bouwen aan
de zorg VAKTIJDSCHRIFT over de bouw en ontwikkeling in de zorG
Terugblik Zorgtotaal Utrecht
Vlaamse overhead geeft zorgprojecten een ruggenstreuntje
NUMMER
2
2013
www.BOUWENAANDEZORG.eu
Ziekenhuis Bernhoven Uden in gebruik genomen
Máxima Medisch Centrum, Veldhoven
Máxima Medisch Centrum, Veldhoven
Elkerliek Ziekenhuis, Helmond
Tot in detail de zorg voor uw wensen
We hebben de kennis, de ideeën, de materialen... CCG Holding bestaat uit een groep gespecialiseerde bedrijven die zich richten op de inrichting en realisatie van hoogwaardige interieurs en geclassificeerde ruimtes en algemene bouw met een focus op de zorg, farma, biotech en kantorenmarkt. Alle bedrijven werken autonoom maar zullen daar waar mogelijk hun gezamenlijke kennis en vaardigheden voor uw project inzetten. Vanaf engineering, via project management en realisatie, tot en met maintenance. Van A/B ruimtes, OK’s of nucleaire hotlabs tot en met medium en low care ruimtes; de volledige inrichting in één hand. De bedrijven stellen zich graag aan u voor:
cleanroomcg.com
gebebouw.nl
rooms-for-care.nl
rfc-products.nl ccgholding.nl
sentida 5
het mobiele extra lage bed
wissner-bosserhoff Nederland · Amstelwijckweg 2 · 3316 BB Dordrecht · Tel.: +31 (0) 78 652 18 50 · Fax: +31 (0) 78 652 18 55 · E-mail: sales@wi-bo.eu · www.wi-bo.com wissner-bosserhoff Belgium · Bedrijvenlaan 1 · 2800 Mechelen · Tel.: +32 (0) 15 21 08 41 · Fax: +32 (0) 15 29 14 64 · E-mail: info@wi-bo.be · www.wi-bo.be
Brandveiligheid voor deuren
In combinatie met optimale toegankelijkheid
BRANDVEILIGHEID IN DE ZORG SCHIET TEKORT “......op de kamer waar de brand ontstond en deuren die automatisch sluiten bij een brand hadden een hoop leed kunnen voorkomen.” Dat concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in een rapport over de fatale brand in..... DICTATOR biedt voor dit veelvoorkomende veiligheidsprobleem de volgende praktische oplossingen: Ruim assortiment van deurhoudmagneten en ankerplaten Betrouwbare rook- en warmtemelders Volledig programma deurdrangers; getest en goedgekeurd voor toepassing op branddeuren (EN 1154) Vrijloopdeurdrangers; brandveiligheid in combinatie met optimale toegankelijkheid Ook vastzetoplossingen voor explosiegevaarlijke (ATEX) omgevingen
DICTATOR Productie B.V. Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl
g n i v e g m o e E lk g n i v e l e b n haa r eige
NEEM EEN KIJKJE OP ONZE NIEUWE WEBSITE WWW.LENSEN.NL
De gebruikers en bewoners moeten zich prettig en thuis voelen in de nieuwe woonomgeving en daarin volledig opgaan. Daarom hebben wij fors geïnvesteerd in nieuwe en passende producten. Met verrassende oplossingen, volledig afgestemd op uw eisen en wensen én die van de gezondheidszorg. Met functionele meubels en vloerbedekking, maar wel met een huiselijke uitstraling. Met onze expertise op het gebied van binnenhuisarchitectuur en styling kunnen we opvallende creaties voor uw organisatie tot stand brengen. Onze filosofie is niet voor niets Lensen Surrounds You!
T +31(0)88 599 05 99
WWW.LENSEN.NL
Op het gebied van luchtkwaliteit, bouwkundige afwerking en beheersing van drukhiërarchie heeft Interflow zich ontwikkeld als een veelzijdige specialist. Innovatieve oplossingen voor nieuwbouw en renovatie van operatiekamers zijn essentieel om deze omvangrijke trajecten met goed resultaat te realiseren.
Het beste ziekenhuis heeft ook het sterkste hart. Als dé specialist in schone lucht draait het bij Interflow allemaal om schone lucht in productieomgevingen met als doel producten persoonsbescherming te bieden. Interflow is een innovatieve organisatie en gaat wat betreft specialistische kennis en ervaring mee met de evolutie van de OK.
Interflow is onderdeel van BAM Techniek bv
Interflow is in staat om operatiekamers in zeer korte tijd te bouwen of te renoveren. Dit door gebruik te maken van een juiste combinatie van prefabricage, modulaire bouwelementen en bestaande luchtbehandelingsystemen. Interflow adviseert, ontwerpt, realiseert en onderhoudt alle projecten op dit gebied. Eén aanspreekpunt en één verantwoordelijke partij voor een gecertificeerde oplevering. Kijk voor meer informatie op www.interflow.nl of bel (0227) 60 28 44 voor een afspraak met één van onze adviseurs.
www.interflow.nl
Voorwoord Voor u ligt de nieuwste uitgave van Bouwen aan de Zorg. Ik zou zeggen een prachtige opmaat naar onze jubileumeditie want dit jaar bestaat het blad Bouwen aan de Zorg al weer 12,5 jaar! Maar daarover in de volgende edities meer. In deze uitgave ziet u overigens een mooie reportage van de zeer recentelijk geopende nieuwbouw van het Ziekenhuis Bernhoven in Uden. Letterlijk op de dag van de deadline van deze uitgave van Bouwen aan de Zorg, werd het gebouw geopend. Actualiteit in optima forma. Interessant in dit artikel is de verstandige visie op brandveiligheid. Maar ook leest u hier over de kwaliteit van samenwerken. Van aannemer tot aan de architect en het installatiebureau; het is en blijft soms toch wonderlijk hoe de verschillende schakels in de keten feilloos op elkaar aan lijken te sluiten. Hoe de mensen het doen, doen ze het: feit is echter dat er in Uden een prachtig eindresultaat is opgeleverd. Datzelfde geldt voor het project Schakenbosch in Leidschendam. In mei zal staatssecretaris van Rijn het jongerenzorgcentrum openen. Ondergetekende mocht er zelf op werkbezoek. Ik zeg het u: buitengewoon interessant. Het is ook zo een typisch voorbeeld dat ‘Bouwen aan de Zorg’ nooit meer het ‘simpel stapelen van stenen’ is. In Leidschendam moesten aspecten als ‘veiligheid’, ‘bescherming’ en de ‘maatschappelijke taak om jongeren weer terug te kunnen laten keren in de maatschappij’ op een verstandige manier gecombineerd worden. Openheid en geslotenheid in één complex. Je ziet – als je zo een gesprek hebt met de betrokkenen – dat van opportunisme al lang geen sprake meer is. De betrokken partijen durven elkaar kritische vragen te stellen en nooit iets als vanzelfsprekend aan te nemen. En dat kan ook niet. Het gaat om mensen. Dát is Bouwen aan de Zorg. Boeiend dus. Noem het maar een leestip ook voor deze editie. Maar eigenlijk geldt dat – zoals altijd – ook voor de andere reportages en artikelen. We wensen u daarom ook veel leesplezier.
Jerry Helmers Eindredactie
Bouwen aan de zorg
7
bouwen aan
de zorg
Vaktijdschrift over de bouw en ontwikkeling in de zorg www.bouwenaandezorg.eu Jaargang 13, nummer 2, 2013 Verschijnt 6 x per jaar ISSN: 1876-0600 Uitgever
Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl Redactieteam Loet van Bergen, Hedvig Beunk, Jelleke Bouma, Rob Buchholz, Henk Geist, Johan Godschalk, Jerry Helmers, Tim Janssens, Koen Mortelmans, Marcel van Rijnbach, Bram Souffreau, Jan Kees Verschuure, Margot Visser, Philip Willaert Redactieadres Vlaanderen Koen Mortelmans Kempenlaan 5 B-2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E koen@mortelmans.com Bladmanagement Patty Ros E p.ros@louwersuitgevers.nl
18
Secretariaat Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders Advertenties Online aanleveren: louwersuitgevers.wetransfer.com Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 Postbus 85, B-3900 Overpelt, België T +32 (0)11 605540 Fotografie Loet van Bergen, Jerry Helmers, Rob Heijkamp, Jurgen van Hoof, Tim Janssens, Erik Kottier, Raoul van Meel, Michel Oehlen, Evert van Reijswoud, Marc Soubron, Jan Kees Verschuure, Hilde de Wolf ABONNEMENTSPRIJS € 63,00 per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Bouwen aan de Zorg. Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl Adreswijzigingen Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert OPZEGGINGEN Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. DOELGROEP Als abonnement en in controlled circulation, persoonsgericht naar beslissers in ziekenhuizen, verpleeghuizen, woonzorgcentra, zorggroepen, GGZ, woningcorporaties, architecten, technische/facilitaire managers toeleverancier aan de gezondheidszorg, aannemers, overheidsinstellingen en abonnementen. Vormgeving Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/ of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
27
10
Het Interview: Henk Nies, personaliseren van langdurige zorg
14
Schakenbosch, Leidschendam ‘Niets aan toeval overlaten’
18
Ziekenhuis Bernhoven Uden in gebruik genomen
27
Bertilla Drachten, loopt voorop met anderhalvelijnscentrum
31
Blom Interieurs in Bertilla
32
Den Boogerd Hechtel-Eksel, kwalitatieve ouderenzorg
37
Zorgflits
39
Het Bildt Sint Annaparochie, modern en flexibel
43
Nieuwe poliklinische apotheek in OLCG Amsterdam
44
Thema Brandveiligheid
53
Zorgflits
32 54
MMC Veldhoven, acute psychiatrische zorg in moderne setting
Inhoud
Interview Geert Hurks, vrouwen worden de spil in de bouw
60
Nieuwe collecties Moduleo Design vloeren
62
’t Hoge Veld Aalten eerste met Breeam ‘very good certificaat’
66
Vlaamse Overheid geeft zorgpilootprojecten ruggensteuntje
69
Zorgflits
70
Zorgtotaal blijft belangrijke ontmoetingsplek
75
Column: Muziek in de tent
76
Thema Interieurbouw
80
Gouden Leeuw winnaar Energiestrijd zorghuizen
82
Thema Buitenterrein
86
Kleinschalige groepswoningen verpleeghuis Waelwick, Ewijk
89
Zorgflits
91
Wie doet wat
44
39
54
62
76
82 BOUWEN AAN DE ZORG
59
+ VAKTIJDSCHRIFT OVER DE BOUW EN ONTWIKKELING IN DE ZORG +
VAKTIJDSCHRIFT OVER DE BOUW EN ONTWIKKELING IN DE ZORG
NUMMER
2
2013
WWW.BOUWENAANDEZORG.EU
2013 • JAARGANG 13 • 2 MAANDELIJKS
COVER
Bernhoven Uden geopend foto Iemke Ruige
bouwen aan
DE ZORG
TERUGBLIK ZORGTOTAAL UTRECHT
2
VLAAMSE OVERHEAD GEEFT ZORGPROJECTEN EEN RUGGENSTREUNTJE
ZIEKENHUIS BERNHOVEN UDEN IN GEBRUIK GENOMEN
Tekst: Jan-Kees Verschuure
Henk Nies (Vilans): personaliseren van langdurige zorg op basis van regievermogen
'Maatwerk wenselijk op het gebied van
langer thuiswonen'
Het aantal gebruikers van langdurige zorg groeit nog steeds, en op individueel niveau neemt de complexiteit van de zorgvraag toe. Als kenniscentrum voor de langdurige zorg ontwikkelt Vilans met het werkveld praktijkgerichte kennis, om een goede langdurige zorgverlening ook in de toekomst te borgen. “Dat kan bijvoorbeeld middels de activering van zorgbehoevenden en hun omgeving. Een gepersonaliseerde benadering is in elk geval gewenst,” zegt bestuurder Henk Nies. De beleidswijzigingen in de langdurige zorg vallen het laatste decennium over elkaar heen, zowel op het gebied van vastgoed, zorgverlening als financiering. De formele scheiding van wonen en zorg, de transformatie van voorzieningen voor zwaardere zorg naar woongroepen met eenpersoonskamers en de overheveling van AWBZ-zorg naar de WMO c.q. gemeenten is al een feit; hoewel zaken als de afschaffing van het persoonsgebonden budget en de extramurale behandeling van cliënten met zorgzwaartepakket 4 voorlopig niet doorgaan, mist het werkveld en de cliënt het zicht op een samenhangend eindbeeld. Henk Nies, die naast bestuurder van Vilans bijzonder hoogleraar Organisatie en beleid van zorg is aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam, stelt dat de genoemde beleidsvoornemens op zich te billijken zijn, maar plaatst wel vraagtekens bij het tempo waarin de langdurige zorg wordt getransformeerd. “Het algemene beeld is dat meer
10
Bouwen aan de zorg
verwacht wordt van de eigen inbreng van burgers, die ook meer individuele keuzemogelijkheden wensen en krijgen. Dat is een onomkeerbaar proces, waarin regie over het eigen leven een centrale rol speelt. Voor een gezonde 55-plusser met partner betekent dat uiteraard iets anders dan voor een
alleenstaande met een complexe zorgvraag, zonder hulp in de directe omgeving. In dat kader is het noodzakelijk dat met het werkveld kennis wordt verzameld over dit soort vraagstukken op stelselen macroniveau, een publieke taak die Vilans uitvoert op basis van subsidie en opdrachtgelden.” ➤
Foto Médifix
het interview
Henk Nies (Vilans) Bouwen aan de zorg
11
De kracht van Lopital Als expert in de bouw streeft u naar de optimale mix van functionaliteit, veiligheid en uitstraling. Wij van Lopital begrijpen dit. Dankzij onze ruime expertise op het gebied van bouwkunde, elektra en brandveiligheid zijn wij in staat om altijd met u mee te denken over de meest praktische, betrouwbare en niet te vergeten mooiste implementatie van onze hulpmiddelen. Dat is onze kracht! Door constant met u mee te denken, kunnen onze producten perfect worden geĂŻntegreerd in uw werkwijze en uw zorgvoorziening.
Bent u op zoek naar een betrokken leverancier die meer doet dan alleen het verkopen van producten? Neem dan contact met ons op of bezoek onze website: www.lopital.nl.
Lopital Nederland B.V. Laarakkerweg 9, 5061 JR Oisterwijk, Postbus 56, 5060 AB Oisterwijk Tel 013 5239300, Fax 013 5239301, E-mail info@lopital.nl, www.lopital.nl Lopital BelgiĂŤ Bvba, Antwerpsesteenweg 124, 2630 Aartselaar Tel (0032) 03/870.51.60, Fax (0032) 03/877.79.44, E-mail info@lopital.be, www.lopital.be
het interview
algemeen - de maatschappelijke deelname open te houden. Er zal zeer goed naar individuele gevallen moeten worden gekeken; we kunnen vanwege de kostenstijgingen in de zorg op lange termijn geen generieke voorzieningen baseren op de slechtste gevallen. Het tempo waarin de beleidsvoornemens worden uitgevoerd speelt evenwel een grote rol.”
Zelfredzaamheid Kostenbeheersing is niet zelden een drijfveer achter de voorgenomen maatregelen. “Het is altijd een samenspel van kwaliteit, kosten en toegankelijkheid. De eenpersoonskamer in pg-woonvoorzieningen is een wenselijke ontwikkeling geweest, maar ook voor pg-cliënten, een van de duurste zorgdoelgroepen, is langer thuiswonen het uitgangspunt.” Er wordt gekeken in hoeverre dat mogelijk is te maken met behulp van domotica. “In de eigen omgeving is een pg-cliënt doorgaans het beste af; dat betreft niet alleen de eigen woning, maar ook de eigen wijk of het eigen dorp. De overheveling van zorgtaken naar de gemeenten zou ik in dit kader in principe als positief beschouwen. Je zou kunnen zeggen dat de zorg dichter bij de burger komt te zitten, omdat gemeenten de lokale situatie beter kunnen beoordelen. Het tempo waarin dat gebeurt vraagt zoals gezegd aandacht, evenals de uitvoerbaarheid in het kader van bezuinigingen op de WMO.”
(foto arch. Jan De Vloed)
Aangepaste woningen In hoeverre iemand regie heeft over de eigen situatie is maatgevend in de beoordeling van de zorgvraag; daarvoor is individueel maatwerk gewenst, stelt Nies. De huisarts en de wijkverpleegkundige zijn hiervoor de voor de hand liggende 'poortwachters'. Zijn alle bovengenoemde maatregelen praktisch uitvoerbaar? “Voor de groepen zzp 1 t/m 3 (die in nieuwe gevallen geen intramurale woonruimte meer wordt aangeboden; red.) zie ik zeker kansen om die maatregelen goed te laten landen. Zij kunnen van begin af aan wennen aan
de nieuwe situatie en er is geen sprake van uitplaatsing. De vraag is echter of er op korte termijn voldoende aangepaste woningen beschikbaar zijn voor kwetsbare mensen die bijvoorbeeld rolstoelafhankelijk zijn.” Voor mensen met een 'zzp4' is de situatie ingewikkelder. “Zij hebben - net als andere mensen een gepersonaliseerde benadering nodig en een goede beoordeling op grond van het genoemde regievermogen,” zegt Nies. “Daarbij is ook van belang de mogelijkheid tot ontmoeting en - meer
Op grond van deze ontwikkelingen ontstaat de noodzaak van een samenspel tussen lokale partijen als gemeenten, eerstelijnszorgverleners, instellingen en woningcorporaties, die samen maatwerk voor elkaar moeten krijgen. Een goede vraagstelling aan de zorgbehoevende en een maatwerkgerichte benadering moeten daarbij het uitgangspunt zijn, stelt Nies. “Gericht op wat kwaliteit van leven voor iemand betekent. Wordt dit samenspel goed ingevuld met individueel maatwerk en zelfredzaamheid, gezondheidswinst en kwaliteit van leven als uitgangspunt, dan kan adequate langdurige zorg op termijn geborgd worden. Daarbij moet ook preventie op basis van leefgewoonten en lichaamsbeweging niet worden vergeten. De activering van de zorgbehoevende en zijn omgeving zal een steeds grotere rol gaan vervullen. En waar mensen het zelf moeten oplosn sen zie je vaak goede initiatieven ontstaan.”
Bouwen aan de zorg
13
Tekst: Jerry Helmers Foto’s: EGM architecten
Een huis voor jeugdzorg
‘Niets aan het toeval overlaten bij ontwerp en bouw Schakenbosch’
Op 27 mei 2013 opent staatssecretaris Van Rijn in Leidschendam jongerenzorgcentrum Schakenbosch, waarin sinds eind 2012 overigens de eerste jongeren al wonen. Het doel van het complex onder de rook van Den Haag is het behandelen van gedragsproblematische jongeren en hen voor te bereiden op een succesvolle terugkeer in de maatschappij. “De eerste gedachten over de bouw van Schakenbosch ontstonden al in 2005,” zegt Giel Spreeuw, beleidsmedewerker en projectleider bij Ipse de Bruggen. “Er werd geconstateerd dat de jeugdgevangenissen vol zaten met kinderen die er eigenlijk niet thuishoorden, zelfs de slachtoffers van loverboys. Veel van deze jongeren zijn niet crimineel, maar door de omstandigheden waarin ze gedurende hun leven terecht zijn gekomen, wel zeer moeilijk opvoedbaar en slecht handelbaar geworden. In Schakenbosch kunnen ze onder deskundige begeleiding werken aan hun herstel.” Aan tafel zitten ook Annemarie Eijkelenboom, project ging. In ieder geval was er in Noord- en architect bij het in Dordrecht gevestigde EGM ar- Zuid-Holland niet iets vergelijkbaars te vinden. chitecten en Bernhard van Houwelingen, project- “Als je iets voor een dergelijke doelgroep gaat ontleider namens Bouwbedrijf De Vries en Verburg BV, werpen, dan kun je beslist niet over één nacht ijs gevestigd te Stolwijk. De twee hebben zich vanaf gaan,” zegt Annemarie. “Het moet bouwkundig dag één gerealiseerd dat het om een bijzonder stevig in elkaar zitten, want de meeste jongeren
De duidelijk herkenbare eigen identiteit van Schakenbosch
14
Bouwen aan de zorg
verblijven immers niet vrijwillig in Schakenbosch. Sommigen jongeren begrijpen niet eens waarom ze daar zijn. Dat levert in de praktijk nogal eens fysieke conflicten op die natuurlijk niet wenselijk zijn. Daarnaast is de veiligheid voor de medewerkers van groot belang. En dan denken we met
Schakenbosch, Leidschendam
Verblijf en behandeling in een groene en rustige healing environment
name aan de groepsbegeleiders die dagelijks met de jongeren werken. Tegelijkertijd wil je de jongeren niet het gevoel geven dat ze in een gevangenis zitten, want dat is niet de juiste plek. Het is dus echt een zoektocht naar de juiste identiteit.” Daarom is er in het ontwerp veel aandacht voor transparantie, daglicht en uitzicht, zodat de gebouwen, ondersteunend aan de besloten zorg, juist een open karakter hebben. Het verblijf wordt hierdoor zo comfortabel mogelijk. Binnen de verblijfgroepen zijn verschillende gradaties van privacy, van eigen slaapkamer tot gemeenschappelijk (omsloten) buitengebied, aansluitend bij de uitgangspunten van Schakenbosch. Een ander belangrijk aspect van het te ontwerpen complex was dat het goed in de omgeving moest passen. “We zitten immers midden in een woonwijk.” Annemarie legt uit dat een intense zoektocht naar de achtergrond van de jongeren en hun gedrag essentieel is om tot het beste resultaat te komen. “We realiseerden ons dat de ‘look and feel’ sociaal wenselijk gedrag moest stimuleren.”
Het huis en de omgeving bieden een solide en veilige basis
Risicovol element Bernhard van Houwelingen van Bouwbedrijf De Vries en Verburg BV sluit zich hierbij aan. “We hebben met een hele spannende doelgroep te maken. Dit project kreeg daardoor unieke kenmerken. Natuurlijk heeft EGM met het ontwerp de basis gelegd; we konden helder met de tekst van het bestek van start. Toch moesten ook wij kritische
vragen stellen, omdat telkens weer geredeneerd moest worden vanuit de problemen en knelpunten van de toekomstige bewoners. En vanzelfsprekend vanuit de uitdagingen die de zorg op zich heeft genomen om deze jongeren uiteindelijk weer netjes in de maatschappij terug te brengen. Ieder risicovol element moesten we doornemen en inderdaad, daarbij moet je toeval uitsluiten.” ➤
Duurzaamheid Een significant onderdeel van de realisatie van gebouwen, is de mate van duurzaamheid en flexibiliteit van de faciliteiten. Ook bij het ontwerp en de realisatie van Schakenbosch speelde dat een grote rol. Zo is warmte-/koudeopslag ingebed en is een energiedak toegepast. De lampjes in de slaapkamers werken op zonne-energie en de gebouwen zijn flexibel in te delen door scheiding van drager en inbouw. Kortom, een goede detaillering was van groot belang. “Gelukkig had de opdrachtgever in de gesprekken veel aandacht voor het geheel. Het neerzetten van een esthetisch verantwoord gebouw dat zou voldoen aan alle eisen van deze tijd, was dan ook niet de succesfactor waaraan alles zou worden opgehangen. Het succes zit hem in de grote aandacht voor de doelstellingen van Schakenbosch in het bouw-/ ontwikkelproces. Dat gaf de doorslag in iedere gemaakte keuze. We hebben gewerkt vanuit de gezamenlijke overtuiging dat je in opgaven niets aan het toeval moet overlaten.”
Alle groepen hebben een riante buitenruimte in de vorm van een eigen tuin of een terras met volop uitzicht op de omgeving
Bouwen aan de zorg
15
adviseurs
Bouwbedrijf
DE VRIES EN VERBURG O N D E R D E E L
W
V
O
O
D E
B U R G L A N D
Stolwijk
G R O E P
Kennis en daadkracht Bouwbedrijf De Vries en Verburg bouwt kantoren, zorginstellingen, scholen, bedrijfsobjecten en woningen. Al meer dan 25 jaar maakt Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verschil door betrouwbaarheid, degelijkheid en vakmanschap.
‘t Vaartland 8 2821 LH Stolwijk Postbus 59 2820 AB Stolwijk Telefoon 0182 - 34 17 41 Telefax 0182 - 34 24 75 info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl
U
V A N
R
T
V A
R
E
N
D
E
P A
R
T
N
E
R
B
I
J
B
O
U
W
E
N
Schakenbosch, Leidschendam
Medewerkers zijn continue bereikbaar voor de jeugd. Administratieve taken worden verricht in een annex van de woonkamer met een open verbinding tot de leefgebieden. Dat vraagt overigens extra veiligheidsvoorzieningen voor het personeel
waterwegen. Deze vormen een natuurlijke terreinafbakening en hebben daardoor geen zware uitstraling van een veiligheidsvoorziening. “Daar moeten we de architect en het bouwbedrijf beslist een compliment voor geven,” zegt Spreeuw. “Verder weten we uit ervaring dat de opgenomen doelgroep ongewenst bezoek kan aantrekken vanuit de milieus waar ze vandaan komen. Om die reden zijn de toegang en het terrein voorzien van camera’s. Toch is er een open uitstraling: er is in de woongebouwen veiligheidsglas toegepast en de meeste ramen lopen door tot aan de vloer. In- en uitgangen van woongroepen zijn verspreid aangebracht om het onderlinge contact te beperken. De entrees van de woningen zijn voorzien van een veiligheidssluis. Het mooie vind ik verder dat het gesloten gebouw tevens een grote binnentuin omringt met bijvoorbeeld een basketbalveldje, waar gemeenschappelijke activiteiten kunnen worden georganiseerd. Helaas hebben we ‘gesloten jeugdzorg’ nodig in Nederland; daar kunnen we weinig aan veranderen. Maar laten we het dan wel zo goed mogelijk inrichten met de n meeste kans op succes. Dát is hier gelukt.”
hoe dan ook niet gemakkelijk heeft en altijd creatief zal proberen de buitenwereld op te zoeken.”
Positieve zorg ondersteund door een huiselijke inrichting
Bernhard erkent dat de bouwtijd relatief kort was. “Maar juist omdat in het voortraject alles scherp is besproken, wisten we dat iedereen goed op één lijn zat. Het belangrijkste was dat we er geen gevangenis van zouden maken. Als je langs het complex loopt, dan moet je er geen naar gevoel van hebben. En dat is gelukt.”
Eindresultaat Het tweetal kijkt dan ook met tevredenheid terug op de samenwerking én op het eindresultaat. “Eigenlijk kunnen we niet wachten totdat alles in de zomer begroeid is,” zegt Bernhard. “Ik ben ervan overtuigd, dat we de doelstellingen hebben gehaald en dat het gebouw letterlijk tegen een stootje kan. Een stootje van de doelgroep die het
Opdrachtgever Ipse de Bruggen sluit zich daarbij aan. Giel Spreeuw: “Voor ons was het van belang dat we hier met partijen samenwerken die snappen wat zorg is. Het gaat in dit geval namelijk niet om het simpelweg stapelen van stenen. Zo kon in de keuze van de architect de prijs nooit het enige criterium zijn waarop een winnaar kon worden aangewezen. De kwetsbaarheid van de doelgroep vereist een gedegen analyse om het evenwicht te vinden in de visie op zorg en de organisatie van die zorg in samenhang met de benodigde bouwkundige en technische voorzieningen, want een wezenlijk onderdeel voor het creëren van veiligheid bij een open uitstraling is een zorgvuldige afstemming van de E-techniek. Op het gebied van E-techniek kent het centrum dan ook vele toepassingen, waaronder elektrische sloten, specifieke bmi-sturingen, deurstandsignalering, intercomsystemen, communicatiesystemen en alarmering.” De open uitstraling wordt benadrukt, doordat het terrein aan drie kanten wordt omsloten door
Giel Spreeuw en Annemarie Eijkelenboom kijken terug op de samenwerking Vanwege privacy van de cliënten van Schakenbosch is voor de foto’s gebruik gemaakt van figuranten
FEITEN EN CIJFERS PROJECT: Behandelcentrum jeugdzorgplus LVB Schakenbosch-Noord Opdrachtgever: Stichting Ipse de Bruggen, Zwammerdam / Stichting Jeugdformaat, Rijswijk / Hevo bv, ’s Hertogenbosch Architect: EGM architecten, Dordtrecht Bouwmanagement: Bouwbedrijf De Vries en Verburg BV, Stolwijk Advies: EGM adviseurs, Dordrecht / Aveco de Bondt, Driebergen / DWA installatie en energieadvies, Bodegraven / Corsmit Raadgevend Ingenieurs BV, Rijswijk Oppervlakte: BVO 8631 m² Capaciteit: 96 plaatsen. 2 woongebouwen en een behandelgebouw, 12 woongroepen
Bouwen aan de zorg
17
Tekst: Loet van Bergen Foto's: Iemke Ruige M.A. Amstelveen i.o.v. de Jong Gortemaker Algra, Loet van Bergen en Thomas Segers
Bernhoven opgeleverd Twee jaar na de start in september 2010 is de nieuwbouw van ziekenhuis Bernhoven in Uden-Noord helemaal klaar. Op zaterdag 30 maart werd met militaire precisie de verhuizing van de patiënten van Oss en Veghel naar Uden in goede banen geleid. Zelfs het leger werd ingezet. In Oss werd het ziekenhuisterrein bewaakt door 60 soldaten, in Veghel waren dat er 40. De oude ziekenhuizen verdwijnen niet helemaal. Daar vindt nog specialistische zorg plaats.
Ontwerp Het is een prachtig ziekenhuis geworden dat is ontworpen door architect Henk de Jong van De Jong Gortemaker Algra uit Rotterdam. Hij bedacht een functioneel en duurzaam complex van zes bouwlagen, dat ruimte biedt aan 380 bedden. In het ontwerp is een helende omgeving gecreëerd die de patiënten op hun gemak laten voelen, wat een positieve bijdrage levert aan de behandeling. Dit komt tot uiting in de warme uitstraling en het gebruik van natuurlijk ogende materialen. Kenmerkend is ook de verbinding van het ziekenhuis met zijn omgeving: in het bouwkundige ontwerp en het interieur is continu aandacht voor de natuur. “We hebben het ex-
Exterieur Ziekenhuis Bernhoven
18
Bouwen aan de zorg
pres niet laten voelen als een ziekenhuis,” vertelt projectmanager nieuwbouw Marion van Zoom. Op bijna alle plaatsen in het nieuwe ziekenhuis komen elementen uit de natuur terug. Het gebouw is gelegen in een natuurgebied langs de rondweg in Uden. Van Zoom: “We brengen graag dat wat je buiten ziet naar binnen.” Dat gebeurt letterlijk, want in de polikliniek zijn de muren behangen met foto's uit de omgeving.
Bouw Voor de bouw van het ziekenhuis was Bouwcombinatie Bernhoven, bestaande uit Hurks uit 's-Hertogenbosch en Kuijpers uit ‘s Hertogenbosch, verantwoordelijk die sinds 22 septem-
ber 2010 aan de nieuwbouw van ziekenhuis Bernhoven hebben gewerkt. Frank Brekelmans van Hurks bouw kijkt met trots terug op dit project. “Zeker gezien de samenwerking met de opdrachtgever in de persoon van Marion van Zoom waardoor de lijnen kort waren en de besluitvorming snel verliep. Hierdoor kon er razendsnel gewerkt worden en ontstond er tijdens de bouw geen vertraging. Volgens de planning moest er per dag 120 m² gebouwd worden. We hebben in een viertal bouwstromen gebouwd, ➤ van A tot en met F. V.l.n.r. John van Kuringen van Kuijpers, Marion van Zoom, projectbureau Nieuwbouw en Frank Brekelmans van Hurks van de Linden.
Bernhoven, Uden
De centrale hal zorgt voor een warm welkom
Bernhoven neemt nieuwbouw ziekenhuis in gebruik De Jong Gortemaker Algra ontwerpt modern ziekenhuis met aandacht voor mens en natuur Het nieuwe ziekenhuis Bernhoven in Uden is in gebruik genomen. De Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs (dJGA) is verantwoordelijk voor het bouwkundig en het interieurontwerp van het moderne ziekenhuis. Het ontwerp van het ziekenhuis, waar jaarlijks meer dan 170.000 patiënten worden behandeld, kenmerkt zich door een helende omgeving met aandacht voor de mens en natuur. Het ziekenhuis is opgebouwd uit meerdere gebouwen met elk een eigen specifieke functie, die onderling zijn verbonden. Het gebouwontwerp is op basis van het vastgoedprincipe en heeft een flexibele inrichting, zodat het in de toekomst kan inspelen op veranderingen in de zorg. Het moderne ziekenhuis biedt ruimte aan een entreegebouw, consultomgeving, hotelgebouw, onderzoeksgebouw, groen binnenterrein, het bedrijfsgebouw en een Hot Floor gebouw met onder andere operatiekamers en de intensive care. Helende omgeving in het groen In het ontwerp van het ziekenhuis staat een helende en groene omgeving centraal. Het Rotterdamse architectenbureau dJGA heeft een omgeving gecreëerd die patiënten op hun gemak laat voelen, wat een positieve bijdrage levert aan de behandeling. Het helende aspect komt tot uiting in de warme uitstraling van het gebouw en het gebruik van natuurlijk ogende materialen. Kenmerkend is ook de verbinding van het ziekenhuis met zijn omgeving: in het bouwkundige ontwerp en het interieur is continu aandacht voor de natuur. Die verbinding wordt versterkt door het gebruik van materialen die de natuur weergeven, waaronder een verticale plantenwand in de centrale hal en de levensgrote landschapsfoto’s uit de regio in de wachtruimten. Henk de Jong, architect en directeur bij dJGA, licht het ontwerp toe: “Belangrijk bij het ontwerpen van een ziekenhuis is dat de patiënt zich op zijn of haar gemak voelt. We hebben daarom zoveel mogelijk geprobeerd ons in te leven in de patiënt om zo een prettige en helende omgeving voor hen te creëren.” In het hotelgebouw, dat plaats biedt aan 380 ziekenhuisbedden, ligt het accent op gastvrijheid. De kamers zijn sfeervol ingericht met grote ramen tot op de vloer met een Frans balkon, zodat de patiënt vanuit zijn bed contact houdt met buiten. Door het gebruik van een vloer met houtstructuur en chique, bruine gordijnen oogt de kamer van de patiënt als een hotelkamer. Mensgericht ziekenhuis Opvallend in het ontwerp is dat het facilitair en medisch ondersteunend centrum vrij staat op het terrein van Bernhoven. Dit gebouw is ondergronds verbonden met het ziekenhuis, waardoor de bevoorrading aan het oog van de patiënt wordt onttrokken. Jaarlijks vinden er meer dan 40.000 opnames plaats in Bernhoven waarvan circa 18.000 dagopnames zijn. Het aantal eerste polikliniekbezoeken is meer dan 133.000. Bernhoven streeft er naar om in 2016 het meest mensgerichte ziekenhuis van Nederland te zijn, waar zowel patiënten als medewerkers centraal staan. Samen met hun zorgpartners biedt het ziekenhuis allesomvattende zorg aan de patiënten. De basiszorg heeft een focus op ouderenzorg, totale vaatzorg, het bekkenbodemcentrum en het Regionaal Pijn Centrum Bernhoven.
Bouwen aan de zorg
19
Unieke samenwerking, perfecte realisatie
Het kan u niet ontgaan zijn: het nieuwe ziekenhuis
Kuijpers ook samen aan hotel Udens Duyn, dat pal naast
Bernhoven
In
het ziekenhuis verrijst. In beide gebouwcomplexen staat
september 2010 gingen de eerste palen de grond in en het
de gezondheid van patiënten centraal en wordt vanaf eind
afgelopen jaar zag u de contouren van het ziekenhuis
dit jaar alles op alles gezet om de missie te volbrengen: het
steeds
bieden van de allerbeste zorg!
langs
de
duidelijker
rondweg
van
zichtbaar
Uden-Noord.
worden.
De
ontwerpparticipatie en realisatie komt voort uit een samenwerking tussen Hurks bouw (voorheen Hurks van
Specialist in zorgsector
der
Hurks bouw en Kuijpers hebben samen ruime ervaring in
linden)
en
Kuijpers,
beiden
gevestigd
in
‘s-Hertogenbosch.
de zorgsector. Zo is de bouwcombinatie op dit moment verantwoordelijk voor de nieuwbouw van het Reinier de
Met een flinke dosis kennis en ervaring wisten we een
Graaf ziekenhuis in Delft en werkten zij eerder samen aan
maximale bijdrage te leveren aan de oplevering van een
de nieuwbouw van het Albert Schweitzer Ziekenhuis in
eigentijds ziekenhuis. Inmiddels werken Hurks bouw en
Dordrecht.
Het Zuiderkruis 51 5215 MV ‘s-Hertogenbosch www.hurks.nl
Het Zuiderkruis 17 5215 MV ‘s-Hertogenbosch www.kuijpers.nl
Bernhoven, Uden
Licht voor de helden van het nieuwe ziekenhuis Bernhoven Controle over je eigen leven, dat vindt iedereen belangrijk. Als we in het ziekenhuis belanden, verliezen we de controle en leggen we ons welzijn in andermans handen. Een stressvolle situatie, die wordt versterkt door een voor ons onbekende omgeving. En dan de mensen die levens redden en anderen verzorgen. Hun taken vragen om concentratie, en medemenselijkheid. Licht speelt in het hele proces een belangrijke rol; Voor het nemen van de juiste medische beslissingen is licht van levensbelang. Gangzones en wachtruimtes vormen verblijfruimtes voor patiënten en bezoekers, waar een prettige sfeer met passende kleuren en verlichting stress reduceert. En dan de patiëntenkamers, waar alles draait om een spoedig herstel. Licht heeft direct invloed op onze hormoonhuishouding, en daardoor op ons herstel en algemene gezondheid. Dit is wetenschappelijk aangetoond. In het nieuwe ziekenhuis Bernhoven is de verlichting ontworpen op basis van de kennis en kwaliteit van Fagerhult. Omdat de helden van de zorg het best denkbare licht verdienen dat er bestaat.
Eind 2010 was de fundering klaar en 1 juli 2011 de ruwbouw volgens schema en er kon meteen met de afbouw worden begonnen. Dit alles vroeg om een perfecte logistieke planning en afstemming met alle partijen. Uitvoeringscoördinatie betekent dan ook: continu vooruitdenken. Als Hurks hadden we een belangrijke rol in coördineren van alle bouwstromen. Zelfs de medisch technisch inrichting heeft de opdrachtgever bij ons neergelegd. Alle leidingsystemen hebben we in de ruwbouw meegenomen. Wat tijdens de afbouwfase alleen maar voordelen heeft opgeleverd,” aldus Brekelmans. Hurks gelooft in vergaande ketenintegratie, in transparante samenwerking met alle betrokken partijen. Dat vraagt onderling goed vertrouwen. “Met alle betrokken onderaannemers en leveranciers hebben wij tijdens de bouw goede relaties onderhouden. We nemen hen, als specialist van een onderdeel, mee in het proces zodra hier noodzaak voor is. Zo komt onze knowhow en ervaring op het gebied van advies, ontwerp en uitvoering in alle stadia van het bouwproces het best tot zijn recht met als resultaat een ziekenhuis dat ➤ in alle details klopt.”
Een van de balie’s van de consultomgeving
Bouwen aan de zorg
21
ZORG
(SEMI)OVERHEID
EDUCATIE
CULTUUR
LEISURE
KANTOREN
Ga er maar aan staan. Voor elke ruimte in uw ontwerp steeds weer het perfecte sluitstuk vinden. Met Limburgia lukt dat altijd. Als specialist in utiliteitsdeuren heeft Limburgia namelijk een breed en diep assortiment. Het grootste als het om gecertificeerde brandwerende deuren gaat. En zit uw oplossing niet in ons standaard assortiment? Dan ontwikkelen we het desgewenst samen met u. We hebben ervaring in vele projecten. Van ziekenhuis tot theater en van school tot kantoor. Limburgia innoveert graag, maar zet veiligheid op plek ĂŠĂŠn. Goed voor uw ontwerp en voor de mensen die er later gebruik van maken. Kijk op Limburgia.nl of bel 0493 - 441 410.
LIMBURGIA UTILITEITSDEUREN BV Postadres: Postbus 65 5710 AB Someren
www.limburgia.nl info@limburgia.nl
Bezoekadres: Broekstraat 1 5711 CT Someren
Telefoon: 0493 441 410 Fax: 0493 441 429
Bernhoven, Uden
De verhuizing naar het nieuwe Bernhoven
Installatietechniek
De gang van het hotelgebouw heeft een houten vloer
Bernhoven is zeker niet het eerste ziekenhuis waar Kuijpers verantwoordelijk is voor de technische installaties. Kuijpers is een landelijk opererende technisch dienstverlener. Centrale Projecten uit ’s Hertogenbosch, is het onderdeel van Kuijpers, dat verantwoordelijk is voor grote en omvangrijke projecten zoals Bernhoven. “Toch is dit een bijzonder project voor ons,” benadrukt projectmanager John van Kuringen van Kuijpers. “Wij realiseren het ziekenhuis binnen de Bouwcombinatie Bernhoven. Dat betekent dat Hurks bouw het gebouw neerzet en wij alle installaties voor onze rekening nemen. Door al in een heel vroeg stadium als bouwpartners te opereren, waren de bouwtekeningen al bijna klaar toen we de opdracht kregen. Zo konden we een vliegende start maken.” En dat was geen overbodige luxe. Kuijpers conformeerde zich aan een hele strakke planning. “Zo hebben we de hoofdstructuur van de installatie al in de ruwbouw aangebracht.” “In een ziekenhuis is de installatietechniek ontzettend complex. Dat komt door alle verschillende functies, zoals een beddenhuis, operatiekamers, de intensive care en kantoorruimtes. Deze moeten ➤ allemaal op elkaar aansluiten.
Specialistische vakkennis beantwoordt alle wensen en eisen Limburgia Utiliteitsdeuren BV is in Nederland toonaangevend op het gebied van complexe hoogwaardige binnendeuren voor de utiliteitsbouw. Jarenlange ervaring en voortdurend markt- en productonderzoek hebben geleid tot zeer specialistische vakkennis, waardoor tot in detail kan worden beantwoord aan de wensen en eisen van de opdrachtgever, architect, afnemer en gebruiker. In de gezondheidszorg zijn de Limburgia utiliteitsdeuren al jarenlang een vaste en bewezen waarde. In het Bernhoven Ziekenhuis hangen er 2.700. Aan de hand van de eisen en geldende wet- en regelgeving zijn deuren met diverse functionaliteiten toegepast. Voor de geëiste brandveiligheid, al dan niet als brandcompartimentering, produceerde Limburgia 30 en 60 minuten brandwerende deuren. Geluidwerende deuren speciaal voor het comfort voor de patiënt en de zorgverlener, maar ook (dubbele) glasdeuren, extra brede XXL-deuren en ook een groot aantal schuifdeuren met zogenaamde Screenline lamellen die in het glas gemonteerd zijn. Voor de afdeling Radiologie ten slotte specialistische stralingwerende deuren. Qua uiterlijk zijn er veel houttinten en frisse kleuren toegepast die perfect aansluiten bij alle overige gebruikte bouwmaterialen. Alle deuren zijn uitgevoerd met Vulcan randafwerking, die zorgt voor de beste hygiënische bescherming. Door haar slag- en stootvastheid biedt Vulcan bescherming tegen intensief inpandig verkeer van bedden en rolstoelen en is tevens onderhoudsvrij. Om welke specifieke situatie of toepassing het ook gaat, Limburgia kwaliteitsdeuren bieden de aantoonbaar gecertificeerde oplossing en kunnen de zwaarste tests met gemak doorstaan. Ze vormen een optimale bescherming tegen brand, vocht, bacteriën, geluid, inbraak, molest, straling of zelfs kogels. Daarbij staat voorop dat de veiligheid aantoonbaar is geborgd.
Bouwen aan de zorg
23
Licht voor de helden van de zorg Als het ondenkbare gebeurt zijn zij er voor ons. De mensen die levens redden en anderen verzorgen. Maar zo eenvoudig is dat allemaal niet. Medische beslissingen moeten in een oogwenk worden genomen. Dat gaat dag en nacht, 24 uur per dag, jaar in, jaar uit, door. En dat is belastend, zowel professioneel als emotioneel. Daarom verdienen de dagelijkse helden van de zorg het best denkbare licht dat er bestaat. Fagerhult.
www.fagerhult.nl
Bernhoven, Uden
Bovendien moeten medische ruimtes aan allerlei eisen voldoen. In het kader van duurzaamheid is gekozen voor een WKK-installatie die verwarmt en tegelijkertijd elektrische energie opwekt.” Een uitdaging lag voor Kuijpers met name in de toepassing van uitgebreide netwerktechnologie waar veel installaties tegenwoordig op gebaseerd zijn.
FEITEN EN CIJFERS PROJECT: Ziekenhuis Bernhoven, Uden Opdrachtgever: Ziekenhuis Bernhoven Bouwcombinatie VOF: Hurks Bouw ‘s-Hertogenbosch en Kuijpers Installaties, Helmond Architect: De Jong, Gortemaker Algra, architecten en Adviseurs, Rotterdam Verlichting: Fagerhult, Houten Vastmeubilair: Zwartwoud Groningen Deuren: Limburgia, Someren Vloer: Forbo Flooring, Krommenie Bouwtijd: september 2010 – november 2012 • Selectie architecten: 2007 • Start nieuwbouw: september 2010 • Oplevering: november 2012 Totale oppervlakte terrein: 4,8 ha Totale oppervlakte gebouw: 55.000 m2
“Het is nieuwe computertechnologie die nog niet wijdverbreid is toegepast,” vertelt Van Kuringen: “Heel veel netwerktechnologie zie je steeds meer in het ziekenhuis. Bij Bernhoven is de implementatie in nauwe samenwerking gebeurt met de ICT-afdeling van het ziekenhuis. Zo diende de verpleegoproepfunctionaliteit geïntegreerd te worden met de mobiele handsets, evenals uitgebreide ondersteuning van alarmeringen en berichtenverkeer.” Tevens was integratie met de Philips CareServant bedterminals een vereiste. Tenslotte wilde het zie-
kenhuis gebruik maken van teleconferencing, file sharing en de uitwisseling van videobeelden om efficiënte en interactieve samenwerking tussen de locaties Uden, Veghel en Oss te ondersteunen. Systemen die we van te voren uitgebreid getest hebben om ze goed op elkaar afgestemd te krijgen. Alles werkt nu volgens planning. Voor zowel Frank Brekelmans van Hurks bouw als John van Kuringen van Kuijpers was het mooi om in de regio met de inzet van regionale bedrijven een dergelijk pron ject te neer te zetten.
Tussen de consultgangen zijn er ook patio’s met daglicht.
Op de kinderafdeling is ook een speelkamer ingericht
Bouwen aan de zorg
25