Grond weg waterbouw nl 04 2016 by Louwers Mediagroep

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

WWW.GWW-BOUW.NL

Jaargang 6 | nummer 04 | 2016

N31 TRAVERSE HARLINGEN | DAG VAN DE OPENBARE RUIMTE | INNOVATIE TIJDENS RENOVATIE INNOVATIE TIJDENS RENOVATIE | NATIONALE STAALBOUWDAG 2016 | ENERGIENEUTRALE BRUG MET KONINKLIJKE ALLURE

ADVERTORIAL

DRAINAGE Grondmechanische problemen hebben meestal te maken met de aanwezigheid van water. De wrijving tussen de korrels van de grond vermindert en de hoek van inwendige wrijving wijzigt. Een 3D drainage geocomposiet van Texion zorgt voor een snelle waterafvoer. Typische toepassingen waar geocomposieten gebruikt worden: wegen, tunnels, afvalstortplaatsen, daken, wanden van kelders en parkings,...

MacDrain® W

TexiDrain® A

TexiDrain® S

MacDrain® W bestaat uit een drainerende kern, gemaakt uit een 3D wirwarstructuur van draden, met een geotextielfilter aan één of beide zijden. Er bestaat ook een uitvoering met aan één zijde een waterdicht membraan.

TexiDrain® A bestaat uit een polyethyleenplaat die thermisch is vervormd tot een noppenstructuur (noppenplaat) met een geotextielfilter aan één of beide zijden.

TexiDrain® S bestaat uit een polyethyleenplaat die thermisch is vervormd tot een puntige structuur. Aan één of beide zijden bevestigt Texion een geotextielfiler.

TexiDrain® T

MacDrain® N

GPT®

TexiDrain® T is een openmazig geonet uit polyethyleen dat thermisch zo is vervormd dat het een golvende structuur heeft. Aan één of beide zijden bevestigt Texion een geotextielfiler.

MacDrain® N is een openmazig geonet uit polyethyleen. De mazen zijn diamantvormig. Aan één of beide zijden kan Texion een geotextielfilter bevestigen.

GPT® bestaat uit verschillende lagen nietgeweven geotextiel met tussenin draineerbuisjes (mini-drains). De juiste keuze vezels beïnvloedt de transmissiviteit van het textiel.

Meer informatie?

Voor meer informatie of advies bij de berekening of installatie, surf naar www.texion.be, of contacteer Texion op +32 (0)3 210 91 91of info@texion.be

8 Texion oplossingen voor drainage

Geotextiel voor omhulling drainerend massief Een drainagelaag bekomt u door grind of steenslag te omhullen met een geotextiel. Een juiste selectie is belangrijk. Terralys® geweven en Drefon® nietgeweven geotextielen van Texion, bieden zeefopeningen vanaf 50 micron tot 1000 micron. Interessant is tevens de grote keuze in waterdoorlatendheid (Q) en waterdoorlatendheidscoëfficient (k).

GAS DRAINAGE

GASDRAINAGE AFVALSTORTPLAATSEN

Terralys® geweven geotextiel

Waterdicht geomembraan

Drefon® niet-geweven geotextiel

Gas wordt opgevangen in het geocomposiet Gas wordt afgevoerd doorheen de drain

Teelaarde

Gassen stijgen

DRAINAGE DRAINAGE

Werkingsprincipe

Geotextiel filter omwikkelt drainerend massief

Een geocomposiet geplaatst bovenop het afval, onder de afdichting, zal de gassen afvoeren doorheen de eigen driedimensionale structuur. De combinatie van waterdicht membraan en gasafvoerend geocomposiet voorkomt indringen van hemelwater in het afval en voorkomt vervuiling van de nieuw aangevoerde teelaarde door gassen en chemische stoffen. De afgedichte afvalstortplaats krijgt een nieuwe bestemming, bijvoorbeeld als golfterrein. Het debiet van de gasafvoer is afhankelijk van de interne gasdruk en de atmosferische druk. De gasafvoer wordt kleiner bij goed weer en hoge luchtdruk, maar neemt toe wanneer lage drukgebieden overtrekken. Het geocomposiet dient gedimensioneerd voor de afvoer bij lage luchtdruk. Het geocomposiet dient voldoende stevig te zijn om samendrukken onder de bovenliggende gronddruk, met eventueel lichte bovenbelasting, te weerstaan.

VERTICALE DRAINAGE

Keerwand in beton

Instroom van water in het drainerend geocomposiet vormt een hydraulische gradiënt die voor de afvoer zorgt. De hoeveelheid water die in het geocomposiet stroomt is afhankelijk van de waterdoorlatendheid K van de aanliggende grond. Q = KiA waarin i de hydraulische gradient is en A de oppervlakte van het geocomposiet dat in contact is met de grond.

Drainerend geocomposiet

Waterstroming

Ontwaterde grond Drainerend massief Met water verzadigde grond

Het water vloeit naar de bodem van de drainerende sleuf en wordt gravitair afgevoerd. De kleinste deeltjes van de grond spoelen doorheen het geotextiel, tot een natuurlijk filter wordt opgebouwd.

De grootste deeltjes vormen een filter voor kleinere deeltjes, enz.. Dit geheel van natuurlijke filteropbouw waarborgt goede filtereigenschappen.

De horizontale druk is: P = Ka.G.H. - 2.C.Ka^ -2 waarin Ka = (1-Sin ø )/(1+Sin ø )

Werkingsprincipe Geocomposiet voor verticale drainage (fin drain) kan gebruikt worden achter betonnen keerwanden, bruggenhoofden of kelderwanden. Het geocomposiet zal alle water opvangen en afvoeren. Het geocomposiet bestaat uit een driedimensionale structuur met aan beide zijden (of aan 1 zijde) een geotextiel filter. Er is ook een uitvoering met aan 1 zijde een waterdicht geomembraan. Om rekening te houden met de kruip van het materiaal, is het aangeraden het afvoerdebiet te bepalen onder een druk die 3 maal de berekende gronddruk is.

TEXION GEOKUNSTSTOFFEN NV - Admiraal de Boisotstraat 13 - 2000 Antwerpen - Tel. +32 (0)3 210 91 91 - Fax +32 (0)3 210 91 92 - info@texion.be - www.texion.be

BESIX bouwt aan //Nederland

Tweede Coentunnel

Civiele bouw

Trondheim 22 – 24 Barendrecht +31 (0)180 64 19 90 nederland@besix.com

Industriële bouw

Utiliteitsbouw

Maritieme bouw

Een wereldwijd opererend bouwbedrijf met ruim 100 jaar ervaring in de civiele betonbouw, industriële bouw, utiliteitsbouw en maritieme bouw. Sinds 1992 is BESIX actief in Nederland. Meebouwend aan de toekomst, met prestigieuze projecten als de Tweede Coentunnel, Parkeergarage Kruisplein, Landtunnel A2 Leidsche Rijn, OV Terminal Utrecht CS, Maastoren, keersluizen in Heumen en de sluisverlengingen in Born, Maasbracht en Heel.

WWW.BESIXNEDERLAND.COM

Voorwoord

nummer

NATIONAAL ICOON Elke twee jaar kiest de Rijksoverheid drie nationale iconen. Het gaat om bedrijven die de innovatiekracht van ons land illustreren. Zij mogen twee jaar lang de titel Nationaal Icoon voeren. Uit de ruim zestig hoogwaardige inzendingen heeft de jury onder leiding van Hans Wijers tien finalisten gekozen. Opvallend voor dit jaar is dat er verrassend veel bouwen infragerelateerde bedrijven tussen de finalisten zitten. De Nationale Iconen competitie is een kabinetsbreed initiatief. Het ministerie van Economische Zaken, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en Technologiestichting STW zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de competitie. Tijdens de vorige editie in 2014 werden er vier Nationale Iconen benoemd: gekweekte stamcellen, Quantum Technologies, Hybride aardappels en de Bioneedle. Dit jaar worden drie iconen benoemd die gekozen worden uit de tien finalisten, waaronder maar liefst vier bouwen infragerelateerde bedrijven. Redstack uit Sneek is een van de tien finalisten. Met de RED-Technologie kan duurzame energie worden gewonnen uit het verschil in zoutconcentratie tussen twee waterstromen (zout en zoet). Door de concentratieverschillen in het water ontstaat een potentiaalverschil dat via een innovatief membraan wordt omgezet in stroom en aan het elektriciteitsnet wordt geleverd. De techniek, zonder CO2-uitstoot, wordt nu al toegepast op de Afsluitdijk, maar kan wereldwijd worden ingezet in rivieren die in zee uitstromen. Ook kanshebber is 4Silence uit Enschede. Het bedrijf ontwikkelde de Whisstone oftewel lage betonblokken langs de weg die verkeerslawaai afbuigen. Uit diverse pilots blijkt dat met dit product relevante geluidsreducties van meer dan drie decibel zijn te realiseren. Dat is vergelijkbaar met de reductie die met bestaande maatregelen gerealiseerd wordt, zoals stil asfalt en een wal of scherm. Ook tot de finalisten behoort het Nederlands Instituut voor Ecologie NIOO-KNAW met ‘Poep=Goud’, een vinding die schaarse grondstoffen, zoals fosfor, terugwint uit rioolwater. Tegelijk worden medicijnresten en ziekteverwekkers afgebroken om watervervuiling te voorkomen. Tot slot is Tata Steel genomineerd met een nieuw productieproces van staal dat de traditionele keten van kooksfabriek, pelletfabriek, sinterfabriek en hoogoven vervangt. Dit maakt het mogelijk waar ook ter wereld ruwijzer te produceren met 20% minder CO2-uitstoot. In combinatie met CO2-opslag zou zelfs een reductie tot 80% mogelijk zijn. Stuk voor stuk baanbrekende initiatieven die bijdragen aan betere en schonere wereld. In oktober van dit jaar wordt bekend gemaakt welke drie bedrijven de titel Nationaal Icoon mogen voeren en weten we of ook één (of meer) van de vier bedrijven uit de infrasector met de titel aan de haal gaan. Wordt vervolgd!

Roel van Gils

Vaktijdschrift & website over civiele techniek & infrastructuur nummer 04 Jaargang 6 | 2016 Verschijnt 6 x per jaar ISSN: 2212-9979

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T 31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE Roel van Gils

REDACTIETEAM

Patricia van der Beek, Roel van Gils, Anniek Heijs, Susan Moonen, Jeroen Schreurs, Moniek Vrielink

BLADMANAGER

Robert Vermanen E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com o.v.v. Grond/Weg/Waterbouw en uw naam Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTSPRIJS Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW Buiten Nederland: € 90,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Grond/Weg/Waterbouw Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 95

ADRESWIJZIGINGEN Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP Directies en management van bedrijven uit de infraketen, betrokken ministeries en rijksdiensten, provinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. wegenbouw, aannemers, ingenieursbureaus en toeleveranciers.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdruk kelijke toestemming van de uitgever en zon der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

N31 HARLINGEN N31 Traverse Harlingen: Stedelijk traject met veel dimensies Meeliften op CO2-certificaten Puur vakmanschap   Vermindering CO2-uitstoot door efficiency in transport Tijdelijke bruggen garanderen doorstroming De kracht van de combinatie Gespecialiseerd las- en constructiebedrijf zoekt diepte in full-service Verdiepte N31 rust op 8.800 heipalen Vegen en reinigen

8 11 12 13 15 17 18 19 21

SPECIAL WATERWERKEN Waterbouw: innovatie vanuit urgentie Consortium benut natuurkracht BVP aanpak voor duurzame sloepenroute Een tweede leven voor Basralocus palen Erosiebescherming met 3D-matten Wereldwijd baggeren Verzekeren in de waterbouw: méér dan polissen afsluiten Sleephopperzuigers in de Nederlandse wateren Aanleg Rietmoeras bij Kinderdijk Vingerpier Vopak Terminal Europoort succesvol vervangen Compleet ontwerp van Keersluis bij Limmel Nieuwe Keersluis Limmel: samenwerking de enige échte sleutel tot succes Waterzuiveringsinstallatie Aarle-Rixtel vergroot hergebruik cellulosevezels Geotextiel versterkt ondergrond E420-snelweg

22 24 26 29 30 33 35 36 39 40 41 42 44 45

Inhoud

DAG VAN DE OPENBARE RUIMTE

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

WWW.GWW-BOUW.NL

Jaargang 6 | nummer 04 | 2016

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR I WWW.GWW-BOUW.NL

Verhuisbericht: Dag van de Openbare Ruimte Exposantenoverzicht Structurele en duurzame oplossing voor wateroverlast in binnenstedelijk gebied

Journaal

Westerscheldetunnel: Innovatie tijdens renovatie

De Pen, Sebastiaan Kruger, directeur eigenaar van BaSystemen

Metro Antwerpen: Technologische verandering in de schakelkast

Leiden krijgt langste en slankste betonnen brug van Nederland

Slimme 3D-aansturing betonpompen

‘Werk veilig, houd plezier, kijk vooruit’

Innovaties toegepast voor verbreding A12

46 52

SPECIAL STAAL Nationale Staalbouwdag 2016 IJzerbomen boven het spoor

N31 TRAVERSE HARLINGEN | DAG VAN DE OPENBARE RUIMTE | INNOVATIE TIJDENS RENOVATIE INNOVATIE TIJDENS RENOVATIE | NATIONALE STAALBOUWDAG 2016 | ENERGIENEUTRALE BRUG MET KONINKLIJKE ALLURE

2016054 GWW NL 04.indd 1

09-09-16 13:33

Coverbeeld | Besix Nederland BV, Nieuwe Keersluis Limmel.

Bereikbaarheid in goede banen Energieneutrale brug met koninklijke allure Wie doet wat Evenementenkalender

76 79

81 82 87 89

HARLINGEN | N31

Tekst: Anniek Heijs Beeldmateriaal: N31 Traverse Harlingen

N31 TRAVERSE HARLINGEN

STEDELIJK TRAJECT MET VEEL DIMENSIES De N31 in Harlingen wordt over een lengte van ongeveer 3 kilometer verbreed van een tweebaansweg met twee rijstroken naar een tweebaansweg met vier rijstroken. Circa 2 kilometer van het traject komt in een verdiepte bak te liggen. Voor de kruising met het Van Harinxmakanaal wordt een aquaduct gebouwd. Bovendien worden over de verdiepte bak heen vijf nieuwe viaducten gebouwd. Deze complexe en multidisciplinaire design & construct klus wordt door Ballast Nedam uitgevoerd in nauwe samenwerking met de opdrachtgevers. HELENDE STAD Over de doelstelling van het project vertelt David van Hasselt, contractmanager namens de opdrachtgever: “De N31 doorsnijdt Harlingen. Een groot deel van de weg ligt op een talud op niveau +1 en dat zorgt voor een tweedeling. Daarnaast is dit het enige stukje tussen Amsterdam en Leeuwarden dat nog geen 2 x 2 rijbanen heeft.” Meer veiligheid, leefbaarheid en mobiliteit, zijn de argumenten. “Door de nieuwe weg verdiept aan te leggen, onder het maaiveld, krijgt de stad de kans om te helen en visueel

weer één te worden. Er is straks vrij zicht en het geluid van de weg is dan nog beperkt aanwezig. Ook de bereikbaarheid in de regio krijgt door de maatregelen een boost. Voor het project zijn drie overheden een bestuurlijke alliantie aangegaan. Dit zijn Rijkswaterstaat, de gemeente Harlingen en de provincie Fryslân. Ook ProRail is nog een publieke partner van het project. De spoorbeheerder is nauw betrokken vanwege de bouw van een spoorviaduct. In de voorbereidende fase is de bestuurlijke ambitie vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst.”

'Door de nieuwe weg verdiept aan te leggen krijgt de stad de kans om te helen'

SPECIALITEIT “Een mooie mix in prijs, aanpak van minder hinder en duurzaamheid,” zo omschrijft Hein Jan Bocxe, projectmanager bij Ballast Nedam hun winnende aanbieding. “Met optimalisaties in de aanpak van de constructie van de 2 kilometer lange, verdiepte bak en ook de damwanden ontworpen als permanente constructie.” Volgens Van Hasselt een pragmatische en praktische oplossing voor de verdiepte aanleg, waar de opdrachtgever over te spreken is. “We hebben veel van de disciplines die hieraan ten grondslag liggen in eigen huis,” aldus

HARLINGEN | N31

'Vanuit één projectlocatie werken we samen aan een optimaal resultaat'

Bocxe. “Van fundering, constructie, grondwerk, palen tot de randelementen, alles komt uit de eigen organisatie. Je kunt dit tot in de puntjes een Ballast Nedam project noemen. Al onze specialiteiten komen bij elkaar.”

AQUADUCT De complexiteit van de verschillende netwerken in combinatie met de beperkte ruimte voor de bouw zorgen voor een uitdaging in de uitvoering. “Daar zitten pittige onderdelen tussen. Technisch zijn de kunstwerken ieder voor zich mooi, maar het aquaduct springt eruit omdat je daar met de extra dimensie water te maken hebt. We bouwen de bak van het aquaduct naast het Van Harinxmakanaal en in maart 2017 wordt deze ingevaren in het kanaal,” aldus Bocxe. Van Hasselt: “Infrastructuur wordt vaak als lijnverbinding beschouwd. Maar dit is wel een echt knooppuntproject. Wegen, water, spoor en kabels en leidingen, alles komt hier bij elkaar binnen de zeer beperkte ruimte van een stedelijke setting. Dat is de complexiteit van dit project.”

GENIETEN VAN DE BOUW Met twee uitkijkposten is de bouw naast de Koningsbrug en bij het spoorviaduct voor het publiek te volgen. Er is veel te zien de komende maanden. Ook voor het verkeer op de N31. Zichten geluidschermen zorgen voor veiligheid op de weg en minder hinder voor de omwonenden. “Vanuit de EMVI-belofte hebben we ook nagedacht over het beperken van de overlast als het gaat om de bereikbaarheid. Door onze bouwmethodiek en de faseringen zorgen we ervoor dat dit overeenkomt met hetgeen de opdrachtgever heeft toegezegd,” vertelt Bocxe. “Een belangrijke eis was dat van de drie centrale toegangswegen naar Harlingen, er altijd twee beschikbaar blijven,” vertelt Van Hasselt. “Dit hebben we afgesproken met de gemeente Harlingen. De beperkte ruimte in stedelijk gebied speelt hier parten en doorstroming van het verkeer op de N31 moet worden gegarandeerd.” Op verschillende plaatsen wordt

daarom met bypasses gewerkt om de benodigde bouwruimte te creëren – en daarmee de doorstroom van verkeer te garanderen.

WADDENZEE

aan de gekozen best for project aanpak met al die kleuren en bedrijfsculturen voor een optimaal resultaat. Samen hebben we gedefinieerd hoe we de eindstreep willen halen.” Natuurlijk is Bocxe trots op het technisch niveau dat hier wordt bereikt. “We laten als Ballast Nedam zien wat we in huis hebben binnen deze multidisciplinaire en complexe klus, in het verkeer en in stedelijk gebied. We willen niet alleen het bouwproces zo vlekkeloos mogelijk uitvoeren maar ook de overdracht aan de beheerorganisatie, eind 2017.” Een nobel streven. ❚

“De herkenbaarheid van Harlingen komt in de uitstraling van de kunstwerken duidelijk naar voren,” vertelt Bocxe. “De wanden van de verdiepte bak krijgen de uitstraling van de zanderige waddenkust en de randelementen van de kunstwerken zijn voorzien van een gestileerde bassaltlook.” Het is duidelijk een verwijzing naar Harlingen als havenstad aan de Waddenzee. “Je moet ook in de verdiepte bak de beleving hebben dat je door Harlingen rijdt. Zo wordt er een familie van kunstwerken gemaakt op basis van de Waddenkust,” motiveert Van Hasselt de beeldkwaliteit in het plan.

TROTS “Het is goed om te zien dat de samenwerking vanuit de alliantiegedachte, binnen het opdrachtgevershuis, maar specifiek met Ballast Nedam zo goed uitpakt op dit project,” aldus Van Hasselt. “Vanuit één projectlocatie werken we zo samen

www.gebralgra.nl Huchten 1, 9222 LP Drachtstercompagnie Tel: 0512-301430 Fax: 0512-303427 E-mail: info@gebralgra.nl

16700432_algra 1-2.indd 1

09-09-16 09:25

Al meer dan 90 jaar een geheid begrip! We hebben door de jaren heen een goede en betrouwbare reputatie opgebouwd op het gebied van tradionele heitechnieken alsook met de realisatie van funderingsconÂ structies, diverse paalsystemen en betonÂ werk tot en met de begane grond vloer. Het transport gebeurt volledig met eigen materiaal.

Trekvaart 95

16700430_HvanDieren.indd 1

8271 AC IJSSELMUIDEN

Tel. 038-3317673

Fax. 038-3324416

www.hvandieren.nl

05-09-16 10:05

HARLINGEN | N31

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Gebr. Algra

Meeliften op CO2-certificaten Aanbestedingen van grote infrastructurele werken gebeuren altijd op basis van EMVI-criteria. Voor een hoofdaannemer, zoals Ballast Nedam, is het belangrijk dat ook de onderaannemers een positief steentje bijdragen op het gebied van duurzaamheid en CO2-uitstoot. Niet vreemd dat voor de het afgraven en afvoeren van de grote hoeveelheid aan grond ten behoeve van de tunnelbak voor de nieuwe N31 bij Harlingen Gebr. Algra is ingeschakeld. Het bedrijf scoort hoog als het gaat om het reduceren van de CO2-uitstoot en heeft het CO2 Bewust Certificaat niveau 5. Gebr. Algra is geen onbekende speler in de wegenbouw. “We zijn al sinds jaar en dag betrokken bij allerhande aanpassingen aan het wegennetwerk in onze regio,” zegt Klaas Algra van Gebr. Algra. “Bij de aanpassingen aan de N31 zijn we betrokken vanaf Oosterwolde tot aan de fasering die nu wordt uitgevoerd in Harlingen. Ook hebben we een bijdrage geleverd aan de ‘twee Haken’ om Leeuwarden, een intensief traject. Ook de N31 in Harlingen wordt straks een intensief project voor ons. Vorig jaar hebben we ter voorbereiding op de werkzaamheden eerst nog de gronden rondom de tunnelbak gesaneerd in opdracht van Ballast Nedam. Het grootste deel van de vervuiling Perseverantia

wordt veroorzaakt door voormalige teerfabriek. Hiervoor hebben we een dumper ingezet om de vervuilde grond naar een depot te rijden, vanwaar de grond werd getransporteerd naar een erkende verwerker in Groningen.”

AFSLUITDIJK Voor het ontgraven van de tunnelbak zet Gebr. Algra grote 2,5 m³ kranen in, alsmede een selectie dumpers. Klaas Algra: “Het grootste deel van het vrijkomende zand kan niet meer op dit project worden ingezet en wordt opgeslagen in een depot. Dat zand wordt in een later stadium inzetten voor het verhogen en verbreden van de Afsluitdijk. Slechts

een klein deel wordt hergebruikt om straks de tunnelbak aan het zicht te onttrekken.” Gebr. Algra heeft een veertigtal zelfrijdende knikdumpers, rupskranen, shovels, mini-kranen en vrachtwagens beschikbaar. “We beschikken over een jong machinepark en hebben recent zelfs nog twee Euro VI dumpers aan ons machinepark toegevoegd. Omdat we zo sterk inzetten op CO2-besparing, kunnen onze opdrachtgevers meeliften op onze certificaten. Elke kilogram CO2 die wij reduceren, is niet alleen een besparing voor onszelf maar ook voor onze opdrachtgevers. En dat telt door, zeker in EMVI-projecten. Op die manier maken wij het verschil,” zegt Klaas Algra tot besluit. ❚

| 11

HARLINGEN | N31

Tekst:Roel van Gils Beeldmateriaal: Heibedrijf Van Dieren

PUUR VAKMANSCHAP   De tunnelbak ten behoeve van de nieuwe N31 is straks gefundeerd op in totaal ruim 9.000 prefab druk- en trekpalen. Vanwege de slappe ondergrond ter plaatse heeft Ballast Nedam ervoor gekozen om de palen maar liefst 6 meter te verdiepen in plaats van eerst ontgraven. Een unieke oplossing waarvoor puur vakmanschap is vereist. Het negentig jaar jonge Heibedrijf Van Dieren kan in Harlingen zijn specialisme laten gelden en doet dat ook nog eens met een hagelnieuwe heistelling.

Normaal gesproken worden palen maximaal tot een meter of 3 a 4 verdiept, begint Harry van Dieren van het gelijknamige familiebedrijf. "Verder verdiepen brengt meer risico's met zich mee, zoals een groter risico op paalbreuk en een grotere paalafwijking. De tunnelbak eerst

ontgraven lukte hier echter niet vanwege de slappe en natte ondergrond. Daarom is gekozen voor de methode om 6 meter te verdiepen. We moeten dus onze grens verleggen," lacht Van Dieren. "En dat lukt aardig. De uitvoering verloopt boven verwachting." Eerst worden de

palen ‘voorgepoot’ waarbij ze tot op maaiveld niveau worden ingebracht om deze later 6 meter te verdiepen.

EURO VI-MOTOR  Heibedrijf van Dieren is een echt familiebedrijf en bestaat al meer dan negentig jaar. "We beschikken over tien heistellingen en hebben net een nieuwe stelling aan ons machinepark toegevoegd. Deze nieuwe stelling met Euro VI-motor draagt bij aan het verlagen van de CO2-footprint van het project in Harlingen. Momenteel zijn we met twee stellingen aanwezig op het project. Een derde stelling volgt mogelijk in een later stadium. Iedere machine brengt dagelijks gemiddeld 25 palen aan in de ondergrond, palen die variëren in lengte van 17 tot 21 meter."  De heistellingen van Van Dieren worden ingezet bij infrastructurele werken door het hele land en ook net over de landsgrens in Duitsland. "We doen ook veel op het water vanaf pontons," zegt Van Dieren. "Momenteel zijn we bijvoorbeeld ook bezig in Culemborg, Amsterdam, Schagen en Noordwijk. In Harlingen kunnen we echt ons specialisme laten gelden. Het tot 6 meter verdiepen vereist puur vakmanschap. Dat kan niet iedereen." ❚

12 |

HARLINGEN | N31

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Spaansen

VERMINDERING CO2-UITSTOOT DOOR EFFICIENCY IN TRANSPORT Spaansen Grondstoffen en Logistiek opereert voor Ballast Nedam meer als bouwpartner dan als transporteur. Zij zorgt voor efficiënte transporten van onder andere zand, grond, puin, klei, slib, frees- en warm asfalt ten behoeve van de aanleg van de nieuwe N31 in Harlingen. Ballast Nedam heeft Spaansen reeds in de tenderfase gevraagd mee te denken over de transportbewegingen vanwege haar innovatieve karakter. Het wagenpark van Spaansen zorgt op basis van laadvermogen voor een aanzienlijke besparing op CO2-uitstoot. Wekelijks overhandigt Spaansen aan Ballast Nedam een overzicht van de CO2-uitstoot. Dankzij de multifunctionele laadcapaciteit van het materieel is Spaansen tijdens de hele uitvoering betrokken bij het project. De inzet van auto’s varieert van een enkel stuks tot circa vijfentwintig auto’s tegelijk in piekperioden. Spaansen bouwt en ontwikkelt haar

voertuigen zelf en deze worden aangepast aan specifieke eisen. De kieptrailers van Spaansen hebben een capaciteit van 35 ton, waar 32 ton gebruikelijk is. Datzelfde geldt voor de 5-assers die Spaansen kan beladen tot 32 ton in plaats van de gebruikelijke 28 ton. Het hogere laadvermogen bespaart op transportbewegingen en CO2-uitstoot. Daarnaast rijdt Spaansen uitsluitend met modern materieel voorzien van Euro V- en Euro VI-motoren, dat ook weer positief uitpakt als het gaat om CO2-uitstoot. Naast de transporten neemt Spaansen gedeeltelijk het in de regio vermarkten van de vrijko-

mende stromen van zand voor haar rekening. Spaansen heeft op het depot in Oostpoort haar weegbrug opgesteld, waarop Ballast Nedam kan inloggen en real-time zicht heeft op de verschillende grondstromen. Tevens heeft Spaansen de tijdelijke bouwwegen aangelegd. In plaats van geasfalteerde bouwwegen, is gekozen voor betonplaten die Spaansen zelf produceert in Harlingen. Met deze betonplaten van 3,20 x 2,70 meter is met één gang een complete weg aangelegd voor alle passerende voertuigen van 2,50 meter breed op de assen. Na afloop van het project kunnen de betonplaten worden hergebruikt; een win-winsituatie. Spaansen heeft in totaal 900 stuks van deze betonplaten aangebracht met behulp van extra lichte stenentrailers. Hier maakt eveneens het laadvermogen in combinatie met een geïntegreerde 24 ton per meter verrijdbare kraan het verschil. ❚

| 13

De kracht van efficiency

Scheepvaart

Op- en Overslag

Wegtransport

Verbinding ls Ons Succes www.spaansen.nl

Leading the Future of Bridging Bruggen, pontons en RoRo verhuurbedrijf

Bruistensingel 152 Den Bosch telefoon 073 640 8770 | fax 073 644 2369 | email sales@retrobridge.com

www.retrobridge.com

16700227_retro.indd 1

05-04-16 09:06

HARLINGEN | N31

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Retro Bridge

TIJDELIJKE BRUGGEN GARANDEREN DOORSTROMING Om de doorstroming te kunnen garanderen tijdens de bouw van de nieuwe N31, heeft Retro Bridge twee tijdelijke verkeersbruggen aangelegd, één met een lengte van 48 meter en één brug van 100 meter lang. Door een uitgekiende voormontage en het modulaire karakter zijn beide bruggen in slechts enkele dagen tijd geplaatst. De bruggen zijn van het type Retro Light Bridge (RLB). “Afhankelijk van de gevraagde vrije overspanning selecteren we het type brug,” zegt Sebastiaan Grasmaijer van Retro Bridge. “In Harlingen is de maximale vrije overspanning 31,5 meter, waardoor de RLB ingezet kon worden. Met de Retro Heavy Bridge zijn zelfs overspanningen van 40,5 meter mogelijk onder de huidig geldende EURO-normen. Na goed overleg zijn we tot een optimaal ontwerp gekomen. Het verkeer heeft over twee rijstroken 7,5 meter ter beschikking. De bruggen bestaan namelijk uit modulaire secties van 10,5 en 13,5 meter lengte bij een breedte van 3 meter. Deze zijn in de breedte gekoppeld met een tussenelement van 1,5 meter, waar aan weerszijden nog

een vangrail van 50 centimeter is bevestigd. Daarmee komt de totale breedte op 8,5 meter.”

HAPKLARE BROKKEN Volgens Grasmaijer worden de bruggen op de werf van Retro Bridge eerst volledig samengesteld om vervolgens in hapklare brokken naar de bouwlocatie getransporteerd te worden. “De steunpunten, bestaande uit buispalen en stalen liggers en toeleidende wegen (damwanden met grondlichaam) zijn door Ballast Nedam in een voortraject al aangelegd. Op locatie was het dus een kwestie van (af)monteren. De 100 meter lange brug is in slechts twee dagen volledig geplaatst en afgemonteerd, de ‘kleine’ brug van 48 meter in slechts één dag. Voor elke brug is

een werkplan opgesteld waarin onder andere een detailplanning en een hijsplan staan. Vele mogelijke scenario’s zijn van tevoren bedacht zodat tijdens de uitvoering iedereen goed is voorbereid. De bruggen liggen op een aantal vaste punten en glijpunten, zijn dus gefixeerd, maar hebben wel de ruimte om te kunnen uitzetten en krimpen.” Als de nieuwe N31 straks klaar is voor gebruik, worden de tijdelijke bruggen gedemonteerd en gaan ze terug op transport naar de werf van Retro Bridge, om opnieuw bij een volgend project ingezet te kunnen worden. Volgens Grasmaijer kan Retro Bridge de elementen eindeloos koppelen, rekening houdend met de grootte van de overspanning uiteraard. “In Groningen ligt nu een tijdelijke brug van meer dan 300 meter lang, die ook in een weekend is gebouwd.” ❚

| 15

Ballast Nedam Specialized Companies Straatweg 29A 3603 CV Maarssen

Postbus 141 3600 AC Maarssen

Telefoon : (0346) 24 91 91 www.ballast-nedam.nl

Wat we bel belo beloven o ov v ve en en maken make mak en e n we waar! Kwadijkerkoogweg 15 T +31 (0) 299 473344

16700436_lommers.indd 1

1442 LA Purmerend info@lommerswelding.nl

www.lommerswelding.nl 06-09-16 16:34

HARLINGEN | N31

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Ballast Nedam

De kracht van de combinatie Sinds oktober 2015 opereren drie specialistische bedrijven van Ballast Nedam – Van Leeuwen Verankeringen, Ballast Nedam Funderingstechnieken en Ballast Nedam Specialistisch Grondverzet – onder één vlag, ieder nog wel onder hun eigen naam en met zijn eigen specialisme. De drie bedrijven leveren een significante bijdrage aan het project N31 bij Harlingen. Volgens Menno Kaandorp, als bedrijfsleider verantwoordelijk voor de drie bedrijven, bewijst ook bij dit project de kracht van de combinatie zijn meerwaarde. De aard van de werkzaamheden maakt dat de drie bedrijven van oudsher al op elkaar zijn aangewezen, weet Kaandorp. “Door de krachten intern te bundelen kan een betere afstemming plaatsvinden en kunnen de werkzaamheden nog efficiënter worden uitgevoerd. We werken namelijk met z’n allen letterlijk op een postzegel, ook bij de aanleg van de nieuwe N31 in Harlingen. De compleet verdiepte ligging vraagt om damwanden die door Ballast Nedam Funderingstechnieken worden geplaatst. Ballast Nedam Specialistisch Grondverzet graaft op zijn beurt gefaseerd de bouwkuip uit, waarna Van Leeuwen Verankeringen op de diepere delen in totaal 1.025 Leeuwankers aanbrengt die onderdeel vormen van de totale constructie.”

7 M3 LEKWATER Het gebruikte Leeuwanker is een groutanker dat via een trillingsvrije, grondverdringende methode wordt aangebracht. Kaandorp:“ Leeuwankers zijn sneller aan te brengen dan een groutanker, ook nog met één stelling, omdat er geen boorbuizen nodig zijn en de grond wordt verdringd en er dus geen grond verwijderd hoeft te worden. De Leeuwankers worden aangebracht met diverse machines op diverse niveaus. Eerst worden gaten in de damwanden gebrand waar de ankers doorheen geboord kunnen worden. Vervolgens worden over de geboorde ankers ankerstoelen geplaatst en afgelast. In totaal mag er straks 7 m³ lekwater per 24 uur in de tunnel stromen. Dat lijkt veel, maar is gezien de lengte van de tunnel zeer minimaal. Na het uitharden van het groutlichaam van het anker, gemiddeld zo’n tien dagen, kunnen we de Leeuwankers verder afspannen. De bouwkuip is dan gereed voor de volgende gefaseerde ontgraving. Bij de meer complexe locaties, zoals ter plaatse van het Van Harinxmakanaal, wordt tot op wel vijf verschillende niveaus ontgraven, geboord en afgespannen. Dat vraagt dus een optimale afstemming tussen de drie bedrijven. Doordat we voortaan onder één vlag opereren, kunnen grote optimalisaties worden behaald. Dat bewijst ook dit project maar weer. Ook het aanbrengen van de folieconstructie, het onderwaterbeton en de zinktunnel nemen we onder onze hoede. We hebben dus alles in één hand.” ❚

| 17

HARLINGEN | N31

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Lommers Welding Service B.V.

Gespecialiseerd las- en constructiebedrijf zoekt diepte in full-service Trots op onze mensen, ons werk en onze klanten. Om de damwand ten behoeve van de tunnelbak waarin de nieuwe N31 komt te liggen op zijn plaats te houden, worden er honderden ankers geplaatst. Lommers Welding heeft daarvoor ter plaatse de specifieke ankerstoelen aan de damwanden gelast, conform de NEN-EN 1090 normering. Dit is de geharmoniseerde Europese norm en bestaat uit de executieklassen 1 t/m 4. Lommers Welding is voor alle klassen gecertificeerd. Opdrachtgevers nemen het op in hun bestek, met vermelding van de executieklasse. Qua processen, materialen en uitvoering staat onderbouwd met objectieve controle vast dat het werk goed is uitgevoerd. Hierbij merkt Gerda Lommers op dat certificaten voor Lommers geen ‘stickers’ zijn maar een manier van ondernemen. Het bedrijf verhuurt ook Vlotten die laag op het water liggen en makkelijk aan elkaar te koppelen zijn; een ideaal platform voor alle werkzaamheden op het water.

18 |

Lommers Welding gaat mee met de tijd en volgt de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van milieu, techniek, risico- en procesbeheersing. Een van de grote krachten van hun is de balans tussen werkzaamheden in de werkplaats en werken op locatie. Zij hebben de beschikking over een grote constructiehal in Purmerend. De medewerkers zijn vakbekwaam en zeer gemotiveerd. Zij worden ingezet met een compleet ingerichte mobiele werkplaats. Van hieruit

kunnen zij alle voorkomende werkzaamheden verrichten. Kortom: zij zijn flexibel doordat zij 24 uur per dag bereikbaar zijn; ontzorgend omdat zij alles op het gebied van lassen kunnen en betrouwbaar omdat het bedrijf VCA, ISO 9001 en voor de nieuwste Europese normering gecertificeerd zijn. ❚

HARLINGEN | N31

Tekst: Bureau BouwCommunicatie Beeldmateriaal: Richard Gerrits

VERDIEPTE N31 RUST OP 8.800 HEIPALEN De N31 loopt vanaf de Afsluitdijk, via Harlingen naar Leeuwarden en Drachten. In de huidige situatie zorgt de N31 voor een tweedeling van Harlingen. Daarom wordt de weg in een circa 2 kilometer lange verdiept liggende bak gelegd, waardoor Harlingen weer één geheel wordt. De verdiepte bak krijgt zes overkluizingen, waarvan één spoorwegviaduct, een ovonde en een aquaduct. Haitsma Beton levert maar liefst 8.800 heipalen voor dit project. De nieuwe weg ligt straks ongeveer 4,60 meter onder het maaiveld. Hiervoor wordt een open betonnen bak gecreëerd. Jorian van de Vecht, werkvoorbereider bij hoofdaannemer Ballast Nedam, legt uit: “Na het aanbrengen van de damwanden ontgraven we eerst tot circa 2,50 meter beneden maaiveld. Vervolgens worden de prefab palen met behulp van een oplanger verdiept geheid. Ballast Nedam Funderingstechnieken is verantwoordelijk voor het heiwerk. Vervolgens wordt een stempelraam geplaatst, zodat de bak tot de uiteindelijke diepte kan worden ontgraven.”

8.800 PREFAB PALEN Haitsma Beton levert voor de nieuwe N31 circa 8.800 prefab heipalen. “Verreweg de meeste palen - ongeveer 8.500 - zijn bedoeld om de betonnen vloer van de bak te dragen. Dit zijn palen vierkant 290 x 290 millimeter, met een lengte variërend van 18 tot 21 meter. Ze worden allemaal op trek belast,” aldus Jacquelien Outhuyse, coördinator verkoop heipalen bij Haitsma Beton. Halverwege het traject komt er op het diepste punt een betonnen pompkelder, die moet voorkomen dat de bak blank komt te staan bij regenval. Hieronder gaan ongeveer 100 palen vierkant 40 de grond in. Vanwege de grote opwaartse krachten van het grondwater zijn de palen onder de relatief lichte en diep liggende pompkelder geribbeld. De ribbel zorgt voor een betere aanhechting met het onderwaterbeton.

Volgens zowel Outhuyse als Van de Vecht is het project een grote logistieke uitdaging. Outhuyse: “Op het hoogtepunt slaan vijf heistellingen samen ongeveer 125 palen per dag de grond in. Dat betekent dat Haitsma Beton dagelijks bijna twintig ritten moet maken.”

Dit project is een gezamenlijke opdracht van Rijkswaterstaat, Provinsje Fryslân en de gemeente Harlingen. Het werk is in november 2015 van start gegaan. Als alles volgens planning verloopt, wordt de weg eind 2017 opengesteld voor het verkeer. ❚

| 19

Veeg -en reinigingswerk in de wegenbouw (asfaltwerk). Het vegen van Gemeentes en bedrijventerreinen. Milieuvriendelijke onkruidbeheersing voor Gemeentes en bedrijven. Kleinschalig rioolaanleg en onderhoud.

VEEG EN INFRASERVICE MILIEUVRIENDELIJKE ONKRUIDBEHEERSING RIOOLSERVICE

Wij vinden het belangrijk dat bij de diensten, die wij aanbieden er een goede balans is tussen personeel, materialen en middelen. Daarnaast voeren wij ons werk milieubewust uit, zonder dat dit de wensen van onze klant in de weg staat.

Cornelis de Vriesweg 2 - 1746 CL Dirkshorn - Tel.: 0226 421881 - info@hvaveegservice.nl

16700437_huberts adams.indd 1

Het zit niet altijd mee Laat u daarom van tevoren adviseren door dĂŠ juridisch adviseur van infrastructurele projecten in Nederland. Ga naar pelsrijcken.nl voor meer informatie.

08-09-16 10:53

HARLINGEN | N31

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Huiberts-Adams Veeg- en Infraservice

Vegen en reinigen   Alle voorkomende veegen reinigingswerkzaamheden op het project N31 Harlingen worden door Huiberts-Adams Veeg- en Infraservice verzorgd. "We werken voor diverse grote wegenbouwers in Nederland en zijn in die hoedanigheid al meer dan 25 jaar een vaste partner voor Ballast Nedam," zegt Hans Adams van Huiberts-Adams Veeg- en Infraservice enthousiast, die volop bezig is met nieuwe ontwikkelingen om het vuilwater te hergebruiken.   De tijdelijke bouwwegen, het bouwterrein en ook de wegen rondom het terrein worden op periodieke basis door Huiberts-Adams schoongeveegd, zodat de stofoverlast op de omgeving tot een minimum wordt beperkt. "Als straks een begin wordt gemaakt met het asfalteren, spuiten wij eerst het wegdek schoon met water onder een druk van 200 bar en zuigen vervolgens het vuilwater op," vertelt Adams. "Daarna pas zal Ballast Nedam de hechtlaag kunnen aanbrengen waarop geasfalteerd kan worden. Momenteel wordt het

vuilwater nog afgetapt in aparte bakken op het bouwterrein, maar we zijn bezig met ontwikkelingen om het vuilwater te kunnen reinigen en hergebruiken. Dát wordt dan straks ook onze zorg. De verwachting is dat we over een klein jaar op deze manier te werk kunnen gaan."   Huiberts-Adams is sinds begin dit jaar gefuseerd met Valk Waarland en dat maakt dat HVA Veegen Infraservice volgens Adams de klant nog beter kan bedienen. "We zijn nu een groot bedrijf met

een omvangrijk machinepark. Zeven dagen per week, 24 uur per dag staan we paraat met meer dan twintig machines. Sinds kort hebben we een nieuw pand in Dirkshorn aangekocht waar we – indien gewenst – het opgeveegde materiaal kunnen afvoeren en in samenwerking met erkende vuilverwerkers kunnen verwerken. Onze kracht zit hem in onze service. We verkopen geen 'nee'. Als een klant de ene dag één machine vraagt en de volgende dag tien, dan kunnen we daar op inspelen. Daarnaast hebben we grote aandacht voor het milieu, een belangrijk aspect ook voor de N31 Harlingen. Daar waar het materieel voorheen over twee motoren beschikte, kan nu één motor de machine aandrijven dankzij speciale overbrengingen. Dat bespaart aanzienlijk in de brandstof en CO2-uitstoot. En zo blijven we voortdurend doorontwikkelen." ❚

| 21

Tekst: Susan Moonen Beeldmateriaal: Vereniging van Waterbouwers

WATERBOUW: INNOVATIE VANUIT URGENTIE De sector waterbouw heeft een duidelijk internationaal karakter. Hoewel het gevecht tegen het water, zeker in ons land, cultureel is bepaald. De Nederlander is in basis altijd op zoek naar de meest innovatieve manier om een waterwerk te realiseren. Wij worden gedreven door maatschappelijke urgentie. Daarom bouwden we vroeger al hoge dijken. Simpelweg om onze voeten droog te houden. Tegenwoordig is die oplossing alleen niet meer voldoende. De natuur daagt ons uit tot beter. Nederland telt zo’n 160 bedrijven met waterbouw als hoofdactiviteit. Met 10.000 werkzame personen en een gezamenlijke jaaromzet van 1 miljard euro verdient de sector met recht het predicaat Hollands Glorie. De activiteiten zijn uiteenlopend: van landwinning, baggerwerk, hoogwaterbescherming en constructieve waterbouw tot havenontwikkeling en gebiedsinrichting. Het resulteert niet zelden in prachtige projecten die ook internationaal aandacht krijgen, zoals Maasvlakte 2, de Zandmotor, Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Alleen al dit laatste project is omvangrijk. Het heeft als doel verbeteringen door te voeren aan ruim 700 kilometer dijken en meer dan 200 stuwen en sluizen. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma

22 |

is, als onderdeel van het Deltaprogramma, daarmee het meest omvangrijke programma dat in de komende jaren op watergebied wordt uitgevoerd. De realisatie ervan is in handen van de waterschappen en Rijkswaterstaat.

VOLOP VITALITEIT De Vereniging van Waterbouwers is vanuit haar rol als werkgevers- en ondernemersorganisatie voor aannemers en dienstverleners in de bouw dagelijks actief om de belangen van haar 107 leden te behartigen. “Feitelijk werken we continu aan de vitaliteit van de waterbouwsector,” vertelt Edwin Lokkerbol, directeur van de vereniging. “Hoe we dit aanpakken? We delen kennis en

organiseren activiteiten én we brengen het prachtige vak waterbouw volop onder de aandacht van een breed publiek. Onze klanten zijn voornamelijk overheden, zoals gemeenten, waterschappen, provincies en Rijkswaterstaat. Kijk, dat de zeespiegel stijgt dat weten de meeste mensen nog wel, maar dat tegelijkertijd ook de zeebodem daalt is onder het grote publiek minder bekend. Als gevolg daarvan is innovatie geen keuze meer: het is pure noodzaak geworden. Op de klassieke manier dijken op blijven hogen is volstrekt ontoereikend. Er zijn miljarden nodig om de problemen op te lossen en mede daarom is samenwerking tussen de verschillende partijen essentieel.”

bedrijven. Door het beheersbare aantal leden blijft het persoonlijk contact gehandhaafd. En dat is dan weer goed voor het bouwen aan en onderhouden van de relatie. Als mensen zich op hun gemak voelen, stellen ze zich sneller open en ontstaat er synergie. En dat is dan weer een mooie metafoor voor het wassende water dat ook onafgebroken in beweging is.” ❚

KENNIS IN HET KANAAL “Vijftig jaar geleden was de kennis over waterbouw voornamelijk bij Rijkswaterstaat en de waterschappen aanwezig. Nu zie je dat deze kennis zich meer en meer door het kanaal verspreidt. Partijen als architecten, ingenieursbureaus, aannemers en waterschappen werken samen, overleggen en verrichten onderzoek. Feitelijk moeten we ons continu afvragen hoe we willen dat de contouren van ons land er over een bepaald aantal jaren uitzien. En dat is ook onze rol: we zijn diepgaand betrokken bij het vinden van nieuw evenwicht tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers, maar bijvoorbeeld ook bij de ontwikkeling van de marktvisie. We praten, schrijven en constateren richting de betrokken partijen in de markt, met als doel zoveel mogelijk dialoog te laten ontstaan. Dialogen die uiteindelijk tot nieuw inzicht, begrip en innovatie leiden,” vertelt Lokkerbol.

INNOVATIE IS GEEN KEUZE MEER “Het is, juist vanuit die maatschappelijke noodzaak, nodig om al in het pre-competitieve stadium met alle betrokken partijen aan tafel te zitten. Met pre-competitief bedoel ik dat alle relevante partijen al in een heel vroeg stadium bij de planvorming van een project betrokken moeten worden. En dat vraagt om veel vertrouwen en openheid van iedereen. Ik ben ervan overtuigd dat de klassieke relatie tussen een opdrachtgever en een opdrachtnemer meer en meer zal verschuiven naar een gelijkwaardig samenwerkingsverband waarin hetzelfde einddoel nagestreefd wordt. Immers, hoe je het ook wendt of keert: er is bij lange niet voldoende geld beschikbaar om de gevaren die het water voor ons in petto heeft weg te nemen. Wij zijn dus volledig op elkaar aangewezen en ze zullen de klus samen moeten klaren. Binnen onze vereniging bevinden zich grote bedrijven, zoals Boskalis en Van Oord. Verreweg de grootste groep leden wordt echter gevormd door middelgrote en kleinere

Edwin Lokkerbol.

| 23

CONSORTIUM BENUT NATUURKRACHT Al bijna een decennium heeft Van Oord in het consortium EcoShape ervaring met Building with Nature, waarin de kracht van de natuur wordt ingezet voor waterbouwoplossingen. Erik van Eekelen vertelt over onderzoek en experimenten en over succesvolle projecten van het consortium. Het veelvuldig bekroonde Medmerry werk aan de kust in het Engelse Selsey is een schoolvoorbeeld waarin Van Oord’s dochter Mackley de lessen van dat gedachtegoed heeft toegepast. Gebruik de natuurkracht en geef de natuur ruimte om te groeien. Dat zijn kort gezegd de uitgangspunten van Building with Nature, kortweg BwN. Met dat idee staken Van Oord en Boskalis in 2007 de koppen bij elkaar en vormden EcoShape, samen met kennisinstellingen en consultancybedrijven, om met Europese subsidie een innovatieprogramma uit te voeren met pilots, casestudies en fundamenteel onderzoek. Dit liep in de periode 2008-2012. Erik van Eekelen, environmental engineer bij Van Oord en programmamanager van EcoShape, noemt een paar projecten: “De oesterriffen in de Oosterschelde bijvoorbeeld, die erosie van zandplaten tegengaan doordat ze golven dempen en slib invangen. Zo wordt het achterliggende getijdegebied beschermd. En zeer bekend is natuurlijk de Zandmotor voor de kust bij Kijkduin, waar door de kracht van de natuur het zand van zo’n megasuppletie op zijn plaats komt en tegelijk mogelijkheden voor natuur en recreatie zijn ontstaan. Dit geslaagde project hebben we in 2011 als Van Oord-Boskalis opgeleverd en nog steeds leren we van dit BwN-concept.” Het is slechts een van de vele EcoShape-projecten waarin bergen kennis zijn opgedaan. “Die houden we niet voor onszelf,” zegt Erik, “kennis beschikbaar stellen is een van de doelstellingen van EcoShape. We willen dat BwN verder wordt ontwikkeld en dat het een volwaardige oplossing biedt voor waterbouwkundige problemen. Als dat doel bereikt is zullen veel partijen vervolgens inzien dat Van Oord en de andere EcoShape-partners met hun ervaring en kennis goede partners zijn in BwN-projecten die tot stand moeten komen.”

KLEI MAKEN Na 2012 is Van Oord met de EcoShape-partners doorgegaan om een tweede Building with Nature-programma te ontwikkelen, maar nu zonder voorafgaande programmasubsidie. Samen met publieke en private partijen worden meer bottom-up projecten ontwikkeld. Zoals Building with Nature in de stad Dordrecht, zandige oplossingen voor de versterking van de Houtribdijk en de Hondsbossche en Pettemer Zeewering, en de toepassing van de ervaringen met de Zandmotor op andere plaatsen. Een andere case is die van de samenwerkende Waddenzeehavens, waar met diverse pilots verschillende

24 |

oplossingen voor hun slibproblematiek worden verkend. Erik: “Met de Slibmotor in Harlingen wordt het uitgebaggerde materiaal op een plek neergelegd waar het water het meeneemt naar de kwelders. Goed voor de haven en goed voor de vorming van de kwelder en daarmee ook weer een typisch voorbeeld van een waterbouwkundig werk zodanig insteken, dat je natuurkrachten inzet én kansen creëert voor natuurontwikkeling.” Door de betrokkenheid bij de Waddenzeehavens kwam EcoShape in Groningen tot een uniek ander projectidee. “Enerzijds is er een teveel aan sediment in de Eems-Dollard en anderzijds moet de Noordelijke dijkring versterkt worden. Eén en één is twee. Om van die dijk een natuurlijkere, brede groene dijk te maken is veel klei nodig. In de pilot Kleirijperij willen we nu gaan testen hoe van dat slib klei gemaakt kan worden. In verschillende compartimenten gaan we uitproberen welke rijpingstechnieken werken. Vegetatie aanleggen, natuurlijke chemische processen hun gang laten gaan, wormen toevoegen, of misschien kalk? Op basis van onze ervaringen willen we voor de hele keten van slib tot klei een businesscase ontwikkelen die breder toepasbaar is.”

LAND TERUGGEVEN Dat Van Oord het Building with Nature-principe goed toepast, blijkt wel uit de uiterst geslaagde aanpak van de waterveiligheid in Medmerry in West Sussex, het meest overstromingsgevoelige gebied van Engeland. Daar heeft een dochter van Van Oord, Mackley, het zogenoemde Medmerry Managed Realignment Scheme uitgevoerd. Hier lag een dijk die bij hoogwater niet voldeed, waardoor bewoond gebied met 300 huizen regelmatig overstroomde, met alle gevolgen van dien. Het idee van dijkversterking werd losgelaten ten gunste van het natuurlijk systeem. Van oorsprong was dit een getijdegebied met goede bergingseigenschappen. De kust is een typische barrièrekust met een zoet-zoutovergang. In 2009 is begonnen met de studie naar de oplossing: het teruggegeven van 183 ha aan de natuur voor de vorming van een landschap met getijdepoelen, kreken en geulen. Niet iedereen stond meteen te springen om land terug te geven aan de natuur, maar de inwoners hadden wél allemaal last van die overstromingen. Het plan is

in de vorm van open consultatie aan de plaatselijke bevolking voorgelegd. Een stakeholdergroep heeft mee beslist en de doelstellingen zijn met hen samen vastgesteld. Deze betrokken communicatie heeft het projectteam de CIPR Pride Award opgeleverd.

SAMENSPEL VAN DISCIPLINES Het Medmerry project was een mooi samenspel met verschillende disciplines, en ook dat is typisch voor de BwN-aanpak, vertelt Erik. “Bij Building with Nature zit je als ingenieur aan tafel met iedereen. Ecologen, bestuurders, stakeholders, publiek, noem maar op. Je leert die werelden kennen en vindt een gemeenschappelijke taal. Je ziet elkaars belangen en zoekt naar een win-win. Als een ecoloog zegt: dit systeem zou het beste werken, dan hoeft het niet zo te zijn dat dat ook economisch gebruikt kan worden. Maar over het algemeen is de ervaring: de natuurkrachten zijn meestal het goedkoopst.” Bij Medmerry is dat goed te zien. Het project heeft 28 miljoen pond gekost, maar jaarlijks wordt er 300.000 pond bespaard op onderhoud van dijken en andere infrastructuur, om nog maar te zwijgen over de uitblijvende kosten van overstromingen, zoals 5 miljoen pond in 2008. De veiligheid is 1.000 maal groter. En dat hebben de bewoners gemerkt. In januari 2013, vóór het stormseizoen, ging de dijk open en kreeg het water vrij spel. Er kwamen heftige stormen, maar iedereen hield droge voeten. Het gebied doorstond de zwaarste stormen sinds 20 jaar, de kranten stonden er vol van.

PRIJZEN Al snel na de oplevering kwamen de pionierssoorten af op het gebied, en de bevolking kwam genieten op de wandel- en fietspaden. Het succes bleef ook niet onopgemerkt in de waterbouwwereld, want het project won de WODA Environmental Excellence Award 2016 in de categorie Dredging for Coastal Reinforcement. In 2015 gingen er al drie RICS South East Awards naar het project en in 2014 een Green Apple Award voor Environmental Best Practice, en zilver in het Considerate Constructors Scheme, plus twee awards van de British Construction Industry. En dat zijn niet eens alle prijzen die dit project gewonnen heeft. ❚

| 25

Tekst: Anniek Heijs Beeldmateriaal: Friso Civiel

BVP AANPAK VOOR DUURZAME SLOEPENROUTE ELEKTRISCH VAREN TUSSEN LEEUWARDEN EN DE GROTE WIELEN Best Value Procurement (BVP) is een aanbestedingsmethode die binnen de GWW-sector steeds vaker wordt ingezet. Om zo de markt de mogelijkheid te bieden met een oplossing over de bühne te komen waaruit meerwaarde, expertise en onderscheidend vermogen blijkt. Anders dan bij de doorgaans toegepast UAV-gc opdrachten, blijken BVP’s uitkomst te bieden aan opdrachten die zich in het grensgebied tussen ambitieus en doelmatig bevinden. De doelstelling van de opgave is niet persé het meest complexe element, als wel de randvoorwaarden daarom heen. Zoals omgeving, planning, locatie, weten regelgeving, budgetten etc.

PRAKTIJKVOORBEELD Een mooi praktijkvoorbeeld van een BVP-opgave is de aanleg van een duurzame sloepenroute voor elektrische vaartuigen in opdracht van provincie Fryslân. Tussen het dorp Ryptsjerk, ten oosten van Leeuwarden, en het natuurgebied rondom De Swemmer wordt deze route gerealiseerd. Hiermee is er een natuurlijke verbinding over het water tussen Leeuwarden en De Grote Wielen mogelijk. Voor het uitwerken van dit project op basis van de BVP-scopedocumenten is de combinatie Friso Civiel uit Sneek en Roelofs Wegenbouw uit het Overijsselse Den Ham uitverkoren. De combinatie realiseert een vijftal kunstwerken in dit project; twee sluizen, twee bruggen en een duikerbrug. Ook baggerwerkzaamheden en het aanbrengen van nieuwe beschoeiingen in Ryptsjerk behoren tot de scope.

SCHONE PLEZIERVAART Ramon Frima is als projectleider vanaf de eerste interviews in de tenderfase betrokken bij het plan waarmee de combinatie het project won. “De hoofddoelstelling van provincie Fryslân is het bevaarbaar maken van deze route

26 |

voor elektrische vaartuigen om zo een stap voorwaarts te zetten in het duurzaam, schoon en rustig varen. Daaruit vloeit een aantal subdoelstellingen voort waar we als combinatie ook invulling aan geven.” Frima doelt hiermee op professioneel omgevingsmanagement, maatregelen om (verkeers)hinder te beperken bij de aanleg van de bruggen, hoogteverschillen en waterboezems welke overbrugd worden en het beschermde natuurgebied waarmee in het ontwerp rekening gehouden is.

'Met deze sloepenroute krijgt duurzame en schone pleziervaart een impuls' SCHUTSLUIZEN In het project bevinden zich twee boezemkeringen die overbrugd worden met handbediende sluizen. Deze bouwt Friso Civiel. “Onze ervaring en expertise liggen in de waterbouw. Roelofs voert in dit project het omgevingsmanagement en de baggeren wegenbouwwerkzaamheden uit. De twee handbediende sluizen in het plan zijn zo ontworpen dat er zo min mogelijk wachttijd voor de pleziervaart ontstaat. Dat is één van de subdoelen uit ons plan. Door

met sluizen te werken met drie bedienpunten, met een groene kolk van 12 meter lang en ruimte voor maar liefst vier sloepen per schutting.” Het sluishoofd is uitgevoerd met een omloopriool voor het schutten.

in Leeuwarden is de eigen betonfabriek van Friso Civiel voor het produceren van de betonnen brugelementen van de twee integraal bruggen. “Daarmee houden we ook grip op dit deel van het proces.”

VAARKLASSE F Voor de all-electric of hybride pleziervaart waarvoor de route wordt aangelegd geldt een aanpassing van alle bruggen tot een vaarklasse F. Kleine pleziervaart met een maximale diepgang van 80 centimeter. “Alle bruggen worden omgebouwd en verhoogd tot een doorvaarhoogte van 150 centimeter boven het waterpeil. In totaal worden er drie bruggen aangepast.” Dat is voor de omwonenden in Ryptsjerk wel even wennen. “Omdat er zorgen leefden over hoe dit er in de praktijk uit zou komen te zien, hebben we samen met onze architect Achterbosch Zantman uit Leeuwarden, op de locatie een visualisatie gemaakt van de nieuwe brug. Maar het valt ons vooral op hoeveel draagvlak er bestaat op lokaal niveau voor het project. Daarin zie je toch terug dat Fryslân een echte watersport provincie is.”

'De wachttijd tijdens het schutten is door de optimale kolklengte en efficiënte bediening beperkt'

DE VAART ERIN HOUDEN

INVESTEREN IN SAMENWERKING

Op alle fronten wordt hard gewerkt. “Bijna alle onderdelen zijn nu in uitvoering,” aldus Frima. “Baggeren, bouwen, beschoeiing aanbrengen, overal gebeurt wat.” Kenmerkend voor de aanpak zijn de snelle doorlooptijden. “Waar mogelijk zetten we in op prefab, dat houdt de vaart erin.” Houkesloot

Binnen het BVP-traject is de investering in én het organiseren van een goede samenwerking tussen opdrachtgever, stakeholders en opdrachtnemer een groot goed. “De combinatie heeft hierin de regie en stuurt adequaat op risico’s,” aldus Frima. “Samen met de provincie hebben we daarom een risico inventarisatie opgesteld en binnen het bouwteam goede afspraken gemaakt over wie voor welke risico’s aan de lat staat. Ook het behouden van draagvlak onder de stakeholders en de communicatie met de omgeving wegen zwaar op dit project.” De werkzaamheden worden in 2017 afgerond, zodat bij de start van het vaarseizoen ook van deze tweede all-electric route gebruik kan worden gemaakt. ❚

| 27

‘Samen de koers bepalen en varen op elkaars krachten’ Samen bouwen aan duurzaam, schoon en rustig varen in Fryslân! Samen de juiste koers bepalen en blijven varen op elkaars krachten, dat is waar bouwcombinatie Friso Civiel - Roelofs op aanstuurt. In bouwcombinatie vormen wij de nieuwe elektrische vaarroute Bûtefjild in de Provincie Fryslân. Met ‘De Electric Only Sloepenroute’ zetten wij een stap in de richting van duurzaam, schoon en rustig varen. Friso Civiel en Roelofs staan met hun jarenlange ervaring in de wegen waterbouw aan het roer om dit project op een succesvolle wijze te voltooien. Wilt u weten hoe? Kijk dan voor meer informatie op www.frisociviel.nl/butefjild en www.roelofsgroep.nl/butefjild.

beton- en waterbouw

hupkes houthandel dieren bv

MAATWERK IN HOUT VOOR GROND-, WEG- EN WATERBOUW Hupkes Houthandel Dieren BV 15702441_Hupkes.indd 1

•

Tel: 0313 419100

•

Mail: sales@hupkes.nl 07-09-15 11:35

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Hupkes Houthandel

EEN TWEEDE LEVEN VOOR BASRALOCUS PALEN Basralocus tropisch hardhout is uitermate geschikt voor toepassing in de waterbouw. Hupkes Houthandel stimuleert het hergebruik van Basralocus palen en beschikt over de techniek om grote lengtes en diameters palen te zagen en schaven, en ze een tweede leven te gunnen. Volgens Stefan Meinhardt van Hupkes Houthandel zijn de herzaagde palen kwalitatief net zo goed als nieuwe palen. De vraag naar bosproducten als hout en papier blijft groeien en oefent hierdoor een steeds grotere druk uit op de bossen. Meinhardt: “Het FSC® Recycled-label is geïntroduceerd om de belangrijke rol die gerecycled papier en hout gaan spelen in het beschermen van de bossen te erkennen. Houtproducten die het FSC Recycled-logo hebben bestaan voor minimaal 85% uit post-consumer gerecycled materiaal. Het overige materiaal zal dan moeten bestaan uit pre-consumer gerecycled materiaal. Het FSC Recycled-logo betekent niet dat het hout oorspronkelijk uit een FSC-gecertificeerd bos komt. Gerecycled materiaal kan ook het FSC Mix-label hebben. Om echter het FSC Recycled-label te krijgen, moet het product voor 100% uit gerecycled materiaal bestaan. Hergebruik van palen is dus economisch en milieu technisch zeer aantrekkelijk.”

GEEN KWALITEITSVERLIES Hergebruik van palen gebeurt lang niet altijd. Dat is volgens Meinhardt te wijten aan onder meer het bestek bij opdrachten dat vaak nieuwe palen voorschrijft of omdat er niet genoeg bekendheid is over de mogelijkheden en aanbod. Wat ook meespeelt, is dat het beheer van de getrokken palen vaak bij de provincies ligt. De gebruikte Basralocus palen komen veelal uit remmingwerken of zijn gebruikt als dukdalf. Gemiddeld worden deze palen na ongeveer 25 jaar vervangen.” Het gedeelte van de ‘oude’ paal dat onderwater staat en zich in de bodem bevindt, kan volgens Meinhardt goed worden hergebruikt. “Het gedeelte van de paal ter hoogte van de waterspiegel is meestal het gedeelte dat het eerste vergaat. Het onderste gedeelte van de paal wordt dus hergebruikt. Er wordt ongeveer 3 centimeter aan alle kanten afgezaagd. Qua lengte moet er in de meeste gevallen zeker 2 meter vanaf. Veel palen bevatten door hun vorige functie ijzer. Dit moet van tevoren zorgvuldig worden verwijderd om schade aan de zaagbladen te voorkomen. Om de palen te kunnen herzagen moeten deze bovendien niet te veel scheuren bevatten, recht genoeg zijn en een redelijke diameter hebben. De herzaagde palen kunnen dan worden

Herzaagde Basralocus paal bij project Vechtdijk in Utrecht. Gerealiseerd door Jos Scholman Infra BV.

gebruikt in zowel nieuwe projecten als restauratiewerken.” Naast herzagen, biedt Hupkes Houthandel ook de mogelijkheid om de palen te schaven. Het herzagen van Basralocus is een goed voorbeeld van de duurzaamheid van dit natuurproduct, verzekert Meinhardt. :Nadat het 25 jaar in het water en de grond heeft gestaan en is herzagen, kan de paal opnieuw eenzelfde levenstijd mee. Hiermee kunnen we in de GWW-sector wel degelijk een wezenlijk verschil maken als het gaat om duurzaamheid, het gebruik van gerecycled materiaal en de bescherming van onze oerwouden.” Hupkes Houthandel is voortdurend op zoek naar nieuwe innovaties en technieken om hout een tweede leven te kunnen geven. ❚

Herzaagd Basralocus paal voor project Eendragtspolder Zuidplas. Uitgevoerd door Wallaard Noordeloos BV.

| 29

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Low & Bonar

EROSIEBESCHERMING

MET 3D-MATTEN Erosiebescherming van oevers van watergangen en meren in Nederland is een noodzakelijk kwaad. De forse regenval van de afgelopen maanden maakt deze noodzaak alleen maar groter. Al meer dan 30 jaar biedt Low & Bonar met het product Enkamat A20 een duurzame en natuurvriendelijke alternatieve bescherming ten opzichte van conventionele methoden met bestortingen en houten beschoeiingen. De 20 mm dikke structuurmat wordt langs erosiegevoelige oevers in veel onderhoudsprojecten, maar ook bij nieuwbouw, succesvol toegepast. Dit is zeker het geval in het gebied van Waterschap Hollandse Delta, zoals bij watergang De Dalle in Spijkenisse. De ligging van deze watergang midden in een veengebied, maakt dat het waterschap niet gekozen heeft voor een “harde” bescherming. Watergang De Dalle in Spijkenisse wordt al jaren zwaar aangetast. Ondanks de bestaande houten beschoeiing langs de oevers zijn stukken van de oevers afgekalfd, waardoor de watergang niet alleen breder maar ook ondieper is geworden. Ronald Janssen van Low & Bonar: “Het irreversibele veen is een belangrijke oorzaak van de afkalving. Dit organisch materiaal klinkt bij wisselde waterstanden in de loop van jaren achter de beschoeiing sterk in. Na verloop van tijd staat een traditionele houten beschoeiing dus midden in het water, waardoor de erosie achter de beschoeiing bij hogere watersnelheden vrij spel krijgt. Deze beschoeiing verliest dus vaak al na een paar jaar zijn functie.”

30 |

Enkamat A20 wordt deels onder en deels boven de waterlijn ingebouwd.

AFVOERCAPACITEIT WAARBORGEN Als de beschoeiing zijn functie verliest, slaat de erosie toe. Janssen legt uit wat de gevolgen daarvan zijn. “Erosie heeft tot gevolg dat de watergang zijn hydraulisch profiel verliest waardoor o.a. de afvoercapaciteit afneemt. In het gebied van Waterschap is het van groot belang dat voldoende afvoercapaciteit van de watergang is gegarandeerd.” De oplossing met Enkamat A20 voor watergang De Dalle is gebaseerd op de ‘Ruimte voor de Rivier’ projecten. Aanpalend land langs de watergang wordt aangekocht en de oevers worden minder steil opgezet waardoor het hydraulisch profiel gelijk blijft. “Enkamat A20 heeft als erosiebeschermingsmat een lange staat van dienst en kent op deze slappe grond het belangrijke

'De mat zakt met het veen mee waardoor de oevers ook bij inklinking gegarandeerd beschermd blijven'

De zwaar aangetaste oevers van De Dalle werden in de afgelopen jaren gerenoveerd met Enkamat A20.

voordeel van flexibiliteit,” zegt Janssen. “De mat zakt met het veen mee waardoor de oevers ook bij inklinking gegarandeerd beschermd blijven.”

DOORGROEIBAAR Enkamat A20 bestaat uit een 20 millimeter dikke driedimensionale polyamide structuurmat die vooraf wordt gevuld met 2-6 millimeter split en gebonden met bitumen. Janssen: “Gras of andere vegetatie groeit makkelijk van onderaf door de open ruimtes van de mat waardoor al snel een groene oever ontstaat. Onder de waterlijn stoelen riet rhizomen gemakkelijk uit door de dikke mat. Zo ontstaat een natuurlijk begroeide oever die permanent, maar ook ‘onzichtbaar’ wordt beschermd. De met Enkamat A20 aangelegde oever vraagt het normale onderhoud maar de matconstructie is verder onderhoudsvrij. Met het NL-BSB certificaat voldoet de mat geheel aan het Besluit Bodemkwaliteit en is toepasbaar in drinkwaterbekkens.”

“Alleen al bij De Dalle werden de matten succesvol in drie deelprojecten geplaatst ten behoeve van ongeveer 15 kilometer watergang,” weet Janssen. “Enkamat A20 laat zich heel eenvoudig en snel verwerken. In een volgend werk van Hollandse Delta zullen we binnenkort ruim 4,2 kilometer watergang tegen erosie gaan beschermen,” zegt Alexander Blok tot besluit. ❚

INSTALLATIE Bij watergang De Dalle heeft aannemer Voorne GWW de matten aangebracht die op rollen met een breedte van 4,80 meter en een lengte van 20 meter worden aangeleverd. “We hebben eerst een talud gemaakt, geëgaliseerd en gestabiliseerd, zodanig dat een vlakke helling is ontstaan,” zegt Alexander Blok van Voorne GWW. “In de schouder en aan de teen van de helling is een 0,3 meter diep kielspit gegraven volgens de leginstructie van de fabrikant. Vervolgens is het talud eerst ingezaaid. Daarna zijn de matten haaks op de waterlijn uitgerold door een kraan met behulp van een evenaar. De matten op rol wegen namelijk 2,5 ton. Met behulp van een bandenzaag worden de matten op maat gesneden. We hebben bij De Dalle gewerkt met een overlap van 30 centimeter met de stroomrichting mee. Vervolgens zijn de matten verankerd met stalen pennen van Ø8 millimeter op een hart-op-hart afstand van 60 centimeter. Beide kielspitten zijn gevuld met grond en verdicht.”

De begroende anti-erosie matten bieden meer dan 25 jaar een langdurige bescherming tegen afkalving.

| 31

GMB-40506_175x125_FC.indd 1

13-03-15 09:49

Quality pontoons and hopper barges

INNOVATIE WAAROP DE NEDERLANDSE WATERBOUW DRIJFT NIEUW: 9,5’ modular jack-up

Een absoluut zwaargewicht van circa 36 x 17 x 3 meter en een hefvermogen van 420 ton. • Tot waterdieptes van 25 meter • Voor alle oﬀshore werkzaamheden • Demontabel en dus eenvoudig te vervoeren Meer weten? Bel of e-mail ons voor een persoonlijke toelichting of een vrijblijvende oﬀerte.

Rivierdijk 276, 3361 AV Sliedrecht

16700418_Baars 1-2.indd 1 Baars adv 9,5' Jackup 197x130.indd 1

+31 184 41 55 66

rental@baarsbv.com

www.baarsbv.com

15-08-16 11:02 21-07-16 13:17

Tekst: Susan Moonen Beeldmateriaal: Baars BV

TRADITIONELE METHODEN INGEHAALD DOOR BETERE ALTERNATIEVEN De markt van baggerwerkzaamheden is continu aan verandering onderhevig. Door het ontstaan van nieuwe vraagstukken is samenwerking en innovatie belangrijker dan ooit, ook op internationaal vlak. Wij Nederlanders baggeren niet voor niets wereldwijd. Naar verwachting groeit de baggermarkt de komende jaren gestaag als gevolg van de groeiende wereldbevolking, de toenemende vraag naar energie en de expansie van het wereldwijde zeetransport. Daar komt ook bij dat landen maatregelen nemen tegen de stijgende zeespiegel. VAN SIERRA LEONE TOT ALBANIË “Innovatie ontstaat door samen te werken,” vertelt Bert Advocaat, commercieel directeur bij Baars BV, een bedrijf dat is gespecialiseerd in de verhuur van kwalitatief hoogwaardig drijvend baggermaterieel en in 2017 haar 185-jarig bestaan viert. “Zo werken we op het moment aan een project in Sierra Leone. Onze opdrachtgever benaderde ons voor het juist uitvoeren van hun grondonderzoek. Voor de verlenging van de bestaande containerterminal moesten ze snel een hefeiland operationeel hebben. Dan spelen er direct allerlei factoren een rol, want er is daar werkelijk niets. Allereerst de veiligheid van onze mensen, denkend aan het Ebola-virus. We bereidden ons goed voor en reisden af naar Afrika om de situatie vooraf ter plekke te beoordelen. Je moet het daar uiteindelijk toch opbouwen met de mensen en het materieel dat op dat moment voorhanden is.”

detail als je met groot materieel aan de gang gaat. Dit soort zaken moet je vooraf in kunnen schatten zodat je het kunt oplossen nog voordat het een probleem wordt,” zegt Advocaat.

NEDERLANDERS ZIJN ÉÉN MET HET WATER “Wij zijn Nederlanders en écht thuis in de waterbouw. Vroeger al werd ik aangetrokken door het water. Ik wilde machinist op een dragline worden,” vertelt de commercieel directeur en dit lukte. “Na mijn besluit om verder te studeren werd ik projectleider en uiteindelijk directeur van dit mooie verhuurbedrijf. Die klik met mijn arbeidsverleden en het vertalen van onze producten tot bruikbare werkmethodes blijkt een goede.” ❚

NIEUWE TECHNIEKEN ONMISBAAR Traditionele bouwmethoden worden meer en meer vervangen door of aangevuld met de laatste technieken. “Het is zo belangrijk om met elkaar te blijven innoveren en om continu scherp te zijn op wat er anders en beter kan. Nog maar al te vaak kiezen bijvoorbeeld aannemers voor traditionele oplossingen terwijl er al zoveel betere alternatieven zijn, onder meer op het gebied van modulaire hei-, boor-, en baggersystemen. Recent meldde een aannemer zich die meewerkte aan de realisatie van een pijpleiding van 6.000 kilometer van Azerbeidzjan naar Italië, om Europa te voorzien van gas. Voor zijn specifieke werk in Albanië moest een rivier overgestoken worden. Eenmaal op locatie aangekomen bleek dat er hopen plastic, soms op wel 3 meter hoogte in de bomen hingen. Dit wijst erop dat het water meters kan stijgen. Geen klein

| 33

WELCOME TO JLT JLT is one of the worldâ&#x20AC;&#x2122;s leading providers of insurance, reinsurance and employee benefits related advice, brokerage and associated services. Our client proposition is built upon our deep specialist knowledge, client advocacy, tailored advice and service excellence. Together, we place our clients first, champion independent thinking and expect to be judged on the results we deliver.

Client First culture; Specialized niche office; Highly experienced people; Flexible organization; Strong sector knowledge; Ability to build innovative and alternative products. P.O.Box 23004, 3001 KA Rotterdam, the Netherlands Schouwburgplein 30-34, 3012 CL Rotterdam, the Netherlands Direct Dial: + 31 (0)10 4400550, www.jlt.com

Welkom bij Bartels Infra!

Welkom bij Bartels Infra! Het optimaal inpassen van civiele techniek in de maatschappelijke omgeving is ons vak. Een oplossing te kiezen die optimaal functioneert en bovendien voor betrokken partijen in het realisatieproces doortastend is. Duurzaam, economisch en realistisch.

www.bartelsinfra.nl

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

Tekst: Patricia van der Beek Beeldmateriaal: JLT Netherlands

VERZEKEREN IN DE WATERBOUW: MÉÉR DAN POLISSEN AFSLUITEN Uiteenlopende aanbestedingsvormen, de opmars van PPS-projecten, producten procesinnovaties: de waterbouwsector is voortdurend in beweging. JLT Netherlands, gespecialiseerd verzekeringsmakelaar voor de scheepvaart- en energiebranche, volgt de ontwikkelingen op de voet en sluit daarop aan met maatwerk totaaloplossingen.

JLT Netherlands is onderdeel van JLT Specialty, dat op diens beurt deel uitmaakt van JLT Group. Jeroen Immerzeel, Head of Business Development bij JLT Netherlands: “Voor scheepvaart en energie gerelateerde bedrijven bemiddelen we in verzekeringen, we bieden risicomanagement en geven advies. Onze focus op scheepvaart en energie is onze kracht. We weten wat er binnen deze branches speelt en we kennen de risico’s. Het gros van onze mensen, waaronder ikzelf, heeft jarenlange ervaring in onder meer de natte aannemerij en het marinevak. Bovendien zijn we aangesloten bij de Vereniging van Waterbouwers, IRO, CEDA en het Rotterdamse innovatieplatform iTanks. Zo blijven we op de hoogte van de laatste én aankomende ontwikkelingen.”

ANDERE KIJK OP VERZEKERINGEN

MAATWERK De verzekeringen die JLT Netherlands voor klanten in de waterbouw afsluit, variëren van Casco en P&I verzekeringen voor pontons, bakken, sleep/ duwboten en andere vaartuigen tot Construction Allrisk (CAR) polissen voor de projecten zelf. “Vrijwel alles is maatwerk,” zegt Immerzeel. “Naast uiteenlopende projectgroottes en verschillende samenwerkingsconstructies spelen we flexibel in op nieuwe ontwikkelingen. Denk bijvoorbeeld aan baggerschepen die steeds dieper baggeren. Dat brengt andere risico’s, voorwaarden en clausules met zich mee. Die voorwaarden en clausules stellen we in veel gevallen zelf op. Daarmee gaan we in onderhandeling met verzekeraars. Door op deze manier maatwerk te bieden, helpen wij bedrijven zich te onderscheiden. En dat is hard nodig om in woelige tijden je hoofd boven water te houden.” ❚

“Focussen we op de ontwikkelingen in de waterbouwsector, dan zien we een toename in aanbestedingen,” vervolgt Immerzeel. “Zij vervangen steeds vaker de standaard contracten die je zo’n vijf jaar geleden vooral zag. Bovendien krijgen we in toenemende mate te maken met geïntegreerde contracten binnen publiek-private samenwerkingen. Dit alles vereist een heel andere kijk op verzekeringen. De verantwoordelijkheid verschuift richting de uitvoerende partijen, die steeds vaker consortiums zijn van meerdere bedrijven. De centrale vraag in dergelijke opdrachten is: ‘Wie is verantwoordelijk voor wat?’ Daar adviseren we in. Vanaf het voortraject zitten we op de stoel van de klant, we lezen mee in contracten, verdiepen ons in de eisen van de tegenpartij en stellen risicoprofielen op. Uiteraard sluiten we ook de verzekeringspolissen af en eventuele schades handelen we snel en adequaat af.”

| 35

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Rohde Nielsen A/S

Sleephopperzuigers

in de Nederlandse wateren Het Deense Rohde Nielsen A/S is volop actief in de Nederlandse wateren. Zo heeft het bedrijf sinds 2013 een negental suppleties uitgevoerd om de basiskustlijn op â&#x20AC;&#x2DC;zijn plekâ&#x20AC;&#x2122; te houden en zullen er komend najaar nog twee volgen. In totaal is straks meer dan 10 miljoen kuub zand verplaatst door de sleephopperzuigers. Daarnaast heeft de Deense firma dit jaar ook nog de NorNed-kabel, een gelijkstroom-hoogspanningskabel over de bodem van de Noordzee tussen Noorwegen en Nederland, met behulp van de mass flow techniek laten zakken.

36 |

'De NorNed-kabel is in 2008 aangelegd en heeft een minimale dekking nodig van 2 tot 3 meter beneden het zeebed niveau'

Onder invloed van de zee, wind en een stijgende zeespiegel verliest de kust terrein. Als er niets gebeurt, schuift de kustlijn langzaam landwaarts op. Rijkswaterstaat meet daarom jaarlijks de ligging van de kust. Deze metingen worden vergeleken met de basiskustlijn, die is geïntroduceerd in 1990. Toen is besloten dat de kustlijn niet verder landinwaarts mag verschuiven. Dat heeft tot gevolg dat er regelmatig zand aangebracht moet worden. Volgens Rijkswaterstaat is zand opspuiten relatief goedkoop, in vergelijking met de aanleg van dijken, zeker op de lange termijn. Het is flexibel en gemakkelijk aan te brengen. Bovendien sluit zand aan bij het natuurlijke karakter van de zee, het strand en de duinen. De sleephopperzuigers Balder R, Sif R, Trud R, Magni R, Freja R en Njord R van Rohde Nielsen A/S hebben inmiddels al miljoenen kubieke meters zand verplaatst naar de kustlijn op verschillende plekken in ons land.

SUPPLETIES In december 2012 heeft Rohde Nielsen A/S een 4-jarig contract verkregen met Rijkswaterstaat voor het uitvoeren van strand- en vooroeversuppleties. “Negen suppleties zijn inmiddels uitgevoerd,” zegt Hans Nicolaas van Rohde Nielsen A/S. “Komend najaar pakken we de suppletie in Brouwersdam weer op over een lengte van 1 kilometer. Vorig jaar hebben we hier al 250.000 m3 zand aangebracht en nu volgt nog eens 250.000 m3. Direct aansluitend starten we op het strand van Renesse waar we over een lengte van 1,5 kilometer 250.000 m3 zand aanbrengen. Beide suppleties worden uitgevoerd met onze sleephopperzuigers Magni R en Trud R. Het zand komt van de Noordzeebodem, zo’n 10 kilometer van de kust. De zuigkop sleept over de bodem en zuigt het zand op dat wordt opgeslagen in het laadruim. Vervolgens wordt het op het strand opgespoten en verdeeld met bulldozers. Het aangebrachte zandpakket (1,5 tot 2 meter) beschermt de kust tegen golfaanvallen.”

NORNED-KABEL In april – mei van dit jaar is Rohde Nielsen A/S bezig geweest met het verdiepen van de NorNed-kabel. De NorNed-kabel is een 576 kilometer lange gelijkstroom-hoogspanningskabel (450 kV) over de bodem van de Noordzee tussen Feda in Noorwegen en Eemshaven in Nederland. Hans Nicolaas: “De kabel is in 2008 aangelegd en heeft een minimale dekking nodig van 2 tot 3 meter beneden het zeebed niveau. Deze deklaag beschermt de kabel tegen ankers, et cetera. Onder invloed van het getijde en zandverplaatsingen kan de kabel bloot komen te liggen. De ligging van de kabel wordt door kabelbeheerder TenneT TSO elk jaar gecontroleerd. Uit de laatste studie bleek dat de kabel op een aantal plekken dichtbij de gevarenzone lag. Op deze plekken moest de kabel verdiept worden, een soortgelijke sessie werd eerder ook al uitgevoerd. Dit keer werd ons het werk gegund. Over een lengte van 17 kilometer vanaf de Eemshaven hebben we de kabel met behulp van de mass flow techniek laten zakken. Mass flow is een techniek waarbij door middel van een groot volume water in de grond te spuiten de ondergrond vloeibaar wordt en de kabel door zijn eigen gewicht naar de gewenste diepte zakt, in dit geval variërend van 2 tot 3 meter diepte bij een waterdiepte ter plaatste variërend van 6 tot 20 meter. Deze klus nam in totaal slechts vier weken in beslag en werd uitgevoerd met de sleephopperzuiger Njord R; de voorbereidingstijd was met drie maanden aanzienlijk langer.” Rohde Nielsen A/S met het hoofdkantoor in Kopenhagen is een bekend gezicht in de Nederlandse wateren. Hans Nicolaas: “Projecten die we uitvoeren, zijn strand- en vooroeversuppleties, onderhoudsbaggerwerk van havens en vaarwegen, havenontwikkeling, opspuitwerkzaamheden en offshore baggerwerken. Inmiddels hebben we verschillende suppleties in Nederland naar volle tevredenheid van de opdrachtgever uitgevoerd en afgerond. Ondanks het feit dat we een Deens bedrijf zijn, zijn we nooit ver verwijderd van de Nederlandse wateren.” ❚

| 37

Tekst: Patricia van der Beek Beeldmateriaal: C.M. Baars & Zn B.V.

Waterschap Rivierenland legt Rietmoeras aan bij Kinderdijk:

Win-winsituatie voor mens, plant en dier Waterschap Rivierenland werkt de komende jaren in en rondom de Hoge Boezem van de Overwaard nabij Kinderdijk (Alblasserwaard) aan het verbeteren van de waterveiligheid, de waterkwaliteit en de natuurwaarden. Het 16 kilometer lange Achterwaterschap wordt verdiept en met de vrijgekomen grond wordt een rietmoeras aangelegd. Dankzij de integrale aanpak ontstaat er een bijzondere win-winsituatie. de Hoge Boezem van de Overwaard. Daarnaast is een deel van de bestaande rietlanden door verschillende oorzaken verdwenen. Met het nieuwe rietmoeras wordt dit verlies hersteld. Om de waterkwaliteit in het gebied te vergroten, legt Waterschap Rivierenland watergangen en natuurlijke oevers aan.

GIGANTISCHE KUIP In augustus ging de uitvoering van start. Nico Maat, projectleider namens Waterschap Rivierenland, licht de werkzaamheden toe: “Na het aanleggen van de laad- en losvoorziening en het aanvoeren van materieel en materiaal, is aannemer J.P. Schilder BV in samenwerking met C.M. Baars & Zn b.v. gestart met de aanleg van de kuip waarbinnen het rietmoeras komt. Die kuip is gigantisch: zo’n dertig voetbalvelden groot. Hij bestaat uit 3.000 palen van 10 meter lang, 10 kilometer gording en 6 kilometer beschoeiingsmateriaal. De aannemer legt tevens de pijpleiding aan, waardoor de grond vanuit het Achterwaterschap wordt aangevoerd.” De verdieping van het Achterwaterschap is onderdeel van het Integraal Verbeterprogramma Alblasserwaard en Vijfherenlanden, en is hard nodig voor een hogere waterveiligheid. Uit onderzoek blijkt dat het water van het Achterwaterschap, mede door de beperkte diepte, niet goed doorstroomt naar het ir. G.N. Kok-gemaal bij Kinderdijk. Als gevolg hiervan kan bij extreme omstandigheden, zoals hevige regenval en een stevige westenwind, het waterpeil in het oosten van de Alblasserwaard met zo’n 20 centimeter stijgen. De kades in het oosten van de Alblasserwaard zijn daar niet op berekend. In het ergste geval zou dat kunnen leiden tot een kadedoorbraak.

NATUURWAARDEN EN WATERKWALITEIT De Hoge Boezem van de Overwaard Kinderdijk is aangemerkt als Natura2000-gebied, een Europees netwerk van natuurgebieden waarin flora en fauna duurzaam worden beschermd. Waterschap Rivierenland is als eigenaar van het gebied verantwoordelijk voor de uitvoering van het natuurbeheer. De aanleg van het rietmoeras vormt hierin een belangrijk onderdeel. In de eerste plaats omdat de rietlanden van grote waarde zijn voor de planten en dieren in

'De planning wordt met name door de dieren in het gebied bepaald' NOOIT EERDER UITGEVOERD De planning van de werkzaamheden luistert heel nauw en wordt met name door de dieren in het gebied bepaald. In verband met het broedseizoen van onder andere de purperreiger en de smient moet de kuip tussen begin augustus en half oktober aangelegd worden. Het vullen van de kuip start daarna. Dit vindt gefaseerd plaats en neemt, in verband met inklinken, tot 2022 in beslag. “Een uniek project,” besluit Maat. “Een werk op het water, van deze omvang, is nog nooit eerder uitgevoerd. Voor ons, de aannemer en de onderaannemers is dit dan ook een leerzaam en uitdagend traject.” ❚

| 39

Tekst: Susan Moonen Beeldmateriaal: De Klerk Waterbouw

VINGERPIER VOPAK TERMINAL EUROPOORT SUCCESVOL VERVANGEN De vingerpier bij de Vopak Terminal Europoort was aan vervanging toe: er werd een nieuwe leidingstraat ontworpen en geplaatst. De werkzaamheden bestonden onder meer uit het ontwerpen, fabriceren en aanbrengen van 26 buispalen met elk een diameter 1,22 meter, een lengte van 45 meter en 20 ton zwaar. Daarop werden in een later stadium negen bruggen met elk een overspanning van 38 meter en een breedte van 10 meter aangebracht.

VERVANGING VAN DE PIER Johan Hertong, projectmanager binnen De Klerk Waterbouw vertelt: “Wij zijn een allround waterbouwaannemer die zich gespecialiseerd heeft in het ontwerpen, voorbereiden en uitvoeren van projecten binnen de constructieve waterbouw. In januari van dit jaar kregen we opdracht voor het ontwerp en de uitvoering van de vervanging van de pier. De constructie is afgelopen juli overgedragen aan opdrachtgever Vopak, een wereldwijd opererende tankterminaloperator gespecialiseerd in de opslag en overslag van vloeibare en gasvormige olieproducten, De uitdaging van het project zat vooral in het denkwerk vooraf en in het korte tijdsbestek waarin het opgeleverd moest worden. Mede dankzij de goede samenwerking met Vopak verliep het geheel soepel.”

EIGEN (HEI)SCHEPEN “Ons bedrijf, dat al sinds 1887 bestaat, hecht veel waarde aan het leveren van totaalconcepten en de inzet van eigen, veelal specialistisch materieel. Veiligheid staat binnen de organisatie voorop. Zo gebruiken we alleen onze eigen schepen. Voor deze leidingbruggen zetten we ons grootste heischip, de Westerschelde, in om de 26 heipalen en in de havenbodem aan te brengen en de negen brugdelen te plaatsen.” ❚

Breed in baggertechniek Baars in Nieuwland is dé specialist voor complete uitvoering van complexe baggerprojecten. De efficiënte combinatie van innovatieve baggertechniek en slimme logistiek zorgt voor een optimaal resultaat. Ontdekken hoe breed ons baggerspecialisme is? Maak een afspraak met André Baars!

www.baars.nl

40 |

Tekst: Moniek Vrielink Beeldmateriaal: LievenseCSO

COMPLEET ONTWERP VAN KEERSLUIS BIJ LIMMEL De schutsluis bij Limmel maakt onderdeel uit van de Maasroute. De ongeveer tachtig jaar oude schutsluis die er nu ligt, is aan vervanging toe. Onder andere omdat grotere binnenvaartschepen niet door de sluis passen. In opdracht van aannemer Besix werkt ingenieurs- en adviesbureau LievenseCSO aan de engineering van de nieuwe keersluis en bijbehorende brug en kanjelduiker. In eerste instantie was LievenseCSO al betrokken tijdens de tenderfase bij de inschrijving van Besix, met het maken van het tenderontwerp. In deze fase zijn diverse varianten gemaakt van het totale project, maar ook van de subonderdelen. De samenwerking met Besix op gebied van sluizen is al jarenlang zeer goed, mede waardoor de tender gewonnen is.

KORTE BUITENDIENSTSTELLINGEN

De complete werkzaamheden van LievenseCSO omvatten het Definitief en Uitvoeringsgereed ontwerp van de keersluis, kanjelduiker en de onderbouw van de brug. Diverse zaken komen hierbij kijken, zoals het ontwerp van de bodembescherming, betonconstructie, bouwkuipen en natuurlijk de primaire waterkering.

Daarnaast is er de integraliteit van het project en de beperkte ruimte in de omgeving, die een uitdaging vormen. De brug komt bijvoorbeeld direct naast het hoofd van de keersluis te liggen.

De brug, die direct naast de keersluis wordt gesitueerd, heeft een overspanning van 80 meter. De keersluis zelf is 50 meter breed en overspant daarmee het totale kanaal. Het verval van de sluis is ongeveer 3,5 meter.

Het project kent voor de ingenieurs van LievenseCSO twee belangrijke uitdagingen. Ten eerste moet de oude keersluis volledig functioneel blijven tijdens de bouw van de brug en de nieuwe keersluis. Er zijn slechts een aantal korte buitendienststellingen.

Medio 2015 zijn de werkzaamheden aan de nieuwe keersluis gestart. Het is begonnen met de bouwkuipen voor de nieuwe hoofden van de keersluis en de landhoofden van de brug. In 2017 moet het project gereed zijn en zal de oude sluis gesloopt zijn en vervangen door de nieuwe keersluis. â?&#x161;

| 41

Tekst: Susan Moonen Beeldmateriaal: Besix Nederland BV

NIEUWE KEERSLUIS LIMMEL:

SAMENWERKING DE ENIGE ÉCHTE SLEUTEL TOT SUCCES PPS, wat staat voor Publiek-Private Samenwerking, is al niet echt nieuw meer te noemen. PPS is een geïntegreerde contractvorm waarbij de overheid en de marktsector samen projecten realiseren. De meest geïntegreerde methode is Design Build Finance Maintain Operate. Opdrachtgever en opdrachtnemer brengen de belangrijkste levensfasen van een project onder in één contract. Doel van deze aanpak is de marktpartij maximaal te prikkelen om een hoge kwaliteit tegen een goede prijs te leveren met oog voor de levensduur van het asset. Deze specifieke contractvorm wordt veelal ingezet bij grote, complexe infrastructuur- of vastgoedprojecten. Wat de nieuwe keersluis Limmel in dit kader zo bijzonder maakt, is dat het ’s werelds eerste sluisproject in deze DBFM-formule was. In het Sluizenprogramma van Rijkswaterstaat stond Limmel als eerste in het rijtje samen met andere DBFM-projecten, als 2e Kolk Sluis Eefde, 3e Kolk Beatrixsluis en zeetoegang IJmond en Zeesluis.

42 |

HET PROJECT AAN DE MAAS Op dit moment passen grote binnenvaartschepen van klasse Vb niet door de huidige keerschutsluis Limmel bij Maastricht. De tachtig jaar oude sluis wordt daarom vervangen om het Julianakanaal vanuit het zuiden toegankelijk te maken voor deze scheepsklasse. Tegelijkertijd bouwt men ook een nieuwe en veiligere

brug over het Julianakanaal voor auto- en fietsverkeer, die Borgharen met de rest van Maastricht verbindt. Tijdens de bouw moet het Julianakanaal volledig in bedrijf blijven, zodat er maximale beschikbaarheid voor de vaart blijft. Dit woog dermate zwaar, dat het zelfs één van de belangrijkste selectiecriteria bij de aanbestedingsprocedure was.

DE BETROKKEN AANNEMER Ken Watzeels, technical manager EPC bij Besix, een bedrijf dat al meer dan honderd jaar prestigieuze projecten in civiele betonbouw, industriebouw, specialistische utiliteitsbouw en maritieme bouw realiseert, vertelt: “We werken met een DBFM-contract, wat betekent dat we als aannemer niet alleen de bouw voor onze rekening nemen, maar ook het ontwerp, de financiering en het onderhoud voor een periode van dertig jaar. De aanleg van de nieuwe keersluis Limmel is het eerste ‘natte’ contract dat Rijkswaterstaat via een Design, Build, Finance and Maintain-contract aanbesteedde. Overigens in dit specifieke geval zonder het Operate-deel. Deze methode werkt echt vernieuwend, omdat we al vanaf de tekentafel de lange termijn van het project vorm kunnen geven. Het werkt de kwaliteit in de hand.”

sector met alle vervelende gevolgen van dien. En dat is jammer voor onze branche. Uiteindelijk willen we toch een tevreden klant. Best gek dat prijs dan zo bepalend is, want als ik niet tevreden ben over wat mijn bakker bakt, dan kom ik als klant niet meer terug. Of hij nu goedkoop is of niet. Voor bouwbedrijven gaat het helaas nog vaak om wie primair de laagste prijs biedt. Terwijl er in andere sectoren volop wordt gewerkt aan het verhogen van klanttevredenheid. We zijn het goede pad ingeslagen, maar hebben zeker nog een weg te gaan.”

TIJDLOOS KARAKTER Begin 2017 wordt de nieuwe keersluis getest, worden de oude brug en sluis gesloopt en gaat de nieuwe brug definitief open. In 2018 wordt de oplevering van de nieuwe keersluis gevierd. “Het is een prachtig, ingetogen ontwerp,” vertelt Watzeels. “De architect, Quist Wintermans Architekten BV, heeft vooral vanuit continuïteit en tijdloosheid vormgegeven. Een object zoals een sluis moet met gemak over honderd jaar nog in het tijdsbeeld passen.” ❚

DE UITDAGING: EEN NIEUWE SLUIS BOUWEN IN EEN WERKENDE KERING “Dit is de derde keer dat we als Besix een dergelijke keersluis realiseren. Toch kent ook dit project weer haar eigen uitdagingen, onder meer omdat we door de aanwezigheid van de bestaande keersluis zeer beperkte manoeuvreerruimte hebben voor onze grote hijsacties. Zo wordt het indraaien van de keerbrug bijvoorbeeld een uitdagende klus tussen al die oude en nieuwe structuren. Ook is er beperkt ruimte voor de enorme hijskranen die de nieuwe grote hefdeur op haar plek moeten krijgen. Dat kost veel denkwerk en energie vooraf, lang voor het grote moment zelf,” zegt Watzeels. “Vaak zie je dat zo’n operatie tot in de puntjes wordt voorbereid en daardoor gesmeerd loopt. Denken dat het een routineklus wordt is de grootste valkuil voor een aannemer. Juist dan lopen er dingen mis.”

GOEDE SAMENWERKING BEPAALT EINDRESULTAAT De bouwwereld wordt zich meer en meer bewust van het belang van constructieve samenwerking, waarin open communicatie en wederzijds vertrouwen als basisvereisten gelden. Partijen beseffen in toenemende mate dat ze elkaar nodig hebben om tot het gewenste eindresultaat te komen. Watzeels onderschrijft dit. “Er heerste toch lange tijd een soort vechtcultuur in de bouwsector. Gelukkig zie je de laatste jaren dat ook in onze sector, net als in andere industriële takken, het geweer van schouder verandert. Het ontstaan van geïntegreerde contracten werkt bovendien een gezondere balans tussen opdrachtgever en opdrachtnemer in de hand. Dit specifieke project is ons inziens een schoolvoorbeeld van de manier waarop partijen met elkaar horen samen te werken. Het gehele team opdrachtgever-opdrachtnemer is zeer autonoom, transparant en proactief. We kunnen met elkaar lezen en schrijven: er worden geen spelletjes gespeeld. Alle partijen begrijpen elkaars belangen en realiseren zich dat ze elkaar intrinsiek nodig hebben om dit project tot een succes te maken. Dat is de grote gemene deler in dit verhaal: ieder individu beseft dat het eindresultaat staat of valt met de manier waarop er samengewerkt wordt. Verfrissend, want de bouw blijft vaak nog een prijsgedreven

Foto's: Joep Deumes

| 43

Tekst: Susan Moonen Beeldmateriaal: GMB Civiel

WATERZUIVERINGSINSTALLATIE AARLE-RIXTEL VERGROOT HERGEBRUIK CELLULOSEVEZELS

Een nieuw gebouw met innovatieve fijnzeefinstallatie moet de zuiveringscapaciteit van de rioolwaterzuivering in Aarle-Rixtel vergroten en het hergebruik van hoogwaardige cellulosevezels uit toiletpapier bevorderen. GMB Waterkwaliteit & installaties is, in opdracht van Waterschap Aa en Maas, verantwoordelijk voor de bouw van de nieuwe fijnzeefinstallatie. voor de klant in alle processen. Het resultaat is het maximaal elimineren van verspillingen. En die visie rondom LEAN past dan weer prima binnen ons familiebedrijf waarin we ons vooral bezighouden met geïntegreerde multidisciplinaire projecten. Daarom sloot dit project van het waterschap ook prima aan op onze core business,” vertelt Brand.

PILOT MET PAPIER

VERSCHILLENDE TECHNIEKEN KOMEN SAMEN Robbert Brand, projectleider bij GMB, een bedrijf dat duurzame oplossingen biedt op het gebied van water, energie en grondstoffen, vertelt: “Dit was een redelijk pittige klus. In dit gebouw kwamen veel elementen samen: waaronder complexe betonbouw, gietijzeren leidingwerk, grote werktuigbouwkundige elementen zoals pompen en afsluiters, elektrotechniek en procesautomatisering, fijnzeven en een geurbehandelingsinstallatie. Het was daarmee vooral de samenkomst van de verschillende technieken dat voor een uitdaging zorgde. Denk aan werktuigbouwkundige, elektrotechnische en procesmatige aspecten. Toiletpapier is nu eenmaal lastig afbreekbaar voor waterzuiveringen. Nu gaat het inkomende water voortaan eerst door een fijnzeef, waardoor de cellulosevezels uit het water gefilterd worden.” GMB kan de vrijgekomen cellulosevezels vervolgens innemen en duurzaam afzetten. Zo wordt het zeefgoed (of afgeleide producten daarvan) als grondstof gebruikt voor bijvoorbeeld isolatiemateriaal, bioplastic of biobrandstof.

LEAN LOONT “De planning van het project was strak. We hebben het project in de kerstvakantie van 2015 aangenomen, twee weken later moesten de eerste palen al de grond in. De doelstelling is dat de volledige installatie in september dit jaar in bedrijf gaat,” vertelt de projectleider. “Dit gaat mede lukken dankzij de LEAN-business strategie die we consequent toepasten, waarbij iedereen binnen de organisatie zich fundamenteel richt op het toevoegen van waarde

44 |

De waterzuiveringsinstallatie in Aarle-Rixtel is overigens een pilot. Wanneer deze succesvol blijkt dan heeft dat lagere zuiveringskosten, minder energieverbruik, minder milieudruk, terugwinning van grondstof en toename van de zuiveringscapaciteit tot gevolg. De volledige installatie wordt eind 2016 opgeleverd en in gebruik genomen. En het uiteindelijke streven? Alle papiervezels uit het inkomende rioolwater halen én het zeefgoed duurzaam afzetten. Dan beschouwen we afvalwater niet alleen als een te zuiveren en te verwerken afvalproduct, maar ook als een bron van duurzame energie, grondstoffen en schoon water. Dit past in de maatschappelijke transitie naar een circulaire economie. De bouw van de fijnzeefinstallatie in Aarle-Rixtel is hier een mooi voorbeeld van. ❚

Door de slechte draagkracht van de ondergrond waren er extra maatregelen nodig.

Tekst: Jeroen Schreurs Beeldmateriaal: Texion

GEOTEXTIEL VERSTERKT ONDERGROND E420-SNELWEG Met de afwerking van de fundering komt de autosnelweg tussen Couvin en de Franse grens – een missing link op het Belgische autowegennet – een stap dichterbij. Om de slechte draagkracht van de ondergrond te versterken, waren aangepaste maatregelen nodig. De uitvoering van de bijna 11 kilometer lange missing link van de E420-autoweg, die Nijvel en Charleroi met de Franse grens verbindt, gaat dwars door een moerassig gebied op Belgisch grondgebied, nabij die Franse grens. De draagkracht van de ondergrond was er uitermate slecht, zodat aangepaste maatregelen nodig waren om de onderbouw van de weg stabiel te maken. Wapeningsgeotextiel bood de oplossing.

van Texion. “Op die manier voorkom je laterale verplaatsing en verlies van het funderingsmateriaal. Het geotextiel wordt daardoor opgespannen over de gehele breedte van de weg. De geokunststof plaats je dan onderaan, in de zone waar trekspanningen optreden. De functie van de geokunststof is in dit geval enigszins vergelijkbaar met die van wapeningsstaal in een betonnen balk die rust op steunpunten.” ❚

METHODE SELLMEIJER De benodigde sterkte van het wapeningsgeotextiel is te berekenen volgens de ‘Methode Sellmeijer’, waarbij er twee invalshoeken zijn om het probleem van weinige draagkrachtige ondergrond met geotextiel of geogrid op te lossen. De benadering ‘Membrane Action’ (MemAct) is geschikt voor niet-verharde wegen, waarbij spoorvorming is toegelaten alvorens een evenwicht wordt bereikt tussen de aangrijpende krachten van belasting en de weerstandbiedende krachten van de draagkracht. De tweede benadering is ‘Lateral Restraint’ (LatRes), waarbij de vereiste stijfheid van de wapening bepaald wordt zonder spoorvorming. Het is die laatste techniek die bij de E420 van toepassing is. Ongeveer 50.000 vierkante meter wapeningsgeotextiel, geweven met speciale hoogmoduluspolyestergarens en met een treksterkte van 400 kN/m, wordt hier met succes toegepast.

TE VERGELIJKEN MET WAPENINGSSTAAL “Aan de zijkanten van de onderbouw van de weg is het geotextiel teruggeplooid, volgens de omslagmethode”, vertelt Frans De Meerleer, zaakvoerder

De functie van de geokunststof is enigszins vergelijkbaar met die van wapeningsstaal in een betonnen balk die rust op steunpunten.

| 45

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Dirk Vertommen

Verhuisbericht: Dag van de Openbare Ruimte

46 |

Na twaalf jaar in Expo Houten te hebben plaatsgevonden, verhuist de Dag van de Openbare Ruimte naar de Jaarbeurs in Utrecht. De eerstvolgende editie van deze jaarlijks groeiende vakbeurs voor ontwerp, inrichting, onderhoud en beheer van openbare ruimte vindt op 28 en 29 september 2016 plaats. Samen met Jean Paul Boon van beursorganisator ExpoProof blikken we alvast vooruit op de aankomende editie met een aantal nieuwe ‘gezichten’. De reden van de verhuizing naar de Jaarbeurs is volgens Jean Paul Boon meerledig. “Ten eerste kampten we met een capaciteitstekort in Expo Houten. De jaarlijks groeiende bezoekersstroom kan in Expo Houten niet meer worden gefaciliteerd en bovendien moesten we al enige tijd noodgedwongen werken met een wachtlijst voor exposanten. Komt nog bij dat we in Houten te maken hadden met een parkeerprobleem. Genoeg redenen dus om de Dag van de Openbare Ruimte vanaf dit jaar te verplaatsen naar de Jaarbeurs. De trein stopt voor de deur, er is meer dan voldoende parkeergelegenheid en een wachtlijst voor exposanten is er niet meer.”

ALLES VOOR BOVEN- EN ONDERGRONDSE OPENBARE RUIMTE De Dag van de Openbare Ruimte staat bekend als een sfeervol en professioneel evenement en wordt door bezoekers en exposanten gezien als vast jaarlijks ontmoetingsmoment voor iedereen die beroepsmatig te maken heeft met openbare ruimte. Het is de grootste Nederlandse vakbeurs met kennis-, en inspiratiesessies op het gebied van ontwerp, inrichting, onderhoud en beheer van openbare ruimte. Bezoekers komen voor innovaties en de nieuwste ontwikkelingen bij meer dan 600 bedrijven op de beursvloer, inspirerende keynote sprekers op het hoofdpodium en praktische kennissessies in vijf lezingzalen. Op de beursvloer zijn producten en diensten binnen de sectoren: Groen, Licht, Bestrating, Straatmeubilair, Spelen, Advies & Beheer, Landschapsarchitectuur & Ontwerp. Nieuw voor de komende editie is de sector ‘Ondergronds’. “Er komen steeds sterkere signalen dat boven- en ondergrondse openbare ruimte (groen en grijs) meer met elkaar moeten samenwerken,” zegt Jean Paul Boon. “Er zal meer afstemming en integratie plaatsvinden de komende jaren, waarbij bovengrondse en ondergrondse disciplines samenwerken. ›

| 47

Tijdens de beurs, die grote bekendheid geniet, willen we een groeiend bewustzijn bij betrokken partijen creëren dat de ondergrond in relatie staat tot bovengrondse ruimtelijke ordening. Er zullen dan ook diverse ‘grijze’ exposanten vertegenwoordigd zijn en ook vinden er lezingen plaats rondom dit thema.”

ZELFDE STERKE CONCEPT ALS ‘HOUTEN’ Volgens Jean Paul Boon staan alle exposanten positief tegenover de verhuizing naar de Jaarbeurs. “Nagenoeg alle exposanten die in Houten ook vertegenwoordigd waren, verhuizen met ons mee. De Jaarbeurs heeft wat dat betreft een goede uitstraling, passend bij de sector, en ligt niet te vergeten ook centraal in Nederland. We hebben goede afspraken gemaakt met de Jaarbeurs, waarbij het operationele en logistieke proces volledig door ons wordt verzorgd. We ‘huren’ eigenlijk alleen de beursvloer van de Jaarbeurs en dat ervaren de exposanten als prettig. Ook aan het stand-

'Er komen steeds sterkere signalen dat boven- en ondergrondse openbare ruimte (groen en grijs) meer met elkaar moeten samenwerken' OPENINGSTIJDEN DAG VAN DE OPENBARE RUIMTE De Dag van de Openbare Ruimte vindt plaats op woensdag 28 en donderdag 29 september in Jaarbeurs Utrecht. Op beide dagen is de beursvloer geopend van 10.00 tot 17.00 uur. De toegang is gratis, mits vooraf geregistreerd via de website van de beurs: www.openbareruimte.nl.

principe veranderen we niets. Iedere exposant heeft een maximaal aantal meters. En de gratis koffie, thee en fris in de gangpaden natuurlijk!” In 2015 bezochten 5.110 geïnteresseerde vakgenoten de Dag van de Openbare Ruimte. Het aantal bezoekers, waaronder voornamelijk

ambtenaren, landschapsarchitecten, ontwerpers en adviseurs, neemt nog steeds ieder jaar toe. Gezien de verhuizing naar de Jaarbeurs heeft organisator ExpoProof hoge verwachtingen van de komende editie. “We zijn er helemaal klaar voor om straks minimaal 6.000 bezoekers te verwelkomen in de Jaarbeurs,” zegt Jean Paul Boon resoluut. ❚

| 49

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

.. ..

HAL 2 HOOFDPODIUM

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

HAL 4

.. ..

..

CATERING

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

.. ..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

.. ..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

HAL 3

..

.. ..

.. ..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. B

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

.. .. ..

.. B

A B

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. B

D E

D A

.. ..

.. ..

.. ..

.. ..

.. ..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

CATERING

INGANG

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

INGANG

exposantenoverzicht Stand naamsvermelding 3.2.52 4Silence 3.3.48 A. van Casteren Tilburg 3.1.28 AAB Training en Opleiding 4.5.22 ABC Terreininrichting 4.2.01 ABOS 4.2.06 Acacia-Robinia Nederland 3.1.61 ACO 2.3.14 Acquire Publishing 4.5.48 Adviesbureau Ronnico 4.6.57 Aggregates International 4.6.53 AH Vrij Groen, Grond en Infra 4.5.38 Akertech Adviseurs 4.3.37 Alles over Groenbeheer 3.2.52 Altena Infra Materialen 4.4.38 Andes 4.3.42 Antea Group 2.3.07 / B Ap-art / diz informatiezuilen 4.6.34 Apptimize 3.6.56 Aquaco 3.3.23 Aquaflow 4.6.27 Argex 3.6.11 Armada Mobility 2.3.07 / C Ateliereen Architecten 2.2.08 Atlas Portaal 4.6.19 Atsma Sierbeton 4.3.49 Attis 3.4.02 Attiva Lichtprojecten 3.4.59 Aura Light 3.1.44 Avalite Duurzame Verlichtingstechniek/Cree 4.2.51 Aveco de Bondt 3.5.59 AVO Speeltoestellen / Van Besouw Metaal 4.6.02 B.N. Dekker 4.2.53 Beheeraccent 4.6.52 Bergschenhoek Civiele Techniek 3.3.62 Betonfiguratie 3.2.50 Betonindustrie De Hamer 4.6.03 BinSystem 2.2.26 Biobound

50 |

4.6.26 Biocontrole 4.1.08 Biodivers 4.1.03 Bleijko Betonindustrie 2.4.04 BNO 4.4.02 Boer Speeltoestellen 2.3.25 BOL training en advies 4.5.10 Bomenwacht Nederland 4.6.47 Boogaerdt Groep 4.6.07 Boomkwekerij Bart Faassen Tegelen 2.2.29 Boomkwekerij Ebben 2.1.12 / B Boomkwekerij Johan van Overbeek 3.1.58 Boomkwekerij Piet Hanekamp 4.2.15 Boomkwekerij Piet van 't Wout 3.6.22 Boomkwekerij Udenhout 3.1.56 Boomkwekerij van den Berk 2.1.16 Boomregister 3.6.44 Boomtotaalzorg 2.4.07 BOOT 3.3.00 Boot & Co Boomkwekerijen 3.5.05 Bordbusters 4.5.06 Bosch Beton 4.3.12 BRS Deck Systems 3.3.63 Bruins & Kwast Biomass Management 3.4.09 BSN-Bomenservice Realisatie 3.1.35 BTAdvies 4.4.34 BTL Advies 4.4.28 BTL Bomendienst 3.5.27 BTN 2.2.16 Buitengewoon Consultancy 2.1.46 Buitenom 3.4.58 Bureau Stoep 4.2.39 Buro CITE 4.1.40 BVB Substrates 2.3.08 / E BVOB 4.2.50 BWZ Ingenieurs 4.3.26 Bylandt 2.3.25 C&OOR 4.2.25 CB Verheul Bouwgrondstoffen

4.4.25 CBM Montfoort 4.2.49 CiCom Infra 2.3.10 / B Citybeacon 3.4.19 CityTec 4.5.42 CMS asset management 2.1.18 Cobra adviseurs 2.3.02 CodaPlay 4.2.18 Coldmix 2.4.21 Composite structures 3.6.34 Cooperatie Des Lands 4.3.35 Copier Advies & Engineering 3.6.03 Covergreen 3.4.33 CPL Duiven 2.2.02 CROW 3.1.50 Cruydt-Hoeck 4.2.45 Cyber Adviseurs 3.2.22 Data Control Transponder Technology 4.3.48 DataQuint 3.1.19 DCM Nederland 3.6.08 De Beijer Bouwgrondstoffen 2.4.10 / A De Bolderik 4.6.45 De Bries 4.4.01 De Enk Groen & Golf 4.4.36 De Groene Welle 2.4.14 De Hoop Bouwgrondstoffen 3.3.58 De Kruijter Openbare Verlichting 3.3.50 De Nood Group 3.4.07 De Speeltuinbende 4.5.37 De Wegenscanners 2.3.29 Debuco Techniek 2.1.12 / A Decos Information Solutions 3.1.53 Delta Products 4.1.01 Den Ouden Groep 3.3.53 DepoDog 3.1.12 Design Express 4.6.04 Devri Infra 4.3.37 Digitree 4.1.10 DONAR Groen

..

NAAR LEZINGEN OP E VERDIEPING ..

..

.. .. ORGANISATIE

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

..

..

..

..

..

.. ..

.. ..

..

.. ACQUIRE PUBLISHING LEZINGENPAVILJOEN

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

ONDERGRONDSE OPENBARE RUIMTE

.. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

.. ..

..

.. ..

2.2.22 Donkergroen 4.4.15 Drain Design Construct 4.6.15 Drielanden Bomen 4.5.39 Drong Omgeving & Techniek 4.6.11 DSV zaden Nederland 4.1.49 Du Mont Beton 4.4.59 Dura Vermeer Infrastructuur 2.3.10 / A DuraCert 3.6.12 Dynniq 3.3.42 Easy Power Supply 4.5.18 Easypath 4.1.12 Ebema 3.2.61 Ecodesigns Nederland 4.4.03 EcoDynamic 3.6.34 Econsultancy 4.1.00 ECOnX Waste Solutions 4.6.29 ECO-oh 3.5.17 Ecopoles 3.2.36 ECOstone 4.2.20 Eelco Koppelaar 4.4.37 Eelerwoude 3.2.24 eibe Benelux 4.5.34 Eiffel 4.5.19 Eijkelboom 4.3.20 Eldra 3.6.36 ELEQ 4.3.20 Elspec 4.2.24 Entree Vert 4.1.45 ERDI Wegbebakening 4.6.48 Esha Infra Solutions 3.5.06 Eszet Lighting 2.1.11 Evers Adviesburo voor civieltechniek 3.1.00 ExpoProof 4.5.27 Exterum Speelconcepten 2.2.10 F2 Facade 2.2.09 / A FacilityApps 4.1.21 Fagerhult 3.4.43 Falco

..

..

3.1.59 Fijen wegdekverlichting en wegdekreflectoren 3.5.09 FlexiBilo Speeltoestellen - Huisman Hoveniers 3.6.57 Formenta 4.2.34 FromAtoB Public Design 2.1.14 FSI International 3.2.48 FURNS 4.4.58 Gampet Products 3.6.53 Gard & Care 3.2.16 Gardeluxe 3.3.48 Gebr. van Esch Wegenbouw 4.4.20 Gebr. Visscher 2.4.08 / C Gebr. Voets Weg- en Waterbouw 2.3.07 / A Gemeente College 2.1.05 Gemeente Rotterdam 4.5.49 Geo Noord 2.2.09 / B GeoCenter 4.3.51 Geometius 3.1.37 GevelMeesters 3.3.47 GHM Eclatec 4.3.34 GISIB (KOAC-NPC / DG Groep) 3.6.25 Giverbo 4.6.16 GKB Groep 3.2.03 Goede Speelprojecten 3.6.45 Granuband 4.4.35 Greenengineers 3.2.18 GreenGuard 3.2.42 GREENMAX 4.4.49 Greenpoint Advies 3.2.12 Greenwall 4.5.23 Griffioen Wassenaar 4.1.28 Grijsen Park & Straatdesign 4.1.52 Grip Road Inspection 4.5.24 Groenaannemingsbedrijf Punt 4.2.59 Groencollectief Nederland 4.6.09 GROEN-Direkt Boskoop 4.3.53 Groenestein Beheersoftware 4.6.60 Grondslag 3.2.45 GroundLevel 3.5.34 GWW Houtimport 3.1.18 HAS KennisTransfer en Bedrijfsopleidingen 4.1.44 Hauraton GmbH & Co KG 3.6.29 HB International - Metalco Nederland 4.6.65 HDW Nederland 4.3.22 HeBlad 3.5.47 Hecmar 4.2.19 Heicom 3.6.46 Heigo 3.2.35 Hercules Speeltoestellen 4.3.38 Herenbos Personeelsdienst 3.6.07 Het Keukenblad 3.3.27 Het NIC 3.5.46 Hexta Hekwerk & Terreinbeveiliging 2.4.17 HilverdaKooij 4.5.43 HIP Groen 3.5.12 Hoeflake Infratechniek 2.1.17 / A HOFLUX 2.1.17 / B Hofstra|Heersche landschapsarchitecten 3.1.45 Hogeschool Van Hall Larenstein 2.3.15 HomeGrass Group 2.2.28 Hoveniersbedrijf Hoefakker 4.4.23 HR Groep Rijswijk 4.1.57 Husqvarna Nederland 4.6.55 Huurwave.nl 4.6.56 Huverba 4.4.18 HvR Speeltotaal 2.2.24 HWE City & Park 4.4.52 iAsset 3.2.47 IBG ProjeX 2.3.25 Icass 4.3.02 IJreka & Foreco 2.3.24 IJslander 3.4.35 Industrielicht 4.6.25 Infogroen Software 3.5.26 Infra Light Engineering 4.5.53 Infranology 3.5.48 Ingenieursbureau Alfons Schuurmans 4.1.50 Ingenieursbureau Land 3.3.33 Ingenieursbureau Westenberg 4.2.44 InnoFra 4.5.16 Innogreen 3.5.58 Innolumis 2.3.02 Intercodam Infra 4.6.10 Inter-Minerals 4.4.10 IPC Groene Ruimte 3.1.10 ipv Delft 3.5.23 ITS International Tree Service 3.3.48 J. van Esch

4.6.44 J.D. van de Bijl Lienden 3.3.62 J.G.S. Europe 4.5.23 Jac. Uittenbogaard & Zonen 3.3.56 Jan Kuipers Nunspeet 4.2.04 Jannic 2.1.07 Jean Heybroek 3.5.57 Joosten Kunststoffen 4.3.60 JURA 4.4.18 K de Bruin 3.5.00 Kaal Masten 3.5.43 Karcher 4.5.56 Kernel B.V. 2.2.05 Kersten Markeer 2.3.08 / B Keurmerkinstituut 4.3.06 Kinderland Speeltoestellen 4.3.52 Kiwa Nederland 3.4.57 Klifman Lichttechniek 4.1.25 Klostermann 4.5.11 Knolplant 4.1.18 Koers Handel 4.4.14 Kokosystems 3.2.13 KOMPAN 3.1.13 Koninklijke Bammens 4.6.42 Koninklijke Ginkel Groep 3.4.49 Kosteninformatie.nl GWW 4.5.61 KOTI Industrieel & Technisch Borstelwerk 4.6.36 Koudasfalt van den Broek 4.4.39 Kragten 4.3.59 Krinkels 4.6.49 KS Verlichting 3.2.23 KSP Kunstgras 4.1.53 Lageschaar Vaste Planten 4.2.11 Lappen Boomkwekerijen 4.1.14 LBN 3.4.50 LedTechnic 2.1.29 Ledyears 2.3.25 Legal Infra 4.5.20 Leicon Verkeersgeleiding 4.1.24 Licht NL 3.1.27 Light International 3.6.60 LightArtist.nl 2.3.08 / C Lighting Design Academy 3.1.49 Lighting Pole Services 3.2.27 Lightronics 4.1.27 Lightwell 4.4.06 Limagrain Nederland 4.5.29 LNR Globalcom 3.1.43 Loohorst Landscaping 3.1.52 Louis Poulsen Holland 4.1.13 Lubbe Lisse 3.5.50 Luminext 3.4.56 Lumosa LED 3.6.42 Lune 3.6.00 M. van den Oever Boomkwekerijen 4.6.38 M. van der Spek Hoveniersbedrijf 4.1.46 M.J. Oomen Leidingtechniek 3.2.32 Mast Services Nederland 4.4.17 MBI De steenmeesters 2.4.11 MBS Beton 4.2.48 Meclean Professional Cleaning Machines 4.6.12 Mecurity 4.2.43 Megaborn 4.3.03 Metafoor Vastgoed & Software 4.4.56 Meten in Beelden 3.5.51 Metten Stein + Design 2.4.23 Mevo Houtindustrie 2.1.15 Mh2o 3.6.32 MI Groep 3.5.22 Mikana Openbare Verlichting 4.1.19 Mobilane 3.4.52 Modernista 3.5.12 Montad Adviesbureau 4.3.50 MOOR 3.2.07 Morssinkhof Groep 2.2.07 Naktuinbouw 3.1.25 Nationale Bomenbank 3.4.23 Nedal Aluminium 3.2.14 Nedelko 3.1.48 Nering Bögel 2.3.22 Nijha 3.3.65 Nijha 2.4.08 / B NL Greenlabel 3.3.12 Nobralux 3.3.52 Nobrecál halfverharding 3.2.19 NODR 3.6.19 Nooijen Terreininrichting 3.5.25 Nophadrain 2.4.10 / B Normeco

3.4.42 Norminstituut Bomen 2.3.08 / D NOVI Verkeersacademie 3.1.16 NSVV 2.4.04 NVTL 3.1.08 NWST NeWSTories 4.1.07 Nyloplast Europe 4.1.17 Oase-Lease 3.4.07 OBB Ingenieursbureau 3.1.54 Olaf Nijenkamp Tuinplanten 3.5.15 Orange Lighting 4.4.53 Orie - openbare ruimte in evenwicht 4.2.02 OSRAM Benelux Lighting 3.6.06 OVLNL 4.5.09 Paavo International 3.6.51 Peek Bouw & Infra / Wacerwall 3.5.32 Pelgrum Vink Materialen 3.1.26 Petrumus Natuursteen 4.1.35 Philips Lighting Benelux 4.2.16 Pius Floris Boomverzorging Nederland 4.3.03 Plandatis 3.1.14 Plastic Omnium 3.2.49 Platipus Anchors LTD 3.6.41 PMF Stalen Masten 3.5.35 Pol Heteren 4.2.58 Poltec Cement Technology 3.5.07 PowerCast 2.1.27 Praktijk Centrum Bomen 4.2.56 Profextru / Prolock 3.4.25 Project Service Lichtmasten 3.5.37 Proludic 3.6.58 Promaq Nederland 4.6.50 Prommenz 4.6.51 Prop Boomtechniek / Landelijk loket kastanjebloedingsziekte 4.6.06 PTC Oldenzaal 4.3.15 Public Outdoor Creations 3.3.22 PUTkast 3.6.47 PVN Bestratingsvoegen 3.2.43 Rational Solutions 3.1.57 Regelink Ecologie & Landschap 3.4.15 Rei-Lux Benelux 3.1.46 Repcon 3.1.24 Replay Profs in Playgrounds 3.4.47 RIBW Projecten 4.2.52 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland 3.2.33 ROBI AG 4.3.28 Rod'or Advies 3.3.32 Roelofs 4.6.05 Romfix Nederland 4.1.56 Roos Groep 4.2.05 RootBarrier 3.5.18 Rotim Grondstoffen voor Infrastructuur 2.1.09 Rotondespecialist 4.6.24 Rots Maatwerk B.V. 4.4.48 Royal HaskoningDHV 2.1.10 RvB Infra Harderwijk 3.5.16 RXlight 4.1.58 S & P Clever Reinforcement 2.3.08 / G Saint-Gobain Pipe Systems 3.1.55 Saled Nederland 4.5.60 Sanfix / Lokofix 3.4.00 Sapa Pole Products 4.2.57 Schellevis Beton 2.1.22 Scholz Benelux 3.2.09 Schréder 3.4.51 SELUX Benelux 2.2.27 Sidcon Milieutechniek 4.3.59 SIGHT Landscaping 3.3.57 Smart Society Services 3.6.49 SmartNodes 3.3.61 SmitsRinsma 2.3.10 / C SMK 3.2.17 SofSurfaces Europe 4.2.23 Solid Bamboo 3.3.34 Spectrum Advies & Design 3.2.22 Speelplan 2.4.08 / A SPEELRUIMTE 4.2.36 Speer Infra 3.6.55 Spekking 4.6.20 SRS Personeel 4.2.09 Stad & Groen 4.4.29 StadLandWater 2.1.30 Stadswerk 3.6.13 Staro Natuur en Buitengebied 2.1.32 StatiqAir 3.4.01 Stedelijk Groen 3.4.26 Stedon 4.6.21 SteelStories

4.5.05 Steenbakkerij Vande Moortel 3.5.33 Sterringhart 3.2.01 Stichting Groenkeur 2.2.04 Stichting Nationale Boomfeestdag 2.4.08 / D Stichting Veilig Spelen 4.1.06 Stonebase 2.1.25 STONEHEART advies & begeleiding natuursteen projecten 3.4.28 Straton 3.3.07 Streetlife 3.4.62 Struyk Verwo Aqua 4.4.26 Struyk Verwo Infra 4.4.45 Sweco Nederland 2.4.28 SynergieNL 4.5.50 Tauw 2.2.18 Technoah 4.3.07 Techtek engeneering 3.1.20 TEG LED LIGHTING 2.3.23 TELE-BS Kabels en Leidingen adviesbureau 4.2.03 Tennis Totaal 4.5.35 Terra Nostra 4.4.57 TerraSpect 2.1.08 Terrastab Nederland 4.3.29 TFI Groeiplaatsverbetering & Advies 3.3.59 Thorn 3.3.36 Tjinco 4.6.13 Toestelinspectie.nl / Speeltoestellen 't Faan 3.2.55 TONN 3.1.17 Tonsel Boomkwekerijen 4.1.54 Total Waste Systems 3.3.23 Tree Ground Solutions (TGS) 4.6.28 Tree-O-Logic 4.3.38 Tri 4.4.51 TSD IT 3.1.33 TSE - Dechaumont 2.4.15 Tuinglas.nl / Jirca 3.3.59 Tvilight 4.6.43 V&S Advies 4.3.21 v.d. Bosch Beton 3.6.15 Vaarkamp 3.3.18 Valmont Nederland 3.4.03 Vamoo Playgrounds 2.1.19 Van Berkel Groep 4.3.16 Van Bijsterveldt & Daamen 4.6.23 Van de Bijl & Heierman 3.5.45 Van de Haar Groep 3.6.26 Van den Ban 3.3.21 Van den Berk Boomkwekerijen 3.6.50 van den Broek Heteren 3.6.59 Van Dijk Maasland 2.3.08 / A Van Hees Infra & Recreatie 4.3.56 Van Kessel Sport & Cultuurtechniek 2.1.06 Van Swaay Duurzaam Hout 4.3.10 Van Vliet Buitenruimte 3.6.16 Van Vliet Kastanjehout 4.2.35 Vandersanden 3.5.36 Veen Design 2.4.35 VelopA 3.2.56 VelopA 3.2.56 VelopA 3.2.56 VelopA 4.4.61 VeluwePlant 2.1.30 Vereniging Stadswerk Nederland 4.1.04 Verheij Integrale Groenzorg 2.2.14 Versluys & Zoon 4.5.01 Via van Dalen 2.3.10 / D VLUGP 4.3.05 VR Zandreiniging 3.6.05 Vreeker Begraafplaatsservice 4.6.59 VRM 4.1.48 Wagemaker 2.4.10 / D Wallstories 4.1.29 Wave Europe 3.1.22 Weed Control 4.6.18 Weedheater Benelux 3.5.19 WE-EF Nederland / Axioma 3.5.56 Welles Hout (Speeltoestellen.nl) 2.1.24 WEST beplanting 4.1.11 Wienerberger Straatbakstenen 4.5.44 Wireless Value 3.1.15 Wolbrink Nederland 3.1.42 Yalp 4.2.38 Yucat 4.5.04 Zandrecycling Nederland 3.3.44 ZinCo Benelux 4.4.09 Zinkinfo Benelux 3.4.06 Ziut 4.4.11 Zoontjens Boomprojecten

| 51

Structurele en duurzame oplossing voor wateroverlast in binnenstedelijk gebied Het voorkomen van wateroverlast in binnenstedelijk gebied als gevolg van extreme neerslag is een actueel onderwerp wat bij veel gemeentes op de agenda staat. MultiBouwSystemen (MBS) biedt structurele en duurzame oplossingen op het gebied van waterberging, uitgevoerd in prefab beton. Het bedrijf uit Soest realiseert al ruim vijftien jaar betonkelders op maat, variërend van prefab woonhuiskelders onder nieuwbouw tot grote parkeergarages onder appartementencomplexen in de binnenstad. Door de jarenlange ervaring met ondergronds bouwen, heeft het bedrijf veel kennis over de Nederlandse bodem. MultiBouwSystemen ondersteunt opdrachtgevers dan ook bij het gehele proces van het realiseren van een waterberging; van de advisering over een passende oplossing tot de engineering en de montage.

waarbij overtollig regenwater terugvloeit in de bodem. Op krappe binnenstedelijke locaties of bij zettingsgevoelige gebouwen biedt de MBS afzinkkelder® veel mogelijkheden. Met keerwanden van MBS Beton kan een zeer voordelige drainerende waterberging gerealiseerd worden.

KELDERS EN KEERWANDEN

In 2006 heeft MultiBouwSystemen in samenwerking met Tauw en Waterblock de eerste Nederlandse afzink-infiltratiekelder gerealiseerd in Egmond aan Zee waarna een groot aantal waterbergingsprojecten, uitgevoerd met zowel een kelder als keerwanden, volgde.

Bij het realiseren van een waterberging kan gekozen worden voor een gesloten bufferkelder of een drainerende kelder van MBS Kelderbouw,

Bezoek ons tijdens de Dag van de Openbare Ruimte in Utrecht, standnummer 2.4.11. ❚

TE KOOP: UNIEK OBJECT

Functioneel watergebonden bedrijfsobject met eigen aanmeerfaciliteiten, gelegen op een unieke locatie aan het Kanaal door Zuid-Beveland (Zeeland) te Hansweert. Zie voor meer informatie: www.rijk.eu Vraagprijs: op aanvraag. Informeer naar de mogelijkheden: Rijk rentmeesters, contactpersoon: De heer A.D. Rijk.

Hoofdstraat 54 4416 AE Kruiningen 0113 57 28 35 info@rijk.eu www.rijk.eu

52 |

Journaal Gemeente Heerenveen beloont Antea Group met Fairtrade-certificaat Ingenieurs- en adviesbureau Antea Group heeft woensdag 20 juli jongstleden het Fairtrade-certificaat van de gemeente Heerenveen ontvangen. “Als gemeente mogen we trots zijn op een bedrijf dat zo nadrukkelijk bezig is met maatschappelijk verantwoord ondernemen en het aanbieden van fairtrade-producten,” stelde wethouder Coby van der Laan bij de overhandiging. Heerenveen heeft de ambitie om Fairtrade-gemeente te worden. Voor de aanvraag zijn minimaal 46 fairtrade-gecertificeerde bedrijven, organisaties en instellingen nodig. In de afgelopen maanden werden diverse organisaties getoetst die voor het keurmerk in aanmerking komen. Hierbij lag de focus op de inkoop van fairtrade-producten zoals koffie en thee. Inmiddels zijn er veertig certificaten uitgedeeld.

De laatste 20 jaar kende Nederland een flinke verkeersgroei, zowel op gebied van auto’s als treinen. De overheid wil geluidhinder voorkomen en beperken. Daarom is het Meerjarenpgramma Geluidsanering (MJPG) in het leven geroepen door het ministerie van I&M. Hierin werkt Rijkswaterstaat aan een stillere (snel)weg en ProRail aan een stiller spoor. Movares is nauw bij beide MJPG-projecten betrokken.

BAM vernieuwt stationsgebied Driebergen-Zeist ProRail heeft de opdracht voor de vernieuwing van het stationsgebied Driebergen-Zeist definitief gegund aan BAM. In september beginnen de voorbereidingen. In het voorjaar van 2017 gaat BAM in het gebied met de bouw van start. Foto: Steffie van der Kolk

Antea Group kreeg overigens het allereerste Fairtrade- én MVO-keurmerk. Van der Laan: “Als vervolg op het fairtrade-keurmerk willen we ook bedrijven belonen die zich sterk maken op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Tijdens ons bezoek aan Antea Group zagen we dat het niet alleen goed zit in het bedrijfsrestaurant en bij de koffieautomaten. Ook op andere gebieden lopen ze voorop: van bedrijfskleding, CO2-reductie tot energiezuinig wagenpark.” Directeur Menno Smits: “Als ingenieurs willen we het voortouw nemen bij het ontwikkelen van een duurzame wereld. Sinds vijf jaar zetten we nadrukkelijk in op duurzaamheid. Dit doen we intern, maar ook in onze projecten. Deze onderscheiding is eens te meer een bevestiging dat wij op de goede weg zijn.”

ProRail gunt Movares Meerjaren Programma Geluid

Het huidige station Driebergen-Zeist wordt in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu, Provincie Utrecht, gemeente Utrechtse Heuvelrug en gemeente Zeist volledig vernieuwd. Behalve de bouw van een nieuw station wordt ook het stationsgebied Driebergen-Zeist opnieuw ingericht. De overweg van de N225 vormt al jaren een knelpunt in het gebied. Het project realiseert hier een onderdoorgang onder het spoor en past de regionale wegenstructuur hier op aan. Daarbij wordt de spoorse infrastructuur ook aangepast, onder meer een uitbreiding met twee extra doorgaande sporen. Er komt een nieuw busstation en een ondergrondse fietsenkelder. De omliggende landgoederen zijn erg bepalend voor het gebied. De inpassing van de werkzaamheden in het gebied houden rekening met de ecologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Het nieuwe ‘landgoedstation’ wordt zoveel mogelijk energieneutraal, onder meer door energiezuinige installaties en plaatsing van zonnepanelen op de perronkappen.

Spoorbeheerder ProRail heeft advies- en ingenieursbureau Movares het project Meerjaren Programma Geluid gegund. Het gaat hierbij om de fase spoor/engineering. Het project behelst onder meer uitvoeren van conditionerend onderzoek en het ontwerpen van geluidswerende maatregelen compleet met diverse maatregelen op gebied van ruimtelijke inpassing. Ook het bijbehorende overleg met de betrokken gemeenten valt onder dit project. In een periode van anderhalf jaar moeten vóór eind 2017 de ontwerpen gereed zijn. Het gaat hierbij om raildempers (een middel om het geluid van de trein te verminderen) over een lengte van 185 kilometer en geluidsschermen met een totale lengte van 130 kilometer. Verder moeten er geluidmaatregelen getroffen worden voor achttien bruggen. In totaal is er sprake van geluidbeperkende maatregelen in zo’n 200 gemeenten.

Foto: Stefan Verkerk

| 53

Journaal Sallandse Wegenbouw en Hegeman continueren de samenwerking Sallandse Wegenbouw met de drie divisies Wegenbouw, Milieu en Advies en United is een gezond bedrijf dat stevig in de markt staat. Met 60 vaste medewerkers en een omzet van circa 20 miljoen. Sallandse Wegenbouw heeft als zelfstandig bedrijf 18 jaar deel uitgemaakt van de Hegeman groep als 50% deelneming.

OV-Terminal Breda opgeleverd Op vrijdag 29 juli is het bouwgebied van OV-Terminal Breda door de bouwcombinatie Ballast Nedam – Hurks opgeleverd aan ProRail. In opdracht van de gemeente Breda, NS en Prorail realiseerde de bouwcombinatie een ultramodern, hoogwaardig transportknooppunt en verblijfcomplex. Op zeven sporen en drie perrons stoppen zestien treinen per uur, waaronder vier HSL-shuttles. Het busperron biedt plaats aan twintig bussen.

De recessie laat zijn sporen na in de bouw. Ook de Hegeman groep heeft hier zijn hinder van ondervonden en is haar activiteiten aan het herstructureren. Het herstructureren van de Hegeman groep heeft er toe geleid dat Hegeman en Sallandse Wegenbouw in een nieuwe samenwerkingsvorm gezamenlijk de toekomst ingaan. Het 50% aandeel in Sallandse Wegenbouw van Hegeman is verkocht aan Johan Middelkamp waardoor Johan Middelkamp 100% aandeelhouder is geworden van Sallandse Wegenbouw.

Van Wylick introduceert kleinste én sterkste glasbolreflector “We wisten al dat onze LUX glasbolreflectoren erg sterk waren in vergelijking met andere fabrikanten maar deze ontwikkelingen zijn echt uniek te noemen,” aldus directeur Chris van Wylick van het gelijknamige familiebedrijf Van Wylick Wegdek-reflectoren B.V. uit Sint-Michielsgestel. Van Wylick doelt op twee innovaties in zijn vakgebied. Ten eerste naar de verbetering van zijn product naar een druksterkte van 80 ton. Hoewel het dagelijkse verkeer natuurlijk geen 80 ton weegt geeft dit wel de extreem hoge impactsterkte weer, resulterend in een extreem lange levensduur. Ten tweede introduceert Van Wylick met trots een vijfde variant in zijn assortiment ‘de LUX 5’, kleinste én sterkste glasbol ter wereld. De LUX 5 heeft een diameter van 50 millimeter en steekt slechts 9 millimeter boven het wegdek uit. Het unieke aan de reflector is dat door zijn compacte formaat nog snellere montage in asfalt én beton mogelijk is. Wat Van Wylick betreft komt de toepassing op snelwegen dan ook steeds dichterbij.

Foto: Hugo Thomassen

Station Breda ligt midden in de stad, trekt dagelijks veel reizigers en ligt langs een aantal drukke verkeersaders. Het moest te allen tijde bereikbaar en operationeel blijven en het treinverkeer moest ongehinderd kunnen doorgaan. De voortgang van alle bewegingen in het station; van treinen en bussen, maar ook die van taxi’s, voetgangers, fietsers en goederenvervoer, vereiste een minutieuze planning. Werkzaamheden een jaar van tevoren op dag en uur nauwkeurig plannen is in de bouw ongebruikelijk. Hier was het volgens de bouwers vaak noodzakelijk.

Europese subsidie voor smart mobility Noord-Brabant Provincie Noord-Brabant, Rijkswaterstaat Zuid-Nederland en de vijf grote Brabantse steden ontvangen 1 miljoen subsidie uit het CEF-fonds van de Europese Unie om met innovatieve technologie het wegverkeer veiliger en efficiënter te maken. Als onderdeel van een groot Europees project worden in Brabant op de A16, A58 en A67 de komende drie jaar nieuwe C-ITS technieken getest en uitgerold, met nadrukkelijke aandacht voor het vrachtverkeer.

Glasbolreflectoren krijgen steeds meer aandacht in de ontwikkeling van een veilige én duurzame infrastructuur. De toepassing van glasbolreflectoren biedt gemeenten en provincies een realistische mogelijkheid om een besparing op energiekosten te realiseren én CO2 uitstoot te verminderen. Afhankelijk van de situatie kan de openbare verlichting gedimd of zelfs uitgeschakeld worden.

54 |

Noord-Brabant loopt voorop in de ontwikkeling van smart mobility-oplossingen om het vervoer van personen en goederen te verbeteren met de toepassing van nieuwe technieken. Gedeputeerde Christophe van der Maat: “Deze Europese subsidie is een erkenning van onze koploperspositie als het gaat om het testen van nieuwe technieken met C-ITS in de praktijk. Met dit project kunnen we deze kennis ook verder uitrollen met andere internationale landen. Belangrijk is dat we goede afspraken maken met internationale partners. Verkeer houdt uiteraard niet aan de grens op en voor gebruikers moeten de systemen vooral makkelijk en betrouwbaar zijn. Het is dan ook van wezenlijk belang dat dit soort systemen in alle landen op dezelfde manier werken.”

Journaal Extra beveiliging voor de Brabantroute en A2 corridor

Foto: Menno Boon

Op de Brabantroute van Rotterdam naar Venlo en de A2 corridor van Alkmaar naar Maastricht worden circa 400 seinen uitgerust met het beveiligingssysteem ATB Vv (Automatische Treinbeïnvloeding verbeterde versie). Daarmee verhoogt ProRail de veiligheid op het spoor, omdat de kans op het passeren van een rood sein dankzij deze oplossing aanzienlijk afneemt. Bij de aanleg heeft de Brabantroute prioriteit omdat goederentreinen in verband met de bouw van een derde spoor in Duitsland de komende jaren zeer regelmatig worden omgeleid via de Brabantroute. Op de A2 corridor wordt het drukker omdat ProRail en NS daar vooruitlopend op het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS) in 2018 gaan starten met elke 10 minuten een trein tussen Eindhoven en Amsterdam.

volgens de tracéwet doorlopen. De stremmingen door het spuien zijn beperkt en er wordt gestreefd naar een betere verdeling tussen het schutten en waterbeheer. In het Tracébesluit worden voldoende ligplaatsen voorzien, passend bij de gecombineerde functie voor zee- en binnenvaart. Het nieuwe onderhoudsterrein voor Rijkswaterstaat op de Schependijk is noodzakelijk. En voor de inrichting van de Schependijk is de juiste belangenafweging gemaakt. Met deze uitspraak zijn alle beroepen ongegrond verklaard.

Dijkversterking voor eiland Marken De dijkversterking die het eiland Marken de komende vijftig jaar moet beschermen tegen overstromingen, komt buitenwaarts aan de Zuidkade te liggen. De dijk wordt aan de buitenkant van de huidige dijk versterkt, zodat geen grond hoeft te worden aangekocht en het unieke karakter van Marken behouden blijft. De dijk aan de Westkade wordt binnen het huidige profiel verbeterd.

ATB is een beveiligingssysteem dat treinen automatisch tot stilstand brengt als deze een rood sein naderen met een snelheid hoger dan 40 kilometer per uur. De verbeterde versie, ATB Vv brengt treinen ook tot stilstand als ze een rood sein naderen bij een snelheid lager dan 40 kilometer per uur. ATB Vv is daarmee een goede aanvulling op ons ATB-beveiligingssysteem. Vanwege de toenemende drukte op het spoor heeft het Ministerie van Infrastructuur en Milieu de afgelopen jaren geld vrijgemaakt om meer seinen van dit systeem te voorzien. Op de langere termijn zal het huidige ATB systeem op een deel van het spoorwegnet vervangen gaan worden door het Europese beveiligingssyteem ERTMS. In opdracht van ProRail voert aannemer Strukton samen met ingenieursbureau Sweco de aanleg van ATB Vv uit. Beide bedrijven hebben hiervoor hun handtekening gezet. Strukton is inmiddels gestart met de voorbereidingen. Er zijn materialen besteld en de werkzaamheden op circa tachtig emplacementen worden ingepland.

Groen licht voor bouw Nieuwe Sluis Terneuzen De bouw van de Nieuwe Sluis Terneuzen kan volgend jaar van start. De Raad van State heeft alle bezwaren tegen het Tracébesluit Nieuwe Sluis Terneuzen ongegrond verklaard. De projectorganisatie kan zich nu geheel richten op de realisatie van de Nieuwe Sluis. Het Vlaams-Nederlandse project Nieuwe Sluis Terneuzen heeft de procedure

Met het voorkeursbesluit dat minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu heeft genomen, voldoet Marken straks weer aan de waterveiligheidsnormen. De eilandraad van Marken is nauw betrokken geweest bij het ontwerpproces dat tot deze oplossing heeft geleid. Schultz: “De oplossing moet aansluiten bij het DNA van Marken. De nieuwe dijk moet niet alleen veilig zijn en aan de nieuwste normen voldoen, hij moet ook passen in het landschap en bij de specifieke historie van Marken. Dat vraagt maatwerk. Deze oplossing heeft draagvlak onder de bewoners. Ik ben blij dat we een alternatief hebben gevonden waar alle partners in dit project achter staan.” Die partners zijn de gemeente Waterland, het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, de provincie Noord-Holland en de veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland.

| 55

Journaal Eerste deel metrostation Holendrecht klaar

Kamp wijst alternatieven 380 kV-verbinding af

De noordelijke ingang van station Holendrecht is opegleverd. Na ruim vier maanden werk ziet het er weer piekfijn uit, zo meldt de gemeente Amsterdam. De ingang is ruimer, er is meer licht en een nieuwe lift is in gebruik genomen. Nu de noordelijke ingang weer open is, is er ruimte om de zuidelijke metro-ingang aan de kant van het AMC op de schop te nemen. Die ingang is vanf 3 augustus drie maanden gesloten. De metro blijft rijden en alleen de net vernieuwde ingang Nigtevegthof is open.

Minister Henk Kamp van Economische Zaken wijst ook de laatste nieuwe alternatieven voor een nieuwe hoogspanningsleiding door Zeeland af. Ze zijn te duur en komen te laat. De minister heeft dat de provincie en de Tweede Kamer laten weten. Wel doet hij één handreiking. Als de nieuwe leiding van Borssele tot aan Tilburg in zijn geheel is aangelegd (na 2020), wil hij samen met beheerder Tennet onderzoeken of een deel van de bestaande 380kV-lijn bij Krabbendijke ondergronds kan worden aangelegd.

De wandeling naar het ziekenhuis wordt door het werk tijdelijk 400 meter langer. Vervelend voor mensen die minder goed ter been zijn en naar het AMC moeten. Daarom zet de gemeente een golfkarretje in, dat hen van en naar het ziekenhuis rijdt.

Brug in de Heersdijk volledig ingepakt De brug in de Heersdijk over het Wilhelminakanaal in Oirschot wordt momenteel gerenoveerd. Om de werkzaamheden op een veilige en milieuverantwoorde wijze uit te voeren, pakt aannemer Dura Vermeer de brug volledig in. Zo kan roest en verf niet in het water komen. De brug is daardoor zes weken afgesloten voor zowel auto's, fietsers als voetgangers. De onderhoudswerkzaamheden zijn gestart op maandag 22 augustus 7.00 uur en duren tot maandag 3 oktober 19.00 uur. Met het onderhoud zorgt Rijkswaterstaat ervoor dat de brug voldoet aan de huidige en toekomstige technische eisen. Hierdoor wordt de levensduur van het object verlengd. Het onderhoud draagt bij aan een goede en veilige doorstroming van scheepvaart- en wegverkeer.

Smartphone & GNSS-handheld in één Trimble introduceert haar eerste GNSS-handheld met Android besturingssysteem, de Trimble TDC100. Met de TDC100 handheld biedt Trimble een robuust en nauwkeurig alternatief voor data-inwinning met een consumenten smartphone. Alle benodigde functies voor optimale communicatie en productiviteit vindt u in de TDC100. De handheld kan ingezet worden als veldboek in combinatie met diverse nauwkeurige Trimble GNSS–ontvangers, maar is ook stand-alone te gebruiken als GIS-handheld dankzij de interne GNSS- ontvanger (GPS, GLONASS, BeiDou). Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Geometius via 088 4366 300 of bezoekt u geometius.nl.

De nieuwe hoogspanningsleiding tussen Borssele en Rilland zorgt al jaren voor onrust. Bewoners, milieuorganisaties en lokale overheden twijfelen aan nut en noodzaak. Nadat eerder aangedragen alternatieven door Kamp waren afgeserveerd, schakelde de provincie adviesbureau D-Cision in. Dat bevestigde half april nut en noodzaak van een nieuwe stroomleiding. Toch vindt het bureau dat die anders kan worden aangelegd en presenteerde twee alternatieven. Die moeten voorkomen dat er (deels) een dubbele snelweg voor stroom door de provincie komt. Maar ook die alternatieven wijst Kamp af. Uitwerken van een nieuw tracé kost 2,5 jaar. Die tijd is er volgens Kamp niet, omdat de verbinding dan niet op tijd klaar is voor de aansluiting van de windparken voor de monding van de Westerschelde. Daar komt bovenop dat een alternatief tracé tot wel 311 miljoen euro duurder is, stelt Kamp. De minister rekent voor dat het rijk tot wel 100 miljoen euro moet betalen als de windparken hun stroom niet kwijt kunnen. Het definitieve plan voor de nieuwe hoogspanningsleiding wordt in het najaar ter inzage gelegd.

DNA-brug voor Enschede Enschede krijgt een fietsbrug in de vorm van een DNA-streng. Volgens de ontwerpers van wUrck symboliseert de brug over fietssnelweg F35 het DNA van Enschede, de regio Twente en het Kennispark. De combinatie wUrck, Arup en Reef heeft de aanbesteding van het project gewonnen. De brug moet de ontwikkeling van Enschede van belangrijke textielstad tot een moderne high-techstad belichamen. Dat is ook terug te zien in de gebruikte materialen. De brugconstructie bestaat uit een combinatie van hightech materialen. De overspanning wordt in de lengte gedragen door hoge stalen bogen. Tussen de bogen is een composietdek van glasvezel en kunststoffen voorzien. De brug krijgt een lengte van 26 meter en een dekdikte van dertig centimeter.

56 |

Journaal Groen licht voor ondergronds park in New York

Afsluitdijk in de spotlights

The Lowline, het eerste ondergrondse park ter wereld, wordt gebouwd in een verlaten tramlijn van New York. Vertegenwoordigers van New York City hebben de bouwplannen goedgekeurd. Het park zal worden verlicht door middel van een innovatief daglichtsysteem van glasvezelkabels en spiegels.

De komende jaren vindt groot onderhoud plaats aan de Afsluitdijk. Voor de totale versterking is een budget gereserveerd van 831 miljoen euro. Zo komen er onder meer nieuwe keersluizen en pompen om meer water te kunnen afvoeren. Op die manier ontstaat zelfs het grootste gemaal van Europa. Daarnaast wordt de versterking aangegrepen om ook initiatieven op het gebied van recreatie en toerisme, natuurontwikkeling en duurzame energie de ruimte te geven. Onder de noemer Icoon Afsluitdijk, waarvoor een budget van 13 miljoen euro beschikbaar is gesteld, zal Studio Roosegaarde de cultuurhistorische waarde van de dijk versterken. Van zowel het Lorentz- als het Stevin-sluizencomplex, gelegen aan weerszijden van de Afsluitdijk, wordt het verouderde beton gerestaureerd. Ze worden tevens voorzien van een zogeheten retro-reflecterende laag die oplicht door de koplampen van de voorbijrazende auto’s. Ook de middenvangrail wordt voorzien van een vergelijkbare verflaag. Zo ontstaat een strakke lijn in het water die volgens Roosegaarde een gevoel van rust en veiligheid uitstraalt. Volgens planning worden deze permanente concepten gerealiseerd in 2017. Daarnaast volgt er nog een aantal tijdelijke werken, zoals lichtgevende algen bij de kazematten en drie energie-opwekkende vliegers met een lichtgevende lijn.

The Lowline, zowel letterlijk als figuurlijk de tegenpool van het verhoogde park The High Line, vestigt zich in een ondergrondse, leegstaande tramlijn in New Yorks Lower East Side. De ondergrondse hal wordt voorzien worden van daglichtsysteem dat gebruik maakt van glasvezelkabels en spiegels, zodat het park van één hectare in omvang kan bloeien.

De organisatie achter The Lowline heeft nu twaalf maanden de tijd om het ontwerp definitief te maken en tien miljoen dollar bij elkaar te krijgen. Het gehele park gaat naar verwachting zo’n zestig miljoen dollar kosten om te bouwen.

Natuurbrug Zeepoort in de maak

Dit najaar legt Ballast Nedam de derde natuurbrug aan in het duingebied bij Zandvoort. Deze brug naar een ontwerp van wUrck over de Zeeweg in Bloemendaal verbindt 7.000 hectare uniek natuurgebied. Natuurbrug Zeepoort is de laatste in een schakel van drie natuurbruggen in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland (NPZK). De natuurbrug in Zandvoort (Zandpoort) is al gerealiseerd en de natuurbrug over het spoor (Duinpoort) is in volle voorbereiding. Natuurbrug Zeepoort wordt gerealiseerd door Ballast Nedam, in opdracht van de provincie Noord-Holland en in samenwerking met de gemeente Bloemendaal, Nationaal Park Zuid-Kennemerland, PWN en Staatsbosbeheer. De kosten voor het project bedragen ruim 5 miljoen euro.

Bouw grootste zeesluis ter wereld begonnen Na bijna honderd jaar is de Noordersluis in IJmuiden aan vervanging toe. Een nieuwe grotere zeesluis moet ruimte bieden aan steeds groter wordende zeeschepen en hiermee de bereikbaarheid van de haven van Amsterdam verbeteren en de economie in de regio stimuleren. De nieuwe sluis in IJmuiden die 500 meter lang, 70 meter breed en 18 meter diep gaat worden, wordt de grootste zeesluis van de wereld. De bouw van de zeesluis is inventief, zoals de bouw van de deurkassen met afmetingen van 80 bij 55 meter en 80 bij 26 meter, die op het maaiveld worden gebouwd en vervolgens afgezonken. Het voordeel van deze methode is dat er niet eerst een diepe bouwkuip gemaakt hoeft te worden die veel omgevingshinder en risico’s voor de bestaande sluizen en waterkering kan opleveren. Minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) heeft samen met de provincie Noord-Holland, gemeente Amsterdam, Havenbedrijf Amsterdam NV en de burgemeester van gemeente Velsen, het officiële startsein voor de bouw van de nieuwe zeesluis in IJmuiden gegeven. De nieuwe sluis is naar verwachting in 2019 beschikbaar voor de scheepvaart.

| 57

Journaal Van Hattum en Blankevoort ontvangt eerste NEN certificaat

MVO niveau 3 certificaat voor TTT Theunissen Technical Trading BV (TTT) is vanaf heden gecertificeerd voor de MVO prestatieladder niveau 3. De MVO Prestatieladder is een certificatienorm voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Een MVO certificaat maakt duurzame ontwikkeling concreet en objectief aantoonbaar. De MVO prestatieladder omvat de drie hoofdthema’s People, Planet, Profit; bedrijven moeten een goede en verantwoorde werkmethode vinden met aandacht voor de impact ervan op mens en milieu, zonder dat het eigen bestaansrecht in het geding komt. Er zijn 33 indicatoren waaraan de prestatieladder wordt getoetst, waarin TTT bewezen heeft succesvol te zijn.

VolkerWessels onderneming Van Hattum en Blankevoort heeft trede drie bereikt op de Veiligheidsladder. Op diverse projecten en afdelingen is het veiligheidsgedrag gemeten volgens de Veiligheidsladder van ProRail, per 1 juli beheerd door NEN. De gehele organisatie van Van Hattum en Blankevoort is gedreven om veilig gedrag te laten zien, aldus de auditors. Veiligheid leeft bij alle medewerkers. Een goed voorbeeld hiervan zijn de daily stands die op elk project gehouden worden. Jil Ligterink, statutair directeur van Van Hattum en Blankevoort: “Ik vind dat zelf ook een hele mooie ontwikkeling in ons bedrijf. Want in de daily stands komt eigenlijk alles samen: goede communicatie, goede voorbereiding en Samen Slimmer Bouwen. En dat alles draagt ook nog eens bij aan veilig werken.”

In Nederland zijn 213 bedrijven MVO gecertificeerd. Theunissen Technical Trading maakt hier vanaf heden deel van uit. Klantgericht opereren is een van de kernwaarden bij TTT. Zij vindt het daarom ook belangrijk dat klanten goed geïnformeerd worden, zowel met betrekking tot het MVO beleid van TTT als met betrekking tot de impact op mens en milieu van diverse producten en systemen. Voor elke productgroep toont TTT op haar website, welke inspanningen de fabrikant verricht, en welke MVO aspecten in de producten terug te vinden zijn. Dit vereenvoudigt het proces van inkopen op basis van duurzame criteria.

Bouw fietsflat in Eindhoven vertraagd

Dieter van Delft, projectmanager Externe Kwaliteit ILM van ProRail: “Het is mooi om te zien dat voor ons belangrijke partijen vrijwillig de ladder gaan beklimmen. Ze leveren daarmee een bijdrage aan een hoger veiligheidsbewustzijn bij het werken aan en rondom het spoor. Het gaat er uiteindelijk om dat in de hele keten het gedrag van management tot werkvloer volledig gericht is op veiligheid.”

Heijmans verbreedt N35 Zwolle-Wijthmen

58 |

Rijkswaterstaat heeft de verbreding van de N35 tussen Zwolle en Wijthmen gegund aan Heijmans. Met de verbreding naar 2x2 rijstroken en de bouw van een viaduct worden de doorstroming en verkeersveiligheid verbeterd, zodat ook in de toekomst vlot en veilig verkeer mogelijk blijft. De N35 verbindt de economische regio’s Zwolle/Kampen en Twente met elkaar en heeft een belangrijke ontsluitingsfunctie voor de regio Twente. De werkzaamheden zijn gepland in 2017 en 2018.

De bouw van een fietsflat in Eindhoven loopt vertraging op. De stalling moet plaats gaan bieden aan vijfduizend fietsen en kost zeven miljoen euro, zo blijkt uit een besluit van Burgemeester en Wethouders. De fietsflat zou bij het busstation Neckerspoel moeten komen. Het begin van de bouw is echter onzeker, omdat nog niet duidelijk is of en hoeveel subsidie het Rijk wil verstrekken. De gemeente Eindhoven had gehoopt dat ze hierover al iets had gehoord uit Den Haag.

Het project omvat onder meer een verbreding naar 2x2 rijstroken. Ter hoogte van Wijthmen komt een nieuw tracé dat bij de Koelmansstraat weer aansluit op de bestaande weg richting Heino. De Kroesenallee wordt via een viaduct met open afritten op de N35 aangesloten. Het traject krijgt grotendeels geluidsarm asfalt en er worden twee nieuwe onderdoorgangen voor dassen gerealiseerd.

Nu dit nog niet het geval is, duren ook de onderhandelingen met de partners en de aanbestedingsprocedure langer dan gewenst. De gemeente hoopt uiterlijk in oktober een overeenkomst te kunnen sluiten met de Nederlandse Spoorwegen. Beide partijen zouden vooralsnog éénderde deel van de kosten voor hun rekening nemen. De opening van de parking was gepland voor 1 januari 2018, maar het is dus onzeker of die datum gehaald wordt.

Tunnels met oog voor veiligheid

Onze samenleving wordt mobieler en stelt tegelijkertijd steeds hogere eisen aan onze veiligheid. Dat vraagt om intelligente, zelfdenkende systemen en installaties. Om state-of-the-art elektrotechniek, werktuigbouwkunde, automatisering en informatisering. TechnologieĂŤn die elkaar aanvullen ĂŠn versterken. Bij Croonwolter&dros passen we deze geĂŻntegreerd toe om de toekomst van Nederland vorm te geven en onze leefwereld veiliger, duurzamer en betrouwbaarder te maken.

intelligentie door technologie

WESTERSCHELDE | Westerscheldetunnel

Tekst & Beeldmateriaal: Croon Wolter en Dros

WESTERSCHELDETUNNEL

Innovatie tijdens renovatie Met 6,6 kilometer is de Westerscheldetunnel de langste verkeerstunnel van Nederland. De tunnel werd in 2003 geopend. Inmiddels zijn de Verkeers- en Tunnel Technische Installaties (VTTI) toe aan grootschalige renovatie. De voorbereidingen zijn in volle gang. Croonwolter&dros, Mobilis en BAM slaan hiervoor de handen ineen. Jaarlijks passeren ruim zes miljoen voertuigen de Westerscheldetunnel. Twee buizen met elk twee rijstroken maken een snelle en veilige doorstroming mogelijk; in vijf minuten ben je van Zeeuws-Vlaanderen in Zuid-Beveland en andersom. Dat vereist betrouwbare Verkeers- en Tunnel Technische Installaties (VTTI). Daarvoor zijn sinds 13 maart 2013 Croonwolter&dros,

60 |

Mobilis en BAM verantwoordelijk, verenigd in 'Westerscheldetunnel Maintenance' (WM). “We zorgen voor het onderhoud en de renovatie van de VTTI,” vertelt projectmanager Weslie Saarloos van Croonwolter&dros. “Omdat een aantal systemen aan het eind van de technische levensduur is gekomen, bereiden we momenteel een grootschalige renovatie voor. Die richt zich op de verkeerssyste-

men, de communicatiesystemen, het besturingssysteem, de bediening en het transmissiesysteem.”

1.800 CONTRACTEISEN Om in 2018 een installatie op te kunnen leveren die voldoet aan de laatste stand van de techniek is WM in 2015 gestart met de voorbereidingen. Allereerst heeft WM de eisen die aan de VTTI worden gesteld grondig doorgenomen. Geen sinecure, vertelt systeemarchitect en systems engineer Marcel van de Ven. “Er zijn meer dan 1.000 contracteisen gespecificeerd voor vijftien verschillende deelsystemen. We hebben die stuk voor stuk doorgenomen, om vast te stellen of ze maar voor één uitleg vatbaar zijn. Driehonderd

WESTERSCHELDE | Westerscheldetunnel

van deze eisen hebben we samen met de opdrachtgever verder uitgespit. Deze flinke tijdsinvestering aan het begin van het traject zal zich uitbetalen in een snellere uitvoering en uiteindelijk een hoge tunnelbeschikbaarheid en een tevreden klant.”

STATE OF THE ART IN 2018 Er wordt gewerkt in de web based tool Relatics, waarin data en verbanden tussen de eisen worden opgeslagen. Hans van Lieshout is integraal ontwerpleider: “Het is een complex project met een enorm aantal eisen en verschillende deelsystemen die elkaar onderling beïnvloeden,” zegt hij. “Wil je de processen goed kunnen beheersen, dan heb je een systeem nodig dat alle projectinformatie inzichtelijk maakt. Dat kan met Relatics. Bovendien kan de opdrachtgever meekijken, waardoor hij een goed beeld heeft van de status van het project.” Het project is extra uitdagend doordat de VTTI over een paar jaar 'state of the art' opgeleverd moet worden. De techniek staat niet stil. “Wat op het moment van de aanbesteding ‘state of the art’ was, kan nu zijn

Foto: Norbert van Onna

achterhaald door nieuwe technologieën. Mochten zich gaandeweg het traject mogelijkheden voordoen om de VTTI nóg geavanceerder vorm te geven, dan kunnen de plannen tussentijds gewijzigd worden. Innovatie terwijl je werkt,” stelt Van Lieshout vast. “Dat betekent dus dat er op basis van technische ontwikkelingen afgeweken kan worden van het contract. Het is prettig dat de opdrachtgever ons hiervoor de ruimte en het vertrouwen geeft.”

INTERFACES KRITISCHE FACTOR Na het vastleggen van de eisen, zijn de lead engineers van de deelsystemen aan de slag gegaan. Zij werken de deelinstallaties uit, daarbij rekening houdend met de koppelvlakken. “We kijken naar de impact die de deelsystemen op elkaar hebben, maar ook naar de impact op de systemen die níet in de scope van de renovatie zitten én naar de impact op het regulier onderhoud,” vertelt Ton Vos, die verantwoordelijk is voor de software. “Dat we dit al in de fase van het voorontwerp doen is vroeg, maar met reden: de interfaces zijn een kritische factor voor het welslagen van dit complexe project. Je wilt er niet gaandeweg achter komen dat een deelsysteem prachtig ontworpen is, maar dat het in het totaalontwerp niet klopt. Relatics bewijst daarbij zijn waarde.” De documenten zijn ingericht volgens de J-STD-016 standaard en worden vanuit Relatics gegenereerd. “Daarmee hebben we een goede tool voor het ontwikkelen van de VTTI en ook duidelijke reviewmomenten,” zegt Vos. Sterker nog: de gestandaardiseerde aanpak zorgt ervoor dat bij toekomstige tunnelprojecten het wiel niet opnieuw uitgevonden hoeft te worden.

INTEGRAAL Hard- en software trekken tegelijk op. “We pakken het integraal aan,” benadrukt Van Lieshout. “Bij een eerder tunnelproject – de Sluiskiltunnel – hebben we

ervaren hoe praktisch dat is.” Hij geeft een eenvoudig voorbeeld: “Als wij van de hardware-kant bijvoorbeeld besluiten dat we van een analoge naar een digitale camera gaan, dan moet de besturingslaag van Ton dit ondersteunen. Als we dat vroegtijdig onderkennen, voorkomen we in een later traject vertraging en faalkosten.” Om de afstemming nog directer te maken, zijn de teams van Van Lieshout en Vos ook fysiek in dezelfde ruimte gaan werken. Met de opdrachtgever is wekelijks overleg. Saarloos prijst de samenwerking: “We hebben frequent overleg over de eisen aan het contract, de techniek, de risicobeheersing en de communicatie. Dat verloopt heel constructief.”

MEER TIJD VOOR REGRESSIETESTEN Inmiddels is het definitief ontwerp gereed. Ondertussen wordt ook de backbone al aangelegd. “We leggen het glasvezelnetwerk en bijvoorbeeld honderden switches al aan terwijl de deelsystemen nog in ontwikkeling zijn,” zegt Saarloos. “Dan hoeven we dadelijk de systemen alleen nog maar in te pluggen. Omdat we nog niet exact weten wat we straks nodig hebben aan infrastructuur, gaan we aan de veilige kant zitten. Dat brengt een zekere overdimensionering met zich mee, maar dat valt weg tegen het grote voordeel dat we straks meer tijd hebben voor de regressietesten.” Er wordt ook zoveel mogelijk parallel opgebouwd en zo weinig mogelijk gebruik gemaakt van bestaande besturingskasten voor nieuwe installatieonderdelen. “Zo zorgen we ervoor dat de bestaande systemen gewoon hun werk kunnen blijven doen,” aldus Saarloos. Tot dusverre verloopt het project volgens het afgesproken proces, besluit Van de Ven. “We liggen op schema. Het Uitvoerings Ontwerp is eind dit jaar gereed. In 2017 gaan we bouwen en medio 2018 leveren we op. Daar zorgt dit hechte team van specialisten met tunnel-ervaring gewoon voor.” ❚

| 61

DE PEN

'Ondernemer met een eigen visie die graag dingen simpel houdt' 62 |

DE PEN

Sebastiaan Kruger, directeur eigenaar van BaSystemen

Bewaak plezier, dat maakt veilig en gezond werken veel makkelijker Plezier, zo makkelijk te zeggen, maar zo belangrijk te hebben. Iedereen heeft meerdere stabiele basissen nodig in zijn leven. Relatie, werk, huis, familie. Daarom is plezier in onze ogen zo belangrijk. Wij proberen dit enorm te bewaken, zowel intern als extern. Hierdoor is iedereen meer ontspannen en zit één belangrijke basispijler eerder wel goed. Stabiele mensen werken beter, harder, letten beter op en creëren daardoor een gezondere en veiligere leefomgeving. 7 uur, de wekker gaat. Ik lig nog zo lekker, grr. Toch maar opstaan. Snel douchen en ontbijten. En zorgen dat ik op tijd op kantoor ben. Ik wil geen gemopper van de baas ‘je bent 2 minuten te laat’. Vol stress nog net een beetje gas erbij en door oranje rijden. Ai. Stond er een flitspaal. Stoplicht gered, maar met 5 km/u te hard. Even vloeken. Daarna parkeren op de zaak. De parkeerplekjes dichtbij de ingang zijn bezet. Pfff. Kom je eindelijk binnen. 3 minuten te vroeg. Krijg je geen compliment dat je op tijd bent. Dat is volgens mij precies hoe een leuke werkdag niet moet beginnen. Sterker nog, eigenlijk juist hoe het absoluut verkeerd is in mijn ogen. Dan heb je geen plezier. Sinds de start van mijn bedrijf in 2009 ben ik werk gaan zien als hobby. Door werk niet als werk te zien, maar als hobby is alles zoveel makkelijker. Mijn houding is veel meer ontspannen. De wekker gaat niet meer, maar je wordt uit jezelf wakker omdat je zin hebt weer leuke dingen met collega’s te doen voor leuke klanten. Datzelfde probeer ik mee te geven aan iedereen uit ons team. En zou ik ook alle lezers willen aanraden. Vanuit een veel simpelere gedachte, dan waar veel intelligente bedrijfskundigen complexe theorieën over hebben bedacht, het werk en je leven verbeteren. Doe dat wat je leuk vindt. Geniet van de mogelijkheden die je werk met zich meebrengt. Voel dat je dichter bij jezelf blijft en doe de juiste dingen. Oftewel plezier.

Afgelopen vrijdag belde een klant met de vraag of het mogelijk was meetinstrumenten te leveren vóór 7 uur aanstaande maandag. Juist omdat het zo leuk is wat wij doen, heb ik mijn vriendin gevraagd of zij zin had een zaterdag lekker door het land te rijden en bij de betreffende klant te brengen wat hij vroeg. En zo gezegd, zo gedaan. Voor het middaguur bij de klant arriveren. Klant blij. Spontaan vroeg hij daarna of we nog een bakje koffie wilden drinken. Aansluitend nog gezellig geluncht met z’n vieren. Dit staat voor het plezier wat wij voelen en niet de belasting die je zou kunnen voelen. Zo moet werken volgens mij voor iedereen zijn. Doen wat je moet doen. Maar vooral het plezier bewaken. Het klinkt misschien zoetsappig. Maar door het als hobby te zien, je partner erin te kunnen en mogen betrekken, is er meer draagvlak. Geen stress. Daardoor voelt een extra zaterdag werken niet als werk, maar als een gezellige lunch 200 kilometer verderop. En dan heb je je basispijlers toch makkelijker goed? Relatie, gaat makkelijker. Werk, is leuker. Huis, met een leuke goede baan, zekerder. Voor de rest heb je een beetje geluk nodig. ❚ Ik geef de pen door aan Winfred Westerman, HVK-er en eigenaar van Westerman Advies & Begeleiding.

| 63

DĂŠ PLC voor het spoor Treindetectie/ Diagnose/Seinbesturing/Veilige bewaking etc

Betonverhardingen, het overwegen waard

Daarom betonverhardingen! > Onderhoudsarm > Vormvaste duurzaamheid > Geen spoor- en ribbelvorming > Duurzaam, vlak en stroef > Volledig recyclebaar > Lange levensduur > Overbrugging zettingsverschillen > Ontwerp en aanleg van verhardingen zijn eenvoudig

Meer informatie over betonverhardingen WWW.BETONINFRA.NL BetonInfra is een samenwerkingsverband tussen het Cement&BetonCentrum, de Vereniging van Ondernemingen van Betonmortelfabrikanten in Nederland (VOBN) en de Commissie Cementbeton Wegenbouw van de Vakgroep Specialistische Wegenbouw van Bouwend Nederland.

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor Grond/Weg/Waterbouw Bel of mail ons! T +31 (0)495 450095 Robert Vermanen r.vermanen@louwersuitgevers.nl

ANTWERPEN | Metrostation

Tekst: Geert de Bruycker, Safety Systems Engineer, Pilz België Beeldmateriaal: Pilz

METRO ANTWERPEN:

TECHNOLOGISCHE VERANDERING IN DE SCHAKELKAST Bij toenemende ouderdom van besturingssystemen voor treinverkeer is een opeenhoping van storingen en uitval onoverkomelijk. Als gevolg daarvan komt men met name in het openbaar vervoer, waar treinen elkaar in hoog tempo opvolgen, al snel tot volledige stilstand van alle treinverkeer. Bij het ondergrondse kruispunt van drie metrolijnen in het centrum van Antwerpen wordt het verouderde besturingssysteem vervangen door het SIL 4-compatibele automatiseringssysteem PSS4000, dat zich elders in de sector al ruimschoots heeft bewezen. De innovatieve en op software gebaseerde besturings- en veiligheidsoplossing van Pilz heeft stap voor stap en zonder ingrepen in de complexe elektrotechnische periferie de bestaande techniek vervangen. Sindsdien rijdt de metro rondom het Centraal Station nog betrouwbaarder. Onder het stadscentrum van Antwerpen komen op de zogenaamde driehoek bij de stations Astrid, Opera en Diamant drie metrolijnen bij elkaar. Daarbij gaan bij elk van de drie stations telkens twee sporen over in één spoorlijn. Besturings- en bewakingssystemen zorgen er onder meer voor dat er steeds maar één trein het station kan binnenrijden. In de afgelopen jaren traden er telkens weer operationele storingen op. “De printplaten met hun elektromagnetische componenten zijn al ruim 35 jaar in gebruik en het wordt steeds moeilijker om aan de juiste vervangende onderdelen te komen. Daar komt ook nog bij dat veel werknemers die nog bekend zijn met deze technologie met pensioen gaan,” aldus Guido Maesschalck, Electronic Engineer bij De Lijn, het bedrijf dat het openbaar vervoer in de regio Antwerpen verzorgt.

KNOOPPUNT VAN MODERNE AUTOMATISERING Dat er iets moest gebeuren, stond daarom wel vast: er werd gezocht naar een moderne, op software gebaseerde oplossing ter vervanging van de functionaliteit van de verouderde besturings- en bewakingstechniek. Nog een eis was dat de totale elektrotechnische infrastructuur rondom de wisselknooppunten en schakelkasten in eerste instantie ongemoeid gelaten moesten worden. De modernisering moest modulegewijs en stap voor stap kunnen plaatsvinden en de definitieve omschakeling bij de drie knooppunten moest zich vervolgens binnen één nacht kunnen voltrekken. Uiteindelijk wilde men het openbaar vervoer niet maandenlang platleggen. Het OV-bedrijf schreef voor het project een aanbesteding uit en via

aanbevelingen vanuit de branche kwam de Duitse automatiseringsonderneming Pilz, die al sinds 1995 een vestiging in België heeft, in beeld. “Na een eerste referentieproject waren we ervan overtuigd dat Pilz een geschikte partner zou zijn voor de besturings- en veiligheidstechnische modernisering van de kwetsbare driehoek,” aldus Guido Maesschalck. De uitdaging was om een projectscenario te ontwikkelen dat op deze specifieke casus was afgestemd. Toen de werkzaamheden van start gingen, waren er niet meer dan een paar oude elektrische schema's en spoorschema's beschikbaar. Pilz voerde op basis van de eisen een analyse van de hardware en software uit en ontwikkelde parallel daaraan een projectprocedure. Op basis van een verplichte routekaart werden deeldoelstellingen gedefinieerd, werden hardwaretools geselecteerd en werden de noodzakelijke softwaretoepassingen ontwikkeld.

GECERTIFICEERD AUTOMATISERINGS SYSTEEM VOOR HET METROVERKEER Centraal onderdeel van de nieuwe besturings- en veiligheidsoplossing is het automatiseringssysteem PSS 4000. Pilz heeft het automatiseringssysteem, dat zich ruimschoots heeft bewezen, verder ontwikkeld voor de specifieke eisen die op het gebied van spoorwegverkeer gelden. ›

| 65

BOUW & INFRA OPLOSSINGEN

WITH YOU ALL THE WAY

PLANNING > SURVEY > DESIGN > LAYOUT > EXECUTION > INSPECTION Elk type project, elke bedrijsomvang, elke toepassing - Wij bieden een volledig programma met zeer nauwkeurige meeten positioneringsoplossingen die aan al uw behoeften voldoen. Ervaar net als andere professionals zelf onze technologie. topconpositioning.nl

KOOIKER ZUIG- & BLAASTECHNIEK D i vers e we rkza a m h eden op een rij: ✔ zui gen va n proe f- e n kabe lsle u ve n ✔ l eegzui gen va n bu ispale n, to t op grote die pte ✔ s c hoo n- en l eegzu ige n van dilatatie voege n ✔ zui gen va n g rond rond bome n

Inzetbaar in elke situatie, voor bijna ieder materiaal.

✔ vol za nden va n bu ispale n ✔ za ndbl a zen tu sse n/ in damwandku ipe n ✔ di vers s pec i a listisch zu ig- e n blaaswe r k

Kooiker Zuigtechniek Berkenstouwe 1a 7951 NC STAPHORST Telefoon: Mobiel: Fax: E-mail:

+31(0) 522 - 46 47 50 +31(0) 6 - 13 09 97 34 +31(0) 522 - 70 10 39 info@kooikerzuigtechniek.nl

www.kooikerzuigtechniek.nl | www.kooikerzandblazen.nl

ANTWERPEN | Metrostation

niek, zoals voor signaalbewaking bij spoorwegovergangen, de beheer- en beveiligingstechniek of de koppeling van seinposten. Het automatiseringssysteem voldoet in de totale toepassing aan SIL 4.

VEILIGE PASSAGE VAN TREINEN

Onder het stadscentrum van Antwerpen komen op de zogenaamde driehoek bij de stations Astrid, Opera en Diamant drie metrolijnen bij elkaar. Daarbij gaan bij elk van de drie stations telkens twee sporen over in één spoorlijn.

Deze speciale modules, met typebenaming -R (railway) zijn bestand tegen elektromagnetische storingen, extreme temperaturen en mechanische belastingen, die bij spoorwegen vaak voorkomen. De -R-modules in het automatiseringssysteem PSS 4000 zijn CENELEC-goedgekeurd volgens EN 50126, EN 50128, EN 50129 en EN 50155. PSS 4000-R is goedgekeurd door het Duitse Eisenbahn-Bundesamt (EBA) en bevat de spoorwegspecifieke veiligheidsgoedkeuringen al als producteigenschap. Deze zijn inzetbaar in diverse applicaties en op verschillende veiligheidintegriteitsniveaus in de spoortechniek. Hiertoe behoren besturingsfuncties van machines in de spoorwegbouw en in tractievoertuigen alsmede besturings- en bewakingsfuncties in de seintech-

Simpel gesteld moet het automatiseringssysteem PSS 4000 van Pilz op de drie knooppunten het metroverkeer ordelijk, veilig en efficiënt doen verlopen. Betrouwbaarder, sterker presterend en efficiënter dan de techniek. Hiermee waarborgt de nieuwe, op software gebaseerde automatiseringsoplossing dat er op de spoorlijn waar de drie identieke sporen samenkomen telkens maar één trein het metrostation kan binnenrijden. Als er nog een trein op het station is, dan staan de seinen van beide sporen op rood. Als er twee treinen vrijwel gelijktijdig aankomen, dan beslist het automatiseringssysteem op basis van een vooraf geprogrammeerde modus welke trein voorrang krijgt. PSS 4000 bestuurt en bewaakt niet alleen de stand van de wissels en de lichtseinen, maar ook de in de spoorbedding aangebrachte sensoren en detectoren. Deze zorgen voor een veilige minimale afstand tussen twee treinen. Als de afstand te klein dreigt te worden, dan zorgt het automatiseringssysteem ervoor dat de achteropkomende trein automatisch wordt afgeremd. Afhankelijk van de situatie krijgt de machinist te zien hoe snel hij maximaal mag rijden. Als hij deze aanwijzing negeert, wordt ook in deze situatie de trein door het automatiseringssysteem afgeremd. Daarnaast detecteert PSS 4000 breuken in de bovenleiding, uitval of storingen van seinen, baanvaksensoren en neemt het de nodige veiligheidsmaatregelen.

RUIMTEBESPAREND EN COMPACT IN DE SCHAKELKAST Op elk van de drie wisselpunten zijn drie PSS4000-mo-

Voor de noodzakelijke modernisering van de seinen besturingstechniek in het treinverkeer worden ook besturingsoplossingen uit de branche in aanmerking genomen, zoals het automatiseringssysteem PSS 4000 van Pilz.

Stap voor stap en zonder ingrepen in de complexe elektrotechnische periferie wordt de bestaande techniek door de nieuwe besturingstechniek vervangen.

dule-units actief. Deze communiceren met elkaar via SafetyNET p. PSS 4000 bestaat uit meerdere functiegroepen. Veilige PLC's, I/O-apparaten en diverse I/O-modules voor veiligheids- en automatiseringsfuncties zijn als hardwarecomponenten beschikbaar. Drie modulaire units nemen in de schakelkasten precies die plaatsen in die voorheen aan de oude elektrische printplaten waren toegewezen. De ‘mastermodule’ (MAW) met de hogere besturings- en bewakingsfuncties bevindt zich in de centrale schakelkast in de buurt van de wissel, de beide ‘slavemodules’ (MV”- en MV”+) bevinden zich in de schakelkasten op de seininstallaties van de binnenkomende sporen.

DE ELEKTROTECHNISCHE PERIFERIE BLIJFT ONGEWIJZIGD Samenvattend biedt het automatiseringssysteem PSS4000 voor de stapsgewijze modernisering van besturings- en bewakingsinfrastructuur voor treinverkeer meerdere voordelen: De maatregelen kunnen stap voor stap en punctueel worden gerealiseerd. De totale elektronische periferie, die bestaat uit sein-, beheer- en meldtechniek, en de onderlinge bekabeling van de schakelkasten blijven onaangetast. Het automatiseringssysteem PSS4000 fungeert daarmee tevens als interface tussen de oude schakelkasten. De modulair opgebouwde techniek is in hoge mate gestandaardiseerd en speciale taken kunnen probleemloos worden aangepast. Nadat de modules in offlinemodus met goed gevolg zijn getest, kan het systeem snel in gebruik worden genomen: voor het instellen, configureren en parametreren van de veiligheidstoepassingen en de overdracht daarvan naar het besturingssysteem is het softwareplatform PAS4000 van Pilz beschikbaar. “Het automatiseringssysteem vormt voor ons de basis waarop we in de komende jaren meerdere baanvakken veiliger en betrouwbaarder gaan maken. Dankzij de hardware en software en de prima ondersteuning en advisering van Pilz, zitten we op het juiste spoor,” zo vat Guido Maesschalck samen. ❚

| 67

LEIDEN

| Catharinabrug

Tekst: VOBN Beeldmateriaal: Gebr. Schouls (GS), Gerda van Ekris i.o.v. Hi-Con Nederland (GE)

Leiden krijgt langste en slankste betonnen brug van Nederland Op donderdag 25 augustus jongstleden is in het centrum van Leiden de nieuwe Catharinabrug geopend. Met ruim 36 meter lang, 6 meter breed en slechts 27,5 centimeter dik is de fietsen voetgangersbrug de langste en slankste betonnen brug in Nederland. Dit is mogelijk dankzij ultra-hogesterktebeton (UHSB), een nieuwe innovatieve betonsoort die ook in ons land steeds vaker wordt toegepast.

Foto: (GS)

68 |

LEIDEN

| Catharinabrug

Foto: (GE)

Foto: (GS)

Foto: (GE)

UHSB is weliswaar duurder dan regulier beton, maar er is veel slanker mee te construeren. Dat betekent dat er veel minder beton nodig is. Bovendien is het beton door de extreem hoge dichtheid extra goed bestand tegen vocht, vuil en zouten. Dat garandeert een zeer lange levensduur en weinig onderhoud. Zo is UHSB uiteindelijk vaak goedkoper dan gewoon beton.

Dat deze innovatie uitgerekend in de historische Leidse binnenstad wordt toegepast, is allesbehalve tegenstrijdig. Juist op plekken waar weinig ruimte is, biedt UHSB uitkomst voor slanke, maar tegelijkertijd robuuste oplossingen. In het geval van de Catharinabrug levert dat een grotere doorvaarhoogte op voor plezierboten en een comfortabele helling voor voetgangers en fietsers.

"UHSB is weliswaar duurder dan regulier beton,maar er is veel slanker mee te construeren" Het is overigens niet de eerste innovatieve brug in Leiden. Sterker nog: bijna alle keren dat er in de afgelopen eeuwen een brug moest worden geplaatst of vervangen, is gekozen voor een in die tijd vooruitstrevende oplossing. Wat dat betreft houdt Leiden met deze nieuwe betonsoort vast aan een eeuwenoude traditie. â?&#x161;

| 69

BEDRIJFSPRESENTATIE | Topcon/Faber Betonpompen

Tekst & beeldmateriaal: Topcon / FABER Betonpompen

SLIMME 3D-AANSTURING BETONPOMPEN Omdat het anders kan. Dat is het gedachtengoed van Pieter Faber. Op 18-jarige leeftijd vertrekt de jonge ondernemer naar Nieuw-Zeeland voor werk. Een paar jaar later starten hij en een compagnon een bedrijf in de aanleg van riolering. Pieter ziet hoe mannen betonmortel uit kruiwagens scheppen in gasbetonblokken. â&#x20AC;&#x153;Dat moet anders,â&#x20AC;? vindt hij. Niet veel later is de betonpomp met een speciaal membraansysteem een feit. In 1972 keert Pieter terug naar Creil, Nederland. Daar begint het succesverhaal van FABER Betonpompen, gerund door Pieter en zijn broer. Tegenwoordig is Richard Faber, de zoon van Pieter, directeur van het goedlopende bedrijf. Nog steeds vormen betonpompen het fundament. De grootste en de kleinste betonpompen vind je bij FABER Betonpompen. In combinatie

70 |

met lange en korte (verdeel)gieken en celbeton menginstallaties is het mogelijk om voor diverse toepassingen en op alle mogelijke locaties beton aan te brengen. Op 150 meter hoogte, midden in de stad en/of onder grondwaterniveau.

ONDERWATERBETON FABER Betonpompen is specialist in onderwaterbetonvloeren en heeft zelf een hulpmiddel ontwikkeld voor het zo vlak mogelijk aanbrengen: de BetonDobber. Henk de Boer, technisch directeur

BEDRIJFSPRESENTATIE | Topcon

bij FABER Betonpompen: “De BetonDobber is een dobber die drijft op beton en zinkt in water. De buis staat los in het water en wordt bewogen door middel van de betonpompgiek. Met de dobber kan je precies monitoren wat de hoogte is van een zich onder water vormende laag beton.”

WOKKELVLOER Een vlakke betonvloer of tweezijdig afschot is eenvoudig te realiseren met behulp van een laserapparaat. Wanneer een vloer oploopt, in een bocht dient te lopen en er sprake is van driezijdig afschot, kan dit niet. Zo’n wokkelvloer werd gevraagd bij de aanleg van een aquaduct onder een snelweg. Een vloer van 70 bij 110 meter met een dikte van circa 1,30 meter op 10 meter beneden maaiveld. Een complexe vorm waarbij nog een aspect speelde: kostenbesparing bij de opdrachtgever. Henk: “De gewenste vorm wordt meestal in de tweede betonlaag, de uitvullaag, aangebracht. Nu zit deze al in de eerste laag, de constructievloer. Dat betekent een zeer grote besparing in beton.” Een mooie meerwaarde voor de opdrachtgever en een manier voor Faber Betonpompen om zich te onderscheiden.

VAN 2D NAAR 3D Het gebruik van alleen een laserapparaat bij de stort van de wokkelvloer was veel te ingewikkeld en riskant. Daarmee begon voor FABER Betonpompen de zoektocht naar een betrouwbare manier om met de BetonDobber nauwkeurig de hoogte te bepalen. Wat was een geschikte oplossing? Die vraag kwam via accountmanager Barry Engelen terecht bij de technische supportafdeling van Topcon. Willem Steenhoven, teamleider Support Topcon Nederland, adviseerde de PS-serie total station: een geavanceerd apparaat dat op alle locaties en onder alle omstandigheden inzetbaar is. Maar: was één prisma op de BetonDobber afdoende?

PROEF OP DE SOM Een periode van tests volgde. Omdat de BetonDobber op en neer beweegt en draait, waren meerdere prisma’s nodig. Willem: “We hebben nooit eerder getest of de PS meerdere prisma’s kan volgen. Daarom hebben we dit onderzocht op de werkplaats van FABER Betonpompen in Creil.” Al snel bleek de PS prima daartoe in staat. Zodra het ene prisma uit het zicht verdween, ging het apparaat moeiteloos over op een andere. Stap twee van de test was minstens zo spannend. Henk: “Speciaal voor de BetonDobber fabriceerde FABER Betonpompen een mantel waar drie prisma’s op passen. De PS total station en BetonDobber met meerdere prisma’s gingen we nu ‘live’ uittesten op het project zelf. Ook dat verliep probleemloos.”

KLAMME HANDJES Dankzij de tests was FABER Beton er zeker van dat het nauwkeurig aanbrengen van deze wel heel bijzondere betonvloer geen complicaties zou opleveren. Maar spannend was het wel. Henk: “In totaal werd er 11.000 m³ beton gestort, in twee sessies van respectievelijk 30 en 40 uur. De betonmixers (vrachtwagens met betonmolen, red.) staan dan in colonne klaar, het storten gaat volcontinu door. Onderwaterbeton dient namelijk ononderbroken gestort te worden om naden, en daarmee lekkages, te voorkomen.”

DE WERKWIJZE Aan beide kanten van het werkterrein was een betonpomp opgesteld. De machinist kon op het

door Topcon geleverde kleurenscherm de positie van de dobber, de werkhoogte, de storthoogte en de nog te storten centimeters zien. Daarnaast was aan beide kanten, op de plaatsen waar met de stort begonnen wordt, een PS total station opgesteld. De ene total station volgde de BetonDobber aan de overzijde, de andere ‘pakte’ de prisma’s van de dobber aan de andere kant. De PS total stations volgden de prisma’s zonder problemen. FABER Betonpompen en Topcon Nederland hebben met deze aanpak een primeur in Nederland. Want nooit eerder werd een betonpomp driedimensionaal aangestuurd. Inmiddels is er ook interesse vanuit Engeland voor deze toepassing. ❚

WIE IS FABER BETONPOMPEN? FABER Betonpompen (1972) is een van de grootste betonpompbedrijven in Nederland. Vanuit twee vestigingen werken meer dan 60 medewerkers aan het succesvol verpompen van diverse soorten beton. Dankzij een uitgebreid materieelpark zijn hoogtes tot aan 160 meter en afstanden van 600 meter geen enkel probleem voor de stort van beton. Onderwaterbeton is een van de specialismen van FABER Betonpompen.

PROJECTEN: Pijlers Botlekbrug-> 17.000 m³ onderwaterbeton Grootste fietsenstalling ter wereld, Utrecht-> ongeveer 7.000 m³ onderwaterbeton Maastoren Rotterdam-> betonstort op 150 meter hoogte, start najaar 2016 , 7.000 m³ onderwaterbeton

| 71

BEDRIJFSPRESENTATIE | Volandis

Tekst: Patricia van der Beek Beeldmateriaal: Volandis

‘WERK VEILIG, HOUD PLEZIER, KIJK VOORUIT’ De sector bouw en infra in beweging brengen op het gebied van duurzame inzetbaarheid. Met die doelstelling is Volandis op 1 juli jongstleden opgericht. Het kennis- en adviescentrum zet hierbij hoog in op innovatie en een intensieve samenwerking met tweedelijns partners, en integreert tegelijkertijd namens de cao-partners de diensten van de voormalige organisaties Arbouw en Fundeon.

Alexander Kreulen (foto: Bullet-ray).

Arbouw richtte zich op de veiligheid, gezondheid en vitaliteit van medewerkers. Fundeon focuste op loopbaanontwikkeling en opleidingen. Volandis brengt deze aandachts- en kennisgebieden op integrale en efficiënte wijze samen. Directeur bedrijfsvoering Alexander Kreulen, verantwoordelijk voor zowel het oprichten van Volandis als het afbouwen van Fundeon licht toe: “Met Volandis richten we ons op duurzame inzetbaarheid. Onder het motto ‘werk veilig, houd plezier, kijk vooruit’ ondersteunen we werknemers en werkgevers bij hun invulling hiervan. Dit houdt in dat we werknemers helpen vitaal, gezond, gemotiveerd en employabel te blij-

deskundige partners, werken wij aan een nieuwe community. Deze zal bestaan uit verschillende kenniskringen waarin wij de dialoog zullen aanjagen over duurzame inzetbaarheid in de bouw en infra. Zo verbeteren, ontwikkelen en implementeren wij kennisproducten samen met partners.”

DIA VOOR WERKNEMERS Een van de producten die Volandis al inzet, is de Duurzame Inzetbaarheidsanalyse, kortweg de DIA. Dit is een uitgebreid onderzoek naar de duurzame inzetbaarheid van werknemers. Iedere werknemer ontvangt hier eens in de vier

'Het is de bedoeling dat we in 2020 bij 20.000 professionals per jaar een DIA afnemen' ven gedurende hun werkende leven. Tegelijkertijd adviseren we bedrijven hoe ze hun werknemers daarin kunnen ondersteunen en faciliteren.”

VLIEGWIEL

Tjeerd Willem Hobma.

72 |

De naam Volandis is afgeleid van het Spaanse woord ‘volante’, dat ‘vliegwiel’ betekent. En dat is precies wat Volandis wil zijn: een vliegwiel voor persoonlijke en maatschappelijk wenselijke ontwikkelingen. “Dit realiseren we natuurlijk niet alleen,” zegt algemeen directeur Tjeerd Willem Hobma. “Samen met een dertigtal collega’s en tweedelijns partners als Bouwopleiders en Mijn Loopbaancoach brengen we de bouwen infrabranche in beweging. Met hen, en andere

jaar een uitnodiging voor. Hij of zij krijgt eerst een medische keuring, de PAGO, en vervolgens een adviesgesprek met een DIA-adviseur. In dat gesprek gaat de adviseur in op de vraag: Hoe blijf je gezond, veilig, vitaal en gemotiveerd aan het werk in de bouw en infra? Afhankelijk van wat daaruit voortkomt, stelt de adviseur een maatwerk vervolgtraject voor bij een tweedelijns partner. Naast de DIA zet Volandis nog andere producten in, zoals het ervaringscertificaat, het driegesprek en de leermeestercursus.

DIA VOOR BEDRIJVEN Volandis ondersteunt ook werkgevers bij de totstandkoming van een leercultuur en duurzaam

BEDRIJFSPRESENTATIE | Volandis

Alexander Kreulen en Tjeerd Hobma (foto: Henk van der Stouw).

inzetbaarheidsbeleid. “Hiervoor ontwikkelen we onder meer de DIA voor bedrijven,” zegt Kreulen. “Momenteel voeren onze DIA-adviseurs gesprekken met professionals uit de bouw en infra om hun situatie, wensen, behoeften en ambities in kaart te brengen. Die gegevens rapporteren onze DIA-adviseurs voor bedrijven terug aan de werkgevers van die professionals. Ook geven ze desgewenst advies. Natuurlijk onderzoeken we eveneens welke behoeften werkgevers hebben. Wat willen zij terugzien in de vierjaarlijkse rapportage? En hoe richten we het systeem zo optimaal mogelijk in?” Volandis oogst ook uit de gesprekken met werknemers en werkgevers om kennisproducten te ontwikkelen die sectorbreed ingezet kunnen worden.

de bouw en infra. “Verder is het de bedoeling dat we in 2020 bij 20.000 professionals per jaar een DIA afnemen,” zegt Hobma. Op de vraag hoe Volandis deze ambitie waarmaakt, antwoordt hij: “Een deel van die 20.000 mensen klopt zelf bij ons aan, omdat ze zelf al bewust bezig zijn met hun gezondheid en/of loopbaan. Het kan ook zijn dat ze een uitnodiging voor de DIA hebben

VERLEIDEN

ontvangen of omdat ze zijn doorverwezen door de Arboarts. Een ander deel van die werknemers, en hun werkgevers, zullen wij juist moeten verleiden tot duurzame inzetbaarheid. Dat is een kwestie van slimme marketing. We zetten

De ambities van Volandis liggen hoog. In eerste instantie wil het kennis- en adviescentrum duizend professionals spreken, om zo een goed beeld te krijgen van de werknemersbehoeften in

'Met Volandis richten we ons op duurzame inzetbaarheid'

enerzijds in op gangbare marketingkanalen, via bestaande en betrouwbare partijen als Bouwend Nederland, CNV en FNV. En we maken gebruik van sociale en professionele netwerken waarin Volandis actief is. Denk bijvoorbeeld aan apps, forums en slimme websites specifiek gericht op werkgevers en werknemers.”

NIEUWE ONTWIKKELINGEN AANJAGEN Onder het motto ‘practice what you preach’ kijkt Volandis zelf ook vooruit. Stel dat de target van 20.000 gesprekken behaald is, wat is dan de volgende golf? En welke nieuwe projecten en producten kunnen dan ontwikkeld worden? “We willen een instantie zijn die open staat voor zwakke signalen in de sector en nieuwe ontwikkelingen aanjaagt,” aldus Kreulen. “Als producten of projecten uitontwikkeld zijn, leggen we die bij voorkeur neer bij onze tweedelijnspartners. Zo blijven we een dynamische organisatie en voeren wij regie.” ❚

| 73

EDE EN KNOOPPUNT GRIJSOORD | Verbreding A12

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Rijkswaterstaat

Innovaties toegepast voor verbreding A12 Jarenlang stond de A12 tussen Ede en knooppunt Grijsoord in de file top 10. Dat is nu verleden tijd. In krap anderhalf jaar tijd heeft Rijkswaterstaat samen met Heijmans de A12 over een lengte van 11 kilometer in beide richtingen van 2 x 2 naar 2 x 3 rijstroken verbreed. De verbreding ging gepaard met nieuwbouw van en aanpassingen aan bestaande kunstwerken. Er zijn de nodige innovaties toegepast om de hinder tot een minimum te beperken. Zo werd zelfs een bestaand brugdek van 1.800 ton enkele tientallen meters opgeschoven. De wegverbreding verbetert de doorstroming van het verkeer, de bereikbaarheid van de regio en verhoogt de verkeersveiligheid, begint WillemJan de Wolf, omgevingsmanager bij Rijkswaterstaat. “We hadden de ambitie uitgesproken om de hinder die de aanleg van een extra rijstrook in beide rijrichtingen met zich meebrengt tot een minimum te beperken voor het doorgaand verkeer en kruisend treinverkeer. En aangezien de A12 dwars door de Veluwe loopt, het grootste laaglandnatuurterrein in Noordwest-Europa, vormde ook het minimaliseren van de aantasting van de natuur een speerpunt in het project.” Heijmans heeft in de aanbestedingsfase invulling gegeven aan al deze aspecten. Dat werd gewaardeerd door Rijkswaterstaat en leidde tot de gunning van het project medio 2014. Begin februari 2015 werd gestart met de voorbereidende werkzaamheden.

NIEUW SPOORVIADUCT Het wegverkeer heeft relatief weinig gemerkt van de werkzaamheden het afgelopen anderhalf jaar, zegt Erik Buitink, projectleider bij Heijmans Civiel. “Het verkeer kon namelijk vrijwel altijd doorgang vinden. Tijdens de gehele bouwperiode bleef de maximale snelheid van 120 km/u gehandhaafd, ook over de tijdelijke rijstroken, behoudens twee perioden van zes weken waarin de snelheid werd teruggebracht naar 90 km/u.” Ook het treinverkeer, de lijn Utrecht – Arnhem, die de A12 onderlangs kruist, heeft weinig hinder ondervonden van de werkzaamheden. Een prestatie van formaat, want het bestaande spoorviaduct is compleet vernieuwd, ontworpen op een levensduur van honderd jaar en aan weerszijden met circa 20 meter verlengd om ruimte te maken voor de extra rijstroken. Buitink: “We hebben eerst aan beide zijden een nieuw dek gemaakt. Vervolgens is het wegverkeer over deze

nieuwe dekken geleid, zodat we het bestaande dek – tussen beide rijrichtingen in – konden slopen. Slopen op een traditionele manier bracht te veel hinder met zich mee. We hebben daarom het bestaande dek in repen gezaagd, waarbij zowel het weg- als treinverkeer gewoon doorgang kon vinden. In een reguliere treinvrije periode zijn de acht dekdelen met twee grote 750 tons telekranen in slechts vier uur tijd uitgehesen en afgevoerd. Wederom in een treinvrije periode van twee nachten zijn vervolgens de prefab liggers voor het nieuwe dek ingehesen.” De extra ruimte van het nieuwe spoorviaduct is ingericht als ecopassage en geeft de dieren de mogelijkheid om veilig het spoor te kruisen, vult De Wolf aan.

ONDERDOORGANG A12 In de voorbereidende fase van de wegverbreding heeft Rijkswaterstaat uitvoerig overleg gehad

Foto: Frans van Egmond

74 |

EDE EN KNOOPPUNT GRIJSOORD | Verbreding A12

met de gemeente Ede over een onderdoorgang voor een toekomstige rondweg. De Wolf: “De onderdoorgang is voor de wegverbreding niet noodzakelijk. Maar om te voorkomen dat de A12 bijvoorbeeld op een later tijdstip afgesloten moet worden voor de aanleg van deze onderdoorgang, is besloten het direct mee te nemen. Het werk is opgenomen in het contract waarvoor dezelfde voorwaarden en eisen gelden als de wegverbreding.” We zijn gestart met de bouw van de tunnelmoot op de definitieve locatie aan de noordzijde, licht Buitink toe. “Tegelijkertijd werd gebouwd aan de tunnelmoot op een terrein ten zuiden van de A12 om deze in een later stadium in te

om grondwallen aan te leggen bij het bestaande ecoduct, dat het verkeer aan het zicht onttrekt.”

VERSCHUIVEN BRUGDEK Een ander hoogstandje binnen het project vormde de vervanging van het viaduct N224. “Op de plaats van het oude viaduct is een compleet nieuw, toekomst vast viaduct gerealiseerd op een wel heel bijzondere wijze,” zegt Willen-Jan de Wolf. Erik Buitink vult aan: “Opnieuw was het zaak om zo min mogelijk hinder te veroorzaken voor het verkeer op de A12 en de druk bereden provinciale weg N224. In de zomer en najaar van 2015 hebben we een bypass gebouwd. Dankzij een

'De wegverbreding verbetert de doorstroming van het verkeer, de bereikbaarheid van de regio en verhoogt de verkeersveiligheid' schuiven. Medio maart 2016 was de tunnelmoot aan de noordzijde gereed en werd het verkeer van Arnhem naar Utrecht over de nieuwe tunnelmoot geleid, ook weer met een wegfasering ontworpen op 120 km/u. Op deze manier kwam werkruimte vrij, zodat we voorbereidingen konden treffen voor het inschuiven van de zuidelijke tunnelmoot. In het weekend van 21 en 22 mei was de rijrichting Arnhem afgesloten en is de tunnelmoot met een gewicht van 3.600 ton over een afstand van 70 meter in een open ontgraving in de A12 geschoven. Daartoe is 12.000 m³ zand ontgraven. Iedere twee minuten reden drie volle vrachtwagens weg. Na het inschuiven is de moot met 4.000 m³ zand aangevuld en is de asfaltconstructie opgebouwd. De resterende 8.000 m³ is gebruikt

tijdelijke fundatie met damwanden en buispalen konden we het bestaande dek (1.800 ton) circa 30 meter opschuiven in de richting van Arnhem. Zodoende werd een slinger in de provinciale weg gerealiseerd die ruimte bood om de onderbouw van het bestaande viaduct te slopen en een nieuw viaduct te bouwen. In het weekend van 30 april is het nieuwe viaduct in gebruik genomen. De sloop van het oude brugdek is daarna gecombineerd met de afsluitingsweekenden waarin onder meer de onderdoorgang werd ingeschoven.” Beide heren kijken terug op een intensief en zeer succesvol verlopen traject. De Wolf: “Vanaf 23 mei kon het verkeer in de richting Arnhem over drie rijstroken rijden en sinds 20 juni rijdt ook het verkeer naar Utrecht over drie rijstroken.” ❚

| 75

Foto: Jannes Linders Tekst: Arend Dolsma Beeldmateriaal: Bouwen met Staal

NATIONALE STAALBOUWDAG 2016 Dinsdag 11 oktober 2016 is Nationale Staalbouwdag 2016. Dan wordt de Kromhouthal, een voormalige scheepsbouwloods op de noordelijke IJ-oever in Amsterdam, weer omgetoverd tot het sfeervolle domein van het jaarlijkse kennis- en netwerkevent voor alle professionals in het bouwen met staal in ons land. Net als vorig jaar hoopt Bouwen met Staal op deze locatie weer zo’n 1.500 bezoekers te ontvangen, waaronder architecten, constructeurs, aannemers, staalbouwers en leveranciers, maar bijvoorbeeld ook medewerkers van onderzoeks- en brancheorganisaties en docenten en studenten Bouwkunde en Civiele Techniek aan Hogescholen en Technische Universiteiten. Na inschrijving op www.nationalestaalbouwdag.nl kunnen zij gratis alle programmaonderdelen van de Nationale Staalbouwdag bijwonen. Hoofdbestanddelen van het programma zijn de vakbeurs, twee praktijkseminars en het plenaire congres.

NATIONALE STAALPRIJS Het spannende sluitstuk van het congres is de bekendmaking van de winnaars van de Nationale Staalprijs 2016, de tweejaarlijkse prijs voor recente staalbouwprojecten van Nederlandse makelij. Uit in totaal 118 inzendingen heeft de jury onlangs de genomineerden verkozen. De kandidaten voor de prijs in de categorie Infrastructuur zijn de renovatie en nieuwbouw van verkeersbrug Galecopper in Utrecht, passerelle Paleisbrug in Den Bosch, fietsbrug Nieuwe Heemstederbrug in Nieuwegein en fietsen voetgangersbrug Golvende Brug in Hoofddorp. Welke

76 |

van deze vier gegadigden de bokaal in de wacht sleept, hoort u in de namiddag in de congreszaal.

OV-TERMINAL ARNHEM Belangstellenden in infrastructurele werken zijn dan al op hun wenken bediend met voordrachten over de nieuwe OV-terminal van station Arnhem en de toekomstige brug over de Gouwe bij Waddinxveen. De constructeurs van BAM Advies en Engineering en CIG Architecture praten u bij de OV-terminal Arnhem: aanvankelijk bedacht in beton, maar herontworpen en gebouwd in staal. Redenen voor de transitie naar staal waren de gewichtsreductie, bouwsnelheid én de ‘maakbaarheid’ van het architectonisch ontwerp van UN Studio. Met staal is het ontwerp uitgewerkt tot het beoogde, vloeiende samenstel van vrijgevormde en dubbelgekromde bouwdelen, waaronder een enorm schaaldak van zo’n 90 x 90 meter, de centraal geplaatste, fraai gedraaide kolom die het leeuwendeel van het dak draagt en de vloer die door de OV-terminal heen kronkelt om de verschillende inpandige niveaus en de aangrenzende perrons, parkeergarage, busstation, taxistandplaats, kantoorgebouwen en de Arnhemse binnenstad met elkaar te verbinden.

Foto: Pieter Kers

BRUG OVER DE GOUWE Ook zo’n ‘sterk staaltje’ is de nieuwe basculebrug over de Gouwe. De brug maakt deel uit van het project ‘Parallelstructuur A12’, waarmee de provincie Zuid-Holland het bestaande netwerk van provinciale wegen bij Gouda, Waddinxveen en Zuidplas wil versterken ter verbetering van de doorstroming en verkeersveiligheid. Hiertoe wordt onder meer de Extra Gouwekruising aangelegd. Deze nieuwe 2x2-baans weg langs de bestaande A12, ter hoogte van het Gouweaquaduct, dient als alternatief voor het autoverkeer tussen Den Haag en Gouda. De Gouwekruising wordt op zijn beurt gekruist door de Gouwe. De sprong over dit 30 meter brede water wordt gemaakt met een van de grootste beweegbare bruggen van ons land met een totaalgewicht van 1.000 ton. Het beweegbare brugdek – al in april van dit jaar op zijn eindbestemming gebracht – weegt bijna 400 ton bij een lengte van 41 meter en een breedte van 20 meter. In gesloten stand biedt de brug een doorvaartbreedte van 25 meter en een doorvaarthoogte van 7 meter. Na opening komt de doorvaartbreedte op 22,5 meter en is de doorvaarthoogte (uiteraard) onbeperkt. Een bewegingscyclus zal slechts 1 minuut in beslag nemen; beweegbare bruggen van vergelijkbaar formaat hebben hiervoor meerdere minuten nodig. De aandrijving gaat elektromechanisch met twee panamakrukmechanismen, elk met een diameter van meer dan 4 meter en een gewicht van 15 ton. Ook ná plaatsing van de brug blijft dit bewegingswerk van buitenaf zichtbaar. De installatie wordt ondergebracht in een brugkelder met ramen aan drie zijden. ’s Nachts wordt de kelderruimte van binnenuit verlicht. Op het congres van de Nationale Staalbouwdag worden ontwerp en uitvoering van de brug toegelicht door constructeur Movares, waarschijn-

Foto: Pieter Kers

lijk samen met staalbouwer Constructiebedrijf Hillebrand. Ze zullen vooral ingaan op het integrale 3D BIM-model dat bij ontwerp en bouw een cruciale functie vervult.

BIM Met de aandacht voor BIM past de Movares-presentatie prima in de lezingenserie ‘BIM (staal)bouwbreed’ in de ochtenduren van het congres. ’s Middags worden de pluspunten en mogelijkheden van BIM verder uitgediept tijdens het seminar ‘BIM Best Practices’. Tijdens dit seminar delen BIM-deskundigen van POUMA engineers & architecten, architectenbureau Rijnboutt, De Jong Gortemaker Algra Architecten en Ingenieurs & tekX, stichting BuildingSMART en De BIM Specialist hun kennis en ervaring in het BIMmen aan de hand van actuele staalbouwprojecten.

STAALBOUWPAVILJOEN Een primeur op de vakbeurs met de standpresentaties van zo’n 60 bedrijven en organisaties is het Staalbouwpaviljoen. Hier belichten Evers Staalconstructies, Reijrink Staalbouw, Jos van den Bersselaar Constructie en ASK Romein enkele belangwekkende jonge trends in de vaderlandse staalbouw van dit moment. • De verschillende programma’s en het inschrijfformulier voor gratis entree tot de Nationale Staalbouwdag zijn te vinden op www.nationalestaalbouwdag.nl • De Nationale Staalbouwdag 2016 wordt mede mogelijk gemaakt door hoofdsponsor ASK Romein en de sponsors ArcelorMittal, Bressers Metaal, ECCA Prepainted Metal, Kersten Europe, ROTO Groep, SNS (Vereniging Samenwerkende Nederlandse Staalbouw) en Van Merksteijn Staalcoating. ❚

| 77

BRUGGEN SLUIZEN KRANENBOUW

OFFSHORE CONSTRUCTIES NOODBRUGGEN MACHINALE BEWERKINGEN Postbus 4, 9250 AA Bergum

Solcamastraat 22, 9262 ND Suameer

Telefoon: +31 (0)511 462525

E-mail: bsb@bsbstaalbouw.nl

www.bsbstaalbouw.nl

Hout voor grond-, wegen waterbouw

www.ltl.nl

Leyenaar Taapken Lamaker B.V. Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK Vianen Postbus 191, 4130 ED Vianen Tel. +31 (0) 347 374 844 E-mail: verkoop@ltl.nl

Tekst: Anniek Heijs Beeldmateriaal: BSB Staalbouw

IJZERBOMEN BOVEN HET SPOOR Het stadshart van Utrecht wordt doorkliefd door het spoor. Het spoor gaf Utrecht haar centrale en invloedrijke positie vanuit logistiek oogpunt. Maar het bepaalde ook sterk de dynamiek van de verkeers- en reizigerstromen in de afgelopen eeuw. Door het Masterplan Stationsgebied wil gemeente Utrecht de historische binnenstad en het Stationsgebied weer verbinden tot één samenhangend geheel. De Moreelsebrug is één van de projecten die hieraan bijdraagt. De Moreelsebrug wordt een brug voor fietsers en voetgangers in Utrecht tussen de binnenstad en de westkant van de stad. Met een lengte van 275 meter en een breedte van 10 meter verbindt de brug over het spoor, deze stadsdelen. BSB Staalbouw uit het Friese Burgum is samen met

'De brug vormt een moderne verbinding in een logistiek complexe omgeving' hoofdaannemer Colijn Aannemersbedrijf verantwoordelijk voor de realisatie van deze bijzondere verbinding. En levert zo een belangrijke bijdrage aan de bereikbaarheid van de gebieden aan weerszijden van het spoor.

OPTIMALISATIE Expertise en vakmanschap zijn volgens Bauke Kooistra van BSB Staalbouw de belangrijkste argumenten waarom zij deze klus mogen klaren. “We hebben veel ervaring met het realiseren van stalen bruggen binnen een UAV-gc contract. Het is voor ons een mooie kans deze ervaring bij de Moreelsbrug in de praktijk te brengen.” In opdracht van ProRail is de brug is ontworpen door architectenbureau CEPEZED. Samen met ingenieursbureau ABT zijn zij verantwoordelijk voor het referentieontwerp dat de winnende aannemer heeft mogen afprijzen en optimaliseren. “We willen het ontwerp handhaven, een krachtige en licht gebogen brug met bijzondere elementen. Maar in de samenstelling van de elementen kunnen we optimaliseren. Door onderdelen te vereenvoudigen en zoveel mogelijk te prefabriceren in onze fabriek in Sumar.”

OP DE KOP Kooistra vertelt dat de brugdelen helemaal op de kop worden gebouwd in Sumar. “In de fabriek werken we deel voor deel af. ›

| 79

We zetten de brug zo in zijn geheel al een keer helemaal in elkaar, weliswaar per segment. Door een overlap tussen de verschillinde brugdelen tijdens deze fase te hanteren, wordt de lichte kromming per brugsegment perfect gerealiseerd. En we weten zeker dat alles past, tot op het kleinste schroefgat.” De strakke en moderne brug biedt ook ruimte aan verrassende organische elementen. Op de brug worden tientallen bomen gepland. In speciale integraal ontworpen boombakken wordt de brug over de hele lengte voorzien van bomen. Wat het geheel een bijzonder aanzicht geeft. Voor deze stalen brug is er speciaal gekozen voor ijzerbomen, en dat is niet alleen vanwege de naam. De ijzerboom is een sterke boomsoort, die goed kan groeien in extreme omstandigheden.

OMGEVING “De leidraad van de opdrachtgever formuleerde duidelijke uitgangspunten voor de technische prestatie en ook de randvoorwaarden in het veld,” aldus Kooistra. “Zoals het bouwen naast, boven en bij het spoor. De impact van onze werkzaamheden op de omgeving, en dat specifiek op de dienstregeling op het spoor, hebben we vooraf in kaart gebracht.” In een vol gebied als het Stationsgebied is bouwen over het spoor ingewikkeld, het is passen en meten en er moet met vele factoren en aangrenzende projecten rekening worden gehouden. Om de doorstroming van treinen op en rond Utrecht Centraal te verbeteren, wordt een aantal perrons verlegd. Deze operatie gaat in de toekomst zorgen voor minder wissels op en rondom Utrecht Centraal. De steunpunten van de brug worden zodanig geplaatst dat ze goed op de toekomstige verlegde perrons komen te liggen.

PUZZEL De brug bestaat uit 1.300 ton staal in 70 onderdelen. “Kolommen, reling, trappen, brugdelen, boombakken, middendekken, het is een hele puzzel,” vertelt Kooistra. “Al deze onderdelen worden in een geconditioneerde omgeving gemaakt en geassembleerd. Zo houden we de kwaliteit onder controle en zijn we niet afhankelijk van invloeden zoals weersomstandigheden of beperkte ruimte. Dat biedt veel voordeel in de snelheid waarmee dit project wordt uitgevoerd.” Door een goede voorbereiding, een planning bestaande uit verschillende faseringen, is de realisatie tot nu toe goed verlopen. “De locatie, zo bij het spoor, speelt ons zeker parten,” vertelt Kooistra. “Aan de oostzijde van het werkterrein hebben we een bouwterrein ingericht. Van die plek zetten we de brugdelen op hun plaats. De brugdelen zijn zo optimaal mogelijk voorbereid, zelfs de reling zit er al aan. Het is een kwestie van monteren en inhijsen. Omdat het treinverkeer volledig stil komt te liggen tijdens deze werkzaamheden, is het noodzaak om dit in een zo kort mogelijk tijdsbestek te realiseren.” Op dit moment zijn er al 9 brugsegmenten van de 51 delen geplaatst. In het najaar worden er nog een aantal geplaatst met als doelstelling om eind dit jaar de Moreelsebrug op te leveren, zodat de hoogst noodzakelijke verbinding over het spoor voor dit deel van Utrecht realiteit wordt. ❚

80 |

BEDRIJFSPRESENTATIE | Reco

Tekst: Reco Beeldmateriaal: Ge Dubbelman

BEREIKBAARHEID IN GOEDE BANEN Wanneer er gebouwd wordt aan de bestaande infrastructuur, of het nu aan de weg, een brug, het spoor of op een luchthaven is, krijgt men te maken met de gebruikers van die infrastructuur. Het in goede banen leiden van reizigers- en verkeerstromen vormt binnen de integrale opgaves steeds vaker een vast onderdeel van de scope. Kort door de bocht genomen; de aannemer moet dit oplossen.

RECO uit Koudekerk a/d Rijn biedt hier samen met haar partnerorganisatie RECO Lift Solutions uitkomst. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Giaani Paragh, marketing manager bij RECO: “Ons totaalconcept voor infrawerken bestaat niet alleen uit tijdelijke bruggen en trappen, maar we koppelen hier ook onze lift solutions aan voor verticaal vervoer van personen. Dit kan bij opdrachten zoals het renoveren van metro- en treinstations bijdragen aan het intact houden van de reizigersstroom en de veiligheid. Dit laten we momenteel in de praktijk zien bij de renovatie van het metrostation van der Madeweg aan de Oostlijn in Amsterdam.”

METEN IS WETEN Maar daar blijft het niet bij, RECO beschikt ook over een eigen engineeringsafdeling en kan zo niet alleen een oplossing op maat organiseren, maar geeft ook met behulp van tekeningen inzage in de intensiteit van de reizigersstroom en

'De intensiteit van verkeersstromen heeft impact op doorlooptijd en fasering van het project' de consequenties daarvan voor de opzet van de tijdelijke oplossing. “Zo is de aannemer verzekerd van een oplossing die past bij de verkeersstroom die zij binnen de scope van de opdracht moet managen.”

OPTIMALE BEREIKBAARHEID

manier,” aldus Paragh. “Er is geen bouwproject binnen de GWW-sector of RECO kan hier een oplossing voor organiseren/bedenken. Niet alleen ten aanzien van tijdelijke verkeersoplossingen, maar ook met de verhuur van pompen, bemaling, energiezuinige verlichtings- en stroomunits, facilitaire oplossingen, het is allemaal mogelijk.”

Deze aanpak blijkt ook succesvol bij wegwerkzaamheden rondom drukke verkeersknooppunten. “Wanneer we de gelegenheid krijgen om vroegtijdig mee te denken met de aannemer, dan kunnen we een oplossing ontwikkelen die tijdens de werkzaamheden de bereikbaarheid in de omgeving optimaal houdt. Op een veilige en betaalbare

Advies van Paragh: “Wordt u geconfronteerd met complexe verkeerstromen bij uw bouwproject? Neem dan direct de moeite om deze goed in beeld te brengen en de consequenties daarvan te vertalen in een concreet plan. Wij adviseren en ondersteunen u hier graag bij.” ❚

| 81

ALPHEN A/D RIJN

| Koningin Máximabrug

Tekst: Anniek Heijs Beeldmateriaal: Mobilis, Hollandia, Van Gelder

ENERGIENEUTRALE BRUG MET KONINKLIJKE ALLURE Kan een brug bijdragen aan duurzaamheid en leefbaarheid? Volgens de gemeente Alphen a/d Rijn wel degelijk. Met de nieuwbouw van de Koningin Máximabrug over de Oude Rijn laten ze zien dat het kan. De verkeersbrug met 2 x 2 rijstroken, een fietsen voetgangersverbinding gaat primair bijdragen aan een verbetering van de mobiliteit en bereikbaarheid ter hoogte van de Hoorn en Hoogewaard-Gnephoek. Maar de brug heeft nog heel wat meer te bieden. MULTIDISCIPLINAIRE AANPAK Voor de realisatie van de brug hebben Mobilis TBI en haar samenwerkingspartners Aannemingsmaatschappij Van Gelder en Hollandia Infra de handen ineen geslagen. Met elk hun uitgesproken specialiteit, weten deze GWW-specialisten het bijzondere ontwerp van Syb van Breda & Co Architects (kunstwerk en beweegbare brug) en wUrck (landschappelijke inpassing), te vertalen naar een

82 |

even esthetisch als technisch hoogstandje. “We werken deze multidisciplinaire opgave vanuit één team uit waarin de raakvlakken en specialiteiten de rolverdeling bepalen,” vertelt Rens Olij, projectleider bij hoofdaannemer Mobilis. “Met dit team zijn we vanaf de tenderfase samen opgetrokken. Daardoor lagen de raakvlakken tussen de verschillende disciplines de knelpunten en verwachtingen van meet af aan open op tafel.”

3D ENGINEERING “Essentieel,” zo duidt Olij de integrale aanpak. “De technische uitdaging van elk UAV-gc contract is het vertalen van een ontwerpidee naar een realiseerbaar kunstwerk. Hier hebben we de ruimte gekregen om meerwaarde te creëren, zowel op technisch vlak als voor de gebruikers. De ambitie om een hele slanke en luchtige brug te bouwen, die ook nog eens energieneutraal is en met een grote landschappelijk waarde met een verblijfsgebied, dat maakt het een uniek project. Daar hebben we met elkaar heel goed over moeten nadenken. In de engineeringsfase hebben we alles in een 3D-model gezet om de raakvlakken te kunnen analyseren en clashdetectie uit te voeren. Zo hebben we vroeg in het project situaties die onoplosbaar leken binnen het team toch opgelost.”

ALPHEN A/D RIJN

| Koningin Máximabrug

OP EEN MATRAS De Máximabrug ziet er opvallend slank uit. Dat is op zich ook een technisch hoogstandje. Daarnaast beschikt het over een uniek voegvrij dek, waarmee grote uitzettingen in het brugdek ondervangen worden. Een slanke conische paalconstructie en het ultraslanke brugdek met val, geven het haar uitstraling. Voor de constructie van de landhoofden heeft Van Gelder een paalmatras gemaakt. “Hiervoor hebben we 1.000 palen aan weerzijde van de brug in de bodem aangebracht waarop een 4 meter hoog constructief matras is gestapeld,” vertelt Stijn Maathuis van de Elburgse aannemer. “Dat matras bestaat uit (geo)doek gevuld met puin. Deze constructie geeft een uitermate stevig landhoofd waarop Mobilis de brug verder heeft gebouwd.” Naast de solide constructie heeft het paalmatras als voordeel dat het geen zetting geeft. Er kan dus direct worden doorgebouwd. “Snel en stevig,” zo omschrijft Maathuis deze bijzondere oplossing.

MOOI UITZICHT “Wij verzorgen ook alle primaire en secundaire infra rondom de brug,” vertelt projectmanager Stijn Maathuis. “Dat houdt in de toeleidende infra, zoals de open afritten naar de brug, fiets en wandelpaden en vervolgens ook alle openbare verlichting, de verkeersregelinstallatie en de geleiderail op de brug.” Van Gelder heeft ook de verantwoordelijkheid voor landschappelijke inpassing van de brug. “Daarvoor hebben we de expertise van wUrck ingeschakeld. Zij hebben op diverse plaatsen op en rondom de brug de kwaliteiten van het karakteristieke open landschap van de Oude Rijn een plek gegeven. Zo zijn er uitkijkpunten voor voetgangers en fietsers op en onder de brug.”

'Op diverse plaatsen op en rondom de brug krijgt het karakteristieke open landschap van de Oude Rijn een plek met een verblijfsfunctie' ENERGIENEUTRAAL Met de toepassing van zonnepanelen wordt de elektriciteitsvraag van het project gedekt. “Niet alleen alle verlichting, maar ook de VRI en zelfs de bediening van het val worden hier-

door gevoed,” vertelt Maathuis. “De circa 250 drijvende panelen zorgen daarmee voor de complete energievraag van de brug. Daarmee is dit een prachtvoorbeeld van energieneutrale infravoorziening.” ›

| 83

Revolutionaire constructies, vertrouwde kwaliteit Hoofdkantoor Schaardijk 23 2921 LG Krimpen aan den IJssel www.hollandiainfra.nl

KONINGIN MÁXIMABRUG: EEN ENERGIENEUTRALE BRUG

Mobilis biedt integrale en duurzame infrastructurele oplossingen voor verkeer, industrie en water. Of dat nu wegen, bruggen, tunnels, viaducten, ecoducten, stations of energiecentrales zijn. Zo bouwen we bijvoorbeeld in Alpen a/d Rijn aan de energieneutrale brug “De Koningin Máximabrug” in opdracht van de gemeente Alphen aan den Rijn. Mobilis is onderdeel van TBI, een groep van ondernemingen die onze leefomgeving op een duurzame manier vernieuwt, inricht en onderhoudt. De groep kenmerkt zich als een wendbare netwerkorganisatie. De TBI ondernemingen beschikken over hoogwaardige, specialistische expertise op het gebied van Techniek, Bouw en Infra.

www.mobilis.nl MAAK DE TOEKOMST www.maximabrug.nl

ALPHEN A/D RIJN

VERLICHTINGSPLAN Belangrijk is ook de verlichting van en op de brug. “Hier is een uitgekiend verlichtingsplan voor ontworpen dat even functioneel als fraai is.” Zo krijgen de architectonische karakteristieke delen van de brug ook bij donker de aandacht. “Het aanlichten van de onderzijde van de brug en de opvallende staarten en LEDline in de brugleuning geven het’s avonds een prachtige uitstraling. En alles gevoed vanuit de zonnepanelen.”

VORM BEPALEND Foto: Ineke Key

Rens Olij, Mobilis; “Het vaste deel van het brugdek ligt op prefab liggers, dat is een snelle en lichte oplossing. Tussen de liggers bevinden zich ingestort natte knopen. Zo voorkomen we de noodzaak van een onderslag onder het dek en bereiken we met aangepaste wapening vanuit de prefab liggers, het slanke dek. Een andere bijzondere oplossing noemt Olij de wijze waarop de pijlers onder de brug zijn gemaakt. “Zonder bouwkuip, omdat we de vaarweg zoveel mogelijk vrij moeten houden. Op de heipaal zijn bakken gemaakt, waarin de bekisting voor de poer en de uiteindelijk slanke conische pijlers zijn opgebouwd. De vorm was bepalende voor de techniek. Dat bood ons een extra uitdaging.”

| Koningin Máximabrug

'Het ontwerp van de brug was bepalend voor de technische oplossing' STAARTBRUG Hollandia uit Krimpen a/d IJssel heeft de twee beweegbare bruggen gemaakt. “Ook het bewegingswerk van de hydraulische installaties, de elektrische installaties en het besturingssysteem nemen we voor rekening,” vertelt Mark Bouman. “Het is een staartbrug, een type dat je niet heel veel ziet. Het openen van de brug functioneert met het wegdraaien van de staartkisten onder het brugdek. Dat ziet er spectaculair uit en is beeldbepalend voor de brug. Het geeft karakter.” Hollandia heeft ook de engineering van de twee stalen vallen verzorgd.

INHIJSEN VAN DE VALLEN De vallen zijn niet helemaal identiek. Er is sprake van een smaller val en een bredere variant. “We voeren de vallen vanaf het water aan,” aldus Bouman. “Ook hijsen we de vallen vanaf het water in.” Voorgaande is inmiddels gebeurd. ›

| 85

ALPHEN A/D RIJN

| Koningin Máximabrug

De voorbereiding van deze activiteiten zijn altijd omvangrijk en specialistisch werk. Maar binnen de gemeente Alphen gelden na het ongeval met de Julianabrug in augustus 2015, extra voorwaarden en richtlijnen om dit beheersbaar en veilig uit te voeren. “Dat we vanaf het water werken, daar is wel kritiek op. Maar het kan niet anders worden uitgevoerd. De afstand tot de beide landhoofden is te groot om met kranen vanaf de kade te werken. Daarom werken we vanaf pontons, met een verankerde 600 Tons rupskraan die in een enkelvoudige richting hijsen. Daarmee wordt het zwenken van de kraan voorkomen zodat de stabiele situatie van de kraan met ponton niet verstoord kan worden.”

BEKROOND TALUD Het verblijfsgebied onder de brug, in veel gevallen een donker en snel vervuild gebied, is bij de Máximabrug als een pluspunt ingericht. Door de losse brugdelen kan het zonlicht ook hier haar werk doen. Er zijn de uitkijkpunten met verblijfsruimte gemaakt voor fietsers en voetgangers. In het water is een bekken ingericht met waterzuiverende beplanting, die werken als een helofytenfilter of moerasfilter,” aldus Maathuis.

86 |

“Er zijn trappen die een kortere route voor de voetgangers en fietsers van en naar het brugdek bieden. Ook het talud heeft wat extra’s gekregen.

De klinkers in twee kleuren laten ‘Máxima 2016’ met een kroontje zien.” Eind 2016 wordt de brug in gebruik genomen. ❚

WIE DOET WAT VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Bel of mail voor alle informatie over een vermelding in Grond/Weg/Waterbouw met Robert Vermanen: T +31 495 45 00 95 - E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

WWW.GWW-BOUW.NL HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VOOR DE CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

Staat u nog niet op www.gww-bouw.nl? Neem dan voor meer informatie contact op met Robert Vermanen: r.vermanen@louwersuitgevers.nl

SCHRIJF U NU IN VOOR ONZE ONLINE NIEUWSBRIEF!

Wie doet wat ADVIES EN ONTWERP

IPV DELFT Oude Delft 39, 2611 BB DELFT T +31 15 750 25 75 E info@ipvdelft.nl W www.ipvdelft.nl

BETON

BOUWGRONDSTOFFEN

BETON IN OPENBARE RUIMTE maatwerk in betonproducten

DE BEIJER BOUWGRONDSTOFFEN BV Partner in grondstoffen en logistiek! Kekerdomse Ward 3 6579 JG KEKERDOM Postbus 64 6566 ZJ MILLINGEN A/D RIJN T +31 481 43 91 11 F +31 481 43 91 50 E info@debeijerbv.com W www.debeijerbv.com

FUNDERINGSTECHNIEK INGENIEURSBUREAU BOORSMA G. Sondermanstraat 2, 9203 PV DRACHTEN Postbus 647, 9200 AP DRACHTEN T +31 512 58 03 00 F +31 512 52 52 96 E drachten@boorsma-consultants.nl W www.boorsma-consultants.nl

AFWATERINGSSYSTEMEN

Bel Voor Meer informatie 0342 40 62 00 of kijk op WWW.DUMONTBETON.NL

MEA WATER MANAGEMENT GMBH Sudentenstrasse 1, D-86551 AICHACH T +49 8251 91 0 F +49 8251 91 1306 E info.drainage@mea.de W www.mea-drainage.com

Hier uw logo?

ALTENBURG FUNDERINGSTECHNIEK BV Industrieweg 17, 8531 PA LEMMER Postbus 26, 8530 AA LEMMER T +31 514 58 88 20 F +31 514 58 88 39 E info@altenburggroep.com W www.altenburggroep.com

HOUT

Bel of mail Robert Vermanen T +31 495 45 00 95 E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

LEYENAAR TAAPKEN LAMAKER BV Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK VIANEN Postbus 191, 4130 ED VIANEN T +31 347 37 48 44 F +31 347 37 79 08 E verkoop@ltl.nl W www.ltl.nl

BEKISTINGEN EN ONDERSTEUNINGEN

LANDMEETKUNDIGE APPARATUUR HÜNNEBECK Bekistingen en ondersteuningen Kwartelweg 6a, 4791 RP KLUNDERT Postbus 49, 4790 AA KLUNDERT T +31 168 38 74 40 F +31 168 32 83 93 E info_nl@huennebeck.com W www.huennebeck.nl Vreelandseweg 10, 1393 PG Nigtevecht (U) T 0294 - 251343 F 0294 - 251699

GEODIRECT Rendementsweg 20e, 3641 SL MIJDRECHT Postbus 176, 3640 AD MIJDRECHT T +31 297 76 91 01 E info@geodirect.nl W www.geodirect.nl

LICHT, ZICHT EN MOBILITEITSOPLOSSINGEN

info@nigtevecht.com www.nigtevecht.com

PERI NEDERLAND BV Bekistingen, steigers en Engineering Postbus 304, 5480 AH SCHIJNDEL T +31 73 547 91 00 F +31 73 549 36 51 E info@peri.nl W www.peri.nl

88 |

ZIUT Nieuwe Plein 1b, 6811 KN ARNHEM T +31 26 800 19 00 E info@ziut.nl W www.ziut.nl

Wie doet wat VERHUUR & VERKOOP

XYLEM WATER SOLUTIONS NEDERLAND BV Pieter Zeemanweg 20, 3316 ZG DORDRECHT Postbus 1126, 3300 BC DORDRECHT T +31 78 654 84 00 F +31 78 651 09 36 E xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com W www.xylemwatersolutions.com/nl

HAKKERS BV

VAN OORD NEDERLAND

Oudsas 11, 4251 AW WERKENDAM

Schaardijk 211, 3063 NH ROTTERDAM

Postbus 11, 4250 DA WERKENDAM

Postbus 8574, 3009 AN ROTTERDAM

T +31 183 50 11 22

T +31 88 826 00 00

F +31 183 50 16 65

F +31 88 826 50 10

E info@hakkers.com

E info@vanoord.com

W www.hakkers.com

W www.vanoord.comWEGVER

WEGVERHARDING (TIJDELIJK) WEG- EN WATERBOUW

DYNAMOSTAAL BV BOSKALIS NEDERLAND Waalhaven Oostzijde 85 Postbus 4234 3006 AE ROTTERDAM T +31 10 288 87 77 F +31 10 288 87 66 E nederland@boskalis.nl W www.boskalis.nl/nederland

Dynamostraat 31 3903 LK VEENENDAAL VAN HATTUM EN BLANKEVOORT

Postbus 135 3900 AC VEENENDAAL

Korenmolenlaan 2, 3447 GG WOERDEN

T +31 318 50 93 30

T +31 348 43 51 00

F +31 318 55 61 41

F +31 348 43 51 11

E info@rijplaten.nl

E info@vhbinfra.nl

W www.rijplaten.nl

W www.vhbinfra.nl

W www.heuvelman.com

Evenementenkalender DATUM

EVENEMENT

LOCATIE

13, 14, 15 september 2016

Beton Vakdagen

Evenementenhal, Gorinchem

28, 29 september 2016

Dag van de Openbare Ruimte

Jaarbeurs, Utrecht

6 oktober 2016

Funderingsdag

Expo, Houten

11 oktober 2016

Nationale Staalbouwdag

De Kromhouthal, Amsterdam

16, 17, 18, 19 oktober 2016

International Symposium on Life-cycle Civil Engineering

TU Delft Aula Congress Centre, Delft

25, 26, 27 oktober 2016

InfraPro

Evenementenhal, Gorinchem

8 november 2016

Water in de Openbare Ruimte

Expo, Houten

17 november 2016

Betondag

De Doelen, Rotterdam

15, 16, 17 november 2016

Vakbeurs Bouw

TT Hall, Assen

23, 24 november 2016

Dag van Verkeer & Mobiliteit

Expo, Houten

17, 18, 19, 20 januari 2017

InfraTech 2017

Rotterdam Ahoy, Rotterdam

1, 2 februari 2017

Dag van de Openbare Ruimte

Brussels Expo, Brussel

7, 8, 9 februari 2017

Infra Relatiedagen

Evenementenhal, Hardenberg

21, 22, 23 maart 2017

Rioleringsvakdagen

Evenementenhal, Gorinchem

28, 29, 30 maart 2017

Rail-Tech Europe 2017

Jaarbeurs, Utrecht

29, 30 mei 2017

World Waterworks

Rai, Amsterdam

| 89

Niet te groot voor kleine Niet teegkrleotine projecten. voorrdojecten. p

Als BOUWPARTNER zijn wij trots om mee te mogen werken aan de realisatie van de KONINGIN MAXIMABRUG. vangelder.com

DE TEKENTAFEL VERBONDEN MET DE UITVOERING

YES WE CAN Een efficiënte samenwerking tussen kantoor en de bouwplaats is essentieel voor een succesvol project. Vanaf nu kunnen aannemers profiteren van een geïntegreerde workflow die kantoor verbindt met de bouwplaats door Trimble’s Business Center – HCE verbinding te laten maken met de maatvoeringssystemen (SPS) in het veld. Draadloos synchroniseren van data, optimaliseren van processen en effectiever samenwerken. Duik in de wereld van 3D modellen vol actuele data en ben efficiënter dan ooit tevoren. Lees meer op: www.sitechsolutions.nl

UW CONSTRUCTIETECHNOLOGIE PROVIDER

r u h ? f n o e r n u e l h i f u o r n n i e , l i n u e r p n o i , K Kopen ! t a a m ! p t o a a s e m i ? v n p d e o r a s u t e h i d f v e i o d b a n t e l d o i c e u i a r b h n i e , D o n c e a p h o e K D ! t a a m p o s e i v d a t d e i b o c a h e D

Totaalleverancier voor de sloop-, Totaalleverancier voor de sloop-, Totaalleverancier voor de sloop-, recyclingen saneringsbranche recyclingrecycling- en en saneringsbranche saneringsbranche Totaalleverancier voor de sloop-, recyclingen saneringsbranche

Sloopmaterieel Sloopmaterieel Sloopmaterieel

Safety producten Safety Safety producten producten

Stofbeheersing Stofbeheersing Stofbeheersing

WWW.DEHACO.NL WWW.DEHACO.NL WWW.DEHACO.NL

Sloopmaterieel

Safety producten

Stofbeheersing

WWW.DEHACO.NL

Dehaco B.V. • Kruisbaak 25 • 2165 AJ Lisserbroek (NL) • T +31 (0)252 - 41 79 50 • info@dehaco.nl Dehaco Dehaco B.V. B.V. •• Kruisbaak Kruisbaak 25 25 •• 2165 2165 AJ AJ Lisserbroek Lisserbroek (NL) (NL) •• T T +31 +31 (0)252 (0)252 -- 41 41 79 79 50 50 •• info@dehaco.nl info@dehaco.nl

Marine ingenuity

Baggeren Van Oord is een wereldwijd actieve en toonaangevende aannemer van bagger-, infra-, waterbouwkundige en offshore projecten (olie, gas en wind). Wij zijn een innovatieve partner voor onze opdrachtgevers en dragen al meer dan honderd jaar bij aan de infrastructuur voor de wereld van morgen.

www.vanoord.com

Baggeren en infrastructuur

Waterbouw

Infrastructuur