Ιουνίου 2007 και διαλύεται η κυβέρνηση ενότητα Hamas-Fatah

1. Ένοπλη σύγκρουση Ηamas και Fatah, 2007 Οι σποραδικές διαμάχες μεταξύ Ηamas και Fatah στην παλαιστινιακή κυβέρνηση ενότητας ποτέ δεν είχαν την ένταση της τελευταίας ένοπλης σύγκρουσης στις 13 Ιουνίου 2007. Η Ηamas επιτίθεται κατά της Fatah στη Λωρίδα της Γάζας. Καταλαμβάνει το στρατηγείο της Fatah, τον περίβολο του προεδρικού κτιρίου, δημόσια κτίρια και συλλαμβάνει αξιωματούχους της Fatah. Απογοητευμένοι και φοβισμένοι για το μέλλον Παλαιστίνιοι της Γάζας προσπαθούν να διαφύγουν προς τη Δυτική Όχθη. Απολογισμός: 100 και περισσότεροι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η Ηamas κυριαρχεί πλήρως σε όλη τη Γάζα. Ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Αbbas διέλυσε την κυβέρνηση ενότητας, στην οποία πλειοψηφούσε η Ηamas και διορίζει τον υπουργό οικονομικών Salam Fayad πρωθυπουργό της νέας κυβέρνησης έκτακτης ανάγκης και υπόσχεται να διεξάγει εν καιρώ εκλογές. Τώρα επαληθεύονται αυτοί που δεν ήθελαν τις εκλογές του Ιανουαρίου 2006, ως πρόωρες και που έφεραν τη Ηamas στην εξουσία. Ο πρώην πρωθυπουργός Ηaniya δηλώνει ότι η κυβέρνηση του δεν έχει πεθάνει και λειτουργεί από τη Γάζα και προτείνει ανασχηματισμό κυβέρνησης ενότητας με προϋποθέσεις, πράγμα που απορρίπτει ο Αbbas. Οι Η.Π.Α. και το Ισραήλ απόρησαν από την ταχεία κατάρρευση της Fatah, παρά τη στρατιωτική βοήθεια και συμβουλές. Αριθμητικά, υπερτερεί η Fatah, αλλά η Ηamas είναι καλύτερα εξοπλισμένη και οργανωμένη. Το Ισραήλ δεν αναμείχθηκε στις συγκρούσεις στη Γάζα. Θα ανταποδώσει το κτύπημα εάν προκληθεί. 2. Δύο ταχυτήτων πολιτική, δύο οντότητες, δύο εδάφη σε μία Παλαιστίνη και σε ένα παλαιστινιακό λαό. Η Παλαιστίνη τώρα είναι διαιρημένη στα δύο. Η Δυτική Όχθη ελέγχεται από τη Fatah και η Γάζα από τη Hamas. Ποιός όμως είναι ο σκοπός της Ηamas; η εξουσία; η καταστροφή του Ισ-

Λακαφώσης Δημήτριος

102

ραήλ; ή η ειρήνη για τους Παλαιστίνιους; Οι Η.Π.Α. και η Ε.Ε. υποστηρίζουν τον Αbbas, τον νόμιμο ηγέτη της Παλαιστινιακής Αρχής. Σκοπεύουν να άρουν τον οικονομικό αποκλεισμό που είχαν επιβάλλει στην κυβέρνηση ενότητας και να ενισχύσουν τη νέα κυβέρνηση της Fatah, χωρίς τη Ηamas. Η Ρωσία δηλώνει ότι ο διάλογος, με βάση τη συμφωνία της Μέκκας με την 11 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι σε όλο τον κόσμο οποία επιτεύχθηκε το Μάρτιο 2007 κυβέρνηση ενότητας, είναι η έξοδος από την παρούσα κρίση. Το Ισραήλ στοχεύει να υποστηρίξει τη νέα κυβέρνηση της Fatah του Αbbas στη Δυτική Όχθη. Να αποδώσει τους οφειλόμενους τελωνειακούς φόρους παλαιστινιακών αγαθών μόνο προς τη Fatah της Δυτική Όχθης. Δύο εκατ. στη Δυτική Όχθη και 1,5 εκατ. Παλαιστίνιοι κατοικούν στη Γάζα. Ο σύνδεσμος των Αράβων δίδει ψήφο εμπιστοσύνης στον Αbbas, που νόμιμα ασκεί την εξουσία. Αλλά, κάνει έκκληση για επιστροφή στην προ της ανάληψης του ελέγχου της Γάζας από τη Ηamas κατάσταση. 3. Η στρατηγική του “διαχωρισμού” για την Παλαιστίνη, 2007 Οι Η.Π.Α. και το Ισραήλ για να περιορίσουν την επίδραση της τελευταίας νίκης της Ηamas, αναζητούν νέες στρατηγικές. Προβάλλει μία νέα πολιτική “διαχωρισμού” με ενίσχυση του Αbbas και της Fatah στη Δυτική Όχθη και συμπίεση της Hamas στη Γάζα. Διεξαγωγή διαπραγματεύσεων μεταξύ Ισραήλ και Αbbas για παλαιστινιακό κράτος στη Δυτική Όχθη και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, αφήνοντας τη Γάζα για άλλο χρόνο. Βασική επιδίωξη είναι να γίνει ένα επιτυχημένο μοντέλο νέας Παλαιστίνης στη Δυτική Όχθη που θα μπορούσε να προσελκύσει κατά κάποιο τρόπο, τους Παλαιστινίους της Γάζας και να αυξήσει τη δυνατότητα της Fatah για νίκη σε μελλοντικές εκλογές. Για να γίνει αυτό, όμως, ο Αbbas και η Fatah έχουν ανάγκη οικονομικής βοήθειας και ενίσχυσης του εξοπλισμού. Αλλά, όπως οι μεγαλεπήβολες ιδέες για λύσεις στην περιοχή και αυτή έχει τις παγίδες της. Παρουσιάζεται, στην πράξη, σχετική διπλωματική αποδυνάμωση του Αbbas. Βέβαια, είναι εκλεγμένος πρόεδρος όλου του παλαιστινιακού λαού και έχει τη νόμιμη εξουσία να διαπραγματευθεί για λογαριασμό όλης της Παλαιστίνης την ειρήνη της λύσης των δύο κρατών, που επιδιώκει, μήπως τώρα του μισού κράτους; Είναι υπερβολή, να φαντασθεί κανείς ότι θα μπορούσε ο Αbbas να αποδεχθεί, όπως προτείνεται, να δοθεί μόνο για τους Παλαιστινίους της Δυτικής Όχθης η διακοπείσα μέχρι τώρα οικονομική βοήθεια της Δύσης και οι οφειλόμενοι από το Ισραήλ τελωνειακοί φόροι παλαιστι-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

103

νιακών αγαθών. Η πιθανότητα για επέκταση των συγκρούσεων και στη Δυτική Όχθη από τη Ηamas είναι μικρή. Στη Δυτική Όχθη επικρατεί, ως επί το πλείστον, η Fatah και υφίσταται και στρατιωτική κατοχική δύναμη του Ισραήλ. Σε πιθανή προσπάθεια της Ηamas να αμβλύνει τις επιπτώσεις της απομόνωσης, αφού θα έχει όπως αναμένεται κλειστά σύνορα με το Ισραήλ, ίσως να επιδιώξει ανοικτά σύνορα με την Αίγυπτο. Η στάση, όμως, της Αιγύπτου είναι αμφίβολη αφού η Ηamas υποστηρίζεται από τη “Μουσουλμανική αδελφότητα” της αντιπολίτευσης της Αιγύπτου. Σε οποιαδήποτε περίπτωση τελικά, η επικράτηση της Ηamas στη Γάζα αποτελεί απειλή για το Ισραήλ όπως συνέβηκε και με τη Ηezbollah στο άλλο πλευρό προς το Νότιο Λίβανο. Το Ισραήλ προτείνει την αποστολή ειρηνευτικής δύναμης στα σύνορα Γάζας- Αιγύπτου για να αποτραπεί η είσοδος όπλων προς τη Ηamas. Γενικά, το θέμα της αποστολής ειρηνευτικής δύναμης στην Παλαιστίνη είναι παλαιό, χωρίς να συζητείται επίσημα λόγο διαφωνιών. Εξάλλου, η προσέγγιση Ισραήλ – Ηamas είναι κάτι το ασύλληπτο, αφού η Ηamas κατηγορεί τώρα για αυτό τη Fatah. Το Ισραήλ έχει χαρακτηρίσει τη Ηamas εξτρεμιστική οργάνωση. Το υπόβαθρο των αιτίων της παρούσης κρίσεως στην Παλαιστίνη δεν είναι συγκυριακό αλλά γενεσιουργικό. Η φτώχεια, η απομόνωση, η απογοήτευση του παλαιστινιακού λαού για το μέλλον, παλαιά μίση ως και οι λανθασμένες πολιτικές ίσως να ώθησαν στο σημερινό αποκορύφωμα της κρίσης. Πάντως, παρά τις δυσοίωνες προοπτικές, οι πολιτικοί μπορούν ακόμη να επηρεάσουν τις εξελίξεις. 4. Η πρόταση του 2000 αραβικού Σχεδίου για το Παλαιστινιακό επανέρχεται το 2007 Στις 15 Απριλίου 2007, ο Αραβικό ς Σύνδεσμος επανέλαβε την πρόταση του 2000 για ειρήνη με το Ισραήλ με ανταπόδοση την απόσυρση από τα σύνορα του πολέμου του πολέμου 1967, που επιτρέπει την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους και την επιστροφή των προσφύγων. Το Ισραήλ που αρχικά απέρριψε την πρόταση. τόνισε ότι αυτή παρέχει τη βάση για τη συζήτηση. Ο Αραβικό ς Σύνδεσμος συνέρχεται με δέκα τρείς υπουργούς εξωτερικών. στο Κάιρο στις 18 Απριλίου 2007 και συγκροτούνται επιτροπές εργασίας για τη διαμόρφωση περαιτέρω πρότασης για ειρήνη, χωρίς όμως ουσιώδες αποτέλεσμα.

Η Διάσκεψη της Αννάπολης για το Παλαιστινιακό, τέλος 2007 Η πρώτη μεγάλη διάσκεψη μετά από επτά χρόνια από το Camp David

Έχει περάσει μισός και πλέον αιώνας από τότε που στην καρδιά της Παλαιστίνης ιδρύθηκε το εβραϊκό κράτος του Ισραήλ το 1948. Η αραβοϊσραηλινή διένεξη εξακολουθεί αμείωτη, λες και κατάρα δεν αφήνει να υπάρξει ελπίδα. Η συμφωνία του Oslo το 1993 δεν αποδείχθηκε τελεσφόρα, οι διαπραγματεύσεις του Camp David το 2000 τερματίσθηκαν ανεπιτυχώς και το σχέδιο για την ειρήνη το 2003, που είναι γνωστό ως Road map, τελικά τελμάτωσε αν και καταβάλλονται συνεχώς προσπάθειες για την αναβίωσή του.

104

Λακαφώσης Δημήτριος

Camp David 1979, Oslo 1993: Ο Μπέγκιν δολοφονείται και ο Αραφάτ πεθαίνει πριν ζήσει κράτος.

Πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη. μετά από επτά χρόνια από το Camp David διεθνής διάσκεψη για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή, στη μικρή Αnnapolis πλησίον της Ουάσινγκτον στις 27-29 Νοεμβρίου 2007. Συμμετείχαν πάνω από 50 χώρες και διεθνείς αντιπροσωπείες, μεταξύ των οποίων τα Η.Ε., EΕ, η Συρία και η Ελλάδα. Δεν συμμετείχε το Ιράν και η Hamas. Σημαντικότερο από την ίδια την Αnnaροlis είναι το τι θα συμβεί στις μετά απευθείας μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης συζητήσεις. Οι συζητήσεις άρχισαν στις 12 Δεκεμβρίου 2007 και συνεχίζονται ανά δύο εβδομάδες, για συμφωνία που να εγγυάται την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους μέχρι το τέλος του 2008. Κάθε σημαντικό θέμα αφέθηκε να επιλυθεί μέσα από τις συζητήσεις που θα ακολουθήσουν. Όμως, η ανανέωση των ειρηνευτικών διαδικασιών για την ειρήνη φέρνει νέα προοπτική. Με δεδομένο, δε, τις αποτυχίες των προηγουμένων συμφωνιών, δικαιολογείται σκεπτικισμός και επιφυλάξεις. Το νέο παλαιστινιακό κράτος περιλαμβάνει τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα και θα έχει πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, όπως επιδιώκουν οι Παλαιστίνιοι; Η παλαιά πόλη της Ιερουσαλήμ με τους ιερούς τόπους των Εβραίων, των Χριστιανών και των Μουσουλμάνων, τίθεται υπό τον έλεγχο του Ισραήλ, όπως θέλει το Ισραήλ; Οι 450.000 παλαιστίνιοι πρόσφυγες. προ του πολέμου 1948, επιστρέψουν στις εστίες πράγμα για το οποίο δεν έχει διάθεση για συμβιβασμούς το Ισραήλ; Αυτά και άλλα κύρια θέματα περιμένουν απάντηση στις συζητήσεις που ακολουθούν. Επί πλέον, η κατάσταση στη Μέση Ανατολή δεν είναι ευνοϊκή. Οι σημερινοί ηγέτες του Ισραήλ και της Παλαιστινιακής Αρχής παρουσιάζονται ανίσχυροι να αναλάβουν ευθύνη ιστορικών αποφάσεων και οδυνηρών συμβιβασμών. Η σημερινή ισραηλινή κυβέρνηση συνασπισμού έχει εσωτερικές αντιθέσεις για ουσιαστικές παραχωρήσεις. Η Hamas των Παλαιστινίων, που ελέγχει τη Γάζα, δεν αποδέχεται το αποτέλεσμα της διάσκεψης και τον ηγέτη της Παλαιστινιακής Αρχής Αbbas να έχει το δικαίωμα να

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

105

υπογράψει συμφωνίες για όλο τον παλαιστινιακό λαό. Επίσης, το Ισραήλ είναι πολύ δύσκολο να συμβιβαστεί για απόσυρση από τη Δυτική Όχθη και για την απόσυρση όλων των ισραηλινών εποικισμών, ώστε να τερματισθεί η ισραηλινή κατοχή. Εξάλλου. προηγούμενη απόσυρση από το Νότιο Λίβανο και τη Γάζα δημιούργησε την απειλή της Hezbollah και της Hamas, πράγμα που το Ισραήλ δεν μπορεί να παραβλέψει. Γενικά στις διαπραγματεύσεις για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή ασχολούνται μάλλον με διαδικαστικά θέματα και με οδηγίες για συζητήσεις για την ειρήνη στο αόριστο μέλλον. Δεν εντρίβουν, ίσως αναπόφευκτα και να μην πούμε σκόπιμα, στην ουσία των κύριων προβλημάτων. Επικρατούν η αλαζονεία, τα συμφέροντα των ισχυρών, η εμμονή σε αντιτιθέμενες θέσεις και η απροθυμία για υποχωρητικότητα και συμβιβασμό ώστε να αιωρούνται εμπόδια για την ειρήνη. Υπήρξαν, βέβαια, και ηγέτες που εργάσθηκαν πραγματικά για την ειρήνη στην περιοχή, όμως το πλήρωσαν με τη ζωή τους, όπως ο ισραηλινός πρωθυπουργός Rabin. Εξάλλου, και ο παλαιστίνιος ηγέτης Αrafat, που πήρε το βραβείο Νόμπελ ειρήνης, δεν κατόρθωσε τελικά να φέρει την ειρήνη στην Παλαιστίνη. Πάντως, ένα είναι πάντα το συμπέρασμα: το Ισραήλ και η Παλαιστίνη δεν είναι δυνατό να συμβιώσουν, αλλά μόνο να συνυπάρξουν ως γειτονικά κράτη με ειρήνη και ασφάλεια.

Συμφιλίωση Hamas-Fatah Παλαιστινίων, 4 Μαΐου 2011 Ο Ηγέτης της Fatah, Abbas και της Hamas, Meshaal υπέγραψαν στις 4 Μαΐου 2011 στο Κάιρο κείμενο συμφιλίωσης για μεταβατική κυβέρνηση ενότητας από τεχνοκράτες και για εκλογές. Έχουν προηγηθεί διαδηλώσεις στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη για πολιτική ενότητα που έτυχαν της προσοχής. Στη συμφιλίωση συνέτεινε και το συγκυριακό παλαιστινιακό ξεσήκωμα και το μετά Mubarak αιγυπτιακό καθεστώς. Κτύπημα κατά της ειρηνευτικής διαδικασίας χαρακτηρίζει τη συμφιλίωση ο Netanyahu και δηλώνει “ο Abbas αγκαλιάζει μία οργάνωση που επιδιώκει την καταστροφή του Ισραήλ, εκτοξεύει ρουκέτες στις ισραηλινές πόλεις και κατηγορεί τις Η.Π.Α. γιατί σκότωσαν το Bin Laden”. Η Hamas εκλαμβάνεται ως τρομοκρατική οργάνωση από τις Η.Π.Α. και Ε.Ε. και παραμένει αδιευκρίνιστο εάν οι δυτικές δυνάμεις θα αποδεχθούν νέα κυβέρνηση. Η Αίγυπτος ανοίγει μόνιμα τα σύνορα με τη Γάζα, 28 Μαΐου 2011. Μετά την έξωση του Mubarak στις αρχές 2011, το νέο αιγυπτιακό καθεστώς αποφασίζει στις 28 Μαΐου 2011 να ανοίξει μόνιμα τα σύνορα Αιγύπτου- Γάζας στη Rafal. το μόνο απευθείας και όχι μέσω Ισραήλ σημείο εισόδου και εξόδου Αιγύπτου- Γάζας. Το άνοιγμα ανακουφίζει τους παλαιστινίους της Γάζας, αλλά ανησύχησε το Ισραήλ. Το Ισραήλ και ο Mubarak είχαν επιβάλλει αποκλεισμό στη Γάζα από το 2007, όταν η Hamas μετά από τις συγκρούσεις με Fatah αναλαμβάνει τον έλεγχο της Γάζας. Η επιβολή συνοριακών περιορισμών στους παλαιστινίους της Γάζας και ο αποκλεισμός,

106

Λακαφώσης Δημήτριος

πρωτίστως, απέβλεπε στο να εμποδίσει την παράνομη εισαγωγή όπλων, αλλά και υλικών κατασκευών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως επιθετικά μέσα. Η Αίγυπτος τώρα δηλώνει ότι έχει πάρει τα απαιτούμενα μέτρα για τη μη εισαγωγή όπλων, αν και όπως δείχνει η κατάσταση δεν μπορεί να ελέγξει εξτρεμιστικά ισλαμικά στοιχεία που δημιουργούν προβλήματα στο Σινά. Η απόφαση της Αιγύπτου για το συνοριακό άνοιγμα αποτελεί σημαντικό σημείο για τη χαλάρωση του αποκλεισμού της Γάζας. Στην απόφαση, δε, συνέβαλε και η προηγηθείσα επιτυχημένη αιγυπτιακή προσπάθεια για συμφιλίωση Hamas-Fatah.

Την Αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους στα Η.Ε., Επιδιώκει η Παλαιστινιακή Αρχή, 2011 και 2012 Πρώτο θετικό βήμα η διπλωματική αναβάθμιση της Παλαιστινιακής Αρχής σε παρατηρητή κράτους των Η.Ε. μη μέλους. Η συμβολική αλλά με διεθνές αντίκτυπο αίτηση του Abbas για αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους στην προηγούμενη Γενική Συνέλευση (ΓΣ) των Η.Ε., στις 23 Οκτωβρίου 2011, ήταν καταδικασμένη. Είναι δεδομένο το βέτο από τις Η.Π.Α. στο Σ.Α. των Η.Ε.. Απαιτούνται εννέα εκ των δέκα πέντε ψήφων των μελών του Σ.Α. των Η.Ε., χωρίς όμως να υπάρξει αρνητική ψήφος μονίμου μέλους, όπως είναι οι Η.Π.Α. Οι Η.Π.Α. θεωρούν ότι το παλαιστινιακό κράτος προκύπτει μόνο μέσα από διαβουλεύσεις Ισραήλ και Παλαιστινίων, όπως πρόσφατα με το τελευταίο νεοσύστατο στο κόσμο κράτος του Νότιου Σουδάν. Ο Abbas επιδιώκει προσφυγή στα Η.Ε., γιατί την βλέπει ως μόνο μη βίαιο τρόπο για να τελειώσει η επί 45 περίπου χρόνια κατοχή της Παλαιστίνης. Άλλοι, όμως, και στο εσωτερικό της Παλαιστίνης, προτείνουν την de facto κήρυξη κράτους. Πάντως, η Γ.Σ. των Η.Ε. στις 30 Νοεμβρίου 2012 με πλειοψηφία, και με αρνητική ψήφος και των Η.Π.Α., ενέκρινε τη διπλωματική αναβάθμιση της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) σε παρατηρητή κράτους των Η.Ε. μη μέλους, όπως το Βατικανό, οπότε παρέχεται το δικαίωμα συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς όπως στο Διεθνές Δικαστήριο εγκλημάτων στη Χάγη. Πράγμα που μπορεί να θεωρηθεί ως πρώτο θετικό βήμα, στο οποίο όμως αντιτίθενται και δεν αποκλείεται να αντιδράσουν με άλλα διπλωματικά μέσα Η.Π.Α. και Ισραήλ. Επίσης, με συμβολική κίνηση, η Γ.Σ. των Η.Ε., με μερικές εξαιρέσεις, εγκρίνει την ανύψωση της σημαίας της ΠΑ ως μη μέλους στο κτίριο των Η.Ε., όπως και του Βατικανού. Ενώ οι Παλαιστίνιοι εορτάζουν, το Ισραήλ δηλώνει ότι τα γεγονότα στην πράξη δεν επηρεάζονται. Αποφασίζει, ώρες μετά την αναγνώριση, για επέκταση των εποικισμών στη Δυτική Όχθη και στην ανατολική Ιερουσαλήμ με κατασκευή 3.500 οικιών, θέμα που απορρίπτει και θέτει ως προϋπόθεση ο Abass για να συνεχίσει τη συμμετοχή στις ειρηνευτικές διαδικασίες. Επίσης, το Ισραήλ διακόπτει την επιστροφή οφειλόμενων τελωνειακών φόρων προς την Παλαιστίνη.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

107

Ωστόσο, με δεδομένη την αναγνώριση και με τον απόηχο των τελευταίων συγκρούσεων Ισραήλ- Hamas στη Γάζα, από τις οποίες η Hamas θέλει να φαίνεται ενισχυμένη, η διαδικασία ειρήνευσης ίσως να σκληραίνει. Η επάνοδος, που είναι αναπόφευκτος. στις διαπραγματεύσεις για την ειρήνη θα γίνει με ενισχυμένη ή αποδυναμωμένη διπλωματική θέση της Παλαιστίνης; Αυτό θα φανεί στο μέλλον Την αναγνώριση ως κράτος απαιτεί από τα Η.Ε. η Παλαιστινιακή Αρχή, 2011,12

Υπόψη, η Παλαιστίνη έχει γίνει μέλος της UNESCO το 2012, με επιτευχθείσα ήδη πλειοψηφία και σε αντίδραση οι Η.Π.Α. και το Ισραήλ διακόπτουν την προσφορά τους στην UNESCO. Ο ευρισκόμενος τώρα στη Συρία ηγέτης της Hamas, Meshaal επισκέπτεται τη Γάζα, μετά από 45 χρόνια απουσίας από το 1967 με την ευκαιρία της 25ης επετείου της ίδρυσης της Hamas που συμπίπτει με την αναγνώριση της PLO, ως παρατηρητή των Η.Ε.. Τον Οκτώβριο 2014, η Σουηδία είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που αναγνωρίζει την Παλαιστίνη ως κράτος και το Δεκέμβριο 2015 ακολουθεί η Ελλάδα.

Υψηλόβαθμο Δικαστήριο της Ε.Ε. βγάζει τη Hamas από τη ‘’Λίστα’’ της Εξαίρεσης των Πιστώσεων Τρομοκρατών, 16 Δεκέμβριος 2014 Το Συμβούλιο της Ε.Ε., το Δεκέμβριο 2014, συμπεριέλαβε στη λίστα των προς παγίωση πιστώσεων, αρχικά και τη στρατιωτική πτέρυγα της Hamas. Η Hamas διαμαρτύρεται και υψηλόβαθμο δικαστήριο της Ε.Ε., ακυρώνει αυτή την απόφαση του Συμβουλίου της Ε.Ε. Το δικαστήριο, όμως, δεν εκλαμβάνει την ακύρωση ως επανεκτίμηση της διαβάθμισης της Hamas ως τρομοκρατική οργάνωση, αλλά ως τεχνική κίνηση για διαπίστωση της αποτελεσματικότητας της παγίωσης των πιστώσεων, τις οποίες διατηρεί για τρείς ακόμη μήνες ή μέχρι τελικής απόφασης από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο δικαιοσύνης, εφόσον υπάρξει τυχόν προσφυγή. Το Ισραήλ καλεί την απόφαση του δικαστηρίου ανήθικη και τη Hamas ως ‘’εγκληματική

Η Hamas, που ιδρύθηκε το 1978, κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές το 2006 και ενίσχυσε την εξουσία της στη Γάζα τα έτη που ακολούθησαν την εκτόπιση της αντιμπάλου Fatah. Η Hamas κυριάρχησε της Γάζας και διεξήγαγε 50 ημερών πόλεμο με το Ισραήλ τον Ιούλιο 2014. Σύμφωνα με το καταστατικό της, η Π.Α. Είναι δεσμευμένη να καταστρέψει το Ισραήλ.

108

Λακαφώσης Δημήτριος

τρομοκρατική οργάνωση’’, που πρέπει να επανέλθει στη λίστα αμέσως. Ενώ, η Hamas βλέπει ότι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο έχει τι δικαίωμα της αντίστασης στην κατοχή του Ισραήλ και δεν πρέπει να βρίσκεται στη λίστα. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή βουλή υιοθετεί τη λύση των δύο κρατών και μάλιστα μετά από απόφαση της Σουηδίας και ακολουθεί και η Γαλλία να αναγνωρίσουν καταρχήν την Παλαιστινιακή αρχή. Ειδικότερα, η Γαλλία προτίθεται να υποβάλει στα Η.Ε. σχετικό σχέδιο πρότασης, παρόλο που θεωρεί δεδομένη την αρνησικυρία των Η.Π.Α., χωρίς αμοιβαία συμφωνία των δύο ενδιαφερομένων και να μην μπορεί η Παλαιστίνη, εάν γίνει μέλος των Η.Ε., να προσφεύγει στο Διεθνές δικαστήριο για τον πόλεμο του Ισραήλ. Στο σχέδιο πρότασης, η Γαλλία συμπεριλαμβάνει και αποχώρηση, μετά από δύο έτη, των ισραηλινών στρατιωτών από τις μετά του 1967 περιοχές της Δυτικής όχθης και της ανατολικής Ιερουσαλήμ.

Ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής (Π.Α.) Mahmoud Abbas υποβάλλει αίτηση για αποδοχή στο Διεθνές δικαστήριο εγκλημάτων (I CC), στις 31 Δεκεμβρίου 2014 Η κίνηση έγινε μια ημέρα μετά από απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. που απέρριπτε την αίτηση της Π.Α. για επικυριαρχία μέχρι το 2017 και το Ισραήλ να αποσυρθεί από τη δυτική Όχθη και την ανατολική Ιερουσαλήμ. Πράγμα, εάν υιοθετείτο, δίδει επίσημα το δικαίωμα στην Π.Α. για πιθανή προσφυγή στο δικαστήριο πολέμου εναντίον του Ισραήλ. Βέβαια, είναι δικαίωμα όλων των προσώπων, των μη κυβερνητικών και εκκλησιαστικών οργανώσεων να προσφέρουν στο ICC, αλλά είναι άλλο να έχουν και τις διεθνείς ευλογίες. Οι Η.Π.Α. βλέπουν την κίνηση της Π.Α. εξολοκλήρου αντιπαραγωγική και δεν συμβάλλει καθόλου στο όραμα των Παλαιστινίων για κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος, μέσω διαπραγματεύσεων για την ειρήνη. Δεν υπάρχει αυταπάπη ότι ο δρόμος των διαπραγματεύσεων είναι πολύ δύσκολος, αλλά οι άμεσες διαπραγματεύσεις είναι τελικά η μόνη πραγματική και βιώσιμη απάντηση για να γίνει αντιληπτό το αίτιο των συγκρούσεων.

Η Παλαιστινιακή Συμμετοχή στο Διεθνές Δικαστήριο, βρίσκει Εμπόδιο το Ισραήλ και τις Η.Π.Α., Ιανουάριος 2015 Η απόφαση της Παλαιστινιακής Αρχής (Π.Α.), το Δεκέμβριο 2014, να γίνει μέλος του Δικαστηρίου της Χάγης, λήφθηκε μετά την απόρριψη από το Σ.Α. των Η.Ε. να υιοθετήσει μια εντός τριών ετών αποχώρηση του Ισραήλ από τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Το Ισραήλ φοβάται ότι η παλαιστινιακή συμμετοχή διευκολύνει την εναντίον του Ισραήλ προσφυγή για εγκλήματα πολέμου και δυσχεραίνει την παρουσία ισραηλινών επισήμων στο εξωτερικό. Το Ισραήλ, όπως οι Η.Π.Α., δεν είναι μέλη του διεθνούς δικαστηρίου και δεν αναγνωρίζεται η δικαιοδοσία του. Το Διεθνές δικαστήριο δεν έχει πολιτική δύναμη και εξουσία να πάει στο Ισραήλ και να συλλάβει υπόπτους. Όμως, μπορεί να εκδώσει ένταλμα σύλληψης, που μπορούν, εάν επιθυμούν, να εκτελέσουν άλλες χώρες. Οι Η.Π.Α. αποδέχονται τη θέση του Ισραήλ ότι η συμμετοχή της Π.Α. στο διεθνές δικαστήριο συνιστά ανάχωμα στην ειρήνη και θεωρούν

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

109

ότι είναι αντιπαραγωγική και δεν συμβάλλει σε τίποτε στη θεώρηση των Παλαιστινίων για κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος και στην ανάγκη για ειρήνη. Το Ισραήλ, όπως οι Η.Π.Α., δεν είναι μέλη του διεθνούς δικαστηρίου και δεν αναγνωρίζεται η δικαιοδοσία του. Το Διεθνές δικαστήριο δεν έχει πολιτική δύναμη και εξουσία να πάει στο Ισραήλ και να συλλάβει υπόπτους. Όμως, μπορεί να εκδώσει ένταλμα σύλληψης, που μπορούν, εάν επιθυμούν, να εκτελέσουν άλλες χώρες. Οι Η.Π.Α. αποδέχονται τη θέση του Ισραήλ ότι η συμμετοχή της Π.Α. στο διεθνές δικαστήριο συνιστά ανάχωμα στην ειρήνη και θεωρούν ότι είναι αντιπαραγωγική και δεν συμβάλλει σε τίποτε στη θεώρηση των Παλαιστινίων για κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος και στην ανάγκη για ειρήνη. Σύμφωνα με τον αμερικανικό νόμο, κάθε παλαιστινιακή περίπτωση κατά του Ισραήλ στο δικαστήριο, αντιμετωπίζεται με άμεση διακοπή της οικονομικής βοήθειας των Η.Π.Α. προς την Π.Α.

Άλυτος Γόρδιος Δεσμός Έχει Καταστεί Το Παλαιστινιακό. 2012 Οι ισραηλινό-παλαιστινιακές και εσωτερικές παλαιστινιακές συγκρούσεις δεν λένε να σταματήσουν και οι διαπραγματεύσεις που ακολουθούν δεν έχουν ποτέ ουσιαστικό αποτέλεσμα. Αλλά, και μετά την τελευταία ισραηλινή επιδρομή των 22 ημερών στην Γάζα, στις αρχές του 2009 και την κρίση το 2012, θα βρεθούν αργά ή γρήγορα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και Πάλι τα κύρια προβλήματα του παλαιστινιακού: εδαφικό, ασφάλεια, Ιερουσαλήμ και πρόσφυγες, χωρίς να υπάρχει περιθώριο για βελτιωμένες και ανανεωμένες προτάσεις. Το “παζάρεμα” αναμένεται να είναι σκληρό και δεν μπορεί παρά να βασίζεται στις μέχρι τώρα ίδιες ή τροποποιημένες προτάσεις οι οποίες ποτέ δεν βρήκαν εφαρμογή μέχρι τώρα και το παλαιστινιακό να έχει καταστεί Γόρδιος Δεσμός. Το άλυτο του Γόρδιου Δεσμού, προκύπτει και από το παρελθόν. Μερικές 10ετίες πριν, είχε βραβευθεί με Νόμπελ Ειρήνης συμφωνία για την ειρήνη, χωρίς όμως τελικό αποτέλεσμα στο Παλαιστινιακό. Οι της συμφωνίας, Rabin δολοφονήθηκε από συμπατριώτη του και Arafat, ίσως δηλητηριασμένος, πεθαίνει σε νοσοκομείο του Παρισιού, πριν ζήσει ένα παλαιστινιακό κράτος.

Τα τελματωμένα σημεία του Παλαιστινιακού παραμένουν ακόμη τα ίδια ή τροποποιημένα Πρώτον, το εδαφικό: Το Ισραήλ έχει αποχωρήσει μέχρι τώρα από τη Γάζα 2005 και προτίθεται να αποχωρήσει και από τη Δυτική Όχθη και να ιδρυθεί νέο παλαιστινιακό κράτος στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Με ποια όμως σύνορα; Το εγερθέν ισραηλινό τείχος οριοθετεί το 8% της Δυτικής Όχθης στο Ισραήλ και πρέπει να υπάρξει συμφωνία ή να γκρεμισθεί το τείχος. Στο νέο κράτος, η Γάζα και Δυτική Όχθη να συνδέονται με λωρίδα γης που θα παραχωρούσε το Ισραήλ έναντι του εδάφους για όσους ισραηλινούς εποίκους παραμείνουν στη Δυτική Όχθη.

Λακαφώσης Δημήτριος

110

Οι Ισραηλινές Επιθέσεις στη Γάζα, 2009-2014 Η Ισραηλινή Επιδρομή των 22 Ημερών στη Γάζα, Ιανουάριος 2009

Μία ακόμη κρίση στο παλαιστινιακό στις αρχές 2009 1.Τα προ της επιδρομής Η Hamas, στην εξάμηνη εκεχειρία με το Ισραήλ, ανανεώνει τον εξοπλισμό των ρουκετών. Αυξάνει την εγχώρια παραγωγή ρουκετών Qassam καλύτερης αποτελεσματικότητας και μεγαλύτερου βεληνεκούς από τις ρουκέτες Κatyoksa.

Ιστορικό ισραηλινών επιθέσεων στη Γάζα.

Ενεργεί λαθρεμπόριο προμήθειας σύγχρονων ρουκετών από το Ιράν και αυξάνει το βεληνεκές των ρουκετών πάνω από 2050 Κm.

Από το 2000-2005 έχει εκτοξεύσει 4.000, ενώ από το 2005- 2008, 8.000 ρουκέτες. Στις 19 Δεκεμβρίου 2008, η Ηamas δεν ανανεώνει την εκεχειρία και επαναλαμβάνει τις επί 8ετία επιθέσεις ρουκετών, απειλώντας 1 εκ. ισραηλινών στο Νότιο Ισραήλ. Το Ισραήλ αισθάνεται απειλή από τις γύρω τρομοκρατικές οργανώσεις της Hezbollah και της Ηamas που τις υποστηρίζει το Ιράν, η άλλη βασική απειλή κατά του Ισραήλ στην περιοχή. Το Ισραήλ έκανε σφάλματα στην επίθεσή του κατά της Hezbollah στο Νότιο Λίβανο, τον Αύγουστο 2006, και έχει αμαυρωθεί η εικόνα του ακόμη και μέσα στον ισραηλινό λαό. Επιδιώκει να αποκαταστήσει τα πράγματα και μάλιστα πριν από τις πρόωρες βουλευτικές εκλογές λόγω παραίτησης του πρωθυπουργού Olmer, 10 Φεβρουαρίου 2009, αφού η αποφασιστικότητα των ηγετών του Ισραήλ για να αντιμετωπίσουν τη Ηamas, αποτελεί βασικό εθνικό κριτήριο. 2. Διεξαγωγή των επιχειρήσεων της ισραηλινής επιδρομής Ισχυρός από ξηρά, αέρα και θάλασσα βομβαρδισμός “σείει” όλη τη Γάζα και η επίθεση του Ισραήλ αρχίζει: - 1η Φάση, 27/12/08-03/1/09, αεροπορικές βομβαρδισμός. Τα πολεμικά αεροσκάφη (α/φ), F-16 του Ισραήλ σφυροκοπούν θέσεις εκτόξευσης ρουκετών, αποθηκών όπλων, ύποπτους χώρους ενόπλων ομάδων και θέσεις ηγετών της Ηamas, αλλά και τις υπόγειες σήραγγες στα σύνορα με την Αίγυπτο. Βομβαρδίζεται και το ισλαμικό πανεπιστήμιο της Γάζας. Παράλληλα, προωθούνται στα σύνορα, με τη Γάζα μηχανοκίνητο πεζικό, άρματα, πυροβολικό και έφεδροι στρατιώτες, ενδείξεις για την επικείμενη εισβολή. - 2η Φάση, 4/1/09 - 10/1/09, έναρξη χερσαίων δυνάμεων. Χερσαίες δυνάμεις εισβάλλουν στη Γάζα και με την υποστήριξη ελικοπτέρων, πυρών πυροβολικού και αεροπορίας προωθού-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

111

νται σε βάθος, χωρίς ουσιώδη αντίσταση από τη Ηamas. Διαχωρίζεται η Γάζα στα τρία και εμποδίζονται οι ενισχύσεις της Hamas και απομονώνεται η περιοχή με τα σύνορα προς την Αίγυπτο. Βομβαρδίζονται κτιριακές εγκαταστάσεις των Η.Ε., όπου και σχολείο της διεθνούς κοινότητας, με 40 νεκρούς και επαναλαμβάνεται το φαινόμενο της Qana στο Νότιο Λίβανο το1996 και το2006. - 3η Φάση, 11/I/09 -17/1/09, ασφυκτικός κλοιός αστικών περιοχών. Ενώ οι μάχες μαίνονται, ο βομβαρδισμός συνεχίζεται. Οι χερσαίες δυνάμεις ενισχύονται από εφέδρους και προωθούνται προς τα προάστια και κατευθύνονται προς το κέντρο της πόλης της Γάζας και προς καταυλισμούς παλαιστινίων, στους οποίους πιστεύεται ότι έχουν καταφύγει πολεμιστές της Ηamas, ζητώντας προστασία με ανθρώπινες ασπίδες. Βομβαρδίζονται κατοικημένοι τόποι, τεμένη, κτίριο διεθνούς τύπου και νοσοκομεία. Χρησιμοποιήθηκαν βόμβες κατά υπογείων στόχων, (Bunker buster bombs, GBU-28) σε υπόγειες σήραγγες στο πέρασμα της Rafal στα σύνορα με την Αίγυπτο, από όπου διεξαγότανε το λαθρεμπόριο όπλων. Ρίφθηκαν βόμβες λευκού φωσφόρου σε κτίριο των Η.Ε. ανθρωπιστικής βοήθειας (15/1/09), τη στιγμή που ο Γ.Γ. των Η.Ε.Βan Κι Μοοn επισκεπτότανε το Ισραήλ. Οι βόμβες λευκού φωσφόρου προκαλούν εγκαύματα και απελευθερώνουν δηλητηριώδη αέρια. Το Ισραήλ παρεμποδίζει την ανθρωπιστική βοήθεια και οι παγκόσμιες διαδηλώσεις και εκκλήσεις αγνοούνται, παράλληλα με τις διπλωματικές διεργασίες και επεμβάσεις. Τελικά, μετά από 22 ημερών σφοδρές συγκρούσεις, το Ισραήλ κηρύσσει μονομερώς εκεχειρία ως και η Ηamas μονομερή κατάπαυση πυρός. Το Ισραήλ αποχωρεί από τη Γάζα εντός 2 ημερών.

Συμπεράσματα από την επιδρομή στη Γάζα, 2009

Ισραηλινή καταδρομή στη Γάζα, 22 ημερών, Ιανουάριους 2009

Το Ισραήλ φαίνεται τώρα να κυριαρχεί στην περιοχή μετά την παρένθεση του Λιβάνου, 2006. Διόρθωσε τα σφάλματα του προηγουμένου πολέμου και ο ισραηλινός στρατός ήταν πανέτοιμος να αγωνισθεί στην πλέον κατοικημένη πόλη του κόσμου, στην πόλη της Γάζας. Μελετήθηκαν τρόποι για να μην εκτραπεί το επιχειρησιακό ισραηλινό σχέδιο από τη διεθνή πίεση που θα προκαλούσε η τυχόν αναβίωση, από αυτό το είδος του πολέμου, του φαινομένου της Qana 1996 και 2006, στο Νότιο Λίβανο, όπως και έγινε.

Τα μη επανδρωμένα α/φ (UΑVs) παρείχαν πραγματική εικόνα των στόχων και της εξέλιξης της μάχης. Διαψεύσθηκε η αναμονή της νίκης μόνο από τον αέρα. Ούτε η περιορισμένη στρατιωτική νίκη έφερε την πολυπόθητη πολιτική νίκη και εάν ποτέ. Επαληθεύτηκαν αυτοί που υποστηρίζουν ότι ο διάλογος είναι μονόδρομος για τη διευρυμένη Παλαιστινιακή Αρχή και για τη λύση των δύο κρατών. Ο διεθνής τύπος μένει σχεδόν έξω από τη Γάζα.

112

Λακαφώσης Δημήτριος

Η επιδρομή στη Γάζα ήταν πιο έντονη στην περιοχή, ακόμη και από τον πόλεμο του Ιράκ. Η καθυστερημένη και συγκρατημένη απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. επέτεινε την κρίση και αύξησε τις απώλειες. Το Ισραήλ έβλεπε την τελευταία ευκαιρία για να “κτυπήσει” τη Ηamas, πριν από την αλλαγή της προεδρίας στις Η.Π.Α., στις 20 Ιανουαρίου2009, αφού πολλά στήριξε στον απερχόμενο πρόεδρο. Το Ιράν, άλλη περιφερειακή δύναμη, προσέβλεπε στη σύγκρουση Ισραήλ - Ηamas, αφού θα υπονόμευε τις σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις Ισραήλ - Συρίας, όπως και έγινε. Η αυτοάμυνα του Ισραήλ είναι ασφαλώς αναφαίρετο δικαίωμα. Αλλά, η υπερβολή και δυσαναλογία στις επιδιώξεις την καθιστά επιθετική ενέργεια.

Η κατά Στολίσκου με Ανθρωπιστική Βοήθεια προς τη Γάζα Επιδρομή Ισραήλ, 2010 Στις 30 Μαΐου 2010, ισραηλινοί καταδρομείς με πολεμικά πλοία και ελικόπτερα ενεργούν καταδρομή σε διεθνή ύδατα κατά στολίσκου 6 πλοίων, μεταξύ των οποίων 3 τουρκικά και 2 υπό ελληνική σημαία, ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα με 700 περίπου επιβάτες εξ ων οι μισοί από την Τουρκία, την Ελλάδα και άλλες 35 χώρες. Η αποστολή είχε σχεδιασθεί από την οργάνωση για την “ελεύθερη Γάζα” και τη συνδρομή τουρκικής φιλανθρωπικής οργάνωσης, παρά τις προειδοποιήσεις του Ισραήλ για το υφιστάμενο εμπάργκο στη Γάζα και την αποστολή βοηθείας μόνο από ισραηλινά λιμάνια. Έγινε εμπλοκή κυρίως πάνω στο πλοίο” τουρκικό μαρμαρά”, με 9 νεκρούς και πολλούς τραυματίες ακτιβιστές. Επικράτησε διεθνή κατακραυγή. Συγκλήθηκε το Σ.Α. των Η.Ε.. Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Πλοία οδηγήθηκαν στο ισραηλινό λιμάνι Ashdod και συλλήφθηκαν οι επιβάτες. To Ισραήλ δεν αποδέχθηκε διεθνή εξεταστική επιτροπή και ούτε ότι έγινε σε διεθνή ύδατα το συμβάν. Το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι τα πλοία μετέφεραν οπλισμό και οι επιβάτες είχαν σχέση με την Al Qaeda και άλλες εξτρεμιστικές οργανώσεις, όπως η Hamas. Η εξεταστική επιτροπή υπό τα Η.Ε. που ακολούθησε ήταν περισσότερο πολιτικής φύσης. χωρίς να αποδίδονται σαφείς κατηγορίες. Οι ήδη τεταμένες σχέσεις Ισραήλ- Τουρκίας, λόγω της τουρκικής προκλητικής υποστήριξης προς τη Hamas. επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο, αλλά και της συμφωνίας στις17 Μαΐου 2010 Τουρκίας- Βραζιλίας- Ιράν για εμπλουτισμό ουρανίου στην Τουρκία, για το πυρηνικό Ιράν, συμφωνία την οποία η Δύση δεν είδε με καλό μάτι. Ωστόσο, δύο περίπου χρόνια μετά και μετά από παροτρύνσεις του Obama κατά την επίσημη επίσκεψή του στο Ισραήλ, στις 22 Μαρτίου 2013, ο Netanyahu ζήτησε συγνώμη από τον Erdogan για τα θύματα της ισραηλινής επιδρομής κατά του στολίσκου ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα, ότι έγιναν λάθη και θα καταβληθούν αποζημιώσεις. Γεγονός που σημαίνει επαναπροσέγγιση των δύο συμμάχων των Η.Π.Α., με όποιες επιπτώσεις θα μπορούσε που έχει και θα φανούν στο εγγύς μέλλον στη συνεργασία Ισραήλ-Κύπρου για την ΑΟΖ Κύπρου, αλλά και στις προοπτικές στην επίλυση του Κυπριακού.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

113

Ανταλλαγή κτυπημάτων, χωρίς ισραηλινή επιδρομή στη Γάζα, 2012

Κρίση του 2009 στη Γάζα Επαναλαμβάνεται χωρίς Επιδρομή και το 2012 Ανταλλαγή εκατέρωθεν κτυπημάτων, χωρίς ισραηλινή επιδρομή στη Γάζα

Στις 14 Νοεμβρίου 2012 το Ισραήλ με “χειρουργικό” αεροπορικό κτύπημα σκοτώνει το στρατιωτικό ηγέτη της Hamas μετά από εκτόξευση ρουκετών από τη Γάζα προς το Ισραήλ. Εκατοντάδες ρουκετών, συνεχίζουν να εκτοξεύονται από τη Γάζα και το Ισραήλ βομβαρδίζει από αέρος στόχους για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη απειλή από τις ιρανικής κυρίως προέλευσης ρουκέτες Qassam & Fajr, που κρυφίως προμηθεύεται η Hamas. μέσω των αιγυπτιακών συνόρων. Η Hamas, με ρουκέτες 80χλμ, αντί των μέχρι τώρα 40χλμ, κτυπά ακόμη και το Tel Aviv και την πέραν αυτού πόλη Herzliya. Το μετακινούμενο ισραηλινό αντιαεροπορικό σύστημα(Iron Dome) αναχαιτίζει το πλείστον των ρουκετών της Hamas, ενώ με αεροπορικά κτυπήματα καταστρέφονται, μεταξύ άλλων, το πολεμικό στρατηγείο, κυβερνητικά κτίρια της Hamas και τηλεοπτικοί σταθμοί και γενικά το 95% των στόχων μέσα στη Γάζα. Έχουν επιστρατευθεί 75.000 ισραηλινοί έφεδροι. Στρατός, άρματα και πυροβόλα προωθούνται προς τα σύνορα με πιθανότητα επιδρομής μέσα στη Γάζα. Η Αίγυπτος, του νέου ισλαμιστή προέδρου Morsi, πρωτοστατεί και μεσολαβεί για εκεχειρία με την υποστήριξη του Αραβικού Συνδέσμου, της Ε.Ε., της Ρωσίας, του Κατάρ, της Τουρκίας και άλλων, που μπορούν να επηρεάσουν τη Hamas. Οι Η.Π.Α. έχουν ζητήσει τη μεσολάβηση της Αιγύπτου, ενώ αναγνωρίζουν ότι το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να προστατεύεται από τις

114

Λακαφώσης Δημήτριος

ρουκέτες της Hamas. Την περιοχή επισκέπτεται και ο Ban kin Boon, η Clinton, ο ΥΠΕΞ της Γαλλίας και το για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή Quarteto. Στην όγδοη ημέρα των βιαιοτήτων, στις 21 Νοεμβρίου 2012 και από ώρα 2100 ισχύει η επιτευχθείσα εκεχειρία Ισραήλ και πολεμιστών της Γάζας με την επιτυχή μεσολάβηση της Αιγύπτου και αποφεύγεται η ισραηλινή επιδρομή με τις αναπόφευκτες απώλειες και καταστροφές που θα ακολουθούσαν. Η Hamas αποδέχθηκε να σταματήσει την εκτόξευση ρουκετών με την υπόσχεση από το Ισραήλ να χαλαρώσει, όχι να τερματίσει, τον αποκλεισμό της Γάζας. Έχουν σκοτωθεί 150 και πλέον παλαιστίνιοι, μεταξύ των οποίων και δεκαμελής οικογένεια. Εκατοντάδες είναι οι τραυματίες και 3 νεκροί ισραηλινοί πολίτες.

Αποφεύχθηκε η ισραηλινή επιδρομή στη Γάζα, αλλά τα μηνύματα παραμένουν, 2012 Η ενισχυμένη αντίδραση της Hamas με αυξημένη μαχητική ικανότητα μάλλον αιφνιδίασε το Ισραήλ. Η Hamas διαθέτει τώρα βελτιωμένες και με μεγαλύτερο βεληνεκές ρουκέτες και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες. Η Hamas κτύπησε εκεί που δεν μπορούσε πριν. Έπληξε το Tel Aviv και πόλη πέραν αυτού και υπερηφανεύεται για αυτό, αφού μάλιστα βλέπει Ισραηλίτες σε εικόνες να τρέχουν με πανικό σε καταφύγια για να προστατευθούν από τις ρουκέτες. Αναχαιτίσθηκε από το ισραηλινό αντιπυραυλικό σύστημα (Iron Dom) το πλείστον των ρουκετών από τη Γάζα. Προέκυψε, όμως, ανάγκη για επέκταση της προστασίας περιοχών του Ισραήλ που τώρα δεν κάλυψε το υπάρχον σύστημα, λόγω αυξημένου βεληνεκούς των ρουκετών από τη Γάζα. Ο Ισραηλίτες καλωσόρισαν το άκουσμα του θανατηφόρου “χειρουργικού” ισραηλινού αεροπορικού κτυπήματος του στρατιωτικού διοικητή της Hamas ως και την αναχαίτιση ρουκετών, θέματα με εθνικό κριτήριο και για τις γενικές ισραηλινές εκλογές στις 22 Ιανουαρίου 2013. Το πρώτο τεστ, μετά την Αραβική άνοιξη, απέδειξε ότι το ισραηλινό- παλαιστινιακό περιβάλλον έχει μεταβληθεί, από αυτό της σύγκρουσης στη Γάζα 2009. Το Ισραήλ τώρα είναι ισχυρότερο στρατιωτικά, αλλά ασθενέστερο πολιτικά. Η νέα ισορροπία περιορίζει την ισραηλινή δράση στη Γάζα. Με την έναρξη της Αραβικής άνοιξης απομακρύνθηκαν μερικοί παλαιοί περιφερειακοί σύμμαχοι του Ισραήλ και αντικαταστάθηκαν με ηγέτες περισσότερο συμπαθείς της Hamas. Η σημερινή Αίγυπτος της “Αραβική άνοιξης”, τηρεί μάλλον ψυχρή στάση προς το Ισραήλ. Έχει, όμως, υποσχεθεί ότι θα τηρήσει τις υπάρχουσες συμφωνίες Ισραήλ- Αιγύπτου και πλησιάζει περισσότερο τη Hamas, που θεωρείται παρακλάδι της Μουσουλμανικής αδελφότητας της οποίας ηγέτης υπήρξε ο σημερινός, προ έτους περίπου, πρόεδρος της Αιγύπτου Morsi. Η Αίγυπτος ασφαλώς κερδίζει διεθνή εμπιστοσύνη με το να επιτύχει τόσα γρήγορα την εκεχειρία, μεσολαβητική αποστολή που μπορεί να θεωρεί ως αλληλεγγύη και βοήθεια προς

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

115

την περιοχή. Ίσως, οι Η.Π.Α. με τη δραστική επέμβαση για την εκεχειρία, να εγκαινιάζουν μία πλέον δυναμική διπλωματία στη Μέση Ανατολή για τη δεύτερη θητεία του Obama. Τη μεσολάβηση του Morsi της Αιγύπτου για εκεχειρία υποστήριξαν και οι μετριοπαθείς ισλαμιστές και κυρίως της Τυνησίας και του Μαρόκου. Εξίσου σημαντική είναι και η συμβολή του Κατάρ, μικρού κράτους στο Κόλπο, όπως έκανε και στην εξέγερση στη Τρίτη ισραηλινή επίθεση στη Γάζα, 18 Ιουλίου 2014 Λιβύη, στην Υεμένη και επιχειρεί τώρα στη Συρία. Το Κατάρ έχει επιρροή που δεν είχε στο παρελθόν. Συντρέχει με τις κυβερνήσεις που έχουν σχέσεις και με μετριοπαθείς ηγέτες της ισλαμικής Μουσουλμανικής αδελφότητας. Το Κατάρ φιλοξενεί τον ηγέτη της Hamas, Meshaal μετά την έξωσή του, λόγω της κρίσης, από την Συρία. Εξάλλου, φαίνεται τώρα ότι και η Hamas να τηρεί μετριότερη στάση και να προβληματίζεται από την επί μακρόν στενή προσήλωση στο μπλοκ του Ιράν, χωρίς προς το παρόν να την απορρίπτει. Τα όπλα σίγασαν και αυτή τη φορά, αλλά αργούν οι σειρήνες του πολέμου να ηχήσουν και πάλι; Βέβαια, τώρα και οι δύο διεκδικούν το μερίδιο της νίκης, αλλά οι συγκρούσεις δεν φέρνουν την πολυπόθητη λύση αφού το μίσος έχει φωλιάσει μόνιμα στην περιοχή. Μόνο η λύση των δύο κρατών με ασφαλή σύνορα μπορεί να ησυχάσει την περιοχή.

Η Τρίτη Ισραηλινή Εισβολή στη Γάζα, Ιούλιος 2014 Αρχίζουν διασυνοριακά αεροπορικά κτυπήματα και ρουκέτες, τέλος Ιουνίου 2014, αφορμή ο φόνος τριών Ισραηλινών νέων και ενός Παλαιστινίου και αρχίζει η 29ημερών ισραηλινή εισβολή μέσα σε έξι χρόνια, στα μέσα Ιουλίου 2014

Στο τέλος του Ιουνίου 2014, η επιδείνωση των σχέσεων Ισραήλ- Παλαιστινίων κορυφώνεται για πολλοστή φορά, όταν τρείς νεαροί ισραηλίτες απήχθηκαν και σκοτώθηκαν στη Δυτική όχθη από τη Hamas. Υπόψη, η Hamas συμμετέχει.μετά τον τερματισμό διαχωρισμού της από τη Fatach, στη νέα κυβέρνηση συνεργασίας του Abass από 2 Ιουνίου 2014, παρά τις αντιρρήσεις του Netanyahu. Σε αντίποινα σκοτώθηκε και ένας νέος Παλαιστίνιος στην ανατολική Ιερουσαλήμ, από εξτρεμιστές Ισραηλίτες.

116

Λακαφώσης Δημήτριος

1. 1η Φάση, 8- 17/7/ 14, Διασυνοριακά εκατέρωθεν κτυπήματα › Με αφορμή το φόνο των νέων, αρχίζουν οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα, σε απάντηση εκτόξευσης ρουκετών και πυρών όλμων της Hamas στο νότιο Ισραήλ. Με τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές προσβάλλονται καλυπτόμενες βάσεις εκτόξευσης ρουκετών στη Γάζα, σταθμοί διοίκησης της Hamas, υπόγειες διαβάσεις και αποθήκες πυρομαχικών, ενώ οι ρουκέτες της Hamas κτυπούν τις πόλεις Tel Aviv, Ashkelon and Ashdod, αλλά και τις περιοχές Negev και Netivot. Ισραηλινοί κάτοικοι τρέχουν για να κρυφθούν σε καταφύγια. Με το ισραηλινό πυραυλικό αμυντικό σύστημα “Iron Dome’’, πλέον αποτελεσματικό και βελτιωμένο από πριν, αναχαιτίζεται το 90% των ρουκετών που εκτοξεύονται κατά του Ισραήλ. › Η κατάσταση κλιμακώνεται επικίνδυνα με ένα βήμα προ της χερσαίας εισβολής. Η Hamas απορρίπτει την κατάπαυση πυρός που έχει αποδεχθεί το Ισραήλ. Το Ισραήλ καλεί στα όπλα χιλιάδες εφέδρους και προωθούνται άρματα προς τα σύνορα. Εν τω μεταξύ, ρουκέτες από τη Hezollah του νοτίου Λιβάνου εκτοξεύονται και στο βόρειο Ισραήλ και το Ισραήλ απαντά με πυρά πυροβολικού. Ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος (UAV) της Hamas, που πετούσε πάνω από το Ισραήλ, καταρρίφθηκε από το ισραηλινό βελτιωμένο αντιπυραυλικό σύστημα Patriot, CΑΡ-3 έναντι του παλαιού CΑΡ-2. Η Αίγυπτος υποβάλλει προσωρινό σχέδιο κατάπαυσης πυρός σε συζητήσεις στο Κάιρο, ανάλογο με το σχέδιο του 2012. Όμως, η Hamas απορρίπτει αρχικά το σχέδιο της Αιγύπτου. 2. 2η Φάση,18/7-1/8 2014, Ισραηλινή Χερσαία Επίθεση στη Γάζα › Μετά από ένα διασυνοριακό πόλεμο δέκα ημερών, ο Benjamin Netanyahu διατάσσει χερσαία επιχείρηση στη Γάζα, με την επωνυμία “Προστατευτική Αιχμή ’’, με πρωτεύοντα στόχο την πλήρη καταστροφή των υπογείων τούνελ κυρίως από τη βόρεια Γάζα προς το νότιο Ισραήλ. Ισραηλινά άρματα, τεθωρακισμένα, πυροβολικό, μηχανικό, με υποστήριξη από αέρα και θάλασσα, επιτίθενται στη Γάζα, για τρίτη φορά μέσα σε έξι χρόνια. Διαμαρτυρίες εκδηλώνονται κατά των ισραηλινών βομβαρδισμών με διαδηλώσεις στο Παρίσι, στο Λονδίνο και σε άλλες πόλεις της Ευρώπης και αλλού, ως και στη δυτική Όχθη και στην ανατολική Ιερουσαλήμ από τους εκεί Άραβες. Ο Khaled Meshaal, ηγέτης της πολιτικής πτέρυγας της Hamas από το 2004- βρίσκεται στο Κατάρ, μετά από χρόνια στη Συρία και μετά από αποτυχημένη ισραηλινή δολοφονία του,1997- δηλώνει ότι προηγείται η άρση του αποκλεισμού της Γάζας και μετά οι πολιτικές συζητήσεις. › Οι ισραηλινές δυνάμεις κλιμακώνουν δραστικά τις επιθέσεις κατά της πρωτεύουσας της Γάζα και- ιδιαίτερα στη συνοικία Sheiaiya- στο βόρειο, της πόλης Deir Balah στο κεντρικό και της KhanYounis και Rafah στο νότιο τμήμα της Γάζας, με μακελειό και πτώματα στους δρόμους. Βομβαρδίστηκαν νοσοκομεία ως και δημόσια κτίρια πόλεων όπου είχαν καταφύγει μαχητές της Hamas με ασπίδα προστασίας αθώους παλαιστινίους πολίτες, χωρίς να εκκενωθούν τα κτίρια παρά τις έγκαιρες ισραηλινές προειδοποιήσεις για τα αεροπορικά

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

117

κτυπήματα, όπως ισχυρίζεται το Ισραήλ. Βομβαρδίστηκε και το διεθνές σχολείο στην πόλη Beit Handoun, με 19 νεκρούς και εικοσάδες τραυματίες. › Καταστράφηκαν 32 υπόγειες σήραγγες, κυρίως στα σύνορα Γάζας- Ισραήλ, μέσω των οποίων επιχειρούν υπόγειο πόλεμο οι μαχητές της Hamas κατά νοτίων ισραηλινών πόλεων, όπως η αποτυχημένη υπόγεια ενέργεια κατά της πόλης Sderot στο νότιο Ισραήλ. Η ένταση του υπογείου πολέμου αιφνιδίασε για πρώτη φορά τους Ισραηλίτες. Υπόψη, ακόμη και το2016, δύο χρόνια μετά τον πόλεμο2014, ανακαλύπτονται υπόγειες σήραγγες της Hamas. Βομβαρδίζεται το στρατόπεδο προσφύγων Jabaliya και είναι το δεύτερο σχολείο των Η.Ε, με εκατοντάδες αστέγους Παλαιστινίους, να έχει κτυπηθεί. Υπήρξε και ένας συλληφθείς ισραηλινός στρατιώτης. Sgt. Oron Shaul, 21ετών, εάν ισχύουν οι πληροφορίες. › Στο τέλος Ιουλίου- αρχές Αυγούστου 2014, παρά τη διεθνή προσπάθεια για ανακωχή, συνεχίζονται οι σφοδρές συγκρούσεις στη Γάζα. Στη διπλωματία, η μία αποτυχία διαδέχεται την άλλη. Είναι εντελώς κενό γράμμα η όποια εκεχειρία συμφωνείται και οι υποσχέσεις ακόμη και για προσωρινή ανθρωπιστική ανακωχή, αθετούνται πριν ακόμη να αρχίσουν να εφαρμόζονται. Οι βομβαρδισμοί από ξηρά, αέρα και θάλασσα επαναλαμβάνονται καθημερινά με αυξανομένη συνεχώς σφοδρότητα. Καμία πλευρά δεν έχει διάθεση για υποχώρηση. Το Ισραήλ δεν πρόκειται να υποχωρήσει εάν δεν έχει πρώτα επιτύχει την πλήρη εξάλειψη της πολεμικής μηχανής της Hamas και δεν έχει εξολοκλήρου καταστρέψει τις υπόγειες σήραγγες από Γάζα προς Ισραήλ, πριν από όποια κατάπαυση πυρός. Η Hamas εμμένει στη μέχρι τώρα ανυποχώρητη θέση της για μόνιμη άρση του αποκλεισμού που έχουν επιβάλλει το Ισραήλ και η Αίγυπτος από το 2007. › Το Ισραήλ ενισχύει την επιθετική δύναμη και καλεί στα όπλα και άλλους εφέδρους. Συνεχίζει να βομβαρδίζει στρατόπεδα προσφύγων, σταθμοί παραγωγής ρεύματος, νοσοκομεία, αγορές, διεθνή σχολεία όπου πιστεύει ότι έχει συγκεντρωθεί πολεμικό υλικό της Hamas. Είναι φρίκη να σκοτώνονται παιδιά στον ύπνο, ενώ άλλοι υποκοριστικά να δηλώνουν ότι τώρα δεν χρειάζονται και σχολεία. Είναι φρίκη να πεθαίνουν νεογνά και υποστηριζόμενοι ασθενείς σε μονάδες εντατικής νοσηλείας από διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος λόγω βομβαρδισμών.

Οι σήραγγες στη Γάζα ο κύριος στόχος του Ισραήλ για καταστροφή πριν την ανακωχή

› Εν τω μεταξύ, η διπλωματία δεν σταματά να ζητεί τελικά μόνιμη ανακωχή. Ο ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. Κerry δεν εγκαταλείπει την περιοχή χωρίς πρώτα να επιτευχθεί παύση πυρός. Ο Γ.Γ. των Η.Ε. δηλώνει ότι διαπράττονται εγκλήματα πολέμου για τα οποία διεξάγει έρευνα από διεθνή ανεξάρτητη επιτροπή. Το επίκεντρο της διπλωματίας βρίσκεται στην Αίγυπτο, με παράλληλες προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας, του Κατάρ και της Τουρκίας.

118

Λακαφώσης Δημήτριος

Προσωρινή Κατάπαυση του Πυρός στη Γάζα, 1 Αυγούστου 2014 Η 72ωρών συμφωνηθείσα προσωρινή εκεχειρία παραβιάζεται λίγες μόνο ώρες μετά την εφαρμογή της. Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι πολεμιστές συγκρούονται στις Beit Handout, Shaniya και Rafah. Μάλιστα, στη Rafah από πυρά ισραηλινών αρμάτων νεκροί είναι 53 Παλαιστίνιοι. Από την άλλη πλευρά, νεκροί είναι 2 -3 ισραηλινοί στρατιώτες. Ένας ανθυπολοχαγός, Hadar Goldin 23ετών, συλλαμβάνεται από τη Hamas, χωρίς τούτο να διαψεύδεται ή να επιβεβαιώνεται από τη Hamas και το Ισραήλ να διαβεβαιώνει ότι έπεσε νεκρός εν δράσει. Η Hamas επιδιώκει συλλήψεις ισραηλινών στρατιωτών για παζάρεμα, όπως με την περίπτωση του άλλου ισραηλινού στρατιώτη Gilad Shalit που συλλήφθηκε τον Ιούνιο 2006 σε επιδρομή της Hamas κοντά στα σύνορα Ισραήλ- Γάζας. Αφέθηκε ελεύθερος, μετά από πέντε χρόνια, σε ανταλλαγή 1.000 Παλαιστινίων αιχμαλώτων.

Το Ισραήλ την 29η ημέρα των επιχειρήσεων, αποσύρει τις Δυνάμεις από Γάζα, 5 Αυγούστου 2014 Από το πρωί της 5ης Αυγούστου 2014, εφαρμόζεται η 3ήμερη κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Hamas, με μεσολάβηση της Αιγύπτου, μετά από σχεδόν ενός μήνα συγκρούσεων. Οι Παλαιστίνιοι άρχισαν να επιστρέφουν στα καταστραμμένα σπίτιά τους. Παράλληλα, αρχίζουν και οι εκ του σύνεγγυς συνομιλίες στο Κάιρο αντιπροσωπειών Ισραήλ και Hamas, για μια μόνιμη παύση του πυρός. Με την έναρξη της ανακωχής, οι ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις αποσύρονται από τη Γάζα, αναδιπλώνονται σε αμυντικές θέσεις στα σύνορα, τις οποίες και διατηρούν. Έχουν εκπληρώσει τον κύριο σκοπό της αποστολής καταστρέφοντας τις 32 σήραγγες μέσα στη Γάζα και εξαλείφουν την υπόγεια απειλή της Hamas. Από τότε που άρχισαν οι βιαιότητες, τρείς όμοιες ανακωχές κατέρρευσαν πριν από την εφαρμογή τους, ενώ το Ισραήλ παραβιάζει την μονομερή του επτά ωρών ανθρωπιστική ανακωχή. Οι συνομιλίες στο Κάιρο είναι δύσκολες αφού κάθε πλευρά παραμένει αμετακίνητη στις μέχρι τώρα θέσεις της. Οι Παλαιστίνιοι απαιτούν, την αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα, το τέλος του αποκλεισμού της Γάζας και την απελευθέρωση φυλακισμένων και εκβιάζουν ότι ο πόλεμος συνεχίζεται εάν δεν ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις τους. Το Ισραήλ επιδιώκει μια αποστρατικοποιημένη Γάζα και να σταματήσει ο εξοπλισμός. Ο Γ.Γ. των Η.Ε. χαρακτηρίζει τους Παλαιστινίους νεκρούς πολίτες ως θύματα εγκλημάτων πολέμου και ο ΥΠΕΞ της Παλαιστινιακής αρχής ζητά από τους εισαγγελείς του Διεθνούς δικαστηρίου εγκλημάτων να καταγίνουν με την περίπτωση του Ισραήλ. Στις 19 Αυγούστου 2014, η μιας εβδομάδας ανακωχή, που εν τω μεταξύ είχε επιτευχθεί, κατέρρευσε όπως συνήθως με τις δύο πλευρές να αλληλοκατηγορούνται. Το Ισραήλ επαναλαμβάνει για πολλοστή φορά τα αεροπορικά κτυπήματα στη Γάζα, μετά από την εκτόξευση ρουκετών από τους παλαιστίνιους μαχητές και οι συνομιλίες στην Αίγυπτο διακόπτονται προς

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

119

το παρόν. Με ισραηλινά αεροπορικά κτυπήματα νεκροί είναι τρείς στρατιωτικοί διοικητές της Hamas και η οικογένεια άλλου στο σπίτι της. Οι Παλαιστίνιοι σκοτώνουν 18 Παλαιστινίους ως προδότες επειδή τους θεώρησαν ως πληροφοριοδότες του Ισραήλ. Μετά το θανατηφόρο κτύπημα ενός 4χρονου ισραηλινού αγοριού, το Ισραήλ σφυροκοπεί πολυόροφο κτίριο στη πόλη της Γάζα, που λειτουργούσε ως κέντρο διοίκησης της Hamas, ενώ δεκάδες ρουκετών ρίπτονται από τη Γάζα. Συνεχίζουν αμείωτο αιώνιο μίσος, οι εκδικήσεις και οι αντεγκλήσεις. Ρουκέτες και αεροπορικά κτυπήματα ανταλλάσσονται συνεχώς μεταξύ της Hamas και του Ισραήλ, ως καθημερινή διαδικασία. Είναι αστείο να πιστεύει κανείς στην ποτέ μόνιμη κατάπαυση του πυρός, σύμφωνα και με την από πολλά χρόνια σημερινή κατάσταση. Οι Ισραηλίτες, δυστυχώς, έχουν να προστατεύσουν το λαό τους με στρατιωτικά μέσα, παραβαίνοντας πολλάκις και τους διεθνείς νόμους του πολέμου. Η Hamas χρησιμοποιεί σαν ομήρους αθώους πολίτες σε κτίρια, νοσοκομεία και σχολεία όπου και κρύβει τα όπλα της. Το Ισραήλ ξοδεύει πολλά δις δολάρια στο αντιπυραυλικό σύστημα ”Iron Dome’’ και η Hamas στις ρουκέτες και στον υπόγειο πόλεμο.

Ανακωχή μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων παραστρατιωτικών στη Γάζα, στις 26 Αυγούστου 2014 Η μακροχρόνια και χωρίς περιορισμούς παύση πυρός. που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου, τελειώνει τις επί 50 ημερών συγκρούσεις Ισραήλ- Hamas Με τη συμφωνία χαλαρώνεται ο αποκλεισμός και παρέχεται άμεση βοήθεια και η προμήθεια κατασκευαστικού υλικού στη Γάζα. Τα πλέον διαφιλονικούμενα θέματα συζητούνται εντός μηνός, μέσω της Αιγύπτου, στα οποία θέματα περιλαμβάνονται και η κατασκευή λιμανιού και αεροδρομίου στη Γάζα, ο αφοπλισμός των παραστρατιωτικών και η παράνομη εισαγωγή όπλων στη Γάζα. Κάθε πλευρά διακηρύττει νίκη. Προηγούμενες καταπαύσεις πυρός έχουν καταρρεύσει. Τώρα, όμως, η διπλωματία ελπίζει ότι μετά την κούραση των συγκρούσεων παρέχεται ευκαιρία για επιτυχία.

Απολογισμός Συγκρούσεων στη Γάζα, 2014 Από την αρχή των επιχειρήσεων, οι νεκροί των Παλαιστινίων τελικά περνούν τους 2.143,ως επί το πλείστον πολίτες, μεταξύ των οποίων 541 παιδιά,250 γυναίκες και οι τραυματίες τους 10.100, πράγμα που προκάλεσε διεθνή κατακραυγή. Οι νεκροί ισραηλινοί στρατιώτες είναι 64 και 5 ισραηλινοί πολίτες και ένας από Ταϋλάνδη και μερικοί τραυματίες.Οι ρουκέτες της Hamas από τη Γάζα είναι πάνω από 5.000. Εξάλλου περίπου 240.000 Παλαιστίνιοι εκτοπίσθηκαν εσωτερικά στη Λωρίδα της Γάζας εξαιτίας των βομβαρδισμών. Περισσότεροι από 200.000 κατέφυγαν σε καταφύγια των Η.Ε. και οι υπόλοιποι σε σπίτια φίλων ή μελών της οικογένειάς τους. Οι παλαιστίνιοι έχουν έλλειψη νερού, τροφίμων και υγειονομικού υλικού. Το κόστος της αποκατάστασης της υποδομής από τις καταστροφές στη Γάζα υπολογίζεται στα $10δις.

Λακαφώσης Δημήτριος

120

Αξιολογώντας τον πόλεμο της Γάζας, Αύγουστος 2014 1. Τι κερδίζει και τι χάνει κάθε πλευρά επιχειρησιακά Εν μέσω κρίσης με νεκρούς τρείς νέους Ισραηλίτες στη Δυτική Όχθη και ένα νέο Παλαιστίνιο στην ανατολική Ιερουσαλήμ, η Hamas, μόλις ένα μήνα μετά τη συμμετοχή της στη νέα κυβέρνηση Abass, εκτοξεύει ρουκέτες στο Ισραήλ. Επιδιώκει να δείξει ότι είναι ισχυρή μέσα στη νέα παλαιστινιακή κυβέρνηση. όπως η Hezbollah στην κυβέρνηση του Λιβάνου. Επιδιώκει, επίσης, να εκλαμβάνεται ως στρατιωτική δύναμη από τώρα και στο μέλλον και να αφήσει αιματηρό μήνυμα προς το Ισραήλ. Ήταν βέβαια η αντίδραση του Ισραήλ. Το Ισραήλ επιτίθεται για τρίτη φορά μέσα σε έξι χρόνια, αποφασισμένη σταθερά να πληρώνει η Hamas με υψηλό τίμημα κάθε νεκρό Ισραηλίτη. Η ισραηλινή επιχείρηση στη Γάζα έχει ως σκοπό: να καταστρέψει τη στρατιωτική μηχανή της Hamas και να εξασφαλίσει τον ισραηλινό λαό από τις ρουκέτες της Γάζας και από τη νεοεμφανισθείσα απειλή κάτω από το έδαφος. Το Ισραήλ τώρα έχει να αντιμετωπίσει πιο ενισχυμένους τους μαχητές της Hamas και όχι τους σχεδόν ερασιτέχνες των προηγουμένων συγκρούσεων. Βρίσκει τη Hamas να χρησιμοποιεί βελτιωμένες ρουκέτες, αλλά και το σημαντικότερο να έχει μετακινήσει την επιχειρησιακή τακτική περισσότερο προς την υπόγεια απειλή. Η Hamas προσπαθεί να ισορροπεί τα ισραηλινά αεροπορικά κτυπήματα με συνοριακές υπόγειες διαβάσεις, μέσω των οποίων να κινείται προς το Ισραήλ για να κτυπά τους ισραηλινούς κατοίκους του νοτίου Ισραήλ. Έχει ξοδέψει $10δις για την κατασκευή αυτού του υπογείου δικτύου, ενώ έχει ρίξει το λαό της Γάζας σε οικονομική εξαθλίωση. Συνεχίζει βέβαια και τον αγώνα των πόλεων, αλλά με σοβαρές απώλειες αθώων πολιτών. Το Ισραήλ έχει βελτιώσει το αντιπυραυλικό σύστημα”Iron Dome” με κόστος πολλών δις εκατομμυρίων και με την αμερικανική βοήθεια και αποκρούει το πλείστον των ρουκετών της Hamas. Οι Η.Π.Α., διαρκούσης της κρίσης, χορηγεί στρατιωτική βοήθεια $30 δις, όπως προβλέπεται στην περίπτωση της έκτακτης ανάγκης για το Ισραήλ. Μάλλον, όμως, το Ισραήλ αιφνιδιάστηκε από την ένταση του υπογείου πολέμου που επιχειρεί τώρα η Hamas. Γι’ αυτό, στη 2η φάση της επίθεσης, θέτει ως στόχο προτεραιότητας την καταστροφή των υπογείων σηράγγων από Γάζα προς Ισραήλ, πριν από αποδοχή όποιας ανακωχής και επιδιώκει να επεκτείνει το πλάτος της συνοριακής ζώνης ασφαλείας, τουλάχιστον σε 3χλμ. Παράλληλα, το Ισραήλ αντιμετωπίζει και τους μαχητές της Hamas μέσα στις πόλεις. Οι μαχητές της Hamas, κατά ισχυρισμούς του Ισραήλ, κρύβουν πολεμικό υλικό σε δημόσιους χώρους, και για να σωθούν χρησιμοποιούν ως ασπίδα προστασίας αθώους πολίτες, αλλά και για να στρέψει τη διεθνή γνώμη εναντίον του Ισραήλ. Οι χώροι συγκέντρωσης δεν εκκενώνονται παρά τις έγκαιρες ισραηλινές προειδοποιήσεις για την προσβολή τους. Το Ισραήλ βομβαρδίζει δημόσια κτίρια, τρία σχολεία των Η.Ε., χώρους αγορών, τον μόνο κύριο σταθμό παραγωγής

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

121

ηλεκτρικού ρεύματος, στρατόπεδο προσφύγων και με βαρύτητα τις υπόγειες σήραγγες της Hamas, με σοβαρές απώλειες αμάχων μεταξύ των οποίων και πολλά μικρά παιδιά. Προκαλείται η οργή του κόσμου και η διεθνής διαμαρτυρία. Ο αγώνας των πόλεων είναι εντονότερος και αυτό φαίνεται από τους περισσοτέρους τώρα νεκρούς ισραηλινούς στρατιώτες και από τις περισσότερες για τον αγώνα των πόλεων ισραηλινές δυνάμεις. Μάθημα έχει γίνει μέχρι τώρα για τη Hamas, να παζαρεύει εάν συλλάβει ισραηλίτη στρατιώτη με εκατοντάδες φυλακισμένους Παλαιστινίους. Το Ισραήλ εισβάλλει στη Γάζα πέντε χρόνια μετά την τελευταία εισβολή το 2009 και δύο χρόνια μετά τα τελευταία ισραηλινά αεροπορικά κτυπήματα στη Γάζα το 2012.Το Ισραήλ έχει οριστικά αποχωρήσει από την κατοχή της Γάζας το 2005 με αποτέλεσμα την εμφάνιση της Hamas στη Γάζα όπως και από το νότιο Λίβανο το 2000 με αποτέλεσμα να εμφανισθεί η Hezbollah στο νότιο Λίβανο, με ότι αυτό συνεπάγεται σήμερα για τη γειτονική ασφάλεια του Ισραήλ. 2. Εκτιμήσεις σε περιφερειακό επίπεδο Ισραήλ. Το Ισραήλ κέρδισε τον πόλεμο στο έδαφος, αλλά δύσκολα μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει νίκη το πολιτικό αποτέλεσμα. Ο πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu ισχυρίζεται ότι το Ισραήλ έχει επιτύχει μια μεγάλη στρατιωτική και πολιτική νίκη κατά της Hamas, αλλά ποσοστό 54% των Ισραηλινών, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, πιστεύει ότι δεν υπάρχει καθαρά νικητής στον 50ημερών πόλεμο. Το Ισραήλ διαθέτει έναν από τους πιο ισχυρούς στρατούς παγκοσμίως. Ο σιδερένιος θόλος αναχαίτισε την πλειοψηφία των ρουκετών. Ωστόσο, δεν έχει εκμηδενίσει την απειλή των ρουκετών και η Hamas διαθέτει ακόμη αρκετές εκατοντάδες. Το Ισραήλ κατέστρεψε όλα τα τούνελ της Hamas. Ενώ, η διεθνής υπόστασή του έχει δεχθεί σοβαρό πλήγμα λόγω των θυμάτων μεταξύ αμάχων στη Γάζα και για πιθανά εγκλήματα πολέμου από το Ισραήλ. Hamas. Η Hamas εξαπέλυσε αρκετές ρουκέτες κατά μεγάλων ισραηλινών πόλεων. Είναι μία οργάνωση που δεν διαθέτει τεθωρακισμένα οχήματα ή αεροσκάφη. Όμως, βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο και έπειτα από μία περίοδο απομόνωσης συμμετέχει σε συνομιλίες στην Αίγυπτο. Με τη χαλάρωση του αποκλεισμού της Γάζας θεωρεί ότι έχει επιτυχία. Ωστόσο, η Hamas έχασε πολλούς μαχητές και τα τούνελ της καταστράφηκαν. Το οπλοστάσιό της έχει μειωθεί σημαντικά. Με την Παλαιστινιακή αρχή να αρχίζει να επικρατεί στη Γάζα, η Hamas χάνει και ένα σημαντικό μέρος της εξουσίας στη Γάζα. Παλαιστινιακή Αρχή. Ο πρόεδρος Abass ανακτά κάποιο βαθμό ελέγχου στη Γάζα, αφού συγκριτικά με τη Hamas εμφανίζεται ως φερέγγυα δύναμη σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο και η θητεία του ως εκλεγμένου προέδρου να έχει προοπτικές. Αρχίζουν οι συζητήσεις Abass- Hamas για την ενότητα διοίκησης και στη Γάζα. Αίγυπτος. Από την αρχή της σύγκρουσης, η Αίγυπτος είναι ο διαμεσολαβητής που οι δύο πλευρές εμπιστεύονται περισσότερο. Ο ρόλος που διαδραμάτισε το Κάιρο στην εκεχειρία, ενίσχυσε τη φήμη του προέδρου Sisi. Ηνωμένες Πολιτείες. Ο ΥΠΕΞ Kerry παρέμεινε στην περιοχή για πολλές ημέρες χωρίς επιτυ-

122

Λακαφώσης Δημήτριος

χία. Οι Η.Π.Α. συμμετείχαν στις συνομιλίες του Καΐρου αλλά χωρίς να είναι ενεργός συνομιλητής. Ούτε η Hamas, ούτε η κυβέρνηση του Ισραήλ, ούτε και η Αίγυπτος εμπιστεύτηκαν βασικά την κυβέρνηση Obama. Κατάρ και Τουρκία. Και οι δύο χώρες υποστήριξαν τη Hamas, προσπάθησαν να διαπραγματευτούν αλλά δεν κατέληξαν κάπου. Πρόκειται για αποτυχία και των δύο κυβερνήσεων, που ζητούν ενισχυμένο περιφερειακό ρόλο. Ο λαός της Γάζας. Η καταστροφή στη Γάζα είναι τεράστια. Πολλοί στη Γάζα είναι δυσαρεστημένοι με τη διακυβέρνηση της Hamas, αλλά υποστήριξαν τη ρίψη ρουκετών παρά την καταστροφή που επέφερε, καθώς ελπίζουν ότι θα οδηγήσει σε χαλάρωση του αποκλεισμού. Πάντως, η ουσία είναι μία. Κάποτε σιγάζουν τα όπλα, όπως τώρα μετά από πέντε εβδομάδων συγκρούσεων. Αλλά όπως φαίνεται γρήγορα ηχούν και πάλι. Δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ το αιματοκύλισμα, εάν και αυτοί που δεν αντιλαμβάνονται, δεν σκεφθούν για δεύτερη φορά ότι η μόνη λύση είναι τα με ασφάλεια δύο γειτονικά κράτη.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

123

Η κρίση στον Καύκασο, 2006-2008 Η τρομοκρατία των εξτρεμιστών ισλαμιστών επεκτείνεται και πέραν της Τσετσενίας και στη Νότια Ρωσία. Tην ομηρία του σχολείου Βeslan το Σεπτέμβριο του 2004 ακολουθούν οι τρομοκρατικές βιαιότητες στο θέατρο της Μόσχας τον Οκτώβριο του 2002 και η τρομοκρατική επίθεση στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Μόσχας το 2010. Εισαγωγικό περίγραμμα: - Η προσπάθεια της Γεωργίας να επαναφέρει τον έλεγχο των περιοχών που αποσχίσθηκαν της Abkahazia και της South Ossetia, η εμμονή της Ρωσίας στην αυτοδιάθεση των δύο αυτών περιοχών της Γεωργίας και η “έγχρωμη” επανάσταση της Γεωργίας αποτελούν τα κύρια σημεία τριβής Ρωσίας-Γεωργίας στον Καύκασο. - Η Ρωσία θεωρεί τις “έγχρωμες” επαναστάσεις στη Γεωργία 2004.Ουκρανία 2004 και το Κιργιστάν 2005, χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, ως έκφραση της στρατηγικής των Η.Π.Α. να περικυκλώσουν τη Ρωσία και να εξουδετερώσουν την επιρροή της στην περιοχή, με παραπέρα επέκταση του ΝΑΤΟ. - Οι αντεγκλήσεις Ρωσίας- Γεωργίας συνεχίζονται και οι αψιμαχίες τείνουν να πάρουν τη μορφή των συγκρούσεων στις αποσχισθείσες περιοχές της Γεωργίας 2006 και ο Σαακασβίλι επεμβαίνει δυναμικά πρώτος στις 7 Αυγούστου 2008. Δώδεκα ώρες μετά η Ρωσία εισβάλλει στη Γεωργία για να υποστηρίζει τις αποσχισθείσες δύο περιοχές. - Ο πόλεμος στη Γεωργία προκαλεί την πρώτη ένταση στις σχέσεις Δύσης- Ρωσίας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο (ΨΠ) και λιγοστεύει η πιθανότητα για ένταξη της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. - Επικρατούν ανησυχίες των νέων κρατών - μελών (Κ-Μ) του ΝΑΤΟ στην Ανατολικής Ευρώπης, για την κρίση στη Γεωργία, 2008 και ζητούν να τους δοθεί ενισχυμένη ασφάλεια από το ΝΑΤΟ. - Η τρομοκρατία των εξτρεμιστών ισλαμιστών επεκτείνεται και πέραν της Τσετσενίας και στη

124

Λακαφώσης Δημήτριος

Νότια Ρωσία. Tην ομηρία του σχολείου Βeslan το Σεπτέμβριο του 2004 ακολουθούν οι τρομοκρατικές βιαιότητες στο θέατρο της Μόσχας τον Οκτώβριο του 2002 και η τρομοκρατική επίθεση στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Μόσχας το 2010. - Το Ναγκόρνο Καραμπάχ, το άλλο ακανθώδες για την ειρήνη πρόβλημα στο Καύκασο, περιμένει λύση μετά από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και προκαλεί αστάθεια στην περιοχή.

Σε ένταση οι Σχέσεις Ρωσίας- Γεωργίας στο Νότιο Καύκασο, 2006 Η Abkhasia (Αμπχαζία), η South Ossetia( Νότια Οσετία) και η “Έγχρωμη” Επανάσταση της Γεωργίας τα σημεία τριβής

Γιατί η Μόσχα μάλλον επιδιώκει την ένταση με τη Γεωργία στο Νότιο Καύκασο, τώρα που συγκρούσεις παρατηρούνται από το Αφγανιστάν μέχρι την Παλαιστίνη; Προϋπήρχε, βέβαια, η ψυχρότητα μεταξύ Ρωσίας-Γεωργίας, κυρίως για την Abkhasia και τη South Ossetia, δύο αποσχισθείσες περιοχές της Γεωργίας, μετά τον εκεί πόλεμο 1992-93. Οι αυτονομιστές διεκήρυξαν την απόσχιση και την ένωση με τη Ρωσία και προέβησαν σε de facto ανεξαρτησία, χωρίς όμως να έχουν επίσημα αναγνωρισθεί από καμία χώρα συμπεριλαμβανομένης και της Ρωσίας. Η Ρωσία, όμως, έχει παραχωρήσει υπηκοότητα στους ιθαγενείς Ρώσους των δύο περιοχών. Οι σχέσεις Ρωσίας-Γεωργίας εντάθηκαν όταν ο γεωργιανός πρόεδρος SaaKashvili,που ανέλαβε την εξουσία με τη “ροζ” χρώματος επανάσταση 2004 επεδίωξε στενές σχέσεις με τις Η.Π.Α. και το ΝΑΤΟ και υποσχέθηκε επανένωση όλης της περιοχής του. Η Γεωργία κατηγορεί τη Ρωσία ότι προσπαθεί να υπονομεύσει την κυβέρνηση της Γεωργίας με το να υποστηρίζει τους αυτονομιστές της Abkhasia και της S Ossetia. Την κατηγορεί για απροθυμία να αποσύρει τα ρωσικά στρατεύματα που βρίσκονται τώρα στη Γεωργία, σαν απομεινάρια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η Ρωσία αντιτίθεται στην προσέγγιση της Γεωργίας προς τη Δύση, στις απαιτήσεις της Γεωργίας για απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων και στην απόφαση της Γεωργίας να αποκτήσει και Πάλι έλεγχο στις δύο αποσχισθείσες περιοχές της. Η Ρωσία αποκηρύσσει την κυβέρνηση της Γεωργίας σαν “φασιστική” και χώρα που υποθάλπει την τρομοκρατία.

Αντεγκλήσεις μεταξύ των δύο χωρών Ρωσίας- Γεωργίας, 2006 Οι αντεγκλήσεις συνεχίζονται και οι αψιμαχίες τείνουν να πάρουν τη μορφή των συγκρούσεων στις αποσχισθείσες περιοχές της Abkhasia και της South Ossetia. Η Γεωργία επανέκτησε τον έλεγχο ενός μικρού τμήματος της Abkhasia. τον Ιούλιο 2006, και το μετονόμασε σε Upper Abkhasia και η Ρωσία να δηλώνει ότι υποστηρίζει την αυτοδιάθεση των περιοχών της Γεωργίας. Ο πρόεδρος Saakashvili κατηγόρησε τη Μόσχα ότι είναι πίσω από τη μυστηριώδη έκρηξη αγωγού πετρελαίου στη Γεωργία, τον περασμένο χειμώνα. Νωρίς το 2006 άρχισε ο πόλεμος του κρασιού. Η Ρωσία αρνείται να αγοράσει κρασί και

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

125

επιδεινώνει τη γεωργιανή οικονομία. Το αποκορύφωμα της κρίσης είναι η σύλληψη από τη Γεωργία Ρώσων πρακτόρων. Το Κρεμλίνο διέκοψε τις εμπορικές, τις οικονομικές. τις μεταφορικές και τις τελωνειακές σχέσεις. Επιπλέον, χρησιμοποίησε ως πολιτικό όπλο την ενέργεια. Τριπλασίασε την τιμή του φυσικού αερίου προς την Τιφλίδα σχεδόν στο διπλάσιο από την παρεχομένη τιμή προς την Αρμενία και την Ουκρανία. Πράγμα που αναγκάζει τη Γεωργία να στραφεί σε εναλλακτικές προμήθειες ενέργειας μέσω Αζερμπαϊντζάν και Τουρκίας. Τα ρωσικά στρατεύματα που σταθμεύουν στις εναπομείνασες ρωσικές βάσεις στη Γεωργία, ως ειρηνευτές, δεν φαίνεται να εγγυώνται την ειρηνευτική διαδικασία και υποστηρίζουν τους αυτονομιστές, όπως παραπονείται η Γεωργία. Σύμφωνα δεν με διμερή συμφωνία, υποτίθεται ότι θα υπάρξει σταδιακή υποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τη Γεωργία. Η South Ossetia διεξήγαγε, στις 12 Νοεμβρίου 2006, δημοψήφισμα με θετικό αποτέλεσμα για την ανεξαρτησία. Καμία χώρα, όμως, δεν αναμένεται να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα. Επίσης η αποσχισθείσα περιοχή της Αb kahzia ζήτησε τώρα επίσημα την αναγνώρισή της.

Επιρροές Ρωσίας και Η.Π.Α. στη Γεωργία, 2006 Η Ρωσία ασκεί επιρροή στη Γεωργία με την παροχή φυσικού αερίου. Ενοχλείται, δε, για τον αγωγό από την Κασπία προς την Τουρκία δια μέσου της Γεωργίας, παρακάμπτοντας τη Ρωσία. Ο πρόεδρος της Ρωσίας πρόσφατα δήλωσε ότι η Αbkahazia και η South Ossetia της Γεωργίας, η αποσχισθείσα περιοχή Transdnistria της Μολδαβίας και το αποσχισθέν Νagorno Karabakh από το Αzerbaijan, περιοχές που τώρα ζητούν την ανεξαρτησία τους, πρέπει να τύχουν της ιδίας μεταχείρισης με το Κόσοβο, εάν το αποσχισθέν, από τη Σερβία, Κόσοβο αποκτήσει ανεξαρτησία. Εάν λοιπόν γίνει αυτό, η Ρωσία πιθανόν να κάνει το ίδιο και με τις αποσχισθείσες περιοχές της Γεωργίας. Είναι απαράδεκτο, όπως αναφέρεται από πλευράς Ρωσίας, να εφαρμόζεται άλλος διεθνής νόμος στο Κόσοβο και άλλος στην Αb kahazia και South Ossetia. Η Ρωσία φαίνεται, τουλάχιστον προς το παρόν, να προσανατολίζεται προς τα Η.Ε. για τη διαμάχη, αλλά πιθανή εμπλοκή των Η.Ε. στην περιοχή, να διαβρώνει το ρόλο της Ρωσίας σαν κύρια ειρηνευτική δύναμη στην περιοχή του Καυκάσου. Η Ρωσία βλέπει τώρα τη Γεωργία ως αντίπαλη γείτονα. Τη θεωρεί ως υπαίτια των “έγχρωμων” επαναστάσεων στην Ουκρανία και το Κιργιστάν, χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που τις απομάκρυναν από την επιρροή της Ρωσίας, ζητώντας δημοκρατικές διαρθρώσεις. Η Ρωσία βλέπει αυτή τη στάση της Γεωργίας ως αχαριστία, αφού μετά τη διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης, έπαιρνε δισεκατομμύρια δολάρια με επιχορηγήσεις του παρεχομένου ρωσικού πετρελαίου και με εμβάσματα μέσω γεωργιανών εργατών στη Ρωσία. Οι Η.Π.Α. υποκινούν τις ενέργειες της Γεωργίας, όπως ισχυρίζεται η Ρωσία. Οι Η.Π.Α. βέβαια, όπως δηλώνουν, επιδιώκουν στενές σχέσεις με τη Γεωργία και θέλουν να βοηθήσουν την ασφάλεια και τις δημοκρατικές διαδικασίες στη Γεωργία. Προτείνουν, όπως προτείνει και ο Γ.Γ. των Η.Ε., διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας. Πράγμα που η Ρωσία βλέπει με υποψία. Η Ουάσιγκτον έχει στείλει και στρατιωτικούς συμβούλους και εξοπλίζει το γεωργιανό στρατό.

126

Λακαφώσης Δημήτριος

Με την υποστήριξη των Η.Π.Α., η Γεωργία επιχειρεί να καταστεί μέλος του ΝΑΤΟ. Αυτό η Ρωσία το βλέπει σαν έκφραση της στρατηγικής των Η.Π.Α. να περικυκλώσουν τη Ρωσία και να εξουδετερώσουν την επιρροή της στην περιοχή. Οι Η.Π.Α. μάλλον δεν επιθυμούν μία ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και χώρας υποστηριζόμενης από τις Η.Π.Α., στα σύνορα της Ρωσίας, ενδοιασμός που επικρατούσε και κατά τον ψυχρό πόλεμο. Τα Η.Ε. έχουν από το 1993 αποστείλει στη Γεωργία 121 στρατιωτικούς παρατηρητές, μεταξύ αυτών και 5 Έλληνες και 12 αξιωματικούς της αδυναμίας. Συμπερασματικά, η απόφαση της Γεωργίας να επανακτήσει τον έλεγχο της Abkahaziaκαι της South Ossetia, η εμμονή της Ρωσίας στην αυτοδιάθεση των δύο αυτών περιοχών της Γεωργίας ως και η υποστήριξη των Η.Π.Α. στις βλέψεις της Γεωργίας να προσεγγίσει το ΝΑΤΟ, ασφαλώς αποτελούν αντιτιθέμενες και αντικρουόμενες επιδιώξεις ως και ανησυχίες. Πάντως, προς το παρόν, και παρά τις εκατέρωθεν αντεγκλήσεις δεν φαίνεται δυνατή μία σύγκρουση, ωστόσο μέχρι να βρεθεί κοινός τόπος συνεννόησης και να επιτευχθεί κοινός στόχος, οι ανησυχίες θα εξακολουθούν να υπάρχουν. Τα αυστηρά, δε, μέτρα κατά της Γεωργίας ίσως να χαλυβδώνουν τη θέλησή της για απαλλαγή από τη ρωσική επιρροή.

Εισβολή Ρωσίας στη Γεωργία, 7 Αυγούστου 2008 Ρώσικα άρματα εισήλθαν στις 7Αυγούστου 2008 στη South Ossetia και πολιορκούν το Τσιχινβάλι, την πρωτεύουσα της South Ossetia. Ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη (α/φ) βομβαρδίζουν την κύρια αεροπορική βάση κοντά στην Τιφλίδα και έθεσαν εκτός λειτουργίας όλες τις αεροπορικές βάσεις. Προήλασαν μέσα στο γεωργιανό έδαφος και με επιχειρήσεις “επίδειξης” επιχειρούν σε στρατηγικά σημεία από όπου γεωργιανές δυνάμεις προκαλούσαν τις αποσχισθείσες επαρχίες. Αρκούσε απλή Ο πόλεμος στη Γεωργία, 7 Αυγούστου 2008 και συνηθισμένη κίνηση τροχοφόρων οχημάτων προς τη Τιφλίδα να σκορπίσει πανικό στη Γεωργία. Καταλήφθηκε και το μοναδικό γεωργιανό φυλάκιο μέσα στην Αμπχαζία. Βομβαρδίστηκε το λιμάνι Sochi στη Μαύρη θάλασσα. Καταρρίφθηκαν δύο γεωργιανά μη επανδρωμένα κατασκοπευτικά α/φ και κτυπήθηκαν τέσσαρα πολεμικά πλοία. Με απλά λόγια, αποδιοργανώθηκαν οι γεωργιανές Ένοπλες Δυνάμεις.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

127

Στον Aπόηχο της Κρίσης στη Γεωργία, 2008 -Η πρώτη ένταση στις σχέσεις Δύσης- Ρωσίας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο (ΨΠ). -Λιγοστεύει η πιθανότητα για ένταξη της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. -Η Ρωσία δήλωνε ότι η ανεξαρτησία του Κοσόβου θα απoτελούσε προηγούμενο για την Αμπχαζία και South Ossetia της Γεωργίας. -Πέντε περίπου μήνες μετά, στις 7 Αυγούστου 2008, η Ρωσία εισβάλλει στη Γεωργία και αναγνωρίζει την ανεξαρτησία τους πράγμα που προκαλεί την πρώτη ένταση Δύσης - Ρωσίας μετά τον ΨΠ. 1.Εκατέρωθεν αντιδράσεις Ρωσίας-Δύσης Η Ρωσία δηλώνει ότι έχει το δικαίωμα να προστατεύει όταν προκαλείται το ρωσικό στοιχείο στην Υπερδνειστερία της Μολδαβίας, στην Κριμαία της Ουκρανίας, στην Αμπχαζία (Abkhazia) και στη Νότια Οσετία(South Ossetia) της Γεωργίας, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ του Αζερμπαϊντζάν και σε άλλες αποσχισθείσες - αυτόνομες περιοχές από τις Βαλτικές χώρες μέχρι την Κασπία θάλασσα. Αισθάνεται ότι η Δύση δεν τη βλέπει ως ίση προς ίση. Η Δύση, όμως, συνεργάσθηκε με τη Ρωσία στους διεθνείς οργανισμούς και άλλες συνεδριάσεις. Η Ευρώπη και ιδιαίτερα η Γαλλία και η Γερμανία προμηθεύονται το ρωσικό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο (Φ/Α) και γεμίζει το χρηματοκιβώτιο της Ρωσίας. Γίνεται όμως, ανακύκλωση με ρωσικές επενδύσεις στην Ευρώπη υπό μορφή δανείων. Η μετρημένη αντίδραση από την Ε.Ε. οφείλεται περισσότερο στην ψυχραιμία και όχι σε έλλειψη εσωτερικής συνοχής, παρά τις φραστικές αντιπαραθέσεις Η.Π.Α.-Ρωσίας. Ευρώπη απέκλεισε τις στρατιωτικές επιλογές και τις οικονομικές κυρώσεις. Προτίμησε την προσωρινή αναστολή και όχι την διακοπή των συζητήσεων Ρωσίας - Ε.Ε. για τις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις. Η Ρωσία είναι μεγάλη χώρα. Δεν μπορεί να της επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις. Αυτό θα αποβεί “μπούμερανγκ” στη Δύση. Η παγκόσμια οικονομία στηρίζεται στη συμμετοχή όλων. Η Ρωσία σήμερα βρίσκεται σε πορεία ανάπτυξης του δικού της “μοντέλου “. Απόκλιση από τη δυτική κατεύθυνση την ωθεί σε άλλους προσανατολισμούς, προς τις χώρες της Μέση Ανατολής και της Νότιας Αμερικής. Άρχισαν διευκολύνσεις ελλιμενισμού ρωσικών πλοίων στη Συρία και διεξαγωγή κοινών ναυτικών ασκήσεων στην Καραϊβική μεταξύ Ρωσίας και Βενεζουέλας. Διοχετεύει τον ενεργειακό της πλούτο προς την Κίνα και την Ιαπωνία. Έτσι, δημιουργείται αντίθετο μπλοκ μέσα στην παγκόσμια οικονομία. Η Δύση τώρα μάλλον επιλέγει μόνο πιο έντονες φωνές κατά της Ρωσίας για παραβάσεις της διεθνούς τάξης στη South Ossetia από τη Ρωσία. Πράγμα που μπορεί να κάνει τη Ρωσία περισσότερο ευρωπαϊκή, έστω και στο μέλλον.

128

Λακαφώσης Δημήτριος

2. Η “πέτρα του σκανδάλου” για τη Ρωσία, η παραπέρα επέκταση του ΝΑΤΟ, 2008 Η Ρωσία θεωρεί ότι με την παραπέρα επέκταση του ΝΑΤΟ χρησιμοποιείται η Γεωργία και η Ουκρανία, ως “Δούρειος Ίππος” για την περικύκλωσή της. Η Ρωσία επιδιώκει να ασκεί επιρροή στην περιοχή ώστε να εμποδίζει την παραπέρα επέκταση των διεθνούς ενδιαφέροντος διόδων αζέρικου πετρελαίου και Φ/Α μέσω Γεωργίας προς τη Δύση. Εάν ο πραγματικός λόγος εισβολής της Ρωσίας στη Γεωργία είναι να εμποδιστεί η επέκταση του ΝΑΤΟ, τότε η Κριμαία της Ουκρανίας πιθανόν να είναι το επόμενο βήμα, εφόσον η Ουκρανία συνεχίσει να επιδιώκει την ένταξή της στις ευρώ-ατλαντικές δομές. Η Ουκρανία, βέβαια, είναι εσωτερικό διχασμένη. Παρατηρούνται φιλοδυτικές όσο και φιλορωσικές τάσεις με επίκεντρο την πλειονότητα του ρωσικού στοιχείου της Κριμαίας. Ο πόλεμος στη Γεωργία “ολιγόστευσε” την πιθανότητα που θα μπορούσε να προσφέρει το ΝΑΤΟ στη Γεωργία και στην Ουκρανία για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Άλλωστε, και η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ στην επίσκεψη στη Γεωργία, αμέσως μετά τον πόλεμο, απέφυγαν σαφή υπόσχεση ένταξης. Πάντως, η Ε.Ε. αποστέλλει παρατηρητές και προσφέρει οικονομική βοήθεια στη Γεωργία, ενώ το ΝΑΤΟ δηλώνει συμπαράσταση χωρίς να εξειδικευθεί, ακόμη και από τις Η.Π.Α., στρατιωτική βοήθεια

Προεδρικές Εκλογές στη Γεωργία, 27 Οκτωβρίου 2013 Στις προεδρικές εκλογές στη Γεωργία, στις 27 Οκτωβρίου 2013, κερδίζει άνετα ο 44χρονος παλαιός πριν πανεπιστημιακός με περιορισμένη πολιτική εμπειρία Giorgi Margvelashvili, ο οποίος υποστηρίχθηκε σφοδρά από τον εκατομμυριούχο Bidzina Ivanishvili, ο οποίος ως πρωθυπουργός, επεδίωκε να αποκτήσει έλεγχο στα κυβερνητικά δρώμενα. Ο επί μία δεκαετία απερχόμενος πρόεδρος Mikheil Saakashvili είχε μετατρέψει την πρώην Σοβιετική Δημοκρατία της Γεωργίας σε ανώριμη, άπειρη και υποανάπτυκτη χώρα ως και σταθερό σύμμαχο των Η.Π.Α.. Οι διεθνείς παρατηρητές χαρακτήρισαν τη διεξαγωγή των εκλογών καθαρά και διαφανή.

Οι Γεωργιανοί διαδηλώνουν κατά της Rωσίας-Abkhazia συμφωνίας, 16 Νοεμβρίου 2014 Δεκάδες χιλιάδες Γεωργιανών διαδηλώνουν στην πρωτεύουσαTbilisi κατά της σχεδιαζόμενης συμφωνίας μεταξύ της Ρωσίας και της αποσχισθείσας περιοχής Abkhazia, για να ενώσουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις. Οι διαδηλωτές πιστεύουν ότι η Ρωσία προχωρεί στην προσάρτηση της Abkhazia και με γεωργιανές και της Ε.Ε. σημαίες κραυγάζουν: ’’σταμάτα Ρωσία, σταμάτα Putin’’. Άλλοι, κουνούν ουκρανικές σημαίες, για να καυτηριάσουν την απόφαση της Ρωσίας να αρπάζει την Κριμαία και να υποστηρίζει τους αυτονομιστές αντάρτες στην ανατολική Ουκρανία. Η Abkhazia διακήρυξε ανεξαρτησία το 1999 και ακλούθησε ο πόλεμος. Το, δε, 2008, η Ρωσία επίσημα αναγνώρισε την αυτονομία της περιοχής.

Οι επιπτώσεις των “Έγχρωμων Επαναστάσεων” χωρών της πρώην

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

129

Σοβιετικής Ένωσης. 2004-2005 Η πρώην σοβιετική κατοχή, η καταπίεση και οι τοπικές αμφισβητούμενες εκλογές, έφεραν τους λαούς στους δρόμους. Πρώτη η Γεωργία το 2004 με “ροζ” επανάσταση, μετά η Ουκρανία το 2004 με “πορτοκαλί” και τελευταίο το Κιργιστάν 2005 με την επανάσταση των “Τουλιπών”, απέρριψαν τους αυταρχικούς ηγέτες τους. Οι επαναστάσεις στη Γεωργία και στην Ουκρανία ήταν αποτέλεσμα κυρίως των συσσωρεμένων κοινωνικών, οικονομικών και άλλων αδυναμιών της εξουσίας. Ενώ, στο Κιργιστάν ήταν αρκετή η χαώδης κατάσταση, η λαφυραγωγία, οι κλοπές, οι βανδαλισμοί και οι διαδηλώσεις, να εκδιώξουν τον πρόεδρος Akayev. Αν και από μακρυσμένο το Κιργιστάν θεωρείται σημαντικής στρατηγικής σημασίας. Συνορεύει με την ασταθή περιοχή της κινέζικης επαρχίας Χinjang και είναι εμπόδιο στη διακίνηση ναρκωτικών από το Αφγανιστάν και αποτελεί βάση υποστήριξης για τις επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν. Η Ρωσία βλέπει τις “Έγχρωμες Επαναστάσεις” να παρέχουν στις χώρες της Δύσης πολιτικά ερείσματα και επιρροές στις γύρω από αυτή περιοχές και να αποτελούν εμπόδιο στην προσπάθεια της Ρωσίας να αποτρέψει το άνοιγμα μη ελεγχομένων από αυτή ενεργειακών διαύλων προς τη Δύση. Θα ακολουθήσουν το παράδειγμα των “Έγχρωμων Επαναστάσεων” και άλλες χώρες στην περιοχή; Κανείς δεν μπορεί τώρα να απαντήσει. Πάντως αρκετές από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης προβάλλουν σήμερα σαν “κολοσσοί με ξύλινα πόδια”. Ίσως να είναι. Αλλά, ακόμη και τότε, απαιτούνται “κότσια” για να σταθούν στα “ξύλινα πόδια τους”.

Συμπεράσματα Δέκα Σημείων από την Κρίση στον Καύκασο, Αύγουστος 2008. 1. O Σαακασβίλι “κτύπησε” πρώτος, στις 7 Αυγούστου 2008 Ο Σαακασβίλι ανησυχούσε που έβλεπε, προϊόντος του χρόνου, να περιορίζονται οι ευκαιρίες για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις προφανώς για να γίνει πρόεδρος το 2003. Ο Σαακασβίλι εξέφρασε την πικρία του γιατί δεν τον στήριξαν επαρκώς εκείνοι στους οποίους βασίστηκε, για να επαναφέρει στη Γεωργία τις αποσχισθείσες επαρχίες της South Ossetiaς και της Αμπχαζίας. Ιδιαίτερα ανησύχησε από τη μη πρόσκληση για ένταξη της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ ως και από την εμμονή της Ρωσίας για ανεξαρτησία των αποσχισμένων επαρχιών. Τότε επιχείρησε το παράτολμο, “κτύπησε” πρώτος στη South Ossetia, στις 7 Αυγούστου 2008, οπότε σκοτώθηκαν και δέκα ρώσοι στρατιώτες. 2. Ο Μεντβέντεβ αντέδρασε άμεσα και εντός 12 ωρών εισβάλλει στη Γεωργία Ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη (α/φ) βομβαρδίζουν και έθεσαν εκτός λειτουργίας όλες τις αεροπορικές βάσεις. Ρώσικα άρματα εισήλθαν στις 7Αυγούστου 2012 στη South Ossetia. Προήλασαν μέσα στο γεωργιανό έδαφος και αποδιοργάνωσαν τις γεωργιανές Ένοπλες Δυνάμεις.

130

Λακαφώσης Δημήτριος

3. Ο Μεντβέντεβ δεν ανέχεται την επέκταση του ΝΑΤΟ στα σύνορα της Ρωσίας Ο Μεντβέντεβ, σκληρότερος του προκατόχου του Putin, έδειξε αποφασιστικότητα στο να μην ανεχθεί την επέκταση του ΝΑΤΟ στα σύνορα με τη Ρωσία και τη στρατιωτική της περικύκλωση. Ευτυχώς, που η πίεση της Ρωσίας έκαμψε προς το παρόν το ΝΑΤΟ ώστε να μη δεχθεί την ένταξη της Γεωργίας και της Ουκρανίας στη Σύνοδο Κορυφής στις 23 Απριλίου 2008 στο Βουκουρέστι. Μπορεί κανείς να φαντασθεί τι θα συνέβαινε εάν μία υπό ένταξη χώρα, όπως ήταν η Γεωργία, ευρισκότανε αντιμέτωπη με τη Ρωσία. Το ελάχιστο που θα μπορούσε να είχε συμβεί είναι η αποκορύφωση των σχέσεων ΝΑΤΟ -Ρωσίας. 4. Συγκρατημένη η αντίδραση των Η.Π.Α. Οι Η.Π.Α. περιορίσθηκαν σε φραστικές δηλώσεις για απομόνωση της Ρωσίας στην ομάδα G- 8, στον Οργανισμό διεθνούς εμπορίου και για διαφοροποίηση των σχέσεων ΝΑΤΟ-Ρωσίας. Επίσης, επιχείρησαν αντιπερισπασμό μέσω Πολωνίας και Ουκρανίας. Επιταχύνεται η υπογραφή για την εγκατάσταση τμήματος της αντιπυραυλικής ασπίδας στην Πολωνία. Η Ουκρανία θέτει θέμα χρόνου προειδοποίησης για είσοδο/έξοδο των ρωσικών πλοίων από τη βάση της Κριμαίας, η οποία βάση παραχωρήθηκε στους Ρώσους με συμφωνία για χρήση μόνο και με χρόνο λήξης το 2017. 5. Η Ε.Ε. τήρησε ίσες αποστάσεις Η Ε.Ε. τήρησε ίσες αποστάσεις κατά την κρίση στον Καύκασο από τους αντιμαχόμενους. Αποδείχθηκε, όμως, για πολλοστή φορά, ότι δεν είναι ακόμη σε θέση να τηρήσει ενιαία εξωτερική πολιτική. Τα “παλαιά” κράτη -μέλη τήρησαν ήπια γραμμή, ενώ τα νέα κράτη -μέλη πολέμια γραμμή έναντι της Ρωσίας, όπως η Πολωνία, η Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία, άσχετα από την τελικά επικοινωνιακή συμβιβαστική σύγκλιση. 6. Μη υποστήριξη Σαακασβίλι Ο Σαακασβίλι εξέφρασε την πικρία του γιατί δεν τον στήριξαν επαρκώς εκείνοι στους οποίους βασίστηκε για να “κτυπήσει” πρώτος στην South Ossetia. Αλλά, οι αμερικανοί αξιωματούχοι τον είχαν προειδοποιήσει να αποφεύγει τις προκλήσεις προς την Ρωσία. 7. Η κρίση του Καυκάσου ήταν και συνέπεια της μονομερής ανεξαρτησίας του Κοσόβου Η μονομερής ανεξαρτησία του Κοσόβου, στις 17 Φεβρουαρίου 2008, αποτελεί προηγού-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

131

μενο και για τη South Ossetia και την Αμπχαζία. Πράγμα, μεταξύ άλλων, που προσπάθησε να αποφύγει ο Σαακασβίλι με την, όπως φαίνεται, άσκοπη ενέργεια του στη South Ossetia, αφού τώρα η εδαφική ακεραιότητα της Γεωργίας και το Status quo της South Ossetiaς και της Αμπχαζίας άρχισαν να συζητούνται αν και συγκρατημένα προς το παρόν. Επιπλέον, και η Ρωσία αποφασίζει να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία των επαρχιών της Γεωργίας που αποσχίσθηκαν, προβάλλοντας μάλιστα το προηγούμενο του Κοσόβου. 8. Οι ψυχροπολεμικές δηλώσεις Η.Π.Α. και Ρωσίας για την κρίση του Καυκάσου Οι δηλώσεις των Η.Π.Α. και της Ρωσίας θυμίζουν ψυχροπολεμικές σχέσεις. Η Ρωσία τώρα κατηγορεί, με ασυνήθεις για την εποχή υψηλούς τόνους τις Η.Π.Α. ότι υποστηρίζουν τη Γεωργία. Οι Η.Π.Α. καταφέρονται κατά της Ρωσίας ότι συμπεριφέρεται ως η πρώην Σοβιετική Ένωση και επιδιώκει την ανατροπή του νόμιμα εκλεγέντος προέδρου στη Γεωργία. 9. Τεράστια οικονομικά συμφέροντα Στην Υπερκαυκασία (Υ/Κ) συγκρούονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Η Υ/Κ αποτελεί τη δίοδο αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου προς τη Δύση. Συνεπώς, η Ρωσία επιδιώκει τον έλεγχο της περιοχής για διοχέτευση του ενεργειακού της πλούτου προς τη Δύση. 10. Η Ρωσία προβάλλει ως κυρίαρχος της Υπέρ-Καυκασίας (Υ/Κ) Ο νεαρός - νέος πρόεδρος Μεντβέντεβ νίκησε τον επίσης νεαρό -νέο Σαακασβίλι, στην 5νθήμερη κρίση του Καυκάσου. Η Ρωσία ίσως φαίνεται τώρα κυρίαρχος στην Υ/Κ. Μία όμως “τυχοδιωκτική” ενέργεια, όπως αυτή του Σαακασβίλι, εάν δεν προληφθεί έγκαιρα, επεκτείνεται στην ευρύτερη περιοχή με διεθνείς επιπτώσεις και ανησυχίες.

Σε Ένταση οι Αντιπαλότητες και στο Μέτωπο του Βορείου Καυκάσου στη Νότια Ρωσία, 2007 Ο πρόεδρος Putin κληρονόμησε, όμως ενίσχυσε, τις επιχειρήσεις στο Βόρειο Καύκασο

Στην περιοχή του Βορείου Καυκάσου στη Νότια Ρωσία, περιλαμβάνονται οκτώ και πλέον ασταθείς αυτόνομες περιοχές της Ρωσίας με επίκεντρο την Τσετσενία. Ο Βόρειος Καύκασος είναι περιοχή γεμάτη από μικρά κράτη με έχθρα μεταξύ τους και με διάφορες εθνότητες, από εξτρεμιστές ισλαμιστές και αντιμαχόμενους πολέμαρχους. Επικρατούν οι πολιτικές εμπάθειες, η κλοπή του δημόσιου χρήματος, η δωροδοκία, οι βιαιότητες της αδυναμίας, η χειραφέτηση των δικαστηρίων και ο νεποτισμός. Η 12ετής διαμάχη Ρωσίας με τσετσένους αντάρτες αυτονομιστές δεν έχει τελειώσει. Βέβαια, ο Putin δεν έχει αρχίσει αυτό τον πόλεμο, αλλά το συνέχισε με πλήρη στρατιωτική δύναμη. Η ανταρσία στο Βόρειο Καύκασο, ως επί το πλείστον, μετεξελίσσεται σε ιερό πόλεμο των εξτρεμιστών ισλαμιστών. Επεκτείνεται η ανταρσία προς δυσμάς στην Ingusetia και την South Ossetia και προς ανατολάς στο Degestan. Αρχίζει δεν να εξαπλώνεται ανησυχητικά και βορειότερα, βαθύτερα μέσα στη Νότια Ρωσία.

Λακαφώσης Δημήτριος

132

1. Ο Ρόλος των σημαντικότερων πολεμάρχων Ο πολέμαρχος Μaskhador εκλέχθηκε το 1999 πρόεδρος της Τσετσενίας. Απέτυχε όμως να σταματήσει την αναρχία και με την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων κατέληξε φυγάς. Σκοτώθηκε σε πυρπόληση κτιρίου στην Τσετσενία από ρώσικες ειδικές δυνάμεις. Ο θάνατος του ενδυναμώνει την αντίσταση των τσετσένων με ένα νέο εθνικό ήρωα και μάρτυρα του Ισλάμ. Ο ριζοσπάστης αντάρτης ηγέτης Βasagev έχει προκαλέσει τη ρωσική κυριαρχία στο Βόρειο Καύκασο. Είναι ο άνθρωπος πίσω από τις τρομοκρατικές βιαιότητες στο θέατρο της Μόσχας τον Οκτώβριο του 2002 και πίσω από την ομηρία του σχολείου Βeslan το Σεπτέμβριο του 2004. Σκοτώθηκε σε μία έκρηξη συνοδείας αυτοκινήτων κάτω από διφορούμενες συνθήκες στην Ingusetia. Αντιμετωπίζεται τώρα ως ήρωας από τους ντόπιους κατοίκους. Η Μόσχα το Μάιο 2004 αναθέτει στον πολέμαρχο Κadyrον την αποστολή να φέρει την ειρήνη με κάθε μέσο στην Τσετσενία. Με την υποστήριξη του Putin ο Κadyrον πίστεψε ότι είναι άτρωτος, αλλά το παρακάνει. Αναλαμβάνει τον έλεγχο πετρελαϊκής βιομηχανίας και το κυριότερο πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής πέραν των συνόρων της περιοχής του. Όμως, εξακολουθεί να είναι αγαπητός και να υποστηρίζει το λαό. Στις 2 Μαρτίου 2007 μετά από πρόταση του Putin ο Ρamzan Kadyrον εκλέχθηκε ως πρόεδρος της Τσετσενίας με συντριπτική πλειοψηφία. Ισχυρός άνδρας της Τσετσενίας, γιος του φιλορώσου πρώην προέδρου της Τσετσενίας, που σκοτώθηκε σε επίθεση το Μάιο του 2004. Ήταν πρόεδρος προσωρινός, από τον Φεβρουάριο του 2006 μετά την παραίτηση του Αλχάνοφ. Ο kadyrov έχει τώρα υπό τις διαταγές του ισχυρές οργανώσεις ενόπλων, στις οποίες αποδίδονται απαγωγές και βασανιστήρια στην Τσετσενία. 2. Η τρομοκρατία προωθείται βαθύτερα μέσα στη Νότια Ρωσία Η βορειότερη περιοχή του βορείου Καυκάσου δεν είχε γνωρίσει την ανταρσία του υπολοίπου Βορείου Καυκάσου. Η κατάσταση, όμως, άλλαξε όταν 100 οπλισμένοι αντάρτες, ως επί το πλείστον ισλαμιστές, επετέθησαν κατά της πρωτεύουσα Νalchie της εκεί αυτόνομης περιοχής Κalbattino Balkania, με τελική αποτυχία. Η επιδρομή, όμως αυτή αναγκάζει το Κρεμλίνο να αντιληφθεί την πραγματικότητα ότι έχει να αντιμετωπίσει ενδεχόμενα μελλοντικά πόλεμο σε όλη τη Νότια Ρωσία. 3. Ειδικός σύμβουλος της Μόσχας στο Βόρειο Καύκασο Ο ειδικός σύμβουλος του Putin, Dimitris Κozak, ξεκίνησε την αποστολή του από το συχνά χαώδη Βόρειο Καύκασο στη Νότια Ρωσία. Δύσκολη αποστολή. Εάν πετύχει τότε απoδεικνύεται ότι τα κύρια προβλήματα του Καυκάσου δεν είναι γενεσιουργικά αλλά μάλλον συμπτω-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

133

ματικά. Ο Κozak αποπέμπει προέδρους από τρεις αυτόνομες περιοχές του βορείου Καυκάσου. Μετά από δύο έτη καθήκοντος δεν είναι δημοφιλής με τους περιφρονητικούς νόμους του. Η ερώτηση τώρα είναι το κατά πόσον ο Κοzak μπορεί να συνεχίσει την εκστρατεία στο Βόρειο Καύκασο. Ζούμε σε εποχή που οι άνθρωποι δεν αλλάζουν τα συστήματα, αλλά τα συστήματα αλλάζουν τους ανθρώπους. 4. Τρομοκρατική επίθεση στο Beslan, 2004 To Σεπτέμβριο 2004 εξτρεμιστές κρατούν σχολείο της πόλης Beslan του Βόρειου Καυκάσου σε ομηρία για 52 ώρες με 1.100 παιδία. γονείς και δασκάλους. Νεκροί: 331 όμηροι και 31 τρομοκράτες. 5.Βομβιστική επίθεση στο κέντρο της Μόσχας 2010 σε τρένο και τρόλεϊ στο Volgogrand( Βόλγκογκραντ )της Νότιας Ρωσίας 2013 Δίδυμη βομβιστική επίθεση στο μετρό της Μόσχας στις 29 Μαρτίου 2010 από δύο μαυροφόρες Τσετσένες γυναίκες (Black widows) που έχουν σχέση με Τσετσένους αντάρτες, με 28 νεκρούς αθώους ρώσους πολίτες και πολλούς τραυματίες. Είναι η τετάρτη επίθεση στο κέντρο της Μόσχας στη δεκαετία του 2000. Επίσης, πολύνεκρη επίθεση, Δεκέμβριος 2013, στο σιδηροδρομικό σταθμό στο Βόλγκογκραντ της Νότιας Ρωσίας η οποία στοίχισε τη ζωή σε 16 ανθρώπους, μία ημέρα μετά, νέα επίθεση αυτοκτονίας από Καμικάζι κατά τρόλεϊ στη ίδια πόλη με 14 νεκρούς. Εξτρεμιστές ισλαμιστές του Καυκάσου, πίσω από τις επιθέσεις στο Βόλγκογκραντ οι οποίοι έχουν διασυνδέσεις με την ιρακινή Ανσαρ αλ-Σούνα και με απειλές, για νέες επιθέσεις στη διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι, 40 ημέρες πριν από τη διεξαγωγή τους. Συμπερασματικά λοιπόν, οι αραιά αναπτυγμένες ρωσικές δυνάμεις έχουν σήμερα να αντιμετωπίσουν πιθανές συγκρούσεις σε περισσότερα από την Τσετσενία μέτωπα στο Βόρειο Καύκασο στη Νότια Ρωσία. Η τρομοκρατία φαίνεται τώρα να επεκτείνεται και πέραν της Τσετσενίας και στη Νότια Ρωσία. Ασφαλώς και το Ισραήλ πρέπει να έχει την ασφάλεια του. Αλλά, και οι παλαιστίνιοι έχουν δικαίωμα για το δικό τους κράτος.

Λακαφώσης Δημήτριος

134

Ουκρανική Κρίση, 2015 Περιληπτική Εισαγωγή στην Ουκρανική Κρίση, 2015 Η κρίση στην Ουκρανία έχει βαθύτερες ρίζες. Απέκτησε την ανεξαρτησία της με τη διάλυση της Σοβιετικής ένωσης, το 1991. Ακολουθεί η ‘’πορτοκαλή επανάσταση, 2004’’και επικρατεί στις προεδρικές εκλογές ο ρωσόφιλος Yanukovych με αντίπαλο τον Yushchenko της αντιπολίτευσης, με συνεχείς αντιπαραθέσεις για τη γνησιότητα των προεδρικών εκλογών και με κατηγορίες για τις βιαιότητες που ακολούθησαν. Νοέμβριος 2013: ο ρωσόφιλος πρόεδρος Yanukovych αθετεί να υπογράψει το ήδη έτοιμο κείμενο προσέγγισης της Ουκρανίας προς την Ε.Ε. και δημιουργείται ένταση μεταξύ ευρωπαϊστών στο δυτικό και ρωσόφιλων στο ανατολικό έδαφος της Ουκρανίας. 20 Φεβρουαρίου 2014: κορυφώνεται η ένταση με συγκρούσεις στην κεντρική πλατεία Maidan(ανεξαρτησία) του Κιέβου, με 88νεκρούς και 10δες τραυματίες, στη χειρότερη ημέρα των βιαιοτήτων για σχεδόν 70 χρόνια. Ακολουθεί η απομάκρυνση του Yanukovych, προσωρινός πρόεδρος ο Αlexander Turchynov, πρωθυπουργός Arseniy Yatsenyuk και αποφυλακίζεται η πρώην πρωθυπουργός Yulia Tymoshenko. Ενώ, η περίφημη αστυνομική μονάδα Berkut, με ρόλο στους θανάτους κατά τις διαδηλώσεις στη πλατεία Maidan, διαλύεται. 20 Μαρτίου 2014: η Ρωσία προσαρτά την Κριμαία της Ουκρανίας και υποκινεί ‘’κουκουλοφόρους ρωσόφιλους και καταλαμβάνουν κυβερνητικά κτίρια και απαιτούν την ανεξαρτησία τους, με συγκρούσεις με τις κυβερνητικές δυνάμεις και κυρίως στις περιοχές Donetsk και Luhansk της νότιο-ανατολικής Ουκρανίας. 25 Μαΐου 2014: τις προεδρικές εκλογές, χωρίς να συμμετέχει ως επί το πλείστον η ανατολική Ουκρανία, κερδίζει ο Petro Poroshenko με 54.7% των ψήφων. 27 Ιουνίου 2014: η Ε.Ε. υπογράφει μια σημαντική συμφωνία σύνδεσης με την Ουκρανία. 17 Ιουλίου 2014: κατάρριψη της μαλαισιανής αεροπορικής πτήσης MH17 από το Άμστερνταν, πάνω από την εμπόλεμη ζώνη, στο χωριό Grabove, με 298 επιβαίνοντες. 19 Σεπτεμβρίου 2014: η 4μερής συμφωνία Μίνσκ1, για αποκλιμάκωση της κρίσης στην ανατολική Ουκρανία. 12 Φεβρουαρίου 2015: άλλη συμφωνία των 4, Μίνσκ 2 για ανακωχή, που διατηρείται με δυσκολία, παρά τις συνεχόμενες παραβιάσεις. Από 1 Σεπτεμβρίου 2015: επανάληψη των συζητήσεων που βρισκόντουσαν στο μηδέν. 2 Οκτωβρίου 2015: Οι τέσσερες της Νορμανδίας- Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία και Ουκρανίασυζητούν στο Παρίσι την εφαρμογή της Μίνσκ 2, με κύριο θέμα τις επικείμενες εκλογές και

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

135

την απόσυρση των βαρέων όπλων.

Διχασμένη η Ουκρανία μεταξύ Ε.Ε. και Ρωσίας, Νοέμβριος 2013 Στις 28-29 Νοεμβρίου 2013, στο πλαίσιο της στρατηγική της συνεργασίας της Ε.Ε. και των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης συναντώνται στη Λιθουανία, η Ε.Ε. και οι πρωθυπουργοί και αντιπρόσωποι από χώρες της ανατολικής Ευρώπης: από την Αρμενία, το Αζερμπαϊντζάν, τη ΛευTo “Action Plan” της Ε.Ε. για ευρωπαϊκό μετασχηματισμό των χωρών της Αν. Ευρώπης βρίσκει το εμπόδιο της Ρωσίας. κορωσία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία προς προώθηση της μέχρι τώρα μεταξύ τους συνεργασίας. Πρόοδος επιτεύχθηκε μεταξύ της Ε.Ε. και της Γεωργίας και της Μολδαβίας στο τομέα της περιοχής ελεύθερου εμπορίου, στις οποίες χώρες διαπιστώθηκαν σημαντικά βήματα προς τον ευρωπαϊκό μετασχηματισμό. Επίσης, υπογράφηκε συμφωνία με το Αζερμπαϊντζάν και τη Μολδαβία για καθεστώς ελεύθερης βίζας. Όμως, στην Ουκρανία, ο με φιλορωσικές διαθέσεις πρόεδρος Viktor Yanukovych επιβραδύνει το έτοιμο προς υπογραφή σχέδιο συνεργασίας με την Ε.Ε., ενώ χιλιάδες φιλοδυτικοί διαδηλωτές διαμαρτύρονται με επί μήνες αναταραχές για τη μη υπογραφή της συμφωνίας, οι οποίες αναταραχές ενθυμίζουν την “πορτοκαλή επανάσταση” το 2004. Οι αντιδημοκρατικοί νόμοι της κυβέρνησης κατά των διαδηλώσεων εξεγείρουν ακόμη περισσότερο τις αναταραχές. Οι διαδηλώσεις έχουν επεκταθεί και πέραν του Κιέβου σε όλη σχεδόν τη χώρα. Δηλαδή η Ουκρανία είναι διχασμένη μεταξύ Ρωσίας και Ε.Ε. και βρίσκεται σχεδόν σε κατάσταση εκτός ελέγχου. Για τη μη υπογραφή της συμφωνίας η Ε.Ε. θεώρησε ότι η Ρωσία επηρέασε τον προέδρο Viktor Yanukovych, στην αρνητική στάση του για τη συνεργασία Ε.Ε.-Ανατολικής Ευρώπης. Η ΕΕ προσεγγίζει την αντιπολίτευση, στην οποία όμως έχουν εισχωρήσει και ακροδεξιά και εθνικιστικά στοιχεία, χωρίς και αυτή τη φορά να έχει κοινή πολιτική, με τη Γερμανία να παρουσιάζεται συγκρατημένη και με την Πολώνια επιθετική στο θέμα της Ουκρανίας. Οι Η.Π.Α. φαίνεται σαν να έχουν δώσει αρχικά την προτεραιότητα χειρισμού της κρίσης στην Ευρώπη.

Αναταραχές στην Ουκρανία, από τα μέσα Φεβρουαρίου 2014 › Εφιαλτικό τριήμερο, 19-21 Φεβρουαρίου 2014, στην πλατεία “Maidan

Οι αναταραχές στην Ουκρανία, που ξέσπασαν το Νοέμβριο 2013 με αφορμή τη μη υπογραφή την τελευταία στιγμή από τον πρόεδρο Victor Yanukovych της σύμβασης για την ευρωα-

Λακαφώσης Δημήτριος

136

νατολική συνεργασία, για χάρη της Ρωσίας, κορυφώθηκαν το εφιαλτικό τριήμερο 19-21 Φεβρουαρίου 2014, με επίκεντρο την πλατεία της ανεξαρτησίας στο Κίεβο, της γνωστής ως “Maidan”. Συγκρούονται διαδηλωτές με φιλορωσικές και φιλοδυτικές τάσεις, με την επέμβαση και της αστυνομίας. Με πυρά ελεύθερων σκοπευτών(Snipers) από τα γύρω από την πλατεία Maidan κτίρια, έχουμε 88 περίπου 19 Φεβρουαρίου 2014. Στην πλατεία “Maidan” του Κιέβου, συγκρούσεις των υποστηρικτών του τότε προέδρου νεκρούς από τους διαδηλωτές, την αστυνομία και τους τυχαία παρευρεθέντες στους Yanukovych και διαδηλωτών. δρόμους αθώους πολίτες. Υπό την ευθύνη ποίων ενέργησαν οι Snipers ; Με ποιο σκοπό; Για χειροτέρευση της κατάστασης για αλλαγή εξουσίας και επέμβαση της Ρωσίας; Όλες οι ερωτήσεις περιμένουν απάντηση από μια αμερόληπτη εξεταστική επιτροπή, εάν συγκροτηθεί κάποτε. Στις 21 Φεβρουαρίου 2014, με παραγκώνιση της Ρωσίας αλλά με συμμετοχή της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Πολωνίας, υπογράφηκε συμφωνία μεταξύ του Victor Yanukovych και της αντιπολίτευσης, για μεταξύ άλλων αντικατάσταση του Συντάγματος του 2004, μεταβατική κυβέρνηση ενότητας, διεξαγωγή προεδρικών εκλογών, εξεταστική επιτροπή για τις βιαιότητες και παράδοση των παράνομων όπλων. Όμως, τη συμφωνία απορρίπτουν αμέσως οι “Euromaindans” και ζήτησαν την παραίτηση του προέδρου. Καταλαμβάνουν το κοινοβούλιο του Κιέβου και την κατοικία του προέδρου Victor Yanukovych. Στις 22 Οκτωβρίου 2014, το ουκρανικό κοινοβούλιο χωρίς τον πρόεδρο Victor Yanukovych και μετά την αποσκίρτηση 40 βουλευτών από το κόμμα του, εγκρίνει ως νέο προσωρινό πρωθυπουργό τον Yatsenyuk, νέα κυβέρνηση στο Κίεβο από κόμματα της αντιπολίτευσης και διαδηλωτές ακτιβιστές της πλατείας Maidan και τη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών στις 25 Μαΐου 2014, ως και την αποφυλάκιση της πρώην πρωθυπουργού Gulia Timoshenko. O Victor Yanukovych εγκαταλείπει την Ουκρανία και ζήτησε προστασία του ρωσικού στοιχείου και άσυλο στη Ρωσία. Ο ουκρανικός στρατός δεν έλαβε μέρος στις εσωτερικές αναταραχές, αν και στην ‘’πορτοκαλί επανάσταση” το 2004, είχε ενεργήσει. Αργότερα, ο αποσταλμένος των ΗΕ και οι παρατηρητές του ΟΑΣΕ και των ΗΕ για να συντάξουν έκθεση για την κατάσταση στην Κριμαία εμποδίζονται και με προειδοποιητικά πυρά από το ρωσικό στοιχείο, με το πρόσχημα ότι δεν είναι καλεσμένοι από την Κριμαία, και την εγκαταλείπουν αμέσως. Αλλά η προσπάθεια συνεχίζεται για παρατηρητές από τον ΟΑΣΕ. › Ρωσικές στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορα προς την Ουκρανία Ο Putin διατάσσει στα σύνορα με την Ουκρανία διεξαγωγή ασκήσεων με 150.000 στρατό,

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

137

880 άρματα, 90 αεροσκάφη και 80 πλοία. Είναι η πρώτη δυναμική αντίδραση. Οι Η.Π.Α. ζητούν μεγαλύτερη σαφήνεια για την άσκηση. Η Μόσχα αρνείται ότι η άσκηση έχει σχέση με τα γεγονότα στη γείτονα και τελικά τερματίζεται. Βέβαια, η διεξαγωγή στρατιωτικών ασκήσεων από τη Ρωσία αυτή την περίοδο και σε αυτή την περιοχή, ρίχνει “λάδι στη φωτιά.” Επαναλαμβάνεται, δε, άσκηση Πούτιν: «Δεν αγνοούμε τη ζήτηση για βοήθεια του ρωσι- με συμμετοχή 10.000 ρωσικών δυνάμεων κού στοιχείου» στα σύνορα προς την Ουκρανία, προφανώς για να επηρεάσουν το εν όψει δημοψήφισμα στην Κριμαία στις 16 Μαρτίου 2014. Από την άλλη πλευρά, νατοϊκά αεροσκάφη ενισχύουν τις περιπολίες στη Βαλτική, ενώ αντιτορπιλικό των Η.Π.Α. κατευθύνεται στη Μαύρη θάλασσα για προγραμματισμένες ασκήσεις με Ρουμανικές και Βουλγαρικές δυνάμεις. Διεξάγεται άσκηση των αμερικανικών δυνάμεων στην Πολωνία με συμμετοχή και F-16 αεροσκαφών. › Η Ουκρανία παρουσιάζεται διχασμένη δυτική πλευρά παρουσιάζει ευρωπαϊκές τάσεις με επίκεντρο το Κίεβο. Στις ανατολικές περιοχές, με αυξημένο στοιχείο που μιλάει τη ρωσική γλώσσα στο Χάρκοβο (Kharkiv), στη Μαριούπολη (Mariupol) και στο Ντόνετσκ (Donetsk ), επικρατούν διαδηλώσεις μεταξύ ρωσόφιλων και φιλοευρωπαϊκών και μάλιστα με τον πρώτο μετά τα επεισόδια του Κιέβου νεκρό στις διαδηλώσεις στο Ντόνετσκ, την ιδιαιτέρα πατρίδα του εκτοπισθέντος προέδρου Victor Yanukovych. Ρώσοι περνούν τα σύνορα προς την Ουκρανία και δυναμιτίζουν την εκεί εκρηκτική κατάσταση. Υψώνονται περιστασιακά και ρωσικές σημαίες σε τοπικά κυβερνητικά κτίρια. Στις διαδηλώσεις του Χαρκόβου, έχουμε το δεύτερο αιματηρό επεισόδιο, με δύο νεκρούς. Ενώ, η χερσόνησος της Κριμαίας, με αυξημένο καθαρά ρωσικό στοιχείο, έχει καταστεί η αντιπολίτευση της νέας κυβέρνησης του Κιέβου. › Ασταθής η κατάσταση στην Αυτόνομη Κριμαία, από 27 Φεβρουαρίου 2014 Από 27 Φεβρουαρίου 2014, στην Κριμαίας, με 58,4% ρωσικό, 24,4% ουκρανικό και 12,1% ταταρικό στοιχείο, επικρατεί ένταση. Ο ανεπίσημα εκλεχθείς φιλόρωσος ηγέτης της αυτόνομης Κριμαίας Aksyonov ζητεί από το ρώσο πρόεδρο Putin να βοηθήσει την Κριμαία. Ο Putin παίρνει έγκριση από τη βουλή για να προστατεύει το ρωσικό στοιχείο της Ουκρανίας. Στις 1 Μαρτίου 2014, επιπρόσθετοι ένοπλοι Ρώσοι, χωρίς διακριτικά, κάνουν την εμφάνισή τους σε τοπικά κυβερνητικά κτίρια, σε αεροδρόμια και σε κρατική τηλεόραση στην πρωτεύουσα της Κριμαίας Συμφερούπολη

138

Λακαφώσης Δημήτριος

(Simferopolis) και σημαίες ανεβαίνουν και καταβαίνουν. Περικυκλώνονται, καταλαμβάνονται και ανακαταλαμβάνονται ουκρανικά στρατόπεδα με εκατέρωθεν αντεγκλήσεις και ιδιαίτερα για το διεθνές αεροδρόμιο και το ουκρανικό αντιαεροπορικό σύστημα πυραύλων S-300. Τεθωρακισμένα οχήματα κινούνται μέσα στην Κριμαία. Οι ρωσικές δυνάμεις ενισχύονται σε 20.000 από 11.000 αρχικά, με χερσαίες μεταφορές και με αποβίβαση ρωσικών πλοίων στην Κριμαία. Ο Ναύαρχος, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του Ναυτικού που τον είχε προωθήσει η νέα κυβέρνηση, έχει αυτομολήσει στο Ρωσικό Στόλο. Ρωσικά πλοία εγκλωβίζουν ουκρανικά σε λιμάνια και άλλα παρεμποδίζουν ουκρανικά πλοία που κατευθύνονται προς την Οδησσό, πιστά στη νέα κυβέρνηση της Ουκρανίας. Ενώ, κλιμακώνεται η κρίσης, αποφεύγεται η ένοπλη σύγκρουση. Ο Aksyonov παίρνει τον έλεγχο στην Κριμαία και αποφασίζει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία στην Κριμαία στις 16 Μαρτίου 2014. Το τοπικό κοινοβούλιο της Κριμαίας δηλώνει ότι μέχρι το τέλος του Μαρτίου 2014, η Κριμαία θα έχει προσαρτηθεί στη Ρωσία με υποσχέσεις για καλύτερη ζωή στους πολίτες της Κριμαίας και από το τέλος του Μαρτίου 2014 πληρωμή συντάξεων σε ρούβλι. Εν τω μεταξύ οι ρωσικές δυνάμεις στην Κριμαία ενισχύουν τα σημεία ελέγχου προς την υπόλοιπη Ουκρανία και κυρίως με Καζάκους από τον Καύκασο και μάλιστα προωθούν 120 στρατιώτες πέραν της Κριμαίας. Η νέα κυβέρνηση του Κιέβου θεωρεί το δημοψήφισμα στην Κριμαία ότι παραβιάζει το Σύνταγμα της Ουκρανίας. Διατάσσει γενική επιστράτευση ενός ανίσχυρου ουκρανικού στρατού, για να αντιμετωπίσει τις εκσυγχρονισμένες από τον Putin ρωσικές δυνάμεις, οι οποίες ρωσικές δυνάμεις είναι τώρα ικανές να επικρατήσουν περιφερειακά, όχι όμως ακόμη να αντιμετωπίσουν τις νατοϊκές δυνάμεις. Επίσης το Κίεβο συγκροτεί από εφέδρους και εθελοντές εθνοφυλακή και διεξάγει ασκήσεις ετοιμότητας σε περιοχή εγγύς της Κριμαίας. O Obama κατηγορεί τον Putin ότι παραβαίνει το διεθνές δίκαιο και πρέπει να αποσυρθούν οι ρωσικές δυνάμεις από την Κριμαία και να τοποθετηθούν παρατηρητές στις ρωσόφωνες περιοχές για την ασφάλεια του ρωσικού στοιχείο και να αρχίσει η απευθείας συνομιλία μεταξύ Ουκρανίας-Ρωσίας. Συνιστά, δε, στη νέα ουκρανική κυβέρνηση συγκράτηση. Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ απαιτούν την επάνοδο των ρωσικών δυνάμεων στις βάσεις τους. Οι φιλορωσικές δυνάμεις σταθεροποιούν όλο και περισσότερο τον έλεγχο στην Κριμαία. Η Ρωσία χορηγεί $5δις για σχέδιο γεφύρωσης της Κέρτς της Κριμαίας και όχι μόνο σταματά την έκπτωση αλλά διπλασιάζει και την τιμή του φυσικού αερίου προς την Ουκρανία.

Διαπιστώσεις – Σχόλια για την Κατάσταση στην Ουκρανία Οι ραγδαίες εξελίξεις ανοίγουν τον “Ασκό του Αιόλου’’ στη διχασμένη Ουκρανία.

Η Ρωσία παραβιάζει τώρα διεθνείς και διμερείς υποχρεώσεις της. Έχει δεσμευθεί ότι σέβεται τα σημερινά σύνορα της Ουκρανίας υπογράφοντας μαζί με τις Η.Π.Α. και τη Βρετανία, το 1994, το Μνημόνιο της Βουδαπέστης για τις εγγυήσεις ασφάλειας και σε αντάλλαγμα η

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

139

Ουκρανία αποκηρύττει το πυρηνικό της οπλοστάσιο. Αλλά και η συμφωνία για την παρουσία του στόλου στην Κριμαία, προβλέπει να συντονίζονται προκαταβολικά όλες τις κινήσεις εκτός της βάσης του στόλου με τις ουκρανικές αρχές. Συμφωνίες που παραβιάστηκαν από τη Ρωσία. Ο Putin, όμως, ισχυρίζεται ότι οι συμφωνίες δεν δεσμεύουν τη Ρωσία, μετά τη νέα κατάσταση στην Ουκρανία. Η Κριμαία ακολουθεί το προηγούμενο της Αμπχαζίας και της Οσετίας στη Γεωργία, το 2008 και του Κοσόβου το 1995. Υπάρχουν όμως διαφορές, η Ρωσία εισέβαλε στη Γεωργία και οι δυτικές δυνάμεις στο Κόσοβο, για να προστατευθεί το ρωσικό και το αλβανικό στοιχείο που δέχθηκαν επίθεση από τις γεωργιανές και σερβικές δυνάμεις, αντίστοιχα. Στην Κριμαία, όμως, το ρωσικό στοιχείο δεν δέχεται επίθεση από έξω. Ούτε κινδυνεύει μέσα στην Ουκρανία όπως ισχυρίζεται η Ρωσία για την προσάρτηση Κριμαίας στη Ρωσία. Ας συμφωνήσει ο Putin να τοποθετηθούν παρατηρητές σε όλη την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης και της Κριμαίας, για να εκλείψουν οι ισχυρισμοί ότι απειλείται το ρωσικό στοιχείο. Υπόψη, ο Obama με την ανάληψη της προεδρίας, έχει επανεκκινήσει τις διακοπείσες σχέσεις Η.Π.Α.-Ρωσίας το 2009 λόγω Γεωργίας και τώρα δημιουργείται σοβαρότερη της πρώτης κρίση Δύσης-Ρωσίας με το θέμα της Κριμαίας, μετά τον ψυχρό πόλεμο. Αλλά, η Γεωργία τότε παρασύρθηκε και άρχισε πρώτη το πυρ, τώρα βέβαια η ουκρανική κυβέρνηση τηρεί συγκράτηση. Άλλο ερώτημα προβάλλει με τα πυρά ελεύθερων σκοπευτών(Snipers) της πλατείας Maidan με 88 περίπου νεκρούς. Ποιος, όμως, υποκίνησε τους Snipers ; Με ποιο σκοπό; Σύμφωνα, με την υπό παρακολούθηση συνομιλία στις 25 Φεβρουαρίου 2014 μεταξύ ΥΠΕΞ της Εσθονίας και της υπεύθυνης για εξωτερικές υποθέσεις της ΕΕ, Catherine Ashston, ο πρώτος ενημερώνει τη δεύτερη ότι από πληροφορίες που έχει από νοσοκομείο, με του ίδιου τύπου σφαίρες σκοτώθηκαν και από τις δύο πλευρές και ότι οι Snipers τελούσαν υπό τον έλεγχο της τότε αντιπολίτευσης και νυν νέας κυβέρνησης του Κιέβου. Όμως, η κυβέρνηση της Εσθονίας ναι μεν παραδέχθηκε τη γνησιότητα της συνομιλίας, αλλά διέψευσε ότι στη συνομιλία αναφέρθηκε η αντιπολίτευση ως υπεύθυνη για τους νεκρούς. Πράγμα που αρνείται η νέα κυβέρνηση, αλλά ισχυρίζεται, σύμφωνα με εξεταστική των γεγονότων (αμερόληπτη και με διεθνή συμμετοχή;) επιτροπή, στις 3 Απριλίου 2014, ότι ειδικές αστυνομικές δυνάμεις της Berkut, του Victor Yanukovych, είναι πίσω από το φόνο δεκάδων αντικυβερνητικών στο Κίεβο, το Φεβρουάριο 2014 και ότι 12 ύποπτοι συλλήφθηκαν που έχουν πιστοποιηθεί ως Snipers. Στην Ουκρανία η κρίση είναι τεχνική και πρόκειται περί συμφερόντων και άσκησης επιρροής μεταξύ των Μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή; Η Δύση αποδέχεται τη νέα κυβέρνηση της Ουκρανίας και μάλιστα ο Obama δέχεται το μεταβατικό πρωθυπουργό του Κιέβου Yatsenyuk στο Λευκό οίκο. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία θεωρεί αδιανόητο να συνομιλήσει με τη νέα κυβέρνηση του Κιέβου. Υπάρχει, βέβαια, αμφιβολία εάν η νέα κυβέρνηση τα καταφέρει να ισορροπήσει την κατάσταση χωρίς έξωθεν εγγυήσεις. Έχουν ενσωματωθεί με ανησυχία στη νέα κυβέρνηση του Κι-

Λακαφώσης Δημήτριος

140

έβου ακροδεξιά και εθνικιστικά στοιχεία από την πλατεία της ανεξαρτησίας, με ανησυχία ότι θα μπορούν να ελέγχουν την κυβέρνηση. Αλλά, έχει ανάγκη επειγόντως και από οικονομική βοήθεια, αφού η χώρα, λόγω της διαφθοράς του διαχρονικού καθεστώτος. βρίσκεται σε οικονομική κατάρρευση, με ανάγκη για $35δις για τα επόμενα δύο χρόνια, σύμφωνα με πρόωρη εκτίμηση. Με την παρουσία επιπλέον Ρώσων ενόπλων στην Κριμαία, χωρίς διακριτικά, αποσκοπεί στο να αντιδράσει η νέα κυβέρνηση και ο V. Putin αποσκοπεί στο να επέμβει στην Κριμαία. Ρωσικές βάσεις εκτός ρωσικού εδάφους, 2015

Το ερώτημα, όμως, παραμένει. Tο σχέδιο του V. Putin οριοθετείται μόνο στην Κριμαία ή προχωρεί και παραπέρα στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας με ρωσικό στοιχείο ή και ακόμη στη με 5,8% ρωσικό στοιχείο Μολδαβία και στη με πλειοψηφία Ρώσους αποσχισθείσα από τη Μολδαβία γειτονική Υπερδνειστηρία(Transnistria), με σαφείς τάσεις από την Υπερδνειστηρία για ένωση με τη Ρωσία με προηγούμενο και το μη αναγνωρισθέν δημοψήφισμα για ανεξαρτησία της Υπερδνειστηρίας, το 1990. Βέβαιο, πάντως, είναι ότι ο Putin έχει αποφασίζει ότι, εφόσον η Ουκρανία φαίνεται να κλίνει αναπόφευκτα προς την Ευρώπη, το γρήγορο “άρπαγμα” της Κριμαίας είναι το καλύτερο που μπορεί να κάνει η Ρωσία, προς το παρόν. Προσπαθεί να επανακτήσει επιρροές στην ανατολική Ευρώπη, που είχε προ της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης. Μπορεί να υπάρξει αποφασιστική αναχαίτιση στα επεκτατικά όνειρα του Putin μόνο με νατοϊκή παρουσία δυνάμεων στις χώρες του ΝΑΤΟ, όπως ναυτικές περιπολίες στις Βαλτικές χώρες, αεροπορική παρουσία με αεροσκάφη F-16 στην Πολωνία- η οποία Πολωνία παρεμβάλλεται μεταξύ του ρωσικού θύλακα Καλίνιγκραντ στη Βαλτική και της Ουκρανίας-, με αεροναυτικές ασκήσεις στη Ρουμανία και Βουλγαρία. Απαιτείται επιτάχυνση των διαδικασιών ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής προσέγγισης των χωρών με ευρωπαϊκό προσανατολισμό, όπως της Μολδαβίας και της Γεωργίας. Να τεθούν κόκκινες γραμμές για τη μη προσάρτηση από τη Ρωσία της Υπερδνειστερίας και της Μολδαβίας. Οι Η.Π.Α., το ΝΑΤΟ και η ΕΕ απορρίπτουν τη στρατιωτική επιλογή. Προτιμούν τη διπλωματία. Σημαντικό ρόλο θα μπορούσε να παίξουν τα ΗΕ. Την παρουσία τους όμως, στην περιοχή δεν βλέπει με καλό μάτι η Ρωσία γατί την εκλαμβάνει να κλέβει την επιρροή της στη γειτονία της. Μόνο μια ευρύτερη και συνολική ομάδα επαφής ή μεσολάβησης μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας θα μπορούσε να επιβραδύνει την κρίση, ομάδα που παρά τις μέχρι τώρα προσπάθειες παρουσιάζει δυσχέρειες στη συγκρότησή της, αφού η Ρωσία την βλέπει ως αστεία. Το ΣΑ των ΗΕ συνέρχεται στις 15 Μαρτίου 2014, με τις αντιπαραθέσεις Η.Π.Α.-Ρωσίας να παίρνουν ψυχροπολεμικές διαστάσεις, δεν λαμβάνει απόφαση αφού η Ρωσία ασκεί αρνη-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

141

σικυρία. Ο εκπρόσωπος της Ρωσίας δηλώνει ότι η Δύση έχει προκαλέσει τις αναταραχές στην Ουκρανία. Η, δε, Κίνα δηλώνει “παρών” Οι σχέσεις Δύσης-Ρωσίας οξύνονται περισσότερο με το εσπευσμένο διπλό δημοψήφισμα στην Κριμαία, για τη 16η Μαρτίου 2014 και με ερώτημα για παραμονή στην Ουκρανία ή προσάρτηση στη Ρωσία. Η Δύση και η Ουκρανία θεωρεί το δημοψήφισμα ότι είναι αντίθετο προς το ουκρανικό Σύνταγμα και άκυρο. Τις οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία υποστηρίζουν οι Η.Π.Α. και η ΕΕ. Πάντως, για τις οικονομικές κυρώσεις υπάρχει αμφιβολία εάν αποδίδουν σε μια μεγάλη οικονομία με τα αντίμετρα που μπορεί να πάρει η Ρωσία. Εξάλλου, σήμερα- αύριο οι κυρώσεις θα ακυρωθούν. Η Κίνα, συχνά σύμμαχος της Ρωσίας στο να μπλοκάρει τις δυτικές κινήσεις στο ΣΑ των ΗΕ, είναι περισσότερο προσεκτική και αναφέρει ότι οι οικονομικές κυρώσεις δεν είναι ο καλύτερος τρόπος επίλυσης της κρίσης και αποφεύγει να σχολιάσει τη νομιμότητα δημοψηφίσματος στην Κριμαία για απόσχιση. Εξάλλου και η Κίνα έχει πρόβλημα με την ανεξαρτησία της δυτικής μουσουλμανικής περιοχής Xinjiang. Μόνο το “μποϊκοτάρισμα” σε διεθνείς οργανισμούς και ο διεθνής αποκλεισμός με, μεταξύ άλλων, τη σύνοδο των G-8 να διεξαχθεί στις Βρυξέλλες αντί στο Sochi της Ρωσίας, τον Ιούνιο 2014, με αναβολή χορήγησης βίζας στους υπευθύνους, με παγίωση ρωσικών κεφαλαίων στις δυτικές τράπεζες και με διακοπή στρατιωτικής συνεργασίας, μπορεί να έχει αποτέλεσμα, αλλά και τότε μόνον εφόσον οι κυρώσεις επί του ασφαλούς μπορούν να φέρουν αποτροπή. Η Ρωσική εταιρεία φυσικού αερίου Gazprom λέγει ότι η Ουκρανία οφείλειo $1.89 δις για παροχή αερίου και υπαινίχθηκε ότι θα μπορούσε να κλίσει τις στρόφιγγες, όπως έκανε το 2009, με αποτέλεσμα να μειωθεί και η προμήθεια προς την Ευρώπη στην καρδιά του χειμώνα. Το

Το Δημοψήφισμα στην Κριμαία, 16 Μαρτίου 2014

16 Μαρτίου 2014, Δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Κριμαίας

εκλογών των χωρών της Δύσης.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν προδιαγραμμένο. Το 97% ψήφισε υπέρ του “ναι” για προσάρτηση στη Ρωσία και με ποσοστό προσέλευσης 80%. Ενώ το ρωσικό στοιχείο της Κριμαίας είναι 60%, το υπόλοιπο 20% του 80% πρέπει να προέρχεται από τους Τατάρους και τους Ουκρανούς της Κριμαίας, που είχαν όμως ταχθεί προεκλογικά κατά του δημοψηφίσματος. Διαφορετικά, το 20% προέρχεται από διπλούς ψήφους. Ναι μεν το δημοψήφισμα ήταν ελεύθερο, αλλά οι εκλογές σ’ αυτές τις χώρες υπολείπονται ακόμη των

Οι Η.Π.Α., η ΕΕ, ο Καναδάς και η Αυστραλία δηλώνουν ότι το δημοψήφισμα είναι άκυρο,

142

Λακαφώσης Δημήτριος

ενώ ο Putin ότι είναι σύννομο και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Η τοπική κυβέρνηση της Κριμαίας υποβάλλει αίτηση προσάρτησης προς τη Ρωσία. Το ερώτημα τώρα είναι, το δημοψήφισμα επεκτείνεται και στις άλλες ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας με ρωσικό στοιχείο. Οι Η.Π.Α. και η ΕΕ επιβάλλουν κυρώσεις στη Ρωσία, εφόσον θεωρούν ότι έχει παραβιάσει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Κριμαίας. Δεν μπορεί ασφαλώς να απομονωθεί μια μεγάλη δύναμη, της οποίας τη συνεργασία έχουν ανάγκη για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας ως και για τα ανοικτά ακόμη θέματα στο Αφγανιστάν, στη Συρία, στο Ιράν και αλλού. Η Ευρώπη, βέβαια, έχει την ανάγκη της ενέργειας της Ρωσίας αλλά και η Ρωσία τα χρήματα της Ευρώπης. Απαιτείται, όμως, ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης με διαφορετικούς τρόπους μεταφοράς και με ποικιλία προμηθευτών και ενέργειας. Η Ευρώπη προμηθεύεται από τη Ρωσία περίπου το 30% των αναγκών της σε ενέργεια, ενώ το 40% της προερχόμενης από τη Ρωσία ενέργειας φθάνει στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας.

Το Δημοψήφισμα στην Κριμαία είναι νόμιμο; Κάθε δημοψήφισμα, εάν υπηρετεί τους ειλικρινείς σκοπούς για τους οποίους έχει επινοηθεί διεθνώς, ενέχει σημαντικές αξίες. Βέβαια, τα παλαιότερα δημοψηφίσματα του 19ου αιώνα διαφέρουν από τα σύγχρονα του 21ου αιώνα. Τότε, οι ηγέτες καθόριζαν την τύχη μιας περιοχής και τα σύνορα των χωρών ανάλογα με τα συμφέροντά τους και με τη δύναμη που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για τις επιδιώξεις τους. Σήμερα, ο Putin και Obama προσπαθούν ο μεν να δικαιολογήσει, ο δεν να αποδείξει ότι το δημοψήφισμα της Κριμαίας είναι αντίθετο προς το διεθνές δίκαιο. Τώρα, στα σύγχρονα δημοψηφίσματα επιδιώκεται, ως επί το πλείστον, να ακολουθούνται αξίες στην εφαρμογή τους. Το μέλλον μιας περιοχής δεν μπορεί να καθορίζεται όταν τελεί υπό κατοχή και υπό την επιρροή άλλης χώρας. Η Κριμαία τελούσε υπό την κατοχή των ρωσικών δυνάμεων και η Ρωσία ασκούσε επιρροή στην Κριμαία. Ούτε ένα τοπικό δημοψήφισμα μπορεί να αγνοεί ένα γενικότερο δημοψήφισμα του συνόλου του πληθυσμού της χώρας και να διαλύει το σύνολο της χώρας, εν προκειμένω της Ουκρανίας, στην οποία ανήκει ή να αποσταθεροποιεί την ευρύτερη περιοχή με νέα γεωγραφικά δεδομένα. Σύμφωνα, με το σύγχρονο διεθνές δίκαιο ένα αυθαίρετο τοπικό δημοψήφισμα δεν δικαιολογεί ανεξαρτησία ή προσάρτηση. Το δημοψήφισμα σε περιοχή δικαιολογείται μόνο εάν πράγματι υπάρχει απειλή, γίνονται διακρίσεις και εκμετάλλευση σε βάρος της περιοχής ως και εάν υπάρχει συναίνεση περιοχής και χώρας. Οι Βάσκοι της Ισπανίας αισθάνονται ότι γίνεται εκμετάλλευση στην κατανομή του δημοσίου πλούτου σε βάρος τους και ζητούν ανεξαρτησία. “Προσομοιάζουν την κατανομή με μια αγελάδα που με το στόμα βόσκει στην Καταλονία αλλά με τους μαστούς της γεμίζει γάλα όλη την Ισπανία”. Τα δημοψήφισμα να μη γίνονται με δύο μέτρα και δύο σταθμά ανάλογα εκάστοτε με τα τοπικά και τα γενικότερα συμφέροντα και επιδιώξεις. Ο Putin προβληματίζεται και δυστροπεί σε αποφάσεις του Αζερμπαϊντζάν, της Γεωργίας και της Μολδαβίας να προσαρμόζονται στις δημοκρατικές διαδικασίες στο πλαίσιο της ευρωανατολικής συνεργασίας.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

143

Βέβαια, υποστηρίζει την απόφαση της Κριμαίας για αποσκίρτηση από την Ουκρανία και προσομοιάζει την Κριμαία με το Κόσοβο, το οποίο αποσκίρτησε από τη Σερβία το 2008 χωρίς την έγκριση του Βελιγραδίου, αποφεύγει όμως να παραλληλίσει την Κριμαία με την Τσετσενία της αυτόνομης περιοχής της Ρωσίας. Η Τσετσενία αγωνίζεται τόσα χρόνια για την ανεξαρτησία και με ένα τοπικό δημοψήφισμα μπορούσε να αποκτήσει την ανεξαρτησία της, αντιτίθεται όμως η Ρωσία. Μπορούσε στις προγραμματισμένες εκλογές στις 25 Μαΐου 2014 σε όλη την Ουκρανία, να προκύψει μια νόμιμη κυβέρνηση μετά από εκλογές. Να ομαλοποιηθεί η κατάσταση και να αποφασισθεί δημοψήφισμα για την Κριμαία από όλο τον Ουκρανικό λαό υπό την επίβλεψη της νόμιμης ουκρανικής κυβέρνησης και των Η.Ε.. Δεν μπορεί το 4% της Κριμαίας να αποφασίζει ερήμην του υπολοίπου των 44 εκ. ουκρανικού λαού. Το ανατολικό Τιμόρ απέκτησε την ανεξαρτησία το 1999 μετά από με εκλογές αλλαγή κεντρικής κυβέρνησης, η οποία κυβέρνηση αποδέχθηκε τοπικό δημοψήφισμα αλλά υπό την επίβλεψη της Τζακάρτας με τη σύμφωνη γνώμη και των ΗΕ. Στη βόρεια Ιρλανδία άλλοι επιδιώκουν την απόσχιση, άλλοι την προσάρτηση στην Ιρλανδία και άλλοι την παραμονή τους στο Βρετανία, οτιδήποτε όμως μετά από απόφαση της κεντρικής βρετανικής κυβέρνησης, όπως εξάλλου και με πιθανή όμοια περίπτωση της Σκωτίας. Άλλοι, ισχυρίζονται ότι η Ουκρανία επιχορηγούσε την Κριμαία και αυτό ήταν σε βάρος της. Όμως, η αλήθεια είναι μία. Η Κριμαία προσέφερε στην ουκρανική οικονομία με τον εκεί τουρισμό, τη βιομηχανία και την ιστορική της σημασία. Δίδει έξοδο προς τη Μαύρη θάλασσα και αποτελεί το μαλακό υπογάστριο της Ουκρανίας. Η Δύση αιφνιδιάστηκε ή καλύτερα υποεκτίμησε την κατάσταση και παραγκώνισε τη Ρωσία στο θέμα της γειτονικής Ουκρανίας. Ο Obama, όταν κατάλαβε την ουσία του θέματος, παραπονέθηκε ότι η CIA δεν του είχε δώσει έγκαιρες και σωστές πληροφορίες. Έδωσε προτεραιότητα στην ΕΕ για να ασχοληθεί με το θέμα της Ουκρανίας, αλλά η ΕΕ έδειξε για μια ακόμη φορά αδυναμία στην ενιαία πολιτική προσέγγισης και αγνόησε τον παράγοντα της Ρωσίας. Η Γερμανία κράτησε αρχικά συγκρατημένη στάση, ενώ η Πολωνία πλέον ενεργητική, για δικούς της λόγους κάθε μια. Ο Obama μάλλον τηρεί συγκρατημένη στάση και αποδίδει τις ενέργειες του V. Putin σε αδυναμία. Οι εξελίξεις ήταν προσχεδιασμένες. Η υπερψήφιση για την απόσχιση της Κριμαίας ήταν δεδομένη με την υποστήριξη της Ρωσίας. Ο V. Putin δεν έκανε καμία υποχώρηση στις αντεγκλήσεις με τη Δύση και το δημοψήφισμα έγινε και επικύρωσε το προειλημμένο σχέδιό του για προσάρτηση της Κριμαίας. “Για το εξής, η απόσχιση της Κριμαίας μοιάζει με το χωρισμό ενός ζευγαριού, που απλώς άλλοι είναι υπέρ του ενός και άλλοι του άλλου, ουδείς όμως πλέον ασχολείται με την ουσία και ο χωρισμός καθίσταται τετελεσμένο γεγονός”.

144

Λακαφώσης Δημήτριος

Η Προσάρτηση της Κριμαίας, 20 Μαρτίου 2014

Στη Μόσχα, ο ρωσικός λαός για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια με ποσοστό 93% αναδεικνύει “νέο Τσάρο”. Στην Κριμαία, οι ουκρανικές βάσεις παραδίδονται η μια μετά την άλλη, με ένα ουκρανό και ένα Ρώσο ένοπλο νεκρό, ενώ ο ρωσικός στόλος καταλαμβάνει την ουκρανική ναυτική βάση στην Κριμαία. Οι 193 ουκρανικές βάσεις έχουν τεθεί υπό τον ρωσικό έλεγχο. Η Κριμαία είναι πλέον χαμένη και η Ουκρανία διατάσσει την αποχώρηση των 18.000 ουκρανικών δυνάμεων από την Κριμαία, επιδιώκοντας να παίρνουν μαζί τους και τον οπλισμό. Εξ αυτών μερικές χιλιάδες αυτομόλησαν στις ρωσικές δυνάμεις. Η αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων προκάλεσε την παραίτηση του υπουργού άμυνας του Κιέβου. Η Ρωσία πραγματοποιεί το όνειρό της: “Η Κριμαία ήταν στην καρδιά και το μυαλό των Ρώσων και παραμένει αναπόσπαστο μέρος της Ρωσίας”. O Vladimir Putin βλέπει στο Κίεβο "Νεοναζί, Ρωσόφοβους και Αντισημίτες" και τους δυτικούς συμμάχους να περνούν την κόκκινη γραμμή στην Ουκρανία και δηλώνει δεν είναι δυνατό να με καλωσορίζει στη Σεβαστούπολη

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

145

το ΝΑΤΟ. Αψηφώντας τις δυτικές κυρώσεις, υπογράφει στις 18 Μαρτίου 2014 συμφωνία προσάρτησης της Ρωσίας τονίζοντας ταυτόχρονα ότι δεν σχεδιάζεται να καταληφθεί άλλη περιοχή της Ουκρανίας. Στις 20 Μαρτίου 2014 η ρωσική βουλή επικυρώνει επίσημα την προσάρτηση. Καθορίζονται ως επίσημη γλώσσα στην Κριμαία, η ρωσική, η ουκρανική και η ταταρική. O Vladimir Putin αισθάνεται βέβαιος ότι καταλαβαίνει τώρα η Γερμανία καλύτερα την αίτηση του ρωσικού λαού, αφού πριν από είκοσι περίπου χρόνια η ρωσικός λαός υποστήριξε την επανέννωση της Γερμανίας. Κατηγορεί τις Η.Π.Α. ότι οι ίδιες έχουν παραβεί το διεθνές δίκαιο όταν περίπου διακόσια χρόνια πριν κήρυξαν μονομερώς την ανεξαρτησία τους από τη Βρετανία και πρόσφατα έχουν ενεργήσει παράνομα στο Ιράκ, Λιβύη και αλλού. Ο V.Putin προσπαθεί τώρα να κερδίσει, με την επαναχάραξη των συνόρων στην Ανατολική Ευρώπη, στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία, ότι έχασε η Ρωσία μετά την πτώση της Σοβιετικής ένωσης. Ο Πρόεδρος Yatseniuk διαβεβαιώνει ότι δεν πρόκειται η Ουκρανία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και θα αφοπλίσει τους ουκρανούς εθνικιστές παραστρατιωτικούς. Ενισχύει τις ουκρανικές δυνάμεις για να αποτρέψει την υπονόμευση του ρωσικού στοιχείου στην ανατολική περιοχή, το οποίο συνεχίζει να δυναμιτίζει την κρίση στην περιοχή και μάλιστα μετά την παρουσία 20.000 ρωσικών δυνάμεων προς τα σύνορα με την ανατολική Ουκρανία. Στις 5 Απριλίου 2014, υπέρ της Ρωσίας διαδηλωτές καταλαμβάνουν κυβερνητικά κτίρια στις πόλεις της ανατολικής Ουκρανίας Kharkiv, Luhansk και Donetsk και ζητούν δημοψήφισμα για ανεξαρτησία, ενώ η μεταβατική κυβέρνηση βρίσκεται σε επείγουσα σύσκεψη για την ασφάλεια της χώρας και επεμβαίνουν για την καταστολή δυνάμεις ασφαλείας. Ειδικότερα, στο Donetsk έχει κηρυχθεί “δημοκρατία του λαού’’ και δημοψήφισμα για απόσχιση από την Ουκρανία, στις 11 Μαΐου 2014. Αυτά τα γεγονότα σε συνδυασμό και με την παρουσία ρωσικών δυνάμεων προς τα σύνορα με την ανατολική Ουκρανία, προκαλούν ανησυχία για επέμβαση της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία.

Σε ένταση ο Διπλωματικός Τομέας μετά την Προσάρτηση της Κριμαίας Ο Πρόεδρος Yatseniuk προτείνει τη διεξαγωγή νατοϊκών ασκήσεων στην Ουκρανία. Η Ουκρανία υπογράφει πολιτική σύνδεση με την ΕΕ στις 21 Μαρτίου 2014, σαν καλή θέληση της ΕΕ για υποστήριξη της εύθραυστης κυβέρνησης του Κιέβου. Υπόψη, η μη υπογραφή της σύνδεσης το Νοέμβριο 2013 προκάλεσε τις αναταραχές στην Ουκρανία. Οι G-7, χωρίς να έχει προσκληθεί ο Putin, συναντώνται στη Χάγη, στις 24 Μαρτίου 2014,και συζητούν περαιτέρω κυρώσεις κατά της Ρωσίας, στο πλαίσιο της συζήτησης για την πυρηνική ασφάλεια. Ο ΥΠΕΞ της Ρωσίας ομιλεί για πρώτη φορά με τον ομόλογο του Κιέβου, αν και η Ρωσία δεν αποδέχεται τη νέα κυβέρνηση της Ουκρανίας, και διαμηνύει για ομόσπονδη Ουκρανία με αυξημένα δικαιώματα στο ρωσικό στοιχείο. Ο Obama, μετά από έξι χρόνια, επισκέπτεται την Ευρώπη. Συμμετέχει στη συνάντηση των G-7 στη Χάγη και μεταβαίνει στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. στις Βρυξέλλες, στην προσπάθειά του να ενδυναμώσει το μέτωπο Η.Π.Α.-Ευρώπης, μετά τα τελευταία κενά που παρουσίασε στην αντιμετώπιση της κρίσης στην Ουκρανία.

Λακαφώσης Δημήτριος

146

Δηλώνει ότι η Ρωσία δεν είναι εχθρός των Η.Π.Α. και οι συναντήσεις επισήμων Η.Π.Α.Ρωσίας συνεχίζονται, ενώ o V. Putin δηλώνει ότι η αποπομπή της Ρωσίας από τους G-8 είναι λάθος. O ΓΓ των ΗΕ Ban Ki-moon επισκέπτεται τη Μόσχα για το θέμα της Κριμαίας, ενώ δηλώνει ότι η προσάρτηση της Κριμαίας είναι 24 Μαρτίου 2014, οι G-7 συναντώνται στη Χάγη για την παράνομη. Κριμαία

Ο ΟΑΣΕ, σαν υπεύθυνος οργανισμός για την περιοχή, αποστέλλει 400 παρατηρητές στην ανατολική Ουκρανία, που αποδέχθηκε και η Ρωσία εφόσον δεν γίνεται μνεία για αποστολή στην Κριμαία, πράγμα μάλιστα που εκλαμβάνει η Ρωσία ως προσγείωση του ΟΑΣΕ στην πραγματικότητα της νέας κατάστασης στην Ουκρανία. Η Ελλάδα έχει συμφέρον να μη τα “χαλάσει” με τη Ρωσία, από την οποία έτυχε πρόσφατα μείωσης της τιμής του φυσικού αερίου. Παράλληλα, να τηρήσει τις καλές σχέσεις με την Ουκρανία, χώρα με πληθυσμό 46 εκ και με μεγάλο τουριστικό ρεύμα προς την Ελλάδα, χωρίς όμως να αποκλίνει από την πολιτική της Ε.Ε., της οποίας σήμερα ασκεί την εξάμηνη εναλλασσόμενη προεδρία. Επί πλέον, η Ελλάδα έχει και ελληνικό στοιχείο με επίκεντρο τη μεγάλη πόλη της Μαριούπολης ( Mariupol) στη θάλασσα Αζόφ. Οι Έλληνες ομογενείς δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν κίνδυνο, αλλά δεν παύει να ζουν σε μια αναστατωμένη χώρα. Ο Έλληνας ΥΠΕΞ έχει επισκεφθεί τη Μαριούπολη και το Κίεβο.

Η Κριμαία έχει πολιτική, εθνική και ιστορική σημασία Έχει ενταχθεί επί του ουκρανικής καταγωγής Χρουτσόφ στην Ουκρανία, το1954, όπου εδρεύει ρωσικός στόλος στη Σεβαστούπολη, με συμφωνία για παραμονή μέχρι το 2042. Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, 1991, επιστρέφουν οι τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι Τάταροι, που είχαν εκδιωχθεί από την Κριμαία βιαίως το 1944 επί Στάλιν, επειδή είχαν συνεργασθεί με τη Ναζιστική Γερμανία και τώρα θα πολεμήσουν στο πλευρό του ουκρανικού στρατού. Ανησυχούν, όμως, οι Τάταροι για τι πρόκειται να συμβεί με τις αποσχιστικές τάσεις της Κριμαίας. Η Κριμαία είναι γνωστή για τη συμφωνία της Γιάλτας και τον Κριμαϊκό πόλεμο παλαιότερα μεταξύ των Μεγάλων δυνάμεων. Το 1991, στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας από τη Σοβιετική Ένωση, η Κριμαία και οι ανατολικές περιοχές παρουσιάζουν τα λιγότερα ναι και τα περισσότερα όχι, σε σύγκριση με το υπόλοιπο της Ουκρανίας, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει για την παρούσα κατάσταση.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

147

Αριστερά: Με ιστορική σημασία περιοχές της Κριμαίας, προσαρτησθείσα από τη Ρωσία από τις 20 Μαρτίου 2014. Δεξια: Εθνότητες κοντά στα σύνορα της Ρωσίας

Η Ουκρανική Κυβέρνηση αφοπλίζει τους παραστρατιωτικούς, Απρίλιος 2014 Το ουκρανικό Κοινοβούλιο, μία ημέρα μετά τους πυροβολισμούς που προκάλεσε έξω από εστιατόριο στο Κίεβο μέλος του εθνικιστικού κινήματος ‘’Δεξιός Τομέας”, ψήφισε υπέρ του αφοπλισμού των παραστρατιωτικών ομάδων. Εξακολουθούν να ελέγχουν το κέντρο του Κιέβου και μετά την ανατροπή του Victor Yanukovych και την ανάληψη της εξουσίας από μια μεταβατική κυβέρνηση, ως κουκουλοφόροι με τις στολές παραλλαγής, στήνοντας οδοφράγματα στην πλατεία ανεξαρτησίας, αντιστεκόμενες στους άνδρες των δυνάμεων καταστολής. Η μεταβατική κυβέρνηση που συγκροτήθηκε στα τέλη Φεβρουαρίου δίσταζε μέχρι τώρα να αναλάβει δράση εναντίον των “οργανώσεων αυτοάμυνας”. Ο αφοπλισμός τους είναι μια από τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της Ρωσίας. Η Μόσχα διατείνεται ότι οι ρωσόφωνοι στην Ουκρανία απειλούνται από ακροδεξιούς τους οποίους αποκαλεί νεοφασίστες. Έχει κατηγορήσει την ΕΕ ότι ενθάρρυνε τις βίαιες διαδηλώσεις και ότι δεν έπραξε αρκετά για να πείσει το Κίεβο να χαλιναγωγήσει τους ακροδεξιούς. Στις 25 Μαρτίου ο Δεξιός Τομέας βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο της προσοχής, μετά το θάνατο του Muzychko. ενεργό μέλος του Δεξιού Τομέα, σε ανταλλαγή πυρών με αστυνομικούς που πήγαν να τον συλλάβουν. Ο Muzychko ήταν καταζητούμενος για συμμετοχή στο οργανωμένο έγκλημα. Το ποτήρι ξεχείλισε όταν τρεις άνθρωποι μεταξύ των οποίων και ο αντιδήμαρχος του Κιέβου τραυματίστηκαν από πυροβολισμούς της πλατείας ανεξαρτησίας, από ένα μεθυσμένο μέλος του Δεξιού Τομέα. Προτού φτάσει στο σημείο η αστυνομία, μέλη της οργάνωσης μετέφεραν το δράστη σε ένα ξενοδοχείο, όπου βρέθηκαν κατόπιν πολλά όπλα και εκρηκτικοί μηχανισμοί. Ο Δεξιός Τομέας υποστηρίζει ότι τα παράνομα όπλα, που κατασχέθηκαν στη Maidan από τις δυνάμεις ασφαλείας που διέπρατταν εγκλήματα κατά του ουκρανικού λαού, έχουν φυλαχτεί όλα.

Λακαφώσης Δημήτριος

148

Τα Συμπεράσματα της κρίσης στην Ουκρανία, σε Δέκα Σημεία, Απρίλιος 2014 1. Ο Οbama και οι δυτικοί σύμμαχοι μάλλον έχουν προβεί σε κενού περιεχομένου απειλές κατά V. Putin. Παρά τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας, οι αντιδράσεις του Obama κρίνονται ίσως ανίσχυρες. Τώρα ο Οbama και οι ευρωπαίοι σύμμαχοι έχουν πράγματι παραχωρήσει την Κριμαία, αλλά αυτή τη φορά προειδοποιούν τον V. Putin και πάλι, εάν ενεργήσει στην Ουκρανία εκτός Κριμαίας, θα το πληρώσει ακριβά! Το μόνο πράγμα που πιθανόν να εξέπληξε τον V. Putin είναι πόσο χαλαρή υπήρξε η αντίδραση του Obama. Δεν υπήρξε η προετοιμασία για το ενδεχόμενο ότι ο V. Putin θα ενεργούσε τόσο απρόσμενα και δυναμικά.

30 Μαρτίου 2014. Τα βρήκαν ότι διαφωνούν για την Ουκρανία

2. Οι αντιδράσεις και τα μέτρα τιμωρίας κατά του V. Putin της Ρωσίας κρίνονται ίσως ανεπαρκή και καθυστερημένα και μάλλον υπονομεύουν τη Δύση με το θέμα της Ουκρανίας. 3. Στις 28 Φεβρουαρίου 2014, ο πρόεδρος Obama προειδοποιεί τη Ρωσία να μην ενεργήσει στρατιωτικά κατά της Κριμαίας, και εάν πράξει τούτο, ακολουθεί σοβαρό κόστος. Ωστόσο, μια εβδομάδα αργότερα, η Κριμαία προσαρτήθηκε στη Ρωσία και δεν προέκυψε στην ουσία σοβαρό κόστος από τις δυτικές κυρώσεις. 4. Ο Obama και οι λοιποί επίσημοι αναφέρονται τελετουργικά στην προ δύο ετών περίπου επαναλαμβανόμενη ρήση, σχετικά με τη Συρία: “ Asea πρέπει να φύγεις”. Πάντως, ο Asea ουδέποτε έφυγε. Δεν υπάρχει ασφαλώς και τώρα απόδειξη ότι ο V. Putin αποδέχεται για την Ουκρανία προτεινόμενη από τον Obama και τους ευρωπαίους συμμάχους λύση εξόδου από την κρίση. γνωστής ως "off-ramp. 5. Δεν δόθηκε σημασία και δεν ήταν καλά γνωστές οι απόψεις του V. Putin για την Ουκρανία από πριν. Ειδικότερα, στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο 2008, ο V. Putin είχε πεί. με αοριστία βέβαια, ότι η Ουκρανία δεν είναι στην ουσία χώρα. Και τώρα ο V. Putin βρίσκει την κατάλληλη στιγμή να αποδείξει αυτό, ξεκινώντας να διαμελίζει την Ουκρανία, με το αζημίωτο. 6. Ασφαλώς, ο σκοπός του V. Putin δεν περιορίζεται στην Κριμαία και να παραιτηθεί από το υπόλοιπο της Ουκρανίας. Αυτό δεν φαίνεται να στέκεται. Εφόσον, δε, έχει αποφασίσει να μην αποσυρθεί από την Κριμαία, γιατί θα σταματήσει εκεί; 7. Ο V. Putin δικαιολογεί την Κριμαία, συγκρίνοντάς την παράλογα κατά άλλους, με το Κόσοβο και αποφεύγοντας να την παραλληλίσει με την Τσετσενία.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

149

8. Εν προκειμένω, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο V. Putin αμφισβητεί την μετά τον ψυχρό πόλεμο τάξη ασφαλείας στην Ευρώπη. Ο καυστικός του λόγος στην ομοσπονδιακή συνέλευση στη Μόσχα στις 18 Μαρτίου 2014 δεν αφήνει περιθώριο για αυτό. Προσπαθεί μάλλον να δείξει το παράνομο της μετά τον ψυχρό πόλεμο κατάστασης και να εκθέσει τη διατλαντική συμμαχία και να υποβαθμίσει την αμερικανική ηγεσία στον κόσμο, όπως αφήνει να νοηθεί και από τις πρόσφατες διαθέσεις του. 9. Γιατί τώρα αυτές οι διαθέσεις των Ρώσων ηγετών; Μήπως είναι δύσκολο να απαλλαγούν από το σύνδρομο της Σοβιετικής Ένωσης για μερικές ακόμη γενιές Ρώσων; Μήπως βασανίζονται από το κλινικό μετατραυματικό στρές των τελευταίων δύο δεκαετιών; 10. Εξάλλου, και η Ρωσία συμφώνησε, είκοσι χρόνια πριν, στην εξάλειψη του πυρηνικού οπλοστασίου της Λευκορωσίας, του Καζακστάν και της Ουκρανίας, ασφαλώς για τη μη εξάπλωση των πυρηνικών, αλλά και προέβλεψε ότι, όταν έλθει η ώρα για αποκατάσταση της “Μεγάλης Ρωσίας”, το έργο είναι ευκολότερο με χωρίς πυρηνικά χώρες για προσάρτηση.

Το ΝΑΤΟ αναζητεί στρατηγική για την Ουκρανία και για την Ανατολική Ευρώπη, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, 2Απρίλιος 2014 Τα κύρια σημεία διαφόρων δηλώσεων διπλωματών του ΝΑΤΟ στην πρώτη σύσκεψη για την Ουκρανία, στις 2 Απριλίου 2014, φανερώνουν προς τα που κινείται και η νατοϊκή στρατηγική στην Ανατολική Ευρώπη και οι σχέσεις της με τη Ρωσία, μετά την κατάληψη της Κριμαίας.

2 Απριλίου 2014. Συνάντηση ΥΠΕΞ ΝΑΤΟ για την Ουκρανία

προηγούμενου αιώνα.

› Δεν επιστρέφουμε στον ψυχρό πόλεμο. Η σημερινή Ρωσία, παρά τη στρατιωτική ισχύ και τη στάση της, δεν είναι η παλαιά Σοβιετική Ένωση. Δεν πρόκειται να υπάρξει μια επανάληψη της ιδεολογικής διαμάχης που δίχασε τον κόσμο στο μεγαλύτερο μέρος του

› Η Μόσχα έσπασε μια παράδοση που χαρακτήριζε την ευρωπαϊκή διπλωματία από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου: την ιδέα ότι οι διαμάχες λύνονται μέσω της διπλωματίας και όχι της δύναμης και ότι η δύναμη είναι όλο και περισσότερο οικονομική παρά στρατιωτική. › Πάντως η Ουκρανία αλλά και η Μολδαβία δεν μπορούν να κοιμούνται ήσυχες, αφού η Μολδαβία αντιμετωπίζει την πιθανότητα να επιχειρήσει η Ρωσία την κατάληψη της αποσχισθείσας Υπερδνειστερίας. Και μετά τη Μολδαβία, πού αλλού; › Πρόκειται ουσιαστικά για μια νέα αναμέτρηση της Μόσχας με το ΝΑΤΟ, μόνο που αυτή τη φορά οι τρεις χώρες της Βαλτικής - Λιθουανία, Λετονία και Εσθονία - ανήκουν πλέον

150

Λακαφώσης Δημήτριος

στην αντίθετη πλευρά καθώς “πρόλαβαν” να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ πριν από 10 χρόνια. Συμπτωματικά, η συνάντηση του ΝΑΤΟ συμπίπτει με μια τριπλή επέτειος: τα 15 χρόνια από την ένταξη της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχίας, τα 10 χρόνια από την ένταξη της Βουλγαρίας, της Εσθονίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Ρουμανίας, της Σλοβακίας και της Σλοβενίας και τα πέντε χρόνια από την ένταξη της Αλβανίας και της Κροατίας. › Πάντως, το ΝΑΤΟ ανησυχεί από την αυξημένη παρουσία ρωσικών δυνάμεων κοντά στα σύνορα προς την ανατολική Ουκρανία. › Το πρώτο βήμα του ΝΑΤΟ είναι να καθησυχάσει τους ανήσυχους συμμάχους στη Βόρεια Ευρώπη. Σε πρώτη φάση θα μπορούσε να προβεί σε μια ολόκληρη σειρά μικρών στρατιωτικών κινήσεων για να ενισχύσει την παρουσία του στις χώρες της Βαλτικής και στην Πολωνία. Ασκήσεις μικρής κλίμακας θα χάριζαν μια σχεδόν μόνιμη στρατιωτική παρουσία στις χώρες αυτές στο άμεσο μέλλον, αρκεί να το αποφασίσουν οι ηγέτες των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ. › Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ευθύνεται κατά κάποιον τρόπο για τις ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία. › Ένα είναι βέβαιο πάντως: “Ο κυριότερος σκοπός του ΝΑΤΟ, η υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας των μελών του, έγινε αίφνης σημαντικότερος απ' όσο ήταν πριν από λίγες εβδομάδες’’.

Ερωτήματα για την ασφάλεια της Ανατολικής Ευρώπης στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, στην Ουαλία (Ουέιλς) της Βρετανίας, στις 5 Σεπτεμβρίου 2014 Πώς πρέπει η Συμμαχία να αντιδράσει στον νέο άνεμο που φυσάει από τη Ρωσία;

Ποια θα είναι η σχέση ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και στη Ρωσία στο μέλλον; Τα σημερινά προβλήματα στην Ουκρανία αποτελούν προσωρινή ή μόνιμη ψυχρότητα ανάμεσα στις δύο πλευρές; Απειλείται συνολικά η προσπάθεια οικοδόμησης μιας συμμαχίας ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και στη Ρωσία; Και αν ναι, ποιες είναι οι επιπτώσεις από την αλλαγή αυτή στα δεδομένα ασφαλείας στην Ευρώπη; Πρέπει οι ευρωπαϊκές χώρες που πλήττονται από την οικονομική κρίση να αρχίσουν να ξαναδίνουν μεγαλύτερο βάρος στους αμυντικούς προϋπολογισμούς; Πάντως, η Ελλάδα εκτιμά ότι το κλίμα στην Ουαλία θα είναι διαφορετικό από αυτό του Βουκουρεστίου το 2008. οπότε η Ελλάδα τα κατάφερε να απορριφθεί αίτηση των Σκοπίων για ένταξη τους στο ΝΑΤΟ. Αλλά τώρα διαφοροποιούνται τα πράγματα με την αλλαγή στάσης της Ρωσίας στην Ευρώπη, και ειδικότερα με το θέμα της Ουκρανίας, και με το ΝΑΤΟ να έχει ανάγκη για παραπέρα επέκταση στην νοτιοανατολική Ευρώπη, ως και με την επανεκλογή του Νίκολα Γκρούεφσκ ως προέδρου των Σκοπίων, στις 27 Απριλίου 2014. Όμως, απογοητευτική για τα Σκόπια είναι η δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ,

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

151

Rasmussen( Ράσμουσεν), ότι στη Σύνοδο Κορυφής της Συμμαχίας, που πραγματοποιείται στις 5 Σεπτεμβρίου 2014 στην Ουαλία, δε θα εξετασθούν ζητήματα διεύρυνσης. Όπως και έγινε και το ΝΑΤΟ επαναλαμβάνει ότι τα Σκόπια δεν εντάσσονται στο ΝΑΤΟ, εάν πρώτα δεν επιτευχθεί αμοιβαία αποδεκτή ονομασία με την Ελλάδα.Στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ουαλία αποφασίσθηκε η συγκρότηση μιας δύναμης ταχείας επέμβασης για την ασφάλεια της ανατολικής Ευρώπης. Τον Οκτώβριο 2014, από πρωθυπουργός της Νορβηγίας ο 55χρονος Jens Stoltenberg (Γενς Στόλτενμπεργκ), Γ.Γ. του ΝΑΤΟ. Αντικατέστησε τον από τον Απρίλιο 2009 Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Rasmussen, πρώην πρωθυπουργό της Δανίας.

Μετά την Κριμαία, oι Αποσχιστικές Τάσεις Επεκτείνονται και στην Ανατολική Ουκρανία, 11Απριλίου 2014 Μετά την Κριμαία τι; Η Ρωσία απειλεί, συγκεντρώνει στρατό στα σύνορα με την ανατολική Ουκρανία, υποδαυλίζει τους ρωσόφωνους που ζητούν να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Κριμαίας. Στο Kharkin, Luhansk και Donetsk της ανατολικής Ουκρανίας, οι ρωσόφωνοι διαδηλωτές, από 8 Απριλίου 2014,καταλαμβάνουν κυβερνητικά κτίρια και ειδικότερα στο Donetsk κηρύσσεται “δημοκρατία του λαού”. Μετά την Κριμαία, αποσχισματικές τάσεις και στην Αν. Ουκρανία, 11 Απριλίου 2014

Η μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου με τελεσίγραφο ζητά να εγκαταλειφθούν τα κτίρια και υπόσχεται ενισχυμένη αυτονομία, ασφάλεια και ανάπτυξη της οικονομίας στην ανατολική περιοχή ως και παράλληλη υιοθέτηση με την ουκρανική και της ρωσικής γλώσσας. Αλλά, οι διαδηλωτές, αψηφώντας τις εγκλήσεις, άλλοτε ζητούν απόσχιση, άλλοτε αυτονομία και η Ρωσία ζητά τροποποίηση του Συντάγματος και χαλαρή ομοσπονδία. Πράγμα, που η κυβέρνηση του Κιέβου βλέπει ως πρώτο βήμα διάσπασης και προσάρτησης στη Ρωσία. Για πρώτη φορά από την έναρξη της Κρίσης, διεξάγονται συσκέψεις στη Γενεύη λίαν προσεχώς μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας, Η.Π.Α. και ΕΕ. Ο ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. Kerry δηλώνει: εάν η Ρωσία επέμβει παραπέρα στην Ουκρανία είναι ιστορικό λάθος, καθώς το Κίεβο προσπαθεί να ανακαταλάβει τα κυβερνητικά κτίρια. Εάν επέμβει ο ουκρανικός στρατός, τότε περνάμε στο κατώφλι του εμφυλίου. Ο ουκρανικός στρατός ασφαλώς χρησιμοποιείται και στην περίπτωση παραπέρα επέμβασης των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία. Είναι δυνατό να φαντασθεί κανείς τι μπορούσε τότε να συμβεί εάν η Ουκρανία είχε προσχωρήσει στο ΝΑΤΟ ή ακόμη κατά ελάχιστο υπήρχαν νατοϊκές δυνάμεις εκεί; Η Ρωσία προειδοποιεί τις 18 χώρες της ΕΕ, οι οποίες το προμηθεύονται φυσικό αέριο μέσω

152

Λακαφώσης Δημήτριος

Ουκρανίας, ότι εάν η Ουκρανία δεν πληρώσει τις οφειλές της και δεν πληρώνει την προμήθεια φυσικού αερίου, προτίθεται να κλείσει τις ‘’κάνουλες”, με αποτέλεσμα να μειωθεί και το φυσικό αέριο προς αυτές τις χώρες. Βέβαια, υπάρχει και το προηγούμενο της Ρωσίας, όταν χρησιμοποίησε την ενέργεια προς την Ευρώπη ως πολιτικό όπλο στη κρίση του 2009 και το θεώρησε ως λάθος. Εν όψει αυτής της κατάστασης, η ΕΕ συνέρχεται για να δει πως μπορεί να βοηθήσει την Ουκρανία για τις οφειλές της προς τη Ρωσία και να αποφευχθεί η έλλειψη φυσικού αερίου στις χώρες της ΕΕ. Επίσης, για αυτό το θέμα, απευθείας συσκέψεις μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας διεξάγονται στις 17 Απριλίου 2014, στη Βιέννη. Ωστόσο, όλα αυτά μπορεί να συνδέονται και με τις επικείμενες προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία, στις 25 Μαΐου 2014. Πάντως, η κατάσταση στην Ουκρανία φαίνεται να οδεύει προς σταθεροποίηση της ρωσικής κατοχής της Κριμαίας, αλλαγή του Συντάγματος για ομοσπονδία ή και το ελάχιστο για ενισχυμένη αυτονομία των ρωσόφωνων περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας. Σε κάθε περίπτωση, η Ρωσία θεωρεί ως κόκκινη γραμμή κάθε προσπάθεια για να ενταχθεί η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, ένταξη που και η ίδια η Ουκρανία αποφεύγει.

Μετά την Αρπαγή της Κριμαίας και τις αναταραχές στην Αν. Ουκρανία, Αβέβαιο το Επόμενο Βήμα στην Ουκρανία, 18 Απριλίου 2014 Οι αναταραχές που ξέσπασαν στην Ουκρανία κυρίως από το Φεβρουάριο 2014, με τις συγκρούσεις στην πλατεία Maidan του Κιέβου και την εκτόπιση του Viktor Yanukovych, κορυφώθηκαν από τις 7Απριλίου 2014 στην ανατολική Ουκρανία, με αφορμή την αποσκίρτηση και την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, που αποτελεί την πρώτη αρπαγή εδάφους στην Ευρώπη από τον Β΄ΠΠ και ανησυχία προβάλλει για τις προθέσεις της Μόσχας αλλού στην Ουκρανία. Οι ρωσόφωνοι της ανατολικής Ουκρανίας καταλαμβάνουν κυβερνητικά κτίρια και αστυνομικά τμήματα σε δέκα σχεδόν πόλεις της ανατολικής Ουκρανίας, μεταξύ των οποίων: Donetsk, Kharkiv, Luhansk, Kramatorsk, Sloviansk, Mariupol, Horlivka, όπου το ρωσόφωνο στοιχείο επικρατεί κατά 50%. Ζητούν με δημοψήφισμα απόσυρση και προσάρτηση στη Ρωσία. Από τις 15 Απριλίου 2014, η κυβέρνηση του Κιέβου αποφασίζει και αρχίζει η αντιτρομοκρατική επιχείρηση στην ανατολική Ουκρανία, με αβεβαιότητα για πιθανή αντίδραση εισβολής δεκάδων χιλιάδων ρωσικών στρατευμάτων, που έχουν συγκεντρωθεί στα σύνορα ανατολικής Ουκρανίας-Ρωσίας, για την αβεβαιότητα που επικρατεί στην Ουκρανία. Άρματα και τεθωρακισμένα οχήματα της κυβέρνησης του Κιέβου κινούνται προς ανατολάς. Στο Sloviansk, πληρώματα αρμάτων αυτομολούν στους Ρώσους αυτονομιστές και τοποθετούν ρωσικές σημαίες στα άρματά τους. Στο Kramatorsk, στρατιώτες του ουκρανικού στρατού παραδίδονται υπό την απειλή των όπλων και στο Donetsk κηρύσσεται “λαϊκή Δημοκρατία”. Η κυβέρνηση του Κιέβου εκδίδει τελεσίγραφο για να εγκαταλείψουν τα κτίρια οι Ρώσοι αυτονομιστές, χωρίς όμως να υπακούσουν στο τελεσίγραφο και η κατάσταση γίνεται έκρυθμη,

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

153

ενώ το Κίεβο απειλεί με παραπέρα κλιμάκωση της αντιτρομοκρατικής επιχείρησης, εάν δεν παραδώσουν τα όπλα.

Συγκρατημένη η απόφαση της πρώτης διάσκεψης στη Γενεύη, 17 Απριλίου 2016, για την Ουκρανία 1. Με τη σκιά αυτή των γεγονότων, διεξάγεται 4μερής σύσκεψη- Η.Π.Α., Ρωσία, ΕΕ, Ουκρανία-στη Γενεύη στις 17 Απριλίου 2014, για την κατάσταση στην ανατολική Ουκρανία, και λαμβάνεται ομόφωνη απόφαση: Να εγκαταλειφθούν τα κτίρια, να παραδοθεί ο οπλισμός και να δοθεί αμνηστία στους καταληψίες, πλην εκείνων που βαρύνονται με εγκλήματα. Να απομακρυνθούν οι εμφορούμενοι με εξτρεμιστικές ιδεολογίες και αντιλήψεις, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων κατά των Εβραίων. Επικρατεί, όμως, αμφιβολία εάν εφαρμοσθούν αμέσως οι αποφάσεις της 4μερούς για την αποκατάσταση της τάξης, την εφαρμογή των οποίων έχει αναλάβει ο Οργανισμός για την ασφάλεια και συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE). Ήδη το Donetsk, μια ημέρα μετά, δηλώνει ότι απορρίπτει τη συμφωνία, εάν πρώτα δεν παραιτηθεί η προσωρινή κυβέρνηση του Κιέβου, που την θεωρεί παράνομη. Επίσης, η με αφορμή το Πάσχα ανακωχή, 20 Απριλίου 2014, ανακόπτεται μετά την αιματηρή σύγκρουση με τρείς Ρώσους και ένα του” Δεξιού τομέα” του Κιέβου νεκρούς, αυτή την ημέρα στο Sloviansk. με ότι αυτό σημαίνει για τις δυσχέρειες εφαρμογής των συμφωνηθέντων στην 4μερή διάσκεψη. Στις 22 Απριλίου 2014, ο μεταβατικός ουκρανός πρόεδρος διατάσσει να ξανά αρχίσουν στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Ρώσων παραστρατιωτικών στην ανατολική Ουκρανία, μετά από το βασανισμό μέχρι θανάτου δύο τοπικών πολιτικών στην περιοχή Donetsk. Η διαπραγμάτευση προβάλλει ως μόνος δρόμος εξόδου από την κρίση. Καμία από τις δύο πλευρές, Η.Π.Α. και Ρωσία, δεν φαίνεται ότι μπορούσε να ασκήσει επιρροή στους αντιμαχόμενους, αλλά εκάστη περιορίζεται να απορρίπτει στην άλλη την ευθύνη για την κατάσταση στην Ουκρανία. Ο Putin δηλώνει, μόλις προ της 4μερούς διάσκεψης, ότι ελπίζει να μη χρειασθεί να ασκήσει το δικαίωμα που του έδωσε η ρωσική βουλή για να προστατεύσει τους Ρώσους στην Ουκρανία. Παράλληλα, ο Ρώσος ΥΠΕΞ ομιλεί για να δοθούν τα δικαιώματα που ζητούν οι Ρώσοι αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία, με τροποποίηση του συντάγματος, την οποία οι αυτονομιστές ζητούν με δημοψήφισμα για τις 11Μαΐου 2014, πριν όμως από τις προβλεπόμενες προεδρικές εκλογές στις 25 Μαΐου2014; Δηλαδή, στη διάσκεψη συζητήθηκε μόνο η μια πτυχή της διπλής στρατηγικής της Ρωσίας για ενισχυμένη αυτονομία των Ρώσων αυτονομιστών, πράγμα προς το οποίο συγκλίνει περισσότερο και ο πρόεδρος από τον πρωθυπουργό της Ουκρανίας, με εθνικό όμως και όχι περιφερειακό δημοψήφισμα, ενώ δεν συζητήθηκε η άλλη διάσταση της απειλής του Putin ότι, στην περίπτωση της αποτυχίας των συμφωνηθέντων, θα προστατεύσει τους Ρώσους της Ουκρανίας. Πώς; Με επέμβαση!! 2. Η προοπτική, προς το παρόν, για επιτυχή άμεση έκβαση των συμφωνηθέντων στη διάσκε-

154

Λακαφώσης Δημήτριος

ψη είναι συγκρατημένη και προβάλλουν τέσσερες επιλογές: Πρώτον, ενισχυμένες κυρώσεις στη Ρωσία και όχι κενού περιεχομένου, ώστε να μπορούν να είναι αποτελεσματικές, εάν όχι άμεσα και βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον μακροπρόθεσμα. Αυτή η επιλογή φαίνεται να υιοθετείται προς το παρόν. Δεύτερον, διεθνής απομονωτισμός της Ρωσίας, όμως οι Η.Π.Α. έχουν ανάγκη τη Ρωσία για τη Συρία και το Ιράν και αλλού, περισσότερο από την ανατολική Ευρώπη, όπου επιδιώκουν να παραχωρούν την προτεραιότητα στους ευρωπαίους συμμάχους, οι οποίοι δεν μπόρεσαν και τώρα να παρουσιάσουν κοινό μέτωπο, με τη Γερμανία να είναι περισσότερο και η Πολωνία λιγότερο συγκρατημένη. Οι Η.Π.Α. αναγκάζονται να εμπλακούν στην Ουκρανία, όπου μάλλον δεν έχουν ισχυρά εθνικά συμφέροντα. Εξάλλου, η μέχρι πρότινος στρατηγική των Η.Π.Α. ήταν να μην εμπλέκονται στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που συνορεύουν με τη Ρωσία, χωρίς να παραλείπεται όμως η προστασία απειλουμένων συμμάχων, οι οποίοι ζητούν τώρα ενίσχυση της άμυνάς τους από τη Δύση. Τρίτον, στρατιωτική επιλογή: ασφαλώς ανεπιθύμητη. Ουδείς φαινομενικά είναι αποφασισμένος για πόλεμο. Απομένει ο οικονομικός πόλεμος, που και πάλι με τη σημερινή παγκοσμοποιημένη οικονομία έχει τελικά καταστρεπτικά αποτελέσματα για όλους. Τέταρτον, εγκατάλειψη της Ουκρανίας και παραχώρηση στη Ρωσία, με κλοιό γύρω από τη Ουκρανία. Τότε η Ρωσία, και αφού έχει εξασφαλίσει την επιρροή της στην ανατολική και δυτική Ουκρανία, προχωρεί παραπέρα στη Μολδαβία-Υπερδνειστηρία και στις Βαλτικές χώρες, επιδιώκοντας να κερδίσει ότι έχασε με την πτώση της Σοβιετικής ένωσης, μέσω αλλαγής των συνόρων στην ανατολική Ευρώπη. Η μόνη λύση της σημερινής κρίσης είναι περισσότερο εσωτερικό θέμα, με ενισχυμένη αυτονομία των 12 περίπου εκατομμυρίων Ρώσων στην Ουκρανία ή με ομοσπονδοποίηση της Ουκρανίας. Εξάλλου, αυτό είναι διεθνές κεκτημένο, όπως συμβαίνει στη Γερμανία, στις Η.Π.Α. και σε άλλες χώρες του κόσμου με ομοσπονδία. Οι δύο πλευρές αιφνιδιάσθηκαν ή μάλλον βρέθηκαν ανέτοιμες για νααντιμετωπίσουν μια σε έρπουσα από το Νοέμβριο 2013 κατάσταση στην Ουκρανία. Οι αμερικανικές υπηρεσίες κρίνεται ότι δεν είχαν επαρκείς πληροφορίες. Μόλις πριν από την 4μερή διάσκεψη, ο αρχηγός της CIA επισκέπτεται την Ουκρανία και συναντάται με τον ΥΠΕΞ και τον άμυνας, οι οποίοι είχαν αποφασίσει την αντιτρομοκρατική επιχείρηση στην ανατολική Ουκρανία. Η Ρωσία βρήκε την αφορμή για να αποβάλει το από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης στρες, με επέκταση των συνόρων προς την Ευρώπη. Καθυστερημένα βέβαια αντέδρασε και η Ρωσία στις εξελίξεις στην Ουκρανία, αφού συμπτωματικά ήταν αγκιστρωμένη στους διεθνείς χειμερινούς αγώνες, από 23 Φεβρουαρίου 2014. Οι σοφιστές λοιπόν της πλατείας Maidan του Κιέβου αποδείχθηκαν απερίσκεπτοι και τώρα τρέχουν να μαζέψουν τα ασυμμάζευτα.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

155

Ξέσπασαν Νέες βιαιότητες στην Ουκρανία, από 24 Απριλίου 2014

Από Απρίλιο 2014, Βιαιότητες στην Ουκρανία στο Kramatorsk, Slavyansk, Donetsk

Οι εξεγέρσεις στην Ουκρανία κλιμακώθηκαν απότομα, από 24 Απριλίου 2014, όταν οι ουκρανικές δυνάμεις, που επιχειρούσαν αντιτρομοκρατική επιχείρηση, σκότωσαν πέντε Ρώσους παραστρατιωτικούς στη νοτιανατολική πόλη Slavyansk. Επικρατεί σκηνικό πολέμου στην Ουκρανία: εκτίναξη αεροσκάφους και Ελικοπτέρου στο Kramatorsk, Ρώσοι αυτονομιστές συλλαμβάνουν ομήρους οκτώ διεθνείς παρατηρητές του ΟΑΣΕ στο Slavyansk και αεροσκάφη της Ρωσίας παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της Ουκρανίας.

Στις 28 Απριλίου 2014, ο δήμαρχος του Χαρκόβου (Kramatorsk) πυροβολήθηκε από άγνωστο πισώπλατα και υποβλήθηκε σε επείγουσα εγχείρηση σε νοσοκομείο. Ο δήμαρχος υπήρξε υποστηρικτής του εκτοπισθέντος προέδρου Viktor Yanukovych. Από την αλλαγή, όμως, της κυβέρνησης στο Κίεβο, υποστηρίζει ότι το Χάρκοβο πρέπει να παραμείνει στην Ουκρανία. Ο Putin διατάσσει και πάλι τη διεξαγωγή ασκήσεων και ρωσικά στρατεύματα κινούνται προς τα σύνορα με την Ουκρανία. Η Ουκρανία δίδει προθεσμία στη Ρωσία 48 ωρών για να εξηγήσει τη διεξαγωγή των στρατιωτικών ασκήσεων, χωρίς να αναφέρει τι θα κάνει στην περίπτωση που η Ρωσία δεν συμμορφωθεί. Ο Putin δηλώνει ότι η χρήση στρατού από το Κίεβο κατά του πληθυσμού στη χώρα, πέραν κάθε αμφιβολίας, είναι σοβαρό έγκλημα. Ο αμερικανικός στρατός προωθεί στην Εσθονία, χώρα του ΝΑΤΟ, 150 περίπου αλεξιπτωτιστές για να εμπεδώσει περισσότερο το θέμα της ασφάλειας την κρίσιμη αυτή περίοδο. Συνεχίζουν φιλοκυβερνητικοί διαδηλωτές να συγκρούονται με ρωσόφιλους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία. Μετά τις συνεχείς παραβιάσεις της διεθνούς 4μερούς για την Ουκρανία, ο Obama επιβάλλει, στις 28 Απριλίου 2014, και νέες κυρώσεις σε 7 κυβερνητικούς και 17 στελέχη εταιρειών που ανήκουν στον εσωτερικό κύκλο του Putin. Επίσης, η Ε.Ε. αυξάνει τη λίστα των κυρώσεων για την κρίση στην Ουκρανία. Στις 29 Απριλίου 2014, στη Luhansk, πόλη κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία και μια με έντονες διαδηλώσεις περιοχή, Ρώσοι αυτονομιστές καταλαμβάνουν το κυβερνητικό κτίριο και επιμένουν για δημοψήφισμα για παραχώρηση περισσότερης εξουσίας στο επικρατούν και εκεί ρωσόφιλο στοιχείο. Στις 1 Μαΐου 2014, Ρώσοι αυτονομιστές καταλαμβάνουν την εισαγγελία στο Donetsk και η κατάσταση γίνεται εκρηκτική και οι αστυνομικές δυνάμεις αποχωρούν, ενώ αναμένεται δημοψήφισμα στο Donetsk, στις 11Μαΐου 2014, μόλις πριν τις βουλευτικές εκλογές στην Ουκρανία, στις 25 Μαΐου 2014. Παράλληλα, η κυβέρνηση του Κιέβου συλλαμβάνει το ρώσο στρατιωτικό ακόλουθο στο Κίεβο για κατασκοπεία και διατάσσει την υποχρεωτική στράτευση νέων ηλικίας

Λακαφώσης Δημήτριος

156

από 18-25 ετών. Η, δε, Merkel ζητά από τον Putin την απελευθέρωση των παρατηρητών του ΟΑΣΕ, για την οποία οι Ρώσοι αυτονομιστές απαιτούν ανταλλαγή με κρατουμένους Ρώσους αυτονομιστές. Τελικά, οι παρατηρητές απελευθερώνονται, μετά από κράτηση περίπου δύο εβδομάδων, στις 3 Μαΐου 2014.

Η κατάσταση στην ανατολική Ουκρανία εκτός ελέγχου, Μάιος 2014 1. Αιματηρές μάχες στα περίχωρα του Σλαβιάνσκ, 5 Μαΐου2014 Μαίνονται οι αιματηρές μάχες μεταξύ δυνάμεων του ουκρανικού στρατού και των ρωσόφιλων αυτονομιστών στην Ανατολική Ουκρανία και την Οδησσό. Στις 5 Μαΐου 2014, ο ουκρανικός στρατός υπέστη απώλειες, καθώς προσπαθούσε να προωθηθεί από τα περίχωρα προς το κέντρο του Σλαβιάνσκ, ενός εκ των κυριότερων οχυρών της φιλορωσικής εξέγερσης. Και 1 ελικόπτερο του ουκρανικού στρατού καταρρίφθηκε από ένοπλους πολιτοφύλακες, τουλάχιστον 4 Ουκρανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν και πάνω από 30 τραυματίστηκαν. Οι κυβερνητικές δυνάμεις ανακατέλαβαν τον τοπικό τηλεοπτικό σταθμό και έθεσαν εκτός δικτύου τα ρωσικά κανάλια. Οι ένοπλες δυνάμεις των ρωσόφιλων αυτονομιστών υποχωρούν προς το κέντρο της πόλης. Στις 7 Μαΐου 2014, η ένταση ήταν αισθητά μικρότερη. Οι δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού που έχουν περικυκλώσει την πόλη Σλαβιάνσκ, οχυρό των αυτονομιστών, απέφυγαν να προωθηθούν προς το κέντρο της πόλης ύστερα από τη σφοδρή αντίσταση που συνάντησαν μέχρι τώρα. Ενώ, 4 στρατιώτες και 30 πολιτοφύλακες έχασαν τη ζωή τους. Από την έναρξη των επιχειρήσεων ο ουκρανικός στρατός έχει χάσει 4 ελικόπτερα. 2.Αναταραχές στην Οδησσό, 5 Μαΐου 2014 Εκρηκτική είναι η ατμόσφαιρα στην Οδησσό, ύστερα από τη φριχτή δολοφονία 42 ρωσόφιλων διαδηλωτών, στις 2 Μαΐου 2014, που κάηκαν ζωντανοί μέσα στο μέγαρο των συνδικάτων ή βρήκαν τον θάνατο πηδώντας από τα παράθυρα του φλεγόμενου κτιρίου, το οποίο είχαν πυρπολήσει φανατικοί υπερεθνικιστές. χωρίς οι αστυνομικές δυνάμεις να κάνουν το παραμικρό για να αποτρέψουν την τραγωδία. Χιλιάδες άνθρωποι μετέτρεψαν τις κηδείες των τραγικών θυμάτων σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας εναντίον του Κιέβου. Οργισμένοι διαδηλωτές πολιόρκησαν το αρχηγείο της αστυνομίας στην Οδησσό, αναγκάζοντας τους αστυνομικούς να απελευθερώσουν 67 ανθρώπους που είχαν συλληφθεί στη διάρκεια των αιματηρών ταραχών της 4ης Μαΐου 2014. Αποφασίσθηκε να σταλούν στην Οδησσό επίλεκτες δυνάμεις της προεδρικής φρουράς για την αποκατάσταση της τάξης. Συνεχίζεται η στρατιωτική επιχείρηση για ανακατάληψη των κτιρίων που ελέγχουν φιλο-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

157

ρώσοι. Η Ουκρανία επανακαταλαμβάνει το κυβερνητικό κτίριο της Μαριούπολης και ενισχύει τα σημεία ελέγχου του Κιέβου. Στρατιωτική ανησυχία μέχρι και στη Μολδαβία, που θέτει σε επιφυλακή τις δυνάμεις της, ενώ η Ρωσία ενισχύει την παρουσία της στη Μαύρη Θάλασσα. Rωσικά μαχητικά αεροπλάνα πέταξαν κοντά στις ακτές της Καλιφόρνιας και στην αμερικανική βάση του Γκουάμ στον Ειρηνικό Ωκεανό. Το φρικιαστικό έγκλημα του πυρπολισμού του μεγάρου των συνδικάτων της Οδησσού, αποτέλεσε σημείο καμπής, με τη Μόσχα να μιλά ανοιχτά πλέον για τη “Νέα Ρωσία”, αντί της ονομασίας της τσαρικής εποχής για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής και Νότιας Ουκρανίας 3.Αιφνιδιαστική Παρέμβαση του Putin στην κρίση, Μάιος 20014 Οι φιλορώσοι αυτονομιστές δηλώνουν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στο Donetsk(Ντονέτσκ) και στο Luhansk(Λουγκάνσκ), στις 11 Μαΐου 2014, με ερωτήματα για ανεξαρτησία, που εκπροσωπούν περί τα 7 εκατ. κατοίκους και το 1/3 του ουκρανικού ΑΕΠ. Η νέα Κυβέρνηση του Κιέβου έχει ήδη αποφασίσει προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία στις 25 Μαΐου 2014. Στις 7 Μαΐου 20014, σε μια προφανή αιφνιδιαστική απόκλιση(!!) στη ρωσική πολιτική, ο V. Putin καλεί να επιβραδυνθεί το δημοψήφισμα στην ανατολικής Ουκρανίας για να ενθαρρυνθεί ο διάλογος. Επίσης, περιγράφει τις προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία στις 25 Μαΐου 2014 σαν βήμα προς τη θετική κατεύθυνση. Επρόκειτο άραγε για ειλικρινή παρέμβαση εκτόνωσης της κρίσης από τον πραγματιστή V. Putin, λόγω του φόβου των συντριπτικών οικονομικών κυρώσεων ή απλώς για προσπάθεια να εξοικονομηθεί πολύτιμος χρόνος; Οι φιλορώσοι της ανατολικής Ουκρανίας απαρνούνται την έκκληση του Putin για επιβράδυνση του δημοψηφίσματος. 4. Δημοψήφισμα για ανεξαρτησία στην Ανατολική Ουκρανία από τους ρωσόφιλους αυτονομιστές, 11 Μαΐου 2014 Διεξάγεται το δημοψήφισμα στο Donetsk(Ντονέτσκ) και στο Luhansk(Λουγκάνσκ), στις 11 Μαΐου 2014, με θετική ψήφο 89% και 96%, αντίστοιχα. Δεν ήταν ένα συνηθισμένο δημοψήφισμα. Δεν υπήρχαν διεθνείς παρατηρητές. Παρατηρήθηκε ρίψη πολλαπλών ψηφοδελτίων στην ίδια κάλπη. Οργανώθηκε και καταμετρήθηκε βασικά από τους αυτονομιστές και ως εκ τούτου δεν έχουν αξία τα αποτελέσματα. Ερωτηθέντες ψηφοφόροι, απαντούσαν: άλλοι για περισσότερη εξουσία στην ανατολική Ουκρανία και άλλοι για ένωση με τη Ρωσία. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους, μια παράλληλη κυβέρνηση και στρατιωτική οργάνωση. Η διεθνής κοινότητα, η Ε.Ε., οι Η.Π.Α. και το Κίεβο δηλώνουν ότι το δημοψήφισμα είναι παράνομο. Η Μόσχα δηλώνει ότι σέβεται το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και καλεί για ειρηνική πρακτική ικανοποίηση της βούλησης του λαού στις περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας, αν και νωρίτερα ο V. Putin είχε ζητήσει την επιβράδυνση του δημοψηφίσματος και το διάλογο.

158

Λακαφώσης Δημήτριος

Με το διεξαχθέν δημοψήφισμα, βλέπουμε αυτή τη χώρα να προχωρεί σε μια βαθειά διαίρεση, ίσως ακόμη και σε ένα είδος απόσχισης. Οι επαρχίες Ντονέτσκ και Λουχάνσκ δεν αναγνωρίζουν την προσωρινή κυβέρνηση του Κιέβου, που ανέλαβε την εξουσία μετά την ανατροπή του πρώην προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, στα τέλη Φεβρουαρίου 2014. Ο αυτόκλητος ηγέτης των ρωσόφιλων αυτονομιστών στο Ντονέτσκ, δήλωσε ότι η περιοχή θα προχωρήσει στο σχηματισμό δικών της κρατικών θεσμών και θα θεωρήσει τα κυβερνητικά στρατεύματα εκεί δυνάμεις κατοχής. Η Μόσχα μετά το θετικό δημοψήφισμα στο Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ αποφεύγει να απαντήσει στην πρόσκληση των δύο επαρχιών για ένωση. Φαίνεται να ακολουθεί διαφορετική γραμμή από την Κριμαία, όπου υπάρχει η ρωσική ναυτική βάση στη Σεβαστούπολη. Η Ρωσία δηλώνει ότι αποσύρει τις περίπου 40.000 δυνάμεις από τα σύνορα με την Ουκρανία, αν και το ΝΑΤΟ δεν διαπιστώνει τέτοιες κινήσεις. 5. Πιθανή η “Bοσνιοποίηση” της Ουκρανίας, Μάιος 2014 Δύο σενάρια διαγράφονται ως πιθανότερα για τις εξελίξεις της κρίσης: › Mια μαζική εισβολή του ουκρανικού στρατού για την καταστολή της εξέγερσης. που θα μπορούσε να αποτελέσει πρόσχημα για μια ρωσική ‘’ειρηνευτική” επέμβαση. › Η μετατροπή της ανατολικής Ουκρανίας σε μια ‘’παγωμένη σύγκρουση”, σε de facto ρωσικό προτεκτοράτο χωρίς διεθνή υπόσταση, κατά το πρότυπο της Αμπχαζίας, της Νότιας Οσετίας, της Υπερδνειστερίας και του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Και στις δύο περιπτώσεις, η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο της “Βοσνιοποίησης”, με τις ρωσόφωνες ανατολικές περιοχές να αντιστοιχούν στην αυτόνομη σερβική Δημοκρατία SRPSKA εντός ενός ομοσπονδιακού ή συνομοσπονδιακού κράτους 6. Διεξαγωγή Προεδρικών Εκλογών σε όλη την Ουκρανία. στις 25 Μαΐου 2014 Έχει αποφασισθεί η διεξαγωγή προεδρικών εκλογών από τη νέα βουλή μετά την απομάκρυνση του Viktor Yanukovych. Διεξάγονται εκλογές στην Ουκρανία, στις 25 Μαΐου 2014,αν και μέχρι την τελευταία στιγμή, οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία συνεχίζονται με νεκρούς εκατέρωθεν. Οι προεδρικές εκλογές της 25ης Μαΐου, κρίνουν το μέλλον της Ουκρανίας, με την ασταθή εθνική ταυτότητα που παρουσιάζει. Ο V. Putin, που μέχρι τώρα θεωρούσα τις εκλογές παράνομες, δηλώνει όμως ότι θα αποδεχθεί το αποτέλεσμα των εκλογών. Oι προεδρικές εκλογές και μόνο στην Ουκρανία δε θα φέρουν την επιδιωκόμενη λύση, εάν δεν δοθεί ένα τέλος στις εχθροπραξίες και δεν εφαρμοστεί o“οδικός χάρτης”, που εκπόνησε ο ΟΑΣΕ και δεν αναθεωρηθεί το σύνταγμα που συμφωνήθηκε στις συνομιλίες στη Γενεύη, από τις Η.Π.Α., τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Ε.Ε., για με περισσότερη αυτονομία και αποκέντρωση σύστημα.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

159

Εκλογές στην Ουκρανία, 25 Μαΐου 2014 1. Διεξαγωγή εκλογών Παρά τις αντιρρήσεις των ρωσόφιλων της ανατολικής Ουκρανίας, οι εκλογές στην Ουκρανία, 25 Μαΐου 2014, δεν ματαιώθηκαν. To 60% από τα 35.5 εκατομμύρια με δικαίωμα ψήφου προσήλθαν για να ψηφίσουν. Οι φιλορώσοι αυτονομιστές εμπόδισαν τη διεξαγωγή της εκλογής. Σε ολόκληρη τη χώρα μόνο 7 από τις 12 εκλογικές περιοχές άνοιξαν για την ψηφοφορία. Ο “Μεγιστάνας της σοκολάτας” Petro Poroshenko κέρδισε τις εκλογές με ποσοστό 56%. Δηλώνει, δε, ότι θα διαπραγματευθεί νέα συμφωνία ασφαλείας με τη Μόσχα, Επιπλέον, τονίζει την ανάγκη για ομαλοποίηση των σχέσεων με τη Ρωσία, αν και υποστηρίζει στενότερες σχέσεις και με την Ε.Ε.. 2. Συνάντηση Putin-Poroshenko και Putin-Obama στη Γαλλία, 6 Ιουνίου 2014 Για πρώτη φορά από τις 25ης Μαΐου 2014 εκλογές, ο Petro Poroshenko συναντά το Vladimir Putin, στις 6 Ιουνίου 2014 κατά τη διάρκεια ανεπίσημων συζητήσεων, με την ευκαιρία της επετείου της 70ης απόβασης.τη D-Day, στη Νορμανδία της Γαλλίας, το 1944. Συμφώνησαν να αρχίσουν συζήτηση για άμεση κατάπαυση πυρός στην ανατολική Ουκρανία και για ειρηνική επίλυση της κρίσης. Παράλληλα, και Obama-Putin συναντώνται ανεπίσημα και επί 15 λεπτά περίπου, πρόσωπο με πρόσωπο, επίσης στη Νορμανδία, αν και είχαν επικοινωνήσει πολλές φορές, από τότε που ξέσπασε η κρίση, τηλεφωνικά με πολλές διαφωνίες. Υπόψη, έχει προηγηθεί η συνάντηση των G-7 στις Βρυξέλλες, χωρίς όμως τον Putin, λόγω αντεγκλήσεων για το Ουκρανικό. Ο Ουκρανός πρόεδρος Petro Poroshenko και ο Ρώσος Vladimir Putin συνεχίζουν να συνομιλούν στο τηλέφωνο για ειρηνική διευθέτηση της κρίσης στην Ουκρανία. Ο Petro Poroshenk υπόσχεται να τιμωρήσει τους αυτονομιστές και να δώσει αμνηστία σε όσους δεν έχουν βάψει με αίμα τα χέριά τους.

Η κατάσταση στην Ουκρανία μετά τις προεδρικές εκλογές 25ης Μαΐου 2014 1. Έκρυθμη συνεχίζεται η κατάσταση στην Ουκρανία Οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία συνεχίζονται και μετά τις εκλογές μεταξύ ουκρανικών δυνάμεων και ρωσόφιλων αυτονομιστών, με εκατέρωθεν απώλειες, κυρίως στο Ντονέτσκ, στο Λουχάνσκ και στο Σλοβιάνσκ. › Στις 12 Ιουνίου 2014, αριθμός ρωσικών αρμάτων, με άλλα τεθωρακισμένα οχήματα, εισβάλλει στο Σλοβιάνσκ, γεγονός που απορρίπτει η Ρωσία, αλλά επιβεβαιώνει με δορυφορικές φωτογραφίες το ΝΑΤΟ. › Στις 14 Ιουνίου 2014, η κυβέρνηση της Ουκρανίας ενεργεί αεροπορικές επιχειρήσεις κατά των αυτονομιστών της ανατολικής Ουκρανίας μετά την κατάρριψη με πυραύλους από ρω-

160

Λακαφώσης Δημήτριος

σόφιλους ουκρανικού μεταφορικού αεροσκάφους στην περιοχή του Σλοβιάνσκ, με 49 νεκρούς. Επίσης, οργισμένοι διαδηλωτές του Κιέβου πολιορκούν τη σοβιετική πρεσβεία στο Κίεβο. Οι Η.Π.Α. καλεί την ουκρανική κυβέρνηση να σεβασθεί τη συνθήκη της Βιέννης για τη διπλωματική ασφάλεια. › Στις 20 Ιουνίου 2014, ο νέος ουκρανός πρόεδρος Poroshenko ακολουθεί μονομερή μιας εβδομάδας κατάπαυση πυρός για να δώσει ευκαιρία στους ρωσόφιλους να καταθέσουν τα όπλα και όσοι φιλορώσοι επιθυμούν να αποχωρήσουν για τη Ρωσία, μέσω προστατευομένων διαδρόμων. Η Ρωσία, όμως, απαιτεί μόνιμη κατάπαυση πυρός και αλλαγή συντάγματος για περισσότερα δικαιώματα στους ρωσόφιλους της ανατολικής Ουκρανίας και απευθείας συνομιλίες μεταξύ Κιέβου και ρωσόφιλων αυτονομιστών. Η κατάπαυση πυρός, μετά από κατάρριψη ουκρανικού ελικοπτέρου, τερματίζεται. › Στο τέλος του Ιουνίου 2014, συνεχίζονται οι επιθέσεις των ουκρανικών δυνάμεων, με αεροπορικά και πυροβολικού κτυπήματα, κατά των ρωσόφιλων αυτονομιστών στη ανατολική Ουκρανία. › Στις 5 Ιουλίου 2014, μετά την ανακατάληψη της πόλης Sloviansk και Kramatorsk, οι ουκρανικές κυβερνητικές δυνάμεις συνεχίζουν για να ανακαταλάβουν και τις περιφερειακές πρωτεύουσες Donetsk and Luhansk, με εκατέρωθεν απώλειες. Παράλληλα, διεξάγονται συνομιλίες στο Βερολίνο για την κρίση στην Ουκρανία, μεταξύ Ουκρανίας- Ρωσίας-Γερμανίας –Γαλλίας. › Από 22-23Ιουλίου 2014, στον απόηχο της κατάρριψης του Μαλαισιανού Boeing 777. 17 Ιουλίου 2014 πάνω από την εμπόλεμη ζώνη - για την οποία γίνεται αναφορά παρακάτωεντείνονται οι επιθέσεις στην ανατολική Ουκρανία κατά των ρωσόφιλων αυτονομιστών με επίκεντρο το Donetsk,το προπύργιο της ανεξαρτησίας, και διατάσσεται γενική επιστράτευση των ουκρανικών δυνάμεων. Δύο μαχητικά αεροσκάφη των ουκρανικών δυνάμεων καταρρίφθηκαν με αντιαεροπορικούς πυραύλους στην περιοχή του Donetsk από ρωσόφιλους αυτονομιστές, αλλά η Ουκρανία δεν αποκλείει οι πύραυλοι να προήλθαν από ρωσικό έδαφος, πράγμα που απορρίπτει η Ρωσία. 2. Η Gazrom εκβιάζει να κλείσει τη στρόφιγγα αερίου προς την Ουκρανία; 16 Ιουνίου 2014 Η Ουκρανία και η Ρωσία, με την παρουσία και της Ε.Ε., συζητούν την πληρωμή του χρέους της Ουκρανίας για το ρωσικό φυσικό αέριο που της παρέχεται και το οποίο ανέρχεται περίπου σε $4δις, χωρίς αποτέλεσμα. Η Ουκρανία προσφέρει $1.5 δις και η Ρωσία τα απορρίπτει. Η ρωσική πετρελαϊκή εταιρεία Gazrom προτίθεται να κλείσει τη στρόφιγγα αερίου προς Ουκρανία και να χορηγήσει μόνο την ποσότητα που αντιστοιχεί για την προμήθεια της Ε.Ε. Όμως η Ουκρανία κρατάει μέρος του προς Ε.Ε. για τον εαυτόν της; Το πρόβλημα λοιπόν διοχέτευσης αερίου μέσω Ουκρανίας προβάλλει έντονα. Ας ελπίζουμε να βρεθεί διέξοδος μέχρι τον προσεχή χειμώνα.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

161

3. Ο Νέος πρόεδρος Poroshenko υπογράφει τη συμφωνία σύνδεσης με την Ε.Ε., στις 27 Ιουνίου 2014, με εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις. Ο νέος πρόεδρος Poroshenko υπογράφει, με αντιδράσεις της Ρωσίας, την επίμαχη συμφωνία συνεργασίας με την Ε.Ε., στις 27 Ιουνίου 2014, η μη υπογραφή της οποίας από τον Viktor Yanukovych έφερε την κρίση στην Ουκρανία. Ο Poroshenko αγνοεί τον Vladimir Putin και επιτυγχάνει, με χειροκροτήματα των δυτικών πολιτικών, μια ελκυστική εμπορική ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση με τα δεδομένα της Ευρώπης. Έχει, όμως, και να διαπραγματευθεί τα συμφέροντα της χώρας με το βετεράνο και “Αλεπού” της διεθνής πολιτικής πρόεδρο της Ρωσίας Vladimir Putin, ο οποίος, χωρίς πυρ, κατόρθωσε να προσαρτήσει την Κριμαία και τώρα παίζει με τους ρωσόφιλους αυτονομιστές της ανατολικής Ουκρανίας. Πολλά θέματα διαχωρίζουν την πολιτική του Κιέβου και του Κρεμλίνου, μεταξύ των οποίων τα δικαιώματα για την αυτονομία και τη γλώσσα των ρωσόφιλων της ανατολικής Ουκρανίας και το φυσικό ρωσικό αέριο ως και την ασφάλεια στις ανατολικές περιοχές. Ο Poroshenko αναλαμβάνει την προεδρία μιας χώρας που βρίσκεται σχεδόν σε χρεοκοπία και τα χρηματοφυλάκιά της να αδειάζουν καθημερινά, μάλιστα τώρα με τις συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία. Έχει να αναδιαρθρώσει τη χώρα των 46 εκατομμυρίων για να προσεγγίσει τα σύγχρονα κεκτημένα της Ε.Ε. Η Μόσχα πιθανόν να κάνει περισσότερα για να τιμωρήσει την Ουκρανία και τις άλλες πρώην Σοβιετικές τη Γεωργία και τη Μολδαβία οικονομικά επειδή υπέγραψαν εμπορικό και συνεργασίας σύμφωνο με την Ε.Ε.

Κατάρριψη Μαλαισιανού Boeing777 πάνω από την εμπόλεμη ζώνη της Ουκρανίας, 17 Ιουλίου 2014. Στις 17 Ιουλίου 2014, καταρρίφθηκε επιβατικό Μαλαισιανό αεροπλάνο Boieng 777 της πτήσης MH-17, από Άμστερνταμ προς Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας, με νεκρούς 289 επιβαίνοντες και πλήρωμα. Πετούσε πάνω από την εμπόλεμη ζώνη της ανατολικής Ουκρανίας σε ανοικτό αεροδιάδρομο, 15χλμ από τα σύνορα της Ρωσίας. 17 Ιουλίου 2014. Τα θύματα της διεθνούς τραγωδίας από την κατάρριψη του Boeing 777 πάνω από την εμπόλεμη ζώνη της Α. Ουκρανίας. Απαιτούν από την Ε.Ε. να βρούν τους ενόχους και να τους δικάσουν.

Η κατάρριψη έγινε από το αντιπυραυλικό σύστημα BUK-M1-2 ( SA-11) Είναι σύστημα μεσαίου βεληνεκούς, ρωσικής κατασκευής, αλλά έχει εκσυγχρονισθεί και το έχει προμη-

162

Λακαφώσης Δημήτριος

θευθεί και η Ουκρανία και άλλες χώρες, όπως η Κύπρος. Ο πύραυλος του BUK-M1-2έχει μέγιστο βεληνεκές 45.000χλμ, ενώ το αεροπλάνο πετούσε σε ύψος 15.000χλμ. Άγνωστα, όμως, παραμένουν τα αίτια της κατάρριψης. Μάλλον είναι σίγουρο ότι κτυπήθηκε από περιοχή που ελέγχουν οι φιλορώσοι αυτονομιστές. Προβάλλονται τώρα αλληλοκατηγορίες εκατέρωθεν και ο πόλεμος της διπλωματίας και των αντεγκλήσεων συνεχίζεται. Η Ουκρανία ισχυρίζεται ότι έχει αποδείξεις ότι και η Ρωσία έχει εμπλακεί, η οποία Ρωσία κατηγορεί ως υπεύθυνη την Ουκρανία. Ωστόσο, πολλά τα ερωτήματα που περιμένουν απάντηση: - Μπορούσαν οι φιλορώσοι αυτονομιστές να χειρισθούν το σύστημα; Εάν ναι, έπρεπε να είχαν εκπαιδευθεί έστω και στοιχειωδώς γι’ αυτό, χωρίς βέβαια τούτο να αποκλείεται, αφού η Ρωσία παρέχει εκπαίδευση σε αντιαεροπορικά μέσα και βαρύ οπλισμό προς τους ρωσόφιλους αυτονομιστές. Προ μιας εβδομάδας, οι φιλορώσοι είχαν καταρρίψει ένα μεταφορικό αεροσκάφος των ουκρανικών δυνάμεων και ένα ελικόπτερο, προφανώς με βλήμα φερόμενα στον ώμο, αλλά και, μετά την κατάρριψη του Boeing 777, δύο ουκρανικά μαχητικά αεροπλάνα με πυραύλους. - Μπορεί το σύστημα να έχει μετακινηθεί από τη θέση βολής και να έχει απομακρυνθεί; Ασφαλώς το σύστημα είναι περίπλοκο, έχει οχήματα με φορείς βλημάτων, ραντάρς, οχήματα διοίκησης και μέσων υποστήριξης. Είναι, όμως, κινητό και μπορεί να μετακινηθεί, μέσα σε εύλογο χρόνο και μάλιστα σε περιοχή που ελέγχεται απόλυτα από τους ρωσόφιλους αυτονομιστές. - Οι μέχρι τώρα ισχυρισμοί βασίζονται σε αποδείξεις; Ασφαλώς όχι, αφού προς το παρόν οι προσεγγίσεις διεθνών αδέκαστων παρατηρητών είναι δυσχερείς, εάν όχι αδύνατες. - Μήπως το Boeing 777 κτυπήθηκε από λάθος από τους ρωσόφιλους αυτονομιστές που το εξέλαβαν ως διαφορετικό αεροπλάνο; Αυτό δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει. Υπάρχουν προς τούτο ισχυρισμοί για ύπαρξη φωτογραφίας τροχιάς του πυραύλου, ύπαρξη ηχογραφημένων συνομιλιών και μετακινουμένου σχετικού οχήματος, που πρέπει, όμως, με αποδεκτές διαδικασίες και διαφάνεια να αποδειχθούν αληθείς. Ηγέτης των ρωσόφιλων αυτονομιστών παραδέχεται ότι είχαν το σύστημα BUK-M1, που μετακινήθηκε στο ρωσικό έδαφος πριν την κατάρριψη του Boeing 777. Αλλά, και στην περίπτωση του λάθους, και τότε υπάρχουν τουλάχιστον ηθικά υπεύθυνοι με την υποκίνηση ή ανοχή σε μια επικίνδυνη κατάσταση στην ανατολική Ουκρανία που οδήγησε σε διεθνή τραγωδία αθώων πολιτών από πολλές χώρες, Ολλανδία( με την πλειονότητα 193 νεκρών), Αυστραλία, Βρετανία, Γερμανία, Μαλαισία και από αλλού ως και σε διχασμό του κόσμου. - Μήπως υπήρξε συνηθισμένο ατύχημα ή τρομοκρατική ενέργεια; Αυτό μάλλον αποκλείεται με πολύ μεγάλες πιθανότητες, δεδομένης της συγκυρίας και του χρόνου και τόπου της κατάρριψης.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

163

- Πείθουν οι ισχυρισμοί της Ρωσίας, που απορρίπτονται από την Ουκρανία, ότι υπήρξε πτήση αεροπλάνου πλησίον του Boeing 777 πριν την κατάρριψη, με υπαινιγμούς για κτύπημα από βλήμα αέρος- αέρος και ότι η Ουκρανία διαθέτει το BUK-M1 στην Luhansk στην ανατολική περιοχή των συγκρούσεων; - Άλλο ερώτημα είναι, πως πολιτικό αεροπλάνα πετούσε πάνω από εμπόλεμη ζώνη και σε ανοικτό αεροδιάδρομο; Απάντηση σ’ αυτό μπορεί να δώσει ο ICAO (International Civil Aviation Organization ) και η πολιτική υπηρεσία αεροπορίας της Ουκρανίας. Βέβαια, τα Η.Ε. αποφάσισαν τη διεξαγωγή έρευνας από διεθνή αμερόληπτη επιτροπή, από την οποία αναμένονται απαντήσεις στα ερωτήματα. Το ερώτημα που ανησυχεί από τώρα είναι εάν η επιτροπή διευκολυνθεί για την εύρεση αποδείξεων σε περιοχή έκτασης 15χλμ, όπου βρίσκονται διασκορπισμένα τα συντρίμμια του μοιραίου αεροπλάνου, πριν όμως αποκρυφτούν ή απομακρυνθούν οι αποδείξεις. περίπτωση που ουδόλως δεν αποκλείεται. Η Ρωσία άσκησε βέτο στο ΣΑ των ΗΕ για τη διεξαγωγή έρευνας υπό τα ΗΕ. Στις 13 Οκτωβρίου 2015 εκδόθηκε πόρισμα Ολλανδικού συμβουλίου ασφαλείας για την πτώση του αεροσκάφους της Μαλαισιανής γραμμής MH17, τον Ιούλιο 2014. Σύμφωνα με το πόρισμα η πτώση προήλθε από πύραυλο ρωσικής κατασκευής Buk. Η Δύση και η Ουκρανία ισχυρίζονται ότι οι υποστηριζόμενοι από τη Ρωσία αντάρτες κατέριψαν το Boeing 777, αλλά η Ρωσία κατηγορεί τις Ουκρανικές δυνάμεις. Στο πόρισμα δεν αναφέρεται ποιος πυροδότησε τον πύραυλο, αλλά ο αεροδιάδρομος πάνω από την ανατολική Ουκρανία έπρεπε να είναι κλειστός. Η Ρωσία δηλώνει επίσης ότι ο πύραυλος Buk έχει αποσυρθεί από το ρωσικό οπλοστάσιο.

Ιστορία καταρρίψεων και το ηθικό δίδαγμα για τη Δύση από την κατάρριψη του Boeing 777 στην Ουκρανία, 17 Ιουλίου 2014 Έχουμε την κατάρριψη του νοτιοκορεάτικου αεροπλάνου το 1983 πάνω από τη Ρωσία με ρωσικό πύραυλο και πετούσε από Νέα Υόρκη προς Σεούλ με 269 νεκρούς. Καταρρίπτεται ιρανικό αεροπλάνο με πτήση από Τεχεράνη προς Ντουβάϊ( Dubai) από πύραυλο αμερικανικού πλοίου στο Περσικό, το 1988, με 290 νεκρούς. Πρόσφατα, έχουμε και την πτώση αεροπλάνου Πάλι των Μαλαισιανών γραμμών το Μάρτιο 2014, με 280 επιβάτες νεκρούς, στο Ινδικό και προς το παρόν διερευνώνται ακόμη τα αίτια της πτώσης. Στις 21 Δεκεμβρίου 1988 έχουμε την έκρηξη στην πτήση Pan Am 103, πάνω από το Lockerbie της Σκωτίας, με νεκρούς τους 259 επιβαίνοντες. Τότε, διεθνώς θεωρήθηκε ηθικά υπεύθυνος ο Muammar el-Qaddafi της Λιβύης, όμως στη συνέχεια τον πλησίασαν χώρες της Δύσης προς εξυπηρέτηση καθαρά δικών τους εθνικών συμφερόντων, αλλά τελικά τον σκότωσε με την εξέγερση ο ίδιος ο λαός του, το 2011. Αντιμετωπίζοντας νέο Lockerbie, η Δύση έχει ηθική υποχρέωση έναντι αυτής της διεθνούς ανθρώπινης τραγωδίας, να βρεθούν αμέσως οι ηθικά υπεύθυνοι, να τεθούν στο περιθώριο και να αφεθούν στην κρίση του λαού τους για την τιμωρία τους. Συνεπώς, η Δύση πρέπει τώρα να κάνει περισσότερα από το να ζητά μόνο ελεύθερη και πλήρη πρόσβαση στα συντρίμμια του αεροπλάνου στην ανατολική Ουκρανία, παραμερίζοντας τα όποια εθνικά συμφέροντα. Η Γαλλία ας μη δει τα “Mistral’’ αμφίβια πλοία της, που

164

Λακαφώσης Δημήτριος

πρόκειται να διαπραγματευθεί με τη Ρωσία, να στολίζουν το ρωσικό στόλο στη Σεβαστούπολη της προσαρτηθείσας Κριμαίας. Η Βρετανία ας έχει λιγότερα χρήματα από τις επενδύσεις της ρωσικής ολιγαρχίας στο Λονδίνο. Η ευρωπαϊκή γερμανική προτεραιότητα ας είναι λιγότερη στις σχέσεις της με τη Ρωσία. Η Ευρώπη έχει την ανάγκη του ρωσικού φυσικού αερίου, αλλά και η Ρωσία το ευρώ.

Αυστηρότερες ακόμη κυρώσεις από την Ε.Ε. στη Ρωσία, Αύγουστος 2014 Η Ε.Ε., επιβάλλει αυστηρότερες ακόμη κυρώσεις με περιορισμούς για προσβάσεις Ρώσων επισήμων, που έχουν άμεσες σχέσεις με τον Putin, αφού ο Putin δεν φαίνεται διατιθέμενος να συμβάλει στην αποκλιμάκωση της κρίσης στην ανατολική Ουκρανία, μάλιστα συνεχίζει να προμηθεύει τους εκεί ρωσόφιλους και κυρίως με βαρύ υλικό και να παρέχει εκπαίδευση. Ο Putin σε αντίδραση απαγορεύει την εισαγωγή στη Ρωσία φρούτων και λαχανικών από τις χώρες της Ε.Ε. και τις Η.Π.Α. με ανησυχία και της Ελλάδας, για την οποία υπολογίζονται απώλειες αρκετών δισεκατομμυρίων και με τουριστικές απώλειες. Έχει χρεοκόπησε και η ρωσική τουριστική εταιρεία Λάβερινγκ(Labirint), μέσω της οποίας διοχετεύονται χιλιάδες Ρώσων τουριστών ετησίως στην Ελλάδα. Η διακοπή της λειτουργίας της εν μέσω οικονομικών αναταραχών απομόνωσε 27.000 Ρώσους τουρίστες στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Για το ρωσικό εμπάργκο οι αγρότες της Ελλάδας απαιτούν αποζημίωση από την Ε.Ε.. Η Ρωσία συμφωνεί για εισαγωγή αγροτικών προϊόντων από την γειτονική Τουρκία, η οποία Τουρκία εκμεταλλεύεται την περίπτωση του ρωσικού εμπάργκου κατά της Ε.Ε., στην οποία επιδιώκει εδώ και χρόνια να ενταχθεί. Η παραπέρα αύξηση των κυρώσεων σε μια μεγάλη δύναμη πιθανόν να αποβεί μπούμερανγκ και στην ίδια τη Ε.Ε., εάν πρώτα δεν έχουν εξασφαλισθεί νέες αγορές.

Ρωσική Επιδρομή Ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ανατολική Ουκρανία, 22 Αύγουστου 2014 Η Ρωσία αποφασίζει τελικά μονομερώς χωρίς την έγκριση του Ερυθρού Σταυρού και της Ουκρανίας

Η Ρωσία αναλαμβάνει να στείλει ανθρωπιστική βοήθεια με 260 φορτηγά στην πόλη Luhansk (Λουγκάνσκ) της ανατολικής Ουκρανίας, αρχικά υπό την αιγίδα της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ). Περισσότεροι από 250.000 κάτοικοι βρίσκονται χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, νερό ή άλλες προμήθειες για πολλές ημέρες, Η Ουκρανία και η Δύση ζητούν εγγυήσεις ότι η βοήθεια δε θα.λειτουργήσει ως “Δούρειος Ίππος” για την αποστολή ρωσικών στρατευμάτων κα όπλων

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

165

στο ουκρανικό έδαφος. Μετά από μεγάλη κωλυσιεργία περίπου μιας εβδομάδας, λόγω δυσπιστίας, ανάγκης διαφάνειας και τελωνιακών διαδικασιών, η Ρωσία δεν κράτησε περισσότερο την υπομονή της και χωρίς την έγκριση του Ερυθρού Σταυρού και της Ουκρανίας, τα ρωσικά φορτηγά της ανθρωπιστικής βοήθειας, στις 22 Αυγούστου 2014, περνούν τα σύνορα και κινούνται προς Luhansk. Στη συνέχεια άρχισαν να επιστρέφουν στη Ρωσία κενά. Δηλαδή, εάν υπήρχε πολεμικό υλικό αφέθηκε πίσω; Η μονομερής ρωσική ενέργεια χαρακτηρίσθηκε από τη Δύση ως παράφορη εδαφική παραβίαση της Ουκρανίας, που αυξάνει ακόμη περισσότερο την επικινδυνότητα της κατάστασης μετά την κατάρριψη του αεροπλάνου των Μαλαισιανών γραμμών, στην ανατολική Ουκρανία, προ μηνός περίπου. Η Δύση απαιτεί την άμεση αποχώρηση όλων των ρωσικών φορτηγών από την Ουκρανία.

Κλιμακώνεται η Κρίση στην ανατολική Ουκρανία, Αύγουστος 2014 Ο Putin επιχειρεί να παγώσει την κατάσταση

Η ανατολική Ουκρανία βρίσκεται σε μεγάλη ένταση. Κατά μήκος των συνόρων Ρωσίας και η Οκρανίας συνεχίζουν αδιάλειπτα οι αψιμαχίες. Οι ουκρανικές κυβερνητικές δυνάμεις μάχονται από τον Απρίλιο 2014 τους ρωσόφιλους αυτονομιστές. Περισσότεροι από 2.119 σκοτώθηκαν από τις κυβερνητικές δυνάμεις, αντάρτες και πολίτες στις μέχρι τώρα 5μηνες συγκρούσεις και οι απώλειες συνεχίζονται καθημερινά σε εικοσάδες. Σχεδόν, 350.000 έχουν αναγκασθεί να εγκαταλείψουν τα σπίτιά τους και το χειρότερο στο δρόμο διαφυγής δέχονται κτυπήματα ρουκετών. Παρατηρείται στην περιοχή έλλειψη τροφίμων, νερού και φαρμάκων. Στις 24 Αυγούστου 2014, εν μέσω τραγωδίας και για την εξύψωση του ηθικού του λαού, εορτάζεται και η ανεξαρτησία της Ουκρανίας, χωρίς να λείψουν και τα προπαγανδιστικά σχήματα. Στο Donetsk, οι φιλορώσοι αυτονομιστές ενορχήστρωσαν παρωδία παρέλαση αιχμαλώτων ουκρανών στρατιωτών και έβαλαν άλλους από έξω ρωσόφιλους να ρίψουν πορτοκαλάδα εναντίον τους. Δες τον εσωτερικό εξευτελισμό μιας υπερήφανης ποτέ χώρας. Στις 26 Αυγούστου 2014, ο Ρώσος πρόεδρος Vladimir Putin και ο ουκρανός ομόλογός του Petro Poroshenko, συναντιούνται στην πρωτεύουσα της Λευκορωσίας Minsk επίσημα για πρώτη φορά πρόσωπο προς πρόσωπο για δύο ώρες, χωρίς όμως καμία ουσιαστική πρόοδο στην ουκρανική κρίση. Ο Poroshenko επικαλείται τις συζητήσεις ως διερευνητικές θετικές και ότι ο Putin έχει αποδεχθεί τις αρχές του δικού του σχεδίου ειρήνης, που περιλαμβάνει αμνηστία για όσους δεν κατηγορούνται για σοβαρά εγκλήματα και για αποκέντρωση εξουσίας στην περιοχή, ενώ οι φιλορώσοι αυτονομιστές ομιλούν για νέα Ρωσία. Εν τω μεταξύ, οι ουκρανικές δυνάμεις πολιορκούν την πόλη Donetsk επί εβδομάδες και με πυρά πυροβολικού βομβαρδίζονται σημεία συγκέντρωσης ρωσόφιλων αυτονομιστών μέσα στην πόλη. Επίσης ανακαταλαμβάνουν μέρος της ελεγχομένης από τους αντάρτες πόλης Luhansk, κοντά στα ρωσικά σύνορα. Η Ουκρανία κατηγορεί τη Ρωσία ότι στέλνει στρατιώτες στην ανατολική Ουκρανία, πράγ-

166

Λακαφώσης Δημήτριος

μα που αρνείται η Ρωσία. Όμως το ΝΑΤΟ πιστοποιεί με δορυφορικές φωτογραφίες την παρουσία ρωσικών βαρέων αρμάτων κοντά στα σύνορα, μέσα στην νοτιοανατολική Ουκρανία. Η Ουκρανία έχει συλλάβει Ρώσους στρατιώτες μέσα στο έδαφός της,15χλμ μέσα από τα σύνορα και η Ρωσία προβάλλει τη δικαιολογία ότι έχασαν τον προσανατολισμό τους. Παράλληλα, οι φιλορώσοι αυτονομιστές ανοίγουν νέο μέτωπο και καταλαμβάνουν τη στρατηγικής σημασίας πόλη Novazovsk στην Αζοφική θάλασσα, επιδιώκοντας να συνδέσουν τη Ρωσία με την προσαρτημένη Κριμαία και να καταλάβουν πλούσιες σε πετρέλαιο και μεταλλεύματα περιοχές. Εν κατακλείδι, ο Putin επιχειρεί να παγώσει την κατάσταση στην ανατολική Ουκρανία, μάλιστα εν όψει του δύσκολου χειμώνα στην περιοχή και σε συνδυασμό με την ανάγκη προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου.

Αινιγματικό και Συγκρατημένο το Στρατήγημα για την Ουκρανία. Σεπτέμβριος 2014 Μη στρατιωτική επιλογή, αλλά κυρώσεις κατά της Ρωσίας

Η στρατηγική στην Ουκρανία για μη στρατιωτική επιλογή, αλλά για επαναλαμβανόμενες αυξημένες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, είναι τρωτή στην κριτική και μάλιστα και μέσα από τις Η.Π.Α. και μέσα από την Ε.Ε.. Βέβαια, πάντα μετράει το αποτέλεσμα, το οποίο αργεί να έλθει. Ασφαλώς, η στρατιωτική επιλογή επιλέγεται μόνο όταν η άλλη πλευρά δεν αντιλαμβάνεται με δεύτερη σκέψη ότι καλύτερη είναι η πολιτική λύση της κρίσης. Οι κυρώσεις είναι ασφαλώς μία από τις καλύτερες λύσεις, μόνο εάν είναι ισχυρές για αποτέλεσμα και απομονώνουν διεθνώς τη Ρωσία. Οι υπεύθυνοι για την άσκηση της διπλωματίας, υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις, περιορίζονται να ομιλούν μόνο για ρωσικές βιαιότητες στην Ουκρανία και όχι για εισβολή. Μήπως αυτό είναι αδυναμία της εξωτερικής πολιτικής, όπως εξάλλου την χαρακτηρίζει και η ίδια η υποψήφια των Δημοκρατικών για την αμερικανική προεδρία το 2016 Κλίντον; Η Ρωσία προσομοιάζει τις κυβερνητικές στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των ρωσόφιλων αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία με αυτές των Ναζί στην περιοχή επί σοβιετικής εποχής και επικρατεί μια ψυχροπολεμική κατάσταση.

Συμφωνήθηκε μεταξύ Κιέβου- ρωσόφιλων αυτονομιστών Προσωρινή Κατάπαυση Πυρός, χωρίς να απεμπόλησαν τις εκατέρωθεν επιδιώξεις, 5 Σεπτεμβρίου 2014 Διατήρηση αλλά μες παραβιάσεις κατάπαυσης πυρός, συγκρότηση νατοϊκής δύναμις ταχείας επέμβασης στην Αν. Ευρώπη και συνέχιση ρωσικής βοήθειας

Στις 5 Σεπτεμβρίου 2014, το Κίεβο και οι φιλορώσοι αυτονομιστές, μετά από σχεδόν 5μηνες συγκρούσεις, συμφώνησαν για προσωρινή κατάπαυση του πυρός και για την άμεση ανταλλαγή αιχμαλώτων και παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Το Κρεμλίνο φαίνεται διατιθέμενο να παραχωρήσει αποκέντρωση στην ανατολική Ουκρα-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

167

νία, μέσα σε μια ανεξάρτητη και με εδαφική ακεραιότητα Ουκρανία, καθώς και το δικαίωμα για χρήση γλώσσας της επιλογής και αμνηστία. Οι φιλορώσοι αυτονομιστές απαιτούν αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία. Για την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία ουδείς λόγος γίνεται. Την εφαρμογή της συμφωνίας επιβλέπει ο Οργανισμός για την ασφάλεια και τη συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Εάν η προσωρινή κατάπαυση πυρός διατηρηθεί, αυτό εξαρτάται από το εάν υπάρξει προσέγγιση των προς επίλυση φλεγόντων θεμάτων, των οποίων η συζήτηση έπεται. Την κατάπαυση πυρός ζήτησε το Κίεβο, όταν άρχισε τελευταία να χάνει και να αποχωρεί από εδάφη ρωσόφιλων που είχε μέχρι τώρα κερδίσει κυρίως στο Donetsk και Luhansk της νοτιοανατολικής Ουκρανίας, ενώ έχει χάσει τα μισά παράλια και κινδυνεύει να χάσει και τον έλεγχο της παραλιακής πόλης Μαριούπολης, μέσω της οποίας η Ρωσία επιδιώκει σύνδεση με την Κριμαία. Επίσης, το Κίεβο είχε να αντιμετωπίσει και τους ενισχυμένους από τους Ρώσους στρατιώτες ρωσόφιλους αυτονομιστές, αλλά και έβλεπε να μην έχει την αναμενόμενη πολιτική υποστήριξη της Δύσης. Η Πολωνία και η Ουγγαρία επιδιώκουν περισσότερο επιθετική πολιτική προς τη Ρωσία, ενώ η Γερμανία παρουσιάζεται συγκρατημένη. Η Ρωσία δέχθηκε τη συμφωνία για κατάπαυση πυρός για να δείξει ότι δεν απορρίπτει την πολιτική λύση, όμως επιδιώκει με την ανυποχωρητικότητά της να διατηρήσει ” παγωμένες τις συγκρούσεις”, ώστε να εμποδίζεται η καλή διαλειτουργικότητα ως και η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. O Obama χαρακτήρισε τη συμφωνία ελπιδοφόρα, με επιφύλαξη εάν διατηρηθεί, με δεδομένης της παραβίασης της συμφωνίας του Ιουνίου 2014 για κατάπαυση του πυρός. Εάν εφαρμοσθεί η κατάπαυση πυρός και αποσυρθούν οι ρωσικές δυνάμεις, αναστέλλονται οι νέες κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, στις 5 Σεπτεμβρίου 2014, αποφασίσθηκε η συγκρότηση, με αμυντικό ρόλο, νατοϊκής δύναμης ταχείας επέμβασης, εντός 48ώρου, στην ανατολική Ευρώπη. Με ενισχυμένη νατοϊκή υποδομή, με εκ των προτέρων τοποθέτηση υλικού και διεξαγωγή ασκήσεων γίνεται αισθητή η νατοϊκή παρουσία στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης με αποτρεπτικό ρόλο. Στις 15 Σεπτεμβρίου 2014, το ΝΑΤΟ αποφάσισε τη διεξαγωγή νατοϊκής άσκησης στα δυτικά της Ουκρανίας πλησίον των συνόρων με την Πολωνία και μόλις 1000χλμ από την περιοχή των συγκρούσεων στην ανατολική Ουκρανία. Είναι άσκηση με 1.300 στρατό, εξ ων 200 Αμερικανοί, από χώρες του ΝΑΤΟ και χώρες συνεργασίας με το ΝΑΤΟ στο πλαίσιο της PFP. Συμφωνήθηκε η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία επί εθελοντικής βάσης για κάθε μέλος του ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας κάνει έκκληση για ουσιαστική βοήθεια και όχι

168

Λακαφώσης Δημήτριος

με “κουβέρτες και μέσα νυκτερινής παρατήρησης”. Στην ανατολική Ουκρανία ενεργούν 1.000 Ρώσοι στρατιώτες και 20.000 βρίσκονται σε ρωσικό έδαφος κοντά στα σύνορα. Η αρχική κατάπαυση πυρός έχει πολλές φορές παραβιασθεί αλλά ακόμη διατηρείται. Η Ρωσία συνεχίζει χωρίς έγκριση να στέλνει φορτηγά ανθρωπιστικής βοήθειας στην ανατολική Ουκρανία.

Συμφωνία Minsk 1 για Εκεχειρία στην Ουκρανία, στις 20 Σεπτεμβρίου 2014 Στις συνομιλίες στο Μίνσκ1 της Λευκορωσίας, πέντε περίπου μήνες από την έναρξη των συγκρούσεων στην ανατολική Ουκρανία τον Απρίλιο 2014, επιτεύχθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2014 συμφωνία μεταξύ Κιέβου- ρωσόφιλων αυτονομιστών-Ρωσίας- Οργανισμού ασφάλειας και συνεργασίας στην Ευρώπη(OASE), εννέα σημείων μεταξύ των οποίων: ουδέτερη ζώνη 30χλμ μεταξύ ουκρανικών δυνάμεων και ρωσόφιλων αυτονομιστών, απομάκρυνση του βαρέως οπλισμού, απαγόρευση πτήσεων πολεμικών αεροσκαφών, απομάκρυνση ξένων μαχητών από την ουδέτερη ζώνη ως και επιτήρηση της συμφωνίας από τον OASE. Η ουκρανική βουλή πέρασε νόμο για παραχώρηση μεγαλύτερης αυτονομίας στους ρωσόφιλους αυτονομιστές, αλλά οι ηγέτες τους επιμένουν για ανεξαρτησία από την Ουκρανία.

Βουλευτικές Εκλογές στην Ουκρανία, 26 Οκτωβρίου 2014 Τις εκλογές, στις 26 Οκτωβρίου 2014, στην Ουκρανία κερδίζουν τα φυλοευρωπαϊκά κόμματα του προέδρου Poroshenko και του πρωθυπουργού Yatseniuk, με 20% περίπου το κάθε ένα, και σχηματίζουν κυβέρνηση συνασπισμού. Στη νέα βουλή συμμετέχουν και μικρά εθνικιστικά κόμματα και το κόμμα του πρώην εκτοπισθέντος προέδρου Yanukovych. Στις εκλογές δεν συμμετείχαν οι αυτοκαλούμενες ‘’Λαϊκές δημοκρατίες’’ των ρωσόφιλων αυτονομιστών στο Donetsk και Luhansk, και διεξάγουν τις δικές τους εκλογές στις 2 Νοεμβρίου 2014, τις οποίες δεν αποδέχεται το Κίεβο και η Ε.Ε. Eκλέχθηκαν ‘’προέδροι’’ και ‘’κοινοβούλιά’’, σε μια διαδικασία που η Μόσχα ανακοίνωσε ότι πρόκειται να σεβαστεί, αλλά ο Γ.Γ. των Η.Ε. Ban Ki Moon τις χαρακτήρισε ατυχείς και αντιπαραγωγικές και κάλεσε τα εμπλεκόμενα μέρη να συμμορφωθούν με το πρωτόκολλο και το μνημόνιο κατανόησης του Μίνσκ. Οι Η.Π.Α. καταδίκασαν τις εκλογές ως παραβίαση του πρωτοκόλλου του Μίνσκ, που άνοιξε τον δρόμο για να τεθεί σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός στην περιοχή. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Poroshenko διεμήνυσε ότι το Κίεβο θα επανεξετάσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε, μετά τη διεξαγωγή των εκλογών. Οι εκλογές των ρωσόφιλων αυτονομιστών προσθέτουν ένα ακόμη εμπόδιο για συμφωνία και η κρίση στην Ουκρανία παγώνει και χειροτερεύει.

Αμείωτη η ένταση στην Ανατολική Ουκρανία, Νοέμβριος 2014 Μηνύματα για συνεχή αμφισβήτηση της υφισταμένης κατάστασης στην Ουκρανία

Οι αμερικανό-σοβιετικές σχέσεις χειροτέρευσαν από τότε που η Ρωσία επενέβη στις εσωτερικές υποθέσεις της Ουκρανίας και προσήρτησε την Κριμαία, το Μάρτιο 2014. Η ένταση έφθασε στο αποκορύφωμα το καλοκαίρι 2014 με την κατάρριψη του επιβατικού αεροπλάνου

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

169

της Μαλαισιανής πτήσης MH17 πάνω από την ανατολική Ουκρανία. Οι Η.Π.Α. ισχυρίζονται ότι κτυπήθηκε με ρωσικής κατασκευής πύραυλο από την ελεγχόμενη από τους αντάρτες αυτονομιστές περιοχή. Η Ε.Ε. επέβαλε κυρώσεις στους γύρω από τον Putin σε προσπάθεια να τον πιέσουν να αλλάζει τακτική. Η Ρωσία, όμως, συνεχίζει να υποστηρίζει τους ρωσόφιλους αυτονομιστές που πολεμούν τις ουκρανικές δυνάμεις στην ανατολική Ουκρανία. Η Ουκρανία κατηγόρησε τη Ρωσία ότι στέλνει άρματα μάχης στο ουκρανικό έδαφος. Ενώ, και ο ΟΑΣΕ( Οργανισμός για την ασφάλεια και συνεργασία στην Ευρώπη-OSCE) αναφέρει ότι στρατιωτικά οχήματα, με όλμους, πυροβόλα και συστήματα πολλαπλών εκτοξευτών ρουκετών, κατευθύνονται προς το Donetsk. Η Μόσχα επανειλημμένα αρνήθηκε ότι παρέχει στρατιωτική βοήθεια στους αντάρτες, παρά μόνο ανθρωπιστική βοήθεια. Ο, δε, ανώτατος διοικητής των Νατοϊκών δυνάμεων στην Ευρώπη, στρατηγός Philip Breedlove (Φίλιπ Μπρίντλοβ) τονίζει ότι η συμφωνία Κιέβου-Μόσχας- Aυτονομιστών, τον τελευταίο Σεπτέμβριο, στο Μίνσκ, για κατάπαυση πυρός στην ανατολική Ουκρανία, υπάρχει μόνο στο όνομα. Στις ελεγχόμενες από τους ρωσόφιλους αυτονομιστές περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας, η εύθραυστη κατάπαυση πυρός μπορεί να τελειώσει οποιαδήποτε στιγμή. Εκφράζεται ανησυχία για μια παγωμένη και παρατεταμένη σύγκρουση που πρόκειται να θέτει υπό αμφισβήτηση την υπάρχουσα κατάσταση της περιοχής για χρόνια ή ακόμη και δεκαετίες. Οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία, μετά από δύο και μισό μήνα, είναι ηπιότερες από πριν, αλλά συνεχίζονται αμείωτες. Ο πρώην ηγέτης της Ρωσίας Gorbachev προειδοποιεί για νέο ψυχρό πόλεμο και ότι η εμπιστοσύνη Ρωσίας-Δύσης καταρρέει και δηλώνει ότι η Κριμαία ήταν λάθος της τότε Σοβιετικής Ένωσης και έπρεπε να διορθωθεί. ‘’Η Ρωσία απαιτεί εξασφαλισμένες εγγυήσεις ότι δεν υπάρχει καν σκέψη η Ουκρανία να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ’’ και ο εκπρόσωπος του Putin προσθέτει ακόμη: ‘’ η διαδοχική προσέγγιση του ΝΑΤΟ προς τα ρωσικά σύνορα έχει εκνευρίσει τη Μόσχα’’. Αλλά και η Ρωσία και με την αυξημένη παρουσία δυνάμεων στα σύνορα με την Ουκρανία και με πυρά μέσα από την Ρωσία προκαλεί αντιπαραθέσεις. Ο, δε, ΥΠΕΞ της Γερμανίας FrankWalter Steinmeier βλέπει ως υπερβολικές τις φιλοδοξίες της Ουκρανίας για ένταξή της στο ΝΑΤΟ και αυτή είναι η πραγματικότητα σήμερα και κατά την επίσκεψη στη Μόσχα διαπιστώνει να μην υπάρχει έδαφος αισιοδοξίας. Ενώ νωρίτερα ο Putin τονίζει ότι η Ρωσία δεν υποκύπτει ποτέ στο θέμα της Ουκρανίας. Από την άλλη πλευρά, στις 23 Δεκεμβρίου 2014, η Ουκρανική βουλή ψηφίζει για κατάργηση της ουδετερότητας και της μη συμμετοχής της χώρας σε συμμαχίες και εργάζεται για συμμετοχή στο ΝΑΤΟ, κίνηση που έσπευσε να επικρίνει η Ρωσία. Η κρίση, λοιπόν, στην Ουκρανία φαίνεται να πάρει δέκα και πλέον χρόνια για να κοπάσει και η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί εύκολα και είναι αδύνατον να αναγνωριστεί διεθνώς ως τμήμα της Ρωσίας. Βέβαια, οι σχέσεις Δύσης-Ρωσίας μετά τον ψυχρό πόλεμο εξελίχθηκαν ομαλά με τη στρατηγική που εφήρμοσε η Δύση να αποφεύγει να εμπλέκεται άμεσα στις γειτονικές προς τη Ρωσία και πρώην της Σοβιετικής Ένωσης

170

Λακαφώσης Δημήτριος

και όπου κρίνεται ότι η Ρωσία έχει αποδειγμένα εθνικά συμφέροντα. Μήπως, όμως, η εγκατάλειψη αυτής της στρατηγικής είναι πρόωρη;

Συμφωνία Minsk 2 για εκεχειρία στην Ουκρανία, 12 Φεβρουάριος 2015 Η συμφωνία Μινσκ της Λευκορωσίας είναι γνωστή και ως ‘’Νορμανδία 4’’, από την πρώτη επαφή μετά τα γεγονότα στην Ουκρανία που είχαν οι τέσσερες ηγέτες στο περιθώριο της επετείου της απόβασης των Συμμάχων το 1944

Η Διάσκεψη των ‘’Νορμανδίας 4’’- Ρωσίας, Ουκρανίας, Γερμανίας και Γαλλίας- αποσκοπεί στο να τερματισθούν οι επί δέκα σχεδόν μήνες συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία, από Απρίλιο 2014. 12 Φεβρουαρίου 2015. Η συμφωνία Minsk 2 για την Ουκρανία, αλλά η ένταση συνεχίζεται.

Κατά τη διάσκεψη επικρατεί και ένταση στο Donetsk, Luhansk, Mariupol, Debaltseve, kramatork και αλλού και μάλιστα μετά από συνεχείς παραβιάσεις της συμφωνίας Minsk 1 για κατάπαυση του πυρός, το Σεπτέμβριο 2014. Αποφασίσθηκε οδικός χάρτης για κατάπαυση πυρός από την νύκτα της 14-15 Φεβρουαρίου 2015, για απόσυρση όλου του οπλισμού από την εμπόλεμη περιοχή της ανατολικής Ουκρανίας, για αποστρατικοποιημένη ζώνη, για έλεγχο από το Κίεβο των συνόρων της Ουκρανίας με την Ρωσία και για αλλαγή του συντάγματος της χώρας για ενισχυμένα δικαιώματα και αυτονομία των ρωσόφιλων. Ας ελπίσουμε ότι η επιτευχθείσα συμφωνία δε θα έχει την τύχη της προηγούμενης το Σεπτέμβριο 2014 με συνεχείς παραβιάσεις. Αν και τα πρώτα σημάδια είναι αποθαρρυντικά με τους ρωσόφιλους αντάρτες να καταλαμβάνουν την πόλη Debaltseve που συνδέει το Donetsk με Luhansk, μετά από συγκρούσεις με τις δυνάμεις του Κιέβου με 22νεκρούς και 100 τραυματίες μέσα σε ένα 24ωρο και εκεχειρία να παραπαίει και να είναι ‘’κενό γράμμα’’. Επίσης, οι ρωσόφιλοι αυτονομιστές επιχειρούν να ελέγχουν και Mariupoli- Novoazovsk για να εξασφαλίσουν παραλιακό διάδρομο από Ρωσία προς Κριμαία. Η Ρωσία υποστηρίζει τους ρωσόφιλους αυτονομιστές για να επιβληθούν και να ταπεινώσουν το με ευρωπαϊκές τάσεις πρόεδρο Porosensko, ότι δεν μπορεί για επιτυχίες όπως στην επί μήνες μέχρι τώρα προεδρία του. Ο Porosensko επιβραδύνει την απόσυρση βαρέως οπλισμού από την εμπόλεμη ζώνη. Η Ουκρανία φαίνεται να έχει την τύχη και αυτή εκείνων των πρώην σοβιετικών χωρών που βρέθηκαν σε εμφύλιο στην προσπάθειά τους να ενταχθούν σε δημοκρατικά συστήματα της Δύσης, με το φόβο του τεμαχισμού της, με πρώτο θύμα την Κριμαία της Ουκρανίας εμπρός στο

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

171

όραμα του Putin να κερδίσει ότι έχασε η Ρωσία με το διαμελισμό της, το1991.

Ποιος έχει το επάνω Χέρι και ποια τα Σενάρια της Κρίσης στην Ουκρανία, Μάρτιος 2015 Προκειμένου να υπάρξει πολική λύση διαρκείας, εκτιμάται ότι η Ουκρανία έχει να υποστηριχθεί από τη Δύση, για να αποκτήσει την πρωτοβουλία ή την αποτροπή στο έδαφος. Όχι εύκολο πράγμα, αλλά μάλλον εκεί εκτιμάται ότι βρίσκεται η πραγματικότητα. Σ’αυτό το σημείο, η Γερμανία δεν ασπάζεται τη στρατιωτική λύση και η κατάσταση στο έδαφος φαίνεται να ευνοεί τη Ρωσία. Ο Obama έχει να αποφασίσει για τυχόν περαιτέρω βοήθεια προς στην Ουκρανία. Μήπως, είναι χρόνος να στείλει όπλα στην Ουκρανία, που δε θα απαιτούνται όμως για εισβολή στη Ρωσία, αλλά απλώς για να αμυνθεί την εδαφικής της ακεραιότητας; Καθώς οι Η.Π.Α. σταθμίζουν την αποστολή όπλων στην Ουκρανία, ο Putin φαίνεται να υπολογίζει μόνο την περίπτωση της καθαρής δύναμης και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο μάλλον με τις συναντήσεις με τους ευρωπαίους ηγέτες. Ο Putin ίσως εκλαμβάνει ως συγκρατημένη τη στάση των Η.Π.Α. προκειμένου να εμπλακούν άμεσα σε ευρύτερη κρίση στην περιοχή. Πράγματι, οι Η.Π.Α., στη μετά σοβιετική εποχή και για χάρη της σταθερότητας και ελευθερίας, ακολούθησαν πολιτική μη άμεσης εμπλοκής στις γειτονικές προς τη Ρωσία πρώην χώρες της Σοβιετικής ένωσης. Τώρα, ο Putin προσπαθεί να παγιώσει την παρούσα επικρατούσα αμφισβητούμενη κατάσταση και να επιτύχει να ελέγξει την ανατολική και νότια Ουκρανία, χωρίς ολοκληρωτικό πόλεμο, και να αποδείξει ότι ο υπέρ των Ευρωπαίων πρόεδρος Poroshensko έχει αποτύχει και πρέπει να φύγει. Η Δύση αναμένει από τον Putin να αποσύρει τα βαριά όπλα και να απομακρύνει τον ξένο στρατό από την Ουκρανία για να επιτευχθεί μια διπλωματική λύση. Οι ηγέτες και οι πολιτικοί της Ουκρανίας δεν θέλουν να παραδώσουν το παν στους ρωσόφιλους αυτονομιστές και βλέπουν κάτι τέτοιο να είναι πολιτική αυτοκτονία. Η Ουκρανία έχει ανάγκη από βεβαιότητα για την ακεραιότητα και την ενεργειακή ασφάλεια. Οι ρωσόφιλοι αυτονομιστές έχουν καταλάβει μεγάλο μέρος του ουκρανικού εδάφους από τότε που συμφωνήθηκε κατάπαυση πυρός στο Μίνσκ, το Σεπτέμβριο 2014 και τώρα είναι διατιθέμενοι να παραδώσουν το όλο ή μέρος αυτού του εδάφους για χάρη της ειρήνης; Ο Putin πιέζει για αυτονομία των ρωσόφιλων αυτονομιστών και δεν υποχωρεί χωρίς την εξασφάλιση ότι η Ουκρανία ποτέ δε θα γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, αν και έχει υπογράψει συμφωνία προσέγγισης με την Ε.Ε. Κατά ελάχιστον, ο Putin θα ήθελε το Κίεβο να δώσει πολιτική οντότητα και αυτονομία στις από τους ρωσόφιλους κατεχόμενες περιοχές. Οι Η.ΠΑ., με το κακό προηγούμενο της Λιβύης και της Συρίας, διστάζουν πέραν της εκπαί-

Λακαφώσης Δημήτριος

172

δευσης και των τακτικών συμβουλών, να προμηθεύσουν όπλα στις ουκρανικές δυνάμεις που μάχονται την αποσκίρτηση της Κριμαίας και τους ρωσόφιλους της ανατολικής Ουκρανίας που ζητούν ανεξαρτησία. Υπάρχει φόβος, μήπως τα όπλα καταλήξουν τελικά στους ακραίους εθνικιστές του Κιέβου και σε άλλους με διαφορετικές εσωτερικές επιδιώξεις και κίνητρα, που δεν λείπουν, και κλιμακωθεί περαιτέρω η ουκρανική κρίση με σοβαρές επιπτώσεις στις σχέσεις Ρωσίας- Δύσης. Βέβαια, χωρίς αυτό το φόβο, η πιθανή ενίσχυση των δυνάμεων του Κιέβου θα μπορούσε να αποβεί αποτρεπτικός και μόνον παράγων, γιατί ακόμη περισσότερη ενίσχυση φαίνεται να μην μπορεί να καταστήσει τις ουκρανικές δυνάμεις ικανές σε βαθμό να αναχαιτίσουν τυχόν εισβολή των ρωσικών δυνάμεων. Τρία πιθανά σενάρια εξόδου από την ουκρανική κρίση: › Ένας υποβόσκων πόλεμος που διαρκεί για πολλά χρόνια. › Μια κατάπαυση πυρός που δεν ικανοποιεί απόλυτα τη Μόσχα και το Κίεβο αλλά στην ουσία δημιουργεί μια παγιωμένη σύγκρουση για μακρό χρόνο. › Μια πολιτική διευθέτηση όπου η Ρωσία αποσύρει δυνάμεις από την Ουκρανία και το Κίεβο

Η Ρωσία πανηγυρίζει προκλητικά την Επέτειο της νίκης κατά των Ναζί, στις 9 Μαΐου 2015. Επαναλαμβάνει τις προκλήσεις της επετείου της 9 Μαΐου 2014 Στις 9 Μαΐου 2014, εν μέσω αναταραχών στην ακρωτηριασμένη Ουκρανίας, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, η Ρωσία έχει πανηγυρίσει την 69η επέτειο της νίκης της κατά των Ναζί της Γερμανίας. Ο V.Putin παρακολούθησε μάλλον προκλητικά με πατριωτική έξαρση την παρέλαση στην κόκκινη πλατεία της Μόσχας και με 9 Μαΐου 2015. Προκλητική παρέλαση στη Μόσχα, μετά υπερηφάνεια επιβιβασμένος σε πλοίο επισκέτην προσάρτηση της Κριμαίας. πτεται, για πρώτη φορά μετά την προσάρτηση, τη Σεβαστούπολη της Κριμαίας. Υπό άλλες συνθήκες, η επέτειος της αντιφασιστικής νίκης κατά τον Β΄ΠΠ θα αποτελούσε ιδεώδη ευκαιρία για να ενισχυθούν οι γέφυρες ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία, οι λαοί των οποίων μοιράστηκαν τον τεράστιο φόρο αίματος εκείνα τα τρομερά χρόνια. Στην πραγματικότητα, συνέβηκε το ακριβώς αντίθετο: με τον Ρώσο πρόεδρο Putin να γιορτάζει στη Σεβαστούπολη την προσάρτηση της Κριμαίας και τον Ουκρανό ομόλογό του οχυρωμένο στο Κίεβο, όπου η επέτειος δεν γιορτάστηκε δημοσίως λόγω του φόβου φιλορωσικής εξέγερσης ακόμη και στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας, η 9η Μαΐου κατέληξε να συμβολίζει την αφύπνι-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

173

ση, που απειλεί να παρασύρει σ’ ένα νέο πόλεμο τη Γηραιά Ήπειρο. Ο εορτασμός της ημέρας νίκης κατά των Ναζί συνεχίζεται και στις 9 Μαΐου 2015, 70η επέτειος, με επίδειξη μεγάλης στρατιωτικής ισχύος, με την παρουσία 20 ηγετών του κόσμου, πλην των της Δύσης λόγω της κρίσης στην Ουκρανίας και με το πλέον σύγχρονο στρατιωτικό υλικό της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου του νέου άρματος Armaca T-14 και του νέου Διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλουYars, με 16 πυρηνικές κεφαλές. Στις 9 Μαΐου 2014, εν μέσω αναταραχών στην ακρωτηριασμένη, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, Ουκρανία, η Ρωσία πανηγυρίζει την 69η επέτειο της νίκης της κατά των Ναζί της Γερμανίας. Ο V.Putin παρακολουθεί μάλλον προκλητικά με πατριωτική έξαρση την παρέλαση στην κόκκινη πλατεία της Μόσχας και με υπερηφάνεια επιβιβασμένος σε πλοίο επισκέπτεται, για πρώτη φορά μετά την προσάρτηση, τη Σεβαστούπολη της Κριμαίας. Υπό άλλες συνθήκες, η επέτειος της αντιφασιστικής νίκης κατά τον Β΄ΠΠ θα αποτελούσε ιδεώδη ευκαιρία για να ενισχυθούν οι γέφυρες ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία, οι λαοί των οποίων μοιράστηκαν τον τεράστιο φόρο αίματος εκείνα τα τρομερά χρόνια. Στην πραγματικότητα, συνέβηκε το ακριβώς αντίθετο: με τον Ρώσο πρόεδρο Putin να γιορτάζει στη Σεβαστούπολη την προσάρτηση της Κριμαίας και τον Ουκρανό ομόλογό του οχυρωμένο στο Κίεβο, όπου η επέτειος δεν γιορτάστηκε δημοσίως λόγω του φόβου φιλορωσικής εξέγερσης ακόμη και στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας, η 9η Μαΐου κατέληξε να συμβολίζει την αφύπνιση, που απειλεί να παρασύρει σ’ ένα νέο πόλεμο τη Γηραιά Ήπειρο. Στις 9 Μαΐου 2015, 70η επέτειος εορτασμού της ημέρας νίκης κατά των Ναζί, συνεχίζεται, με επίδειξη μεγάλης στρατιωτικής ισχύος, με την παρουσία 20 ηγετών του κόσμου, πλην των της Δύσης λόγω της κρίσης στην Ουκρανίας και με το πλέον σύγχρονο στρατιωτικό υλικό της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου του νέου άρματος Armata T-14 και του νέου Διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου Yars, με 16 πυρηνικές κεφαλές.

Η Ρωσία εντείνει τους Εξοπλισμούς της με την Κρίση στην Ουκρανία, Ιούνιος 2015 Η Ρωσία, με την Κρίση στην Ουκρανία, ενισχύει τις ένοπλες δυνάμεις με 40 διηπειρωτικούς πυραύλους, που είναι ικανοί να διαπεράσουν και τα πλέον προηγμένα τεχνολογικά πυραυλικά αμυντικά συστήματα.

3-9-15. Η Γαλλία ακυρώνει παράδοση στη Ρωσία του πλοίου Mistral, λόγω ουκρανικής κρίσης.

Η ενέργεια αυτή της Ρωσίας παραβιάζει την υπάρχουσα συμφωνία Η.Π.Α.-Ρωσίας για μείωση των όπλων μεγάλου βεληνεκούς και δημιουργούνται προστριβές. Επίσης, η Ρωσία κατασκεύασε το πλέον σύγχρονο άρμα Τ-14 Armata.με έκπληξη της Δύσης. Θέτει σε εφαρμογή πρόγραμμα παραγωγής

174

Λακαφώσης Δημήτριος

αμφιβίων πλοίων, μετά από ακύρωση από τη Γαλλία προγράμματος Γαλλίας- Ρωσίας για προμήθεια γαλλικών αμφιβίων πλοίων Mistrals, λόγω της κρίσης στην Ουκρανία. Προβαίνει, δε, σε επίδειξη ισχύος με τα νέα όπλα στην παρέλαση Μαΐου 2015 για τη ρωσική νίκη κατά των Ναζί και μάλιστα σαν συνέχεια και αντίδραση για τη διεξαγωγή νατοϊκών ασκήσεων στη Βαλτική και για τη δυτική υποστήριξη προς το Κίεβο. Παράλληλα, με σοβαρές παραβιάσεις της ισχύουσας ακόμη συμφωνίας του Μίνσκ 2, επικρατεί αμφιβολία για το διέξοδο της κρίσης στην Ουκρανία και η επιβολή ακόμη νέων ενισχυμένων κυρώσεων από τη Δύση κατά της Ρωσίας να βρίσκονται κάθε φορά στο τραπέζι. Η Δύση, όμως, παραμένει έκπληκτη από την παρουσία έξι Γάλλων βουλευτών στην Κριμαία, τον Ιούλιο 2015, παρά τις υφιστάμενες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά και την επίσκεψη του πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας Berlusconi στην Κριμαία, στις 12 Σεπτεμβρίου 2015, με υποδοχή από Putin και η Κριμαία τείνει να γίνει ιστορία.

Συνάντηση του ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. Kerry με Putin και Lavrov, Μάιος 2015 Για για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης της Ουκρανίας, ο ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. Kerry επισκέπτεται, το Μάιο 2015, επίσημα τον πρόεδρο Putin και τον ΥΠΕΞ Lavrov της Ρωσίας στο Sochi.στη Μαύρη θάλασσα. Μεταξύ των άλλων θεμάτων που συζητήθηκαν είναι και η σε εξέλιξη κρίση της Ουκρανίας. Δεν υπήρξε ουσιαστικό αποτέλεσμα, αλλά φάνηκε η διάθεση για επανεκκίνηση της ομαλοποίησης των σχέσεων Η.Π.Α.-Ρωσίας που έχουν παγώσει με το θέμα της Ουκρανίας. Υπάρχει εδώ και μήνες η συμφωνία Μίνσκ 2, που κατά βάση τηρείται ακόμη, όμως με αρκετές παραβιάσεις εκατέρωθεν, χωρίς να επιλύεται η κρίση στην Ουκρανία. Βέβαια επιβεβαιώθηκε κατά τη συνάντηση ότι η υπάρχει η προσδοκία της συμφωνίας του Μίνσκ2, με διαφορετικές όμως μέχρι τώρα προσεγγίσεις. Φαίνεται ότι με τη συνάντηση στο Sochi, αρχίζουν να ξεπαγώνουν οι σχέσεις Η.Π.Α.– Ρωσίας και κάτι θετικό μπορεί να προκύψει για την πλήρη υλοποίηση της συμφωνίας, στην οποία πλήρη υλοποίηση βασίζονται πρωτίστως οι Η.Π.Α.

Σύσκεψη για την Ουκρανική Κρίση στο Παρίσι, 2 Οκτωβρίου 2015 Οι συζητήσεις των τεσσάρων, όπως καλούνται ‘’της Νορμανδίας 4’’, ηγετών της Ρωσίας, Γερμανίας, Γαλλίας και της Ουκρανίας στο Παρίσι, 2 Οκτωβρίου 2015, επισκιάσθηκε από τη διεθνή ανησυχία για τη ρωσική αεροπορική επέμβαση στη Συρία. Η συζήτηση είναι η πρώτη από τη συμφωνία Μίνσκ2, Φεβρουάριος 2015. Η συμφωνία έχει δυσχέρειες, αλλά μετά από μήνες υπήρξαν σημεία προόδου μεταξύ των οποίων για την απόσυρση των βαρέων όπλων Μετά τη συνάντηση, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Poroshenko λέει ότι η κυβέρνηση αρχίζει την απόσυρση από 3 Οκτωβρίου 2015 επί 41 ημέρες. Επίσης τονίζει ότι προς το παρόν έχουμε ανακωχή, αλλά ο πόλεμος τελειώνει όταν και το τελευταίο κομμάτι της ουκρανικής γης ελευθερώνεται ως και ότι το Κίεβο δεν πρόκειται να συμβιβασθεί για την Κριμαία, που η Ρωσία προσήρτησε μετά από ένα εσπευσμένο δημοψήφισμα.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

175

Στις 25 Οκτωβρίου 2015 διεξήχθηκαν τοπικές εκλογές, για την ανάδειξη δημάρχων και δημοτικών συμβουλίων. Ενώ έχουν προηγηθεί προεδρικές και βουλευτικές εκλογές και συζήτηση στη βουλή για τροποποίηση του Συντάγματος για παραχώρηση ενισχυμένης αποκεντρωμένης διοίκησης στους αυτονομιστές στην Ανατολική Ουκρανία, με έντονες εσωτερικές διαφωνίες και εκατέρωθεν κατηγορίες. Δεν διεξήχθηκαν τοπικές εκλογές στις ανατολικές περιοχές Donetsk και Luhansk που τελούν υπό τον έλεγχο των αυτονομιστών που υποστηρίζονται από τη Ρωσία και σε πόλεις στη γραμμή του μετώπου. Περισσότεροι από 1.500 διεθνείς παρατηρητές παρακολουθούν τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας. Ο πρόεδρος Petro Poroshenko διατήρησε την κυριαρχία του στη δυτική και κεντρική, ενώ η αντιπολίτευση στην ανατολική και κεντρική χώρα. Γενικά, δε, ο επικεφαλής του ΟΑΣΕ, είναι αισιόδοξος για την πορεία της ειρήνης, επισημαίνοντας ότι η τελευταία ανακωχή ως επί το πλείστον διατηρείται από τότε που εφαρμόσθηκε το Σεπτέμβριο 2015 και τώρα είμαστε σε μια άνευ προηγουμένου περίοδο ‘’κάλμας’’.

Σύνοψη των εξελίξεων στην Ουκρανία, 2013-2015 - 21 Νοεμβρίου 2013: ο πρόεδρος Viktor Yanukovych εγκαταλείπει τη διαπραγμάτευση με την ΕΕ. - Δεκέμβριος 2013: υπέρ της ΕΕ διαδηλωτές καταλαμβάνουν το κυβερνείο του Κιέβου και την πλατεία της ανεξαρτησίας. - 19-21 Φεβρουάριος 2014: κατά ελάχιστο 88 νεκροί στις συγκρούσεις του Κιέβου. - 22 Φεβρουαρίου 2014: ο Yanukovych εγκαταλείπει τη χώρα και η βουλή τον αποπέμπει και υπόσχεται εκλογές, για 25 Μαΐου 2014. - 27-28 Φεβρουαρίου 2014:υπέρ Ρώσων ένοπλοι καταλαμβάνουν κύρια κτίρια στην Κριμαία. - 6 Μαρτίου 2014: η βουλή της Κριμαίας εγκρίνει την ένωση με τη Ρωσία - 16 Μαρτίου 2014: στο διφορούμενο δημοψήφισμα. η Κριμαία επιλέγει την απόσχιση. - 17 Μαρτίου 2014: η βουλή της Κριμαίας ανακηρύσσει ανεξαρτησία και ζητά επίσημα την ένωση με τη Ρωσία. - 20 Μαρτίου 2014: η ρωσική βουλή επικυρώνει την προσάρτηση της Κριμαίας. - 21 Μαρτίου 2014: υπογραφή της πολιτικής σύνδεσης ΕΕ- Ουκρανίας. - 5 Απριλίου 2014: υπέρ της Ρωσίας ακτιβιστές καταλαμβάνουν κυβερνητικά και αστυνομικά τμήμα στην Ανατολική Ουκρανία. - 17 Απριλίου 2014: 4μερής διάσκεψη για την ανατολική Ουκρανία. - Στις 1 Μαΐου 2014: φιλορώσοι καταλαμβάνουν το κτίριο της Εισαγγελίας στο Donetsk. - Στις 2 Μαΐου 2014: τουλάχιστον 42 νεκροί στην Οδησσό, ως επί το πλείστον φιλορώσοι, στο

Λακαφώσης Δημήτριος

176

μέγαρο των συνδικάτων, όπου ξέσπασε φωτιά κατά τις διαδηλώσεις. - Στις 4 Μαΐου 2014: φιλορώσοι επιτίθενται στο αστυνομικό στρατηγείο στην Οδησσό. - Στις 7 Μαΐου 20014: ο Vladimir Putin περιγράφει τις προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία στις 25 Μαΐου 2014 σαν βήμα προς τη θετική κατεύθυνση. - Στις 25 Μαΐου 2014: διεξαγωγή εκλογών σε όλη την Ουκρανία με νέο πρόεδρο τον Petro Poroshenko. - Στις 19 Σεπτεμβρίου 2014: συμφωνία ‘’Μίνσκ 1’’ για κατάπαυση πυρός που συνεχώς παραβιάζεται. - Στις 12 Φεβρουαρίου 2015: άλλη συμφωνία ‘’Μίνσκ 2’’ που έχει για αρκετό χρόνο τελματώσει.

Η Ουκρανία, από το τέλος του 2015- αρχές 2017 Η Αμφισβητούμενη και Διαφιλονικούμενη Κατάσταση τείνει να Τελματώσει

Από τις αναταραχές από το Νοέμβριο 2013, που κορυφώθηκαν στην πλατεία της Ανεξαρτησίας του Κιέβου, το Φεβρουάριο 2014 και οδήγησαν στην κατάρρευση της τότε στην εξουσία ρωσόφιλης κυβέρνησης, φάνηκε ότι η Ουκρανία δεν έχει ακόμη και δεν είναι εύκολο να απαγκιστρωθεί από τη μετά Σοβιέτ εποχή. Οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία άρχισαν όταν οι αντάρτες στις εκεί ρωσόφωνες περιοχές Τέλος Δεκεμβρίου 2015. Οι ρωσόφιλοι αυτονομιστές

ελέγχουν περιοχές γύρω από Donetsk, Luhanesk. Εύθραστη κατάπαυση πυρός από 1η Σεπτεμβρίου 15, αλλά η Minsk 2, 12 Φεβρουαρίου 15 παραμένει ακόμη εφαρμογή

ανατολικής Ουκρανίας, στο Donetsk και Luhansk, ενώ η Ρωσία προ μηνός έχει προσαρτήσει την Κριμαία, για την οποία μάλιστα Κριμαία ο Putin δηλώνει. και μάλιστα κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα στις 27 Μαΐου 2016, ότι το θέμα έχει τελειώσει. Το Φεβρουάριο 2015. έχει υπογραφεί συμφωνία Minsk2, ενώ έχει προηγηθεί η Minsk 1από το Σεπτέμβριο 2014, με δεσμεύσεις για εκατέρωθεν απόσυρση των βαρέων όπλων από τη γραμμή του μετώπου, η οποία όμως συνήθως παραβιάζεται. Η Ρωσία προμηθεύει με όπλα και προσωπικό τους αντάρτες, μέσω συνόρων που δεν ελέγχει η Κυβέρνηση του Κιέβου. Έχει εντοπισθεί το επίμαχο Buratino σύστημα εκτόξευσης πολλαπλών Ρουκετών(MLRS) στην περιοχή Luhansk, όπου εκπαιδεύονται αυτονομιστές. Η Ουκρανία δεν διαθέτει αυτό το σύστημα και συνεπώς έχει παραχωρηθεί στους αυτονομιστές από τη Ρωσία. Η εκεχειρία από 1 Σεπτεμβρίου 2015 βοηθά στην υλοποίηση της συμφωνίας Μίνσκ2, αλλά οι συγρούσεις στο ανατολικό τμήμα της Ουκρανίας παρουσιάζονται αυξημένες και στα μέσα

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

177

του Φεβρουαρίου 2017. Τη συμφωνία Μίνσκ2 την επισκιάσει η έναρξη ρωσικής αεροπορικής επιδρομής στη Συρία. Οι κυρώσεις από τη Δύση κατά της Ρωσίας συνεχώς αυξάνονται, αλλά έως πότε εφόσον μερικές χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Γερμανία δεν φαίνονται και τόσο ένθερμες για τις κυρώσεις.

Εν Μέσω Αντεγκλήσεων, ο Putin, ο Hollande και η Merkel προσπαθούν να συνεχίσουν τις συζητήσεις για την Ουκρανία, 12Oκτωβρίου 2016 Παρά, τις αυξανόμενες διπλωματικές εντάσεις για τη Συρία, οι ηγέτες της Ρωσίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας φαίνεται ότι συγκλίνουν για να συνεχίσουν γρήγορα εποικοδοματικές και χρήσιμες συζητήσεις για διασφαλισμένη κατάπαυση πυρός και ελευθερες εκλογές στην Ουκρανία στο πλαίσιο της συμφωνίας Μινσκ 2, η οπόια σχεδόν έχει τελματωθεί. Όμως, προοπτική για γρήγορη λύση στην Ουκρανική κρίση φαίνεται να απομακρύνεται. Συμπερασματικά, η αναποτελεσματικότητα της συμφωνίας Μίνσκ 2, οι αδιάλειπτες συγκρούσεις και η οικονομική δυσπραγία ενισχύουν το αδιέξοδο στην Ουκρανία.

Απολογισμός των Συγκρούσεων στην Ουκρανία, Οκτώβριος 2016. Οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία, το βιομηχανικό επίκεντρο της χώρας( Donbass), μεταξύ κυβερνητικών δυνάμεων και των υποστηριζόμενων από τη Ρωσία αυτονομιστών, είχαν περίπου 9.000 νεκρούς και 2 εκατομμύρια εκτοπισθέντες, όταν ξέσπασαν τον Απρίλιο 2014, ένα μήνα μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία. Στους νεκρούς συμπεριλαμβάνονται και τα 298 θύματα από την ρίψη του Μαλαισιανού αεροπλάνου στην ανατολική Ουκρανία στις 17 Ιουλίου 214 και 7 Έλληνες ομογενείς νεκροί και αρκετοί τραυματίες σε κτύπημα από βλήματα όλμων στο χωριό Σαρτανά, κοντά στη Μαριούπολη, στις 15 Οκτωβρίου2014. Επιπλέον, κατά ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες νεκροί είναι και 220 Ρώσοι στρατιώτες.

Η Ρωσία σε Οικονομική Ύφεση, 16 Δεκεμβρίου 2014 Αίτια: οι κυρώσεις για την Ουκρανία, η τιμή του πετρελαίου και η οικονομική κρίση.

Η Ρωσία στο χείλος της ύφεσης από τις δυτικές κυρώσεις με τη κρίση στην Ουκρανία, από την πτώση της τιμής του πετρελαίου και τα παγκόσμια οικονομικά προβλήματα. Στην προσάρτηση της Κριμαίας και στην ρωσική υποκίνηση των ρωσόφιλων της ανατολικής Ουκρανίας, η Δύση αντιδρά με ενισχυμένες κυρώσεις που είχαν σοβαρές επιπτώσεις στη Ρωσική οικονομία. Το ρούβλι έπεσε περίπου 45% έναντι του δολαρίου στο χαμηλότερο επίπεδο αυτό το χρόνο, παρά τη δραματική απόφαση της ρωσικής κεντρικής τράπεζας να ανεβάσει το επιτόκιο από 10.5% από 17%, με σκοπό να ενισχύσει το ρούβλι. Εν τούτοις, στις 16 Δεκεμβρίου 2014, η ισοτιμία είναι: ένα δολάριο να ισοδυναμεί με 58 ρούβλια, ενώ παλαιότερα με 78. Μέχρι τώρα, από τις εξαγωγές πετρελαίου-αερίου η ρωσική κυβέρνηση εξασφάλιζε το 50% των εισόδων της. Η σημαντική πτώση του πετρελαίου τους τελευταίους έξι μήνες, είχε σαν αποτέλεσμα να

Λακαφώσης Δημήτριος

178

BRICKS: Συνασπισμός με οικονομικές και εμπορικές σχέσεις

μειωθούν τα έσοδα σε πολλές χώρες εξαγωγής ενέργειας, συνεπώς και στη Ρωσία. Αλλά και λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης σε πολλές χώρες εισαγωγής, οι καταναλωτές αναγκάζονται να ξοδεύουν λιγότερα για να θερμάνουν τα σπίτιά τους και να κινήσουν τα αυτοκίνητά τους. Από το 2010 μέχρι τα μέσα του Ιουνίου 2014, η τιμή του πετρελαίου στο κόσμο ήταν ικανοποιητικά σταθερή γύρω στα $110 (£68)το βαρέλι. Αλλά από τα μέσα του Ιουνίου 2014 έπεσε στη μισή τιμή.

Για πρώτη φορά από τον Ιούλιο 2008, το ευρωπαϊκό Brent πετρέλαιο έπεσε κάτω από $60 το βαρέλι και το αμερικανικό πετρέλαιο κάτω από $50. Δύο είναι τα αίτια: η μειωμένη ζήτηση σε πολλές χώρες, λόγω έλλειψης οικονομικής ανάπτυξης και δεύτερο από την αύξηση της αμερικανικής παραγωγής. Επιπρόσθετο σ’ αυτά είναι και η απόφαση των χωρών Καρτέλ OPEC να μη μειώσουν την παραγωγή για να μην αυξηθεί η τιμή. Η Σαουδική Αραβία αναφέρει ότι δεν φταίνε για την πτώση του πετρελαίου οι χώρες του OPEC, αλλά άλλες που παράγουν πετρέλαιο όπως οι Η.Π.Α., η Βενεζουέλα, η Νιγηρία κλπ. Από την πλευρά της Ρωσίας, ο Putin, που τυγχάνει της υποστήριξης του ρωσικού λαού σε μεγάλο βαθμό, αρνείται ότι επιδιώκει ‘’επιθετική’’ εξωτερική πολιτική και κατηγόρησε τις Η.Π.Α. και την Ε.Ε ότι συνωμοτούν για να εξασθενήσουν τη Ρωσία. ‘’Η οικονομία θα βγει από την κρίση, πιθανόν σε δύο χρόνια, με οικονομική ανάπτυξη ‘’ δηλώνει και επιμένει ότι το εθνικό νομισματικό απόθεμα θα ήταν αρκετό για να τηρήσει την οικονομική σταθερότητα. Επιπλέον, αναφέρει ότι η κεντρική τράπεζα δε θα σπαταλούσε το’’ $419 δις απόθεμα, εάν τα οικονομικά προβλήματα επέμεναν, οπότε η κυβέρνηση θα είχε να ’’ελαττώσει τα κοινωνικά έξοδα και τη μελλοντική ανάπτυξη’’. Η Ρωσία συμμετέχει στο BRICS, που είναι το ακρωνύμιο χωρών, σε οικονομικό και εμπορικό συνασπισμό, με τη μεγαλύτερη και ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη και με περίπου συνολικό ΑΕΠ $20τρις. Στο BRICS συναντώνται ετησίως. Η Ρωσία προήδρευσε την έβδομη διάσκεψη BRICS τον Ιούλιο 2015. Επίσης δημιουργείται τράπεζα BRICS στην Κίνα. Υπόψη η Ρωσία συμμετέχει : G8(δεν προσκαλείται η Ρωσία μετά την κρίση στην Ουκρανία) και G20.

Ακραίο το Πιθανό Ξέσπασμα και τρίτου Πολέμου στην Τσετσενία; Δεν αποκλείεται ένας τρίτος πόλεμος στην Τσετσενία. Να είναι ακόμη μια προσπάθεια από τους μουσουλμάνους αντάρτες για ανεξαρτησία από τη Ρωσία; Μήπως ο διαμελισμός της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που άρχισε το 1991 είναι όνειρο που δεν σβήνει ποτέ από την Τσετσενία; Μάλλον ναι. Μπορεί να θεωρηθεί ως συνέπεια της πολιτικής του Putin. Υποκίνησε την ανεξαρτησία της Κρ ιμαίας και την προσήρτησε, αλλά θέτει φραγμό στην ανεξαρτησία της Τσετσενίας.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

179

Βέβαια, ο Putin δεν ξεκίνησε τις ρωσικές επιχειρήσεις κατά των Τσετσένων, στη 10ετία του 1990.Τις κληρονόμησε και τις συνέχισε μετά μανίας. Ο πρώτος πόλεμος, μεταξύ 1994 και 1996, προκλήθηκε από τους μουσουλμάνους αντάρτεςs που ζητούσαν ανεξαρτησία από τη Μόσχα. Ο δεύτερος πόλεμος ξεκίνησε το1999, όταν ο Putin κινήθηκε προς την ηγεσία του Κρεμλίνου, αρχικά ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας και στη συνέχεια ως πρωθυπουρΗ Τσετσενία επιδιώκει την ανεξαρτησία και ο Putin αντιτίθεται, όμως υποστήριξε την ανεξαρτησία της Κριμαίας γός και τελικά ως πρόεδρος, διαδεχόμενος τον σε ασθένεια πρόεδρο Boris Yeltsin. αλλά τελικά την προσάρτησε. Τα τελευταία πρόσφατα πέντε χρόνια, η κατάσταση ήταν λίγο ή πολύ ήρεμη, παρόλο που στις γειτονικές χώρες δεν έλειψαν και οι βιαιότητες. Η ‘’κάλμα’’, όμως, στην Τσετσενία τέλειωσε νωρίς το Δεκέμβριο 2014, με αιματηρά επεισόδια στην τσετσένικη πρωτεύουσα του Grozny. Τα επεισόδια ίσως να υποκινήθηκαν από την al Qaeda και, περισσότερο πρόσφατα, από το ισλαμικό κράτος που συμβουλεύουν τους αντάρτες στην Τσετσενία για ‘’Καυκάσιο Χαλιφάτο’’. Η υποστήριξη του ισλαμικού εξτρεμισμού στον Καύκασο, κατά ελάχιστο, έχει έμμεση σχέση με την υπευθυνότητα του Putin για αποσκιρτήσεις στην ανατολική Ουκρανία. Διακηρύσσοντας την εθνότητα και τη θρησκεία ως βάση στη ρωσική επικυριαρχίας ως και την επιθετικότητα εναντίον των γειτόνων, ο Putin επικεντρώνει την προσοχή του σε πιθανές αποσκιρτήσεις σε περιοχές της Ρωσίας, που ιστορικά και πολιτισμικά έχουν ισλαμιστικές τάσεις, όπως στην Τσετσενία.

Χειρισμός και Αντιμετώπιση των Κρίσεων, 2009 Σε ότι κανείς βλέπει, ακούει και διαβάζει, αποκλείεται να μη συναντήσει τη λέξη κρίση με οποιαδήποτε περιεχόμενα,που έχει καταστεί εφιάλτης και καθημερινό βίωμα. Η λέξη κρίση, υπό την ευρεία έννοια σημαίνει: ενδελεχή εξέταση και απόφαση.

1.Πολιτικό-στρατιωτικές κρίσεις. Υφίστανται και κρίσεις που προκαλούνται από διαμάχες μικρότερων κρατών, κυβερνήσεων με αντάρτες και κυβερνήσεων με εθνικές μειονότητες και τρομοκράτες. Εδώ, κατά κύριο λόγο, το χειρισμό και την αντιμετώπιση των κρίσεων αναλαμβάνει το ένοπλο προσωπικό. Απαιτείται να διαθέτει προς τούτο: - Σύστημα συναγερμού που να εξασφαλίζει τη σταδιακή αλλά και την άμεση, ανάλογα με το επείγον, επαύξηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας για έγκαιρη επέμβαση. - Δυναμικούς κανόνες εμπλοκής, ώστε και η αυτοάμυνα να εξασφαλίζεται αλλά και να επιβάλλεται η τάξη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και κεκτημένο.

180

Λακαφώσης Δημήτριος

- Δύναμη ταχείας αντίδρασης, που να μεταφέρεται ταχέως και να διαθέτει ειδικό σύγχρονο εξοπλισμό ανάλογα με την περίπτωση. Η έγκαιρη στρατιωτική παρουσία στις ευαίσθητες περιοχές, αποτρέπει πιθανή ή αναμενόμενη κρίση. - Κινητά κέντρα επιχειρήσεων, κατάλληλα εξοπλισμένα με μέσα υψηλής τεχνολογίας. Οι δοκιμασμένες και με εμπειρία διαδικασίες, τα στοιχεία από βάσεις δεδομένων, τα στοιχεία από συστήματα επιτήρησης-πληροφοριών και η μεταφορά, σε πραγματικό χρόνο, εικόνας από την περιοχή της κρίσης στα κέντρα επιχειρήσεων, εξασφαλίζουν την ορθότητα των αποφάσεων για το χειρισμό και την αντιμετώπιση των κρίσεων. 2. Αντιμετώπιση περιφερειακών κρίσεων - Στην κρίση του Καυκάσου, Αύγουστος 2008, ρωσικές ευέλικτες και σύγχρονες τώρα δυνάμεις επεμβαίνουν, μέσα σε χρόνο “ρεκόρ” για τα ρωσικά χρονικά, και αντιμετωπίζουν άμεσα την κρίση στη Γεωργία. - Στην κρίση της πειρατείας πλοίων ανοικτά της Σομαλίας, ειδικές και με εμπειρία νατοϊκές και ευρωπαϊκές δυνάμεις αναλαμβάνουν την καταστολή της πειρατείας, σε συνδυασμό και με άλλες διεθνείς δυνάμεις. Στα μέσα Μαΐου 2012 δυνάμεις της Ε.Ε. πλήττουν πλοιάρια και θέσεις καυσίμων και πυρομαχικών Σομαλών πειρατών στη Σομαλία. - Στην κρίση ομηρίας στην Κολομβία, Ιούλιος 2008, με τη συλλογή πληροφοριών και με τη μυστική εισχώρηση ενόπλων πρακτόρων στις ομάδες ανταρτών στην Κολομβία, επιτυγχάνεται η προσχεδιασμένη απόδραση κρατουμένων ομήρων και εκτονώνεται η κρίση. - Στην κρίση του Λιβάνου, Ιούλιος 2006, η οργάνωση Hezbollah στο Νότιο Λίβανο, χρησιμοποίησε σύγχρονα μη επανδρωμένα αεροσκάφη συλλογής πληροφοριών για να εντοπίζει στόχους μέσα στο Ισραήλ, τους οποίους στόχους επίμονα προσέβαλε με πυραύλους “κατιούσα” και επέτεινε την κρίση, αποτυχία που χρεώνεται στο Ισραήλ. - Στις τρομοκρατικές επιθέσεις ενόπλων στη Βομβάη της Ινδίας, στις 26 Νοεμβρίου 2008, στρατιώτες και ομάδα αντιτρομοκρατικής αντιμετωπίζουν, μεταξύ άλλων, την κρίση ομηρίας σε ξενοδοχεία. Πάντως, παλαιά οικονομικά συστήματα συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα που οι διεθνείς οικονομικό-πολιτικές συνθήκες είναι διαφορετικές. Απαιτείται η αναθεώρηση του από τον «O ανίσχυρος υποχωρεί Β΄ΠΠ κατά βάσει ισχύοντος οικονομικού συστήματος όσο του επιβάλλει η και οι μεταρρυθμίσεις στα αρμόδια όργανα των Η.Ε., G-8 και G-20. Απαιτείται στρατηγική επαναφοράς αδυναμία του ΚΑΙ ο στην προ της κρίσης κατάσταση και ομάδα εμπείρων κατά τομέα κρίσης και παροχή συμβουλών-γνώσεων ισχυρός προχωρεί όσο του στις υπεύθυνες για τις κρίσεις κυβερνήσεις. επιτρέπει η δύναμή του Ωστόσο, στις πολιτικό-στρατιωτικές κρίσεις το ένο(Θουκυδίδης).» πλο προσωπικό φαίνεται να προσαρμόζεται ευκολό-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

181

τερα στις εκάστοτε απαιτήσεις των κρίσεων, να ενστερνίζεται περισσότερο τις νέες αντιλήψεις της υψηλής πολεμικής τεχνολογίας και να αντιμετωπίζει καλύτερα τις αναμενόμενες κρίσεις, όπου και σε όση έκταση εμπλέκεται. 3. Διεθνείς οικονομικό-πολιτικές κρίσεις. Η σημερινή παγκόσμια οικονομική κρίση προσεγγίζει ιστορικές διαστάσεις. Άρχισε από τις Η.Π.Α. και εξαπλώθηκε γρήγορα και έξω από τις Η.Π.Α., χωρίς να υπάρχει εναλλακτική λύση, προς το παρόν. Η κρίση των κλιματικών αλλαγών προκαλεί το ισορροπημένο παγκόσμιο περιβάλλον. Φυσικές καταστροφές προκαλούν ανθρωπιστικής φύσης, μεταναστευτικές και κρίσεις προσφύγων. Η έλλειψη αειφόρου ανάπτυξης επιτείνει πάντως το πρόβλημα.

Tο Ναγκόρνο Καραμπάχ, το άλλο Κόσοβο στον Καύκασο 2008 -Το Ναγκόρνο Καραμπάχ, ο αρμενικός θύλακας στο Αζερμπαϊντζάν - Το φυσικό αέριο ζεσταίνει τις επαφές Αρμενίων και Αζέρων. -Η πρόσφατη κρίση στη Γεωργία, Αύγουστος 2008, επανέφερε στο προσκήνιο το Ναγκόρνο Καραμπάχ - Πρώτη φορά Ρώσοι και Αμερικανοί, Ευρωπαίοι και Τούρκοι, ο καθένας για τους δικούς τους λόγους, πιέζουν προς την ίδια κατεύθυνση: να λυθεί το σοβαρό αυτό πρόβλημα.

Το Σεπτέμβριο 2008, ο τούρκος πρόεδρος Αμπνιουλάχ Γκίουλ έκανε την πρώτη μετά Το Ναγκόρνο Καραμπάχ, ο αρμενικός θύλακας στο Αζερ- από δεκαετίες επίσκεψη στο Ερεβάν. μπαϊτζάν, κηρύσσει την αυτονομία που μετά την διάλυση της Σοβιετικής ένωσης και 6 έτη συγκρούσεων. Αποτελεί σημείο τριβής στην περιοχή.

για το Καραμπάχ.

Στις 17 Οκτωβρίου 2008 ο αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών, Νιάνιεα Φρίντ, επισκέφθηκε το Ερεβάν και δήλωσε αισιόδοξος

Στις 2 Νοεμβρίου 2008, ο Μεντβέντεβ έφερε στη Μόσχα τον Αζέρο πρόεδρο Ιλχάμ Αλίεφ και τον αρμένιο πρόεδρο Σερζ Σαργκασιάν για συνομιλίες. Υπέγραψαν μάλιστα κοινή διακήρυξη, το πρώτο έγγραφο που έχει υπογραφές και από τις δύο χώρες μετά την κατάπαυση του πυρός στο Καραμπάχ το 1994. Το πολιτικό πλαίσιο ήδη υπάρχει, από τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη και την πρωτοβουλία του Μίνσκ, όπως έχει ονομαστεί η ομάδα των χωρών που δραστηριοποιούνται για την ειρηνική επίλυση του προβλήματος -μεταξύ των οποίων Η.Π.Α., Ρωσία, Τουρκία, Γαλλία, Γερμανία - περιγράφει σε επίσημο κείμενο το περίγραμμα της λύσης:

182

Λακαφώσης Δημήτριος

Να υποχωρήσουν τα ξένα στρατεύματα από τα κατειλημμένα αζέρικα εδάφη, που θα γίνουν αποστρατικοποιημένη ζώνη. Να αναπτυχθούν ειρηνευτικές δυνάμεις στο διάδρομο του Λατσίν, περιοχή που ανήκει στο Αζερμπαϊντζάν και συνδέει την Αρμενία με τα εδάφη του περίκλειστου Καραμπάχ. Να επιστρέψουν οι πρόσφυγες στις εστίες τους. Το πολιτικό μέλλον του Καραμπάχ θα κριθεί αργότερα με δημοψήφισμα. πλειοψηφία από Αρμένιους, αλλά ανήκει στο Αζερμπαϊντζάν, οι Αρμένιοι διακήρυξαν μονομερώς την ανεξαρτησία από το Μπακού με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης1990. Αναλαμβάνουν τον έλεγχο με τον από τις αρχές του 1990 πόλεμο που κόστισε τη ζωή 30.000 ανθρώπων. Οι αντίπαλοι ουδέποτε υπέγραψαν συμφωνία ειρήνης παρά την κατάπαυση πυρός το 1994. Μετά τον πόλεμο με τη Ρωσία να βοηθάει στρατιωτικά την Αρμενία, η νεαρή δημοκρατία του Αζερμπαϊντζάν βρέθηκε να έχει χάσει το 20% των εδαφών της και να φιλοξενεί ένα εκατομμύριο πρόσφυγες σε σύνολο πληθυσμού 8,5 εκατομμυρίων.Η ειρηνική επίλυση της διαμάχης για το Καραμπάχ θα συνεισφέρει αποφασιστικά στη σταθερότητα του Καυκάσου, όμως προϋπόθεση είναι να κάνουν και οι δύο πλευρές συμβιβασμούς. Πιο επώδυνο είναι το τοπίο στο Ερεβάν, όπου η αντιπολίτευση αλλά κυρίως οι Αρμένιοι της διασποράς αρνούνται κάθε υποχώρηση. Όμως, όπως σχολίασε σύμβουλος του προέδρου του Αζερμπαϊντζάν, αυτοί δεν ζουν στην Αρμενία, δεν είναι άνεργοι, δεν υποφέρουν από το εμπάργκο. Ακανθώδες παραμένει το πρόβλημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ και μάλιστα παρατηρήθηκαν τελευταία συγκρούσεις με 30 νεκρούς, στις αρχές του Απριλίου 2016.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

183

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ Αραβική Εξέγερση, Τρομοκρατικές Επιθέσεις, Ισλαμικό Κράτος, Νέο Αντιτρομοκρατικό Μέτωπο στη Β. Αφρική Οι Εξεγέρσεις στον Αραβικό Κόσμο, Αρχές 2011 Εισαγωγικό περίγραμμα : - Εξεγείρεται ο αραβικό ς κόσμος για καλύτερη ζωή το 2011. - Οι από τα μέσα Ιανουαρίου 2011 εξεγέρσεις στη Βόρεια Αφρική και Μέση. Ανατολή, από την Καζαμπλάνκα μέχρι την Τεχεράνη, προκάλεσαν άμεσα την πτώση δύο μοναρχών, κρίσεις και υποχωρήσεις σε άλλους ως και το αιματοκύλισμα του λιβυκού λαού, το ξεσήκωμα και το μακελειό του συριακού λαού και τις αιματηρές διαδηλώσεις στην Υεμένη. Οι εξεγερθέντες διαδηλώνουν μαζικά κατά του δεσποτισμού, του νεποτισμού, των με ελλιπή δημοκρατία και των καταπιεστικών καθεστώτων. - Ο Λιβυκός λαός αγωνίζεται, πολεμά, κυνηγά και τελικά σκοτώνει τον Καντάφι. Ο αιγυπτιακός λαός καταδικάζει σε ισόβια κάθειρξη για πρώτη φορά Άραβα πρόεδρο. Ο Συριακός άμαχος λαός συνεχίζει να βομβαρδίζεται από τα πολεμικά αεροσκάφη του Assad, βομβαρδισμοί που συνιστούν εγκλήματα πολέμου. αλλά τελικά οι τύραννοι καταρρέουν. - Οι Η.Π.Α. ακολουθούν πιλοτική πολιτική στη Λιβύη για να μην πρωτοστατούν παντού και πάντα στις κρίσεις. Παραχώρησαν τον έλεγχο των επιχειρήσεων στο ΝΑΤΟ και συνεισφέρουν και βοηθούν στο συντονισμό. Βέβαια, είναι δύσκολο να αποβάλεις το σύνδρομο της πρώτης δύναμης. - Το Σ.Α. των Η.Ε. δίδει εντολή στο ΝΑΤΟ για ζώνη απαγορευμένης πτήσεων και για αεροπορικά κτυπήματα για προστασία του λιβυκού λαού. Το διαιρημένο, όμως, Σ.Α. των Η.Ε. στην κρίση της Συρίας, αφήνει απροστάτευτο το Συριακό λαό και υφίσταται το μακελειό των καθεστωτικών δυνάμεων, παρά τη συμφωνία για την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας. - Η Αφρικανική Ένωση αποτυγχάνει στη μεσολάβηση στην κρίση της Λιβύης. Ο Αραβικό ς Σύνδεσμος συνεργάζεται με τα Η.Ε. και συνεισφέρει στο ΝΑΤΟ στο πόλεμο της Λιβύης, αδυνατεί όμως για αποτελεσματική βοήθεια προς τον άμαχο Συριακό λαό, με διαιρημένη τη συριακή αντιπολίτευση. Το Συμβούλιο συνεργασίας του Κόλπου συμβάλλει στη μεταβίβαση της πολιτικής εξουσίας στην Υεμένη. - Οι πρώτες ελεύθερες βουλευτικές εκλογές διεξάγονται στην Τυνησία, την Αίγυπτο, την Υεμένη και τη Λιβύη. Οι νέες δημοκρατίες δοκιμάζονται με τις συνεχόμενες και στις αρχές 2013 αναταραχές στην Αίγυπτο και ακόμη στη γενέτειρα της αραβικής εξέγερσης στην Τυνησία, με την δολοφονία του αρχηγού της αντιπολίτευσης και με τις βομβιστικές επιθέσεις στη Λιβύη.

Λακαφώσης Δημήτριος

184

ΧρονικόΑραβικών Εξεγέρσεων: - Τυνησία, από 14 Ιανουαρίου 2011 - Αίγυπτος, από 25 Ιανουαρίου 2011 - Υεμένη, από μέσα Φεβρουαρίου 2011 - Μπαχρέιν, από 14 Φεβρουαρίου 2011 - Λιβύη, από17 Φεβρουαρίου 2011 Συρία, από 16 Μαρτίου 2011

- Στις 26 Ιανουαρίου 2014, η συνταγματική συνέλευση της Τυνησίας έγκρινε το νέο σύνταγμα της χώρας, που μεταξύ των άλλων, εξασφαλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα την ισοτιμία των φύλων, σε ένα αραβικό και μουσουλμανικό κράτος. Το Φεβρουάριο 2014 στο πλαίσιο των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων εγκρίνεται στο Μαρόκο νέος οικογενειακός κώδικας που παρέχει περισσότερη εξουσία στις γυναίκες με αντιρρήσεις από τους ισλαμιστές και τους φονταμενταλιστές.

- Εμφανίζεται από το 2014 ισλαμικό κράτος στο Ιράκ και τη Συρία με διεθνή απειλή και κυρίως κατά της Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής. - Δημιουργείται νέο μέτωπο αντιτρομοκρατικού αγώνα κυρίως στο Magreb-Saleh της Βόρειας Αφρικής. 1. Το Ντόμινο των εξεγέρσεων Οι εξεγέρσεις άρχισαν από την Τυνησία, με έναυσμα τον αυτοπυρπολισμό ενός νέου οπωροπώλη στο τέλος του 2010, που έγινε το σύμβολο της “αραβικής Αυτοπυρπολισμός Τυνησίου,Δεκ 2010.png άνοιξης” και η χώρα του η γενέτειρα του αραβικού ξεσηκώματος που εξαπλώθηκε σε όλη την περιοχή. Ο μονάρχης Μπεν Αλί αναγκάζεται ναΜεγκαταλείψει τη Τυνησία, στις 14 Ιανουαρίου 2011. Αναλαμβάνει μεταβατική κυβέρνηση που υπόσχεται πολιτικές μεταρρυθμίσεις και δημοκρατικές εξελίξεις. Πράγματι, η Τυνησία, η γενέτειρα της εξέγερσης, είναι και η πρώτη χώρα της ‘‘’αραβικής άνοιξης’’’’, που μετά από ομαλές μεταρρυθμιστικές διαδικασίες επί τέσσερα χρόνια, αποκαθιστά πλήρως τη δημοκρατία στη χώρα με τις προεδρικές εκλογές, στις 21 Δεκεμβρίου 2014, στις οποίες ο βετεράνος πολιτικός EsseBsi, κερδίζει με περίπου 55% των ψήφων τον αξιωματούχο Marsouki. Προεδρικές εκλογές είχαν να διεξαχθούν από το 1956. Ο αυτοπυρπολισμός τυνήσιου οπωροπώλη, η αρχή της εξέγερσης

Στις 17 Μαρτίου 2015, στην προσπάθεια αποσταθεροποίησης της Τυνησίας, ένοπλοι εξτρεμιστές που είχαν εκπαιδευθεί από στοιχεία του ισλαμικού κράτους στη γειτονική Λιβύη, επιτίθενται στο μουσείο Bardo της Τύνιδας με19 νεκρούς, εξ ων 2Τυνήσιοι και 17 ξένιοι τουρίστες από την Ιαπωνία, την Ιταλία, την Κολομβία, την Αυστραλία, τη Γαλλία, την Πολωνία και την Ισπανία. Νεκροί και οι 2 εξτρεμιστές. Ο πρόεδρος EsseBsi κηρύσσει πόλεμο κατά της

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

185

17 Μαρτίου 2015, εκρήξεις βομβών στο μουσείο Bardo της Τύνιδας με 21 νεκρούς.

τρομοκρατίας. Πριν της επίθεσης στο Μουσείο, είχε προηγηθεί αποτυχημένη επίθεση κατά της τυνησιακής βουλής. Η επίθεση στο μουσείο της Τύνιδας εγείρει ανησυχίες για επέκταση του εξτρεμισμού στην βόρεια Αφρική και ιδιαίτερα στην Τυνησία, την μόνη χώρα που αναδύθηκε από την εξέγερση της ‘’αραβικής άνοιξης” 2011με λειτουργική δημοκρατία. Στην Αίγυπτο, αμέσως μετά στις 25 Ιανουαρίου 2011 νέοι, διανοούμενοι, εργάτες, οι μέχρι τώρα εκτός νόμου επίσημοι συμπεριλαμβανομένης και της Μουσουλμανικής αδελφότητας, διαδηλώνουν στην κεντρική πλατεία Tahrir του Καΐρου κατά προέδρου Mubarak. Η σπίθα της εξέγερσης– βοηθούμενη επικοινωνιακά ως επί το πλείστον από το διαδίκτυο– μεταλαμπαδεύεται αμέσως από την Τυνησία και την Αίγυπτο σε όλο τον Αραβικό κόσμο, που θέλει απαλλαγή από την παλαιά τάξη και η κατάσταση γίνεται έκρυθμη, στην Υεμένη, στο Μπαχρέιν, στη Λιβύη και στη Συρία. Στην Υεμένη, τη φτωχότερη στην αραβική χερσόνησο χώρα, οι κυβερνητικές δυνάμεις συγκρούονται με την αντιπολίτευση στη μετά ονομασθείσα πλατεία “αλλαγής” της πρωτεύουσας Σάναα και σε άλλες πόλεις με εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες. Στο νησιωτικό Μπαχρέιν (Bahrain), με τη βάση του 5ου αμερικανικού στόλου, η κρίση, που άρχισε στις 14 Φεβρουαρίου 2011,παίρνει περισσότερο θρησκευτικό χαρακτήρα. Οι σε πλειοψηφία Σιίτες διαμαρτύρονται για την κυβερνητική σουνιτική μονοπώληση. Ο από το 1999 βασιλιάς μονάρχης Khalifa χρησιμοποιεί αστυνομικές δυνάμεις μαζί με στρατό που ζητήθηκε και δόθηκε και από την γειτονική Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ- σύμφωνα με το Συμβούλιο συνεργασίας των έξι του Κόλπου. Συγκρούσεις διεξήχθησαν με βιαιότητα στην πλατεία των “μαργαριταριών” της πρωτεύουσας Manama με κυρίως Σιίτες διαμαρτυρόμενους, με νεκρούς και τραυματίες.

186

Λακαφώσης Δημήτριος

Το Ιράν διαμαρτύρεται για τη βίαια αντίδραση κατά των Σιιτών στο Μπαχρέιν, οι Η.Π.Α. συνιστούν διάλογο και τα Η.Ε. να μην παραβιασθεί ο διεθνής νόμος. Στη Λιβύη, ξεσηκώνεται ο λαός και τελικά σκοτώνει τον Καντάφι. Στη Συρία, οι από τις αρχές Μαρτίου 2011 διαδηλώσεις γρήγορα εξελίσσονται σε εξεBahrein: Οι πλειοψηφούντες Σιίτες εναντίον της κυβέργέρσεις με αίτημα την παραίτηση του από το νησης των μειοψηφούντων Σουνιτών 2000 στην εξουσία Assad, συνεχιστή της επί δεκαετίες μοναρχίας του πατρός. Ο Assad με χρήση δύναμης προσπαθεί να καταστείλει την εξέγερση, με εκατοντάδες νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες. Τα κυβερνητικά προνόμια της μειοψηφούσης μειονότητας των Αλουιτών-παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ-στην οποία ανήκει και η οικογένεια του Assad, έχουν απηυδήσει την πλειοψηφία των Σουνιτών. Η Συρία βρίσκεται από το 1979 στη λίστα των Η.Π.Α. για τις χώρες που υποθάλπουν την τρομοκρατία. Αλλά, στη Σαουδική Αραβία όπου παραχωρούνται ενισχυμένα οικονομικά πακέτα και στην Ιορδανία με κυβερνητικούς ανασχηματισμούς, ο λαός αντιδρά συγκρατημένα. Ενώ, στα άλλα κράτη του περσικού Κόλπου οι σποραδικές διαμαρτυρίες είναι ηπιότερες, αλλά υπάρχουν και ανησυχίες. Στο Κουβέιτ π.χ. μετά εννέα μήνες από την αραβική εξέγερση, διαδηλωτές καταλαμβάνουν τη βουλή και ζητούν την παραίτηση της κυβέρνησης, όπως και έγινε. 2. Αρχικές διαπιστώσεις για το ντόμινο της εξέγερσης στον Αραβικό κόσμο Οι εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο αιφνιδίασαν αυτούς που εμπλέκονται και χαράζουν την πολιτική στην περιοχή. Είναι αναγκασμένοι να αλλάξουν στρατηγική για τη νέα εποχή που προβάλλει χωρίς επιστροφή στην προ της εξέγερσης κατάσταση, ώστε να μην υπάρξει η μετά του Σάχη κατάσταση, 1979. Οι εξτρεμιστές ισλαμιστές, όπως η Al Qaeda, να μην μπορέσουν να εκμεταλλευθούν τις σημερινές εξεγέρσεις που δεν ενέχουν τις εμπνεύσεις τους. 3. Οι Αρχικές Αντιδράσεις των Αράβων Ηγετών Έναντι των Εξεγέρσεων, 4 Μαΐου 2011 Μετά το αρχικό πρώτο σοκ από το αιφνιδιαστικό λαϊκό ξέσπασμα, οι Άραβες ηγέτες σπεύδουν να προλάβουν την πτώση τους, άλλοι με περιορισμένες παραχωρήσεις και υποχωρήσεις, άλλοι με δικαιολογίες και κατηγορίες για επεμβάσεις τρίτων και άλλοι με χρήση λιγότερης ή περισσότερης δύναμης καταστολής Στην αρχή της Αραβικής άνοιξης δύο μονάρχες έχουν παραιτηθεί εσπευσμένα. Στην Τυνη-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

187

Ιστορικό Αστάθειας στην Υεμένη - Για περισσότερα από 25 χρόνια, οι Σιίτες αντάρτες Houthis στη βόρεια Υεμένη, αντιδικούν με τους Σουνίτες της πρωτεύουσας Sanaa. - Με την αραβική επανάσταση 2011απομακρύνεται ο επί σχεδόν 30 έτη μονάρχης Saleh. - Στις εκλογές 22.Φεβρουαρίου 2012 τον διαδέχεται ο Hadi., - Το Σεπτέμβριο 2014, οι Houthis καταλαμβάνουν τη Sanaa και ο Hadi μετακινείται στο Aden. - Στις 19 Μαρτίου 2015, ο Hadi καταφεύγει ως αυτοεξόριστος στη Σαουδική Αραβία. - Στις 26 Μαρτίου 2015, αρχίζουν αεροπορικά κτυπήματα υπό τη Σαουδική Αραβία στην Υεμένη και ανακαταλαμβάνεται το ελεγχόμενο από τους Houthis Aden, όπου επανέρχεται από τη Σαουδική Αραβία ο Ηadι. - Τα Η.Ε προσπαθούν να προσεγγίσουν τους αντιμαχόμενους σε δεύτερη διάσκεψη στη Γενεύη πιθανό στις αρχές του 2016, αλλά με δυσχέρειες αφού υπάρχει δυσπιστία για εφαρμογή της απόφασης των Η.Ε, του Μαρτίου 2015. σία, ο Μπεν Αλί καταφεύγει στην Σαουδική Αραβία. ενώ στην Αίγυπτο ο Mubarak παραμένει στη χώρα και ταπεινωμένος οδηγείται στα δικαστήρια και τελικά καταδικάζεται ως πρώτος Άραβας μονάρχης σε ισόβια κάθειρξη. Οι ηγέτες στη Λιβύη και στη Συρία, κάνουν υπερβολική χρήση δύναμης Στην Υεμένη, ο μονάρχης πρόεδρος συνεχώς υποχωρεί στις υποσχέσεις του για παραχώρηση της εξουσίας και οι αιματηρές κινητοποιήσεις των διαδηλωτών κορυφώνονται. Στο Μπαχρέιν, ο μονάρχης κατηγορεί το Ιράν ότι υποκινεί τις εξεγέρσεις της εκεί πλειοψηφίας των Σιιτών. Ο μονάρχης της Σαουδικής Αραβίας στέλνει άρματα στο Μπαχρέϊν για να καταστείλουν τις εκεί εξεγέρσεις και ακολουθούν τα ΗΑΕ. Στη Συρία, αποδίδονται οι εξεγέρσεις σε επεμβάσεις τρίτων. Ενώ, στη Λιβύη ο ηγέτης δηλώνει ότι οι εξεγέρσεις προκαλούνται από εξτρεμιστικά μουσουλμανικά στοιχεία στη Βόρεια Αφρική, όπως από την Al Qaeda. Οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας και της Ιορδανίας προβαίνουν σε αποφυλακίσεις, οικονομικές παραχωρήσεις και κυβερνητικούς ανασχηματισμούς και σε άλλες χώρες φυλακίζονται επικριτές των καθεστώτων. Το Κατάρ ( Qatar- Doha) είναι η πρώτη χώρα του Αραβικού Συνδέσμου της οποίας πολεμικά αεροσκάφη πετούν πάνω από ένα άλλο μέλος, τη Λιβύη. Στο Μπαχρέιν (Bahrain- Manama ), είναι δυνατός ο έλεγχος σε ένα μικρό νησιωτικό κρά-

188

Λακαφώσης Δημήτριος

τος, αλλά και η αντίδραση των Η.Π.Α. είναι συγκρατημένη εφόσον εκεί είναι η βάση του 5ου αμερικανικού στόλου, που αποτελεί ανάσχεση στις επιδιώξεις του Ιράν να ελέγξει τις αραβικές θάλασσες, όπως τελευταία απείλησε να ελέγξει τα στενά του Hormouz. Η κληρονομιά της εξουσίας των αράβων ηγετών τείνει να γίνει πλέον παρελθόν Νέα εποχή προβάλλει στον αραβικό κόσμο. Ζητούνται ανθρώπινα δικαιώματα που βιώνουν σήμερα άλλοι λαοί στον κόσμο. Η κληρονομιά της εξουσίας αμφισβητείται τώρα στον αραβικό κόσμο. Όσο γρηγορότερα οι άραβες ηγέτες προσαρμοσθούν σε αυτή την πραγματικότητα, τόσο καλύτερο θα είναι για τους ίδιους και για τους λαούς τους. Προσπαθούν, βέβαια, να εξασφαλίσουν ασυλία για εγκλήματα που πιθανόν να έχουν διαπράξει και είτε να παραμείνουν –έστω προσωρινά– στην εξουσία με συμβολικό ρόλο, είτε να καταφύγουν ασφαλείς σε άλλες χώρες. Όμως, σε οποιαδήποτε περίπτωση οι ερινύες των θυμάτων δε θα παύσουν να τους κυνηγούν σ’ όλη τους τη ζωή. 4. Το Πολιτικό Δίλημμα με την έναρξη της Αραβικής Εξέγερσης, 12 Ιουνίου 2011 Αλλού εφαρμόζεται η πολιτική των παγκοσμίων ανθρωπίνων αξιών και αλλού η πολιτική των εθνικών συμφερόντων;

- Με την έναρξη των λαϊκών εξεγέρσεων, στις αρχές του 2011, στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, ακολουθείται η κηρυχθείσα πολιτική των Η.Π.Α. για παγκόσμιες ανθρώπινες αξίες. Όμως, ενώ αναμένεται να συμβεί το ίδιο όταν οι εξεγέρσεις εξαπλώθηκαν, εφαρμόζεται και η πολιτική των εθνικών συμφερόντων και της προσέγγισης ανά χώρα, στον αραβικό κόσμο. - Το Μπαχρέιν είναι σύμμαχος. Είναι η βάση του 5ου αμερικανικού στόλου και οι Η.Π.Α. συνιστούν διάλογο με την αντιπολίτευση. Η σουνιτική ολιγαρχική κυβέρνηση καταπιέζει την εξεγερθείσα σιιτική πλειονότητα. Το, δε, Ιράν διαμαρτύρεται για τη βίαια καταστολή της εξέγερσης των Σιιτών στο Μπαχρέιν. - Η Σαουδική Αραβία παίζει πρωταρχικό ρόλο στην πολιτική των Η.Π.Α., στην περιοχή του Κόλπου. Δυσανασχετεί, όμως, για την αμερικανική ανοχή στην έξωση του Mubarak της Αιγύπτου. Ωστόσο, αποτελεί κόκκινη γραμμή για την Σαουδική Αραβία η μη έξωση της σουνιτικής κυβέρνησης του Μπαχρέιν. Μάλιστα, στέλνει και στρατό για να καταστείλει την εκεί εξέγερση. Τίθεται επικεφαλής στην προσπάθεια του Συμβουλίου συνεργασίας του Κόλπου (GCC) για μεταβίβαση της εξουσίας στην Υεμένη, όπου συνήθως ασκεί πολιτική επιρροή. Έχει ενεργήσει πολλάκις κατά της Al Qaeda στην Υεμένη. Πάντως, οι διαδηλώσεις στη Σαουδική Αραβία είναι ηπιότερες. - Το Κατάρ(Qatar) και τα ΗΑΕ(UAE- Dubai) υποστηρίζουν την αμερικανική πολιτική στον Αραβικό κόσμο, όπως τη συμμαχική αεροπορική εκστρατεία στη Λιβύη, μέλλος του Αραβικού Συνδέσμου. - Στην Υεμένη, ο Saleh έχει συνεργασθεί με τις Η.Π.Α. στον αντιτρομοκρατικό αγώνα. - Η Συρία έχει συμπεριληφθεί από τις Η.Π.Α. στη λίστα των χωρών που υποθάλπουν την

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

189

τρομοκρατία. - Το Ιράν, ο κύριος υποστηρικτής του Σιιτισμού στον Αραβικό κόσμο, προβάλλει την αραβική εξέγερση ως συνέχεια της ιρανικής επανάστασης 1978 και καραδοκεί για τις εξελίξεις.

Κρίση στην Αίγυπτο, η πλατεία Ταχίρ το σύμβολο της εξέγερσης 25-1-11. Παραίτηση προέδρου Μουμπάρακ 1-2-11.

- Το παλαιστινιακό άρχισε να επηρεάζει από την “Αραβική άνοιξη”. Το αιγυπτιακό καθεστώς του ισλαμιστή Morsi, λιγότερο πιεστικό από ότι ο Mubarak προς τη Hamas, ανοίγει μόνιμα τα σύνορα Αιγύπτου-Γάζας στη Pafah πράγμα που ανησυχεί το Ισραήλ για εισαγωγή όπλων στη Γάζα.

Μέλη της Πανμουσουλμανικής αδελφότητας από Τυνησία και Αίγυπτο επισκέπτονται τη Hamas, παρακινούμενοι από το πνεύμα της Αραβικής άνοιξης που επικράτησε στις χώρες τους, χωρίς η Hamas να απορρίπτει την εχθρική στάση έναντι του Ισραήλ, αν και τώρα τηρεί προς το παρόν ηπιότερη στάση.

Οι Περαιτέρω Εξελίξεις των εξεγέρσεων του Αραβικού Κόσμου Οι Εξελίξεις με την εξέγερση στην Αίγυπτο

Μετά την εξέγερση από τις 25 Ιανουαρίου 2011 στην Αίγυπτο, ο επί τριάκοντα χρόνια περίπου στην εξουσία πρόεδρος Mubarak παραιτείται, στις 11 Φεβρουαρίου 2011. Αναλαμβάνει προσωρινά ο στρατός. Εγκρίνεται νέο προσωρινό Σύνταγμα στις 19 Μαρτίου 2011. Στις παραμονές των βουλευτικών εκλογών από 28 Νοεμβρίου 2011 μέχρι 22 Φεβρουαρίου 2012, για κάτω και άνω βουλή, αναβιώνουν επί δέκα μέρες οι βιαιότητες στην πλατεία Tahrir(Ταχρίρ) του Καΐρου με αίτημα την άμεση απόσυρση του στρατού από την εξουσία, με δεκάδες θύματα που ανεβάζουν τους νεκρούς σε 850 από την αρχή της εξέγερσης. Υφίσταται δυσπιστία για τις προθέσεις του στρατού να απεμπλακεί από την πολιτική, αφού οι κυβερνώντες στρατηγοί μάλλον επιδιώκουν να διατηρήσουν το δικαίωμα να διορίσουν ή να διαλύσουν τη βουλή ακόμη και μετά την εγκατάσταση της εκλεγμένης κυβέρνησης. Έχει ορισθεί μεταβατική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Γκανζουρί, πρώην πρωθυπουργό επί καθεστώτος Mubarak, και με πολλά μέλη του πρώην καθεστώτος. Οι διαδηλωτές της πλατείας Tahrir ζητούν την αναβολή των εκλογών, ενώ ο στρατός επιμένει και αρχίζει η διεξαγωγή των εκλογών. Επίσης, να παραδοθεί η εξουσία στο νέο πρόεδρο που θα προκύψει από τις προεδρικές εκλογές του Μαΐου 2012. Η προσέλευση κατά 60% στις κάλπες αποδεικνύει την ορθότητα της επιλογής για διεξαγωγή εκλογών. Οι Αιγύπτιοι ψηφίζουν, για πρώτη φορά, μετά τον Mubarak για υποψηφίους από πενήντα πολιτικά κόμματα και συνδυασμούς. Τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης του

Λακαφώσης Δημήτριος

190

πρώην επικεφαλής του Διεθνούς επιτροπής ατομικής ενέργειας (ΙΑΕΑ) Barandei και του πρώην Γενικού γραμματέα του Αραβικού συνδέσμου Mousa, έχουν μικρή ζωή και είναι ακόμη ανώριμα. Ενώ, το με 83 χρόνια πολυτάραχης ζωής και επί πολλά χρόνια εκτός νόμου κόμμα της Μουσουλμανικής αδελφόΕορτάζουν στο Κάϊρο οι υποστηρικτές του νεοεκλεχθέ- τητας, και κυρίως επί Mubarak, είναι ισχυρό. ντος προέδρου Musrsi, μουλσουμανικής αδελφότητας, Ιούνιος 2012, μετά την πτώση του Mubarak στις 11-2-11.

Η Μουσουλμανική αδελφότητα βλέπει τώρα ανώριμο για συζήτηση το θέμα να σχηματισθεί κυβέρνηση από την πλειοψηφία. Θέτει ως προτεραιότητα να σταματήσει η διαφθορά, να αναβιώσει η οικονομία, να συνεργασθεί μόνο με μετριοπαθείς ισλαμικές ομάδες και να εγκαταστήσει αληθινή δημοκρατία. Έτσι να δείξει, όπως δηλώνει, τις πραγματικές επιδιώξεις της. Οι συγκρούσεις στην πλατεία Tahrir του Καΐρου επαναλαμβάνονται στις αρχές του Φεβρουαρίου 2012 μεταξύ διαδηλωτών. Οι συγκρούσεις προκλήθηκαν μετά τις βιαιότητες σε ποδοσφαιρικό αγώνα το Φεβρουάριο 2012 με 74 νεκρούς, απώλειες που οι διαδηλωτές αποδίδουν σε ανικανότητα της στρατιωτικής κυβέρνησης και ζητούν την απομάκρυνσή της.

Προεδρικές εκλογές στην Αίγυπτο. Ιούνιος 2012. Ισλαμιστής, ο νέος πρόεδρος Morsi της μουσουλμανικής αδελφότητας

Ο πρώτος γύρος εκλογών διεξήχθη στις 23-24 Μαΐου 2012 για την προεδρία. Ουδείς στον πρώτο γύρο παίρνει πάνω από 50% για να γίνει πρόεδρος. Διεξάγεται μεταξύ των δύο επικρατέστερων, του της μουσουλμανικής αδελφότητας Mohammed Morsi και του Ahmed Shafik πρώην πρωθυπουργού επί Hosni Mubarak, δεύτερος γύρος εκλογών στις 17 Ιουνίου 2012, εν μέσω πολιτικής έντασης τις οποίες τελικά κερδίζει ο Mohammed Morsi. Η ορκωμοσία του νέου προέδρου έγινε ενώπιο του Ανωτάτου συνταγματικού δικαστηρίου. Η Αίγυπτος, στις 17 Ιουνίου 20, επέλεξε ως αρχηγό κράτους πολιτικό και μάλιστα για πρώτη φορά ισλαμιστή, για να πάρει τα ηνία από τους στρατηγούς που ασκούν προσωρινά την εξουσία για περισσότερο από ένα χρόνο και μετά δεκαετίες εξουσίας με τρία συνεχή στρατιωτικά καθεστώτα. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Morsi υποσχέθηκε να κυβερνήσει για όλους τους Αιγύπτιους. να προστατεύσει τα δικαιώματα των γυναικών, των παιδιών, των Χριστιανών και των Μουσουλμάνων. Ανακοίνωσε ότι διατηρεί όλες τις διεθνείς συμφωνίες, εννοώντας ασφαλώς και την ιστορική συμφωνία ειρήνης 1979 Αιγύπτου- Ισραήλ και έδωσε δέσμευση για δημοκρατία. Αλλά, ακόμη απαιτείται να δείξει στην πράξη ότι ακολουθούνται πιστά οι ιδέες της αραβικής επανάστασης. Οι στρατηγοί παραδίδουν επίσημα την εξουσία στις 30 Ιουνίου 2012 στο Morsi. Αλλά, στε-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

191

ρούν το νέο πρόεδρο από τον έλεγχο του στρατού. Νέο Σύνταγμα πρόκειται να συνταχθεί και να εγκριθεί με δημοψήφισμα. Σε πρώτη αμερικανική επίσκεψη μετά τις προεδρικές εκλογές, η Clinton επισκέπτεται την Αίγυπτο και συναντά το νέο εκλεγέντα πρόεδρο Morsi για τη σταθεροποίηση των σχέσεων των δύο χωρών. Συμπερασματικά, οι προεδρικές εκλογές είναι θετικό βήμα προς τα εμπρός, αλλά ο αιγυπτιακός λαός συνεπής προς τις αρχές της αραβικής εξέγερσης, έχει να συνεχίσει το δρόμο προς την αληθινή δημοκρατία. Πάντως, οι δημοκρατικές διαδικασίες δύσκολες είναι για εφαρμογή σε αυτή την περιοχή και μακρύ δρόμο έχουν.

Καταδίκη του Hosni Mubarak Για πρώτη φορά αιγύπτιος πρόεδρος καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη.

Ο υπό κράτηση, μετά την εξέγερση στην Αίγυπτο 2011, ο πρώην πρόεδρος Hosni Mubarak είναι ο πρώτος στον Αραβικό κόσμο που καταδικάζεται στις 2 Ιουνίου 2012 από δικαστήριο της Αιγύπτου σε ισόβια κάθειρξη, μαζί με τον τέως υπουργό των εσωτερικών και που απαλλάχθηκαν οι δύο υιοί του και υψηλά στελέχη της κυβέρνησή του, για το οποίο παρατηρούνται διαδηλώσεις διαμαρτυρίας έξω από το δικαστήριο. Τον Αύγουστο 2013, αιγυπτιακό δικαστήριο αθωώνει τον πρώην πρόεδρο Mubarak, από την κατηγορία της διαφθοράς και εξέρχεται της φυλακής, όπου τελούσε υπό κράτηση για δύο χρόνια, με εγγύηση και απαγόρευση εξόδου από τη χώρα, ενώ τον αναμένουν και άλλες κατηγορίες. Τελικά, στις 29 Νοεμβρίου 2014, αιγυπτιακό δικαστήριο απορρίπτει κατηγορίες κατά του πρώην προέδρου Mubarak για δολοφονίες εκατοντάδων διαμαρτυρόμενων κατά την εξέγερση του 2011, με την οποία τελείωσε η επί τρείς δεκαετίες εξουσία του.

Το δημοψήφισμα για το νέο Σύνταγμα στην Αίγυπτο, επί Morsi, 2012 Έντονες διαμαρτυρίες επαναλαμβάνονται στη πλατεία Tahrir στο τέλος Νοεμβρίου 2012. Οι χριστιανοί και οι φιλελεύθεροι αντιτίθενται στο προτεινόμενο σχέδιο του νέου Συντάγματος. Προβλέπει ως θρησκεία το Ισλάμ, δεν προβλέπονται ελευθερίες λόγου και θρησκείας και οι εξουσίες του προέδρου είναι δικτατορικές. Διεξάγεται, εν μέσω εντόνου πολωτικού κλίματος, στις 15 και 22 Δεκεμβρίου 2012 δημοψήφισμα και εγκρίνεται το νέο Σύνταγμα με 65%. Πάντως, η αντιπολίτευση συνεχίζει να διαμαρτύρεται πως το νέο Σύνταγμα περιορίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και προδίδει την Αραβική άνοιξη. Ο, δε, αιγύπτιος πρόεδρος Morsi δηλώνει ότι του δίνεται πλέον η εξουσία για να κάνει τις απαιτούμενες αλλαγές. Όμως, το νέο Σύνταγμα τώρα ενώνει ή διαιρεί το λαό; Αυτό θα φανεί στο μέλλον. Ωστόσο την ψήφιση του νέου Συντάγματος ακολουθεί πολιτική και κοινωνική αβεβαιότητα.

192

Λακαφώσης Δημήτριος

Βιαιότητες στην Αίγυπτο εν μέσω Διαδηλώσεων κατά του Morsi, τέλος Ιανουαρίου 2013 Χιλιάδες διαδηλωτών αντιπάλων του προέδρου Morsi επιστρέφουν στους δρόμους του Καΐρου, του Πόρτ Σάιτ και της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, απαιτώντας την παραίτησή του και με αφορμή για τις πιο αιματηρές βιαιότητες από τότε που ανέλαβε την εξουσία επτά μήνες πριν. Διαμαρτύρονται για το νέο Σύνταγμα, το θεωρούν να είναι στα μέτρα του και δεν κατοχυρώνει την ισότητα των γυναικών και του θρησκεύματος. Διαμαρτύρονται για τη θανατική καταδίκη των 11 σχετικά με τα επεισόδια στο ποδοσφαιρικό αγώνα του Φεβρουαρίου 2012. Τον κατηγορούν ότι εκμεταλλεύθηκε την αραβική επανάσταση, ότι η κατάσταση παραμένει η ίδια και η οικονομία δεν είναι σε καλή κατάσταση. Με τη δεύτερη επέτειο της εξέγερσης, οι αναταραχές συνεχίζονται αμείωτες από τις 25 Ιανουαρίου και ο αρχηγός του στρατού προειδοποιεί εάν συνεχίσουν οι βιαιότητες το κράτος καταρρέει. Ο Morsi διακηρύττει ότι οι δυνάμεις ασφαλείας θα ενεργήσουν με αποφασιστικότητα για την επιβολή της τάξης και ότι αντίπαλες ομάδες πίσω από τις βιαιότητες είναι πολιτικά υπεύθυνες.

Ανατροπή του Αιγύπτιου προέδρου Morsi, στις 3 Ιουλίου 2013. Δύο χρόνια μετά την πτώση του Mubarak και ένα μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον ισλαμιστή Morsi, μετά από πρώτες ελεύθερες προεδρικές εκλογές στην Αίγυπτο, οι αναταραχές στο Κάιρο και αλλού συνεχίζονται, με νεκρούς και τραυματίες. Οι υποστηρικτές διαδηλώνουν υπέρ του Morsi, ενώ οι κατά για την παραίτησή του. Τον θεωρούν ότι εκμεταλλεύθηκε την “αραβική άνοιξη” για να αποκτήσει τίτλους και αξιώματα. Με το νέο Σύνταγμα που επέβαλε, προσπάθησε να έχει τις εξουσίες του με μουσουλμανικό ηγεμονικό τίτλο Σουλτάνου της Αιγύπτου που σημαίνει δύναμη, κράτος και δόξα και να είναι ο θρησκευτικός Χαλίφης μίας σουνιτικής χώρας με την καθιέρωση του ισλαμικού νόμου. Οι επιδιώξεις του, όμως, δεν αφομοιώθηκαν από την αιγυπτιακή κοινωνία. Ο Morsi μόνο με ένα χρόνο εξουσίας δεν κατόρθωσε να αποκτήσει τα απαιτούμενα πολιτικά και κοινωνικά στηρίγματα. Ο αιγυπτιακός λαός επί 10ετίες έχει ζήσει σε αυταρχικά βέβαια καθεστώτα, αλλά με ανεκτά, αν και περιορισμένα, κοσμικά βιώματα. Ο αιγυπτιακός στρατός που υποστηρίζει το λαό, όπως συνήθως συμβαίνει στα αραβικά καθεστώτα, εκδίδει τελεσίγραφο προς το Morsi να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του λαού, εντός 48ωρών. Ο Morsi απορρίπτει το τελεσίγραφο και ο στρατός εμφανίζεται στους δρόμους για να αποτρέψει τον εμφύλιο μεταξύ υποστηρικτών και μη του Morsi. Στις 3 Ιουλίου ανατρέπεται και συλλαμβάνεται ο Morsi και άλλα στελέχη της Μουσουλμανικής αδελφότητας. Ο αρχηγός των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων El-Sisi, με τη συμπαράσταση της αντιπολίτευσης, του δικαστικού σώματος, του στρατού και των θρησκευτικών μειονοτήτων-μεταξύ των οποίων και των κοπτών χριστιανών, ορκίζει ως προσωρινό πρόεδρο τον επικεφαλής του

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

193

Συνταγματικού Δικαστηρίου Mansour με αντιπρόεδρο τον Baradei, τον νομπελίστα για την προσφορά του ως πρώην επικεφαλής της Διεθνούς επιτροπής ατομικής ενέργειας(IAEA) και με μεταβατική κυβέρνηση υπό το Hazem el-Beblawi και με οδικό χάρτη διεξαγωγής δημοψηφίσματος επί αναθεωρημένου Συντάγματος στις 14-15 Ιανουαρίου 2014 και προεδρικών και βουλευτικών εκλογών εντός του 2014. Η κατάσταση είναι εκρηκτική με οδομαχίες οπαδών και αντιπάλων του Morsi με νεκρούς και τραυματίες, μεταξύ των νεκρών και ένας κόπτης χριστιανός ιερέας, ίσως για εκδίκηση γιατί ο κόπτης Πατριάρχης παραβρέθηκε στο διάγγελμα του αρχηγού των ΕΔ για ανατροπή του Morsi. Ηγέτες της Μουσουλμανικής αδελφότητας καλούν τους υποστηρικτές της να αντισταθούν στη νέα τροπή της κατάστασης στην Αίγυπτο, μέχρι την αποκατάσταση του ανατραπέντος Morsi. Οι Δυτικές δυνάμεις τηρούν μάλλον συγκρατημένη στάση με ανησυχία όμως, αποφεύγοντας την άμεση επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία και την αναφορά σε πραξικόπημα, αλλά προτρέπουν την αποκατάσταση της δημοκρατίας το δυνατό συντομότερο. Τα αραβικά καθεστώτα, άλλα κατηγορούν και άλλα βλέπουν μάλλον με ανεκτικότητα το νέο καθεστώς, σύμφωνα και με τις επιδιώξεις και τις προκαταβολές τους. Στην Τουρκία, που πρόσφατα μαστίζεται από διαδηλώσεις για αυταρχισμό και προσπάθεια επιβολής συντηρητικών απόψεων σε κοσμική ως επί το πλείστον κοινωνία, ο Erdogan ομιλεί υπέρ του ανατραπέντος Morsi, με τον οποίο είχε σχηματίσει συμμαχία. Το Ιράν απογοητεύτηκε από την πτώση του Morsi, η κυβέρνηση του οποίου τέλειωσε τις διπλωματικές αντιξοότητες με το Ιράν που χρονολογούνται από τη επανάσταση, όταν η Αίγυπτος προσέφερε καταφύγιο στο Σάχη. Η Σαουδική Αραβία παρέχει οικονομική βοήθεια προς το νέο αιγυπτιακό καθεστώς. Το, δε, Κατάρ ζητά την αποφυλάκιση των κρατουμένων επισήμων της Μουσουλμανικής αδελφότητας στην Αίγυπτο. Η Αφρικανική Ένωση των 54 χωρών αποπέμπει την Αίγυπτο από τη ένωση και παροτρύνει την επαναφορά στη συνταγματική τάξη. Είναι η τετάρτη χώρα στα τελευταία χρόνια που αποβάλλεται από την ένωση. Ενώ το πλείστον των χωρών εκφράζουν ανησυχία, απουσιάζει προς το παρόν μία αποφασιστική διεθνή αποδοκιμασία και φόβοι υπάρχουν να μη γίνει η Αίγυπτος προηγούμενο για την Αφρική. Ο Morsi κατηγορείται τώρα για την απόδρασή του από τις φυλακές του Καΐρου κατά την πτώση του Mubarak, το 2011, μάλιστα με τη βοήθεια της Hamas, που θεωρείται να έχει προκύψει από τη Μουσουλμανική αδελφότητα και πρόκειται να οδηγηθεί σε Δικαστήριο στις αρχές του 2014. Η Hamas με την ανατροπή του Morsi παραμένει απομονωμένη και μάλλον συγκρατημένη για εκτόξευση ρουκετών κατά του Νοτίου Ισραήλ. Εξάλλου, και τα ισλαμικά εξτρεμιστικά στοιχεία και οι παραστρατιωτικές ομάδες στην χερσόνησο του Σινά, που είχαν ενισχύσει την εκεί παρουσία τους μετά την πτώση του Mubarak, έχουν τώρα να σκεφθούν πριν επιτεθούν με νεκρούς, όπως μέχρι τώρα, στις εκεί δυνάμεις και στην παραλιακή νότια ισραηλινή πόλη Εϊλάτ και το Ισραήλ να ανταποδώσει. Ο Αιγυπτιακός

194

Λακαφώσης Δημήτριος

στρατός κλείνει τις συνοριακές διόδους, μέσω των οποίων διοχετεύονται παράνομα εμπορεύματα και όπλα προς τη Γάζα.

Αμυδρές οι Προοπτικές των Εξελίξεων στην Αίγυπτο, Αύγουστος- Σεπτέμβριος 2013 Έξι μήνες μετά από την ανατροπή, στις 3 Ιουλίου 2013, του με ελεύθερες εκλογές νόμιμα εκλεγέντος αιγύπτιου προέδρου Morsi και ενώ αυτός και άλλοι επίσημοι της Μουσουλμανικής αδελφότητας τελούν υπό κράτηση, ο στρατός αντιδρά με δύναμη και διαλύει στις 14 Αυγούστου 2013 τις δύο σε καταυλισμούς καθιστικές μεγάλες διαδηλώσεις των υποστηρικτών του Morsi στο Κάιρο, με 340 περίπου νεκρούς, ως επί το πλείστον στη Nasr, το προπύργιο του Morsi. Το συμβάν προσήλκυσε τη διεθνή διαμαρτυρία. Υπογράμμισε, δε, την απόφαση της νέας κυβέρνηση να απομακρύνει τους Ισλαμιστές που κυριάρχησαν για δύο έτη σε ελεύθερες εκλογές. Οι διαδηλωτές μουσουλμάνοι υποστηρικτές του Morsi επιτίθενται και καίγουν εκκλησίες των κοπτών Χριστιανών. Οι υποστηρικτές του Morsi διαδηλώνουν τους δρόμους και δηλώνουν ότι δε θα αποχωρήσουν εάν πρώτα δεν αποκατασταθεί στην προεδρία ο ανατραπείς πρόεδρος Morsi. Ο Αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων El-Sisi δεν φαίνεται διατιθέμενος να ακολουθήσει τις παγίδες που έφεραν την πτώση του Mubarak, δύο έτη πριν. Δεν μπορεί, όμως, να ανεχθεί αμερικανική επέμβαση για το μέλλον της Αιγύπτου. Ο πρόεδρος της κυβέρνησης Mansour επιμένει στον οδικό χάρτη της μεταβατικής κυβέρνησης για το μέλλον της Αιγύπτου. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης El Baradei παραιτείται και κατηγορείται για εθνική ασυνέπεια. Ο αμερικανός πρόεδρος απέτυχε στην πρώτη του προσπάθεια για μεσολάβηση. Δεν γνωρίζει σε ποιο τηλέφωνο να κτυπήσει. Σέβεται, δε, την ιστορική σχέση Η.Π.Α.-Αιγύπτου. Δεν μπορεί, όμως, να παραβλέψει τα συμβαίνοντα σήμερα. Ακυρώνει τη στρατιωτική άσκηση των δύο χωρών για το Σεπτέμβριο 2013, η οποία άσκηση χρονολογείται από παλαιότερα, μετά την ειρήνη Αιγύπτου- Ισραήλ1979. Η διαχρονικότητα της άσκησης φανερώνει τη σημασία που είχε η στρατιωτική συνεργασία για το αμερικανικό σύστημα ασφαλείας στην περιοχή. Επίσης, ο Obama δεν φανερώνει καθαρά τις προθέσεις του για τη μέχρι τώρα στρατιωτική βοήθεια, ενώ η Σαουδική Αραβία υπόσχεται οικονομική βοήθεια προς τη μεταβατική κυβέρνηση της Αιγύπτου. Οι διαδηλώσεις των υποστηρικτών του Morsi σε ένταση και οι αναταραχές στα πανεπιστήμια κορυφώνονται. Ισλαμιστές σκοτώνουν τους αστυνομικούς στο αστυνομικό τμήμα στην πόλη Kerdasa, πλησίον του Καΐρου, και κυβερνητικές δυνάμεις ενεργούν έφοδο στην πόλη για να συλλάβουν τους υπευθύνους. Εν τω μεταξύ, απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα και η έκδοση εφημερίδων της Μουσουλμανικής αδελφότητας και παγώνουν τα χρηματικά της κεφάλαια. Αμυδρές, λοιπόν, οι προοπτικές για αισιόδοξο μέλλον. Οι νέοι της Αιγύπτου θεωρούν την παλαιά τάξη με το στρατό και τη Μουσουλμανική αδελφότητα να είναι ξεπερασμένη και δεν περιμένουν τίποτε για το μέλλον.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

195

Αυτό το καταλαβαίνουν και τα δύο μονολιθικά μπλοκ του στρατού και της Μουσουλμανικής αδελφότητας, αλλά με διαφορετικές προσεγγίσεις. Δεν συνέρχονται στο τραπέζι των συναινέσεων, αντίθετα συγκρούονται στους δρόμους, χωρίς συμβιβασμούς. Αυτό συμβαίνει σήμερα στην Αίγυπτο, αυτό είναι η τραγωδία.

Εγκρίνεται, μετά την ανατροπή του Morsi, νέο Σύνταγμα με Δημοψήφισμα, 14-15 Ιανουαρίου 2014. Το νέο εγκριθέν Σύνταγμα της Αιγύπτου απαγορεύει το σχηματισμό κομμάτων βασιζόμενα στη θρησκεία, τη φυλή, το γένος και τη γεωγραφία. Δηλαδή, η Μουσουλμανική αδελφότητα τίθεται εκτός νόμου. Το Ισλάμ είναι η θρησκεία του κράτους και η βάση για το κρατικό νομικό καθεστώς και ταυτόχρονα εγγυάται η ελευθερία της θρησκείας. Ο πρόεδρος εκλέγεται για τέσσερα έτη και μπορεί να εκλέγεται και σε δεύτερη θητεία. Ο υπουργός άμυνας επιλέγεται από το στρατό για τα πρώτα οκτώ για την επιτυχία του δημοψηφίσματος και δηλώνει ότι ανοίγεται οδικός χάρτης για εκλογές. Ο Morsi και ομοϊδεάτες δικάζονται για προσβολή της δικαιοσύνης.

Δικαστήριο του Καΐρου Καταδικάζει σε θάνατο 683 Ισλαμιστές, 28 Απριλίου 2014 Δικαστήριο του Καΐρου αποφάσισε να καταδικάσει σε θάνατο 683 Ισλαμιστές, μέλη της Μουσουλμανικής αδελφότητας, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο ηγέτης. Μοχάμεντ Μπαντιέ. Η ανακοίνωση της θανατικής ποινής προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στην Αίγυπτο, αλλά και την κατακραυγή της διεθνούς κοινότητας. Μετά την ανατροπή του Morsi, στις 3 Ιουλίου 2013, αστυνομικοί και στρατιώτες καταστέλλουν τις διαδηλώσεις των υποστηρικτών του, οι οποίοι υποστηρικτές καταγγέλλουν ότι έγινε “πραξικόπημα”. Περισσότεροι από 1.400 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και 15.000 έχουν συλληφθεί, σχεδόν το σύνολο των οποίων ανήκουν στη Μουσουλμανική αδελφότητα, από την οποία προέρχεται και ο Morsi. Αναμένεται και η δίκη του Morsi με άλλους 1.130 υποστηρικτές του στις 5 Σεπτεμβρίου 2014.

Προεδρικές Εκλογές στην Αίγυπτο, στις 26 και 27 Μαΐου 2014 Τις προεδρικές εκλογές, που διεξήχθηκαν στις 26 και 27 Μαΐου 2014 με προσέλευση 49% των δικαιωμένων ψήφων, κέρδισε με ποσοστό 90% ο El Sisi, ο πρώην αρχηγός των Ε.Δ. που ανέτρεψε τον νόμιμο εκλεγέντα για πρώτη φορά μουσουλμάνου πρόεδρο Morsi. Ο αντίπαλος του El Sisi στις εκλογές παραδέχθηκε την ήττα του, ενώ η με απαγόρευση για συμμετοχή στις εκλογές Μουσουλμανική αδελφότητα προσπάθησε να τις μποϊκοτάρει. Ο νέος πρόεδρος υπόσχεται νέα εποχή, αλλά η κοινωνία της Αιγύπτου παρουσιάζεται διχασμένη.

Λακαφώσης Δημήτριος

196

Η Επέκταση της Διώρυγας του Σουέζ, 2015 Στις 6 Αυγούστου 2015 εορτάζεται η μέσα σε ένα χρόνο κατασκευή επέκτασης της Διώρυγας του Σουέζ στην Αίγυπτο. με την επίβλεψη του στρατού και στον δεύτερο χρόνο προεδρίας του El-Sisi και με την παρουσία πολλών ηγετών. Είναι το πρώτο άνοιγμα της πολιτικής της Αιγύπτου από την εξέγερση του 2011. Αυξάνεται η κίνηση πλοίων μέσω του Σουέζ και διευκολύνεται το διεθνές εμπόριο, αλλά και τα έσοδα της Αιγύπτου πολλαπλαΔιαπλάντυση της Διώρυγος του Σουέζ, σε θάλασσα πλέσιάζονται. Επί πλέον, αλλάζει και η γεωστραον, 2015. τηγική σημασία του Σουέζ, που από πέρασμα καθίσταται τώρα θάλασσα.

Η Αίγυπτος στο τέλος του 2015

Ποιός υποστηρίζει τι, στην Αίγυπτο, Μάϊος 2016.

Με την εξέγερση του αιγυπτιακού λαού την άνοιξη του 2011, έχει ανατραπεί ο επί πολλά χρόνια στην εξουσία Mubarak και τώρα ταπεινωμένος σύρεται στα δικαστήρια της χώρας του. Στις προεδρικές εκλογές που ακολούθησαν εκλέχθηκε για πρώτη φορά ο επικεφαλής της μέχρι πρότινος εκτός νόμου μουσουλμανικής μειονότητας Morsi. Μετά από ένα χρόνο και με στρατιωτικό πραξικόπημα ανατρέπεται ο Morsi και με νέο Σύνταγμα και εκλογές ο επικεφαλής του πραξικοπήματος Στρατηγός El Sisi αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας.

Η Δύση, παρόλο, που αρχικά δεν ‘’καλοέβλεπε’’ την κυβέρνηση, συνεργάζεται μαζί της γιατί επί πολλά χρόνια η Αίγυπτος αποτέλεσε και αποτελεί τη βάση της διαμορφούμενης δυτικής στρατηγικής για την περιοχή. Η αιγυπτιακή κυβέρνηση προσπαθεί να βγει από τον εσωτερικό εγκλωβισμό και συνεργάζεται σε ευρύτερα θέματα της Μέσης Ανατολής, της Ανατολικής Μεσογείου και με διαπλάτυνση ρεκόρ ενός χρόνου μετατρέπει τα στενά του Σουέζ σε θάλασσα διεθνούς επικοινωνίας και ενδιαφέροντος. Μετά από τρία χρόνια χωρίς βουλή, διεξάγονται γενικές εκλογές στις 18-19 Οκτωβρίου 2015 για επαναλειτουργία βουλής.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

197

Οι Εξελίξεις με την εξέγερση στην Υεμένη Δεν είναι μόνο η αραβική εξέγερση 2011που εξήγειρε τον λαό κατά της μοναρχίας, αλλά και οι επί πολλά χρόνια αντιθέσεις των Σιιτών του βορά με τους Σουνίτες της πρωτεύουσας, η παρουσία της AQ και του IS, που όλα μαζί συνθέτουν μια επικίνδυνη κατάσταση στη με στρατηγική σημασία στην αραβική χερσόνησο χώρα. Ο πρόεδρος της Υεμένης φαίνεται να αποδέχεται αρχικά την πρόταση του Συμβουλίου συνεργασίας των έξι του Κόλπου (GCC) για παραχώρηση της εξουσίας, για μεταβατική κυβέρνηση και για εκλογές. Ο επί 32 χρόνια μονάρχης πρόεδρος Saleh, σύμμαχος των Η.Π.Α., υπόσχεται πρόωρες εκλογές, να μην είναι εκλόγιμος για άλλη θητεία ως και μεταρρυθμίσεις. Αλλά, οι διαδηλωτές θεωρούν την πρόταση ως προσπάθεια κέρδους χρόνου και συνεχίζουν τις κινητοποιήσεις. Πιθανόν να έχουν δίκαιο, αφού τελικά ο Saleh καθυστερεί να υπογράψει τη συμφωνηθείσα πρόταση. Μεσολαβητικό ρόλο εκδηλώνει και το Συμβούλιο συνεργασίας των έξι στον Κόλπο (GCC) για παράδοση της εξουσίας εντός τριάντα ημερών στον αντιπρόεδρο και για αμνηστία του Saleh. Ο Saleh, τραυματισμένος, στις 3 Ιουνίου 2011, από επιθέσεις αντιπάλων με ρουκέτες στο παλάτι του, νοσηλεύεται στο Riyadh(Ριάντ) της Σαουδικής Αραβίας. Η επιστροφή μετά τρίμηνη νοσηλεία οξύνει περισσότερο την ένταση. Ο Saleh το Νοέμβριο 2011 και μετά από συγκρούσεις εννέα μηνών και από τρείς αθετήσεις, υπογράφει τη συμφωνία με μεσολάβηση του Συμβουλίου συνεργασίας του Κόλπου (Gulf cooperation counsil-GCC ), με την οποία παραχωρεί την εξουσία, με αντάλλαγμα την αμνησία του Saleh και σύντομα διεξαγωγή προεδρικών εκλογών. Σχηματίζεται εθνική κυβέρνηση ενότητας με κύρια αποστολή την εξασφάλιση διεξαγωγής των προεδρικών εκλογών. Οι διαδηλωτές είναι αγανακτισμένοι από την παροχή αμνηστίας στο Saleh. Η αμνηστία όμως ισχύει και στο πλαίσιο της διεθνούς δικαιοσύνης; Οι Η.Π.Α. χορηγούν βίζα στο Saleh για περιορισμένο χρόνο παραμονής στις Η.Π.Α. για εκεί θεραπεία. Η απουσία του Saleh στο εξωτερικό διευκολύνει την ομαλή μετάβα-

198

Λακαφώσης Δημήτριος

ση στις εκλογές. Στις διεξαχθείσες εκλογές στις 22 Φεβρουαρίου 20012, εκλέχθηκε ο Hadi ως πρόεδρος για δύο έτη, ο μέχρι τώρα εκτελών καθήκοντα προέδρου αντί του Saleh του οποίου υπήρξε αντιπρόεδρος. Ο Saleh μετά από 30ετή εξουσία παραδίδει βασανιστικά προβλήματα. Η τάση για διαχωρισμό της Υεμένης δεν έχει εκλείψει και συνεχίζεται από τον εμφύλιο του 1984. Το παρακλάδι της AQ στην Υεμένη είναι ενεργό, συγκρούεται με τις κυβερνητικές δυνάμεις στη νότια περιοχή ακόμη και μετά της εκλογές και προσπαθεί να κυριαρχήσει σε σημεία που να ελέγχει τις θαλάσσιες μεταφορές μέσω της Ερυθράς θάλασσας. Από την Υεμένη άρχισε η αποτυχημένη προσπάθεια για ανατίναξη α/φ προς Detroit των Η.Π.Α.. Αλλά, και από εκεί τοποθετήθηκαν εκρηκτικά σε μεταφορικά α/φ προς τις Η.Π.Α., ευτυχώς που έγκαιρα ανακαλύφθηκαν. Βέβαια, ο στρατός της Υεμένης πολεμά σε δύο μέτωπα. Πολεμά τους Σιίτες Houthis αντάρτες στο Βορά, ενώ αντιμετωπίσει μαχητές της al-Qaeda στο Νότο, που απαιτούν την ανεξαρτησία στις νότιες περιοχές.

Στη χειρότερη κρίση η Υεμένη, Φεβρουάριος 2015 Η Υεμένη βρίσκεται στη χειρότερη κρίση για χρόνια, καθώς ανταγωνιζόμενες δυνάμεις μάχονται για να ελέγξουν τη χώρα. Η Υεμένη γρήγορα ολισθαίνει σε κατάσταση βιαιοτήτων, όπου οι αντικρουόμενες επιδιώξεις των Σιιτών Houthi ανταρτών, των Σουνιτικών φυλών, της Σαουδικής Αραβίας και των άλλων χωρών του Κόλπου, του Ιράν, της Al-Qaeda και τώρα του Ισλαμικού κράτους σχηματίζουν ένα τοξικό μείγμα. Οι Σιίτες Houthis, στη βόρεια Υεμένη, κυριαρχούν στην πρωτεύουσα Sanaa από το Σεπτέμβριο 2014. Οι Houthis διαλύουν τη βουλή και ορίζουν μια επαναστατική επιτροπή ως de facto κυβέρνηση για να κυβερνήσει τη χώρα. Οι Houthis λένε ότι πολεμούν τη διαφθορά και επιδιώκουν ομαλή δημοκρατική μεταβίβαση της εξουσίας και ζητούν μεγαλύτερη κυβερνητική εκπροσώπηση και αναθεώρηση του συντάγματος. Ο πρόεδρος της Υεμένης Mansour Hadi έφυγε από την πρωτεύουσα Sanaa, μετά την απελευθέρωσή του από τον κατά οίκον περιορισμό και μεταβαίνει στο Aden, από Απρίλιο 2015 στο νότο, από όπου απαιτεί ότι είναι ακόμη ο νόμιμος κυβερνήτης της χώρας. Τον ακολούθησαν διάφορες ξένες πρεσβείες και κυρίως των χωρών μελών του Συμβουλίου συνεργασίας του Κόλπου. Οι Η.Π.Α. έκλεισαν την πρεσβεία στη Sanaα, χωρίς να έχουν σχέδιο επιστροφής, εάν πρώτα δεν επιλυθεί η κρίση ώστε να ξανά- ανοίξει η πρεσβεία. Ενώ αμερικανικό διπλωματικό προσωπικό τοποθετήθηκε στο αμερικανικό προξενείο στη Σαουδική Αραβία. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλώνουν στην πρωτεύουσα Sanaa απαιτούν την επιστροφή του προέδρου και εκλαμβάνουν την ενέργεια των Houthis ως πραξικόπημα και επικρατεί χάος.

Βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας σε δύο τεμένη, Μάρτιος 2015 Το Μάρτιο 2015, τρείς εξτρεμιστές ενεργούν βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στα δύο τεμένη Badr και al-Hashoosh στην πρωτεύουσα Sanaa, με 142 τουλάχιστον νεκρούς προσκυνητές και πολλούς τραυματίες. Τα τεμένη χρησιμοποιούσαν κυρίως υποστηρικτές των ανταρτών Houthi που ελέγχουν την πόλη Sanaa.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Βομβιστικές επιθέσεις στη Sanaa, Μάρτιος 2015

συγκρούονται μεταξύ τους.

199

Το ισλαμικό κράτος, με στοιχεία του στην Υεμένη από το Νοέμβριο, αναλαμβάνει την ευθύνη του μακελειού μέσω δήλωσης στο Twitter. Εάν επιβεβαιωθεί, η επίθεση θα είναι η πρώτη του ισλαμικού κράτους στην Υεμένη. Βέβαια, υπάρχουν αμφισβητήσεις για την ευθύνη του μακελειού, εφόσον παρατηρούνται συνήθως άγριες συμπλοκές μεταξύ των ανταρτών Houthi και διαφόρων ενόπλων ομάδων στην Υεμένη, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων και από την al-Qaeda. Χάος λοιπόν επικρατεί, με τον πρόεδρο να έχει εγκατασταθεί στο Aden και διάφορες ένοπλες ομάδες να

Για Πρώτη φορά Ιρανική πτήση στην Υεμένη. 2 Μαρτίου 2015 Για πρώτη φορά, στις 2 Μαρτίου 2015, Airbus 310 ιρανικής εταιρείας φθάνει στην ελεγχομένη από τους Σιίτες αντάρτες Houthis πρωτεύουσα της Υεμένης, μεταφέροντας ιρανούς εργάτες της Ερυθράς ημισελήνου και ανθρωπιστική βοήθεια με σκηνές και φάρμακα και η βοήθεια πρόκειται να συνεχισθεί. Η Τεχεράνη συνήψε σχέσεις με τους Για πρώτη φορά ιρανική πτήση προσγειώνεται στην πρω- Σιίτες αντάρτες Houthis και συμφώνησαν τεύουσα Sanaa της Υεμένης, που ελέγχεται από τους σιγια αεροπορική σύνδεση μεταξύ τους και για ίτες αντάρτες Houthi, 2 Μαρτίου 20-15. Airbus 310 της εμπορικές συναλλαγές. Οι αντάρτες Houdis, ιρανικής εταιρίας , στην Υεμένη. πιστεύεται ευρέως να έχουν βοήθεια από το Ιράν, πράγμα που περιπλέκει περισσότερο την ήδη βεβαρημένη κατάσταση στην Υεμένη, με άμεση εμπλοκή και των Η.Π.Α.

Ποιες είναι οι αντιμαχόμενες ομάδες στην Υεμένη - Houthis: Σιιίτες αντάρτες από τη βόρεια περιοχή Saada της Υεμένης κατέλαβαν το μισό της πρωτεύουσας Sanaa το 2014 και από τότε επέκτειναν τον έλεγχό τους προς νότο και δεν είναι εύκολο να απομακρυνθούν. Οι Houthis σκοπεύουν να αντικαταστήσουν την κυβέρνηση του Hadi, που κατηγορούν για διαφθορά. - Ο πρόεδρος Hadi: εγκαταλείπει τη Sanaa και υποστηριζόμενος από το στρατό, την αστυνομία και πιστούς παραστρατιωτικούς. προσπαθεί να αντιμετωπίσει τους αντάρτες από το καταφύγιό του στο Aden, στο νότο. Οι πιστοί του Hadi, όμως, δεν κατόρθωσαν να σταματήσουν την προς νότο προώθηση των Houthis ανταρτών. Ο πρόεδρος Hadi κατέφυγε στη Σαουδική πρωτεύουσα Riyadh, από 19 Μαρτίου 2015.

200

Λακαφώσης Δημήτριος

- Η Al Qaeda (AQ): στην Αραβική Χερσόνησο (AQAP): κρίνεται από τις Η.Π.Α. ως το πλέον επικίνδυνο παρακλάδι της Al-Qaeda στην Υεμένη. Η AQAP φαίνεται να πολεμά και τους Houthis αντάρτες και τον πρόεδρο Hadi. - Ισλαμικό κράτος (IS): φιλικό της AQ στοιχείο, αναδυόμενο τελευταία, επιδιώκοντας όμως την επισκίαση της AQAP και θρασύδειλα και προπαγανδιστικά μέσω των κοινωνικών μέσων πληροφόρησης προσπαθεί να οικειοποιήσει τις πρόσφατες επιθέσεις σε τεμένη της Υεμένης και ακόμη την τελευταία αεροπορική τραγωδία στις γαλλικές Άλπεις!!!.

Αεροπορικά Κτυπήματα της Σαουδικής Αραβίας κατά των Houthis Ανταρτών στην Υεμένη, 26 Μαρτίου 2015 Τα αεροπορικά κτυπήματα αποτελούν τη σημαντικότερη απόφαση στην εξωτερική πολιτική που πήρε η Σαουδική Αραβία. από τότε που η εξέγερση σάρωσε τον Αραβικό κόσμο, τέσσερα χρόνια πριν, το 2011. Υφίσταται, όμως, επικινδυνότητα για εμπλοκή και της Σαουδικής Αραβίας στο χερσαίες συγκρούσεις στην Υεμένη, που βρίσκεται σε χάος. Σχηματίζεται συνασπισμός υπό τη Σαουδική Αραβία που άρχισε, στις 26 Μαρτίου Περιοχές ελεγχόμενες από Houthi,και Al Qaeda στην Υεμένη, 26 Μαρτίου 2015. 2015, αεροπορική επίθεση με την επωνυμία’’ αποφασιστική καταιγίδα’’ κατά των Σιιτών ανταρτών Houthis, για να προστατεύσει τη νομιμότητα της κυβέρνησης Hadi της Υεμένης. Στον αεροπορικό συνασπισμό συμμετέχουν: τα Η.Α.Ε., το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Κατάρ, η Ιορδανία, το Μαρόκο και το Σουδάν. Ενώ, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, το Σουδάν και το Πακιστάν ετοιμάζονται να πάρουν μέρος σε χερσαίες επιθέσεις. Το Ομάν είναι η μόνη αραβική χώρα του Κόλπου που δεν συμμετέχει. Με αεροπορικά κτυπήματα προσβάλλονται στόχοι με κατευθυνόμενα βλήματα αεροπλάνων στην πρωτεύουσα Sanaa, στη βόρεια επαρχία Saada των Houthis. στο Aden, στην τρίτη πόλη, Taiz, στην αεροπορική βάση al-Dulaimi κοντά στο διεθνές αεροδρόμιο, σε βάσεις βλημάτων των Houthis ως και αποθήκες καυσίμων και σπίτια κοντά στο αεροδρόμιο. Οι αντάρτες Houthis αντέδρασαν με αντιαεροπορικά βλήματα. Μήπως, ο συνασπισμός υπό τη Σαουδική Αραβία εγκαινιάζει τώρα νέα περίοδο για πλέον σταθερά και ενισχυμένη προσέγγιση των χωρών του Αραβικού Συνδέσμου, του Συμβουλίου συνεργασίας του Κόλπου και γενικότερα της περιοχής προς αντιμετώπιση της επικίνδυνης κατάστασης στη Μέση Ανατολή.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

201

Συνοδοιπόροι και Αντίθετοι στην κρίση της Υεμένης Οι Η.Π.Α. υποστηρίζουν τις προσπάθειες των Η.Ε. για επίλυση της εκεί κρίσης και αναμένουν μια λειτουργική τοπική κυβέρνηση που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως νόμιμος σύμμαχος στις σε εξέλιξη επιθέσεις τους με μη επανδρωμένα αεροσκάφη Drones κατά στόχους της εκεί Αl-Qaeda, η οποία εκπαιδεύει Τζιχαντιστές και τους στέλνει να κτυπήσουν τη Δύση, όπως κτύπησαν τελευταία το γραφείο Charlie Hebdo στο Παρίσι. Οι Η.Π.Α. παρέχουν και λογιστική και επιμελητείας υποστήριξη στον υπό τη Σαουδική Αραβία συνασπισμό και υποστηρίζουν την επιστροφή του το νόμιμου προέδρου Hadi. Δεσμεύονται για τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην περιοχή. Η Σαουδική Αραβία υποστηρίζει τον πρόεδρο Hadi. Το σιιτικό Ιράν απαιτεί άμεσο σταμάτημα των αεροπορικών κτυπημάτων, με τα οποία ισχυρίζεται ότι παραβιάζεται η κυριαρχία της Υεμένης. Η Ρωσία ζητά προσωρινό ανθρωπιστικό σταμάτημα των αεροπορικών επιχειρήσεων, για βοήθεια προς τους εγκλωβισμένους και εκτοπισμένους. Ο Αραβικός Σύνδεσμος και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου εργάζονται για την επάνοδο του προέδρου Hadi. Τα Η.Ε. επικυρώνουν απόφαση για εμπάργκο όπλων προς τους αντάρτες. με αποχή παροχής ψήφου από τη Ρωσία.

Χάος με Επικίνδυνες Συγκρούσεις στην Υεμένη, Αρχές Απριλίου 2015 Η αντιπαράθεση έχει πάρει χαρακτήρα σύγκρουσης Ιράν και Σαουδικής Αραβίας σε ξένο έδαφος. Οι Houthis, που υποστηρίζονται από το Ιράν έχουν καταλάβει το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας και έχουν εκδιώξει τον πρόεδρο Hadi, ο οποίος έχει την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας και έχει καταφύγει μάλιστα στο Ριάντ. Παρά τα συνεχιζόμενα επί μέρες αεροπορικά κτυπήματα οι προωθήσεις των αντάρτες Houthis δεν ανακόπτονται εύκολα. Οι αντάρ1-4-15. Άρματα των Houthis εισέρχονται στο Aden. τες Houthis, υποστηριζόμενοι από στρατό πιστό στον πρώην πρόεδρο Abdullah Saleh, προχωρούν για να καταλάβουν το βασικό κυβερνητικό οχυρό Aden και άρματα εισέρχονται στην πόλη ‘’φάντασμα’’, που πνέει τα ‘’λοίσθια’’. Πιστοί υποστηρικτές του προέδρου Mansour Hadi, ενισχυμένοι με όπλα και εφόδια από τη Σαουδική Αραβία. μάχονται τους Σιίτες Houthi αντάρτες, στην πόλη Aden. Η Σαουδική Αραβία κινητοποίησε χιλιάδες στρατού στα νότια σύνορά της για την περίπτωση επιλογής ή ανάγκης χερσαίου πολέμου, αφού έχει καθαρά εναντιωθεί στις επιδιώξεις των ανταρτών Houthis για να κυριαχήσουν στη γειτονική Υεμένη, αλλά και να συγκρατήσει το Ιράν στις επιδιώξεις του να κυριαρχήσει στην περιοχή, σε ανταγωνισμό με την σουνιτική

202

Λακαφώσης Δημήτριος

Σαουδική Αραβία αλλά και την Τουρκία, με εμπλοκή του Ιράν στο Λίβανο, στη Συρία, στο Ιράκ στο Μπαχρέιν και τώρα στην Υεμένη, όπου το Ιράν υποστηρίζει τους Houthis αντάρτες στην Υεμένη. Μέχρι το τέλος του Απριλίου 2015, συνεχίζονται οι συγκρούσεις μεταξύ των δυνάμεων της εκδιωχθείσας κυβέρνησης και των Houthi ανταρτών. Η Σαουδική Αραβία επαναλαμβάνει της διακοπείσες αεροπορικές επιθέσεις στην Taiz ως και στην παραλιακή πόλη Hudaydah, προς την Ερυθρά θάλασσα, για να αποτρέψει την προσέγγιση ιρανικών πλοίων να εφοδιάσουν τους Houthi αντάρτες. Επίσης, πολεμικά αεροσκάφη του υπό την Σαουδική Αραβία συνασπισμού καταστρέφουν τον αεροδιάδρομο της πρωτεύουσας της Υεμένης Sanaa, για να εμποδίσουν την προσγείωση ιρανικών αεροπλάνων. Aπό το βομβαρδισμό, αεροπλάνο που βρισκότανε στον αεροδιάδρομο καταστράφηκε. Με αεροπορικά κτυπήματα και πυρά πυροβολικού σφυροκοπείται και η νότια πόλη της Υεμένης Aden, όπου διεξάγεται ο σκληρότερος μέχρι τώρα αγώνας για τον έλεγχο του εκεί κύριου αεροδρομίου. Οι, δε, υποστηριζόμενοι από το Ιράν Houthi αντάρτες και οι τοπικοί παραστρατιωτικοί ανταλλάσσουν πυρά αρμάτων και όλμων στην περίμετρο του αεροδρομίου και ο αεροπορικός συνασπισμός βομβαρδίζει από αέρα τις Houthi θέσεις. Στις αρχές Μαΐου 2015, αντάρτες Houthis στην Υεμένη, ενεργούν επιδρομή στα σύνορα μέσα στη Σαουδική Αραβία και φονεύουν δύο στρατιώτες. Η περιοχή αποκλείσθηκε και έκλεισαν τα σχολεία.

Γιατί η Αμερικανική Διοίκηση Προβληματίζεται στην Ενίσχυση της Υεμένης, Μάιος 2015 Οι Η.Π.Α., από την αρχή, υποστηρίζουν πληροφοριακά και λογιστικά το αεροπορικό συνασπισμό της Σαουδικής Αραβίας κατά τους Houthi αντάρτες. Οι Η.Π.Α. παρουσιάζονται συγκρατημένες να προμηθεύσουν όπλα στους υποστηρικτές του Hadi, που θεωρούν νόμιμο ηγέτη της Υεμένης, με το φόβο να μη φθάσουν στα χέρια των τρομοκρατών. Έχουν πάρει το μάθημα από τη Λιβύη και τη Συρία. Τα όπλα που παρείχαν οι Η.Π.Α και η υποστήριξη των νατοϊκών βομβαρδισμών προς τους εξεγερθέντες, επέτειναν την πτώση και το τέλος του Καντάφι, που τελικά τον σκότωσαν. Όμως, μερικοί που πολέμησαν τον Καντάφι, με σημαντικό μάλιστα ρόλο, ένα χρόνο μετά την εξέγερση, επιτέθηκαν και φόνευσαν τον αμερικανό πρέσβη στη Βεγγάζη και τώρα η χώρα είναι διαιρημένη και μέσα σε αναταραχές και να έχει καταστεί πύλη εισόδου μεταναστών και Τζιχαντιστών προς την Ευρώπη. Στη Συρία, τα όπλα που προμήθευσαν χώρες του Κόλπου, χωρίς κυρίως στην αρχή συντονισμό και έλεγχο, στους αντάρτες που πολεμούσαν τον Assad, ενίσχυσαν τους εξτρεμιστές Τζιχαντιστές και δημιούργησαν ισλαμικό κράτος, εν μέρει στη Συρία και στο Ιράκ, με αιφνίδια διεθνή απειλή.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

203

Η Υεμένη από το τέλος του 2015 Ο από 10ετίες εμφύλιος για διαμελισμό σε βορρά και νότο της Υεμένης συνεχίζεται υπό άλλη μορφή, με θρησκευτικές όμως τώρα κυρίως υποκινήσεις. Οι Σιίτες αντάρτες Houthis της βόρειας περιοχής με την υποστήριξη του σιιτικού Ιράν στο πόλεμο του Μαρτίου 2015 ελέγχουν την πρωτεύουσα Sanaa, όπου επικρατούν καθημερινές αναταραχές, ενώ η σουνιτική κυβέρνηση του Hadi,που υποστηρίζεται από την υπό την Σαουδική Αραβία συμμαχία των 6 του Κόλπου, αυτοεξορίζεται στη Σαουδική Αραβία. Δηλαδή, επικρατεί ανταγωνισμός στην Υεμένη ξένων δυνάμεων σε ξένο έδαφος, κυρίως μεταξύ σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας και του σινιτικού Ιράν. Οι συγκρούσεις επεκτείνονται και στο Νότο. Ύστερα από σφοδρές μάχες μηνών, ανακαταλαμβάνεται, τον Ιούλιο 2015,το αεροδρόμιο του Aden από τις κυβερνητικές δυνάμεις και μετά από τρεις μήνες εξορίας στη Σαουδική Αραβία και ακολουθεί το Σεπτέμβριο 2015 η επιστροφή στο Aden του νομίμου προέδρου Hadi. Ο ειδικός αποσταλμένος των Η.Ε. Ould Cheikh προσπαθεί να προσεγγίσει τους αντιμαχόμενους σε διαβουλεύσεις σε δεύτερη συνάντηση στη Γενεύη, για κατάπαυση πυρός και εφαρμογή της απόφασης του Σ.Α. των Η.Ε. 2219, Μάρτιος 2015 για αποχώρηση των ανταρτών Houthis από τις περιοχές που έχουν καταλάβει, για παράδοση των όπλων και για αποδοχή της κυβέρνησης Hadi που δεν εφαρμόζεται, λόγω της δυσπιστίας των αντιμαχομένων.

Οι Συζητήσεις στο Κουβέιτ για την Υεμένη διακόπτονται, Αύγουστος 2016

17 Ιουλίου 2016. Διάσκεψη για την Υεμένη στο Κουβέϊτ

Οι επί τρείς μήνες συζητήσεις υπό τα Η.Ε. στο Κουβέιτ για την Υεμένη διακόπτονται. τον Αύγουστος 2016 χωρίς αποτέλεσμα, ενώ έχουν προηγηθεί δύο αποτυχημένες όμοιες το 2015. Παράλληλα, συνεχίζονται οι συγκρούσεις μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και των Houthi πολεμιστών, οι οποίοι απέριψαν το σχέδιο των Η.Ε. και συγκροτούν ένα 10μελές σώμα για να κυβερνήσει την Υεμένη.

Ο αποσταλμένος των Η.Ε. Ould Cheik αρνείται αποτυχία στις συζητήσεις και δηλώνει: ‘’έχουμε εγγυήσεις και δεσμεύσεις και από τις δύο πλευρές ότι είναι έτοιμες να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η, δε, ομάδα Houthi-Saleh σκληραίνει τις απαιτήσεις για απομάκρυνση του προέδρου της Υεμένης Mansour Hadi. Οι συζητήσεις για την Υεμένη δεν φαινεται να αρχίζουν σύντομα και όταν αρχίσουν προβέπεται να συνεχισθούν περισσότερο από χρόνο για να συζητηυούν όλα τα θέματα της περιοχής με αμφίβολο αποτέλεσμα και η Υεμένη να συνεχίζει ως αποτυχημένη χώρα να αποτελεί πηγή απειλής στην περιοχή και σε όλο τον κόσμο.

204

Λακαφώσης Δημήτριος

Στην Υεμένη 5 χώρες (1) μεταξύ των οποίων οι Η.Π.Α., δεν παρέχουν στρατιωτική υποστήριξη, συνασπισμός 11 χωρών (2) με επικεφαλής την Σαουδική Αραβία παρέχουν στρατιωτική υποστήριξη και 3 μεταξύ των οποίων(3) η Ρωσία δεν υιοθετούν στρατιωτική ενέργεια.

Απολογισμός απωλειών στον πόλεμο στην Υεμένη, 2016 Από την έξαρση των συγκρούσεων στην Υεμένη το Μάρτιο 2015 μέχρι το 2016, έχουν σκοτωθεί 8.100, μευαξύ αυτών 2.800 πολίτε5. Αμφότερες οι πλευρές κατηγορούνται για τους νεκρούς πολίτες. Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 2.4 εκ. έχουν εγκαταλήψει τα σπίτιά τους μέσα στην χώρα και 120.000 έχουν ζητήσει άσυλο σε άλλες χώρες, όπως στο Djibouti και στη Somalia. Συμπερασματικά, η Υεμένη αποτελεί ένα ’’ ξεχασμένο’’ πόλεμο και συνεχή πηγή αστάθειας και διεθνούς τρομοκρατίας όχι μόνο για την αραβική χερσόνησο αλλά ευρύτερα για τη Δύση.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

205

Οι Εξελίξεις με την εξέγερση στη Λιβύη Εισαγωγικό Περίγραμμα στις Εξελίξεις στη Λιβύη - 17 Φεβρουαρίου 2011: εξέγερση του λαού της Λιβύης. Ο αλαζών ηγέτης Καντάφι προκειμένου να κρατηθεί στην εξουσία αιματοκύλισε το λαό. - Μάρτιος 2011: το Σ.Α. των Η.Ε. επιβάλλει Ζώνη Απαγόρευσης Πτήσεων. - 19 Μαρτίου 2011: δυτικά αεροπορικά κτυπήματα εξουδετερώνουν την αντιαεροπορική άμυνα και καταστρέφουν στόχους για προστασία του λαού. - 30 Μαρτίου 2011: το συντονισμό των επιχειρήσεων αναλαμβάνει το ΝΑΤΟ από τις Η.Π.Α. - 21 Αυγούστου2011: κατάληψη στρατηγείου του Καντάφι στην Τρίπολη. - 20 Οκτωβρίου 2011: εξεγερθέντες εκτελούν τον Καντάφι. - 11 Νοεμβρίου 2012: σε επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία νεκρός ο πρέσβης και 3 διπλωματικοί υπάλληλοι. - Αρχές 2015: το IS δημιουργεί προπύργιο στη Sirte, με άμεση απειλή στην Ευρώπη. - Ιούλιος 2015: προσπάθεια των Η.Ε. για ειρήνευση. - 30 Μαρτίου 2016, ο Fayez al-Sarraj- ηγέτης του προεδρικού Συμβουλίου, που εδρεύει στην Τυνησία, επιστρέφει για να σχηματίσει κυβέρνηση ενότητας. - Στις 2Αυγούστου 2016 τα πρώτα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα κατά στόχων του IS στη Λιβύη - Εάν στη Λιβύη η κυβέρνηση ενότητας, δεν καταστεί βιώσιμη, δε θα παύσει το χάος, o διαμελισμός και η εισροή εξτρεμιστών του IS και η άμεση απειλή προς την Ευρώπη.

Η Εξέγερση στη Λιβύη, 2011 Με την εξέγερση στη Λιβύη, από τη 17 Φεβρουαρίου 2011, ο αλαζών ηγέτης της Λιβύης Καντάφι (Gaddafi), χωρίς διάθεση για καμία πραγματική υποχώρηση, πολεμά τους εξεγερθέντες, σε τρία μέτωπα. Τους επιτίθεται στις ορεινές περιοχές στα σύνορα με την Τυνησία για να αποκλεισθεί η προμήθεια όπλων μέσω Τυνησίας

Εξέγερση στη Λιβύη από τα μέσα Φεβρουαρίου 2011

Συγκρούεται στις παραλιακές πόλεις από την Ατζαζίγια μέχρι τη Sirte και πολιορκεί επί μήνες τη Μισράτα- το σημερινό Στάλιν-

Λακαφώσης Δημήτριος

206

Αριστερά: Οι αρχικές συγκρούσεις στη Λιβύη, Φεβρουάριος 2011. Δεξιά: Εικόνες από τις συγκρούσεις στη Λιβύη, Οκτώβριος 2011

γκραντ της Λιβύης- το σύμβολο των εξεγέρσεων στη Λιβύη. Πάντως, πιστεύεται ότι για το Λίβυο ηγέτη, η Ζιμπάμπουε ή άλλη χώρα της Αφρικής είναι καλύτερη από την ποντικότρυπα του Saddam και το υπόγειο κρησφύγετο του Gbagbo της Ακτής του Ελεφαντοστού. Αλλά, ο ίδιος δηλώνει ότι θα παραμείνει στη γη των προγόνων του και θα πεθάνει ως μάρτυρας, όπως τελικά έγινε.

Το ΝΑΤΟ, στήριγμα των αντικανταφικών στη Λιβύη Οι δυνάμεις των αντιφρονούντων στηρίζονται ως επί το πλείστον στην υποστήριξη του ΝΑΤΟ. Μετά, από το σταμάτημα των Η.Π.Α. να συμμετέχουν στις νατοϊκές αεροπορικές επιχειρήσεις, οι ηγέτες των εξεγερθέντων ζητούν ενίσχυση των νατοϊκών αεροπορικών κτυπημάτων. Το κενό σπεύδουν να καλύψουν οι Η.Π.Α. με τη διάθεση μη επανδρωμένων α/φ, ενώ η Βρετανία, η Γαλλία κα η Ιταλία διαθέτουν στρατιωτικούς συμβούλους και μέσα επικοινωνίας και το Κατάρ όπλα.

Το Μακελειό στη Λιβύη στις αρχές του 2011 Προκειμένου να κρατηθεί στην εξουσία αιματοκύλισε το λαό του

Ο Καντάφι χρησιμοποίησε τη χειρότερη στα τεσσαράκοντα δύο χρόνια εξουσίας, βία κατά των εξεγερθέντων από τα μέσα Φεβρουαρίου 2011, που ζητούν απαλλαγή από το καθεστώς, υποκινούμενοι και από τις εξεγέρσεις στη Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή. Οι εξεγερθέντες εγκαθιστούν προσωρινό Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο στη Βεγγάζη της ανατολικής Λιβύης. Πρώτη η Γαλλία και μετά το Κατάρ και η Ιταλία το αναγνωρίζουν και αργότερα η Γερμανία και η Βρετανία και προσχωρούν αρκετοί επίσημοι. Έχει με το μέρος του τη διεθνή κοινή γνώμη, ενώ το Σ.Α. των Η.Ε. επιβάλλει κυρώσεις στον Καντάφι.

Εσωτερικές συγκρούσεις στη Λιβύη Οι Λίβυοι εξεγερθέντες επικρατούν σε όλες σχεδόν τις παραλιακές πετρελαϊκές πόλεις, πλην της πρωτεύουσας Τρίπολης και της γενέτειρας του Καντάφι(Gaddafi) Sirteς. Όσα, όμως,

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

207

αρχικά επέτυχαν, γρήγορα τα έχασαν. Οι δυνάμεις του Καντάφι ανακαταλαμβάνουν σημαντικές πόλεις και προελαύνουν προς ανατολάς προς το προπύργιο των ανταρτών στη Βεγγάζη. Στη, δε, Δυτική Λιβύη, με βία καταστέλλουν την εξέγερση στην Τρίπολη και πολιορκούν Μισράτα και Ζιντάν, όπου επικρατούν οι αντάρτες και η εξέγερση μετατρέπεται σε εμφύλιο

Ζώνη Απαγόρευσης Πτήσεων (ΖΑΠ) στη Λιβύη, Μάρτιος 2011 Συμμαχικά αεροπορικά κτυπήματα και έλεγχος πόλεων

Με πρωτοβουλία του Sarkozy, γαλλικά πολεμικά αεροσκάφη (α/φ) ανακόπτουν την προέλαση των δυνάμεων του Καντάφι προς Βεγγάζη και αποφεύγεται η απειλή για χωρίς έλεος μακελειό των εκεί κατοίκων. Συνέρχεται το Σ.Α. των Η.Ε. και αποφασίζει την επιβολή ΖΑΠ στη Λιβύη και τη λήψη όλων των απαραιτήτων μέτρων για την προστασία των Λιβύων πολιτών. Απείχαν της ψηφοφορίας Ρωσία, Κίνα, Γερμανία, Ινδία και Βραζιλία. Στις 19 Μαρτίου 2011, αρχίζουν τα δυτικά αεροπορικά κτυπήματα, γαλλικά α/φ Mirage και Rafal, βρετανικά Tornadoes και άλλα συμμαχικά α/φ εξουδετερώνουν την αντιαεροπορική άμυνα της Λιβύης και επιβάλλουν ΖΑΠ και καταστρέφουν στρατιωτικούς στόχους για προστασία των πολιτών. Συμμετέχουν α/φ από Η.Π.Α., Γαλλία, Βρετανία, Καναδά, Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο, Νορβηγία, Δανία, Κατάρ και ΗΑΕ. Τα νατοϊκά α/φ προσβάλλουν και στρατιωτικούς στόχους, ενώ τα άλλα συμμαχικά α/φ συμμετέχουν μόνο στη ΖΑΠ. Πύραυλοι Tomahauk Cruise από συμμαχικά πλοία και υποβρύχια στη Μεσόγειο προσβάλλουν κυβερνητικούς στρατιωτικούς στόχους γύρω από την Τρίπολη και στην πολιορκούμενη Μισράτα και Ζιντάν. Αρχικά, το συντονισμό των συμμαχικών επιχειρήσεων είχαν οι Η.Π.Α., ενώ από τις 30 Μαρτίου 2011 το ΝΑΤΟ. Αρχικά, το μέτωπο των συγκρούσεων οριοθετείται στη μεν ανατολική Λιβύη, μεταξύ Μπρέγκας και Ατζαζίγιας, στη δεν δυτική Λιβύη πολιορκείται η Μισράτα. Πάντως, η αρχική προσωρινή τελμάτωση της κατάστασης στη Λιβύη, μας θύμιζε την παλιά φυλετική διαίρεση με την Tripolitania στη Δύση και την Cyrenaica στην Ανατολή. Όμως, το τρίχρωμα της σημαίας των εξεγερθέντων δηλώνει το ενιαίο της Λιβύης με πρωτεύουσα την Τρίπολη, χωρίς να αποκλείεται οτιδήποτε στο μέλλον ανάλογα με τις εξελίξεις. Παράλληλα, οι εξεγερθέντες προσπαθούν να ενισχυθούν με ικανό προσωπικό, να εφοδιασθούν από έξω με όπλα και να εκπαιδευθούν με τη βοήθεια άλλων χωρών στον τακτικό αγώνα. Οι δυνάμεις του Καντάφι υπερτερούν σε χερσαίο προσωπικό και σε βαρύ οπλισμό. Διαθέτουν φορητούς πυραύλους SAMs και τις απαγορευμένες διεθνώς βόμβες διασποράς (Clusters Bombs). Πάντως, έχει υποστεί ο Καντάφι σοβαρό πολιτικό πλήγμα με τη συνεχιζόμενη αυτομόληση επισήμων μεταξύ των οποίων και ο ΥΠΕΞ που καταφεύγει αρχικά στο Λονδίνο. Η Ελλάδα παρέχει συμμαχικές διευκολύνσεις στην αεροναυτική βάση της Σούδας, στα αεροδρόμια Αράξου, Ανδραβίδας και Ακτίου. Επίσης, διαθέτει μία Φρεγάτα με τα Ε/Π, ένα Super Puma και ένα Ιπτάμενο Ραντάρ (AWACS) σε α/φ Embraer –που παρέχει εικόνα στο CAOC

208

Λακαφώσης Δημήτριος

Λάρισας –για έρευνα και διάσωση, ανθρωπιστική βοήθεια και εμπάργκο όπλων από θάλασσα. Ξένοι που δούλευαν κυρίως σε πετρελαϊκές εταιρείες εγκατέλειψαν τη Λιβύη και κύμα προσφύγων κατακλύζει την ιταλική νησίδα Λαμπεντούζα και δημιουργείται ευρωπαϊκή ανθρωπιστική κρίση στο Νότο της Ευρώπης.

Διαπιστώσεις από την απόφαση για συμμαχικές αεροπορικές επιχειρήσεις στη Λιβύη 2011 Ο Obama ακολουθεί μεσαία γραμμή. Δεν ακολούθησε τη σχεδόν αδιαφορία για τη γενοκτονία στη Ρουάντα το 1994, ούτε τη δυναμική επέμβαση στο Κόσοβο, 1999. Επιδιώκει μόνο περιορισμένη στρατιωτική επέμβαση. Όχι, όμως, μονομερώς όπως στο Ιράκ 2003. Πρώτα εξασφάλισε τη συμπόρευση Η.Ε., ΝΑΤΟ και του Αραβικού Συνδέσμου, ο οποίος για πρώτη φορά στην ιστορία του ζητεί την επιβολή ΖΑΠ σε μέλος του, τη Λιβύη, ενώ το Κατάρ είναι το πρώτο μέλος του που πέταξε πάνω από τη Λιβύη και ακολουθούν τα Η.Α.Ε..Υπήρξε απόκλιση της μέχρι τώρα ιδέας ότι πρέπει παντού και πάντα να προηγούνται οι Η.Π.Α., αν και είναι δύσκολο να αποβληθεί το σύνδρομο της πρώτης δύναμης. Ωστόσο, προβληματίζει και η εμπλοκή σε τρίτο πόλεμο πέραν του Αφγανιστάν και του Ιράκ και μάλιστα σε περιοχή με κακή εμπειρία από τη Σομαλία,1992. Οι Η.Π.Α. περιορίζουν τη συμμετοχή τους σε ρόλο επιμέλειας, σε αναγνωρίσεις, παρεμβολές και ανεφοδιασμό α/φ σε καύσιμα στον αέρα, ελπίζοντας ότι θα τα καταφέρει το ΝΑΤΟ. Ωστόσο, η κατάσταση περιπλέκεται. Ο Καντάφι προβάλλει ανθρώπινες ασπίδες, κρύβει τα άρματα κοντά σε πολιτικούς στόχους και χρησιμοποιεί εξοπλισμένα πολιτικά οχήματα για να συγχέονται με αυτά των ανταρτών και να μην είναι ευδιάκριτα από τον αέρα. Ο Sarkozy παίρνει την πρωτοβουλία και με πρώτα και έγκαιρα γαλλικά αεροπορικά κτυπήματα σώζει ζωές στη Βεγγάζη. Πράγμα που αποδεικνύει την αναγκαιότητα για άμεση επέμβαση-σε παρόμοιες περιπτώσεις-για την οποία παρατηρείται πολλάκις βραδύτητα από τα Η.Ε.. Ωστόσο, τα Η.Ε. δεν έχουν δυνατότητα επιβολής των αποφάσεών τους. Μεμονωμένα κράτη, με υποστήριξη επιθυμούντων, αναλαμβάνουν την εκτέλεση. Το ΝΑΤΟ, ως μόνος στρατιωτικός οργανισμός, ηγείται των στρατιωτικών επιχειρήσεων, με εντολή των Η.Ε.. Ενώ, στη μετέπειτα φάση των πολιτικών στόχων πρέπει να ηγείται πολιτική ομάδα επαφής, όπως καθιερώθηκε για τη μετά ημέρα Λιβύη στη διάσκεψη του Λονδίνου, 29 Μαρτίου 2011. Προς τούτο, το ΝΑΤΟ πρέπει να έχει συμμαχίες με διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς Η.Ε., Ε.Ε., Αραβικό Σύνδεσμο και ΑφρικανικήΈνωση1, ώστε να είναι άμεση και εύκολη η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων για πολιτικούς στόχους, για τους οποίους το ΝΑΤΟ δεν είναι υπεύθυνο. Η εντολή του Σ.Α. των Η.Ε. για τη Λιβύη δίδει βέβαια πρωτοβουλία στους εκτελεστές, αλλά και δημιουργεί ερωτήματα: η ενίσχυση της μίας μόνο πλευράς έχει διεθνή νομιμότητα; Ποία προσβολή στόχων εξασφαλίζει την προστασία των αμάχων; η προσβολή στόχων σε μη διαφιλονικούμενη περιοχή έχει διεθνή νομιμότητα; Ασφαλώς, η ληφθείσα απόφαση 1973

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

209

του Σ.Α. των Η.Ε. δεν εγκρίνει την επέμβαση με χερσαίες στρατιωτικές δυνάμεις στη Λιβύη. Ωστόσο, τίποτε δεν αποκλείεται, αφού την ΖΑΠ στη Βοσνία και το Ιράκ, ακολούθησε η επέμβαση του στρατού. Πάντως, πρώτα πρέπει να εξασφαλισθεί η εμπιστοσύνη των Λίβυων ανταρτών και οι επιδιωκόμενοι στόχοι τους. Σήμερα, οι Η.Π.Α. πολεμούν στο Αφγανιστάν αυτούς που βοήθησαν εκεί στη δεκαετία του 1980. Πολεμιστές παλαιότερα για την ανεξαρτησία της Τσετσενίας, ηγούνται σήμερα εξτρεμιστικών μουσουλμανικών κτυπημάτων στην περιοχή.

Τα μετά την έναρξη της συμμαχικής αεροπορικής επέμβασης στη Λιβύη Μήνες μετά, η κατάσταση παραμένει πολιτικά και στρατιωτικά ρευστή, με προοπτική διάρκειας λόγω πολυπλοκότητας αν και αρχικά είχε εκτιμηθεί μία εβδομάδα. Το μεσολαβητικό σχέδιο της αφρικανικής ένωσης, με τα 54 μέλη από το 2002, για τερματισμό του εμφυλίου απορρίπτεται από το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο. Ακολουθούν διεθνείς συσκέψεις για το μέλλον της Λιβύης Μετά την απόσυρση των Η.Π.Α. από την ενεργό συμμετοχή στις αεροπορικές επιχειρήσεις, παρατηρείται έλλειψη συντονισμού μεταξύ εξεγερθέντων και συμμαχικών δυνάμεων. Οι αιτήσεις για προσβολή στόχων εκτελούνται σε σωστό στόχο, αλλά σε εσφαλμένο χρόνο. Επιπλέον, αρχίζουν οι προβληματισμοί με τα βλήματα ακριβείας. Τα γαλλικά και τα βρετανικά α/φ, που ως επί το πλείστον εκτελούν το σύνολο των αποστολών, δεν έχουν γενικά εύκολη συμβατότητα με το αμερικανικό οπλοστάσιο. Τα με συμβατότητα νατοϊκά συμμαχικά α/φ, είναι περιορισμένα. Πάντως, το σύνολο των βλημάτων ακριβείας στους δύο νατοϊκούς πολέμους στο Κόσοβο και Αφγανιστάν, έχει διατεθεί από τις Η.Π.Α. και σήμερα έχουν σε επάρκεια. Ο Obama δεν φαίνεται διατεθειμένος για αυξημένη ενεργό επιστροφή των αμερικανικών α/φ στα αεροπορικά κτυπήματα. Εξάλλου, μπορεί να θεωρηθεί ως πιλοτική η προσπάθεια στη Λιβύη για να μην ηγούνται οι Η.Π.Α. στο τρίτο νατοϊκό πόλεμο, όπως μέχρι τώρα συνηθίζεται.

Λακαφώσης Δημήτριος

210

Οι Συγκρούσεις στην Τρίπολη Η κατάληψη του στρατηγείου του Καντάφι, 21Αυγούστου 2011

Στη Λιβύη, αντικυβερνητικές δυνάμεις προωθούνται προς Τρίπολη με την υποστήριξη χιλιάδων εξόδων συμμαχικών α/φ, καταστρέφοντας καθημερινά διοικητικά και επιχειρησιακά κέντρα του Καντάφι στην Τρίπολη. Έχουν περάσει έξι μήνες εξέγερσης και πέντε μήνες της νατοϊκής αεροπορικής “επιχείρησης οδύσσειας¨ και άρχισε η φάση της επίθεσης κατά της Τρίπολης. 23 Αυγούστου 2011. Μετά την κατάληψη της Τρίπολης και του στρατηγείου του Καντάφι, η αρχή του τέλους.

Η επίθεση τριών κατευθύνσεων συγκλίνει προς το κέντρο της Τρίπολης. Στις 21 Αυγούστου 2011, οι εξεγερθέντες καταλαμβάνουν την κεντρική πλατεία και τη μετονομάζουν σε πλατεία ¨μαρτύρων¨ από μέχρι τώρα ¨πράσινη¨ και στις 23 Αυγούστου 2011 και το οχυρό του Καντάφι και τελικά ελέγχουν όλη την Τρίπολη, παρά τη σκληρή αντίσταση των υποστηρικτών του Καντάφι με βαριά όπλα και Scuds πυραύλους. Ο Καντάφι όμως είναι άφαντος. Ο Καντάφι απειλεί με ανταρτοπόλεμο, αντάρτικο πόλεων, ανατινάξεις πετρελαιαγωγών και δηλώνει μέσω του φιλικού συριακού σταθμού Alai TV ότι θα πεθάνει ως μάρτυρας στη γη των προγόνων του. Οι απώλειες υπολογίζονται σε πολλές χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες από την αρχή της εξέγερσης στην Τρίπολη και πολλές θηριωδίες και ομαδικοί τάφοι αντιφρονούντων από το παρελθόν ανακαλύπτονται μέρα με τη μέρα. Χημικά και βιολογικά όπλα υπάρχουν στη Λιβύη. Ραδιενεργά στοιχεία βρέθηκαν σε περιοχή κοντά στη Sabha και χημικές ουσίες σε άλλη περιοχή και καταβάλλεται προσπάθεια να μην πέσουν σε ανεύθυνα χέρια με άλλες επιδιώξεις. Αλλά, προβάλλει και ο εφιάλτης να μην ξεφύγουν του ελέγχου και οι φορητοί πύραυλοι επιφανείας-αέρος και χρησιμοποιηθούν από τρομοκράτες κατά επιβατικών πολιτικών αεροσκαφών. Φόβοι που προς το παρόν δεν έχουν επαληθευτεί. Σημαντικό ρόλο καλούνται να παίξουν τα Η.Ε. και οι περιφερειακοί οργανισμοί μεταξύ των οποίων και η Αφρικανική Ένωση για τη μετά Καντάφι Λιβύη. Στις 18 Οκτωβρίου 2011, η ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. Clinton επισκέπτεται την Τρίπολη για πρώτη φορά μετά την εξέγερση, ενώ ανθίστανται ακόμη τρείς πόλεις. Είχε δεν προηγηθεί προ ημερών η επίσκεψη Sarkozy και Cameron, για υποστήριξη του αγώνα και του λιβυκού λαού. Η Λιβύη, βέβαια, έχει τα περισσότερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική των οποίων το 80% εξάγεται στην Ευρώπη. Η πετρελαϊκή εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να είναι η ίδια τώρα στη Λιβύη. Δηλώνεται ότι προτεραιότητα έχουν οι υποστηρικτές της εξέγερσης και τα παλαιά συμβόλαια θα ελεγχτούν για τυχόν διαφθορά. Οι ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία και η

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

211

Ιταλία επιδιώκουν να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τα ήδη συμβόλαιά τους με τον Καντάφι ως και η Ρωσία. Η Κίνα και η Ινδία, με ανάγκη για πετρέλαιο ως αναπτυσσόμενες χώρες, επιδιώκουν να προσεγγίσουν περισσότερο τη Λιβύη. Πάντως, στην εξωτερική πολιτική το συμφέρον υπερισχύει της φιλίας. Η Κίνα και η Ρωσία– ξεχωριστά κάθε μία– που απείχαν της απόφασης του Σ.Α. των Η.Ε. για τη Λιβύη, τώρα προσπαθούν να μεσολαβήσουν για τον τερματισμό των συγκρούσεων, προφανώς για να έχουν πρόσβαση στην νέα λιβυκή κυβέρνηση.

Οι Τελικές Μάχες στη Λιβύη Τρείς πόλεις προπύργια, Νεκρός ο Καντάφι, 20 Οκτωβρίου 2011.

Τρείς εβδομάδες μετά την κατάληψη της Τρίπολης, τρείς πόλεις προπύργια ελέγχονται ακόμη από τους πιστούς του Καντάφι: η γενέτειρα του Καντάφι Sirte(Sirte).η Bani Walid(Βάνι Βάλιντ) και η Sabha(Σάμπα) στην έρημο προς το Νίγηρα. Στη Sabha, η αντίσταση ήταν μειωμένη και οι εξεγερθέντες την ήλεγξαν εύκολα, από το τέλος του Σεπτεμβρίου 2011 Στις 18 Οκτωβρίου 2011, μετά από αγώνα με πολλές απώλειες, καταλαμβάνεται η Bani Walid που υποστηρίζεται από πεντακόσιους περίπου πιστούς της φιλικής προς τον Καντάφι φυλής Warfala. Την επομένη, οι δυνάμεις της προσωρινής κυβέρνησης, παρά τη σκληρή αντίσταση από ελεύθερους σκοπευτές, από πυρά όλμων, ρουκετών και RPG που συνάντησαν, συμπιέζουν τους χιλίους πεντακόσιους περίπου πολεμιστές του Καντάφι σε γωνία έκτασης επτακοσίων περίπου τετραγωνικών μέτρων μέσα στη Sirte. Τελικές συγκρούσεις στη Λιβύη, 18 Οκτωβρίου 2011.

Με άρματα και πεζικό ενεργείται η τελική έφοδο για να εξαλειφθεί και η τελευταία απομείνασα αντίσταση και να εξοντωθεί ό Καντάφι. Νωρίς το πρωί στις 20 Οκτωβρίου 2011 αμερικανικό μη επανδρωμένο α/φ (drone) συνεγείρει τις νατοϊκές δυνάμεις ότι φάλαγγα οκτακοσίων περίπου οχημάτων προσπαθεί να διαφύγει μέσα από τη Sirte. Σε άμεση αντίδραση γαλλικά πολεμικά α/φ κτύπησαν οχήματα, χωρίς να είναι βέβαιο εάν μέσα σε αυτά ήταν ο Καντάφι και άρχισε ο διασκορπισμός σε ομάδες. Το μεσημέρι, εντοπίζεται ο Καντάφι σε οχετό όμβριων υδάτων ενώ εκλιπαρούσε να μην τον πυροβολήσουν. Ο προσωρινός πρωθυπουργός της Λιβύης ανακοινώνει ότι ο Καντάφι είναι νεκρός. Προβλήθηκε στη τηλεόραση οργισμένο πλήθος να σύρει στο δρόμο αιμόφυρτο, ημίγυμνο και βαριά τραυματισμένο Καντάφι και ο λιβυκός λαός να πανηγυρίζει την απελευθέρωση με κορναρίσματα αυτοκινήτων και πυρά στον αέρα. Προβλήθηκε και το χρυσό πιστόλι προστασίας του και ο ίδιος να είναι όρθιος και σαστισμένος μετά τη σύλληψή του. Μετά από σύντομη διαδικα-

Λακαφώσης Δημήτριος

212

σία εκτέλεσης, πυροβολισμός στο κεφάλι άφησε νεκρό τον Καντάφι. Το πτώμα του Καντάφι τίθεται σε θέα σε τέμενος στη Misrata, μαζί με τη σωρό υιού Motassim. Πλήθος Λιβύων επισκέπτεται το τέμενος και υβρίζει απαξιωτικά για τελευταία φορά τον Καντάφι. Τελικά, το πτώμα του ενταφιάζεται σε κρυφό σημείο στην έρημο. Ενώ, ο άλλος υιός Saif al-Islam, που προοριζότανε για διάδοχος και που είχε διαφύγει από Bani Walid στην έρημο, συλλήφθηκε μετά από μήνα ενώ προσπαθούσε να περάσει τα σύνορα προς το Νίγηρα, ο καταζητούμενος από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICC) για εγκλήματα κατά του λιβυκού λαού. Ο Καντάφι είναι πλέον νεκρός και η ιστορία θα τον αναφέρει με τα πλέον μελανά χρώματα ενός στυγνού δικτάτορα. Στις 23 Οκτωβρίου 2011 η προσωρινή κυβέρνηση κηρύσσει επίσημα την απελευθέρωση της Λιβύης, τη διεξαγωγή εκλογών εντός οκτώ μηνών, τη σύνταξη Συντάγματος και δημοψήφισμα. Παράλληλα, υψηλόβαθμα στελέχη του κανταφικού καθεστώτος και ένας από τους επτά υιούς Καντάφι έχουν καταφύγει στο γειτονικό Νίγηρα όπου του παρασχέθηκε ασυλία για ανθρωπιστικούς λόγους, ενώ μέλη της οικογενείας καταλήγουν στην Αλγερία. Τα Η.Ε. ζητούν την προσαγωγή των υπευθύνων για εγκλήματα στη δικαιοσύνη, τη διευκρίνιση των συνθηκών του θανάτου του Καντάφι, το σεβασμό ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των διεθνών συμφωνιών. Όλη η Δύση χειροκροτεί την απελευθέρωση της Λιβύης από το δεσποτισμό. Στο ΝΑΤΟ διευκολύνεται τώρα με τα νέα δεδομένα ο τερματισμός της επιτυχούς αποστολής στη Λιβύη Η Λιβύη είναι μία ως επί το πλείστον σουνιτική χώρα χωρίς θρησκευτικές αλλά φυλετικές έριδες, ενώ το πλείστον του λιβυκού λαού έχει γνωρίσει μόνο το κανταφικό καθεστώς, χωρίς πολυκομματική εμπειρία, αφού έτσι εξυπηρετείτο η επί τέσσερες δεκαετίες λαϊκή λεγομένη Τζαμαχιρία. Η πτώση της πρωτεύουσας της Λιβύης μπορεί να θεωρηθεί ως η μεγαλύτερη πρόκληση για την “Αραβική άνοιξη”. Η κατάρρευση και των τελευταίων προπυργίων αντίστασης σηματοδοτεί την απελευθέρωση της Λιβύης. Η επίδραση από την πτώση του Καντάφι στις χώρες της Αφρικής φαίνεται γενικά να είναι θετική, αφού αρκετές χώρες δεν καλοέβλεπαν την αλαζονεία του Καντάφι κυρίως στα τελευταία χρόνια να ηγηθεί της Αφρικανικής ένωσης, ως βασιλεύς των βασιλέων. Αλλά, και έχουν να θυμηθούν τι συνέβηκε τις τελευταίες ημέρες της κυριαρχίας του όταν αυτός πραγματικά βομβάρδισε το λαό του.

Οι Πρώτες Ελεύθερες Εθνικές Εκλογές στη Λιβύη, 7 Ιουλίου 2012 Οι Λίβυοι ψηφίζουν για πρώτη φορά μετά 60 χρόνια σε ελεύθερες εθνικές εκλογές. Οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν αμέσως μετά την ανεξαρτησία το 1952. Μερικοί Λίβυοι θυμούνται τις τελευταίες εκλογές το 1965, όταν δεν επιτρέπονταν πολιτικά κόμματα. Μήνες μετά την πτώση του Καντάφι, οι Λίβυοι ψήφισαν στις 7 Ιουλίου 2012 για νέα συνέλευση, με έργο να καθορίσει μεταβατική κυβέρνηση και να συντάξει Σύνταγμα. Η προσέλευση

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

213

στις κάλπες ήταν περίπου 60%. Προηγείται η φιλελεύθερη συμμαχία έναντι των ισλαμικών κομμάτων. Η Λιβύη αντιμετωπίζει προβλήματα εσωτερικής ασφάλειας. Πρώην αντάρτες είναι απρόθυμοι να καταθέσουν τα όπλα. Περισσότεροι από 200.000 είναι οπλισμένοι και συνήθως δρουν εκτός νόμου.

Η Επίθεση κατά της αμερικανικής Πρεσβείας στη Βεγγάζη της Λιβύης, 11 Σεπτεμβρίου 2012 Νεκροί, ο αμερικανός πρέσβης Christopher Steves και τρείς από το διπλωματικό προσωπικό.

Φεβρουάριος 2015. Εκρήξεις στη Βεγγάζη της Λιβύης.

Η επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία στη Λιβύη, ήταν πιθανόν σχεδιασμένη και συντονισμένη ενέργεια. Το αμερικανικό προξενείο είχε δεχθεί επίθεση δύο φορές πριν. Οι ισλαμιστές εξτρεμιστές Ansar Al Sharia στη Λιβύη είχαν δηλώσει απειλές για κλιμακούμενες επιθέσεις κατά δυτικών στόχων εν όψει της επετείου της 11 Σεπτεμβρίου 2001. Την επόμενη της επίθεσης, δέχεται επίθεση και η πρεσβεία στην Υεμένη, ενώ παρατηρούνται περαιτέρω διαδηλώσεις στην Αίγυπτο, στο Μαρόκο, στο Σουδάν και στην Τυνησία.

Οι αντιαμερικανικές διαδηλώσεις προκλήθηκαν από αντιμουσουλμανικό βίντεο που παράχθηκε στις Η.Π.Α.. Οι ηθοποιοί λέγουν ότι δεν γνώριζαν ότι ήταν προσβολή των μουσουλμάνων και ότι εξαπατήθηκαν από τον παραγωγό που τώρα εμφανίζεται να είναι Χριστιανός Κόπτης(Coptic). παρά ισραηλινός Εβραίος. Ευρέως είναι πεπεισμένο ότι η πολεμοχαρής φύση της επίθεσης, στην οποία ρουκέτες χρησιμοποιήθηκαν, δεν ήταν σποραδικό αποτέλεσμα θυμού ένεκα του αντιμουσουλμανικού βίντεο, αλλά ήταν εκδίκηση από την Al Qaeda ή συγγενικά στοιχεία για το φόνο, σε κτύπημα στο Πακιστάν από μη επανδρωμένο αεροσκάφος, του Hassan Qaed, συνεργάτη της Al Qaeda, από τη Λιβύη. Στις 29 Σεπτεμβρίου 2012, μετά από πρόσκληση του στρατού, εκατοντάδες Λιβύων συγκλίνουν προς την πλατεία της Βεγγάζης για να παραδώσουν τα όπλα τους, προστατευόμενοι από τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού με αντιαεροπορικά όπλα και εκτοξευτές ρουκετών. Η πρόσκληση έτυχε ιδιαιτέρας προσοχής με τη συγκυρία της επίθεσης στο αμερικανικό προξενείο, την οποία επίθεση ακολούθησε λαϊκός ξεσηκωμός κατά των ένοπλων παραστρατιωτικών που προκαλούσαν την κυβερνητική εξουσία. Γενικά, εξτρεμιστικά στοιχεία προσπαθούν τώρα να αρπάξουν την ευκαιρία στον Αραβικό κόσμο προς όφελός τους, βλέποντας ότι η “Αραβική άνοιξη” δεν εμπνέεται και δεν εξυπηρετεί

214

Λακαφώσης Δημήτριος

τις δικές τους επιδιώξεις. Στις 23 Απριλίου 2013, από έκρηξη βομβών παγιδευμένου αυτοκινήτου καταστράφηκε το μισό κτίριο Γαλλικής πρεσβείας στην Τρίπολη της Λιβύης και πληγώθηκαν δύο υπάλληλοι. Είναι η πρώτη μεγάλη επίθεση κατά Γαλλικής πρεσβείας στην Τρίπολη, η πλέον σημαντική μετά το φόνο του αμερικανού πρέσβη, J. Christopher Stevens. ως και μία από τις μεγαλύτερες της αλυσίδας επιθέσεων κατά των διπλωματικών αποστολών στη Λιβύη μετά Καντάφι. Η έκρηξη είναι τρομοκρατική ενέργεια εξτρεμιστών ισλαμιστών της περιοχής και αποδίδεται ως αντίποινα για την επέμβαση της Γαλλίας στο Μάλι. Στις 11 Σεπτεμβρίου 2013 έχουμε βομβιστική επίθεση σε υπουργείο στη Βεγγάζη, από στοιχεία της AQ. Στις 10 Οκτωβρίου 2013, παραστρατιωτικοί στη Λιβύη απήγαγαν τον Πρωθυπουργό και τον απελευθέρωσαν μετά μερικές ώρες κράτησης. Οι παραστρατιωτικοί εκδικήθηκαν, εφόσον πιστεύουν ότι η σύλληψη στην Τρίπολη από τις Η.Π.Α., στις 6 Οκτωβρίου 2013, του υπόπτου για την βομβιστική επίθεση στην πρεσβεία των Η.Π.Α. στην Κένυα και στην Τανζανία, το 1998, έγινε σε συμφωνία με τη Λιβυκή Κυβέρνηση. Παραστρατιωτικοί έχουν διεισδύσει στις κυβερνητικές υπηρεσίες ασφαλείας και του στρατού και είναι πιστοί περισσότερο στους Διοικητές τους παρά στην κυβέρνηση και εκδικούνται ή απειλούν επισήμους. Ανήκουν στην Ταξιαρχία που πρωτοστάτησε στο ξεσήκωμα κατά του Καντάφι το 2011 και συχνά αναφέρονται ως ‘’επαναστάτες’’. Στις 18 Ιουνίου 2014, ο φερόμενος ω εγκέφαλος της πολύκροτης επίθεσης στις 11 Σεπτεμβρίου 2012 στην αμερικανική πρεσβεία στη Βεγγάζη, με τον πρέσβη και τρείς άλλους νεκρούς, βρίσκεται στα χέρια των Αμερικανών. Όλα αυτά φανερώνουν δύσκολο δρόμο στη Λιβύη για ειλικρινή δημοκρατία. Εξεγερθέντες εκτόπισαν το μακρόβιο δικτάτορα και η χώρα δεν έχει καν πλησιάσει μια διαρκή σταθερότητα. Οι αντιμαχόμενοι παραστρατιωτικοί συγκρούονται σε όλη τη χώρα που οδεύει σε δεύτερο εμφύλιο. Μάχονται στο διεθνές αεροδρόμιο της Τρίπολης, όπου καταστράφηκαν αεροπλάνα, έχει καταληφθεί ο πύργος ελέγχου και η Λιβύη έχει αποκοπεί από τον άλλο κόσμο. Οι λιβυκές κυβερνητικές δυνάμεις ασφαλείας είναι ανίσχυρες έναντι της πλειονότητας των ανταρτικών ομάδων και υπάρχουν προθέσεις να ζητηθούν από έξω διεθνή στρατεύματα για βοήθεια. Με αυτή την επιδείνωση, εκκενώνεται η αμερικανική πρεσβεία της Τρίπολης, με δεδομένο το προηγούμενο της επίθεσης ανταρτών κατά της αμερικανικής πρεσβείας.το 2012, με νεκρό τότε μεταξύ άλλων τον πρέσβη Chris Stevens. Δεν παραμένει τίποτε άλλο, παρά από την τρίτη κυβέρνηση, μέσα σε τρία χρόνια που προέκυψε από τις τελευταίες εκλογές, να τύχει ευρείας πολιτικής υποστήριξης και να μπορέσει να βάλλει τάξη στη χώρα στην οποία τόσα θυσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

215

Η Λιβύη ένα βήμα προ του εμφυλίου, Μάιος 2014. Τρία χρόνια μετά την “αραβική άνοιξη” του 2011 και την πτώση του Καντάφι, η Λιβύη βρίσκεται σε αναταραχή, με εσωτερικές έριδες

Η κυβέρνηση της Λιβύης είναι εύθραυστη, ανίσχυρη και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τους εξτρεμιστές στη χώρα. Εν τω μεταξύ, ο απόστρατος στρατηγός Khalifa Hifter σε συνέντευξή του καλεί την κυβέρνηση να διαλυθεί και προκαλεί για ένα νέο οδικό χάρτη για τη χώρα. Ενώ, διάφοροι εξέχοντες κυβερνητικοί επίσημοι, διπλωμάτες και στρατιωτικοί έχουν παραταχθεί με το Khalifa Hifter, ελπίζοντας ότι μπορεί να φέρει σταθερότητα στην πλούσια σε πετρέλαιο βόρειο-αφρικανική χώρα. Πιστοί του Khalifa Hifter επιτίθενται στο κτίριο της Βουλής στην πρωτεύουσα της Τρίπολης και απαιτούν τη μεταβίβαση της εξουσίας. Η κυβέρνηση αρνείται ότι έχει συμβεί επίθεση, χωρίς όμως να αμφισβητεί την άκαρπη επίθεση στο σπίτι του νέου πρωθυπουργού. Οι επικριτές εκλαμβάνουν αυτές τις ενέργειες ως πραξικόπημα. Στις 16 Μαΐου 2014, έχουμε την αγριότερη σύγκρουση μετά την πτώση του Καντάφι. Ο Khalifa Hifter κτύπησε στη Βεγγάζη- τη δεύτερη πόλη της Λιβύης και τη γενέτειρα της εξέγερσης- με αεροπορικές δυνάμεις και με μονάδες των ειδικών δυνάμεων του στρατού, που είχαν ταχθεί με το μέρος του, για να απαλλάξει τη Λιβύη από τους “τρομοκράτες”. Δύο πολεμικά αεροπλάνα βομβάρδισαν βάσεις των Ansar al-Sharia, στα δυτικά της πόλης.και της 17ης Φεβρουαρίου Ταξιαρχίας, στα ανατολικά της πόλης. Η Ansar al-Sharia προσπαθεί να επιβάλει τον ισλαμικό νόμο και κατηγορεί την Ουάσινγκτον ότι υποστηρίζει το Hafta. Έχει, δε, συμπεριληφθεί από τις Η.Π.Α. στη λίστα των τρομοκρατών και κατηγορείται για το φόνο του αμερικανού πρέσβη και τριών άλλων διπλωματών στη Βεγγάζη, στις 11-12 Σεπτεμβρίου 2012. Η, δε, 17η Φεβρουαρίου Ταξιαρχία προέρχεται από την εξέγερση κατά του Καντάφι το 2011. Το πλείστον των απωλειών της επίθεσης του Hafta, 80 νεκροί και160 τραυματίες, υπήρξε στη Βεγγάζη. Ο απόστρατος Ο στρατηγός Khalifa Hifter, δηλώνει ότι δεν έχει πολιτικές φιλοδοξίες, αλλά ενδιαφέρεται μόνο για νέες εκλογές και για να σώσει την πατρίδα του. Υπήρξε σύμμαχος του Καντάφι, αλλά τον εγκατέλειψε στον πόλεμο με το Τζάντ, στη δεκαετία του 1980. Αργότερα ζήτησε άσυλο στις Η.Π.Α., αλλά επέστεψε και ανέλαβε τη διοίκηση των δυνάμεων της εξέγερσης κατά του Καντάφι, το 2011. Πολλές από τις Ταξιαρχίες των ανταρτών, που πολέμησαν τις δυνάμεις του Καντάφι τρία χρόνια πριν, κατέληξαν να είναι παραστρατιωτικές ομάδες που αρνούνται τώρα να αφοπλισθούν και να ενταχθούν στις εθνικές δυνάμεις ασφαλείας. Κατηγορούνται, δε, για σωρεία απαγωγών, για δολοφονίες διπλωματών, κυβερνητικών επισήμων, ακτιβιστών, δικαστικών και μελών της αστυνομίας και του στρατού. Περίπου τρία χρόνια μετά την πτώση του Καντάφι, ο στρατός της Λιβύης αδυνατεί να επιβάλει την παράδοση των όπλων από τους παραστρατιωτικούς που απαρνούνται να τα παραδώσουν. Ο στρατός βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της εκπαίδευσης ή προέρχεται από τους

Λακαφώσης Δημήτριος

216

πρώην εξεγερθέντες το 2011, που συνήθως μένουν ακόμη πιστοί στους ηγέτες τους και στις φυλές τους, παρά στις εθνικές δυνάμεις. Η Λιβύη δεν έχει ακόμη νέο σύνταγμα. Το Γενικό εθνικό συμβούλιο (GNC) είναι βαθειά διχασμένο. Από τις 7 Φεβρουαρίου 2014, έχει εκπνεύσει η εντολή λειτουργίας της βουλής(GNC) και οι εντάσεις αυξάνονται μετά τη λήξη της εντολής. Στις 30 Μαΐου 2014, οι υποστηρικτές του Khalifa Hifter διαδηλώνουν στους δρόμους της Τρίπολης και της Βεγγάζης με το σύνθημα: "ο στρατός της αξιοπρέπειας έρχεται" εναντίον όλων των ισλαμιστών επειδή εκλαμβάνονται ως τρομοκράτες, συμπεριλαμβανομένου και του στοιχείου της μουσουλμανικής αδερφότητας που αντιπροσωπεύεται στην κυβέρνηση της Τρίπολης. Ο Khalifa Hifter καλωσορίζει στις συγκεντρώσεις στους δρόμους και τις εκλαμβάνει ως "εντολή για να πολεμήσει τους τρομοκράτες". Μέσα σε αυτό το πολιτικό χάος, η ανωτάτη επιτροπή εθνικών εκλογών αναγκάζεται και ανακοινώνει ότι η Λιβύη πάει σε εκλογές, στις 25 Ιουνίου 2014.

Οι εκλογές στη Λιβύη, 25 Ιουνίου 2014 Οι Λίβυοι κατέρχονται σε εκλογές εν μέσω βιαιοτήτων με την ελπίδα να τελειώσει η αναρχία που έχει γαντζώσει στη χώρα, από την ανατροπή του Muammar Gaddafi το 2011. Δεν απομένει τίποτε άλλο παρά η νέα κυβέρνηση, μετά τις εκλογές, 25 Ιουνίου 2014, να μπορέσει να τύχει ευρείας πολιτικής υποστήριξης για να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Οι Λίβυοι βαρέθηκαν με τις ατολμίες των πολιτικών, αν και δεν σταμάτησαν να ζητούν με δημοκρατικές εκλογικές διαδικασίες σωστούς ανθρώπους για να κυβερνήσουν. Αυτή τη φορά δεν υπάρχει κατάλογος κομμάτων, όπως το 2012, οπότε τα φιλελεύθερα κόμματα νίκησαν τους Ισλαμιστές. Ψηφίζουν 1.5 ιρακινοί. λιγότεροι από τους 2.8 των πρώτων εκλογών του 2012. Περίπου 2.000 διεκδικούν τις θέσεις των βουλευτών στη νέα βουλή των αντιπροσώπων. Η νέα βουλή αντικαθιστά το Γενικό εθνικό συμβούλιο, σώμα διάτρητο από αντιπαλότητες, πολιτικά αδιέξοδα και ιδεολογικές διαμάχες, από δύο χρόνια πριν.

Ποιος ελέγχει τη Λιβύη; χαώδης η κατάσταση, από Ιούλιο 2014 Η Λιβύη βρίσκεται στη χειρότερη αστάθεια από το 2011, μετά την εκτόπιση του Muammar Gaddafi.Τρείς κυβερνήσεις μέσα σε τρία χρόνια, 1.700 παραστρατιωτικές ένοπλες ομάδες και ο αποστάτης στρατηγός διχάζει τη χώρα με αγώνα κατά των ισλαμιστών. Ένοπλοι παραστρατιωτικοί συνεχώς συγκρούονται από την Τρίπολη μέχρι και τη Βεγγάζη. Ένοπλοι συγκρούονται αδιάλειπτα 16 Φεβορυαρίου 2015. Τζιχαντιστές στη Λιβύη αποκεφα- για τον έλεγχο του διεθνούς αεροδρομίου λίζουν Χριστιανούς Κόπτες.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

217

της Λιβύης με νεκρούς και τραυματίες, ενώ καταστρέφονται και αεροπλάνα. Η χώρα αποκόπηκε από τον έξω κόσμο και τα Η.Ε. απέσυραν το προσωπικό τους από τη Λιβύη. Στο τέλος του 2014, με τέσσερα περίπου χρόνια η μετακανταφική εποχή προκαλεί ανησυχία. Συνεχίζονται οι συγκρούσεις παραστρατιωτικών- κυβερνητικών δυνάμεων για έλεγχο πόλεων και πετρελαιοπηγών, αλλά και το κυριότερο κάνουν την εμφάνισή τους και Τζιχαντιστές, δηλαδή 200 ν.μ. περίπου από την Ευρώπη. Η πρωτοβουλία SAHEL, για σταθερότητα στην περιοχή των χωρών Mali, Niger, Nigeria, Chad, Soudan, περιοχής που εκτείνεται νότια της ερήμου της Λιβύης μέχρι τις πεδιάδες του Σουδάν και από τον Ατλαντικό μέχρι την Ερυθρά θάλασσα, απαιτεί την απομάκρυνση όλων των ξένων παραστρατιωτικών από τη Λιβύη. Εν τω μεταξύ, με την συνεχή επιδείνωση της κατάστασης, οι Η.Π.Α. έχουν εκκενώσει προσωρινά όλο το προσωπικό της αμερικανικής πρεσβείας στην Τρίπολη, με την προστασία ελικοπτέρων και με την παρουσία αμερικανικών πλοίων κοντά στη Λιβύη, γεγονός που μας υπενθυμίζει την εκκένωση της αμερικανικής πρεσβείας στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ομοίως η Βρετανία, η Γαλλία και η Τουρκία και άλλες έχουν προειδοποιήσει το προσωπικό στις πρεσβείες τους να εγκαταλείψουν τη Λιβύη. ΗΛιβύη έχει να αντιμετωπίσει και το θέμα του ισλαμικού κράτους, που διατηρεί φωλιές εξτρεμιστών στη χώρα. Στις 27 Ιανουαρίου 2015, ένοπλοι Τζιχαντιστές επιτέθηκαν σε πολυτελή ξενοδοχείο στη λιβυκή πρωτεύουσα στην Τρίπολη, όπου συνηθιζότανε να συσκέπτονται διεθνείς διαπραγματευτές, διπλωμάτες και επιχειρηματίες. Οι ένοπλοι άνοιξαν πυρ στην τύχη στον προθάλαμο του ξενοδοχείου και πυροδότησαν βόμβα στη στάθμευση αυτοκινήτων, με δέκα νεκρούς, μεταξύ τους ένας Αμερικανός, ένας Γάλλος πολίτης και τρείς από την Ασία. Επίσης, στις 16 Φεβρουαρίου 2015, οι Τζιχαντιστές ISIS στη Λιβύη αποκεφαλίζουν 21πρόσφυγες Χριστιανούς ‘’Κόπτες’’ από την Αίγυπτο, με πορτοκαλί χρώματος στολές Quantanamo, και η Αίγυπτος απαντά με αεροπορικά κτυπήματα μέσα στη Λιβύη. Επίσης, στις 24 Απριλίου 2015, εκτέλεσαν Χριστιανούς από την Αιθιοπία και την Ερυθραία που δεν δέχθηκαν να ασπασθούν το Ισλάμ. Οι λιβυκές ομάδες που μάχονται τους Τζιχαντιστές ζητούν περισσότερη βοήθεια από τη Δύση, διαφορετικά δέχονται επίθεση μέσα στην Ευρώπη. Το ισλαμικό κράτος(IS) απειλεί να εμπλέξει Τζιχαντιστές στους πρόσφυγες από τη βόρεια Αφρική προς την Ευρώπη και να κτυπήσει στόχους στην Ευρώπη, με επιδίωξη να κατακτήσουν τη Ρώμη, όπου έχουν αναπτυχθεί ιταλικός στρατός για να προστατεύσει ευαίσθητους στόχους.

Σε ρότα επιστροφής και οι Έλληνες της Λιβύης Από τις 31 Ιουλίου 2014, έχει εκκενωθεί και το προσωπικό της ελληνικής πρεσβείας στη Λιβύη, με την επιχείρηση “ΑΓΗΝΩΡ’’. Η φρεγάτα “ΣΑΛΑΜΙΣ” καταπλέει ανοικτά, λόγω θαλασσοταραχής, της Τρίπολης. Άνδρες των Ο.Υ.Κ. με φουσκωτές λέμβους πλησιάζουν την ακτή και δημιουργούν χώρο υποδοχής. Κατόπιν επικοινωνίας με την πρεσβεία και συνοδεία ανδρών των ειδικών δυνάμεων, μεταφέρεται το προσωπικό της πρεσβείας στο χώρο υποδοχής και από εκεί με λιβυκά ρυμουλκά στη Φρεγάτα. Η επικινδυνότητα της κατάστασης στη Λιβύη καθιστά δύσκολη την αποστολή, που έχει

Λακαφώσης Δημήτριος

218

αποβεί και πολυεθνική επιχείρηση αφού έχουν μεταφερθεί με τη φρεγάτα από τη Λιβύη, πλέον των 94 Ελλήνων, 13 Κύπριοι, 79 Κινέζοι, 12 Βρετανοί, μία Ρωσίδα και ένας Αλβανός.

Οι αντιμαχόμενες πλευρές της Λιβύης σε διάσκεψη για ειρήνη στη Γενεύη, από 13 Ιανουαρίου 2015 Στη διάσκεψη στη Γενεύη, στις 13 Ιανουαρίου 2015, ο μεσολαβητής των Η.Ε. Bernadio Leon συντονίζει προσπάθειες για επίλυση της κρίσης στη Λιβύη, η οποία απειλείται με εμφύλιο, τρία χρόνια μετά την πτώση του Muammar Qaddafi και με μνήμες για την τεμαχισμένη παλαιότερα Λιβύη σε Τριπολίτιδα, Κυρηναϊκή και Φεζάν. Η διάσκεψη αποσκοπεί να συνέλθουν για κοινή συζήτηση αντιπροσωπείες από την αυτοκηρυχθείσα τον τελευταίο χρόνο κυβέρνηση στην Τρίπολη, από τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του πρωθυπουργού Abdullah al-Thinni, τώρα στο Tobruk ως και από τις διάφορες στρατιωτικές δυνάμεις και παραστρατιωτικούς για παράδοση από τις τελευταίους των όπλων και την απόσυρσή τους στα στρατόπεδα. Υπόψη, η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση μετακόμισε στα ανατολικά της χώρας μετά την κατάληψη από τη Fajr Libya (Libya Dawn) της Τρίπολης και την εγκατάσταση εκεί της διοίκησής της. Στις 5 Μαρτίου 2015,συνεχίζονται οι συζητήσεις στο Μαρόκο, με σκοπό να φθάσουν σε μια συμφωνία για μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας στη Λιβύη.

Προσπάθειες των Η.Ε. για Ειρήνη στη Λιβύη, 13 Ιουλίου 2015 Στις από Μάρτιο 2015 συζητήσεις αρχικά και κυρίως στο Μαρόκο. υπό τον ειδικό αποσταλμένο των Η.Ε Bernardino Leon, συμφωνήθηκε, στις 13 Ιουλίου 2015, ένα πλαίσιο για την ειρήνη: τα αντίπαλα μέρη να ζουν μαζί και να αρχίσει μια μεταβατική ενός έτους περίοδος για να ληφθούν αποφάσεις επί σοβαρών θεμάτων, μεταξύ των οποίων ο αφοπλισμός, ο έλεγχος των αεροδρομίων και η σύνταξη ενός συντάγματος.

χουν στη συμφωνία.

Το Γενικό εθνικό συμβούλιο (GNC) και η κυβέρνηση της Τρίπολης και οι παραστρατιωτικοί της ‘’ Λιβυκής Αυγής’’ δεν συμμετέ-

Ένα από τα βασικά θέματα διαφωνίας είναι οι αρμοδιότητες του Στρατηγού Khalifa Hifter. Έχει ορισθεί ως αρχηγός του στρατού από τη διοίκηση της Βεγγάζης. ενώ το GNC στην Tripoli επιθυμεί την απομάκρυνσή του. Τον κατηγορεί για επεξαίρεση χρημάτων που κατέθεσε σε τραπεζικούς λογαριασμούς των υιών του στις γειτονικές χώρες ως και πώληση όπλων σε εξτρεμιστκές ομάδες.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

219

Η Λιβύη, από το τέλος του 2015-2016 Η Λιβύη βρίσκεται σε χάος από το 2011, οπότε στη με τη νατοϊκή υποστηριζόμενη εξέγερση εκδιώχθηκε και σκοτώθηκε ο πρώην ηγέτης δικτάτορας Muammar Gaddafi. Η Λιβύη είναι διαιρημένη σε δύο αντίπαλες κυβερνήσεις, με μια ισλαμική στην Τρίπολη, όταν καταλήφθηκε τον Αύγουστο 2014 από τους Fajr Libya (Libya Dawn) παραστρατιωτικούς και υποστηρίζεται από ανίσχυρο σύμπλεγμα συμμαχίας παραστρατιωτικών και η άλλη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση κατέφυγε στα ανατολικά, στην Bayda της Beghazi και υποστηρίζεται από το στρατό του στρατηγού Hifter και άλλους νόμιμους παραστρατιωτικούς. Ένοπλοι μάχονται για να ελέγχουν τις παραλιακές κυρίως πόλεις και τις πετρελαιοπηγές της χώρας. Ηγετικά στελέχη του IS άρχισαν να βρίσκουν καταφύγιο στη Λιβύη και μάλιστα μετά τα αεροπορικά κτυπήματα εναντίον τους στο Ιράκ και στη Συρία. Το IS πήρε τον έλεγχο της πόλης Sirte, την ιδιαίτερη πατρίδα του Muammar Gaddafi, από το 2015, με την υποστήριξη πιστών του πρώην καθεστώτος και εξτρεμιστών από τις γύρω χώρες. Το IS ελέγχει 12 στρατόπεδα στη Sirte και με διασκορπισμένα στοιχεία από την Τυνησία μέχρι τη Sirte και παραπέρα, ελέγχοντας και μέρη στη νότια Derma. Ενώ, 800 Λίβυοι που έχουν επιστρέψει από εκπαίδευση στη Συρία και το Ιράκ πολεμούν την πατρίδα τους. Οι διεθνείς συνεχείς προσπάθειες, με αποσταλμένο των Η.Ε. Martin Kobler, βρίσκουν εμπόδια για νέα κυβέρνηση. Στις 30 Μαρτίου 2016, ο Fayez al-Sarraj- ηγέτης του προεδρικού Συμβουλίου, που εδρεύει στην Τυνησίαεπιστρέφει με συνεργάτες του σε ναυτική βάση της Τρίπολης, και εγκαθιστά κυβέρνηση ενότητας, με διεθνή υποστήριξη, με 17-7-16. Ο πρωθυπουργός της Λιβύης Faiez Serraj, ο εκ- εμπόδια των αντιπάλων να συνεργασθούν με πρόσωπος των Η.Ε. Martin Kobber και μέλη του προεδριτη νέα κυβέρνηση. Εάν στη Λιβύη η κυβέρκού Συμβουλίου συζητούν στην Τυνησία για την εφαρμογή της προσωρινής συμφωνίας για τη Λιβύη. Η επομένη νηση ενότητας, δεν καταστεί βιώσιμη, δε θα παύσει το χάος, o διαμελισμός και η εισροή συνάντηση στις αρχές του Σεπτεμβρίου 2016. εξτρεμιστών ισλαμιστών του καλουμένου IS και η άμεση απειλή προς την Ευρώπη. Οι διαβουλεύσεις που ακολουθούν για τη Λιβύη και χρονοβόρες προβλέπονται και με αμφίβολο αποτέλεσμα, προς το παρόν. Στις 2Αυγούστου 2016, τα πρώτα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα κατά στόχων του IS στη Λιβύη.

220

Λακαφώσης Δημήτριος

Απολογισμός των συγκρούσεων στη Λιβύη Στις συγκρούσεις στη Λιβύη πέραν των πολλών ανθρώπων που έχουν χάσει τη ζωή τους και εκείνων που έχασαν αγαπημένα πρόσωπα για πάντα και των καταστροφών υποδομών και κυρίως πετρελαίου, 24 εκατομμύρια Λίβυοι σήμερα έχουν ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

221

Οι Εξελίξεις με την εξέγερση στη Συρία Εισαγωγική Σύνοψη Εξελίξεων στη Συρία - Μέσα Μαρτίου 2011, έκρυθμη η κατάσταση στη Συρία. - 30Ιουνίου 212, Γενεύη 1, άκαρπη. - 27Σεπτεμβρίου 2013, απόφαση του ΣΑ των Η.Ε. για καταστροφή των Χ.Ο. - 22 Ιανουαρίου 214, Γενεύη 2, συνεχίζεται με μακροχρόνιες διακοπές, χωρίς αποτέλεσμα. -30Σεπτεμβρίου 2015 και ρωσικές αεροπορικέ επιδρομές στη Συρία. - 18Δεκεμβρίου 2015, απόφαση Σ.Α. των Η.Ε. για το Συριακό. - Μάρτιος 2016, μερική κατάπαυση πυρός με ρίσκο για κατάρρευση. - 14 Μαρτίου 2016, μερική απόσυρση ρωσικών δυνάμεων. - 27 Μαρτίου 2106, αρχίζουν οι συριακές δυνάμεις να κερδίζουν έδαφος, με την κατάληψη της Palmyra και προέλαση προς Raqqa. - Ιούνιος 2016, η υλοποίηση της απόφασης του Σ.Α. των Η.Ε επιβραδύνεται προκλητικά και η ένταση της κρίσης αυξάνεται, με ανησυχία για το βομβαρδισμό του Χαλεπίου από 20 Σεπτεμβρίου 2016. - Μόνο κυβέρνηση ενότητας, έγκριση Συντάγματος και εκλογές υπό τα Η.Ε. φέρνουν τη λύση, με αντεγκλήσεις μεταξύ Η.Π.Α. και Ρωσίας- Συρίας. Διαφορετικά προκύπτει άλλη Υεμένη και Σομαλία στην περιοχή, με κατάσταση περιχαράκωσης αντιμαχομένων.

Οι αρχικές ειρηνικές διαδηλώσεις μετατρέπονται σε βιαιότητες για διατήρηση του καθεστώτος στη Συρία Στη Συρία εκδηλώνονται από τα μέσα Μαρτίου 2011 ιδιαίτερες βιαιότητες στις ιστορικές πόλεις Hama και Der el Zor. Σύριοι πολίτες καταφεύγουν ως πρόσφυγες στα σύνορα με το Λίβανο και την Τουρκία. Εισέρχονται στην Τουρκία μερικές χιλιάδες Σύριοι πολίτες από τη πόλη Al Shughur της επαρχίας Idlib στην Βορειοδυτική Συρία και διαμένουν σε συνοριακό καταυλισμό προσφύγων στην περιοχή Haday της Τουρκίας, για να γλυτώσουν από την εκδίκηση των εκκαθαριστικών κυβερνητικών επιχειρήσεων στην περιοχή.

222

Λακαφώσης Δημήτριος

Μετά έξι μήνες εξέγερσης, στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2011, συνέρχονται στην Κωνσταντινούπολη συριακές αντικυβερνητικές ομάδες και συγκροτούν Συριακό Εθνικό Συμβούλιο(SNC), για ενιαία αντιπολίτευση, στα πρότυπα του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου της Λιβύης και επιδιώκεται η διεθνής αναγνώριση, όπως είχε γίνει στη Λιβύη και στην Τυνησία. Ο Αραβικό ς Σύνδεσμός (ΑΣ) επιβάλλει κυρώσεις στη Συρία, παγώνουν συριακά χρηματικά κεφάλαια σε τράπεζες των χωρών του, σταματούν οι εμπορικές σχέσεις και απαγορεύεται η επίσκεψη επισήμων του συριακού καθεστώτος. Απέχουν των κυρώσεων ο Λίβανος και το Ιράκ. Συγκροτείται Ελεύθερος Συριακός Στρατός (ΕΣΣ) από τους λιποτάκτες των συριακών δυνάμεων με αρχηγό Συνταγματάρχη και προσβάλλονται συριακές στρατιωτικές βάσεις. Ο Αραβικό ς Σύνδεσμος και η Δύση απαιτεί από τον Assad να παραιτηθεί. Εάν ευοδωθούν οι προσπάθειες, διασπάται το τρίγωνο Ιράν-Συρία-Hamas, Hezpollah και ο χάρτης της Μέσης Ανατολής αλλάζει. Για τον Αραβικό Σύνδεσμο, των 22 μελών με 56 χρόνια ζωής, είναι η δεύτερη τώρα φορά μετά τη Λιβύη που υποστηρίζει την αντιπολίτευση μέλους του. Η αποστολή του Αραβικού Συνδέσμου στη Συρία είναι η πρώτη διεθνής επέμβασή του με την αποστολή παρατηρητών από αραβικές χώρες. Οι Η.Π.Α. πήραν το μάθημα από το πιλοτικό σχέδιο που εφήρμοσαν στη Λιβύη, να μην πρωτοστατούν παντού και πάντα στις διεθνείς προσπάθειες, ως πρώτη δύναμη. Στις παραμονές της άφιξης παρατηρητών του Αραβικού Συνδέσμου γίνεται προσπάθεια να αποκρύπτονται τα συριακά άρματα σε κυβερνητικούς χώρους. Επιδιώκει ο Assad να συντρίψει την αντιπολίτευση πριν από την άφιξη των παρατηρητών. Οι συνεχείς διαδηλώσεις συνήθως καταλήγουν σε συγκρούσεις λιποτακτών και πιστών του Assad. Οι πιστοί του προέρχονται από τη σιιτική μειονότητα των Αλουιτών(Alawites) - κομμάτι του σιιτικού Ισλάμ από όπου προέρχεται και ο Assad-και οι οποίοι διοικούν το στρατό, που πολεμά τους με πλειοψηφία στη Συρία διαδηλωτές κυρίως Σουνίτες. Ο Assad συνεχίζει καθημερινά τη βίαια καταστολή, ακόμη και μετά την άφιξη διεθνών παρατηρητών και ιδιαίτερα στη πόλη Derra, Hama και Homs. Έχουν παραμείνει μέσα στις πόλεις οι ελεύθεροι σκοπευτές που σκοτώνουν αθώους πολίτες και τα άρματα έτοιμα να επανέλθουν σε δράση. Η αντιπολίτευση κατηγορεί τους παρατηρητές για μεροληψία και ανεπάρκεια στην εκτέλεση της αποστολής. Στη Συρία η κατάσταση είναι η ίδια σχεδόν με αυτή της Λιβύης. Η Κίνα και η Ρωσία ασκούν βέτο σε απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. κατά της Συρίας για να αποφύγουν το προηγούμενο με τη Λιβύη και το Ιράκ. Έχουν καταστεί μέρος και όχι λύση του προβλήματος. Ρωσικός στολίσκος καταπλέει στο Συριακό λιμάνι Tartus, που είναι υπό τη χρήση της Ρωσίας, από παλαιότερα. Στο τέλος Ιανουαρίου 2012 ο Αραβικό ς Σύνδεσμος εισηγείται νέο σχέδιο ειρήνης, που απορρίπτει ο Assad, για παράδοση της εξουσίας στον αντιπρόεδρο και σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας για διεξαγωγή εκλογών, παρόμοιο με της Υεμένης. Ενισχυμένες κυρώσεις κατά της Συρίας ίσως να είναι περισσότερο αποτελεσματικές από τα πυρά.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

223

Η βίαια καταστολή της εξέγερσης του συριακού λαού συνεχίζεται και μετά την άφιξη παρατηρητών στη Συρία με ρυθμό 30-40 νεκρούς καθημερινά. Στις αρχές Φεβρουαρίου 2012, συριακές δυνάμεις βομβαρδίζουν συνεχώς την πόλη Homs, το προπύργιο και το σύμβολο της εξέγερσης. Εν τω μεταξύ, αρχίζουν χώρες της Δύσης να αποσύρουν τους πρέσβεις και Σύριοι του εξωτερικού να επιτίθενται σε συριακές πρεσβείες. Στις 26 Φεβρουαρίου 2012, εν μέσω βομβαρδισμών, διεξάγεται δημοψήφισμα, που χαρακτηρίσθηκε από τον Αραβικό Σύνδεσμο (ΑΣ) και τη Δύση ως απαράδεκτο, για νέο Σύνταγμα με το οποίο προβλέπεται πρόεδρος με δύο θητείες επτά ετών και πολυκομματική βουλή χωρίς όμως μειονοτικά κόμματα από Χριστιανούς, Μουσουλμανική αδελφότητα και Κούρδους, ως και διεξαγωγή εκλογών στις 6 Μαΐου 2012. Οι εξεγερθέντες βλέπουν ως μόνη λύση για την προστασία των πολιτών διεθνείς ζώνες απαγόρευσης πτήσεων και ζώνες ασφαλείας, όπως στη Λιβύη. Το Κατάρ προτείνει την αποστολή στρατού από αραβικές χώρες, στρατός που μπορεί να κριθεί αναποτελεσματικός γι’ αυτή την αποστολή. Άλλοι προτιμούν τη νατοϊκή επιλογή την οποία όμως άλλοι απορρίπτουν από φόβο δυσχερών συνεπειών στην περιοχή αφού το Ιράν, η Hezbollah και η Hamas υποστηρίζουν τη Συρία. Το Σ.Α. των Η.Ε. από ηθικό καθήκον προστάτευσε το λαό της Λιβύης, τώρα μήπως αγνοείται ο λαός της Συρίας; Η Γ.Σ. των Η.Ε. καταδικάζει τις βιαιότητες του συριακού καθεστώτος. καταδίκη που έχει βέβαια μόνο ηθική διάσταση αφού νομική δέσμευση έχουν μόνο οι αποφάσεις του Σ.Α. των Η.Ε.. Ο πρώην Γ.Γ. των Η.Ε. Kofi Annan αποστέλλεται ως μεσολαβητής στη Συρία. Πότε οι προσπάθειες όμως θα είναι αποτελεσματικές; Όταν οι νεκροί φθάσουν ύψος ρεκόρ χιλιάδων και πάνω; Μετά από ένα χρόνο εξέγερσης από τις 15 Μαρτίου 2011, το ανηλεές μακελειό στη Συρία συνεχίζεται. Γυναίκες, παιδιά και ολόκληρες οικογένειες ξεκληρίζονται. Ο Συριακός στρατός βομβαρδίζει κατοικημένες περιοχές με επίκεντρο τη Homs & Idlib. Τοποθετεί νάρκες στα σύνορα με την Τουρκία και το Λίβανο για να εμποδίσει τους πρόσφυγες που εγκαταλείπουν τις εστίες τους. Η διπλωματία παραμένει στάσιμη. Το Σ.Α. των Η.Ε. αδυνατεί να πάρει απόφαση αφού η Ρωσία και η Κίνα συνεχίζουν να προβάλουν βέτο και η σφαγή στη Συρία καλά κρατά. Ο αποσταλμένος των Η.Ε. Kofi Annan προσπαθεί να σταματήσει το αιματοκύλισμα. Ο Αραβικό ς Σύνδεσμος ( ΑΣ) εμμένει στην αποστολή διεθνούς δύναμης και το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο (SNC ) στους ανθρωπιστικούς διαδρόμους βοήθειας και ζώνες ασφαλείας και προσπαθεί να εφοδιάσει τους αντάρτες με όπλα, οπότε η χώρα ολισθαίνει σε εμφύλιο μεταξύ Σουνιτών, Σιιτών, Χριστιανών, Δρούζων και Αλουιτών. Οι μονάρχες στην Τυνησία, Αίγυπτο, Λιβύη και Υεμένη έχουν εκδιωχθεί, ενώ στη Συρία ο Assad παραμένει και μετά από ένα χρόνο εξέγερσης. Όλοι έχουν ενοχή για αυτό. Ίσως έγινε υποεκτίμηση της κατάστασης. Κρίθηκε ότι οι προϋποθέσεις δεν υπάρχουν για παρέμβαση με αποφασιστικά αποτελέσματα και η περιοχή εγκυμονεί υψηλό ρίσκο. Αυτό φάνηκε και στη δι-

Λακαφώσης Δημήτριος

224

άσκεψη των φίλων της Συρίας στην Τυνησία τον Ιανουάριο 2012 που κατέληξε σε χαμηλές προσδοκίες για δράση, ενώ η κατάσταση βαίνει από το κακό προς το χειρότερο. Η ενημέρωση είναι περιορισμένη αφού η είσοδος ξένων δημοσιογράφων είναι αυστηρά επιλεκτική, πράγμα που δεν παρατηρήθηκε αλλού από την αρχή της Αραβικής άνοιξης και με τους περισσοτέρους ντόπιους και ξένους νεκρούς δημοσιογράφους.

Το Αιματοκύλισμα στη Συρία συνεχίζεται, ένα Χρόνο μετά, Μάιος 2012 Η αποστολή Kofi Annan στη Συρία

Με το σχέδιο Kofi Annan. προβλέπεται η κατάπαυση πυρός, η επιστροφή των συριακών δυνάμεων στα στρατόπεδα και η απρόσκοπτη προσέγγιση ανθρωπιστικής βοήθειας. Δεν αναφέρεται καθαρά η απομάκρυνση του Assad όπως στο αραβικό σχέδιο. Προτείνεται διάλογο μεταξύ των δύο αντιμαχομένων που και οι δύο έχουν επανειλημμένα απορρίψει. Ο Assad αποδέχθηκε το σχέδιο του αποσταλμένου από τα Η.Ε. Kofi Annan, του πρώην Γ.Γ. των Η.Ε., αλλά υπάρχουν αμφιβολίες για την έγκαιρη και πλήρη εφαρμογή με το προηγούμενο της αθέτησης των υποσχέσεών του για το αραβικό σχέδιο.

Εφαρμογή Σχεδίου Ανάν-Ανάπτυξη παρατηρητών Το σχέδιο του Kofi Annan αρχίζει να εφαρμόζεται από 12 Απριλίου 2012. Μετά από ομοφωνία των Η.Ε. αναπτύσσονται σταδιακά 300 άοπλοι παρατηρητές για 3 μήνες. Για να διατηρήσουν τη μη υπάρχουσα κατάπαυση πυρός ή να επιβάλουν την ειρήνη; Μάλλον το δεύτερο, και μάλιστα με άοπλους παρατηρητές και με βραδύτητα αποστολής αφού έχουν περάσει εβδομάδες και ο ρυθμός ανάπτυξής τους υπολείπεται του αναμενομένου κατά πολύ. Παρατηρείται ομοιότητα Συρίας και Βοσνίας το 1990, όπου οι ελαφρώς οπλισμένοι κυανόκρανοι δεν απέτρεψαν τη χειρότερη σφαγή στη μεταπολεμική ευρωπαϊκή ιστορία. Ο, δε, Kofi Annan ο ίδιος να αναφέρει 1999 για τη Βοσνία: “προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε την ειρήνη, αλλά δεν υπήρχε ειρήνη για να τη διατηρήσουμε”. Πράγματι, οι συγκρούσεις με νεκρούς συνεχίζονται αμείωτες και μετά την αποστολή παρατηρητών, με αμφιβολία επιτυχίας της αποστολής των Η.Ε..

Η Ρωσία και η Κίνα τώρα έχουν υποστηρίξει την ανάπτυξη των παρατηρητών. Η παροχή της ανθρωπιστικής βοήθειας είναι κύριο σημείο. Ένα εκατομμύριο συρίων περίπου προσφύγων έχουν καταφύγει στις γειτονικές χώρες του Λιβάνου.της Ιορδανίας και της Τουρκίας και με τις περισσότερες χιλιάδες σε καταυλισμούς στην Τουρκία και στο Λίβανο. Πλοίο με πυρομαχικά από την Λιβύη, που υποστηρίζει τους σύριους αντάρτες, εμποδίζεται στην προσέγγιση του στη Συρία στις 28 Απριλίου 2012 από το λιβανικά πλοία.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

225

Η αποστολή του Kofi Annan σε ανισορροπίες Το πλείστον της αντιπολίτευσης θέλει την πτώση του καθεστώτος και όχι συμβιβασμό ώστε να επιζήσει με σιωπηρό τρόπο. Η αντιπολίτευση αρνείται να συζητήσει με το καθεστώς, κατά ελάχιστον με τον Assad, επειδή τόσο πολύ αίμα έχει χυθεί με επαχθή καταπίεση. Ο Kofi Annan βρέθηκε σε αντιφατική κατάσταση να αντιπροσωπεύει τον Αραβικό κόσμο. Η απόφαση του Αραβικού Συνδέσμου απορρίπτει διάλογο με τη Δαμασκό, αφού απαιτεί πρώτα τη άμεση μεταβίβαση της εξουσίας στον αντιπρόεδρο, όπως στην Υεμένη, θέση που υιοθετεί και η Δύση. Εξάλλου, η Συρία δεν είναι Υεμένη. Αλλά, ο Kofi Annan επιμένει ότι οποιαδήποτε λύση πρέπει να περιλαμβάνει διάλογο με όλους, απαραίτητα και με το καθεστώς. Ο Kofi Annan αντιτίθε2012. O Assad κυβερνά τη χώρα σε χαώδη κατάσταση ται στην παροχή όπλων στην αντιπολίτευση από το 2001. Ο λαός τον μάχεται για να τον εκδιώξει και κάθε είδους εξωτερικής επέμβασης. Φαίνεκρό ή ζωντανό. Οι λιποτάκτες από το συριακό στρατό νεται να είναι πλησιέστερο προς τις ρωσικές υπερασπίζονται την πόλη Homs. και κινέζικες θέσεις παρά προς τη Δύση.

Περίπλοκη η κατάσταση στη Συρία, 2012. Η Δύση φοβάται ότι η παροχή όπλων στην αντιπολίτευση θα υποκινούσε εσωτερικό εμφύλιο με εμπλοκή εξτρεμιστών ισλαμιστών Σουνιτών, όπως η Al Qaeda. Η Δύση και ο Αραβικό ς Σύνδεσμος δεν έχουν έδαφος να στηριχθούν για να προσφέρουν ουσιώδη και αποφασιστική δράση. Η δυτική στρατηγική των κυρώσεων ασκεί πίεση, αλλά θα μπορούσε να συνεχισθεί για χρόνια χωρίς απαραίτητα να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η αντιπολίτευση βλέπει να βρίσκεται τώρα σε ανίσχυρη θέση για διαπραγμάτευση, με εσωτερικές διατριβές που έχει. Ο συμβιβασμός μεταξύ της ελίτ των Αλουιτών και εκείνων που μάχονται την επί δεκαετίες δυναστεία Assad είναι μάλλον αδύνατος. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που πιστεύουν σε μία καθαρή μετάβαση στην πραγματική δημοκρατία, είτε μέσω διαπραγματεύσεων είτε μέσω της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας του καθεστώτος.

Οι προοπτικές των Συγκρούσεων στη Συρία, Μάιος 2012 Δεκατέσσερις μήνες μετά την εξέγερση, ο Assad κυβερνά την αραβική χώρα σε συντρίμμια από τις συγκρούσεις και τις κυρώσεις και το Συριακό λαό να είναι ταλαιπωρημένος και με δει-

Λακαφώσης Δημήτριος

226

λία για τελική αντίσταση. Έτσι και ο Saddam κυβέρνησε τον ιρακινό λαό περισσότερο από δεκαετία μετά την ήττα του στον πόλεμο του Κόλπου το 1991 και το καθεστώτος εκδιώχθηκε μόνο με την εξωτερική στρατιωτική επέμβαση το 2003. Η αντιπολίτευση, με εσωτερικές αντιθέσεις και χωρίς ενιαία κατεύθυνση και κυρίως στο Συριακό Εθνικό Συμβούλιο, δεν έχει εξέχουσα εναλλακτική προσωπικότητα για να αναλάβει την ηγεσία, όπως στη Λιβύη. Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός μόνος έχει δυσχέρεια να νικήσει τις ισχυρές δυνάμεις του Assad, λόγω έλλειψης έμπειρης ηγεσίας και εξωτερικής στρατιωτικής βοήθειας. Η Ρωσία, πολύ περισσότερο εάν υπάρξει εξωτερική ενίσχυση του Ελεύθερου συριακού στρατού, φαίνεται διατεθειμένη να βοηθήσει τις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις. Όμως, και μόνο βοήθεια του Ελεύθερου Συριακού Στρατού στο έδαφος δε θα έπαιζε το σημαντικό ρόλο των αεροπορικών κτυπημάτων που τελικά έκριναν το αποτέλεσμα του πολέμου στη Λιβύη, αεροπορικά κτυπήματα τα οποία ξεκίνησε με πρωτοβουλία του ο Sarkozy και ακολούθησαν οι Η.Π.Α. και άλλες συμμαχικές δυνάμεις στη Λιβύη. Αλλά, πέραν της βραδύτητας της διπλωματίας και της αβεβαιότητας για επιτυχία της αποστολής των Η.Ε. προβάλλουν και άλλες επιλογές. Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να προκαλέσει το άρθρο 4 της συμμαχίας για διαβουλεύσεις όταν το έδαφος ή η ασφάλεια μίας χώρας απειλείται, αφού η Συρία βομβάρδισε καταυλισμό στην Τουρκία όπου χιλιάδες Σύριοι πρόσφυγες είχαν συγκεντρωθεί. Η Γαλλία συζητεί την προοπτική του κεφαλαίου 7 του χάρτη των Η.Ε., που επιτρέπει τη με στρατιωτικά μέσα ενέργεια προκειμένου να σταματήσει το αιματοκύλισμα λαού. Όμως, o νέος πρόεδρος Hollande(Ολάντ) ίσως επιδιώξει νέα προσέγγιση. Εξάλλου, εδώ προβάλλει και το βέτο της Ρωσίας και της Κίνας που υποστηρίζουν τη Συρία. Συνεπώς, η περίπλοκη διπλωματία έχει μακρύ χρόνο για την απομάκρυνση του Assad, ζωντανού ή νεκρού. Στη γειτονική περιοχή, σιτικές κυβερνήσεις αντιτίθενται στη σιιτική αλλαγή στη Συρία, ενώ σουνιτικές επιδιώκουν την αλλαγή για ισορροπία στην περιοχή. Ο Kofi Annan. ο αποσταλμένος από τα Η.Ε. και τον Αραβικό Σύνδεσμο, έχει ήδη κερδίσει ένα Νόμπελ ειρήνης αλλά όχι και άλλο, αφού, παρά τη δεξιοτεχνία και την εμπειρία του για να επιτύχει, δεν κατόρθωσε τελικά να φέρει τα αναμενόμενα για κατάπαυση πυρός στη Συρία. Συνεχίζονται βομβιστικές επιθέσεις τύπου Ιράκ και κυρίως στη Δαμασκό δέκα τέσσερες μήνες μετά. Το καθεστώς τις αποδίδει σε εξτρεμιστές ενέργειες του ισλαμικού τμήματος al Nusra, που πρωτοεμφανίσθηκε τον Ιανουάριο 2012 και χαρακτηρίζονται ως οι Mujahiden στη Συρία στο πλαίσιο της Jihad, που έχει σχέσεις με την ΑQ.

Το Μακελειό στη Houla της Συρίας, 27 Μαΐου 20012. Για το μακελειό στις 27 Μαΐου 2012 στη πόλη Houla, με 108 νεκρούς μεταξύ των οποίων δεκάδες παιδιά, συνέρχεται επειγόντως το ΑΣ των Η.Ε. και εκδίδεται μη δεσμευτική καταδι-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

227

καστική απόφαση. Η Συρία απορρίπτει οποιαδήποτε συμμέτοχη και αποδίδει το μακελειό σε τρομοκράτες. Η επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Η.Ε. αποφασίζει. πλην της Ρωσίας, Κίνας, Κούβας και Ισημερινού που δηλώνουν “παρόντες”. συγκρότηση διεθνούς ανεξάρτητης εξεταστικής επιτροπής για να δικαστούν οι υπεύθυνοι για το μακελειό της Houla. Παρόλα αυτά το μακελειό συνεχίζεται αμείωτο σε πολλές πόλεις, όπως στη Hama με 80 περίπου νεκρούς, μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά, στις 7 Ιουνίου 2012. Παρά την τυχόν όποια ευθύνη που θα μπορούσε να καταλογισθεί σε βάρος της αντιπολίτευσης, ο Assad δε θα μπορέσει να αποφύγει το Διεθνές Δικαστήριο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας με τη βίαια καταστολή της εξέγερσης του συριακού λαού για να διατηρηθεί στην εξουσία. Εν μέσω των συνεχιζόμενων βιαιοτήτων, τα Η.Ε. διακόπτουν τις δραστηριότητες της αποστολής τους στη Συρία στις 17 Ιουνίου 2012, αφού αδυνατούν πλέον να ελέγξουν την κατάσταση.

Η Ρωσία προσπαθεί να μεταφέρει πεζοναύτες και ελικόπτερα στη Συρία, 18 Ιούνιος 2012 Ανησυχία στη Δύση

Η Μόσχα αποστέλλει δύο αποβατικά πλοία με πεζοναύτες και ελικόπτερα στο ρωσικό ναύσταθμο της Ταρτούς στη Συρία. Δύο πολεμικά αεροσκάφη βρίσκονται ήδη σε ετοιμότητα για την περίπτωση που προκύψει ανάγκη από αέρος προστασίας των δύο πλοίων. Το Κρεμλίνο, πάντως, ισχυρίζεται ότι η αποστολή των πεζοναυτών αποσκοπεί στο να εγγυηθεί, αν και εφόσον παραστεί ανάγκη, την ασφάλεια των Ρώσων πολιτών στη Συρία Το λιμάνι Tarsus στη Δ. Συρία με τη μοναδική ρωσική και να απομακρύνουν μέρος του εξοπλισμού ναυτική βάση στην Α. Μεσόγειο. από τη βάση της Ταρτούς. Στο μεταξύ και μετά από το διεθνή δυσμενή αντίκτυπο, τα πλοία επιστρέφουν στο Καλίνινγκραντ της Ρωσίας από όπου είχαν αποπλεύσει. Η ουσία όμως των προθέσεων παραμένει. Η Ρωσία εμμένει και αποστέλλει στις 10 Ιουλίου 2012, νηοπομπή μέσω Δαρδανελίων-Αιγαίου- Ανατολική Μεσογείου για να ενισχύσει τις συριακές δυνάμεις, προφανώς, ως ένδειξη συμπαράστασης προς το μοναδικό απομείναντα σύμμαχο στη Μέση Ανατολή, τον Assad.

228

Λακαφώσης Δημήτριος

Άκαρπη η Σύσκεψη στη Γενεύη 1, στις 30 Ιουνίου 2012 Στη Συρία του χάους εξακολουθεί να κυβερνά ο Assad, τον οποίο η Δύση και η συριακή αντιπολίτευση αποκλείουν να συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις, πράγμα που απαιτεί η Ρωσία. Ο Ανάν συγκάλεσε στη Γενεύη1 στις 30 Ιουνίου 20012 διεθνή σύσκεψη της ομάδας δράσης στην οποία συμμετείχαν ο Γ.Γ. των Η.Ε., οι ΥΠΕΞ των 5 μονίμων μελών των Η.Ε., της Τουρκίας, του Κουβέιτ, του Κατάρ, του Ιράκ και του Αραβικού Συνδέσμου. Συμφώνησαν να ασκήσουν πίεση στη συριακή κυβέρνηση και στην αντιπολίτευση να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για σχηματισμό με ομοφωνία προσωρινής μεταβατικής κυβέρνησης. Να ακολουθήσει η κατάρτιση νέου Συντάγματος βάση του οποίου να διεξαχθούν ελεύθερες και δίκαιες δημοκρατικές εκλογές, αλλά απέφυγαν να εξειδικεύσουν κατά πόσον ο Assad πρέπει να απομακρυνθεί. Όμως, η συριακή αντιπολίτευση απορρίπτει πρόταση για μεταβατική κυβέρνηση εάν πρώτα δεν αποχωρήσει ο Assad. Ενώ η διεθνής διάσκεψη βρίσκεται σε εξέλιξη στη Γενεύη1συνεχίζεται το μακελειό. Στα προάστια της Βηρυτού 82 πέφτουν νεκροί από πυροβολισμούς των κυβερνητικών δυνάμεων. Αλλά και στη Hama η σφαγή 200 ανθρώπων, μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά χωρίς έλεος-μετά δύο μήνες από το μακελειό στη Houla-σοκάρισε τον κόσμο. Υπόψη, στις πραγματοποιηθείσες διασκέψεις των φίλων της Συρίας, το Φεβρουάριο 2012 στην Τύνιδα, τον Απρίλιο2012 στην Κωνσταντινούπολη και στο Παρίσι στις 4 Ιουλίου 2012, η Ρωσία, παραδοσιακός σύμμαχος της Συρίας, δεν συμμετείχε.

Ασταμάτητες οι Συγκρούσεις στη Συρία, Νοέμβριος 2012 Οι έντονες συγκρούσεις συνεχίζονται, από το Μάρτιο 2011. Δεν αφήνουν αμφιβολία ότι αμφότεροι επιδιώκουν πόλεμο με τέλος, χωρίς όμως κανένας να είναι νικητής προς το παρόν. Ο εμφύλιος σε πλήρη εξέλιξη σε όλη τη Συρία. Οι εξεγερθέντες κτυπούν κυβερνητικούς στόχους στην καρδιά της Δαμασκού. Στο Χαλέπι, έχουν καταλάβει μέρος της πόλης από τον Ιούλιο 2012 και προσπαθούν με εσοχές να κρατούν ανοικτό διάδρομο προς την Τουρκία, αλλά και να ελέγχουν και άλλες περιοχές και κυρίως στα σύνορα προς την Τουρκία. Προσβάλλουν αεροπορικές βάσεις και αρπάξουν από το Συριακό στρατό άρματα. αντιαεροπορικά και βαρέα όπλα και καταρρίπτουν αεροσκάφη των κυβερνητικών δυνάμεων που κτυπούν άμαχο λαό. Οι εξεγερθέντες κατόρθωσαν να ελέγχουν και συνοριακά φυλάκια, που είναι απόδειξη ότι το καθεστώς κλονίζεται. Οι καθεστωτικές δυνάμεις με πολεμικά αεροσκάφη και ελικόπτερα κτυπούν τα κέντρα αντίστασης των εξεγερθέντων και με τις διεθνώς απαγορευμένες βόμβες διασποράς (Cluster Bombs) ακόμη και κατοικημένες περιοχές. Ο Assad παραδέχεται επίσημα ότι κατέχει, αλλά δηλώνει ότι δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν χημικά όπλα παρά μόνο κατά εξωτερικής επίθεσης, θέμα για το οποίο προειδοποιούν

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

229

Η βίαια αντίδραση του Άσαντ οδηγεί σε εμφύλιο

οι Η.Π.Α., για κόκκινη γραμμή. Επίσης, ισχυρίζεται ότι οι εξεγερθέντες είναι τρομοκράτες. υποκινούνται από ξένους και η Τουρκία και οι χώρες του Κόλπου και κυρίως το Κατάρ τους εξοπλίζουν. Οι διεθνείς παρατηρητές βλέπουν να διαπράττονται εκατέρωθεν εγκλήματα πολέμου και να παραβιάζονται διεθνείς συμφωνίες.

Κίνδυνος επέκτασης της κρίσης στις γειτονικές χώρες και ατελείωτο κύμα προσφύγων Από τις αρχές Οκτωβρίου 2012. προκαλούνται σοβαρά επεισόδια στα σύνορα ΤουρκίαςΣυρίας, με κυριότερο στη συνοριακή τουρκική πόλη Akcakale. Η Τουρκία αυξάνει την επιχειρησιακή ετοιμότητα των δυνάμεων συνόρων προς τη Συρία. Μετασταθμεύει πολεμικά αεροσκάφη σε προωθημένες βάσεις, προσπάθεια που μπορεί να εκληφθεί για δημιουργία De Facto ζώνης ασφαλείας κοντά στα σύνορα, αλλά τα συριακά αεροπορικά κτυπήματα συνεχίζονται κατά περιοχών κοντά στα σύνορα που ελέγχονται από τους εξεγερθέντες. Η Tουρκία προβαίνει σε αναγκαστική προσγείωση στην Άγκυρα στις αρχές Οκτωβρίου 2012 μεταφορικού αεροσκάφους που πετούσε στον τουρκικό εναέριο χώρο από Μόσχα προς Δαμασκό με κατάσχεση πολεμικού υλικού, ως και ιρανικού και αρμενικού αεροσκάφους με προορισμό τη Συρία. Η ένταση της Συρίας διαχέεται και στο Λίβανο, με συγκρούσεις μεταξύ Σουνιτών και Αλουιτών στην Τρίπολη, με φόβο την επανάφλεξη του πρόσφατου δεκαπενταετούς εμφυλίου. Ο φόνος στη Βηρυτό τον Οκτώβριο 2012 του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, πολέμιου του συριακού καθεστώτος, εκλαμβάνεται ως συνέπεια της κρίσης στη Συρία. Αλλά και

230

Λακαφώσης Δημήτριος

συνοριακά επεισόδια και με το Ισραήλ προκαλούν ανησυχία για επέκταση της κρίσης και η Ιορδανία παίρνει μέτρα στα σύνορα για να ανακόψει τη ροή ισλαμιστών προς τη Συρία. Εξάλλου και ο ΥΠΕΞ του Ιράν δηλώνει ότι η Συρία είναι μέρος του άξονα της αντίστασης μαζί με το Ιράν, Hezbollah και Hamas, με ότι αυτό σημαίνει για το περίπλοκο της κατάστασης στην περιοχή. Κύμα χιλιάδων προσφύγων περίπου 400.000, και συνεχώς αυξάνεται.έχει εγκαταΝοέμρβιος 2012, Καταστροφές από αεροπορικά κτυπή- λείπει τη Συρία προς τις γειτονικές χώρες και ματα των κυβερνητικών δυνάμεων στο Χαλέπι. κυρίως προς στην Τουρκία, αλλά και στην Ιορδανία, στο Λίβανο και στο Ιράκ. Στην Ελλάδα εντείνεται η φύλαξη των συνόρων για να αποφευχθεί είσοδος συρίων προσφύγων μέσω Τουρκίας. Η Τουρκία ενοχλείται και από το ότι η κουρδική μειονότητα αρχίζει να ασκεί έλεγχο στην περιοχή της Συρίας, εξέλιξη που φοβάται το ίδιο και για τη δική της μειονότητα. Όμως, αυτή την περίοδο αποφεύγεται να προκαλούνται οι μειονότητες, προσθέτοντας και άλλο πρόβλημα στην περιοχή.

Σύριοι επίσημοι έχουν εγκαταλείψει το προς βύθιση πλοίο Στρατιωτικοί και υψηλόβαθμοι πολιτικοί και διπλωμάτες αποσκιρτούν από το καθεστώς. Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός υπερηφανεύεται, γιατί όπως ισχυρίζεται, καταφέρνει να συνδράμει επιτυχώς στις αποσκιρτήσεις και πολιτικοί και στρατιωτικοί να αμφιταλαντεύονται εάν πρέπει να διαφύγουν ή να συνεχίσουν να πολεμούν. Οι αυτομολήσεις και αποσκιρτήσεις συνιστούν σοβαρό πολιτικό ράπισμα κατά του Assad, αλλά ο Assad ισχυρίζεται ότι πρόκειται για εσωτερική κάθαρση μέσα στην κυβέρνηση. Η διεθνής αποστολή έχει αποχωρήσει από τη Συρία, η διπλωματία σε αδιέξοδο Οι διεθνείς παρατηρητές έχουν αποχωρήσει από τη Συρία από τις 19 Αυγούστου 2012, λόγω αδυναμίας εκτέλεσης της αποστολής τους. Ο βετεράνος αλγερινός διπλωμάτης Lakhdar Brahimi, ως νέος μεσολαβητής των Η.Ε. και του Αραβικού Συνδέσμου για το Συριακό, αντικαθιστά τον παραιτηθέντα Kofi Annan. Ωστόσο, η τετραήμερη κατάπαυση πυρός, με την έναρξη της μουσουλμανικής εορτής της θυσίας (Eid Al Adha), στις 25 Οκτωβρίου 2012, σταματά ώρες μετά με καπνούς και η ελπίδα του Brahimi ότι θα μπορούσε να συνεχισθεί και μετά, πεθαίνει ως κακός οιωνός και για τον ίδιον. Έρχεται και το τέλος στη διπλωματία, όταν η Ρωσία και η Κίνα για τρίτη φορά άσκησαν βέτο στην απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. για επιβολή ενισχυμένων κυρώσεων. Το διχασμένο Σ.Α. των Η.Ε. αδυνατεί να δημιουργήσει ζώνες ασφαλείας και απαγορευμένη ζώνη πτήσεων και να

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

231

προστατεύσει τον άμαχο λαό, όπως έχει καθήκον βάσει του χάρτη των Η.Ε., και όπως έγινε πρόσφατα στη Λιβύη και παλαιότερα στο Ιράκ και τη Βοσνία. Οι γνωστοί ως “φίλοι” της Συρίας έχουν διεξάγει ήδη αναποτελεσματικές διασκέψεις στην Τυνησία, στην Κωνσταντινούπολη και στο Παρίσι. Στη συμφωνία της Γενεύη στις 30 Ιουνίου 2012 προβλέπεται συνομιλίες για μεταβατική κυβέρνηση, χωρίς όμως μνεία για παραίτηση του Assad, ενώ η Δύση και ορισμένες αραβικές χώρες καθώς και η συριακή αντιπολίτευση θέτουν ως προϋπόθεση την αποχώρησή του.

Με Φανατισμό οι Μάχες στη Συρία, καθώς πλησιάζουν στο τέλος του δευτέρου έτους, Δεκέμβριος 2012 Πρέπει κάτι να αλλάξει στη σημερινή δυναμική και να κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση, διαφορετικά η Συρία γίνεται άλλη Σομαλία στην περιοχή ή βαλκανοποιείται Καθώς οι εντάσεις μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών εντείνονται και άλλες εθνικές και θρησκευτικές ομάδες μειονοτήτων όλο και περισσότερο προσεταιρίζονται προς τη μία ή την άλλη πλευρά των συγκρούσεων, ο φανατισμός γίνεται πλέον επικίνδυνος. Οι κυβερνητικές δυνάμεις διατηρούν τον έλεγχο νοτίων περιοχών και κυρίως της Δαμάσκου και οι αντάρτες μεγάλα τμήματα της κεντρικής και βόρειας Συρίας. Οι αντάρτες, που συνεχώς βελτιώνουν τον εξοπλισμό τους, Ποιός ελέγχει τι, τέλος 2012: Το Aleppo (Χαλέπι), στα προσπαθούν να αποκτήσουν τον έλεγχο σηχέρια των εγερθέντων, Στην Idlib και Homs, o έλεγχος μαντικών αεροδρομίων, στρατοπέδων, μεγάσυνεχώς αλλάζει. Η Homs είναι διαιρημένη. Η Derra στο λων εθνικών δρόμων και πετρελαιοπηγών. Νότο, υπό καθεστωτικό έλεγχο. Το Βόρειο και ανατολικό Aleppo και στα περισσότερα σύνορα με την Τουρκία στα νότια της Idlib, έλεγχος εξεγερθέντων. Οι παραλιακές περιοχές στη Suwaida στο Νότο υπό καθεστωτικό έλεγχο.

Οι βιαιότητες αυξάνονται δραματικά μέσα και έξω από μεγάλες πόλεις, με βαρύτητα στο Χαλέπι και τη Δαμασκό, όπου οι αντάρτες προχωρούν προς τις συνοικίες κοντά στο κέντρο των πόλεων και προσπαθούν να καταλάβουν με προτεραιότητα το αεροδρόμιο Δαμασκού και αεροπορικές βάσεις στο Χαλέπι. Οι καθεστωτικές δυνάμεις με αεροπορικά κτυπήματα των προαστίων προσπαθούν να εμποδίσουν την προσέγγιση των ανταρτών προς το κέντρο της Δαμασκού. Οι ισχυρισμοί, που μάλλον επιβεβαιώνονται, ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις κτύπησαν με πυραύλους Scud, μεγάλου βεληνεκούς, συνοριακούς στόχους των εξεγερθέντων, που μάλιστα μπορούν να φέρουν χημικά όπλα, δικαιολογούν την απόφαση του ΝΑΤΟ να αναπτύξει

232

Λακαφώσης Δημήτριος

πυραύλους στην Ανατολική Τουρκία για να προστατεύσει τις εκεί πόλεις. Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός λέγει ότι ειδικές μονάδες έχουν αναλάβει την ασφάλεια των αποθεμάτων εάν το καθεστώς καταρρεύσει. Η Ρωσία δηλώνει ότι το ΝΑΤΟ βρίσκεται ένα βήμα προ της εμπλοκής του στην κρίση στην περιοχή. Συγκρούσεις μεταξύ ανταρτών και των παραστρατιωτικών υπέρ της κυβέρνησης ξέσπασαν στο στρατόπεδο Παλαιστινίων προσφύγων Yarmuk. Οι κυβερνητικές δυνάμεις βομβαρδίζουν το στρατόπεδο, που είναι το μεγαλύτερο αστικό καταφύγιο παλαιστινιακής κοινότητας στη Συρία και διαμένουν 150.000 από την ίδρυσή του το 1957. Περισσότεροι από100.000 έχουν ζητήσει καταφύγιο αλλού στη Συρία και κατά μήκος των συνόρων με το Λίβανο. Ο ειδικός αποσταλμένος των Η.Ε., Brahimi δηλώνει ότι η κατάσταση ολοένα και χειροτερεύει και καλεί το Σ.Α. των Η.Ε. να πάρει τελικά απόφαση για να σταματήσει το μακελειό του λαού. Η Ρωσία δεν μπορεί τελικά να μη συγκινηθεί από το μακελειό του συριακού λαού και να φέρει την ενότητα του Σ.Α. των Η.Ε. για απόφαση για το Συριακό. Ο Putin δηλώνει: “σκοπός της Ρωσίας είναι να σταματήσουν οι αιματηρές συγκρούσεις στη Συρία και όχι να βοηθήσει το μαχόμενο από το λαό πρόεδρο να διατηρηθεί στην εξουσία με όποιο κόστος. Καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει στη Συρία και γνωρίζουμε ότι η οικογένεια έχει την εξουσία για 40 χρόνια”.

Η al-Nusra προβάλλει, με ανησυχία, ως μεγάλη δύναμη στη συριακή Εξέγερση12, Ιανουάριος 2012 Η al-Nusra, Συριακό παρακλάδι της Al-Qaeda, είναι μία στρατιωτική ομάδα που δραστηριοποιείται στη Συρία. Με τρομοκρατικού τύπου οργάνωση, με επίσημη αποδοχή από την AlQaeda, προέκυψε ως μία από τις μεγαλύτερες και πλέον επικίνδυνες επιθετικές δυνάμεις, με περίπου 5.000 μαχητές σήμερα. Η al-Nusra, επίσης αναφέρεται ως Jabhat al-Nusra, που σημαίνει: “το μέτωπο υποστήριξης του λαού της Συρίας “. Έχει ιδρυθεί στις 23 Ιανουαρίου 2012 κατά τον εμφύλιο στη Συρία και είναι γέννημα της al Qaeda στο Ιράκ (AQI).Έτσι, στον εμφύλιο του Λιβάνου το 1982, μετά την εισβολή του Ισραήλ, ιδρύθηκε και η Hezbollah στο Λίβανο. Η Al-Nusra από στοιχείο σε λανθάνουσα κατάσταση παρουσιάζεται τώρα με επιθετική δυναμική. Έχει την ευθύνη για περίπου 600 επιθέσεις - από περισσότερες από 40 επιθέσεις αυτοκτονίας μέχρι επιχειρήσεις μικρών όπλων και αυτοσχεδίων εκρηκτικών μηχανισμών – σε κέντρα μεγάλων πόλεων, όπως στις Damascus, Aleppo, Hama, Dara, Homs, Idlib και Del al-Zeor. Ο σημαντικός ρόλος της Al-Nusra στον εμφύλιο, σε συνεργασία με τους εξεγερθέντες, περιπλέκει τα αμερικανικά συμφέροντα. Ενώ, οι Η.Π.Α. την έχουν χαρακτηρίσει ως τρομοκρατική οργάνωση το 2012 και συμπεριλαμβάνουν τον αρχηγό al-Jawlani στη μαύρη λίστα των τρομοκρατών, διερωτάται εάν, με ένα μέρος την Al-Nusra, οι εξεγερθέντες αξίζουν να γίνουν το νέο καθεστώς στη Συρία. Επίσης, με ανησυχία στις πρωτεύουσες της Δύσης ότι ένα φίλιο 12 Βλέπε στις επόμενες σελίδες με επικεφαλίδα (Επιβάλλεται αυστηρός ισλαμικός νόμος στη πόλη Raqqa- Ράκα από ISIS )

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

233

στοιχείο της Al Qaeda πιθανόν να οχυρωθεί στην καρδία του Αραβικού Κόσμου και ειδικότερα στις Μεσογειακές χώρες από την Τουρκία μέχρι το Σινά, προβάλλουν προκλήσεις για την μετά Assad Συρία και νέα απειλή στη διεθνή ασφάλεια. Παράλληλα, η Al-Nusra υπόκειται σε διεθνές πάγωμα χρηματοδότησης και σε απαγόρευση προμήθειας όπλων, αν και στο πλαίσιο της εκπαίδευσης από Δύση και αραβικές χώρες έχει ‘’αρπάξει’’ όπλα. Ο Netanyahu προτίθεται να υψώσει τοίχο 70χλμ στα σύνορα με τη Συρία στα κατεχόμενα Υψώματα Γκολάν για να σταματήσει πιθανή είσοδο “jihad”μαχητών.

Με Καμία πλευρά να έχει διάθεση να διαπραγματευθεί, οι συγκρούσεις συνεχίζονται στη Συρία και το 2013 Εάν οι μάχες συνεχισθούν- δεν υπάρχουν θετικά σημεία για να σταματήσουν- οι προβλέψεις είναι θολές. Η Συρία, μία μεγάλη αραβική χώρα, αντιμετωπίζει την πιθανότητα διαμελισμού, διαχωρισμού και διαίρεσης και να βρεθεί στην κατάσταση της Σομαλίας, όπου ο εμφύλιος και η έλλειψη κυβέρνησης συνεχίζεται από το1991. Οι εξεγερθέντες έχουν επιτύχει να ελέγχουν σημαντικές περιοχές στη χώρα. Αλλά αλλού, οι καθεστωτικοί επικρατούν σταθερά, όπως πάντα. Είναι σαφές ότι οι πολίτες πληρώνουν βαρύ τίμημα από την αρχή της εξέγερσης και οι νεκροί να πλησιάζουν τις 70.000. Η εκτίμηση του αποσταλμένου από τα Η.Ε. και τον Αραβικού σύνδεσμο είναι επίσης ζοφερή, εάν συνεχισθεί η κρίση πιθανόν οι νεκροί να φθάσουν περίπου τις 100.000. Μισό περίπου εκατομμύριο Σύριοι έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες και εκτιμάται να φθάσει πιθανόν το εκατομμύριο και περισσότερο το 2013. Ο πόλεμος στη Συρία είναι μακριά από το τέλος, αλλά και μακριά από το ποιος θα νικήσει. Ένα πάντως είναι βέβαιο ότι ηττημένος είναι ο λαός. Μπορούμε να δούμε δύο δυνατότητες: είτε να υπάρξει πολιτική λύση με πραγματοποίηση των επιδιώξεων και των νομίμων δικαιωμάτων του λαού, είτε η Συρία να βρεθεί σε συνεχές χάος. Είναι ένας “βρομερός” πόλεμος που απειλεί να επεκταθεί και στο Λίβανο, στο Ιράκ και στο Ισραήλ.

Λακαφώσης Δημήτριος

234

Το Ισραήλ Αποφεύγει την Ενεργό Εμπλοκή στο Συριακό, αλλά προσβάλλει εφοδιοπομπές του Ιράν, μέσω συριακού εδάφους, στην Hezbollah του Λιβάνου, 2013 Το Ισραήλ δεν επιδιώκει ενεργό εμπλοκή στο Συριακό, επί δεκαετίες αγωνίζεται τον υπαρξιακό αγώνα του Παλαιστινιακού. Αντιμετωπίζει τα μεθοριακά επεισόδια με τη Συρία στα υψώματα Golan ως συνήθως. Αποτρέπει, όμως, με αεροπορικά κτυπήματα στη συνοριακή περιοχή Συρίας- Λιβάνου την αποστολή και κυρίως πυραύλων από το Ιράν, μέσω συριακού εδάφους, στην Hezbollah του Νοτίου Λιβάνου ώστε να μην μπορεί να προΑεροπορικά κτυπήματα Ισραήλ στη Συρία κατά αποστο- σβάλλει, όπως προσπαθεί, στόχους στο Βόρειο Ισραήλ. λών του Ιράν προς Hescollah Λιβάνου, 2013 Προς τούτο ενεργεί αεροπορικά κτυπήματα: - 30 January 2013, κατά κέντρου ερευνών στη Jamraya και όπλων μεταφερόμενων στη Hezbollah στο Λίβανο. - 3 May2013, κατά πυραύλων μετακινούμενων στα σύνορα με το Λίβανο. - 5 May2013, κατά στρατιωτικών εγκαταστάσεων στις Jamraya and Maysaloun και σε μικρό αεροδρόμιο στη al-Dimas κοντά στη Δαμασκό.

Οι πύραυλοι κτυπιούνται γιατί μεταφέρονται στη Hezbollah του Λιβάνου Παρά την προσπάθεια του Ισραήλ να εμποδίσει με αεροπορικά κτυπήματα τη μεταφορά πυραύλων στο Λίβανο για τη Hezbollah, πιθανόν να έχουν μεταφερθεί πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς στο Λίβανο, από βάσεις στη Συρία, όπου είχαν αποθηκευθεί, μεταφερόμενοι από Ιράν. Σε αυτούς τους πυραύλους περιλαμβάνονται οι μεγάλου βεληνεκούς Scud D, με τους οποίους είναι δυνατόν να κτυπηθούν στόχοι βαθειά μέσα στο Ισραήλ. Επιπλέον, μεταφέρθηκαν μέσου βεληνεκούς Scud C πύραυλοι και Fajr ρουκέτες, ιρανικής κατασκευής. Ομοίως, στο οπλοστάσιο υπάρχουν και οι από τους ώμους πυροδοτούμενοι αντιαεροπορικοί πύραυλοι. Ειδικότερα, οι πυραύλους στερεού καυσίμου Fateh-110. που θα μπορούσαν να είχαν μεταφερθεί στη Hezbollah του Λιβάνου, με το μεγάλο βεληνεκές τους που θα έφθανε σε όλο το Ισραήλ, θα αποτελούσαν απειλή στην ισραηλινή υποδομή και τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Οι πύραυλοι μπορούν να φέρουν μισού τόνου βόμβες και αποτελούν το όπλο με τη μεγαλύτερη ακρίβεια βολής αυτού του είδους στο ιρανικό οπλοστάσιο.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

235

Πιστεύεται ένας ενεργός ηγέτης της Hezbollah, al-Laqis- που σκοτώθηκε από ισραηλινά αεροπορικά κτυπήματα στη Βηρυτό πρόσφατα- έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προμήθεια όπλων της Hezbollah μέσω Συρίας από Ιράν. Αλλά, όλες αυτές οι προμήθειες της Hezbollah και με μεγάλου βεληνεκούς πυραύλους μέλλει να αποδειχθούν στην πραγματικότητα σε πιθανό πόλεμο Ισραήλ- Hezbollah. Όμως, προβάλλει ερώτηση. Εάν η αντιπυραυλική ισραηλινή ασπίδα ”Iron Dome” είναι επαρκής σε αριθμό συστημάτων να αναχαιτίσει τους μεγάλους πυραύλους της Hezbollah ή αιφνιδιάζεται το Ισραήλ όπως έγινε με τις μη αναμενομένου μεγάλου βεληνεκούς ρουκέτες της Hamas, στην κρίση στη Γάζα το 2012; Το Ισραήλ και η Hezbollah πολέμησαν τον ενός μηνός πόλεμο του 2006, που τέλειωσε χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, με την Hezbollah να διαθέτει τότε τους πυραύλους κατιούσα. Γενικά, η αεροπορική ισραηλινή επίθεση ενέχει ρίσκο για εμπλοκή του Ισραήλ στον εμφύλιο της Συρίας, πράγμα που δεν επιδιώκει, αν και από το 2015 συμμετέχει στα συμμαντικά αεροπορικά κτυπήματα κατά του IS στη Συρία. Το Ισραήλ ανέπτυξε προληπτικά δύο πυροβολαρχίες του πυραυλικού αμυντικού συστήματος” Iron Dome”, στα βόρεια της χώρας.

Δίλημμα για το συριακό καθεστώς οι ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις Ενώ η κυβέρνηση του Assad προσπαθεί να κατηγορήσει τους εξεγερθέντες με το να τους συνδέσει με τις ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις, οι επιθέσεις προκαλούν δίλημμα στο καθεστώς. Εάν δεν αντιδράσει, προβάλλει αδυναμία και ανοίγει την πόρτα στα αεροπορικά κτυπήματα για να θεωρούνται κοινά περιορισμένα συμβάντα. Από την άλλη πλευρά, κάθε στρατιωτική αντίδραση κατά του Ισραήλ θα μπορεί να έχει ρίσκο, αφού θα μπορούσε να παρασύρει το Ισραήλ, με τον ισχυρό στρατό, σε γενικότερη σύγκρουση, πράγμα που αποφεύγει το συριακό καθεστώς.

Σε τρίτο Χρόνο ο εμφύλιος στη Συρία και ως πότε, Απρίλιος 2013 Ο πόλεμος στη Συρία συνεχίζεται με την ίδια σφοδρότητα. Καμιά ένδειξη για τερματισμό, ακόμη διαιρημένο το Σ.Α. των Η.Ε. για απόφαση, δισταγμός της Δύσης για στρατιωτική υποστήριξη της αντιπολίτευσης, χωρίς μία φωνή η αντιπολίτευση Συνεχίζεται για 3ετία από το Μάρτιο 2011 με φανατισμό o εμφύλιος πόλεμος στη Συρία σε όλη την έκτασή του με φυλετικές, θρησκευτικές και κοινωνικές συγκρούσεις. Επικρατεί φόβος επέκτασης της κρίσης στην περιοχή. Οι συγκρούσεις συνεχίζονται αμείωτες, χωρίς καμία πλευρά να έχει το επάνω χέρι, αν και οι αντάρτες έχουν πετύχει σημαντικές νίκες, καταλαμβάνοντας επαρχιακή πρωτεύουσα στα βορειοανατολικά, το μεγαλύτερο φράγμα ύδατος και μερικές στρατιωτικές βάσεις. Η κατάσταση έχει φθάσει στο απροχώρητο και οι προσεγγίσεις των αντιμαχομένων να είναι πλέον αδύνατες. Είναι δεδομένη η προϋπόθεση της συριακής αντιπολίτευσης για πριν απομάκρυνση του Assad, ο οποίος εμμένει να κυβερνά μία σε χάος και διαιρημένη χώρα.

236

Λακαφώσης Δημήτριος

Η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ συνεχίζουν να επιμένουν στην επιλογή για προμήθεια με όπλα προς την αντιπολίτευση. Η Δύση περιορίζεται να παρέχει “μη θανατηφόρα” μέσα. όπως τρόφιμα και φάρμακα. Εν τω μεταξύ, ισλαμιστές της Ταξιαρχίας “Martyrs of Yarmouk” της συριακής αντιπολίτευσης κρατούν, αρχές Μαρτίου 2013, στο χωριό Jamla στα σύνορα Συρίας- Ισραήλ, 21 Φιλιππινέζους ομήρους της ειρηνευτικής δύναμης στα Υψώματα Γκολάν από το 1974. Για την ελευθέρωσή τους απαιτούν να σταματήσουν οι συριακοί βομβαρδισμοί στην περιοχή, αλλά τελικά τους παρέδωσαν στην Ιορδανία, χωρίς παραπέρα κλιμάκωση του επεισοδίου. Το θέμα, όμως, φανερώνει τη συνέχιση έλλειψης συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων ενόπλων ομάδων της αντιπολίτευσης και των διαφορετικών επιδιώξεων. Η διάσκεψη των φίλων της Συρίας, στη Ρώμη στις 28 Φεβρουαρίου 2013, δεν αφήνει σοβαρές ελπίδες. Συμμετείχε, παρά τις αρχικές του αντιρρήσεις του, και ο αρχηγός της συριακής αντιπολίτευσης ο οποίος στη συνέχεια παραιτείται. Βλέπει ότι κανένας από έξω δεν διαθέτει το μέσο για επίλυση της κρίσης, αλλά ούτε και από το εσωτερικό υπάρχει θετική προοπτική, προς το παρόν. Η Συρία, μετά από δύο ετών ξεσηκώματος, δεν φαίνεται να βρίσκεται ούτε στην αρχή της επίλυσης του συριακού προβλήματος, αλλά και με τη μοναδική ιδιαιτερότητα ο στρατός να υποστηρίζει το καθεστώς, αντίθετα από ότι στην Αίγυπτο, στην Τυνησία περισσότερο και στην Υεμένη και στη Λιβύη λιγότερο. Το Σ.Α. των Η.Ε. συνεχίζει να είναι διαιρημένο και αδυνατεί να πάρει απόφαση για το Συριακό. Η Ρωσία, βέβαια, που υποστηρίζει το μόνο απομείναντα πιστό σύμμαχο Assad, έχει καταστεί μέρος του προβλήματος. Δεν βλέπει το λόγο να σταματήσει να προμηθεύει όπλα στη Συρία, αφού τούτο δεν απαγορεύεται από τα Η.Ε. και μάλιστα όταν πρόκειται για αμυντικά όπλα, συστήματα αεράμυνας και διάφορα ανταλλακτικά.

Ο Πόλεμος δια “αντιπροσώπων” στη Συρία οξύνεται, Μάιος 2013 Καθόσον ο διαμελισμός της Συρία μάλλον είναι προ των θυρών, ο ανταγωνισμός των εξωτερικών δυνάμεων με διαφορετικά ενδιαφέροντα, που υποστηρίζουν τη μία ή την άλλη πλευρά, κορυφώνεται. O δια “αντιπροσώπων” πόλεμος για το μέλλον της χώρας εντείνεται και η χώρα να κινδυνεύει να καταστεί άλλη Σομαλία ή και ακόμη να βαλκανοποιηθεί η περιοχή, με κοινωνικά, θρησκευτικά και εθνικά κριτήρια. Οι υπό την ηγεσία των Η.Π.Α. σύμμαχοι στοχεύουν σε ένα δημοκρατικό κράτος, η Al Qaeda- Jihadis σε ισλαμικό κράτος και η Ρωσία και το Ιράν στη διατήρηση του καθεστώτος. 1. Ο με “αντιπροσώπους” ανταγωνισμός μεταξύ των Η.Π.Α.- συμμάχων και της διεθνούς Al Qaeda(AQ) Ο ηγέτης της AQ, al-Zawahiri, που διαδέχθηκε τον Bin Laden, παροτρύνει τη al Nusraφιλικό στοιχείο της AQ στη Συρία- και τους jihadis να αγωνισθούν για ένα ισλαμικό κράτος

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

237

που θα αποτελούσε το θεμέλιο λίθο και προοπτική για ένα ευρύτερο περιφερειακό Χαλιφάτο. Επίσης, η AQ στο Ιράκ βλέπει το μέτωπο al Nusra στη Συρία σαν ένα κλάδο της που θα μπορούσαν να συγχωνευθούν, σταδιακά και έστω στο μέλλον, σε ένα ισλαμικό κράτος της ανατολικής Μεσογείου, με μεγάλη Συρία, ( Levant-Ανατολή) με παραλιακές περιοχές από τη Νότια Τουρκία μέχρι τη Χερσόνησο του Σινά. Η al Nursa, φαίνεται συγκρατημένη να ακολουθήσει τις προτροπές της AQ, εάν όχι στο μέλλον. Την ενδιαφέρει προς το παρόν να επικρατήσει του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (ΕΣΣ), άλλο ένοπλο στοιχείο της ενιαίας συριακής αντιπολίτευσης, που οι Δυτικοί σύμμαχοι προσπαθούν να ενισχύσουν με όπλα, αλλά με δισταγμό για να μην πέσουν τα όπλα σε ανεύθυνα χέρια. Βέβαια, η AQ εμβολίζει σκόπιμα τη συριακή αντιπολίτευση με το πλησίασμα του μετώπου Al Nursa για να διασπάται το ενιαίο της αντιπολίτευσης, διάσπαση που θεωρεί η AQ ευνοϊκότερη για την επικράτηση του μετώπου Al Nursa. Εάν οι jihadis επικρατήσουν στη νέα Συρία, δεν αποκλείεται μία ένωση μεταξύ περιοχών των Σουνιτών του Δυτικού Ιράκ και περιοχών που επικρατούν Σουνίτες στη Συρία. Επιπλέον, στο Ιράκ και στο Λίβανο, οι Σουνίτες και Σιίτες ακτιβιστές και παραστρατιωτικοί έχουν μεταφέρει τις εσωτερικές τους συγκρούσεις μέσα στο Συριακό έδαφος, με σαφές ρίσκο και αντίκτυπο να χειροτερεύσουν τις έριδες και μέσα στις χώρες τους. Ο με “αντιπροσώπους” ανταγωνισμός των Η.Π.Α.- συμμάχων με την AQ, με αποκλίνοντα πάντα συμφέροντα όπως είναι φυσικό για το εάν θα επικρατήσει τελικά ο ΕΣΣ ή το μέτωπο Nursa στην αντιπολίτευση, φαίνεται να διαρκεί επί πολύ, όποιο και να είναι το αποτέλεσμα και μάλιστα όσον επικρατεί το μέτωπο Nursa στην αντιπολίτευση. 2. Η Ρωσία και το Ιράν. Αμφότεροι Ρωσία και Ιράν πιστεύεται να έχουν ανανεώσει τις δεσμεύσεις για συμμετοχή του Assad σε μία ισορροπημένη και με ομαλή μεταβίβαση με διατήρηση καθεστωτικής δομής και κρατικών οργανισμών. Το Ιράν έχει ήδη βοηθήσει με $12.6 δις για να διατηρηθεί το καθεστώς στα πόδια του και να πληρώσει τους υποστηρικτές τους. Επίσης, το Ιράν εκπαιδεύει τις πρόσφατα συγκροτηθείσες από το καθεστώς τοπικές λαϊκές επιτροπές παραστρατιωτικών για μαζική εκτέλεση αντιπάλων και βοηθά τους με πολιτική περιβολή ένοπλους Shabiha που προστατεύουν το καθεστώς. Με την υποστήριξη αυτή, το Ιράν αποσκοπεί να έχει στήριγμα, ακόμη και στην περίπτωση κατάρρευσης του καθεστώτος, για να προστατεύει Σιίτες Αλουίτες στην περιοχή δυτικά της Δαμασκού μέχρι τα παράλια. Προς το παρόν, το Ιράν δεν έχει επίσημη και εμφανή ενεργό εμπλοκή στις συγκρούσεις στη Συρία, παρά μόνο Σύριοι παραστρατιωτικοί συμμετέχουν και υποστηρίζουν τις καθεστωτικές δυνάμεις. 3. Η εμπλοκή της Hezbollah και Παλαιστινίων πολεμιστών στο εμφύλιο της Συρίας Πολεμιστές της Hezbollah από το Λίβανο, που υποστηρίζονται από το Ιράν, πολεμούν τους εξεγερθέντες αντάρτες στη δυτική πλευρά της Δαμασκού και σε χωριά Σουνιτών της επαρχίας Homs, στα δυτικά και συμμετέχουν και στην εσωτερική φρουρά του συριακού καθεστώτος. O Nasrallah της Hezbollah δηλώνει ότι εντάσσει τους πολεμιστές τους στις συριακές καθεστωτι-

238

Λακαφώσης Δημήτριος

κές δυνάμεις για κατάληψη των ελεγχομένων από τους αντάρτες συριακών πόλεων. Αμέσως, ρουκέτες από τους αντάρτες στη Συρία κτυπούν σιιτικά νότια προάστια της Βηρυτού και αμέσως μετά ρουκέτες από το νότιο Λίβανο το Ισραήλ. Αρχίζει, εμφανώς, η επέκταση του εμφυλίου της Συρίας και στο Λίβανο. Το ιρακινό παρακλάδι της Hezbollah και ιδιαίτερα η ταξιαρχία Hezbollah και άλλες ομάδες Σιιτών στο Ιράκ, προσκείμενες στο Ιράν, πιστεύεται να εμπλέκονται λίγο ή πολύ στη Συρία. Καθώς, οι συγκρούσεις στη Συρία συνεχίζονται, πόλεις Σιιτών σε γειτονικές περιοχές μέσα και έξω από το Λίβανο προσβάλλονται σκόπιμα από αντικαθεστωτικές ομάδες για την αφοσίωσή τους στο καθεστώς και υπάρχει φόβος για εμπλοκή του Λιβάνου στη συριακή σύγκρουση. Οι Παλαιστίνιοι πολεμιστές, από πολιτικούς λόγους περισσότερο, πιστεύεται να εμπλέκονται και στις δύο πλευρές. Παρά τις διαψεύσεις, κατά επίμονες πληροφορίες παραστρατιωτικοί της Hamas εκπαιδεύουν τον ΕΣΣ στα ανατολικά προάστια της Δαμασκού. Η Hamas, με την πριν έδρα της στη Συρία, ήταν πλησίον του καθεστώτος, αλλά με την κρίση στη Συρία, με την πόλωση Σιιτών-Σουνιτών και με το βομβαρδισμό από τις κυβερνητικές δυνάμεις του παλαιστινιακού καταυλισμού Yarmouk, στις 16 Δεκεμβρίου 2012, στη Δαμασκό( οι Παλαιστίνιοι είναι διαιρημένοι στον εμφύλιο), στράφηκε προς το Κατάρ. Ωστόσο, το Λαϊκό μέτωπο για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης, με ηγέτη Σύριο αξιωματικό, διάκειται ευνοϊκώς προς το καθεστώτος. 4. Η υπό την ηγεσία των Η.Π.Α. Συμμαχική Υποστήριξη Οι περισσότερο μετριοπαθείς Σύμμαχοι, στην κοινή τους επιδίωξη για απομάκρυνση του καθεστώτος, δεσμεύονται για δημοκρατία. Η Ιορδανία υποστηρίζει τους αντάρτες, αλλά φοβάται εξ αυτών εκείνους που συνδέονται με την AQ, και βρίσκεται σε συναγερμό από την αυξανόμενη παρουσία ισλαμιστών πολεμιστών στη γειτονική Νότια Συρία. Το Ισραήλ δεν φαίνεται να εμπλέκεται στον εμφύλιο για να υποστηρίξει σήμερα αυτούς που αύριο θα είναι αντίπαλοι. Το Ισραήλ και η Συρία έχουν ανταλλάζει πολλές φορές πυρά Ποιος ελέγχει τι στη Συρία; Αύγουστος 2013 στα υψώματα Γκολάν. Η Συρία παρουσιάζει τα γεγονότα ως προσπάθεια του Ισραήλ να υποστηρίζει τους αντάρτες και επιχειρεί να απομακρύνει την υποστήριξη αραβικών χωρών προς τους αντάρτες. Παίζει το παιγνίδι της. Αφού, αραβική χώρα είναι δύσκολο να επικρίνει μία χώρα που ανθίσταται στο Ισραήλ. Με τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές.το Ισραήλ θέτει ως άμεση προτεραιότητα την απαγόρευση μεταφοράς πυραύλων στην Hezbollah του Λιβάνου. Αυγούστου Το δίλημμα των αμερικανών είναι πως θα υποστηρίξουν τους αντάρτες για να

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

239

αναγκάσουν το καθεστώς να διαπραγματευθεί ομαλή μεταβίβαση, αλλά όχι αρκετά για να προκληθεί απότομη κατάρρευση, που πιθανόν να επιτρέψει στους εξτρεμιστές να κυριαρχήσουν. Ο Obama μάλλον αποκλείει στρατιωτική επέμβαση, την οποία βλέπει να μην ωφελεί την περιοχή ούτε τις Η.Π.Α. και δεν προτίθενται για τρίτο πόλεμο σε μία δεκαετία αφού μόλις στο τέλος του 2011 αποσύρθηκαν από το Ιράκ και πρόκειται να αποΧρήση χημικών ουσιών από κυβερνητικές δυνάμεις στη συρθούν από το Αφγανιστάν μέχρι το τέλος Δαμασκό, 21 Αυγούστου 2013 του 2014- αλλά όλες οι άλλες επιλογές παραμένουν στο τραπέζι.

Εν Μέσω Ασταμάτητης Αιματοχυσίας η διπλωματία σε αδιέξοδο, ενώ η χρήση χημικών στη Δαμασκό 21η Αυγούστου 2013 αλλάζει την κατάσταση, Ιούλιος- Σεπτέμβριος 2013 1.Κατάληψη της χριστιανικής πόλης Maalouha Οι κυβερνητικές δυνάμεις επιτίθενται για να ανακαταλάβουν από τους αντάρτες την αρχαιότερη χριστιανική πόλη Μαλούχα στην περιοχή της Δαμασκού. Οι Taliban του Πακιστάν δηλώνουν ότι θα ιδρύσουν κέντρο ελέγχου και διοίκησης στη Συρία και προτίθενται να συγκροτήσουν δύναμη για να πολεμήσει τους αντάρτες. Αργότερα, όταν τα Η.Ε. βρεθούν στην ανάγκη να ζητήσουν συγνώμη, όπως για τη Ρουάντα και τη Σρεμπρένιτσα, γιατί καθυστέρησαν και δεν έσωσαν αθώους, η Συρία δε θα μπορέσει να τους συγχωρέσει. Η τύχη των κρατών είναι υπεράνω των προσώπων. 2. Αλλαγή στρατηγικής μετά με χρήση χημικών στο προάστιο Ghοuta(Γούτα) της Δαμασκού την 21 Αυγούστου 2013 Ο Assad, αν και κέρδισε μερικές σημαντικές νίκες με τη χρήση πολλάκις χημικών ουσιών, δεν επέτυχε να απωθήσει τους αντάρτες από τα προάστια της Δαμασκού τα οποία συνεχίζει με ένταση να βομβαρδίζει. Στο στόχο αυτό εντάσσεται και η επίθεση με τη σημαντικότερη χρήση χημικών ουσιών, στις 21 Αυγούστου 2013, στο ανατολικό προάστιο Ghοuta (Γούτα) της Δαμασκού, με 1.400 περίπου πολίτες να έχουν χάσει τη ζωή τους, μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά. Το συμβάν προκάλεσε την οργή της διεθνούς κοινότητας και της Δύσης, αφού αποτελεί “έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και παραβίαση του δικαίου του πολέμου” και δεν μπορεί να αφεθεί αναπάντητο και να αποτελέσει προηγούμενο στο κόσμο. Υπάρχει φόβος να επηρεάσει τις με διεθνείς ανησυχίες πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν και της Βόρειας Κορέας και μάλιστα σε εποχή που επιδιώκεται συνάντηση του Obama με τον πρόσφατα εκλεγέντα νέο ηγέτη του

240

Λακαφώσης Δημήτριος

Ιράν Rouhani και ειδικότερα με την ευκαιρία της Γ.Σ. των Η.Ε. στο τέλος Σεπτεμβρίου 2013, οπότε μεταξύ των άλλων, προβάλλει η επί 11 έτη διαφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Μέχρι τώρα χημικές ουσίες έχει χρησιμοποιήσει στον 20oν αιώνα σχεδόν μόνο ο Χίτλερ και ο Saddam. Τα Η.Ε. κατέγραψαν τις κατά ισχυρισμούς επιθέσεις με χημικά όπλα, που όλες συνέβηκαν το 2013: Khan al-Assal στις 19 Μαρτίου, Sheikh Maqsoud στις 13 Απριλίου, Saraqeb στις 29 Απριλίου, Ghouta στις 21 Αυγούστου, Bahhariya στις 22 Αυγούστου, Jobar στις 24 August και Ashrafieh Sahnaya στις 25 Αυγούστου. Έχουν προηγηθεί, λίγες μέρες πριν, επιθέσεις στο Νότιο Λίβανο, όπου επικρατεί το στοιχείο της Hezbollah και εκρήξεις σε τέμενος Σουνιτών στην Τρίπολη του Λιβάνου με αρκετές απώλειες ανθρώπων. Αμφότερα τα συμβάντα είναι συνέπεια της κρίσης στη Συρία και συνιστούν επέκτασή της στο Λίβανο. 2. Η Διεθνής διπλωματία για το Συριακό βρίσκεται σε αδιέξοδο, Σεπτέμβριος 2013 Η διεθνής διάσκεψη στο Μοντρέ ξενοδοχείο της λίμνης της Γενεύης, γνωστή ως διάσκεψη Γενεύη 2 για το Συριακό, που συμφωνήθηκε μεταξύ Η.Π.Α. και Ρωσίας σαν συνέχεια της Γενεύης 1, δεν φαίνεται να πραγματοποιείται πριν από τον Οκτώβριο 2013. Στο περιθώριο της συνόδου των G-20 στην Πετρούπολη της Ρωσίας στις 5 Σεπτεμβρίου 2013, διαπιστώθηκαν οι αντιθέσεις Ρωσίας- Η.Π.Α.. Η Ρωσία προειδοποιεί τις Η.Π.Α. εναντίον της ενέργειας στη Συρία, αλλά απαιτείται πρώτα το Σ.Α. των Η.Ε. να αποδείξει ότι χρησιμοποιήθηκαν και από ποιον χημικές ουσίες, διαφορετικά παραβιάζεται ο διεθνής νόμος. Έχουν αποσταλθεί επιθεωρητές των Η.Ε., για επιτόπια έρευνα για τη χρήση χημικών ουσιών, της οποίας η αναφορά αναμένεται μέχρι 15 Σεπτεμβρίου 2013. Το Σ.Α. των Η.Ε. είναι διαιρημένο και στο περιθώριο και αδυνατεί να πάρει απόφαση λόγω εσωτερικών διαφωνιών για το Συριακό. Η Ρωσία τονίζει ότι δε θα έχει πόλεμο με κανένα, αλλά θα συνεχίζει να εξοπλίζει τις συριακές δυνάμεις και κυρίως με μέσα αντιαεροπορικής άμυνας, να προσεγγίζει το Ιράν και να εμποδίζει τις Η.Π.Α. να διαμορφώσουν στρατηγική στην περιοχή σύμφωνα με τα συμφέροντά τους και μόνο, όπως έγινε στο Ιράκ και στη Λιβύη. Οι Η.Π.Α. βλέπουν ως μόνη λύση την ενέργεια και μάλιστα χωρίς τα Η.Ε., βέβαια αντιλαϊκή επιλογή, αλλά ο μόνος που απέμεινε τρόπος για να σταματήσει η αιματοχυσία στη Συρία, εάν δεν αποδώσει η διπλωματία. Προσπαθούν για συμμαχία επιθυμούντων υπό την ηγεσία τους. Η Βρετανία δεν συμμετέχει, μετά από απόρριψη του βρετανικού κοινοβουλίου. Η Γερμανία θα συμμετάσχει μόνο μετά την έγκριση του Σ.Α. των Η.Ε.. Η Γαλλία θα συμμετέχει μετά από την έγκριση της γαλλικής εθνοσυνέλευσης και την αναφορά των Η.Ε. για τα χημικά. Η Τουρκία συμμετέχει, η Ιορδανία και το Ισραήλ ως και οι αραβικές χώρες του κόλπου συνδράμουν και η Ιαπωνία, Νότια Κορέα και ο Καναδάς είναι υπέρ της ενέργειας. Το Ιράκ είναι συγκρατημένο με το φόβο να μην ενταθούν οι ήδη επικρατούσες αναταραχές στη χώρα. Ο Obama και Holland σκοπεύουν να ζητήσουν τις εγκρίσεις του Κογκρέσου και της εθνοσυνέλευσης αντίστοιχα, αν και δεν είναι απαραίτητο, επειδή οι λαοί τους παρουσιάζονται δι-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

241

χασμένοι και ο αμερικανικός λαός κουρασμένος από τον μέχρι πρότινος πόλεμο στο Ιράκ και με τον με σταδιακή έναρξη απόσυρσης αμερικανών στρατιωτών πόλεμο στο Αφγανιστάν. Το κόστος των δύο πολέμων εκτιμάται στα $4 τρις.

Οι προετοιμασίες για πιθανά περιορισμένα αεροπορικά χειρουργικά κτυπήματα στη Συρία, χωρίς χερσαίες επιχειρήσεις, Σεπτέμβριος 2013 Με τα αεροπορικά κτυπήματα, σημαίνει μετακίνηση από τον παραδοσιακό χερσαίο πόλεμο.

Οι Η.Π.Α. αποφάσισαν για περιορισμένη από αέρος ενέργεια με ’’χειρουργικά” κτυπήματα από τα πλοία και τα αεροπλάνα, χωρίς την επέμβαση στρατιωτών, οι θυσίες της ζωής των κρίθηκαν ότι δεν αξίζουν της ανατροπής ενός καθεστώτος. Δεν αποκλείονται, σαν συνέχεια των πρώτων κτυπημάτων, να κτυπηθούν και στόχοι της Al Nursa, του ισχυρού και του φιλικού προς την Al Qaeda στοιχείου, της αντιπολίτευσης, ώστε να αποδυναμωθεί και μην επικρατήσει στην αντιπολίτευση, μετά τα αεροπορικά κτυπήματα. Προς τούτο, προωθούνται αμερικανικά αντιτορπυλικά, καταδρομικά πλοία και φρεγάτες στην ανατολική Μεσόγειο και αεροπλανοφόρα πλέουν προς την περιοχή, έτοιμα για το κτύπημα όταν διατάξει ο Obama, με συμμετοχή και γαλλικών πλοίων και πολεμικών αεροσκαφών. Η Ρωσία κάνει την παρουσία της στην περιοχή με την Ναυαρχίδα από τη Βόρεια θάλασσα, με το πλέον σύγχρονο αντιτορπυλικό από τον Ατλαντικό, με το κατασκοπευτικό ηλεκτρονικού πολέμου πλοίο και άλλα πλοία σε λιμάνια της Συρίας. Γενικά, μπορεί κανείς να πει ότι τελευταία τα αεροπορικά κτυπήματα έχουν καταστεί “ο τρόπος του αμερικανικού πολέμου”. Όμως, τώρα προβάλλει το ερώτημα, αρκούν να αναγκάσουν τον Assad να υποχωρήσει και τελικά να απομακρυνθεί, όπως ζητούν οι Η.Π.Α. από την αρχή της συριακής εξέγερσης και με έμφαση μετά τα συμβάντα στις 21 Αυγούστου 2013. Υπάρχουν, βέβαια, και τα προηγούμενα αεροπορικά κτυπήματα για την περίπτωση της Συρίας, όπως στο Κόσοβο 1994, όπου τα νατοϊκά αεροπορικά κτυπήματα ανάγκασαν τον Μιλόσεβιτς να αποσύρει τις σερβικές δυνάμεις από το Κόσοβο και τελικά να υπογράψει τη συμφωνία Dayton 1995 για το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας. Ενώ, το «σοκ και ο τρόμος-sock and awe» των αεροπορικών κτυπημάτων στο Ιράκ 2003 δεν έφεραν το αναμενόμενο και ο Saddam τελικά απομακρύνεται με τη χερσαία επιχείρηση, που ακολούθησε.

242

Λακαφώσης Δημήτριος

Ξαφνικά ανοίγει παράθυρο εξόδου στη Διπλωματία, Σεπτέμβριος 2013 Ο Putin φαίνεται να κερδίζει τη διεθνή εντύπωση, ως άνθρωπος της στιγμής. Η Ρωσία κάνει πρόταση για διεθνή έλεγχο του χημικού οπλοστασίου της Συρίας

Η Ρωσία ανοίγει ξαφνικά παράθυρο στη διπλωματία, αναλαμβάνει διεθνή πρωτοβουλία και προτείνει διεθνή έλεγχο του χημικού οπλοστασίου της Συρίας και σταδιακή καταστροφή. Πρόταση, που είχε συζητηθεί στο περιθώριο συζητήσεων από το 2012, αλλά και πρόσφατα στις 5 Σεπτεμβρίου 2013, στη συνάντηση των G-20 στη Ρωσία, μεταξύ Obama και Putin. Η Συρία δηλώνει ότι αποδέχεται την πρόταση της συμμάχου της Ρωσίας και όχι από τις απειλές των Η.Π.Α.. Πρέπει να υποχρεωθεί να υπογράψει και να γίνει μέλος του Οργανισμού Απαγόρευσης Χημικών Όπλων(OPCW-Organism Prohibition Chemical Weapons), με συμμετοχή 186 χωρών. Στην περιοχή δεν είναι μέλη η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Ο Obama βλέπει θετικά την πρόταση, αλλά με σκεπτικισμό και χωρίς να αποσύρει το κτύπημα, εάν η πρόταση αποτύχει και τότε το κτύπημα παραμένει ως η μόνη λύση. Ενώ, ταυτόχρονα παγώνει τις σε εξέλιξη συζητήσεις στο Κογκρέσο και διαβουλεύεται με τον Putin και τους συμμάχους Γαλλία και Βρετανία. Ενώ οι ΥΠΕΞ των ΥΠΑ και Ρωσίας συναντώνται για εξειδίκευση της πρότασης και το Σ.Α. των Η.Ε. συνέρχεται για τη νέα προοπτική που φαίνεται να προβάλει, επικειμένης και της αναφοράς της επιτροπής των Η.Ε. με την οποία αναμένονται τα αποτελέσματα για τη χρήση των χημικών ουσιών, μετά από επί τόπου έρευνα. Αν και η Ρωσία δείχνει να μη δέχεται προϋποθέσεις για το καθεστώς της Συρίας σε απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. και δηλώνει, ίσως προπαγανδιστικά, ότι οι αντάρτες έχουν κάνει χρήση χημικών ουσιών για να προκαλέσουν τη διεθνή επέμβαση. τίθετα, οι επικριτές της πρότασης την βλέπουν ως τακτική καθυστέρησης του κτυπήματος και διερωτώνται, και κυρίως η συριακή αντιπολίτευση, εάν οι υπεύθυνοι για τα θύματα της 21ης Αυγούστου 2013 προσάγονται στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και αμφιβάλλουν για την τήρηση από τον Assad των δεσμεύσεών του για το χημικό του οπλοστάσιο. Υπόψη, και ο Καντάφι κατά την επίσκεψη του βρετανού πρωθυπουργού Blair στη Τρίπολη της Λιβύης είχε αποκηρύξει τα όπλα μαζικής καταστροφής, αλλά κατά την συμμαχική επέμβαση στη Λιβύη βρέθηκαν σε αποθήκες χημικές ουσίες. Τελικά, οι αντάρτες απορρίπτουν την πρόταση της Ρωσίας με απογοήτευση της Διεθνούς κοινότητας.

Συμφωνία Η.Π.Α.-Ρωσίας για το Χημικό Οπλοστάσιο της Συρίας, 14 Σεπτεμβρίου 2013 Στη συνάντηση, στις 14 Σεπτεμβρίου 1013, στη Γενεύη, των ΥΠΕΞ Kerry και Layrov επιτεύχθηκε συμφωνία Η.Π.Α.- Ρωσίας για το χημικό οπλοστάσιο της Συρίας, που προβλέπει: - Λεπτομερή καταγραφή από τον Assad του χημικού οπλοστασίου του, εντός μίας εβδομάδας. - Πρόσβαση επιτροπής των Η.Ε. στη Συρία, μέχρι το Νοέμβριο 2013 και - Διαδοχική καταστροφή του χημικού οπλοστασίου, μέχρι τα μέσα του 2014.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

243

Οι ΥΠΕΞ Η.Π.Α.-Ρωσίας συναντώνται και πάλι στο πλαίσιο της Γ.Σ. των Η.Ε. στις 28 Σεπτεμβρίου 2013. Η Ρωσία τονίζει ότι η έκθεση των επιθεωρητών για τη χρήση χημικών ουσιών είναι προκατειλημμένη και ότι οι Η.Π.Α. διαστρεβλώνουν τα στοιχεία. Στη συνέχεια αναμένεται ψήφισμα των Η.Ε. για το χημικό οπλοστάσιο της Συρίας. Εν τω μεταξύ, η Συρία δεν έχει μέχρι τώρα διεθνώς δεσμευθεί για τη μη χρήση χημικών ουσιών, όπως και το Ισραήλ και η Αίγυπτος στην περιοχή. Παράλληλα, ο Γ.Γ. των Η.Ε.Ban Ki Moon φαίνεται ικανοποιημένος, αλλά και δηλώνει έμμεσα ότι ο Assad έχει διαπράξει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ο Obama αφήνει ανοικτή την απειλή πολέμου και ότι η συμφωνία για το χημικό οπλοστάσιο αποτελεί τη πρώτη φάση της διπλωματίας. Ο αρχηγός του Ελευθέρου συριακού στρατού Idriss και ο Συριακός εθνικός συνασπισμός αντιτίθενται στη συμφωνία Η.Π.Α.- Ρωσίας και ορίζουν ως προσωρινό πρωθυπουργό της Συρίας τον πρώην πολιτικό κρατούμενο Tumeh. Επίσης, άλλοι δεν συμφωνούν γιατί δεν είναι η πραγματικότητα και η ουσία του προβλήματος, χωρίς την επίλυση του οποίου προκύπτει μία ασταθής και διαμελισμένη χώρα με τις συνέπειές της να έχουν αντίκτυπο σε όλη την περιοχή. Οι αμφιταλαντεύσεις στις συζητήσεις στο Κογκρέσο, που έχουν προηγηθεί, και η τελική ακύρωση αυτών των συζητήσεων από τον Obama, πιθανόν να έχουν εκληφθεί από τον Assad ως αμερικανική αναποφασιστικότητα που ενισχύει τη θέση του Assad, αν και με κόστος με την επίσημη παραδοχή κατοχής χημικού οπλοστασίου από τον ίδιο, για πρώτη φορά. Ο Assad είναι βέβαιος ότι οι Η.Π.Α. μάλλον θέλουν να απομακρύνουν τον Assad, όπως εξάλλου έχουν δηλώσει από την αρχή της εξέγερσης, αλλά με την εντύπωση όχι τώρα και με αυτή τη σκέψη να υπάρχει πιθανότητα να συνεχίσει τις επιθέσεις του. Η Συρία φαίνεται ικανοποιημένη από τη συμφωνία Η.Π.Α.-Ρωσίας γιατί είναι πρόταση τη Ρωσίας. Μήπως, όμως, ο Assad πρέπει να αρχίζει να σκέπτεται ότι πλησιάζει αργά ή γρήγορα και για τον ίδιο τώρα η ώρα του πρώην συμμάχου της Ρωσίας Μιλόσεβιτς; Η Ρωσία υποχώρησε στις υποσχέσεις για υποστήριξη του Μιλόσεβιτς όταν το ΝΑΤΟ βομβάρδιζε το Κόσοβο 1994 και μάλιστα είχε προωθήσει ρωσικές δυνάμεις στο αεροδρόμιο της Πρίστινας. Ποιο είναι το τέλος; Ο διαμελισμός της Σερβίας και η πτώση του Μιλόσεβιτς. Βέβαια, υπάρχει και μεγάλη διαφορά, αφού τα ρωσικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή είναι και διαφορετικά και τεράστια. Η ουσία, όμως, του θέματος υπάρχει. Παραμένει το προηγούμενο της αθέτησης δεσμεύσεων της Ρωσίας προς σύμμαχο. Παρά τον εμφύλιο, ο Assad έχει ακόμη υποστήριξη μεταξύ των μειονοτήτων, συμπεριλαμβανομένων μερικών Χριστιανών και Αλουιτών καθώς και μερικών μελών του Σιιτικού Ισλάμ. Η συριακή αντιπολίτευση θέλει να παραδώσει την εξουσία σε μεταβατική κυβέρνηση, με πλήρη δικαιοδοσία μέχρι να διεξαχθούν νέες εκλογές.

244

Λακαφώσης Δημήτριος

Η Συμφωνία ΥΠΑ-Ρωσίας για το Συριακό Χημικό Οπλοστάσιο μήπως έφερε πλησιέστερα Η.Π.Α.-Ιράν; 21 Σεπτεμβρίου2013 Σήμερα στις σχέσεις Η.Π.Α. - Ιράν έχουμε μάλλον ενθαρρυντικά μηνύματα. Ο Obama απέστειλε συγχαρητήριο μήνυμα στον νεοεκλεγέντα Rouhani, ο οποίος απάντησε και προφανώς έγραψε κάτι παραπάνω από “ευχαριστώ”. Το Ιράν κράτησε χαμηλούς τόνους στην κρίση της Συρίας και τώρα παρουσιάζεται με διάθεση διεθνούς προσέγγισης με τον νέο ηγέτη. Ο Rouhani σε συνέντευξή του στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο NBC τόνισε ότι η χώρα του δε θα επιδιώξει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Υπόψη, η πυρηνική στρατηγική επηρεάζεται κυρίως από τον ανώτατο πνευματικό ηγέτη Khamenei, ο οποίος βέβαια στην προεκλογική περίοδο συνέβαλλε στη διαμόρφωση του κυβερνητικού επιτελείου του Rouhani. Οι δηλώσεις Rouhani στη Guardian για ανταλλαγή επιστολών Obama-Rouhani χαρακτηρίζονται ως προετοιμασία για συνάντηση των δύο ηγετών στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Η.Ε. στη Νέα Υόρκη, 24 Σεπτεμβρίου-1 Οκτωβρίου 2013. Ο Rouhani ομίλησε τηλεφωνικά με τον Barack Obama, κίνηση που εκλαμβάνεται ως καλή θέληση για μείωση της έντασης για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, κίνηση που υποστηρίζει και ο Khamenei. Ο, δε, Benjamin Netanyahu, γνωστός για τη σκληρή του πολιτική έναντι του πυρηνικού προγράμματος, χαρακτηρίζει το Rouhani “σαν λύκο με ένδυμα προβάτου”. Σε πιθανή προσέγγιση οι Η.Π.Α. και το Ισραήλ απαλλάσσονται από τα χημικά της Δαμασκού και της Τεχεράνης. Το Ιράν απαλλάσσεται από τις κυρώσεις και τη δαπανηρή στήριξη του Assad, δεν χάνει την προσέγγιση προς τη μετά Συρία και στο Νότιο Λίβανο και επιπλέον βλέπει τα συμφέροντά του να συγκλίνουν με την αμερικανική πολιτική τόσο στο Ιράκ όσο και στο Αφγανιστάν, αν και στο παρελθόν η ένταξη από τις Η.Π.Α. του Ιράν στον “Άξονα του Κακού’’ υπήρξε ένα εμπόδιο στη σύγκλιση. Με εξομάλυνση των σχέσεών του με τις Η.Π.Α. και το άνοιγμα προς τα έξω, το Ιράν κατοχυρώνει ολόπλευρη στρατηγική σταθερότητα και περιορίζει τις περιφερειακές φιλοδοξίες άλλων γειτόνων, όπως της Τουρκίας. Επιπλέον, ο πρόεδρος του Ιράν Rouhani προσφέρθηκε για μεσολάβηση για διαπραγματεύσεις ειρήνης μεταξύ ανταρτών και κυβέρνησης, αλλά ο συνασπισμός της συριακής αντιπολίτευσης την απέρριψε, χωρίς να αποκλείει συμμετοχή σε μελλοντική διεθνή διάσκεψη Γενεύης 2, με την προϋπόθεση για μεταβατική κυβέρνηση. Ο Rouhani, λέει ότι μπορεί να βοηθήσει να έλθει η ειρήνη στην Συρία και έδωσε μήνυμα για επιθυμία και διάθεση να εμπλακεί περισσότερο στο πρόβλημα.

Μπορεί η Συμφωνία για το Χημικό Οπλοστάσιο να απέτρεψε το κτύπημα στη Συρία, αλλά οι θηριωδίες του εμφυλίου συνεχίζονται σε ένταση και ως πότε Το Σ.Α. των Η.Ε. είναι αρμόδιο για να λάβει τα μέτρα ώστε οι υπεύθυνοι για τα εγκλήματα πολέμου της 21ης Αυγούστου 2013 να σταλούν στη δικαιοσύνη. Ενώ, η διεθνής διπλωματία

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

245

βρίσκεται και συνεχίζει επί δυόμισι σχεδόν έτη σε αδιέξοδο, η αιματοχυσία παράλληλα δεν λέει να σταματήσει. Εξάλλου, και στο Βοσνιακό, η διεθνής διπλωματία “σύρθηκε” για μερικά χρόνια χωρίς ποτέ οι συγκρούσεις να σταματήσουν, με αποτέλεσμα ακόμη και σήμερα το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης να ασχολείται με τους υπευθύνους των εγκλημάτων πολέμου στη Σρεμπρένιτσα 1995. Οι συγκρούσεις του εμφυλίου στη Συρία, ακόμη και μεταξύ των πολεμιστών της αντιπολίτευσης, βρίσκονται σε ένταση. Οι καθεστωτικές δυνάμεις αγωνίζονται για να εκδιώξουν τους αντάρτες από τη Δαμασκό, με αποκορύφωμα την 21 Αυγούστου 2013, και να ελέγξουν το Χαλέπι στα Βόρεια. Οι, δε, δυνάμεις της αντιπολίτευσης να επικρατήσουν στο δρόμο που συνδέει τη Δαμασκό με το αεροδρόμιο, χωρίς να λείπουν και οι εσωτερικές διαμάχες στις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, με αντάρτες που έχουν σχέση με την AQ, που αποκαλούνται ISISή ISIL( Islamic State Iraq Levant), να καταλαμβάνουν τη πόλη Azaz που ελέγχεται από τον Ελεύθερο Συριακό στρατό, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία και τελικά επήλθε συμφιλίωση, με την ουσία όμως να παραμένει. Κούρδοι επιτίθενται και αναγκάζουν Jihadist να εγκαταλείψουν πόλη στα Βόρεια. Ο αγώνας βρίσκεται σε τέλμα και η κατάσταση στη Συρία να βαλκανοποιείται, με ή χωρίς τον Assad.

Η Απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. για την καταστροφή του Χημικού Οπλοστασίου της Συρίας, 27 Σεπτεμβρίου 2013 Το Σ.Α. των Η.Ε. ομόφωνα υιοθέτησε, στις 27 Σεπτεμβρίου 2013, μία δεσμευτική απόφαση να απεμπολήσει η Συρία το χημικό της οπλοστάσιο. Το 15μελές αυτό όργανο υποστήριζε το σχέδιο που είχε συμφωνηθεί πρόσφατα από τη Ρωσία και τις Η.Π.Α. -Το Διεθνές όργανο απαγόρευσης των χημικών όπλων(OPCW) συμφώνησε σε ένα 27 Σεπτεμβρίου 2013. Απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. για σχέδιο για καταστροφή των χημικών ουσιών καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας, όμως μέχρι τα μέσα του 2014. η ένταση συνεχίζεται.

Η απόφαση προβλέπει και για επιθεώρηση και καταστροφή που να αρχίσει από τις αρχές Οκτωβρίου 2013. Τελικά, το χημικό οπλοστάσιο της Συρίας μεταφέρεται στην Ιταλία το τέλος Ιουνίου 2014και από εκεί σε αμερικανικό πλοίο για καταστροφή. Υπόψη, είναι η πρώτη φορά που αναλαμβάνει καταστροφή αυτού του είδους επί εδάφους και ο OPCW πήρε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Ο πρόεδρο της Συρίας Assad, αγνοώντας τον εμφύλιο στη χώρα του, δήλωσε ότι το Νόμπελ Ειρήνης θα έπρεπε να είχε απονεμηθεί σε εκείνον. Αν μη τι άλλο αυτό έχει την αίσθηση του “χιούμορ”. Προτείνεται στη συριακή κυβέρνηση να εφαρμόσει την απόφαση με πίστη και χωρίς καθυστέρηση.

246

Λακαφώσης Δημήτριος

Η Εσωτερική Κατάσταση στη Συρία, ενώ συμπληρώνει τριετία σχεδόν ο Εμφύλιος στη Συρία, Ιανουάριος 2013 1. Η Συριακή πόλη Raqqa (Ράκα) ελέγχεται πλήρως από την Al-Qaeda, Νοέμβριος 2013 Επιβάλλεται ο ισλαμικός νόμος στη Raqqa, περιοχή που πιθανόν είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο που ελέγχεται από τη Al-Qaeda, αλλά και σε άλλες ελεγχόμενες από τους αντάρτες περιοχές της Βόρειας Συρίας. Νωρίς αυτό το έτος, η πόλη Raqqa(Ράκα) έγινε η πρώτη επαρχιακή πρωτεύουσα που έπεσε πλήρως υπό τον έλεγχο των ανταρτών. Αλλά μόλις δύο μήνες μετά, καταλήφθηκε το Μάιο 2013 από το εξτρεμιστικό ISIS ή ISIL ( Islamic State in Iraq and Levant), φιλικό στοιχείο της Al-Qaeda(AQ). Η Raqqa, στη βόρεια Συρία, είναι ίσως η μεγαλύτερη περιοχή στον κόσμο που ελέγχεται από την AQ. Η προτομή του Χαφέζ Assad γκρεμίσθηκε μετά την κατάληψη της Raqqa. Τώρα η πόλη Raqqa, όπου συγκεντρώθηκαν οι εκτοπισθείσες οικογένειες, φιλοξενεί 1 εκ. ανθρώπων. ■ Οι αγανακτήσεις των πολιτών της Raqqa Μετά τις επιθέσεις των πολεμιστών σε εκκλησίες της Raqqa, οι πολίτες άρχισαν διαδηλώσεις και προκάλεσαν την αντίδραση της ISIS. Οι διαδηλώσεις άρχισαν το Σεπτέμβριο 2013, όταν οι εξτρεμιστές jihadists σήκωσαν τη μαύρη τους σημαία σε αρμενική καθολική εκκλησία και την μετέτρεψαν σε στρατηγείο τους. Ένοπλοι μαχητές ανέβηκαν στην οροφή της εκκλησίας και έσπασαν την καμπάνα και έριξαν το σταυρό στο δρόμο. Πολιτικοί ακτιβιστές στη βόρεια Συρία αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτιά τους αψηφώντας την αυξανόμενη δύναμη της AQ στην περιοχή. Δηλώνουν, δε, ότι πολλοί έχουν συλληφθεί, απαχθεί και φέρουν σημάδια κακώσεων στο σώμα τους. Επίσης, ακτιβιστές αναφέρουν: ‘’jihadists, με ζωσμένα εκρηκτικά περικύκλωσαν πολίτες, οι οποίοι πολίτες έφεραν πλακάτ, με την αναγραφή Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι είναι ένας”. ■ Επιβάλλεται αυστηρός ισλαμικός νόμος στη Raqqa(Ράκα)13 και σε άλλες υπό τον έλεγχο των ανταρτών περιοχές της Βόρειας Συρίας Υπάρχουν οι νέοι Τύραννοι ISIS, όπως ακριβώς ο Assad, αλλά φορεμένοι σε μαύρα. Μόνο το χρώμα έχει αλλάζει. Σημαδεύουν ακριβώς τη στιγμή με τη δημόσια εκτέλεση τριών Αλουιτών. μελών παρακλάδι Σιιτών, στο οποίο ανήκει και ο Bashar al-Assad. Οι αντάρτες απαγόρευσαν το αλκοόλ, έκλεισαν τα καφέ, όπου αγόρια και κορίτσια συναντώνται, τα θέατρα, σινεμά, έντονα χρώματα και υποχρέωσαν τις γυναίκες να φορούν ισλαμική ενδυμασία.

13 Βλέπε στις προηγούμενες σελίδες με επικεφαλίδα: Η Nursa προβάλλει ανησυχητικά ως μεγάλη δύναμη στους αντάρτες της Συρίας.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

247

2. Οι επιθέσεις κατά Καλογέρων προκαλεί φόβο στους Σύριους Χριστιανούς, 1 Δεκεμβρίου 2013 Το φόβο προκαλούν ακραία ισλαμικά στοιχεία που τώρα πολεμούν τον Assad

Η σύλληψη και η απαγωγή Χριστιανών Καλογέρων και ορφανών εργατών προκαλεί φόβο στην κοινωνία της χριστιανικής συριακής μειονότητας ότι έχουν καταστεί στόχος από εξτρεμιστές που υπάρχουν μεταξύ των πολεμιστών που ζητούν την απομάκρυνση του Assad. Ειδικότερα, τελευταία η σύλληψη και η κράτηση 12 Ελλήνων Ορθοδόξων Μοναχών και περίπου τριών άλλων γυναικών δημιούργησε πανικό στους Σύριους Χριστιανούς για την ισχύ που απέκτησαν εξτρεμιστές συνδεόμενοι με την Al-Qaeda και άλλα ακραία ισλαμικά στοιχεία στην περίπου τριών ετών εξέγερση κατά της κυβέρνησης Assad. Έχει προηγηθεί η απαγωγή δύο Επισκόπων και ενός ιερέα που αγνοούνται. Και εξτρεμιστές προκαλούν βανδαλισμούς σε εκκλησίες περιοχών που έχουν καταλάβει, όπως στην πόλη Ράκα (Raqqa) και Μαλούχα(Maalluha). 3. Πόλεμος μέσα στον πόλεμο στη Συρία, 19 Νοέμβριος 2013, ενώ επίκειται η Γενεύη 2 Εν μέσω εμφυλίου, τα φιλικά προς την AQ στοιχεία πολεμούν τους περισσότερο μετριοπαθείς αντάρτες στη βόρεια Συρία. Δηλαδή, αντάρτες εναντίον ανταρτών

Συριακά σημεία διέλευσης αλλάζουν χέρια και οι συμμαχίες μεταβάλλονται, περιπλέκοντας τις προσπάθειες ειρήνης. O φαύλος πόλεμος μέσα σε ένα πόλεμο κερδίζει ορμή στη βόρεια Συρία. Πρόκειται για μία σύγκρουση μεταξύ φιλικών στοιχείων της AQ και περισσότερο μετριοπαθών φατριών ανταρτών Βέβαια, παραστρατιωτικές ομάδες έχουν συγκρουσθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του τριετούς συριακού εμφυλίου, το ξεσήκωμα όμως τώρα εναντίον του ISIS είναι άνευ προηγουμένου. Το ξεσήκωμα προκλήθηκε από τις βάρβαρες ενέργειες, τους φόνους και τις σκληρές τακτικές για επιβολή του ακραίου ισλαμικού νόμου, από το ISIS: Συγκρούσεις μεταξύ φατριών ανταρτών και ISIL,το οποίο συμπεριλαμβάνει πολλούς ξένους πολεμιστές στις τάξεις του, είναι συνηθισμένες στις περιοχές που ελέγχονται από τους αντάρτες. Το νεοσυγκροτηθέν Ισλαμικό Μέτωπο, με υπερσυντηρητικούς δυναμικούς πολεμιστές, ως και ο νέος συνασπισμός σύρων ανταρτών του στρατού Μουτζαχεντίν (Mujahideen). αντιμάχονται το ISIL. Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός για πάντα κατά του ISIL και του Assad. Μέσα στην αντιπολίτευση, ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός και φιλικά προς την AQ στοιχεία συγκρούονται για τον έλεγχο περιοχών ενδιαφέροντος του. Με αυτή την ακραία διχαστική κατάσταση που επικρατεί και μέσα στην αντιπολίτευση των ανταρτών στη Συρία, προετοιμάζεται και η διάσκεψη της Γενεύης 2.

248

Λακαφώσης Δημήτριος

Οι συγκρούσεις στη Συρία μεταξύ φατριών κοινοτήτων Ενώ, οι αναταραχές στη Συρία άρχισε με την εξέγερση του λαού, κατέληξαν όμως σε συγκρούσεις μεταξύ κοινοτήτων και φατριών

Ο al-Assad, που ανήκει σε παρακλάδι των Σιιτών, είναι σύμμαχος του Σιιτικού Ιράν. Οι Σουνίτες σε πλειοψηφία στη Συρία έχουν πρωτοστατήσει στην εξέγερση κατά του καθεστώτος και υποστηρίζονται από δυνάμεις Σουνιτών, όπως από την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία. Ακόμη σήμερα, ο Assad εξαρτάται περισσότερο από τους Αλουίτες(Alawites) και μερικές άλλες ομάδες και προσπαθεί να κατηγορήσει ξένους τρομοκράτες και την AQ για την κρίση στη χώρα του ως και την από χρόνια ιδεολογία των Σουνιτών. Το 1982 το καθεστώς πατρός Assad συνέτριψε την εξέγερση της μουσουλμανικής αδελφότητας στην πόλη Hama, αφήνοντας περίπου 20.000 νεκρούς. Αυτό επίσημα παρουσιαζότανε σαν μάχη κατά εξτρεμισμού που απειλούσε την ποικιλία του πολιτισμού. Όμως, από πολλά κέντρα εκλαμβάνεται σαν προσπάθεια φραγμού της Σουνιτικής πλειοψηφίας να αποφασίζει για το μέλλον της Συρίας. Μάλλον για αυτό και σήμερα ασκείται καταπίεση στη συριακή κοινωνία Καθώς οι βιαιότητες στη Συρία επιτείνονται, γίνεται περισσότερο αντιληπτό ότι πρόκειται για ευρύτερες συμπλοκές μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών. Ο Nasrallah, ηγέτης της Σιιτικής παραστρατιωτικής κίνησης της Hezbollah στο Λίβανο, προσπαθώντας να δικαιολογήσει τη συμμετοχή της Hezbollah στο Συριακό εμφύλιο, χρησιμοποιεί υβριστικούς και ταπεινωτικούς όρους για τους αντάρτες Σουνίτες σαν αιρετικούς που χρήζουν εκτέλεση.

Σχηματισμός μεταβατικής αυτόνομης κουρδικής κυβέρνησης στη Συρία, Νοέμβριος 2013 Καταπιεσμένοι επί μακρόν από το καθεστώς του Assad και του πατρός του πριν, οι Κούρδοι θεώρησαν τον από το Μάρτιο 2011 εμφύλιο στη Συρία σαν μία ευκαιρία για να κερδίσουν το είδος της αυτονομίας, που απολαμβάνει το εθνικό τους στοιχείο στο βόρειο Ιράκ. Τον Ιούλιο 2013, οι Κούρδοι ηγέτες στη Συρία παρουσιάζουν σχέδια για να σχηματίσουν προσωρινή κυβέρνηση στο Κουρδιστάν της Συρίας. Ενώ, στις 12 Νοεμβρίου 2013, μετά από σειρά στρατιωτικών επιτυχιών στο βορειοδυτικό της χώρας, κηρύσσουν αυτόνομο ‘’Δυτικό Κουρδιστάν”, σε περιοχή του 1/3 της Συρίας. Η κήρυξη έγινε εν μέσω μίας γενικής ενδυνάμωσης των δικαιωμάτων των Κούρδων στη γειτονική Τουρκία και αυξανομένων κινήσεων προς ανεξαρτησία από την αυτόνομη κουρδική περιοχή στο Ιράκ. Εξτρεμιστικά στοιχεία, αντάρτες της αντιπολίτευσης, κατηγόρησαν την κίνηση σαν βήμα για ανεξαρτησία και διάσπαση της Συρίας. Χαρακτηρίζουν την κουρδική κίνηση σαν διαχωριστική, που απαρνείται κάθε σχέση των Κούρδων με το Συριακό λαό, ο οποίος αγωνίζεται για ενωμένο έθνος, ανεξάρτητο και ελεύθερο από την τυραννία. Η κυβέρνηση της Συρίας αποφεύγει να αντιδράσει, με το φόβο να μην προσθέσει και άλλο

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

249

πρόβλημα με την εμπλοκή της και στο θέμα των μειονοτήτων.

Ενώ οι μετριοπαθείς αντάρτες στη Συρία πολεμούν την Al-Qaeda( AQ), το γειτονικό Ιράκ μάχεται την AQ στη Βορειοδυτική περιοχή Anbar14 ■ Το ISIS ή ISIL, ενώ μάχεται στη Συρία, ταυτόχρονα πολεμά στο Ιράκ και αποκτά υπεροχή στη Βορειοδυτική επαρχία Anbar(Ανβάρ), που συνορεύει με Συρία, Ιορδανία και Σαουδική Αραβία. μετά από συγκρούσεις με εκεί φυλές Σουνιτών κυρίως στις πόλεις Ramadi(Ραμάντι) και Fallujah (Φαλλούτσα). Προς τούτο, το ISIS εκμεταλλεύεται την αστάθεια και την ανασφάλεια που επικρατεί Από την επαρχία Anbar του Ιράκ ξεκίνησαν οι εξτρεμι- στο Ιράκ, μετά την αποχώρηση των αμεριστές μουσουλμάνοι και ίδρυσαν το IS στο Β.Δ. Ιράκ που κανικών δυνάμεων το τέλος του 2011. Η, δε, επεκτάθηκε στη Συρία. ιρακινή κυβέρνηση παροτρύνει τους κατοίκους να τους εκδιώξουν. Μάλιστα, οι φυλές Σουνιτών, παρά τις επί μακρόν διαφωνίες με την κεντρική σιιτική κυβέρνηση, ανανέωσαν συμφωνία με τον ιρακινό στρατό να αποπέμψουν κάθε παρουσία της AQ και να συνεργασθούν για ανακατάληψη των πόλεων μέρος των οποίων ελέγχεται από την AQ. ■ Οι συγκρούσεις, κατά της AQ στη Συρία είναι συμπτωματικό ότι συμβαίνουν τη στιγμή που στο Ιράκ η κυβέρνηση πολεμά την AQ στην επαρχία Anbar, παρακείμενη στα σύνορα με την Συρία; Είναι μέρος της υποστηριζόμενης διεθνώς προσπάθειας να εκριζώσουν τους εξτρεμιστές ισλαμιστές και στις δύο χώρες, αποτρέποντας τη δημιουργία Χαλιφάτου ιππαστί των συνόρων, τύπου Λεβάντε; Αποσκοπείται το ξεκαθάρισμα του τοπίου εν όψει της διάσκεψης για την ειρήνη στη Γενεύη 2, Ιανουάριος 2014, ώστε να προκύψει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα; ■ Επιπλέον, οι βιαιότητες στο Ιράκ προκαλούν νέα εκτόπιση ομάδων φατριών και έχουν καταστεί για μία φορά ακόμη καθημερινό φαινόμενο στου δρόμους του Ιράκ, με 6.500 νεκρούς, αριθμός νεκρών που δεν παρατηρήθηκε από το 2008. Ιρακινοί πολίτες αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν περιοχές όπου η κοινότητα τους αποτελούσε μειονότητα. Μέχρι το Σεπτέμβριο αυτό το χρόνο 5.000 Ιρακινοί έχουν εγκαταλείψει τα σπίτιά τους για άλλες περιοχές μέσα στη χώρα. Εντάσεις μεταξύ Μουσουλμάνων Σιιτών και Σουνιτών έχουν γίνει καθημερινότητα για πολλά χρόνια. Αλλά, οι αναταραχές τα τελευταία χρόνια, ειδικότερα μετά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων το τέλος του 2011, κορυφώνονται. Στο Ιράκ, και το 2014, οι βιαιότητες συνεχίζονται με βομβιστικές και αυτοκτονίας επιθέσεις, κατά κυβερνητικών στόχων και Σιιτών από φιλικό προς την AQ στοιχείο ISIL, το οποίο έχει ενθαρρυνθεί από τις επιτυχίες των μαχητών της στον εμφύλιο στη γειτονική Συρία και από την 14 Βλέπε στη συνέχεια και το θέμα: Ίδρυση ισλαμικού κράτους στη Συρία και Ιράκ.

250

Λακαφώσης Δημήτριος

αντίθεση των Σουνιτών του Ιράκ κατά της κεντρικής κυβέρνηση της Βαγδάτης.

Η Σαουδική Αραβία μέμφεται τα Η.Ε. για το Συριακό, Οκτώβριος 2013 Απρόσμενη Κίνηση από τη Σαουδική Αραβία κατά του Σ.Α. των Η.Ε. Εξέφρασε απογοήτευση για τη διεθνή αποτυχία για ενέργεια στη Συρία και αλλού.

Η Σαουδική Αραβία σε μία άνευ προηγουμένου αιφνιδιαστική διπλωματική κίνηση. στις 18 Οκτωβρίου 2013, και με θυμό απορρίπτει προσφερόμενη θέση μέλους στο Σ.Α. των Η.Ε., κατηγορώντας τα Η.Ε. για μεροληψία στο πόλεμο στη Συρία και σε άλλες με προβλήματα χώρες. Η Σαουδική Αραβία από προηγούμενα εξέφρασε απογοήτευση για τη διεθνή αποτυχία για ενέργεια στη Συρία, όπου σταθερά υποστηρίζει τους αντάρτες. Η κίνηση της Σαουδικής Αραβίας προκάλεσε αναστάτωση στο Σ.Α. των Η.Ε.. Ο Γ.Γ. των Η.Ε. Ban Ki-moon(Μπαν Κι Μουν). Ενώ, οι Διπλωμάτες αναφέρουν ότι θα μπορούσε η Σαουδική Κυβέρνηση να αναστρέψει την απόφαση. Τελικά, η Σαουδική Αραβία επίσημα απορρίπτει τη θέση στο Σ.Α. των Η.Ε. στις 12 Νοεμβρίου 2013, και στέλνει μήνυμα στο Γ.Γ. των Η.Ε. και τον ενημερώνει για αυτή την απόφαση, ενώ η Ιορδανία παίρνει τη θέση της Σαουδικής Αραβίας. Η Σαουδική Αραβία είναι μία από τις πέντε χώρες που έχει επιλεγεί στο Σ.Α. των Η.Ε. για εναλλασσόμενη θητεία δύο χρόνων μη μονίμου μέλους από τη Γ.Σ. των Η.Ε., στις 17 Οκτωβρίου 2013. Οι άλλες που αποδέχθηκαν είναι: το Τσάντ, η Χιλή, η Λιθουανία και η Νιγηρία. Ποτέ χώρα δεν έχει κερδίσει θέση στο Σ.Α. των Η.Ε. και να αρνηθεί την αποδοχής της. Με την απρόσμενη κίνηση η Σαουδική Αραβία θέλει να δείξει ότι το Σ.Α. των Η.Ε. δεν έχει την ικανότητα να τελειώνει πολέμους και να επιλύει διαμάχες. Ως εκ τούτου, η Σαουδική Αραβία δεν έχει άλλη επιλογή από το να απορρίψει τη θέση του μη μονίμου μέλους στο Σ.Α. των Η.Ε., μέχρι να μεταρρυθμισθεί και να του δοθούν τα μέσα για να εκτελεί πλήρως τα καθήκοντά του και να αναλάβει όλες τις ευθύνες του για τη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης και ασφάλειας, σε όλες τις περιπτώσεις, όπως στη Συρία και σε άλλες διεθνείς διαμάχες, όπως έχει καθήκον. Προσέθεσε, το Σ.Α. των Η.Ε. δεν κατόρθωσε να επιλύσει την επί 65 περίπου διαμάχη μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών, η οποία έχει οδηγήσει σε πολυάριθμους πολέμους που έχουν απειλήσει την παγκόσμια ειρήνη. Επίσης επέκρινε την αποτυχία του για να καταστήσει την περιοχή της Μέσης Ανατολής ελεύθερη από Όπλα Μαζικής Καταστροφής. Εξάλλου, η Σαουδική Αραβία μάλλον βλέπει με κακό μάτι την προσπάθεια των Η.Π.Α. να προσεγγίσουν το Ιράν. Στη Σαουδική Αραβία κυρίως, από πολλά χρόνια σύμμαχο εταίρο των Η.Ε., μαζί με το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο, βασίζουν οι Η.Π.Α. την πολιτική τους στην περιοχή. Παράλληλα, και το Ισραήλ, ο άλλος σταθερός σύμμαχος των Η.Π.Α., επιδιώκει επιθετική πολιτική έναντι του Ιράν, για την οποία πολιτική οι Η.Π.Α. είναι περισσότερο συγκρατημένες.

Η Διάσκεψη της Γενεύης 2 για τη Συρία, στις 22 Ιανουαρίου 2014 Η διεθνής διάσκεψη Γενεύη 2, στις 22 Ιανουαρίου 2014, αποσκοπεί στην επίλυση της συριακής κρίσης, που καλά κρατάει ακόμη. Η διάσκεψη διεξάγεται μετά από προηγούμενες άκαρπες

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

251

διασκέψεις και μετά από προσπάθεια μηνών, όταν το Μάιο 2013 οι Η.Π.Α. και η Ρωσία τελικά συμφώνησαν για τη διάσκεψη. Σημαντικό είναι να βρεθούν στη διάσκεψη μαζί για πρώτη φορά η συριακή κυβέρνηση και η αντιπολίτευση, μετά από εσωτερικές διαμάχες τριών ετών. Η διάσκεψη Γενεύη 2, 2014, επίσης στοχεύει να εφαρμοσθεί το σχέδιο για μεταβατική κυβέρνηση στη Συρία, που εγκρίΗ Διάσκεψη της Γενεύης 2 για το Συριακό, 20-14. Από θηκε στη άκαρπη Γενεύη 1 από το ΣΑ των αριστερά: Αποσταλμένος Η.Ε., ΥΠΕΞ ΗΠΑ Kerry, Γ.Γ. Η.Ε., το 2012, χωρίς όμως αναφορά για αποτων Η.Ε. Moon, ΥΠΕΞ Ρωσίας Lamprv μάκρυνση του Assad, όπως επέμενε η Ρωσία. Στη διάσκεψη συμμετέχει ο Γ.Γ. των Η.Ε., ο ειδικός αποσταλμένος των Η.Ε. και του Αραβικού Συνδέσμου για το Συριακό Brahimi, οι ΥΠΕΞ 40 περίπου χωρών, μεταξύ των οποίων Η.Π.Α., Ρωσίας, Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας. Από τη Συρία συμμετέχει αντιπροσωπία από τη συριακή κυβέρνηση και αντιπροσωπία από την αντιπολίτευση, χωρίς να εκφράζει όλη την αντιπολίτευση. Οι εξτρεμιστές της ISIL και η al-Nusra και πολλές άλλες ομάδες ανταρτών, που αποτελούν μέρος της αντιπολίτευσης, δεν γίνονται αποδεκτές στη Γενεύη 2, ενώ δεν συμμετέχει το Ιράν, εφόσον δεν αποδέχεται προϋποθέσεις συμμετοχής. 1. Οξείες οι αντιπαραθέσεις στη διάσκεψη και αμυδρές προοπτικές για άμεσο και αποφασιστικό αποτέλεσμα › Ο Συνασπισμός της συριακής αντιπολίτευσης είναι διαιρημένος. δεν έχει την υποστήριξη όλων των ενόπλων ανταρτών και είναι ασαφές ποίον εκπροσωπεί στη διάσκεψη ή κατά πόσον είναι ικανός να εφαρμόσει απόφαση της διάσκεψης. Εξάλλου και το στρατιωτικό σκέλος της συριακής αντιπολίτευσης - το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο(SNC)- που περιέχει ισλαμιστές πολεμιστές, που έχουν σχέση με την AQ, δεν αποδέχεται τη διάσκεψη και κατηγορεί ως προδότες τους συμμετέχοντες της αντιπολίτευσης, αφού εκλαμβάνουν ότι η συμμετοχή νομιμοποιεί την παρουσία του Assad στη Δαμασκό. Η συριακή αντιπολίτευση εμμένει σε μεταβατική περίοδο χωρίς Assad, στην αλλαγή του καθεστώτος και σε απονομή υπευθυνότητας εγκλημάτων πολέμου. Έτσι, ακόμη και εάν υπάρξει θετική απόφαση στην Ελβετία, η εφαρμογή της στη Συρία μάλλον είναι δύσκολη. › Οι Σύριοι κυβερνητικοί εμμένουν στην υποστήριξη του “αγώνα κατά των τρομοκρατών’’. Ο Assad, σκόπιμα, επιδιώκει να παρουσιάζεται ως δυτικός σύμμαχος κατά των εξτρεμιστών. Η Συριακή κυβερνητική αντιπροσωπία, η οποία δεν είναι πρόθυμη να διαπραγματευθεί αναχώρηση του Assad, επαναλαμβάνει ότι κάτι τέτοιο είναι εκτός συζήτησης. › Οι Η.Π.Α. απέκλεισαν κάθε εισήγηση για να μετατρέψουν στη διάσκεψη το θέμα της μεταβίβασης της εξουσίας σε θέμα κατά της τρομοκρατίας, όπως πολλάκις ο Assad επιχείρησε καθ’ όλη τη διάρκεια του τριετούς εμφυλίου. Ο ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. Kerry δηλώνει : “Εμείς πιστεύουμε πως ο Assad, μιας κι έχει χάσει το ηθικό του κύρος, δεν μπορεί να συμμετέχει σε

252

Λακαφώσης Δημήτριος

μεταβατική κυβέρνηση και πως δε θα δοθεί τέλος στον πόλεμο όσο ο Assad βρίσκεται εκεί. Ο Assad χρησιμοποίησε βίαια δύναμη εναντίον των πολιτών και στέρησε τον εαυτόν του της νομιμότητας και πρέπει να φύγει. Επίσης, η Δύση είναι υποχρεωμένη να προμηθεύσει τους αντάρτες με όπλα και εφόδια”. › Ο ΥΠΕΞ του Assad δηλώνει ότι μόνο οι Σύριοι, και κανείς από έξω άλλος, δεν έχει το δικαίωμα να ζητήσει από τον Assad να απομακρυνθεί. Ο Assad, δεν δείχνει διάθεση για συμβιβασμό και ελπίζει να μπορέσει να χρησιμοποιήσει τη διάσκεψη για να ενισχύσει τη διατήρηση του καθεστώτος. Ο Assad επιμένει ότι θα επανεκλεχθεί αργότερα αυτό τον χρόνο. › Η Ρωσία υποστηρίζει το καθεστώς της Συρίας. Το Ιράν, που δεν συμμετέχει και με την ευκαιρία σε άλλη σύσκεψη, υποστηρίζει τις ελεύθερες και δίκαιες εκλογές στη Συρία, το αποτέλεσμα των οποίων θα σεβασθεί. 2. Προοπτικές για τη Γενεύη 2 Η διάσκεψη για τη Συρία δεν αρκεί. Οι συζητήσεις είναι μόνο η αρχή. Ουδείς πιστεύει ότι οι διαπραγματεύσεις θα φέρουν την ειρήνη αμέσως. Οι εκατέρωθεν οξείες αντιπαραθέσεις φανερώνουν πόσο μακρύ δρόμο έχουν οι δύο πλευρές να διανύσουν, μήνες ακόμη και χρόνια, για να δοθεί ευκαιρία στην ειρήνη. Αλλά και οι βιαιότητες του εμφυλίου αφήνουν αμφιβολίες. Οι ισχυρισμοί αναφορών στις παραμονές της Γενεύης 2 για συστηματικούς βασανισμούς και εκτελέσεις 11.000 κρατουμένων, προκαλούν φρίκη και μας φέρνουν εικόνες από τη Ρουάντα 1990, από τη Σρεμπρένιτσα 1995 και από παλαιότερα στρατόπεδα των Ναζί. Αν και οι ελπίδες είναι λίγες, πολλά στηρίζονται στο εάν ο ειδικός αποσταλμένος των Η.Ε. κατορθώσει να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών. Ασκούνται διεθνείς πιέσεις για να υπάρξουν, κατά ελάχιστον, μέτρα δημιουργίας εμπιστοσύνης, όπως ανταλλαγή κρατουμένων, παύση πυρός και δημιουργία ζωνών ανθρωπιστικής βοήθειας ως και απομάκρυνση γυναικών και παιδιών από καταστραμμένες και αποκλεισμένες πόλεις. Εάν η Γενεύη 2 αποτύχει, η Γενεύη 3 θα αφορά τότε όλη τη Μέση Ανατολή; 3.Οι Εξελίξεις των μέχρι τώρα Συζητήσεων στη Γενεύη 2. 20014 › Πρώτος κύκλος συνάντησης: 22-31 Ιανουαρίου 2014, τελειώνει με πικρές αντεγκλήσεις, αλλά προσωρινή κατάπαυση πυρός στην πόλη Homs συμφωνήθηκε. › Δεύτερος κύκλος συνάντησης : 10-15 Φεβρουαρίου 2014, ο μεσολαβητής των Η.Ε. Lak. Brahimi απολογείται για την αποτυχία, οι δύο πλευρές ακόμη εκ διαμέτρου αντίθετες. › Απροσδιόριστος ο τρίτος κύκλος συνάντησης: ατζέντα χωρίς να συμφωνηθεί η ημερομηνία, σύμφωνα με τον Lak. Brahimi. Μεγάλο αγκάθι ακόμη η τρομοκρατία και το μεταβατικό κυβερνητικό σώμα. Τελικά,. λόγω έλλειψης προόδου στις συζητήσεις παραιτείται ο Lak. Brahimi στις 15 Μαΐου 2014.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

253

4. Σχόλια- Απόψεις για τη Γενεύη 2, 2014 Οι δύο πλευρές παραμένουν σταθερά και αμετακίνητα στις θέσεις τους. Η μεν κυβέρνηση δεν δέχεται καν να συζητήσει στη Γενεύη 2 το θέμα της μεταβίβασης της εξουσίας. Θέτει, δε, ως προϋπόθεση προς τούτο να έχει συζητηθεί πρώτα το θέμα της τρομοκρατίας στη Συρία. Η αντιπολίτευση, όμως, παρουσιάζεται εντελώς αντίθετη και θέτει ως κύριο θέμα της συζήτησης μόνο τη μεταβίβαση της εξουσίας. Έτσι, το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών παραμένει αγεφύρωτο και ως πότε, χωρίς ίχνος συμβιβασμού και υποχώρησης από κανένα. Εξάλλου, τη στάση των δύο πλευρών επηρεάζουν καθοριστικά με την επέμβασή τους η Ρωσία και οι Η.Π.Α., κάθε μια για τις δικές της επιδιώξεις, και οι προοπτικές για προσέγγιση στις συζητήσεις σχεδόν μηδενίζονται. Τα Η.Ε. προσπαθούν να κρατούν ακόμη ζωντανή τη Γενεύη 2, ελπίζοντας ότι κάποτε θα γίνει αντιληπτό ότι οι ακρότητες δεν εξαθλιώνουν κανένα άλλο, παρά μόνο το δοκιμαζόμενο Συριακό λαό, ο οποίος υφίσταται τα δεινά του εμφυλίου εδώ και τρία χρόνια. Οι συζητήσεις στη Γενεύη 2 κάποτε σταματούν, μάλλον και, όπως φαίνεται προς το παρόν, προς το τίποτε, και τότε δημιουργείται μια χώρα’’ παρίας “, με ανησυχητικές διαστάσεις για όλη την περιοχή. Τα εξτρεμιστικά ισλαμικά στοιχεία, που τώρα είναι ενσωματωμένα στην αντιπολίτευση, πολεμούν βέβαια τις κυβερνητικές δυνάμεις αλλά και μάχονται και τα λοιπά μετριοπαθή στοιχεία της αντιπολίτευσης. Εάν επικρατήσουν τελικά, ικανοποιούν τις επιδιώξεις τους σύμφωνα και με τις οδηγίες της Al Qaeda, από την οποία υποκινούνται, με αποτέλεσμα ένα Χαλιφάτο στην περιοχή, με τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις στην ήδη βεβαρημένη και αναστατωμένη Μέση Ανατολή. Μόνο, εάν οι υπεύθυνοι συγκινηθούν από την τραγωδία της Συρίας και παραμερίσουν τα δικά τους συμφέροντα και αλλάξουν προς άλλη κατεύθυνση τη δυναμική, που διαθέτουν για να κανονίζουν τις τύχες των λαών, τότε και μόνο δημιουργείται θετική προοπτική για μια πετυχημένη στο μέλλον Συρία.

Ενώ η Διπλωματία έχει Τελματώσει, οι Συγκρούσεις συνεχίζονται, Μάιος 2014 Στις 6 Μαΐου 2014, οι συριακές δυνάμεις επανακτούν τον έλεγχο της πόλης Homs και επιτρέπουν στους εξεγερθέντες να εγκαταλείψουν και το τελευταίο ισχυρό τους στην γενέτειρα της εξέγερσης στη Homs, μετά από τρία πολιορκίας. Στη Συρία, ενώ η διπλωματία έχει τελματώσει, οι συγκρούσεις συνεχίζονται. Η σουνιτική τζιχατική κίνηση ISIS, που βρίσκεται μέσα στην αντιπολίτευση σαν αντιπολίτευση, ελέγχει μεγάλο μέρος της Συρίας. Οι ξένοι πολεμιστές που έχουν ενταχθεί στη ISIS, διαπράττουν φρικαλέα εγκλήματα με την κακομεταχείριση φυλακισμένων. Προβάλλονται σε βίντεο τέτοιες εικόνες με εγκλήματα που διαπράττει ένας μάλιστα από τους 400 ξένους Βρετανούς εξτρεμιστές μουσουλμάνους που πιστεύεται ότι έχουν καταφύγει στη Συρία. Επίσης, εξτρεμιστές μουσουλμάνοι ανατινάσσουν με εκρήξεις ξενοδοχειακό συγκρότημα

Λακαφώσης Δημήτριος

254

Η Στρατηγική του Assad στη Συρία, 2014 Ο Assad ακόμη πιστεύει ότι μπορεί να επανακτήσει τον έλεγχο σε όλη τη Συρία, παρά τα μέχρι τώρα γεγονότα. Η μέχρι τώρα ακολουθούμενη στρατηγική ίσως να τον ευνοεί προς τούτο.

Για να κρατηθεί στην εξουσία έχει ενδώσει και αποδεχθεί την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας, του οποίου την ύπαρξη δηλώνει επίσημα για πρώτη φορά, απομακρύνοντας έτσι την απειλή του άμεσου δυτικού κτυπήματος. Συμμετέχει στη διεθνή διάσκεψη της Γενεύης 2, χωρίς κανένα ενδιαφέρον για πολιτική προσέγγιση του θέματος και μακριά από κάθε ιδέα συμβιβασμού, στηριζόμενος στην υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν, προσπαθώντας να κερδίσει και χρόνο. Επιπλέον, επιτρέπει την εκκένωση αμάχων με προϋποθέσεις βέβαια και σαν προσπάθεια καλής θέλησης σύντομη ανθρωπιστική βοήθεια, στη θεωρούμενη ως πρωτεύουσα της εξέγερσης τρίτης πόλης της Συρίας Homs, εν μέσω εκρήξεων όμως και παρά την προσωρινή τοπική κατάπαυση πυρός. Παράλληλα στο εσωτερικό, όπου ελέγχει το πλείστον των επαρχιακών πόλεων, ο Assad, συνεχίζει σταδιακά να αποδυναμώνει επιχειρησιακά τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης με αεροπορικά κτυπήματα κυρίως στο Χαλέπι, στη Χομς και στα προάστια της Δαμασκού και αλλού, με εκατοντάδες νεκρούς, με συμμετοχή και μαχητών της Hezmbollah από τη Βηρυτό και ιρανών παραστρατιωτικών. Η αντιπολίτευση, που δεν συμμετέχει σαν σύνολο στη Γενεύη 2, αποσκοπεί όπως η Δύση στη μεταβίβαση της εξουσίας χωρίς Assad, πράγμα που απορρίπτει η κυβέρνηση. Παρουσιάζεται η αντιπολίτευση διχασμένη και απογοητευμένη γιατί διστάζει η Δύση να την ενισχύσει με πολεμικά μέσα, όπως η Ρωσία ενισχύει τις δυνάμεις του Assad. Εξάλλου, η αντιπολίτευση έχει να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό της εξτρεμιστικά στοιχεία, φιλικά προσκείμενα προς τηνAl Qaeda( AQ), τα οποία στοιχεία πολεμούν ταυτόχρονα τις κυβερνητικές δυνάμεις και τους δήθεν προσωρινούς εταίρους μετριοπαθείς πολεμιστές της ίδιας της αντιπολίτευσης. Επιδιώκουν τα εξτρεμιστικά στοιχεία να επικρατήσουν στην αντιπολίτευση για τη μετά Assad Συρία και με απώτερο σκοπό ένα ισλαμικό κράτος στην περιοχή, με επίκεντρο τη Συρία και το Ιράκ σε πρώτη φάση και στη συνέχεια σε όλες τις παραλιακές χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, σύμφωνα με τις οδηγίες της AQ. Υπόψη, σύμφωνα με τους Παρατηρητές ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τη Συρία, υπάρχουν 2.454 νεκροί το Φεβρουάριο μόνο μέχρι τώρα, μήνας που μπορεί να θεωρηθεί ο πιο θανατηφόρος από την αρχή της εξέγερσης. Περισσότεροι από130.000 έχουν σκοτωθεί στον από τα μέσα Μάρτιο 2011 εμφύλιο, μεταξύ των οποίων 11.000 παιδιά, και εκατομμύρια ανθρώπων να έχουν αναγκασθεί να εγκαταλείψουν τα σπίτιά τους ως και εκατοντάδες να έχουν εκκενωθεί από τη πολιορκημένη πόλη Χομς.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

255

Μπούμερανγκ η Κατάσταση στη Συρία για την Τουρκία, Σεπτέμβριος 2014 Ξεκινώντας από το 1998, η Τουρκία απείλησε με στρατιωτική δράση την Συρία αν δεν έπαυε να προσφέρει καταφύγιο στον Ochalan, ηγέτη του ΡΚΚ. Το καθεστώς της Δαμασκού αποφάσισε να μην το ρισκάρει. Οι Τούρκοι συνέλαβαν τελικά τον Ochalan στην Κένυα, τον δίκασαν και τον καταδίκασαν σε ισόβια. Ένας πόλεμος αποφεύχθηκε. Μια δεκαετία αργότερα, η κυβέρνηση του Erdogan κήρυξε τη Συρία τον καλύτερο περιφερειακό σύμμαχο της Τουρκίας. Όταν, όμως, η Αραβική άνοιξη εξαπλώθηκε στη Συρία, άρχισε να χαρακτηρίζουν δικτάτορα τον Assad. Πίστευαν ότι η πτώση του αλεβίτη Assad θα βοηθούσε στο να δημιουργηθεί μια σουνιτική ζώνη κρατών υποτελών στην αναδυόμενη τουρκική ‘’αυτοκρατορία’’. Η Άγκυρα, ως το 2012, υποστήριξε όλες τις σουνιτικές ομάδες της αντιπολίτευσης στη Συρία, περιλαμβανομένων των ακραίων, τις χρηματοδότησε και τους έστειλε όπλα. Αυτό δημιούργησε το Ισλαμικό Κράτος (IS), που αποσκοπεί στην πτώση ενός πρώην συμμάχου.

Η Αποτίμηση της Συριακής Κρίσης, 2011-2015 › Η συριακή κρίση άρχισε το Μάρτιο 2011, με ειρηνικές διαδηλώσεις τις οποίες η κυβέρνηση αντιμετώπισε με βιαιότητες. › Η κρίση κατέληξε σε εμφύλιο και με αγώνα Σιιτών και Σουνιτών και εκτός Συρίας. › Στα τελευταία χρόνια, ξένοι εξτρεμιστές πολεμιστές εντάχθηκαν και στις δύο πλευρές του πολέμου. › Ο Assad κυβερνά μια σε αποσύνθεση χώρα, χωρίς καμία ιδέα συμβιβασμού, με την υποστήριξη της κυρίως της Ρωσίας και με ένα ΣΑ των Η.Ε. σε αδυναμία για απόφαση. › Η αντιπολίτευση είναι διχασμένη με την παρουσία στους κόλπους της και της AQ. › Σαν συνέχεια της χωρίς αποτέλεσμα συμφωνίας της Γενεύης 1, 2012 και μετά από τρία χρόνια άκαρπων προσπαθειών, τελικά με συμφωνία Ρωσίας-Η.Π.Α., αρχίζουν δύο κύκλοι συνάντησης της Γενεύη 2, 2014 και αναμένεται και τρίτος κύκλος, με αμυδρές όμως προοπτικές, ενώ παράλληλα συνεχίζονται με ένταση οι εσωτερικές συγκρούσεις, με ορίζοντα την τελική σύγκρουση. › Τρία χρόνια μετά την εξέγερση, ο Bashar al-Assad βρίσκεται σε ισχυρότερη θέση από πριν για να μπορεί να κρατηθεί ακόμη στην εξουσία του, με σταθερή υποστήριξη των συμμάχων του και το βαθύ διχασμό των αντιπάλων του. Παρουσιάζεται αργή αλλά σταθερή εξέλιξη στο να κερδίζει ο Bashar al-Assad σε διάφορα σημαντικά μέτωπα των συγκρούσεων και παρατείνεται ο φόβος για διατήρηση της κρίσης στη Συρία. › Η παρουσία ισλαμιστών εξτρεμιστών στη συριακή αντιπολίτευση, έχει επί μακρόν απο-

256

Λακαφώσης Δημήτριος

τρέψει τον Obama να εξοπλίσει την αντιπολίτευση. Αλλά μετά την κρίση της κατάστασης να συνεχίζεται για τρία χρόνια, άρχισε να παρέχεται βοήθεια με αμερικανικής παραγωγής αντιαρματικά TOW. Με την πρώτη αυτή αποστολή σύγχρονου αμερικανικού πολεμικού υλικού στη Συρία από τότε που άρχισαν οι συγκρούσεις, αναπτερώνονται οι ελπίδες των εξεγερθέντων ότι με σημαντική στρατιωτική βοήθεια εξισορροπείται η κατάσταση στο πεδίο των συγκρούσεων προς όφελός τους. › Ο Assad επανεκλέγεταια τρίτη επταετή θητεία σε εκλογές ’’φάρσα’’ στις 3Ιουνίου 2014. Χωρίς όμως εκλογές στις ελεγχόμενες από τους εξεγερθέντες; Ενώ με στρατιωτική ενέργεια επιχειρεί να εξοντώσει τους εξεγερθέντες. Το άκουσμα και μόνο των εκλογών στην προεκλογική περίοδο δυναμιτίζει την ήδη τεταμένη κατάσταση με εκρήξεις παγιδευμένων αυτοκινήτων και με πυρά όλμων στην πόλη Homs και στα περίχωρα της Damascus στις 29 Απριλίου 2014, με 57 νεκρούς. › Τελικά, εάν δεν υπάρξουν συμβιβασμοί, η Συρία γίνεται μια άλλη Σομαλία ή βαλκανοποιείται η χώρα.

Συμπεράσματα – Διαπιστώσεις για τον Πόλεμο στη Συρία, 2011-2015 Στη Συρία η αρχική εξέγερση του λαού κατέληξε σε εμφύλιο με συγκρούσεις μεταξύ κοινωνιών και φατριών και σε πόλεμο μέσα πόλεμο εντός της αντιπολίτευσης. Τα φιλικά προς την AQ στοιχεία να ανταγωνίζονται τα άλλα μετριοπαθή στοιχεία και τον Ελεύθερο Συριακό στρατό της αντιπολίτευσης, ως και να κατηγορούν την κήρυξη από τους Κούρδους της Συρίας ενισχυμένης αυτόνομης περιοχής ως προσπάθεια διαμελισμού της χώρας. Με ένα ενωμένο Σ.Α. των Η.Ε. θα μπορούσαν να μην υπάρχουν οι σημερινές θηριωδίες στη Συρία. Οι Η.Π.Α. και η Δύση δεν έδειξαν προς το Συριακό λαό τη “συμπάθεια” που είχαν δείξει προς το λαό της Λιβύης και σήμερα η Συρία να βρίσκεται στα πρόθυρα του διαμελισμού και στον πλέον σκληρό με φανατισμό εμφύλιο και με χωρίς ανθρωπιστική βοήθεια επί τρία σχεδόν έτη. Βέβαια, κάθε χώρα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά με ιδιαίτερες διακυβεύσεις εξωτερικής επέμβασης. Η Ρωσία, σαν πιστός μόνιμος σύμμαχος του Assad, έχει επιβραδύνει τη διεθνή μεσολάβηση για την επίλυση του συριακού προβλήματος. Η διπλωματία υποστηριζόμενη από την απειλή χρήσης δύναμης κατόρθωσε να εξαλείψει το Συριακό χημικό οπλοστάσιο, με αβέβαιο όμως ακόμη το μέλλον του συριακού λαού, αφού ο εμφύλιος συνεχίζεται με αυξανομένη ένταση. Η Συρία, είναι σχεδόν η μόνη στις αραβικές εξεγέρσεις που ο στρατός υποστηρίζει το καθεστώς. Ο, δε, Assad με στήριγμα από το γειτονικό Ιράν, από τη Ρωσία στο Σ.Α. των Η.Ε. και με προμήθεια όπλων από τη Ρωσία, κυβερνά με ασταμάτητο μακελειό τη σε χάος και τη διαιρημένη χώρα, που εισέρχεται στο τρίτο έτος εσωτερικών συγκρούσεων και έως πότε, παρά τις αρχικές εκτιμήσεις για διάρκεια ελαχίστων μηνών. Καθώς, η Συρία ολισθαίνει προς τεμαχισμό, με ορατές διαχωριστικές γραμμές, δεν είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς μία ένωση μεταξύ περιοχών της Συρίας και του γειτονικού Ιράκ. Η AQ, με τα φιλικά προς αυτή στοιχεία στη Συρία-ισλαμικό κράτος στο Ιράκ και στη Συρία(ISIS)

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

257

και το Μέτωπο Nusra και άλλες εξτρεμιστικές οργανώσεις που τώρα πολεμούν τον Assadενδυναμώνει την παρουσία της στη Συρία. Ταυτόχρονα, πολεμιστές της AQ μάχονται για να επικρατήσουν σε δυτικές επαρχίες του γειτονικού Ιράκ, χωρίς να παραβλέπεται ότι τούτο δεν είναι σύμπτωση. Απώτερος σκοπός είναι ένα ενιαίο ισλαμικό κράτος (Levant-Ανατολή), από τη Νότια Τουρκία μέχρι τη χερσόνησο του Σινά. Αβέβαια προοπτική, αλλά και δύσκολα αποκολλάται από την σκέψη εκείνων που προσβλέπουν σ’ αυτό. Η Συρία τείνει να γίνει το νέο πεδίο δράσης για τους ξένους πολεμιστές του ‘’ιερού πολέμου’’ που επιδιώκουν την επιβολή του Ισλάμ και αντιτίθεται στη Δύση. Οι ξένοι πολεμιστές ξεκινούν από όλο το μουσουλμανικό κόσμο, την Αυστραλία, τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη και εντάσσονται κυρίως στους εξτρεμιστές ισλαμιστές της αντιπολίτευσης. Επιστρέφοντας, έχουν την εμπειρία και ενεργούν τρομοκρατικές επιθέσεις στο εσωτερικό των χωρών προέλευσης, όπως μαρτυρούν άλλες παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν. Σε περιοχές των ανταρτών και ιδιαίτερα στην πόλη Raqqa(Ράκα) της βόρειας Συρίας εξτρεμιστικά φιλικά προς την AQ στοιχεία έχουν επιβάλλει τον ισλαμικό νόμο και η AQ να ελέγχει τη μεγαλύτερη ίσως ποτέ περιοχή στον κόσμο και να επιστρατεύονται νέοι Σύριοι και ξένοι μαχητές. Η επίθεση ενόπλων ανταρτών κατά Ορθοδόξων Χριστιανών με ομηρία, στην παλαιότερη χριστιανική πόλη Μαλούχα της Συρίας ως και απαγωγή δύο Ορθοδόξων Χριστιανών Επισκόπων, προκαλεί φόβους στη χριστιανική κοινότητα, όχι μόνο στη Συρία αλλά και σε όλη τη Μέση Ανατολή. Οι αντάρτες πολεμιστές της ενιαίας συριακής αντιπολίτευσης έχουν τους υποστηρικτές τους, με τον καθένα υποστηρικτή, όμως, να έχει τα δικά του ενδιαφέροντα. Οι Η.Π.Α. με τους Δυτικούς συμμάχους υποστηρίζουν τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό (FSA) της αντιπολίτευσης για δημοκρατικό κράτος, ενώ η διεθνής AQ και οι Jihadis, το φιλικό προς την AQ στοιχείο της αντιπολίτευσης για ισλαμικό κράτος. Ενώ, η Ρωσία και το Ιράν με τη σύμμαχό του Hezbollah βοηθούν το καθεστώς. Όσο ο πόλεμος στη Συρία γίνεται εντονότερος η χώρα να κινδυνεύει να καταστεί άλλη Σομαλία ή και ακόμη με διαμελισμό να βαλκανοποιηθεί, με κοινωνικά, θρησκευτικά και κριτήρια φατριών μεταξύ των αντιμαχομένων ομάδων. Με τις δυτικές δυνάμεις να έχουν να κάνουν με μία αντιπολίτευση, που είναι διαιρημένη και μακριά από το να ελέγχει τα γεγονότα στο έδαφος, δεν εκπλήσσεται κανείς να βλέπει τους δυτικούς συμμάχους φοβισμένους στο να βοηθήσουν να επιτευχθεί αυτό που θεωρούν αποδεκτό ισόρροπο αποτέλεσμα. Αυτός είναι ο λόγος που οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους παρουσιάζονται απρόθυμοι να εμπλακούν στη Συρία. Η χρήση χημικών όπλων και κυρίως στο ανατολικό προάστιο Ghuta (Γούτα) της Δαμασκού, 21 Αυγούστου 2013, με εκατοντάδες νεκρούς, μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά, αποτελούν εγκλήματα πολέμου και παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ενώ το διαιρημένο Σ.Α. των Η.Ε. δεν μπορεί να πάρει απόφαση για παραπομπή των εγκλημάτων στο Διεθνές δικαστήριο. Έρχονται βασανιστικά στη μνήμη μας οι στρατιώτες που πέθαναν από ασφυξία σε οχυρώσεις του Α΄ΠΠ, οι Εβραίοι σε θαλάμους αερίων κατά το Β΄ΠΠ και οι Ιρανοί που δηλητηριάσθηκαν κατά πολλές δεκάδες χιλιάδες από το Saddam.

258

Λακαφώσης Δημήτριος

Ξαφνικά, βέβαια, ανοίγεται παράθυρο στη διπλωματία με τη συμφωνία Η.Π.Α.-Ρωσίας για την εξάλειψη του χημικού οπλοστασίου της Συρίας, μετά από δυόμισι και περισσότερο χρόνια κρίσης, που αποτρέπει την απειλή για συμμαχικό δυτικό κτύπημα στη Συρία. Αλλά, η αιματοχυσία συνεχίζεται με ένταση και έως πότε, ενώ παράλληλα διεξάγεται η διεθνής διάσκεψη, Γενεύη 2, από 22 Ιανουαρίου 2014, της οποίας διάσκεψης η αποτυχία οδηγεί και τον δεύτερο μετά τον Annan ειδικό αποσταλμένο των Η.Ε. για τη Συρία, Brahimi, να παραιτηθεί. Μετά την εμφάνιση του IS, o Assad και οι μετριοπαθείς αντάρτες της αντιπολίτευσης άρχισαν να σκέπτονται γιατί να μάχονται μεταξύ τους προς όφελος των Τζιχαντιστών. Ο, δε, τρίτος μεσολαβητής Staffan de Mistura για το Συριακό βλέπει ευκαιρία τώρα για τοπικές καταπαύσεις πυρός, με προτεραιότητα το Χαλέπι. Όμως, στις 2 Μαρτίου 2015, οι στρατιωτικές και πολιτικές δυνάμεις στο Χαλέπι( Aleppo) απέριψαν τις προτάσεις του απεσταλμένου των Η.Ε. Staffan de Mistura για πάγωμα των συγκρούσεων στη διαιρημένη βόρεια πόλη της Συρίας. Τελικά, μέχρι το Σεπτέμβριο 2015 επικρατεί κατάπαυση πυρός σε τέσσερες περιοχές. Ας ελπίζουμε ότι δε θα αναγκασθεί να δηλώσει όπως οι προηγούμενοι μεσολαβητές ότι δεν υπάρχει λύση στη Συρία. Για τη Συρία, ακολουθείται συνδυασμός διπλωματίας και πιέσεων, μέσα στο γενικότερο πολιτικό πλαίσιο που εκφράζουν οι Δυτικοί και κυρίως οι Η.Π.Α. ότι ο Assad πρέπει να φύγει και ότι έχει χάσει τη νομιμότητα της εξουσίας. Κρίνεται ίσως απαραίτητη η αποστολή βοήθειας προς τους μετριοπαθείς αντάρτες, όπως αυτοί συνεχώς επιμένουν. Οι Η.Π.Α. δεν βλέπουν στρατιωτική λύση στην κρίση της Συρίας, αλλά επίσης βλέπουν αδύνατη την πολιτική λύση με τον Assad στην εξουσία. Πάντως, όπως το παρελθόν δείχνει, οι μονάρχες που ασκούν πίεση στο λαό τους τελικά καταρρέουν και το Διεθνές Δικαστήριο τους αναμένει. Αυτό θα συμβεί και με τον Assad; Η ιστορία, δε, των εμφυλίων δείχνει ότι οι τύραννοι, αν και βλέπουν την πτώση τους, αιματοκυλίζουν το λαό μέχρι την ύστατη στιγμή. Ο Saddam κρατήθηκε στην εξουσία επί δέκα σχεδόν χρόνια μετά την ήττα του, στο πόλεμο του Κόλπου το 1992 και χρειάσθηκε η στρατιωτική επέμβαση 2003 για να αλλάξει το καθεστώς στο Ιράκ. Η διπλωματία για το Βοσνιακό “σύρθηκε” για χρόνια, παράλληλα προς τις συγκρούσεις και σήμερα ακόμη τα εγκλήματα πολέμου στη Σρεμπρένιτσα δικάζονται στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αυτό πρόκειται να συμβεί και για τη Συρία ; Πάντως, οι δικτάτορες κάποτε ακολουθούν την τύχη του Ferdinand Marcos των Φιλιππίνων, του Bertrand Aristide της Αϊτής και του Charles Taylor της Λιβερίας. Αυτό είναι βέβαιο.

Στον Τέταρτο Χρόνο οι Συγκρούσεις στη Συρία, Μάιος 2015 Στις αρχές Μαΐου 2015, η πόλη Χαλέπι, η μεγαλύτερη πόλη και το μεγαλύτερο ποτέ εμπορικό κέντρο της Συρίας, έχει καταστεί το μεγαλύτερο πεδίο συγκρούσεων στον εμφύλιο της χώρας, από τότε που οι αντάρτες επιτέθηκαν στην πόλη το 2012 και η πόλη βρίσκεται τεμαχισμένη μεταξύ κυβερνητικών και των ανταρτικών δυνάμεων. Οι συγκρούσεις στα μέχρι τώρα τρία τελευταία χρόνια έχουν ισοπεδώσει γειτονιές, η κατάσταση αγγίζει την ανθρωπιστική κρίση και εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι την εγκαταλείπει.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

259

Από τις δύο πλευρές διαπράττονται εκτεταμένα βασανιστήρια, απαγωγές και αυθαίρετες συλλήψεις και κρατήσεις. Με εσκεμμένα και συστηματικά αεροπορικά κτυπήματα σκοτώνονται πολίτες σε κατοικημένες περιοχές, κτυπήματα που συνιστούν εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας. Οι κυβερνητικές δυνάμεις χρησιμοποιούν βόμβες βαρελιού, κάνιστρα γεμάτα με εκρηκτικά και τεμαχισμένα σίδερα και χημικές ουσίες Σαρίν-Χρωμίου. Οι αντάρτες χρησιμοποιούν όπλα χωρίς ακρίβεια προσβολής, όπως όλμους και παλαιού τύπου ρουκέτες εναντίον περιοχών που ελέγχουν κυβερνητικές δυνάμεις. Μέχρι το τέλος του Απριλίου 2015, ο από τον Ιούνιο 2014 αποσταλμένος στη Συρία από τα Η.Ε. Steffan de Mistaru, δεν έχει κάτι το σημαντικό να επιδείξει για την κρίση στην Συρία, όπως και οι δύο προκάτοχοί του, Kofi Annan and Lakhdar Brahimi. Καλεί, όμως, τους αντιμαχόμενους στις συγκρούσεις στη Συρία, σε διαπραγματεύσεις στη Γενεύη.

Με σοβαρότερο το Συριακό Κορυφώνεται το Τέλμα του Μεσανατολικού, προς το Τέλος του 2015 Για πρώτη φορά αμερικανικές ειδικές δυνάμεις επεμβαίνουν στο συριακό έδαφος, με υποβοηθητικό και επιμελειακό ρόλο. Το ίδιο είχε εφαρμοσθεί στην αρχή και στο Ιράκ, αλλά μετά από έλλειψη προόδου στο Ιράκ αποφασίσθηκε και υιοθετείται πλέον ενεργός συμμετοχή ειδικών αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ. Η υποστηρικτική τακτική στη Συρία με περίπου 50- 100 άνδρες των ειδικών δυνάμεων, που ίσως δεν αρκούν, αποσκοπεί πρωτίστως στην υποβοήθηση των σχεδιαζόμενων επιθέσεων από τις κουρδικές δυνάμεις και των λοιπών μετριοπαθών της αντιπολίτευσης προς ανακατάληψη της θεωρούμενης ως πρωτεύουσα του IS πόλης Raqqa στο κέντρο της Συρίας. Η αμερικανική υποστηρικτική τακτική στη Συρία, δεν σημαίνει απαραίτητα αλλαγή στρατηγικής αλλά ενίσχυση της εκστρατείας στην περιοχή. Οι υποστηρικτές του Assad θεωρούν την επέμβαση των αμερικανικών δυνάμεων στο συριακό έδαφος παράνομη αφού γίνεται χωρίς την αίτηση του Assad που εκλαμβάνουν ως νόμιμο ηγέτη της Συρίας, ενώ οι αντίπαλοι θεωρούν ότι ο Assad να έχει χάσει την νομιμότητα της εξουσίας με τα εγκλήματα που διαπράττει εναντίον του λαού του. Η αρχική υποστηρικτική τακτική των αμερικανικών δυνάμεων στη Συρία φαίνεται να οδηγεί σταδιακά σε πλέον ενισχυμένη εμπλοκή τους στην τελματωμένη συριακή κατάσταση, όπως γίνεται στο Ιράκ με αποστολή αμερικανών ειδικών δυνάμεων εντός του 2015, χωρίς χερσαίες δυνάμεις αφού η αποστολή χερσαίων δυνάμεων εκλαμβάνεται ως κατοχή άλλης χώρας και επί πλέον η ιρακινή κυβέρνηση απορρίπτει. Η Ρωσία με τις αεροπορικές επιχειρήσεις στη Συρία και με την υποστήριξη του Ιράν και της Χεζμπολλάχ (Hezbollah) ενισχύει το σιιτικό στοιχείο και περιορίζεται το σουνιτικό στην περιοχή.Γενικά, η κατάσταση στη Μέση Ανατολή χειροτερεύει και τα Η.Ε., με ειδικό αποσταλμένο τον Staffan de Mistura, να μην μπορούν να βρουν διέξοδο στο σοβαρότερο τώρα συριακό πρόβλημα στην περιοχή. Έχουν σκοτωθεί 100δες χιλιάδες άνθρωποι και εκατομμύρια έχουν

260

Λακαφώσης Δημήτριος

εκτοπισθεί από τα σπίτιά τους. Βρίσκουν καταφύγιο σε γειτονικές χώρες και δημιουργείται από πρόσφυγες της Μέσης Ανατολής η σοβαρότερη μετά το Β’ΠΠ προσφυγική κρίση και η μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμού στην Ευρώπη. Η Ευρώπη αποδείχθηκε ανεπαρκής να αντιμετωπίσει μια ανθρωπιστική κρίση, πόσο μάλλον εάν κληθεί να αντιμετωπίσει πολεμική κρίση. Ο Obama είχε υποσχεθεί προεκλογικά να τερματίσει τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ και να μην εμπλακεί σε χερσαίες επιχειρήσεις στη Συρία. Δηλαδή, να είναι o μόνος σχεδόν αμερικανός πρόεδρος που να μην έχει διεξάγει πόλεμο. Τώρα, όμως, υπερβαίνονται οι κόκκινες γραμμές. Μένουν και μετά την προεδρία του, 2007, αμερικανοί στρατιώτες στο Αφγανιστάν, επανέρχονται στο Ιράκ και αναπτύσσονται στη Συρία. Δεν σταματούν, λοιπόν, οι δύο πόλεμοι που κληρονόμησε και μένει πίσω ίσως και τρίτος πόλεμος και έως πότε.

Αιφνιδιαστικές Ρωσικές Αεροπορικές Επιδρομές στη Συρία και με Πυραύλους Cruise από την Κασπία, από 30 Σεπτεμβρίου 2015

30-19-15 ρωσικά αεροπορικά κτυπήματα και 7-11-15 με πυραύλους από Κασπία στη Συρία.

Η Ρωσία προς υποστήριξη του Assad. αρχίζει στις 30 Σεπτεμβρίου 2015 αεροπορικές επιχειρήσεις κατά των IS και άλλων παραστρατιωτικών ομάδων, σε νέο αντιτρομοκρατικό αγώνα, κατά ισχυρισμούς της Ρωσίας. Από τις 7 Οκτωβρίου 2015, αρχίζουν και ρωσικά κτυπήματα με πυραύλους Cruise από πλοία της ρωσικής ναυτικής Βάσης στην Κασπία, αν και πρόκειται περισσότερο για επίδειξη ρωσικής ισχύος. Aπό τις αρχές Αυγούστου 2016 έχουμε για πρώτη φορά ρωσικά αεροπορικά κτυπήματα στη Συρία από βάσεις στο δυτικό Ιράν. Οι συριακές χερσαίες επιχειρήσεις υποστηρίζονται από τα ρωσικά αεροπορικά κτυπήματα, για να επανακτήσουν τα εδάφη που μέχρι τώρα είχαν χάσει. Προσβάλλονται περιοχές, προς βορά κοντά στο Idlib και στο Aleppo, που ελέγχει η ομάδα του μετώπου al-Nusra Front και

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

261

προς ανατολάς των θέσεων των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων κοντά στις Homs and Hama όπου επικρατεί ποικιλία ομάδων ανταρτών που υποστηρίζεται από τη συμμαχία των Η.Π.Α. Ο Putin έχει προετοιμάσει τις επιχειρήσεις με προώθηση 34 Μαχητικών ρωσικών αεροσκαφών : 12 SU-25s,12Su-24M2s,4Su30SMs και 6Su-34s, σε αεροδρόμια γύρω από τα Latakia- το προπύργιο του Assad- και από Οι ρωσικοί S-400 στη Συρία, μετά την κατάρριψη του SU- τη ρωσική ναυτική βάση Tarsus πολεμικού 24, 24-10-15 υλικού μεταξύ των οποίων και αντιαρματικά όπλα SAM. Χρησιμοποιείται στη Συρία και το επίμαχο αδιάκριτο ρωσικό σύστημα TOS-1 "Buratino" πολλαπλής εκτόξευσης ρουκετών, με αμφίβολη ρωσική επιδίωξη. Το σύστημα αυτό κατά ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες έχει εντοπισθεί και στην Ουκρανία. Οι ρουκέτες φέρουν θερμοβαρόμετρες κεφαλές και εκρήγνυνται σε προκαθορισμένο ύψος από το έδαφος, απελευθερώνοντας σύννεφο καυσίμου, που αναφλέγεται από δεύτερη έκρηξη. Δημιουργούνται υψηλής θερμοκρασίας και πίεσης κύματα, παρόμοια με την πυρηνική έκρηξη χαμηλής έντασης και υποστηρίζονται επιθετικές επιχειρήσεις με κάλυψη της περιοχής με φλόγες πυρός. Βέβαια, το πρόβλημα των IS δεν αντιμετωπίζεται μόνο με αεροπορικές επιχειρήσεις αλλά προς το παρόν ουδείς είναι διατεθειμένος να εμπλακεί σε χερσαίες επιχειρήσεις στη Συρία. Η Ρωσία μάλιστα έχει και το κακό προηγούμενο με την επί 10ετία εμπλοκή της παλαιότερα στο Αφγανιστάν κατά των Mujahideen (Μουτζαχεντίν) και φοβάται να μη δημιουργηθεί άλλο ‘’Βιετνάμ στη Μ. Ανατολή’’. Επικρατούν στη διπλωματία αντιθέσεις και κυρίως με τις Η.Π.Α., αλλά και παραμένει περιθώριο για συντονισμό των ρωσικών και αμερικανικών αεροπορικών επιχειρήσεων στη Συρία προς αποφυγή θερμού επεισοδίου, που μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες και ανεπιθύμητες καταστάσεις. Τις επιχειρήσεις της Ρωσίας υποστηρίζει και το Ιράν, μάλιστα με στρατιωτική αποστολή, και η Hezbollah.ενώ τους μετριοπαθείς της αντιπολίτευσης οι Η.Π.Α, η Σαουδική Αραβία. το Κατάρ και η Τουρκία, η οποία Τουρκία διαμαρτύρεται προς τη Ρωσία, με την υποστήριξη και του ΝΑΤΟ, για παραβίαση του εναερίου χώρου της από ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη που πετούν προς Συρία. Μάλιστα η Τουρκία απειλεί τη διακοπή παροχής φυσικού αερίου και την ακύρωση κατασκευής πυρηνικού αντιδραστήρα από τη Ρωσία στο Ακουγιού της Μερσίνας. Επίσης, για τις επιχειρήσεις συνεργάζονται πληροφοριακά η Συρία, το Ιράκ, το Ιράν και η Ρωσία. Υπόψη ότι μόλις πριν την έναρξη των αεροπορικών κτυπημάτων, ο Putin μάλιστα στο πλαίσιο της Γ.Σ. των Η.Ε. και σε με ψυχρότητα κατ’ ιδία συνάντηση με τον Obama είχε δώσει νύξεις για αεροπορικά κτυπήματα και η Ρωσία μια ημέρα πριν τις αεροπορικές επιχειρήσεις ενημερώνει τις Η.Π.Α. μέσω της πρεσβείας τους στη Βαγδάτη σχετικά και ζητά να σταματήσουν τα αμερικανικά αεροπορικά στη Συρία χωρίς όμως τούτο να γίνει αποδεκτό.

262

Λακαφώσης Δημήτριος

Επικρατεί’’ κομφούσιο’’ και πόλεμος όλων εναντίον όλων. Ο Putin τόλμησε μπροστά στην ατολμία των άλλων. Ο Putin αποσκοπεί στη διατήρηση του συριακού καθεστώτος ή σε εξασφάλιση ρόλου σε τυχόν μελλοντικό καθεστώς. Αλλά, η Ρωσία φαίνεται και να αρχίζει μια εξωστρέφεια, με την πρώτη επέμβασή της στην Ουκρανία και στο σοβαρότερο τώρα πρόβλημα της Συρίας στη Μέση Ανατολή, περιοχή στην οποία κυριαρχούν επί 10ετίες οι Η.Π.Α.

Η Κατάρριψη Ρωσικού Su-24 Jet από Τουρκικό F-16, που ενεργούσε κατά των ανταρτών στη Συρία, με Πρα-ντερ-φέρ Putin και Erdogan, 24 Νοεμβρίου 2015 Στις 24 Οκτωβρίου 2015, τουρκικό F-16 κατέρριψε στα σύνορα με τη Συρία ρωσικό Su-24 Jet που ενεργούσε κατά των ανταρτών στη Συρία. Το Su-24 παραβίασε για ελάχιστα δευτερόλεπτα τον τουρκικό εναέριο χώρο και βλήθηκε εντός της Συρίας και έπεσε σε περιοχή που ελέγχουν Τουρκομάνοι, Σύριοι πολίτες με καταγωγή από την Τουρκία, βόρεια της Λατάκιας κοντά στα σύνορα με την Τουρκία. Οι Τουρκομάνοι( κατά άλλους Τούρκος εθνικιστής) σκοτώνουν τον ένα από τους δύο Ρώσους πιλότους που έπεσαν με το αλεξίπτωτο, βεβηλώνοντας τον νεκρό με περιφορά του σε ‘’καρότσα’’ αυτοκινήτου. Επίσης, σκότωσαν ένα από την ομάδα Ρώσων που προσέτρεξαν για διάσωση και κατέστρεψαν το ελικόπτερο που την μετέφερε. Η κατάρριψη έγινε, ενώ συνυφαινότανε συμμαχία Η.Π.Α.-Ρωσίας- Γαλλίας κατά του IS(Daesh) στη Συρία. Αρχίζει το πρα-ντε- φέρ μεταξύ Putin και Erdogan. O Putin κατηγορεί ανοικτά την Τουρκία για λαθρεμπόριο πετρελαίου και όπλων με τους Τζιχαντιστές, μέσω των Τουρκομανών. Η Τουρκία συγκαλεί το ΝΑΤΟ, χωρίς να επικαλείται την ενεργοποίηση του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ στο οποίο προβλέπεται : ‘’επίθεση κατά ενός μέλους είναι και επίθεση κατά όλων των μελών του ΝΑΤΟ’’. Ο Putin δηλώνει ότι πρόκειται για μαχαιριά στην πλάτη από συνεργάτες της τρομοκρατίας. Οι Η.Π.Α. και το ΝΑΤΟ τάσσονται υπέρ της Τουρκίας που είναι μέλος του ΝΑΤΟ, και εισηγούνται λεπτομερή διερεύνηση των αιτίων του συμβάντος και το ΝΑΤΟ ενισχύει την άμυνα της Τουρκίας καθόσον η ένταση με τη Ρωσία αυξάνεται. Κατάρριψη ρωσικού αεροπλάνου από χώρα του ΝΑΤΟ έχει να συμβεί από μισό αιώνα, από το 1950. Η κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου έρχεται μετά από δύο σχεδόν μήνες από τη συντριβή άλλου ρωσικής πολιτικής αεροπορίας αεροπλάνου στο Σινά της Αιγύπτου από το IS. Το επεισόδιο δεν κρίνεται ως συνηθισμένη παραβίαση εναερίου χώρου που εμπίπτει στις διπλωματικές διαδικασίες, αλλά η κατάρριψη του Su-24με νεκρό τον ένα πιλότο συμβαίνει εν μέσω επικινδυνότητας με την εν εξελίξει κρίση στη Συρία. Η ενισχυμένη παρουσία δυνάμεων στην περιοχή προκαλεί διεθνή ανησυχία. Το αεροπλανοφόρο Charles de Gaulie της Γαλλίας με τα μαχητικά Jets Rafale βρίσκεται στην Ανατολική Μεσόγειο και η ρωσική Ναυαρχίδα στον ίδιο χώρο στο πλαίσιο ευρύτερης συνεργασίας κατά στόχων του IS στη Συρία. Η Γερμανία έχει στείλει Φρεγάτα για την προστασία του αεροπλανοφόρο της Γαλλίας, αναγνωριστικά αεροσκάφη Tornados για εντοπισμό στόχων, 1200 στρατιώτες για επιμελειακή υποστήριξη και αεροπλάνα ανεφοδιασμού στον αέρα. Η, δε, Βρετανία ενισχύει με Tornados GR4 Jets από τη βάση στο Ακρωτήρι της Κύπρου τα συμμαχικά αεροπορικά

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

263

κτυπήματα που στοχεύουν το επίκεντρο του IS της πόλης Raqqa και τις πετρελαιοπηγές που ελέγχονται από IS, με τα βλήματα ακρειβίας Briston που έχουν χρησιμοποιηθεί στη Λιβύη και στο Αφγανιστάν. Οι Η.Π.Α. ενισχύουν και με στρατιώτες εδικών δυνάμεων σε υποβοηθητικό ρόλο στον αγώνα κατά του IS στη Συρία. Η Ρωσία έχει προωθήσει, με defacto ‘’ζώνη απαγόρευσης πτήσεων’’ στα σύνορα προς την Τουρκία, τους σύγχρονους αντιαεροπορικούς πυραύλους S-400, εμβελείας 400km, για αντιαεροπορική προστασία των ρωσικών μέσων ως και τα πλέον σύγχρονα μαχητά αεροπλάνα Su-24 Jet στην περιοχή Λατάκια, στη δυτική Συρία, αλλά και υποβρύχιο ανοικτά της Συρίας με πυραύλους Cruise συμβατικών και πυρηνικών κεφαλών. Τα ρωσικά βομβαρδιστικά θα συνοδεύονται και από καταδιωκτικά μεγάλων ταχυτήτων και οι Ρώσοι πιλότοι φέρουν ελαφρό οπλισμό για την προστασία τους σε περίπτωση πτώσης. Με ρωσικά αεροπορικά προσβάλλεται φάλαγγα εμφόρτων με πετρέλαιο οχημάτων στην περιοχή των Τουρκομανών, έτοιμα να περάσουν τα σύνορα προς την Τουρκία. Η Τουρκία μετακινεί άρματα από Ανατολική Θράκη και τα προωθεί προς στα σύνορα με τη Συρία και ενισχύει την αεροπορική περιπολία στην περιοχή. Επίσης, η Τουρκία αναπτύσσει ηλεκτρονικά αντίμετρα, εφόσον τα ρωσικά μαχητά άρχισαν να οπλίζονται με πυραύλους αέρος-αέρος και αρχίζει να παρενοχλεί την ελεύθερη διάβαση ρωσικών πλοίων από τα στενά του Βοσπόρου, το καθεστώς του οποίου καθορίζεται από τη σύμβαση του Μοντρέ, 1936. Ο διπλωματικός τομέας σε ένταση. Η Γαλλία έχει προσφύγει στα Η.Ε. και εξασφάλισε διεθνή συνεργασία κατά της τρομοκρατίας, αφού πρώτα ζήτησε και ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά το άρθρο 42.7 της Ε.Ε., το αντίστοιχο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Ο Obama, Hollant και Merkel δεν πρόλαβαν να απεμπλακούν από τις συζητήσεις για το μακελειό του Παρισιού 13 Νοεμβρίου 2015, και τώρα συζητούν την κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου στα τουρκοσυριακά σύνορα, σε προσπάθεια αποκλιμάκωσης της κρίσης, ενώ εντείνεται ο οικονομικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Τουρκίας, με περιοριστικά μέτρα στον τουρισμό, στον αγωγό πετρελαίου( Turkish Stream), στα αγροτικά προϊόντα και παγώνει τη στρατιωτική συνεργασία. Η Τουρκία, βέβαια, έχει καταρρίψει για παραβιάσεις των συνόρων της ένα συριακό Mig-23 αεροπλάνο και ένα Mi-17 ελικόπτερο το 2013 και ένα Mig-23 αεροπλάνο το 2014. Υπόψη, η απάντηση στα συλλυπητήρια του ΥΠΕΞ της Ελλάδας προς τον ομόλογό του της Ρωσίας είναι: αντιλαμβανόμεθα και κατανοούμε τις τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου και κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο αρνείται να συναντήσει τον Τουρκοκύπριο ηγέτη στα κατεχόμενα. Είναι τουλάχιστον μια ελάχιστη αναγνώριση από έξω των δύο Ελλήνων αεροπόρων που φιλοξενούνται για πάντα στο Αιγαίο, ο Ν. Σιαλμάς κοντά στον Άγιο Ευστράτιο από το 1992 και ο Κ. Ηλιάκης ανοικτά της Καρπάθου από 2006, θύματα της τουρκικής προκλητικότητας στο Αιγαίο. Ολίγες ημέρες μετά την κατάρριψη του ρωσικού SU-24, το Ισραήλ δηλώνει και εμείς είχαμε παραβίαση του εναερίου χώρου από ρωσικά αεροπλάνα, έπρεπε να σκοτώσουμε το Ρώσο πιλότο; Ακολουθήσαμε τις προβλεπόμενες αλληλοενημερώσεις και το θέμα έληξε. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας ανεβάζει στο προσωπικό του Twitter συνομιλία με τον ομό-

Λακαφώσης Δημήτριος

264

λογό του της Τουρκίας στη διάσκεψη Ε.Ε.- Τουρκίας στις 29 Νοεμβρίου 2015: ’’Ευτυχώς οι πιλότοι μας δεν είναι τόσο νευρικοί όσο οι δικοί σας απέναντι στους Ρώσους. Είναι ανόητο και αδιανόητο αυτό που συμβαίνει στο Αιγαίο. Ξοδεύουμε δισ. για εξοπλισμούς, εσείς για να παραβιάζετε, εμείς για να σας αναχαιτίζουμε. Έχουμε τα πιο σύγχρονα οπλικά συστήματα στον αέρα και από κάτω δεν μπορούμε να εντοπίσουμε τους διακινητές που πνίγουν αθώους ανθρώπους στο Αιγαίο’’. Η αναφορά, αν και αποσύρθηκε από το Αγγλικό διαδίκτυο, μεταδόθηκε από το διεθνή τύπο και η Τουρκία απαντά και επαναλαμβάνει τις πτήσεις πάνω από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Η κατάρριψη από την Τουρκία ρωσικού μαχητικού Jet στα συριακά σύνορα, φέρνει και σύγχυση στην ευρωπαϊκή προσπάθεια για προσέγγιση με τη Μόσχα, παρά το συνεχιζόμενο πάγωμα για την Ουκρανία, για να προωθεί η διαδικασία για ειρήνη στη Συρία, που θα μπορούσε να συγκρατήσει το IS και να τερματίσει την εισροή προσφύγων προς την Ευρώπη. Αλλά, σε όποια περίπτωση, όπως λέει και η υπεύθυνη για τις εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε. Mogherini, ότι το επεισόδιο δεν πρέπει να επηρεάσει την προοπτική για εξεύρεση πολιτικής λύσης στη Συρία. Για πρώτη φορά μετά την κατάρριψη του ρωσικού Jet συναντώνται οι υπουργοί εξωτερικών της Ρωσίας και της Τουρκίας στο πλαίσιο της συζήτησης του OSCE στο Βελιγράδι στις 4 Δεκεμβρίου 2015, χωρίς καμία δήλωση εκατέρωθεν, ενώ ο Putin στην ετήσια αναφορά 2015 προς το έθνος επικεντρώθηκε στην κατάρριψη του ρωσικού Jet με έντονες απειλές για εκδίκηση, χωρίς μνεία στην Κριμαία όπως στην αναφορά του 2014. Τελικά, στις 26 Ιουνίου 2016, ο Erdogan ζήτησε συγγνώμη από τον Putin για την πτώση του ρωσικού αεροσκάφους, προς αποκατάσταση των σχέσεών τους και στις 9 Αυγούστου 2016 ο Erdogan επισκέπτεται την Πετρούπολη.

Η Απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. για τον Πόλεμο στη Συρία (No. 2254), 18 Δεκεμβρίου 2015 Εν τω μεταξύ, έχουν προηγηθεί συζητήσεις στη Βιέννη, στις 14 Νοεμβρίου 2015, μετά από 4 χρόνια στασιμότητας. Οι συμμετέχοντες διπλωμάτες από 19 χώρες, συμπεριλαμβανομένου της Ρωσίας. των Η.Π.Α., της Τουρκίας, του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας και του ειδικού αποσταλμένου για τη Συρία, Staffan de Mistura, συμφώνησαν σε πρόταση προς τα Η.Ε.για άμεση εκεχειρία, για μεταβατική κυβέρνηση σε 6 μήνες και εκλογές σε 18 μήνες. Το 15μελές Σ.Α. των Η.Ε., στις 18 Δεκεμβρίου 2015, με βάσει την πρόταση της Βιέννης στις 14 Νοεμβρίου 20115, ομόφωνα υιοθετεί απόφαση για ένα χρονοδιάγραμμα και μια διαδικασία ειρήνης στη Συρία, μετά από το 5ετή καταστρεπτικό πόλεμο. Η ομόφωνη ψήφος είναι σημαντικό βήμα προ τα εμπρός, αλλά παραμένει ακόμη άθικτο το ακανθώδης πρόβλημα της τύχης του Bashar al-Assad.

Τι περιλαμβάνει η Απόφαση - Προσκαλεί για κατάπαυση πυρός και επίσημες συζητήσεις για πολιτικό μετασχηματισμό να αρχίσουν νωρίς τον Ιανουάριο2015.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

265

Αριστερά: Μετά από 5 χρόνια συριακής κρίσης, εκεχειρίαεκλογές. Παραμένει η Τύχη του Άσαντ. Δεξιά: Συζητήσεις στη Βιέννη για πρόταση συριακού προς τα Η.Ε., 14-11-15

-Ομάδες όπως τρομοκράτες, συμπεριλαμβανομένου του I S και του μετώπου al-Nusra, αποκλείονται. - Επιθετικές και αμυντικές ενέργειες κατά τέτοιων ομάδων-μια αναφορά στα αεροπορικά κτυπήματα του υπό των Η.Π.Α. και Ρωσίας συνασπισμού- να συνεχισθούν. - Ο Γ.Γ. των Η.Ε. Ban Ki-moon να αναφέρει μέχρι 18 Ιανουαρίου 2015 πως να επιτηρήσει την κατάπαυση πυρός. - Εμπιστευτική, αποτελεσματική και συμπεριληπτική κυβέρνηση να σχηματισθεί μέσα σε έξι μήνες. - Ελεύθερες και δίκαιες εκλογές με την επίβλεψη των Η.Ε. να διεξαχθούν μέσα σε 18 μήνες. - Πολιτικός μετασχηματισμός να γίνει με ευθύνη των συρίων πολιτών.

Ειδικότερα, η Απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε. για τη Συριακή Κρίση προβλέπει: 1.Κατάπαυση του Πυρός, Κυβέρνηση ενότητας και Εκλογές Η απόφαση προβλέπει από νωρίς τον Ιανουάριο 2015 συζητήσεις μεταξύ της συριακής κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, κατάπαυση πυρός και σχηματισμό κυβέρνησης ενότητας εντός έξι μηνών, αν και οι έξι μήνες μπορεί να θεωρηθούν φιλόδοξος στόχος. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίβλεψη των Η.Ε. για εκλογές μέσα σε 18 μήνες και τονίζει ότι ο συριακός λαός αποφασίσει για το μέλλον της χώρας του. 2.Συμμετοχή Αντιπολίτευσης Η αντιπολίτευση στη Συρία εμπλέκεται στη διαδικασία με ασάφεια ακόμη ποιές και σε ποιά έκταση ένοπλες ομάδες εμπίπτουν στην εντολή της κατάπαυσης του πυρός. Επίσης, πρέπει να καθορισθεί ποιές ένοπλες ομάδες θεωρούνται τρομοκράτες με συνέπεια να αποκλείονται από τις συζητήσεις και την κατάπαυση πυρός και μπορούν τα συριακά, γαλλι-

Λακαφώσης Δημήτριος

266

κά βρετανικά και των Η.Π.Α αεροπορικά κτυπήματα να συνεχίσουν να τις προσβάλλουν, όπως είναι βέβαιο το μέτωπο της al- Nursa και το IS, με ενδεχόμενη εξαίρεση εξ αυτών εκείνους που δεν έχουν εμπλακεί σε εγκλήματα πολέμου. 3.Το Μέλλον του Assad Η απόφαση των Η.Ε δεν κάνει μνεία για το μελλοντικό ρόλο του Bashar al-Assad. Οι συζητήσεις δεν επικεντρώθηκαν σε αυτό το ζήτημα, αλλά μάλλον στην καθιέρωση πολιτικής διαδικασίας για να μπορέσουν οι Σύριοι να επιλέξουν τους ηγέτες τους. Στην απόφαση φαίνεται μήνυμα ότι οι Η.Π.Α. μετριάζουν τώρα την πολιτική τους προς τον Assad και μετακινούν τις ρητορικές εκστομίσεις τους έναντι της Ρωσίας, τις οποίες μέχρι τώρα οι Αμερικάνοι επίσημοι πρόβαλαν βασικά και με εσωτερικές διαφωνίες.

Η Στάση των Εμπλεκομένων στον απόηχο της απόφασης του Σ.Α. των Η.Ε Οι υποστηρικτές του προέδρου Assad καλωσορίζουν την απόφαση του Σ.Α. των Η.Ε που δεν αναφέρει το ρόλο του Assad και εκλαμβάνουν την πιθανή άμεση αποχώρησή του ότι επιμηκύνει τον πόλεμο. Αλλά, η συριακή αντιπολίτευση και οι σύμμαχοί της, βλέπουν το θέμα του Assad να μπλοκάρει κάθε εξέλιξη. Οι δυτικές χώρες πιστεύουν ότι έχει χάσει την ικανότητα να ενώσει τη χώρα. Όμως, ενώ οι δυτικές και οι αραβικές χώρες αρχίζουν να αποδέχονται ότι ο μπορεί να είναι μέρος της μεταβατικότητας και παράλληλα επιμένουν ότι πρέπει να φύγει στο τέλος. Οι, δε, Ρωσία και η Κίνα λέγουν ότι δεν είναι υποχρεωτικό να απαιτηθεί να εγκαταλείψει την εξουσία, πράγμα που είναι προϋπόθεση στις συζητήσεις για την ειρήνη. Επίσης, ο πρέσβης της Συρίας στα Η.Ε. Bashar Jaafari δηλώνει ότι προβάλλει μια αντίθεση μεταξύ εκείνων που συζητούν να αφεθούν οι Σύριοι να αποφασίσουν για το μέλλον τους και επιμένουν την αντικατάσταση του Assad.

Οι επί πολλά χρόνια προσπάθειες των Η.Ε., αν και επίπονες, ήταν άκαρπες. Ο πρώτος αποσταλμένος των Η.Ε. Kofi Annan αποχωρεί το 2012, ένα χρόνο μετά την αποστολή του, ενώ κατηγορεί το Σ.Α. των Η.Ε. για την αποτυχία. Ο διάδοχος Lakhdar Brahimi συχνά προσκαλεί το Σ.Α. των Η.Ε. να κάνει περισσότερα και απολογείται στους Συρίους για την αποτυχία. Στη συνέχεια, ο Staffan de Mistura ηγείται της οργάνωσης των συζητήσεων για τη Συρία. Μετά από τελμάτωση δύο χρόνων, το Σ.Α. των Η.Ε. αποφασίζει: σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης εντός 6 μηνών και εκλογές εντός 18μήνου, χωρίς όμως να γίνεται μνεία για την τύχη του Bashar al-Assad. Ο μελλοντικός ρόλος του Bashar al-Assad εμπόδιζε στο Σ.Α. των Η.Ε κάθε βήμα για πολιτική λύση του συριακού πολέμου που βρίσκεται στο πέμπτο έτος. Για χρόνια, δε, όλοι εμμένουν ότι δεν υπάρχει στρατιωτική λύση.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

267

Η Συρία από τις Αρχές 2016 Διαφορετική χώρα μετά πέντε χρόνια συγκρούσεων Με τελμάτωση των συζητήσεων της Γενεύης 2 συνεχίζεται ο εμφύλιος

-Ο Assad συνεχίζει να κυβερνά μια διαιρημένη και σε χάος χώρα, από την εξέγερση του λαού του το Μάρτιο 2011, με την υποστήριξη πρωτίστως της Ρωσίας αλλά και του Ιράν και της Hezbollah του Λιβάνου. Εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες στις γειτονικές χώρες και ορδές μεταναστών προς την Ευρώπη ζητούν άσυλο και δημιουργείται η μεγαλύτερη μετακίνηση λαών και ευρωπαϊκή μεταναστευτική κρίση, η σοβαρότερη κρίση μετά το Β’ΠΠ. Στις πολιορκημένες πόλεις Medaya κοντά στο Λίβανο και Foah, Kefraya στην περιοχή Idlib στα Β.Δ. της Συρίας, πολίτες πεθαίνουν από πείνα, με τον ίδιο κίνδυνο και σε άλλες πολιορκημένες περιοχές και τα Η.Ε. με δυσκολία στέλνουν ανθρωπιστική βοήθεια, την τελευταία στιγμή. - Οι μέχρι τώρα διαπραγματεύσεις υπό τα Η.Ε., για κατάπαυση του πυρός αποβαίνουν άκαρπες. Ο ειδικός αποσταλμένος Staffan de Mistura προσπαθεί να ενεργοποιήσει το από Γενεύη 2012 το κοινό ανακοινωθέν, διεθνώς υποστηριζόμενο, για ένα μεταβατικό κυβερνητικό πολιτικό σύστημα στη Συρία με αμοιβαία συναίνεση. - Η Ρωσία συνεχίζει τις πριν από 5 μήνες αεροπορικές επιχειρήσεις στη Συρία κατά των IS, εκτός ρωσικού εδάφους για πρώτη φορά μετά το Β΄Π.Π. και εμπλέκεται στο σοβαρότερο τώρα πρόβλημα της Μ. Ανατολής, με διπλωματικές αντιθέσεις με τη Δύση. Ο Putin υπολογίζει ότι 5.000-7.000 από τη Ρωσία βρίσκονται στη Συρία κοντά στους IS, αλλά ότι δεν τους επιτρέπει να επανέλθουν και ενεργήσουν στη Ρωσία. Παράλληλα, ανησυχεί και για τα στοιχεία του IS που έχουν αρχίσει να ενεργοποιούνται και στο Αφγανιστάν. Εάν βέβαια το Αφγανιστάν ζητήσει τη βοήθεια της Ρωσίας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι επεκτείνονται τα ρωσικά αεροπορικά κτυπήματα από τη Συρία και στο Αφγανιστάν. Ο Bashar al-Assad, εφόσον βρεθεί αποδεκτή από όλους λύση παραμένει ακόμη στην εξουσία για απροσδιόριστο προς στιγμή διάστημα πριν την αναχώρησή του. Επιλογή την οποία φαίνεται τελευταία να προσεγγίζει οι Η.Π.Α. και η Γερμανία, αλλά η Γαλλία επιμένει ότι με παρουσία του Assad δεν υπάρχει λύση και η Γαλλία επεκτείνει τις αεροπορικές επιχειρήσεις από το Ιράκ και κατά των IS στη Συρία και μάλιστα μετά το μακελειό του Παρισιού από το IS, το Νοέμβριο 2015. - Ενώ έχουν προηγηθεί οι επί 2 σχεδόν χρόνια άκαρπες συζητήσεις Γενεύη 1 και 2 και η επί 2ετία τελμάτωση των συζητήσεων που ακολούθησε ως και πέντε χρόνια από την έναρξη του πολέμου, στο τέλος του Δεκεμβρίου 2015 για πρώτη φορά το Σ.Α. των Η.Ε. αποφασίζει για μεταβατική κυβέρνηση εντός 6 μηνών και εκλογές εντός 18 μηνών, με αναπάντητη ακόμη την τύχη του Assad.

268

Λακαφώσης Δημήτριος

Για την υλοποίηση της απόφασης του Σ.Α. των Η.Ε., αρχίζουν συζητήσεις από αρχές του 2016 και η προβλεπόμενη να αρχίσει από τις 13 Απριλίου 2016 διάσκεψη παρουσιάζει επιβραδύνσεις και κωλυσιεργία λόγω διαφωνιών και διαφορετικών επιδιώξεων των εμπλεκομένων. Εάν και αυτή η διάσκεψη αποτύχει, προβλέπεται χάος.

Συμφώνησαν οι Η.Π.Α. και η Ρωσία για Κατάπαυση των εχθροπραξιών στη Συρία, Μάρτιος 2016 Η επί 6 μήνες περιφρονιτική στάση των Δυτικών ηγετών έναντι του Putin. λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας και της υποστήριξης του Κρεμλίνου προς τους αντάρτες της ανατολικής Ουκρανίας, μετριάζεται τώρα και ο Putin να γίνεται κανονικός διαπραγματευτής με την Ουάσινγκτον και την Ευρώπη. Πράγματι, ήταν η Ρωσία και οι Η.Π.Α., που μεσίτευσαν την πρόσφατη κατάπαυση των εχθροπραξιών στη Συρία, όμως εύθραυστη. Βέβαια, σπάνια οι Αμερικανοί έχασαν ευκαιρία να πλησιάζουν τους Ρώσους για βοήθεια στο Συριακό, χωρίς να σκέπτονται την άρση των κυρώσεων για την Ουκρανία., τουλάχιστον προς το παρόν. ‘’Υπάρχει ένας άνθρωπος στον πλανήτη που μπορεί να τελειώσει τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία με ένα τηλεφώνημα και αυτός είναι ο Putin;’’.

Αιφνιδιάζει ο Putin, όπως συνηθίζει, με κίνηση για απόσυρση Δυνάμεων από τη Συρία, 14 Μαρτίου 2016 Στις 14 Μαρτίου 2016, με την αιφνιδιαστκή απόφαση να αποσύρει δυνάμεις από τη Συρία και να αφήσει μέρος, ο Putin δηλώνει: ‘’ η αποστολή εκτελέσθηκε’’. Αυτό μας θυμίζει το ίδιο αναγραφόμενο’’ πλακάτ επί αμερικανικού πλοίου, το 2003, με την κήρυξη του τέλους των κύριων επιχειρήσεων στο Ιράκ και το Ιράκ να που βρίσκεται σήμερα. Η απόφαση ήλθε μετά από9.000 ρωσικές αεροπορικές εξόδους, από κόστος $700-800εκ. και από υψηλό ανθρώπινο κόστος. Ο Putin αλλάζει στρατηγική μειώνοντας τα πολεμικά αεροπλάνα και ενισχύει τα μαχητικά ελικόπτερα, αλλά τα ελικόπτερα είναι πλέον τρωτά στα αντιαεροπορικά πυρά των IS.Το Κρεμλίνο φαίνεται να μην επιθυμεί να συρθεί σε πιθανή περιφερειακή σύγκρουση με την Τουρκία ή τη Σαουδική Αραβία. Βέβαια, βλέπει με σκεπτικισμό και την εκδίκηση για τη συμμετοχή στη Συρία από το IS με την πτώση ρωσικού αεροσκάφους με 224 νεκρούς επιβάτες, στην Αίγυπτο τον Οκτώβριο 2015. Η μερική απόσυρση από τη Συρία μάλλον είναι διπλωματική κίνηση, αφού παράλληλα αρχίζουν και πάλι οι διαπραγματεύσεις στη Γενεύη, και ως στρατηγική κίνηση ενέχει ρίσκο, εφόσον η στρατιωτική ενέργεια δεν έχει ακόμη πλήρη επιτυχία. Το Κρεμλίνο, όμως, εκλαμβάνει ότι έκανε αρκετά για να εξασφαλίσει ότι ο Assad επανέκτησε χαμένο έδαφος και αισθάνεται ότι εάν η νέα παγκόσμια ρωσική επιρροή ή ο Assad απειληθεί, μπορεί το Κρεμλίνο να χρησιμοποιήσει τις απομένουσες δυνάμεις που έμειναν πίσω για την ταχεία επέκταση της ρωσικής παρουσίας από την αεροπορική και ναυτική βάση στη Λατάκια και Ταρσούς. Η κίνηση του Putin ερμηνεύεται από μερικούς κύκλους ως προσπάθεια να επηρεάσει την

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

269

έκβαση των εκ του σύνεγγυς( proximity) συζητήσεων του τρίτου γύρω στη Γενεύη, από 13 Απριλίου 2016 και πιθανόν να πιέσει τον Assad να είναι πιο σοβαρός στις διασκέψεις. Στη Συρία, στις 24 Μαρτίου 2016, πέντε μήνες μετά τις στρατιωτικές ρωσικές επεμβάσεις στη Συρία για υποστήριξη του Άσαντ και ένα μήνα Προσωρινό «καθεστώς κάλμας» στο πλείστον της Συρίας με την κατάρρευση μετά τη μερική κατάπαυση της από 27-2-16 εκεχειρίας, με εξαίρεση το Χαλέπι που βρίσκεται στο χείλος πυρός ως και μια εβδομάδα της ανθρώπινης καταστροφής. μετά την ξαφνική δήλωση του Putin να αποσύρει μερικές ρωσικές δυνάμεις από την Συρία, οι Η.Π.Α. και η Ρωσία, συζητούν στο πλαίσιο της απόφασης του Σ.Α. των Η.Ε. για το πως μπορεί να προωθηθεί η πολιτική μετάβαση για να τελειώσει ο εμφύλιος στη Συρία, ενόψει μάλιστα και των υπό τα Η.Ε. επικείμενων διαπραγματεύσεων, από 13 Απρίλιος 2016, εάν πραγματοποιηθούν και έχουν αποτέλεσμα. Οι Η.Π.Α. και η Ρωσία υποστηρίζουν όμως ακόμη αντίθετες πλευρές. Η Ουάσιγκτον απαιτεί την απομάκρυνση του Assad και η Μόσχα λέει ότι εξαρτάται από το συριακό λαό να αποφασίζει για την ηγεσία του. Στη Συρία καμία πλευρά δεν μπορεί στρατιωτικά να νικήσει την άλλη και να μην υπάρχει άλλη επιλογή από τη συνέχιση των συζητήσεων, διαφορετικά προκύπτει εποχή περιχαράκωσης αντικρουομένων.

Οι Συριακές δυνάμεις κερδίζουν έδαφος και ενισχύουν τη θέση τους στις επικείμενες διαπραγματεύσεις Στις 27 Μαρτίου 2016, οι συριακές δυνάμεις με υποστήριξη ρωσικών αεροπορικών κτυπημάτων, ανακαταλαμβάνουν την αρχαία ιστορική πόλη της Palmyra, η οποία κατέχεται από τους I S από το Μάιο 2015, με τεράστιες καταστροφές των μνημείων. Επιπλέον, η πόλη φάντασμα Homs καταλαμβάνεται από τις δυνάμεις του καθεστώτος. υποστηριζόμενες από τα ρωσικά αεροπορικά κτυπήματα. Οι συριακές δυνάμεις ελέγχουν το δυτικό Χαλέπι, ενώ οι μετριοπαθείς αντάρτες της αντιπολίτευσης και άλλες παραστρατιωτικές ομάδες το ανατολικό Χαλέπι. Από Οκτώβριο 2016, συριακά και ρωσικά αεροπορικά κτυπήματα πλήττουν ανηλεώς το ανατολικό Χαλέπι ακόμη και νοσοκομεία και σχολεία, που ελέγχουν μετριοπαθείς και λοιποί αντάρτες της αντιπολίτευσης, με διεθνή ανησυχία για την εκεί χειρότερη μέχρι τώρα κατάσταση πολιορκίας που επικρατεί με μεγάλες απώλειες πολιτών και έλλειψη ανθρωπιστικής βοήθειας. Σκοπός η ολική κατάληψη του Χαλείπου από τις κυβερνητικές δυνάμεις, πριν από πιθανή διαπραγμάτευση. Τι όμως Χαλέπι; με ολική καταστροφή εάν σύντομα δεν σταματήσουν οι βομβαρδισμοί.

270

Λακαφώσης Δημήτριος

Με την εξέγερση του συριακού λαού 2011, εξτρεμιστές μουσουλμάνοι δημιουργούν 2014 ισλαμικό Χαλιφάτο για την εξέλιξη του οποίου αναφέρεται το αντίστοιχο Κεφάλαιο του Βιβλίου.

Η Πορεία της Υλοποίησης της από 18 Δεκεμβρίου 2015 Απόφασης του Σ.Α. των Η.Ε. για το Συριακό Άμεση κατάπαυση πυρός, σχηματισμός Μεταβατικής κυβέρνησης εντός 6μηνου και εκλογές εντός 18μήνου

- 27 Φεβρουαρίου 2016: Μετά από συζητήσεις που άρχισαν από αρχές Ιανουαρίου 2016, συμφωνείται μερική κατάπαυση πυρός, πλήν Χαλεπίου, IS1 και το Fateh al Sham (πρώην Al Nursa), που δεν τηρείται. - Από 9 Σεπτεμβρίου 2016: Δεύτερη κατάπαυση πυρός, που σύντομα καταρρέει με εκατέρωθεν κατηγορίες Στο αδιέξοδο της συζήτησης Η.Π.Α.-Ρωσίας για εκ νέου ανακωχή, επικρατεί αμφιβολία για τη συνέχεια. Στη διεθνή ομάδα για υποστήριξη της Συρίας (ISSG), όπου προεδρεύουν οι Η.Π.Α. και η Ρωσία, επικρατούν διαφοροποιήσεις για το ποιές είναι «οι καλές ή κακές» από τις πολλές παραστρατιωτικές ομάδες που δραστροποιούνται στη Συρία. Το Σ.Α. των Η.Ε προσπαθεί να επανέλθει η κατάπαυση πυρός και δίδεται η τελευταία ευκαιρία. -Προβλέπεται το 2016 και μετά να συνεχισθεί απροσδιόριστη χρονικά κατάσταση αντιμαχομένων των οποίων η όποια έκβαση πάνω σε σωρό ερειπίων ενός πολυετούς εμφυλίου ή ακόμη διαιρημένης χώρας.

Ολική Κατάπαυση Πυρός στη Συρία, από Μεσάνυκτα 29 Δεκεμβρίου 2016 Οι συριακές δυνάμεις και οι αντάρτες, μετά την κατάρρευση της αντίστασης του Χαλεπίου2, συμφώνησαν για κατάπαυση πυρός σε όλη τη Συρία. Της συμφωνίας εξαιρούνται το IS, Ahrar al Sham(alNursa) και οι Κουρδικές δυνάμεις (YPG) στη Συρία. Για τη συμφωνία μεσολάβησαν η Ρωσία και η Τουρκία, παρά την προ μηνών πτώση ρωσικού αεροσκάφους από τουρκικό πολεμικό F-16 στα σύνορα Τουρκίας- Συρίας και το φόνο του Ρώσου πρέσβη στην

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

εύθραυστης κατάπαυσης πυρός, αρχές Φεβρουαρίου 2017.

271

Άγκυρα. Η Ρωσία εγγυάται τη συμμόρφωση της Συρίας και η Τουρκία των ανταρτών για την εφαρμογή της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός και το Ιράν καλωσορίζει τη συμφωνία, ενώ οι Η.Π.Α. παραγκωνίζονται. Σχεδιάστηκε και διάσκεψη για το συριακό στο Kazakhstan με συμμετοχή των συριακών δυνάμεων και των ανταρτών, ένα μήνα μετά επιτυχή εφαρμογή της

Στη συνέχεια της κατάληψης του Χαλεπίου, τουρκικές δυνάμεις μάχονται τους IS που κατέχουν τη γειτονική προς το Χαλέπι πόλη Al Bab με την υποστήριξη ρωσικών αεροπορικών κτυπημάτων και η πόλη ακαταλαμβάνεται στα μέσα Φεβρουαρίου 2017. Πράγμα, που είναι σαφέστατη απόδειξη της προσέγγισης Ρωσίας- Τουρκίας και μάλιστα η σημαντικότερη στην νεότερη ιστορία τους και με προβληματισμό για συνεργασία χώρας του ΝΑΤΟ με εκτός ΝΑΤΟ χώρας τη Ρωσία, σε καθαρά στρατιωτική επίθεση και επιπλέον η Τουρκία διαπραγματεύεται την προμήυεια διηπειρωτικών πυραύλων S-400 από τη Ρωσία. Εν τω μεταξύ, είχε προηγηθεί συμφωνία Ρωσίας- Τουρκίας που διευκόλυνε την εκκένωση του ανατολικού Χαλεπίου από τους αντάρτες, ενώ η από αρχές Σεπτεμβρίου 2016 συζήτηση Η.Π.Α,- Ρωσίας στο πλαίσιο της απόφασης των Η.Ε., έχει καταρρεύσει και επαναλαμβάνονται στη Γενεύη από 23 Φεβρουαρίου 2017. H επιτυχία της διάσκεψης στο Kazakhstan εξαρτάται και από τη συμμετοχή των εμπλεκομένων, προφανώς και των Η.Π.Α. και μάλιστα με τα νέα δεδομένα μετά τη νέα αμερικανική Διοίκηση του Trupm από 20 Ιανουαρίου 2017 και με νέο Γ.Γ. των Η.Ε. Guterres, από 1 Ιανουαρίου 2017, ενώ αρχίζει να επανασχεδιάζεται και η διάσκεψη στη Γενεύη στο πλαίσιο της απόφασης των Η.Ε. Ας ελπίζουμε να μην χαθεί και αυτή η ευκαιρία για ένα θετικό πρώτο βήμα προς επίλυση της χειρότερης σήμερα πολύχρονης κρίσης στη Μέση Ανατολή, αν και η μέχρι τώρα ιστορία στην περιοχή επιφυλάσσει συγκρατημένη αισιοδοξία

272

Λακαφώσης Δημήτριος

Ποιος υποστηρίζει ποιον στις Συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, Απρίλιος 2016 Επικρατεί ‘’βρόγχος’’ με το περίπλοκο για το ποιος υποστηρίζει ποιον στις 4 με κρίσεις χώρες Συρία, Ιράκ, Υεμένη και Λιβύη. Η Ρωσία και οι Η.ΠΑ. υποστηρίζουν το Συριακό με διαφορετικές θέσεις αλλά τελευταία προσπαθούν για κοινή τροχιά, η οποία είναι επείγουσα αφού με την αλλαγή της αμερικανικής Διοίκησης με τις εκλογές του Νοεμβρίου 2016 τίποτε δεν είναι δεδομένο. Το Ιράν συμπλέει σχεδόν με τη Ρωσία στο Συριακό και Ποιός υποστηρίζει ποιόν στις 4 χώρες των συγκρούσεων υποστηρίζει, χωρίς συμμαχία, με τις Η.Π.Α. στη Μ. Ανατολή, Απρίλιος 2016 κοινές επιδιώξεις στο Ιράκ. Στην περιοχή, 6 χώρες υποστηρίζουν την κυβέρνηση της Υεμένης, 4 τους μετριοπαθείς της συριακής αντιπολίτευσης και 5 την αναγνωρισμένη διεθνώς στα ανατολικά κυβέρνηση της Λιβύης, στη Bayda της Dema.

Απολογισμός απωλειών του πολέμου στη Συρία, 2016 Περίπου τους 400.000 είναι οι νεκροί στον ήδη πενταετή εμφύλιο από την εξέγερση του Μαρτίου 2011. Περισσότερο από 12 εκατομμύρια Σύριοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτιά τους από τον εμφύλιο πόλεμο. Εξ αυτών, περισσότερο από 7.5 εκατομμύρια εκτοπίσθηκαν μέσα στη Συρία. Περισσότερο από 4 εκατομμύρια έχουν φύγει στο εξωτερικό, ως επί το πλείστον στις γειτονικές χώρες. Περίπου 1.9 εκατομμύρια είναι στην Τουρκία, 1.1εκατομμύρια στο Λίβανο και 650,000 στην Ιορδανία. Και εκατοντάδες χιλιάδες έχουν καταφύγει ως πρόσφυγες στην Ευρώπη. Εν τω μεταξύ οι Η. Π.Α. δέχθηκαν μόνο 1.500 Συρίους από την αρχή του πολέμου και με υπόσχεση για 85.000 το επόμενο οικονομικό έτος και 100.000 στο αμέσως επόμενο.

Συμπέρασμα από τις Εξεγέρσεις στον Αραβικό κόσμο, 2013 Η Λιβύη, η Αίγυπτος και Υεμένη δοκιμάζονται τώρα στη μετά επανάσταση εποχή. Οι λιβυκές αρχές έχουν σήμερα να κυβερνήσουν μία χώρα που μόλις εξέρχεται από εσωτερικό πόλεμο, με τη μανία των εκδικήσεων και με μεγάλες προκλήσεις για την ασφάλεια, τη συμφιλίωση, την πολιτική και την εξαφάνιση των όπλων από τους δρόμους. Στη δεν Αίγυπτο συνεχίζονται οι διαδηλώσεις με οδομαχίες οπαδών και υποστηρικτών του ανατραπέντος από τον στρατό τον Ιούλιο 2013, μετά από ένα χρόνο εξουσίας, ισλαμιστή προέδρου Morsi. Στην Υεμένη, ο Saleh τελικά, μετά εννέα μήνες από συνεχείς αθετήσεις υπογράφει για να παραδώσει την εξουσία. Οι εξεγερθέντες, όμως, αιτούν την παράδοσή του στη δικαιοσύνη της χώρας. λοιπές χώρες

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Στάσεις των χωρών στην αραβική εξέγερση το 2012.

273

της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής βρίσκονται σε αναζητήσεις. Στη Συρία συνεχίζονται οι συγκρούσεις και η αντιπολίτευση συγκροτεί εύθραυστο ενιαίο μέτωπο, μετά από είκοσι περίπου μήνες, για απαλλαγή από τη μοναρχία. Συγκροτείται η Συριακή εθνική συμμαχία την οποία αναγνωρίζουν πολλές χώρες. Το διαιρημένο Σ.Α. των Η.Ε. αδυνατεί να πάρει απόφαση για λύση της συνεχιζόμενης για τρίτο χρόνο κρίσης στη Συρία, αφού η Κίνα και κυρίως η Ρωσία ασκούν συνεχώς βέτο στις αποφάσεις των Η.Ε.. Επιδιώκουν να ασκήσουν ρόλο στις εξελίξεις στη Συρία, ρόλο που έχασαν στη Λιβύη και το Ιράκ.

Τελικά, το Σεπτέμβριο 2013, με ομόφωνη απόφαση, το Σ.Α. των Η.Ε. επικυρώνει τη συμφωνία Η.Π.Α.-Ρωσίας για την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας. Αποτρέπεται το δυτικό κτύπημα στη Συρία, ενώ η διπλωματία συνεχίζεται παράλληλα με τις συγκρούσεις σε ένταση. Και στη Βοσνία η διπλωματία συμβάδισε με τις συγκρούσεις επί χρόνια, αλλά ακόμη το Δικαστήριο της Χάγης δικάζει εγκλήματα πολέμου στη Σρεμπρένιτσα. Κοινή η τύχη και το μέλλον αόρατο. Ο Bin Laden εντοπίσθηκε και εξοντώθηκε δέκα χρόνια και o Saddam οκτώ μήνες μετά. Ο μονάρχης, όμως, της Αιγύπτου και της Τυνησίας δεν αιματοκύλισαν το λαό τους και ο Mubarak καταδικάσθηκε σε ισόβια κάθειρξη από τη δικαιοσύνη της χώρας του και ο Ben Ali βρίσκεται αυτοεξόριστος στη Σαουδική Αραβία και οι λαοί τους προχωρούν για νέα εποχή. Mετά από οκτάμηνη εξέγερση και τρείς μήνες κυνηγητό, ο Καντάφι πέφτει νεκρός, στην προσπάθεια να διαφύγει τη σύλληψη στη γενέτειρά του Sirte. Η στρατηγική για το δίλημμα της αραβικής εξέγερσης παρουσιάζει δύο όψεις. Αντιμετωπίζονται οι εξεγέρσεις που μπορούν να αντιμετωπισθούν, ενώ για τις μη αντιμετωπίσιμες γίνεται προσπάθεια να προσεγγίζονται με κατάλληλους μηχανισμούς, όπως με εκλογές.

Η “Αραβική Άνοιξη”, η Μεγαλύτερη Πρόκληση στον Αραβικό κόσμο από το 2011 Οτιδήποτε το μέλλον επιφυλάσσει, η αραβική εξέγερση έχει αρχίσει και πίσω δεν γυρίζει

Το αραβικό ξεσήκωμα άνοιξε νέο ορίζοντα μετά από πολλά έτη τυραννίας και συγκράτησης. Οι ισλαμιστές προσεγγίζουν την εξουσία επειδή καταπιέζονται επί πολλά χρόνια από τούς κοσμικούς αυτοκράτορες. Ο δρόμος προς τη δημοκρατία φαίνεται τώρα να ανοίγει, αν και με δυσκολίες. Είναι αδύνατο τα πράγματα να οπισθοδρομήσουν με πραξικοπήματα και δεσποτισμούς μετά από αυτά που συνέβηκαν. Οι ισλαμιστές άρχισαν να καρπούνται το όφελος της Αραβικής άνοιξης στην οποία ηγήθηκαν κυρίως νέοι αψηφώντας το μύθο του ανατολικού δεσποτισμού και αισθανό-

274

Λακαφώσης Δημήτριος

μενοι ότι δεν έχουν θέση στην παλαιά τάξη των πραγμάτων. Προς τι όμως χρησιμοποιείται το όφελος; Οι εμπνευστές της Αραβικής άνοιξης δεν επιδιώκουν εξουσία με βιαιότητα ή με ιερό πόλεμο αλλά με εκλογές και διαδικασίες με αρχές; Υπάρχουν, φόβοι σε άλλες χώρες με διαφορετικού τύπου σκοτεινή περίοδο στο παρελθόν, όπου είναι δύσκολο μερικοί ισλαμιστές να Μπορεί η αραβική άνοιξη να φέρει ανθούς; Άλλοι μόλις αποβάλουν το σύνδρομο της εκδίκησης από την αναφέρουν, ενώ άλλοι την υποστηρίζουν. 2015 την τόσα χρόνια καταπίεση. Εξάλλου, βλέπουν τώρα να μην ευοδώνονται οι επιδιώξεις τους αφού η “Αραβική άνοιξη” δεν εμπνέεται από τις δικές τους εξτρεμιστικές ιδέες και προβλέπεται είτε να συνεχίσουν την αντίδραση είτε και το επικρατέστερο να ακολουθήσουν την ανοχή, προς το παρόν. Οι ισλαμιστές ωφελήθηκαν από τις ψήφους συμπάθειας προς τις επί το πλείστον επιφανείς προσωπικότητες που πέρασαν χρόνια σε εξορία και οι συνάνθρωποί τους να έχουν φυλακισθεί από τους κοσμικούς μονάρχες και τους είδαν ως εναλλακτική λύση στις επιλογές τους. Στην Τυνησία οι μετριοπαθείς ισλαμιστές αναδείχθηκαν σαν την πιο δυναμική πολιτική δύναμη μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου 2011, αλλά και στην Αίγυπτο πλειοψήφησαν στις εκλογές. Ωστόσο, είναι τώρα υποχρεωμένοι. να δείξουν έμπρακτα και σύμφωνα με τις αρχές της Αραβικής άνοιξης τη διάθεσή τους για κοσμικότητα και μετριοπάθεια, λόγω έλλειψης εμπειρίας κοσμικής ατζέντας, που θα είναι από τις κύριες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει ο αραβικό ς κόσμος στις επόμενες δεκαετίες. Με το απότομο ξεσήκωμα της Αραβικής άνοιξης, το πραγματικό ερώτημα που προβάλλει είναι κατά πόσο η ισλαμική κίνηση, που δεν έχει κυβερνητική εμπειρία, θα έχει ως αυτοσκοπό την εξουσία ή θα ενστερνισθεί τη δημοκρατική αρχή εναλλαγής της εξουσίας. Εάν “γαντζωθεί “στην εξουσία με σκοπό να μη χάσει ποτέ ανάλογα με τα αποτελέσματα των εκλογών, αυτό θα σημαίνει επιστροφή σε χειρότερη από πριν τυραννία. Εν τω μεταξύ, Άραβες μονάρχες, κατά μεγάλο βαθμό, προσπαθούν να ξεπεράσουν τους φόβους του ξεσηκώματος με προληπτικές μεταρρυθμίσεις και ανοχές. Οι κυβερνήτες των χωρών του Κόλπου είναι τυχεροί που έχουν το πλούτο του πετρελαίου και μπορούν έστω και προσωρινά να ικανοποιήσουν τα αιτήματα των λαών. Πάντως, οι μονάρχες δε θα μπορέσουν να αποφύγουν την επίδραση των αναδυομένων εξεγέρσεων στις υπόλοιπες γύρω περιοχές και να μη δώσουν απάντηση για μεταρρυθμίσεις. Γιατί, όμως, θα χρησιμοποιηθεί η ισλαμική μετριοπάθεια; Θα ακολουθηθεί η μετριοπαθής ισλαμική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας, όπου επιβάλλεται διαχωρισμός των γυναικών, να φορούν κάλυμμα, να μη οδηγούν και απαγορεύονται άλλα κοσμικά δικαιώματα της σύγχρονης κοινωνίας, τα οποία σήμερα απαιτεί και για τα οποία εξεγείρεται ο αραβικός κόσμος;

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

275

Η “Αραβική άνοιξη” καταργεί την εξουσία των τυράννων, αλλά δεν την αντικαθιστά με την τυραννία λαών. Ένα απερίσκεπτο αμερικανικό αντί ισλαμικό φιλμ στις αρχές του Σεπτεμβρίου 2012 ήταν αρκετό για βίαιες αντιδράσεις του μουσουλμανικού κόσμου από την Ινδονησία μέχρι το Μαρόκο με επιθέσεις κατά πρεσβειών, πανεπιστημίων και επιχειρήσεων δυτικών συμφερόντων και κυρίως αμερικανικών, όπως κατά της αμερικανικής πρεσβείας στη Βεγγάζη της Λιβύης. Οι αναγκαίες παραχωρήσεις και υποχωρήσεις στα δίκαια αιτήματα του εξεγερθέντος αραβικού λαού, προμηνύουν πιθανή προοπτική για χωρίς πραγματική εξουσία, περιορισμένες και μάλλον με συμβολικό χαρακτήρα δυτικού τύπου μοναρχίες, σύμφωνα βέβαια με τις ιδιαιτερότητες του Αραβικού Κόσμου, πράγμα όμως πολύ δύσκολο. Άμεσο αποτέλεσμα της Αραβικής άνοιξης είναι και η για πρώτη φορά συμμετοχή γυναικών στους Ολυμπιακούς αγώνες στο Λονδίνου τον Αύγουστο 2012 από τις αραβικές χώρες, με πρώτο το Κατάρ και ακολουθεί η Σαουδική Αραβία. Η “Αραβική άνοιξη” έχει ακόμη καιρό για να φέρει ανθούς. Οι νέες δημοκρατίες, δυόμισι και περισσότερα χρόνια μετά, αντιμετωπίσουν διαδηλώσεις και αναταραχές. Γίνεται προσπάθεια εκμετάλλευσης της αραβικής εξέγερσης, εφόσον άφησε πίσω της και κενά ηγεσίας. Μπορεί η αραβική εξέγερση να χάσει την αρχική της αναλαμπή ; Άλλοι μόλις την αναφέρουν και άλλοι σθεναρά την υποστηρίζουν. Γεγονός πάντως είναι ότι η αρχή έγινε και πίσω δεν γυρίζει, οτιδήποτε το μέλλον επιφυλάσσει.

Η “Αραβική Άνοιξη “πέντε χρόνια μετά, Αρχές 2016 Πέντε χρόνια μετά την Αραβική άνοιξη 2011, ο εμφύλιος που επικρατεί στην Υεμένη, στη Λιβύη και στη Συρία, προκαλεί ανησυχία στη Δύση. Ποία, όμως η στάση της Δύσης προ και μετά την Αραβική άνοιξη, 2011: Πριν το 2011, αυτό που είχε περισσότερο σημασία από τη Δύση για τη Μέση Ανατολή ήταν η σταθερότητα και λιγότερο η δημοκρατία. Οι αραβικές χώρες μετά πέντε χρόνια, αρχές 2016

τικά και ασφάλειας συμφέροντα.

Οι αραβικές μοναρχίες ήταν ανεκτές για δεκαετίες, παρά τις βιαιότητές τους, επειδή εξυπηρετούσαν τα δυτικά οικονομικά, πολι-

Σε ανταπόδοση, οι Άραβες δικτάτορες απολάμβαναν της δυτικής οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας και επιβεβαίωσης. Ειδικότερα: Στην Αίγυπτο, ο Hosni Mubarak ήταν το προπύργιο της ειρήνης μαζί με το Ισραήλ. Στη Λιβύη, τελευταία ο Moammar Gadhafi προσεγγιζότανε για πιθανές επενδύσεις και εμπορικές συμφωνίες. Στη Συρία, ο έδειχνε σημάδια διάθεσης να διαπραγματευθεί με το

276

Λακαφώσης Δημήτριος

Ισραήλ για τη ειρήνη τα υψώματα Γκολάν( Golan Heights). Στην Υεμένη, ο Ali Abdullah Saleh θεωρείτο ως σταθερός σύμμαχος κατά της Al Qaeda. Με το 2011, όταν η πραγματικότητα για τις μοναρχίες-δικτατορίες ξεδιπλώθηκε με την Αραβική άνοιξη, η Δύση δήλωσε υποστήριξη για την εξέγερση. Αλλά, η Δύση δεν είχε μακροπρόθεσμη στρατηγική χειρισμού της επόμενης και τα αποτελέσματα ήταν αναπάντεχα: Η Λιβύη δέχθηκε μια ταχεία διεθνή στρατιωτική επέμβαση χωρίς προοπτική για σταθερότητα στη χώρα και σήμερα βρίσκεται προ του διαμελισμού. Στη Συρία, η χωρίς αποτέλεσμα αμφιταλαντευόμενη διπλωματία τελικά παρέσυρε τη Δύση σε ένα βρωμερό ανταγωνιστικό δια αντιπροσώπων πόλεμο, χωρίς καμιά προοπτική και η χώρα να σύρεται στον εμφύλιο. Στην Υεμένη, τελείωσε η εξέγερση του λαού με ένα χρονοβόρο συμβιβασμό για αντικατάσταση του προέδρου Saleh από τον αντιπρόεδρο Hadi. Αλλά η κρίση συνεχίζεται με το άλλο αίτιο από τις επί πολλά έτη αντιπαλότητες μεταξύ των Σιιτών και Σουνιτών της χώρας με επιρροή των ξένων πατρόνων- του Σιιτικού Ιράν και της σουνιτικής Σαουδικής Αρaβίας- με το Ιράν να επιδιώκει να δημιουργήσει μια άλλη Hezbollah στην Υεμένη με την υποστήριξη των Σιιτών Houthi ανταρτών που μάχονται για να ελέγχουν τη χώρα. Ενώ, οι Η.Π.Α. επιδιώκουν ένα σταθερό σύμμαχο στην Υεμένη στις με μη επανδρωμένα αεροπλάνα Drones επιθέσεις κατά της εκεί Al Qaeda. Στην Αίγυπτο, οι χώρες της Δύσης δεν φαίνεται απλώς να μην αποστασιοποιούνται από την κυβέρνηση, που ανέτρεψε τον νομίμως εκλεγέντα μουσουλμάνο ηγέτη μετά την εξέγερση, αλλά και να συνεργάζονται λόγω στρατηγικών περιφερειακών συμφερόντων. Αν και πολλοί θρηνολογούν την ‘’αραβική άνοιξη ως χειμώνα’’, οι συγκρούσεις που ενέδυσαν στη Μέση Ανατολή, μάλλον προέκυψαν από οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές παθογένειες των μοναρχικών καθεστώτων και των συνθηκών που τους διατήρησαν στην εξουσία και όχι από την’’ αραβική άνοιξη’’. Πάντως, η περίπλοκη σημερινή κατάσταση στη Μέση Ανατολή δεν σημαίνει ότι είναι χειρότερη από πριν. Οι καταστάσεις που έπονται των μοναρχών-δικτατόρων είναι πάντα μίζερες και ποτέ δεν ακολουθούν την ίδια τροχιά εξέλιξης και πολύ χρόνος απαιτείται για να ολοκληρωθούν. Οι στις αρχές του έτους υποσχέσεις για το 2016: Έξι αραβικές χώρες από την αρχή της εξέγερσης ζητούν από τους σε απολυταρχία ηγέτες να προσαρμοσθούν στο πνεύμα της Άνοιξης. Μόνο η Τυνησία παίρνει το βραβείο Νόμπελ για την δημοκρατία της, άλλες δοκιμάζονται με δυσκολίες στις δημοκρατικές διαδικασίες, άλλες με λιγότερες απολυταρχίες από ότι στην αρχή και η Συρία, η Λιβύη και η Υεμένη σε εμφύλιο με εξωτερικές επεμβάσεις, ή/και με την ύψωση της σημαίας του IS ή τηςAQ. Η εξέγερση στον αραβικό κόσμο σταμάτησε την αρχική της ορμή. Η ομαλότητα στην περιοχή είναι δύσκολο να έλθει και εάν ποτέ, εφόσον η περιοχή έχει ζήσει μέχρι τώρα σε απολυταρχικά καθεστώτα.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

277

Η Ίδρυση Ισλαμικού Κράτους(IS) και οι Περιφερειακές και Διεθνείς Επιπτώσεις και Αντιδράσεις, Ιούνιος 2014 Σύντομο Οδοιπορικό του Ισλαμικού Κράτους (IS) ■ To IS παρακλάδι της alQaeda στο Ιράκ (AQI) το 2013. Πρώτα καταλαμβάνει την πόλη Raqqa στην ανατολική Συρία. ■ Καταλαμβάνει ευρύτερο χώρο στο Ιράκ τον Ιούνιο 2014,

Οι ελεγχόμενες από IS περιοχές στη Συρία και Ιράκ, Ιούνιος 2014

συμπεριλαμβανομένης της Μοσούλης και του Τικρίτ και κηρύττει Χαλιφάτο στην περιοχή που ελέγχει στη Συρία και το Ιράκ.

■ Επιδιώκοντας ένα εξτρεμιστικού τύπου σουνιτικό ισλάμ, το IS καταδιώκει τους μη μουσουλμάνους Yazidis και Χριστιανούς, καθώς και τους Σιίτες μουσουλμάνους που θεωρεί αιρετικούς. ■ Γνωστό για τις τακτικές βιαιοτήτων που περιλαμβάνουν αποκεφαλίσεις στρατιωτών, δυτικών δημοσιογράφων, εργατών βοήθειας, ομήρων και εμπόριο ανθρωπίνων οργάνων. ■ Περιλαμβάνει περίπου 31.000 πολεμιστές στο Ιράκ και τη Συρία. ■ Οι Η.Π.Α. ενεργούν αεροπορικά κτυπήματα κατά στόχων του IS στο Ιράκ από τα μέσα Αυγούστου 2014 και στη βόρεια Συρία από 23 Σεπτεμβρίου 2014. ■ Το IS έχασε το Kobani, διατηρηθεί τα εδάφη και επεκτείνεται στα περίχωρα της Δαμασκού και στο παλαιστινιακό στρατόπεδο Yarmouk. (σ.σ.) Οι αραβικές χώρες δεν χρησιμοποιούν τον όρο ISIS ή ISIL, επειδή δεν πρόκειται περί κράτους και οι εξτρεμιστές ισλαμιστές προσβάλλουν τους μουσουλμάνους με τις μεσαιωνικού τύπου ενέργειες για ένα Χαλιφάτο, η έννοια του οποίου έσβησε με το τελευταίο Οθωμανικό Χαλιφάτο το 1824. Χρησιμοποιούν τον αραβικό υβριστικό όρο Daesh, όπως προς το τέλος Μαΐου 2015 και οι ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. και της Γαλλίας, που υπονοεί αυτόν που συντρίβει ‘’ποδοπατώντας και σπέρνοντας το μίσος’’ ■ Κατάληψη Tikrit, Ramanti, Sιnjar και Raqqa και Fallujah και συνέχιση iγια τις άλλες πόλεις που ελέγχονται από IS..

Λακαφώσης Δημήτριος

278

Εισαγωγικό Χρονοδιάγραμμα Εξελίξεων του IS - Ιούνιος 214, εξέγερση εξτρεμιστών Ισλαμιστών στο Ιράκ. - 30 Ιουνίου 214, IS στο Ιράκ. - Ιούλιος 214, IS στη Συρία. - 8 Αυγούστου 2014, αεροπορικά κτυπήματα στο Ιράκ. - 23 Σεπτεμβρίου 2014, αεροπορικά κτυπήματα και στη Συρία. - Στρατηγική για συνέχιση των αεροπορικών κτυπημάτων χωρίς την άμεση πλείστονεμπλοκή χερσαίου στοιχείου. - 26 Ιανουαρίου 2015, οι Κούρδοι απωθούν το IS από το Kobane, με υποστήριξη αεροπορικών κτυπημάτων από Η.Π.Α., χωρίς την Τουρκία. - Έναρξη ανακατάληψης πόλεων που ελέγχονται από IS. - 7 Ιανουαρίου 2015, επίθεση IS στο δημοσιογραφικό γραφείο Charlie Hebdo. - 13 Νοεμβρίου 2015, μακελειό από IS στο Παρίσι. - 22 Μαρτίου 2016, μακελειό από IS στις Βρυξέλλες.

Η Συρία το Νέο Άνδρο των Ξένων πολεμιστών (Jihadists), από Νοέμβριος 2013 Καθώς η Συρία πλησιάζει σχεδόν στο τέλος του 2013, προβάλλει μία άλλη θανατηφόρα και πλέον ρεαλιστική συνέπεια: όλο και περισσότεροι ξένοι πολεμιστές εμπνέονται από τον αγώνα των Σουνιτών κατά του Σιιτικού καθεστώτος του Assad και συρρέουν μέσα στη Συρία. Το παγκόσμιο jihad έχει δώσει προτεραιότητα στον αγώνα στη Συρία σαν κύριο μέτωπο. Είναι εύκολο για τη Συρία να καταστεί το νέο έδαφος για τους jihadists. Τα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία είναι διάτρητα και εκατοντάδες τα διαπερνούν για να ενωθούν με τους αντάρτες στο Aleppo ή Idlib. Επίσης, η Τουρκία και η Συρία είναι εύκολα προσεγγίσιμες από μεγάλα αεροδρόμια της Ευρώπης. Επιπλέον, το διαδίκτυο-συμπεριλαμβανομένου του δελεαστικού Facebook- και λοιπές σελίδες προσέλκυσης δίδουν δυναμική στους μουσουλμάνους νέους, που θέλουν να βοηθήσουν τους υποφέροντες σύριους πολίτες Κατά πληροφοριακές εκτιμήσεις, ο αριθμός των πολεμιστών από τη Βόρεια Αμερική, την

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

279

Αυστραλία και την Ευρώπη, στη Συρία ανέρχεται στο 10% περίπου του συνολικού αριθμού των ξένων πολεμιστών στη χώρα, οι υπόλοιποι προέρχονται κυρίως από τη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Γενικά, οι Σουνίτες ξένοι πολεμιστές που συγκλίνουν από το μουσουλμανικό κόσμο για να πολεμήσουν τους Σιίτες συμμάχους του Assad-Hezbollah και του Ιράν-σήμερα αποτελούν το 10% των ανταρτών. Υπάρχουν και ξένοι πολεμιστές στη Συρία που έχουν πάρει μέρος στους πολέμους στη Σομαλία, στο Αφγανιστάν και στην Υεμένη. Η εμπειρία αυτή, θα μπορούσε να αποβεί προετοιμασία, όταν επιστρέψουν στις ευρωπαϊκές χώρες, να ενεργήσουν επιθέσεις στο εσωτερικό των χωρών τους. Εξάλλου, υπάρχει και το προηγούμενο για αυτές τις προοπτικές: μερικές εκατοντάδες έχουν καταδικασθεί για σχετικές με την τρομοκρατία επιθέσεις στη Βρετανία, μεταξύ 11 Σεπτεμβρίου 2001 και Μαρτίου 2013. Ενώ, διεξάγονται τέσσερες δίκες για τρομοκρατικά σχέδια, συμπεριλαμβανομένου και του αποκαλυφθέντος και μη πραγματοποιηθέντος σχεδίου για να επαναληφθεί η 7 Ιουλίου 2005 στο Λονδίνο, με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Η ανησυχία μάλλον επαληθεύεται, όταν το Μάιο 2014, σε εβραϊκό μουσείο του Βελγίου πυροβολούνται θανάσιμα τέσσερες επισκέπτες από ύποπτο, που σύμφωνα με Γάλλους επισήμους, έχει περάσει ένα χρόνο στη Συρία με ισλαμιστικές εξτρεμιστικές συμπεριφορές. Levant (Ανατολή): Παραλιακές χώρες Α. Μεσσογείου από Ν. Τουρκία μέχρι Σινά.

Παράλληλα, την προσέλευση των ξένων πολεμιστών διευκόλυνε και το κενό που δημιούργησε η απόφαση για μη επέμβαση των Δυτικών στη Συρία, το Σεπτέμβριο 2013 και που αποθάρρυνε τους αντικαθεστωτικούς πολεμιστές, κυρίως τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, και αισθάνθηκαν εγκαταλειμμένοι από τη Δύση. Το κενό συμπληρώνουν οι περισσότερο εξτρεμιστικές ομάδες, μεταξύ των οποίων το Islamic State of Irak and Levant (ISIL) (Λεβάντες από την ιταλική λέξη Levante, που σημαίνει Ανατολή), οι οποίες, ενισχυμένες και ενδυναμωμένες όπως είναι, ασκούν επιρροή μέσα στην αντιπολίτευση και προσφέρουν έδαφος συνεργασίας στους ξένους πολεμιστές στον αγώνα κατά του καθεστώτος και έτσι αποκτούν και εμπειρία για τις εν καιρώ επιθέσεις σε Δυτικές χώρες. Αυτές οι εξτρεμιστικές ομάδες Σουνιτών, τηρούν φιλικές σχέσεις με Al Qaeda, η οποία τους ενισχύει με χρήματα, προσωπικό και μέσα για τον αγώνα τους.

Χάος στο Ιράκ, με την Εξτρεμιστική Ισλαμική Εξέγερση του ISIS ή ISIL, Ιούνιος 20141 1. Αιφνίδια η ισλαμική εξέγερση και με ταχύτητα η εξάπλωση προς νότο. Οι Σουνίτες ισλαμιστές αντάρτες του ισλαμικού κράτους στο Ιράκ και στη Συρίας ή στο Levant (ISIS ή ISIL) καταλαμβάνουν τις πόλεις Mosul και Tikrit με μια αστραπιαία προέλα-

280

Λακαφώσης Δημήτριος

ση. Οι ιρακινές δυνάμεις αποχωρούν αφήνοντας πίσω στα χέρια των ISIS το βαρύ οπλισμό, τα αμερικανικά M-1 Abrams άρματα, τα Humvees τεθωρακισμένα οχήματα και τα σοβιετικά T-55 άρματα. Εκ των κατοίκων της Mosul, πάνω από 500.000 εγκαταλείπουν την πόλη, ενώ καταλαμβάνεται και το εκεί τουρκικό προξενείο, με διαμαρτυρία της Τουρκίας. Οι Σουνίτες μουσουλμάνοι αντάρτες, μετά την κατάληψη της Mosul και Tikrit, προωΤζιχαντιστές από Μαλί μέχρι Φιλιππίνες και από Συρία θούνται προς νότο, προς την πρωτεύουσα μέχρι Κένυα. Βαγδάτη και σε περιοχές όπου επικρατούν Σιίτες, τους οποίους θεωρούν ως απίστους. Έχουν φθάσει σε απόσταση πνοής από τη Βαγδάτη, με εκατοντάδες νεκρούς εκατέρωθεν. Επιπλέον των επιθέσεων στο βόρειο Ιράκ, οι εξτρεμιστές αντάρτες επέτυχαν να ελέγχουν τις πόλεις Rawa, Ana and Husaybah στη δυτική επαρχία Anbar και το σημαντικότερο ελέγχουν τη στρατηγικής σημασίας πόλη Qaim στα σύνορα με τη Συρία, όπου συριακά αεροπορικά κτυπήματα προσβάλλουν τους εκεί εξτρεμιστές αντάρτες, κτυπήματα που χαιρετίζει και ο σύριος πρωθυπουργός, ενώ ο ανώτατος σιίτης κληρικός στο Ιράκ, Αλί αλ-Σιστάνι, παροτρύνει το λαό να πολεμήσει μέχρι εσχάτων τους εξτρεμιστές Σουνίτες αντάρτες. Γενικά, το ISIS ελέγχει το 70% της επαρχίας Anbar. Οι ισλαμιστές αντάρτες επιτίθενται στο μεγαλύτερο διυλιστήριο Beiji, που παράγει το 1/3 της όλης παραγωγής, και οι ξένοι εργαζόμενοι το εγκαταλείπουν, ενώ εκρήξεις παρατηρούνται σε άλλες πετρελαιοπηγές με τάσεις για αύξηση της τιμής του πετρελαίου, ενώ δημιουργείται διεθνή ανησυχία σε συνδυασμό και με το ενεργειακό πρόβλημα της Ουκρανίας, που έχει εν τω μεταξύ προκύψει. 2. Η εξέγερση αιφνιδιάζει την ιρακινή κυβέρνηση και προκαλεί διεθνή ανησυχία. Ήδη, οι κυβερνητικές ιρακινές δυνάμεις προσπαθούν να αναχαιτίσουν την προώθηση των σουνιτών ανταρτών, που πλησιάζουν στη Βαγδάτη, ενώ ενεργούν αεροπορικά κτυπήματα με ελικόπτερα κατά των ανταρτών και προετοιμάζονται για αντεπίθεση. 3. Ο Maliki αποστρατεύει τέσσερες στρατηγούς του ιρακινού στρατού επειδή δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν την προς νότο προώθηση των ανταρτών, αλλά και γιατί επικρατεί διαφθορά, με κατάχρηση χρημάτων με λίστες στρατιωτών που όμως δεν υπηρετούσαν ή έδιναν μόνο παρουσία. Ο Maliki καλεί όλο το λαό ενωμένο- Σιίτες, Σουνίτες, Κούρδους- να υπερασπίσει τη χώρα, πολεμώντας τους Τζιχαντιστές αντάρτες, οι οποίοι προβαίνουν σε μαζικές εκτελέσεις ιρακινών στρατιωτών αιχμαλώτων, που προκαλεί παγκόσμιο σοκ. Η ιρακινή κυβέρνηση ζητά από τις Η.Π.Α., με πρόθεση και από το Ιράν, αεροπορικά κτυπήματα κατά των Τζιχαντιστών ανταρτών, που προωθούνται με ταχύτητα προς τη Βαγδάτη. Φοιτητές, επιχειρηματίες, πρώην στρατιωτικοί και ακόμη νέοι δελεάζονται από τους εξτρε-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

281

μιστές Σουνίτες αντάρτες και παροτρύνουν τους συμπολίτες τους να συμπαραταχθούν με το ISIS, που είναι τόσο εξτρεμιστικό ώστε το έχει αποκηρύξει και η ίδια η al-Qaeda. Αλλά και το περίεργο, δεν πρόκειται για Συρίους, Ουζμπέκους ή Τσετσένους, είναι Ινδονήσιοι, από χώρα με το μεγαλύτερο στον κόσμο μουσουλμανικό πληθυσμό, αλλά και από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και με ανησυχία και από τη Δύση. Το Ιράν διάκειται ευνοϊκώς προς τη σιιτική ιρακινή κυβέρνηση και δηλώνει έτοιμο να τη βοηθήσει για να αντιμετωπίσει τους αντάρτες ISIS, εάν του ζητηθεί από το Ιράκ. “Σθεναρά αντιτιθέμεθα στην επέμβαση των Η.Π.Α. και άλλων στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράκ”, δηλώνει ο ιρανός πρόεδρος Khamenei και προσθέτει, “ οι Η.Π.Α. σκοπεύουν να φέρουν τους δικούς τους υποτελείς στην εξουσία, εφόσον οι Η.Π.Α. δεν είναι ευχαριστημένες με την παρούσα ιρακινή κυβέρνηση “. Η μείωση της αμερικανικής επιρροής στο Μεσανατολικό αφήνει κενό που έρχονται να καλύψουν βασικά οι δύο κύριοι αντίπαλοι: Ιράν και Σαουδική Αραβία. από τη δική τους κάθε μία πλευρά, με μια βέβαια κοινή πλεύση, την αντιμετώπιση Τζιχαντιστών ανταρτών, χωρίς να είναι εύκολο να παραμερισθούν οι διαφορετικές διαχρονικές επιδιώξεις. Το Ιράν βλέπει παντού μπροστά του ως μεγάλο Σατανά τη Σαουδική Αραβία. Είναι ο περιφερειακός γείτονας που αυξάνει την παραγωγή του πετρελαίου και μειώνει την τιμή του, είναι ο επικεφαλής του Συμβουλίου συνεργασίας του Κόλπου που διαμορφώνει πολεμική εναντίον του πολιτική, είναι η χώρα που δημιουργεί προκλήσεις στο Ιράκ, στο Πακιστάν, στο Αφγανιστάν, στο Λίβανο και στη Συρία. Από την άλλη πλευρά, η Σαουδική Αραβία ενοχλείται από την ιρανική παρέμβαση μέσω των ιρανών ακτιβιστών στο Ιράκ, στη Συρία, στο Λίβανο και μέσω της σιιτικής πλειοψηφίας στο Μπαχρέιν. Οι Η.Π.Α και το Ιράν, πολέμιοι για πολλά χρόνια, συζητούν στο περιθώριο διαπραγματεύσεων για άλλα θέματα, όχι όμως για συνεργασία, στην αντιμετώπιση της εμπνευσμένης από την Al Qaeda εξέγερσης που σαρώνει το βόρειο Ιράκ. Η Βρετανία ανοίγει την πρεσβεία της στην Τεχεράνη, μετά το κλείσιμο το 2011. Ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Blair αποδίδει την κρίση στο Ιράκ και στη διστακτικότητα της Δύσης, αλλά οι επικριτές του τον φέρνουν τώρα “να πλένει τις χείρες του για το Ιράκ”. Στην Ισπανία συλλαμβάνονται εξτρεμιστές από άλλες χώρες, οι οποίοι είχαν προορισμό τo Ιράκ για να συμπολεμήσουν με τους εκεί Τζιχαντιστές αντάρτες. 4.Το ISIS το πλέον επικίνδυνο παρακλάδι της Al Qaeda, πέντε χρόνια μετά Bin Laden, αν και έχει αποσπασθεί από αυτή Το ISIS είναι ομάδα Τζιχαντιστών που ενεργεί κυρίως στο Ιράκ και στη Συρία, με μερικές χιλιάδες μαχητές. Αν και θεωρείται ότι έχει απομακρυνθεί από την Al Qaeda το 2013, όμως εμπνέεται και καθοδηγείται από τις ακραίες ισλαμικές θεωρίες της. Το ISIS πολεμά τώρα σε δύο μέτωπα σε δύο χώρες. Έχει επιτυχίες στο βόρειο και δυτικό Ιράκ και παράλληλα προσπαθεί να ελέγξει μεγάλο μέρος των υπό των ανταρτών ελεγχομένων περιοχών στη Συρία. Έχει ενεργήσει τέτοιες επιδρομές και πριν; Βέβαια ναι. Το Μάρτιο 2013 κατέλαβε τη συριακή πόλη Raqqa, η πρώτη περιφερειακή πρωτεύουσα που

282

Λακαφώσης Δημήτριος

έπεσε στα χέρια των ανταρτών. Τον Ιανουάριο 2014, το ISIS, εκμεταλλευόμενο τις εντάσεις μεταξύ της σουνιτικής ιρακινής μειονότητας και της σιιτικής κυβέρνησης, επέτυχε να ελέγξει τη με Σουνίτες πόλη της Fallujah, στη δυτική επαρχία της Anbar ως και μέρος της εκεί πόλης Ramadi, όπως ελέγχει και συνοριακές συριακές πόλεις. Το ISIS περιλαμβάνει περίπου 50.000 μαχητές στη Συρία και Εξτρεμιστές Τζιχαντιστές γιορτάζουν την ίδρυση του IS, επιστρατεύει συνεχώς χιλιάδες άλλα μέλη Ιούνιος 2014 συμπεριλαβανομένων και χιλιάδων ξένων. Όμως, το ISIS είναι ικανό να διατηρήσει τον έλεγχο αυτών των περιοχών; Είναι γενικά αντιλαϊκό και δεν έχει επιρροή εκτός της σουνιτικής κοινότητας είτε στο Ιράκ είτε στη Συρία. Το ISIS είναι η πρώτη από τις πολλές τρομοκρατικές ομάδες, που επιδιώκει να ιδρύσει ένα ισλαμικό εμιράτο στο Ιράκ και στη Συρία. Το ISIS, συνεχίζοντας να καταλαμβάνει έδαφος στο Ιράκ, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε δύναμη και να αποσταθεροποιήσει και άλλες χώρες στην περιοχή. Επίσης, οι Η.Π.Α. βλέπουν τώρα να προβάλει στην ευρύτερη περιοχή του Ιράκ-Συρίας η σοβαρότερη απειλή πέντε χρόνια μετά τον Bin Laden. Παρακλάδια της Al Qaeda, με διαφορετικές αποχρώσεις και δυναμικές, βρίσκονται διασκορπισμένες σε διαφορετικές περιοχές, Ιράκ, Συρία, Υεμένη, Σομαλία, Νιγηρία, Μάλι, Μαγκρέπ, δυτική Αφρική και αλλού. Το ISIS είναι το πλέον επικίνδυνο φιλικό προς την al Qaeda στοιχείο, ακόμη και από AlShabbab της Σομαλίας και από Boko Haram της Νιγηρίας και από τα άλλα εξτρεμιστικά στοιχεία σε άλλες περιοχές που έχουν σχέσεις με την al Qaeda. Η εξέγερση του ΙSIS στο Ιράκ είναι το πιο σοβαρό γεγονός των Τζιχαντιστών από 11 Σεπτεμβρίου 2001, με τον πλέον επικίνδυνο ηγέτη τρομοκράτη Abu Bakr al-Baghdadi - μετά τον Abu Musab al-Zarqawi και τον Abu Omar της Al Qaeda, κατά ισχυρισμούς νεκροί στο Ιράκ πιθανόν από αμερικανικά κτυπήματα το 2006 και το 2010 αντίστοιχα - αποτελεί την πρώτη τρομοκρατική προσπάθεια για ισλαμικό κράτος στην ευρύτερη περιοχή του Ιράκ-Συρία. Δολοφονήθηκε, χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί η πληροφορία, ο πρόεδρος του δικαστηρίου, που το 2006, είχε καταδικάσει σε θάνατο τον Saddam, ιρακινός δικαστής Ραούφ Αμπντούλ Ραχμάν, από τους φανατικούς ισλαμιστές του ΙSIS. 5. Ο Ρόλος των Κούρδων στην Κρίση στο Ιράκ, 2014 Παράλληλα, οι κουρδικές δυνάμεις Peshmerga-που είναι δυνάμεις της κουρδικής αυτόνομης περιοχής στο ιρακινό κράτος που αν και υποστηρίζονται ξεχωριστά από τα δύο εκεί πολιτικά κόμματα υπακούουν στην κουρδική κυβέρνηση της περιοχής- ενεργοποιούνται γρήγορα στην μετά την πτώση των δύο πόλεων, Tikrit και Mosul, και αναλαμβάνουν πλήρως τον έλεγχο στη βόρεια με πετρέλαιο πόλη Kirkuk, την οποία έχουν εγκαταλείψει οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας και συμπληρώνουν το κενό ασφαλείας.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

283

Μέχρι τώρα, το ISIS δεν έχει απειλήσει κουρδικό έδαφος, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο εάν αυτό είναι αναγνώριση των κουρδικών απαιτήσεων ή απροθυμία για να ανοίξει νέο μέτωπο, ιδιαίτερα με τους με εμπειρία ικανούς Peshmerga πολεμιστές, οι οποίοι πολεμούν τη Βαγδάτη και την Άγκυρα για εθνική κουρδική αναγνώριση και έδαφος, επί δεκαετίες. Εν τω μεταξύ, ο πρωθυπουργός του Ιράκ απορρίπτει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία του Κουρδιστάν, αλλά τούτο απαιτεί και τροποποίηση του συντάγματος. 6. Τι μπορεί να σημαίνει για το Ιράκ η αιφνιδιαστική πτώση της Mosul και η ταχύτητα της προώθησης ISIS προς νότο; 2014 - Ενώ το Ιράκ μαστίζεται από πολλαπλές καθημερινές εκρήξεις αυτοκινήτων και από επιθέσεις αυτοκτονιών, η απότομη κλιμάκωση της κατάστασης με την πτώση της Mosul, είναι κακός οιωνός για την προοπτική σταθερότητας της χώρας. - Επίσης, ότι συμβαίνει σήμερα αφήνει κακό μήνυμα για την κυβέρνηση του al-Maliki και το ερώτημα κατά πόσον επαρκώς χειρίζεται την κατάσταση της χώρας. - Οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας-έχουν εκπαιδευθεί από τις αμερικανικές δυνάμεις πριν αποχωρίσουν από το Ιράκ το τέλος 2011 χωρίς όμως να μείνουν πίσω μερικές δυνάμεις για να συμπληρώσουν την εκπαίδευση- έχουν αποδειχθεί ανίκανες να απωθήσουν τους αντάρτες από το οχυρό τους στην επαρχία Anbar, από όπου τώρα δρομολογούνται προς τη Mosul και προωθούνται προς Βαγδάτη. - Το έτος 2014, το μισό τώρα εκατομμύριο των εκτοπισθέντων από τη Mosul και οι λοιποί κάτοικοι που εγκαταλείπουν τα σπίτιά τους και ζητούν ασφάλεια στην αυτόνομη περιοχή των Κούρδων, προστίθενται στο άλλο ήδη μισό της επαρχίας Anbar και η ανθρωπιστική κρίση κορυφώνεται. Φέτος έχουμε και τις χειρότερες βιαιότητες με 8.800 νεκρούς, με πλείστονυς εξ αυτών πολίτες, μέσα σε πέντε χρόνια. Ενώ, προς το τέλος του Ιουνίου 2014 έχουμε το υψηλότερο ρεκόρ απωλειών δύο εβδομάδων από την αποχώρηση των αμερικανών το τέλος του 2011, με περισσότερους από 1.000 νεκρούς. - Η δημιουργία του Χαλιφάτου ήταν όνειρο του bin Laden. Το ISIS προσπαθεί να το κάνει πραγματικότητα. Κατά καιρούς, συγκυριακά και πολλάκις ανεπίσημα, υπήρξε συζήτηση για διαχωρισμού του Ιράκ σε τρία μέρη: στην κουρδική, τη σιιτική και τη σουνιτική περιοχή. Κάθε περιοχή να έχει τους δικούς της νόμους τη διοίκηση και την εσωτερική ασφάλεια. Η κεντρική κυβέρνηση να ελέγχει την άμυνα των συνόρων, τις εξωτερικές υποθέσεις και το πετρέλαιο. 7. Οι αντιδράσεις των Η.Π.Α. στην εξτρεμιστική ισλαμική εξέγερση στο Ιράκ, 20 Ιουνίου 2014 Οι Η.Π.Α. αφήνουν ανοικτές όλες τις επιλογές. αρκεί να συναινέσουν όλοι στο Ιράκ: › Πρώτο, αποκλείεται η εμπλοκή χερσαίων αμερικανικών δυνάμεων, όπως το 2003, αν και μερικοί ρεπουμπλικάνοι δεν το αποκλείουν.

284

Λακαφώσης Δημήτριος

› Δεύτερο, το ρόλο των χερσαίων επιχειρήσεων μπορεί να παίξουν οι αεροπορικές, εφόσον πρώτα εντοπισθούν με ακρίβεια οι προς προσβολή στόχοι, ώστε να αποφευχθούν οι παράπλευρες απώλειες. Ήδη το αεροπλανοφόρο ”Τζώρτς Μπούς” κατευθύνεται στον περσικό κόλπο, με δύο πολεμικά πλοία. “με το δάκτυλο στη σκανδάλη”. Αριθμός ειδικών αμερικανικών δυνάμεων μεταφέρεται στο Ιράκ, για την προστασία της αμερικανικής πρεσβείας στη Βαγδάτη. › Τρίτο, με περισσότερα μέσα τώρα στην ήδη εφαρμοζόμενη παροχή πολεμικών μέσων. › Τέταρτο, αποτελεσματικές πολιτικές αλλαγές, εφόσον αντιμετωπισθεί το ISIS και ανακαταληφθούν η Mosul και άλλες πόλεις και η χώρα επιβάλλει τάξη στο εσωτερικό της. O Obama απευθύνεται στον αμερικανικό λαό για τη στρατηγική της κυβέρνησής του προς αντιμετώπιση της δυναμικής και αιφνίδιας εξέγερσης στο Ιράκ, για ισλαμικό κράτος στο Ιράκ και στη Συρία( ISIS). Τόνισε ότι οι αμερικανικές δυνάμεις δεν πρόκειται να επανέλθουν στο Ιράκ. Η στρατιωτική ενέργεια, εφόσον απαιτηθεί και κριθεί σκόπιμο, θα είναι στοχευμένη και ακριβής. Αποστέλλονται, πέραν των αμερικανικών δυνάμεων για την προστασία της αμερικανικής πρεσβείας στη Βαγδάτη, τριακόσιοι στρατιώτες των ειδικών δυνάμεων για εκπαίδευση και υποστήριξη των ιρακινών δυνάμεων ασφαλείας. Να παρέχουν πληροφορίες και συμβουλές. Για την προστασία των αμερικανικών στρατιωτικών συμβούλων στο έδαφος, πετούν μη επανδρωμένα αμερικανικά αεροσκάφη Drones πάνω από το Ιράκ. Με μια τέτοια στρατιωτική ενέργεια δεν παραβιάζεται η εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ και ούτε είναι διεθνώς παράνομη, όπως το 2003, αφού μάλιστα έχει προηγηθεί και αίτηση της επίσημης και νόμιμης ιρακινής κυβέρνησης για βοήθεια, αν και οι επικριτές αναφέρονται σε αρχική επανεμπλοκή στο Ιράκ. Ο Obama τονίζει ότι θα εξασφαλισθούν τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Δε θα επιτραπεί να ιδρυθεί από το ISIS ισλαμικό κράτος στο Ιράκ- Συρία και να καταστεί η περιοχή ‘’άνδρο’’ τρομοκρατών με απειλή για τις Η.Π.Α. και τη λοιπή δυτική ασφάλεια. Δεν αποκλείονται αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα. Οι ISIS αντάρτες, όμως, είναι διασκορπισμένοι μεταξύ των κατοίκων και απαιτείται η εξασφάλιση ακριβών πληροφοριών για τους προς προσβολή στόχους, ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητες απώλειες. Οι πληροφορίες μπορούν να δοθούν είτε από μικρές ειδικές δυνάμεις στο έδαφος είτε από μη επανδρωμένα αεροσκάφη που θα πετούν πάνω από το Ιράκ. Οι Η.Π.Α. αποδίδουν την κρίση και στη μη αποτελεσματικότητα του πρωθυπουργού Maliki να ασκήσει κοινή πολιτική μεταξύ των Σουνιτών στο δυτικό, των Σιιτών στο νότιο και των Κούρδων στο βόρειο-ανατολικό Ιράκ. Τώρα, καθώς το Ιράκ πλησιάζει στο σχηματισμό νέας κυβέρνησης μετά τις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, τον Απρίλιο 2014, οι Η.Π.Α. βλέπουν μάλλον ότι είναι προτιμότερο να σχηματισθεί κυβέρνηση συνεργασίας όχι υπό το Maliki, αλλά υπό άλλο πρόσωπο που θα μπορούσε να εξασφαλίσει την εθνική ενότητα. Όμως, χωρίς πολιτική λύση συνεχίζεται η κρίση

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

285

που ταλανίζει τη διαιρεμένη χώρα. Ο πρωθυπουργός του Ιράκ Maliki βέβαια απορρίπτει κάτι τέτοιο και κάνει σαφές ότι δεν πρόκειται να υποχωρήσει από τρίτη θητεία, που έχει κερδίσει, παρά την ξένη και εσωτερική πίεση που δέχεται. Ενώ, ο ανώτατος σιίτης κληρικός της χώρας, Αλί αλ-Σιστάνι, ζητά συμφωνία για νέο πρωθυπουργό πριν την πρώτη συνεδρίαση της νέας Βουλής, στις 1 Ιουλίου Βόρειο Ιράκ, Ιούνιος 2014. Ιρακινές δυνάμεις προσπαθούν 2014, για σχηματισμό κυβέρνησης, μετά τις να ανακαταλάβουν πόλεις από τους σουνίτες αντάρτες. πρόσφατες εκλογές που κέρδισε ο Maliki. Επιπλέον, ο Maliki δηλώνει ότι με αεροπλάνα που αγοράζει από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία θα ανατρέψει την ισορροπία σε βάρος των εξτρεμιστών ανταρτών τις επόμενες ημέρες από την παραλαβή τους και ότι τα αεροπορικά κτυπήματα από τις Η.Π.Α., καθυστερούν να έλθουν. Ούτε οι Κούρδοι υιοθετούν κυβέρνηση ενότητας όπως φάνηκε κατά την επίσκεψη του αμερικανού ΥΠΕΞ Kerry στην περιοχή των Κούρδων και οι Κούρδοι δηλώνουν ότι τα δεδομένα έχουν τώρα αλλάζει. Ενώ, ο Kerry απαντά ότι ακόμη και το κτύπημα στο Ιράκ, εάν γίνει, δεν φέρνει λύση, παρά μόνο η πολιτική ενότητα στο Ιράκ

Στα Πρόθυρα οι Ιρακινές Επιχειρήσεις προς ανακατάληψη των πόλεων στο βόρειο Ιράκ, 28 Ιουνίου 2014 Ο ιρακινός στρατός, υποστηριζόμενος και από τα παραληφθέντα από τη Ρωσία αεροσκάφη Sukhoi, επιτίθεται για να ανακαταλάβει τις πόλεις στο βόρειο Ιράκ, από τους Σουνίτες αντάρτες. Η επιχείρηση αρχίζει στην πόλη Τικρίτ, με ειδικές δυνάμεις, τεθωρακισμένα οχήματα και ελικόπτερα, με τον τακτικό στρατό να υποστηρίζεται από σιίτες εθελοντές και φιλοκυβερνητικούς Σουνίτες μαχητές. Οι απώλειες είναι βαριές εκατέρωθεν. Οι ιρακινές δυνάμεις αντιμετωπίζουν αντίσταση, αφού οι Σουνίτες αντάρτες έχουν τοποθετήσει πολλά εκρηκτικά στους δρόμους της πόλης. Το Ιράκ συντονίζει με τις Η.Π.Α. τις προσπάθειές του για να αντιμετωπίσει την προέλαση των εξεγερμένων. Υπενθυμίζεται πως το Τικρίτ, η γενέτειρα του Saddam. έπεσε στα χέρια ανταρτών του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στο Λεβάντε στις 11 Ιουνίου 2014, μία ημέρα μετά την κατάληψη της Μοσούλης, δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της χώρας.

Η Διάσκεψη των Παρισίων για την Αντιμετώπιση της Απειλής των Τζιχαντιστών, 15 Ιουνίου 2014 Στη συνάντηση των Παρισίων, στις 15 Ιουνίου 2014, συμμετείχαν οι 40 χώρες του συνασπισμού κατά των Τζιχαντιστών του Ιράκ-Συρίας, που συγκροτήθηκε κατά την επίσκεψη του ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. Kerry στη Μέση Ανατολή με αποστολή να βρεθεί τρόπος αντιμετώπισης

286

Λακαφώσης Δημήτριος

της απειλής των εκεί Τζιχαντιστών. Σκοπός της συνάντησης των Παρισίων ήταν να καθορισθεί ο ρόλος εκάστου στο συνασπισμό. Αποφασίσθηκε 30 χώρες να ενισχύσουν επί εθελουσίας βάσης με εξοπλισμό τις ιρακινές δυνάμεις και τους μετριοπαθείς αντάρτες της Συρίας. Η Τουρκία αποφάσισε να υποστηρίξει, από βάσεις στο έδαφός της, τις ιρακινές δυνάμεις, με παροχή βοήθειας ανθρωπιστικής βοήθειας και να παρέχει επιμελητειακή υποστήριξη, προς το παρόν. Στη σύσκεψη δεν συμμετείχαν το Ιράν και η Συρία. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία. αντίπαλες στις επιδιώξεις τους στη Συρία, μετρούν τι χάνουν και τη κερδίζουν από τη στρατηγική του Obama για τη Μέση Ανατολή. Η Αυστραλία στέλνει 600 στρατιώτες και 8 πολεμικά αεροσκάφη, ενώ έχει επιτύχει να ακυρώσει επιθέσεις των Τζιχαντιστών μέσα στο έδαφός της. Η Γαλλία συμμετέχει στα αεροπορικά κτυπήματα στο Ιράκ, μάλιστα μετά τον αποκεφαλισμό του Γάλλου τουρίστα Herve Gourdel από Τζιχαντιστές στην Αλγερία, απαιτώντας να σταματήσει η Γαλλία τα κτυπήματα στο Ιράκ. Η Βρετανία συμμετέχει και αυτή -χωρίς να αποκλείει και στη Συρία- στις αεροπορικές επιδρομές στο Ιράκ, στις οποίες συμμετέχουν και η Δανία και το Βέλγιο. Δηλαδή, τα ευρωπαϊκά αεροσκάφη κτυπούν μόνο στο Ιράκ, ενώ τα αμερικανικά και τα αραβικά και στη Συρία. Στις Φιλιππίνες υπάρχει απειλή από τους Τζιχαντιστές για αποκεφαλίσεις γερμανών κρατουμένων. Τα Η.Ε. απαγορεύουν την ένταξη ξένων στους Τζιχαντιστές του Ιράκ- Συρίας, τη χρηματοδότηση και προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τη μετάδοση της ιδεολογίας τους.

Ισλαμικό Κράτος στο Βόρειο Ιράκ, 30 Ιουνίου 2014 Η κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης έχει χάσει τον έλεγχο μεγάλου τμήματος εδάφους τον Ιούνιο 2014. Το, δε, ισλαμικό κράτος στο Ιράκ και στη Συρία (στο Λεβάντε)( ISIS ή ISIL) διακήρυξε την ίδρυση ενός Χαλιφάτου, που από εδώ και στο εξής είναι γνωστό απλώς ως ισλαμικό κράτος, σε περιοχές που επέτυχε να ελέγξει στο Ιράκ και στη Συρία, με απώτερο σκοπό να κυριαρχήσει σε όλο το μουσουλμανικό κόσμο. Ο σκιώδης μέχρι τώρα αρχηγός, Abu Bakr al-Baghdadi, κυβερνά το ισλαμικό κράτος σαν απλώς πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης ή Χαλίφης και ως διάδοχος του προφήτη Mohammed, ο οποίος πέθανε το 632. Στο πρώτο με βίντεο διάγγελμά του, ο Abu Bakr alBaghdadi καλεί τους Μουσουλμάνους να υπακούσουν σ΄ αυτόν. Το ισλαμικό κράτος στοχεύει να καταργήσει τα εθνικά σύνορα από τη Μεσόγειο μέχρι τον Κόλπο και να μετατρέψει την περιοχή σε μεσαιωνικού τύπου Χαλιφάτο. Επιδιώκει να επισκιάσει την al Qaeda και τον ηγέτης της Ayman al-Zawahiri, σε μια δραματική μετακίνηση των Τζιχαντιστών πολεμιστών από την 11Σεπτεμβρίου 2011. Παράλληλα, οι ισλαμιστές πολεμιστές στη Συρία κάνουν παρέλαση φέροντες οπλισμό μεταξύ του οποίου και πυραύλους Scud, στη βόρεια συριακή πόλη Raqqa για να γιορτάσουν την διακήρυξη του ισλαμικού κράτους. Στην ισλαμική ιστορία, το χαλιφάτο θεωρείται ένα κράτος που διευκολύνει την πρακτική της πίστης. Ο Xαλίφης θεωρείται ως ο διάδοχος του προφήτη Μωάμεθ και είναι ο πολιτικός ηγέτης των μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο, από τους οποίους απαιτεί πίστη και αφοσίωση.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

287

Το Χαλιφάτο ως πολιτικό μοντέλο διαλύθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, με διαιρέσεις σε Σιίτες και Σουνίτες, και αντικαταστάθηκε από το σύγχρονο έθνος-κράτος. Το Οθωμανικό Χαλιφάτο είναι το τελευταίο που διαλύθηκε το 1924.από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Ο διεθνής Τζιχάντ, με την ανακήρυξη ενός νέου Χαλιφάτου, μπαίνει σε μια νέα επικίνδυνη εποχή, με τεράστιες θεολογικές, ιδεολογικές και πολιτικές συνέπειες στη διεθνή κοινότητα, ως και στις αντίζηλες ομάδες Τζιχαντιστών, όπως είναι η Al Qaeda. Το νέο χαλιφάτο είναι πολύ διαφορετικό τώρα, εφόσον εκπροσωπεί μια εντελώς ακραία ιδεολογία. Στο νέο χαλιφάτο, με πιθανή έδρα την πόλη Raqqa(Ράκα) της Συρίας, τα εδάφη που εκτείνονται από το Χαλέπι μέχρι τα περίχωρα της Βαγδάτης, πρόκειται να διέπονται από μια μεσαιωνικής ερμηνείας σαρία. Το κάπνισμα τιμωρείται με μαστίγωμα, οι κλέφτες ακρωτηριάζονται και οι αντίπαλοι εκτελούνται με συνοπτικές διαδικασίες. Μάλιστα στη Μοσούλη κρατούν σκλάβες γυναίκες και επιβάλλουν την αφαίρεση των γενετικών οργάνων από τις γυναίκες ηλικίας από 13-43 ετών. Για την Ιορδανία και τη Σαουδική Αραβία. με Τζιχαντιστές, που υπάρχουν ήδη σ΄ αυτές τις χώρες, ως και για περιοχές με μουσουλμάνους που δεν είναι Σουνίτες, η είδηση για ίδρυση του χαλιφάτου προκαλεί ανησυχία. Η αντιπαλότητα μεταξύ των πολεμιστών του νέου ισλαμικού κράτους και των της Al Qaeda έχει εκτεταμένες συνέπειες. Δημιουργεί τον κίνδυνο, η μία οργάνωση να επισκιάσει την άλλη, με θεαματική και πολύνεκρη επίθεση κατά της Δύσης. Μάλιστα, εάν ληφθεί υπόψη ότι σ’ αυτές τις οργανώσεις έχουν ενταχθεί και ξένοι μαχητές που όταν επιστρέψουν στις χώρες τους, έχουν την έμπνευση και δυνατότητα να ενεργήσουν επιθέσεις κατά προσδιορισμένων στόχων, αλλά και την πρόθεση και το σκοπό να τις καταστήσουν μουσουλμανικές και κυρίως όπου υπάρχει πρόσφορο προς τούτο έδαφος, όπως σε χώρες της Ευρώπης. Δεκάδες εκατομμυρίων Μουσουλμάνοι, απόγονοι αυτών που εκδιώχθηκαν από την Ισπανία τα παλαιά χρόνια και οι πλείστονι εξ αυτών ζουν σήμερα στη βόρεια Αφρική, ζητούν δικαίωμα επιστροφής στην Ισπανία. Αλλά, και αρκετοί μουσουλμάνοι διαβιώνουν τώρα στη Βρετανία και στη Γαλλία και αλλού, προερχόμενοι βασικά από χώρες πρώην αποικιών τους.

Ισλαμικό Κράτος και στη Συρία, Ιούλιος 2014 To “Χαλιφάτο” του Ιράκ επεκτείνεται και στη Συρία

Στη Συρία έχει γίνει διακήρυξη για ίδρυση ιδίου τύπου “Χαλιφάτoυ”, όπως στο Ιράκ, από εξτρεμιστές μαχητές που ελέγχουν έδαφος που καλύπτει συνεχόμενο τμήμα της Συρίας και του γειτονικού Ιράκ, ως επί το πλείστον κατά μήκος του Ευφράτη ποταμού. Στη Συρία, οι εξτρεμιστές μαχητές έχουν προωθηθεί σε περιοχές της βόρειας πόλης του Aleppo(Χαλεπίου), κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, ενώ έχουν σταθεροποιηθεί, κατά μήκος λωρίδας γης στην ανατολική συριακή επαρχία Deir el-Zour,με έξοδο στο γειτονικό Ιράκ. Το υποστηριζόμενο από τη Δύση Συριακό στοιχείο των ανταρτών κινδυνεύει να βρεθεί σε πλήρη καταστροφή, εάν οι σύμμαχοι δεν βοηθήσουν ουσιαστικά τις μετριοπαθείς δυνάμεις

288

Περιοχές στη Β.Δ. Συρία που ελέγχονται από IS, Δεκέμβριος 2013

Λακαφώσης Δημήτριος

να συγκρατήσουν την επέκταση των ισλαμιστών μαχητών. Ο αρχηγός Ταξίαρχος AbdulIlah al-Bashir, επικαλείται επείγουσα ανάγκη για όπλα και πυρομαχικά και προσθέτει: " ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας. Ο χρόνος είναι ένα κοπτερό ξίφος". Οι μετριοπαθείς αντάρτες πολεμιστές αισθάνονται ότι η προσπάθειά τους να εκτοπίσουν τον Bashar Assad, να επισκιάζεται από την προώθηση των πολεμιστών του ισλαμικού κράτους.

Ο Al-Bashir καλεί τους συμμάχους των μετριοπαθών συρίων ανταρτών, κυρίως τις Η.Π.Α., αλλά και τη γειτονική Τουρκία και τους περιφερειακούς υποστηρικτές, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ να επισπεύσουν την αποστολή βοηθείας. Οι πολεμιστές του ισλαμικού κράτους δε θα συγκρατηθούν στα σύνορα της Συρίας και η καταστροφή δεν σταματά εκεί. Η διεθνής κοινότητα τίθεται μπροστά στις ευθύνες της. Η κατάσταση του συριακού εμφυλίου συνεχίζει ασταμάτητα να είναι έκρυθμη. με εκατέρωθεν απώλειες. Στις 23 Ιουλίου 2014 νεκροί είναι εκατοντάδες άνθρωποι σε συγκρούσεις στη Συρία μεταξύ των στοιχείων του Ισλαμικού κράτους και κυβερνητικών δυνάμεων. Η πλειονότητα των νεκρών είναι πολεμιστές, αλλά και πολίτες που συνήθως σκοτώνονται αδιακρίτως από βομβαρδισμούς και κτυπήματα στις ελεγχόμενες από τους αντάρτες αλλά και από την κυβέρνηση περιοχές. Στις 28 Αυγούστου 2014, οι Τζιχαντιστές του ισλαμικού κράτους στη Συρία σκότωσαν περισσότερους από 200 αιχμαλώτους των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων, με την κατάληψη της αεροπορικής βάσης στη βόρειο-ανατολική Συρία κοντά στη Raqqa, άλλους με πυροβολισμούς και άλλους τους έσφαξαν με μαχαίρια. Η εκτέλεση ήταν ομαδική, ταπεινωτική και εξευτελιστική και προκάλεσε διεθνή κατακραυγή και φρίκη. Εν τω μεταξύ, στη νότια Συρία, σε συγκρούσεις στην πλευρά της Συρίας των υψωμάτων Γκολάν, πολεμιστές αντάρτες κρατούν ομήρους 43ειρηνευτές των Η.Ε. και επί πλέον άλλοι 81 ειρηνευτές απομονώθηκαν στην περιοχή, εν μέσω συγκρούσεων μεταξύ ανταρτών και συριακού στρατού. Το Σεπτέμβριο 2014,ανακαλύπεται σχέδιο για κτύπημα των Τζιχαντιστών στο κτίριο της Κομισιόν στις Βρυξέλλες, κατά ανεπιβεβαίωτες δημοσιογραφικές πληροφορίες. Μετά από επιτυχίες των Τζιχανιστών στη βόρειο- ανατολική Συρία 130.000 Κούρδοι της Συρίας περνούν τα σύνορα προς την Τουρκία, η οποία ζητά βοήθεια για την αντιμετώπιση της κρίσης των εκεί προσφύγων και τη δημιουργία ουδέτερης ζώνης. Παράλληλα, 46 Τούρκοι απελευθερώνονται, όμηροι των Τζιχαντιστών από τις επιθέσεις τους στο προξενείο της Μοσούλης, τον Ιούνιο 2014.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

289

Οι Τζιχαντιστές Αποκεφαλίζουν Δυτικούς ομήρους και Σύριους μαχητές Οι Τζιχαντιστές αποκεφαλίζουν διαδοχικά στη Συρία τους κρατούμενους αμερικανούς

δημοσιογράφους James Foley και Steven Sotloff ως και τους βρετανούς εργάτες βοήθειας David Haines και Alan Henning. Απειλούν και για άλλους αποκεφαλισμούς και μάλιστα από εκτελεστή με πιθανότητα από τη Βρετανία και γνωστός ως Jihadist John (Τζον ο Τζιχαντιστής), που τελικά είναι νεκρός σε αεροπορικό αμερικανικό κτύπημα στη Συρία, το Νοέμβριο2015. Οι προς αποκεφάλιση όμηροι των Τζιχαντιστών περιφέρονται στους δρόμους προς εκφοβισμό και υπακοή των άλλων, Φερβουάριος 2015

ροπορικά κτυπήματα συνεχίζονται.

Δηλώνονται οι εκτελέσεις ως αντίποινα για τις αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές στο βόρειο Ιράκ εάν δεν σταματήσουν τα αε-

Στις 16 Νοεμβρίου 2014, οι Τζιχαντιστές αναφέρουν ότι εκτέλεσαν και τον αμερικανό βετεράνο Peter Kassig, σε αντίποινα για την ενίσχυση των αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ. Είναι ο πέμπτος Δυτικός που εκτελεί το Ισλαμικό Κράτος και ακόμη τουλάχιστον 15 Σύριους πιλότους και αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων του Assad. Οι εκτελέσεις με διεθνή προβολή, με τα πλέον φρικτά βίντεο που έχει δημοσιευθεί μέχρι σήμερα, προκάλεσαν φρίκη σε όλο τον πλανήτη. Τζιχαντιστής, σαδιστής- βασανιστής των ομήρων στη Συρία γάλλος υπήκοος Μεντίκ Νεμούς, είναι ο συλληφθείς βομβιστής στην επίθεση στο εβραϊκό μουσείο στις Βρυξέλλες, στις 24 Μαΐου 2014, με τέσσερες νεκρούς. Αναγνωρίσθηκε από Γάλλο δημοσιογράφο που είχε κρατηθεί. μαζί με τους σφαγιασθέντες δύο αμερικανούς δημοσιογράφους. ως όμηρος στη Συρία και απελευθερώθηκε μετά από επέμβαση της γαλλικής κυβέρνησης. Το Δεκέμβριο 2014, μετά τη συντριβή πολεμικού αεροσκάφους πάνω από τη Συρία, ο ιορδανός πιλότος, Al-Kassasbeh, συλλήφθηκε και κρατείται όμηρος από τους ISIS. Η Ιορδανία διαπραγματεύεται την ανταλλαγή του πιλότου με την ιρακινή al-Rishawi που κρατείται στην Ιορδανία για το ρόλο της σε εκρήξεις στην Ιορδανία το 2005. Η Ιορδανία επιδιώκει να συμπεριληφθεί στην ανταλλαγή του πιλότου με την al-Rishawi και ο όμηρος Kenji Goto από τους δύο κρατουμένους από τους ISIS Ιάπωνες, αλλά οι Τζιχαντιστές εκτελούν και τους δύο με οργή της Ιαπωνίας, που δηλώνει ότι ο αγώνας κατά της τρομοκρατίας συνεχίζεται. Τελικά, μέσα σε οργή, σοκ και αγανάκτηση για την ασύλληπτης βαρβαρότητας εκτέλεση του πιλότου, με πυρπόληση μέσα σε κλειστό κλουβί, που κρατούσαν όμηρο οι τζιχαντιστές, η Ιορδανία εκτέλεσε με συνοπτικές διαδικασίες την κατάδικο που ζητούσε από την ISIS ως αντάλλαγμα και άλλον έναν κατάδικο που είχε σχέσεις με την AQ και επαναλαμβάνει τα αεροπορικά κτυπήματα κατά των Τζιχαντιστών στη Συρία. Στις 25 Φεβρουαρίου 2015, οι

290

Λακαφώσης Δημήτριος

Τζιχαντιστές στη Συρία απαγάγουν 90 Αρμένιους Χριστιανούς από αρμενικό χωριό.

Οι Η.Π.Α. ξεκίνησαν τα αεροπορικά κτυπήματα στο Ιράκ κατά Τζιχαντιστών, από 8 Αυγούστου 2014 Υποστηρίζουν τις επιθέσεις των ιρακινών και κουρδικών δυνάμεων κατά των Τζιχαντιστών του ιρακινού Χαλιφάτου

Στις 8 Αυγούστου 2014, οι Η.Π.Α. ενεργούν με αεροπορικά σκοπευμένα κτυπήματα στο Ιράκ για πρώτη φορά από το 2011.Ο πρόεδρος Barack Obama ενέκρινε τα αεροπορικά κτυπήματα όταν οι αντάρτες του ισλαμικού κράτους προωθούντο προς το Irbil(Ερμπίλ), στο βόρειο-ανατολικό Ιράκ, όπου αμερικανοί στρατιωτικοί εκπαιδευτές είχαν σταθμεύσει. Στα αεροπορικά κτυπήματα δεν δίδεται χροΤα πρώτα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα στο Ιράκ νικός περιορισμός, ωστόσο αποκλείεται επιστροφή των αμερικανικών στρατιωτών στο μετά από το 2011 Ιράκ. Δύο αμερικανικά πολεμικά αεροπλάνα F/A-18 jets έριψαν 500 λιβρών βόμβες κατά των ισλαμιστών ανταρτών στο Ιράκ και κτυπούν κινητό πυροβόλο πυροβολικού και το όχημα που το ρυμουλκούσε έξω από το Irbil. Τα μαχητικά αεροσκάφη των Η.Π.Α. πέταξαν από τον Κόλπο και έπληξαν με έξυπνες κατευθυνόμενες με Laser βόμβες θέσεις των μαχητών του ισλαμικού Κράτους (IS) κοντά στο Irbil, πρωτεύουσα του αυτόνομου ιρακινού Κουρδιστάν. Οι αεροπορικές επιδρομές αποβλέπουν και στο να αποφευχθεί και ο “κίνδυνος γενοκτονίας” στο ιρακινό έδαφος. Απειλούνται δεκάδες χιλιάδες χριστιανοί και μέλη της μειονότητας Γεζίντι (Yazidis). Η ομάδα του ισλαμικού κράτους θεωρεί ότι οι Yazidis ανήκουν σε παλαιά θρησκεία η οποία είναι αιρετική, τους Σιίτες Μουσουλμάνους ως αποστάτες και απαιτεί από τους Χριστιανούς είτε να ασπασθούν το Ισλάμ είτε να πληρώσουν φόρο. Επί πλέον δημιουργούνται και διάδρομοι ανθρωπιστικής βοηθείας. Εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες φεύγουν από φόβο από τα σπίτιά τους. Αμερικανικά και ιρακινά μεταφορικά αεροπλάνα ρίχνουν εφόδια ανακούφισης σε δεκάδες χιλιάδες απομονωμένους Yazidis – οι μισοί από αυτούς παιδιά- σε απομακρυσμένα έρημα βουνά Siniar για μέρες, χωρίς φαγητό και νερό, αφού οι αντάρτες κατέλαβαν τις περιοχές τους κοντά στα συριακά σύνορα. Οι αντάρτες του ισλαμικού κράτους εκτέλεσαν πεντακόσιους Yazidis ως επί το πλείστον παιδιά για να τους εξαφανίσουν από την περιοχή που έχουν καταλάβει. Τα αμερικανικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν συνεχώς την προέλαση των Τζιχαντιστών. Οι Η.Π.Α. χορηγούν στρατιωτική βοήθεια στους Κούρδους για να σταματήσουν τις προωθήσεις των Τζιχαντιστών και να εξασφαλίσουν το αυτόνομο ιρακινό Κουρδιστάν του οποίου η πρωτεύουσα Irbil βρίσκεται υπό την απειλή του Χαλιφάτου στο βόρειο Ιράκ.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

291

Το ISIS ελέγχει ένα ευρύ μέτωπο στη βόρεια Συρία, Νοέμβριος 2013 › Το ISIS (Islamic State of Iraq and the LevantΤο ισλαμικό κράτος στο Ιράκ και στο Λεβάντε) ελέγχει ένα ευρύ μέτωπο στη βόρεια Συρία κοντά στα σύνορα προς την Τουρκία. Το ISIS ή ISIL αποτελούν οι σε ενέργεια εξτρεμιστές στο Ιράκ και στη Συρία και περιλαμβάνει ποικιλία ομάδων-φυλών Σουνιτών. Συγκροτήθηκε τα πρώτα χρόνια του πολέμου στο Ιράκ και συμπορεύθηκε με την Al-Qaeda Φερβουάριος 2015, οι ISIS Jihadists έχουν εκτελέσει περίτο 2004, γνωστή ως Al-Qaeda στο Ιράκ. Το που 2.000 ανθρώπους στη Συρία από την ίδρυση του «ΧαISIL εμφανίσθηκε μετά την αμερικανική ειλιφάτου», τον Ιούνιο 2014. σβολή στο Ιράκ το 2003. Έγινε γνωστό ως AQ στο Ιράκ ένα χρόνο μετά, αφού υποσχέθηκε υποταγή στην AQ. Σκοπός του είναι να δημιουργηθεί ένα κράτος με σαρία ή ισλαμικό νόμο, σε περιοχές του Ιράκ όπου επικρατούν οι Σουνίτες. Αργότερα, επεκτάθηκε στη Συρία από τον Απρίλιο 2013 και έλαβε το σημερινό όνομα. Το ISIL είναι μια από τις ισχυρότερες ομάδες, που πολεμούν τις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις, αλλά και συγκρούονται με συμμαχίες από άλλες ομάδες ανταρτών, οι οποίες απορρίπτουν τη σκληρή ερμηνεία του ισλαμικού νόμου από το ISIL. › Το ISIS, παρακλάδι της AQ, έχει γίνει το κύριο μέρος των εξτρεμιστών στη Συρία. › Το ISIS κάνει ακριβώς ότι το Συριακό καθεστώς κάνει, δηλαδή να φυλακίζει και να σκοτώνει τους αντάρτες, να βασανίζει ανθρώπους και να συντρίβει την ελευθερία γενικά.

Οι Θηριωδίες στο “Χαλιφάτο” του Βόρειου Ιράκ, 20 Αυγούστου 2014 Οι Τζιχαντιστές καταλαμβάνουν πόλεις, όπως τη Μοσούλη και το Τικρίτ, και περιοχές στο βόρειο Ιράκ και με πρωτεύουσα τη Μοσούλη δημιουργούν, με επέκταση χωρίς σύνορα στη Συρία, το αυτοαποκαλούμενο “Χαλιφάτο”, της παλαιάς εποχής με τις δικές τους ακραίες θεωρίες και αντιλήψεις. Ελέγχουν και μέρος της επαρχίας Anbar δυτικά της Βαγδάτης. Στον ‘’Αρμαγεδδώνα’’ του ισλαμικού κράτους εξοντώνονται οι εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες όχι γιατί έκαναν τίποτε αλλά γιατί είναι αυτές που είναι. Διαπράττεται γενοκτονία κατά της φυλής των Yazidis γιατί θεωρούν τη θρησκεία τους αιρετική, εκδιώκουν τους χριστιανούς γιατί δεν ασπάζονται το μουσουλμανισμό και τους μη Σουνίτες μουσουλμάνους γιατί τους θεωρούν αποστάτες. Σκοτώνουν τους άνδρες σε χωριά και καθιστούν τις γυναίκες σκλάβες και καθιερώνουν κανόνες εμπορίου και βιασμού τους. Τα χωριά Kocho και Sinjar στο βόρειο Ιράκ μας θυμίζουν την πόλη Hama στην κεντρική Συρία όπου το1982, ο πατήρ Hafez al-Assad κατέπνιξε την εξέγερση της μουσουλμανικής αδελφότητας, με χιλιάδες πολίτες νεκρούς, ως και το Deir El Zor στην ανατολική Συρία, όπου διαπράχθηκε η γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, για την οποία ακόμη καταγίνεται η διεθνής

292

Λακαφώσης Δημήτριος

κοινότητα. Οι Τζιχαντιστές του ισλαμικού κράτους καταλαμβάνουν το χωριό Kocho. Διδάσκουν τους εκεί Yazidis τη δικής τους μουσουλμανική θεωρία, προσπαθούν να τους πείσουν και απαιτούν την αποδοχή τους, με εκτελέσεις και μαστιγώματα. Διαχωρίζουν τους άνδρες από τις γυναίκες και από τα παιδιά, τους φορτώνουν σε αυτοκίνητα και τους οδηγούν, χωρίς προορισμό, σε τόπους ομαδικής εκτέλεσης, γιατί δεν αποδέχθηκαν να υπακούσουν στο “Χαλιφάτο” τους και προτίμησαν το θάνατο, χωρίς να τους δίδεται άλλη επιλογή. Εκδιώκουν τους Yazidis από το χωριό Sinjar, κοντά στα σύνορα με την Συρία, επειδή αρνούνται να συμπορευθούν μαζί τους. Τους αναγκάζουν να εγκαταλείψουν τα σπίτιά τους και να καταφύγουν στο κοντινό βουνό της περιοχής Sinjar, όπου ζήτησαν και πήραν αμερικανική ανθρωπιστική βοήθεια κυρίως σε νερό και ψωμί για να μπορέσουν να ζήσουν. Έχουν καταλάβει, από τις 7 Αυγούστου 2014,το στρατηγικής σημασίας για νερό και παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος φράγμα του Τίγρη ποταμού, το οποίο όμως ανακαταλαμβάνουν οι ιρακινές δυνάμεις με αμερικανική αεροπορική υποστήριξη. Επίσης, οι Τζιχαντιστές έχουν καταλάβει και περιοχές με πετρέλαιο και προσπαθούν να εξοικονομήσουν χρήματα για το “Χαλιφάτο” τους. Οι κουρδικές δυνάμεις, υποστηριζόμενες και από αμερικανικά πολεμικά αεροσκάφη που πετούσαν από τον Περσικό και από μη επανδρωμένα αεροσκάφη για πληροφορίες, συγκρατούν την προώθηση των Τζιχαντιστών προς την πρωτεύουσα του αυτόνομου ιρακινού Κουρδιστάν, Irbil. Εγκρίνεται η προμήθεια από τις Η.Π.Α. όπλων προς τους Κούρδους πολεμιστές. Αλλά και επιτρέπεται και στο καθένα ξεχωριστά μέλος από τα 28 της Ε.Ε. να παρέχει όπλα στους Κούρδους και λοιπή ανθρωπιστική βοήθεια στους εκτοπισθέντες που ανέρχονται περίπου στο 1.5 εκατομμύριο, με πρώτη για διάθεση τη Βρετανία και ακολουθεί συγκρατημένα λόγω συνταγματικών περιορισμών η Γερμανία. Ο πρόεδρος Obama βρίσκεται υπό την ομηρία της εξέλιξης των γεγονότων, με τον αποκεφαλισμό του Foley στη Συρία με την απειλή να εκτελεσθούν και άλλοι κρατούμενοι αμερικανοί δημοσιογράφοι, εάν δεν σταματήσουν τα αεροπορικά κτυπήματα ως και με τις επιτυχίες των Τζιχαντιστών. Έχει να ζυγίσει τις στη διάθεσή του στρατιωτικές επιλογές. Να κτυπήσει και τους Τζιχαντιστές στη Συρία, όπως στο Ιράκ; Μέχρι τώρα δεν υπάρχει στρατηγική για τη Συρία, αν και έχουν αποφασισθεί αεροπορικές αναγνωριστικές πτήσεις στη Συρία, πράγμα που δεν αποκλείει και το κτύπημα στη Συρία. Με τα μόνο κτυπήματα στο Ιράκ οι Τζιχαντιστές απωθούνται στο καταφύγιό τους στη Συρία. Ανεπιθύμητη, όμως, η προσέγγιση του Assad κατά των Τζιχαντιστών στη Συρία, αφού στις πολλές πρόσφατες αποτυχημένες συζητήσεις για το Συριακό ο Assad απέρριπτε μεταβατική κυβέρνηση και την απομάκρυνσή του και επέμενε στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Το Σ.Α. των Η.Ε. επιβάλλει κυρώσεις στα μέλη και τους υποστηρικτές του ισλαμικού κράτους με διεθνή απαγόρευση ταξιδιών, πάγωμα χρηματικών κεφαλαίων και εμπάργκο όπλων.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

293

Βέβαια, η απειλή των Τζιχαντιστών είναι η μεγαλύτερη για πολλά χρόνια, όχι μόνο για στην περιοχή αλλά και στις Η.Π.Α. και στην Ευρώπη. Οι ξένοι μαχητές των Τζιχαντιστών επιστρέφοντας στην πατρίδα ενεργούν τρομοκρατικές επιθέσεις. Σαφής λοιπόν είναι ο κοινός στόχος, να μην επικρατήσει το “Χαλιφάτο”. Πάντως, με την πρόσφατη νέα κυβέρνηση στο Ιράκ του Haider al-Abadi πολιτικής συνεργασίας και από τους Κούρδους και από τη Σουνική μειονότητα, προβάλλει θετική προοπτική για να πολεμήσουν τους Τζιχαντιστές του ισλαμικού κράτους, όπως παλαιότερα πολέμησαν και δεν επικράτησε η Al Qaeda στο Ιράκ. Οι φρικτές θηριωδίες από τους ISIS αποτελούν ντροπή για τον 20ο αιώνα και μπορούν να θεωρηθούν σαν συνέχεια του ολοκαυτώματος των Nazi και των Khmer Rouge και άλλων θηριωδιών. Όμως, η δίκη της Νυρεμβέργης, οι εξελίξεις των διεθνών ανθρωπιστικών νόμων και των συνθηκών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ίδρυση διεθνών δικαστηρίων εγκλημάτων έχουν ανοίξει το δρόμο για την απόδοση δικαιοσύνης για τα χείριστα κατά της ανθρωπότητας και του πολέμου εγκλήματα.

Τα Πρώτα Αεροπορικά Κτυπήματα κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, από 23 Σεπτεμβρίου 2014 Τα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα επεκτάθηκαν και στη Συρία για πρώτη φορά, μετά από 200 περίπου αεροπορικά κτυπήματα στο Ιράκ, από τον Αύγουστο 2014. Οι Η.Π.Α., μαζί με πέντε αραβικές χώρες, τη Σαουδική Αραβία. τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιορδανία, το Μπαχρέιν και το Κατάρ, σφυροκόπησαν στόχους στο ισλαμικό κράτος στη Συρία, στις 23 Σεπτέμβριου 2014. Τα αμερικανικά πολεμικά αεροσκάφη ενήργησαν το πρώτο κύμα κτυπημάτων και τα αραβικά αεροσκάφη συμμετείχαν, και μάλιστα και με την πρώτη γυναίκα πιλότο κυβερνήτη μοίρας από τα Η.Α.Ε, στο δεύτερο και στο τρίτο κύμα κτυπημάτων. Χρησιμοποίησαν το πλέον σύγχρονο F-22 Raptor αεροσκάφος για πρώτη φορά, τα F-18 αεροσκάφη που πετούσαν από το αμερικανικό αεροπλανοφόρο George Bush στον Κόλπο, τους πυραύλους Tomahawk cruise από πλοία. Στόχοι των κτυπημάτων: κύρια στρατηγεία στο προπύργιο της Raqqa- στη νοτιοανατολική Συρία-, χώροι εκπαίδευσης, οχήματα. αποθήκες πυρομαχικών και διυλιστήρια πετρελαίων, από τα οποία κέρδιζαν χρήματα οι Τζιχαντιστές. Επίσης κτυπήθηκαν και οι έχοντες σχέση με την al-Qaeda πολεμιστές γνωστοί ως Khorasan, οι οποίοι ανταγωνίζονται το IS στο κτύπημα κατά στόχων των Η.Π.Α. Κατά ελάχιστον, 70 του ισλαμικού κράτους και 50 άλλων μαχητών που έχουν σχέση με alQaeda σκοτώθηκαν στα κτυπήματα. Τα αεροπορικά κτυπήματα, που αποτελούν την αρχή μιας διαρκούς αεροπορικής εκστρατείας κατά του ισλαμικού κράτους, μπορεί να πάρουν χρόνο, αλλά αυτό καθορίζεται από την εξέλιξη των γεγονότων στο έδαφος, για τα οποία ίσως να αποδειχθεί ότι απαιτείται και η συμμετοχή ενισχυμένου χερσαίου στοιχείου, για αναμενόμενο αποτέλεσμα. Γαλλικά πολεμικά αεροσκάφη συμμετέχουν στα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα κατά του Χαλιφάτου στο Ιράκ. Όμως, η Γαλλία απέχει μέχρι τώρα από τα αεροπορικά κτυπήματα

294

Λακαφώσης Δημήτριος

στη Συρία, εφόσον δεν υπάρχει εντολή από τα Η.Ε., ενώ για το Ιράκ υπάρχει η έκκληση της νόμιμης ιρακινής κυβέρνησης. Ο δεν Γ.Γ. των Η.Ε. Ban Ki-moon τονίζει ότι οι εξτρεμιστικές ομάδες στη Συρία αποτελούν άμεση διεθνή απειλή, αλλά αποφεύγει να υιοθετήσει τα αεροπορικά κτυπήματα. Η Βρετανία συμμετέχει στις αεροπορικές επιδρομές στο Ιράκ, ενδεχόμενα και στη Συρία, από τη βρετανική βάση του Ακρωτηρίου στην Κύπρο. Η Τουρκία υπόσχεται ανθρωπιστική βοήθεια και επιμελητειακή υποστήριξη, αλλά μέχρι τώρα, παρά τις πιέσεις των Η.Π.Α., αιωρείται όμως να επιτρέψει την πτήση από την αμερικανική αεροπορική βάση Incirlik στη νοτιοανατολική Τουρκία και για συμμετοχή στα αεροπορικά κτυπήματα στη Συρία. Μέχρι τώρα η Τουρκία είχε την πρόφαση για τους 46 ομήρους που κρατούσαν οι Τζιχαντιστές στο Ιράκ. Τώρα όμως έχουν αφεθεί ελεύθεροι. Φοβάται τις αντιδράσεις του λαού και τον αντίποινα των Τζιχαντιστών μέσα στην Τουρκία, αλλά μετά τις πιέσεις των Η.Π.Α. τίποτε δεν αποκλείεται και μάλιστα μετά τις επιτυχίες των Τζιχαντιστών μόλις 5χλμ από την Τουρκία, όπου προωθούνται προς την κουρδική πόλη Kobane, παρά τους βομβαρδισμούς των Η.Π.Α. και του αραβικού συνδυασμού. Η Ελλάδα συμπαρίσταται στη διεθνή προσπάθεια για την αντιμετώπιση των Τζιχαντιστών, αλλά χωρίς ουσιαστική στρατιωτική βοήθεια παρά μόνο, εάν κριθεί σκόπιμο, με ελαφρά φορητά τυφέκια Καλάσνικοφ στους Κούρδους, τυφέκια που εύκολα κυκλοφορούν στις συνήθεις αγορές.

Επισημάνσεις για την Επέκταση των Αεροπορικών Κτυπημάτων στη Συρία › Οι αραβικές χώρες συμμετέχουν στα αεροπορικά κτυπήματα στη Συρία από τις ανησυχίες για την εσωτερική ασφάλεια και τη διεθνή υπόστασή τους. Πάντως, επιδιώκουν οι αραβικές χώρες να παίζουν περισσότερο ενεργητικό ρόλο στην ασφάλεια της περιοχής και να επισημάνουν το ρίσκο όποιου θέλει να επιβληθεί στην περιοχή με εξτρεμιστικές μεσαιωνικές ιδεολογικές αντιλήψεις. › Οι αραβικές χώρες με το να συμμετέχουν στα κτυπήματα κατά των Τζιχαντιστών δείχνουν ότι δεν πρόκειται περί πολέμου κατά των Μουσουλμάνων ή των Αράβων, αλλά κατά της διεθνούς τρομοκρατίας με τη νέα εμφανισθείσα απειλή των Τζιχαντιστών. › Οι Η.Π.Α. κτύπησαν και τους πολεμιστές, που έχουν σχέση με al Qaeda, Khorasan, γιατί τους εκλαμβάνουν ως άμεση απειλή κατά των Η.Π.Α. › Η ανόρθωση του ισλαμικού κράτους στο Ιράκ και τη Συρία προκάλεσε τον σκληρό συναγωνισμό μεταξύ των διαφόρων ομάδων της al Qaeda, για να κτυπήσουν τις Η.Π.Α. › Ο Assad δεν αντέδρασε, αφού τώρα κτυπιούνται εχθροί του στη Συρία. Να δούμε τι πρόκειται να κάνει όταν αντιμετωπίσει τους μετριοπαθείς μαχητές της αντιπολίτευσης, εφόσον επιτύχουν τον επαρκή εξοπλισμό τους, από χώρες της περιοχής και της Δύσης, και οι οποίοι αγωνίζονται για την αλλαγή εξουσίας στη Συρία. Η Ρωσία παρουσιάζεται συγκρατημένη για τα αεροπορικά κτυπήματα στη Συρία. Δέχεται και αυτή απειλές από τους Τζιχαντιστές για αποκεφαλίσεις στην Τσετσενία. Παραπονείται, όμως, γιατί δεν υπήρξε συνεργασία με

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

295

Κύρια Σημεία της Στρατηγικής : - Aεροπορικά κτυπήματα και στη Συρία, αποκλειομένων χερσαίων επιχειρήσεων. - Υποστήριξη των μετριοπαθών στοιχείων της συριακής αντιπολίτευσης και των ιρακινών δυνάμεων. - Ακόμη 475 αμερικανοί στρατιώτες στο Ιράκ, χωρίς εμπλοκή των ιδίων στον αγώνα. τον φίλο της Assad για αεροπορικά κτυπήματα μέσα στη Συρία. › Οι Η.Π.Α. δεν αντέδρασαν όταν ο Assad είχε περάσει την “κόκκινη αμερικανική γραμμή” για τη μη χρήση χημικών όπλων. Τώρα ο Obama κτυπά εχθρούς του Assad μέσα στη Συρία, σχεδόν ένα χρόνο μετά. Άλλοι βλέπουν το χρόνο των αεροπορικών κτυπημάτων στη Συρία με αμηχανία. Ίσως, τελικά να αποδειχθεί πολιτικά παραγωγική η επιλογή του χρόνου.

Επικρίσεις Έλλειψης Στρατηγικής για τη Συρία και Ιράκ, Αύγουστος 2014 Το γεγονός ότι δεν υπάρχει στρατηγική ακόμη για τη Συρία και Ιράκ, όπως έχει δηλώσει ο αμερικανός πρόεδρος, φανερώνει αινιγματική εξωτερική πολιτική για την Μέση Ανατολή. Στο πρόσφατο παρελθόν, αποσύρθηκαν όλες οι αμερικανικές δυνάμεις από το Ιράκ- προεκλογική υπόσχεση στην πρώτη προεδρία Obama-, αποστασιοποιήθηκε η αμερικανική Κυβέρνηση από τη μετά Καντάφι εποχή στη Λιβύη, παραβιάστηκε η αμερικανική κόκκινη γραμμή στη Συρία για μη χρήση χημικών όπλων και να που βρίσκονται σήμερα αυτές οι χώρες. Βέβαια, με τη σημερινή αμερικανική αεροπορική υποστήριξη των ιρακινών και κουρδικών δυνάμεων, οι Τζιχαντιστές στο βόρειο Ιράκ απομακρύνονται από φράγματα του Τίγρη, την ορεινή περιοχή Sinjar και την πόλη Amerli, αλλά ακόμη και εάν τελικά ηττηθούν επανέρχονται εκεί από όπου ξεκίνησαν, ελεύθεροι και πάλι για δράση αφού δεν υπάρχει στρατηγική ακόμη για τη Συρία. Έπρεπε, όμως, να είχε παραμεληθεί ή ίσως υποεκτιμηθεί η επέκταση των Τζιχαντιστών από τη Συρία στο Ιράκ; Τώρα, οι Τζιχαντιστές παρουσιάζονται ως η μεγαλύτερη διεθνή απειλή. Δεν είναι μια πανεπιστημιακή ομάδα, όπως άλλοι την είχαν μέχρι τώρα ερμηνεύσει, αλλά παίζουν επικίνδυνα διεθνώς, επισκιάζοντας στην περιοχή ακόμη και την Al Qaeda, από την οποία προέρχονται. Μεταξύ άλλων, βρίσκουν μιμητές στην Αίγυπτο, όπου Τζιχαντιστές αποκεφαλίζουν θεωρούμενους ως προδότες υπέρ του Ισραήλ. Συλλαμβάνονται εκατοντάδες γυναίκες στο Ιράκ, εξαναγκάζονται να ακολουθήσουν τις αντιλήψεις του Χαλιφάτου και μεταφέρονται στη Συρία όπου επί πληρωμή νυμφεύονται εκεί Τζιχαντιστές. Όμως, σταματούν εδώ; Ασφαλώς και όχι. Επεκτείνονται στην Ευρώπη, στις Η.Π.Α. και στην Ασία. Συλλήφθηκε Τζιχαντιστής ισλαμιστής από τη με μουσουλμάνους δυτική επαρχία Xinjiang της Κίνας. Τζιχαντιστής σαδιστής και βασανιστής στη Συρία, είναι ο βομβιστής στο εβραϊκό μουσείο στις Βρυξέλλες, με 4 νεκρούς, στις 24 Μαΐου 2014.

296

Λακαφώσης Δημήτριος

Δεν υπάρχει λοιπόν ακόμη στρατηγική για άμεσα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα των Τζιχαντιστών στη Συρία, τους οποίους σπεύδουν να συνδράμουν και ξένοι μαχητές, με επικινδυνότητα όταν επιστρέψουν στην πατρίδα.

Υιοθετείται Στρατηγική κατά των Τζιχαντιστών στη Μέση Ανατολή, 10 Σεπτεμβρίου 2014 Η στρατηγική- με δεδομένα την ίδρυση από τους Τζιχαντιστές του ισλαμικού κράτους, τη διακήρυξη νέου Χαλιφάτου και την εκτέλεση χιλιάδων στο Ιράκ στη Συρία συμπεριλαμβανομένων και δύο αμερικανών δημοσιογράφων- κινείται σε τρείς κατευθύνσεις : Η πρώτη, που αποσκοπεί και στην αντιμετώπιση του κενού στην αντίληψη ότι δεν υπάρχει ακόμη στρατηγική, αναφέρεται στο γιατί η απειλή των Τζιχαντιστών στο Ιράκ και στη Συρία είναι διεθνής και κατά προτεραιότητα κατά των Η.Π.Α. Με επικεφαλής τον πλέον φανατικό εξτρεμιστή ισλαμιστή al-Baghdadi, μετά τον Bin Laden, η απειλή των Τζιχαντιστών του ισλαμικού κράτους είναι η πλέον επικίνδυνη. Οι Τζιχαντιστές απαιτούν αυστηρή προσήλωση στις θρησκευτικές εξτρεμιστικές πεποιθήσεις τους. Στρατολογούνται γυναίκες ακόμη και παιδιά από όλο τον κόσμο, τους διδάσκουν πως να σκοτώνουν, πως να γίνουν γενίτσαροι και να εκδικηθούν την πατρίδα όταν επιστρέψουν. Αποκεφαλίζουν τους ομήρους και τους αιχμαλώτους στις συγκρούσεις για την επικράτησή τους. Εκθέτουν τις κεφαλές τους στους δρόμους και απειλούν να αποκεφαλίσουν και αυτούς που διατάσσουν και δεν σταματούν τα αεροπορικά κτυπήματα στο Ιράκ. Η δεύτερη κατεύθυνση κινείται στα μέχρι τώρα επιχειρηθέντα, που όμως θεωρήθηκαν αδύναμα και ανεπαρκή, από επικριτές και μη, να διαμορφώσουν την έννοια μιας στρατηγικής αντιμετώπισης των Τζιχαντιστών στο ισλαμικό κράτος. Από νωρίς τον Αύγουστο 2014, είχε αποφασισθεί και ήδη πραγματοποιείται υποστήριξη με αεροπορικά κτυπήματα των ιρακινών και κουρδικών επιχειρήσεων κατά των Τζιχαντιστών στο Ιράκ και ανακαταλαμβάνονται φράγματα στον Τίγρη, περιοχές που τελούσαν υπό τον έλεγχο των Τζιχαντιστών στο βόρειο Ιράκ και συγκρατείται η προς Βαγδάτη προώθησή τους και εμποδίζεται η κατάληψη περιοχών με πετρέλαιο και οι γενοκτονίες. Η τρίτη κατεύθυνση της στρατηγικής κατά των Τζιχαντιστών. αποσκοπεί σε ευρύτερη τακτική με συνέχιση των από 23 Σεπτεμβρίου 2014αεροπορικών κτυπημάτων στη Συρία, και των από 8 Αυγούστου 2014 στο Ιράκ, χωρίς την άμεση εμπλοκή σε χερσαίο αγώνα. Να υποστηριχθούν με περισσότερα χρήματα και ενισχυμένο οπλισμό οι μετριοπαθείς πολεμιστές της αντιπολίτευσης στον αγώνα τους κατά του φιλικού προς την Al Qaeda στοιχείου του μετώπου Nursa, κατά των εκεί εξτρεμιστών Τζιχαντιστών και του καθεστώτος του Assad, χωρίς όμως να παραβλεφθεί γιατί η μέχρι τώρα υποστήριξη δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αποκλείεται η συνεργασία με τον Assad, ο οποίος βέβαια μάχεται την αντιπολίτευση, μεταξύ των οποίων και τους Τζιχαντιστές, αλλά με την εμμονή του μόνο για αγώνα κατά των τρομοκρατών, όπως χαρακτηρίζει την αντιπολίτευση, και όχι στη μετάβαση της εξουσίας, έχει μπλοκάρει τις εξελίξεις στο Συριακό πρόβλημα για να κρατηθεί στην εξουσία.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

297

Τα αεροπορικά κτυπήματα στη Συρία δεν προϋποθέτουν έγκριση του Κογκρέσου, αλλά η συναίνεση προσδίδει αξιοπιστία, απαιτούν τη συμφωνία των Η.Ε. η οποία δεν απαιτήθηκε στα αεροπορικά κτυπήματα στο Ιράκ, εφόσον είχε προηγηθεί αίτηση της ιρακινής κυβέρνησης. Συνεχίζονται οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στο Ιράκ Αεροπορικά κτυπήματα στο Ιράκ και στη Συρία κατά του IS, 2014 και αποφασίζεται η επιπρόσθετη αποστολή 450 αμερικανών στρατιωτών στο Ιράκ, χωρίς να εμπλέκονται σε χερσαίες επιχειρήσεις, αλλά για ακριβείς πληροφορίες στόχων, για εκπαίδευση και παροχή συμβουλών. Επιπλέον, η πιθανή συνεργασία των ιρακινών και κουρδικών δυνάμεων με τους μετριοπαθείς πολεμιστές της συριακής αντιπολίτευσης αποτελεί σημαντική παράμετρο για την επιτυχία. Ο Obama δηλώνει ότι οι Τζιχαντιστές θα κυνηγηθούν όπου και βρίσκονται, χωρίς να μπορούν να βρουν πουθενά καταφύγιο. Η επιτυχία της στρατηγικής προϋποθέτει και συγκρότηση πολυμέτωπου συνασπισμού χωρών στην περιοχή. Δεν είναι μόνο οι έριδες μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών, αλλά και ο ανταγωνισμός των σουνιτικών ηγέτιδων χωρών στην περιοχή, όπως στην Ιορδανία και στη Σαουδική Αραβία. Προς τούτο, ο ΥΠΈΞ των Η.Π.Α. Kerry επισκέπτεται τη Βαγδάτη σε μια προσπάθεια για κοινή αντιμετώπηση των Τζιχαντιστών στην περιοχή, ενώ ο υπουργός άμυνας Chuck Hagel την Τουρκία. Η Αυστραλία αποδέχεται να αποστείλει στο Ιράκ 600 στρατιώτες και 8 πολεμικά αεροσκάφη στον αγώνα κατά των Τζιχαντιστών. Φαίνεται ότι ο Obama τηρεί τη δηλωμένη στρατηγική για μη άμεση αμερικανική εμπλοκή όπου του ζητηθεί, αλλά με υποστήριξη συνασπισμών για τη αντιμετώπιση κρίσεων και για τα εθνικά συμφέροντα των Η.Π.Α. Εξ άλλου ήταν και αντίθετος στην εισβολή στο Ιράκ το 2003 και επέσυρε τις δυνάμεις από το Ιράκ το 20011. Με τα αποτελέσματα της στρατηγικής κατά των Τζιχαντιστών στο Ιράκ και Συρία δοκιμάζεται και η μέχρι τώρα δηλωμένη στρατηγική για μη άμεση αμερικανική εμπλοκή. Άλλη σοβαρή παράμετρος στις εξελίξεις στο Ιράκ είναι και η αποτελεσματικότητα της σχηματισθείσας νέας κυβέρνηση Haider al-Abadi για ενότητα των Σιιτών- Σουνιτών- Κούρδων, αν και αυτό απαιτεί χρόνο εάν μάλιστα ληφθεί υπόψη η επί δύο θητείες θεωρούμενη αποτυχία του απερχομένου πρωθυπουργού Maliki. Επιπλέον, απαιτείται και αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στους εκτοπισθέντες στο Ιράκ από τις συγκρούσεις ιρακινών δυνάμεων και Τζιχαντιστών ως και στη Συρία από τον εμφύλιο πόλεμο.

298

Λακαφώσης Δημήτριος

Σχόλια, Απόψεις επί της Στρατηγικής κατά των Τζιχαντιστών, 20 Σεπτεμβρίου 2014 Η στρατηγική του Obama δεν ενέχει τη βεβαιότητα για εξασφαλισμένα αποτελέσματα. Πολλοί την επικρίνουν, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο αμερικανός αντιπρόεδρος Biden παρουσιάζεται συγκρατημένος και ακόμη υφίσταται ρήμα μεταξύ του Obama και των στρατηγών. Η στρατηγική για τον αγώνα κατά των τρομοκρατών Τζιχαντιστών, όπου σχεδόν τα αεροπορικά κτυπήματα αντικαθιστούν τους στρατιώτες στο έδαφος, προβληματίζει. Με μόνα τα αεροπορικά κτυπήματα δεν αποτρέπεται η κατάληψη της κουρδικής πόλης Kobane,στη βόρεια Συρία, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία από τους Τζιχαντιστές και οι κάτοικοι εγκαταλείπουν τα σπίτιά τους και καταφεύγουν για να σωθούν στην Τουρκία. Εξάλλου, και τα μαθήματα από τη Σομαλία, την Υεμένη και το Πακιστάν δεν συνηγορούν προς τούτο. Έγιναν κάποια επιτεύγματα σ’ αυτές τις χώρες με τη συμμετοχή και των χερσαίων δυνάμεων. Οι χερσαίες δυνάμεις βοήθησαν τις κυβερνητικές δυνάμεις, ενεπλάκησαν άμεσα στον αγώνα, ομάδες στρατιωτών εντάχθηκαν μέσα στις τοπικές δυνάμεις και συνεργάσθηκαν στενά μαζί τους. Ενήργησαν μόνες κατά στόχων προτεραιότητας, παρείχαν προωθημένες πληροφορίες για προσβολή στόχων με αεροπορικά κτυπήματα, για εντοπισμό, μετακινήσεις και συγκεντρώσεις εξτρεμιστών τρομοκρατών. Στην υιοθετηθείσα πρόσφατα στρατηγική για το Ιράκ-Συρία, με μόνο αεροπορικά κτυπήματα και με επέκτασή τους και στη Συρία από το τέλος του Σεπτεμβρίου 2014, υπάρχουν αμφιβολίες. Εντάσσεται στις επιδιώξεις για ασφαλές αποτέλεσμα, χωρίς βέβαια καθόλου ρίσκο για απώλειες. Όπλα, όμως. έστω και με στο ελάχιστο απώλειες δεν νοούνται. Προβάλλει ταυτόχρονα και το ερώτημα: μήπως υπάρχει αδυναμία, δειλία και φόβος προ της απόφασης για κάτι πιο τολμηρό; χωρίς κανείς να θεωρείται πολεμοκάπηλος όταν μάλιστα πρόκειται σήμερα να σώσει από μεσαιωνικές σφαγές χιλιάδες γυναίκες και παιδιά στο Ιράκ- Συρία. Εάν κάποτε βρεθεί κανείς σε δύσκολη υπεύθυνη θέση και αναγκασθεί να ζητήσει συγνώμη για τις σφαγές, καλύτερα να μην τη ζητήσει γιατί είναι βέβαιο ότι δε θα την πάρει. Η επιδίωξη σχηματισμών κυβερνήσεων συνεργασίας, ικανών να αντιμετωπίσουν την εσωτερική απειλή των Τζιχαντιστών κινείται προς την ορθή κατεύθυνση. Απαιτείται, όμως, ενότητα και συνεργασία όλων των θρησκευτικών, εθνικών και κοινωνικών ομάδων, με δυσχέρειες όμως για συμβιβασμούς, προσεγγίσεις και υποχωρήσεις.

Αντιμετωπίζοντας τους Τζιχαντιστές στη Μέση Ανατολή, 7 Οκτωβρίου2014 Στο μέτωπο της Συρίας, παρά τα συνεχή αεροπορικά αμερικανικά και πέντε αράβων συμμάχων κτυπήματα- Ιορδανία, Σαουδική Αραβία. Μπαχρέιν, Κατάρ και των Η.Α.Ε.- οι Τζιχαντιστές κερδίζουν έδαφος με την κατάληψη εκατοντάδων χωριών, στο Συριακό ‘’Χαλιφάτο’’ από το Aleppo δυτικά μέχρι to Deir al Zoul ανατολικά και με πρωτεύουσα τη Raqqa. Έχουν προβεί σε μαζικές εκτελέσεις, αποκεφαλισμούς και σφαγές ανθρώπων, απαγωγές και κακοποιήσεις

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

299

γυναικών και κοριτσιών, χρησιμοποιούν παιδιά στον πόλεμο και όλα αυτά και άλλα αποτελούν εγκλήματα πολέμου. Μετά από συγκρούσεις δύο εβδομάδων, πολιορκείται η συνοριακή κουρδική πόλη Kobane, -η πρώτη πόλη από την οποία οι κούρδοι πολεμιστές εκδίωξαν τις συριακές δυνάμεις και επέβαλαν αυτοδιοίκηση, τον Ιούλιο 2012- και οι Τζιχαντιστές απειλούν με σφαγή τους κατοίκους. Ο φυλακισμένος στις τουρκικές φυλακές Ιμπραλί ηγέτης του PKK δηλώνει ότι διακόπτει τις από 2012 συνομιλίες για ειρήνευση στην περιοχή εάν η Τουρκία δεν βοηθήσει τους Κούρδους στο Kobane. Η κατάληψη της Kobane θα αποδυνάμωνε ακόμη περισσότερο το πορώδες των συνολικού μήκους περίπου 800χλμ,συνόρων Τουρκίας- Συρίας και θα διευκόλυνε την κύρια είσοδο ξένων πολεμιστών στη Συρία και τη διακίνηση πετρελαίου από τις καταληφθείσες από τους Τζιχαντιστές πετρελαιοπηγές. Η Kobane υπάρχει και αλλού στη Συρία και στο Ιράκ, σε καθημερινή βάση. Στο μέτωπο του Ιράκ, με τα αεροπορικά κτυπήματα των πέντε ευρωπαϊκών-βρετανικών, γαλλικών, δανέζικων, ολλανδικών και βέλγικων- ως και καναδικών και αυστραλιανών αεροσκαφών, σφυροκοπούνται οι Τζιχαντιστές στο ιρακινό ‘’Χαλιφάτο’’ από Anbar δυτικά μέχρι και Faluja ανατολικά. Προσβάλλονται κτίρια, άρματα και άλλα τεθωρακισμένα οχήματα, αλλά φαίνεται να υπολείπονται για να εμποδίσουν την παραπέρα επέκταση των Τζιχαντιστών στη δυτική επαρχία Anbar και να σταματήσουν την προώθησή τους προς νότο, προς Βαγδάτη. Οι ιρακινές δυνάμεις ανακαταλαμβάνουν χωριά, αλλά είναι ακόμη ανίσχυρες για ουσιαστικό αποτέλεσμα. Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, παρά τις αρχικές επιφυλάξεις, προ της συνεχούς αυξανομένης έντασης στα σύνορα με τη Συρία και του αυξανομένου κύματος των προσφύγων στο έδαφός της, αποφασίζει, μετά από έγκριση της τουρκικής εθνοσυνέλευσης, τη διεξαγωγή επιχειρήσεων κατά των Τζιχαντιστών στη Συρία-Ιράκ. Παράλληλα, η κυβέρνηση της Τουρκίας να επιτρέπει τη στάθμευση και τη διέλευση ξένων στρατευμάτων για ενέργεια στη Συρία-Ιράκ, συμπεριλαμβανομένων και ενεργειών αμερικανικών δυνάμεων από την αμερικανική βάση Ιντσιρλίκ, στη νοτιό- δυτική Τουρκία. Υπόψη, η Τουρκία έχει ανταλλάξει 46 ομήρους με την κατάληψη του προξενείου της στη Μοσούλη από τους Τζιχαντιστές τον Ιούνιο 2014, με 140 Τζιχαντιστές κρατουμένους από την Τουρκία, με μερικούς στη λίστα των ζητημένων. Ο Erdogan δηλώνει ότι απαιτούνται και χερσαίες δυνάμεις κατά των Τζιχαντιστών, ίδρυση ζώνης απαγόρευσης πτήσεων και περιοχή προστασίας και εξοπλισμός των μετριοπαθών της αντιπολίτευσης στη Συρία και των ιρακινών δυνάμεων. Η Ρωσία είναι συγκρατημένη στα αεροπορικά κτυπήματα. Μάλλον δεν φαίνεται να απομακρύνεται και πολύ από μια εναλλακτική άποψη στην περιοχή, αρκεί να εξασφαλίζει τα λιμάνιά της και την προμήθεια πολεμικού υλικού στη Συρία, τα οποία τώρα θεωρεί εξασφαλισμένα με τον Assad και να αποφεύγει το αρνητικό για αυτή μάθημα από το Ιράκ 2003 και τη Λιβύη 2011. Το Ιράν θέλει να βοηθήσει στον αγώνα του Ιράκ κατά των Τζιχαντιστών. Επιδιώκει με

300

Λακαφώσης Δημήτριος

την προσέγγιση της νέας ιρακινής κυβέρνησης να εξασφαλίσει ισορροπημένο ανταγωνισμό πετρελαίου στην περιοχή και διάδρομο επικοινωνίας με τη Hezbollah στο Λίβανο, στον αγώνα κατά του Ισραήλ.

Η Τουρκία, με τις αρχικές της επιφυλάξεις για ενέργεια στη Συρία και Ιράκ, Αμφιταλαντεύεται για ενέργεια στο Kobane, πράγμα που ενοχλεί τις Η.Π.Α. › Η Τουρκία κρατά τα άρματά της παρατηρητές της πόλης από τον απέναντι λόφο. Πράγμα που προκαλεί οργή των Κούρδων της Τουρκίας και διαμαρτύρονται και διαδηλώνουν στην Κωνσταντινούπολη, στην Άγκυρα, στο Ντιαρμπακίρ, στα Άδανα και αλλού. Επεμβαίνει η τουρκική αστυνομία με βίαιες αντιδράσεις με νεκρούς. Η Τουρκία επιδιώκει και τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας και απαγόρευσης πτήσεων στα σύνορα μέσα στη 20-10-16. Άρμα της Τουρκίας παρατηρητής της κατα- Συρία, όμως δεν υιοθετείται γιατί δεν κρίνει την τύχη του πολέμου. Η Τουρκία, αν και έχει στροφής του Kobane πάρει στις 2 Οκτωβρίου 2014 την έγκριση από την εθνοσυνέλευση για επιχειρήσεις στη Συρία και στο Ιράκ, δεν ενεργεί. Πάντως, η Τουρκία θεωρεί μεγαλύτερη την απειλή από τους Κούρδων από αυτή των Τζιχαντιστών και δεν ενεργεί κατά των Τζιχαντιστών. Μάλλον, επιδιώκει, για να αποκτήσει τον επιδιωκόμενο περιφερειακό ρόλο στην περιοχή, να ενεργήσει μαζί με άλλες χώρες κατά των Τζιχαντιστών, τους οποίους μέχρι πρότινος ανεχότανε, αν δεν τους υποστήριζε. Ταχυδακτυλουργεί, λοιπόν, η Τουρκία στο θέμα των Τζιχαντιστών αφού μάλιστα βλέπει ότι με τη μέχρι τώρα μονόπλευρη στάση για πτώση και μόνο του παλιού φίλου Assad δεν εκπληρώνονται οι επιδιώξεις της για κύκλο Σουνιτών στην περιοχή. Μπορεί ο Erdogan να αντισταθεί στις πιέσεις των προβλημάτων σχετικά με τους πολεμιστές του Ισλάμ, τις αναταραχές των Κούρδων και τις απαιτήσεις για να παίξει μεγαλύτερο ρόλο στον αγώνα κατά των ISIS; Η Τουρκία, με αυτές τις αμφιταλαντεύσεις και για να κατευνάσει και τις εθνικιστικές εσωτερικές αντιδράσεις, προκαλεί και παραβιάζει την κυπριακή ΑΟΖ και μάλιστα σε περίοδο οξυμένης έντασης στη γειτονική περιοχή. Πιθανόν, όπως συνηθίζει, να αποσκοπεί και σε ανταλλάγματα. › Οι Η.Π.Α. αρχίζουν να υποστηρίζουν τους Κούρδους, παρόλο που τους είχαν χαρακτηρίσει

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

Εγκαταλείπεται τουρκικό μνημείο στη Συρία.

301

μαζί με τη Δύση τρομοκράτες και ενισχύουν τα αεροπορικά πυρά στο Kobane. Μετά από πιέσεις των Η.Π.Α., η Τουρκία επιτρέπει μόνο να περάσουν Κούρδοι Peshmerga του βόρειου Ιράκ τα σύνορά της για να βοηθήσουν τους μαχητές Κούρδους της Kobane, οι οποίοι αν και συνδέονται στενά δεν ταυτίζονται με τους πολεμιστές του PKK. Δεν ενδίδει να εγκρίνει αεροπορικά κτυπήματα από την αμερικανική βάση Incirlik και να ενεργήσει με δυνάμεις στο Kobane, αλλά και δύσκολα αποκολλάται από την επιδίωξη για εκτόπιση του Assad, τον οποίο στηρίζει ο Putin.

Στις Συγκρούσεις στο Kobane, οι Κούρδοι Απωθούν τους IS από την πόλη, με αεροπορική υποστήριξη των Η.Π.Α., χωρίς την Τουρκία, 26 Ιανουαρίου 2015 Μετά από συγκρούσεις από τα μέσα του Σεπτεμβρίου 2014. οι Τζιχαντιστές πολιορκούν τη συνοριακή συριακή πόλη Kobane, μόλις 2-3χλμ από την Τουρκία και ανήμποροι να μετακινηθούν έχουν εγκλωβιστεί μέσα στην πόλη. Την πόλη, με τις 50.000 κατοίκους πριν την εκκένωσή της, υπερασπίζουν 2.000 Κούρδοι πολεμιστές, και όπως οι ίδιοι χαρακτηρίζονται, ως οι 300 του Λεωνίδα. Τα Η.Ε. παροτρύνουν την Τουρκία και τις Η.Π.Α., που μπορούν, να αποτρέψουν μια άλλη Σρεμπρένιτσα 1995 και άλλη Ρουάντα 1994 και τώρα στην πόλη Kobane. Οι Κούρδοι του βορείου Ιράκ- κόμμα της Δημοκρατικής ένωσης (Patriotic Union of Kurdistan)- ενισχύουν τους Κούρδους στην πόλη Kobane με 200 πολεμιστές Peshmerqa με βαρύ οπλισμό, μέσω του τουρκικού εδάφους. Μετά τα ενισχυμένα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα, οι Τζιχαντιστές υποχωρούν από μέρος της πόλης. Οι Η.Π.Α. προβαίνουν και σε ρίψη από αέρα όπλων, πυρομαχικών, φαρμάκων και λοιπών εφοδίων. Οι υπερασπιστές Κούρδοι, εμψυχώνονται και οραματίζονται τη νίκη. Συμμαχικοι βομβαρδισμοί κατά των IS στο Kobane της Β.Δ. Συρίας, 8 Οκτωβρίου 2014.

Οι κούρδοι πολεμιστές, υποστηριζόμενοι από τους πολεμιστές peshmerga και σύριους αντάρτες, έχουν εμπλακεί σε ένα τρίμηνο μέχρι τώρα τελματωμένο υπαρξιακό πόλεμο εναντίον των πολεμιστών του IS στην πόλη Kobane. Στις 26 Ιανουαρίου 2015 οι κουρδικές δυνάμεις απωθούν τους πολεμιστές του ισλαμικού

302

Λακαφώσης Δημήτριος

κράτους(IS) από το Kobane, τελειώνοντας την 4τράμηνη πολιορκία της πόλης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι IS δε θα προσπαθήσουν να επανέλθουν για έλεγχο της πόλης. Ο πόλεμος στο Kobane αποτελεί μια μεγάλη δοκιμή της υπό τις Η.Π.Α. συμμαχικής στρατηγικής κατά των IS με αεροπορικά κτυπήματα. Η μάχη στο Kobane δεν πρόκειται να κρίνει τελικά την τύχη του εμφυλίου στη Συρία ούτε και την προώθηση των Τζιχαντιστών στο Ιράκ. Νεκροί με το τέλος της πολιορκίας είναι περίπου 1.600, οι περισσότεροι Τζιχαντιστές και λιγότεροι μαχητές και κούρδοι κάτοικοι, από τότε που οι Τζιχαντιστές επιτέθηκαν στην πόλη Kobane. Αν και οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους έχασαν το Kobane και τις περιοχές γύρω από την πόλη εντούτοις διατήρησαν τα εδάφη και έχουν επεκταθεί στα περίχωρα της Δαμασκού και στο στρατόπεδο προσφύγων στο Yarmouk.

Ο πόλεμος κατά του IS στη Συρία και Ιράκ, Δεκέμβριος 2014 Πόλεμος κατά του Ισλαμικού Κράτους(IS) διαρκεί πολύ, ίσως και χρόνια

Στη Συρία καλά κρατάει ο εμφύλιος με την εξέγερση από το Μάρτιο 2011, ενώ μαίνονται οι συγκρούσεις Κούρδων-Τζιχαντιστών στο Kobane. Ο Assad σιωπά στα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα στην πόλη Kobane. Όμως, για να διασώσει την κυβέρνησή του, βομβαρδίζει συγκρούεται στη Deraa, περίχωρα Damascus, Hama, Idlib, Aleppo, Raqqa και άλλες πόλεις για να αποδυναμώσει τους εκεί αντικαθεστωτικούς αντάρτες πριν ενισχυθούν από τη Δύση, ενίσχυση που δεν μπορεί να αργήσει να έλθει. Συριακές δυνάμεις καταρρίπτουν δύο αεροσκάφη των Τζιχαντιστών στη βόρεια Συρία, τα οποία είχαν αρπάζει οι Τζιχαντιστές από τις ιρακινές δυνάμεις και χρησιμοποιούσαν αυτομολύσαντες ιρακινούς πιλότους για εκπαίδευση. Στις 24 Δεκεμβρίου 2014, έχουμε και την πρώτη πτώση συμμαχικού ιορδανικού αεροσκάφους σε περιοχή ελεγχομένη από τους Τζιχαντιστές κοντά στην ονομαζόμενη από αυτούς πρωτεύουσα Raqqa στη βόρεια Συρία, με όμηρο τον ιορδανό πιλότο. Οι Τζιχαντιστές ισχυρίζονται ότι το έχουν καταρρίψει, ενώ οι Η.Π.Α. δεν το αποδέχονται χωρίς όμως να προσδιορίζουν τα αίτια της πτώσης. Οι συνεχώς αυξανόμενες απώλειες με πολλές χιλιάδες νεκρούς έθεσαν τα Η.Ε. προ των ευθυνών τους για επείγουσα λύση στις συγκρούσεις. Όμως, τρίτη διάσκεψη για το Συριακό μάλλον αποδείχθηκε αδύνατη αφού οι προηγούμενες στην Ελβετία έπεισαν και τις δύο πλευρές ότι μόνο στρατιωτική λύση υπάρχει. Αλλά, με την εμφάνιση των πολεμιστών του ισλαμικού κράτους, οι μετριοπαθείς αντάρτες και οι κυβερνητικές δυνάμεις, αντιμετωπίζουν κοινή απειλή. Διερωτώνται γιατί εμπλέκονται σε αγώνα μεταξύ τους που ωφελεί στους Τζιχαντιστές και το Nusra Μέτωπο- φιλικό στοιχείο προς τη al-Qaeda- που μάχονται μεταξύ τους και τις δυνάμεις του Bashar al-Assad. Εν τω μεταξύ, ο μεσολαβητής των Η.Ε. για το Συριακό, Staffan de Mistura – σ.σ., ας ελπίσουμε να μην επιβεβαιώσει τους πρώην μεσολαβητές Kofi Annan και Lakhdar Brahimi ότι δεν υπάρχει λύση-, πιστεύει ότι τώρα υπάρχει ευκαιρία για αποκλιμάκωση των βιαιοτήτων με

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

303

τοπικές εκεχειρίες, με αρχή το Χαλέπι, αν και εδώ οι ελπίδες είναι περιορισμένες. Παρόλο που το σχέδιο των Η.Ε., έχει μικρή ελπίδα για επιτυχία, όλες οι πλευρές προσεγγίζουν στο πάγωμα των συγκρούσεων, έστω και προσωρινά, ακόμη και ο Assad. Αλλά, ο Assad πρέπει να εξετάζει και πως θα αποφύγει τα Η.Ε. για τα εγκλήματα πολέμου κατά της ανθρωπότητας. Τις τοπικές εκεχειρίες υποστηρίζει και η Ρωσία. Στο Ιράκ, οι κουρδικές και ιρακινές δυνάμεις πολεμούν τους Τζιχαντιστές για να ανακαταλάβουν περιοχές που ελέγχουν οι Τζιχαντιστές στο βόρειο Ιράκ. Οι κούρδοι πολεμιστές pesmerga ανοίγουν διάδρομο και περικυκλώνουν στην ορεινή περιοχή Sinjar, όπου Yazidis έχουν απομονωθεί από Τζιχαντιστές και στις 23 Δεκεμβρίου 2014 λύεται η επί μήνες πολιορκία τους. Οι Τζιχαντιστές έχουν, μέχρι τώρα, επιτυχίες στη δυτική επαρχία Anbar και σε περιοχές προς νότο, προς τη Βαγδάτη. Στην επαρχία Anbar οι Τζιχαντιστές φονεύουν 322 Σουνίτες, πράγμα που φοβίζει τώρα τους Σουνίτες να βοηθηθούν τις ιρακινές δυνάμεις για να επανελέγξουν τη επαρχία Anbar, όπως βοήθησαν προ ετών τους αμερικανούς για να εκδιώξουν την AQ από την επαρχία. Οι ιρακινές δυνάμεις συγκρούονται με τους Τζιχαντιστές στα φράγματα του Τίγρη και στα δυτικά της Βαγδάτης, με εναλλασσόμενους ελέγχους, στο Ramandi και Beiji. Τα αμερικανικά αεροπορικά κτυπήματα και τα πυρά των ελικοπτέρων Apache αποτρέπουν κατάληψη αεροδρομίου και εδαφών που ελέγχουν τις προσβάσεις προς τη Βαγδάτη. Βομβαρδίζονται πετρελαιοπηγές που ελέγχουν οι Τζιχαντιστές για να σταματήσουν να ρέουν ‘’μαύρα’’ χρήματα προς τους Τζιχαντιστές. Οι ιρακινές δυνάμεις, μετά από πολλές και επί μακρόν προσπάθειες ανακαταλαμβάνουν την πλουσιότερη σε πετρέλαιο περιοχή Bahiyah, βόρειο-δυτικά της Βαγδάτης. Αποφασίζεται ο διπλασιασμός των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ με αποστολή 1.500 ακόμη στρατιωτικών για παροχή μόνο συμβουλών, χωρίς εμπλοκή στις χερσαίες επιχειρήσεις. Παράλληλα, εάν το Ιράκ αυξήσει τις χερσαίες ιρακινές και κουρδικές δυνάμεις και αποκτήσει οργανωμένο και αποτελεσματικό στρατό, μπορεί να υπολογίζει σε σταθερότητα και ασφάλεια. Αρχίζουν κυβερνητικές δυνάμεις, σε συνεργασία με τους Σιίτες και πολεμιστές Κούρδους να ανακαταλαμβάνουν περιοχές στο βόρειο Ιράκ.

Υποεκτιμήθηκε η ίδρυση ενός τόσου επικίνδυνου ισλαμικού κράτους (IS) και τώρα τρέχουν να το εξαλείψουν, Δεκέμβριος 2014 › Στη συνεργασία των χωρών στον πόλεμο κατά του Χαλιφάτου παρουσιάζονται και συγκρατήσεις: ενωμένοι παρουσιάζονται κατά των Τζιχαντιστών, αλλά διαιρημένοι στο έδαφος. Οι ευρωπαϊκές χώρες περιορίζονται στο Ιράκ βασιζόμενες μόνο στην αίτηση της ιρακινής κυβέρνησης να επέμβουν, ενώ οι αραβικές χώρες κτυπούν και στη Συρία, βλέποντας και το διεθνές ηθικό να αποτρέψουν τη σφαγή. Η εμμονή στη στρατηγική μόνο με αεροπορικά κτυπήματα χωρίς χερσαίες επιχειρήσεις, με επικριτές ακόμη και από στρατηγούς που καλούνται να την εφαρμόσουν, δείχνει να μην έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Βέβαια, στη στρατηγική του πολέμου κατά του ισλαμικού κράτους έχουν τεθεί προτεραιότητες. Η μάχη στο Kobane δεν έχει την προτεραιότητα στον

304

Λακαφώσης Δημήτριος

πολέμου κατά του ισλαμικού κράτους. › Το Χαλιφάτο της ΣυρίαςΙράκ δεν έχει το παρόμοιό του ακόμη και στη μεσαιωνική εποχή. Αποδεκατίζονται οι Yazidis ως αιρετικοί, εκδιώκονται οι χριστιανοί ως μη μουσουλμάνοι και οι μη Σουνίτες ως αποστάτες του Ισλάμ. Το ισλαμικό κράτος επιδιώκει με βία, με ομαδικές εκτελέσεις, με σταυρώσεις, με λιθοβολισμούς και με αποκεφαλισμούς να επιβάλει τις πρωτότυπες εξτρεμιστικές ισλαμικές ιδεολογίες του σε όλο το μουσουλμανικό κόσμο. Διαθέτει άρματα, τεθωρακισμένα οχήματα και βαρύ οπλισμό που άρπαξε κυρίως από τις ιρακινές δυνάμεις που εγκατέλειψαν τον αγώνα, αφήνοντας πίσω όλο τον εξοπλισμό. › Το ισλαμικό κράτος συνιστά μεγαλύτερη απειλή από την Al Qaeda(AQ), της οποίας αποτελεί παρακλάδι με βασικές όμως διαφορές. Ο κοινός σκοπός κατά της Δύσης, όμως, τους προσεγγίζει. Υποστηρικτές της Al Nursa στη Συρία, φιλικού της AQ στοιχείου, παροτρύνονται από την AQ να βοηθήσουν τους Τζιχαντιστές και στοιχεία της AQ στην Υεμένη, στην Αίγυπτο, Στη Σαουδική Αραβία. στην Αλγερία και τη Λιβύη προσφέρονται να υποστηρίζουν τους Τζιχαντιστές. Αλλά, και δοκιμασμένα και έμπιστα στοχεία του IS στέλνονται σ’ αυτές τις χώρες και υποκινούν αποκεφαλισμένους και συγκροτούν κέντρα πιστά στους IS. › Το Χαλιφάτο στρατολογεί ξένους, τους μαθαίνει να αποκεφαλίζουν τους ‘’απίστους’’, τους καθιστά γενίτσαρους και να ενεργούν τρομοκρατικές επιθέσεις, επιστρέφοντας στην πατρίδα. Ξένοι, περίπου 16.000, ακόμη και κορίτσια, που έχουν ασπασθεί τον ισλαμισμό, εγκαταλείπουν τις οικογένειές τους και καταφεύγουν στη Συρία για να πολεμήσουν υπέρ του ισλαμικού κράτους. Η ισλαμοφοβία στη Δύση και αλλού βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα συναγερμού με αυστηρούς ελέγχους στις εξόδους- εισόδους προς και από τη Συρία-Ιράκ και με παρακολούθηση αυτών που έχουν προσηλυτισθεί το ισλαμικό κράτος και είναι ύποπτοι για εσωτερικές τρομοκρατικές επιθέσεις, όπως ο ένοπλος που επιτέθηκε στη βουλή του Καναδά και ο άλλος με ‘’τσεκούρι’’ στη Νέα Υόρκη. Η στρατηγική λοιπόν κατά του ισλαμικού κράτους αργεί να αποδώσει όπως ομολογούν και αυτοί που τη σχεδίασαν. Ο πόλεμος κατά του ισλαμικού κράτους δεν είναι απλή υπόθεση και πρόκειται να διαρκέσει πολύ χρόνο, με ότι αυτό σημαίνει για την περιοχή και για όλο τον κόσμο.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

305

Ιρανικό αεροπορικό κτύπημα κατά ISIS στο Ιράκ, Δεκεμβρίου 2014 Το Ιράν φέρεται να ενήργησε αεροπορικές επιδρομές κατά ISIS στο ανατολικό Ιράκ. Οι Η.Π.Α. χαρακτήρισε τις επιδρομές ως θετικό γεγονός και, εάν έγιναν που προφανώς είναι αλήθεια, αποτελεί συνεννόηση Ιράκ- Ιρανικής κυβέρνησης. Εξάλλου, η ιρανική συμμετοχή κατά των ISIS δεν είναι κάτι το νέο. Με την ιρανική υποστήριξη αποτράπηκε επίθεση των ISIS κατά της Βαγδάτης και απελευθερώθηκε η πόλη Jurf al-Sakher από τους ISIS. Το Ιράν υποστηρίζει την ιρακινή κυβέρνηση κατά των ISIS με τη στενή σχέση που έχει με το σιιτικό στοιχείο της κυβέρνησης ενότητας. Επίσης, το Ιράν συγκρούεται με τους ISIS που πολεμούν το σύμμαχό του Assad. Οι Η.Π.Α., λοιπόν, συμπλέουν στην αντιμετώπιση της κοινής απειλής των ISIS και δεν συνεργάζεται στρατιωτικά με το Ιράν.

Το Ιράν προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή του στην περιοχή με την εμπλοκή του και στις Ιρακινές Επιχειρήσεις κατά του IS στο Βόρειο Ιράκ Οι Η.Π.Α., αν και παρακολουθούν στενά, δεν εμπλέκονται άμεσα στις συγκρούσεις από αρχές Μαρτίου 2015 προς ανακατάληψη του Τικρίτ στο Ιράκ, που έχει καταληφθεί από τους Τζιχαντιστές από το Σεπτέμβριο 2014. Εξάλλου, το Ιράκ δεν έχει ζητήσει την αεροπορική υποστήριξη των Η.Π.Α. στο Τικρίτ, αν και τα κτυπήματα των αμερικανικών αεροσκαφών συγκράτησαν μέχρι τώρα την ταχεία και αιφνιδιαστική προέλαση των Τζιχαντιστών προς νότο, προς τη Βαγδάτη. Εν τω μεταξύ, έχουν καταλάβει τη Μοσούλη, το Τικρίτ και το πλείστον του βορείου Ιράκ, από το περασμένο καλοκαίρι 2014, μετά την αναδίπλωση των ιρακινών δυνάμεων. Ο αγώνας στο Τικρίτ είναι σημαντικός για την εξάλειψη του ισλαμικού κράτους στο Ιράκ. Με την ανακατάληψη του οχυρού του Τικρίτ, στο μέσον Βαγδάτης- Μοσούλης, διευκολύνεται η προώθηση των ιρακινών δυνάμεων για ανακατάληψη και της Μοσούλης, την οποία οι Τζιχαντιστές έχουν καταστήσει πρωτεύουσα του ισλαμικού κράτους. Σχεδόν περισσότεροι από το1 /2 των ιρακινών δυνάμεων που πολεμούν κατά του ισλαμικού κράτους στο Τικρίτ είναι Σιίτες παραστρατιωτικοί, που υποστηρίζονται από το Ιράν ακόμη και με πυροβολικό και με άλλα πολεμικά εφόδια και οι υπόλοιποι είναι κανονικοί στρατιώτες του μάλλον ανίσχυρου μέχρι τώρα στρατού του Ιράκ. Σ’ αυτό το σημείο, επισημαίνεται ότι στρατηγός των επίλεκτων δυνάμεων Quds της επαναστατικής φρουράς του Ιράν, βρίσκεται στο Ιράκ, εάν όχι στην πρώτη γραμμή, παρέχει όμως συμβουλές για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων στο Τικρίτ, όπως ισχυρίζονται άλλοι. Επί πλέον, η παρουσία των Σιιτών παραστρατιωτικών στη σουνιτική περιοχή του Τικρίτ θα μπορούσα να προκαλέσει εκδικήσεις. Τώρα η Βαγδάτη φαίνεται να αγκαλιάσει την ιρανική στρατιωτική πρωτοπορία στη μάχη στο Τικρίτ, έναντι των αμερικανών, οι οποίοι εισέβαλαν 12 χρόνια πριν στο Ιράκ και εκτόπισαν τον Saddam και θυσίασαν χιλιάδες ζωές, στην προσπάθεια

Λακαφώσης Δημήτριος

306

να δημιουργηθεί ένα σταθερό, πολυεθνικό και ανεξάρτητο Ιράκ. Το Ιράν προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή του στο Ιράκ. Με την ανακατάληψη του Τικρίτ και μάλιστα με την υποστήριξη του Ιράν, προκύπτει, θελημένα ή άθελα, περισσότερο ή λιγότερο, ένα μάλλον σιιτικό Τικρίτ. Τι ειρωνεία. Ο Saddam πολέμησε το Ιράν στον καταστρεπτικό πόλεμο 1980-88, με πολλές χιλιάδες ιρανικά θύματα και σήμερα το Ιράν έρχεται, σαν εκδίκηση, στη γενέτειρά του Σουνίτη Saddam για να την καταστήσει σιιτική πόλη. Τώρα, προβάλλουν δύο μεγάλοι παίκτες με παράλληλες εκστρατείες και διαφορετικούς σκοπούς. Το Ιράκ έχει να επιλέξει το Ιράν ή τις Η.Π.Α. Το Ιράν αυξάνει την επιρροή του γενικότερα στην περιοχή, πέραν του Τικρίτ του Ιράκ, αφού βλέπει να ευνοούνται οι σκοποί του μέχρι τώρα στη Συρία και τελευταία στην Υεμένη με την ιρανική υποστήριξη των εκεί ανταρτών Houthis που έχουν εκτοπίσει τον πρόεδρο Hadi, σύμμαχο των Η.Π.Α. και των χωρών του Κόλπου. Ταυτόχρονα, το Ιράκ βλέπει ότι μπορεί να στραφεί προς το Ιράν, ως εναλλακτική λύση έναντι των Η.Π.Α., εάν η Ουάσιγκτον πιέσει ασφυκτικά το Ιράκ να αποδεχθεί περισσότερα σουνιτικά πολιτικά οφέλη. Αλλά και τότε επιτυγχάνεται η εξάλειψη του ισλαμικού κράτους ή αναγκάζεται το Ιράκ να επανέλθει προς τους αμερικανούς για βοήθεια; οπότε το θέμα μάλλον περιπλέκεται. Από την άλλη πλευρά, οι Η.Π.Α., μη ικανοποιημένες από τους Σιίτες ιρακινούς ηγέτες στην μετά Saddam εποχή, επιδιώκουν ένα ισορροπημένο με Σουνίτες, Σιιίτες και Κούρδους Ιράκ, αφού μάλιστα οι Σουνίτες αισθάνονται παραγκωνισμένοι και ζητούν δίκαια συμμετοχή στη μετά Saddam κυβερνητική εξουσία. Βέβαια, οι Η.Π.Α., με τις σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, αποφεύγουν τις πολλές αντιθέσεις με το Ιράν, που επιδιώκει να καταστεί περιφερειακή δύναμη με κύριο αντίπαλο τη Σαουδική Αραβία. τον άλλο στενό σύμμαχο των Η.Π.Α. Όμως, οι Η.Π.Α. προσπαθούν να καθησυχάσουν τους συμμάχους του Κόλπου ότι δεν παραβλέπουν τις άλλες ενέργειες του Ιράν.

Επίθεση IS στο Στρατόπεδο Yarmouk Παλαιστινίων Συρίας, 1Απριλίου 2015 Μαχητές του IS καταλαμβάνουν, στις 1Απριλίου 2015, μεγάλο μέρος του παλαιστινιακού στρατοπέδου προσφύγων Yarmοuk, και για πρώτη φορά μόλις επτά χιλιόμετρα από την καρδιά της συριακής πρωτεύουσας, σε συνεργασία με Nusra. Τους μαχητές του IS-Nusra στο στρατόπεδο πολεμούν μαζί με τους πολεμιστές του Ελευθέρου συριακού στρατού, παλαιστίνιοι παραστρατιωτικοί που αντιτίθενται στη συριακή κυβέρνηση. Πολίτες παλαιστίνιοι εγκαταλείπουν το στρατόπεδο και 18.000 παραμένουν εγκλωβισμένοι, καθόσον σφοδρή μάχη μαίνεται γύρω τους. Το Σ.Α. των Η.Ε. απαίτησε πρόσβαση ανθρωπιστικής βοηθείας προς τους εγκλωβισμένους στο στρατόπεδο Yarmouk, αλλά και εκπρόσωπος Παλαιστινίων έκανε έκκληση προς τις χώρες με επιρροή στη Συρία να ενεργήσει για να ανοίγει ελεύθερος διάδρομος προς το στρατόπεδο Yarmoυk. Η συριακή αντιπολίτευση κάνει έκκληση προς Η.Ε., Αραβικό Σύνδεσμο και τις χώρες του Συνδέσμου του Κόλπου να πιέσουν την κυβέρνηση της Συρίας για να

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

307

αντιμετωπίσει τους Τζιχαντιστές που εκτελούν τους Παλαιστινίους πρόσφυγες στο στρατόπεδο Yarmouk, κοντά στο κέντρο της Δαμασκού. Η Συρία, όμως, αποφεύγει για τέτοια ενέργεια, εφόσον μάλλον επιδιώκει διεθνή συνεργασία προς τούτο, αποσκοπώντας να επανακτήσει τη διεθνή εμπιστοσύνη που έχασε με τη βία που χρησιμοποίησε για να καταστείλει τις ειρηνικές εξέγερση του λαού του. Το Ισλαμικό Κράτος εξαπέλυσε την επίθεσή του στις αρχές του Απριλίου 2015 και επιχειρεί να ανακαταλάβει το στρατόπεδο Yarmouk, στο οποίο πριν από τον πόλεμο ζούσαν περισσότεροι από 160.000 άνθρωποι. Μόλις ξεκίνησαν οι συγκρούσεις παρέμειναν 18.000 άνθρωποι και σήμερα υπολογίζεται ότι οι πρόσφυγες στο στρατόπεδο είναι 6.000.Υπόψη στο στρατόπεδο Yarmouk κατέφυγαν Παλαιστίνιοι το πρώτο για να γλυτώσουν από τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο, το 1948 και δημιουργήθηκε ως παλαιστινιακό στρατόπεδο το 1957. Από το 2012, το στρατόπεδο σε χάος από τις συγκρούσεις κυβερνητικών δυνάμεων και ανταρτών.

Πρώτη Τουρκική Αεροπορική Επιδρομή στη Συρία κατά των IS και κατά πολεμιστών PKK στο Βόρειο Ιράκ, Ιούλιος 2015 Στο τέλος του Ιουλίου 2015, στην τουρκική συνοριακή πόλη Suruc, σε βομβιστική επίθεση εξτρεμιστή του PKK, που έχει σχέση με το IS, νεκροί 32 και τραυματίες 100. Διεξαγότανε συνέδριο που αποσκοπούσε στην ανοικοδόμηση της συριακής πόλης Kobane. Η Τουρκία, μετά από ενημέρωση των Η.Ε. και από έκτακτη σύγκληση του ΝΑΤΟ, προσβάλλει για πρώτη φορά με αεροπορικές επιδρομές στόχους του IS μέσα στη Συρία, ενώ παράλληλα βομβαρδίζουν θέσεις Κούρδων PKK πολεμιστών στο βόρειο Ιράκ. Ασκεί το δικαίωμα που παρέχει το άρθρο 5 του χάρτου των Η.Ε. για την άμυνα χώρας.

Ανάπτυξη Τουρκικών Δυνάμεων στο Ιράκ, Δεκέμβριος 2015 Η Τουρκία έχει αναπτύξει, στις 4 Δεκεμβρίου 2015 παρά τις αντιρρήσεις της Βαγδάτης, 150 στρατιώτες και 25 άρματα μάχης στρατευμάτων σε περιοχή κοντά σε περιοχή της Μοσούλης στο στρατόπεδο Bashiqa του Ιράκ με την πρόφαση να προστατεύσει τους τούρκους στρατιώτες που εκπαιδεύουν εθελοντές Σουνίτες του Ιράκ για να πολεμούν τους Daesh(IS) και τους Κούρδους πολεμιστές πιστοί στο Barzani. Τελικά η τουρκική δύναμη ανέρχεται σε 500 στρατιώτες και απαιτεί τη συμμετοχή στις ιρακινές επιθέσεις στη Μουσούλη, ενώ τουρκικά F-16 kai F-4 κτυπούν κούρδους στη περιοχή Qandil. Η τακτική της Τουρκίας αποβλέπει στη μετά IS εποχή, επιδιώκοντας τελευταία και την αμφισβήτηση της συνθήκης της Λωζάνης που καθορίζει τα σύνορα της περιοχής, αλλά και για να προλάβει πιθανό κουρδικό κράτος. Η Βαγδάτη παραπονείται για παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του Ιράκ και εμμένει στην απόσυρση. Η ένταση μεταξύ των χωρών εντείνεται και η Τουρκία δηλώνει ότι σέβεται την εδαφική ενότητα του Ιράκ.

308

Λακαφώσης Δημήτριος

Στα πλοκάμια των Τρομοκρατικών Επιθέσεων η Τουρκία, Ιανουάριος 2017 Η Τουρκία αντιμετωπίζει απανωτές τρομοκρατικές επιθέσεις με αποκορύφωμα το 2016, από Κων/πολη μέχρι Ντιγιαρμπακίρ και απειλείται συνεχώς η εσωτερική ασφάλεια της χώρας. Οι τουρκικές δυνάμεις επεμβαίνουν στη Συρία, από τον Αύγουστο 2016, και σε σύμπραξη με ρωσικές δυνάμεις και με υποστήριξη ρωσικών αεροπορικών κτυπημάτων, ενισχύονται οι συριακές δυνάμεις και καταλαμβάνουν το Χαλέπι και πολεμούν το IS. To IS ανταποδίδει με οργή και ενεργεί επανειλημμένα κατά τουριστικών στόχων μέσα στην Τουρκία. Ενώ, οι κούρδοι πολεμιστές κατά κυρίως στρατιωτικών στόχων. Αρχικά, η Τουρκία είχε τηρήσει επαμφοτερίζουσα ή μάλλον ανεκτική στάση έναντι του IS με αποτέλεσμα να ρέει πετρέλαιο προς τη μία κατεύθυνση και οπλισμός και εφόδια προς την άλλη. Στη συνέχεια, όμως, η Τουρκία τάσσεται υπέρ των ρωσικών και συριακών δυνάμεων στη Συρία. Η ανεκτική πρώην τουρκική στάση έχει αποκαλυφθεί και από Τούρκο δημοσιογράφο, ο οποίος φυλακίζεται για εκφοβισμό από τον Ερντογκάν. Η αιματηρή πρωτοχρονιά του 2017, με 36 νεκρούς και 69 τραυματίες σε επίθεση στο νυκτερινό κοσμικό κλάμπ Siena της Κων/πολης, αφήνει μηνύματα και για το 2017. Ο μακελάρης του Siena συλλαμβάνεται μετά από μέρες διαφυφής σε προάστιο της Κων/πολης. Eίναι τρομοκράτης από το Uzbekistan και είχε εκπαιδευθεί στο Πακιστάν και Αφγανιστάν και πολεμήσει στη Συρία και είχε πάρει πληρωμένη εντολή για το κτύπημα από το IS της Raqqa της Συρίας. Η Τουρκία στην μετά πραξικόπημα εποχή αποστρατεύει χιλιάδες έμπειρους αξιωματικούς των Ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας και αποδυναμώνει την στρατιωτική δύναμη και την ασφάλεια και απομακρύνει μη έμπιστους ικανούς δικαστικούς, διπλωμάτες και υπαλλή-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

309

λους με εξασθένηση της κρατικής μηχανής. Η οικονομία της Τουρκίας αρχίζει να έχει αρνητική πορεία. Με την αστάθεια στην Τουρκία, εντείνονται και οι τρομοκρατικές επιθέσεις και η προσφυγική κρίση στην Ευρώπη. Ο Ερτογκάν προσπαθεί να αμφισβητήσει τη συνθήκη της Λωζάνης, ενώ εμμένει στη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε., διατηρώντας τους αντιτρομακρατικούς νόμους που αντιβαίνουν στα δεδομένα διεθνώς ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Πρώτη Τουρκική Επίθεση στη Συρία μετά το Πραξικόπημα Στις 24 Αυγούστου 2016, τουρκικά άρματα και στρατός σε συνεργασία με τους Σύριους μετριοπαθείς αντάρτες και με την υποστήριξη συμμαχικών αεροπορικών κτυπημάτων, καταλαμβάνουν την συριακή πόλη Jarablus που κατέχει το I S στα σύνορα και το IS χάνει και την τελευταία λωρίδα γής στα τουρκοσυριακά σύνορα. Οι Κούρδοι YPG- πολεμιστές του PYD κόμματος στη Συρία- καταλαμβάνουν την πόλη Manbij, δυτικά του Εφράτη, ενώ η Τουρκία απαιτεί να υποχωρήσουν ανατολικά του ποταμού. Φοβούνται να μην επεκταθεί ο κουρδικός έλεγχος κατά μήκος των τουρκικών συνόρων και υποκινήσει τη φιλοδοξία των εξεγερθέντων Κούρδων στην Τουρκία.

Ανακαταλήψεις πόλεων για Εξάλειψη του IS από το Ιράκ και τη Συρία, 2015-2016 Ανακαταλαμβάνονται:Tikrit Απρίλιος 2015, Sinjar 13 November 2015 και Ramadi Δεκέμβριος 2015 και Palmyras 27Μάρτιος 2016, πολιορκείται η Fallujah και προσεγγίζεται η Raqqa

1. Η Ανακατάληψη του Tikrit του Ιράκ 15 Απριλίου 2015, Η Ανακατάληψη του Tikrit, 15 Απριλίου 2015, είναι η πρώτη μεγάλη κυβερνητική νίκη στη σουνιτική καρδιά του Ιράκ, τελικά με την υποστήριξη των αεροπορικών κτυπημάτων του συνασπισμού και χωρίς την άμεση συμμετοχή των παραστρατιωτικών, που υποστηρίζει το Ιράν, όπως είχε θέσει ως προϋπόθεση οι Η.Π.Α. για να συμμετάσχουν στην τελική επίθεση κατά του Τικρίτ. Ο πρωθυπουργός al-Abadi, μετά τη συνάντησή του με τον Obama, δηλώνει ότι οι δυνάμεις του σκοπούν να ελευθερώσουν τη δυτική επαρχία Anbar και να εξασφαλίσουν τη στρατηγική πόλη Beiji, βορείως του Tikrit, πριν να ενεργήσει κατά της βόρειας πόλης Mosul,

310

Λακαφώσης Δημήτριος

η οποία κατέχεται από τους I S από τον Ιούνιο 2015. Οι I S ενεργούν τις δικές τους επιθέσεις στην περιοχή Anbar, μετά την ιρακινή νίκη στοTikrit και καταλαμβάνουν τρία χωριά κοντά στην επαρχιακή πρωτεύουσα Ramadi. 2. Ανακατάληψη της ελεγχομένης από IS Πόλης Sinjar του Ιράκ, από τους Κούρδους πολεμιστές Pesmerga, 13 Νοεμβρίου Ανακατάληψη με ιρακινές επιθέσεις των Tikrit, Sinjar, Ramadi, μέχρι τέ2015 λους 2015.. Στις 13 Νοεμβρίου 2015, Κούρδοι πολεμιστές Pesmerga της αυτόνομης περιοχής του Κουρδιστάν στο Ιράκ ανακαταλαμβάνουν την πόλη στα Β.Δ.του Ιράκ, την οποία από την αρχή οι μουσουλμάνοι εξτρεμιστές του IS έχουν καταλάβει και ελέγχουν. Έχουν διαπράξει βιαιότητες που εγγίζουν τη γενοκτονία κατά της φυλής Yezidis που κατοικούσε στην περιοχή. Μαζικοί τάφοι, απομάκρυνση ανδρών και χαμένα παιδιά γενίτσαροι, η απόδειξη για εξαφάνιση των Yazidis. Οι Yezidis ακολουθούν παλαιά θρησκεία και το ISIL τους θεωρεί αιρετικούς και τους προσφέρει την επιλογή: ασπάζεσθε το Ισλάμ ή πεθαίνετε. Κατά ελάχιστον 3.000 Yazidi σκοτώθηκαν και έκαναν Yazidi γυναίκες σκλάβες. Από τον Αύγουστο 2014, το ISIL έχουν καταλάβει την ορεινή περιοχή των Yezidis και τους περιόρισαν να λιμοκτονούν στα βουνά της περιοχής, όπου τελικά με αντεπίθεση το Δεκέμβριο 2014 ανοίχθηκε διάδρομος μέσω του οποίου εξήλθαν της απομόνωσης. Από τότε, ζουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Βόρειο Ιράκ με όνειρα για τα σπίτια τους. Η ανακατάληψη της πόλης έχει μεγάλη σημασία, αφού διακόπτει την επικοινωνία RaqqaMosul, των δύο κέντρων του IS στη Συρία και το Ιράκ αντίστοιχα, αλλά και διευκολύνει τις σε εξέλιξη επιχειρήσεις των ιρακινών δυνάμεων για ανακατάληψη της Mosul. 3. Η Ανακατάληψη της πόλης Ramadi από τις ιρακινές δυνάμεις. 28 Δεκέμβριος 2015 Η πόλη Ramadi που κατέχεται από το Μάιο 2015 από το IS, είναι η πρώτη που αναΟι Yezidis στην ορεινή περιοχή Sinjar, για τις βιαιότητες καταλαμβάνεται στις, 28 Δεκέμβριος 2015 κατά των οποίων του IS κάποτε τα διεθνή δικαστήρια μετά την προσαρμογή της επιχειρησιακής τααποφασίζουν. κτικής στο Ιράκ για την επανάκτηση σημα-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

311

Καταστροφές αρχαιολογικών χώρων στη Συρία και στο Ιράκ από IS, Μάϊος 2015. Αριστερά: 21 Μαΐου 2015. Καταστράφηκε από IS ο αρχαιολογικός θησαυρός της Palmyras, Συρίας. Δεξιά: 25 Μαΐου 2015. Καταστράφηκαν από IS μνημεία στην αρχαία πόλη Harma του Ιράκ.

ντικών περιοχών στη δυτική επαρχία Anbar, τις οποίες ελέγχουν οι IS, από πολλού. Γενικά, στην περιοχή του Anbar φαίνεται η κατάσταση να είναι περισσότερη περιπλοκή από ότι η ιρακινή κυβέρνηση αντιλαμβάνεται για να αποκτήσει τον εκεί έλεγχο. Με τη συμμετοχή Σιιτών μαχητών στις ιρακινές δυνάμεις, που ενεργούν στη με Σουνίτες δυτική επαρχία, εντείνονται και οι με έντονο χαρακτήρα φυλετικές και θρησκευτικές αντιπαλότητες της περιοχής. Η ιρακινή κυβέρνηση αναπτύσσει Σιίτες παραστρατιωτικούς στην περιοχή και οι IS ανταποδίδουν με βομβιστικές επιθέσεις με δεκάδες νεκρούς του ιρακινών δυνάμεων. Οι ιρακινές δυνάμεις δεν έχουν τη δυναμική που έπρεπε. Υπέστησαν αρκετές ήττες από τους πολεμιστές του IS τον τελευταίο χρόνο. Εγκαταλείπουν τα άρματα, τα πυροβόλα και τα Humvees και τεθωρακισμένα οχήματα που τα είχαν προμηθεύσει οι Η.Π.Α. και τώρα είναι αναγκασμένες οι Η.Π.Α να τα κτυπούν με τα αεροπορικά κτυπήματα στα χέρια βέβαια τώρα των IS. Οι Η.Π.Α. έχουν επενδύσει στην πολιτική της εκπαίδευσης και του εξοπλισμού των ιρακινών δυνάμεων από τότε που απέσυραν τις μάχιμες μονάδες τους στο τέλος του 2011. Μετά την ανακατάληψη της πόλης Ramandi οι κυβερνητικές δυνάμεις υποστηριζόμενες από τις Η.Π.Α. και το Ιράν προετοιμάζονται, για επίθεση προς ανακατάληψη και της δεύτερης μεγάλης πόλη Μοσούλης που κατέχεται ακόμη από τους IS. 4. Οι Συριακές δυνάμεις Ανακαταλαμβάνουν την αρχαία ιστορική Πόλη της Palmyra, 27 Μαρτίου 2016. Οι συριακές δυνάμεις με υποστήριξη ρωσικών αεροπορικών κτυπημάτων, ανακαταλαμβάνουν την αρχαία πόλη της Palmyra, στις 27 Μαρτίου 2016, η οποία κατέχεται από τους I S από το Μάιο 2015, με τεράστιες καταστροφές των μνημείων. Οι IS καταστρέφουν ολοσχερώς τα εκεί μνημεία και αγάλματα, αφού τα θεωρούν ως ειδωλολατρία. Η Unesco κατηγορεί την καταστροφή των αρχαιολογικών χώρων πως δείχνει το μίσος των IS για την ιστορία και την

Λακαφώσης Δημήτριος

312

κληρονομιά του αραβικού κόσμου. 5. Οι Συρικές δυνάμεις, μετά πολιορκία περισσότερο από ένα μήνα, ανακαταλαμβάνει και την πόλη Fallujah, στις 19 Ιουνίου 2016. Την τελευταία πόλη πριν την έφοδο για κατάληψη της της Μοσούλης, την de facto πρωτεύουσα του IS στο βόρειο Ιράκ.

Αρνητική η εξέλιξη για το IS στη Συρία και στο Ιράκ, Nοέμβριος 2016 Προς το τέλος του 2016, το IS έχει χάσει το1/4 του εδάφους του στη Συρία και Ιράκ

1. Στο Ιράκ, έχει προηγηθεί η κατάληψη το Tikrit και Sιnajar, και οι ιρακινές δυνάμεις με την υποστήριξη συμμαχικών αεροπορικών κτυπημάτων έχουν με ολική καταστροφή ανακαταλάβει το Ramadi ως και τη Fallujah, η πρώτη πόλη στο βόρειο Ιράκ στην οποία επικράτησε το IS και με μάταιες προκαταβολές αφού στο παρελθόν απέτυχε δύο φορές η ανακατάληψη της. Με την κατάληψη της Fallujah ολοκληρώνεται και η ανακατάληψη της επαρχίας Unbar στα δυτικά του Ιράκ, από όπου άρχισε η εξέγερση του IS. Από τα μέσα Οκτωβρίου 2016, αρχίζει η έφοδος για την ανακατάληψη της Μοσούλης-η Defacto πρωτεύουσα του IS και η δεύτερη πόλη στο Ιράκ- η τελευταία μάχη στο Ιράκ για την εξάλειψη του IS. Οι επιτιθέμενες δυνάμεις αντιμετωπίζουν σθεναρά αντίσταση μέσα σε κατοικημένη πόλη με επιβραδυνόμενο ρυθμό προχώρησης για να αποφευχθούν απώλειες χιλιάδων απομονωθέντων οπλιτών, αλλά και με μειωμένη προς τούτο αμερικανική αεροπορική υποστήριξη. Τη Μοσούλη ελέγχουν περίπου 5.000 του IS από το 2014. Η επιτιθέμενη δύναμη στη Μοσούλη, είναι 25.000 ιρακινοί στρατιώτες, μαχητές Κουρδιστών Peshmerga, πολεμιστών Σουνιτών και παραστρατιωτικών Σιιτών. Η αντίσταση του IS στη Μοσούλη ενεργείται, με βομβιστικές δράσεις αυτοκτονίας, με ανθρώπινες ασπίδες και μαζικές εκτελέσεις αθώων πολιτών. Τη συμμετοχή της υποστήριξης κατά της Μοσούλης επιδιώκει και η Τουρκία, πέραν της τουρκικής παρουσίας 500 στρατιωτών στο στρατόπεδο Bashiqa εκπαίδευσης Σουνιτών και

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

313

Κούρδων στην περιοχή της Μοσούλης. Η Τουρκία προσπαθεί να αποτρέψει Κουρδικό κράτος στο Ιράκ και να αποφευχθεί λωρίδα γης διοχέτευσης του πετρελαίου της Μοσούλης προς τη Μεσόγειο, με παράκαμψη της Τουρκίας. Επιπλέον, η Τουρκία συγκεντρώνει στρατεύματα στα σύνορα με το Ιράκ και ο πρωθυπουργός του δηλώνει τυχόν είσοδος τουρκικών δυνάμεων αποτελεί εχθρική ενέργεια με προοπτικές διαμελισμού της Τουρκίας. Μέχρι τα μέσα Φεβροαρίου 2017 έχει καταληφθεί το ανατολικό μέρος της Μοσούλης και αρχίζει η τελευταία φάση για ανακατάληψη και του δυτικού τμήματος που είναι πλέον οχυρωμένο και οι IS διαθέτουν και μη επανδρωμένα αεροσκάφη Drones. Στις 23 Φεβροαρίου 2017 καταλαμβάνεται το εκεί αεροδρόμιο. Δεν αποκλείεται και ενισχυμένη χερσαία εμπλοκή αμερικανικών δυνάμεων χωρίς να ενδιαφέρονται για τα πετρέλαια της Μοσούλης, όπως δηλώνει ο νέος υπουργός άμυνας των Η.Π.Α.Mattis. Μετά την ήττα στη Μοσούλη, το IS ίσως αρχικά να καταφύγει σε άλλες περιοχές στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη. Η εξάλειψη του IS στο Ιράκ απαιτεί χρόνο και αφήνει πίσω του ερείπια και διαιρημένη κοινωνία για πολλά ακόμη χρόνια. 2. Στη Συρία, ο συριακός στρατός έχει ανακαταλάβει την ιστορική και αρχαία πόλη Palmyra, ενώ ελέγχει το Δυτικό Χαλέπι και επιχειρεί να ανακαταλάβει με αεροπορικά κτυπήματα και το ανατολικό το Χαλέπι και με την υποστήριξη ρωσικών αεροπορικών κτυπημάτων. Το ανατολικό Χαλέπι ελέγχουν μετριοπαθείς αντάρτες της αντιπολίτευσης και ομάδες εξτρεμιστών. Το Χαλέπι έχει καταστεί πολιορκημένη πόλη με 250.000 περίπου κατοίκους να βρίσκονται στο χείλος της λιμοκτονίας. Μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου 2016, οι συριακές δυνάμεις έχουν καταλάβει το 90% του ανατολικού Χαλεπίου και είναι θέμα χρόνου ο έλεγχος της πόλης, με τους αντάρτες να την εγκαταλείπουν και οι της Jabhat fath al Sham (πρώην Al Nursa) να κινούνται προς Idlib και οι λοιπές οργανώσεις προς ΒΑ προς τα σύνορα με την Τουρκία. Ενώ, η αντιπολίτευση επιμένει για αντίσταση μέχρι να της απομάκρυνσης του Assad. Γενικά, αν καταπολεμηθεί τελικά το IS στη Μέση Ανατολή αφήνει πίσω του μια χαώδη και διχασμένη κατάσταση με περιχαράκωση αντικρουόμενων ομάδων, χωρίς κανείς να μπορεί να προβλέψει για πόσα πολλά ακόμη χρόνια.

314

Λακαφώσης Δημήτριος

Η ανακατάληψη του Χαλεπίου από τις Συριακές δυνάμεις, 16 Δεκεμβρίου 2016 Στις 13 Δεκεμβρίου 2016 επιτυγχάνεται συμφωνία συριακών δυνάμεων και ανταρτών για κατάπαυση πυρός και απόσυρση των ανταρτών από το ανατολικό Χαλέπι, το τελευταίο κέντρο αντίστασης των ανταρτών στην περιοχή, με εμπόδια όμως για άμεση υλοποιήση της συμφωνίας και με αυξημένες απώλειες αμάχων. Το Χαλέπι περίπου για τέσσερα χρόνια, είχε διαι5.12.16, σε ερείπια το Χαλέπι. Ο νεώτερος Assad συνεχίζει τώρα, 30 χρόνια ρηθεί στα δύο, με το δυτικό να ελέγχεται από το συριακό μετά, το έργο του πατρός που είχε ισοπεδώσει τη πόλη Hamma to 1982. Λεωφορεία των Η.Ε. εκκενώνουν αμάχους και αντάρτες από το κατεστραμ- καθεστώς και το ανατολικό μένο αν. Χαλέπι. Χαλέπι από τους αντάρτες. Τελούσε δε σε πολιορκία από το Σεπτέμβριο 2016 και η ανθρωπιστική κρίση να έχει φθάσει στο αποκορύφωμα, μέσα σε ερείπια καταστροφής- καταστροφή με την οποία ο υιός επαναλαμβάνει το έργο του πατρός 30 χρόνια πρίν στη πόλη Hama 1982, με την καταστολή τότε της εξέγερσης της εκεί μουσουλμανικής αδελφότητας. Έχει αρχίσει η εκκένωση αμάχων και ανταρτών από το ανατολικό Χαλέπι με λεωφορεία των Η.Ε.,προς στις Β.Δ.περιοχές που ελέγχονται από αντάρτες. Με τη βοήθεια παραστρατιωτικών, υποστηριζομένων από Ιράν και Χεζμπολλάχ και ρωσικών αεροπορικών κτυπημάτων, οι συριακές δυνάμεις μετά από μιας εβδομάδας γενικής εφόδου ανακαταλαμβάνουν τώρα όλο το Χαλέπι, με τον Assad να διατηρείται στην εξουσία και οι αντάρτες της αντιπολίτευσης και το IS να τηρούν περιοχές στη Συρία. Βέβαια υπήρξε και κενό από τη μεταβατική πολιτική περίοδο στις Η.Π.Α. και οι συριακές δυνάμεις κερδίζουν έδαφος με από έξω υποστήριξη, για το μέλλον της Συρίας. Επί πλέον στη Συρία, οι΄΄συριακές δημοκρατικές δυνάμεις΄΄, συνασπισμός Κούρδων πολεμιστών και εθνικιστών Αράβων, ενεργούν με την υποστήριξη της συμμαχίας των Η.Π.Α. την τελική έφοδο κατά της Raqqa, τη Defacto πρωτεύουσα του IS στη Συρία, την κύρια πηγή απειλής στην περιοχή και τη Δύση. Για την έφοδο υπό Κούρδων αντίρρηση έχει η Τουρκία. Μάλιστα τούρκοι στρατιώτες στη Συρία συγκρούονται με Κούρδους πολεμιστές με εκατέρωθεν απώλειες και απειλές. Η μάχη του Χαλεπίου έχει τελειώσει, αλλά ο αγώνας για το μέλλον της Συρίας συνεχίζεται και ίσως να είναι στη συνέχεια περισσότερο χαώδης και αιματηρός. Την κατάληψη του

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

315

προπυργίου των ανταρτών στο ανατολικό Χαλέπι ο Assad την προβάλλει ως μεγάλη νίκη, ενώ τώρα ελέγχει όλα τα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα της χώρας. Η κατάληψη του Χαλεπίου αντιπροσωπεύει μια νίκη όχι μόνο για τον Assad, αλλά επίσης για τους ρώσους και ιρανούς υποστηρικτές. Το δε Ιράν αποσκοπεί στα ίδια και στο Μπαχρέιν με την εκεί κυβέρνηση των Σουνιτών έναντι των με πλειοψησία Σιίτων ως και στην Υεμένη, όπου υποστηρίζει τους σιίτες αντάρες Houthis o οι οποίοι έχουν καταλάβει την πρωτεύουσα Saana και έχουν εκδιώξει τις σουνιτικές κυβερνητικές δυνάμεις στο Aden στo Νότο. Το Χαλέπι, η δεύτερη πόλη στη Συρία και το πριν μεγαλύτερο οικονομικό και βιομηχανικό κέντρο, πληρώνει τώρα το ακριβότερο τίμημα του μακροχρόνιου εμφυλίου. Παράλληλα με το Χαλέπι, στην Άγκυρα νεκρός πέφτει ο εκεί ρώσος πρέσβης από πυρά αστυνομικού και η κατάσταση τείνει να γίνει ομιχλώδης. Η Ρωσία δεν χειροτερεύει τα πράγματα. Επιδιώκει την υποστήριξη της Τουρκίας προς τονAssad και η Τουρκία την ανοχή της Ρωσίας για τις επιθέσεις της κατά Κούρδων Συρίας. Δεν ακυρώνεται η προγραμματισθείσα διάσκεψη για το συριακό μεταξύ υπουργών εξωτερικών της Ρωσίας, Συρίας και Ιράν, στη Μόσχα.

Απολογισμός βιαιοτήτων στη μετά Ιράκ εποχή από αρχές 2014 μέχρι το τέλος του 2015 Στις βιαιότητες στο Ιράκ 18.800 πολίτες σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 36.000 τραυματίες ως και 3.2 εκατομμύρια εκτοπίσθηκαν από την αρχή του 2014, σε περίοδο 22 μηνών. Επίσης, 3.500 κρατούνται ως σκλάβοι, βασικά γυναίκες και παιδιά από το ISIL, κυρίως από τους Yazidi, αλλά και από άλλες εθνικές και θρησκευτικές κοινότητες.

Με την επικρατούσα κατάσταση στη Μέση Ανατολή απαιτείται ανάλογη πολιτική, 2015 Ο πόλεμος κατά του IS στο Ιράκ και στη Συρία, το Συριακό και η μετά Αφγανιστάν εποχή

Με τον πόλεμο στο Αφγανιστάν προς το τέλος, ανατέλλει ο πόλεμος κατά του ισλαμικού κράτους(IS), αλλά και ενώ πιστευότανε ότι ο Obama εγκαινιάζει νέα γενιά προέδρων χωρίς πόλεμο. Έχει κληρονομήσει δύο πολέμους, τους οποίους κλήθηκε νε τερματίσει και τώρα απρόσμενα αρχίζει τον πόλεμο κατά του πλέον επικίνδυνου IS και μάλιστα στα τελευταία δύο έτη της δεύτερης προεδρικής θητείας. Ο Obama έχει επικριθεί, δίκαια ή άδικα, για έλλειψη ή μάλλον για ασαφή πολιτική τελευταίες ενδιάμεσες αμερικανικές εκλογές, με τις οποίες χάνει τον έλεγχο στο Κογκρέσο. Περιπλέκει ακόμη τους επικριτές η δήλωση του Obama ότι πρώτα αντιμετωπίζονται οι Τζιχαντιστές του IS, χωρίς σαφή μηνύματα για τον Assad, τον οποίο οι Η.Π.Α. εμμένουν να εκτοπίσουν, ενώ ο Putin τον υποστηρίζει και φαίνεται αποφασισμένος να ενδυναμώνει τη στρατηγική συνεργασία με τον Assad και το Σ.Α. των Η.Ε. να αδυνατεί να λάβει απόφαση. Με την επανεμπλοκή στο Ιράκ με το διπλασιασμό των εκεί αμερικανικών δυνάμεων με

316

Λακαφώσης Δημήτριος

1.500 ακόμη στρατιώτες και με την επανεμπλοκή με την παραμονή 10.000 περίπου άνδρες, μέχρι το τέλος του 2016, στη μετά Αφγανιστάν εποχή, ως και την ανάγκη εξάλειψης της διεθνούς απειλής του IS, διαμορφώνεται αφ’ εαυτής άλλη στρατηγική για την εφαρμογή της οποίας απαιτείται ανάλογη πολιτική στην Μέση Ανατολή. Αντικαθίσταται, σε αντίδραση της κριτικής ή μετά από πιέσεις ή από ανάγκη, ο Υπουργός άμυνας των Η.Π.Α.. Chuck Hagel, ο βετεράνος του βιετναμικού πολέμου και ο επί μακρόν Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής πριν προσχωρήσει στον Obama. O Hagel είναι και ο πρώτος στρατιωτικός που ανέλαβε Υπουργείο άμυνας. Ο νέος Υπουργός As Carter είναι ο τέταρτος μετά τους Robert Gates, Leon Panetta και Chuck Hagel, στα μέχρι τώρα έξι χρόνια προεδρίας του Obama, πράγμα που έχει να συμβεί από προεδρίας Harry Truman. Ο As Carter, ανέλαβε από τις αρχές του 2015, καλείται να ασκήσει δυναμική στρατιωτική στρατηγική στη διαμορφούμενη πολιτική για τη Μέση Ανατολή στα δύο χρόνια, που απομένουν ακόμη επί προεδρίας Obama.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

317

Η Ευρώπη ζει με το Φόβο των Εξτρεμιστικών Επιθέσεων με αδυναμία αντιμετώπισης, 2015-16 Επίθεση στο Gharlie Hebdo 11.1.15, Μακελειό στο Παρίσι13.11.15,Μακελειό στις Βρυξέλλες 22.3.16, Επίθεση στη Νίκαια14.7.16 και Επίθεση στο Βερολίνο19.12.16

Εξτρεμιστική Επίθεση στα γραφεία του Charlie Hebdo του Παρισιού, με 17 νεκρούς και οι ανησυχίες στην Ευρώπη, 7-9 Ιανουαρίου 2015 Στις 7 Ιανουαρίου 2014, ένοπλοι δύο αδελφοί εξτρεμιστές ισλαμιστές Said and Cherif Kouachi επιτέθηκαν στα γραφεία του σατιρικού εβδομαδιαίου περιοδικού Charlie Hebdo, στο Παρίσι και προκάλεσαν, με τη χειρότερη στη Γαλλία επί δεκαετίες επίθεση, μακελειό με 17 νεκρούς. Ήθελαν να εκδικηθούν το περιοδικό για σάτιρά του κατά του Μωάμεθ και του αρχηγού του ισλαμικού κράτους. Το περιοδικό είχε προσαχθεί και στο παρελθόν 7 Ιανουαρίου 2015. Αντιισλαμική σάτιρα του γαλλικού περιοδικού Charlie Hebdo, προκαλεί την επίθεση IS στο σε δικαστήρια για υπερβολική σάτιρα αλλά αθωώθηκε για ελευθερία έκφρασης του τύΠαρίσι. που, την οποία έχουν υποστηρίξει κατά καιρούς και Γάλλοι πρόεδροι. Οι δύο ένοπλοι του μακελειού στο Charlie Hebdo, είναι ιθαγενείς αλγερινοί μουσουλμάνοι, προσηλυτισμένοι στο Τζιχαντισμό, ορφανά αδέρφια από μικρά ηλικία και για διάπραξη ποινικών εγκλημάτων είχαν ενίοτε φυλακισθεί, αλλά διέφυγαν της αστυνομίας η δυνατότητα για τέτοια ενέργεια. Στις 9 Ιανουαρίου 2015, μετά από αστυνομική επιδρομή, νεκροί οι δύο ένοπλοι αδελφοί Kouachi σε τυπογραφείο χωριού στη βόρεια Γαλλία, όπου κρατούσαν ομήρους. Oι δύο αδελφοί Kouachi ενεργούν εξ ονόματος της AQ στην Υεμένη, ενώ είχαν από το 2011 εκπαιδευθεί και χρηματοδοτηθεί από τον Ιμάμη An war al –Awlaki(Ανουάρ Αλ Αουλάκι), που σκοτώθηκε το Σεπτέμβριο 2011 με κτύπημα αμερικανικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους στην Υεμένη. Η Υεμένη έχει καταστεί πεδίο εκπαίδευσης τζιχαντιστών για να ενεργούν κατά της Δύσης. Εν τω μεταξύ, στις 8 Ιανουαρίου 2015, ο ένοπλος Amedy Coulibaly σκοτώνει μια αστυνομικό γυναίκα και στις 9 Ιανουαρίου 2015, μετά από αστυνομική επιδρομή, νεκρός και ο ίδιος και τέσσερες από τους ομήρους που κρατούσε σε εβραϊκό παντοπωλείο στην ανατολική Γαλλία. Ο Amedy Coulibaly, είναι μέλος του τζιχαντιστικού ισλαμικού κράτους και συνεργάτης των δύο ενόπλων του Charlie Hebdo και των οποίων απαιτούσε την απελευθέρωση. Η σύντροφος Boumeddiene του Amedy Coulibaly, με ισχυρισμό για ρόλο της στις επιθέσεις, είχε διαφύγει μέσω Τουρκίας, πριν από τις επιθέσεις. στο ισλαμικό Κράτος στη Συρία.

318

Λακαφώσης Δημήτριος

Στον απόηχο της επίθεσης του Charlie Hebdo στο Παρίσι Στις 11 Ιανουαρίου 2015, περισσότερα από τρία εκατομμύρια Γάλλων ξεχύνονται στους δρόμους του Παρισιού και όλης της Γαλλίας, φωνάζοντας ’’όλοι είμαστε Charlie Hebdo’’. Στις διαδηλώσεις συμμετέχουν και ηγέτες από δεκάδες άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων ο Merkel, ο Camerοn, ο παλαιστίνιος Abbas και ο ισραηλινός Netanyahu, σε ένδειξη κοινού μετώπου κατά των επιθέσεων των Τζιχαντιστών. Δεν παραβρέθηκε ο Obama, πράγμα που σχολιάσθηκε δυσμενώς και με συγνώμη ερώτημα μήπως των Η.Π.Α, με αυτό εντάσσεται στην προσπάθειά τους για μόνο μονομερείς παγκόσμιες συμμετοχές, όπου δεν μπορούν οι άλλοι να τα βγάλουν πέρα, αλλά και ο Putin απών για δικούς του λόγους με αντιθέσεις για το θέμα της Ουκρανίας και πιθανόν για να μην προκαλέσει τους εξτρεμιτσές μουσουλμάνους της Τσετσενίας. Ο Nasr al-Ansi, υψηλόβαθμος της AQ στην αραβική χερσόνησο AQAP, δηλώνει ότι το μακελειό στο Charlie Hebdo ήταν εκδίκηση για προσβολή του Προφήτη. Οι στόχοι επιλέγονται, σχεδιάζονται και χρηματοδοτούνται από την ηγεσία της AQAP, ακολουθώντας διαταγές από τον γενικό αρχηγό Ayman al-Zawahiri. Η AQAP σχηματίσθηκε το 2009 με ανάμιξη των τμημάτων της Υεμένης και της Σαουδικής Αραβίας και θεωρείται πολύ επικίνδυνη και ηγέτες της έχουν κτυπηθεί με μη επανδρωμένα αεροσκάφη’’drones’’.

Ανησυχίες στην Ευρώπη με την επίθεση του Charlie Hebdo στο Παρίσι Φόβος επικρατεί στην Ευρώπη με αναβαθμισμένο επίπεδο συναγερμού στη στη Γαλλία, όπου στρατός βγαίνει στους δρόμους, στη Βρετανία, στην Ολλανδία, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στην Ισπανία και γενικά σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, όπου πυρήνες εν υπνώσει ή επιστρέφοντες από τη Μέση Ανατολή και μυημένοι στο ισλαμικό κράτος απειλούν τρομοκρατικές επιθέσεις. Στη Γαλλία, στη Γερμανία, στο Βέλγιο και στην Ιρλανδία η αστυνομία συνέλαβε περισσότερους από δύο δεκάδες υπόπτους για αντιτρομοκρατικές ενέργειες, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες σπεύδουν να προλάβουν περισσότερες επιθέσεις εξτρεμιστών της Μέσης Ανατολής. Στο Βέλγιο, η αστυνομία στην προσπάθεια να συλλάβει υπόπτους εξτρεμιστές, σκοτώνει δύο εξ αυτών, που έχουν σχέση με τους Τζιχαντιστές της Συρίας, αποτρέποντας φονικό τους κτύπημα. Ύποπτος των εξτρεμιστικών ενεργειών φέρεται μουσουλμάνος αλγερινός Omar που κρατείται στην Ελλάδα και εκδίδεται στο Βέλγιο με ενδείξεις για συνεργασία με εκεί εξτρεμιστές. Για πρώτη φορά μετά από 35 χρόνια αναπτύσσεται στρατός στους δρόμους των Βρυξελλών και της Αμβέρσας Η εξάρθρωση τρομοκρατικών επιθέσεων έχει αποβεί πολύ δύσκολη, επειδή οι 2.500-5.000 ριζοσπαστικοί μουσουλμάνοι εξτρεμιστές στην Ευρώπη έχουν ανίσχυρη διοικητική οργάνωση, αλλά πολύ σύγχρονη. Η εσωτερική απειλή είναι δύσκολο, εάν όχι αδύνατο, να αντιμετωπισθεί με στρατιωτικές ενέργειες, παρά μόνο με αρραγές διεθνές πολιτικό μέτωπο κατά των Τζιχαντιστών. Εν τω μεταξύ, η Γαλλία διεξάγει αντιτρομοκρατικό αγώνα στη βόρεια Αφρική και ο υπεύθυνος για τις βομβιστικές εκρήξεις, στις 24 Ιανουαρίου 2014, στο εβραϊκό μουσείο με τέσσερες νεκρούς στο Βέλγιο είναι Γάλλος, ο σφαγέας ξένων δημοσιογράφων στη Συρία, πριν επιστρέψει στη Γαλλία.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

319

Διαδηλώσεις κατά του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo, με κραυγές ότι δεν είμαστε Charlie Hebdo αλλά πιστοί μουσουλμάνοι, παρατηρούνται στο Πακιστάν, στο Αφγανιστάν, στην Τσετσενία, αλλά και με νεκρούς στο Νίγηρα και αλλού. Το 50% των Γάλλων τάσσεται κατά, ενώ το 42 % υπέρ της ελευθερίας του διαδικτύου. Υπόψη, στην Ελλάδα, τα θύματα των επιθέσεων, τις οποίες έχουν αναγνωρίσει οι τρομοκρατικές οργανώσεις της χώρας και έχουν αναλάβει την ευθύνη για αυτές, είναι 23 και κυρίως της 17 Νοέμβρη, στο παρελθόν και όχι στις σημερινές εξτρεμιστικές επιθέσεις σε χώρες της Ευρώπης. Παράλληλα, οι Τζιχαντιστές της Συρίας απαιτούν $200εκ από την Ιαπωνία, η οποία τα απορρίπτει, για να μην εκτελέσουν δύο Ιάπωνες ομήρους, ενώ στη Μοσούλη του Ιράκ οι Τζιχαντιστές εκτελούν νέους γιατί παρακολούθησαν ποδοσφαιρικό αγώνα. Στις 27 Ιουνίου 2015, ενεργήθηκε τρομοκρατική επίθεση κατά εργοστασίου κοντά στη Lyon της Γαλλίας. Προκαλεί έκρηξη ρίχνοντας το αυτοκίνητό του σε περιοχή με εύφλεκτα υγρά. Ο διευθυντής του εργοστασίου βρέθηκε αποκεφαλισμένος κοντά σε σημαίες με αραβικές επιγραφές. Ο Πρόεδρος Hollande αναφέρει ότι υπάρχουν σημάδια τρομοκρατικής επίθεσης.

Μακελειό στο Παρίσι από τους Τζιχαντιστές του IS, 13Νοεμβρίου 2016 Ένα χρόνο μετά περίπου το Charlie Hebdo, η πόλη του φωτός και πάλι σε χάος. Νεκροί 129 και τραυματίες 352 με αρκετούς να βρίσκονται σε νοσοκομεία σε κρίσιμη κατάσταση. Οι Τζιχαντιστές του IS πραγματοποιούν τις μέσω σηνήθως σκοτεινού διαδικτύου απειλές για εκδίκηση για τα αεροπορικά κτυπήματα στη Συρία. Νεαροί φανατικοί εξτρεμιστές μουσουλμάνοι του IS, Γάλλοι και Βέλγοι υπήκοοι, εκπαιδευμένοι στη Συρία ή μυημένοι στον τόπο τους στις μεσαιωνικές αντιλήψεις του IS, σκορπούν τον όλεθρο και την καταστροφή στους δρόμους του Παρισιού. Δεν σκοτώνουν πολεμιστές, αλλά παιδιά, γυναίκες, δασκάλους και λοιπούς αθώους πολίτες σε εστιατόρια, μπιραρίες, πιτσαρίες, μπάρ, συναυλία Bataclan θεάτρου και σε λοιπές καθημερινότητες ζωής. Με εκρήξεις, ανεπιτυχώς πάντως, απειλούν τους 80.000 θεατές ποδοσφαίρου Γαλλίας- Γερμανίας στο μεγαλύτερο γήπεδο του Παρισιού, όπου παραβρίσκεται και ο Γάλλος πρόεδρος και ο υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας. Το πρόσφατα de facto αυτοκηρυχθέν Χαλιφάτο και μετά από αιφνιδιαστικές κινήσεις και πέραν της περιοχής παρουσίας του, στο Σινά, στο Λίβανο και στη Λιβύη, πραγματοποιεί επίθεση με τους περισσοτέρους μετά τον Β’Π.Π. νεκρούς στη Γαλλία. Απειλεί να κτυπήσει και τη Ρώμη και την Ουάσινγκτον και η ανησυχία παίρνει διεθνή διάσταση. Όλος ο κόσμος έκθαμβος ανησυχεί και φωνάζει ότι όλοι είμαστε Γάλλοι, αλλά με ερωτήματα πως φθάσαμε μέχρι εδώ. Δεν πείθουν εύκολα πλέον οι με υπερβολική ανεκτικότητα βίζες, σύνορα και η ηπιότερη στάση στον πόλεμο της Συρίας και του Ιράκ. Μάλλον το θέμα αντιμετωπίζεται με αποφασιστικότητα και με συναίνεση όλων των ηγετών προς την ίδια κατεύθυνση. Όπως εξάλλου έγινε αντιληπτό τελευταία στη διάσκεψη των G-20 στην Αντάλια της Τουρκίας. Μια δεκάδα φανατισμένων νέων, με καταδίκες στο παρελθόν, κινούμενοι ελεύθερα μέσα σε μια ανεκτική κοινωνία, κτυπούν σε άλλη 11η Σεπτεμβρίου την καρδιά της Ευρώπης. Οι απειλές του IS και οι ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες προ-υπήρχαν του Παρισιού.

320

Λακαφώσης Δημήτριος

Αλληλοουχία γεγονότων προς το Παρίσι, 13 Νοεμβρίου 2015

Τα γεγονότα που οδηγούν το ένα μετά το άλλο στο Μακελειό στο Παρίσι Οι απειλές του IS και οι ανεπιβρβαίωτες πληροφορίες προ- υπήρχαν του Παρισιού

1. Τρομοκράτης Δράστης του Παρισιού στους Πρόσφυγες προς την Ευρώπη, Νοέμβριος 2015. Ένας τουλάχιστον από τους τρομοκράτες του Παρισιού έχει ακολουθήσει το κύμα προς την Ευρώπη των προσφύγων από τη Συρία. Εισήλθε στην Ελλάδα στις 3 Οκτωβρίου 2015 και από εκεί κινήθηκε προς τη FYROM, τη Σερβία και την Κροατία και τελικά προς το Παρίσι, όπου μαζί με άλλους δύο αυτοπυρπολήθηκε έξω από το στάδιο του Παρισιού μετά από αποτυχημένη προσπάθεια να εισέλθουν στο γεμάτο από θεατές στάδιο. 2. Βομβιστική επίθεση στην Άγκυρα της Τουρκίας και στην Κων/πολη Στις 10 Σεπτεμβρίου 2015, δύο μήνες πριν το μακελειό του Παρισιού, έχουμε βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας σε συγκέντρωση διαδήλωσης πολιτών στην πρωτεύουσα της Τουρκίας Άγκυρα με 95 νεκρούς στην πλέον πολύνεκρη στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας. Έχει προηγηθεί, στο τέλος Ιουλίου 2015,και τρομοκρατική επίθεση στην τουρκική πόλη, Suruc στα σύνορα προς τη Συρία, με 31νεκρούς. Για τις δύο βομβιστικές επιθέσεις στην Τουρκία αποδίδεται κατηγορία στους IS ή σε αυτονομιστές Κούρδους πολεμιστές που υποκινούνται από τους IS, αν και το IS δεν έχει αναλάβει την ευθύνη των επιθέσεων. Στις 13 Ιανουαρίου 2016 έχουμε βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας από ISστο κέντρο της Κων/πολης. με 9 Γερμανούς τουρίστες, 1 Νορβηγό και ένα από το Περού.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

321

3. Συντριβή ρωσικού αεροπλάνου Airbus A321 στο Σινά της Αιγύπτου, με ανάληψη ευθύνης από IS Στις 31 Οκτωβρίου 2015,δύο περίπου εβδομάδες πριν το μακελειό του Παρισιού, συντρίβεται το ρωσικό αεροπλάνο Airbus A321 πάνω από χερσόνησο του Σινά της Αιγύπτου, ενώ πετο ύσε από το Sharm elSheikh προς το St Petersburg της Ρωσίας. Είχε τοποθετηθεί βόμβα στις αποσκευές του αεροπλάνου πριν την απογείωσή του από παραστρατιωτικούς του IS στοιχείου στο Σινά, για εκδίκηση στα ρωσικά αεροπορικά κτυΣυντριβή ρωσικού αεροπλάνου στο Σινά της Αιγύπτου, πήματα κατά των IS στη Συρία. Νεκροί όλοι 31 Οκτωβρίου 2015. οι 224 επιβαίνοντες, ως επί το πλείστον Ρώσοι. Η Ρωσία έχει αποδεχθεί την τοποθέτηση βόμβας και έχει επικηρύξει τους εκτελεστές με το υψηλό ποσό των $50 εκ. 4. Αμερικανικό αεροπορικό κτύπημα κατά των IS στη Λιβύη Στις 12 Νοεμβρίου 2015, μία ημέρα πριν από το Παρίσι, έχουμε το πρώτο αμερικανικό κτύπημα κατά των IS στη Λιβύη. Ένα σημαντικό στέλεχος του στοιχείου στη Λιβύη νεκρό, με μείωση στην δυνατότητας για επιστράτευση νέων μελών στην Λιβύη, για επέκταση βάσεων στη χώρα και για διενέργεια εξτρεμιστικών επιθέσεων κατά της Δύσης.

Μακελειό από επίθεση αυτοκτονίας στις Βρυξέλλες. 22 Μαρτίου 2016 Στις 22 Μαρτίου 2016, πέντε μήνες περίπου από το Μακελειό του Παρισιού, διπλή τρομοκρατική βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στις Βρυξέλλες στο διεθνές αεροδρόμιο Zaventen και στον κύριο σιδηροδρομικό σταθμό Malbeek, κοντά στην Ε.Ε., με 31 νεκρούς και σχεδόν 200 τραυματίες. Πριν τέσσερες μέρες έχει συλληφθεί στο Βέλγιο ο Abdeslam, ο μακελάρης του Παρισιού με 130 νεκρούς, το Νοέμβριο 2015, και τώρα η συμ22-3-2016. Επίθεση με 31 νεκρούς και τραυματίες στο αεροδρόμιο Zavevten Βρυξελλών. Από αριστερά: Οι τρεις μορία του στο Βέλγιο κτυπά στις Βρυξέλλες εξτρεμιστές με εκρηκτικά στο Check in. Καταστροφές, και την ευθύνη αναλαμβάνει ομάδα του IS. παρευρισκόμενοι και πρώτες βοήθειες.

Τρομοκράτες κτύπησαν και Πάλι την καρδιά της Ευρώπης. Σε πολιορκία βρίσκεται η πόλη των Βρυξελλών. Οι υπηρεσίες των τρένων, του μετρό, του τράμ και των λεωφορείων της πόλης και οι αεροπορικές πτήσεις από και εκτός Βρυξελλών διεκόπησαν. Στο μέγιστο βαθμό συναγερμού το Βέλγιο, με ανησυχίες και με φόβο

Λακαφώσης Δημήτριος

322

στην καθημερινή ζωή οι χώρες της Ευρώπης.

Το Μακελειό στη Νίκαια. το Τρίτο στη Γαλλία σε 18 Μήνες, 14 Ιουλίου 2016 Η Νίκαια. η νότια παραλιακή πόλη της Γαλλίας, δέχεται τρομοκρατική επίθεση στις 14 Ιουλίου 2016, ανήμερα της επετείου της 14ης Ιουλίου για τη Γαλλία.

Νίκαια 14-7-2016. Φορτηγό σκορπάει τον όλεθρο εν μέσω εορτασμού 14ης Ιουλίου Γαλλίας.

Φορτηγό έπεσε μέσα σε πλήθος στη Νίκαια, με 84 νεκρούς. Ο δράστης οδηγός είναι τυνησιακής καταγωγής χωρίς ιδιαίτερες θρησκευτικές ροπές. Τελευταία, όμως, είχε δείξει έντονο ενδιαφέρον στις εξτρεμιστικές κλήσεις. χωρίς να είναι πιστός Jihadistis. Η Νίκαια είναι η δεύτερη πόλη μετά το Παρίσι της οποίας κάτοικοι έχουν μεταβεί στη Συρία και εκπαιδευτεί από το IS και η Γαλλία να είναι ο πρώτος στόχος του IS στην Ευρώπη. Είναι η τρίτη τρομοκρατική επίθεση στη Γαλλία μέσα σε 18 μήνες, μετά το Charlie Hebdo16 Δεκεμβρίου 2014 και το Battlan 13 Nοεμβρίου 2015. Μόλις έχει τελειώσει το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα 2016 στην Γαλλία με ηρεμία και η επίθεση στη Νίκαια επαναφέρει τον τρόμο στη γαλλική κοινωνία, με τον οποίο τρόμο πρέπει να μάθει να ζει τώρα η Γαλλία. Πρέπει να βρεθούν τα αίτια. Είναι η μεγάλη μουσουλμανική κοινότητα; τα κενά στο σύστημα ασφαλείας; ή η έλλειψη επαρκών πληροφοριών; Την ευθύνη για την επίθεση αναλαμβάνει το IS. Ακολουθούν απανωτές επιθέσεις και στη Γερμανία και αλλού και όλη η Ευρώπη να βρίσκεται σε αδυναμία να αντιμετωπίσει το φόβο που έχει κυριεύσει στις ευρωπαϊκές χώρες.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

323

Πτώση Αιγυπτιακού Αεροπλάνου στη Μεσόγειο, 19 Μαΐου 2016 Στις 19 Μαΐου 2016, αεροπλάνο 320 των αιγυπτιακών αερογραμμών της γραμμής MS804, Παρίσι-Κάιριο, έπεσε στη Μεσόγειο. Επιβαίνοντες 66: οι 10 του πληρώματος, και 56 από 12 διαφορετικές χώρες μεταξύ των οποίων 30 Αιγύπτιοι, 15 από τη Γαλλία, 2 από το Ιράκ και από 1 από τις υπόλοιπες χώρες. Το πιθανό σενάριο της πτώσης είναι τρομο19 Μαΐου 2016. Εξαφάνιση αεροπλάνου Egypt airbus κρατική επίθεση ή τεχνικό πρόβλημα. Με την 320, σε πτήση από Παρίσι - Κάϊρο, πάνω από τη Μεσόανεύρεση του μαύρου κουτιού αναμένεται το γειο. αίτιο της πτώσης. Οι Τζιχαντιστές στη χερσόνησο Σινά εξαπλώνεται στην Αίγυπτο και ο ισχυρός πρόεδρος al-Sisi, παρουσιάζεται ως πολέμιος του πολιτικού Ισλάμ και ειδικές δυνάμεις της Αιγύπτου πολεμούν στη Λιβύη τους IS.

Μετά από σωρία επιθέσεων το καλοκαίρι 2016, η Γερμανία ζει με το φόβο κλιμάκωσης των βιαιοτήτων, |19 Δεκεμβρίου 2016

Εξτρεμιστική επίθεση στο Βερολίνο, 19-12-2016

Στις 19 Δεκεμβρίου 2016, ένα φορτηγό σάρωσε την πολυσύχναστηχριστoυγεννιάτικη αγορά στο κέντρο του Βερολίνου 2016, με 12 νεκρούς και 48 τραυματίες. Ο δράστης οδηγός, πιστός του IS,τυνησιακής καταγωγής, και παρά το κυνηγητό από της αστυνομίας διέφυγε.Τελικά πέφτει νεκρός στην ανταλλαγή πυρών με την αστυνομία κατά την προσπάθεια σύλληψή του στο Μιλάνο της Ιταλίας, στις 23 Δεκεμβρίου 2016.

Μέσα σε μια εβδομάδα τον Ιούλιο 2016, 10 νεκροί και περισσότερο από 20 τραυματίες σε ξεχωριστές επιθέσεις με όπλα και βόμβες. Τρεις επιθέσεις στη Bavaria και μία στο BadeWuerzburg : Στις 18 Ιουλίου 2016, ένας νεαρός Αφγανός πληγώνει πέντε από τους επιβάτες τρένου πριν πέσει νεκρός από πυρά της αστυνομίας, στο Wuerzburg. Στις 22 Ιουλίου 2016, γερμανός νέος ιρανικής καταγωγής σκοτώνει 9 στο Munich πριν αυτοκτονήσει. Στις 24 Ιουλίου 2016, ένας 21 ετών σύριος πρόσφυγας σκότωσε μια γυναίκα και τραυμάττησε 5 άλλους και διέφυγε πριν τον συλλάβουν.

Λακαφώσης Δημήτριος

324

Στις 24 Ιουλίου 2016, ένας 27 ετών Σύριος, του οποίου είχε απορριφθεί η χορήγηση ασύλου, αυτοπυρπολήθηκε έξω από ένα μπάρ στο Ansbach και 15 άνθρωποι τραυματίσθηκαν. Η επίθεση στο Βερολίνο, 19 Δεκεμβρίου 2016, έρχεται μετά από 6 μήνες από την όμοια με φορτηγό επίθεση στην Νίκαια της Γαλλίας, τον Ιούλιο 2016, με 80 νεκρούς , με δράστη πάλι τυνησιακής καταγωγής, όπως στη Νίκαια και με τον αποκεφαλισμό ενός ιερέα από Τζιχαντιστές σε εκκλησία στη Normandy.

Ανταγωνισμός του Ισλαμικού κράτους( IS) και της Al Qeada(AQ) για ποιος Επικρατεί στην περιοχή, Μάιος 2015 Οι IS είναι παρακλάδι της Al-Qaida. Στη σύντομη μέχρι τώρα, όμως, διαδρομή θέλησαν να πάρουν την πρωτιά με δική τους διαφορετική ιδεολογία. Πιστεύουν ότι όλοι οι μουσουλμάνοι του κόσμου οφείλουν να ασπασθούν τα μεσαιωνικού τύπου δόγματα του αρχηγού τους Abu Bakr al-Baghdadi. Οι IS εξοντώνουν ακόμη και τους άλλους μουσουλμάνους, που θεωρούν αποστάτες, τους Χριστιανούς, τις θρησκευτικές μειονότητες, και όποιον δεν ασπάζεται τη δική τους καθημερινότητα. Εκτελούν τους ομήρους, στρατολογούν νέους ξένους και τους καθιστούν γενίτσαρους στη δική τους πατρίδα. Παρουσιάζουν σχετική δυναμική στη μέχρι τώρα παρουσία τους. Έχουν προσεταιρισθεί συμμάχους της AQ και έχουν κτυπήσει τους εκλαμβανομένους ως υβριστές του Μωάμεθ στη Δανία, στη Γαλλία, στον Καναδά και για πρώτη φορά στις Η.Π.Α. στο Dallas. Απομεινάρια και φιλικά στοιχεία της AQ στην Αφρική, Ευρώπη και Ειρηνικό, 2013

Στη Συρία, οι IS έχουν καταλάβει το μισό της Συρίας, με πρωτεύουσα τη Raqqa και πορεύεται με τη Nursa-το ισχυρότερο εξτρεμιστικό ισλαμικό στοιχείο- και επιτίθεται μαζί της κατά του στρατοπέδου παλαιστινίων προσφύγων, σε προάστιο της Δαμασκού. Στο Ιράκ οι IS έχουν καταλάβει το 1/3 σχεδόν του Ιράκ, με πρωτεύουσα τη Μοσούλη. Έχουν καταλάβει την δυτική επαρχία Anbar,το Ramadi στο κεντρικό Ιράκ και προελαύνουν προς Βαγδάτη, αναχαιτιζόμενοι από τις ιρακινές δυνάμεις. Οι IS έχουν εκτοπίσει στη Λιβύη εκείνους που έχουν σχέση με την AQ και έχουν ενεργήσει κτύπημα σε ξενοδοχείο στην Τρίπολη, με ξένους κυρίως επισκέπτες. Οι IS υποστηρίζονται από τα πρώην στοιχεία της AQ στην αιγυπτιακή χερσόνησο Σινά και από τους εξτρεμιστές Boko Haram στη Νιγηρία. Έχουν επιτεθεί σε τεμένη στην πρωτεύουσα Sanaa της Υεμένης.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

325

Στη Γάζα, στις αρχές Μαΐου 2015, οι δυνάμεις ασφαλείας της Hamas, συνέλαβε το Salafist ηγέτη, που κατά ισχυρισμούς έχει σχέση με ISIS, που τον θεωρούν ότι έμπνευσε το κτύπημα όλμων των ISIS, στη βάση της στρατιωτικής πτέρυγας al-Qassam Brigades της Hamas, στο Khan Yunis, στη νότια Γάζα. Με δήλωση στο διαδίκτυο, μια ομάδα στο Ιερουσαλήμ, που υποστηρίζει το ISIS, ανέλαβε την ευθύνη του κτυπήματος. Στο θέμα, όμως, προκύπτει και ασάφεια, με τις ρουκέτες που εκτοξεύθηκαν από τη Γάζα προς το Ισραήλ, που απείλησαν τη 10 μηνών κατάπαυση πυρός με την οποία σταμάτησε το περασμένο καλοκαίρι ο θανατηφόρος πόλεμος. Ο ισραηλινός πρωθυπουργός, Benjamin Netanyahu, θεωρεί τη Hamas υπεύθυνη για το κτύπημα των ρουκετών, αλλά ισλαμιστές εξτρεμιστές, πιστοί του IS, αναλαμβάνουν την ευθύνη για την εκτόξευση των ρουκετών. Στο Τέξας των Η.Π.Α., στο Dallas, σε έκθεση εικόνων που απεικονίζουν το Μωάμεθ, τον Απρίλιο 2015, δύο κατά ισχυρισμούς ύποπτοι του IS ή μυημένοι σ’ αυτό, επιχειρούν να επιτεθούν στους συγκεντρωμένους. Γίνονται νωρίς αντιληπτοί και τους πυροβολούν οι αστυνομικές δυνάμεις και τους αφήνουν νεκρούς. Το συμβάν είναι το πρώτο του με επίθεση του IS στις Η.Π.Α., εάν βέβαια τελικά επαληθευθεί. Στη Βοσνία, στο Κόσοβο, στη FYROM αλλά και στο Σάντζακ, οι τρομοκράτες του IS προσπαθούν να προσηλυτίσουν μαχητές, με κίνδυνο η τάση αυτή να ενταθεί, λόγω της δύσκολης οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης. Ήδη 250 άτομα από το Κοσσυφοπέδιο έχουν πάει στη Συρία να πολεμήσουν στο πλευρό του IS, Οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων έχουν κάνει πιο αυστηρή την ποινική τους νομοθεσία προκειμένου να αποτρέψουν τη διείσδυση του IS στην περιοχή. Όμως, ο ηγέτης της AQ, Ayman al-Zawahri καλεί τους πολεμιστές της AQ να αποφεύγουν τις θηριωδίες του IS, με τους αποκεφαλισμούς των ομήρων και με το να κάνουν σκλάβες τις γυναίκες, να μην επιτίθενται σε εκκλησίες και τεμένη, όπου συνέρχονται πολίτες, αλλά να κτυπούν τους απίστους, τους αμερικανούς και τους Ισραηλίτες και τους τοπικούς άραβες συμμάχους τους. Εξάλλου, η AQ παρουσιάζεται περισσότερο αδύναμη, χωρίς τώρα να έχει τη δυνατότητα για επίθεση στην καρδιά των Η.Π.Α., όπως το 2001, αλλά έχει στοιχεία διασκορπισμένα σε όλο σχεδόν τον κόσμο για επιθέσεις κατά στόχων δυτικών συμφερόντων. Η AQ στην Υεμένη, παίζει το ρόλο του ’’Δουρείου Ίππου’’, της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας για την κατάληψη της Τροίας, και αναμένει να παρουσιασθεί κενό και να το εκμεταλλευθεί. Συμπορεύεται με τους πριν εχθρούς της, τους οπαδούς του πρώην προέδρου Saleh. Συμπαρίσταται προς τις τοπικές φυλές και τις υποστηρίζει όπου αυτές επικρατούν, όπως στη νότια παραλιακή πόλη της Mukalla, με συμπεριφορές η AQ εντελώς αντίθετες από αυτές του IS, προφανώς επενδύει η AQ σε μελλοντικά κέρδη. Δεν επιδιώκει τώρα να ελέγξει μία ή δύο πόλεις, αλλά όλη τη νότια Υεμένη αργότερα. Τώρα, στην Υεμένη η AQ δεν έχει ως προτεραιότητα να κατακτήσει περισσότερο έδαφος, αλλά μάλλον περιορίζεται να μάχεται τους Houthi αντάρτες και τα αεροπορικά αμερικανικά κτυπήματα Drones, από τις επιθέσεις των οποίων είναι μάρτυρες νεκροί ηγέτες της AQ στην Υεμένη. Στο Αφγανιστάν στη νότια επαρχία Zabul, οι Taliban, συνοδοιπόροι της AQ, που βλέπουν

326

Λακαφώσης Δημήτριος

στο μετά από περισσότερο από δεκαετία αγώνα να κερδίζουν οι IS, υψώνουν τώρα αντί της μέχρι τώρα άσπρης σημαίας, τη μαύρη σημαία των IS και κρατούν 30 Σιίτες ομήρους. Στο Τικρίτ του Ιράκ, η AQ μάλλον ‘’καμαρώνει’’ τη νίκη των ιρακινών δυνάμεων κατά των πολεμιστών του IS, το Μάρτιο 2015, που κατείχαν το Τικρίτ, όπως αισθάνονται και άλλες μετριοπαθείς μουσουλμανικές χώρες. Αυτό ίσως να μαρτυρεί ότι η ίδρυση του IS διχάζει το μουσουλμανικό κόσμο με πιθανές δυσοίωνες προοπτικές για το ίδιο το IS. Στη Σομαλία, που για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια επισκέπτεται ο αμερικανός ΥΠΕΞ, η AQ με τη σκιώδη παρουσία της υποστηρίζει την εξτρεμιστική οργάνωση Shabab, που υποδαυλίζει κτυπήματα στην περιοχή και τη Δύση. Στον ανταγωνισμό, λοιπόν, μεταξύ IS και AQ λογικό είναι να επικρατήσει ο ένας και όχι να μειωθεί η απειλή και από τους οι δύο, όπως θέλουν να αναμένουν άλλοι. Στις 27 Ιουνίου 2015, προφανής βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στο σιιτικό τέμενος AlSadiq της πρωτεύουσας του Κουβέιτ προκαλεί, στην προσευχή της Παρασκευής, κατά ελάχιστον το θάνατο 27 ατόμων και 227 τον τραυματισμό 227. Το ISIS ανέλαβε την ευθύνη της επίθεσης στο Κουβέιτ, όπου Σιίτες και Σουνίτες συνυπάρχουν.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

327

Τρομοκρατικές Επιθέσεις Η τρομοκρατία, η απομείνασα από τον 20ο αιώνα απειλή 1. Στις αρχές του 21ου αιώνα, μεταξύ άλλων και πέραν της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, έχουμε τρομοκρατικές επιθέσεις το 2002 στο Μπαλί της Ινδονησίας, το 2002 στο θέατρο Μόσχας- το 2004 στο Μπεσλάν Τσετσενίας -το 2010 στο κέντρο της Μόσχας και το 2013 σε τρένο της Νότιας Ρωσίας, το 2004 στη Μαδρίτη, το 2005 στο Λονδίνο, το 2008 στη Βομβάη της Ινδίας, στις 15Απριρίου 2013 στο Μαραθώνιο της Βοστώνης των Η.Π.Α. και στις 7 Ιανουαρίου 2015στο Παρίσι. Μικρότερης έντασης τρομοκρατικές επιθέσεις συνεχίζονται στο Πακιστάν, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στην Υεμένη, στη Σομαλία, στην Κένυα, στη Νιγηρία, στο Μάλι, στο Μαρόκο, στην Ακτή Ελεφαντοστού και αλλού, αλλά πάντοτε με ανησυχίες. Εν τω μεταξύ, το Δεκέμβριο 2009 τρομοκράτης Νιγηριανός, με εκπαίδευση για επιθέσεις, από στοιχεία της Al Qaeda στην Υεμένη, επιχειρεί ανεπιτυχώς να ανατινάξει γεμάτο με επιβάτες αεροσκάφος που πετούσε από την Ολλανδία προς τις Η.Π.Α.. Βρέθηκαν εκρηκτικά τον Οκτώβριο 2010, σε μεταφορικά αεροσκάφη που πετούσαν από την Υεμένη με τελικό προορισμό τις Η.Π.Α.. Όλα αυτά συνιστούν τρομοκρατική απειλή και φανερώνουν την τρωτότητα ασφαλείας στις πτήσεις. Οπωσδήποτε, η, μετά Bin Laden, Al Qaeda(AQ) αποδυναμώνεται, αλλά παραμένει ακόμη επικίνδυνη με παρακλάδια σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα με το ενεργό στοιχείο της AQ στην Υεμένη, στη Σομαλία αλλά κα στη Βορειοδυτική Αφρική. Τα φιλικά στοιχεία προς την AQ δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται μόνο ως τοπικά προβλήματα, αλλά και η εξτρεμιστική ισλαμική τους ιδεολογία. Στη στρατηγική κατά της τρομοκρατίας, οι Η.Π.Α. προωθούν τη χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, των γνωστών “Drones”. Έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν, στην Υεμένη και στο Ιράκ. Απειλές από την AQ στις αρχές Αυγούστου 2013, σε συνδυασμό και με την απόδραση φυλακισμένων, 500 από το Ιράκ, 1.000 από τη Λιβύη και 250 από το Πακιστάν, αναγκάζουν 20 δυτικές πρεσβείες να κλείσουν προσωρινά στο μουσουλμανικό κόσμο και η αμερικανική και βρετανική πρεσβεία εκκενώνει το διπλωματικό προσωπικό από την Υεμένη, μετά από αποκάλυψη σχεδίου για εκεί επίθεση. Εξάλλου υπάρχει και το προηγούμενο της επίθεσης

328

Λακαφώσης Δημήτριος

στην αμερικανική πρεσβεία στη Βεγγάζη της Λιβύης, 11 Σεπτεμβρίου 2012, με νεκρούς τον πρέσβη και διπλωματικό προσωπικό. Δύσκολο, λοιπόν, να πιστεύει κανείς ότι σταματούν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο άμεσο μέλλον και εάν πότε. 2.Άλλες τρομοκρατικές δραστηριότητες: Στις 23 Σεπτεμβρίου 2013, δίδυμες εκρήξεις κατά την κυριακάτικη λειτουργία σε χριστιανική εκκλησία στο Peshawar του Βορειοδυτικού Πακιστάν, σκοτώνουν 78 εκκλησιαζόμενους. Επίσης, στις 16 Δεκεμβρίου 2014, επιδομή εξτρεμιστών Taliban σε Σχολείο στο Peshawar του Πακιστάν, με131 μαθητές μεταξύ των 142 συνολικά νεκρών. Αντάρτες Tuarge στο Μάλι της Βόρειας Αφρικής συγκρούονται με κυβερνητικές δυνάμεις το 2013 για να καταλάβουν την εξουσία. Eξτρεμιστικά στοιχεία ISIS(Islamic state Iraq Levant) και της Al Nursa, φιλικά προς την AQ, ενσωματωμένα στην συριακή αντιπολίτευση κατά του Assad. Φιλικές προς την al-Qaeda Abdullah Azzam Ταξιαρχίες στο Λίβανο ενεργούν επιθέσεις κατά στόχων της Hezmbollah. Στην Νότια Υεμένη στοιχεία της AQ και αντάρτες Houtis- Ansar Allach ενεργούν επιθέσεις κατά κυβερνητικών στόχων. Εξτρεμιστικά στοιχεία στη χερσόνησο Σινά σκοτώνουν κυβερνητικές δυνάμεις ασφαλείας και προκαλούν κτυπήματα στην παραλιακή νότια ισραηλινή πόλη Σεϊλάτ. Στις 6 Οκτωβρίου 2013, στη Λιβύη, εδικές δυνάμεις των Η.Π.Α. συνέλαβαν στην Τρίπολη ένα ηγέτη της Al-Qaeda, Anas al-Liby, που κατηγορείται για την επίθεση κατά της αμερικανικής πρεσβείας στην Κένυα και την Τανζανία, το 1998. Οδηγήθηκε για να δικασθεί σε ομοσπονδιακό δικαστήριο της Νέας Υόρκης με εγκληματικές κατηγορίες. Η λιβυκή κυβέρνηση ενοχλήθηκε γι’ αυτό και οι Η.Π.Α. δηλώνουν ότι υποστηρίζουν τη μετάβαση στη δημοκρατία της Λιβύης. Ταυτόχρονη καταδρομή στη Νότια Σομαλία κατά ηγέτη της al-Shabab, φαίνεται να απέτυχε. Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι Η.Π.Α. ανησυχούν και συνεχίζουν ενεργά να αντιμετωπίζουν τις εξτρεμιστικές δραστηριότητες. Εδώ, όμως, προβάλλει το ερώτημα μήπως οι επιθέσεις μόνο κατά των ηγετών και όχι κατά των βάσεων της Al-Qaeda δεν φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα; 3.Βομβιστικές Επιθέσεις στο Μαραθώνιο της Βοστώνης, στις 15 Απριλίου 2013. Διπλή έκρηξη στον ιστορικό Μαραθώνιο στη Βοστώνη των Η.Π.Α., με 3 νεκρούς και περισσότεροι από 180 τραυματίες με αρκετούς σε σοβαρή κατάσταση, μεταξύ μαραθωνοδρόμων και θεατών. Χρησιμοποιήθηκαν για τις εκρήξεις αυτοσχέδιες χύτρες υψηλής πίεσης που περιείχαν σφαιρίδια και ρινίσματα σιδήρου που φανερώνει το μίσος για πολλά θύματα ανθρώπων. Από τις κάμερες εντοπίσθηκαν οι δράστες: δύο αδέλφια, 26 και19 ετών, με παράνοια εξτρεμιστές μουσουλμάνοι με καταγωγή από την Τσετσενία, οι γονείς τους πρόσφυγες στο Νταγκεστάν και Κιργιστάν, και οι ίδιοι μετανάστες στις Η.Π.Α. από δεκαετία και επίσημοι αμερικανοί

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

329

πολίτες, αιματοκύλησαν το μαραθώνιο αγώνα και τρομοκράτησαν τη Βοστώνη. Ακολούθησε άγριο κυνηγητό τεσσάρων ημερών στους δρόμους από την αστυνομία για τη σύλληψη των επικίνδυνων δραστών που για να ξεφύγουν, πετούσαν εκρηκτικές ύλες στη διαφυγή τους, άρπαξαν ένα ταξί από τον οδηγό του, σκότωσαν ένα αστυνομικό φρουρό στο ΜΙΤ( Massachusetts Institute Technology), στο οποίο φοιτούσε ο μικρότερος, από τα αδέλφια. Φόβος επικράτησε και περιορίσθηκε η κυκλοφορία των πολιτών και δεν λειτούργησαν δημόσια λειτουργήματα. Στην ανταλλαγή πυρών, σκοτώθηκε ο μεγαλύτερος αδελφός- που ασχολείτο με την πυγμαχία- και ξέφυγε ο νεότερος και χιλιάδες αστυνομικοί “σαρώνουν” όλη την περιοχή για πέμπτη ημέρα και η περιπέτεια τελειώνει με τη σύλληψή του μέσα σε βάρκα στην αυλή σπιτιού, μετά από πληροφόρηση του ιδιοκτήτη. Τα ερωτήματα όμως παραμένουν, γιατί; που μεγάλωσαν και μέσα σε ποια κοινωνικά συστήματα; Ο μεγαλύτερος στόχευε να ενταχθεί στην εθνική της πυγμαχίας των Η.Π.Α., ενώ ο μικρότερος με υποτροφία του Δήμου Βοστώνης παρακολουθούσε την ιατρική. Οι ακραίες ιδεολογίες τους δεν τους άφησαν να ενταχθούν στην κοινωνία που ζούσαν και προσπαθούν με βίαια μέσα. όπως στην προκειμένη περίπτωση, να πανικοβάλλουν και να προκαλέσουν το ενδιαφέρον στους δικούς τους ρυθμούς ζωής. Ο μεγαλύτερος αδελφός έχει μεταβεί μέχρι τώρα για έξι μήνες στο Πακιστάν όπου εκπαιδεύεται επί 6 μήνες για τρομοκρατικές ενέργειες. Ανησυχεί επίσης και η προ μηνών επίθεση με νεκρούς μαθητές σε σχολείο στο Conecticut και οι προ ημερών εκρήξεις σε εργοστάσιο λιπασμάτων στο West Texas, με νεκρούς εργάτες. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για σχέσεις των δραστών της Βοστώνης με την Al Qaeda ή φιλικά της στοιχεία στην αραβική χερσόνησο ή αλλού. Ακολούθησαν οι δράστες στη Βοστώνη τη τακτική του “μοναχικού λύκου- lone wolf “, χωρίς να αποκλείεται ιδεολογικός επηρεασμός τους από την Κεντρική Ασία και από Jihad, όπως φαίνεται από τις επισκέψεις τους σε ιστοσελίδες, αλλά και από μαρτυρίες οικείων του ότι είχαν ασπασθεί το Ισλάμ. Είχαν ανακριθεί το 2011 ως ύποπτοι από τη FBI μετά από προειδοποιήσεις της Μόσχας, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι. Επίσης η Σαουδική Αραβία είχε ενημερώσει τις Η.Π.Α. για τρομοκρατική υποψία του μεγαλυτέρου αδελφού στον οποίο είχε απαγορεύσει προσκύνημα στη Μέκκα. Τρείς άλλοι ύποπτοι, μεταξύ των οποίων δύο από το Καζακστάν και ένας αμερικανός υπήκοος, ανακρίνονται για τυχόν διασυνδέσεις με τα αδέλφια. Έχει προκύψει ότι σχεδίαζαν, μετά τη Βοστώνη, και τρομοκρατική ενέργεια στην”Times Square” της Νέας Υόρκης. 4. Επίθεση στο εμπορικό κέντρο της Κένυας, 21 Σεπτεμβρίου 2013 και σε πανεπιστημιούπολη, 26 Μαρτίου 2015 Στις 21 Σεπτεμβρίου 2013, τρομοκράτες της Shabab, παρακλάδι της AQ στη Σομαλίας, επιτίθεται στο εμπορικό κέντρο της πρωτεύουσας της Κένυας, Ναϊρόμπι και αφού επέτρεψαν την αποχώρηση μόνο μουσουλμάνων, σκότωσαν 68 και τραυμάτισαν περισσότερους από 175 και έθεσαν υπό ομηρία το κέντρο. Κενυάτες δυνάμεις ενεργούν έφοδο, με την υποστήριξη ισραηλινών ειδικών δυνάμεων, για να απελευθερώσουν τους ομήρους και να συλλάβουν τους τρομοκράτες. Είναι η αιματηρότερη μετά την τρομοκρατική επίθεση κατά της εκεί αμερικανικής πρεσβείας το 1998. Οι της al-Shabab ανακοίνωσαν ότι επιτέθηκαν στη Κένυα ως εκδίκηση της στρατιωτικής συμμετοχής της Κένυας στην ειρηνευτική δύναμη στη Σομαλία.

330

Λακαφώσης Δημήτριος

Στις 26 Μαρτίου 2015, το ξημέρωμα, ένοπλοι ζωσμένοι με εκρηκτικά. από την ομάδα της Al-Shabab της Σομαλίας, επιτέθηκαν στην πανεπιστημιούπολη της πόλης Garissa στη βόρεια ανατολική Κένυα. Κατέλαβαν αίθουσα με εικοσάδες σπουδαστών, απελευθέρωσαν τους μουσουλμάνους και κράτησαν ομήρους τους Χριστιανούς φοιτητές. Δυνάμεις ασφαλείας περικύκλωσαν το κτίριο και αντάλλαξαν πυρά με τους ενόπλους. Η πολιορκία τελείωσε το βράδυ, με 148 νεκρούς. 5. Επίθεση Εξτρεμιστών Taliban σε Σχολείο στο Βόρειο-δυτικό Πακιστάν, Δεκέμβριος 2014 Στις 16 Δεκεμβρίου 2014, επτά εξτρεμιστές Taliban επιτίθενται σε σχολείο, στο Peshawar του Βόρειο- δυτικού Πακιστάν, στο οποίο εκπαιδεύονται νέοι στρατιωτικών οικογενειών με προορισμό να στελεχώνουν τον πακιστανικό στρατό. Επεμβαίνουν ειδικές δυνάμεις του στρατού και το μακελειό τελειώνει, μετά από 16 ώρες πυροβολισμών και σκοτώνουν και τους επτά εξτρεμιστές Taliban. Εν τω μεταξύ, από τα πυρά των Taliban νεκροί είναι 131 μαθητές, μεταξύ του συνόλου των 142 νεκρών του σχολείου. Δηλαδή, το Beslan της Τσετσενίας 2004 επαναλαμβάνεται και στο Πακιστάν. Οι εξτρεμιστές Taliban ήθελαν να εκδικηθούν τις πακιστανικές στρατιωτικές δυνάμεις, επειδή τους πολεμούν και επιδιώκουν να τους εκδιώξουν από την περιοχή, δηλώνοντας ότι θα συνεχίσουν τις επιδρομές εάν δεν σταματήσουν να τους πολεμούν. O πρωθυπουργός του Πακιστάν Sarif επαναφέρει την ποινή του θανάτου και επιταχύνονται οι διαδικασίες εκτέλεσης των εξτρεμιστών Taliban, ενώ οι επιθέσεις των πακιστανικών δυνάμεων κατά των Taliban στο Βόρειο-δυτικό Πακιστάν συνεχίζονται αμείωτες και μέχρι τέλους. 6. Eπίθεση Τζιχαντιστών στην Κοπεγχάγη της Δανίας, 14 Φεβρουάριος 2015 Tρομοκρατικές επιθέσεις Τζιχαντιστών, με την έμπνευση του Charlie Hebdo στο Παρίσι, στην Κοπεγχάγη της Δανίας, στις 14 Φεβρουαρίου 2015 σε εκδήλωση για την ελευθερία του λόγου, όπου συμμετείχε ο Δανέζος σκιτσογράφος Λάρς Bilks, ο οποίος είχε δημοσιεύσει γελοιογραφίες του Μωάμεθ το 2007 που είχαν προκαλέσει ένταση και ο Γάλλος πρέσβης, με 2 νεκρούς και πέντε τραυματίες, σώος ο σκιτσογράφος και ο πρέσβης.

Οι Επιθέσεις με όπλα Νόμιμης Οπλοκατοχής, ανησυχούν και προβληματίζουν την Αμερικανική κοινωνία, Ιούνιος 2016 Στις 11 Ιουνίου 2016, ένοπλος με θυμό ανοίγει πυρ σε Κλάμπ στο Orlando, Florida, με 50 νεκρούς και 53 τραυματίες, με τη χειρότερη επίθεση τελευταία κατά πλήθους στην αμερικανική ιστορία. Ο ένοπλος είχε ορκισθεί πρόσφατα υποταγή στο IS, με μίσος και αισθήματα για πρόκληση τρόμου στην κοινωνία και το IS αναλαμβάνει την ευθύνη τις επίθεσης. Ο μακελάρης δράστης είναι αμερικανός υπήκοος, 29 χρόνων και οι γονείς του κατάγονται από το Αφγανιστάν. Εντός του 2015, έχουμε 372 επιθέσεις, ως επί το πλείστον αυτοκτονίας, επίσημα οπλοφορούντων με 475 νεκρούς πολίτες και περίπου 400.000 με όπλα από 2001-13. Τα όπλα με επίση-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

331

μη οπλοχρησία στις Η.Π.Α. αντιπροσωπεύουν το 50% των τέτοιων όπλων στον κόσμο. Οι χειρότερες με όπλα κατά πλήθους φονικές επιθέσεις στις Η.Π.Α. τα τελευταία 25 χρόνια, με πιστούς κυρίως στο IS μετά το 2014, είναι: 50 νεκροί το 2016 στο Orlando, Florida, 32 νεκροί το 2007 στο τεχνολογίας Πανεπιστήμιο Virginia. 27 νεκροί το 2012στο Connecticut, 23νεκροι το 1991 στοTexas, 14 νεκροί το 2015 σε συγκέντρωση στο San Bernardino,13νεκροί το 2009 σε στρατιωτική βάση στοTexas,13νεκροί το2009 σε κέντρο μεταναστών στη New York και 13 νεκροί 1999 σε High School Colorado. Εκμεταλλευόμενος το νόμο της οπλοκατοχής, ταξιδιώτης πέρασε όπλο στον έλεγχο του αεροδρομίου της Φλώριδας των Η.Π.Α. σκότωσε 5 συνταξιδίωτες και τραυμάτησε άλλους, Ιανουάριος 2017.

Νέο Μέτωπο Αντιτρομοκρατικού Αγώνα στη Βόρεια, Κεντρική και Δυτική Αφρική, Αρχές Ιανουαρίου 2013 Στον ανταγωνισμό επικράτησης IS-AG, διεξάγουν εξτρεμιστικές επιθέσεις στο Μάλι, Νιγηρία, Τυνησία, Ακτή Ελεφαντού και αλλού στην Αφρική. Η Κρίση στο Μάλι και η εμπλοκή της Γαλλίας στον αγώνα κατά των τρομοκρατών στην περιοχή

Αιφνιδιαστική και με ρίσκο η επέμβαση της Γαλλίας στη χειρότερη κρίση του Μάλι από την ανεξαρτησία το 1960, της πρώην αποικία της στη Δυτική Αφρικανική χώρα. Οι Ισλαμιστές αντάρτες Ansar Dine προωθούνται προς Νότο προς την πρωτεύουσα Bamako για να καταλάβουν όλη τη χώρα και να επιβάλουν το νόμο Sharia σε όλο το Μάλι. Είναι ένα από τα φιλικά προς την Al Qaeda της Maghreb (AQIM) της Βορειοδυτικής Αφρικής που ελέγχουν το Βόρειο Μάλι από τον Απρίλιο 2012 μετά από πραξικόπημα στην πρωτεύουσα και είχαν καταφύγει στο Βόρειο Μάλι από την Αλγερία. Εν όψει της απειλής, η κυβέρνηση του Μάλι κάνει έκκληση για βοήθεια από τη Γαλλία. Γαλλικά στρατεύματα 2500 στρατιωτών αναπτύσσονται από 11 Ιανουαρίου 2013 στο Νότο προς ανάσχεση της προέλασης των ισλαμιστών μαχητών. Επίσης, Γαλλικά πολεμικά αεροσκά-

332

Λακαφώσης Δημήτριος

φη Mirage από το Chad και Rafale από τη Γαλλία, βομβαρδίζουν θέσεις ανταρτών. Στη γαλλική προσπάθεια οι Η.Π.Α. παρέχουν μόνο λογιστική υποστήριξη. Επιδιώκουν να αποφύγουν την εμπλοκή σε ένα ακόμη αγώνα κατά της τρομοκρατίας στην περιοχή και το κόστος της εμπλοκής. Η Ε.Ε. αποφάσισε την αποστολή 450 – 500 μη μαχίμων στρατιωτών και παροχή βοήθειας στην εκπαίδευση, εξ ων 220 από τη Βρετανία και 180 από τη Γερμανία. Επιπλέον βοηθούν, υπό τον έλεγχό της, με μέσα και προσωπικό σε αερομεταφορές και ανεφοδιασμό. Εξάλλου, στις 11 Ιανουαρίου 2013, έχουμε επίθεση αλγερινών ειδικών δυνάμεων στις εγκαταστάσεις εξόρυξης φυσικού αερίου στην Αλγερία όπου ένοπλοι κρατούσαν ομήρους δεκάδες ξένων με 37 νεκρούς, σε εκδίκηση της Αλγερίας γιατί υποστηρίξει τη γαλλική στρατιωτική ενέργεια στο Μάλι. Από τους ενόπλους 29 είναι οι νεκροί. Αλλά ταυτόχρονα έχουμε και τη γαλλική αποτυχημένη αεροπορική επιδρομή στη Σομαλία για απελευθέρωση ομήρου Γάλλου, από τη γαλλική μεγάλη στρατιωτική βάση στο Djibouti. Η Σομαλία δεν είχε αποτελεσματική κεντρική κυβέρνηση για περισσότερο από δύο δεκαετίες. Η ισλαμική ομάδα al-Shabab, που είχε σχέσεις με την Al-Qaeda, έχει εκδιωχθεί από τις κύριες πόλεις που ήλεγχε στο νότιο και κεντρικό μέρος της Σομαλίας, αλλά παραμένει μία πιθανή απειλή για την κυβέρνηση που υποστηρίζεται από τα Η.Ε. Η Γαλλία έχει εμπλοκή σε αγώνα κατά των τρομοκρατών στην περιοχή. Γνωρίζει καλά ότι η επιδρομή στη Σομαλία και η επέμβαση στο Μάλι θα είχαν επικίνδυνες επιπτώσεις στους 9 Γάλλους ομήρους στη βόρεια Αφρική, και κατά ελάχιστον 6 κρατούμενοι από την Al-Qaeda του ισλαμικού Maghreb. Στις 3 Νοεμβρίου 2013, στο βόρειο Μάλι, δύο Γάλλοι δημοσιογράφοι, που εργάζονταν σε γαλλικό ραδιοφωνικό σταθμού, δολοφονήθηκαν μετά την απαγωγή της από ενόπλους. Στο τέλος του Φεβρουαρίου 2013, εξτρεμιστές Boko Haram από τη Νιγηρία συλλαμβάνουν γάλλους ομήρους στο Καμερούν σε εκδίκηση για τη γαλλική επέμβαση στο Μάλι. Οι ηγέτες της Οικονομικής κοινότητας των χωρών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), μετά από επείγουσα σύσκεψη στην πρωτεύουσα Abidjan της Ακτής του Ελεφαντοστού, της οποίας ο πρόεδρος προεδρεύει της ECOWAS, σπεύδουν να αποστείλουν στρατιωτικές ενισχύσεις για να βοηθήσουν τη γαλλική επέμβαση στο Μάλι. Η Γαλλία ζητά από τα Η.Ε. να αποστείλουν ειρηνευτική δύναμη στο Μάλι, όπως και έγινε με δυνάμεις της Αφρικανικής Ένωσης (AU).

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

333

Επίθεση Εξτρεμιστών Ισλαμιστών στο ξενοδοχείο Radisson Blu στο Μάλι, 20 Νοεμβρίου 2015 Ενώ, ως επί το πλείστον, η διεθνή ανησυχία εστιάζεται στη Νιγηρία, το Μάλι της Δυτικής Αφρικής τραβά την προσοχή με την 20η Νοεμβρίου 2015. Εξτρεμιστές Ισλαμιστές καταλαμβάνουν το ξενοδοχείο Radisson Blu στην πρωτεύουσα Bamako του Mali, με 170 ομήρους, πολλοί εκ των οποίων ξένοι. Ειδικές δυνάμεις ασφαλείας ενεργούν έφοδο και τερματίζεται η ομηρία με 21 νεκρούς εκ των οποίων οι δύο εξτρεμιστές, μεταξύ των οποίων και 6 Ρώσοι. Η Al-Qaeda στο ισλαμικό Maghreb(AQIM) και το φιλικό της στοιχείο, al-Murabitoun, αναλαμβάνουν την ευθύνη της επίθεσης. Το Μάλι απειλείται από ποικιλία ένοπλων ομάδων, από Ansar Dine που έχει σχέσεις με την AQIM μέχρι το Touareg αυτονομιστική ομάδα ανταρτών. Η επίθεση της al-Qaida στο Μάλι μάλλον εντάσσεται στον ανταγωνισμό με το IS για την κυριαρχία στη διεθνή κίνηση των Τζιχαντιστών. Γαλλική δύναμη 1.000 στρατιωτών προστίθεται στην ήδη υπάρχουσα στο Μάλι δύναμη 3.000 που ηγείται των στρατιωτικών επιχειρήσεων για να ανακόψουν την προς νότο ισλαμική επέλαση από το 2013 στην πρώην γαλλική αποικία, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας με διεθνείς δυνάμεις διατήρησης της ειρήνης στην περιοχή, όπου οι ανίσχυρες κυβερνήσεις δέχονται επιθέσεις από αντάρτες. Υπόψη, η επίθεση στο ξενοδοχείο Radisson Blu, στις 20 Νοεμβρίου 2015, εκδηλώθηκε μια εβδομάδα μετά το μακελειό του Παρισιού, στις 13 Νοεμβρίου 2015, με 130 νεκρούς και μετά τρείς εβδομάδες από την συντριβή ρωσικού αεροπλάνου στην Αίγυπτο με τους 224 επιβάτες νεκρούς, στις 31 Οκτωβρίου 2015. με ανάληψη ευθύνης από το IS και για αμφότερα. Ο πρόεδρος του Μάλι ζήτησε από τον Putin διεθνή συνεργασία κατά της τρομοκρατίας.

Η ισλαμική εξτρεμιστική οργάνωση Boko Haram, στη Βορειoανατολική Νιγηρία, άλλοι Τζιχαντιστές της Μέσης Ανατολής, 2013-15 Η ισλαμική εξτρεμιστική οργάνωση Boko Haram, επιδιώκει στη Βορειoανατολική Νιγηρία μουσουλμανικό κράτος με νόμο Saria. Στις 29 Σεπτεμβρίου 2013 στη Βορειοανατολική Νιγηρία, αντάρτες Boko Haram σκοτώνουν 40 παιδιά στο ύπνο σε γεωργική σχολή, ενώ έχουν στο πρόσφατο παρελθόν συμβεί συνεχείς βομβιστικές επιθέσεις κατά κενυατικών κυβερνητικών δυνάμεων και ξένων εκεί εταιρειών πετρελαίου. Η οργάνωση Boko Haram συνεχίζει να απαγάγει δεκάδες κορίτσια σε χωρία. Μέχρι το τέλος του 2013 τα θύματα των επιθέσεων της Boko Haram ανέρχονται σε 106 νεκροί.

334

Λακαφώσης Δημήτριος

Η Απαγωγή Κοριτσιών στη Νιγηρία, Απρίλιος 2014 Τον Απρίλιο 2014 οι εξτρεμιστές ισλαμιστές Boko Haram, που έχουν σχέση με την Al Qaeda, απήγαγαν 276 κορίτσια σχολείου. Πιστεύουν ότι τα κορίτσια δεν έχουν καμία δουλειά στο σχολείο και ο μόνος προορισμός είναι να γεννούν παιδιά. Είναι μια από τις μεγαλύτερες απαγωγές για ένα και μισό χρόνο. Η Boko Haram πωλεί για μερικά δολάρια τα κορίτσια. Τα περιζώνει με εκρηκτικά και Απρίλιος 2014. Απαχθέντα κορίτσια σχολείου στη Νιγητα αναγκάζει να επιχειρούν βομβιστικές επιρία από την Boko Haram. θέσεις αυτοκτονίας. Τα απαχθέντα από τους τρομοκράτες Boko Haram κορίτσια σχολείου μένουν άφαντα. Ο ηγέτης Abubakar Shekau δηλώνει ότι τα απαχθέντα κορίτσια έχουν ασπασθεί το Ισλάμ, τα έχουν παντρέψει και βρίσκονται στα σπίτιά τους και οι επιθέσεις των εξτρεμιστών ισλαμιστών συνεχίζονται αμείωτες στη βόρεια Νιγηρία με νεκρούς πολίτες. Η προσπάθεια διάσωσης είναι δύσκολη, αφού τα απαχθέντα κορίτσια διαχωρίζονται σε μικρές ομάδες και η συνολική προσέγγιση γίνεται τμηματικά και επιπλέον χρησιμοποιούνται ως ασπίδες προστασίας. Η αιχμαλωσία τους διαρκεί πολύ χρόνο. Στην περίπτωση της Uganda και της δημοκρατικής Δημοκρατίας του Congo, υπάρχουν κορίτσια που έχουν απαχθεί περισσότερο από δεκαετία, αν και πολλά από αυτά έχουν ελευθερωθεί ή διαφύγει. Η Boko Haram συνεχίζει τις επιθέσεις με 300 νεκρούς και αμέσως μετά την απαγωγή. Η Boko Haram έχει ενεργοποιηθεί από το 2009 και διδάσκει: “Δυτική” ή “η όχι Ισλαμική” εκπαίδευση είναι αμάρτημα. Από χρόνια πριν, το Δέλτα του Νίγηρα, με την πλούσια παραγωγή πετρελαίου, είναι σε αναστάτωση. Σε παρανομία νέοι με πολυβόλα σκότωναν αντιπάλους και απήγαγαν εργάτες πετρελαίου για χρήματα. Η στρατιωτική επέμβαση ασφαλώς και είναι σκληρή, αλλά δυσκολότερη σε σύγκριση είναι η περίοδος της ανάπτυξης και ειρήνης που ακολουθεί. Η Boko Haram ζητεί την ανταλλαγή των απαχθέντων κοριτσιών με φυλακισμένους της Boko Haram, πράγμα όμως που αρνείται η Νιγηριανή κυβέρνηση. Οι αφρικανοί ηγέτες συναντώνται στο Παρίσι υπό τον γάλλο πρόεδρο Ολάντ, και κηρύσσουν πόλεμο κατά της Boko Haram, που αποτελεί μεγάλη απειλή για την κεντρική και δυτική Αφρική. Στις αρχές του 2015 η Boko Haram συνεχίζει αδιάλειπτα αυξανόμενες τολμηρές επιθέσεις σε στρατόπεδα στρατού και χρησιμοποιούν κορίτσια δέκα ετών για επιθέσεις αυτοκτονίας και επιδιώκει την επιβολή του νόμου της Σαρίας. Το Boko Haram δηλώνει ότι υποστηρίζει τους Τζιχαντιστές του ισλαμικού κράτους στο Ιράκ-Συρία. Μέχρι το τέλος του 2015 και κατά την επί έξι χρόνια εξέγερση, υπολογίζεται ότι η Boko Haram έχει προκαλέσει 17.000νεκρούς και έχουν εκτοπισθεί 1.5 εκ. άνθρωποι στη Νιγηρία.

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

335

Εξτρεμιστικές Επιθέσεις στην Τυνησία, Burkina Faso και Ακτή Ελεφαντοστού Στις 26 Ιουνίου 2015, ένοπλος ενεργεί τρομοκρατική επίθεση στην Τυνησία σε παραλιακό ξενοδοχείο κοντά στο Sousse με 38 νεκρούς και 36 τραυματίες. Μεταξύ των νεκρών ο ένοπλος, 15 βρετανοί, 1 Βέλγος, 1 Γερμανός, 1 Ιρλανδός και μερικοί Γάλλοι και Τυνήσιοι. Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβε το IS. Υπόψη, είναι η δεύτερη μεγάλη επίθεση κατά τουριστών στην Τυνησία από το Μάρτιο 2015, με 22 νεκρούς, κυρίως ξένοι, στο Bardo μουσείο. Στις 16 Ιανουαρίου 2016 εξτρεμιστές σε σχέση με την AQ επιτέθηκαν σε ξενοδοχείο στην Πρωτεύουσα του Burkina Faso, Ν.Δ. του Μάλι, με 23 νεκρούς από 18 ξένες χώρες. Με επέμβαση δυνάμεων ασφαλείας της χώρας και της Γαλλίας απελευθερώθηκαν 126 ένοικοι και σκοτώθηκαν 4 εξτρεμιστές δράστες. Στην Ακτή Ελεφαντοστού, στις 14 Μαρτίου 2016, διεξάγεται ένοπλη επίθεση από την AQ με 18 νεκρούς.

Η Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία σε κρίση, αρχές 2014 Η χώρα βρίσκεται σε χάος όταν μουσουλμάνοι αντάρτες, ανέτρεψαν την υπό την ηγεσία των σε πλειοψηφία χριστιανών κυβέρνηση, το Μάρτιο 2013. Η επί μήνες μουσουλμανική εξουσία σημαδεύτηκε από φόνους, λεηλασίες και άλλες καταχρήσεις, που οδήγησε στο ξεσήκωμα των Χριστιανών. Στις συγκρούσεις που ακολουθούν περισσότεροι από 600 είναι νεκροί και 159.000 εγκατέλειψαν τα σπίτιά τους. Η Γαλλία επεμβαίνει. στην πρώην αποικία της, με 1.600 στρατιώτες 2013-2014. Στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, συγκρούσεις Μουσουλμάνων - Χριστιανών. Ειρηνευτική και η Αφρικανική Ένωση αναπτύσσει 4,000 ειρηνευτική δύναμη, ενώ η χώρα βρίσκεται δύναμη από Γαλλία και Αφρικανική Ένωση. στο χείλος του γκρεμού. Εν τω μεταξύ, μετά από αίτηση της Γαλλίας για ενίσχυση, η Ε.Ε. αποφασίζει να στείλει στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία δύναμη από τα μέλη της για εξασφάλιση κυρίως της πρωτεύουσας Bangui και του αεροδρομίου και να παράσχει υποστήριξη της γαλλικής ενέργειας με ελικόπτερα, μέσα επικοινωνιών, με λογιστική υποστήριξη, με ανταλλακτικά και να διαθέσει για σχεδίαση χερσαίο στρατηγείο στη Ευρώπη και στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία. Τα Η.Ε. έχουν εγκρίνει την αποστολή της Ε.Ε. Υπόψη, τέτοιο στρατηγείο σχεδίασης επιχειρήσεων της Ε.Ε. διαθέτει και η Ελλάδα στη Λάρισα και την 71 Αερομεταφερόμενη Ταξιαρχία(Battle Group)στο Κιλκίς.

336

Λακαφώσης Δημήτριος

Η Δήμαρχος Samba-Panza,της πρωτεύουσας, εκλέγεται προσωρινή πρόεδρος της χώρας. Στις 23 Ιουλίου 2014, οι αντιπρόσωποι της πλειονότητας των Μουσουλμάνων Seleka υπογράφουν συμφωνία ανακωχής με τους Χριστιανούς για να τελειώνει ο αγώνας στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία (C. A. R.). Η συμφωνία επιτεύχθηκε μετά από πίεση γειτόνων για να τελειώνει οι επί μήνες βιαιότητες στη χώρα.

Μία Άλλη 11η Σεπτεμβρίου στη Βομβάη της Ινδίας, 2008 Η ανασφαλή γειτνίαση μεταξύ των χωρών κρατούν τη Νότια Κεντρική Ασία σε συνεχή αστάθεια

Στις 26 Νοεμβρίου 2008, ομάδα ενόπλων τρομοκρατών που πιθανόν να ξεκίνησαν θαλάσσια από το Καράτσι του Πακιστάν, αποβιβάσθηκε στην ακτή της Βομβάης(BumbaiBombay ), στην Ινδία. Κτύπησαν ξενοδοχεία, εστιατόρια, σταθμό τρένου και εβραϊκό κέντρο και έθεσαν σε ομηρία και σκότωσαν αθώους ανθρώπους. Οι κάτοικοι βλέπουν μπροστά τους εικόνες φρίκης που θυμίζουν 11η Σεπτεμβρίου 2001, Οι αντικρουόμενες επιδιώξεις δεν αφήνουν να βρεθεί κοινή γλώσσα συννενόησης, η μόνη σωτηρία στην στη Νέα Υόρκη. Ήταν καλώς οργανωμένη και περιοχή. συντονισμένη επίθεση κατά πολλών και ποικίλων στόχων από καλά εκπαιδευμένους και αποφασισμένους για όλα ενόπλους. Η επίθεση είχε παρόμοιες εμπνεύσεις από την Αl Qaeda, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι οι ένοπλοι είναι μέλη της. Αιφνιδιάσθηκαν οι πάντες στην Ινδία και μετά 9 ώρες επεμβαίνει ο στρατός και οι αντιτρομοκρατικές ομάδες και καταστέλλουν τις βιαιότητες σε 2 ημέρες και 3 νύκτες. Έχασαν τη ζωή τους περίπου 200 αθώοι πολίτες (22 ξένοι) και τραυματίσθηκαν περί τους 300. Νεκροί ήταν όλοι οι ένοπλοι τρομοκράτες πλην ενός συλληφθέντος. Όλος ο κόσμος στρέφει την προσοχή του προς τη Βομβάη, χωρίς όμως να βλέπει κάτι νέο. Η παλαιότερη επίθεση ενόπλων στην ινδική βουλή επαναλαμβάνεται και τώρα στη Βομβάη. Από το 2004, σκοτώθηκαν περίπου 4.000 αθώοι πολίτες σε 5 επιθέσεις τρομοκρατιών. Σε τρία βασικά σημεία μπορεί κανείς να εστιάσει τα αίτια της τρομοκρατίας στην Ινδία: Πρώτον, στην υπερβολική χαλαρότητα και ανοχή έναντι της εγχώριας τρομοκρατίας. Στην ινδική κυβερνητική δυσλειτουργία και στην πολιτική κουλτούρα προστίθεται και η ανοχή που όλα συγκαλύπτονται και ξεχνιούνται εύκολα, πράγμα που τροφοδοτεί την εγχώρια τρομοκρατία. Δεύτερον, στη μουσουλμανική μειονότητα της Ινδίας. Στην Ινδία, τα περίπου 120 εκ. μουσουλμάνων, που αποτελούν το 12% του συνολικού 1,1 δις του ινδικού πληθυσμού, βλέπουν να γίνεται σε βάρος τους διακρίσεις. Αισθάνονται ότι παραγκωνίζονται από την πλειοψηφία Ιν-

Οι προοπτικές των προκλήσεων στις αρχές του 21ου αιώνα

337

δουιστών - με εθνικιστές, που διακρίνονται για τις βιαιότητες - και αντιδρούν στα κυβερνητικά μέτρα και αποφάσεις και η εγχώρια παραγωγή τρομοκρατίας συνεχίζεται. Τρίτον, στην ανασφαλή γειτνίαση της περιοχής.Τα προβλήματα εύκολα περνούν από τη μία περιοχή στην άλλη. Οι καταστάσεις στο Μπαγκλαντές, στο Κασμίρ, στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν και στην Ινδία αλληλοεπηρεάζονται και η περιοχή από τα Ιμαλάια μέχρι την Κασπία θάλασσα τείνει να γίνει πρώην Βαλκάνια. Η κατάσταση του κατακερματισμένου Κασμίρ έχει προκαλέσει - αναμένεται και στο μέλλον - οξύτητες στην περιοχή. Η Ινδία ισχυρίζεται ότι υπεύθυνη για το μακελειό της Βομβάης είναι η οργάνωση Las KarΤaiba στο Πακιστάν η οποία θεωρείται ότι έχει σχέση με την επίθεση παλαιότερα στην ινδική βουλή και με φονταμενταλιστές μουσουλμάνους στο Κασμίρ, που αντιμάχονται στην Ινδία. Η τρομοκρατία, που αρχικά είχε φυτρώσει στο Αφγανιστάν και τώρα έχει μεταφυτευθεί και στο Δυτικό Πακιστάν, φαίνεται να μην αφήνει στο απυρόβλητο και την Ινδία. Το Πακιστάν, όμως, δεν μπορεί να θεωρεί “καλούς” τον τρομοκράτες που ενεργούν στο Αφγανιστάν και στην Ινδία και “κακούς” μόνο εκείνους που βάζουν βόμβες στο Πακιστάν. Επί πλέον, τα αντιαμερικανικά αισθήματα, που προκαλούνται σήμερα από τα αμερικανικά “χειρουργικά” αεροπορικά κτυπήματα, κατά των Τaliban και της ΑΙ Qaeda στο καταφύγιο τους στο Δυτικό Πακιστάν, προσπαθούν να εκμεταλλευθούν - παρά την πακιστανή κυβερνητική αντίθεση - ορισμένοι πληροφοριακοί και στρατιωτικοί κύκλοι ως και εξτρεμιστικές οργανώσεις στο Πακιστάν, για να μεταλαμπαδεύσουν τα αντιαμερικανικά αισθήματα και στους Ινδούς μουσουλμάνους. Φρονούν, έτσι, ότι υπονομεύεται η προσέγγιση Ινδίας- Η.Π.Α., που έχει επιτευχθεί το 2008 με τη συμφωνία για την πυρηνική ενέργεια. Εφόσον, λοιπόν, συνεχίζονται οι βιαιότητες και οι αναταραχές, η κατάρα για τα χειρότερα δεν σταματά να κατατρέχει την περιοχή. Μόνο, δε, γνήσια προσέγγιση των λαών στην περιοχή επιλύει τα προβλήματα. Η ενιαία αντιμετώπιση του κοινού εχθρού, που δεν μπορεί να είναι άλλος από εκείνους που σκοτώνουν αδιάκριτα παιδιά, γυναίκες, οικογένειες και αθώους πολίτες που μισούν τον εκσυγχρονισμό και τις δημοκρατικές διαδικασίες, βλέπουν να δίδει μόνιμη λύση.

Οι κύριες συγκρουόμενες επιδιώξεις στη Νότια Κεντρική Ασία, 2008 Οι συγκρουόμενες επιδιώξεις Ινδίας –Πακιστάν- Αφγανιστάν εντείνουν τις εντάσεις στην περιοχή της Νότιας Κεντρικής Ασίας : - Στο Πακιστάν στρατιωτικές και υπηρεσίες πληροφοριών χρησιμοποιούν τους Τaliban στο Βορειοδυτικό Πακιστάν για επιθέσεις κατά στόχων της Ινδίας - Η ινδική πρεσβεία στην Καμπούλ δέχθηκε επιθέσεις των Τaliban από το Πακιστάν τον Ιούλιο 2009 με 58 νεκρούς και τον Οκτώβριο 2009 με 17 νεκρούς και 70 τραυματίες. - Η Ινδία επιδιώκει φιλική κυβέρνηση στην Καμπούλ σαν προπύργιο κατά των εκεί πακιστανικών συμφερόντων.

Λακαφώσης Δημήτριος

338

- Η Ινδία συμμετέχει στην ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν με $1.2 δις - Το Πακιστάν θεωρεί ότι η Ινδία και η αφγανική κυβέρνηση υποστηρίζουν τους αντάρτες που προκαλούν την εξουσία στο Baluchastan του Νοτιοδυτικού Πακιστάν, περιοχή πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. - Η Ινδία και το Πακιστάν βρίσκονται σε συνεχή διαμάχη από το1974 για το Κασμίρ, όταν η Βρετανία εγκατέλειψε την περιοχή. - Ο δρόμος για την ειρήνη στην περιοχή περνάει μέσα από το Δελχί, το Ισλαμαμπάτ και την Καμπούλ. Επιπλέον, για την αστάθεια στην περιοχή ανησυχούν η Ρωσία και η Κίνα, αφού έχουν το πρόβλημα εξτρεμιστών ισλαμιστών στην Τσετσενία της Νότιας Ρωσίας και στην Xinjang της Δυτικής Κίνας αντίστοιχα, που γειτνιάζει με την περιοχή.

Η σύσκεψη της Κοινοπολιτείας των πρώην αποικιών της Βρετανίας στη Sri Lank, Νοέμβριος 2013 Κοινοπολιτεία των πρώην αποικιών της Βρετανίας: ένας πολιτικός.εκπαιδευτικός και αναπτυξιακός σύνδεσμος κυριάρχων κρατών, ως επί το πλείστον πρώην βρετανικών αποικιών, υπό τη βρετανική μοναρχία. Μεταξύ των άλλων, στη σύσκεψη κυριάρχησε κυρίως η μεταχείριση των Tamils στο τέλος του εμφυλίου πολέμου 2009, στη Sri Lank. Η Κοινοπολιτεία των 53 κυρίαρχων χωρών συνεργασίας με κοινές αξίες και σκοπούς.

Ο στρατός νίκησε τους Tamil Tigers, που επιδίωκαν απόσχιση, μετά από ένα επί σχεδόν 30 χρόνια βίαιου και αιματηρού εμφυλίου. Το επίκεντρο της συζήτησης είναι η τελευταία φάση του πολέμου, οπότε πολίτες στριμώχθηκαν σε μία στενή λωρίδα γης στα βόρειο-ανατολικά παράλια. Αμφότερες οι πλευρές κατηγορούνται για θηριωδίες. Τα Η.Ε. αναφέρουν για πιθανόν 40.000 νεκρούς Tamil. Η Μάλτα έχει επιλεγεί για να φιλοξενήσει την επόμενη σύσκεψη.