Llais Ardudwy Medi 2022

Llais Ardudwy

Ymddeoliad

Mrs Ann Jones

Merch sy’n enedigol o Harlech ac yn gyn-ddisgybl o Ysgol Ardudwy yw Mrs Ann Jones.

Wedi 24 mlynedd yn bennaeth ar Ysgol Gynradd

Dyffryn Ardudwy y mae Ann Jones wedi penderfynu ymddeol. Wedi iddi adael y Coleg ym Mangor, bu’n athrawes boblogaidd yn Ysgol Llanbedr am oddeutu

6 mlynedd. Wedyn fe dreuliodd chwe mlynedd yn

bennaeth egnïol ar Ysgol Brynaerau ym Mhontllyfni cyn symud i Ddyffryn Ardudwy lle bu’n gwasanaethu yn llwyddiannus iawn.

Fel y gŵyr y cyfarwydd, mae’n gerddor dawnus ac yn arwain côr merched Cana-mi-gei. Mae hi hefyd yn cyfeilio i’w gŵr, Treflyn, sy’n unawdydd poblogaidd. Pob dymuniad da i’r ddau wrth i Ann gamu’n ôl o’i swydd brysur. Mae Treflyn ac Ann am grwydro tipyn yn ystod eu hymddeoliad ac am ddechrau yn yr Eidal ym mis Medi. Lwc dda iddyn nhw. Buona fortuna!

Le Tour de Côr, yn cael brecwast yn Nhalsarnau

Yn ôl rheolwyr newydd tafarn y Ship yn Nhalsarnau, pleser o’r mwyaf oedd cael cwmni Le Tour de Côr yn ddiweddar, sef aelodau a chyfeillion Côr Meibion Machynlleth, am frecwast i’w helpu nhw ar eu taith o 250 milltir o Gaergybi i Gaerdydd, i godi arian at yr Uned Gemotherapi yn Ysbyty Bronglais. Mi gafodd Côr Machynlleth gefnogaeth hael iawn ar hyd y daith gan gynnwys pan alwon nhw yn y Ship, Talsarnau am frecwast.

Mae rheolwyr newydd yn y Ship ers deg wythnos, sef Iwan Aeron sy’n gofalu am y bar a Tom Bartrum sy’n paratoi bwyd yn y gegin. Maen nhw ar agor am fwyd o ddydd Mercher i ddydd Sadwrn am ginio rhwng 12.00 a 3.00 ac am fwyd min nos rhwng 5.00 a 8.30. Mae’r dewis o gwrw hefyd wedi newid ers iddyn nhw gychwyn. Pob dymuniad da iddyn nhw yn y fenter newydd.

GOLYGYDDION

1. Phil Mostert

Bryn Awel, Ffordd Uchaf, Harlech 01766 780635 pmostert56@gmail.com

2. Anwen Roberts

Craig y Nos, Llandecwyn 01766 772960 anwen15cynos@gmail.com

3. Haf Meredydd

Newyddion/erthyglau i: hmeredydd21@gmail.com 01766 780541, 07483 857716

SWYDDOGION

Cadeirydd

Hefina Griffith 01766 780759

Trefnydd Hysbysebion

Ann Lewis 01341 241297

Min y Môr, Llandanwg ann.cath.lewis@gmail.com

Trysorydd

Iolyn Jones 01341 241391

Tyddyn y Llidiart, Llanbedr

Gwynedd LL45 2NA llaisardudwy@outlook.com

Côd Sortio: 40-37-13

Rhif y Cyfrif: 61074229

Ysgrifennydd

Iwan Morus Lewis 01341 241297

Min y Môr, Llandanwg iwan.mor.lewis@gmail.com

CASGLWYR NEWYDDION

LLEOL

Y Bermo

Grace Williams 01341 280788

Dyffryn Ardudwy

Gwennie Roberts 01341 247408

Mai Roberts 01341 242744

Susan Groom 01341 247487

Llanbedr

Jennifer Greenwood 01341 241517

Susanne Davies 01341 241523

Llanfair a Llandanwg

Hefina Griffith 01766 780759

Bet Roberts 01766 780344

Harlech

Edwina Evans 01766 780789

Ceri Griffith 07748 692170

Carol O’Neill 01766 780189

Talsarnau

Gwenda Griffiths 01766 771238

Anwen Roberts 01766 772960

Gosodir y rhifyn nesaf ar Medi 30 a bydd ar werth ar Hydref 4. Newyddion i law Haf Meredydd erbyn Medi 26 os gwelwch yn dda. Cedwir yr hawl i docio erthyglau. Nid yw’r golygyddion o angenrheidrwydd yn cytuno â phob barn a fynegir yn y papur hwn. ‘Rhydd i bawb ei farn ac i bob barn ei llafar.’

Dilynwch ni ar ‘Facebook’ @llaisardudwy

Enillodd Seindorf Arian yr Oakeley, Blaenau Ffestiniog yr ail wobr [Adran 4] yn Eisteddfod Tregaron dan arweiniad Paul Wilson. Mae nifer o’r aelodau yn byw yn ardal Ardudwy gan gynnwys Iwan Morus Lewis, Llandanwg; Alan Smith, David Bisseker a Linda Roberts, y tri ohonyn nhw o Harlech. Llongyfarchiadau gwresog i’r seindorf.

Bardd y Goron

Hyfrydwch o’r mwyaf yw llongyfarch

Esyllt Maelor ar ei champ yn ennill coron Eisteddfod Tregaron. Un o Harlech yw Esyllt Maelor, merch y diweddar Barch Gareth Maelor a Brenda, ond yn Abersoch, Llŷn y cafodd ei magu a’i haddysgu cyn mynd ymlaen i’r Brifysgol ym Mangor a graddio yn yn y Gymraeg.

Bu’n byw yn 2 Tŷ Canol, Harlech wedi iddi briodi a bu’n athrawes Ysgol Sul boblogaidd yng Nghapel Moreia. cyn symud i ardal Morfa Nefyn. Gyda’i

gŵr Gareth mae ganddi dri o blant: Dafydd [a fu farw mewn damwain car yn 2019], Rhys a Marged. Ym 1977 hi oedd y ferch gyntaf i ennill Cadair Eisteddfod yr Urdd.

Roedd Gwyn Anwyl, gynt o Bryn Awel, Harlech, yn amlwg yn y seremonïau yn Nhregaron gan ei fod yn un o’r ddau ffanfferwr oedd yn canu’r cyrn gwlad yng nghyfarfodydd Gorsedd y Beirdd [Dewi Griffiths oedd y llall]. Dywed

Gwyn mai llenwi i mewn mae o tra bod ei gyfaill, Paul Hughes yn treulio cyfnod yn gweithio yn Norwy.

Llongyfarchiadau i Gwyn hefyd ar ennill y wobr gyntaf gyda Band Biwmares yn Eisteddfod Tregaron; mae Gwyn yn aelod selog.

Mae’n dysgu technoleg gwybodaeth yn Ysgol Amlwch ac yn byw gyda’i wraig, Meinir ym Maenaddwyn, ger Llannerchymedd.

Corn Gwlad

Band yr Oakeley

HOLI HWN A’R LLALL

Cerdded drwy’r Siop Barbar i’r gegin gyfrin yng nghefn Gwynfa, blasu menyn cartre’ am y tro cyntaf a gadael yn ddi-ffael hefo bag papur a’i lond o dda-da. Yn y cyfamser gwrando ar oriau o sgwrsio a hanesion wedi eu britho gydag ambell i gân i gyfeiliant organ a llais tenor Wncl Gruff yn glir fel cloch, fel yr oedd tan y diwedd.

Yr un oedd y patrwm yn Derwen a Bryndeiliog gan hepgor y da-da. Yma roedd ysgol brofiad lle dysgais am bwysigrwydd gwreiddiau a des i adnabod fy nhylwyth.

Gwaith: Pan yn cael, actio. Sut ydych chi’n cadw’n iach? Rhedeg, sgïo a beicio i nunlle yn y gampfa ynghyd ag ychydig o waith llawr a phwysau.

Enw: Olwen Medi

Cefndir: Merch Matthew Owen

Griffiths, teulu Cwm Mawr (nepell o Lyn Cwm Bychan), Llanbedr a Janet Margaret Griffith o Bontddu.

Chwaer fach Gareth Owain Griffiths

a’r diweddar Iwan Aneurin Griffiths.

Aeth ei waith â nhad i Gorwen lle’m magwyd. Gwynfa, Derwen ac yn

ddiweddarach Bryndeiliog oedd y mannau galw yn Llanbad. Ymweld

ag Wncl Gruff (Gruff Barbar) ac

Anti Sarah, ac ambell drip i’r Wern, Pensarn hefyd ond fel arfer byddai

Anti Catrin yn ymuno â ni yn Llanbad.

Roedd trip lan môr o Gorwen i Harlech yn diweddu yn Llanbad tra byddai trip lan môr i’r Bermo yn diweddu yn Bontddu i ymweld â fy Wncl Gruff arall ac Anti Mari, ochr Mam.

Beth ydych chi’n ei ddarllen? Yn gloddesta ar arlwy llenyddol Eisteddfod Tregaron ar hyn o bryd. Yn dychwelyd yn achlysurol at ‘Yn Hon Bu Afon Unwaith’, Aled Jones Williams a The Book Thief, Markus Zusak.

Hoff raglen ar y radio neu’r teledu?

Yr haf yma, rhaglenni Radio Cymru ac S4C o Dregaron, am ŵyl o ddathlu! Yn mwynhau arlwy BBC Radio 4 yn gyffredinol ond byth yn colli’r Archers.

Ydych chi’n bwyta’n dda? Ceisio. Wedi bod yn llysieuwraig am blwc ac yna ychwanegu pysgod i’r fwydlen ond yn ôl yn bwyta cig erbyn hyn. Ychydig bach o bopeth heb orwneud.

Hoff fwyd?

Carbonara heb anghofio calamari o Carluccio’s yn Stratford. Hoff ddiod? Dŵr tap.

Pwy fuasai’n cael dod allan i fwyta efo chi?

Ar wahân i ngŵr, heb anghofio’r teulu, Neil Nunes sy’n darllen y newyddion ac yn cyhoeddi ar Radio 4. Pan yn ymateb i bennod o’r Archers mae’n amlwg ei fod fel minnau yn ddilynwr.

Lle sydd orau gennych?

Theatr neu unrhyw ofod lle mae perfformiad ar droed.

Lle cawsoch chi’r gwyliau gorau? Cernyw.

Beth sy’n eich gwylltio?

Y miri Torïaidd tua San Steffan.

Beth yw eich hoff rinwedd mewn ffrind?

Y canol llonydd.

Pwy yw eich arwr?

Arlywydd Wcráin, Volodymyr Zelensky.

Pwy ydych chi’n ei edmygu yn yr ardal hon?

Mrs Owen (yn flaenorol Mrs Marian Antonia Gamwell) a sefydlodd ysbyty yn Neuadd Aber Artro i drin milwyr clwyfedig y Rhyfel Mawr.

Beth yw eich bai mwyaf?

Mynd o flaen gofid.

Beth yw eich syniad o hapusrwydd? Dedwyddwch.

Beth fuasech chi yn ei wneud efo £5000?

Rhodd i Ymchwil Canser.

Eich hoff liw a pham?

Lliw llygaid glas fy mam.

Eich hoff flodyn?

Llygad y dydd.

Eich hoff gerddor?

Michael Nyman.

Pa dalent hoffech chi ei chael?

Y gallu i hyrwyddo tangnefedd yn yr hen fyd ’ma.

Eich hoff ddywediadau?

Gormod o bwdin dagith gi.

Yr euog a ffy heb neb yn ei erlid.

Fe gwsg galar, ni chwsg gofal.

Sut buasech chi’n disgrifio eich hun ar hyn o bryd?

Lwcus, hapus a bodlon.

Llun: Sian Trenberth

Yncl Gruff, Gruff Barbar [i bobl Llanbad] ac Anti Sarah tu allan i Bryndeiliog

Matthew Griffiths, Gruff Barbar a’u chwaer Catrin Jane Tipper

Gŵyl

LLANBEDR, CWM BYCHAN A NANTCOL

Diolch

Dymuna Huw Jones a’r teulu yn Ty’n Llan, Llanbedr ddiolch yn fawr am bob arwydd o gydymdeimlad a ddangoswyd tuag atynt yn eu profedigaeth o golli Catherine Iola. Roedd pob cerdyn a galwad yn gymorth mawr.

Rhodd a diolch £20

Grŵp Llanbedr-Huchenfeld

Yn ystod mis Gorffennaf, cynhaliwyd gŵyl flodau lwyddiannus yn eglwys Llanbedr. Y thema oedd ‘Dathliadau’ a chafodd nifer o achlysuron eu cynrychioli trwy arddangosfeydd yn cynnwys bedydd, priodas, penblwydd, y Nadolig a’r Pasg. Daeth nifer o bobl leol a phobl ddiarth i ymweld â’r eglwys, llawer heb fod tu mewn i’r eglwys o’r blaen. Diolch yn fawr i bawb fu’n gweithio mor galed.

Pen-blwydd yn 97

Ar yr 20fed o fis Gorffennaf mi ddathlodd Gretta Benn, Llenyrch, ei phen-blwydd yn 97 oed. Mi ddaeth nith Gretta, Ruth, i fyny o Gaerdydd ac roedd rhai ffrindiau o Loegr ac, wrth gwrs, llawer o ffrindiau o’r ardal hon yno hefyd i helpu i ddathlu diwrnod mor arbennig.

Mi fydd y Grŵp yn cyfarfod am 7 o’r gloch nos Lun, 12 Medi, yn Nhŷ Mawr, Llanbedr. Mae croeso i bawb! Blwyddyn nesaf byddwn yn dathlu ein 15fed pen-blwydd o efeillio efo Huchenfeld. Dowch efo eich syniadau sut i ddathlu’r garreg filltir bwysig yma!

Nos Fercher, 28 Medi, bydd sesiwn Zoom efo ein ffrindiau yn Huchenfeld ... am fwy o fanylion cysylltwch â Susanne Davies ar 01341 241523 neu gyda Jennifer Greenwood ar jgbrookwood@icloud.com

Côr Meibion Ardudwy

Bu’r Côr yn canu mewn tri chyngerdd yn diweddar gan ddenu clod mawr gan y cynulleidfaoedd.

Ar Awst 14, roedden nhw’n canu ym Metws-y-coed yng nghwmni Treflyn Jones gydag Ann Jones yn cyfeilio. Ailymweliad â Betws-y-coed wedyn ar Awst 28 gyda Tomos Heddwyn, Trawsfynydd yn unawdydd gwadd ac Iwan Morus Lewis yn cyfeilio iddo. Llandudno wedyn ar 1 Medi gyda Sioned Wyn yn unawdydd gwadd ac Iwan Morus Lewis yn cyfeilio.

Gŵyl Gwrw Llanbedr

Mae Gŵyl Cwrw Llanbedr yn ôl eleni yn Nhŷ Mawr ar y 9fed a’r 10fed o Fedi. Dewch i ymuno â ni i flasu a mwynhau ein cwrw a bwyd. Sylwer mai dim ond arian parod fydd yr Ŵyl yn ei gymryd. Bydd cyflenwyr Cymreig yn cyflenwi bwyd poeth drwy gydol penwythnos yr ŵyl. Bydd 16 o gwmnïau gwerthu cwrw a seidr yn bresennol eleni.

Dydd Gwener

1200-1800 Cyfnod o gerddoriaeth cefndir, wedi’i recordio.

1800-1900 Côr Meibion Ardudwy

1900-2030 Welsh Whisperer

Traethau

Mewn rhestr ddiweddar o draethau gorau gwledydd Prydain, dyfarnwyd traeth Mochras yn 5ed, a thraeth y Bermo’n 10fed.

2100-2300 Martyn Rowlands

Dydd Sadwrn

1200-1800 Cyfnod o gerddoriaeth cefndir, wedi’i recordio .

1800-1900 Côr Meibion Ardudwy.

2000-2300 Sesiwn yn chwarae casgliad o Roc a Blŵs.

Flodau Eglwys Sant Pedr

Cysylltwch â Dioni i siarad am eich bwthyn gwyliau Gwion Llwyd 01341 247200 gwion@dioni.co.uk

BUSNES LLEOL ... CWSMERIAID BYDEANG

CYFREITHWYR BREESE GWYNDAF

MEWN STRACH? MAWR NEU FACH? CYSYLLTWCH Â NI

Trawsgludo Tai a Busnesau · Ewyllysiau · Profiant

Hawliad Iawndal · Niwed Personol · Materion Sifil

Ysgariad a Theulu · Cyfraith Amaethyddol · Troseddau di-annod

Apwyntiadau ar gael yn eich cartref, gyda’r hwyr neu ar y penwythnos drwy drefniant

PORTHMADOG PWLLHELI ABERMAW 01766 512214/512253 01758 612362 01341 280317

60 Stryd Fawr Adeiladau Madoc Stryd Fawr office@bg-law.co.uk

Yn gweithredu ar ran y gymuned ers dros 150 o flynyddoedd …

Gŵyl Gwrw Llanbedr yn

Tŷ Mawr

Gwener a Sadwrn, 9 a 10 Medi 12:00 – 23:00

Adloniant amrywiol

Llais Ardudwy

Mae ôl-rifynnau i’w gweld ar y we. http://issuu.com/ llaisardudwy/docs neu https://bro.360. cymru/papurau-bro/

LLANFAIR A LLANDANWG

Merched y Wawr

Harlech a Llanfair

Hydref 4

Sgwrs gan

Parch Iwan Llewelyn Jones yn Neuadd Llanfair am 7.00 o’r gloch

Cydymdeimlad

Cydymdeimlwn â Winnie Griffith, Bryn Gro, Llanfair wedi iddi golli chwaer yn ddiweddar.

Trefnwyr Angladdau

CYNGOR CYMUNED LLANFAIR

Estynnodd y Cadeirydd

longyfarchiadau’r Cyngor i’r Clerc/ Cyng Annwen Hughes ar gael ei hethol fel y ferch gyntaf i fod yn Gadeirydd

Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri.

MATERION YN CODI

Llinellau melyn ger stesion Llandanwg

Adroddodd y Clerc ei bod wedi cael gwybod bod un gwrthwynebiad wedi ei dderbyn ynglŷn â gosod y llinellau melyn uchod a bod angen mwy o wybodaeth ar y Swyddogion ynglŷn â’r gwrthwynebiad hwn oherwydd nid oeddynt yn sicr ai gwrthwynebiad neu sylw oeddynt wedi ei dderbyn. Byddant yn darparu conau fel y llynedd dros gyfnod yr haf.

GOHEBIAETH

Sgwad nofio Cymru

Llongyfarchiadau i Gruff Rhys, Tŷ

Nanney, Tremadog, ŵyr Winnie Griffith, Bryn Gro ac ŵyr hefyd

i Meic a Gwenda Elis, Dyffryn

Ardudwy, sydd wedi cael llwyddiant yn ddiweddar mewn cystadlaethau nofio. Mae wedi ei ddewis yn aelod o sgwad Nofio Cymru.

• Gofal Personol 24 awr

• Capel Gorffwys

• Cynlluniau Angladd Rhagdaledig

Heol Dulyn, Tremadog. Ffôn: 01766 512091 post@pritchardgriffiths.co.uk

Cyngor Gwynedd – Adran Priffyrdd Adroddodd y Cyng Annwen Hughes ei bod wedi ymweld â’r safle ger croesffordd Frondeg ac wedi anfon e-bost ynghyd â lluniau at yr Adran uchod. Roedd wedi cael ateb yn datgan bod Swyddog o’r Adran wedi asesu a mesur y safle a’u bwriad yw gosod palmant isel yma er cynorthwyo’r cerddwyr. Mae’r gwaith wedi ei gynnwys ar eu rhaglen waith a bydd yn cael ei weithredu yn ystod yr haf pan fydd adnoddau ar gael.

Cyngor Gwynedd – Adran Cefnogaeth

Corfforaethol

Derbyniwyd e-bost gan yr uchod ynghyd â holiadur ynglŷn ag Ymgynghori ar Gynllun Gwella Hawliau Tramwy Cyngor Gwynedd yn datgan eu bod yn awyddus i dderbyn sylwadau’r Cyngor am y ddogfen drwy lenwi holiadur.

Cyngor Gwynedd – Adran Economi Adroddodd y Clerc ei bod wedi derbyn e-bost oddi wrth Adran uchod yn hysbysu’r Cyngor eu bod yn bwriadu cyflwyno cais i Gronfa Ffyniant Bro

Gwynedd - Cynllun Gwelliannau

Trafnidiaeth coridor A496 Ardudwy - yn gofyn am lythyr cefnogaeth gan y Cyngor. Adroddodd y Clerc ymhellach bod y llythyr cefnogaeth i fod i mewn erbyn y 30ain o’r mis diwethaf a’i bod wedi llunio llythyr ar ran y Cyngor a’i anfon i’r Swyddog perthnasol.

Cyngor Gwynedd – Adran Economi Wedi derbyn e-bost o’r adran uchod ynglŷn â Gweithdai Ardal Ni 2035 yn datgan eu bod yn bwriadu cynnal y Gweithdai hyn ymhob ardal ac yn gofyn i’r Cyngor benodi 2 Aelod i fynychu’r rhain ar ran y Cyngor. Cytunwyd bod y Cadeirydd a Dylan Hughes yn cynrychioli’r Cyngor yn y gweithdy hwn.

Y BERMO A LLANABER Eisteddfod Llŷn ac

Nwyddau i Deuluoedd Wcráin

Eifionydd

5-12 Awst 2023

OCSIWN GELF

Nos Sadwrn, Hydref 22 am 7.30

Neuadd Goffa Cricieth

Tocyn: £10

(Adloniant, Band Arall a chaws a gwin ) ac ar lein

am bythefnos cyn hynny. (@llynaceifionydd2023)

Ymysg gweithiau gan arlunwyr enwog fe fydd y fersiwn wreiddiol, yn llawysgrifen yr awdur o Eifionydd, R Williams Parry. Manylion gan Eirwen Jones [01766] 523794, [07484] 312839

anneirwenjones7@gmail.com

Mewn ymateb i apêl y Parchedig Ganon Beth Bailey am nwyddau i’r teuluoedd o’r Wcráin sydd wedi ymgartrefu yn yr ardal, bu ein haelodau yn cyfrannu at focs croeso sydd, erbyn hyn, wedi ei drosglwyddo i’r teuluoedd.

Roeddent yn ddiolchgar iawn am y rhoddion ac roedd Beth yn synnu ein bod wedi casglu cymaint a ninnau’n gangen mor fechan.

Mae croeso i unrhyw un helpu ymhellach trwy gynnig pass, rhoi gwersi Saesneg, neu gyfrannu nwyddau.

Cysylltwch â: bethbaileybro@gmail. com neu 01341 281406

Gwenda Ellis

Ysgrifennydd Merched y Wawr y Bermo a’r Cylch

Y GEGIN GEFN

Gobeithio eich bod wedi mwynhau y tywydd braf. ’Dan ni wedi bod yn lwcus iawn y flwyddyn yma!

Mae gen i goeden fwyar duon yn yr ardd, a’r ha’ yma dwi wedi cael

10 pwys o fwyar duon. Dyma,un rysáit dwi yn ei neud, sef fflapjacs mwyar duon; maent yn hawdd iawn i’w gwneud, a gobeithio y gwnewch eu mwynhau, a ddim yn gostus, chwaith!

Fflapjacs mwyar duon

1 pwys a 2 owns o geirch (oats)

10 owns o fargarîn

10 owns o driog melyn (surop)

5 owns o siwgwr castor

6 owns o fwyar duon.

Tun 9 modfedd x 10 modfedd.

Dull

Leiniwch y tun gyda phapur pobi, y gwaelod ac i fyny ochor y tun.

Rhowch y margarîn, y surop a’r siwgwr mewn sospan, a thoddwch yn raddol ar wres isel. Ar ôl iddo doddi yn llwyr, ychwanegwch y ceirch, a chymysgwch yn dda. (Os yw’r gymysgedd i weld yn rhedegog (runny), ychwanegwch fwy o geirch).

Rhowch hanner y gymysgedd ar waelod y tun gan ei bwyso i lawr gyda’ch llaw neu lwy bren.

Rhowch y mwyar duon ar ben y gymysgedd, yna rhoi gweddill y gymysgedd ceirch ar y top, gan ei daenu yn ofalus dros y mwyar duon. Coginiwch am tua hanner awr, gwres 150c.

Ar ôl tynnu’r fflapjacs o’r popty, torrwch yn ddarnau bach, yna gadewch yn y tun i oeri.

Mae’r fflapjacs yn setio wrth oeri. Mwynhewch!

Rhian Mair, Tyddyn y Gwynt gynt

DYFFRYN ARDUDWY A THAL-Y-BONT

Gwirfoddoli

Yn ddiweddar bu Seren Llwyd, Byrdir, yn gwirfoddoli yn Sri Lanka, India a Bali. Bu’n gofalu am fywyd gwyllt yn Sri Lanka (crwbanod y môr) ac am blant amddifad yn India - dysgu Saesneg ac ychydig/lot o Gymraeg (canu Pen-blwydd Hapus yn y Gymraeg, wrth gwrs, i’w chwaer Lowri). Yn ôl wedyn at y bywyd gwyllt yn Bali, ac ychydig o joio, meddai Taid!

Yn ôl i Heathrow wedyn ar ddechrau mis Medi. Ei thad aeth â hi i Heathrow i gychwyn y daith, wedyn bu am naw wythnos ar ei liwt ei hun! (Lot o guts, meddai Taid!)

I goroni’r cyfan, cafodd lwyddiant yn ei harholiadau safon uwch - 1A seren, 1A ac 1B. Bydd yn mynd ymlaen i astudio Marchnata ym Mhrifysgol Bryste (ac nid adre yn ffarmio gyda Taid, bechod!).

Pob lwc i ti, Seren, efo pob dim yn y dyfodol.

Pen-blwydd arbennig iawn

Mi ddathlodd Eirwen Evans, Llwyn y Môr, ei phen-blwydd yn 90 oed ar Awst 11eg. Mi ddaeth ei mab, John, yn ôl o’r Almaen i ddathlu efo’r teulu. Mi dderbyniodd Eirwen hanner cant o gardiau pen-blwydd a digon o flodau i agor siop flodau!

CYFARFOD

BLYNYDDOL

Llais Ardudwy

yn Ystafell y Band, Harlech

Nos Wener, 7 Hydref am 6.00 o’r gloch

Croeso cynnes i bawb!

Mae’n amlwg iawn o’r llun uchod fod Seren Llwyd yn boblogaidd iawn gyda’r brodorion.

Dyweddïad

Llongyfarchiadau i Aron Rhys

Wellings a Mari Brame, Dolgellau ar eu dyweddïad ddiwedd mis Gorffennaf. Dymuniadau gorau yn y dyfodol i chi eich dau.

Diolch

Dymuna Mrs Eirwen Evans, Llwyny-môr, Dyffryn Ardudwy [Morfa Mawr gynt] ddiolch o galon am y cardiau, anrhegion, galwadau ffôn a’r dymuniadau da a dderbyniodd ar ei phen-blwydd yn 90 oed yn ddiweddar. Diolch yn fawr. Rhodd a diolch £10

Cyflwynedig i Ann Jones ar achlysur ei hymddeoliad ar ôl 24 mlynedd o wasanaeth fel Pennaeth Ysgol Gynradd Dyffryn Ardudwy, Gorffennaf 2022.

Arweinydd wyt o dras Wern Ddu, mae cerdd

Ac mae cân i’th deulu, Rhannu’n falch yr hyn a fu A fynni drwy lwyfannu.

I’n harwain, o Fryn Aerau y daethost, A doeth fu dy eiriau Yn didol newidiadau Lu, oedd yno i’w cwblhau.

Babi newydd

Llongyfarchiadau cynnes iawn i Gareth a Bethany Lees ar enedigaeth eu merch fach Sienna Sian yn Ysbyty Gloucester ar 22 Gorffennaf, yn pwyso 6 pwys 6 owns. Dymuniadau gorau i’r teulu bach ac i’r neiniau a’r teidiau, Dawn a Simon Jones, Pentre Uchaf, a Luke a Helen Elliott. Rhodd a diolch £10

Cyhoeddiadau’r Sul, Horeb pob cyfarfod am 10.00 y bore

Medi 11 Elfed Lewis

Medi 18 Anwen Williams

Medi 25 Edward ac Enid Owen

Hydref 2 Alma Griffiths

Diymwâd dy gyfraniadau i’n dysg Drwy holl dasgau’r dyddiau, Rhwydd ydyw’r adroddiadau A rown am ddyfalbarhau.

Rhedeg ‘banc’ a’r deg o bynciau bob dydd

Bu dy waith o’r gorau, Mor brysur â’r papurau, Yn awr, ‘does dim, ond mwynhau!

Wedi’r gwaith cei fynd i deithio Ewrop, Ei thiroedd a’u croeso, Mewn gwestai crand cei wrando Hoff alaw, draw ar dy dro.

Haeddiannol dy ymddeoliad ar ôl Bod trwy oes yn siarad!

Daw’r cyfle ’nawr am fwynhad Yn rhydd o bob ymroddiad.

HDJ

CODI ARIAN AT BLANT WCRÁIN

CYNGOR CYMUNED DYFFRYN A THAL-Y-BONT

CYHOEDDIADAU Y CADEIRYDD

Croesawyd Nia Rees a William Hooban i’w cyfarfod cyntaf o’r Cyngor.

Llongyfarchwyd y Cyng Annwen Hughes ar gael ei hethol fel y ferch gyntaf i fod yn Gadeirydd

Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri. CEISIADAU CYNLLUNIO

Codi balconi llawr cyntaf ar flaen y tŷ - Llinon, Ffordd Glan-Môr, Tal-ybont. Cefnogi’r cais hwn.

GOHEBIAETH

Cyngor Gwynedd – Adran

Yn gynharach yn y flwyddyn bu Mabli, Miri a Twm o Gapel Garmon, plant Eleri a Rhodri Dafydd, yn brysur yn arlunio. Eu bwriad oedd tynnu 100 o luniau mewn 10 diwrnod i godi arian at blant Wcráin. Y nod oedd codi £100 drwy wneud lluniau o blant dewr fel y plant oedd yn dioddef erchyllderau’r rhyfel yn Wcráin. Trwy gyfraniadau teulu a ffrindiau llwyddwyd i godi £2300, ac fe’i cyflwynwyd i’r UNHCR (sefydliad ffoaduriaid y Cenhedloedd Unedig). Yn y llun gwelir Mabli, Miri a Twm gyda rhai o’r lluniau yn cael eu harddangos yn Neuadd Capel Garmon.

Ymddeoliad Mrs Ann Jones

Economi

Adroddodd y Clerc ei bod wedi derbyn e-bost o’r Adran uchod yn hysbysu’r Cyngor eu bod yn bwriadu cyflwyno cais i Gronfa Ffyniant Bro

Gwynedd - Cynllun Gwelliannau

Trafnidiaeth coridor A496 Ardudwy, ac yn gofyn am lythyr o gefnogaeth gan y Cyngor.

Cylch Meithrin y Gromlech

Derbyniwyd e-bost oddi wrth Gylch Meithrin y pentref yn gofyn am gyfraniad ariannol tuag at brynu drws newydd a chlo diogelwch oherwydd bod y clo presennol wedi torri, hefyd mae’r drws yn crebachu gan beri bwlch ac mae oerni yn dod i mewn oherwydd hyn. Cytunwyd i gyfrannu £2,500 iddynt.

Mr David Wilson

Gofynnodd Mr Wilson am ganiatâd i blannu bylbiau cennin Pedr ar yr ymylon o amgylch y pentref.

Cytunwyd bod hyn yn syniad da ond bod angen trafodaeth o le i’w plannu a chytunodd y Cadeirydd drefnu hyn gyda Mr Wilson.

Cyngor Gwynedd – Adran

Economi

Gweithdai Ardal Ni 2035

Bwriedir gweithdai ym mhob ardal a gofynnir am 2 Aelod i fynychu’r rhain ar ran y Cyngor. Cytunwyd enwebu’r Cadeirydd a’r Is-gadeirydd.

Cafwyd bore o hel atgofion gyda chyn athrawon a llywodraethwyr a phrynhawn o ddathlu gyda dysgyblion yr ysgol.

Teyrnged

rhy uchel!

Symudodd i Lanuwchllyn ac yna i Felin y Wig fel prifathro am y tro cyntaf ac yna Glyndyfrdwy gan gymryd ymddeoliad cynnar ar ôl gweld sefydlu Ysgol Caer Drewyn yng Nghorwen.

Bu’n flaenor ffyddlon am dros

60 mlynedd gan dderbyn cydnabyddiaeth y Gymdeithasfa yn y Gogledd, yn glerc i’r Cyngor Tref, ysgrifennydd Gŵyl Gerdd Dyfrdwy a Chlwyd. Bu’n pwyllgora gyda nifer o eisteddfodau a bu’n aelod o gôr a band.

Bu’n brysur hefyd yn datblygu ei ddawn fel saer coed. Mae llawer iawn o’i waith cywrain yng nghartrefi ei deulu a’i ffrindiau a chan rai oedd wedi eu hennill mewn raffl!

Huw – dyn teg, diffuant a ffeind, llawn hwyl a thalent. Braint oedd cael ei adnabod a chael dweud ein bod yn perthyn.

Cymdeithas Hanes

Teuluoedd Gwynedd

Rhaglen

Cangen Meirionnydd 2022-23

7.00 yn Nhŷ Siamas, Dolgellau. Mwy o fanylion ar chtgwyneddfhs.cymru/

8 Medi - Llew Williams

Dilyn Meredith

13 Hydref - Menna Lloyd Jones

Ysbytai Rhyfel y Rhyfel Byd Cyntaf

10 Tachwedd - Merfyn a Linda

Tomos

O Galiffornia i’r Carafanserai: cipolwg ar rai o dafarnau a gwestai Dolgellau

2023

12 Ionawr - Ken Robinson

Ynys Gifftan

9 Chwefror - Catrin Hughes

Teulu Cynowrach

9 Mawrth - Ann Jones

Mary Doladd

13 Ebrill - Penri Jones

Stad Glanllyn

Yncl Huw

Huw Griffith Roberts, Corwen

Mae’n debyg nad oes llawer ohonoch yn cofio fy ewythr, sef unig frawd fy mam, Beti Parry a’i chwiorydd May, Dilys a Gwyneth Ty’n Bryn a Gwelfor gynt. Dywedai Mam – fel yr unig fachgen yn y teulu cafodd ei ddifetha!

Ond yn sicr roedd ei chwiorydd yn falch iawn ohono, ei ddiddordebau a’i yrfa a’i deulu, sef ei wraig am bron i 70 mlynedd Mari, ei blant a’u priod Gareth a Jackie, Merian a David a’r wyrion Tom, Robbie, Will a’r orwyres Lila Rae.

Yn fachgen ifanc roedd wrth ei fodd yn crwydro ei filltir sgwâr, yn enwedig i lan y môr, gyda’i fam yn ei siarsio i ‘beidio â dod adre wedi boddi’!

Gyda’r rhyfel yn cychwyn rhaid oedd ymuno â’r Llynges yn y Môr Tawel ac yna ymlaen i Awstralia lle treuliodd flynyddoedd y rhyfel. Soniodd fy nain ei fod wedi treulio amser yn y môr mawr ond bod y pwdin reis a’r cwstard ŵy wedi ei gynnal!

Ar ôl y rhyfel aeth i’r Coleg Normal, Bangor gan gychwyn ei yrfa fel athro yn Ysgol Frongoch yn Ninbych. Roedd yn byw uwchben syrjeri’r doctor gan greu dipyn o gyffro gan ei fod yn ymarfer ei gornet braidd yn

Mai Roberts

11 Mai - Trip a phryd.

GWEILCH PYSGOD Y GLASLYN

Aderyn fu’n ddieithryn ddaeth yn ôl I aelwyd chwedloniaeth, Wedi’r trai mae’n dod i’r Traeth, I lanw ei olyniaeth.

Cuddiedig fu’r nyth o frigau ddoe Ger ‘Foel Ddu’ a’i chreigiau, Heddiw, mae’r holl adnoddau Yma i ni eu mwynhau.

Daeth Mrs G’n nain i’w llinach, a’i nyth

Roes sawl nyth ymhellach, Â’r sôn am ei chywion iach Bu’r gawres heb ragorach.

Hedfan ymhen mis a hanner, a dod Fesul dydd i gryfder, Byr yw’r haf sy’n hwb i’r her O hedeg tros fôr â hyder.

’Madael yn Awst a mudo i osgoi Ias gaeaf digroeso, Ond swyn y gwanwyn gano A’u denu’n frwd i’w hen fro.

HDJ

Mai 2022

CALENDR

DATHLIADAU PÊL-DROED DYFFRYN

Dathliadau diwedd tymor clwb Pêl-droed Dyffryn Ardudwy. Cafwyd noson wobrwyo yn y Neuadd Bentref. Diolch yn fawr i’r hyfforddwyr am eu gwaith caled dros y flwyddyn. Dyma enillwyr y gwobrau ar y noson.

Dan 9 - Chwaraewr y Chwaraewyr - Joe Horn

Wedi Datblygu Orau - Ned Powl-Jones

Chwaraewr y Rheolwr - Axl-Cain Carr

Dan 11- Chwaraewr y Chwaraewyr - Elis Foulkes

Wedi Datblygu Orau - Charlie Lumsdon

Dewch i roi cynnig ar yrru’r

Chwaraewr y Rheolwr - Jac Jones

Yaris Cross newydd!

Dewch i roi cynnig ar yrru’r

Yaris Cross newydd!

Huw Lewis, mab Edwin Lewis a’r ddiweddar Martha Lewis, 26 Y Waun, Harlech fu’n gofalu am luniau calendr Llais Ardudwy eleni. Bydd ar werth o ganol mis Medi ymlaen.

TOYOTA HARLECH

TOYOTA HARLECH

Ffordd Newydd

Ffordd Newydd

Harlech

Harlech

LL46 2PS 01766 780432

LL46 2PS 01766 780432

www.harlech.toyota.co.uk

www.harlech.toyota.co.uk

info@harlechtoyota.co.uk

info@harlechtoyota.co.uk

Facebook.com/harlechtoyota Twitter@harlech_toyota

Llun a dynnwyd gan Huw Lewis yn ddiweddar fel yr oedd yn dechrau nosi

CYNGOR CYMUNED HARLECH

CEISIADAU CYNLLUNIO

1. Dymchwel y tŵr ymarfer presennol ac adeiladu tŵr ymarfer ffrâm ddur newydd gyda golau cysylltiedig - Gorsaf Dân, Harlech. Cefnogi’r cais hwn. Cais ôl-weithredol i gadwi’r teras wedi ei godi sydd o flaen y brif fynedfa - Tafarn y Llew. Cefnogi’r cais hwn.

2. Darparu canllawiau gwarchod dur di-staen gyda chanllawiau pren ar lwybrau cerdded lefel uchel i berimedr y castell, gosod dwy giât a newidiadau i’r grisiau a landin i’r porthdy i gwrt y ward fewnol, gosod 1 giât i waelod tŵr y gogledd ddwyrain, a gosod 1 giât i waelod tŵr y de ddwyrain - Castell Harlech. Cefnogi’r cais hwn.

3. Trosi sgubor yn anecs un ystafell wely ynghyd â chodi estyniad a gosod 4 ffenestr to (3 ar y drychiad blaen ac 1 ar y drychiad cefn) - Foel, Harlech. Adroddodd y Clerc mai newydd dderbyn y cais cynllunio uchod oedd hi ac y byddai yn ei anfon ymlaen i’r aelodau.

GOHEBIAETH

Cyngor Gwynedd – Adran Cefnogaeth

Corfforaethol

Cwblhawydd holiadur ynglŷn ag Ymgynghori ar Gynllun Gwella Hawliau

Tramwy Cyngor Gwynedd.

Cyngor Gwynedd – Adran Economi

Mae’r Cyngor yn bwriadu cyflwyno cais i Gronfa Ffyniant Bro Gwynedd - Cynllun Gwelliannau Trafnidiaeth

coridor A496 Ardudwy, ac yn gofyn am lythyr cefnogaeth gan y Cyngor. Cytunwyd i hynny.

Cyngor Gwynedd – Gweithdai Ardal Ni

2035

Bwriedir cynnal y gweithdai hyn ym

mhob ardal. Cytunodd Christopher

Braithwaite a Mark Armstrong gynrychioli’r Cyngor yn y gweithdy hwn.

Parc Cenedlaethol Eryri

Mae ymgeisydd cais cynllunio Caffi

Weary Walkers, Harlech, wedi apelio ynglŷn â phenderfyniad gwrthod y caniatâd cynllunio gan yr Awdurdod, ac yn gofyn os oedd gan y Cyngor unrhyw sylwadau i’w gwneud. Bydd y sylwadau mae’r Cyngor wedi ei wneud ynglŷn â’r cais hwn yn cael eu hanfon ymlaen i’r Arolygwr.

CRACIO’R COD - POS 16

Sylwch fod newid enw ar y pos y mis hwn. Mae ‘Cracio’r Cod’ yn disgrifo’n well beth yw’r dasg. Mae angen sgiliau ditectif arnoch i ddatrys y pos! Ond wrth gwrs yr un ydi gofynion y dasg ag o’r blaen: dod o hyd i’r llythrennau coll, sy’n cynnwys holl lythrennau yr wyddor Gymraeg (ar wahân i ‘ph’) sy’n ffitio i’r croesair.

Gobeithio ichi lwyddo i ddatrys pos mis Gorffennaf ar waetha’r ddau gamgymeriad! Roedd un bocs gwag heb rif arno (isobar) ac roedd un yn cynnwys gair yn cynnwys y llythyren ‘o’ ddwy waith pan ddylsai fod yn ‘oi’ (boiler). Rhag i’r awdur caredig gael bai ar gam, rhaid imi syrthio ar fy mai a datgan mai fi fu’n esgeulus wrth gopïo - y llygaid yn crwydro! Ac heb ei wirio’n iawn ar y diwedd. Gobeithio na fydd yr un anhawster y mis yma. Gerallt Rhun

Llongyfarchiadau i Mrs Dilys A Pritchard-Jones, Abererch; Mary Jones, Dolgellau; Mai Jones, Llandecwyn; Bethan Ifan, Llanbadarn Fawr; Gwenfair Ayckroyd, Y Bala; Angharad Morris, Y Waun, Wrecsam; Gwenda Davies, Llanfairpwllgwyngyll.

Anfonwch eich atebion at Phil Mostert. [Manylion ar dudalen 2].

Fel un a dreuliodd ei yrfa’n archifydd proffesiynol yn y Llyfrgell Genedlaethol, gallaf dystio mai’r dosbarth pwysicaf o ddogfennau y bu mwy o ddefnydd ohonynt nag unrhyw archif arall o gofnodion gwreiddiol oedd ewyllysiau gwreiddiol a llythyrau gweinyddu ystadau mewn achosion pan nad oedd ewyllys ar gael.

I raddau helaeth, haneswyr teulu ac ymchwilwyr oedd yn awyddus i olrhain hanes tai neu eiddo arall oedd yn eu hymchwilio gan amlaf. Ond maent o ddiddordeb mawr i haneswyr cymdeithasol ac economaidd, yn fwyaf arbennig felly’r rhestri eiddo manwl, oedd weithiau ynghlwm wrth yr ewyllysiau, ac weithiau ceir llythyrau difyr yno’n ogystal.

Cyn 1858 roedd yn rhaid profi pob ewyllys mewn llys eglwysig, ac yn ystod y flwyddyn honno’n unig y cyflwynwyd y system bresennol o brofeb sifil sydd yn parhau mewn grym hyd at heddiw. Yn weddol hwyr yn hanes y Llyfrgell Genedlaethol, sef yn ystod y 1990au, yr aethpwyd ati o ddifrif i lunio rhestri o’r dogfennau arbennig hyn, ac o hynny ymlaen gwelwyd cynnydd sylweddol yn y defnydd a wnaed ohonynt gan ymchwilwyr.

Un o’r ymchwilwyr hyn yw Gerald Morgan, hanesydd prysur a hynod gynhyrchiol. Pleser arbennig yw croesawu’r llyfr hwn ar yr ewyllysiau o brofwyd yng Nghymru cyn 1858, maes anghyffredin o ddifyr y bu’r awdur yn trwytho ei hun ynddo ers blynyddoedd lawer. O ganlyniad mae Gerald Morgan mewn sefyllfa digymar, i ddadansoddi cyd-destun hanesyddol y dogfennau hyn.

Rhennir y testun yn 17 o benodau, pob un yn gymharol fer a hawdd ei darllen. Mae’r gyntaf, ‘Tameidiau i Aros Pryd’, yn edrych ar nifer fechan o’r ewyllysiau mwyaf diddorol y daeth yr awdur ar eu traws wrth ymchwilio, a’r rhain naill ai’n gyfangwbl neu’n rhannol wedi eu llunio yn Gymraeg. Yna eir ymlaen i drafod nifer o themâu difyr ac arwyddocaol yn ein hanes rhwng 1560 ac 1858.

Rhyfeddol yw gweld cymaint o ddefnydd o’r Gymraeg a wnaed yn y dogfennau hyn. Yr ewyllys gyntaf a luniwyd yn Gymraeg oedd un Hugh ap Siôn Goch, gŵr o blwyf Aberriw nepell o’r ffin rhwng Cymru a Lloegr, yn 1563. Yna gwelwyd bwlch o bron i ddeugain mlynedd cyn dod o hyd i ewyllys arall yn Gymraeg, sef ewyllys Owain Griffith o blwyf Penmorfa, Eifionydd, yn 1600.

Trafodir ewyllysiau rhai o’r merched, a chynigia Gerald Morgan ddadansoddiad o’r math o ddynion a aeth ati i lunio ewyllysiau yn Gymraeg, sef gwŷr dosbarth canol, cysurus eu byd gan amlaf. Ni welwyd yr un offeiriad yn eu mysg,

nac aelodau o’r dosbarth bonedd cyfoethog.

Y pwnc nesaf sy’n derbyn sylw yw enghreifftiau o dafodiaith o fewn yr ewyllysiau hyn. Yna eir ymlaen i edrych ar rai o’r trafferthion a ddigwyddodd o fewn ambell deulu gwaed, yn enwedig pan nad oedd digynyddion, sefyllfa nad yw wedi newid rhyw lawer ers hynny. A gwneir ymgais lew yma i geisio deall teithiau meddwl rhai o’r unigolion dan sylw.

Ymhlith y themâu eraill a drafodir mor feistrolgar yma yw’r anawsterau a godai adeg ceisio profi ewyllys mewn llys eglwysig, y cyfrifon a ddaeth i fodolaeth yn sgil claddu’r ymadawedig, a rhai o’r cyfrolau print a nodwyd gan ddynion mwy academaidd eu hanian. Roedd ambell ŵr yn ddigon hyddysg i lunio’i ewyllys yn ei law ei hun, ac i wneud hynny hefyd ar ran eraill o fewn ei ardal neu ei blwyf. Ond teg nodi mai’r offeiriad lleol oedd yn mynd ati i lunio’r ewyllysiau fel arfer, ac weithiau’n derbyn tâl ychwanegol am ei gymwynas. Yna pwysleisir gwerth y rhestri eiddo i oleuo bywydau’r werin yn ystod y canrifoedd hyn.

Ceir llyfryddiaeth fer i orffen yr astudiaeth, a rhyfeddol yw sylweddoli cyn lleied o erthyglau academaidd a gyhoeddwyd hyd yma. Bu Gerald Morgan yn hynod o lwyddiannus yn ei ymgais i lenwi’r bwlch.

J Graham Jones

Adolygiad oddi ar www.gwales.com, trwy ganiatâd Cyngor Llyfrau Cymru.

Ffôn: 01766 770286

R J Williams Honda

Garej Talsarnau

Roedd rhai o feirdd a cherddorion oes Victoria yn dewis enwau barddonol crand iawn iddynt eu hunain. Un a aeth dros ben llestri hefo hyn oedd John Roberts (1822–1877) a fabwysiadodd yr enw Ieuan Gwyllt Gelltydd Melindwr pan oedd yn laslanc. Fodd bynnag, daeth doethineb i’r adwy maes o law a bodlonodd ar Ieuan Gwyllt fel enw cyfaddas i wynebu’r byd. Creaduriaid digon carbwl a rhyddieithol oedd rhai o feirdd yr oes. Nid felly Ieuan Gwyllt. Roedd yn emynydd campus ac yn well cerddor byth. Mae ei ddylanwad ar Gymru o hyd a theg ydi deud mai iddo ef yn bennaf mae’r clod ein bod fel cenedl yn harmoneiddio yn naturiol wrth ganu, peth sydd wedi peri syndod ac edmygedd i genhedloedd eraill dros y blynyddoedd.

Ganwyd Ieuan Gwyllt heb fod ymhell o Aberystwyth ym 1822. Tlawd oedd ei gefndir ond roedd ei ddau riant yn gerddorol ac yn awyddus i’w mab gael hynny o freintiau addysg oedd ar gael yn y fro. Roedd ei fam yn anllythrennog a phan oedd Ieuan yn ei arddegau, lluniodd benillion seiliedig ar y Salmau a rhannau eraill o’r Ysgrythur er mwyn iddi gael eu dysgu ar ei chof gan na allai ddarllen y Beibl. Anwastad yw eu safon ond pwy o hogiau’r oes hon a wnelai’r fath beth?

‘Pwy gredodd i’n hymadrodd, I bwy y datguddiwyd rywfodd Fraich r’Arglwydd mawr a’r hyn a wnaeth

Ei arfaeth a’i weithredoedd.’

Gwnaeth gynnydd yn yr ysgol ac wedi gadael cafodd swydd fel clerc i Griffith & Roberts, fferyllwyr yn Aberystwyth, lle bu am ddwy flynedd. Bu wedyn yn athro yn Aberystwyth cyn symud i Goleg Normal Borough Road, Llundain i gael ychwaneg o hyfforddiant.

Anffodus fu ei arhosiad yn Llundain. Cafodd y frech wen a andwyodd lawer arno ac ar ôl naw mis daeth yn ôl i ardal Aberystwyth i geisio adferiad iechyd. Un canlyniad o’i salwch oedd i’w wallt newid ei liw bron dros nos o fod yn ddu bygddu i droi’n glaer wyn. Gan ei fod yn ŵr ifanc llawn brwdfrydedd a syniadau ffres ganddo tybiai llawer o hen arweinwyr Capel y Tabernacl nad oedd yn dangos dyledus barch atyn nhw a’i fod yn dipyn o jarff. Credai rhai mai wig oedd y gwallt gwyn a’i fod wedi dod â hi o Lundain i dorri cyt. Aeth un hen frawd o’r tu ôl i’w gadair a thynnu yn ei wallt. Er siom i’r tynnwr, roedd y mop gwallt gwyn wedi ei angori yn ei le ac yn hollol naturiol. Bu Ieuan Gwyllt am gyfnod byr yn cadw ysgol cyn mynd i weithio fel clerc i ffyrm o gyfreithwyr yn y dref, sef y Mri Hughes & Roberts. Bu ei gyfnod fel clerc i gyfreithiwr yn hapus a llwyddiannus iawn iddo. Yn yr oes honno, yr oedd gweinyddiad y Gyfraith yn hollol yn Saesneg a gelwid ar Ieuan i gyfieithu

yn y llysoedd mewn oes pan oedd mwyafrif llethol y werin yn uniaith Gymraeg. Ymddiddorai fwyfwy mewn cerddoriaeth ac yr oedd yn un o bedwar sylfaenydd cylchgrawn newydd ‘Blodau Cerdd’. Pwrpas y ‘Blodau’ oedd dysgu cerddoriaeth i bobol i godi safon y canu yn y capeli a dyma yn wir brif waith Ieuan Gwyllt fel y cofiwn amdano heddiw. Roedd Ieuan awydd cychwyn pregethu hefyd ond roedd yna broblem. Fel y gwelwyd, credai rhai o flaenoriaid yr oes ei fod yn rhy ddigywilydd a’i syniadau’n rhy fodern. Os na allent dynnu ei wig credent y dylid torri ei grib. Diwedd y gân (yn llythrennol) oedd i’r awdurdodau wrthod iddo fynd ymlaen fel pregethwr. Ond nid un i dorri ei galon ar chwarae bach oedd Ieuan Gwyllt. Buan iawn y gwelwyd o’n ei gwneud hi am Lerpwl gan dderbyn swydd is-olygydd ar bapur ‘Yr Amserau’, cyhoeddiad radical a phoblogaidd a wnaeth lawer i ffurfio barn y Cymru yn yr oes honno. Roedd arweinwyr y Methodistiaid yn fwy eangfrydig yn Lerpwl nag yn Aberystwyth a chafodd fynd yn ei flaen i ddechrau pregethu. Gwnaeth hynny am y tro cyntaf yn Runcorn ym 1856. Amser digon anodd a gafodd Ieuan Gwyllt fel dyn papur newydd a phregethwr. Roedd yn ddyn sicr ei farn ac yn aml iawn roedd y farn honno’n groes i syniadau’r meistri tir a byddigions oedd â’r grym gwleidyddol yn eu dwylo ac hefyd yn groes i ddaliadau arweinwyr ei enwad, sef y Methodistiaid Calfinaidd. Er enghraifft, cawn ef yn datgan ei farn am rai o’i gydbregethwyr:

‘Y mae llawer iawn gormod o gorachod meddyliol yn llenwi pulpudau Cymru, dynion eiddil, cysglyd, diogel...’

Nid y ffordd orau o wneud ffrindiau, siŵr o fod, ac allai neb gymhwyso’r un o’r ansoddeiriau yna i Ieuan Gwyllt.

Tro nesaf cawn olwg ar ei gyfraniad at ganiadaeth y cysegr a rhan sol-ffa yn hynny.

JBW

John Bryn Williams

HYSBYSEBION

Telerau gan Ann Lewis 01341 241297

ALAN RAYNER

07776 181959

ARCHEBU A GOSOD CARPEDI

ALUN WILLIAMS

TRYDANWR

GALLWCH

HYSBYSEBU

* Cartrefi

YN Y

* Masnachol

Ariennir yn rhannol gan Lywodraeth Cymru

Tafarn yr Eryrod

Llanuwchllyn 01678 540278

JASON CLARKE

Maesdre, 20 Stryd Fawr Penrhyndeudraeth

LL48 6BN

Sŵn y Gwynt, Talsarnau www.raynercarpets.co.uk

BLWCH HWN

* Diwydiannol

Archwilio a Phrofi

AM £6 Y MIS

Ffôn: 07534 178831 e-bost:alunllyr@hotmail.com

Bwyd cartref blasus

Cinio Dydd Sul

Dathliadau Arbennig

Croeso i Deuluoedd

Arbenigwr mewn gwerthu a thrwsio peiriannau sychu dillad, golchi dillad a golchi llestri.

GWION ROBERTS, SAER COED 01766 771704 / 07912 065803

NEAL PARRY Bwlch y Garreg Harlech

CAE DU DESIGNS

DEFNYDDIAU DISGOWNT

GAN GYNLLUNWYR

Stryd Fawr, Harlech

Gwynedd LL46 2TT

01766 780239

gwionroberts@yahoo.co.uk

dros 25 mlynedd o brofiad

Glanhäwr

Gwasanaeth Cadw Llyfrau a Marchnata

E B RICHARDS

Ffynnon Mair

Llanbedr

01341 241551

CYNNAL EIDDO

O BOB MATH

Toi gyda llechi, gosod brics, plastro, teilsio lloriau a waliau, gwaith coed ayyb.

ebost: sales@caedudesigns.co.uk

Dilynwch ni:

Oriau agor:

Llun - Sadwrn

10.00 tan 4.00

07713 703222

Gosod, Cynnal a Chadw Stôf Am argraffu diguro Holwch Paul am bris! paul@ylolfa.com 01970 832 304

CYNNAL A CHADW TU MEWN A THU ALLAN 07814 900069 Llais Ardudwy Drwy’r post Iolyn Jones 01341 241391 Tyddyn Llidiart, Llanbedr llaisardudwy@outlook.com E-gopi llaisardudwy@outlook.com £7.70 y flwyddyn am 11 copi Am hysbysebu yn Llais Ardudwy? Manylion gan: Ann Lewis Min-y-môr Llandanwg, Harlech LL46 2SD 01341 241297

H Williams Gwasanaeth cynnal a chadw yn eich gardd Ffôn: 01766 762329 07513 949128

Clwb y Werin

Trefnwyd i aelodau’r Clwb fynd i Westy’r Ship, Talsarnau ar ddydd Mawrth, 16 Awst i gael te prynhawn, cyn cael toriad am ychydig amser. Dechreuwyd trwy gael gêm o bingo ac yna gweiniwyd y te ardderchog, gydag amrywiaeth o fwyd blasus yn edrych yn ddeniadol iawn ar stondinau llechen, gyda dewis o fwyd sawrus a melys. Mwynhawyd y lluniaeth arbennig yma’n fawr iawn a threuliwyd amser difyr yn bwyta a sgwrsio, gan werthfawrogi’r cyfle i gefnogi gweithwyr ifanc lleol newydd sy’n rhedeg y Ship. Diolchwyd i Hannah Pugh ac Iwan Aeron am y paratoadau ar ein cyfer, ac am y croeso cynnes a’r gweini hawddgar.

Bydd y Clwb yn ailgychwyn yn y Neuadd Gymuned ar bnawn dydd Mawrth, 6 Medi, am 1.30 o’r gloch, ac mae croeso cynnes i aelodau newydd ymuno.

Ennill gradd

Llongyfarchiadau mawr i Rhian

Tomos, Caernarfon, merch Mathew a Mai Jones, Bronallt, Llandecwyn, ar gwblhau Gradd Meistr yn y Celfyddydau drwy ymchwil ym

Mhrifysgol Bangor yr haf hwn.

Profedigaeth

Cydymdeimlwn yn ddwys iawn

â Margaret a Benjie Williams a’r teulu, 13 Cilfor, yn eu profedigaeth ddiweddar. Bu farw mam Margaret, gynt o’r Bermo, yn 90 oed.

Eglwys Llandecwyn

GWASANAETH

DIOLCHGARWCH

25 Medi am 3.00 o’r gloch

Pregethwr Gwadd: Y Tad Deiniol

Llongyfarchwyd y Cyng Annwen Hughes ar gael ei hethol fel y ferch gyntaf i fod yn Gadeirydd Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri yn ddiweddar.

CEISIADAU CYNLLUNIO

Adeiladu sied gardd a storfa goedCaerffynnon, Talsarnau. Cefnogi’r cais. Tynnu simdde - Bryn Mair, 21 Stryd Fawr, Talsarnau. Cefnogi’r cais. Ffurfio ffordd fynediad newyddCaerffynnon, Talsarnau. Heb ei drafod.

GOHEBIAETH

Cyngor Gwynedd

Cwblhawydd holiadur ynglŷn ag Ymgynghori ar Gynllun Gwella Hawliau

Tramwy Cyngor Gwynedd..

Adran Economi

Mae’r Cyngor yn bwriadu cyflwyno cais i Gronfa Ffyniant Bro Gwynedd - Cynllun Gwelliannau Trafnidiaeth coridor

A496 Ardudwy, ac yn gofyn am lythyr cefnogaeth gan y Cyngor. Cytunwyd i hynny.

Adran Economi - Ardal Ni 2035 Bwriedir cynnal y gweithdai hyn ym mhob ardal. Cytunodd y Cadeirydd a Dewi Tudur Lewis gynrychioli’r Cyngor yn y gweithdy hwn.

Ysgol Gynradd Talsarnau

Mae’r ysgol yn cynnwys linc i holiadur y mae’r staff wedi ei greu ar gyfer y gymuned leol. Pwrpas yr holiadur yw canfod barn y gymuned leol wrth iddynt ddylunio cwricwlwm newydd a chyfoes.

Geni Llongyfarchiadau i Garmon a Catrin Lewis, Porthmadog ar enedigaeth eu mab bach, Elidir Gwydion ar 25 Awst, ŵyr newydd i deulu Dewi Tudur a Siriol Lewis, Llwyn Dafydd, Talsarnau. Pob dymuniad da i’r teulu.

Neuadd Gymuned Talsarnau

Nos Iau, 20 Hydref am 7:30

Sgwrs ddifyr gan Len Jones am Bob Owen Croesor, yr ysgolhaig a’r casglwr llyfrau. Paned ar y diwedd. Dim tâl mynediad.

Aelodau Clwb y Werin, Talsarnau yn mwynhau te prynhawn yn y Ship

Ysgol Talsarnau

Cafwyd ymweliad i’w gofio a Chaerdydd gyda B5 a B6. Ymwelwyd â nifer o lefydd ddiddorol gan gynnwys stiwdios newydd y BBC. Diolch i Gyngor Cymuned Talsarnau am y rhodd tuag at ein costau teithio.

Trefnwyd y Mabolgampau blynyddol ddiwedd y tymor a rhoddodd y plant o’u gorau wrth gynrychioli eu tai: Tecwyn, Gelli a Soar. Y tŷ buddugol oedd Gelli. I gloi gweithgareddau’r flwyddyn trefnwyd disgo i ddiolch i ddisgyblion B6 am eu cyfraniadau dros y blynyddoedd. Roedd yn chwith ffarwelio hefo Ioan, Cai, Mia, Ellen, Aron, Hari, Guto, Nedw a Tyler ar ddiwedd y tymor. Bu’n bleser eu haddysgu a bod yn eu cwmni. Dymuniadau gorau iddyn nhw yn Ysgol Ardudwy ym mis Medi. Diolch arbennig i Bwyllgor y Neuadd Bentref am drefnu’r disgo ac i Sion Richards am fod yn DJ.

Bywyd gwyllt yr ardd

GORCHWYLION Y MIS

Wrth i ni ddod at ddiwedd tymor nythu’r adar, gallwch ddechrau torri’r gwrychoedd eto.

Sicrhewch bod digon o ddŵr glân yn y baddon adar.

Bydd draenogod yn falch o fwyd ar eu cyfer ar ddiwedd yr haf. Rhowch fwyd ci neu gath iddyn nhw; peidiwch byth â rhoi bara neu lefrith.

Adeiladwch flwch i ddraenogod aeafgysgu.

Gorchuddiwch wyneb pwll eich gardd gyda netin lle bod

gormod o ddail yn cwympo iddo a’i fygu. Torrwch y ddôl unwaith yn rhagor; gadewch y toriadau am ddiwrnod neu ddau i alluogi hadau blodau gwyllt i gwympo’n ôl i’r borfa. Gallwch greu pentyrrau o foncyffion neu greigiau fel lloches i fywyd gwyllt.

PARATOI AR GYFER Y GAEAF

Gallwch helpu creaduriaid oroesi’r tywydd oer drwy greu pentwr o foncyffion yn eich gardd, drwy greu gwesty i bryfed o fonion gweigion neu greu blwch draenog. Bydd hyd yn oed gadael pentwr o ddail crin heb eu casglu’n darparu cartref i famaliaid bychan a llawer o bryfed. Gwnewch flwch i’r draenog neu crëwch bentyrrau o greigiau neu friciau fel man i amffibiaid a chreaduriaid eraill dreulio’r gaeaf.

I helpu gloÿnnod byw sy’n bwydo ar neithdar, plannwch ystod o flodau llawn neithdar fel falerian coch ac aster sy’n blodeuo o fis Mawrth hyd mis Tachwedd.

Yn hwyr yn yr haf, bydd rhai gloÿnnod byw’n falch o ffrwythau a adewir ar y ddaear.

Y plant yng Nghanolfan yr Urdd, Caerdydd

Y plant sy’n ymadael am yr ysgol uwchradd

Ymddeoliad Tirmon

Diolch

Dymuna Enid, 69a Cae Gwastad, ddiolch yn ddiffuant am bob arwydd o gydymdeimlad a dderbyniodd yn ei phrofedigaeth chwerw o golli ei phriod David. Diolch arbennig i’r Parch Iwan Llewelyn Jones am ei wasanaeth teimladwy yn yr

Amlosgfa. Diolch hefyd i Dylan a’r hogiau o Pritchard a Griffiths am eu gwasanaeth trylwyr. Diolchaf hefyd am y rhoddion hael tuag at Nyrsus

Y

Wedi 47 mlynedd o wasanaeth, mae Emyr Price wedi penderfynu ymddeol o’i waith fel tirmon yng Nghlwb Golff Dewi Sant yn Harlech. Talwyd teyrnged haeddiannol iddo gan Trefor Davies, Rheolwr y Clwb. Diolchodd Trefor i Emyr am ei ymroddiad i’w waith dros y blynyddoedd. Dywed Roger Kerry, ei bennaeth am sawl blwyddyn, mai Emyr oedd y ‘cymeriad’ yn y tîm o weithwyr, yn arbennig yn ystod yr egwyl ginio gyda’i hiwmor unigryw. Mae’n debyg mai Emyr yw’r unigolyn sydd wedi gwasanaethu’r Clwb am y cyfnod hiraf yn eu hanes. Ac er na fu ei iechyd yn dda yn ddiweddar, fe gadwodd ei wên a’i gymeriad hwyliog. Dymunir yn dda iddo ef a’i wraig Julie yn ei ymddeolaid.

Cymunedol Ardudwy, hefyd diolch o waelod calon i’m teulu, ffrindiau a chymdogion am eu caredigrwydd yn awr ac yn ystod gwaeledd David. Rhodd a diolch £25

Marwolaeth

Bu farw Mr Brian John Evans, Brig y Wern, Ffordd y Traeth ac yntau yn 90 oed. Roedd yn ŵr i’r diweddar Bronwena ac yn dad i Colin, Wendy a’r diweddar Gerald, ac yn dad yng nghyfraith i Julie a Gareth. Roedd yn ŵr tawel ond poblogaidd iawn ac yn aelod ffyddlon o Seindorf Arian Harlech am nifer o flynyddoedd. Cydymdeimlwn â’r teulu oll yn eu profedigaeth.

Pwll Nofio

Llongyfarchiadau i Donna MorrisCollins ar gael ei phenodi yn rheolwr ar Hamdden Harlech ac Ardudwy sy’n cynnwys y wal ddringo, y caffi a’r pwll nofio.

Cymdeithas Hanes Harlech

Cynhelir sgwrs gyntaf rhaglen y gaeaf

Cymdeithas Hanes Harlech ar nos

Fawrth, 13 Medi, yn Neuadd Goffa

Harlech, am 7.30 yr hwyr. Y siaradwr

fydd Nia Powell, yr hanesydd, a bydd yn sôn am Wylliaid Cochion Mawddwy.

Mae aelodaeth yn £10 y flwyddyn. Croeso i bawb.

Teulu’r Castell

Fe fydd Teulu’r Castell yn ailgychwyn ddydd Mawrth, 11 Hydref yn Neuadd Goffa Llanfair am 2 o’r gloch.

Fe fydd sgwrs ac arddangosfa o’i gwaith a gwnued pwythwaith gan

Mrs Christine Coleman tra roedd yn y cyfnod clo, Covid. Croeso i unrhyw un ymuno â ni am y prynhawn sy’n diweddu efo te.

Julie’n dathlu 50

Llongyfarchiadau i Julie Jones, 11 Y Waun a oedd yn dathlu ei phenblwydd ar 31 Awst yn hanner cant oed. Cyfarchion cynnes iawn i ti Julie gan y teulu i gyd.

tirmyn fu’n gweithio yng Nghlwb Golff Dewi Sant ddoe a heddiw - [o’r chwith] John Kerry, Arthur Roberts, Emyr Price, Llion Kerry, Roger Kerry, Rhys Butler, Jamie Jones, Ilan Hughes, Owain Aeron a Gwion Roberts.

Teulu a chyfeillion Emyr Price ar achlysur ei ymdeoliad gyda’r Capten Dafi Owen a rhai o swyddogion y Clwb.

Te Pnawn

Ar Awst 13, cynhaliwyd Te Pnawn yn Neuadd Goffa, Harlech. Penderfynodd criw o ffrindiau Sally John baratoi te er mwyn codi arian tuag at Emi a’i theulu ac Ysbyty Alder Hey yn Lerpwl lle mae Emi yn derbyn ei thriniaeth. Mae Emi yn ferch i Gwion a Nicky Thomas (John gynt), chwaer fach i Sam Elwyn ac yn wyres i Sally a David John, Tŷ Canol, a Gareth a Dawn Thomas, Caernarfon (gynt o Benrhyndeudraeth). Bu Emi dan anhwylder ers mis Mawrth ac mae wedi treulio cyfnodau yn Ysbyty Alder Hey ac Ysbyty Gwynedd. Braf oedd gweld Gwion, Nicky, Sam ac Emi yn bresennol a chafwyd gair gan Nicky i ddiolch am y gefnogaeth a dderbyniwyd ganddyn nhw fel teulu yn ystod y misoedd diwethaf.

Dymuna’r rhai a baratodd y te ddiolch yn fawr iawn am y rhoddion ariannol, y gwobrau raffl ac i bawb a gefnogodd. Hyd yma fe gasglwyd dros £3,000 tuag at yr achos.

Graddio

Llongyfarchiadau i Harri Tudur

Miller sydd wedi graddio gyda gradd BSc dosbarth cyntaf mewn Bioleg ym Mhrifysgol John Moores, Lerpwl. Mae’n fab i Marc a Santina

Miller, Y Waun. Cychwynnodd ar ei swydd fel Dietegydd y Cyhoedd i Fwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr dros siroedd Gwynedd ac Ynys Môn. Pob dymuniad da iti yn dy swydd newydd Harri.

Sefydliad y Merched

Fe fydd Sefydliad y Merched yn ailgychwyn ar ôl seibiant yr haf nos Fercher, 14 Medi am 7 o’r gloch yn Neuadd Goffa Harlech.

Fe fydd Jayne Windmill yn rhoi sgwrs ar ddod yn awdur. Croeso i unrhyw un ymuno â ni am y noson.

Diolch

Fel teulu, hoffem ddiolch i chi o waelod calon am y te prynhawn arbennig gynhaliwyd yn y Neuadd Goffa yn Harlech yn ddiweddar. Roedd yn brofiad eithriadol o emosiynol i weld cymaint ohonoch chi yno yn cefnogi’r achos. Diolch o waelod calon i’r merched fu mor brysur yn trefnu ac yn cynnal y pnawn arbennig, a diolch yn ogystal i bawb am eu rhoddion hael eithriadol tuag at y raffl. Mae’n anodd rhoi’n gwerthfawrogiad mewn geiriau, ond heb os, mae’ch cefnogaeth a’ch caredigrwydd chi yn ystod y chwe mis diwethaf ers diagnosis Emi Elea wedi helpu i’n cynnal ni drwy’r cyfan.

Gyda chofion cynhesaf atoch chi oll, Nicky, Gwion, Sam ac Emi.

Ffair Fop Fictoraidd yn Harlech, 30 a 31 Gorffennaf 2022

Cafwyd llawer o hwyl yn y Ffair Fop Fictoraidd yn Harlech ar ddiwedd Gorffennaf. Yno roedd arddangosfa o fedrau ac roedd bobl leol mewn gwisgoedd wrth iddyn nhw

fwynhau’r bwyd blasus oedd ar gael iddyn nhw. Cafwyd cerddoriaeth hyfryd ar y delyn gan ferch ifanc leol ac roedd yn bosib i chi ddysgu mwy am hanes lliwgar tref Harlech gan ‘Mrs Holland’!!

Diolch i bawb a roddodd gynnig ar y gystadleuaeth i enwi ein pethau o Oes Fictoria. Yr enillydd oedd Jackie Drew ac, i’r sawl sydd â diddordeb, dangoswyd yr holl atebion yn siop y Groser.

Capel Jerusalem

Medi 11 Parch Dewi Morris am 4.00

Hydref 2 Br Iwan Morgan am 4.00

[Rhes gefn]SueDavies, Julie Jones, Linda Soar, Bethan Howie, Denise Jones, Karen Kerry, Gwen Owen, Sally John, Nicky ac Emi, Carol O’Neill [Yn y blaen] Sam Elwyn a David John. Yn absennol o’r llun mae Michelle Davies a Joy Hall.

Erbyn hyn, mae gwyliau’r haf wedi dod i ben gyda’r disgyblion, y rhieni a’r staff yn ceisio dod i drefn â’r flwyddyn addysgol newydd.

Cyn inni gau am wyliau’r haf, roedd digon yn digwydd. I ddechrau, trefnwyd gêm bêl-droed rhwng bechgyn B9 a B10. Bu tipyn o dynnu coes yn y dyddiau yn arwain at y gêm fawr ond wedi iddyn nhw gyrraedd y cae, fe welwyd wynebau difrifol gyda’r meddwl a’r lygad yn sicr ar y bêl. Ar ddiwedd y chwarae, bechgyn B9 enillodd o 1-0.

Yr ochr bwysig i’r gêm hon oedd ei bod yn rhan o ddiwrnod codi arian tuag at elusen Macmillan. Diolch yn fawr i bawb a gyfrannodd tuag at y diwrnod hwn. Gobeithio bydd y gêm yma yn parhau o hyn allan. Prynhawn gwerth chweil yn sicr.

Mae yna amser maith ers i griw o’r ysgol gael yr hawl i deithio oherwydd effaith Covid ers Mawrth 2020. Ond eleni, fe ddaeth cyfle eto i fynd ychydig ymhellach na’r daith trên ddyddiol. Trefnwyd i’r disgyblion gael mynd i Lerpwl er mwyn mwynhau golygfeydd y ddinas. Yn ogystal, aeth disgyblion B7 am dridiau o antur i wersyll yr Urdd yng Nglan-llyn. Gyda’r tywydd yn braf, roedd yn anodd meddwl am le gwell i fynd a hynny ar stepan ein drws.

Daeth criw o B6 yr ysgolion cynradd lleol i ymweld â’r ysgol am dridiau ar ddechrau Gorffennaf. Cafwyd nifer o weithgareddau i’w cadw yn brysur yn y dosbarth, ar y caeau a thrwy gerdded i’r traeth.

Dros y blynyddoedd, bu un cerddor dawnus yn gadael ei farc ar nifer fawr o eisteddfodau a chyngherddau. Yn ystod yr haf, bu’n hogi ei dalent yn Ysgol Haf Coleg Cerdd Chetham ym Manceinion. Rydym yn hyderus y bydd David Bisseker yn gwneud ei farc yn y byd cerddorol yn y blynyddoedd nesa’. Mae’n berson ifanc prysur. Gobeithio bydd y gwaith caled yn dod â llwyddiant iddo yn y maes hwn.

Cais am ddillad nad oes mo’u hangen Byddai’r ysgol yn falch o dderbyn unrhyw ddillad ysgol di-angen er mwyn ein cynorthwyo i greu ‘banc gwisg ysgol’. Gallai hyn gynnwys:

Cafodd yr ysgol ei pheintio yn ddiweddar gan adfywio nifer o ystafelloedd a choridorau. Dros nifer o wythnosau, mae’r peintiwr graffiti enwog, Andy Birch, wedi bod yn gweithio ei hud a lledrith i ddod a golygfeydd lleol i’r waliau.

• crys chwys/polo gyda logo’r ysgol

• trowsus/sgert ysgol

• crys T gwyn addysg gorfforol gyda logo’r ysgol Diolch yn fawr iawn o flaen llaw.

Llun David – Facebook, Lyn Bisseker

Treftadaeth Harlech ac Ardudwy

ein gorffennol diweddar yr un mor ddifyr, y rhai oedd yn byw yn yr adfeilion yr ydym yn gweld heddiw - yn llenwi lle gyda bywyd, profiad a hanes a’r hyn rydym ni yn y prosiect yn geisio ei ddogfennu, ei ddathlu a’i warchod.

Cewch wybod mwy am yr agwedd hon o’r prosiect ym mis Hydref, trwy Llais Ardudwy neu ar raglen boblogaidd Cynefin ar S4C fydd yn cael ei ddarlledu ar ddiwedd y flwyddyn.

Ers cychwyn prosiect Treftadaeth

Harlech ac Ardudwy dros flwyddyn yn ôl bellach bu ymateb y gymuned y tu hwnt i’r gofyn. Diolch i bawb sydd wedi codi ffôn, sgwennu e-bost, gyrru llythyr neu fynd â fi am dro i hela murddunnod.

Un o’r pleserau mwyaf yw clywed am lên gwerin a straeon lleol sydd yn gysylltiedig â ffermydd, murddunnod neu enw llefydd. Craig y Ddinas, er enghraifft, sydd yn Nyffryn Ardudwy.

Wyddoch chi mai cawres fu’n byw yma yn y dyddiau gynt, a chrib Moelfre oedd ei hoff encilfa? Yno y carai grwydro ar ddyddiau hyfryd o haf. Welsoch chi hi yn ystod yr ‘gwres’ diweddar?

Ond mae straeon o gymeriadau

Un peth oedd ar goll yn y prosiect oedd arolygon archaeolegol. Fe ddaeth y crème de la crème wrth i archaeolegwyr o Brifysgol Sheffield ymuno ag archaeolegydd y Parc Cenedlaethol a llond llaw o wirfoddolwyr lleol i gwblhau arolwg ar ddau furddun yn Llanenddwyn, sef LlamMaria a Tan Daran. Nid golygfa o ‘Time Team’ a gawsom, gyda phobl ar eu gliniau mewn mwd yn tyrchu am drysor, ond cofnodi pwyllog wrth ddefnyddio cyfuniad o dechnoleg a phapur a phensil. Cwblhawyd cynlluniau manwl o seiliau y ddau ffurddun i gofnodi eu maint a’u gosodiad, ac er mor fach oeddynt fe gymrodd hyn dipyn o amser. Tynnwyd cannoedd o luniau i bwrpas photogrammetry, proses sy’n golygu y gallwn ailgreu modelau 3D ohonyn nhw. Defnyddir drôn i ddarganfod mwy o’r awyr a chamerau 360 i ni fedru camu i mewn i’r adfeilion yn

ddigidol, heb yr angen i grwydro ar dir unrhyw un.

Ond at ba bwrpas oedd hyn i gyd?

Nid yn unig y gallwn ddarganfod mwy am sut roedd y murddunnod hyn yn edrych a sut y cawsant eu ddefnyddio ond mae’n bwysig eu cofnodi fel ag y maen nhw heddiw. .

Fe’ch gadawaf gyda gair gan Dafydd

Styllan, fu’n byw yn Styllan (neu Castellhen/Castellan ar fap) yn

G19eg, sydd erbyn hyn yn furddun. Byddai’n [Dafydd] mynd o gwmpas i werthu ysgubau grug ac un diwrnod aeth cyn belled â Llanbedr ac at ddrws rhyw wraig i gymell un.

Meddai’r wraig, ‘Un sâl iawn gefais i gennych chi y tro o’r blaen.’

‘Hy, wel wir, fe’i cariais hi bob cam o’r Dyffryn a chwynodd hi yr un waith wrtha i ei bod hi’n sâl.’

O’R SIOE SIR YNG NGHORWEN

Teulu Uwch-glan

Hwrdd

Cyntaf ac Is-bencampwr y brîd.

Oen Fenyw

Cyntaf a phencampwr y brîd.

Oen Fenyw - Ail wobr.

Grŵp o Dri (1 hwrdd a 2 fenyw) –Cyntaf

Merched y Wawr

Ceri Williams, cangen Nantcol – 1af ac 2il, siaced i blentyn bach efo hwd.

Janet Mostert, cangen Harlech a Llanfair – jar o unrhyw jeli, 2il.

Jean Jones, cangen y Bermo – 3ydd efo bag addurniedig.

Margiad Davies, cangen Bro

Tryweryn – wyau Albanaidd, 1af; cacen sbwng heb ei haddurno, 1af; macarŵns, 2il.

Sefydliad y Merched

Caroline Pettifor-Robson, cangen Harlech – ffotograffiaeth, 1af.

Gwaith crefft

Gwen Pettifor, cangen Harlech.

Garddio

Enillodd Robert Edwards, Harlech, lu o wobrau yn yr adran lysiau.

Llongyfarch

Llongyfarchiadau hefyd i Ellis

Wynne. Yn dilyn ei ymddeoliad o fwrdd y Farmers’ Marts ers blynyddoedd, cafodd ei wobrwyo â ffon fugail. Mae Aled Morgan Jones wedi ei benodi fel aelod newydd o’r bwrdd.

Stondin ddeniadol

Roedd stondin Mari yr Hendre, Cwm Nantcol, yn brysur drwy gydol y dydd.

Annwen a Trefor yn stiwardio yn adran y defaid

Llongyfarchiadau i Geraint Williams a Rachael ar eu priodas ddiweddar.

Ailagor Hen Lyfrgell Harlech

wrth gwblhau gwaith ychwanegol heb gost. Mae aelodau’r Pwyllgor Gwaith, gyda chymorth gwirfoddolwyr, wedi gweithio’n ddygn wrth reoli’r gwaith grant, glanhau, clirio, peintio a chyflawni’r holl waith angenrheidiol

Mae Hen Lyfrgell Harlech yn barod i ailagor ei ddrysau i ddefnyddwyr cymunedol. Bydd Diwrnod Agored ar 22 Medi (11.00-6.00), gyda seremoni agor am 2.00, yn gyfle i bobl leol alw heibio’r adeilad a gweld yr holl welliannau a wnaed, diolch i grantiau a llawer o waith gan wirfoddolwyr a chyfranwyr o’r gymuned.

Cafwyd grant o £3,000 gan Gronfa Sefydliad Cymunedol Cymru i helpu i dalu am newid defnydd ystafell i greu Llyfrgell Gyfeirio ac hefyd i greu cegin newydd. Cyfrannwyd llyfrau ar hanes lleol o Lyfrgell Coleg Harlech i’r llyfrgell newydd gan Addysg Oedolion Cymru cyn i safle Coleg Harlech gael ei werthu. Rydym hefyd wedi derbyn cyfraniadau hael o lyfrau ar hanes lleol gan stadau Les Derbyshire (Bermo) a Bryn Jones (Blaenau Ffestiniog). Mae grant o £4,460 gan Ymddiriedolaeth y Pererinion wedi talu am gatalogio’r llyfrau.

Mae grant o £20,000 gan Gynllun Cymunedau y Dreth Gwarediadau

Tirlenwi wedi talu am system wres

canolog newydd ar gyfer yr adeilad

cyfan yn ogystal ag inswleiddio’r to a mynd i’r afael â phroblemau lleithder difrifol.

Cyfunwyd yr arian a godwyd gan yr

Hen Lyfrgell gyda grantiau’r Cyfnod Clo i dalu £18,000 ar gyfer y ramp mynediad newydd i’r adeilad.

Diolch i grant o £7,400 gan

Sefydliad y Brethynwyr gosodwyd

toiled newydd sy’n addas i bobl ag anableddau, hefyd crëwyd agoriad

llydan i’r prif ystafell er mwyn

galluogi mynediad i bobl mewn cadair olwyn.

Mae bron y cwbl o’r gwaith adeiladu wedi ei gwblhau gan gontractwyr lleol ac rydym yn diolch iddyn nhw i gyd am ansawdd eu gwaith a’u haelioni

Mae hyd yn oed y byrddau snwcer wedi cael gorchuddion newydd

ar gyfer yr ailagor.

Ymddiheurwn nad oedd y ddau lun uchod yn rhifyn Mehefin. Aeth lluniau plant Ysgol y Garreg [llun uchaf] ac ail dîm Ysgol y Traeth i ffeil arall!

Llun: Keith Philips

Llun: Keith Philips