Grond Weg Waterbouw 02 2016 by Louwers Mediagroep

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

WWW.GWW-BOUW.NL

Jaargang 6 | nummer 02 | 2016

A9 GAASPERDAMMERWEG: DE LANGSTE LANDTUNNEL VAN NEDERLAND | WATERKRACHTCENTRALE IN RIVIER DE DOMMEL 8 KILOMETER SNELTRAMLIJN IN CENTRUM UTRECHT | DE PEN, MARK STURRUS | AFWATERINGSSYSTEEM STATIONSPLEIN ARNHEM

Vervoer & Infra

Energie

Farma

Industrie

High Tech

DIENSTVERLENING Onze dienstverlening bestaat uit consultancy, projectmanagement, development en engineering op het gebied van technische en industriĂŤle automatisering. Hierbij werken wij samen met u als opdrachtgever toe naar een grensverleggend eindresultaat. Dit doen we uiteraard met de nieuwste technieken, gecombineerd met passie voor ons vak en een grote betrokkenheid bij onze opdrachtgevers. Ă&#x2030;cht samenwerken betekent dat je elkaar weet te inspireren en dat je het beste uit verschillende werelden weet te combineren. Onze interesse gaat dan ook verder dan alleen de technologie. Kennis van onze klanten en de markten waarin zij zich bevinden zijn voor ons essentieel. Deze combinatie van marktkennis en technologische specialisatie stelt ons in staat om maximale toegevoegde waarde te leveren door oplossingen te bieden voor de complexe technologische uitdagingen waar onze klanten voor staan.

STRYPES NEDERLAND B.V. Broekhuizerlaan 3 3956 NS Leersum +31 (0)343 769024 info@strypes.nl www.strypes.nl

Where engineering meets nature. LievenseCSO.com

LievenseCSO is een middelgroot advies- en ingenieursbureau op het gebied van infrastructuur, bouw, water en milieu- en omgevingsvraagstukken. Met meer dan 400 medwerkers is LievenseCSO een prominente speler op de markt. Onze diensten leveren wij van plan- en studiefase tot en met realisatie van een project.

ONS NIEUWE MAGAZIJN IS GEOPEND! Na de brand in ons magazijn hebben we een nieuwe locatie gevonden voor onze opslag. Vanuit hier kunnen wij u volledig bedienen en alle producten uitleveren. Ons nieuwe adres voor het leveren en ophalen van producten is: Dwarsweg 18, 5165 NM Waspik Het bezoekadres blijft: Scharlo 11, 5165 NG Waspik

U kunt bestellen via: Tel: +31 (0) 416 31 77 88 E-mail: info@overmat.nl Geopend: ma t/m vr, 8.30 - 17.00 uur

GWW_Overmat_Nieuw magazijn_197-130mm.indd 1

14-04-16 13:57

Voorwoord

nummer

WERELDRECORD Studenten en bier, het blijft een twee eenheid. Eigenlijk best logisch dus dat studenten van de Technische Universiteit in Delft op het ludieke idee kwamen om een brug te bouwen van bierkratten. Een record werd gevestigd. Het markeerde het begin van een strijd tussen de Technische Universiteiten van Delft en Eindhoven. Op 23 april jongstleden werd opnieuw een record gevestigd, ditmaal in Eindhoven met de eerste bierkrattenbrug over water. Een overspanning van 7,4 meter, dat was het resultaat van de eerste bierkrattenbrug in Delft in 2004. Het jaar erop deden ze in Eindhoven er een schepje bovenop met een bierkrattenbrug van 12,6 meter overspanning. Vervolgens bleef het vijf jaar stil, waarna studenten van de Technische Universiteit in Twente zich ook in de strijd mengden. Tevergeefs. De poging mislukte. Het wakkerde wel de strijd weer aan tussen de universiteiten in Delft en Eindhoven. En tussen de lokale brouwerijen, die maar al te graag duizenden bierkratten beschikbaar stellen. In de daaropvolgende jaren ging de prestigieuze prijs steeds over en weer van Eindhoven naar Delft. Dit jaar was het aan de studenten van Eindhoven om de 22,15 meter lange overspanning van de bierkrattenbrug in Delft te verbreken. En met succes. In Eindhoven brachten ze nog een extra moeilijkheid in de uitvoering door de eerste bierkrattenbrug over water te bouwen, in dit geval over rivier de Dommel. De eerste poging om de brug 60 minuten zonder steun te laten staan, mislukte door de harde wind. De tweede poging lukte wel en werd het record van 26,69 meter officieel bevestigd. Het bouwen van een bierkrattenbrug is bepaald geen sinecure. Studenten brengen hetgeen ze tijdens hun studie geleerd hebben over onder meer modelleren en berekenen in de praktijk. De brug wordt gebouwd als een drukboog, waarbij de kratten in verband zijn gestapeld. Tevens wordt er gewerkt met verschillende kratgewichten, afwisselend lege en met water gevulde flesjes. In Eindhoven zijn de kratten voor het eerst ook op de zijkant, liggend in elkaar geschoven in plaats van gestapeld. En met succes. Een vermelding in het Guinness boek krijgt de bierkrattenbrug niet. Het is volgens de makers te kostbaar en bovendien worden bierkratten maar in een paar Europese landen gebruikt.

Roel van Gils

Vaktijdschrift & website over civiele techniek & infrastructuur nummer 02 Jaargang 6 | 2016 Verschijnt 6 x per jaar ISSN: 2212-9979

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T 31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECOÖRDINATOR EN EINDREDACTIE Roel van Gils Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95

REDACTIEMEDEWERKERS

Martijn van den Bouwhuizen, Patricia van der Beek, Roel van Gils, Anniek Heijs, Susan Moonen

BLADMANAGER

Robert Vermanen E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com o.v.v. Grond/Weg/Waterbouw en uw naam Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

PROJECT GAASPERDAMMERWEG

Drukkerij Hendrix, Peer

A9 Gaasperdammerweg: de langste landtunnel van Nederland De rol van de architect Industriële en technische automatisering Tijdelijke tunnelconstructies Slimme fotografie Montage kolossale prefab brugliggers De Gaasp Werkzoekenden aan de slag Asfaltzagen en betonzagen Profileren en verdichten van onderbanen Goed en veilig functionerende landtunnel Allround funderingswerkzaamheden Yalibims als stabiel funderingsmateriaal Wapeningsstaal in elementenvorm Zestien tijdelijke bruggen Ontgraven van verontreinigingen Stofdichte transportband Schoonhouden van het werkterrein Overwinnen van verticale hoogteverschillen Sleufbekisting Smalle buispalen vullen met zand Inzet van hoogwerkers

8 11 12 15 16 17 19 21 23 24 27 28 29 31 33 35 37 38 39 41 43

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdruk kelijke toestemming van de uitgever en zon der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Column Liesbeth Schippers Ruimte voor de Rivier: aanpak IJsseldelta

44 46

ABONNEMENTSPRIJS Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW Buiten Nederland: € 90,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Grond/Weg/Waterbouw Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 95

ADRESWIJZIGINGEN Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP Directies en management van bedrijven uit de infraketen, betrokken ministeries en rijksdiensten, provinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. wegenbouw, aannemers, ingenieursbureaus en toeleveranciers.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Inhoud

73 Waterkrachtcentrale in rivier De Dommel Vervangen openbare verlichting regio Haaglanden

83 50 52

HOUT SPECIAL Nieuwe sluisdeuren voor rijksmonument Urkersluis Onderzoek bevestigt: zeer lage milieubelasting houttoepassingen GWW Tropisch hardhout is kwalitatieve grondstof voor GWW

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

WWW.GWW-BOUW.NL

Jaargang 6 | nummer 02 | 2016

Coverbeeld | beeldbank.rws.nl Rijkswaterstaat - Henk Roolvink

54 57 58

8 kilometer sneltramlijn in centrum Utrecht 60 De Pen, Mark Sturrus 62 Journaal 64 Evenementen 69 ‘Toekomst is nu’ tijdens Dag van de Rail 70 Spoorbouw vraagt om ‘grip op ondergrondse infra’ 71 Fusie Croon Elektrotechniek en Wolter & Dros 73 Grootschalige infrawerken vragen een multidisciplinaire aanpak 75 Dag van de Openbare Ruimte Interregionaal 76 Betonvloeren in de infra 78 Fietsenparkeergarage Utrecht 80 Afwateringssysteem stationsplein Arnhem 83 Duurzaam beton in Wildlands Adventure Zoo 84 Advies- en ingenieursbureau verdubbelt bedrijfsresultaat 86 Wie doet wat 88

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Tekst: Roel van Gils Beeld: Rijkswaterstaat

A9 Gaasperdammerweg: de langste landtunnel van Nederland De komende jaren verbreed Rijkswaterstaat de wegen tussen Schiphol, Amsterdam en Almere om een vlottere verkeersdoorstroming en een betere bereikbaarheid van de noordelijke Randstad te garanderen. Op de A9 tussen de knooppunten Holendrecht en Diemen, de Gaasperdammerweg, wordt de weg verbreedt: er komen extra rijstroken en een landtunnel. Op de tunnel wordt een park aangelegd met een oppervlakte van twee keer het Vondelpark. We zoomen in op dit deelproject en bekijken de bouw van de langste landtunnel van Nederland. De A9 Gaasperdammerweg loopt dwars door Amsterdam Zuidoost, door de wijken Gaasperdam en Bijlmermeer. Behalve de 85.000 inwoners in dit stadsdeel zijn ook grote instellingen, zoals de Amsterdam Arena, Ziggo Dome en het AMC direct afhankelijk van de A9. Om de bereikbaarheid en de leefbaarheid langs de snelweg te bevorderen,

wordt een deel van de snelweg verdiept aangelegd in een landtunnel met een lengte van 3 kilometer. Op die manier wordt de geluidsoverlast beperkt en de luchtkwaliteit in de woonwijken langs de tunnel verbeterd. Bovendien ontstaat zo een groene verbinding tussen Gaasperdam en Bijlmermeer door de aanleg van een tunnelpark.

BOUWCONSORTIUM IXAS De weguitbreiding van de A9 Gaasperdammerweg wordt uitgevoerd door bouwconsortium IXAS. Dit is een consortium dat bestaat uit de bedrijven Ballast Nedam, Heijmans, Fluor en 3i Infrastructure. IXAS is speciaal opgericht voor het project A9 Gaasperdammerweg. Rijkswaterstaat

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Overzicht toerit West.

anders ingedeeld en verschoven in de richting van Gaasperdam om plaats te kunnen maken voor de bouw van de tunnel.

Huntumdreef.

heeft met IXAS een DBFM-contract gesloten. Dit betekent dat IXAS het ontwerp maakt, de bouw realiseert, het project voor financiert en na het openstellen van de tunnel ook nog twintig jaar verantwoordelijk is het beheer en onderhoud van de snelweg en de tunnel. In cijfers uitgedrukt beslaat het project A9 Gaasperdammerweg uit 7 kilometer weguitbreiding, 3 kilometer tunnel met vijf tunnelbuizen, twee kruisende spoorlijnen voor trein en metro, 1.300 strekkende meter geluidscherm en 61.000 mÂ˛ extra wateroppervlak.

WATERKERENDE FUNCTIE

TIJDELIJKE SNELWEGRIJSTROKEN

Tijdens de bouw van de tunnel moet het verkeer over de A9 kunnen blijven rijden. Bovendien moet de oorspronkelijke waterkerende functie van de A9, die de lager gelegen Bijlmerpolder tegen hoog water beschermt, ook tijdens de werkzaamheden en uiteraard in de eindsituatie gehandhaafd blijven. Dat vraagt een nauwkeurige afstemming en voorbereiding, die nog altijd in volle gang is. Ook zijn de eerste werkzaamheden buiten al zichtbaar. Zo zijn de rijstroken van de huidige A9 tijdelijk

Bouwconsortium IXAS staat inmiddels aan de vooravond van de bouw van de tunnel zelf, een project dat is opgesplitst in verschillende stappen. Stap 1 is inmiddels zo goed als afgerond. Om ervoor te zorgen dat het verkeer geen hinder ondervindt van de werkzaamheden, zijn hulpbruggen geplaatst voor voetgangers, fietsers en automobilisten die de A9 kruisen en zijn tijdelijke snelwegrijstroken aan de zuidkant van de A9 in de richting van Gaasperdam gemaakt. â&#x20AC;ş

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

De huidige situatie.

Tijdelijke situatie vanaf de zomer in 2016.

De nieuwe situatie in 2020. De A9 loopt dan door een drie kilomter lange tunnel.

ZAKBAKENS, HAKKELBOUTEN EN MESBANDEN De zakbakens, hakkelbouten en mesbanden voor het project IXAS zijn geleverd door LMW Nederland. Deze relatief jonge firma is gespecialiseerd in las- en montagewerken voor infra gerelateerde projecten. Een zakbaak is een hulpconstructie, een meetinstrument om veranderingen in de hoogte van dieper liggende bodemlagen te bepalen. Een hakkelbout wordt samen met een mesband veel gebruikt voor de onderlinge verbinding tussen paal en kesp, de verbindingsbalk op twee of meer heipalen. LMW Nederland heeft de afgelopen jaren alle grote infraprojecten in Nederland bevoorraad met zakbakens, zoals SAAONE (A1-A6), CBB (omlegging A9, Schiphol) en de N23 Westfrisiaweg (Obdam naar Enkhuizen). Dit zijn projecten waar minimaal 1.000 zakbakens van allerlei maten in zijn gegaan. Daarnaast bevoorraden we uiteraard ook projecten met kleinere aantallen. De meeste van de zakbakens kunnen wij binnen enkele werkdagen leveren. En dat door heel Nederland.

Tevens zijn er bouwwegen aangelegd, voorzien van een asfalt toplaag in plaats van puin of zand om zo min mogelijk overlast te veroorzaken op de omgeving, en is gestart met de realisatie van de

10 |

vloer en wanden van de middelste tunnelbuis, de wisselbaan. In een volgende stap maakt IXAS daadwerkelijk ruimte voor de bouw van de tunnel. Het verkeer wordt over de tijdelijke snelwegrij-

stroken en de middelste tunnelbuis geleid. In deze fase worden tevens een groot aantal meters damwanden aangebracht om ervoor te zorgen dat de bestaande A9 niet wegzakt en zijn waterkerende functie blijft behouden. Vervolgens wordt het noordelijke deel van de A9 afgegraven, inclusief de onderliggende terp om in een volgende stap de hele tunnel te maken.

AANLEGGEN PARK In stap 3 worden aan weerszijden van de middelste tunnelbuis de overige vier tunnelbuizen aangelegd. Dit gebeurt op een fundering met heipalen waarop de wanden, vloeren en het dak van de tunnel worden gebouwd. Na de zomer van 2017 worden alle technische installatie in de tunnel aangebracht en getest. De middelste tunnelbuis krijgt pas later een dak, omdat het snelwegverkeer in deze fase nog door deze tunnelbuis rijdt. De tunnelwetgeving en veiligheidsvoorschriften zijn erg streng. Voornamelijk op het punt van veiligheid. Het krijgen van de vergunning duurt daarom enige tijd. Als de openstellingsvergunning er is, kan het verkeer door de tunnel gaan rijden. De middelste tunnelbuis gaat dan in de laatste fase dicht voor het snelwegverkeer, zodat ook deze afgedicht kan worden. De verwachting is dat dit in 2020 gaat gebeuren. In deze vierde en laatste fase wordt ook de oude A9 gesloopt en worden de hulpbruggen en bouwwegen verwijderd. Dan kan het nieuwe park op het dak worden aangelegd en is het project gereed. De A9 Gaasperdammerweg is dan aan het zicht onttrokken, wat minder geluidsoverlast en een schonere lucht oplevert voor de omgeving met als bijkomende voordeel een groene verbinding tussen Gaasperdam en Bijlmermeer. â?&#x161;

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: Rijkswaterstaat en QWA

DE ROL VAN DE ARCHITECT Rijkswaterstaat hecht veel waarde aan de ruimtelijke kwaliteit van haar infrastructuur. Voor het project A9 Gaasperdammerweg heeft RWS de architectonische en landschappelijke inpassingsvisie vastgelegd in een esthetisch programma van eisen. Quist Wintermans Architekten is binnen het bouwconsortium IXAS verantwoordelijk om deze visie te borgen. “Het letterlijk vertalen van een esthetisch programma van eisen is in de praktijk vaak weerbarstiger,” weet Joost Brands van Quist Wintermans Architekten. “Onze rol binnen het bouwconsortium is om de vormgevingsvisie te vertalen in concrete ontwerpen, zodat we de beoogde vormgevingsvisie daadwerkelijk kunnen bouwen.” SAMEN RUIMTELIJKE KWALITEIT REALISEREN Met de komst van nieuwe contractvormen, zoals het DBFM-contract van bouwconsortium IXAS voor de A9 Gaasperdammerweg, neemt Rijkswaterstaat geen product meer af, maar een dienst voor een langere termijn. Dit betekent dat IXAS het ontwerp maakt, de bouw realiseert, het project voor financiert en na het openstellen van de tunnel ook nog 20 jaar verantwoordelijk is het beheer en onderhoud van de snelweg en de tunnel. Brands: “De nieuwe contractvormen brengt ook andere samenwerkingsvormen met zich mee. Hadden we in het verleden nog een controlerende functie op de aannemer in opdracht van Rijkswaterstaat, bij de nieuwe contractvormen werken we in opdracht van het bouwconsortium. We zorgen ervoor dat de gewenste ruimtelijke kwaliteit haalbaar en maakbaar wordt. Dit doen we overigens niet alleen, we werken samen met constructeurs, werkvoorbereiders, uitvoerders en leveranciers. Ook is H+N+S landschapsarchitecten betrokken voor de landschappelijke inpassing”

INTEGRAAL PLAN VORMGEVING Quist Wintermans Architekten heeft in de tenderfase samen met IXAS een aantal kunstwerken uitgewerkt conform het esthetisch programma van eisen. “Dit om aan te tonen aan Rijkswaterstaat dat de beoogde werkwijze ook resulteert in het gewenste ontwerp,” vervolgt Brands. “Nadat de tender was gewonnen door IXAS, hebben we het esthetisch programma van eisen vertaald in een integraal plan vormgeving. Hierin is het ontwerp van alle onderdelen, zoals de kunstwerken, de tunnelmonden, de dienstgebouwen, uitgewerkt en getoetst aan de vormgevingsvisie. We kijken hierbij sterk naar de constructieve en uitvoeringsaspecten en ontwerpen in overleg met de constructeurs. Tussentijds kan het bouwconsortium mogelijk hindernissen tegenkomen die niet stroken met het ontwerp. We werken dan samen op een creatieve manier aan een nieuwe oplossing die wel het beoogde resultaat

Joost Brands van Quist Wintermans Architekten.

oplevert. Als een fase wordt afgerond, starten wij het verificatieproces om te beoordelen of de uitwerking nog steeds voldoet aan de vormgevingseisen. Dit doen we gedurende het gehele project en blijven tot aan de oplevering betrokken” Quist Wintermans Architekten is al ruim 20 jaar betrokken bij diverse infraprojecten van verschillende schaalniveaus. “We ontwerpen bruggen, sluiscomplexen, tunnels, waterBemonstering materialen. keringen, dienstgebouwen en grootschalige snelwegprojecten. Daarnaast werken we aan utiliteitgebouwen, onderwijsgebouwen, musea, woningbouw en interieurprojecten. Juist deze variatie van verschillende projecten zorgt voor veel inspiratie en maakt dat we iedere opdracht met een frisse blik bekijken,” besluit Joost Brands. ❚

| 11

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Susan Moonen Beeld: Rijkswaterstaat

Project Gaasperdammerweg

springplank naar andere projecten

12 |

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Bouwconsortium IXAS heeft voor het prestigieuze project A9 Gaasperdammerweg, tussen knooppunten Holendrecht en Diemen, gekozen voor Strypes, een bedrijf dat bestaat uit een kleine 40 man en is gevestigd in Leersum. Strypes begeeft zich in een ware nichemarkt. Wat ze precies doen? Mark van Lanen, commercieel directeur en mede-eigenaar van Strypes vertelt: “Wij geven advies en realiseren projecten rondom industriële en technische automatisering. Voor dit project is dat in een infra-omgeving, ook zijn we vaak te vinden in de procesautomatisering van farmaceutische bedrijven, of in grote renovatieprojecten van de verschillende waterschappen in Nederland.”

De tunnel in de Gaasperdammerweg kent een bovengemiddelde lengte. In elk geval voor Nederlandse begrippen. Alco Wasscher, ontwerper bij Strypes vertelt: “In een tunnel zitten allerlei Tunnel Technische Installaties. Denk daarbij aan ventilatiesystemen, vluchtdeuren, blusvoorzienings- en camerasystemen. De besturing, realisatie en het ontwerp daarvan? Dát is ons vak.” Bob de Vos, eveneens werkzaam bij Strypes en projectmanager van project de Gaasperdammerweg voegt toe: “Er is een landelijke tunnelstandaard, waaraan alle tunnels in Nederland, onder meer op het gebied van veiligheid, moeten voldoen. In het geval van dit project lag het wat complexer, omdat de tunnel maar liefst 3 kilometer lang is, 5 buizen kent en over 2 vluchtkanalen met meerdere vluchtwegen beschikt.” Over één ding zijn de heren het volkomen eens. “We zijn sterk in het dragen van verantwoordelijkheid. Als onze opdrachtgever een probleem heeft, dan ervaren we dat ook daadwerkelijk als óns probleem. Bedrijven waarin er strak naar uren en facturen wordt gekeken, gaan het in onze beleving niet redden. Wij geloven dat oprechte samenwerking in een team, waarin gemotiveerde, technische mensen elkaar willen begrijpen voorwaarde zijn voor blijvend succes. En dat liep wonderwel soepel binnen dit project. Die synergie is uitermate belangrijk, zeker in een markt waarin het steeds moeilijker is om personeel te vinden dat niet alleen technisch goed onderlegd is, maar ook hoogwaardig geschoold en ontwikkeld binnen het steeds veranderende ICT-landschap. Projecten als deze vragen nogal wat van de betrokken partijen,”’ aldus Van Lanen. “Je merkt bij dit soort grote klussen dat er zich gemiddeld zo’n viertal transities voltrekken tijdens de verschillende fasen van het project. In eerste instantie, tijdens de aanbestedingsfase steek je de beste technische koppen bij elkaar en denk je de oplossingen voor de gepresenteerde problemen uit. Als het dan daadwerkelijk tot de officiële startfase komt, dan realiseer je je dat je als projectteam min of meer een nieuw bedrijf begint. Inclusief alle ups en downs. Dat is een lastige fase, omdat je de bedachte theorie nu concreet naar de praktijk gaat omvormen. En dat levert zo nu en dan nog weleens een spanningsveld op. Contractuele eisen, een hoge mate van abstracte denkniveaus, verschillende mensen en karakters én niet te vergeten de druk om op tijd de juiste, gevraagde resultaten te bereiken. Het zijn zomaar wat voorbeelden die in meer of mindere mate voor uitdagingen vormen. En als je dan, met elkaar, binnen een zo kort mogelijke periode een hoog resultaat weet neer te zetten dat de opdrachtgever ook nog eens waardeert, dan komt alles samen.” Ontwerper Wasscher sluit aan: “Wat ook bij dit project goed lukt, is het aansluiten van het ontwerp op de praktijk. We merken dat we, vanaf het allereerste begin nagenoeg overal bij betrokken worden door bouwconsortium IXAS.” De Vos knikt: “Inderdaad, we worden als partner behandeld in dit traject. We voelen ons mede-eigenaar en onder andere daardoor verloopt de communicatie soepel.” “Het is voor ons redelijk uniek dat we op deze hoogwaardige manier een bijdrage mogen leveren aan een project als dit. Er was veel specialistische expertise voor nodig. En dat je dat dan gewoon op het gewenste niveau in huis blijkt te hebben, dat is gaaf. Eigenlijk zijn we gewoon apetrots,” besluit de commercieel directeur van Strypes. ❚

| 13

Botlekbrug en MAVA tracé

IJsselbrug, Zwolle

Keersluis Limmel, in uitvoering

A2 Leidsche Rijn tunnel en tracé

Radartoren Neeltje Jans, betonprijs 2015 www.qwa.nl

Gegolfd Staal,GEWELDIG STERK! Tijdelijke tunnelverlenging, project A9 Gaasperdammerweg

Constructieve & Duurzaam Innovatieve oplossingen voor o.a. duikers, bruggen en tunnels. T. 010-5242650 I. www.gegolfdstaal.nl E. infobct@bergschenhoek-ct.com Member of BERGSCHENHOEK GROEP

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Tekst: Roel van Gils Beeld: Bergschenhoek Civiele Techniek

TIJDELIJKE TUNNELCONSTRUCTIES Om de nieuwe landtunnel van de A9 Gaasperdammerweg te kunnen bouwen, is de huidige A9 opgeschoven richting Gaasperdam. Diverse onderdoorgangen voor voetgangers en fietsers kruisten in de oorspronkelijke situatie de bestaande A9. Ook tijdens de bouw van de landtunnel is het van belang dat deze verbindingen toegankelijk blijven. Daartoe zijn drie van de bestaande onderdoorgangen verlengd met een Super Cor gegolfd stalen tunnelconstructie, ontworpen, geleverd en gemonteerd door Bergschenhoek Civiele Techniek in opdracht van bouwconsortium IXAS. In de voorbereidingsfase is Bergschenhoek Civiele Techniek benaderd om mee te denken om tot een constructief en economisch voordelige oplossing te komen voor het in stand houden van de onderdoorgangen, begint Dick van der Linde van Bergschenhoek Civiele Techniek. “De bestaande onderdoorgangen Nellesteinpad, Bijlmerpleinpad en Haarlerbergpad zijn verlengd, rekening houdend met onder andere de gestelde eisen aan de ruimte voor de fietsers (PVR), het lengteprofiel, de beschikbare hoogte en de belasting op de

tunnels. De tunnels zijn opgebouwd uit gegolfd stalen plaatelementen die op de projectlocaties tot tunnelprofielen zijn gemonteerd. Dit systeem maakt het mogelijk om in een zeer korte periode een complete tunnel te bouwen.”

GEGOLFD STALEN PLAATELEMENTEN De verlenging van de tunnels bedraagt 17 meter, 33 meter en 40 meter. Van der Linde: “Het grootste tunnelprofiel is 8,6 meter breed en 2,7 meter hoog en de golfafmeting van de stalen plaate-

lementen bedraagt 381 x 140 millimeter. Dat maakt de constructie licht van gewicht, slank en toch zeer sterk. Door het lichtgewicht karakter zijn de tunnels op een gestabiliseerde fundatielaag geplaatst, hetgeen een aanzienlijke besparing oplevert ten opzichte van een traditioneel tunnel op een vaste fundering. De tunnels zijn aangevuld met zand en laagsgewijs verdicht om de benodigde steundruk te bereiken.” Van der Linde vertelt dat de tunnels op 10 meter vóór de bestaande kunstwerken zijn gemonteerd en vervolgens ingeschoven. “Zo bleef de bestaande onderdoorgang zo lang mogelijk intact. Bovendien was de ruimte tussen de bovenkant van de tunnels en de onderkant van het bestaande dek onvoldoende om onder het dek de plaatstalen elementen te monteren. Om de wrijvingsweerstand tussen de funderingslaag en de stalen voetplaten te minimaliseren, zijn er op de funderingslaag glijplaten gelegd. Hierdoor was het mogelijk om met een relatief lage trekkracht de tunnels met een gewicht van maximaal 70 ton naar de juiste positie te verplaatsen.” Omdat het hier gaat om een tijdelijke verlenging, waarbij de tunnels slechts drie jaar in gebruik zijn, zijn de drie stalen Super Cor tunnels alleen voorzien van een zinklaag en geen additionele epoxycoating, zegt Van der Linde. “Nadat de verbreding van de A9 is gerealiseerd, worden de tunnels ontgraven en gedemonteerd. Vervolgens bekijken we de mogelijkheden om de tunnels op een andere locatie toe te passen. De gegolfd stalen tunnels zijn 100% recyclebaar, maar hergebruik van de tunnels ligt voor de hand. Door de modulaire opbouw kunnen de tunnels in verschillende samenstellingen elders worden opgebouwd. Afhankelijk van de volgende bestemming worden afmetingen eventueel aangepast en kunnen de platen van een hoogwaardig conserveringssyteem worden voorzien om nog jaren als brug of tunnel dienst te doen.” ❚

| 15

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: CycloMedia

Slimme fotografie De veranderingen tijdens de werkzaamheden aan de A9 Gaasperdammerweg worden regelmatig vastgelegd. In opdracht van bouwconsortium IXAS maakt CycloMedia twee tot drie keer per jaar 360 graden panoramafoto’s in een resolutie van maar liefst 100 Megapixels voor het Project A9 Gaasperdammerweg. Zo ontstaat een nauwkeurig beeld van de situatie ter plaatse. Maar de foto’s geven nog meer informatie. Voor bouwconsortium IXAS is het belangrijk dat regelmatig het complete areaal van het project in beeld wordt gebracht, weet Marcel de Waal Accountmanager Bouw & Infra van CycloMedia. “We zijn begonnen met een nulmeting en komen gedurende de periode dat het project loopt diverse keren terug om veranderingen in beeld te brengen. IXAS kan door middel van deze beelden de vorderingen uitwisselen met bijvoorbeeld opdrachtgever Rijkswaterstaat of andere stakeholders. Ook kan

aantoonbaar worden gemaakt wat eventueel de gebreken of afwijkingen zijn. Zeker ook op het gebied van faalkostenreductie en miscommunicatie bieden de foto’s een toegevoegde waarde. Het gaat hier om een miljardenproject met enorme belangen en risico’s. Met behulp van de beelden worden risico’s in kaart gebracht en beperkt. Alle partijen hebben de beschikking over dezelfde beelden en praten over dezelfde situatie.”

GEOMETRISCH CORRECTE BEELDEN CycloMedia maakt de opnames met behulp van een camera op het dak van een auto. De Waal: “We rijden over het gewenste traject en maken iedere 5 meter een 360 graden panoramafoto. Een belangrijk aspect van de foto’s is de geometrische correctheid van de beelden. Dat maakt het mogelijk om heel eenvoudig x,y,z metingen te doen in de foto met

IXAS GEBRUIKT DE BEELDEN VAN CYCLOMEDIA VOOR: • Algemene bewustwording van de omgeving: Per grote fasering laten we CycloMedia nieuwe beelden rijden van het Hoofdwegennet (HWN) en Onderliggende Wegennet (OWN) voor een actueler beeld van de buitensituatie dan op basis van Google Maps en Streetview. • Onderhoud: IXAS schouwt de schade aan asfalt en aan wegmeubilair mede aan de hand van de hoge resolutie foto’s van CycloMedia. • Beheer taken: Discussie met wegbeheerders over verslechtering van het wegdek of aanwezige schade is snel te onderbouwen of weerleggen aan de hand van het actuele en historische beeldmateriaal. • Gemak: Ontsluiting van foto en data via de Cloud van CycloMedia is een sterke plus, we hoeven niet met harde schijven te schouwen, de data is altijd en overal beschikbaar.

Voor 21 - 04 - 2015.

Wijnand Mellegers, Asset Manager IXAS Na 30 - 09 - 2015.

16 |

een gemiddelde nauwkeurigheid van 10 centimeter. Door die nauwkeurigheid van de foto’s bieden ze ook een perfect overzicht van bijvoorbeeld de onderhoudsstatus van een bepaald areaal. Denk niet alleen aan de staat van het asfalt, maar ook aan die van de verkeersborden, de geleiderails, lichtmasten, etcetera. De beelden worden verwerkt in onze online applicatie GlobeSpotter waarin het beeldmateriaal eenvoudig geraadpleegd kan worden, op elk device en elke locatie.” “Sinds vorig jaar heeft CycloMedia een LiDAR systeem toegevoegd zodat er tegelijkertijd zowel beeldmateriaal als een puntenwolk wordt opgenomen. Ook zijn we bezig met de ontwikkeling van technieken voor hoge resolutie opnamen van binnenruimten, zoals technische ruimten van tunnels en gebouwen. Kortom, we zitten niet stil en blijven continu innoveren,” besluit De Waal. ❚

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Tekst: Roel van Gils Beeld: Joop Gijsbers Fotografie

Montage kolossale prefab brugliggers De Gaasp Als onderdeel van de verbreding van de A9 tussen de knooppunten Holendrecht en Diemen worden door bouwconsortium IXAS twee nieuwe bruggen over de rivier De Gaasp gebouwd. De bruggen zijn onderdeel van het megaproject SAA, waarbij Rijkswaterstaat de komende jaren de drukke snelwegen tussen Schiphol, Amsterdam en Almere (SAA) verbreedt met één of meer rijstroken. De A9 wordt van 2 x 2 en een spitsstrook verbreed naar 2 x 5 rijstroken en een wisselstrook. Dat betekent dat de huidige brug over De Gaasp niet meer toereikend is. Daarom wordt de oude brug vervangen (de fundering wordt hergebruikt) en wordt er ten zuiden van de bestaande brug een tweede brug gebouwd. De oude brug wordt pas vervangen nadat de zuidelijke brug gereed is. Het verkeer rijdt dan over de nieuwe zuidelijke brug en kan blijven doorstromen. De twee nieuwe brugdekken bestaan uit vijf overspanningen. Haitsma Beton levert voor beide bruggen enorme voorgespannen kokerliggers met een lengte van 57 meter bij de langste overspanning en een gewicht van 230 ton. Normaliter is

de breedte van een kokerligger 1,48 meter, maar voor dit project zijn liggers vervaardigd met een breedte van maar liefst 2 meter. Haitsma Beton leverde ook 302 heipalen voor de landhoofden van de nieuwe brug. Een mooi voorbeeld van het complete pakket prefab producten dat het Friese bedrijf kan leveren.

KEUZE VOOR PREFAB LIGGERS “De keuze voor prefab liggers wordt in de eerste plaats ingegeven door de korte bouwtijd, weinig ruimte op de bouwlocatie en minimalisering van de overlast,” zegt Peter Schouten, projectdirecteur van IXAS. Hij vertelt dat het brugdek met

de lange voorgespannen liggers in het werk in dwarsrichting wordt nagespannen, zodat er geen druklaag nodig is. Bij de kleinere velden wordt een traditionele druklaag toegepast. Schouten: “Door de nagespannen dwarswapening blijft de constructiehoogte beperkt. Dat is belangrijk in verband met het streven naar een maximale doorvaarthoogte en minimale hoogte van het wegdek ten opzichte van maaiveld. Bovendien hebben de kokerprofielen een relatief laag gewicht door de holle ruimten.” De montage van de eerste brug (zuid) vond in februari 2016 plaats. De brugliggers voor de tweede brug (noord) worden volgend jaar gemonteerd. ❚

| 17

SCHOUWEN VANACHTER UW BUREAU MET ACTUEEL BEELDMATERIAAL!

BOUWEND NEDERLAND LEDEN ONTVANGEN

15% KORTING

WWW.CYCLOMEDIA.COM

De pionier in prefab

Montage prefab kokerliggers brug over De Gaasp

Barriers Bruggen & viaducten Heipalen Industriebouw Parkeergarages Prefab onderbouw Stadions & tribune elementen

www.haitsma.nl T 0512 - 33 56 78

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: Rijkswaterstaat

Werkzoekenden aan de slag bij A9 Bouwcombinaties van grote (infra)projecten, gefinancierd door de overheid, hebben vaak een opgelegde social return verplichting, waarbij een deel van de loonsom ingevuld moet worden met mensen met een arbeidsachterstand. Voor de uitbreiding A9 Gaasperdammerweg geldt deze verplichting niet. Toch heeft het bouwconsortium IXAS de ambitie om veertig langdurig werklozen uit Amsterdam Zuidoost in te zetten op het project en succesvol terug te keren op de arbeidsmarkt. GEJA Werkprojecten heeft zich als detacheringsbureau voor mensen met een arbeidsachterstand volledig toegelegd op de social return verplichting. "Wij nemen langdurig werklozen in dienst om ze vervolgens te detacheren bij grote (infra)projecten," vertelt Arjen Ravesloot van GEJA Werkprojecten. "Kandidaten komen in aanmerking als ze langer dan drie maanden zijn ingeschreven als werkzoekende en een uitkering genieten. Gemiddeld genomen zijn onze kandidaten langer dan een jaar werkeloos en komen veelal uit de bijstand. Ons doel is om lokaal mensen te werven voor een project. Dit heeft twee redenen: er is minder reistijd en daardoor minder kans op uitval, plus de kans dat ze dan na het project aan het werk blijven is groter, omdat hun lokale netwerk zich uitbreidt. Voor de A9 Gaasperdammerweg selecteren we zodoende bij de gemeente Amsterdam en dan met name mensen uit Zuidoost."

INVESTEREN IN DE TOEKOMST GEJA Werkprojecten neemt geschikte kandidaten in dienst, maar gooit ze natuurlijk niet meteen voor de leeuwen. Ravesloot: "We stellen een ontwikkelingsplan op samen met deze mensen gedurende het project en investeren ook in opleidingen. Als het project eindigt, zoeken we samen met hen naar ander passend werk, zodat ze werkend weggaan en niet terugvallen in een uitkering." Momenteel heeft GEJA Werkprojecten negen mensen gedetacheerd bij IXAS. "Het werk verkeert nog grotendeels in de voorbereidingsfase," weet Ravesloot. "Als rond de zomer daadwerkelijk wordt begonnen met de bouw van de landtunnel, volgt een grotere toestroom en verwachten we in totaal veertig mensen te kunnen detacheren. De taken variĂŤren van receptioniste, documentcontroleur en secretaresse tot verkeersregelaar, cateringmedewerker, verreikerbestuurder en mensen in de toegangscontrole / beveiliging. Daarnaast is er ook een medewerker van ons ter plaatse die deze mensen tijdens het werk begeleidt. We houden wekelijks contact met onze opdrachtgever, in dit geval IXAS, en bekijken de mogelijkheden van het inzetten van onze kandidaten op bepaalde vacatures. Dat blijkt in de praktijk uitstekend te werken. Op diverse projecten in het land detacheren we momenteel zo'n zeventig mensen met een voormalige arbeidsachterstand." â?&#x161;

| 19

Uw betrouwbare partner GEJA Werkprojecten wil mensen helpen om vanuit een werkloze situatie weer aan het werk te komen. Wij willen waar nodig extra hulp bieden om dit langdurig te realiseren. We zijn zodoende een werkgever die verder gaat dan anderen.

Projecten waar GEJA mensen laat bouwen aan hun toekomst

GEJA selecteert altijd de meest geschikte mensen om in te zetten op en rondom de bouw. Wij vullen zeer diverse vacatures in, van bouwhulp tot timmerkracht en van keetmedewerkster tot secretaresse. Samen met gemeentes en UWV’s zoeken wij continu naar gemotiveerde werknemers. Wanneer iemand start bij ons wordt hij of zij gedetacheerd bij één van onze relaties en gaat daar - al dan niet onder begeleiding van een werkbegeleider van GEJA Werkprojecten - aan de slag. GEJA Werkprojecten werkt vanuit een gedreven, enthousiaste houding in combinatie met een pragmatische instelling. De organisatie bestaat uit mensen die plezier beleven aan het werken met deze doelgroep.

Zwarteweg 95 1431 VK Aalsmeer T 0297 366 660 info@gejagroep.nl www.gejagroep.nl

Woerdsestraat 7 • 6628 KA Altforst T +31 (0) 487 54 16 65 • E info@a-b-x.eu

www.a-b-x.eu

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: ABX Zaagmij

Asfaltzagen en betonzagen Bij een project als de A9 Gaasperdammerweg waarbij diverse kunstwerken worden gebouwd, tijdelijke rijstroken worden aangelegd en waar kabels en leidingen het werk kruisen, moeten regelmatig sleuven of boringen gemaakt worden in het asfalt of beton. Bouwconsortium IXAS heeft daarvoor een contract afgesloten met ABX zaagmij, voor geplande én onvoorziene zaagwerkzaamheden. ABX zaagmij is al jaren een zeer betrouwbare partner op grote infrastructurele projecten en beschikt over een schat aan ervaring en uniek materieel. “We zijn met grote regelmaat actief op het project, zowel overdag als in de nachtelijke uren,” begint Dirk van Gelder van ABX zaagmij. “Voor het aanbrengen of verleggen van bijvoorbeeld kabels en leidingen moeten we sleuven zagen in het wegdek. Daarnaast maken we ruimte voor portalen die verplaatst worden. En als een (tijdelijke) rijbaan moet worden aangesloten, kan het nodig zijn om een rechte kant aan het bestaande asfalt te zagen. Een deel van onze werkzaamheden is vooraf gepland door IXAS, maar we hebben ook te maken met onvoorziene omstandigheden. Dan moeten we a la minute schakelen. Dat is inherent aan ons vak.”

ERVAREN, BETROUWBARE PARTNER De kracht van ABX zaagmij is volgens Van Gelder de flexibiliteit binnen het bedrijf. “We hebben veel capaciteit en staan eigenlijk altijd

stand-by met reserve materieel achter de hand. Omdat we volledig zelfvoorzienend zijn op locatie, kunnen we snel schakelen.” Dat kan ook Roel Claessens, Senior Inkoper bij IXAS, beamen. “Wij hebben op IXAS gekozen voor ABX zaagmij omdat zij een groot machine-/materieelpark hebben, en zeer veel ervaring hebben op grote projecten. Ze weten eigenlijk altijd wel een oplossing. Daarnaast zijn ze ook erg flexibel bij calamiteiten, en hebben ze het administratief goed voor elkaar met duidelijke werkbonnen, et cetera. De samenwerking loopt dan ook goed op dit project.” Van Gelder: “In totaal beschikken we over acht zelfrijdende, hydraulische zaagmachines en twee unieke zaagtrucks. De zaagtruck is een eigen ontwikkeling van ons en volgt met behulp van camera's en sensoren indien gewenst geheel automatisch de afgetekende zaaglijn. Het inzetten van

onze truck is al rendabel vanaf zaagsneden met een lengte van 50 meter.” Een andere kracht van ABX zaagmij is dat de firma apparatuur in huis heeft om in een straal van 3 meter strak rond te kunnen zagen. “Met onze machines kunnen we zaagsneden maken van 40 centimeter tot zelfs bijna 1 meter diep. Onze werkzaamheden zijn op zichzelf vrij eenvoudig, maar we werken met hightech apparatuur wat zorgt voor een ongekende snelheid en nauwkeurigheid van werken. Apparatuur dat wereldwijd uniek is in zijn soort. Bovendien zorgen onze zeer ervaren medewerkers, door mee te denken met de opdrachtgever, voor een extra toegevoegde waarde, die veel verder gaat dan alleen onze eigen werkzaamheden.” ❚

| 21

GRADERS

WALSEN

WATERWAGENS

ONTWERP/RAPPORTAGE

Mercuriusweg 4 3771 NC Barneveld tel. 0342 405482 info@grader-totaal.nl

grader-totaal.nl

DE TEKENTAFEL VERBONDEN MET DE UITVOERING

YES WE CAN Een efficiënte samenwerking tussen kantoor en de bouwplaats is essentieel voor een succesvol project. Vanaf nu kunnen aannemers profiteren van een geïntegreerde workflow die kantoor verbindt met de bouwplaats door Trimble’s Business Center – HCE verbinding te laten maken met de maatvoeringssystemen (SPS) in het veld. Draadloos synchroniseren van data, optimaliseren van processen en effectiever samenwerken. Duik in de wereld van 3D modellen vol actuele data en ben efficiënter dan ooit tevoren. Lees meer op: www.sitechsolutions.nl

UW CONSTRUCTIETECHNOLOGIE PROVIDER

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: Grader Totaal

Profileren en verdichten van onderbanen Voor het project A9 Gaasperdammerweg draagt Grader Totaal zorg voor de afwerking en verdichting van de onderbanen voor het asfalt. Het gaat om een ondergrond van zand en vervolgens ook nog een funderingslaag. Volgens Chris van Ravenhorst van Grader Totaal worden de onderbanen tot op de centimeter nauwkeurig op hoogte gebracht. Daarbij maakt de firma gebruik van het zogeheten Trimble 3D-Total Station besturingssysteem.

Het project A9 Gaasperdammerweg is in verschillende werkvakken opgedeeld. “In totaal gaat om een oppervlakte van circa 375.000 m2,” zegt Chris van Ravenhorst. “Doordat we zowel de zandbaan als de fundering op hoogte brengen, komen we dus twee keer op hetzelfde werkvak. Dat betekent dat ons ‘werkterrein’ uiteindelijk circa 750.000

m2 beslaat. Afhankelijk van de faseringen zullen we meerdere Graders tegelijk in gaan zetten. We werken onder regie van bouwconsortium IXAS, maar de machines worden wel bezet door onze eigen machinisten. Op de trilwalsen na, die verhuren we exclusief machinist. Deze worden bemand door een medewerker van IXAS zelf.”

TOTAL STATION Bouwconsortium IXAS brengt het benodigde zand en in een volgend stadium de fundering globaal aan op de plek van bestemming. Vervolgens is het aan Grader Totaal om de onderbanen te profileren en te verdichten. Qua nauwkeurigheid is de Grader volgens Van Ravenhorst de aangewezen machine om de onderbanen voor het asfalt op hoogte te brengen en onder profiel te leggen. “Onze Graders zijn voor dit project uitsluitend uitgerust met een 3D-Total Station besturingssysteem in verband met de hoge nauwkeurigheid. De digitale 3D-tekeningen van IXAS worden ingelezen, waarna het Total Station de locatie en hoogte exact doorstuurt naar het systeem in de Graders. Zo kan er aan de hand van de X-, Y- en Z-coördinaten driedimensionaal worden geprofileerd. Deze methode garandeert een nauwkeurigheid binnen 1 centimeter. Per centimeter verplaatsing wordt dus de exacte richting en hoogte van het tracé bepaald. En hoe nauwkeuriger wij de ondergrond kunnen aanleggen, des te efficiënter verloopt het aanbrengen van het asfalt.” Grader Totaal is in november 2015 gestart met de werkzaamheden en is gefaseerd op het project aanwezig tot 2018. ❚

| 23

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: Rijkswaterstaat en Altran

Goed en veilig functionerende landtunnel Om ervoor te zorgen dat de nieuwe landtunnel in de A9 straks zonder problemen functioneert en veilig is en blijft voor het verkeer, heeft Altran al in de tenderfase zijn expertise laten gelden. Inmiddels werkt de firma onder regie van bouwconsortium IXAS en worden ontwerp, de tunneltechnische installaties en de bijbehorende software getoetst aan gefinetuned met de geldende eisen. Met name de middelste tunnelbuis, die als wisselbaan gaat fungeren, is een 'aandachtspuntje'.

24 |

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Altran is geen onbekende speler in de wereld van de tunnelbouw. "We zijn nauw betrokken bij de realisatie van Avenue2 en de tunnels in de A73," zegt Pim Willemsen van Altran. "In de tenderfase van de A9 Gaasperdammerweg hebben we meegeschreven aan belangrijke documenten ten aanzien van de tunneltechnische installaties, het hardware- en softwareplan, en het testprotocol. Nadat bouwconsortium IXAS het werk werd gegund, zijn we onder regie van IXAS nóg dieper in de materie gedoken om passende software te ontwikkelen en aantoonbaar te maken dat het gekozen ontwerp en de bijbehorende installaties uiteindelijk een veilige en goed functionerende

landtunnel garanderen. Dat vraagt voortdurend afstemming over en weer."

SLIM NETWERK "De meest veilige tunnel is een dichte tunnel," zegt Willemsen gekscherend. "We moeten daarom voortdurend een afweging maken tussen veiligheid en beschikbaarheid. Wanneer sluit je de tunnel straks en bij welke 'fouten' kan het verkeer veilig doorgang blijven vinden? Aan ons de taak om dat uit te werken. In de tunnel hangen straks 180 videocamera's die allemaal live data geven. Dat moet wel op een goede en efficiënte manier worden verwerkt en vraagt om een slim netwerk. Als één camera om welke reden dan ook niet meer zou functioneren, is het niet wenselijk dat de hele tunnel afgesloten moet worden. In het ontwerp moet daar dus rekening mee worden gehouden. Sommige apparatuur wordt daarom redundant uitgevoerd. Vooral de wisselbaan vormt een serieus aandachtspunt. Dat vraagt om specifieke oplossingen. We stellen scenario's op wat er mis kan gaan, wat de consequenties zijn en welke acties de operator straks moet ondernemen."

TUNNELSTANDAARD De landtunnel in de A9 voldoet aan de Nederlandse tunnelstandaard. Willemsen: "Het beveiligingsniveau, de overdrukinstallaties, het videosysteem, de brandblusinstallaties, het is allemaal redelijk vastgelegd in de tunnelstandaard.

Alleen is geen enkele tunnel identiek, dus over elk detail zal je telkens opnieuw moeten nadenken en scenario's voor moeten schrijven. Bovendien heb je ook telkens te maken met andere stakeholders. Wat dat betreft is de tunnelstandaard meer een leidraad. Bovendien vormt de middelste tunnelbuis ook nog een uitzondering op de standaard." Software technisch zijn er vele combinatiemogelijkheden. "Dat moet in de voorbereidende fase allemaal worden getest, nog voordat er ook maar één installatie wordt opgehangen," zegt Willemsen. "En als er bijvoorbeeld op een bepaald moment toch voor een andere type ventilator wordt gekozen, gaan we weer terug naar het ontwerp en doorlopen we dezelfde scenario's en toetsmomenten. Alles wordt tot op in detail gedocumenteerd en getest." Het project A9 Gaasperdammerweg is een gigantisch project, ook voor Altran. Toch zit de complexiteit volgens Willemsen niet zozeer in de software, maar meer in het aantal stakeholders. "We zijn gewend aan het schrijven van complexere software. Zo hebben we ook de software geschreven en uitvoerig getest voor de volautomatische koppeling van het onbemande bevoorradingsschip aan het spacestation. Hiervoor gelden nóg extremere normen in het aantonen van de veiligheid in de software. Voor bouwconsortium IXAS zorgen we ervoor dat straks de nieuwe landtunnel veilig en betrouwbaar gaat functioneren. Dat is in dit project onze missie." ❚

| 25

ALLE BENODIGDE ENGINEERING OP MAAT. ■ Stalen, betonnen en houten damwanden en palen, trillingsarm en trillingsvrij aanbrengen en verwijderen ■ LeKa grout injectie palen ■ Boren, heien en HF/VM trillen van stalen buispalen ■ Realiseren van complete bouwkuipen ■ Inwendig heien ■ Alle hulp- en stempelconstructies ■ Geluidschermen, compleet met onder en bovenbouw ■ Boren gaten van 600 - 2000mm in gewapende beton tot 20m diep ■ Alle types grout / schroef en klapankers

Kandt BV ■ Hoogeveenenweg 21 ■ 2913 LV Nieuwerkerk a/d IJssel ■ T. (0180) 63 30 48 ■ kandtbv@kandtbv.nl

WWW.KANDTBV.NL

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: Kandt BV

Allround funderingswerkzaamheden

Bouwconsortium IXAS heeft ervoor gekozen om zelf volledig de regie te houden bij het project A9 Gaasperdammerweg, ook wat betreft de funderingswerkzaamheden. Kandt BV stelt het benodigde materieel en bemanning beschikbaar om onder de vlag van IXAS de funderingswerkzaamheden uit te voeren. “Een geheel nieuwe manier van werken,” stelt Marco Kandt van Kandt BV. Als funderingsbedrijf stelt Kandt een aantal machines ter beschikking aan IXAS, inclusief bemanning. “Het gaat afhankelijk van de fasering om diverse LeKa-boormachines, hydraulische damwandstellingen en draadkranen,” zegt Marco. “Deze manier van werken is ook voor ons een heel nieuwe invalshoek, maar we hebben een dusdanige relatie met IXAS opgebouwd dat we op elkaar kunnen vertrouwen. En elkaar over en weer bijpraten en expertise met elkaar delen.”

DIJKFUNCTIE De machines van Kandt zijn betrokken bij het aanbrengen van LeKa-boorpalen, alsmede bij het aanbrengen van diverse trajecten damwanden, buispalen en combiwand. Deze werkzaamheden vinden zowel tijdens doordeweekse dag uren, nachtelijke inzetten als mede weekeind buitendienststellingen plaats. IXAS is er alles aangelegen om de overlast op de omgeving zoveel mogelijk te beperken. Zo worden de heipalen afgedekt met een speciale mantel om geluidsoverlast te verminderen en wordt de grond eerst voorgeboord en

omgewoeld waardoor de damwanden makkelijker de grond ingaan. Daarnaast wordt er zoveel mogelijk overdag en doordeweeks gewerkt. Voor een groot deel van de Gaasperdammertunnel zijn damwandplanken nodig. Samen vormen zij een lange damwand, die zand en water in de ondergrond op zijn plek houdt. De huidige A9 is ook een dijk die de laag gelegen Bijlmermeerpolder tegen hoog water beschermt. Als de oorspronkelijke A9 en dus de dijk straks wordt weggehaald, neemt de damwand die functie over. Marco Kandt is trots op het feit dat de machines en het personeel van Kandt ook een bijdrage mogen leveren aan dit deeltraject van het immense SAA project. Ze zijn hebben namelijk ook een bijdrage geleverd aan een ander deeltraject, de A1/A6 ter hoogte van Diemen. “We zijn een allround funderingsbedrijf en beschikken over modern materieel en een ruime eigen voorraad stalen damwandprofielen en stempelmaterialen. Indien nodig passen we ons materieel zelf gewoon aan, zodat een best passende oplossing wordt gerealiseerd voor iedere situatie.” ❚

| 27

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: New Way Trading BV

Yalibims: vederlicht, maar stabiel funderingsmateriaal Het is vederlicht maar toch heel stabiel, verbrijzelt niet onder belasting en is zeer goed waterdoorlatend. Ruim 2 miljoen ton Yalibims heeft zijn weg in de Nederlandse GWW-sector reeds gevonden. Yalibims wordt sinds 15 jaar in Nederland toegepast in de grond- weg- en waterbouw in zettingsgevoelige gebieden voor de aanleg van wegfunderingen, het aanvullen van rioleringssleuven, als aanvulling achter damwandconstructies, als waterberging onder water passerende bestrating, als daktuin substraat of als sporttechnische laag ISA-M24.a. Het materiaal wordt daarnaast al decennia lang toegepast in de utiliteitsbouw als toeslagmateriaal voor het maken lichtbetonstenen en het opvullen van kruipruimtes, vanwege het gunstige gewicht en de uitstekende isolatiewaarde.

VEENGEBIEDEN De chemische samenstelling van Yalibims, het resultaat van de eruptievorm, heeft een gehalte aan silicium van 70%. Hierdoor is Yalibims met name zeer goed bestand tegen verwering en uitzonderlijk geschikt om in zure omstandigheden, zoals veengebieden verwerkt te worden. Het vulkanische materiaal, afkomstig van het Griekse eiland Yali, laat zich zeer eenvoudig verwerken en

28 |

vergt nauwelijks verdichting. Wanneer het materiaal wordt uitgereden in het cunet met een shovel en versporend wordt gereden, ontstaat voldoende verdichting om hier weer met een vrachtwagen overheen te rijden. Doorgaans wordt met één walsgang de te behalen verdichting behaald. Yalibims bestaat voor een groot deel uit gebroken materiaal en wordt conform CE-keurmerk gezeefd en geleverd. De meest voorkomende afmetingen voor de Nederlandse markt zijn 0/16 mm en 0/31,5 mm.

LAGE LA COËFFICIËNT Yalibims heeft een droog los gestort volumegewicht van circa 600 kg/m³, een verdicht droog volumegewicht van circa 700 kg/m³ en zal verdicht in het werk inclusief natuurlijk vochtgehalte ongeveer 850-900 kg/m³ wegen. De verbrijzelingfactor (LA Coëfficiënt 34) is uiterst laag, zeker voor een lichte bouwstof, en is vergelijkbaar met metselwerkpuin. In Nederland wordt voor funderingsmaterialen van steenmengsel een maximale LA Coëfficiënt van 60 gehanteerd.

Mede hierdoor is het mogelijk direct op Yalibims te asfalteren. Door de grote haakweerstand van de korrels heeft Yalibims een hoge draagkracht met CBR-waarde van circa 30-50%. Met een wateropname tussen de 20 en 30% heeft Yalibims een zeer laag onderwater gewicht met een belasting op de ondergrond van circa 100 kg/m³. Ter vergelijking, het onderwatergewicht van zand is 950 kg/m³. Samen met de hoge draagkracht wordt Yalibims vaak toegepast als aanvulling achter waterkerende constructies. Doordat in de wegenbouw niet alleen wordt volstaan met lichtgewicht, maar men ook rekening moet houden met verbrijzeling, draagkracht en wateropname is Yalibims dé oplossing om duurzame wegfunderingen en rioolsleuven aan te leggen. New Way Trading BV kan onbeperkt (nog 110 miljoen ton) Yalibims leveren vanuit voorraad inclusief milieucertificaten conform Besluit Bodem Kwaliteit per binnenvaartschip of per vrachtwagen door geheel Nederland. ❚

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Tekst: Roel van Gils Beeld: Infrafotografie

Denken in elementen Vanwege de complexe planning en logistieke uitdaging is Buig Centrale Steenbergen al in de tenderfase gevraagd mee te denken over specifieke oplossingen op wapeningsgebied bij het project A9 Gaasperdammerweg. "Wij hadden een unieke benaderingswijze voor ogen die de doorlooptijd aanzienlijk zou verkorten," zegt Sven Konink van Buig Centrale Steenbergen. Voor de landtunnel is maar liefst 40.000 ton wapeningsstaal benodigd. Plantechnisch was het eigenlijk alleen maar mogelijk om de wapening in elementenvorm prefab voor te bereiden, vervolgt Konink. "Zouden we de staven via de traditionele manier op het werk aanbrengen en vlechten, waren er extreem veel medewerkers benodigd om het tijdspad te kunnen halen." Harry Steenbergen vult aan: "Door met wapeningselementen te werken in een fabrieksmatig proces, kunnen we met veel minder medewerkers uit de voeten om dezelfde klus te klaren. Gezamenlijk met bouwconsortium IXAS hebben we de methode van de prefab elementenbouw volledig 3D

uitgewerkt in het Definitief Ontwerp, waarbij i.p.v. buigstaten gebruik wordt gemaakt van een wapeningselementen boekje."

HOGE REPETITIEFACTOR De afmetingen van de wapeningselementen variëren enorm, zegt Konink. "Het grootste element is 3,5 meter breed en 12 meter lang, gebaseerd op staven in diameters van 10 tot en met 25 millimeter. De maximale breedte van het element is een vast gegeven, de elementen moeten immers transporteerbaar zijn." Steenbergen: "Aangezien de repetitie sterk aanwezig is in het werk, hebben we een hoge factor van standaardisatie kunnen implementeren. Dat heeft geleid tot twee standaard tunnel doorsneden, twee moten waarvan één met een gesloten en één met open vloerconstructie. Op basis hiervan is de complete tunnel wapeningstechnisch 3D uitgewerkt." Buig Centrale Steenbergen is momenteel in voorbereiding voor de productie van de wapeningselementen. "We gaan straks just-in-time op de bouwplaats leveren, waarbij we ook zorgdragen voor het transport," zegt Konink. "In piekperioden, de maanden september en november, zullen er dagelijks tot wel 25 vrachtwagens op en af rijden." Buig Centrale Steenbergen leverde eerder ook al zo'n 3.000 ton wapeningsstaal voor de overige kunstwerken op het project A9 Gaasperdammerweg. "We richten ons met name op de bouw en infra in Nederland," zegt Steenbergen. "En zijn op ons gebied vooruitstrevend als het gaat om Health & Safety. Het veiligheidsbeleid is doordrongen bij al onze 170 medewerkers. We zijn dan ook VCA**, ISO 19001 en sinds eind 2015 ook OHSAS 180001 gecertificeerd. Daarnaast zijn we gecertificeerd voor het verwerken van staal volgens KOMO in Nederland, BENOR in België, DIN in Duitsland, AFCAB in Frankrijk en CARES in Groot-Brittannië." ❚

| 29

UW PARTNER IN WAPENINGSSTAAL BUIG CENTRALE STEENBERGEN B.V. Dr. A. Philipsstraat 15 Postbus 54 - 7900 AB Hoogeveen Nederland

T F E I

: +31 528 229 400 : +31 528 263 880 : info@bcssteel.eu : www.bcssteel.eu

BTW : NL001266755B01 LB : NL001266755L 01 KVK : 04011733

CERTIFICATEN: ISO 9001 KSC-K00736/08 / KOMO K7230/04 / BENOR 117 VERDELER - 606 VLECHTER DIN-EN-ISO-17660-1 NRW25-5089 / AFCAB A13/124REV 2 /VCA** -2014-133 / OHSAS-K84854/01

Leading the Future of Bridging Bruggen, pontons en RoRo verhuurbedrijf

Bruistensingel 152 Den Bosch telefoon 073 640 8770 | fax 073 644 2369 | email sales@retrobridge.com

www.retrobridge.com

16700227_retro.indd 1

05-04-16 09:06

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: Retro Bridge

Zestien tijdelijke bruggen

Om het verkeer tijdens het project A9 Gaasperdammerweg door te kunnen laten gaan, heeft Retro Bridge Nederland BV in opdracht van bouwconsortium IXAS maar liefst zestien tijdelijke bruggen geplaatst met een gemiddelde lengte van 80 meter. Na gereedkomen van fase 1 in de bouw van de landtunnel wordt een aantal van deze hulpbruggen ook nog eens verlengd met 27 meter. Volgens Han Kastermans van Retro Bridge is de montage van de bruggen in sneltreintempo gebeurd. “We kregen in juni 2015, net voor de bouwvakvakantie, opdracht en hebben in overleg met IXAS een aantal optimalisaties in de configuratie doorgevoerd. Dat ging in een tijdsbestek van slechts enkele weken. Vervolgens zijn we in augustus al begonnen met het plaatsen van de eerste bruggen om begin februari de laatste hulpbrug op te leveren. In die periode hebben we bijna op en rond de A9 gewoond,” lacht Kastermans. “Maar we zijn erin geslaagd om de zestien (!) tijdelijke bruggen op te leveren zonder ook maar enige hinder voor het verkeer te veroorzaken. Op de tijdelijke brug over de Gooiseweg na dan.”

STRAKKE PLANNING De hulpbrug over de Gooiseweg is 104 meter lang en 15 meter breed. Kastermans: “We hebben deze brug samengesteld door twee delen van 7,5 meter breed naast elkaar te plaatsen. Het is direct ook de grootste hulpbrug in het project en die qua montage ook de grootste uitdaging met zich mee bracht. Niet alleen vanwege de beperkte bouwruimte, maar ook vanwege de bouw-

tijd. We dienden de IXAS tot op de dag na op te volgen na het gereedkomen van de onderbouw. Zo’n strakke planning lag eraan ten grondslag. De brug is gebouwd tijdens een nachtelijke verkeersafsluiting.” Retro Bridge heeft alle verkeersbruggen in de periode van augustus tot begin februari gebouwd. “Dat is mede gelukt door een goed samenspel met IXAS,” benadrukt Kastermans. “In fase 2 wordt een 7-tal van onze bruggen nog eens met 27 meter verlengd. Dat heeft te maken met de fasering van de werkzaamheden van IXAS. Het verlengen van de bruggen vindt plaats tussen april en juni van dit jaar.” Project A9 Gaasperdammerweg is het grootste project voor Retro Bridge sinds haar bestaan. Kastermans: “De hulpbruggen zijn op maat samengesteld met behulp van onze modulaire RBB, RLB- en RHB-elementen. Afhankelijk van de gewenste of noodzakelijke slankheid en de mogelijkheid tot doorkoppelen (verlengen) hebben we per locatie een passend type geconfigureerd. Al onze modulaire bruggen voldoen aan de maximale unity checks die in de huidige Eurocode gevraagd worden.” ❚

| 31

Werken aan een

mooier Nederland! Van Doorn Groep staat al ruim 25 jaar garant voor kwaliteit en service in dienstverlening op het gebied van infra. Een duurzame omgang met de natuur en haar mogelijkheden staat hierbinnen centraal. Onze belangrijkste disciplines zijn: Grond-, Weg- en Waterbouw, Milieu en bodemsanering, Groen, Baggerwerken en Beheer Openbare Ruimte. Daarnaast beschikken wij over specifieke kennis en oplossingen voor waterrijke gebieden met slappe bodem. Ons streven: een prettige werksituatie creĂŤren voor ĂŠn met onze opdrachtgevers met als resultaat een mooier Nederland.

Weypoort 21a 2415 BV Nieuwerbrug

Postbus 198 2410 AD Bodegraven

T. F.

0348 - 68 8 447 0348 - 688 647

info@vandoorngroep.com www.vandoorngroep.com

Massa Stabilisatie: Duurzame grondverbetering Zachte ondergronden worden versterkt door het toevoegen van bindmiddelen. Massa Stabilisatie kan tevens worden gebruikt voor de behandeling van verontreinigde gebieden, door de verontreinigingen te immobiliseren. De toepassingsmogelijkheden zijn groot: wegen, fietspaden, spoorlijnen, pijpleidingen of het bouwrijp maken van gronden bestemd voor havens, industrie of woonomgevingen. Voordelen: minimaliseren van transport en verkorten van de bouwtijd.

Achthoven 23a, 4128 LV LEXMOND T +31 (0)347 - 34 16 22 E info@koklexmond.nl

Kijk voor meer informatie en projecten op

www.koklexmond.nl

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: Bunnik Milieutec

ONTGRAVEN VAN VERONTREINIGINGEN Bij het uitvoeren van grootschalig grondverzet op een project zoals de A9 Gaasperdammerweg is het verplicht een bodemsaneringsaannemer in de arm te nemen. Bunnik Milieutec begeleidt bouwconsortium IXAS bij het grondverzet en het al dan niet (gescheiden) afvoeren of hergebruik van vrijgekomen gronden onder certificaat SIKB BRL 7000. Omdat bouwconsortium IXAS op voorhand niet altijd kan weten wat ze tijdens het grondverzet aan mogelijke verontreinigingen in de bodem aantreffen, is Bunnik Milieutec als toezichthouder tijdens de werkzaamheden fysiek aanwezig op het project. “Onze kwaliteitsverantwoordelijke overlegt daarbij met de milieukundige begeleiding vanuit IXAS,” vertelt Ruben Koning van Bunnik Milieutec. “Het is de bedoeling dat wij samen met IXAS zorgdragen dat het ontgraven van mogelijke verontreinigingen veilig gebeurt en dat de stromen goed gescheiden worden. Aangezien in verschillende fasen ook ’s nachts wordt gewerkt door het bouwconsortium, schalen wij op met een extra medewerker op het project.”

GAASPERDAMMERVAART Volgens dhr Koning bestaat een groot deel van de ontgraving waar verontreinigingen worden aangetroffen uit het ontgraven van een oude vaart. In de ontgraving van deze oude in het verleden gedempte vaart wordt een mengsel van voornamelijk zand/puin/asfalt aangetroffen. In deze stroom worden discontinue verontreinigingsspots gevonden, een spot olieverontreinigde

grond, een spot teerhoudend asfalt en we zijn ook al wat oude vaatjes tegengekomen. Dat is de grootste stroom die we tegenkomen is het genoemde zand/puin/asfalt waarbij de asfalt merendeels niet teerhoudend is. We nemen monsters en bekijken in overleg met de milieukundige begeleiding of de vrijgekomen gronden puinstromen al dan niet afgevoerd moeten worden of opnieuw ingezet kunnen worden in het werk met bijvoorbeeld een bewerking. IXAS overlegt zelf met het bevoegd gezag of de vrijkomende stromen milieuhygiënisch en civieltechnisch binnen de grenzen valt om toe te kunnen passen binnen het project.” Het SIKB-certificaat is een saneringscertificaat dat in het leven is geroepen voor bedrijven die saneringen willen uitvoeren, zegt Koning. “Wij werken onder het SIKB 7000 certificaat, waarbij we samenwerken met een partij die onder SIKB 6000 werkt en de bemonstering en rapportage voor rekening neemt.” Bunnik Milieutec maakt deel uit van de Van Doorn Groep en is gespecialiseerd in het saneren van verontreinigde bodem en tanks. “Wij verzorgen desgewenst het gehele proces, van bodemonderzoek tot het opleveren van de gesaneerde bodem, geschikt voor het beoogde gebruik.” ❚

| 33

NOTHING TOO HEAVY, NOTHING TOO HIGH

Brug over de Gaasp

Sarens is partner van IXAS en o.a. gespecialiseerd in het inhijsen, transporteren en monteren van prefab betonelementen.

LMW NEDERLAND

WWW.SARENS.NL / INFO@SARENS.NL

LASWERKEN

MONTAGEWERKEN

LMW NEDERLAND LASWERKEN

MONTAGEWERKEN

OVER LMW

LMW Nederland is een jong en OVER dynamisch projecten in deEN GWW. LMWbedrijf dat zich inzet bij zeer diverse ONZE KLANTEN WERKZAAMHEDEN Al onze medewerkers zijn vakbekwaam en gecertiﬁceerde lassers, in bezit van VCA. Laswerken op locatie: LMW Nederland is een jong en dynamisch Ondanks ons kleine bedrijf, wordt onze expertise bij veel grote projecten gevraagd. - Gebr. Van ‘t Hek B.V. bedrijf die zich inzet bij zeer diverse - Van der Linden Staalbouw B.V. Denkt u dat wij iets voor u kunnen betekenen? projecten. Al onze medewerkers zijn - CEKOA Neem dan contact op voor een vrijblijvende diensten of producten. vakbekwaam enofferte gecertiﬁvoor ceerdeonze lassers, - OMC Machineonderhoud B.V. in bezit van VCA. Ondanks ons kleine

- De Waalpaal B.V.

bedrijf, wordt onze expertise bij veel grote ZAKBAKEN.NL STALENSTAPELKRATTEN.NL HAKKELBOUTEN.NL MESBANDEN.NL Laswerken op locatie en in eigen werkplaats: projecten gevraagd.

(Zakbaken, hakkelbouten, mesbanden, hekwerken, constructies etc.)

- Markus B.V. - Van Gelder Infraservices LMW Nederland Volger 14 - 1483 GA De Rijp - T 0299 820 037 Denkt u- datDe wij iets voor u kunnen - Boskalis B.V. - Aannemersbedrijf Gebr. betekenen? Neem dan contact op voor een - Van de Berg Heiwerken B.V. van der Lee V.O.F. info@lmw-nederland.nl - www.lmw-nederland.nl

vrijblijvende offerte voor onze diensten of producten.

- KWS - H+R Bouw B.V. - Technisch buro Klomp B.V.

- Dura Vermeer Groep N.V. - Heijmans N.V. - Germieco B.V.

Montagewerkzaamheden: - Valprotect Nederland B.V. (kooiladders, hekwerken, lijnsystemen etc.)

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Tekst: Roel van Gils Beeld: Kok Lexmond

Stofdichte transportband Om circa 200.000 m³ zand over het riviertje de Gaasp en de Gaasperdammerweg in Diemen te transporteren heeft bouwconsortium IXAS de hulp ingeroepen van Kok Lexmond. De firma heeft in een zeer kort tijdbestek een 147 meter lange transportband geëngineerd en samengesteld, die volledig stof- en morsdicht is, en ook nog eens een flinke vrije overspanning overbrugt. Kok Lexmond B.V. is een bekende van bouwconsortium IXAS en heeft in het verleden voor de afzonderlijke combinanten reeds meerdere projecten verzorgd. "We hebben een jarenlange ervaring op dit gebied," vertelt Ber Kok van Kok Lexmond. "Onze organisatie heeft een hands-on mentaliteit. Dat betekent dat wij snel kunnen schakelen en in een korte tijd complexe vraagstukken kunnen oplossen. Ook voor dit project van IXAS was het zaak om snel te schakelen en in een zeer beperkt tijdsbestek van slechts twee weken de gewenste transportband te bouwen."

GROTE VRIJE OVERSPANNING Die tijdsdruk bracht de nodige uitdagingen met zich mee. Onderdelen voor de transportband moesten bijvoorbeeld vanuit Denemarken komen

om ze vervolgens op onze locatie in Lexmond aan te passen. Daarnaast hadden we te maken met een behoorlijk grote vrije overspanning over de Gaasp van 37 meter, dus dat vroeg de nodige afstemming in het ontwerp. Behalve het leveren en plaatsen van de stof- en morsdichte transportband zeeft Kok Lexmond voor bouwconsortium IXAS grond en puin op locatie onder 3T conditie. Het zeven op locatie van grond, vermengd met bodemvreemde materialen heeft veel voordelen. In de meeste gevallen worden

aanzienlijke kostenbesparingen gerealiseerd voor transport van materialen of wordt direct hergebruik op locatie bewerkstelligd. Daarbij worden stortkosten aanzienlijk verminderd door materialen op locatie te scheiden. Kok Lexmond is al meer dan 35 jaar actief in grond-, wegen waterbouw, recycling en aanverwante activiteiten. In de loop der jaren is Kok Lexmond uitgegroeid tot een middelgrote onderneming met zowel landelijke dekking als daarbuiten. ❚

| 35

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Roel van Gils Beeld: Wolfswinkel Reiniging

SCHOONHOUDEN VAN HET WERKTERREIN Grootschalige infrawerkzaamheden, zoals de reconstructie van de A9 Gaasperdammerweg, gaan nu eenmaal gepaard met veel zand- en grondverzet. Om de zand- en stofoverlast zoveel mogelijk te beperken, houdt Wolfswinkel Reiniging met zijn veegzuigwagen en wegdekreinigers het werkterrein en de aansluitingen op het onderliggend wegennet dagelijks schoon. Maar het gespecialiseerde reinigingsbedrijf doet meer. Zo is ook de bijzondere wegdekdroger met turbojet gasturbine al eens op het werk gespot. Wolfswinkel Reiniging is al sinds de aanvang van de werkzaamheden in september 2015 actief voor bouwconsortium IXAS en was daarmee één van de eerste onderaannemers. "We reinigen, vegen en zuigen met onze veegzuigwagens de bouwen transportwegen," vertelt Wim Wolfswinkel. Afhankelijk van de fasering en de werkzaamheden die IXAS uitvoert, kunnen we de inzet van ons materieel opschalen. In de zomer kunnen we bijvoorbeeld ook proactief enkele machines inzetten voor stofbestrijding om het wegdek nat te houden. Bij freeswerkzaamheden vegen en reinigen we met veegzuigwagens en wegdekreinigers het gefreesde asfalt voordat er geasfalteerd wordt. We zijn met onze machines volledig zelfvoorzienend en hebben ook eigen water-

transportwagens om het rijdend materieel ter plaatse te kunnen aftanken met water."

UNIEK IN NEDERLAND Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn we al actief in de infrareiniging en specifiek gericht op de wegenbouw, zegt Rob van Brummelen. "We beschikken over veertig stuks rijdend materieel, waarvan het merendeel veegzuigwagens. Sinds enige tijd beschikken we over een zeer specialistische machine: een speciale wegdekdroger. Deze machine is uitgerust met een turbojet gasturbine, heeft een enorme blaaskracht en is in staat om in zeer korte tijd een brugdek of wegdek te drogen of sneeuw- en ijsvrij te maken. Dankzij deze machine kan bijvoorbeeld bij vochtig weer het wegdek snel gedroogd worden, zodat de belijning kan worden aangebracht. We hebben deze machine nu reeds twee keer ingezet op het project A9 Gaasperdammerweg. De machine is bij uitstek geschikt als er met strakke planningen wordt gewerkt, zoals een korte buitendienststelling." De samenwerking met bouwconsortium IXAS verloopt volgens Wim Wolfswinkel zeer goed. "We werken al langer samen met de combinanten. Zo worden we ook voor andere projecten van zowel Ballast Nedam als Heijmans ingezet." ❚

| 37

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Tekst: Susan Moonen Beeld: Voets

Een project vol vertrouwen en veiligheid Een tunnel van 3 kilometer lang met 5 tunnelbuizen verbetert de leefbaarheid in de woonwijken langs de tunnel. Hoe? Geluidsoverlast wordt beperkt en de luchtkwaliteit voor de omwonenden verbetert. Tot slot verbindt een park óp de tunnel de verschillende stadsdelen van Amsterdam Zuidoost met elkaar. En de grootte van dat park? Maar liefst 2 keer het Vondelpark. Piet van Duijnen, eigenaar van GeoTec Solutions vertelt: “Wij zijn specialist in het overwinnen van verticale hoogteverschillen in de infrastructuur en werden benaderd door IXAS, het betrokken bouwconsortium. We werken zeer nauw samen met Voets Gewapende Grondconstructies en vormen de ideale combinatie, omdat ontwerp en de bouwbaarheid daarvan onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Wij ontwerpen en onze partner beoordeelt al aan de tekentafel of ons idee praktisch haalbaar is. Voor dit specifieke project lag er een grote uitdaging, omdat onze constructie veel raakvlakken had met de omgeving. Tijdens de bouw van de tunnel rijdt een deel van het verkeer over de tijdelijke rijstroken ten zuiden van de huidige A9 Gaasperdammerweg.”

UITDAGENDE KLUS “De opdracht was uitdagend. Enerzijds vanwege de tijdsdruk: ons werd gevraagd om binnen een tijdsbestek van twee maanden een compleet product, van ontwerp tot realisatie, neer te zetten. Anderzijds speelde de zettingsgevoeligheid van het gebied mee, omdat deze uit veengrond bestaat. En dan is het geen sinecure om 7 meter de lucht in te gaan. De weg zakt nog steeds. Maar dat is uiteraard ingecalculeerd. Op onderhouds-

38 |

vrije basis,” aldus Van Duijnen. “Er heerste vanaf het allereerste moment een sfeer van vertrouwen binnen het projectteam. Hadden wij bijvoorbeeld een half uur een kraan nodig, dan konden we die zomaar lenen van de buurman. Zonder dat er naderhand ingewikkeld werd gedaan met facturen. Dat komt de kwaliteit van een project ten goede, gewoon, omdat je elkaar dingen gunt. En dat heeft in basis niets te maken met geld verdienen. Wel met het leveren van kwaliteit.”

VERVOER EN VEILIGHEID “In de piekperiode rijden er elke 5 minuten vrachtwagens af en aan. En dat in een omgeving waar volop fietspaden aanwezig zijn. Ik maakte me zorgen over de veiligheid. Onnodig bleek, want IXAS had verkeersregelaars ingeschakeld, waardoor de veiligheid van alle betrokkenen optimaal was geregeld. Een geruststellend gevoel wat mij betreft,”’ zegt de betrokken ontwerper opgelucht. ❚

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Susan Moonen Beeld: Euro Verbau

Volop toekomst voor projecten in sleufbekisting

De uitbreiding van de A9 Gaasperdammerweg was broodnodig. Waarom? Om deze economisch belangrijke regio goed bereikbaar te houden. Marco Verstraaten van EuroVerbau GmbH vertelt: “Ons bedrijf werd benaderd om de sleufbekisting te leveren. Feitelijk verhuren we kant-en-klaar systemen die, tijdens het graven, steeds verder de grond in zakken. In dit specifieke geval ging het om een geleidbalksysteem met een lengte van 8 meter, een breedte van 3 meter en een diepte van 4 meter. Een relatief kleine opdracht dus. Al waren er wel behoorlijk wat regels verbonden aan het project, vooral op het gebied van veiligheid. Zo moesten de chauffeurs bijvoorbeeld een speciale opleiding volgen om überhaupt het bedrijventerrein op te mogen rijden. Van collega’s begreep ik dat dit een enorme papierwinkel met zich meebracht. Al is het natuurlijk prima gegeven dat de veiligheid bij dit project zo hoog in het vaandel staat.”

REGELGEVING “We zijn van origine een Duits bedrijf. De markt in sleufbekisting en damwanden is daar vele malen groter. Hoe dat komt? Simpel. De regels en controle daarop zijn veel strenger. In Duitsland is het verplicht om bij een diepte vanaf 1,20 meter sleufbekisting te plaatsen. Het gevolg? Er zijn veel

meer aanvragen uit de markt. In Nederland zijn er wel regels op dit gebied, maar wordt er minder streng gecontroleerd. Hier hangt het vooral af van de actie die de aannemer zelf onderneemt. Al dan niet op advies van andere partijen. Gelukkig merken we wel dat er ontwikkelingen gaande zijn. In steeds meer bestekken worden sleufbekisting en damwanden opgenomen, met het oog op de veiligheid van de betrokken medewerkers op locatie,” aldus Verstraaten.

KANSEN VOOR DE TOEKOMST EuroVerbau GmbH ziet volop kansen voor de toekomst. Het grootste project dat ze tot nu toe realiseerden ging om een systeem dat 280 meter lengte besloeg, 4 meter de grond in ging en 4 meter breed was. Dat was in het buitenland, waar ze 80% van hun omzet vandaan halen. Verstraaten: “Wij zien de toekomst zonnig in. Neem alleen al het rioleringsnetwerk in Nederland. Daar moet de komende decennia veel aan gebeuren. Er liggen vele tienduizenden kilometers rioleringsbuizen onder de grond die vervangen, vergroot of gerepareerd moeten worden.” ❚

| 39

Specialisten

Sleufbekistingssystemen

u.nl

Huur en Verkoop

Miniboxen Cityboxen Standaardboxen Hoekboxen Megaboxen

Tel +31 111 647 310 Grachtweg 23 4301KJ Zierikzee verstraaten@euroverbau.nl

Sleepboxen Damwandkamers Damwand Geleidebalksystemen

Parallelsystemen Hoek/Putbekistingen Buizengrijpers Buizentrekkers

Vo o r m e e r i n f o r m a t i e : w w w . e u r o v e r b a u . n l

KOOIKER ZUIG- & BLAASTECHNIEK D i vers e we rkza a m h eden op een rij: ✔ zui gen va n proe f- e n kabe lsle u ve n ✔ l eegzui gen va n bu ispale n, to t op grote die pte ✔ s c hoo n- en l eegzu ige n van dilatatie voege n ✔ zui gen va n g rond rond bome n

Inzetbaar in elke situatie, voor bijna ieder materiaal.

✔ vol za nden va n bu ispale n ✔ za ndbl a zen tu sse n/ in damwandku ipe n ✔ di vers s pec i a listisch zu ig- e n blaaswe r k

Kooiker Zuigtechniek Berkenstouwe 1a 7951 NC STAPHORST Telefoon: Mobiel: Fax: E-mail:

+31(0) 522 - 46 47 50 +31(0) 6 - 13 09 97 34 +31(0) 522 - 70 10 39 info@kooikerzuigtechniek.nl

www.kooikerzuigtechniek.nl | www.kooikerzandblazen.nl

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg Tekst: Susan Moonen Beeld: Kooiker Zuigtechniek

Smalle buispalen vullen met zand: een geslaagde uitdaging De weguitbreiding van de A9 Gaasperdammerweg is in handen van bouwconsortium IXAS. Maar liefst 1.300 meter geluidsscherm, 61.000 meter extra wateroppervlak, 2 kruisende spoorlijnen voor trein en metro, 4 kruisende wegen, een 3 kilometer lange tunnel en 7 kilometer weguitbreiding. De cijfers spreken voor zich. Kooiker Zuigtechniek is specialist in het verplaatsen van materialen door inzet van lucht. Rolf Koobs planner/werkvoorbereider vertelt: “Ons bedrijf werd ingeschakeld om 7 buispalen van elk 20 meter te vullen met zand. Het was een uitdaging, omdat het een specialistische opdracht was. De diameter van de buizen bedroeg 50 cm en dat is relatief klein. Al flikten we het kunstje al eens eerder met een nog kleinere diameter. Dat was waarschijnlijk ook de reden dat IXAS bij ons uitkwam. Er zijn niet veel bedrijven die dit kunnen. Vooraf maakten we ons ook wat zorgen over de locatie. We wisten niet zeker of we met onze grote zandblaascombinaties via de rijplaten voldoende in de buurt van het viaduct konden komen. Gelukkig bleek dat uiteindelijk geen wezenlijk probleem.”

OVER LUCHT EN KORRELS “De buispalen waren hol en helemaal afgesloten. IXAS heeft gezorgd voor het branden van vul- en luchtgaten, zodat onze slangen goed naar binnen konden. De keuze voor het juiste zand is overigens erg belangrijk. In dit geval werkten we met grofkorrelig zand, omdat al te fijnkorrelig materiaal op kan proppen in de buis. En met een beetje pech komt de hele handel dan terug omhoog,” vertelt de werkvoorbereider lachend. “Feitelijk zijn we dagelijks meer bezig met het zuigen van zand dan het blazen ervan. Ons bedrijf is ontstaan ergens in de jaren zestig. Van origine waren we loonwerkers, maar we breidden al snel uit met activiteiten in de asbestsanering en uiteindelijk ook in zuigtechniek. In 2005 kochten we onze eerste zuigwagen. We waren één van de eersten in Nederland en beschikken voor zover ik weet nog altijd over het meeste materieel, wat wil zeggen 7 grondzuigblazers en 2 blaascombinaties. Al neemt de concurrentie wel toe. Onze bedrijven bestaan uit een man of 35, verdeeld over vast en flexibel personeel. En onze grootste klus tot nu toe? Dat was voor Slimnet Purmerend. We mochten 5 jaar achtereen zand zuigen en blazen omdat de stadsverwarming vervangen werd.” ❚

| 41

Utrechthaven 2 3433 PN Nieuwegein T 030 – 60 60 734 F 030 – 60 67 774 E info@hoogwerkers.nu

www.hoogwerkers.nu

16700239_vd Voort 1-4.indd 1

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor Grond/Weg/Waterbouw Bel of mail ons! T +31 (0)495 450095 Robert Vermanen r.vermanen@louwersuitgevers.nl

28-04-16 11:58

KWALITEIT ALS SLEUTELWOORD

John Bunnik Verhuur van Grondverzetmachines

Betonbescherming

Verhuurt rupskranen van 1 t/m 30 ton, mobiele kranen, shovels van 2 t/m 12 ton en vakbekwame grondwerkers en voormannen. Ten behoeve van het project Gaaspertunnel verhuren wij hoofdzakelijk vakbekwame voormannen en mobiele kranen.

Betonreparatie Injecteren Voegconstructies Slijtlagen Spuitbeton

Meedenken met opdrachtgevers en het aanbieden van passende oplossingen voor ieder probleem hoort daarbij. Door steeds een kritische kijk te hebben op de werkzaamheden zorgt Crayestein Groep dat de relaties tevreden zijn en blijven. Er wordt niet zomaar uitgevoerd, maar er wordt meegedacht. Zo kunnen wij steeds weer de beste kwaliteit en een efficiënt product garanderen.

Snel op locatie in elk deel van het land!

Hertzweg 7, 2952 BA Alblasserdam Postbus 346, 2950 AH Alblasserdam 078 693 36 21 info@crayestein.eu

Handelsonderneming Bunnik verhuurt bronneringspompen en vuilwaterpompen sleufbekisting diverse maten, trilplaten, lichtwagens en walsen in diverse maten. Ten behoeve van het project Gaaspertunnel verhuren wij hoofdzakelijk sleufbekisting en diversen pompen.

Ons bedrijf is gevestigd in Zegveld met een depot in Spijkenisse Rondweg 20a - 3474 KE Zegveld - T 0348 - 69 14 80 info@johnbunnik.nl - www.john-bunnik.nl

www.crayesteingroep.eu 16700231_Crayestein.indd 1

Een familie bedrijf met korte lijnen...

02-05-16 09:06

AMSTERDAM ZUIDOOST | A9 Gaasperdammerweg

Tekst en beeld: Van der Voort

Hoogwerkers Hoogwerkerverhuur van der Voort B.V. is een autohoogwerker verhuurbedrijf dat gespecialiseerd is in het verhuren van autohoogwerkers met en zonder bediening. Veelal worden wij ingehuurd voor infrawerken langs de (snel)weg. Onze werkzaamheden bestaan grotendeels uit het vervangen van lampen en armaturen, het onderhouden, reinigen, repareren, vernieuwen van signaalgevers, portalen, verlichting, camera’s en

VRI installaties. Deze werkzaamheden kunnen wij ook uitvoeren in de tunnels. Tevens reinigen wij regelmatig tunnels met onze schaarhoogwerkers en tuckerpole systeem.

Ons wagenpark bestaat inmiddels uit 65 autohoogwerkers van 9 tot en met 55 meter. Voor elke klus hebben wij een geschikte hoogwerker. Mede door ons uitgebreide wagenpark kunnen we een goede service aanbieden van 24/7/365 door heel Nederland. Aangezien onze chauffeurs door heel Nederland wonen en beschikken over een eigen autohoogwerker, kunnen wij snel op locatie zijn. Tevens denkt Hoogwerkerverhuur van der Voort aan het milieu. Hierbij kunt u denken aan de Euro 6 auto’s die aangeschaft zijn en de hybride autohoogwerker die we hebben rijden waardoor de CO2 uitstoot verminderd wordt. Bij Hoogwerkerverhuur van der Voort werken veelal mensen die in het bezit zijn van de gespecialiseerde papieren. Hierdoor kunnen wij het werk naar behoren uitvoeren. ❚

| 43

COLUMN | Liesbeth Schippers

LegalRoadMap

ÂŠ

Op 23 maart 2016 vond de 10e Nationale Conferentie Beheer en Onderhoud van Infrastructuur plaats, dit keer met focus op het assetmanagement. Tijdens het plenaire deel mocht ik 25 minuten vertellen over manieren om grip te krijgen op juridische showstoppers. Uiteraard beperk je je dan tot de noodgevallen binnen je expertise: verkeerde ruimtelijke besluiten, ten onrechte geen milieueffectrapportage, geen onderzoek naar effecten op Natura 2000-gebieden, een over het hoofd geziene broedende huismus of niet op tijd gedetecteerde vleermuizen in winterslaap.

(Foto Pieter-Rim de Kroon)

44 |

COLUMN | Liesbeth Schippers

Omstandigheden die de uitvoering met maanden tot zelfs jaren op achterstand kunnen zetten. Ik zou alle 500 woorden van deze column kunnen gebruiken voor een opsomming van juridische showstoppers die u op uw pad kunt vinden, maar dat wordt saai en, erger, negatief. Want assetmanagement is alles behalve negatief. Assetmanagement is een werkwijze, het optimaal beheren van kapitaalgoederen. In de kern draait het om de organisatie, het systeem, en daar maken marktpartijen meer dan ooit deel van uit. Ik loop al zo’n drie decennia mee, mijn eerste dag als advocaat was 1 augustus 1983. Het tijdperk van de bestekken. De overheid schreef daarin heel precies op hoe bijvoorbeeld een viaduct gebouwd moest worden. De aannemers noemden een prijs en de goedkoopste kon tekenen bij het kruisje. In de loop der jaren heb ik de opeenvolgende ontwikkelingen in de verhouding opdrachtgever – opdrachtnemer mee mogen maken, maar zo’n vergaande samenwerking als nu plaatsheeft, is niet eerder vertoond en geeft een enorme positieve energie aan de professionalisering van het beheer van (vaar) wegen, riolen, tunnels, et cetera. Assetmanagement bestaat uit een zestal stappen: Beleid & Strategie, Beheren & Programmeren, Plannen & Voorbereiden, Bouwen & Onderhouden, Monitoren & Analyseren en Evalueren & Verbeteren. Van al die stappen is alleen Beleid & Strategie eigenlijk nog echt voorbehouden aan de overheid. Moet het provinciale wegennet Vlot & Veilig worden, Schoon & Stil of Duurzaam & Doelmatig, dat ligt vast in beleid. Maar vanaf dat moment is er voor de andere vijf stappen een grote rol voor de markt. Dat betekent dat de juridische showstoppers ook ‘verhuizen’ van de overheid naar de markt. Als advocaat Ruimte en Milieu weet ik wat van Plannen & Voorbereiden. De noodgevallen die ik noemde doen zich daar voor. Maar deze stap omvat ook aanbesteden en u weet allemaal wat een juridische showstoppers daar aan vast kunnen zitten. Ook voor de stap Bouwen & Onderhouden is er naast natuurlijk de technische aspecten een juridisch kader, denk alleen al aan het op tijd verkrijgen van alle benodigde vergunningen en ontheffingen. Dat kan om complexe processen gaan. Kijk bijvoorbeeld naar de renovatie van de Velsertunnel. Die ging net negen maanden dicht om aan de eisen van de tunnelveiligheidswetgeving te gaan voldoen. Wat daar al niet bij komt kijken, ook juridisch. En zo rijst het besef, dat elke stap van het assetmanagement zijn juridische showstoppers zal kennen. Daarbij kunnen hele uiteenlopende wettelijke regelingen aan de orde zijn. Het is daarom essentieel om als onderdeel van het assetmanagement per stap ook een juridische checklist te hebben: uw LegalRoadMap©! ❚

Liesbeth Schippers. Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn NV advocaat, partner

| 45

KAMPEN | IJsseldelta

Tekst: Anniek Heijs Beeld: Rijkswaterstaat / Combinatie Isala Delta

Droge voeten en een bijzondere deltanatuur

46 |

KAMPEN | IJsseldelta

'Om de waterveiligheid in dit gebied in de toekomst te kunnen blijven borgen is het nodig om de IJssel meer ruimte te geven'

Hoogwaterveiligheid is een onderwerp dat hoog op de politieke agenda staat. Hierbij wordt vaak gedacht aan de Noordzeekust, die onder dreiging van de stijgende zeespiegel ons lage land moet beschermen. Maar overstromingsgevaar is een even reële dreiging voor de gebieden die zich in het stroomgebied van de grote rivieren in ons land bevinden. De hoeveelheid neerslag die de rivieren te verwerken krijgen, wordt groter en grilliger. Dat geldt ook voor de IJssel. Rijkswaterstaat is daarom met het landelijke programma Ruimte voor de Rivier gestart. Op dertig plekken in Nederland wordt zo meer ruimte voor rivieren gecreëerd en waterstandverlaging bewerkstelligd. De aanpak van de IJsseldelta is

één van die dertig projecten. Bij hoogwater op de IJssel bestaat overstromingsgevaar voor Zwolle, Kampen en het achterland. Hier neemt Rijkswaterstaat, in samenwerking met de provincie Overijssel, twee maatregelen om de waterveiligheid in de regio Kampen-Zwolle voor de toekomst te borgen. Ten eerste door het zomerbed van de IJssel te verlagen over een lengte van 7 kilometer bij Kampen. En daarnaast door een hoogwatergeul, het Reevediep, aan te leggen. Dit is een nieuwe zijtak van de IJssel, ten zuiden van Kampen, richting het Drontermeer.

UNIEKE DELTANATUUR Jacco Zwemer, projectmanager bij Rijkswaterstaat/ provincie Overijssel: “De Nederlandse normen ten aanzien van hoogwaterveiligheid worden streng

bewaakt. Elke zes tot twaalf jaar wordt er een soort APK op de dijken en rivieren uitgevoerd. Om de waterveiligheid in dit gebied in de toekomst te kunnen blijven borgen, is het nodig om de IJssel meer ruimte te geven. De aanleg van de hoogwatergeul biedt deze veiligheid en daarnaast ook ruimte aan 350 hectare nieuwe natuur. Zo versterken we de landschappelijke en ecologische waarden en leggen we een unieke en zeldzame deltanatuur aan, zoals rietmoerassen. In dit nieuwe natuurgebied is er straks genoeg ruimte om te recreëren. Over nieuwe wandel- en fietspaden, maar ook vanaf het water. Een nieuw aan te leggen klimaatdijk geeft ruimte aan een nieuwe woonwijk voor Kampen. Het hele gebied wordt mooi ingericht als een historische zeearm. Er is veel aandacht en energie gestoken in de beeldkwaliteit.” ›

| 47

Het zit niet altijd mee Laat u daarom van tevoren adviseren door dÃ© juridisch adviseur van infrastructurele projecten in Nederland. Ga naar pelsrijcken.nl voor meer informatie.

MEER DAN HONDERD JAAR ERVARING IN WATER

AFVALWATER

WATERBEHEER

POMPEN

WATERKRACHT

Landustrie Sneek BV info@landustrie.nl www.landustrie.nl

KAMPEN | IJsseldelta

MULTIDISCIPLINAIR Verantwoordelijk voor de uitvoering van dit omvangrijke project is de combinatie Isala Delta. Van Hattum en Blankevoort en Boskalis hebben hiervoor de handen ineen geslagen. Binnen de combinatie Isala Delta is veel ervaring aanwezig met het programma Ruimte voor de Rivier. “De ervaring die wij als combinatie op andere onderdelen van dit programma hebben opgedaan, zetten we op dit project in als een robuuste aanpak voor waterveiligheid,” vertelt Dirk-Jan Zwemmer, projectmanager bij Isala Delta. “Binnen onze combinatie zijn de rollen per discipline verdeeld. Boskalis voert het grondverzet, de aanleg van de dijken en de baggerwerkzaamheden uit. Van Hattum en Blankevoort draagt zorg voor de bouw van de kunstwerken. Overkoepelend vindt het algehele projectmanagement, het integrale ontwerp en het omgevingsmanagement plaats. Het is een multidisciplinair project dat veel verschillende facetten kent. We werken dan ook nauw samen met de opdrachtgever. Letterlijk onder één dak; een voormalig schoolgebouw in Kampen is ingericht als projectkantoor/informatiecentrum. Van hieruit werken we echt samen aan het project. Die korte lijn is van grote meerwaarde voor de manier waarop dit project verloopt.”

IJSSELKOGGE “De zomerbedding van de IJssel is circa 2 meter verlaagd,” vertelt Zwemmer. “Hiervoor hebben we met twee installaties, zo’n 2 miljoen kubieke meter aan bodemmaterialen gebaggerd.” Bijzonder aan de baggeropgave is toch wel de aanwezigheid van de 600 jaar oude kogge die zich in de bodem van de IJssel bij Kampen bevond. “Daar is zorgvuldig omheen gewerkt, zodat de kogge op 10 februari jongstelede in zijn geheel geborgen kon worden, onder grote publieke belangstelling.

Met de bouw van een 250 meter lang inlaatwerk in de IJsseldijk zorgen we dat de mensen in het gebied tussen Kampen en Zwolle droge voeten houden.

De baggerwerkzaamheden op de IJssel zijn inmiddels klaar. Het zand dat bij het baggeren van de zomerbedding is gewonnen, hebben we gebruikt voor het opspuiten van de voorbelasting en voor de kern van de nieuwe dijken langs het Reevediep. Dit zand pompen we hydraulisch met een lange persleiding naar de bouwlocatie. Daar spuiten we het op en zo voorkomen we overbodige en belastende vervoersbewegingen over wegen en water.”

KUNSTWERKEN “In totaal bouwen we zes kunstwerken. In Kampen krijgt de Stadsbrug een remmingswerk in de vorm van schanscaissons. Deze unieke betonnen constructies van 10 bij 20 meter zijn stevig verankerd aan de rivierbodem met een fundering van zo’n dertig palen. Verder bouwen we de Nieuwendijksebrug met een lengte van 360 meter over het Reevediep. Bijzonder is ook het 250 meter lange inlaatwerk in de IJsseldijk. Hier zal in de toekomst

Om de 600 jaar oude Kogge in de bodem van de IJssel is zorgvuldig heen gewerkt.

bij extreme omstandigheden gecontroleerd water vanuit de IJssel afgevoerd worden via het Reevediep. Zo houden de mensen in het gebied tussen Kampen en Zwolle droge voeten.” De inlaat is een brug met daaronder een systeem met schuiven. De inlaat wordt ‘droog’ gebouwd. Pas na afronding van het Reevediep wordt de IJsseldijk doorgestoken. De nieuwe recreatieschutsluis IJsseldijk zorgt voor een mooie route voor de pleziervaart tussen de IJssel en het Reevediep. Keersluizen in het Drontermeer vervullen een functie bij hoogwaterafvoer en het beschermen van het Drontermeergebied. “Verder bouwen we twee gemalen en voeren we aanpassingen uit aan de Roggebotsluis,” aldus Zwemmer over de onder architectuur ontwikkelde kunstwerken.

OMGEVINGSBEWUST Om alle werkzaamheden in goede banen te leiden en te zorgen voor zo min mogelijk overlast op de omgeving zijn er tal van maatregelen genomen. “De samenwerking als hecht team komt hierin ook ten goede,” aldus Jacco Zwemer. “De mate van flexibiliteit en de continue optimalisaties die dit met zich mee brengt, vraagt om een slimme manier van werken. Dat is ook wat we met de uitvraag op basis van design & construct willen bewerkstelligen.” Dirk-Jan Zwemmer beaamt dit: “Hierbij gaat het niet alleen om procesmatige optimalisaties. Al vanuit de tenderfase hebben we maatregelen voorgesteld om overlast en hinder te voorkomen. Dit zie je terug in de manier waarop we de vaarweg op de IJssel vrijhouden, tot de aanleg van een aparte bouwweg door het gebied. Zo voorkomen we onnodige belasting van het onderliggende wegennet. Ook het hydraulisch vervoer van zand is een pluspunt in deze.” De werkzaamheden worden naar verwachting in 2018 afgerond. ❚

| 49

SINT-MICHELSGESTEL | Waterkrachtcentrale

Tekst: Roel van Gils Beeld: Landustrie en Roel van Gils

ARCHIMEDES DOET ZIJN INTREDE IN RIVIER DE DOMMEL Na jaren van voorbereiding gaat het er deze zomer dan toch echt van komen. In de rivier De Dommel wordt een heuse waterkrachtcentrale gebouwd die duurzame energie moet gaan opwekken voor ongeveer 200 huishoudens. Als stroomgenerator wordt hierbij gebruik gemaakt van een Landustrie waterkrachtvijzel, oftewel de schroef van Archimedes. Reden voor ons om een kijkje te gaan nemen op locatie in het Brabantse Sint-Michielsgestel, vergezeld door Bram Taks van Energiecoöperatie Dommelstroom en Joachim van ’t Hul van Landustrie Sneek BV.

De waterkrachtcentrale is een initiatief van Jan en Bram Taks. “Na een wandeling langs De Dommel ruim vijf jaar geleden ontstond bij ons het idee om ‘iets’ te gaan doen met de huidige stuw in de rivier in het kader van duurzame energieopwekking,” vertelt Bram Taks. “We zijn ons gaan verdiepen in de mogelijkheden en verschillende technieken voor een waterkrachtcentrale. Het beperkte hoog-

50 |

teverschil was daarbij leidend, evenals de visvriendelijkheid van de techniek. Al snel kwamen we uit bij de schroef van Archimedes, ofwel de vijzel van Landustrie. Parallel daaraan hebben we ons initiatief voorgelegd aan waterschap De Dommel en de gemeente Sint-Michielsgestel die concrete steun leverden en onder meer zorg droegen voor de benodigde vergunningen.”

SINT-MICHELSGESTEL | Waterkrachtcentrale

Vlnr Bram Taks en Joachim van 't Hul.

BETAALD DOOR DE GEMEENSCHAP De rijksoverheid en de gemeente Sint-Michielsgestel dragen beide bij aan het project in de vorm van subsidie. Dat is echter niet voldoende om de centrale van de grond te krijgen. Bram Taks: “Om de benodigde financiering rond te krijgen, hebben we de Energiecoöperatie Dommelstroom opgericht en zijn we een crowdfundingsactie gestart. Iedereen die investeert, wordt dus mede-eigenaar van de centrale. Daarnaast zijn door de Stichting Doen, Rabobank, gemeente Sint-Michielsgestel, Ahold en Het Groene Woud financiële bijdragen gedaan. Binnen een paar maanden werd het streefbedrag van 750.000 euro bereikt en bleek het financieringskrediet dat door Landustrie beschikbaar was gesteld niet nodig.” Landustrie is al vanaf het eerste ontwerp bij de waterkrachtcentrale betrokken en heeft ook baat bij de bouw van de waterkrachtcentrale in De Dommel. “We hebben sinds 2010 in heel Europa al meer dan zestig waterkrachtvijzels gebouwd, maar in Nederland is dit voor ons nog maar het tweede project. De eerste waterkrachtvijzel is vorige maand gemonteerd in het Wilhelminakanaal bij Tilburg. Voor ons zijn dit mooie visitekaartjes,” zegt Joachim van ’t Hul.

OVERSTORTKANAAL De waterkrachtcentrale wordt gebouwd in de stuw die is gelegen in Sint-Michielsgestel. Bij deze stuw valt jaarlijks gemiddeld 250 miljard liter water zo’n 1,80 meter naar beneden. Het water wordt hier verdeeld over drie doorlaatopeningen. Bram Taks: “De centrale wordt aangebracht in het verlengde van de middelste doorlaatopening. Hiermee ontstaat de beste combinatie voor het gebruik van de centrale en het functioneren

van de stuw. Aanvankelijk was het idee om de vijzel direct tegen de stuw te bouwen, maar dat stuitte op bezwaren van het waterschap. Het stuwend effect zou een potentieel gevaar voor het achterland kunnen opleveren. Het waterschap rekent namelijk met extreem hoogwater eens in de 150 jaar. De waterkrachtvijzel wordt nu dus 6 meter van de stuw vandaan geplaatst, waarbij het water via een nieuw te bouwen kanaal richting vijzel wordt gedirigeerd. Dat kanaal zal tevens als overstortkanaal fungeren bij hoogwater.”

650.000 KWH De waterkrachtvijzel wordt door Landustrie in Sneek gebouwd. Van ’t Hul: “Een vijzel is geschikt vanaf een verval van 1,20 meter tot aan 14 meter. Uitgaande van alle parameters is in De Dommel gekozen voor een waterkrachtvijzel met een diameter van 4 meter en een lengte van 6 meter, die onder een hoek van 22 graden wordt

geplaatst. Het gaat om een semi-compacte vijzelinstallatie in een zelfdragende metalen trog. De generator en tandwielkast komen op een aparte betonfundering. Het neervallende water zorgt ervoor dat de ruim 13.000 kilogram zware waterkrachtvijzel gaat draaien. Tests tonen aan dat vissen ongedeerd uit de vijzel komen. Door het ronddraaien van de vijzel wordt het water met daarin eventuele vissen, per compartiment dat tussen de vijzelbeschoeping ontstaat, naar beneden verplaatst. Een krooshek voorkomt dat stenen en hout vanuit de rivier in de vijzel komen. De draaiende beweging van de waterkrachtvijzel, zo’n 20 tot 25 omwentelingen per minuut, wordt door een generator omgezet in elektrische stroom, die vervolgens weer door een omvormer wordt omgezet in de juiste spanning. De waterkrachtcentrale levert straks een energiehoeveelheid van 650.000 kWh per jaar, genoeg voor zo’n 200 huishoudens.” ❚ Landustrie vervult de rol van hoofdaannemer in opdracht van Energiecoöperatie Dommelstroom. Van ’t Hul: “Het is ook voor ons een bijzonder project, een waterkrachtvijzel in opdracht van particuliere investeerders. Samen met civiele aannemer De Boer & De Groot zullen we de bouw tot een goed einde brengen,” zegt Van ’t Hul overtuigend. De verwachting is dat de waterkrachtcentrale in september dit jaar operationeel zal zijn. ❚

De waterkrachtcentrale levert straks een energiehoeveelheid van 650.000 kWh per jaar, genoeg voor zo’n 200 huishoudens.

| 51

Openbare verlichting

Tekst: Anniek Heijs Beeld: Ziut BV

Openbare verlichting is de schakel in een veilig wegennetwerk

52 |

Openbare verlichting

Onlangs is langs een deel van de A4 en de A12 in de regio Haaglanden de openbare verlichting vervangen. In het kader van het onderhoud dat in deze regio wordt uitgevoerd door de firma Vermeulen voor Rijkswaterstaat, heeft Ziut als specialist in het inrichten van de openbare ruimte op het gebied van verlichting, deze klus geklaard. Niet meteen het meest opvallende onderdeel, maar evengoed onmisbaar; goede verlichting. “Ziut is door Vermeulen betrokken bij het dagelijks onderhoud van deze wegen voor Rijkswaterstaat. Onze samenwerking was al succesvol op andere projecten en dat hebben we hier kunnen voortzetten,” zo vertelt Wilfred de Groot, uitvoerder van Ziut Bleiswijk. “Langs de A4 is over 6 kilometer tussen Leidschendam en Rijswijk de verouderde lijnverlichting op spanmasten vervangen door 18 meter masten met SON-verlichting.” SON-verlichting is hoge druk natrium verlichting, met voldoende lichtsterkte voor toepassing langs deze drukke rijksweg.

TOEKOMSTBESTENDIG “De A12 is ook aangepast qua verlichting over een traject van 3 kilometer tussen het Prins Claus Plein en Den Haag,” vervolgt De Groot. “De armaturen met SON-lampen, zijn uitgevoerd met dimbare voorschakelarmatuur en zijn zo toekomstbestendig. Rijkswaterstaat wil hier wellicht in de toekomst op dit traject gebruik van gaan maken.”

PUZZEL

De 18 meter masten en SON-armaturen, zijn voorbereid op dynamische toepassing. Dit maakt het systeem toekomstbestendig.

Ziut heeft de nieuwe masten in de middenberm van de wegen geplaatst, conform de eisen van de opdrachtgever. “Om het verkeer zo min mogelijk te hinderen, hebben we de werkzaamheden vooral ’s nachts uitgevoerd,” aldus De Groot. “Rijkswaterstaat stelde strenge eisen aan de lengte en de duur van afzettingen. Dit maakte de uitvoeringsplanning tot een heel gepuzzel.” Een efficiënte doorlooptijd was dan ook cruciaal voor het uitvoeringsteam. “Wat het extra complex maakte, was dat de voedingskasten en kabels naar de verlichting ook geheel vervangen zijn. Hierdoor ontstond een tijdelijke situatie tussen het omzetten van oud naar nieuw, waar de weggebruiker geen hinder van mocht ondervinden doordat de verlichting niet zou branden.”

van Rijkswaterstaat. Vervolgens zijn we gestart met een uitvoeringsplan. Als eerste zijn we bezig gegaan met de aanleg van de kabels in de middenbermen.”

MIDDENBERM “Op 1 augustus ontvingen wij de opdracht voor dit project en op 1 december diende alles te werken,” vertelt De Groot. “Voorafgaande aan de werkzaamheden buiten, is er veel energie gestoken in de ontwerpnota, lichtberekeningen en kabelberekeningen. Hier is intensief overleg over gevoerd met de betrokken medewerkers

AFSTEMMING Vooral rond de A12 liep het team van Ziut tegen knelpunten aan, die ondanks de goede voorbereidingen niet waren voorzien. De Groot: “Omdat aan de A12 door meerdere partijen gewerkt wordt, gold er een restrictie op de mogelijkheid om de weg deels af te zetten. Rijkswaterstaat hanteert strenge eisen ten aanzien van de duur en de locatie van de stremmingen. Zo mag er alleen gestremd worden over korte stukken en alleen ’s nachts tussen 23.00 en 5.00 uur. Ook moesten stremmingen gelijktijdig met de stremmingen van andere partijen voorkomen worden. Dat betekende in de praktijk heel veel afstemming. Zo hebben wij onze planning afgestemd op zo min mogelijk hinder voor het verkeer én op de werkzaamheden van derden. Dat vraagt om de nodige flexibiliteit van onze mensen en onze werkwijze. Maar uiteindelijk is het gelukt om dit op het juiste moment en de juiste plaats klaar te maken.”

BEREIKBAARHEID Gemeente Den Haag stelde als stakeholder eisen aan het bereikbaar houden van de stad via de A4 en de A12. “Hier dienden we rekening mee te houden en dat is gelukt. Langs de A12 bevinden zich woongebouwen aan weerzijden van de weg. Met deze omwonenden hebben we vanzelfsprekend ook rekening gehouden,” aldus De Groot. “Zo hebben we ervoor gezocht dat er zo min mogelijk licht op de gevel van de wooncomplexen schijnt. Dit geldt voor zowel de eindsituatie als tijdens de werkzaamheden.”

EINDSPRINT Door de afstemmings- en faseringspuzzel heeft Ziut een ware eindsprint moeten inzetten om de opleverdatum van 1 december waar te kunnen maken. “Hierbij hebben we zeker voordeel gehad van het feit dat we de situatie goed kennen vanuit de onderhoudscontracten die we hier verzorgen.” Het eindresultaat mag er wezen volgens De Groot. “Het project is goed verlopen en we zijn content met het eindresultaat; een tevreden opdrachtgever. De weggebruiker rijdt over een veilig en goed verlicht traject voorzien van toekomstbestendige openbare verlichting.” ❚

| 53

Tekst: Susan Moonen Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Hennie van Heerden

Nieuwe sluisdeuren voor rijksmonument Urkersluis 54 |

Het werk Urkersluis in de provincie Flevoland is een bijzonder werk. Waarom? De vier nieuwe sluisdeuren moeten exact dezelfde uitstraling hebben als de huidige deuren en toch voldoen aan de huidige normen. De sluis maakt immers onderdeel uit van het gemaalcomplex Vissering. En dat is een rijksmonument. Tegelijkertijd worden de taatsen vervangen en de uitklimladders worden aan de laatste eisen aangepast.

Stefan Meinhardt, directeur van Hupkes Houthandel Dieren bv vertelt: “Wij hebben een lange geschiedenis in het zagen en bewerken van Azobé en Bilinga hout voor sluisdeuren. Onze ervaren timmermannen kunnen een stam beoordelen op kwaliteit en geschiktheid, waarbij onder andere wordt gelet op de rechtheid van de stam en het verloop van het hart in de stam. Omdat we alle sluisdeurenhout spanningsvrij zagen is er minimale kans op vervorming. En hoe groter de afmeting, hoe groter de uitdaging.” Simen Veltman, bedrijfsdirecteur Oosterhof Holman Beton- en Waterbouw uit Harlingen vult aan: “Het is een dankbare klus, vanwege de authentieke uitstraling van het werk. We hebben de meervoudige onderhandse inschrijvingen gewonnen en na de gunning half oktober vorig zijn we direct aan de slag gegaan. Het project kostte in beginsel veel tijd, omdat er berekeningen uitgevoerd moesten worden, zodat de deuren helemaal aan de huidige normen konden voldoen. Vervolgens hebben we het hout besteld. Op dit moment werken we de laatste details uit en nu is de productie in onze werkplaats in volle gang.”

'We prijzen ons rijk met onze medewerkers: zij zijn precies de juiste vakmensen om dit specialistische werk uit te voeren' BELEMMERINGEN BEROEPSVAART “We werken zogezegd in twee fasen zodat we de scheepvaart zo min mogelijk belemmeren,” vervolgt Meinhardt. “In praktijk betekent dit dat we precies een week hebben voor het bovenhoofd. Vervolgens gaat de sluis een week open voor de scheepvaart. Dan is er weer een week ruimte voor om te werken aan het benedenhoofd. En dan vervangen we ook meteen de taatsen. Dat zijn de stalen pennen onderaan de verticaal geplaatste as. Dit systeem in twee termijnen is noodzakelijk, omdat de Urkersluis een belangrijke toegangssluis is voor de beroepsvaart om in de Noordoostpolder te komen. We zijn gekozen voor deze opdracht omdat we veel ervaring hebben in het bouwen van houten sluisdeuren. Het is een specifiek vakgebied. We prijzen ons rijk met onze medewerkers: zij zijn precies de juiste vakmensen om dit specialistische werk uit te voeren. Wij weten exact welke eisen er gelden, zagen de onderdelen vervolgens zelf in stammen en leveren simpelweg kwaliteit. Wanneer het werk af moet zijn? In juni voeren we de werkzaamheden op locatie uit. En de definitieve oplevering? Die staat gepland op 1 juli,” besluit Veltman. ❚

| 55

hupkes houthandel dieren bv

MAATWERK IN HOUT VOOR GROND-, WEG- EN WATERBOUW Hupkes Houthandel Dieren BV

•

Tel: 0313 419100

15702441_Hupkes.indd 1

Mail: sales@hupkes.nl 07-09-15 11:35

Centrum Hout helpt en ondersteunt bij ontwerpen en bouwen met hout in de gww. Milieuvriendelijk, circulair en CO2 reducerend. n

•

Houtinformatielijn:

www.houtinfo.nl

0900 - 5329946 (€ 0,15 p/min)

www.houtdatabase.nl

houtinformatie@centrum-hout.nl

www.bewustmethout.nl

Hout voor grond-, wegen waterbouw

Houtspreekuur

Centrum Hout Postbus 1350 | 1300 BJ Almere T. 036 - 5329821 info@centrum-hout.nl www.centrum-hout.nl

Bouwen aan de toekomst met hout

www.ltl.nl

Leyenaar Taapken Lamaker B.V. Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK Vianen Postbus 191, 4130 ED Vianen Tel. +31 (0) 347 374 844 E-mail: verkoop@ltl.nl

Tekst: Eric de Munck Beeld: Koninklijke VVNH

Onderzoek bevestigt: zeer lage milieubelasting houttoepassingen GWW In de studie ‘Vergelijkende LCA studie bruggen – vaststellen van duurzaamheidsscore van bruggen uitgevoerd in staal, beton, composiet en hout’ is de milieubelasting van twee brugtypen onderling vergeleken: een verkeersbrug en een fietsbrug. Op technische gronden is hout vooralsnog niet meegenomen voor de verkeersbrug, maar de analyse van de fietsbrug bevestigt wat al jaren wordt aangenomen. Hout scoort zeer goed op het punt van milieubelasting. De eerste resultaten van het lopend onderzoek naar houten damwanden wijzen wederom richting een zeer lage milieubelasting.

Vergelijking tussen de netto MKI scores van de verschillende bruggen

de houten fietsbrug legt 4.430 kg CO2 eq. vast terwijl andere materialen CO2 uitstoten.

Het huidige- en toekomstige beleid zal steeds meer gericht zijn op duurzaam inkopen, ondernemen op basis van herbruikbaarheid van grondstoffen en waardebehoud in de keten. Biobased en circulair bouwen doen nu hun intrede, maar zullen straks integraal onderdeel zijn van aanbestedingen in de grond-, weg en waterbouw. Zo is in ieder geval de verwachting. Daarnaast zullen ook maatregelen die klimaatverandering tegengaan, de vastlegging van CO2 en de toepassing van materialen met een lage milieukostenindicator doorslaggevend worden bij materialisering van projecten en het inkoopbeleid. Hout is een hernieuwbaar materiaal dat aan hoge duurzaamheidseisen voldoet, gemakkelijk bewerkbaar is en bij de productie weinig energie nodig heeft. Dit zeker als je het afzet tegen andere materialen als gerecycled en/of composietkunststof, beton en staal. In levenscyclusanalyses (LCA's) scoort hout dan ook onverminderd positief. Daar komt nog eens bij dat hout bovendien uitstekend past in de duurzaamheidsdoelstellingen van de overheid. Hout bindt tijdens de groei CO2, die het aan het eind van zijn levenscyclus weer afgeeft. Het is daarmee als een van de weinige bouwmaterialen nagenoeg CO2-neutraal. In het LCA-onderzoek bruggen hebben brancheverenigingen en bedrijven uit de beton-, staal-, composieten houtsector gezamenlijk een brugontwerp met bijbehorende eisen afgesproken en de benodigde data aangeleverd. De studie is uitgevoerd door ingenieursbeau BECO, nu Ernst & Young te Rotterdam. Hierin scoort de houten fietsbrug het beste ten opzichte van beton, staal en kunststof. Nieuw onderzoek door Ernst &Young naar de milieubelasting van houten damwanden bevestigt wederom een zeer lage milieubelasting voor drie onderzochte houtsoorten. In een nog lopend en verkennend onderzoek, dat ook wordt uitgevoerd in opdracht van de Koninklijke VVNH en FSC Nederland en met steun van EUSTTC, worden houten damwanden vergeleken met vergelijkbare damwanden van kunststof en staal. Eerste aanwijzingen zijn dat ook hier hout gunstig scoort. Naast dat hout een lage milieubelasting heeft, zijn er indicaties dat de milieuwinst van het toepassen van gerecycled kunststof ten opzichte van nieuw kunststof veel minder is dan gedacht. Staal scoort vooralsnog het minst goed. Zodra het onderzoek naar damwanden is afgerond, zal hier verder aandacht aan worden besteed.

Vergelijking tussen de fietsbruggen bij verschillende levensduren

De verantwoorde keuze van duurzaam geproduceerd hout voor toepassingen werd in het LCA-bruggenonderzoek reeds onderstreept. Zeker ook omdat de milieubelasting ook over meer dan 30 jaar het laagst blijft. Los van het onderzoek moet nog eens worden onderstreept dat kiezen voor duurzaam hout ook kiezen is voor bosbehoud. Dit houdt dus in geen omvorming naar sojaplantages of oliepalm, maar elke 25 jaar zorgvuldige oogst van enkele bomen waarmee het bosbeheer wordt gefinancierd. Een probaat middel tegen ontbossing. Het bruggenrapport, als ook de nog te verschijnen damwandenstudie, tonen aan dat de houten variant over de gehele levensduur het meest duurzaam is. Bij de fietsbrug geldt dat als er zelfs rekening wordt gehouden met onderhoud, hout het ruimschoots wint van de andere materialen. Het volledige LCA rapport ‘Vergelijkende LCA studie bruggen – vaststellen van duurzaamheidscore van bruggen uitgevoerd in staal, beton, composiet en hout’ is te vinden op de website www.houtinfo.nl. ❚

MILIEUSCORE De uiteindelijke milieuscore is gebaseerd op 11 verschillende typen milieubelasting; zoals de uitstoot van CO2, uitputting van grondstoffen en de giftigheid voor mens en ecosysteem. Hout heeft bij het ontwerp voor de fietsbrug niet alleen de laagste totale milieubelasting, maar levert van alle materialen de minste milieubelasting bij 8 van de 11 gemeten milieueffecten. Hout scoort op geen enkel punt het slechtst. Hout levert in drie van deze categorieën zelfs een directe milieuwinst (negatieve belasting) en wel voor: hernieuwbare energie (terugwinning energie als bio-brandstof), positieve bijdrage aan broeikaseffect (door vastlegging CO2 in hout) en bij vervuiling van het zeewater. De milieubelasting, al is deze zeer gering, van de houten fietsbrug komt voornamelijk door de productie van de bovenbouw en het transport van het hout. De in hout opgeslagen ‘energie’ is hernieuwbare energie die vrijkomt door verbranding van het afvalhout en wordt ingezet als groene energie.

| 57

Tekst: Roel van Gils Beeld: LTL Woodproducts

Tropisch hardhout is kwalitatieve grondstof voor GWW Palen, gordingen, beschoeiingsplanken, brugdekdelen of damwanden, LTL Woodproducts heeft een enorme voorraad hout voor de grond-, wegen waterbouw. Mark Stevenhaagen van LTL Woodproducts vertelt waarom het gebruik van hout zo geschikt is voor de infrasector en welke houtsoorten daarvoor in aanmerking komen. In de grond- weg- en waterbouw wordt volgens Stevenhaagen voornamelijk tropische hardhout uit Afrika en Brazilië toegepast. “De grote kracht van hout is dat het zich eenvoudig laat bewerken kant-en-klare producten voor de gww-sector. Daarnaast is tropisch hardhout natuurlijk een ontzettend duurzaam product, is esthetisch zeer fraai en werkt ook nog eens geluidsisolerend, wat in sommige situaties een pre kan zijn. Ook de sterkte van het materiaal en de levensduur spreken in het voordeel van hout.”

MAATWERK De meest voorkomende en geschikte houtsoorten in de infrasector zijn voornamelijk Azobé, Okan uit Afrika en Angelim Vermelho uit Zuid-Ame-

58 |

rika. “Deze tropische houtsoorten worden toegepast conform duurzaamheidsklasse 1 en sterkteklasse D50 en D70,” zegt Stevenhaagen. “Daarmee is de sterkte en levensduur gegarandeerd. Beschoeiingsplanken en damwanden in Azobé hebben zonder problemen een levensduur van meer dan 25 jaar. We importeren het ruige materiaal vanuit diverse continenten en verrichten in Nederland bewerkingen zoals schaven, korten en herzagen. Voor damwanden importeren we dus plankhout om er vervolgens in Nederland een mes en groef aan te schaven. Ook de palen voor beschoeiingsschotten worden ruig geïmporteerd. Niet-standaard gordingen in een aparte maat kunnen in eigen huis op wens van de klant op maat worden gemaakt.”

GEZONDE CONCURRENTIE Ook Stevenhaagen ziet de opmars van kunststof producten of aanverwante composiet producten in de infrasector, maar pareert deze beweging door te stellen dat de natuurlijke uitstraling van hout nooit met kunststof geëvenaard kan worden. “We zien kunststof producten als een gezonde concurrentie, maar de mogelijkheden in hout zijn vele malen groter zowel qua bewerkingsmethodieken alsook qua snelheid van leveren. We hebben een enorme voorraad van zo’n 12.000 m3 aan houtproducten voor de infrasector in Vianen liggen en kunnen just-in-time leveren. Behalve de meer gebruikelijke producten, zoals palen en gordingen (met of zonder liplas), hebben we tegenwoordig ook opgeklampte schotten op voorraad liggen. Een voorraad met geschaafde materialen was vroeger ‘not done’ maar tegenwoordig heel gebruikelijk voor ons. Als een klant voor 16.00 uur bestelt, kunnen we vaak de volgende dag al leveren. Het gebeurt regelmatig dat we ’s ochtends voor 7.00 uur al een vracht hout lossen. Dat kan zijn in de binnenstad van Amsterdam, maar net zo goed in Groningen of het zuidelijkstee puntje van Limburg. Ook zijn we actief in België, Frankrijk, Luxemburg en Scandinavië. De klant hoeft bovendien niet eens ter plekke te zijn, want we zijn zelfvoorzienend.”

KWALITATIEVE GRONDSTOF In brugdekken wordt nog altijd veel hout verwerkt. Stevenhaagen: “We kunnen de staanders, bovenregels en dekken schaven en voorzien van grip-

'Tropisch hardhout is een ontzettend duurzaam product, is esthetisch zeer fraai en heeft een hoge sterkte' strippen. In hout is dat allemaal geen probleem.” LTL Woodproducts is een internationaal georiënteerde onderneming en kan buigen op een ervaring van meer dan 115 jaar. De firma importeert tropisch harthout vanuit diverse continenten en heeft ook een dochteronderneming in de Verenigde Staten, de Salamca Lumber Company. Zij zijn gespecialiseerd in de xport van loofhout voor interieurtoepassingen. “Onze kracht in Nederland zit hem in de grote voorraad van gelegaliseerd tropisch hardhout, een eigen bewerkingsfaciliteit en eigen transport. Als handelaar en leverancier van een natuurproduct zijn wij in grote mate afhankelijk van onze leefomgeving. Bewuste bosbouw is dan ook een must. We staan garant voor de levering van duurzaam en eerlijk hout, zodat we ook in de toekomst gebruik kunnen blijven maken van hout als kwalitatieve grondstof.” ❚

| 59

UTRECHT | Sneltramlijn

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Combinatie Uithoflijn Utrecht

kilometer sneltramlijn in centrum Utrecht Vijfenveertigduizend. Zoveel mensen zal de Uithoflijn naar verwachting in 2020 vervoeren tussen Utrecht CS en Utrecht Science Park De Uithof. Deze nieuwe tramlijn, met negen haltes en een lengte van 8 kilometer, levert een belangrijke bijdrage aan de uitbreiding en kwaliteitsverbetering van duurzaam openbaar vervoer in Utrecht.

60 |

UTRECHT | Sneltramlijn

Aanbrengen van de balken t.b.v. de spoorlijn

minimum te beperken en om de overlastgevende werkzaamheden grotendeels in de zomer van 2016 te laten plaatsvinden. Auto’s kunnen van de bestaande route gebruik blijven maken en er blijft voldoende ruimte vrij voor voetgangers. Verder wordt het bouwterrein afgeschermd met hekken en wordt er gefaseerd gewerkt. Verplaatsing bomen t.b.v. Uithoflijn.

VERSCHILLENDE SPOORSYSTEMEN

'De invloed van elektromagnetische straling van het systeem wordt beperkt' De realisatie van de Uithoflijn, een opdracht van projectorganisatie Uithoflijn (provincie Utrecht en gemeente Utrecht), startte in 2011 met de aanleg van de onderbouw. De aanleg van de bovenbouw werd op 23 december 2014 gegund aan BAM. “De bovenbouw bestaat uit onder meer de railsystemen, bovenleiding, voeding, besturing en beveiliging,” vertelt manager uitvoering Fred van Weerdt van de BAM Combinatie Uithoflijn Utrecht. “Al die onderdelen leveren we op als één compleet werkend en veilig systeem.”

LIGHTRAIL In 2015 ontwierp BAM, in samenwerking met advies- en ingenieursorganisatie Arcadis, de bovenbouw van de tramlijn. Bijzonder is dat het hier om een lightrailproject gaat. Lightrail is een verzamelnaam van spoorvervoersystemen die zich tussen trein, metro en tram in bevinden. De Uithoflijn is een zogenoemde sneltram en de eerste in een serie van zeven nieuwe lightrailprojecten die in Nederland uitgevoerd worden. “Een andere bijzonderheid is de toepassing van sectionering,” aldus Van Weerdt. “Om te voorkomen dat de nieuwe tramlijn in het gebied van De Uithof invloed uitoefent op extreem gevoelige onderzoeksapparatuur, wordt de invloed van elektromagnetische straling van het systeem beperkt. Het bovenleidingsysteem wordt daarom verdeeld in korte, elektrisch gescheiden stukken. Dit wordt sectionering genoemd.”

nomen. Paul Verhage, omgevingsmanager bij BAM, licht toe: “In de tender was op dit gebied al een set eisen opgenomen voor zowel het ontwerpals het uitvoeringstraject. Deze eisen zijn van toepassing op alle disciplines van de realisatie en worden bij alle werkzaamheden in ogenschouw genomen. Daarbij hebben we te maken met een complexe omgeving met drukke verkeersstromen en verschillende raakvlakprojecten, waartussen wij een tramlijn aanleggen.” Met de betrokken omgevingspartijen, waaronder de Hogeschool Utrecht, UMC Utrecht en de Universiteit Utrecht zijn afspraken gemaakt over de bereikbaarheid, leefbaarheid, veiligheid en communicatie (BLVC) tijdens de aanleg van de trambaan. Zo is afgesproken om de omrijtijden voor fietsers tot een

De uitvoering op locatie ging eind april 2016 van start. De 36 kilometer aan spoorstaven, met een voor lightrail indrukwekkende lengte van 120 meter per stuk, liggen in het tracé. Afhankelijk van de ondergrond, klantkeuzes en de openbare ruimte past BAM verschillende spoorsystemen toe, zoals een ballastspoor, een spoor met ingegoten spoorstaven en een spoor met ingegoten dwarsliggers. Van Weerdt: “Onze nog uit te voeren werkzaamheden bestaan in grote lijnen uit het aanleggen van de spoorgebonden kabels en leidingen, het plaatsen van de bovenleidingmasten, het aanbrengen van 16 kilometer bovenleidingen en het inbouwen van de beveiliging. Ook koppelen we de systemen aan elkaar, tot aan de betaalsystemen toe. In totaal hebben we 100 kilometer aan verschillende kabels nodig om in alle systemen te voorzien.” Verhage voegt toe: “Tenslotte volgt nog de landelijke inpassing met hekken, hagen en gras. Medio 2018 start de feitelijke exploitatie en kunnen reizigers gebruikmaken van de Uithoflijn.” ❚

AANDACHT VOOR DE OMGEVING In het ontwerpen voorbereidingstraject is direct het verkeers- en omgevingsmanagement meege-

Contractondertekening Lot van Hooijdonk, Arjen Gerritsen, Bart Regtuijt en Ronald Buitenhek.

| 61

De Pen

Dat ik “ik” ben en wij “wij” zijn…

62 |

De Pen

Mark Sturrus is als SHE-Q Desk Coordinator werkzaam bij Royal Boskalis Westminster (een warm hart voor mensen, procesmanager met een operationeel tintje en tikkeltje eigenwijs)

“Uit eigen kracht…”, tot een paar jaar geleden dacht ik dat werken uit eigen kracht de oplossing was, gewoon doen waar ik goed in ben zolang dat meebeweegt in de richting van de grote massa, de organisatie. Achteraf niet erg innovatief, creatief, visionair, ondernemend en wellicht niet eens zo professioneel als dat ik toen dacht. Er is ondertussen veel veranderd, bedrijfsmatig maar ook persoonlijk, en het belang van “zijn wie je bent” en daarmee creëren dat “wij zijn wie wij zijn” wordt steeds duidelijker. Het bedrijf, een groeiende organisatie, nieuwe markten, nieuwe klanten, nieuwe activiteiten en nieuwe collega’s. Al met al een continu veranderproces binnen de organisatie, want dat is eigenlijk de rode draad bij iedere integratie, verandering. Verandering van werkplekken, prioriteiten, belangen, stakeholders, klanten en medewerkers wat uiteindelijk moet leiden naar een sterk teamgevoel waarmee we kennelijk gezamenlijk bijdragen aan het succes van de klant, de organisatie en haar aandeelhouders. Persoonlijk, ook gegroeid… niet meer “uit eigen kracht” maar surfen op de continue verandering van de wereld om me heen, de wereld van de mensen waar je verantwoordelijk voor bent of voor voelt, thuis en op het werk. De wereld maar de wereld laten en de focus op een hoger, geestelijk, doel. Iets wat mij persoonlijk heeft laten zien dat het niet alleen gaat om de talenten die we hebben maar ook om de gaven die we krijgen op de momenten dat we ze nodig hebben. Maar goed, wie ben ik en wie zijn wij dan…? Wat (ver)bindt ons, waar krijgen we energie van, hoe houden we de passie vast en dragen we zorgzaam en dienstbaar bij aan succes. In al die veranderingen is zoeken naar vastigheid het meest voor de hand liggend. Vaste grond onder de voeten, een duidelijke richting en dan voelen we ons vertrouwd en veilig, maar opnieuw misschien niet visionair, ondernemend, creatief en/of innovatief.

De kracht van (door) ontwikkelen, leren en groeien, succes behalen ligt niet bij één persoon, die ligt bij een groep personen, het team. De mensen waarmee je werkt, lacht, boos op wordt, het mee goed maakt en weer mee verder gaat. Een team, een groep mensen die je niet altijd zelf kan uitkiezen waardoor het wel eens kan schuren en wat toch maakt dat je samen succes kan hebben. En dan samen naar dat ene doel, wat op basis van onderliggende “persoonlijke drivers” verbinding geeft, dat wat je samen wilt bereiken, waar iedereen voor wilt gaan, die gedeelde passie, met ieder op zijn eigen plek, door zorg voor elkaar te hebben, respectvol om te gaan met elkaars sterke kanten en zwakheden, ondernemend te zijn en daar ook fouten in mogen maken, mogen leren en groeien, communiceren over hoe het op het werk gaat maar ook hoe het met mensen gaat, betrouwbaar zijn en vertrouwen geven, het samenwerken op basis van dat doel. Als iedereen dicht blijft bij wie hij/zij echt is, zijn wie je bent, dan heb je een team, een zijn wie wij zijn. Dat maakt een team, dat is een team, dat geeft het team, het project, de afdeling, de organisatie een identiteit en daarmee is dat ene doel dan glashelder, dan hebben we een visie, een richting. Jij maakt het verschil, doordat jij bent wie je bent en wij zijn wie we zijn, dat je anders bent, dat wij anders zijn, dat jij en ik, dat wij bijdragen aan succes. “Uit onze kracht…” maakt het verschil, dat maakt ons anders. Ik heb persoonlijk en zakelijk ervaren dat als ik succes beleef, ik anderen succes kan laten beleven en bijdraag aan het succes van het team en de organisatie als ik ben wie “ik” ben en wij zijn wie “wij” zijn. Deze zoektocht ervaren is meer dan de moeite waard en ik wens ook jou, en je team, een succesvolle ontdekkingsreis op de golven van de wereld toe. ❚ De Pen wordt doorgegeven aan Willem Schunselaar, directeur van Acta Safety Professionals

| 63

Journaal Opnieuw groei periodieke veiligheidskeuringen BMWT Het aantal periodieke veiligheidskeuringen onder BMWT-Keur is in 2015 gestegen met 8% tot 242.000 keuringen. Directeur Jan Hommes is zeer verheugd met dit resultaat. “Het laat zien dat werkgevers veilige machines belangrijk vinden en dat ze bereid zijn daarvoor te investeren in periodiek onderhoud en keuringen.” Alle productcategorieën laten een groei zien, waarbij de groeicijfers in de segmenten magazijnstellingen en tractiebatterijen en laders in de dubbele cijfers vallen. Van het totaal aantal keuringen zijn er 216.000 in de categorie Intralogistiek (intern transport, tractiebatterijen en magazijnstellingen). De sector Grondverzet en Bouwmaterieel (grondverzet, wegenbouw, bouw & utiliteitsmaterieel, hijswerktuigen en hijsmachines) nam de overige 26.000 keuringen voor haar rekening. Jan Hommes: “Het verbeterde economische klimaat heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de groei van het aantal keuringen. Gelukkig zien we ook dat in moeilijke tijden, het aantal keuringen op peil blijft.” Het BMWT-Keur geeft de zekerheid van goed onderhoud en keuringen en ontzorgt de werkgever ten aanzien van zijn verplichtingen voor de Arbowet.

Megaproject voor de Noorse kust De compressoren op het olieplatform Edvard Grieg, zo’n 160 kilometer uit de Noorse kust, die werden gefabriceerd door Siemens in Hengelo, zijn voorzien van ‘state of the art’ geluidswerende omkastingen. Deze werden ontworpen en gefabriceerd door Merford Noise Control, een Nederlands bedrijf dat is gespecialiseerd in geluidswering. Een mega-operatie die in totaal een jaar in beslag nam. Voor het olieplatform op Edvard Grieg kreeg Siemens de opdracht van contractor Aker Solutions in Noorwegen om de compressor-skids op het platform te produceren. Siemens deed vervolgens een beroep op Merford Noise Control uit Gorinchem om hoogwaardige geluidswerende omkastingen voor de compressoren te ontwikkelen en bouwen. Alle partijen werkten intensief samen om dit grootschalige en complexe project op tijd te leveren. Met succes. Onlangs ging het olieplatform in bedrijf.

64 |

Nieuwe voorzitter/directeur MKB INFRA MKB INFRA, de organisatie voor en door ondernemers in de infrasector, heeft Philip van Nieuwenhuizen tijdens haar Algemene Ledenvergadering in Veenendaal unaniem gekozen tot haar nieuwe voorzitter/directeur. Van Nieuwenhuizen volgt per 1 juni 2016 Daan Stuit als voorzitter en Wim van der Maas als directeur van MKB INFRA op. Gezien het gelijktijdig vertrek van zowel de huidige voorzitter als directeur van MKB INFRA is gezocht naar een opvolger die deze dubbelfunctie kan vervullen. De huidige voorzitter van MKB INFRA, Daan Stuit, draagt na een periode van 6 jaar het stokje over en de directeur, Wim van der Maas, na ongeveer 8 jaar. Philip van Nieuwenhuizen heeft een grote staat van dienst in de GWW-sector en is zeer vertrouwd met het functioneren van brancheorganisaties. Hij was de afgelopen tien jaar zelfstandig ondernemer (juridische advisering, zaakwaarneming, belangenbehartiging) in Frankrijk. Daarvoor was hij plaatsvervangend directeur / algemeen secretaris van de Vereniging Infrastructuur Aannemers Nederland, algemeen secretaris / directeur van de Vereniging Aannemers Grond-, Water- en Wegenbouw. Voor die tijd vervulde hij diverse directiefuncties bij de Vereniging WAC. In de volgende uitgave van GWW gaan we in gesprek met de kersverse directeur.

Collé ontvangst MANITOU EXCELLENCE AWARD Collé Rental & Sales is door haar leverancier Manitou Benelux onderscheiden met de ‘MANITOU EXCELLENCE AWARD’. Deze award is toegekend aan Collé omdat het bedrijf, sinds de invoering van het merk Manitou, de 1.100ste Manitou-machine voor haar verhuurassortiment in ontvangst heeft genomen. Manitou is wereldmarktleider op het gebied van verreikers en heftrucks en bestaat al bijna 70 jaar. Collé voert ruim 25 jaar het merk Manitou in zowel haar verhuur- als verkoopassortiment. Binnen het verhuurassortiment, waaraan Collé recent de 1.100ste Manitou toevoegde, voert de verhuurder diverse machines van Manitou, zoals roterende en starre verreikers, ruwterrein heftrucks en hoogwerkers. Naast het verhuren van machines van het merk Manitou, verzorgt Collé ook de verkoop van nieuwe en gebruikte machines van dit internationaal vooraanstaande merk. De ‘MANITOU EXCELLENCE AWARD’ is mede te danken aan de professionaliteit van Collé’s organisatie. De eigen werkplaats, onderhoudsdienst en het onderdelenmagazijn zijn volledig op elkaar afgestemd om de beschikbaarheid van het materieel te garanderen. Hiervoor heeft Collé, als een van de weinige Manitou dealers in de Benelux, een 4-sterren kwalificatie behaald. Hetgeen de hoogste haalbare kwalificatie is die Manitou Benelux toekent aan haar dealers.

Journaal Vooroeververdediging Afsluitdijk Eind november 2015 heeft Van den Herik Kust & Oeverwerken de voorlopige gunning ontvangen voor het project Vooroeververdediging Afsluitdijk, ter hoogte van km 18,3 en km 19,5 van de Afsluitdijk. Het traject is gelegen tussen Breezanddijk en Kornwerderzand. Het betreffende traject heeft niet voldoende gescoord in de derde toetsingsronde van een recente veiligheidstoets. Om de waterveiligheid van het gebied te waarborgen wordt een nieuwe vooroeververdediging aangebracht over een lengte van circa 1.200 meter. Allereerst zullen de diepe delen van het talud worden aangevuld met uitvulmateriaal waarna het wordt afgedekt met een erosiebestendige toplaag. Van den Herik is verantwoordelijk voor het ontwerp en de uitvoering van het project. Naar verwachting zijn de werkzaamheden eind 2016 afgerond.

keld en onderzocht. Het meest haalbare mengsel is ter beoordeling aangeboden aan Rijkswaterstaat waarna eind maart de goedkeuring op dit mengsel werd ontvangen. In gevolg hierop is begin april op een stukje van een parallelweg van de N279 een proefvak aangelegd om de oppervlakte-eigenschappen te testen en de asfaltmenginstallatie in te regelen. Het proefvak diende tevens om aan te tonen dat de stroefheid en remvertraging voldoen. Deze ontwikkeling maakt het mogelijk om een kwalitatief, aan conventioneel ZOAB gelijkwaardig, product toe te passen op autosnelwegen tegen een lagere prijs. Dura Vermeer gaat dit product op grote schaal toepassen, zoals op de snelwegen A73 en A77 binnen het project Integraal Groot Onderhoud Oost.

Geometius introduceert de nieuwe sediment sensor LISST-200X De LISST-200X van Sequoia Scientific, Inc. is de opvolger van de LISST-100X, een klein formaat multi-parameter systeem voor in-situ metingen van sediment in suspensie. Met dit model kunnen deeltjes met een grootte van 1 tot 500 microns worden gemeten, tot op een waterdiepte van 600 meter. De sensor heeft een digitale en analoge output van zowel concentratie als gemiddelde korrelgrootte. Tegelijkertijd wordt de volledige korrelgrootteverdeling intern opgeslagen om naderhand te kunnen worden uitgelezen. De LISST-200X meet korrelgrootte en –verdeling in rivieren, havens, langs de kust, in zeeën en oceanen voor biologische en/of milieu monitoring doeleinden.

Halve eeuw kustontwikkeling in beeld De Nederlandse waterbouwkundige dr. ir. Ronald E. Waterman heeft onder de titel 'Bouwen met de Natuur' een documentaire uitgebracht, waarin een halve eeuw ontwikkeling van de Hollandse kust in beeld wordt gebracht. In een kwartier wordt een helder beeld geschetst over kustontwikkeling en de daaraan ten grondslag liggende principes als nieuwste fase in de Nederlandse waterbouwkunde. Beginnend in de jaren zeventig komen kustversterkings- en uitbreidingsprojecten van Rotterdam tot Den Helder aan bod. Alle schoolvoorbeelden van integrale, multifunctionele duurzame ontwikkeling van de kust van Zuid-Holland en Noord-Holland, waaraan Waterman in belangrijke mate heeft bijgedragen. De film laat ook enkele mogelijke toekomstige ontwikkelingen op diverse plaatsen langs de kust zien. Dit vanuit de gedachte dat goede plannen hun wortels in het verleden hebben en anticiperen op de toekomst. Een link naar de documentaire is te vinden via www.ronaldwaterman.nl.

Dura ontwikkelt gerecycled ZOAB Dura Vermeer heeft van Rijkswaterstaat de goedkeuring ontvangen voor een in eigen laboratorium ontwikkeld ZOAB-asfaltmengsel dat bestaat uit 25% gerecycled materiaal. Laboratoriumonderzoek en testen op een proefvak hebben aangetoond dat zowel de stroefheid en remvertraging als de andere eigenschappen voldoen en vergelijkbaar zijn met conventioneel ZOAB. Het afgelopen jaar heeft het centraal laboratorium van Dura Vermeer in Eemnes diverse varianten van ZOAB mengsels met partiële recycling ontwik-

Innovation Expo geslaagd Op 14 april vond in en rondom het Eye in Amsterdam de zesde editie van het grootste Nederlandse innovatie-evenement plaats: de Innovation Expo. Meer dan 5.500 innovatoren en andere belangstellenden kwamen op deze dag af. Rijkswaterstaat nam samen met marktpartijen en kennisinstellingen deel aan de Innovation Expo met zo’n 35 innovatieprojecten op het gebied van mobiliteit, watermanagement en duurzaamheid. Van geluidsschermen met zonnepanelen tot smart polders, van waterstofauto’s tot drone corridors. De innovaties kregen veel aandacht van de bezoekers. Er zijn mooie gesprekken gevoerd en nuttige contacten gelegd. Kortom, een geslaagde en inspirerende dag.

| 65

Journaal Geluidwerende kunst siert Duivendrecht

FWD Bridges overgenomen door Groot Lemmer

Eurorail B.V. heeft voor Gemeente Ouder-Amstel tien kunstzinnige geluidswanden gerealiseerd. De geluidwerende schermen staan op vijf viaducten aan de Van der Madeweg in Duivendrecht. Hun decoratie van kleurrijke kindertekeningen en nostalgische dorpsfoto’s zorgt voor revitalisering van de ontsluitingsweg.

Groot Lemmer BV, gerenommeerd specialist in bruggen, heeft overeenstemming bereikt met MOCS BV over de overname van FWD Bridges, composiet bruggen expert. Daarmee verwerft het bedrijf zowel de technologie als de productie van de zogenaamde GVK composiet brug. Met de overname van FWD Bridges kan Groot Lemmer, producent en engineer van high quality fietsen voetgangersbruggen, zich verder ontwikkelen als materiaalonafhankelijke ontwerper en bouwer van innovatieve en duurzame bruggen. Het bijna 100 jaar oude bedrijf met een jaaromzet van 10 miljoen euro verstevigt haar leidende positie op dit gebied in de Noord-Europese markt. Groot Lemmer is marktleider in composieten, stalen en houten bruggen, en alle gewenste combinaties daarvan.

Akkoord over kosten invoering Omgevingswet De Van der Madeweg moest nodig op de schop. Volgens Gemeente Ouder-Amstel dateerden de bestaande, golfplaten schermen op de vijf kunstwerken uit de jaren zeventig en waren ze aan het einde van hun levensduur. Nieuwe schermen moesten voor een betere geluidwering en een vriendelijkere uitstraling (‘eyecatcher’) zorgen. Eurorail bleek een geschikt concept te hebben om het tweeledige doel van de gemeente te realiseren. Hun Ecowand systeem is een relatief eenvoudig en betaalbaar scherm met goede, tweezijdig geluidisolerende eigenschappen (Rw 19 dB). Het modulaire systeem is primair bedoeld voor begroeiing met klimop, maar het kunststof net (standaard groen of grijs) van de elementen kan ook in elke UV-bestendige print bedrukt worden. De elementen zijn verkrijgbaar in twee standaard hoogten (0,5 en 1 meter), die men kan combineren. In Duivendrecht zijn de schermen 1,5 meter hoog.

Drie alternatieven voor N361 De provincie Groningen heeft drie alternatieven gepresenteerd om de verkeerssituatie op de N361 te verbeteren. Twee alternatieven gaan uit van een nieuwe aansluiting op de noordelijke ringweg bij Noorderhoogebrug, terwijl in het derde alternatief alleen de fietsroutes worden aangepakt. Met het project willen de provincie Noordwest-Groningen beter bereikbaar maken, de verkeersveiligheid verbeteren en de wijk Noorderhoogebrug leefbaarder maken. De route vanaf de N361 naar de noordelijke ringweg is in de huidige situatie onlogisch en indirect. Op dit moment kan het verkeer bij de aansluiting Noorderhoogebrug niet alle richtingen op. Hierdoor moet het doorgaande verkeer richting de oostelijke ringweg door de bebouwde kom rijden. Daarnaast kruist dit doorgaande verkeer op verschillende plekken het fietsverkeer. In de uitgevoerde onderzoeken is beschreven hoe de drie alternatieven bijdragen aan de doelstellingen van het project en wat de milieueffecten ervan zijn. Voor de effecten op het bedrijventerrein het Witte Lam is een apart onderzoek uitgevoerd. Naar verwachting nemen Provinciale Staten dit najaar een besluit over een definitieve oplossing voor de aansluiting.

66 |

Voor een voortvarende invoering van de Omgevingswet, die de huidige bestemmingsplannen overbodig maakt, hebben Rijk, VNG, IPO en Unie van Waterschappen een akkoord gesloten over de kosten en besparingen die de invoering van de wet met zich meebrengt. In dit onderhandelaarsakkoord is een principe-afspraak gemaakt over de verdeling van de kosten en besparingen. Aan deze afspraken zijn maximale bedragen gekoppeld. Om de financiële risico’s beheersbaar te houden wordt het digitale stelsel dat ondersteunend is voor de wet stap voor stap ontwikkeld. Besluitvorming vindt plaats tijdens een structureel overleg tussen de koepels en het Rijk op basis van uitgewerkte business cases. De invoeringsondersteuning wordt door de koepels en het Rijk collectief ingericht. Hiervoor wordt 35 miljoen euro gereserveerd. Verder zal onderzoek worden ingesteld naar de wijze waarop het fysieke domein in de toekomst kan worden gefinancierd. Daarin worden ook de gevolgen van minder vergunningverlening en meer handhaving bekeken. Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen hebben een gezamenlijke ambitie om van de Omgevingswet een succes te maken. Deze ambitie is vastgelegd in het Bestuursakkoord implementatie Omgevingswet van 1 juli 2015. In dat bestuursakkoord zijn over de financiën enkele kaderstellende afspraken gemaakt. Deze afspraken worden nu nader ingevuld door dit onderhandelaarsakkoord.

Journaal M.N.O Vervat neemt deel Dura over M.N.O. Vervat Rotterdam B.V. neemt de ondergrondse infra-activiteiten over van bouwconcern Dura Vermeer. Alle medewerkers van het betreffende bedrijfsonderdeel, Dura Vermeer Ondergrondse Infra BV, behouden daarbij hun baan. Dura Vermeer stoot het specialisme ondergrondse infra-activiteiten af vanwege een wijziging van de strategie met een primaire focus op de kernactiviteiten wegenbouw, beton- en waterbouw, spoorbouw en industrie (inclusief milieuactiviteiten) binnen de markt voor infrastructuur. M.N.O. Vervat Rotterdam is reeds actief in de markt voor ondergrondse infrastructuur en verwacht door de overname haar slagkracht verder te vergroten. Dura Vermeer Ondergrondse Infra komt als zelfstandige onderneming te vallen onder M.N.O. Vervat Rotterdam B.V. en zet haar activiteiten ongewijzigd voort. Het bedrijfsonderdeel blijft ‘preferred supplier’ van Dura Vermeer voor zowel de bouw- als infra-activiteiten. Dura Vermeer Ondergrondse Infra is specialist in de aanleg van kabels en leidingen, zowel distributienetwerken als grote transportbuizen voor bijvoorbeeld gas, warmte en drinkwater.

Oosterscheldekering in de prijzen Kijkers van het televisieprogramma Klokhuis zijn gevraagd om het mooiste of meest bijzondere natuurgebied, gebouw, dorp, stad of landschap van Nederland voor te dragen als Klokhuis Werelderfgoed. Vincent (10) uit Aardenburg zond de stormvloedkering in, omdat de kering Zeeland

beschermt tegen het zeewater. Op 5 maart werd deze nominatie verzilverd en werd de Oosterscheldekering verkozen tot officieel Klokhuis Werelderfgoed. Reden voor Rijkswaterstaat om Vincent en zijn schoolklas te trakteren op een rondleiding bij dit Deltawerk. Op 21 april werd een speciale Klokhuisversie opgehangen van het kunstwerk van Mohana van den Kroonenberg, dat bij alle werelderfgoederen in Nederland hangt. Op 18 mei wordt dit uitgezonden op NPO 3 om 18.20 uur.

Miljard euro voor bereikbaarheid zuiden Om de bereikbaarheid van Zuid-Nederland te verbeteren gaat de provincie Noord-Brabant op een nieuwe manier samenwerken met het Rijk, de provincie Limburg, de gemeenten en het bedrijfsleven. Samen zijn de partijen verantwoordelijk voor de acht deelprojecten die vallen onder het programma ‘Bereikbaarheid Zuid-Nederland’ dat in totaal een omvang van circa 1 miljard euro heeft. Op 19 april is het ‘Programma Bereikbaarheid Zuid-Nederland’ voorgelegd aan Provinciale Staten. In het programma zijn de afspraken uitgewerkt die de regio in november maakte met minister Schultz Van Haegen tijdens het jaarlijkse BO MIRT. Daar presenteerde gedeputeerde Christophe van der Maat namens de 141 betrokken partijen een maatregelenpakket om Zuid-Nederland bereikbaar en leefbaar te houden. Het plan werd met enthousiasme door de minister en de Tweede Kamer ontvangen. Het programma ‘Bereikbaarheid Zuid-Nederland’ bestaat uit een integraal pakket van maatregelen op zowel het hoofd-als onderliggend wegennet en betreft zowel inzet van nieuwe technieken op het gebied van smart mobility als de uitbreiding van infrastructuur.

Nieuw kennis- en adviescentrum Volandis Op 1 juli 2016 start Volandis, het nieuwe kennis- en adviescentrum voor duurzame inzetbaarheid in de Bouw en Infrasector. Het nieuwe kenniscentrum is het resultaat van het cao-akkoord Bouw & Infra van 13 juni 2015. Duurzame inzetbaarheid is een thema waar tot nu toe de organisaties Arbouw en Fundeon invulling aan gaven. Deze organisaties houden per 1 juli 2016 op te bestaan en gaan over in Volandis. De naam Volandis is afgeleid van het Spaanse woord ‘volante’, wat vliegwiel betekent. De organisatie wil een vliegwiel zijn voor persoonlijke en maatschappelijk wenselijke ontwikkelingen. Volandis richt zich op het optimaal ondersteunen van werknemers en werkgevers bij hun invulling van duurzame inzetbaarheid. En daagt hen uit hier zelf mee aan de slag te gaan. De aard van het werk in de sector bouw en infra verandert. Verregaande automatisering en vernieuwde productieprocessen vragen om medewerkers die zich ontwikkelen en vitaal, productief en gemotiveerd blijven werken, een werkend leven lang, binnen of buitende huidige werkkring. En het vraagt om bedrijven die veilig werken, met vakmensen die presteren en gemotiveerd zijn. Werkgevers zouden in hun beleid bovendien zoveel mogelijk rekening moeten houden met de specifieke omstandigheden en wensen van werknemers in de verschillende fasen van hun leven en loopbaan. In het verleden vormden reorganisaties of een falende gezondheid aanleiding voor duurzame inzetbaarheid. Volandis wil werkgevers en werknemers hier al eerder toe verleiden en helpen hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Vanaf 1 juli is de organisatie via een digitale en telefonische vraagbaak bereikbaar voor vragen en advies.

| 67

Journaal Nieuwe rwzi in Utrecht Heijmans en GMB gaan in opdracht van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden de nieuwe rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) in Utrecht bouwen. Het project omvat het ontwerpen, realiseren en 10 jaar onderhouden van de rwzi. Het DBM-contract (design build maintain) heeft een waarde van meer dan 120 miljoen euro. De combinatie heeft de opdracht gegund gekregen met de keuze voor een compacte installatie die gebruik maakt van bewezen Nereda-technologie om vervuild water schoon te maken. Heijmans paste deze technologie ook al in 2013 toe bij een project van het hoogheemraadschap. Het hoogheemraadschap laat de nieuwe rwzi bouwen vanwege strengere normen die in de toekomst worden gesteld aan de kwaliteit van gezuiverd water en omdat de huidige installatie verouderd is. Heijmans en GMB starten dit jaar met voorbereidende werkzaamheden en in 2017 begint de bouw van de nieuwe installatie. De oplevering van het project is gepland voor begin 2019, waarna een onderhoudsperiode van 10 jaar ingaat. De nieuwe rwzi verwijdert tweemaal zo veel stikstof en fosfaat uit het water en is dertig procent zuiniger in het energieverbruik dan de huidige installatie. Na inbedrijfstelling wordt de bestaande installatie stopgezet.

hierop van toepassing zijnde provinciale richtlijnen voor het wegontwerp en de landschappelijke inpassing, waren gedateerd en bovendien sectoraal gericht. Bij het herzien van bovengenoemde richtlijnen is gekozen voor een meer integrale benadering. De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in de veiligheid en doorstroming van het hoofdwegennet. Samen met gemeenten, burgers en ondernemers is hieraan gewerkt. Innovaties op het gebied van stiller asfalt, slim verlichten en faunapassages worden getest en toegepast. Daarnaast is er tegenwoordig steeds meer aandacht voor ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid. Het ontwerp van provinciale wegen is hierdoor al lang niet meer ‘alleen infrastructuur’. Zij vormen de lijnen door het Friese landschap van waaraf de omgeving wordt ervaren, vanuit auto, openbaar vervoer of fiets.

TU/E-studenten vestigen wereldrecord bierkrattenbrug Studenten van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) hebben vandaag een nieuw wereldrecord gevestigd met een bierkrattenbrug van 27 meter overspanning. De brug, die over rivier de Dommel is gebouwd, bestaat uit ongeveer 7.000 bierkratten. De brug is dit weekend nog te zien tijdens het driedaagse jubileumfestival van de TU/e ter ere van het zestigjarig bestaan.

Nieuwe Richtlijn voor Friese wegen Friesland heeft nieuwe richtlijnen gemaakt voor het ontwerp van wegen en landschap. Beide visies vervangen de verouderde Richtlijn voor het Wegontwerp (2005) en de landschapsvisie Fryske diken yn ’t grien (2004). De provincie Fryslân is verantwoordelijk voor het beheer van 540 kilometer aan wegen, 136 km aan parallelwegen en 207 km aan fietspaden. De

Studenten van TU Eindhoven vestigen een nieuw wereldrecord bierkrattenbrug. Foto's: Bart van Overbeeke

68 |

Evenementen

DATUM

EVENEMENT LOCATIE

2 juni 2016

Dag van de Openbare Ruimte

Mecc, Maastricht

7-10 juni 2016

Smart City Event

Amsterdam Arena, Amsterdam

22-23 juni 2016

Crow Infradagen

Congrescentrum Papendal, Arnhem

29 juni 2016

Dag van de Rail

NS Trefpunt, Utrecht

28-29 september 2016

Dag van de Openbare Ruimte

Jaarbeurs, Utrecht

11 oktober 2016

Nationale Staalbouwdag

De Kromhouthal, Amsterdam

25-27 oktober 2016

InfraPro

Evenementenhal, Gorinchem

8 november 2016

Water in de Openbare Ruimte

Expo, Houten

17 november 2016

Betondag

De Doelen, Rotterdam

15-17 november 2016

Vakbeurs Bouw

TT Hall, Assen

23-24 november 2016

Dag van Verkeer & Mobiliteit

Expo, Houten

17-20 januari 2017

InfraTech 2017

Ahoy Rotterdam, Rotterdam

1-2 februari 2017

Dag van de Openbare Ruimte

Brussels Expo, Brussel

28-30 maart 2017

Rail-Tech Europe 2017

Jaarbeurs, Utrecht

| 69

Dag van de Rail

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Nederlands instituut voor de Bouw

‘Toekomst is nu’ tijdens Dag van de Rail Het Nederlands Instituut voor de Bouw houdt op 29 juni aanstaande de Dag van de Rail in de Jaarbeurs Utrecht. Dit congres is een niet te missen event voor bestuurders, directeuren, managers, adviseurs en beleidsmedewerkers in de vervoerssector.

“Voor veel deelnemers is de Dag van de Rail de gelegenheid bij uitstek om te netwerken,” vertelt congresmanager Carmen Kemps van het Nederlands Instituut voor de Bouw. “Ons doel is om de aanwezigen bewust te maken van de uitdagingen en ontwikkelingen waar we als sector voor staan. En om een platform te creëren waar zij ervaringen kunnen delen en ideeën kunnen opdoen. Ons doel is bereikt als de deelnemers met concrete praktijkplannen naar huis gaan.”

TOEKOMSTVISIE Het thema van de Dag van de Rail is ‘De toekomst is nu’. Dit vanuit de gedachte dat er snel actie ondernomen moet worden om in te spelen op de alsmaar toenemende mobiliteitsbehoefte van personen en goederen in de komende decennia. Kemps licht toe: “We streven naar duurzamere, betrouwbaardere, veiligere en meer grensoverschrijdende vervoersoplossingen. Hierbij moeten

70 |

we onze grenzen verleggen en aandacht hebben voor de lessons learned, zowel uit onze eigen branche als die van anderen.” Kemps is blij met de komst van keynote sprekers Roger van Boxtel, CEO van de Nederlandse Spoorwegen, en trendwatcher Richard van Hooijdonk. Zij geven respectievelijk hun korte- en langetermijnvisie op de toekomst van de railsector.

GRENSOVERSCHRIJDEND VERVOER Een van de aandachtspunten binnen het thema is grensoverschrijdend vervoer. Kemps: “Discussie-

punten die tijdens het congres aan bod komen, zijn: ‘Waar moet grensoverschrijdend vervoer naar toe?’, ‘Wat staat er te gebeuren?’ en ‘Hoe staat het met de kwaliteit van grensoverschrijdende verbindingen?’ Omdat er op dit gebied veel parallellen zijn met de watersector, hebben we European Director Watermanagement David van Raalten van Arcadis uitgenodigd om over zijn leermomenten te vertellen.” Een ander interessant onderdeel is de lezing van keynote spreker Carlo van de Weijer, die een vervolg geeft op zijn lezing ‘de mobiliteit ontwricht’ in 2015. ❚

BOEIEND PROGRAMMA Het congres is van begin tot eind boeiend voor iedere deelnemer. Naast een afwisseling tussen plenaire en co-creatie sessies kent het programma twee stromen: enerzijds strategisch, gericht op het toekomstbeeld voor het openbaar en railvervoer, en anderzijds gericht op operationele issues als veiligheid en onderhoud. Inschrijven voor dit congres is nog mogelijk, op http://www.bouw-instituut.nl/bouw/dag-van-de-rail/.

Bedrijfsreportage

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Terra Carta BV

SPOORBOUW VRAAGT OM ‘GRIP OP ONDERGRONDSE INFRA’ Er ligt veel niet op zijn plek. Of er ligt juist meer dan op tekening staat. Dat zegt directeur Karel Meinen van TerraCarta over de kabels en leidingen in de Nederlandse ondergrond. En hij kan het weten. Als specialist in met name kabel- en leidingdetectie brengt TerraCarta de ondergrondse infra in kaart voor opdrachtgevers, aannemers en ingenieursbureaus in onder andere de spoorbouwsector. Naast kabels en leidingen brengt TerraCarta alle denkbare ondergrondse structuren en objecten in kaart die tijdens bouwwerkzaamheden tot graafschade en/of stagnatie kunnen leiden. “Hiervoor passen we detectietechnieken als grondradar en radiodetectie toe, maar ook conventionele oplossingen als ‘prikken’ of het graven van proefsleuven,” aldus Meinen. “Het hele proces eromheen kleden we zorgvuldig in. Controle speelt hierin een belangrijke rol, met als hoofdvraag: klopt het wat ik detecteer?” TerraCarta beweegt zich in een breed werkveld, variërend van graafschadepreventie tot archeologie, en is actief in de spoorbouw, wegenbouw en industrie.

Een van de ontwikkelingen van TerraCarta: een quad voorzien van spoorwielen voor het snel en efficient verrichten van metingen onder het spoor.

SPOORBOUW Binnen de spoorbouw houdt TerraCarta zich voornamelijk bezig met het meten van kabel- en leidingdetectie, maar daarnaast ook met ballastdikte, geotechnische opbouw, constructieonderzoek en revisiewerkzaamheden. “Bij spoorvernieuwing of specifieke problemen als een verzakking in het spoor is het goed om te weten wat zich in de grond bevindt,” zegt Meinen. “Onze metingen geven daar duidelijkheid over. Met behulp van grondradar leggen we obstakels als koppelspoorsta-

Radiodetectie gekoppeld met GPS. Met 1 druk op de knop worden alle gegevens vastgelegd en doorgestuurd naar kantoor.

ven, funderingsresten, brugdekken en spoorkruisende kabels vooraf vast. Hier kan tijdens bouw- of renovatiewerkzaamheden rekening mee gehouden worden.”

LANDELIJK PROGRAMMA

Een kabelonderzoek begint nagenoeg altijd met een verkennende grondradarscan.

Als raamcontractant van ProRail en in samenwerking met Two-B Engineering en Antea Group voert TerraCarta sinds 2011 het landelijke programma ‘Grip Op Ondergrondse Infra’ (GOOI) uit. Meinen licht toe: “Sinds de aanname in 2008 van de Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten, de WION, zijn netbeheerders bij voorgenomen graafwerkzaamheden verplicht tot kabel- en leidinginformatieregistratie en liggingconsultatie. ProRail, die eveneens als netbeheerder geldt en hier dus ook aan moet voldoen, gaf ons de opdracht voor het in kaart brengen van alle kabels, leidingen en andere obstakels onder en langs de Nederlandse spoorlijnen. Het risico op beschadigingen aan de ondergrondse infra – met alle gevolgen van dien – wordt hierdoor een stuk kleiner.”

CONTINU VERBETEREN EN VERSNELLEN

Ergens in deze vlakte is een verdacht object aanwezig. Een verkenning met grondradar is dan de beste remedie.

Het GOOI- programma is geschreven op detectietechnieken, vervolgt Meinen. “Wij passen deze technieken toe en denken mee in innovatieve oplossingen. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van een techniek waarmee we onderscheid kunnen maken tussen de kabels van ProRail en die van derden.” Een andere ontwikkeling betreft een kabelzoeker met hoogwaardig GPS-systeem. Dit systeem geeft een melding als het een leiding detecteert en stuurt, met één druk op de knop, alle gegevens door naar kantoor. Meinen besluit: “Het is ons werk om op detectiegebied continu te verbeteren en te versnellen. Samen met onze opdrachtgevers geven we hier succesvol invulling aan.” ❚

| 71

Bel direct: 0528-234406

Kabel kwijt? Voorkom graafschade! TerraCarta is gespecialiseerd in het opsporen en vastleggen van kabels, (kunststof )leidingen, gestuurde boringen en ook zinkers. Voorkom dus graafschade en neem contact met ons op.

Kijk op: www.terracarta.nl Bezoekadres: Edisonstraat 6, 7903 AN Hoogeveen

Bedrijfsreportage Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Croonwolter&dros

‘Stap voorwaarts in integrale samenwerking’ De TBI-ondernemingen Croon Elektrotechniek, gespecialiseerd in elektrotechniek en automatisering, en technisch specialist in de werktuigbouw Wolter & Dros gaan sinds 19 april jongtleden gezamenlijk verder als Croonwolter&dros. Met deze fusie borduren beide bedrijven voort op de reeds bestaande integrale samenwerking in onder meer de infrasector. Ook al klinkt het wellicht eenvoudig, de keuze voor de naam ‘Croonwolter&dros’ was een hele bewuste. Jan Willemsen, als directeur Infra van Croon Elektrotechniek al veelvuldig betrokken bij integrale samenwerkingsprojecten met onder meer Wolter & Dros, licht toe:

“Zowel Croon Elektrotechniek als Wolter & Dros bestaan al zo’n 140 jaar en hebben in de markt een stevige merknaam opgebouwd. Croon Elektrotechniek als Nederlands grootste in elektrotechniek gespecialiseerde bedrijf en aanjager van nieuwe technologische ontwik-

kelingen; Wolter & Dros als een van de top techniekbedrijven in Nederland met compleet geoutilleerde installatiebedrijven in elke regio. Die naamsbekendheid en goede reputatie van beide ondernemingen wilden we als basis houden om op door te ontwikkelen.” ›

| 73

Bedrijfsreportage

INTEGRALE KLANTVRAAG Een belangrijke gedachte achter de fusie is dat de klantvraag integraler wordt. Bij infrastructurele projecten als tunnels, bruggen en sluizen maakt installatietechniek in toenemende mate onderdeel uit van een multidisciplinaire totaaloplossing. Zeker bij projecten waar gewerkt wordt met 3D-informatiemodellen wordt het installatietechnische deel vanaf het prilste ontwerpstadium in het ontwikkelen bouwproces meegenomen. Tegelijkertijd raken elektrotechnische en werktuigbouwkundige systemen meer verweven, onder meer doordat verlichting, beveiliging, branddetectie, datanetwerken, klimaatinstallaties en luchtbehandeling steeds vaker vanuit één centraal systeem worden aangestuurd. De verschillende systemen moeten dan perfect op elkaar afgestemd zijn.

MULTIDISCIPLINAIRE PROJECTEN “Binnen TBI werken Croon Elektrotechniek, Wolter & Dros en ons civiele zusje Mobilis op projectma-

74 |

tige wijze al integraal samen,” zegt Willemsen. “Op deze manier kunnen we processen beter op elkaar afstemmen, wat de voortgang en kwaliteit van projecten ten goede komt. ‘Intelligentie door technologie’ staat hierin centraal. Dit gaat breder dan E- en W-installaties en omvat informatisering, automatisering en het geïntegreerd oppakken van innovatieve ontwikkelingen waarmee we de markt toegevoegde waarde bieden. Een goed voorbeeld hiervan is de Tweede Coentunnel. Op dit multidisciplinaire project werkten we vanaf de vertaling van de eisen met alle betrokkenen aan één integraal werkend systeem. Zo brachten we alle systemen voor E en W samen in één besturingslaag. Op de Sluiskiltunnel leidde de integrale samenwerking tot een succesvolle oplevering zonder restpunten, binnen planning en budget.” Meerwaarde voor bestaande en nieuwe klanten Op de vraag welke meerwaarde de fusie biedt ten opzichte van de wijze waarop Croon Elektrotechniek en Wolter & Dros nu al samenwerken,

antwoordt Willemsen: “We zetten een stap voorwaarts in integrale samenwerking. Als één bedrijf kunnen we de interne processen optimaal op elkaar afstemmen, wat tot nog meer efficiëntie en hogere kwaliteit leidt. Gezamenlijke klanten kunnen rekenen op een eenduidige benadering en dienstverlening. Als Croonwolter&dros combineren we bovendien de van oorsprong marktgerichte benadering van Croon Elektrotechniek en de klantgerichte benadering van Wolter & Dros. Met andere woorden: we weten wat er in de markt speelt en wat er op ons af komt. Van daaruit bieden we onze opdrachtgevers oplossingen die het beste voor hen zijn.” Willemsen ziet in de fusie ook mogelijkheden om nieuwe klanten te verwerven, bijvoorbeeld opdrachtgevers die tot nog toe alleen hun elektrotechnische of juist alleen de werktuigbouwkundige zaken bij TBI onderbracht. Bovendien is Croonwolter&dros volop bezig met de ontwikkeling van nieuwe technieken die van toegevoegde waarde zijn voor zowel bestaande als nieuwe klanten. ❚

Bedrijfsreportage Tekst: Roel van Gils Beeld: Altran

'Grootschalige infrawerken vragen een multidisciplinaire aanpak' Als technisch dienstverlener is Altran regelmatig betrokken bij grootschalige infrawerken, zoals de aanleg van sluiscomplexen en de bouw van bruggen en tunnels, waaronder ook de landtunnel in de nieuwe A9 Gaasperdammerweg. Volgens Nikos Pantazopoulos van Altran vragen dergelijke infrawerken een multidisciplinaire aanpak. "Binnen onze organisatie vormen de competenties systems engineering en industrial automation een goede aanvulling op elkaar." Binnen systems engineering worden de systemen in de infra gespecificeerd en ontworpen om vervolgens de besturingssystemen door de afdeling industrial automation te laten programmeren, zegt Pantazopoulos. "Vaak wordt door Rijkswaterstaat een set van globale functionele eisen gesteld aan de bouw van een tunnel, brug of sluis, zowel qua ontwerp, bouw als onderhoud. En dat laatste kan soms lang duren. Voor Mava (Maasvlakte Vaanplein project) bijvoorbeeld gold er een onderhoudstermijn van dertig jaar. Het is daarom van belang om bij de ontwerpfase al na te denken over het onderhoud om kosteneffectief te werk te gaan. Door dat gestructureerd te doen en de informatie helder af te stemmen met stakeholders en gebruikers ontstaat uiteindelijk een goed ontwerp en is de kans op fouten of vertraging van het proces minimaal." De multidisciplinaire aanpak binnen systems engineering slaat volgens Pantazopoulos op mechanische, elektrotechnische installaties en besturingsinstallaties, althans voor het deel waar Altran zich mee bezighoudt. "We controleren met de processen beschreven in de ISO 15288 of aan alle eisen

voldaan wordt, zoals de tunnelstandaard en de door Rijkswaterstaat gebezigde J-STD-016 standaard. Hiervoor zetten we traditionele en waar nodig vernieuwende methodieken in, zoals object georiënteerde methodieken als UML en SysML. Een voordeel van systems engineering is de traceerbaarheid van alle eisen door het hele ontwerp heen, ook naar verificatie en validatie toe. Bovendien biedt het een transparante weergave voor zowel opdrachtgever, ontwerper als bouwer. Nog voordat er ook maar één installatie is geïmplementeerd is er al een goed overall beeld. Voor alle betrokkenen is het ontwerp bovendien duidelijk toetsbaar." Pantazopoulos: "De afdeling industrial automation heeft kennis van bestaande automatiseringssystemen, zoals plc's en scada systemen van Siemens, ABB, Schneider en Allen Bradley, om maar een paar voorbeelden te geven. Vanuit het ontwerp gemaakt volgens systems engineering ontwikkelen we de specifieke systemen en software voor de besturingssystemen. Voor het testen van plc's en scada systemen zetten we simulatiesystemen in. Zo wordt getest op een manier die de opdrachtgever aanspreekt." ❚

| 75

Dag van de Openbare Ruimte Interregionaal De eerste editie van de Dag van de Openbare Ruimte Interregionaal vindt plaats op 2 juni 2016 in het MECC Maastricht. Omdat de focus interregionaal is, worden bezoekers en exposanten geworven uit Duitsland, België en Nederland. Gekozen is voor Maastricht als Nederlandse hoofdstad van een regio met een sterk marktpotentieel voor het Ruhrgebied, Zuid-Nederland, Oost-Vlaanderen, Wallonië en Luxemburg. De Dag van de Openbare Ruimte Euregio biedt een live communicatie platform voor openbare ruimte professionals die te maken hebben met het ontwerp, aanleg, onderhoud en beheer van openbare ruimte, recreatieve voorzieningen, speeltuinen, outdoor, groene gebieden en verkeer. Als bezoeker ontmoet u fabrikanten en leveranciers in de segmenten spelen, licht, groen, straatmeubilair, bestrating, landschapsarchitectuur & ontwerp, verkeer & mobiliteit en advies & beheer. Gemeentelijke beleidsmakers, diensthoofden, gebiedsregisseurs, beheerders en projectmanagers, landschapsarchitecten, ontwerpers, stedenbouwkundigen, adviseurs en andere beroepsmatig geïnteresseerden krijgen de kans om inspiratie op te doen en te leren over de nieuwste producten, trends en oplossingen voor een moderne en leefbare omgeving. Bezoekers kunnen

kennismaken met de vele facetten van de openbare ruimte en krijgen op de beursvloer een actueel beeld van alle denkbare producten op het gebied van openbare ruimte zoals: Na een bezoek aan de Dag van de Openbare Ruimte bent u ook weer helemaal up-to-date als het gaat om trends en ontwikkelingen die spelen binnen uw vakgebied. Denk hierbij aan het actuele onderwerp ‘Smart City’ en termen als Smart Citizen, Smart Grid en Smart Mobility. “Door constante verbondenheid worden we flexibel en maakt het niet meer uit waar we zijn. En dus maakt het opeens heel erg uit waar we zijn. Want waarom zou je dan nog op een vervelende plek zijn?” Exposanten stemmen hun bedrijfsvoering steeds meer af op de toekomst en samenkomst van slimme openbare ruimte producten en diensten. Dit is voelbaar en duidelijk terug te zien op de beursvloer én in het lezingenprogramma. Tijdens uw beursbezoek kunt u als bezoeker kiezen uit een reeks interessante presentaties. Alle kennis- en inspiratiesessies kunt u gratis bijwonen. U kunt zich ervoor aanmelden tijdens het registreren voor uw toegangskaart voor de beurs. Het programma wordt in de aanloop naar de beurs via de website (http://www.openbareruimte.eu) bekend gemaakt. ❚

76 |

Bedrijf

standnummer

A-Veco 8.08 ABOS 8.14 Acquire Publishing 1.13 Acterra 5.21 Afvalzorg 8.25 Andes 5.08 Argex 5.06 Armada Mobility 3.30 B. Quappen Holzbau 4.25 Belurba 4.24 BioBlocks 5.07 BIRCO 7.20 Bloemen Michiels 8.21 Bomenwacht Nederland 4.02 Boomkekerij Udenhout 7.03 Boomkwekerij Ebben 3.10 Boomkwekerij Willaert 6.22 Bosch Beton 6.26 Boymans natuursteen granulaten 2.07 BRS Deck Systems 2.09 BTAdvies 6.25 Buitengewoon consultancy 7.23 Bundesvereinigung City- und Stadtmarketing Deutschland e.V. (bcsd) 1.02 Bureau Stoep 3.09 CANDELUX 5.13 CityTec 9.05 Claerbout 4.30 Coldmix 2.03 CROW 7.25 DCM Nederland 8.09 Dekker B.V. 1.01 Delta Products & Sports 1.08 Den Ouden Groep 3.01 Design Express 2.06 Dolmans Landscaping Group 1.10 Easypath Nederland 3.15 Ebema 8.10 Eck-Stone 2.14 ECO-oh! 8.19 Ecobin 2.01 EcoDynamic 2.30 ECOnX Waste Solutions 3.21 ECOstone 3.16 eibe Benelux 2.29 Eldra 5.24 Engels logistiek 6.03 Entree Vert 3.14 Erdi 1.07 Event Support Holland 7.14 ExpoProof - organisator 1.13 Faรงade Beton 1.14 FacilityApps 4.06 Falco 1.11 Fijen roadstuds and roadlights 1.30 Fonderies Dechaumont 6.13 Frissen Groen Techniek 4.01 FromAtoB Public Design 1.05 G. Lubbe en Zoon 5.09 Gard & Care - Tweko HO BV 8.06 Gemeente Maastricht 5.15 GevelMeesters/APP All Remove 2.24 GHM Eclatec 2.13 Goede Speelprojecten 5.19 GreenMax 6.01 Griekspoor 7.07 Griffioen 7.02 Grijsen Park & Straatdesign 3.05 Hagemeister 6.04 HB International - Metalco 4.19 Heigo 1.06 Helms Milieutechniek 2.19 Hoeflake Infratechniek 8.03 Huurwave 9.07 HvR Speeltotaal Veenendaal 6.02 iASSET 7.09 IKT Nederland 2.08 INFOGROEN Software 3.08 Inspectrum 6.29 Inter-Minerals 3.29 Intercodam Infra 6.24 IPC Groene Ruimte 3.06 Jadon 4.26 Jan Kuipers Nunspeet 6.29 JGS Europe 2.14

Jubholland 7.02 Jura 2.17 Kaal Masten 3.19 KANN GmbH Baustoffwerke 7.10 Kinderland Speeltoestellen 6.30 Klostermann 3.26 Krinkels 9.08 Lappen Pflanzenhandel 1.04 LEDtechnic 3.22 Leicon Verkeersgeleiding 3.15 Lighting Pole Services 4.05 Lumosa Lighting Belux 4.07 M.J. Oomen Groep 2.20 Mast Services Nederland 4.21 MBI De steenmeesters 4.03 MDT Sonnenschutzsysteme AG 8.07 Metafoor Vastgoed en Software 6.19 Metten Stein+Design 7.15 Microlight Rheinland GmbH 6.23 Mijnsen Dynamische Mobiliteit 2.22 Mikana Openbare Verlichting 8.26 Montad Elektrotech. Adviesbureau 8.03 Monteflores 7.05 Nedelko 5.03 Nering Bรถgel 5.05 Nobralux 4.20

Nusser-Gruppe 4.30 OBB Ingenieursbureau 2.04 OFS Outdoor Fitness Systems 3.23 Orionis Walcheren 4.02 P.M.F. Stalen Masten 5.25 Pijnenburg Publicdesign 4.30 Platipus Kluitverankeringssystemen 5.04 Playfit 8.20 Possehl Aannemingsmaatschappij 4.23 Proludic B.V. Speel- & Sporttoestel 6.07 RA infra advies & ingenieursbureau 5.10 RANOX natuuraannemer 6.16 Rei-Lux Benelux 4.15 Repcon GmbH 6.14 Replay Profs in Playgrounds 1.09 ROBI AG 6.10 Roos Groep 4.08 Rotim - Grondstoffen voor Infrastructuur & DCG Handel 6.05 Rots Maatwerk 1.20 SmartNodes 4.10 Spectrum Advies & Design 7.13 Spekking 7.29 Spie Nederland 5.20 SteelStories 6.15 STRABAG 7.19

Streetlife 3.20 StreetPrint Nederland 5.26 TFI4000 3.04 Total Waste Systems 7.21 TPA Nederland 6.08 Tree Ground Solutions 6.20 Urba-Style 3.24 Valmont Nederland 3.03 Van den Ban 7.08 Van den Berk Boomkwekerijen 8.30 Van Hoof W 9.11 Van Vliet Buitenruimte 2.09 Vandersanden Group 6.06 VB BETON 1.18 VelopA 2.10 Verkeerskundig adviesbur. Ronnico 8.16 Vreeker Begraafplaatsservice 8.22 Wave Europe 2.26 WeedControl 4.01 weedheaterbenelux 6.21 Wilco van Lent Trading 3.07 Wireless Value 4.22 Wolters MABEG 2.15 Yalp 2.05 YP Your Partner 4.04 Ziut 8.04

Voorlopige deelnemerslijst

| 77

Bedrijfsreportage

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: Loos Betonvloeren

Beton van start tot finish in eigen hand Sinds begin jaren negentig maakt Loos Betonvloeren betonconstructies voor woningen, utiliteit, industrie en infrastructurele projecten. Dit jaar bestaat het bedrijf uit Obdam 25 jaar. ‘We zijn in die tijd uitgegroeid tot een volledig selfsupporting bedrijf.’ Zijn het persoonlijke genen of behoort eigengereidheid gewoon tot de Noord-Hollandse volksaard? Want ook Loos Betonvloeren uit Obdam blijkt zo’n typerend Noord-Hollands bouwbedrijf te zijn, dat bij voorkeur in eigen beheer opereert. En die zelfvoorzienende opvatting heeft het bedrijf geen windeieren gelegd, zegt eigenaar en directeur Dirk Loos. “Ik ben ooit begonnen, in 1991, als eenmansbedrijf met het storten van betonvloeren.

78 |

Nu hebben we zeventig mensen in dienst, beschikken we over een aparte tak betonreparaties en hebben we sinds 2012 een wapeningscentrale voor geprefabriceerd betonstaal met eigen vlechters. Er zijn, denk ik, bedrijven die het met minder moeten doen.” Geen grootspraak, zo blijkt uit de cijfers: ruim zevenhonderdduizend vierkante meter jaarlijks gestorte betonvloeren betekent qua bedrijfsgrootte ongeveer de nummer drie van Nederland.

ONAFHANKELIJK Loos Betonvloeren richt zich op elk soort werk. Mits dat enigerlei te maken heeft met beton. Dat wil zeggen: niet alleen de stort van vloeren voor hallen of andersoortige utiliteit, maar ook betonbouw en reparatie van brugconstructies, wegen, tunnels en vergelijkbare industriële of infrastructurele projecten. Van belang daarbij is, volgens Loos, een soepel lopend samenspel

Bedrijfsreportage

dan worden gedacht, maar elke professional moet weten hoe belangrijk de juiste samenstelling voor specifieke toepassingen is. Een technoloog in dienst is een bewuste en weloverwogen investering. Zodat wij, en dat geldt in dit geval voor hoofdzakelijk het voortraject, in elk geval alles hebben gedaan voor een goed resultaat.”

GROTE WERKEN

tussen de verschillende radartjes. Want stokt er ergens iets of loopt het niet helemaal vloeiend, dan lopen verliezen op. Loos: “Ik geloof heilig in vaste ploegen en duurzame samenwerking. Want alleen dan kun je een proces van a tot z beheersen. Sommige disciplines zijn dusdanig met elkaar vervlochten dat je die het best bij dezelfde partij kunt onderbrengen. Daarom bijvoorbeeld ook die eigen wapeningscentrale.”

TECHNOLOOG Eveneens vanwege selfsupporting wordt er sinds vorig jaar gewerkt met een eigen betontechnoloog. Geen overbodige luxe, zegt Loos, want ‘bestekken bevatten nogal eens wat fouten, die dankzij zijn kennis nu al in het voortraject kunnen worden ondervangen’. “Het geldt niet voor alle bureaus, maar soms hangen bestekken van knipen plakwerk aan elkaar. Beton is maar beton, zal

Hoewel in beginsel elke klus wordt aangepakt, heeft Loos een (logische) voorkeur voor de wat grotere werken. Daarvan zijn meerdere aansprekende voorbeelden te noemen. Zoals in Middenmeer, voor een mondiale computergigant, waar circa tweehonderdduizend vierkante meter vloeren gefaseerd gestort zal worden. Of voor een ander computergerelateerd bedrijf, in de Eemshaven bij Delfzijl, voor de stort van een datacenter met ruim de dubbele hoeveelheid. Loos voert deze werken deels uit met staalvezelbeton, een onderdeel dat de laatste jaren terrein wint. Loos: “Als je vraagt naar veranderingen, is werken met staalvezelbeton er eentje van. Omdat dat de bouwtijd verkort en werkdruk verlaagt, vooral bij grote werken. Voor de rest blijft beton toch vooral constructie.” ❚

| 79

UTRECHT | Fietsparkeergarage Stationsplein Oost Tekst: Anniek Heijs Beeld: BAM Civiel, Utrecht

GROOTSTE FIETSENSTALLING TER WERELD

Voorbeeld van efficiënt binnenstedelijk bouwen Het hart van Utrecht staat in de steigers. Waar je ook kijkt, wordt er druk gebouwd. Tussen Hoog Catharijne, dat in de steigers staat, en Utrecht Centraal, wordt door BAM een nieuwe verbinding gebouwd. De bekende ‘patatstraat’ maakt plaats voor de nieuwbouw van een groot centraal plein met een bijzondere overkapping, met daaronder ’s werelds grootste fietsenparkeergarage met op drie etages plaats voor 12.500 fietsen. De gemeente Utrecht is opdrachtgever voor dit project.

Daarnaast wordt er naast de fietsenstalling aan de spoorzijde een HOV (hoogwaardig openbaar vervoer) verbinding gerealiseerd, die tevens gebruikt zal worden door de toekomstige Uithoflijn. Een uitermate complexe omgeving om in te bouwen. De partij die hier mee aan de slag is gegaan is de combinatie BAM Infra en BAM Bouw & Techniek. “We werken hier op een postzegel. Er is maar heel weinig ruimte en alles moet daarom extra strak georganiseerd zijn,” zegt DirkJan Vinke, als werkvoorbereider betrokken bij de bouw van de fietsparkeergarage. “Dat vraagt om continue afstemming, perfecte procesbeheersing en vooral heel veel flexibiliteit van alle betrokken partijen.”

Nieuwbouw fietsenparkeergarage SPO tussen Utrecht CS en Hoog Catherijne

1.700 BUSSEN Gemeente Utrecht en BAM hebben omgevingsmanagement hoog in het vaandel staan. Daarvoor zorgt het BLVC-beleid, waarmee bereikbaarheid, leefbaarheid, veiligheid en communicatie geborgd zijn in het uitvoeringsproces. “Zo hebben we de bereikbaarheid van dit OV-knooppunt in stand weten te houden – voor de 1.700 bussen die hier dagelijks passeren – door een tijdelijke busbaan over onze kelder te maken,” vertelt Vinke. “Om vervolgens aan beide zijden van deze baan gelijktijdig omhoog te bouwen en de HOV-baan te realiseren.” De HOV-baan is op 29 maart 2016 in gebruik genomen, waardoor ruimte is ontstaan om het eerste deel van de fietsstalling af te bouwen.

80 |

De tijdelijke busbaan loopt dwars door de nieuwbouw

UTRECHT | Fietsparkeergarage Stationsplein Oost

BAM realiseerde een proefopstelling voor de luchtgevulde dakelementen.

Vanwege de beperkte ruimte en de vele faseringen is gekozen voor prefab oplossingen. De kolommen en plafonds van de fietsparkeergarage zijn opgebouwd uit een prefab constructie. Om de bouwkuip te voorzien van een waterkerende laag is gekozen voor bodeminjectie. “Onderwaterbeton, langdurige trillingen en andere destabilisatie van de bodem is zoveel mogelijk vermeden vanwege de binnenstedelijke omgeving,” aldus Vinke.

ICONISCHE LUCHTKUSSENS Boven op de fietsparkeergarage komt een ruim plein. Deze vormt de verbinding tussen Utrecht Centraal, Hoog Catharijne en de oude binnenstad. “Het plein krijgt iconisch dak met 49 EFTE-luchtkussens en is opgebouwd uit prefab stalen elementen,” vertelt Vinke. “De architect Ector Hoogstad Architecten, heeft op 24 meter hoogte een dak ontworpen waarin grote ronde luchtkussens, met een speciale installatie op spanning worden gehouden. Dit is een bijzonder product waarvoor we een speciale proefopstelling hebben gemaakt die is getoetst door de opdrachtgever en de architect.”

HOOGWAARDIGE AFWERKING De visie van de architect is ook in de onderlig-

gende bouwlagen goed zichtbaar. “De fietsparkeergarage heeft een bijzonder hoogwaardig afwerkingsniveau,” zegt Vinke. “Zo is al het zichtbare betonwerk als schoonbeton uitgevoerd conform de CUR 100. Ook het plafond is bijzonder. De onderzijde van de betonplaten is afgewerkt met een houten latstructuur. Grote glaspanelen zorgen voor een verbinding met het plein en de grote open entrees kenmerken de doorgaande fietsroute van noord naar zuid.”

FASERING

BAM realiseerde tussen het spoor en de fietsenkelder een HOV baan.

De grootste uitdaging ligt in de fasering van alle werkzaamheden die BAM uitvoert. “Hiervoor maken we voor elke fase een zogenaamd draaiboek, waarmee we samen met de opdrachtgever alle raakvlakken met de omgeving, infrastructuur en ook de andere bouwwerken inzichtelijk maken,” aldus Vinke. “Deze hoge mate van flexibiliteit vraagt om een nauwe, goede en intensieve samenwerking. We zitten dan ook in één keet op de bouwlocatie dicht bij elkaar. De diversiteit van dit project, en dan met name de fasering, maakt dat geen dag er hetzelfde uitziet. En dat houdt ons scherp.” Het eerste deel van de fietsenstalling wordt in 2017 in gebruik genomen, het hele project wordt in 2018 opgeleverd. ❚

Onderdeel van de HOV baan richting Utrecht CS.

| 81

Steeds extremere weersomstandigheden moeten worden tegengegaan met slimme en verfijnde afwateringsoplossingen. ACO biedt u een complete range afwateringsproducten met een tweeledig doel: Mensen beschermen tegen water en het water tegen de mens!

Toekomstbestendige en complete afwateringsoplossingen

www.aco.nl

ONLINE VERKOPING in opdracht van belanghebbenden,

Aannemers- en rijdend materieel

CROW Kennismodule Betonverhardingen uitgebreid

BETONCENTRALE

De CROW Kennismodule Betonverhardingen, die sinds januari 2015 in de CROW Kennisbank beschikbaar is, is onlangs uitgebreid met onderdelen over: • Wegdekeigenschappen • Lijnconstructies • Voertuigkering • Normen voor betonverhardingen. Kennisplatform Betonwegen De Kennismodule Betonverhardingen bevat de laatste stand van zaken op het gebied van betonverhardingen. De toegang tot deze Online Kennismodule is van 2015 tot en met 2017 gratis beschikbaar voor leden van het Kennisplatform Betonwegen. Aanmelden van de doelgroep voor het gratis lidmaatschap van het Kennisplatform kan via de website van CROW.

DIEPLADER “Nooteboom”, 3-assig, 5m uitschuifbaar, afneembare hals, laadvloeruitbreiding; complete BETONCENTRALE “Ocmer”; opleggers en KIPOPLEGGERS; lichte vrachtwagen en minibus “Ford” Transit; heftrucks “Hyster” en “Toyota”; MINIGRAVER “Caterpillar” 302.5C (‘10); GRAAFMACHINE “Hyundai” Robex 200NLC-3; oldtimer tractor “Eicher” EM 200; minidumpers; WIELLADER “Hanomag” 44D;

SLUITING: donderdag 12 MEI vanaf 14u00 Bezichtiging: woensdag 11 mei van 9u00 tot 16u00 Hogerstraat 47 - 3640 Kinrooi (België) Foto’s / catalogus beschikbaar op onze website

www.TroostwijkAuctions.com

advertentie Grond/Weg/Waterbouw april 2016.indd 1

22-03-16 10:58

ARNHEM | Stationsplein

Tekst: Ellen Groefsema Beeld: ACO

Geen natte voeten voor passanten stationsplein Arnhem

Het stationsplein in Arnhem is voorzien van een gloednieuw afwateringssysteem. ACO leverde hiervoor de sleuf- en roostergoten, alsmede de speciale roestvaststalen luiken, ingelegd met natuursteen. De eisen waaraan de afwatering van het plein moest voldoen en de architectuur maakten dit project voor ACO extra bijzonder. Jaarlijks passeren duizenden reizigers het plein, met daarop een prominente plek voor de zo karakteristieke trolleybussen van Arnhem. Voor ACO was dit een extra bijzonder project. Fabio van Olst, productspecialist Urban Design bij ACO: “De afwatering van het stationsplein is erg belangrijk. Uiteindelijk wil je dat al die duizenden passanten droge voeten houden, ook bij heftige regenval. De afwatering moest daarom aan veel eisen voldoen. Zo zijn alle onderdelen op maat gemaakt. Hierbij werden vorm en afmeting van de bestrating als uitgangspunt genomen. Het was echter vooral de architectuur die dit project voor ons extra bijzonder maakte.”

In november 2015 werd het nieuwe station van Arnhem na een jarenlange verbouwing officieel geopend. De futuristische stationshal is het ontwerp van architect Ben van Berkel, UNSTUDIO. Het ontwerp voor het stationsplein was in handen van Bureau B+B en de Gemeente Arnhem. De opdracht werd verleend door bouwcombinatie WBBC (BAM/ Ballast Nedam).

SLEUF- EN ROOSTERGOTEN De sleufgoten zijn uitgevoerd in het type Urban Design Squareline uit geslepen RVS304. Daarnaast zijn tevens ACO Multiline V150 en V200 goten met gietijzeren roosters toegepast. Alles

moest voldoen aan de belastingsklasse D400. Van Olst kijkt met tevredenheid terug op het project en vertelt over de uitdagingen die het bedrijf onderweg tegenkwam: “Een extra moeilijke factor was de geringe beschikbare inbouwhoogte (diepte) in het hele dek. Daar was in het bestek niet overal rekening mee gehouden. Dus moesten we hiervoor tijdens het project creatieve oplossingen bedenken, waar we goed in zijn geslaagd. En het eindresultaat mag er zijn. Het stationsplein Arnhem heeft vanwege zijn bijzondere ontwerp en functionaliteit een prachtige uitstraling gekregen. Het is in de stad een absolute eyecatcher,” aldus Van Olst. ❚

| 83

EMMEN | Wildlands Adventure Zoo

DUURZAAM BETON IN WERELDKLEUREN Het onlangs geopende Wildlands Adventure Zoo Emmen is in veel opzichten een uniek project en kent ook bijzondere betontoepassingen. Een groot deel van de paden en pleinen in het park is uitgevoerd in â&#x20AC;&#x2DC;natuurlijkâ&#x20AC;&#x2122; beton in verschillende kleuren, waarbij op onderdelen tot wel 60% van het primair grind is vervangen door gerecycled beton. Hoofdaannemer VolkerWessels kreeg geen bouwtekening onder de neus geschoven bij de aanbesteding, maar een levensechte maquette (schaal 1:37) die tot in de details nagebouwd moest worden. Vanwege de ambitie van de opdrachtgever om duurzaam beton met een hoog aandeel betongranulaat toe te passen, is Cementbouw ingeschakeld om de betonmortel te leveren voor de verschillende verhardingen in het park. Zo is voor de dierenverblijven en -trappen met een flink afschot een passend betonmortel geleverd en zijn in een later stadium ook de in leem geplande voetpaden en pleinen uitgevoerd in duurzaam beton.

WERELDDELEN Het Wildlands avonturenpark bestaat uit drie sferen ofwel werelddelen die de namen Serenga, Nortica en Jungola dragen. De voetpaden lopen door deze werelddelen en vormen een verbinding van het geheel. Om de eigen sfeer van de drie werelddelen te benadrukken, heeft elk werelddeel een eigen kleur van het beton voor de paden en pleinen. Omdat in een relatief laat stadium alsnog werd gekozen voor beton als verharding, was veel inzet van alle partijen noodzakelijk. De aanleg van de betonverhardingen is uitgevoerd door BKB Infra, een dochteronderneming van VolkerWessels. Om te bepalen of de kleur van het beton voldoende aansloot bij de sfeer van elk werelddeel zijn binnen enkele dagen diverse kleurmonster gemaakt door Cementbouw. Hiervoor is gevarieerd in soort en hoeveelheid pigment. Zodra de eerste kleur passend bij de sfeer was goedgekeurd, kon de aanleg beginnen.

KLEUR EN STRUCTUUR Serenga sluit qua kleurstelling aan op de natuur en fauna van savanne en woestijn. De bijpassende

84 |

EMMEN | Wildlands Adventure Zoo

de paden. De bijzondere textuur en de landelijke afwerking moeten bijdragen aan het ultieme belevingsgevoel in het Drentse avonturenpark. Behalve aan de kleur en oppervlaktestructuur is uiteraard ook voldaan aan de andere prestatie-eisen die aan de betonverharding werden gesteld. De vereiste sterkteklasse is C30/37 en de milieuklasse XF4. De grindfractie bestaat voor 100 procent uit grind 4/16.

ANDERS DAN TRADITIONEEL BETON

kleur van het beton is hier zandgeel. In het koelere Nortica is gekozen voor een antraciet kleur. Met bruin beton wordt de sfeer van Jungola onderstreept. Ook de oppervlakteafwerkingen hebben elk hun eigen beeld, passend bij de omgeving. Deze opgave was vooral een uitdaging voor de specialisten van BKB Infra, die vanuit de wegenbouw te maken hebben met vlakheidseisen en waarbij de structuur dwars op de rijrichting moet worden aangebracht. Niets van dit alles in het avonturenpark. De gebruikelijke strakke afwerking van de zijkanten van betonpaden bleek hier niet gewenst. De paden zijn daarom handmatig aangelegd en de randen sluiten aan tegen spuitbeton, hekwerken of lopen vloeiend over in de omliggende gronden.

ZANDFUNDERING De betonnen paden en pleinen zijn aangebracht op een zandfundering. De betondikte van de paden is 80 millimeter en van de pleinen 200 millimeter. In totaal gaat het om 22.000 m2 betonnen paden die kriskras door en tussen de werelden liggen. Hiervoor is 2.000 m³ beton gebruikt. Daarnaast is er nog 9.000 m³ beton verwerkt in de rotspartijen. Na het storten zijn de paden verdicht met een trilbalk en afgewerkt met spanen. In het oppervlak is vervolgens met natuurlijke materialen een structuur aangebracht. Takken, bladeren en andere materialen zijn over het oppervlak gerold of licht in het oppervlak gedrukt. In de betonverharding zijn geen voegen aangebracht. De wilde scheuren die zo gaan ontstaan bevestigen de natuurlijke uitstraling van

Het duurzame beton is volgens André Moes van Cementbouw op een ‘normale’ manier verpompt middels een slangenpomp, waaraan soms rond de 200 meter slang werd gekoppeld. “Er zijn wel enige aanpassingen aan het mengsel gedaan om het beton goed te kunnen verpompen, maar er is geen sprake geweest van hele speciale samenstellingen. Wat het proces anders maakt dan traditioneel beton zijn voornamelijk de gevraagde kleuren, Dit bracht de nodige extra inspanningen met zich mee, zoals het toevoegen van de kleurstof, de organisatie en extra schoonmaakwerkzaamheden aan de truckmixers. De uitdagingen lagen vooral in het constant houden van het mengsel, alsmede in de planning. Doordat de paden in een zeer kort tijdbestek gestort moesten worden, is er met drie (stort)ploegen gewerkt. Iedere ploeg met een eigen betonpomp, en meestal ook nog met drie verschillende kleuren.” De credits voor het verkrijgen van een natuurlijke uitstraling gaan volgens André Moes helemaal naar BKB Infra. “Zij waren verantwoordelijk voor het verwerken van de betonspecie. Een en ander is zeer goed tot uiting gebracht.” ❚

| 85

Bedrijfsreportage

Advies- en ingenieursbureau verdubbelt bedrijfsresultaat Advies- en ingenieursbureau Tauw behaalde in 2015 een positieve EBITDA van 6 miljoen euro en een resultaat voor belasting van 3,7 miljoen euro. Daarmee verdubbelde Tauw het resultaat voor belasting. Deze steeg van 1,4% van de omzet in 2014 naar 3,6% in 2015. “Een bevestiging dat we in de afgelopen jaren de juiste keuzes hebben gemaakt,” zegt Annemieke Nijhof, CEO van Tauw Group. Het positieve resultaat is voor de helft toe te schrijven aan goed presterende buitenlandse vestigingen. Nijhof: “De vestigingen buiten Nederland presteerden beter dan begroot. Hierin zien we terug dat Tauw als advies- en ingenieursbureau ook buiten Nederland van toegevoegde waarde is voor opdrachtgevers. Daarmee verwezenlijken we onze ambities in de Europese markt.” Deze ambitie werd in 2015 onderstreept met het aantrekken van William van Niekerk, die aantrad als lid van de Raad van Bestuur van Tauw Group. Hij richt zich, naast de industrie in Nederland, op het versterken van Tauws positie in de internationale markt. Samen met Nijhof heeft hij de leiding over Tauw Group.

2015 IN CIJFERS Tauw verdubbelde het resultaat voor belasting van 1,4% naar 3,6% van de omzet. Deze verdubbeling komt, naast de goede prestaties in het buitenland, door een lagere kostenstructuur bij gelijkblijvende toegevoegde waarde. De meet- en inspectieactiviteiten van Tauw maken een gezonde groei door. Het aantal FTE’s van Tauw Group is nagenoeg gelijk gebleven.

FLEXIBLE SOLUTIONS Het bedrijfsresultaat is verdubbeld ten opzichte van 2014. Sinds 2013 maakt Tauw een gestage groei door. Eén van de succesfactoren voor deze groei is de introductie van het bedrijfsonderdeel Tauw Flexible Solutions, waarmee Tauw medewerkers detacheert. Nijhof: “We zien een behoefte in de markt aan interim professionals en projectdetachering op het gebied van milieu, water, civiele techniek en veiligheid. We willen de Tauw-medewerkers graag inzetbaar houden voor onze eigen projecten, maar ze ook in detacheringen laten bijdragen aan de vraag van de klant. We focussen op een uitbreiding van deze flexibele manier van werken in de komende jaren.”

86 |

FOCUS OP INDUSTRIE De groei van de winstgevendheid van Tauw is voor een belangrijk deel gerelateerd aan industriële klanten. “Zij werken met ons aan het realiseren van hun duurzaamheidsambitie,” zegt Van Niekerk. “Innovatieve technieken voor een schonere bodem, schonere lucht en schoner water passen wij toe bij onze klanten, die wereldwijd de omgeving waarin zij werken willen verbeteren.”

MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE Tauw maakte zich in 2015 onder andere hard voor het verbeteren van de leefomgeving. “Een voorbeeld daarvan is de bewustwording rondom asbest en de verwijdering van asbestdaken,” zegt Nijhof. “Voor asbest is het mijns inziens hard nodig dat we een ambitieus en innovatief programma ontwikkelen.” Ook de recent gesloten City Deal klimaatadaptatie, een platform voor kennisdeling tussen steden, werd in 2015 onder andere door Tauw in de steigers gezet. Nijhof: “Gemeenten en waterschappen kunnen van elkaar leren. Iedere stad krijgt te maken met de gevolgen van klimaatverandering. Wateroverlast en periodes van langdurige droogte zullen in de toekomst vaker voorkomen. De aanpak daarvan komt voor veel steden overeen. Wij willen graag bijdragen aan duurzame oplossingen voor deze problemen.”

INNOVATIE In 2016 zal Tauw zich blijven richten op technologische ontwikkelingen en innovatie. Nijhof verwacht ook volgend jaar weer goede cijfers neer te zetten met Tauw. “We verwachten een groeiende vraag naar onze diensten. Watermanagement, duurzaamheid en klimaatadaptatie blijven onderwerpen die om actie vragen,” besluit Nijhof. ❚

Bedrijfsreportage

KERNCIJFERS In € miljoenen 2015* 2014 Omzet 102,4 103,6 EBITDA 6,0 3,7 EBT 3,7 1,4 Netto resultaat 2,8 1,0 Gemiddeld aantal FTE’s 923 920 *Jaarcijfers 2015 onder voorbehoud van definitieve vaststelling door de accountant

De Raad van Bestuur van Tauw met links William van Niekerk en rechts Annemieke Nijhof.

| 87

WIE DOET WAT VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Bel of mail voor alle informatie over een vermelding in Grond/Weg/Waterbouw met Robert Vermanen: T +31 495 45 00 95 - E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

WWW.GWW-BOUW.NL HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VOOR DE CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

Staat u nog niet op www.gww-bouw.nl? Neem dan voor meer informatie contact op met Robert Vermanen: r.vermanen@louwersuitgevers.nl

SCHRIJF U NU IN VOOR ONZE ONLINE NIEUWSBRIEF!

Wie doet wat ADVIES EN ONTWERP

AVAN BV M.C. van Voordenstraat 14 1483 GB DE RIJP T +31 299 72 00 37 F +32 84 723 59 71 E info@avan.nl W www.avan.nl

PERI NEDERLAND BV Bekistingen, steigers en Engineering Postbus 304, 5480 AH SCHIJNDEL T +31 73 547 91 00 F +31 73 549 36 51 E info@peri.nl W www.peri.nl

WACO® Lelyweg 23, 4112 PS BERGEN OP ZOOM Postbus 219, 4600 AE BERGEN OP ZOOM T +31 164 27 42 00 F +31 164 23 43 64 E info@waco.nl

BETON

W www.waco.nl

BOUWGRONDSTOFFEN

IPV DELFT Oude Delft 39, 2611 BB DELFT T +31 15 750 25 75 E info@ipvdelft.nl W www.ipvdelft.nl

BASF NEDERLAND B.V. CONSTRUCTION CHEMICALS Postbus 132, 4900 AC OOSTERHOUT T +31 162 47 66 60 E basf-cc-nl@basf.com W www.master-builders-solutions.basf.nl

DE BEIJER BOUWGRONDSTOFFEN BV Partner in grondstoffen en logistiek! Kekerdomse Ward 3 6579 JG KEKERDOM Postbus 64 6566 ZJ MILLINGEN A/D RIJN T +31 481 43 91 11 F +31 481 43 91 50

INGENIEURSBUREAU BOORSMA G. Sondermanstraat 2, 9203 PV DRACHTEN Postbus 647, 9200 AP DRACHTEN T +31 512 58 03 00 F +31 512 52 52 96 E drachten@boorsma-consultants.nl W www.boorsma-consultants.nl

E info@debeijerbv.com DU MONT BETON Mercuriusweg 4, 3771 NC BARNEVELD Postbus 340, 3770 AH BARNEVELD T +31 342 40 62 00 F +31 342 40 62 05 E info@dumontbeton.nl W www.dumontbeton.nl

W www.debeijerbv.com

CONGRES/BEURZEN

WORLD WATER WORKS

AFWATERINGSSYSTEMEN

INTERNATIONAL EXHIBITION AND CONFERENCE

COASTAL, WATERWAY AND PORT DEVELOPMENTS

MEA WATER MANAGEMENT GMBH Sudentenstrasse 1, D-86551 AICHACH T +49 8251 91 0 F +49 8251 91 1306 E info.drainage@mea.de W www.mea-drainage.com

23-24 MAART

BEKISTINGEN EN ONDERSTEUNINGEN Vreelandseweg 10, 1393 PG Nigtevecht (U) T 0294 - 251343 F 0294 - 251699

HÜNNEBECK Bekistingen en ondersteuningen Kwartelweg 6a, 4791 RP KLUNDERT Postbus 49, 4790 AA KLUNDERT T +31 168 38 74 40 F +31 168 32 83 93 E info_nl@huennebeck.com W www.huennebeck.nl

info@nigtevecht.com www.nigtevecht.com

T +31 (0)113-373222 M + 31 (0)6-23045940 info@worldwaterworks.nl www.worldwaterworks.nl

| 89

Wie doet wat WEGVERHARDING (TIJDELIJK)

FUNDERINGSTECHNIEK

ALTENBURG FUNDERINGSTECHNIEK BV Industrieweg 17, 8531 PA LEMMER Postbus 26, 8530 AA LEMMER T +31 514 58 88 20 F +31 514 58 88 39 E info@altenburggroep.com W www.altenburggroep.com

XYLEM WATER SOLUTIONS NEDERLAND BV Pieter Zeemanweg 20, 3316 ZG DORDRECHT Postbus 1126, 3300 BC DORDRECHT T +31 78 654 84 00 F +31 78 651 09 36 E xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com W www.xylemwatersolutions.com/nl

WEG- EN WATERBOUW

DYNAMOSTAAL BV Dynamostraat 31 3903 LK VEENENDAAL Postbus 135 3900 AC VEENENDAAL T +31 318 50 93 30 F +31 318 55 61 41 E info@rijplaten.nl

HOUT

W www.rijplaten.nl W www.heuvelman.com

LEYENAAR TAAPKEN LAMAKER BV Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK VIANEN Postbus 191, 4130 ED VIANEN T +31 347 37 48 44 F +31 347 37 79 08 E verkoop@ltl.nlÂ W www.ltl.nl

BOSKALIS NEDERLAND Waalhaven Oostzijde 85 Postbus 4234 3006 AE ROTTERDAM T +31 10 288 87 77 F +31 10 288 87 66 E nederland@boskalis.nl W www.boskalis.nl/nederland

LANDMEETKUNDIGE APPARATUUR

GEODIRECT Rendementsweg 20e, 3641 SL MIJDRECHT Postbus 176, 3640 AD MIJDRECHT T +31 297 76 91 01 E info@geodirect.nl W www.geodirect.nl

HAKKERS BV Oudsas 11, 4251 AW WERKENDAM Postbus 11, 4250 DA WERKENDAM T +31 183 50 11 22 F +31 183 50 16 65 E info@hakkers.com W www.hakkers.com

LICHT, ZICHT EN MOBILITEITSOPLOSSINGEN

ZIUT Nieuwe Plein 1b, 6811 KN ARNHEM T +31 26 800 19 00 E info@ziut.nl W www.ziut.nl

VAN HATTUM EN BLANKEVOORT Korenmolenlaan 2, 3447 GG WOERDEN T +31 348 43 51 00 F +31 348 43 51 11 E info@vhbinfra.nl W www.vhbinfra.nl

VERHUUR & VERKOOP

COLLE RENTAL & SALES Nusterweg 100, 6136 KV SITTARD T +31 46 457 41 00 F +31 46 452 11 20 E info@colle.eu W www.colle.eu

90 |

VAN OORD NEDERLAND Schaardijk 211, 3063 NH ROTTERDAM Postbus 8574, 3009 AN ROTTERDAM T +31 88 826 00 00 F +31 88 826 50 10 E info@vanoord.com W www.vanoord.com

Tunnels met oog voor veiligheid

Onze samenleving wordt mobieler en stelt tegelijkertijd steeds hogere eisen aan onze veiligheid. Dat vraagt om intelligente, zelfdenkende systemen en installaties. Om state-of-the-art elektrotechniek, werktuigbouwkunde, automatisering en informatisering. TechnologieĂŤn die elkaar aanvullen ĂŠn versterken. Bij Croonwolter&dros passen we deze geĂŻntegreerd toe om de toekomst van Nederland vorm te geven en onze leefwereld veiliger, duurzamer en betrouwbaarder te maken.

intelligentie door technologie

DONDERDAG

2 JUNI 2016 BUNNIK

Informatief - Inspirerend - Interactief

Dat is de Trimble Gebruikersdag! Dit en meer... Laat u op donderdag 2 juni informeren over de laatste productontwikkelingen en de nieuwste meettechnieken voor landmeetkundige, geografische en hydrografische toepassingen.

Meten met beelden.

Professionals uit het vak geven inspirerende presentaties over hun ervaringen en visie. Ook kunt u zien hoe de apparatuur werkt tijdens verschillende interactieve demonstraties.

Luchtfotogrammetrie met UAV’s.

Nauwkeurig meten met uw smartphone of tablet. BGT- oplossingen met Trimble Access. Meet & creëer een 3D-model uit foto’s met DatuGram. Ondergrondse infrastructuur in kaart brengen met de Opera Duo.

INFO & AANMELDEN: GEOMETIUS.NL/TGD2016