Installatie & Bouw 01 2016 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 1

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NU MMER 1 2016

C-CITY KERKRADE | BEURS BUILDING HOLLAND | THEMA STEKERBAAR INSTALLEREN THEMA VERLICHTING | RIJKSMONUMENT B30 | THEMA BEVEILIGING & TOEGANSCONTROLE

DURF, DOEL EN DADEN E D N I N E K R E D W 3 N A V D L E R WE

De wereld van 3D bestaat uit meer dan 3 dimensies Doener, durver en doelgericht? Zet al je talenten in â&#x20AC;&#x201C; haal het maximale uit jezelf in een hecht team. Kom werken in de wereld van BIM voor een job met veel afwisseling en vooral eigen verantwoordelijkheid. Een job waarin je nooit uitgeleerd bent en waar je je constant blijft ontwikkelen. Stabiplan maakt je ambities werkelijkheid. Kom kijken op www.stabiplan.nl/jobs.

Leading in MEP design

STABIPLAN.NL/JOBS

Sales engineers International sales engineers BIM consultants Support engineers Trainees

ErP The strong combination of technology and trust Systemair is fabrikant en leverancier van energiezuinige ventilatoren & accessoires, luchtverdelingsproducten & brandbeveiliging, compacte WTW-units en standaard & op-maat-gemaakte luchtbehandelingsunits. Systemair is een bedrijf dat zich continu ontwikkelt. Kernwaarden daarbij zijn kwaliteit, beschikbaarheid en leverbetrouwbaarheid. Kennis en ervaring delen wij met de branche om vanuit gezamenlijk vertrouwen tot de juiste productkeuze en optimale toepassingen te komen. Zeker nu Systemair en Holland Heating samen één bedrijf vormen, bieden we u hoogwaardige, betrouwbare oplossingen voor de utiliteit, gezondheidszorg, industrie, marine & offshore, scholen en parkeergarages. Zo garanderen we betrouwbaarheid en bedrijfs-zekerheid onder alle omstandigheden. Het meest complete én meest flexibele assortiment in ventilatie en klimaatbeheersing is vanaf nu verkrijgbaar bij één bedrijf: Systemair.

Harderwijk · Tel: 0341 - 439 100 Waalwijk · Tel: 0416 - 685 555 Systemair B.V. · info@systemair.nl · www.systemair.nl

UITGAVE

Voorwoord

‘22 procent van het energieverbruik gaat op aan verlichting’ In utiliteitsgebouwen gaat ongeveer 22 procent van de energie op aan verlichting, zo blijkt uit cijfers van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Met de huidige technieken, kan hier met gemak dertig tot zestig procent op worden bespaard. Dit heeft niet alleen een positief effect op de energierekening, maar ook op het binnenklimaat, op de productiviteit van de medewerkers én op het milieu. De keuze voor energiezuinige verlichting is vandaag de dag eindeloos. En met de ontwikkeling van de verlichting, neemt ook het aantal mogelijke toepassingen en kleurtemperaturen toe. Vandaag de dag is LED-verlichting bijvoorbeeld nauwelijks nog van halogeen te onderscheiden. Qua uitstraling dan. Want in energieverbruik, duurzaamheid en functionaliteit zijn wel degelijk verschillen zichtbaar. Waarbij LED het ruimschoots wint van halogeen. In deze editie van Installatie & Bouw magazine besteden we ruim aandacht aan verlichting en alle ontwikkelingen op dit gebied. In onze special leest u onder andere over intelligente armaturen, kleurtemperaturen, de invloed van licht op onze gezondheid en welbehagen en over onderwaterverlichting. Verder besteden we in deze uitgave aandacht aan een aantal mooie projecten. Zoals aan de nieuwbouw van de multifunctionele en multidisciplinaire campus C-City in Kerkrade. Het in oktober 2015 geopende complex is doorspekt met installatietechnische hoogstandjes, die allemaal onzichtbaar in de bijzondere gebouwvormen moesten worden weggewerkt. Zo is een slim alternatief bedacht voor het traditionele brandmeldsysteem, in de vorm van een aspiratiesysteem en zijn cv-ketels voorzien met een zeer hoog verwarmingsvermogen, een laag energieverbruik, lage NOx- en CO-waarden en weinig waterinhoud. Ook zeer de moeite waard zijn de artikelen over de nieuwbouw van vmbo-school Melanchthon Berkroden in Berkel en Rodenrijs, waarbij uitgebreid rekening is gehouden met het binnenklimaat. Verwarming, koeling, ventilatie, zonwering en verlichting zijn hier op een slimme manier aan elkaar gekoppeld. Alle klimaatinstallaties zijn bovendien zodanig op elkaar afgestemd, dat een optimaal leer- en werkklimaat gegarandeerd wordt, tegen een minimaal energieverbruik. Een minimaal energieverbruik stond ook centraal bij de ontwikkeling van het Van der Valk Hotel in Veenendaal, waarover u in dit magazine alle ins en out kunt lezen. Daarnaast besteden we aandacht aan de renovatie van Medisch Spectrum Twente in Oldenzaal, de uitbreiding van de Quooker vestiging in Ridderkerk en de komende Building Holland beurs. Ik wens u weer veel leesplezier.

Lieke van Zuilekom-Bousema

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift & website over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 3 • nummer 1 • 2016 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE Lieke van Zuilekom

REDACTIETEAM

Loet van Bergen, Martijn van den Bouwhuijsen, Chris Elbers, Roel van Gils, Sjoerd Meuleman, Lieke van Zuilekom

BLADMANAGER

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTPRIJS

Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW Buiten Nederland: € 99,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 95

ADRESWIJZIGINGEN

Kerkrade C-City.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Oldenzaal Medisch Spectrum Twente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

BEURS BUILDING HOLLAND Building Holland 2016 – van 22 tot en met 24 maart in RAI Amsterdam Van logistiek dienstverlener naar integraal projectmanager Vraaggestuurd ventileren, koelen en verwarmen Slimme ventilatie in een ‘all electric’ energieconcept

24 30 33 36

THEMA STEKERBAAR INSTALLEREN ‘100% stekerbaar installeren heeft de toekomst’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Snel en eenvoudig 100% stekerbaar installeren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Stekerbaar installeren versie 2.0. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Ridderkerk Quooker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Nieuwegein XPO Logistics. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Bedrijfspresentatie TECE Nederland BV. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Bedrijfspresentatie NCCW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

THEMA VERLICHTING Intelligente verlichting brandt alleen ‘als je er bent’.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 LED’s net zo warm als halogeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Toonaangevend in LED-verlichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Invloed van licht op welbehagen en gezondheid wordt steeds belangrijker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Eenvoudig verlichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Kaatsheuvel Villa Pardoes.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Terugblik VSK 2016. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Inhoud

x 88

100

111

Den Haag Rijksmonument B30.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Groningen Bauhaus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Kort nieuws.. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Leiden Heerema Marine Contractors. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Werkhoven Bouw & Montage service Hogendoorn BV. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Amstelveen Ten Thirty. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Productpresentatie Handsfree kranen voor extra hygiëne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Assen Renovatie Stadhuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

THEMA ISOLATIE ‘Focus’ op de veeleisende opdrachtgever. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

Veenendaal Van der Valk Hotel.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Berkel en Rodenrijs Melanchthon Berkroden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

WWW.INSTALL ATIEENBOUW.NL

NU MMER 1 2016

‘Control your access’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Toegangsbeheer op maat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMA ATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

Rotterdam Het Alexanderhof. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

THEMA BEVEILIGING & TOEGANGSCONTROLE

THEMA LUCHTGORDIJNEN C-CIT Y KERKRADE | BEURS BUILDING HOLLAND | THEMA STEKERBAAR INSTALLEREN THEMA VERLICHTING | RIJKSMONUMENT B30 | THEMA BEVEILIGING & TOEGANSCONTROLE 2016069 installatie & bouw NL 1.indd 1

Transparante klimaatscheiding.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

01-03-16 12:25

Coverbeeld: Van Dijnsen Installatiewerken

Arnhem Kantoorgebouw B50. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Wie doet Wat.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

KERKRADE | C-City

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Nophadrain

TECHNIEK FACILITEERT BELEVING IN KERKRADE Het in Kerkrade gevestigde Creative City, ook wel C-City genoemd, is een multifunctionele en multidisciplinaire campus waar jong en oud in een inspirerende ambiance een boeiende ontdekkingsreis kunnen maken. In het museumkwartier, een plaats waar kennis en verwondering over wetenschap, technologie, design en onze aarde bij elkaar komen en waar verleden, heden en toekomst elkaar vinden, is tevens volop ruimte voor conferenties, evenementen en educatiedoeleinden. Het in oktober 2015 geopende complex is doorspekt met diverse installatietechnische hoogstandjes en telt drie door een ondergronds landschap met elkaar verbonden gebouwen: Cube (design museum), Columbus (earth theater) en Continium (discovery center). Stichting Museum voor Industrie en Samenleving, in de volksmond Discovery Center Continium, vond binnen het project een vruchtbare samenwerking met de provincie Limburg, de gemeente Kerkrade en organisatie Red Dot. Én met SPIE, dat

8 | INSTALLATIE & BOUW

via de divisie Building Systems (vestiging Elsloo) verantwoordelijk was voor zowel de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties (inclusief het ontwerp van beide) als voor de beveiligings- en transportinstallaties. “Het gebruiksdoel en de voorzieningen binnen dit architectonisch fraai vormgegeven geheel resulteerden in een uitgebreide en diverse behoefte aan technieken”, meent Sokratis Panteleou, één van de vier namens SPIE Building Systems betrokken projectleiders. Het bedrijf

KERKRADE | C-City

Projectinfo ‘INSTALLATIES ZIJN GROTENDEELS INCOMPANY UITGEVOERD’ De installaties voor Museumplein C-City in Kerkrade zijn zoveel mogelijk incompany uitgevoerd door SPIE Nederland BV. Novisec Security Systems, een onderdeel van SPIE-Building Systems, was verantwoordelijk voor de levering en montage van de brandmeldinstallatie, inbraakinstallatie en camerabeveiliging (CCTV). “Zowel in de bestaande bouw ‘Continium’ als in de nieuwbouw ‘Columbus’ en ‘Cube’ is een nieuwe Bosch brandmeldinstallatie met volledige bewaking voorzien, bestaande uit één hoofdcentrale en een stuk of vierhonderd rookmelders”, vertelt projectleider Thomas Walther. “Aan de brandmeldinstallatie is een Bosch ontruimingsinstallatie type A gekoppeld, op basis van gesproken woord. Deze installatie betreft een uitbreiding van de bestaande installatie in de oudbouw.” De CCTV-installatie is volledig nieuw, vertelt hij. “Door de klant is gekozen voor een Aritech installatie. In de nieuwbouw is gekozen voor een installatie op basis van de nieuwste IP-technieken. De analoge camera’s van de oudbouw worden hierop ingekoppeld. De hardware hiertoe is geheel vernieuwd.” Thomas Walther kijkt terug op een mooi, maar ook uitdagend project. “Onze doorlooptijd was kort, waardoor steeds snel geschakeld moest worden. En ook de koppeling van oudbouw en nieuwbouw zorgde voor de nodige hoofdbrekens. Met de nodige flexibiliteit en creativiteit zijn we er echter in geslaagd om binnen de gestelde tijd een mooie installatie op te leveren. We zijn erg trots dat we door deze klant zijn gecontracteerd. De aanzet naar een langdurige samenwerking is ons inziens met dit project gemaakt.”

'HET GEBRUIKSDOEL EN DE VOORZIENINGEN BINNEN DIT ARCHITECTONISCH FRAAI VORMGEGEVEN GEHEEL RESULTEERDEN IN EEN UITGEBREIDE EN DIVERSE BEHOEFTE AAN TECHNIEKEN' vervulde de wensen pasklaar door de installaties te realiseren op het gebied van sanitair, brandbestrijding, verwarming, koeling, ventilatie, complete verlichting, toegangscontrole, beveiliging en communicatie. “En ook onder de liftfaciliteiten, binnenriolering, hemelwaterafvoer, gasvoorziening en regelinstallatie staat onze signatuur”, vervolgt hij. “Kortom, alles wat te maken heeft met gebouwgebonden installaties is zo'n beetje de revue gepasseerd. Binnen het gehele complex hebben we via het toepassen van diverse hoogstaande technieken onze uitgebreide expertise kunnen bewijzen. Zo moesten we bijvoorbeeld voor de ventilatie van de gebouwen, waar sprake is van zeer veel luchtwisselingen, een keuze maken: gebruiken we traditionele luchtroosters of is een andere oplossing passender? Uiteindelijk hebben we besloten om de ventilatie op peil te houden met een combinatie van luchtslangen en luchtroosters.” ›

‘EEN COMFORTABEL BINNENKLIMAAT, TEGEN MINIMALE ENERGIEKOSTEN’ Het meten en inregelen van de klimaatinstallaties voor museumkwartier C-City in Kerkrade is verzorgd door AirMetric BV. In opdracht van SPIE Nederland BV heeft het bedrijf de luchtbehandelings-, verwarmings- en koelinstallaties zodanig gemeten en ingeregeld, dat overal in het gebouw een gelijkmatig, comfortabel binnenklimaat heerst, tegen een zo laag mogelijk energieverbruik. “Het luchtzijdig inregelen heeft als doel de installatie zodanig proportioneel te balanceren, dat in elk vertrek de juiste luchtbalans ontstaat tussen de aangevoerde en afgevoerde lucht”, vertellen eigenaars van AirMetric BV Stefan Oene en Sven de Rooij. “Datzelfde geldt voor de waterzijdige kant van de klimaatinstallatie, dus voor de verwarming en koeling in het gebouw. Wij hebben ervoor gezorgd dat ieder vertrek van C-City de juiste hoeveelheid warm of koud water aangeleverd krijgt, in overeenstemming met het ontwerpdebiet.” AirMetric BV is specialist in het lucht- en waterzijdig meten en inregelen van (klimaat)installaties. Andere werkzaamheden van het bedrijf betreffen onder andere lekdichtheidsmetingen, datalogging RV%/C°/CO2, troubleshooting en geluiden thermografie in bijvoorbeeld kantoorgebouwen, ziekenhuizen, musea, cleanrooms en de petrochemische industrie. AirMetric BV werkt onder andere in opdracht van grote en kleinere installateurs. C-City is het derde project in korte tijd dat het bedrijf voor SPIE heeft uitgevoerd, na een gemeentehuis in Meerssen en een schoolgebouw in Sittard.

INSTALLATIE & BOUW | 9

Energie besparing en een perfect binnenklimaat!

Leveren en monteren:

• Water en luchtzijdig inregelen • Lekdichtheids metingen ook in combinatie met rookmachine en warmtebeeldcamera • Data logging RH% / °C / CO2 • Troubleshooting

• Prefab plaat -en zetwerk • Isolatie • Brandwerende voorzieningen • Tracing • Dakwerken

AirMetric BV Zuid: Magnesiumstraat 23B3 6031 RV Nederweert Tel: 0495-622682 Fax: 084-7374967

AirMetric BV Noord: Postbus 790 2130 AT Hoofddorp Tel: 023-5618981 Fax: 084-7374967

WWW.AIRMETRIC.NL

DÉ EXPERTS IN AUDIOVISUELE DIENSTVERLENING AL MÉÉR DAN 30 JAAR GRENSOVERSCHRIJDENDE ERVARING OP GEBIED VAN AUDIOVISUELE DIENSTVERLENING, ZOALS BEAMERS, PROJECTIESCHERMEN, PROFESSIONELE AUDIO & VIDEO, FLATSCREENS, DIGITAL SIGNAGE, VOICE- & VIDEOCONFERENCING, INTERACTIEVE PRESENTATIE, BESTURINGSSYSTEMEN, ONTRUIMINGS-INSTALLATIES KLASSE A CONFORM DE HUIDIGE NEN-NORM ... MAASTRICHT (NL) T +31(0)43-407 07 00 / HASSELT (BE) T +32(0)11-87 08 93 WWW.MEDIASERVICEMAASTRICHT.NL

Roermond • Arnhem • Rotterdam

NO_1301_ADV-ROERMOND_135x170.indd 1

inbraakbeveiliging

camerabewaking

brandmeldsystemen

personen zoek installatie

ontruimingssystemen

service & onderhoud

toegangscontrole

meldkamerdiensten

+31 (0)475 371 371

www.novisec.nl

07-08-13 16:07

MSM adv. installatie & bouw 2016.indd 1

01-02-16 09:01

KERKRADE | C-City

COMMUNICEREN Een brede kennis en kunde bleek volgens Panteleou nodig om de regeling van en communicatie tussen de verschillende installaties tiptop te krijgen. “Het regeltechnische aspect is nauw verweven met de aanwezige elektrotechnische installaties, zeker als het gaat om de verlichting. Binnen dit project zie je verschillende lijnen: de gebouwgebonden installaties communiceren op een andere manier dan de lichttechnische. Je moet dus iets bedenken waardoor die componenten optimaal met elkaar kunnen ‘praten’ en met elkaar kunnen functioneren. ›

Projectinfo ‘GOED ISOLEREN IS VAKMANSCHAP’ Alle installaties in het Cube designmuseum, Columbus earth theater en Continium discovery center in Kerkrade zijn door H.J. Crombach BV voorzien van hoge kwaliteit isolatiemateriaal. “In opdracht van Spie Building Systems hebben wij de cv- en gekoeld waterleidingen, de tapwatervoorzieningen en de hemel- en vuilwaterleidingen zo geïsoleerd, dat warmte- of koudeverlies tijdens het transport door de leidingen wordt voorkomen”, vertelt Math Crombach. “Energieverlies wordt hierdoor tot een minimum beperkt.”In het project heeft H.J. Crombach BV zowel steenwolisolatie, schuimrubber elastomeer isolatie (Armaflex) en PIR-schalen toegepast. “Waar nodig hebben we ook akoestische isolatie voorzien, om hinderlijke geluiden van bijvoorbeeld luchtkanalen, hemelwaterafvoeren en rioleringsleidingen te dempen.”

KWALITEIT “In ons werk zijn we altijd afhankelijk van de montagekwaliteit van de installaties”, vertelt Crombach. “Hoe hoger de kwaliteit, hoe beter wij ons werk kunnen doen. Bij SPIE is dit gelukkig altijd in orde. Maar dat betekent niet er geen uitdagingen waren. Onze doorlooptijd was kort, wat vroeg om flexibiliteit van onze medewerkers, evenals een strakke planning.” Hij is zeer tevreden over het resultaat. “Goed isoleren is vakmanschap. Dat hebben we in dit project ook weer laten zien. Doordat we uitsluitend werken met opgeleide vaklieden, hebben we de beloofde kwaliteit kunnen waarmaken.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

KERKRADE | C-City

Projectinfo VEILIGE DRINKWATERINSTALLATIES De door SPIE Nederland BV aangelegde drinkwaterinstallatie in museumkwartier C-City is door Total Project Care B.V. gecontroleerd op legionellaveiligheid. Hiertoe heeft het bedrijf een risicoanalyse legionellapreventie conform BRL-6010 uitgevoerd, waarbij de complete drinkwaterinstallatie in kaart is gebracht en een analyse van de drinkwatermonsters heeft plaatsgevonden.

lapreventie

“We hebben per tappunt het risico op legionellagroei bepaald”, vertelt bedrijfsleidster Debbie Groenestijn namens Total Project Care B.V.. “We hebben gekeken waar knelpunten liggen en vervolgens een beheersplan opgesteld om de installatie ook in de toekomst legionellaveilig te houden.” Het water in de drinkwaterinstallatie wordt op verschillende manier beschikbaar gesteld aan personeel en bezoekers, vult collega en legionellaadviseur Maurice Jennissen haar aan. “In totaal zijn er 242 tappunten. Met naast warmwaterbereiders, toiletten en personeelsdouches ook brandslanghaspels, luchtbehandelingskasten met bevochtigers, een industriële vaatwasser, cv-vulpunten en een omgekeerd osmose-apparaat, die allemaal veilig moeten functioneren.” Het beheer hiertoe kan C-City deels zelf uitvoeren, vertelt Groenestijn, waaronder het wekelijks spoelen van de drinkwaterleiding en het maandelijks meten van de temperaturen op bepaalde tappunten. “Voor de overige taken is een specialist nodig, zoals voor het nemen van watermonsters, het onderhoud van de warmwaterbereiders, het ijken van de temperatuurmeters en het controleren van de keerkleppen. Ook hierin spelen wij graag een rol van betekenis.”

beheer

ionellapreventie

ing taal beheer

Legionellapreventie Legionellapreventie Legionellapreventie Legionellapreventie Installatie Digitaal beheer Digitaal beheer en beheer Digitaal Digitaal beheer beheer

menerga

Dé specialist in Legionellapreventie Installatie aanpassingen Installatie aanpassingen Dé Déspecialist specialistinin Installatie Installatie aanpassingen aanpassingen

Digitaal beheer egionellapreventie Legionellapreventie

ties

Gelden Columbus en Cube als nieuw gebouwde blikvangers op het Kerkraadse museumplein, het bestaande techniekmuseum Discovery Center Continium werd gedurende het project van een meer eigentijds jasje voorzien. Ook díe klus is door SPIE Building Systems met succes geklaard. “We hebben de complete bouwkundige renovatie van het oorspronkelijke gebouw gedaan”, aldus Panteleou. “Daarbij zijn ook diverse bestaande techniekruimtes in het oorspronkelijk deel van het Continium aangepast. Inclusief de plaatsing van een hypermoderne warmtepomp, het implementeren van twee nieuwe cv-ketels en het aanpassen van de infrastructuur aan de nieuwe situatie.” ❚

Installatie Installatie Installatie Installatie enen beheer beheer 90% warmteterugwinning en koeling met en beheer en beheer

Engineering Engineering Legionellapreventie Engineering Engineering e aanpassingen Geautomatiseerd beheer Geautomatiseerd beheer allatie aanpassingen Dé specialist in Geautomatiseerd Geautomatiseerd beheer beheer

infecties

RENOVATIE

Installatie en beheer

ineering matiseerd beheer

utomatiseerd beheer

Ook dat is hier op een mooie en slimme manier gerealiseerd. Via de gebouwgebonden installaties wordt nu ook de verlichting geregeld.”

6010 gecertificeerd Engineering igitaal beheer Desinfecties Desinfecties

0 gecertificeerd

Legionellapreventie Desinfecties Desinfecties

water als koudemiddel gecombineerd in één systeem

Installatie en beheer ECODESIGN DéDé specialist specialist in in Legionellapreventie Installatie 2016 + 2018 Legionellapreventie Legionellapreventie Legionellapreventie en beheer voldoet aan

RICHTLIJN 2009/125/EC

BRL 6010 gecertificeerd BRL 6010 gecertificeerd beheer Geautomatiseerd Installatie Digitaal beheer BRL BRL 60106010 gecertificeerd gecertificeerd T: 046-4361200 -4361480 E: www.totalprojectcare.nl I: info@totalprojectcare.nl en beheer Legionellapreventie Engineering eautomatiseerd beheer Installatie aanpassingen eg 20 6171 AZ Stein T: 046-4361200 Installatie Digitaal beheer Nijverheidsweg 20 20 6171 AZ Stein T: 046-4361200 Nijverheidsweg 6171 AZ Stein T: 046-4361200 Legionellapreventie Legionellapreventie Nijverheidsweg Nijverheidsweg 20 20 6171 AZ 6171 Stein AZ Stein T: 046-4361200 T: 046-4361200 Geautomatiseerd beheer en beheer F: 046-4361480 E: www.totalprojectcare.nl I: info@totalprojectcare.nl F: 046-4361480 E: www.totalprojectcare.nl I: info@totalprojectcare.nl 80 E: www.totalprojectcare.nl I: info@totalprojectcare.nl Legionellapreventie Legionellapreventie F: 046-4361480 F: 046-4361480 E: www.totalprojectcare.nl E: www.totalprojectcare.nl I: info@totalprojectcare.nl I: info@totalprojectcare.nl Engineering nstallatie aanpassingen Desinfecties Installatie Installatie Digitaal Digitaal beheer beheer Installatie aanpassingen Installatie Installatie Digitaal Digitaal beheer beheer Dé specialist en beheer en in beheer Geautomatiseerd beheer enenbeheer beheer Engineering Engineering Legionellapreventie BRL 6010 gecertificeerd esinfecties Desinfecties Engineering Engineering Installatie aanpassingen Dé specialist in Geautomatiseerd Geautomatiseerd beheer beheer BRL 6010 gecertificeerd Geautomatiseerd Geautomatiseerd beheer beheer RL 6010 gecertificeerd Legionellapreventie Desinfecties Installatie Installatie aanpassingen aanpassingen DéDé specialist specialist in in Installatie Installatie aanpassingen aanpassingen Dé Déspecialist specialistinin 20 6171Legionellapreventie AZ Stein T: 046-4361200 BRL Nijverheidsweg 6010 gecertificeerd E: www.totalprojectcare.nl Legionellapreventie Desinfecties Desinfecties Nijverheidsweg 20 6171 AZ Stein Legionellapreventie T: 046-4361200 Legionellapreventie Desinfecties Desinfecties F: 046-4361480 E: www.totalprojectcare.nl I: info@totalprojectcare.nl T: 046-4361200

ngineering

heidsweg 20

6171 AZ Stein

Dé specialist in Legionellapreventie Dé specialist in Legionellapreventie

F: 046-4361480

jverheidsweg 20 046-4361480

E: www.totalprojectcare.nl

I: info@totalprojectcare.nl

BRL BRL 6010 gecertificeerd gecertificeerd I: info@totalprojectcare.nl 6171 AZ6010 Stein T: 046-4361200 BRL BRL 6010 6010 gecertificeerd gecertificeerd Nijverheidsweg 20 6171 AZ Stein E: www.totalprojectcare.nl

F: 046-4361480

12 | INSTALLATIE & BOUW

T: 046-4361200 info@totalprojectcare.nl

E: www.totalprojectcare.nl

Nijverheidsweg Nijverheidsweg 20 20 6171 AZ 6171 Stein AZ Stein Nijverheidsweg Nijverheidsweg 20 20 6171 6171 AZ AZ Stein Stein

I: info@totalprojectcare.nl T: 046-4361200 T: 046-4361200 T: 046-4361200 T: 046-4361200

www.menerga.nl

KERKRADE | C-City

Projectinfo

‘VEILIGHEID EN ESTHETIEK GAAN HAND IN HAND’

‘ONZE CV-KETELS HEBBEN ZICHZELF VERKOCHT’

Een mooi en uitdagend project. Zo omschrijft Media Service Maastricht de ontwikkeling van C-City in Kerkrade. De audiovisuele dienstverlener, die in het verleden al de ontruimingsinstallatie van techniekmuseum Continium discovery center maakte, was van A tot Z betrokken bij het vernieuwbouwproject.

In navolging van de levering van twee hoog rendement cv-ketels voor het Continium discovery center in 2013, heeft ELCO Heating Solutions ook de cv-ketels voor de nieuwbouw van C-City in Kerkrade mogen leveren. “De producten hebben zichzelf verkocht”, vertelt Accountmanager Zuid-Nederland Bert Bergman.

“Als totaalleverancier op het gebied van ontruiming hebben wij de technisch installatieadviseur geïnformeerd over de laatste stand der ontruimingstechniek”, vertelt directeur Marco Stijnen. “In opdracht van SPIE Nederland BV hebben we bovendien een stukje engineering, tekenwerk en advies voor onze rekening genomen, onder andere ten aanzien van de projectie en bekabeling. In onze vestiging in Maastricht hebben we de systeemkasten samengesteld, geprogrammeerd en getest, waarna ze op locatie in Kerkrade aan de aanwezige bekabeling en luidsprekers zijn gekoppeld. Nu het project is opgeleverd, zijn wij verantwoordelijk voor het onderhoud.”

Een zeer hoog verwarmingsvermogen, een laag energieverbruik, lage NOx en CO-waarden en weinig waterinhoud. Dat zijn de belangrijkste troeven van de R603 cv-ketels van ELCO Heating Solutions. “Vanwege het succesvolle functioneren van de ketels in de oudbouw, heeft adviseur Bremen Bouwadviseurs de condenserende gasketels ook voorgeschreven in het be-

De bestaande installatie in het techniekmuseum is vervangen door een modernere Klasse A-variant, die aan de laatste NEN 2575 en EN54 normen voldoet en die online kan communiceren met andere systemen, waaronder de brandmeldcentrale. “Het Bosch Praesideosysteem is eenvoudig aanpasbaar, mochten in de toekomst wijzigingen worden doorgevoerd”, aldus Stijnen. De grootste uitdaging in het project betrof volgens hem de esthetica. “De ruimtes in C-City zijn strak afgewerkt. Men had daarom liever geen componenten en luidsprekers in het zicht. Ondanks deze uitdagingen hebben we, door toepassing van minimalistische componenten, toch de vereiste geluidsdruk en verstaanbaarheid in iedere ruimte behaald.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT ADVISEUR INSTALLATIEADVIES E/W INSTALLATIES ONTWERPMODEL

Discovery Center Continium Shift architecture urbanism CONSTRUCTIES ABT bv Bremen Bouwadviseurs SPIE Building Systems Revit (bouwkundig) en Stabicad (installatietechnisch) LUCHT- EN KLIMAATSYSTEEM Menerga Klimaattechnologie WARMTEPOMPEN CIAT Nederland BV LUCHTBEHANDELINGSKASTEN Menerga, onderdeel van de Systemair Group CV-KETELS ELCO Heating Solutions

CONTROLE DRINKWATERINSTALLATIES BRANDMELD-, INBRAAKEN ONTRUIMINGSINSTALLATIE ONTRUIMING ISOLATIEMATERIAAL METEN EN INREGELEN KLIMAATINSTALLATIES INGEBRUIKNAME

Total Project Care B.V. Novisec Security Systems Media Service Maastricht H.J. Crombach BV AirMetric BV oktober 2015

stek van de nieuwbouw”, vertelt Bergman. “De HR 107-ketels combineren een hoge systeemflexibiliteit met een uitstekende kwaliteit. Dankzij de traploze modulatie van het brandervermogen in een regelverhouding tot 1:7, passen de toestellen zich perfect aan op de warmtebehoefte in het gebouw. Het lage watervolume in de ketels maakt een snelle en directe warmteoverdracht mogelijk; de ketels reageren zeer snel op veranderingen in de warmtebehoefte. Opslagverliezen zijn minimaal.” ELCO Heating Solutions is verantwoordelijk voor de levering en inbedrijfstelling van de cv-ketels. Installateur SPIE Nederland BV heeft de montage verzorgd. “De ketels zijn plug-and-play door ons geleverd”, vertelt Bergman. “Dankzij hun compacte afmeting en geringe gewicht, konden ze eenvoudig worden geplaatst. Hierbij is gekozen voor een cascadeopstelling, waarmee een groter cv-vermogen gerealiseerd kon worden.” De ketels, met elk een verwarmingsvermogen van 237,2 kW beschikken allemaal over een warmtewisselaar van roestvrijstaal, dat een maximaal rendement garandeert.

INSTALLATIE & BOUW | 13

KERKRADE | C-City

Tekst: Lieke van Zuilekom

Ontwerpmodel Columbus, Cube en Continium wordt ingezet tot en met de onderhouden beheerfase Na een indrukwekkende bouwperiode zijn in oktober 2015 drie musea op het Museumplein in Kerkrade geopend voor publiek. Het Cube – design museum, Columbus – earth theater en de Connector, die de nieuwbouw met het bestaande Continium – discovery center verbindt, vallen op door hun bijzondere architectuur. Een architectuur die niet alleen bouwtechnisch maar ook installatietechnisch voor grote uitdagingen zorgde, vertelt Jo Geuskens, Projectleider bij SPIE Building Systems. “De architect heeft ons een visualisatie van het plan aangereikt, die wij samen met de bouwkundig aannemer tot op detailniveau hebben uitgewerkt. Omdat er nog geen Revit-model als vertrekpunt beschikbaar was, hebben wij ervoor gekozen de installaties uit te werken in Stabicad; een programma waarmee wij zeer vertrouwd zijn. Door aan de symbolen gege-

14 | INSTALLATIE & BOUW

vens te koppelen, konden we sneller berekeningen maken, onder andere ten aanzien van de verdelers. Dit scheelde kostbare ontwerptijd, waardoor we een stuk sneller de engineeringsfase konden opstarten.” Geuskens vertelt dat de bouwkundig aannemer zijn ontwerp wel uitwerkte in Revit. Een specifieke wens van de opdrachtgever. “Toen het Revit-model

KERKRADE | C-City

stond, hebben wij ons leidingen kanalenwerk evenals andere ‘kritieke’ installatieonderdelen in dit model geconverteerd. Clashes en faalkosten tijdens de uitvoering werden hierdoor tot een minimum beperkt.” De overige installatie-onderdelen, zoals armaturen en stopcontacten, alsook de revisietekeningen worden de komende weken aan het Revit-model toegevoegd. De Provincie Limburg kan het model zo gemakkelijk inzetten tijdens de onderhouden beheerfase van C-City.

UIT HET ZICHT SPIE Building Systems was tijdens dit project verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige- en elektrotechnische installaties, evenals de beveiligings- en transportinstallaties. “Het netjes wegwerken van deze installaties in de gebouwen was een hele puzzel”, aldus Geuskens. “Niet alleen vanwege de bijzondere gebouwvormen, maar ook omdat de installaties zelf niet zichtbaar mochten zijn. Dit zorgde af en toe voor hoofdbrekens tijdens de ontwerpfase. Zo hebben wij voor Columbus, de ‘halve bol’ op het terrein, een slim alternatief voor het traditionele brandmeldsysteem bedacht, in de vorm van een aspiratiesysteem. Deze bestaat uit een antistatische plastic buis die via vijf nozzles lucht uit de ruimte afzuigt. De buis hebben we middels sparingen in het beton weggewerkt, waarna door een nevenaannemer akoestisch spuitwerk is aangebracht. Wie niet weet waar de nozzles zitten, zal ze niet snel vinden.” Ook in de Connector – de gang die de oud- en nieuwbouw verbindt – werd SPIE met een uitdaging geconfronteerd. Hier moesten de installaties en

'HET NETJES WEGWERKEN VAN DE INSTALLATIES IN DE GEBOUWEN WAS EEN HELE PUZZEL. NIET ALLEEN VANWEGE DE BIJZONDERE GEBOUWVORMEN, MAAR OOK OMDAT DE INSTALLATIES ZELF NIET ZICHTBAAR MOCHTEN ZIJN'

armaturen worden weggewerkt achter of onder een zwart, stalen roosterplafond. “Samen met een lichtleverancier hebben we – na een lange zoektocht – een armatuur gevonden die precies achter de roosters kon worden weggewerkt”, vertelt Geuskens. “De luidsprekers, brandmelders en andere installaties zijn allemaal in zwart uitgevoerd, waardoor ze ‘verdwijnen’ tegen de achtergrond.”

TROTS Na twee jaar ontwerpen en bouwen, kijkt Geuskens met trots terug op het project. “Het resultaat van onze inspanning komt perfect overeen met de visualisatie die de architect ons destijds toonde. De uitwerking in Stabicad en Revit heeft hier absoluut aan bijgedragen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 15

KERKRADE | C-City

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Menerga Klimaattechnologie

TWEE-IN-EEN KLIMAATSYSTEEM Al meer dan 35 jaar staat Menerga, onderdeel van de Systemair Group, voor de ontwikkeling en productie van custom made lucht- en klimatiseringssystemen. Innovatieve technieken die worden toegepast binnen de meest uiteenlopende utiliteitsbouwprojecten. In de beginperiode bediende het van oorsprong Duitse bedrijf vooral zwembadexploitanten met slimme klimaatbeheersingsoplossingen. Speciaal voor deze doelgroep ontwikkelde Menerga een kruisstroomwarmtewisselaar van polypropyleen. Een duurzaam materiaal dat, in tegenstelling tot aluminium, niet alleen optimaal bestand is tegen chloor, maar ook ongevoelig is voor corrosie, kalkafzetting en vervuiling. Eigenschappen die perfect pasten binnen het eisenpakket van Bremen Bouwadviseurs, het bij het project Creative City in Kerkrade betrokken adviesbureau. “Omdat het gebouw aan een bepaald label moest voldoen, zocht Bremen Bouwadviseurs een partner die een duurzaam lucht- en klimaatsysteem kon leveren”, blikt Frank Efdé, account manager bij Menerga, terug. “Daarop hebben wij een unit voorgesteld die de combinatie heeft van hoog rendement warmteterugwinning in de winter en verdampingskoeling in de zomer. Bij dit unieke koelprincipe wordt lucht gekoeld middels de verdamping van water. Gewoon onbehandeld kraanwater, welteverstaan.” Het Menerga Adsolair-principe benut de voordelen van indirecte adiabatische verdampingskoeling zonder vochttoename in de toevoerlucht. Het belangrijkste onderdeel vormt de dubbele kruisstroomwarmtewisselaar. De retourlucht

RL (-)

(+)

Indirecte adiabatische verdampingskoeling

wordt ín de wisselaar zelf intensief bevochtigd. De buitenlucht-toevoerlucht wordt in deze kunststof wisselaar indirect door de koude, vochtige afblaaslucht afgekoeld, zonder daarbij zelf bevochtigd te worden. De hoge efficiëntie is gebaseerd op het feit dat de bevochtiging op meerdere plaatsen in de kunststof kruisstroomwisselaar plaatsvindt. Door het hoge temperatuurrendement van de dubbele kruisstroomwisselaar wordt een afkoeling van de buitenlucht van 10K bereikt. Om een verdere nakoeling te realiseren voor de pieklasten, plaatste Menerga in elk van de kasten een koudwaterbatterij. Menerga leverde voor het drie gebouwen tellende complex in totaal zeven luchtbehandelingskasten. “De kasten, die een zeer precieze regeling vereisen en communiceren met het gebouwbeheersysteem, staan garant voor een maximale capaciteit van 75.500 kubieke meter lucht per uur”, aldus Efdé. “Daarmee kan in de zomer middels de indirecte adiabatische koeling zo'n 200 kilowatt koude worden opgewekt. In de winterperiode hebben de luchtbehandelingskasten voor de warmteterugwinning een voelbaar rendement van 78 procent. Daardoor is slechts een kleine naverwarming nodig.” ❚ Luchtbehandelingskast Adsolair 58.

16 | INSTALLATIE & BOUW

KERKRADE | C-City

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: CIAT

WARMTEPOMPEN OP MAAT VOOR C-CITY IN KERKRADE De nieuwbouw van C-City in Kerkrade is in meerdere fases uitgevoerd, waarbij verschillende installateurs verantwoordelijk waren voor het installatiepakket. De leverancier van de warmtepompen was echter in alle fases gelijk. En dat bood volgens Jos Halmans, Verkoop Adviseur bij CIAT Zuidoost Nederland, grote voordelen. “Bij bouwprojecten die in meerdere fases worden uitgevoerd, zie je steeds vaker dat één fabricaat wordt voorgeschreven”, vertelt hij. “Dit biedt vooral uitkomst tijdens de onderhouden beheerfase. Immers heb je dan te maken met slechts één onderhoudspartij. En dat is wat een opdrachtgever zoekt.”

UITVOERING IN FASES In fase 1 van C-City zijn twee warmtepompen van het type DynaCIAT ILG

200V toegepast. In fase 2 is gekozen voor een warmtepomp van het type AquaCIAT Power ILD 1500V en in de 3e fase voor het type AquaCIAT Power ILDH 1200V, waarmee zowel verwarmd als gekoeld kan worden. “De H van ILDH geeft aan dat aan de installatie een pomp en een buffervat zijn gekoppeld, die in de module zijn geïntegreerd”, vertelt Halmans. “Hier is voor gekozen vanwege de beperkte inbouwruimte.” De warmtepomp, met een afmeting van 4.185 x 2.200 x 2.450 mm heeft een koelvermogen van 398 kW en een verwarmingsvermogen 347 kW. ›

INSTALLATIE & BOUW | 17

CIAT L Y S U S T A I N A B

voor al uw duurzame oplossingen CIAT is een internationaal bedrijf met een lange geschiedenis; reeds sinds 80 jaar is CIAT totaalleverancier van klimaatapparatuur. CIAT heeft zichzelf sindsdien gevestigd als Europese leider op het gebied van airconditioning, luchtbehandeling, koeling, warmte-uitwisseling en verwarming door middel van duurzame energie. De CIAT Groep ontwikkelt en produceert producten en totaaloplossingen voor o.a. kantoren, hotels, gezondheidszorg, winkels en industrie. De oplossingen die door CIAT worden ontwikkeld en geproduceerd, kenmerken zich door een hoge energie-efficiëntie, uitstekende kwaliteit van het binnenklimaat en comfort voor de gebruikers.

L I V E

Neemt u gerust contact met ons op voor het volledige programma en een passend advies.

LBK/WTW

L I V E

Watergekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1400 kW

Ventilatorconvectoren

P U R E L Y

L I V E

W E L L

Luchtgekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1350 kW

CIAT Nederland B.V. • Annie M.G. Schmidtweg 229 • 1321 NA Almere Tel. 036 - 533 25 87 • Fax 036 - 533 25 97 • info@ciat.nl • www.ciat.nl

www.ciat.com

KERKRADE | C-City

GEÏNTEGREERDE POMP EN BUFFERVAT Voorafgaand aan het project heeft een productselectie plaatsgevonden op basis van theoretische gegevens zoals de gewenste temperaturen, de verwachte koelvermogens, et cetera, vertelt Halmans. “In een later stadium, bij de inspectie ter plaatste, hebben we echter moeten constateren dat de geselecteerde warmtepomp niet in de beschikbare ruimte paste. In fase 2 was in dezelfde ruimte namelijk al een warmtepomp met losse pomp en buffervat voorzien, waarbij geen rekening is gehouden met de komst van nog een warmtepomp. Als oplossing hebben we daarom een kleinere warmtepomp met iets minder vermogen geëngineerd.” Omdat de plaatsing van twee warmtepompen dicht bij elkaar kan leiden tot geluidsoverlast, is in alle fases gekozen voor extra low noise uitvoeringen. “De installaties betreffen stuk voor stuk moderne warmtepompen met meerdere compressoren, waarmee kleine temperatuurstapjes gemaakt kunnen worden. Als koudemiddel is steeds gekozen voor R410A.”

VAN ADVIES TOT ONDERHOUD “Of een project nu een nieuwbouw- of een renovatieproject betreft, voor een museum, hotel, onderwijsgebouw of andere utiliteit, we worden graag in een zo vroeg stadium bij het project betrokken”, vertelt Halmans. “Want alleen zo kunnen we een optimale producten systeemkeuze waarborgen. In dit project is dit zeker gelukt. Na gunning van de opdracht hebben we de genoemde warmtepompen in fases geproduceerd en geleverd. Vlak voor de oplevering draagt onze serviceorganisatie zorg voor de inbedrijfsstelling van de installaties en voor de nazorg, die naar wens kan bestaan uit een standaard onderhoudscontract of voor monitoring op afstand via het M2M-systeem van CIAT, waarbij we de machines 24 uur per dag, zeven dagen per week monitoren.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 19

PLAATSNAAM| |Medisch OLDENZAAL Projectnaam Spectrum Twente

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Wolter & Dros | Impressies: IAA Architecten

MST OLDENZAAL NADERT ZIJN VOLTOOIING Het markante Medisch Spectrum Twente (MST) in Oldenzaal, dat in de afgelopen honderd jaar in vijf fases is gebouwd, ondergaat op dit moment een grootschalige renovatie. In twee fases worden alle bouwdelen achter de oude voorgevel gerenoveerd en gemoderniseerd.

De typische veranda waarop voorheen mensen met tuberculose in de zon konden zitten, wordt in ere hersteld en het voormalige beddenhuis wordt vervangen door een binnenplein met restaurant. In de nieuwe visie zal het kleinschalige ziekenhuis in Oldenzaal een centrum voor poliklinieken, polikli-

20 | INSTALLATIE & BOUW

OLDENZAAL | Medisch Spectrum Twente

Projectinfo INREGELEN = OPTIMALISEREN Een slecht ingeregelde installatie zorgt voor een onaangenaam binnenklimaat en brengt een onnodig hoog energieverbruik met zich mee.

nische behandeling, functieonderzoek en een electief behandelcentrum zijn. Het accent in het vernieuwde hospitaal komt te liggen op dagbehandeling en short-stay. De kamers krijgen een hotelachtige sfeer met ramen tot aan de vloer. Als afsluiting van fase één openden eind oktober 2015 twintig poliklinieken de deuren van hun nieuwe onderkomen. Fase 2 wordt in de zomer van 2016 afgerond. Het ontwerp van IAA architecten en IBL adviesbureau wordt in een bouwteam uitgevoerd door TBI-ondernemingen Koopmans Bouwgroep, Croon Elektrotechniek (E) en Wolter & Dros (W). Na een omvangrijke en zeer uitdagende eerste fase, hebben de installateurs nu even rust. “Op dit moment wordt het beddenhuis gesloopt en worden de liften in het entreegedeelte 180˚ gedraaid”, vertelt Mathijs Messing, projectcoördinator bij Wolter & Dros. “In april/mei zullen wij het laatste sanitair en de ventilatie, koeling en verwarming aanbrengen in de diverse ruimtes.”

ZIEKENHUIS BLEEF IN BEDRIJF Omdat tijdens fase 1 een verdieping met poli’s, het achterliggende verzorgingshuis en het beddenhuis – waar het MST tijdelijk was ondergebracht – in bedrijf moesten blijven, konden installaties zoals de verwarming, het sanitair, de ventilatie en medische gassen niet worden afgesloten, vertelt Messing. “Dit vroeg om creativiteit, tijdelijke voorzieningen en een strakke planning voor boortijden en omschakelingen. Door de installaties vroegtijdig in kaart te brengen en indien nodig te renoveren, konden we de verschillende installaties per afdeling en verdieping afsluiten, waardoor de gebruikers hier geen last van hebben ondervonden.”

MONUMENTAAL Eén van de uitdagingen in het project betrof bouwdeel 2, vertelt hij. “In dit monumentale deel – het oorspronkelijke ziekenhuis uit 1918 – hadden we te maken met beperkte inbouwhoogtes boven de verlaagde plafonds. Bovendien moesten we zoveel mogelijk gebruikmaken van bestaande, krappe sparingen, vanwege de constructie. Het was een heel gepuzzel om alle installaties hier goed op elkaar af te stemmen en weg te werken in het plafond. Tevens hebben we in bouwdeel 2 de bestaande kapel gerenoveerd die nu als stilteruimte in gebruik is genomen.” ›

Regulair BV is een onafhankelijk opererend bedrijf met als specialisatie het inregelen en beproeven van klimaatinstallaties. Het doel van lucht- en waterzijdig inregelen is het realiseren van de berekende ontwerpvolumestromen. De werkzaamheden worden uitgevoerd door goed opgeleide en vakbekwame medewerkers die allen zijn voorzien van volledig ingerichte meetwagens en de modernste meetapparatuur. Het bedrijf richt zich voornamelijk op het inregelen van installaties in de utiliteitssector en de industriële markt in Nederland. De zorgsector is bovendien een sterk groeiende markt. Regulair BV is als onderaannemer nauw betrokken bij de nieuw- en verbouw van het project MST in Oldenzaal. De technische competentie en professionele aanpak maakt van Regulair een betrouwbare partner.

LUCHTINBLAASSYSTEMEN VOOR OPERATIEAFDELING PRESTATIENIVEAU 1 De operatiekamer van het Medisch Spectrum Twente (MST) in Oldenzaal is door Medexs BV voorzien van een plafondsysteem met inblaasplenum, die zorgt voor een schone, HEPA-gefilterde luchtkolom in de ruimte. Dit vormt het ISO klasse 5 beschermde gebied. “Door de lucht met een bepaalde snelheid en een bepaalde temperatuur uit het plenum te blazen, ontstaat een laminaire downflow boven de operatietafel”, vertelt projectmanager Harrie Vreekamp. “Hierdoor kunnen stofdeeltjes en eventuele ziektekiemen die hierop ‘meevaren’ niet in de buurt van het wondgebied van de patiënt komen. Het medisch restplafond is uitgevoerd met een beloopbaar aluminium profiel en medische plafondplaten die nat te reinigen zijn, voor een optimale hygiëne.” In de opdekruimte is door het bedrijf een crossflowsunit voorzien, gemaakt van HPL massief, die zorgt voor een horizontale laminaire flow, vertelt Vreekamp. “Deze luchtstroom zorgt ervoor dat de instrumenten op de tafel steriel blijven.” Medexs biedt een totaaloplossing op het gebied van de afwerking en inrichting van operatiekamers, cleanrooms, sanitaire cellen, laboratoria, apotheken, zorginstellingen en andere geclassificeerde (schone) ruimten. “Samen met onze partnerbedrijven bieden we het beste van twee werelden, door een hoge kwaliteit luchttoevoersysteem te combineren met ultrahygiënische wandafkleding, verlichting, vloeren plafondsystemen en meubilair. Hierbij verzorgen we zowel het ontwerp als de engineering, productie, montage, validatie en onderhoud.”

INSTALLATIE & BOUW | 21

OLDENZAAL | Medisch Spectrum Twente

Met de oplevering aankomende zomer komt een eind aan 2,5 jaar ontwerpen bouwtijd, vertelt Messing. “In januari 2014 zijn de bouwteampartners en het MST begonnen met het uitwerken van de krappe planning en de afstemming van elkaars werkzaamheden. In september 2014 is gestart met de bouw. Het ziekenhuis is opgedeeld in vier bouwdelen. In een bouwvolgorde hebben we heel efficiënt de sloop- en demontagewerkzaamheden per bouwdeel verzorgd, waarna we zijn begonnen met het monteren van de nieuwe installatie en alle bouwkundige ruimtes.”

DUURZAAM HERGEBRUIK Tijdens de bouw is een deel hergebruikt. Zo is één luchtbehandelingskast gerenoveerd en zijn de bestaande verwarmingsinstallatie en koelmachine gehandhaafd. De overige luchtbehandelingskasten zijn nieuw aangeleverd en ter plaatse samengebouwd en afgemonteerd. ❚

Bouwinfo ARCHITECT IAA architecten ADVISEUR Ingenieursbureau Linssen UITVOERING Koopmans Bouwgroep INSTALLATIES Wolter & Dros (W), Croon Elektrotechniek (E) KLIMAATINSTALLATIES Regulair BV LUCHTBEHANDELINGSUNITS Systemair LUCHTINBLAASSYSTEMEN Medexs BV BVO 3.000 m² nieuwbouw en 12.000 m² renovatie

Totaalprojecten voor uw OK complex. Bel nu: +31 (0)317 614 416

E info@gena-interieurbouw.nl www.gena-interieurbouw.nl

22 | INSTALLATIE & BOUW

E info@medexs.com www.medexs.com

OLDENZAAL | Medisch Spectrum Twente

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Irene van der Meijs

Complete luchtbehandelingsunits voor vernieuwbouw MST Oldenzaal Voor de vernieuwbouw van MST Oldenzaal heeft Systemair vier luchtbehandelingsunits van het merk Holland Heating geëngineerd, geleverd en geïnstalleerd. De bestaande luchtbehandelingsunit in de oudbouw is door het bedrijf gecontroleerd, gereinigd en uitgebreid met een kanaalkoeler, die achter de unit is voorzien. “Naar wens van de klant hebben we meer koelvermogen gerealiseerd”, vertelt Michel Molemans, accountmanager bij Systemair. “Daarnaast hebben we – waar nodig – vermogens opgetopt. De Holland Heating luchtbehandelingsunit, die nog dateert uit 1993, kan hierdoor weer jarenlang vooruit.”

NIEUWE, COMPLETE UNITS In opdracht van Wolter & Dros heeft Systemair vier nieuwe luchtbehandelingunits van het type HHFlex van respectievelijk 18.000, 27.000, 12.000

en 7.500 m³/h voorzien, voor de vier afdelingen in de nieuwbouw. “De luchtbehandelingsunits zijn compleet uitgevoerd met sorptie warmtewielen, koeling, verwarming, stoombevochtiging en directgedreven ventilatoren”, aldus Molemans. “Een speciaal anti-corrosiescherm beschermt de filtersectie in het buitenlucht-aanzuiggedeelte. Daarnaast zijn de units aan de binnenzijde van het buitenlucht-aanzuiggedeelte met RVS beplaat, om roestvorming te voorkomen. Een dubbele lekbak zorgt ervoor dat alle vocht uit de lucht wordt opvangen en afgevoerd, zodat de units van binnen

zo schoon mogelijk blijven. Het resultaat zijn units met een hoge kwaliteit en een lange levensduur, tegen lage onderhouds- en energiekosten. Bovendien zijn de units zeer gebruiksvriendelijk.”

LEVERING IN DELEN De luchtbehandelingsunits zijn in delen in Oldenzaal aangeleverd, waarna ze in het werk zijn geassembleerd. “De units konden hierdoor gewoon via de deur naar binnen. Er hoefden dan ook geen speciale voorzieningen voor getroffen te worden.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 23

BEURS | Building Holland

Tekst: Marvin van Kempen Beeldmateriaal: Robert Tjalondo

Building Holland 2016 – van 22 tot en met 24 maart in RAI Amsterdam

ONTDEK DE TOEKOMST VAN DE BOUW- EN VASTGOEDSECTOR De derde editie van Building Holland staat in het teken van het horen, zien en beleven van de toekomstige bouwen vastgoedsector. Groter, invloedrijker en vooral integraler dan ooit vindt het jaarlijkse event wederom plaats in de RAI Amsterdam. “Wie relevant wil blijven na de kanteling van de bouw, moet van 22 tot en met 24 maart de volgende stap zetten.” Building Holland-directeuren Richard Klein en Wietse Walinga zien een industrialiserende sector met meer oog voor human capital als belangrijkste omwenteling. “De gezondheid van gebouwgebruikers is veelbesproken, maar echte actie op dit vlak is kersvers”, vindt Klein. “De initiatieven komen langzaam van de grond, waarbij vooral prestatiecontracten en kwaliteitsgaranties op het gebied van arbeidsproductiviteit en ziekteverzuim steeds vaker in de schijnwerpers staan. De groeiende inzet van meer industriële bouwmethodieken is al een tijd aan de gang, maar lijkt nu ook te versnellen. Daarom wordt het komende jaar belangrijk, omdat velen de knoop doorhakken om met nieuwe businesscases en processen aan de slag te gaan.” Directeur Wietse Walinga. Courtesy of OMA, Photography by Fred Ernst

24 | INSTALLATIE & BOUW

Die verandering vormt een nieuwe uitdaging voor de aanbod- en vraagzijde. Bedrijven aan de eerstgenoemde kant onderscheiden zich met totaalconcepten en kwaliteitsgaranties van de concurrentie, terwijl beheerders en vastgoedeigenaren het verschil maken met een frisse uitvraag. Met die wetenschap tracht het tweetal slimme verbindingen te leggen en de integrale sector bij elkaar te brengen. “Deze nieuwe realiteit betekent dat beide kanten een immense behoefte hebben aan kennis en het zien en beleven van totaalconcepten”, zegt Walinga. “Natuurlijk is een ontmoeting met beslissers een randvoorwaarde voor succes. Terwijl het op andere events af en toe speuren is naar de juiste persoon, hebben we de afgelopen twee edities van Building Holland gezien dat zestig procent van de bezoekers beslisser is.”

BEURS | Building Holland

'Wie relevant wil blijven na de kanteling van de bouw, moet van 22 tot en met 24 maart de volgende stap zetten' GROEI IN AANTAL EN DIVERSITEIT De manier om deze partijen met elkaar te verbinden, verschilt in 2016 ten opzichte van de voorgaande jaren. “Toen werd vooral veel informatie naar bezoekers gezonden. Dit jaar hebben we meer aandacht voor de verbindingen tussen partners en koppelen we partners en bezoekers aan elkaar”, vertelt Walinga. “Daarnaast is niet alleen sprake van een fysieke groei naar twee hallen, maar ook in de vorm van profieldiversiteit van partners en bezoekers”, voegt Klein toe. “Dit jaar haken onder andere partijen als ABN AMRO, NeVaP, CFP, TVVL, UNETO-VNI, BAM en Bouwend Nederland aan om een brede invulling te geven aan het programma en de content. Daarnaast verwachten we, met de lancering van Concept Area’s als Duurzame Scholen en Zorgvastgoed, specifieke doelgroepen aan te trekken als schoolbestuurders, beleggers, investeerders en beheerders van bijvoorbeeld zorginstellingen. Ook blijft alleen op dit event de integrale kolom vertegenwoordigd, waaronder architecten, corporaties, installateurs en meer.”

NIEUWE AANWINST De door Klein aangestipte Concept Area’s vormen een nieuwe aanwinst, verspreid over de twee hallen van Building Holland 2016. Elk heeft een eigen thema. Naast Duurzame Scholen en Zorgvastgoed zijn er vaste plekken gereserveerd voor Duurzame Woningbouw, Renovatie & Transformatie, Smart Buildings en Gezonde Gebouwen. “In deze Concept Area’s proberen we de bezoeker in een kort tijdbestek te informeren en enthousiasmeren over toekomstbestendige totaalconcepten binnen het thema”, licht Walinga toe. “Het doel van deze gebieden is om bezoekers kansrijke initiatieven in de

Courtesy of OMA, Photography by Fred Ernst.

markt te laten beleven. Dat doen we met virtual reality, waarmee bezoekers virtueel door het meest duurzame kantoor van Nederland kunnen lopen, maar ook door totaaloplossingen te tonen in een klaslokaal. Een ander belangrijk element is de mogelijkheid om in contact te komen met vertegenwoordigers, die informatie geven over financierings- en subsidiemogelijkheden.”

SPREKERS Ook dit jaar is de line-up van Building Holland-sprekers divers en van hoge kwaliteit. Zo zijn de drie toparchitecten van Nederland aanwezig om de toekomst te vormen: Rem Koolhaas, Ben van Berkel en Thomas Rau geven hun visie op (Re)Building the Future. Daarnaast vormen Henk Jagersma, Willem Vermeend, Jan Willem van de Groep, Marjet Rutten, Jan Rotmans en tientallen andere sprekers en het onmisbare programma van Building Holland 2016.

GRATIS DEELNAME AAN BUILDING HOLLAND 2016 Bent u enthousiast geworden en wilt u deelnemen aan Building Holland 2016? Ga dan naar www.buildingholland.nl en schrijf u gratis in. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 25

BEURS | Building Holland

OP WEG NAAR EEN GEZOND EN COMFORTABEL BINNENKLIMAAT Het is al langer bekend dat het binnenklimaat in vele gebouwen nog serieus te wensen overlaat. Door de hoge CO2-concentraties is de nood hoog om een ‘gezondere’ omgeving te creëren. Een uitgekiende strategie van natuurlijke ventilatieen zonweringsystemen biedt hierop het gepaste antwoord. De beursstand van Duco op Building Holland in hal 9 vormt hét kader bij uitstek om een uitstekende voeling te krijgen met een gezond en comfortabel binnenklimaat. Bezoekers uit de bouwen vastgoedsector kunnen op een (visueel) aantrekkelijke manier ontdekken hoe het DUCO at HOME concept zorgt voor een optimaal binnenklimaat. Dit totaalconcept geeft invulling aan een oplossing voor woningen in zowel de nieuwbouw- als de renovatiemarkt. Aan het woord is Richard Geraerts, verkoopleider Nederland bij Duco: “We verwachten dat vooral de renovatiemarkt de komende jaren een sterke groei zal kennen en dat ventilatie hierin een belangrijke

Richard Geraerts, verkoopleider Nederland bij Duco.

26 | INSTALLATIE & BOUW

rol zal spelen. Dit wordt mede versterkt door de regelgeving die steeds strengere eisen stelt aan een gezond binnenklimaat. Ventileren zal de komende jaren dan ook niet meer weg te denken zijn als belangrijke pijler in de woningbouw.”

DE STILSTE ÉN SLIMSTE AFVOERBOX VAN EUROPA Niet enkel het thema ‘gezondheid’, maar ook ‘comfort’ en ‘energiezuinigheid’ krijgen in elke ontwikkeling van Duco een prominente plaats toegewezen. De producten die de ventilatiespecialist tijdens Building Holland presenteert, vormen het concrete bewijs. “Eén van die producten is de DucoBox, een mechanische afvoerventilator die deze drie thema’s naadloos verenigt”, verduidelijkt Geraerts. “Deze compacte en eenvoudig te installeren afvoerbox is in twee varianten beschikbaar: dankzij een minimaal geluidsvermogen van 57,5 dB(A) bij aanzuig en 46,5 dB(A) bij afstraling van de kast staat de DucoBox Silent synoniem voor de stilste box van Europa. Bij de DucoBox Focus zorgen de geïntegreerde regelklep-

BEURS | Building Holland

DucoBox Focus De SLIMSTE afvoerbox van Europa!

Door toepassing van geïntegreerde klepsturing met minstens twee sensoren wordt energielabel B behaald

BUILDING HOLLAND

HAL 9, STAND 066 22 t.e.m. 24 maart

We inspire at www.duco.eu

adv_installatie-en-bouw.indd 2

De regelkleppen garanderen een slimme en efficiënte afvoer van vervuilde en/of vochtige lucht.

3/02/16 09:13

slimste afvoerbox van Europa. Bovendien behalen Duco’s Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatiesystemen de hoogste EPC-winst in combinatie met de DucoBox Focus!”

FUNCTIONELE EN ESTHETISCHE OPLOSSINGEN VOOR ELKE SITUATIE Naast de DucoBox zal de bezoeker kunnen kennismaken met diverse (design) sensoren die een efficiënte luchtafvoer, op basis van CO2- en/of vochtmetingen, in zowel renovatie- als nieuwbouwprojecten garanderen. De DucoVent Design toont dan weer dat esthetiek en functionaliteit twee eigenschappen zijn die elkaar heel mooi kunnen aanvullen. Dit afvoerventiel integreert zich dankzij het strakke design haast onzichtbaar in de ruimtes waar afgezogen wordt en bestaat voortaan uit verschillende uitvoeringen. De extra geluiddemping vormt een bijkomende troef.

TOTAALCONCEPT VOOR SCHOLEN

pen, op basis van CO2- en vochtsturing, voor een efficiënte luchtafvoer, enkel waar en wanneer nodig én in de juiste hoeveelheid. Dit resulteert in een optimale energiebesparing en maakt van de DucoBox Focus de

“Tijdens Building Holland zal naast DUCO at HOME ook het totaalconcept voor scholen, DUCO at SCHOOL, onder de aandacht worden gebracht in de Concept Area Duurzame Scholen”, aldus Geraerts. “Duco toont in deze area zijn oplossingen die, dankzij een doordachte combinatie van basisventilatie, intensieve ventilatie en zonwering, zorgen voor een gezond, comfortabel én energiezuinig binnenklimaat in eender welke school.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 27

BEURS | Building Holland

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: BRControls en MVComfort

‘INTELLIGENTE SOFTWARE ZORGT VOOR EEN VOLLEDIG BEHEERSBAAR GEBOUW’ Drie kwart van de kosten van een gebouwinstallatie wordt gemaakt tijdens de exploitatiefase. Om die kosten in de hand te houden, zonder dat wordt ingeboet aan gebruikscomfort, is een goed en eenvoudig te bedienen gebouwbeheersysteem onontbeerlijk. Dat BRControls hierin kan voorzien, toont het bedrijf onder andere tijdens Building Holland, van 22 t/m 24 maart in de Amsterdam RAI. "Ons intelligente gebouwbeheersysteem met bijbehorende managementsoftware maakt van elk pand een volledig beheersbaar en controleerbaar gebouw”, vertelt Ivo Verbucheln, Accountmanager Prestatieborging bij BRControls. “De hightech systemen kunnen namelijk communiceren met vrijwel alle bestaande gebouwinstallaties. Onze gebouwbeheersystemen zijn voorzien van eenvoudige bediening, waardoor een installatie na ingebruikname optimaal kan worden ingezet. Dit zorgt niet alleen voor optimaal comfort voor de gebruikers, maar ook voor flinke besparingen op de beheersen energiekosten, van wel twintig tot dertig procent per jaar!”

OPTIMAAL BEDIENINGSGEMAK BRControls ontwikkelt, assembleert en realiseert honderd procent webbased gebouwbeheersystemen, vanuit de vestigingen in Zwolle en ’s-Hertogenbosch. “Onze specialisten werken hier continu aan de verbetering van onze producten en aan de optimalisering van het bediengemak”, vertelt Verbucheln. “We passen hierbij de snelste en meest moderne ICT-technieken toe, die garant staan voor hoge datasnelheden en een lange levensduur. Onze gebouwbeheersystemen zijn honderd procent webbased. Gebouwinstallaties zijn hierdoor op ieder moment van de dag, vanaf iedere gewenste locatie te

beheren en beheersen. In geval van afwijkingen kan bovendien snel worden ingegrepen.” Een extra slag in het beheren en beheersen van de installaties, kan gemaakt worden middels MyBuilding, een tool van zusterbedrijf MVComfort dat de prestaties van de klimaatinstallaties inzichtelijk maakt door drie processen te bewaken: het comfort, (het functioneren van) de installatie en het bijbehorende energiever-

28 | INSTALLATIE & BOUW

BEURS | Building Holland

bruik. “MyBuilding analyseert alle data uit het gebouwbeheersysteem, aan de hand van door de gebruiker bepaalde kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s)”, aldus Verbucheln. “Via een overzichtelijk dashboard met diverse meters worden de prestaties van het gebouw vervolgens inzichtelijk gemaakt voor beheerders, managers en andere betrokkenen. Wanneer een KPI zich buiten de grenswaarde bevindt, wordt automatisch een melding naar de gebouwbeheerder verzonden, zodat snel en doeltreffend actie kan worden ondernomen.”

MyBuilding tot een hoger comfort. De beheerder ontvangt automatisch iedere dag een overzicht van hoe zijn gebouw presteert, zodat hij gericht kan sturen.”

EFFICIËNT BEHEREN EN BEHEERSEN MyBuilding controleert en rapporteert 24 uur per dag, 7 dagen per week of de installaties volgens de ontwerpeisen functioneren en spoort afwijkingen op, vertelt hij. “Hierdoor kunnen de installaties niet alleen efficiënt beheerd, maar ook beheerst worden, waardoor veel energie kan worden bespaard. Bovendien leidt gebruik van

De aanwezigheid van energiezuinige technieken is geen garantie voor een energiezuinig gebouw, stelt Verbucheln. “Onvoldoende kennis van de installaties en defecte en onjuist ingestelde componenten zoals

regelaars en temperatuur- en druksensoren zorgen ervoor dat installaties veelal niet presteren zoals beoogd. Comfortproblemen zijn meer regel dan uitzondering en maar liefst een kwart van de installaties verbruikt teveel energie. Zonde en onnodig. Want met behulp van onze controletool en middels ons gebouwbeheersysteem kan de gebouweigenaar de regie over zijn installaties eenvoudig terugnemen.” ❚

MVCOMFORT EXPERTS IN DATACONTROL

INSTALLATIE & BOUW | 29

BEURS | Building Holland

VAN LOGISTIEK DIENSTVERLENER NAAR INTEGRAAL PROJECTMANAGER In de bouwsector valt nog veel winst te behalen. Zeker als het gaat om de logistiek. “Door logistieke processen beter te managen en door ervoor te zorgen dat de juiste materialen op het juiste moment op de juiste plaats worden geleverd, kunnen (faal)kosten en tijdverliezen tot een minimum worden beperkt”, vertelt Bas Schröder, Manager Special Accounts Groep & Business Development bij Technische Unie. “Hoe eerder wij bij een bouwproject worden betrokken, hoe groter de rol die wij hierin kunnen spelen.” Nu steeds meer integraal wordt gebouwd, waarbij bouw en installaties optimaal op elkaar worden afgestemd, verandert de rol van de technische groothandel, vertelt Schröder. “Naast de levering van sec producten worden advies en ondersteuning steeds belangrijker. Technische Unie heeft hier de afgelopen jaren grote stappen in gemaakt. We hebben onze dienstverlening uitgebreid, zodat we nu ook het integrale projectmanagement voor onze rekening kunnen nemen. Wanneer we al in de voorbereidings- of ontwerpfase bij een project worden betrokken, kunnen

'Hoe eerder wij bij een bouwproject worden betrokken, hoe groter de rol die wij hierin kunnen spelen' we actief meedenken over de best passende oplossingen. Zowel op bouwkundig als op installatietechnisch gebied. Vervolgens kunnen we zorgdragen voor het complete logistieke proces, waarbij we alle producten volledig en just-in-time op de bouwplaats aanleveren. Hiermee ontzorgen we de aannemer, de installateur en alle onderaannemers. Doordat we als groothandel niet afhankelijk zijn van één product of één merk, kunnen we hierbij altijd de best passende oplossingen bieden. Dit leidt niet alleen tot een optimale bouw, maar ook tot een beter resultaat voor de eindgebruiker.”

BOUWPLAATSLOGISTIEK Tijdens Building Holland informeert Technische Unie bezoekers over hoe uitgebreid deze dienstverlening kan zijn. “Speciale aandacht is er voor ons concept Bouwplaatslogistiek, waarbij we de integrale logistiek voor een bouwproject kunnen verzorgen”, vertelt Schröder. “Hierbij vormen we een onderdeel van de bouwketen en worden we aangesloten op de

30 | INSTALLATIE & BOUW

planning, zodat we toeleveringen optimaal kunnen managen. Niet alleen van onze eigen installatiematerialen, maar ook van sidestream producten die we niet op voorraad of zelfs niet in ons assortiment hebben. De bouwpartijen hebben hierdoor te maken met maar één leverancier, die alle materalen volledig en just-in-time aanlevert. Zowel richting de bouw als op de bouwplaats zelf. Dit zorgt voor tijdswinst en reduceert faalkosten. Bovendien wordt de productiviteit op de bouw vergroot. De monteurs kunnen hun tijd immers effectiever besteden.”

HOE EERDER BETROKKEN, HOE BETER “Hoe eerder we in het project betrokken zijn, hoe beter we invulling kunnen geven aan onze rol van totaalleverancier”, meent Schröder. “Om dit te stimuleren, heeft Technische Unie onlangs een BIM Software Plugin laten ontwikkelen, die we ook tonen tijdens Building Holland. Met de gratis plug-in kunnen extra functionaliteiten aan het Revit-programma worden toegevoegd. Met slechts één druk op de knop kan vervolgens alle relevante productinformatie van de producten uit ons assortiment worden opgeroepen.” Christian Willemsen, eCommerce Specialist System2-System bij Technische Unie, vult hem aan: “Met de plug-in kunnen relevante productgegevens in één keer geüpload worden in de ontwerptekening, waardoor een verrijkt document ontstaat. Denk hierbij niet alleen aan technische productgegevens, maar ook aan actuele (netto)prijzen en voorraadgegevens. Zelfs speciale of uitlopende artikelen worden eenvoudig inzichtelijk gemaakt.” De plug-in is toe te passen bij de versies Autodesk Revit® 2014, 2015 en 2016, vertelt hij. “Eind dit jaar staat de release van Autodesk Revit® 2017 gepland. De BIM Software Plug-in is eenvoudig te downloden via de dienstenpagina op onze website, via Autodesk Exchange Revit Apps – de appstore van Autodesk – en via onze appbouwer, IItannex. Kijk voor meer informatie op www.technischeunie.nl ❚

BEURS | Building Holland Fotografie: Dominik Obertreis

INSTALLATIE & BOUW | 31

BEURS | Building Holland

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Klimaatgroep Holland

Vraaggestuurd ventileren, koelen en verwarmen zorgt voor maximaal comfort, tegen minimale exploitatiekosten Een vraaggestuurde klimaatoplossing voor scholen en onderwijsinstellingen die een optimaal en fris binnenklimaat creëert. Tijdens Building Holland presenteert Klimaatgroep Holland haar vernieuwde Scholenconcept; een totaaloplossing waarin ventilatie, koeling en verwarming inclusief dynamische warmteterugwinning (D-WTW) zijn meegenomen. Door de toepassing van een nieuwe ventilator in de Comfort˚Plus klimaatunit, kan nóg energiezuiniger geventileerd worden, tot wel 35%. Bovendien is het geluidsniveau gedaald tot minder dan 32 dBA. Daarmee voldoet de Comfort˚Plus aan alle eisen van Frisse Scholen klasse B.

Door constante meting van CO2, temperaturen, luchtdruk en luchtvochtigheid wordt het binnenklimaat optimaal aangepast aan de wensen van de gebruiker, vertelt Harry Vaatstra, directeur van Klimaatgroep Holland. “Het decentrale klimaatsysteem zorgt per lokaal voor een fris binnenklimaat, waarbij rekening gehouden wordt met specifieke variabelen op ruimteniveau. Zo kunnen gebruikers hun eigen ruimtetemperatuur instellen. Aan het eind van de dag wordt deze temperatuur automatisch teruggeschakeld naar een vooraf bepaalde basisinstelling, zodat geen energie wordt verspild.” Indien een gebruiker niet tevreden is over de basisinstellingen, kan hij dit eenvoudig via het bedienpaneel doorgeven aan de meldkamer van Klimaatgroep Holland, waarna de instellingen worden aangepast.

MINIMAAL VERBRUIK Doordat de units – naast het binnenklimaat – ook de aansturing van bijvoorbeeld verlichting en zonwering kunnen verzorgen, ›

INSTALLATIE & BOUW | 33

Aangenaam .

Verwarmen Ventileren Koelen Energie besparen

Grip op een gezond en energiezuinig binnenklimaat. Aangenaam leren

www.klimaatgroepholland.nl

BEURS | Building Holland

wordt niet alleen bespaard op bouwen installatiekosten, maar ook op energieverbruik, vertelt Vaatstra “En ook gratis nachtkoeling resulteert in een heerlijk fris klaslokaal, zonder dat energie wordt verspild.” Het systeem maakt gebruik van hoge debieten vrije koeling. Ventilatie en verwarming vinden alleen plaats indien nodig. “Mede hierdoor functioneert ons Scholenconcept tot zes keer zuiniger dan andere systemen. Ten opzichte van centrale systemen kan dit zelfs oplopen tot tien keer. Dit blijkt uit tests uitgevoerd door onderzoeksbureau Peutz, die de prestaties van onze installaties heeft gemeten.” Voor ruimtes die niet continu worden bezet, zoals gangen en aula’s, presenteert Klimaatgroep Holland op Building Holland de nieuwe

logi˚connect besturingslijn, die eenvoudig aan het Scholenconcept-datanetwerk gekoppeld kan worden. “Met dit systeem kunnen de verlichting, zonwering en (vloer)verwarming naar behoefte geregeld worden.”

NUL-OP-DE-METER De Comfort˚Plus klimaatunits zijn ontworpen om met een laagtemperatuurtraject te kunnen verwarmen en koelen. “De units kunnen eenvoudig worden aangesloten op een warmtepompinstallatie”, vertelt Vaatstra. “Bovendien kunnen ze worden ingezet in nul-op-de-meter projecten, waarvoor ook in de scholenbouw inmiddels de eerste initiatieven zijn gestart. Zo bouwen wij mee aan een school in Rottevalle, Friesland, die volledig cradle-to-cradle wordt uitgevoerd. Naast dat alle

bouwmaterialen in dit project recyclebaar zijn, zijn onze units dit ook. Op korte termijn verwachten wij hiervoor een certificaat te ontvangen.”

MONITORING OP AFSTAND Om de werking van haar systemen conform vooraf bepaalde parameters te garanderen, monitort Klimaatgroep Holland deze 24 uur per dag, 7 dagen per week. Ook een conciërge of installateur krijgt toegang tot deze meldkamer. “Ook daarin zijn we uniek”, vertelt Vaatstra. “In de praktijk blijkt dat maar liefst tachtig tot negentig procent van de klimaatinstallaties al vanaf enkele maanden na de ingebruikname niet meer voldoet aan de uitgangspunten. Bij de oplevering werken de systemen weliswaar prima, maar doordat controle en/of gedegen onderhoud ontbreken of doordat de installaties slecht worden ingeregeld, is dit slechts van korte duur. Dit heeft, naast een ongezonde leer- en werkomgeving, ook veel te hoge energieverbruiken tot gevolg. Wie kiest voor het Scholenconcept, voorkomt deze problemen. Door slimme toepassingen van regeltechniek en software zorgen wij er namelijk voor dat de installatie blijft werken zoals voorgeschreven, gedurende de gehele levensduur. De meldkamer van Klimaatgroep Holland ontzorgt de school door op afstand continu de actuele status van de installatie te monitoren en te beheren. Eventuele storingen kunnen hierdoor direct (op afstand) worden verholpen. Naar wens ontvangen gebruikers iedere maand of ieder kwartaal managementinformatie met daarin de prestaties van het systeem, als bewijs van onze kwaliteit. Ontzorgen noemen wij dat, want de gebruiker hoeft zich niet druk te maken om de werking van zijn klimaatsysteem.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 35

BEURS | Building Holland

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Jan de Roo Fotografie

SLIMME VENTILATIE IN EEN ‘ALL ELECTRIC’ ENERGIECONCEPT Medio september 2015 werd in Ermelo onder de naam Groevenbeek-Noord één van de eerste grootschalige nul-op-demeter woonwijken van Nederland opgeleverd. Het plan omvat 39 starterswoningen die zijn voorzien van een zogenaamde nul-op-de-meter installatie. Dit door Greenteq Solutions ontwikkelde ‘all electric’ energieconcept zorgt ervoor dat voor de verwarming geen gasaansluiting nodig is en reduceert de additionele energiebehoefte zelfs tot nul. Brink Climate Systems leverde vanuit de afdeling Customize de ventilatiecomponenten voor deze revolutionaire installatie in Groevenbeek-Noord, misschien wel de meest energiezuinige woonwijk binnen onze landsgrenzen. Met de oplevering van het door Van Wijnen Harderwijk B.V. gerealiseerde project, prachtig gelegen aan de rand van Ermelo, worden meerdere vliegen in één klap geslagen. “Allereerst heeft de gemeente Ermelo de ambitie uitgesproken om in 2035 klimaatneutraal te zijn”, zegt Simon van de Kamp, Adviseur Installatieconcepten binnen Brink Climate Systems. “Daarnaast bestond de wens om in de regio een dergelijk duurzaam bouwproject neer te zetten. Gewoon om eens te laten zien dat het ook ánders kan. Verder was er binnen

Ermelo een grote vraag naar betaalbare koopwoningen. Met dit project, waarbinnen een even simpel als slim energieconcept centraal staat, gaan alle wensen in vervulling.”

NUL Het ontwerp van de nul-op-de-meter installatie, die verwarming, ventilatie, warmwateropwekking en regulier huishoudelijk verbruik binnen de nieuwbouw-

'De door de woning en bewoners verbruikte energie is in balans met de eigen opgewekte energie'.

36 | INSTALLATIE & BOUW

BEURS | Building Holland

SLIMME COMBI

Fotograaf: Jan de Roo Fotografie

wijk integraal regelt, sluit naadloos aan op de zeer goed geïsoleerde woningen. Van de Kamp: “Om de woningen te verwarmen, heb je geen gas meer nodig. Maar wat nog mooier is: de door de woning en bewoners verbruikte energie is in balans met de eigen opgewekte energie. Daardoor bedraagt de additionele energiebehoefte bij normaal gebruik nul.”

DUURZAAM Naast het conceptontwerp, de uitvoeringsbegeleiding en de uitleg richting de bewoners tekende Brink voor de levering van het ventilatieen verwarmingssysteem. Een component die wordt gebruikt voor het transport van warme lucht en ervoor zorgt dat ’s winters de binnentemperatuur behaaglijk is en blijft. “Daartoe is in de woningen een Renovent HR Excellent 300 met een elektrische spiraalverwarmer in het toevoerluchtkanaal geplaatst”, aldus Van de Kamp. “Bij warmtevraag verwarmt de ventilatielucht dus de woningen. De daarvoor

De techniek die door Brink Customize in Gravenbeek-Noord is toegepast, betreft een doordachte mix van balansventilatie en warmteterugwinning. “Het principe van balansventilatie is dat er een exacte afstemming is tussen de hoeveelheid afgezogen binnenlucht en de hoeveelheid aangevoerde verse, schone buitenlucht”, legt Simon van de Kamp uit. “Warmteterugwinning zorgt ervoor dat de warmte van de afgezogen binnenlucht via een warmtewisselaar wordt overdragen aan de aangezogen buitenlucht. Daardoor gaat de verbruikte en vochtige lucht naar buiten en blijft de warmte binnen. Het resultaat: maar liefst 95 procent van de warmte die anders verloren zou gaan blijft in de woning aanwezig. Door naverwarming van de verse toevoerlucht kan de woning ook nog eens verwarmd worden.”

benodigde elektra wordt opgewekt met 23 pv-panelen die tevens de energie opwekken voor de bereiding van het tapwater en huishoudelijk verbruik.”

VERVOLG Het is klip en klaar: in Ermelo zijn mooie stappen gezet als het gaat om energiezuinig bouwen, installeren, beheren en exploiteren. “De woningen zijn vooral interessant voor woningcorporaties”, meent Van de Kamp. “Niet alleen vanwege de eenvoudige en doeltreffende installatie, maar ook omdat huurders bij normaal gebruik geen energielasten meer hebben. Het is dan ook niet raar dat dit voorbeeld inmiddels ook op andere locaties wordt gevolgd. Er wordt gewerkt aan soortgelijke projecten, waarbinnen we de installatie nóg slimmer en dus nóg duurzamer zullen gaan toepassen.” ❚

Lucht kan meer met Brink Gezonde lucht maakt je leven fijner. Het draagt bij aan de kwaliteit van leven. Aan je gezondheid en je leefcomfort. Brink weet alles van lucht en zorgt voor kwaliteit wat betreft verwarmen, koelen en ventileren van woningen en gebouwen. Dankzij de lucht en kwaliteit van Brink woon en werk je een leven lang gezond, comfortabel en duurzaam. Dat is Air for Life.

Wij vertellen u graag meer over Brink Customize Bezoek onze stand: 9.055

www.BRINKairforlife.nl INSTALLATIE & BOUW | 37

THEMA | Stekerbaar installeren

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Isolectra

‘100% STEKERBAAR INSTALLEREN

HEEFT DE TOEKOMST’ Arbeidstijd verkorten en faalkosten reduceren. Nooit meer kabels op de bouw strippen, knippen en aansluiten, maar plugand-play componenten verbinden, zodat in een mum van tijd de installatie staat. Volgens Casper Bontenbal, Manager Operations en Mohammed Zaanan, Manager Sales bij Isolectra, heeft stekerbaar installeren de toekomst. Het bedrijf heeft de handschoen opgepakt om de markt hiervoor op te leiden en te begeleiden.

“Veel mensen denken bij stekerbaar installeren nog alleen aan een Wieland verlichtingsinstallatie”, vertelt Bontenbal. “Maar het concept gaat verder. Vandaag de dag kunnen gebouwen 100% stekerbaar geïnstalleerd worden; vanaf de elektrische verdeler tot en met de wandcontactdozen, schakelaars en verlichtingsarmaturen, inclusief ontruimingssystemen en besturingssystemen. In veel grote projecten is 100% stekerbaar inmiddels de standaard, bijvoorbeeld bij alle MediaMarkten en IKEA- en AH-vestigingen in Nederland. En in ziekenhuizen, kantoren en hotels is stekerbaar inmiddels niet meer weg te denken. Maar er is ook nog veel winst te behalen. Veel installateurs willen wel efficiënter, sneller en foutloos werken, maar de kennis op het gebied van stekerbaar installeren ontbreekt. Wij brengen daar graag verandering in.”

SCHOLING EN BEGELEIDING Isolectra heeft vaak seminars over stekerbaar installeren verzorgd, die binnenkort een vervolg krijgen voor leden van Uneto-VNI. “Daarnaast hebben we onlangs een eigen leeromgeving opgezet, Isolectra Academy, waarin we digitale cursussen over stekerbaar installeren aanbieden”, vertelt Bontenbal. “In deze cursussen wordt uitgelegd hoe installaties ontworpen en gemonteerd moeten worden. Want stekerbaar installeren wijkt in een aantal zaken af van de conventionele manier. Iedere cursus kan worden afgesloten met een examen.”

38 | INSTALLATIE & BOUW

Indien gewenst ondersteunt Isolectra installateurs ook tijdens hun projecten. “Samen met de installateur nemen wij de conceptengineering voor onze rekening, waarbij we actief sturen op kortere bouwtijden en faalkostenreductie”, vertelt Zaanan. “Tijdens het project kan onze technisch-commerciële binnendienst voorzien in een stuk projectbegeleiding, in samenwerking met de installateur, de technische groothandel en andere leveranciers.” “Wij merken bij Uneto-Vni dat er bij onze leden behoefte is aan meer kennis aangaande stekerbaar installeren en geven hier samen met Isolectra invulling aan tijdens onze Uneto-VNI kennisdagen in maart en april. Ook ontwikkelen we in samenwerking met het kennisinstituut ISSO een serie kenniskaarten, waarin onderwerpen rondom stekerbaar installeren heel praktisch worden toegelicht.” Michel Wijbrands, Uneto-Vni, beleidsmedewerker Technologie E&ICT. Michel Wijbrands, Uneto-Vni, beleidsmedewerker Technologie E&ICT.

THEMA | Stekerbaar installeren

“Op grote projecten zoals Hilton Schiphol is het van essentieel belang om doorlooptijd en faalkosten beheersbaar te maken. Met stekerbaar installeren is dit mogelijk.” Bart van Schie, Projectmanager, Unica.

INITIATIEVEN “Om ervoor te zorgen dat producten optimaal met elkaar functioneren, hebben wij de samenwerking in de keten gezocht met adviseurs, installateurs, technische groothandels en producenten”, vertelt Zaanan. “Samen met hen hebben we stekerbaar installeren als standaard voor de installatiemarkt ontwikkeld, waarbij er aandacht is geweest voor de producten, het logistieke proces, advisering en begeleiding en de geldende normen.” “Vanuit de ETG is onze grootste uitdaging op complexe projecten, om alle goederenstromen te bundelen, te sturen en te monitoren. Door de toepassing van stekerbare materialen op de bouw, door met eigen mensen de logistiek te verzorgen en door te werken met slimme verpakkingsoplossingen, hebben we dit veel beter in de hand.” Peter Exman, Manager Technische Unie verkoopkantoor Amsterdam. Bontenbal: “De normkennis in Nederland op het gebied van stekerbaar installeren bleek onvoldoende. Om dit te verbeteren, zijn we verschillende initiatieven gestart. We hebben over de geldende normen gepubliceerd en norm-infobladen gemaakt. In het verlengde hiervan heeft de NEN besloten NPR 5310 blad 63 te schrijven dat de markt meer duidelijkheid verschaft.” Zaanan: “Als ontwikkelaar van 100% stekerbaar installeren en als marktleider in Nederland voelen wij een grote verantwoordelijkheid om het concept naar een hoger niveau te tillen. Installaties worden steeds complexer, er wordt meer geschakeld en de eisen rondom comfort en duurzaamheid worden strenger. Daarom ontwikkelen wij onze producten en diensten continu. Ons portfolio bestaat uit meer dan 20.000 stekerbare artikelen, die we in tal van projecten hebben toegepast. Denk aan het Westfries Gasthuis in Hoorn, het Erasmus MC in Rotterdam en het ASR-gebouw in Utrecht, maar ook aan woningbouw, industriële installaties, infra-projecten, enzovoorts.”

HOOG CATHARIJNE In Utrecht is al enige tijd de grote renovatie van Hoog Catharijne in volle gang. Ook daar wordt vanwege de flexibiliteit en zekerheid, stekerbaar installeren toegepast. Kantoren, winkelgebied met Wieland GST18 en vochtgevoelige locaties zoals parkeergarages en transport-, laad- en losruimtes met Wieland RST20. ❚

Schiphol Hotel Property Company – CIIID Cees van Giessen.

Erasmus MC.

Hoog Catharijne.

INSTALLATIE & BOUW | 39

100% STEKERBAAR Isolectra is dé specialist op het gebied van stekerbare installaties en helpt de elektrotechnisch installateur op een veilige, efficiënte en eenvoudige wijze te installeren.

Engineering & Support

Kwaliteit

Innovatief

Kennisdeling

Bij Isolectra maken we het u graag

100% Stekerbaar

gemakkelijk. Daarom ontwikkelen en

Industriële Automatisering

leveren wij innovatieve technische producten, die het leven overzichtelijker en eenvoudiger maken. Dat doen wij op verschillende gebieden:

Aanwezigheidsdetectie KNX Gebouwbesturing Zichtbare Veiligheid

Meer informatie? Neem gerust contact met ons op.

THEMA | Stekerbaar installeren

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: WAGO Nederland

SNEL EN EENVOUDIG 100% STEKERBAAR INSTALLEREN Elektrische installaties worden steeds complexer. En ook installatietijden staan in toenemende mate onder druk. Om nog maar te zwijgen over de steeds hogere eisen die worden gesteld aan de binnen woningen en utiliteitsgebouwen toegepaste elektrotechnische oplossingen. Het aanleggen, uitbreiden of wijzigen van de installatie dient niet alleen vlekkeloos te verlopen, eerst en vooral moet de klus snel en eenvoudig kunnen worden geklaard. Binnen het project Het Oude Raadhuis te Nootdorp, waar momenteel het voormalige gemeentehuis aan de Dorpsstraat wordt omgeturnd tot 24 stijlvolle appartementen en woonstudio's, geldt een dergelijk eisenpalet andermaal. Voor Oudshoorn Elektrotechniek, dat tekent voor de realisatie van de vereiste elektrotechnische installaties binnen

het complex, reden om te kiezen voor stekerbaar installeren met 100% winstallerenﾂｮ. Dit door WAGO en Attema ontwikkelde revolutionaire concept leidt tot een aanzienlijke verkorting van de montagetijd. En dat bespaart zowel de elektrotechnische installateur als opdrachtgevers het nodige geld. 窶ｺ

'DEZE OPLOSSING MAAKT HET INSTALLEREN EFFICIﾃ起TER EN LEVERT TIJDENS HET GEHELE ONTWERP- EN INSTALLATIEPROCES FORSE BESPARINGEN OP' INSTALLATIE & BOUW | 41

Sneller, eenvoudiger en efficiënter: 100% winstalleren®

100% stekerbaar installeren voor de woningbouw.

WWW.WINSTALLEREN.COM

THEMA | Stekerbaar installeren

'LAST BUT NOT LEAST GARANDEERT HET CONCEPT EEN AANZIENLIJKE VERLAGING VAN FAALKOSTEN' SNELLER, EENVOUDIGER ÉN EFFICIËNTER De markt verandert en in de praktijk van alledag krijgt de installateur te maken met strengere regels, hogere kwaliteitseisen en een toenemende druk op de kosten van materiaal en arbeid. Voor Attema en WAGO de aanleiding om een uniek en innovatief concept te ontwikkelen: 100% winstalleren® - stekerbaar installeren voor de woningbouw. “100% winstalleren® is een efficiënte, kostenbesparende en gebruiksvriendelijke innovatie die niet alleen perfect aansluit bij de vraag van de eindgebruiker, maar ook grote voordelen biedt als het gaat om materiaalgebruik, logistiek en mankracht”, aldus Roland van Loon van WAGO Nederland B.V. “Last but not least garandeert het concept een aanzienlijke verlaging van faalkosten.”

WONINGBOUW Het principe van stekerbaar installeren is al jaren zeer succesvol in de utiliteitsbouw. Met 100% winstalleren® is die techniek door WAGO en Attema anno nu vertaald naar de woningbouw. “100% winstalleren® zorgt voor een geheel andere benadering van het installeren binnen woningen”, zegt Marcel Herssevoort namens Attema. “Naast de reeds genoemde verlaging van faalkosten kun je in dat kader denken aan een vermindering van de TCO, een verkorting van bouwtijden, enzovoorts. Daarnaast stelt het concept de installateur in staat anders te gaan denken, anders voor te bereiden en anders te installeren, zodat hij weer enige marge kan maken. Indien er in een hol casco (holle wanden, red.) geïnstalleerd kan worden, is dit concept zelfs volledig plug & play te installeren." Vanaf de groepenkast tot aan de wandcontactdoos kan stekerbaar worden aangesloten. Dat maakt dit product, 100% stekerbaar van groepenkast tot schakelmateriaal, bij uitstek geschikt tijdens de renovatie van woningen en (woon)zorgprojecten. Maar ook voor transformaties van kantoorgebouwen of wooncomplexen tot studentenunits, hotels en in de prefab bouw.

VOORDELEN VOOR DE INSTALLATEUR Gekwalificeerd personeel is schaars. En de kosten van kundige medewerkers zijn hoog. Feiten die ertoe leiden dat de moderne installateur steeds meer behoefte heeft aan goede prefab oplossingen. Ook hierin voorziet het 100% winstalleren®-systeem. “Deze oplossing maakt het installeren efficiënter en levert tijdens het gehele ontwerpen installatieproces forse besparingen op”, aldus Van Loon. “Verder zie je binnen de markt een groeiende vraag naar eenvoudige, efficiënte en flexibele installatietechnieken. Plug & play oplossingen worden bij de aanleg van elektrotechnische installaties steeds belangrijker, daar hierdoor de installatietijd tot een minimum wordt beperkt en de installatiekosten enorm afnemen. Het

Fotografie: Roland van Loon

100% winstalleren®-systeem, dat de elektrische interface vormt tussen de energievoorziening, de energieverdeling en de verbruikers, is dan de perfecte oplossing. Niet in de laatste plaats omdat de verschillende componenten eenvoudig in elkaar gestoken kunnen worden en bij wijzigingen in de elektrische installatie net zo eenvoudig weer gedemonteerd en hergebruikt kunnen worden. Dat maakt 100% winstalleren® tot een flexibel en tegelijkertijd duurzaam installatiesysteem.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 43

◗ Uitstekende prijs/kwaliteit verhouding ◗ Breed assortiment op voorraad ◗ Vaste partner van gerenommeerde merken

Kijk voor meer informatie op adels-stekerbaar.nl

Importeur met kennis en sterke merken

THEMA | Stekerbaar installeren

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: GIA Systems

STEKERBAAR INSTALLEREN VERSIE 2.0

Stekerbaar installeren is een specialiteit die al sinds 1996 zit verweven in het DNA van GIA Systems. Met de ontwikkeling en fabricage van een compleet pakket 100% stekerbare producten, systemen en oplossingen garandeert GIA Systems slimme en technisch hoogstaande oplossingen voor elk utiliteitsgebouw. Overzichtelijk, snel, veilig, flexibel: de meerwaarden van traditioneel stekerbaar installeren zijn alom bekend. Als ontwikkelaar, fabrikant en systeemintegrator gaat GIA Systems een stap verder. Dat biedt de nodige extra voordelen. “Dankzij onze dienstverlening en ondersteuning bieden we begrijpelijke en servicevriendelijke stekerbare oplossingen aan, waarmee onze afnemers met minimale arbeidstijden en faalkosten snel en gemakkelijk hoogwaardige technische installaties kunnen realiseren”, zegt directeur

Michel Grosemans. “En dat vertaalt zich in een beheersbare en betaalbare installatie en onderhoud. Maar ook in een optimaal energieverbruik met maximaal comfort voor de gebruiker.”

SOLIDE ONDERSTEUNING Om alles vanaf verdeelinrichting tot aan verlichting, HVAC en zonweringinstallaties stekerbaar te kunnen verzorgen, is traditioneel stekerbaar ›

INSTALLATIE & BOUW | 45

Gia Systems BV - ‘s Hertogenbosch

Gia Systems gaat verder dan traditioneel stekeren. Flexbox®

Gia Systems is specialist in stekerbare producten en levert af-fabriek direct aan de E- en W-installateur. Stekerbare producten uit het Gia Systems gamma: • Flexbox®: plug-and-play verdeeldoos voor kantoren en verlichting • SmartFlexx®: intelligente stand-alone oplossing voor bijzondere toepassingen in vergaderruimtes en scholen • Gia Systems stekerbaar gebouwbeheersysteem: verlichtings(o.a. DALI lichtsturing), HVAC- en zonweringsysteem (geïntegreerd) • Stekerbare snoeren en toebehoren, ook voor wandcontactdozen en schakelaars • Aanwezigheids-/afwezigheidsdetectoren (stekerbaar), verkrijgbaar in diverse uitvoeringen, ook dimbaar (DALI/0-10V) • Vlakbandkabel, stekerbaar met DALI lichtsturing componenten mogelijk • Stopcontactblokken (stekerbaar), maatwerk mogelijk

WTC Amsterdam

GIA gebouwbeheersysteem

Nederlands Fotomuseum Rotterdam

DALI lichtsturing

Zonwering

HVAC

DALI-lichtsturing

Gia Systems is: • een ervaren speler (20 jaar) in de markt • succesvol in kleine en grote projecten • BENELUX-georiënteerd • een serieuze gesprekspartner voor alle betrokken partijen bij (ver)bouwprojecten • voorzien van: eigen R&D- en productie in de BENELUX • ondersteunend in engineering, calculatie en inbedrijfstelling/ integratie van technieken in projecten Gia Systems maakt gebouwbeheersystemen doordacht stekerbaar.

Gia Systems BV - Daviottenweg 40 - 5222 BH ‘s Hertogenbosch T: 073 30 50 014 - F: 073 30 50 015 - E: info@giasystems.com www.giasystems.com

THEMA | Stekerbaar installeren

installeren anno nu niet meer toereikend. Bij GIA Systems weten ze er alles van. “We beschikken over een eigen R&D-afdeling en geven in een vroeg stadium een solide ondersteuning aan alle bij bouw en verbouw betrokken partijen”, vervolgt business unit manager Henk Jeuken. “Denk daarbij aan engineering, calculatie en het inbedrijfstellen van een projectinstallatie. Onze ervaring is dat een goede voorbereiding rondom stekerbaar installeren veel tijdwinst oplevert en faalkosten op de bouwplaats ten opzichte van traditionele leidingen kabelaanleg aanzienlijk verlaagt.” De support gaat bij GIA Systems gepaard met concurrerend geprijsde producten. “We leveren uitsluitend en direct vanuit onze Belgische productievestiging aan W- en E-installateurs. Dat geeft ze een mooie voorsprong: qua oplossing, inkoop en flexibiliteit van uitvoering.”

DOORDACHT STEKERBAAR INSTALLEREN De stekerbare familie van GIA Systems telt naast stekerbare snoeren, stekers, T-stukken, stopcontactblokken en vlakbandkabel ook stekerbare oplossingen, zoals de FLEXBOX® (kant-en-klare verdeeldozen), SMARTFLEXX® (intelligente stand-alone oplossing), het GIA Systems gebouwbeheersysteem (krachtige, geïntegreerde oplossing voor intelligente gebouwen) en het GIA Systems DALI-lichtstuursysteem (daglichtafhankelijke sturing). Indien nodig

GIA installeerde een gedecentraliseerd systeem. (Foto: Michel Grosemans, GIA)

wordt de oplossing op maat aangepast middels een directe communicatie met de R&D-afdeling van GIA Systems in Bree (België), nét over de grens bij Eindhoven. ❚

HAAL MÉÉR UIT UW GEBOUW FLEXBOX®: KANT-EN-KLARE SOLIDE VERDEELDOOS MET GEPATENTEERD BINNENWERK Geen gedoe meer met het zelf bekabelen van plastic doosjes. Daar waar de meeste verdeeldozen alleen gebruikt worden als IN-UIT-uitvoering, eventueel aangevuld met een schakelaar of aanwezigheidsmelder, gaat GIA Systems verder door met de kant-en-klare gepatenteerde FLEXBOX® extra mogelijkheden toe te voegen voor nog méér comfort en nog meer energiebesparing rondom installaties. Uitermate geschikt voor bijvoorbeeld open werkplekken en klaslokalen. Door aanverwante producten, zoals schakelaars, aanwezigheidsmelders, wcd’s, stopcontactblokken en (water)toevoerkleppen, te voorzien van stekerbare aansluitingen kan met de FLEXBOX® eenvoudig en snel een bijzondere schakeling worden gemaakt. Dankzij de overzichtelijke structuur van aanleg wordt veel tijd en geld bespaard bij installatie en onderhoud.

SMARTFLEXX®: INTELLIGENTE ELEKTRONISCHE OPLOSSING (STAND-ALONE) De intelligente verdeeldoos SMARTFLEXX® is ontwikkeld om bedrijfsgebouwen en scholen te voorzien van extra intelligentie in ruimtes waar dit noodzakelijk is. SMARTFLEXX® is voorzien van functiegebonden intelligentie zonder additionele inbedrijfstellingskosten (stand-alone werking). Hierdoor kunnen bijvoorbeeld vergaderzalen, boardrooms, auditoria en klaslokalen voorzien worden van elke gewenste functionaliteit, zónder dat daarvoor een (duurder) bus-systeem in het gehele gebouw moet worden aangelegd. SMARTFLEXX® sluit naadloos aan op de FLEXBOX®, zodat het mogelijk is een gebouw volledig te voorzien van een stekerbare installatie.

MAXIMAAL COMFORT EN MINIMAAL ENERGIEVERBRUIK, MÉT DECENTRALE INTELLIGENTIE EN STEKERBARE BEKABELING Het GIA Systems gebouwbeheersysteem is de eerste SLIM³ stekerbare oplossing voor intelligente gebouwen en uitermate geschikt voor zeer grote bouwprojecten. - Slim in aanleg en 100% stekerbaar tot aan de veldcomponenten. Buscomponenten zijn zowel centraal als decentraal beschikbaar. - Slim in integratie van verschillende gebouwinstallaties onderling. Het systeem zorgt voor een directe en transparante communicatie in regelingen en aansturingen tussen verlichtings-, HVAC- en zonweringsystemen en is sneller en krachtiger dan de meeste gekende systemen. Realisatie zonder onderhoudsintensieve IP-netwerken. - Slim in beheersbaarheid. Zowel in configuratie als visualisatie en beheer. Het resultaat? Een optimale kostenbeheersing voor installatie en onderhoud met maximaal comfort en minimaal elektriciteitsverbruik. Het paradepaardje van GIA Systems is het GIA Systems DALI-lichtstuursysteem. Een in de markt ongeëvenaarde oplossing voor kleine én zeer grote gebouwen: snelheid, flexibiliteit en uitgebreide functionaliteiten, volledig centraal beheer(s)baar, zonder gebruik te maken van IP-communicatie én volledig stekerbaar. Zonder twijfel de meest geschikte oplossing in de markt voor verlichtingssturing!

INSTALLATIE & BOUW | 47

RIDDERKERK | Quooker

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: 3d0d buro voor architectuur

Duurzame klimaatinstallaties voor uitbreiding Quooker Dwars tegen de economische verwachting in, is familiebedrijf Quooker de afgelopen vier jaar enorm gegroeid. Zowel de omzet als het aantal medewerkers is verdubbeld, waardoor de producent van kokend-water-kranen extra ruimte voor productie, opslag en kantoren nodig had. Op 19 februari 2015 is de eerste paal voor deze uitbreiding de grond in gegaan, eind 2015 is het project opgeleverd. Bij de bouw speelde duurzaamheid een belangrijke rol. Door de integratie van onder andere zonnepanelen, LED-verlichting en een innovatief klimaatbeheersingssysteem, is een energiezuinig gebouw gecreëerd. “De klimaatinstallatie omvat een verwarmingssysteem in cascadeopstelling en een separaat koelsysteem, bestaande uit een warmtepomp met geïntegreerde koeling”, vertelt Mark Louwerensen, directeur van installatiebedrijf Van Thiel Optimaal. “Door middel van een vierpijps systeem worden de verschillende fancoilunits in het gebouw bediend. Naar wens kan per ruimte individueel verwarmd of gekoeld worden. Doordat voor de koeling gebruikgemaakt wordt van een warmtepomp, kan veel energie worden bespaard. Onze installatie behaalt eenvoudig een COP tussen de 3,5 en 4.”

OPTIMAAL WERKKLIMAAT In het gebouw wordt geventileerd met een gebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning, vertelt hij. “Daarnaast wordt op lage tempera-

48 | INSTALLATIE & BOUW

RIDDERKERK | Quooker

tuur verwarmd, wat een flinke besparing in de energiekosten oplevert. Om het welzijn van de werknemers te optimaliseren, is in de productieruimtes niet alleen vloerverwarming, maar ook een koelsysteem voorzien. Hierbij wordt koude lucht door middel van airsocks de ruimte in geblazen, voor een optimaal werkklimaat.”

UITDAGINGEN Een uitdaging betrof volgens Louwerensen de gefaseerde oplevering van de verschillende gebouwdelen, evenals het hoge afwerkingsniveau in de kantoorruimtes. “We hadden te maken met een ‘spanningsveld’ tussen wat mooi is en wat nodig is om de kwaliteit van de installaties te waarborgen”, vertelt hij. “De binnenhuisarchitect had verschillende wensen ten aanzien van de afwerking, waaronder het gebruik van houten panelenwanden en plafondeilanden. Om de installaties hier netjes in te verwerken, was een heel gepuzzel. Maar in nauw overleg met de aannemer en het afbouwbedrijf zijn we hier goed in geslaagd.”

DUURZAME INSTALLATIE Naast de installaties voor verwarming, koeling en ventilatie was Van Thiel Optimaal in dit project verantwoordelijk voor alle loodgieterswerk en het sanitair. Louwerensen kijkt terug op een geslaagd project. “Voorafgaand aan de engineering hebben wij, op basis van de besteksmatig voorgeschreven stukken, een aantal aanpassingen aangebracht in het installatieontwerp”, vertelt hij. “Dit heeft geleid tot een duurzame en efficiënte installatie, waar de opdrachtgever heel tevreden over is. Waar Quooker in de oudbouw door de jaren heen verschillende installaties aan elkaar heeft gekoppeld, is voor de uitbreiding heel bewust gekozen voor nieuwbouw. We zijn trots dat onze installaties hierin zijn meegenomen.” ❚

Projectinfo RUIM 5.000 M² VLOERVERWARMING VOOR QUOOKER RIDDERKERK Bij de nieuwbouw van de kantoren en showroom van Quooker in Ridderkerk is uitvoerig rekening gehouden met duurzaamheid. Onder andere de integratie van zonnepanelen, LED-verlichting en een uitgebalanceerd vloerverwarmingssysteem dragen bij aan een energiezuinig gebouw. De vloerverwarming in dit project is geëngineerd, geproduceerd en gemonteerd door MG Vloerverwarming, in samenspraak met installatiebedrijf Van Thiel Optimaal.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT BOUWKUNDIG

CONSTRUCTIE AANNEMER INSTALLATIES

Quooker o.l.v. K. v.d. Berg, Ridderkerk 3d0d buro voor architectuur/R. Smits, Eindhoven Joost Buijs Architecten, Eindhoven i.s.m. 3d0d buro voor architectuur Sterk adviesburo, Breda Bouwbedrijf vd Ven, Veghel Van Thiel Optimaal, Schijndel (W), MG Vloerverwarming

“Bouwbedrijf Van de Ven heeft de bouwkundige netten neergelegd, waarna wij op de onderbewapening de vloerverwarming hebben gemonteerd”, vertelt Jacco van der Poel namens MG Vloerverwarming. “Daarna is de bovenwapening voorzien.” Voor deze constructie is gekozen omdat de vloer een monolithische betonnen bedrijfsvloer betreft, vertelt hij, waarbij het staal in het beton wordt gelegd. “De vloersterkte blijft hierdoor constant en de vloerverwarming wordt beschermd, waardoor veilig met zware transportmiddelen over de vloer gereden kan worden.” In totaal heeft MG Vloerverwarming ruim 5.000 m² vloerverwarming voorzien. “Hiervoor hebben we circa 210 groepen, 22 kilometer buis en 24 verdelers met A-label pomp aangesloten”, aldus Van der Poel. “Alvorens we startten met het project, hebben we een uitgebreide engineering verzorgd, waarvoor we onder andere de inregelstaten en afliteren hebben berekend. Daarnaast hebben we het ontwerp verder afgetekend. We hebben dit project echt van A tot Z begeleid, van de offerte tot aan de oplevering.”

INSTALLATIE & BOUW | 49

NIEUWEGEIN | XPO Logistics

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Van Dalen Installatietechniek

XPO LOGISTICS DUURZAAM DOOR UITWISSELING Ruim dertigduizend vierkante meter telt het vloeroppervlak, bekroond met het BREEAM ‘Very Good’ certificaat; behalve een groot, heeft distributiebedrijf XPO Logistics in Nieuwegein ook een duurzaam gebouw laten neerzetten. In dit artikel leest u hoe procesinstallaties in een gebouw de basis kunnen vormen voor de gebouwgebonden installaties. In distributiecentra – en dan vooral voor versproducten – spelen koelinstallaties een belangrijke, zo niet centrale rol. Zo ook in Nieuwegein, bij het nieuwgebouwde transport- en opslagcentrum van XPO Logistics. Maar liefst dertigduizend vierkante meter telt het complex, waarvan het merendeel functioneert als opslagruimte voor groente, fruit en andere versproducten. Met die restwarmte, moeten we iets kunnen, dacht André Roetert Steenbruggen, technisch directeur van Van Dalen Installatietechniek uit Nijkerk. “Koelinstallaties zoals die hier zijn toegepast, genereren enorme hoeveelheden restwarmte. Het is zonde om die niet te gebruiken. Daarom zijn de warmteoverschotten van de procesinstallaties hier aangewend voor de voeding van de gebouwgebonden installaties.”

INITIATIEVEN Van Dalen nam de opdracht voor de gebouwgebonden installaties aan op basis van een voorlopig ontwerp met een Programma van Eisen. Dat schiep ruimte voor eigen initiatieven, zegt Roetert Steenbruggen: “Het gebouw dient als distributiecentrum voor de grootste supermarkt van Nederland. Vaak zie je bij dergelijke projecten dat de exacte invulling van de installaties wordt overgelaten aan marktpartijen. Ook hier was dat het geval. Wat vaststond, was dat de installaties duurzaam ontworpen dienden te worden, in zoverre dat het gebouw zou voldoen aan het BREEAM ‘Very Good’ certificaat. En gebruik van restwarmte droeg daar in hoge mate aan bij.”

50 | INSTALLATIE & BOUW

Van Dalen realiseerde de transmissie via kanalen- en leidingwerk die de overschotten met wisselaars transporteerde naar de kantoren en overige facilitaire ruimten. Als afgiftebronnen werd gebruikgemaakt van vloerverwarming, op sommige locaties aangevuld met elektrische verwarming.

LEVENSDUUR Naast de werktuigbouwkundige installaties realiseerde Van Dalen eveneens de elektra voor het gebouw. En ook die discipline laat enkele duurzame staaltjes installatietechniek zien. Zo is de verlichting in zowel de kantoren als opslagruimten volledig uitgevoerd met LED-armaturen. Behalve energiezuinig, volgens Roetert Steenbruggen, zeer onderhoudsvrij. “Vaak wordt LEDverlichting direct gekoppeld aan energiebesparing. Maar minstens zo van belang is de levensduur ervan. En dat is hier belangrijk, omdat elke onderhoudsbeurt of vervangingsactie ten koste gaat van het arbeidsproces.” Ook realiseerde Van Dalen onder meer het gebouwbeheersysteem (met monito-

NIEUWEGEIN | XPO Logistics

Projectinfo XPO LOGISTICS: RAZENDSNELLE DATA-INSTALLATIE Distributie- en transportondernemingen zijn dienstenleveranciers met vaak scherp gestelde deadlines. Dat geldt ook voor hun nieuwgebouwde centra. Nemo Groep uit Woerden installeerde het XPO Logistics-datanetwerk daarom in krap zes weken tijd.

ring), acht oplaadpunten voor elektrisch rijden en een brandmeld- en beveiligingsinstallatie. Waarbij ook die laatste in eigen beheer werd uitgevoerd. Roetert Steenbruggen: “Dat doen we inderdaad ook zelf. Je noemt jezelf totaalinstallateur of niet.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES E EN W

START BOUW OPLEVERING

XPO Logistics, Nieuwegein Denc Zuid, Oisterwijk Pleijsier Bouw Genemuiden BV Van Dalen Installatietechniek , Nijkerk, Nemo Groep, Woerden, Veko light Systems november 2014 juli 2015

klantreview kwaliteit & levering

9,5

Vraag een gemiddelde bouwpartij naar een uitdaging en de kans is groot dat het woord deadline valt. Dat is ook het geval in Nieuwegein, met distributiecentrum XPO Logistics. Met krap zes weken tijd dienden alle zeilen te worden bijgezet, zegt Pieter Ligchaam, eigenaar en directeur van installatiebedrijf van datanetwerken Nemo Groep uit Woerden. “Als zo’n gebouw eenmaal gevorderd is tot in de afbouwfase, dan moet het zo snel mogelijk operationeel worden gemaakt. Zes weken installeren is echt heel kort.” Voorraad Nemo Groep installeerde het werk met de Commscope/AMP Netconnect materialen van leverancier Rexcom. Niet toevallig, volgens accountmanager Mark Kluijtmans, want ‘voorraadbeheer vormt de sleutel tot razendsnelle leveranties’. “Kabels, connectoren, panelen – zowel voor koper als glasvezel – en patchkasten komen allemaal vanuit hetzelfde bedrijf. Dat schept uniformiteit, bovendien kunnen wij dit soort leveranties door goede voorraadposities direct uitvoeren.” Het resultaat van al die geleverde inspanningen blijkt een goed werkend netwerk binnen de gestelde deadline. Vond de opdrachtgever ook, zegt Ligchaam. “Dit was de eerste samenwerking met Van Dalen Installatietechniek. De volgende opdracht is al aanstaande.”

Bekabelingsinfrastructuur & kabeldraagsystemen

INSTALLATIE & BOUW | 51

BEDRIJFSPRESENTATIE | TECE Nederland BV

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: TECE Nederland BV

Leidingsysteem voor drinkwateren verwarmingsinstallaties blinkt uit in duurzaamheid en gebruiksgemak

DUURZAAMHEID IN EIGEN HAND

De vanuit het Drentse Smilde opererende TECE Nederland BV, voorheen TC Thermconcept, vertegenwoordigt sinds 1993 de Duitse fabrikant TECE GmbH & Co. KG. Het bedrijf vervaardigt en verhandelt hoogwaardige leidingen voorwandsystemen, spoeltechnische producten, douchegoten en afvoeren. Innovatieve, praktijkgerichte en bovenal duurzame oplossingen, waarmee nationaal en internationaal een brede schare afnemers in de installatiebranche op maat wordt bediend. Met TECElogo werkt u eenvoudig bovenhands.

TECElogo, het met steekfittingen uitgeruste leidingsysteem voor drinkwateren verwarmingsinstallaties, is één van die producten. Dit gepatenteerde en door TECE zelf ontwikkelde hoogstandje blinkt niet alleen uit qua duurzaamheid en gebruiksgemak, maar levert de installateur ook ongekende besparingen op, in tijd én geld.

DOORDACHT EN HOOGWAARDIG Auke Beving, sinds 2011 directeur van TECE Nederland BV, is vol lof over TECElogo. Het in 2008 geïntroduceerde leidingsysteem is volgens hem een doordacht en hoogwaardig product dat perfect past in een tijd waarin de concurrentie- en prijsdruk hoog zijn en snel-sneller-snelst het credo is. “In de diffusiedichte TECElogo meerlagenbuis zijn de beste eigenschappen van metaal en kunststof verenigd”, zegt Beving. “De combinatie van een stabiele basisnormbuis en een stompgelaste aluminium laag leidt tot uitstekende buigeigenschappen en aansprekende installatievoordelen. Dat maakt het product tot de ideale oplossing tijdens de aanleg van tijdelijke én permanente drinkwateren verwarmingsinstallaties.”

MET DE HAND Het zal de moderne en op efficiency gerichte installateur allemaal als muziek in de oren klinken. Zeker de installatievoordelen zijn talrijk en stuk voor stuk meer dan welkom. “Om de verbinding te maken, is het dankzij de steekfittingen een kwestie van voorbereiden, insteken en klaar”, duidt Beving zowel de grote gebruiksvriendelijkheid als het prefab-karakter van het product. “Met de hand, welteverstaan. Je bent dus niet afhankelijk van stroomvoorzieningen en gereedschap is nauwelijks nodig. Wél tijdens het demonteren van de leidingen. Want TECElogo is een demontabel push-fit-systeem en dus telkens opnieuw te gebruiken. Daardoor is deze techniek bij uitstek geschikt voor

DE (INSTALLATIE)VOORDELEN: - - - - - - - - -

52 | INSTALLATIE & BOUW

Snelle montage: tijdwinst 30% Demonteerbare verbindingen Nauwelijks gereedschap nodig Weinig ruimte? Geen probleem! Minder faalkosten Bovenhands te gebruiken Vertrouwde afdichtingstechniek Controle via inspectievenster Levensduur 50 jaar

BEDRIJFSPRESENTATIE | TECE Nederland BV

VEELZIJDIG IN ALLE FACETTEN TECElogo, dat uit voorraad wordt geleverd door onder meer de technische groothandels Wildkamp en Dyka, werd de afgelopen jaren door diverse installatiebedrijven met succes toegepast. Op de website van TECE Nederland BV zijn verschillende referentieprojecten vermeld die de veelzijdigheid van TECElogo onderschrijven. Zo kozen Kersten Retail (Elst), De Mors (Rijssen) en Unica (Hengelo) voor het geavanceerde systeem bij de realisatie van respectievelijk diverse retailzaken, de myCUBY® sanitairunits en een 22-tal appartementen.

bijvoorbeeld asielzoekerscentra en andere tijdelijke voorzieningen en toepassingen. En omdat het systeem juist met de hand kan worden geïnstalleerd, is het ook bijzonder geschikt om op moeilijk bereikbare plaatsen de klus snel te klaren. Kortom: TECElogo staat voor een leidingsysteem waarmee je letterlijk alle kanten op kunt en sluit perfect aan bij het door ons bedrijf fervent aangehangen duurzaamheidsprincipe. Zuinig omgaan met grondstoffen en materialen is een absolute must. We stellen dan ook alles in het werk om daar met onze producten een substantiële bijdrage aan te leveren.” ❚

Voorbereiden, insteken en klaar: de verbinding is gemaakt.

TECElogo: het push fit leidingsysteem voor professionals ■ Eenvoudig, eenduidig en snel: tijdbesparing 30 % TECElogo

BEDRIJFSZEKER INSTALLEREN, EENVOUDIG MET DE HAND

■ Beduidend minder gereedschap, geringe investering ■ Überhaupt geen persgereedschap ■ Altijd continuïteit, verlaagt faalkosten ■ Compleet assortiment van 16 t/m 63 mm ■ Robuuste fitting met insteekcontrole ■ Fitting eenvoudig te demonteren ■ Universeel voor cv- en sanitaire installaties ■ KIWA en KOMO gecertificeerd

Ontdek de vele voordelen: www.tecelogo.nl

TIJDWINST 30 %

TECE Nederland BV Tel.: (0592) 415074 info@tece-nederland.nl www.tece-nederland.nl

INSTALLATIE & BOUW | 53

BEDRIJFSPRESENTATIE | NCCW

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: NCCW

‘Onderhoud en beheer kan niet (meer) zonder ICT’ Om hun klanttevredenheid hoog en hun onderhouds- en beheerkosten laag te houden, kiezen steeds meer woningcorporaties ervoor om procesgestuurd te werken. Echter lopen veel van die processen door meerdere systemen, afdelingen en organisaties. “Erg inefficiënt”, vindt Bertus Meijer, Business Developer bij NCCW. Om woningcorporaties en onderaannemers te helpen hun processen beter te sturen, ontwikkelde NCCW een processjabloon waarin verschillende systemen aan elkaar kunnen worden gekoppeld: Corporatie Cloud Dagelijks Onderhoud. op dit moment een pilotproject. “Huurders kunnen hierbij eenvoudig via een online portaal hun reparatieverzoek indienen”, aldus Meijer. “Een eenvoudige zoekboom zorgt ervoor dat het juiste verzoek wordt ingediend. Vervolgens wordt de meest geschikte aannemer voor de klus geselecteerd. Alle processtappen zijn eenvoudig te monitoren met de Business Activity Monitor, waardoor corporaties voortdurend op de hoogte blijven van de afhandeling van reparatieverzoeken en de prestaties van hun aannemers. Aan het eind van het proces kan de huurder een enquête invullen en worden de opdrachten en bijbehorende facturen automatisch gekoppeld en gecontroleerd.”

BETROKKEN PARTIJEN Bertus Meijer, Business Developer bij NCCW.

“Steeds meer corporaties kiezen ervoor hun onderhoud en beheer uit te besteden aan een vaste poule van onderaannemers. Dat biedt mogelijkheden om te automatiseren”, aldus Meijer. “Hoewel dit ten koste kan gaan van banen, zal deze ontwikkeling zich in de toekomst doorzetten. Bedrijven die zich hier niet op voorbereiden, missen straks de boot.”

REGIE Van het processjabloon maken inmiddels zo’n dertig woningcorporaties in Nederland gebruik, vertelt hij. “In de toekomst zal dit aantal alleen maar stijgen. Want het processjabloon maakt een vlekkeloze verwerking van het dagelijks onderhoud mogelijk, zonder dat de corporatie de regie kwijtraakt.” Corporaties hebben bij NCCW de keuze uit een aantal mogelijkheden, waaronder een klassieke verwerking van gegevens middels PDF-opdrachtbonnen en een aannemersportaal. Maar ook een honderd procent digitale verwerking behoort tot de mogelijkheden. Voor deze laatste optie loopt

54 | INSTALLATIE & BOUW

Bij de landelijke pilot zijn verschillende bedrijven betrokken, waaronder NCCW, Woningcorporatie Het Gooi en Omstreken, aannemer Coen Hagedoorn Bouwgroep en Herke ICT. De

'STEEDS MEER CORPORATIES KIEZEN ERVOOR HUN ONDERHOUD EN BEHEER UIT TE BESTEDEN AAN EEN VASTE POULE VAN ONDERAANNEMERS. DAT BIEDT MOGELIJKHEDEN OM TE AUTOMATISEREN' pilot valt onder de verantwoordelijkheid van de Stichting Sales in de Bouw, Stichting VERA en Stichting Kwaliteit Ontwikkeling Vastgoed Onderhoud Nederland (KOVON). Kijk voor meer informatie op www.nccw.nl/corporatiecloud ❚

“Ik de juiste informatie, planning en facturatie via het onderhoudsproces van NCCW.”

“En via internet konden wij zo onze reparatie regelen.”

Bijna vijftig woningcorporaties zijn u al voorgegaan. NCCW introduceert een nieuwe oplossing, gebaseerd op het CORA-proces Onderhouden Eenheden. NCCW ontzorgt! Een zeer uitgebreide oplossing die als geheel kan worden ingezet, maar de verschillende componenten kunnen ook afzonderlijk worden ingezet, ongeacht het ERP+-systeem dat gebruikt wordt. De oplossing bestaat uit: • Mobiele toepassingen op het gebied van klanten medewerkerportalen, een fieldservice-oplossing voor vaklieden van de eigen dienst en derden en een module voor Mutatie-Inspectie. • Procesondersteuning ten behoeve activiteiten die binnen de eigen organisatie worden uitgevoerd, maar juist ook ten behoeve van monitoring én sturing van activiteiten die door externe uitvoerenden worden uitgevoerd (60-70% van de werkzaamheden worden immers daar uitgevoerd). • ESB+ dienst ten behoeve van communicatie met externe uitvoerenden. Nu kunnen woningcorporaties en leveranciers hun informatie-uitwisseling volledig optimaliseren. Door standaardisering van processen en berichtenverkeer (CORA, VERA, KOVON, KOVRA en S@les in de Bouw),

is geborgd dat “we dezelfde taal spreken”. Dit biedt vele mogelijkheden om onderlinge samenwerking tussen partijen op een hoger niveau te brengen. Voordelen: U blijft als corporatie altijd in regie over dit proces, zodat u: • altijd uw klanten te woord kunt staan en van de laatste informatie kunt voorzien • de afhankelijkheid van derden vermindert, u blijft in regie • en uw partner de kosten van administratieve werkzaamheden tot een minimum beperkt en dus betere prijsafspraken kunt maken (interessant voor corporatie, maar zeker ook voor de derde die zijn concurrentiepositie verstevigt). Kijk op onze website voor meer informatie. Wilt u persoonlijk contact bel dan 036 539 13 93 of stuur een e-mail naar info@nccw.nl.

nccw.nl/dagelijksonderhoud

THEMA | Verlichting

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: REVEB Industrial Lighting Solutions

Intelligente verlichting brandt alleen ‘als je er bent’ De verlichting in de vrieshuizen en een aantal expeditieruimtes van Daalimpex Holland uit Velzen – een onderdeel van Kloosterboer groep – bleek in 2013 grotendeels versleten. Armaturen vielen geregeld uit en afnemende lichtniveaus zorgden voor onwerkbare situaties. Reden voor Daalimpex om de verlichting te vervangen. Maar… voor wat? Op advies van REVEB Industrial Lighting Solutions besloot de aanbieder van logistieke services in de koelen vrieshuizenmarkt armaturen van verschillende aanbieders te testen, alvorens een definitieve keuze te maken. “Uit de tests bleek dat de lichtniveaus en het verbruik van de armaturen van veel collega-ondernemingen niet voldeden aan de beloofde waardes”, vertelt Jeroen de Jonge, Director of Business Development bij REVEB Industrial Lighting Solutions. “Zowel lichttechnisch als energetisch kwamen onze Luci Series Industry LED-armaturen het beste uit de bus. Reden voor Daalimpex om de opdracht aan ons te gunnen. We hebben een aantal lichtstudies uitgevoerd op basis van de oudbouw, maar met de geplande nieuwbouw al in ons achterhoofd. Hierbij zijn we uitgegaan van de bestaande posities van de lampen, waardoor Daalimpex in de bestaande infrastructuur geen veranderingen hoefde door te voeren. Hier was het bedrijf zo tevreden over, dat we vervolgens ook de nieuwbouw – met een capaciteit van 40.000 pallets/150.000 m³ – gegund hebben gekregen.” Het streven tijdens de nieuwbouw was om het BREEAM 4 sterren certificaat ‘Excellent’ te behalen, vertelt hij. “Het inzetten van onze intelligente en dynamische LED-verlichting heeft hier zeker aan bijgedragen.”

56 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Verlichting

INTELLIGENTE ARMATUREN Bijzonder aan het lichtplan is dat ‘het licht alleen brandt als je er bent’, aldus De Jonge. “Een enorme verbetering ten opzichte van de oude situatie, waarin alle verlichting van opening tot sluiting volop brandde. Ook in de vriescellen, waar de warmte die de armaturen afgaven constant gecompenseerd moest worden. Een enorme kostenpost, maar wel noodzakelijk gezien de verlichtingskeuze van destijds. De opwarm- en terugkoeltijd van de bestaande gasontladingsarmaturen was namelijk te lang om intelligente sturing mogelijk te maken.” Dat is nu wel anders, vertelt hij. “We hebben intelligente armaturen geïnstalleerd die niet alleen sturen op aanwezigheid, maar ook branduren, actuele temperatuur en lichtniveau loggen. Wanneer iemand een bepaalde ruimte betreedt, schakelt de verlichting op tot een vooraf bepaald lichtniveau, rekening houdend met de temperatuur in de ruimte én de geldende Arbo-normen. Thermische shocks zijn verleden tijd, evenals spanningspieken op het net.”

PLUSPUNTEN “Wanneer de temperatuur van de armaturen boven de 80˚C komt, schakelt het LIPS in; het Light Intelligent Protection System dat ervoor zorgt dat de lamp automatisch terugdimt”, vertelt De Jonge. “Daarnaast beschikken de armaturen over een Light Normaliser die continu meet of er mogelijk sprake is van lichtterugval, die automatisch wordt gecompenseerd.”

Wijzigingen in het verlichtingsplan kunnen eenvoudig worden doorgevoerd middels een Control Pad, vertelt hij. “Ook na installatie zijn het lichtniveau en andere klantspecifieke wensen eenvoudig en op maat aan te passen. Dit kan leiden tot een besparing van > 97 procent!” Ook de verhoging van de lichtkwaliteit (CRI < 70 naar CRI 85+) wordt als een groot pluspunt gezien. Kijk voor meer informatie op www.reveb.eu ❚

Grensverleggende innovatie REVEB Industrial Lighting Solutions, de innovator binnen de LED-verlichtingsindustrie met de beste kwaliteit Nederlandse LED verlichtingsoplossingen. Dit resulteert in de laagste Total Cost of Ownership (TCO) zonder afbreuk te doen aan onze sociale waarden (MVO) & leefomgeving. Kernwoorden Reveb:

Kernwoorden Reveb producten:

• Betrouwbaarheid en betrokkenheid

• Hoogwaardige kwaliteit

• Lange termijnvisie en marktkennis

• Geschikt voor alle klimaatzones

• Innovatiekracht en proactieve houding

• Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)

www.reveb.eu

KNOW-HOW to light

INSTALLATIE & BOUW | 57

THEMA | Verlichting

Horeca in het belevingscentrum Onder: Als in een winkel

58 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Verlichting

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Klemko Techniek

LED’S NET ZO WARM ALS HALOGEEN De keuze van de verlichting in een bepaalde ruimte draagt sterk bij aan het sfeer- en comfortgevoel. Zowel op het werk als thuis. Dan is het prettig wanneer lichtbeleving aan den lijve ondervonden kan worden. Veelgehoord als mening over LED-verlichting: functioneel, energiezuinig natuurlijk ook, maar tegelijkertijd behept met een ietwat kille uitstraling. Niet vreemd daarom dat – vooral onder particulieren – er nog altijd interesse bestaat voor de ouderwetse gloeilamp. Toch zijn er momenteel LED-lampen op de markt met nagenoeg dezelfde kleurtemperatuur als halogeen- of gloeilampverlichting. Zoals die van Lumiko, ontwikkeld en geproduceerd door Klemko Techniek uit Soest. Met 2.700 Kelvin qua kleurtemperatuur de warmste die momenteel in LED-uitvoering verkrijgbaar zijn, meent technisch en commercieel directeur Peter van Rossum. “Onze lampen geven hetzelfde warme licht als halogeenverlichting. Bovendien geven de COB-versies met strooilicht hetzelfde lichtbeeld. Voor meer gebundeld licht, zoals met accentverlichting, zijn onze XPG Lumikospots ontwikkeld.”

Bewegingsmelder.

KOSTENBESPAREND Klemko ontwikkelde de Lumiko LED-lampen als natuurlijke en energiezuinige opvolger van de halogeenlamp. Met als essentieel uitgangspunt het vervangen zo eenvoudig mogelijk te maken. Van Rossum: “Welke verduurzaming je ook toepast: in aanleg kost die altijd geld. Onze Lumiko’s zijn niet alleen zeer energiezuinig, het Bonnita model is bovendien zo ontworpen dat die past in bestaande halogeenarmaturen. Dus worden er kosten bespaard, terwijl de verlichting er hetzelfde blijft uitzien. Al is vervanging van het gehele armatuur natuurlijk ook een mogelijkheid.” Belangrijk voor de juiste toepassing noemt Van Rossum de lichtdistributie van de lamp. Meer concreet: de breedte van de lichtbundel. De Lumiko’s zijn verkrijgbaar met zowel een strakke als verstrooiende lichtbundel. Bovendien gaan de lampen langer mee, doordat de lichtbron gescheiden is van de driver. Dit voorkomt warmteoverdracht en verlengt de levensduur. Met een tolerantie van 50 Kelvin is de kleurgelijkheid van (grote) series lampen vrijwel gelijk.

Model Bonnita met difuser.

GEEN EXTRA NULDRAAD Voor de besturing van de Lumiko spots ontwikkelde Klemko een speciale wandinbouw bewegingsmelder. Letterlijk uniek, volgens Van Rossum, omdat deze – in tegenstelling tot die van de concurrenten – LED kan schakelen zonder dat er een extra draad hoeft te worden getrokken. Van Rossum: “De inloopstroom bij LED-verlichting is veel groter dan bij traditionele verlichting. De benodigde nuldraad bij bestaande schakelaars ontbreekt in veel gevallen. Deze bewegingsmelder is aansluitbaar op bestaande bedrading, dus zonder de noodzakelijkheid van een nuldraad. En ook dat scheelt aanzienlijk in de installatiekosten.” Verder onderscheidend noemt Van Rossum de nauwkeurige instelbaarheid. De besturing geschiedt decentraal en is geheel naar wens instelbaar. Met daarbij een zeer nauwkeurig te regelen dimbaarheid (loopt uiteen van 1 tot 100 procent). Van Rossum: “Wij beschouwen verlichting als iets puur individueels. Wat de één als duister ziet, kan de ander pijn doen in de ogen.”

VIERDE DIMENSIE Klemko hanteert de filosofie dat ‘je verlichting in levende lijve moet kunnen ervaren’. Daarom werd vorig jaar het Klemko Led Applicatie Centrum in het leven geroepen. In dit centrum – ingericht met onder meer een nagebootste woonkamer, horecavoorziening, winkel-establishment en kantoorruimte – kunnen bouwpartijen als architectenbureaus, ontwikkelaars en installateurs terecht voor indrukken, sfeerimpressies en natuurlijk ook lichtadvies. Volgens Van Rossum belangrijk ‘omdat je verlichting niet alleen moet kunnen zien, maar ook voelen’. Niet zomaar een reclamekreet, voegt hij eraan toe, maar aangetoond door verschillende onderzoeken. Van Rossum: “In onze in het centrum gecreëerde hotelgang bijvoorbeeld, die winkel, kantoor, huiskamer en horeca met elkaar verbindt. Onderzoeken uit de hotelbranche hebben uitgewezen dat gedimde verlichting vrijwel altijd leidt tot stiller gedrag van bezoekers. Aanboren van een vierde dimensie, noemen wij dat.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 59

THEMA | Verlichting

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: Aurora Lighting

Toonaangevend in LED-verlichting Op de komende Light + Building in Frankfurt pakt het Britse Aurora Lighting groots uit. Het bedrijf zal op de beurs dertien nieuwe producten lanceren met inbegrip van de mProâ&#x201E;˘, Saberline, Saberline IP, Veevo, AOne Control en Solis. Daarnaast wordt ook de nieuwe Enlite catalogus met meer dan 175 nieuwe innovatieve producten gepresenteerd.

60 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Verlichting

De Aurora Group is een internationale LED-verlichting organisatie, die in 1999 is opgericht door Andrew Johnson. Het bedrijf is gespecialiseerd in het ontwerp, de productie en de distributie van innovatieve, slimme energiebesparende oplossingen voor projecten in retail, onderwijs, gezondheidszorg, handel en industrie via een universeel netwerk van meer dan zeventig landen. De organisatie telt meer dan duizend mensen die wereldwijd op internationale kantoren en productiecentra werkzaam zijn.

INNOVATIE Innovatie zit in de genen van de Aurora Group, getuige de verschillende prijzen die het bedrijf in de afgelopen jaren met haar innovatieve oplossingen heeft gewonnen. Vorig jaar kreeg Aurora de felbegeerde Lux Awards voor fabrikant van het jaar. Daarnaast is het bedrijf winnaar van de ‘Red Dot Award’ for Product Design 2014. Een aantal jaar geleden heeft Aurora de verlichtingswereld verrast met haar ‘MSeries’ met geïntegreerde driver. De MSerie biedt een oplossing voor prestaties, thermisch beheer, geavanceerde optiek en installatiegemak in LED-downlighters. De CSeries levert vervolgens een oplossing bij weinig inbouwdiepte. Met dezelfde technieken aan boord als de Mseries, biedt ook deze reeks een ongekende kwaliteit. De meest recente innovatie van Aurora is de mPro™, een geavanceerde efficiënte brandwerende downlight, die een halogeenachtige lichtverdeling heeft. Daarnaast bevat deze downlight energiebesparende functies waardoor meer dan vijftig procent op de energierekening bespaard kan worden. Een ander slim product

dat Aurora zal lanceren in Frankfurt is de AOne Control™, die in combinatie met de AOne Control app in staat is om te communiceren met LED-armaturen via de AOne hub.

INTERNET-OF-THINGS Aurora is één van de eerste fabrikanten ter wereld die de stap heeft gezet naar Lighting 3.0, dat met het gebruik van Gooee Inside en Internet-of-Things (IoT) intelligente verlichting toepassingen mogelijk maakt. Het IoT platform verbindt producten met het web en maakt interactie via apps mogelijk. Gooee is een spin-out van Aurora en maakt slimme sensoren voor LED-toepassingen. Door LED slimmer te maken en via internet te verbinden, ontstaat een wereldwijd netwerk waarop tal van applicaties losgelaten kunnen worden. Big data is hierbij het sleutelwoord en Gooee noemt de samenwerking met Aurora al ‘het operating system voor smart connected lighting’. De licentieovereenkomst die het bedrijf sloot met Gooee ten aanzien van het IoT verlichting ecosysteem, is de eerste mijlpaal in het bereiken van de doelen naar de toekomst. Deze technologische ontwikkelingen zullen volgens Aurora grote gevolgen hebben voor de lichtindustrie. Vandaar dat het bedrijf zich aan het herpositioneren is als voorbereiding voor de lancering van slimme armaturen en diensten met onder meer een one-stop-shopping concept dat gaat van lichtontwerp tot onderhoud en ondersteuning. De integratie van alle merken in het portfolio van Aurora zal het profiel van de Aurora Group gaan vormen als een snel groeiend internationaal bedrijf in intelligente verlichting. ❚

we’ve got you covered. 110+ NEW solutions for Projects + Trade

LIGHTING

2016 edition two

Visit us at

Lighting Manufacturer of the Year, 2015

Hall 4.2 Stand D71

auroralighting.com netherlands@auroralighting.com +31 (0) 10 713 1827

INSTALLATIE & BOUW | 61

THEMA | Verlichting

Invloed van licht op welbehagen en gezondheid wordt steeds belangrijker De ontwikkelingen van verlichting in kantoren, fabriekshallen, utiliteitsgebouwen, et cetera staan niet stil. Belangrijke trends zijn volgens Robert Didden van Utilicht onder andere LED-verlichting, energiezuinigheid, duurzaamheid, gezondheid, maatwerk verlichting op de werkplek en individuele besturing met DALI, vaak in combinatie met daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie. “We merken dat verlichting steeds meer eindgebruikergebonden is. Er wordt niet alleen meer naar het bestek gekeken, maar vooral naar de wensen en eisen van de gebruikers van de ruimte(s). Sfeer, uitstraling en de invloed van licht op het welbehagen en de gezondheid van de gebruikers, zijn veel belangrijker geworden. Daarbij wordt ook rekening gehouden met de verschillende ruimtes en het gebruik ervan. Warme en dimbare verlichting zie je meer in een ruimte waar je eet, terwijl je helder en fris licht wilt hebben op de plaats waar je zit te werken. Een algemene ruimte in een verzorgingstehuis vereist bijvoorbeeld een hele andere verlichting dan een klaslokaal. Tevens reageert een ouder persoon anders op bepaalde lichtkleuren dan een tiener op school. Daar dien je in je ontwerp rekening mee te houden.” Bij dat ontwerp zijn meestal meerdere partijen betrokken zoals een adviseur, interieurarchitect en de opdrachtgever, aldus Didden. “Onze voorkeur gaat altijd uit naar een rechtstreeks gesprek met de opdrachtgever. Vaak wordt er op budget en inschrijving een bestek gemaakt, maar dat past niet altijd bij de gebruiker.”

VORMGEVING

Opel Driessen.

Een andere ontwikkeling die Didden bespeurt, is dat er langzamerhand steeds meer afgestapt wordt van de traditionele uitvoering van armaturen. “Door de optiek van LED kan een armatuur anders worden vormgegeven. Een vierkant inlegarmatuur in een systeemplafond hoeft dus niet meer te bestaan uit vier buisvormige lichtbronnen. We kunnen nu veel meer kanten op.” Wat betreft de markt ziet hij dat er op dit moment met name in de retail en showrooms honderd procent LED wordt toegepast. “Voor kantoren, opslagruimtes en multifunctionele centra wordt er vaak om budgetredenen nog een andere afweging gemaakt. T5 is ook nog steeds energiezuinig en de moeite waard. De prijsstelling van LED komt echter steeds dichter bij T5. Ons streven is dan ook om een honderd procent LED-leverancier te worden. Dat is ook mogelijk; de kwaliteit en de mogelijkheden zijn enorm toegenomen in de afgelopen tijd, zowel van de lichtbron als van de elektronische apparatuur, de reflector en de afscherming. Die combinatie maakt de kwaliteit van het licht bepalend.” ❚

DocMorris.

INSTALLATIE & BOUW | 63

THEMA | Verlichting

EENVOUDIG VERLICHTEN “Overstappen naar LED-verlichting was voor veel van onze klanten een onoverzichtelijke reis geworden. Een reis die het liefst zo lang mogelijk werd uitgesteld of geannuleerd”, aldus Harm van der Veen, directeur van Havé-Digitap. “Wij maken het onze klanten zo makkelijk mogelijk om over te stappen naar LED-verlichting, door het huidige energieverbruik exact af te zetten tegen de investeringskosten en besparingen van LED-verlichting.” “Het aanbod van LED-verlichting is al net zo groot als de prijsverschillen. Wat uiteindelijk bespaard wordt, is niet meer te overzien door alle verschillende specificaties met betrekking tot lichtopbrengst, levensduur, et cetera. Met ons HD Energie Consult weet onze klant precies wat het energieverbruik is en wat de besparingsmogelijkheden zijn. De klant ontvangt van ons altijd een kosten/batenanalyse van de toepassing van LED-verlichting in zijn situatie”, aldus Van der Veen. Zo realiseerde Havé-Digitap een energiebesparing van bijna 2500 KWh per jaar voor Restaurant Kampanje in Hardinxveld-Giessendam. De keukenverlichting van Restaurant Kampanje bestond volledig uit TL-balken. Havé-Digitap heeft deze verlichting vervangen door LED-verlichting met een hogere lichtopbrengst en een betere lichtverspreiding.

LICHTMETING Restaurant Kampanje gaf Havé-Digitap opdracht om een kosten/batenanalyse te maken voor het vervangen van de TL-bakken in de keuken. Daarnaast

T +31 (0)184 642 343 E info@have-digitap.nl

moest het plafond intact blijven en mocht de kleur van het licht geen invloed hebben op de producten die in de keuken worden bereid. Om de lichtopbrengst in de oude situatie te bepalen, voerde Havé-Digitap een lichtmeting uit. Op basis van deze gegevens koos Havé-Digitap voor een LED-tegel met een kleurtemperatuur van 4.000K, die de TL bakken 1:1 kon vervangen. Tijdelijk werd één LED-tegel in de keuken geplaatst, zodat het keukenpersoneel de lichtopbrengst kon beoordelen.

EGALE VERLICHTING “De terugverdientijd van dit project voor Restaurant Kampanje is circa vier jaar”, vertelt Van der Veen. “De verwachte levensduur van de toegepaste LEDtegels bedraagt circa 11 jaar. Behalve het voordeel van de jaarlijkse energiebesparing van bijna 2.500 KWh, is de keuken nu egaal verlicht, in één kleur en zonder flikkering.” ❚ Fotograaf: Rob van der Pas

LED VERLICHTING

voor portieken en galerijen • • •

Noodverlichtingsfunctie en/of bewegingssensor mogelijk Vandalismebestendig Met gratis Energie Consult

www.have-digitap.nl 64 | INSTALLATIE & BOUW

201601 Advertentie Installatie en Bouw 2.indd 1

25-1-2016 13:58:28

KAATSHEUVEL | Villa Pardoes

Villa Pardoes proost op het bubbelparadijs Na een grote verbouwing werd Villa Pardoes op 7 januari feestelijk heropend. Door het positieve effect dat een verblijf bij Villa Pardoes op de gezinnen heeft, is de wachtlijst de afgelopen jaren enorm opgelopen. Door de verbouwing is de capaciteit daarom met vijftig procent uitgebreid. Naast de vier extra huisjes, zijn er een chillruimte, een knutselkamer, een snoezelkamer en een bubbelparadijs bij gekomen. Naar ontwerp van Christel van Eck van OttenVanEck architecten en vormgevers installeerde en programmeerde Livingprojects de dynamische ‘onderwaterverlichting’ in het bubbelparadijs. “Ten opzichte van de oude situatie, moest de nieuwe wellness een knusser en beschutter gevoel geven”, vertelt Christel van Eck. “Om dit te bereiken, hebben we de ramen waar men vanaf de binnenplaats bij de wellness naar binnen kon kijken, veranderd in kleine nisjes waarin sfeerverlichting is geplaatst. Op deze manier geeft het bubbelparadijs een gezin meer privacy en rust. Waar voorheen twee whirlpools in een verhoging lagen en kinderen in een tillift moesten worden gezet om bij het bubbelbad te komen, is nu een groot bubbelbad geplaatst dat is verzonken in de vloer. Een stuk praktischer allemaal.” Naast het grote bubbelbad zijn er een douche, een grote loungebank en een groot televisiescherm geplaatst zodat de kinderen al badderend een tekenfilm kunnen kijken. Om het thema van de onderwaterkamer helemaal door te voeren, is op één van de wanden een zeerif te zien met tropische vissen, koraal en een levensgrote dolfijn. “Ik wilde de beleving zo volledig mogelijk maken”, aldus Van Eck. “Het licht moest daarom de illusie van een waterspiegeling nabootsen. Een dynamisch lichtspel dat zachtjes kabbelt van zeegroen naar lichtblauw.”

Fotografie: Raphael Drent

“In een voorgaand Villa Pardoes’ project; de Poef, heb ik het interieurontwerp aangepast aan het lichtplan van Livingprojects. Omdat daar zulk kleurig en krachtig licht kan worden gemaakt, heb ik het interieur zo neutraal mogelijk gehouden. Het interieur kan daar de kleuren aannemen van het licht. Bij het bubbelparadijs heb ik zelf een lichtontwerp gemaakt en in mijn ontwerp opgenomen. Het eindresultaat is één op één over de visual te leggen. De zogenaamde waterpegels boven het bubbelbad geven precies de sfeer die ik voor ogen had. Als creatieveling is het prettig om samen te werken met een technische partij die een idee niet alleen begrijpt, maar ook exact zo kan realiseren. Daarmee wordt de stap van een ontwerp naar een prachtig product heel erg klein”, aldus een tevreden Van Eck. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 65

TERUGBLIK VSK 2016

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Delabie

‘UTILITEIT STELT SPECIFIEKE EISEN AAN SANITAIR’ Waar huishoudkranen gemiddeld twintig keer per dag worden gebruikt, moeten kranen in utiliteitsgebouwen met gemak tweehonderd handelingen of meer per dag kunnen doorstaan, zonder in te boeten aan kwaliteit of levensduur. Om hieraan te voldoen, zijn niet alleen product- maar ook marktkennis van groot belang. Delabie weet dat als geen ander. De vooraanstaande producent van een compleet en hoogwaardig sanitair assortiment is de enige producent in Europa die specifieke oplossingen voor de utiliteitsbouw biedt.

“Bij de ontwikkeling van onze producten hanteren wij een aantal vaste waarden”, vertelt Roos Ysebaert, Marketingcoördinator bij Delabie Benelux. “Naast veiligheid voor de gebruiker, hygiëne, duurzaamheid, waterbesparing en installatie- en onderhoudsgemak staan vandaalbestendigheid en een lange levensduur voorop. Onze producten moeten met gemak 500.000 handelingen kunnen doorstaan, zonder in te boeten aan kwaliteit. Hierop bieden wij tien jaar garantie.”

DUURZAAM, SLIJTVAST EN HYGIËNISCH Tijdens VSK 2016 toonde het bedrijf een selectie uit haar assortiment, met naast vaste waarden zoals de antibacteriële wastafelkraan Tempomatic 4 en het Sporting zelfsluitend douchepaneel ook verschillende noviteiten, om de utiliteitsmarkt nog beter van dienst te kunnen zijn. Zoals het RVS sanitair, dat enkele maanden geleden aan het productengamma is toegevoegd. “RVS is niet alleen duurzaam en slijtvast, maar garandeert ook maximale hygiëne”, vertelt Ysebaert.

66 | INSTALLATIE & BOUW

“Het materiaal is hierdoor zeer geschikt voor ruimtes zoals ziekenhuizen, tandartspraktijken en verzorgingshuizen, voor wie we een breed assortiment bieden. Van toiletten en urinoirs tot wastafels en medische scrubs.”

STRAK, TIJDLOOS EN BESTAND TEGEN INTENSIEF GEBRUIK Het RVS-assortiment wordt aangevuld met een serie wastafels en douchepanelen in MINERALSTEEL en MINERALCAST, die dezelfde eigenschappen als RVS bieden. “MINERALSTEEL en MINERALCAST onderscheiden zich door hun strakke en tijdloze design en hun schok- en krasbestendigheid. Beide materialen zijn bestand tegen zeer intensief gebruik. Dankzij hun witte, homogene oppervlak zonder poreusheid, zijn de producten hygiënisch en eenvoudig te reinigen. De wastafels en douchepanelen worden geïnjecteerd of gegoten in één stuk, zonder lasnaden, om scheuren en bacteriehaarden tegen te gaan. MINERALSTEEL en MINERALCAST producten zijn bovendien bestand tegen

TERUGBLIK VSK 2016

thermische spoelingen. Beide materialen zijn bestand tegen zuren en hoge temperaturen en beantwoorden aan alle technische vragen voor een optimaal gebruik in ziekenhuizen en utiliteiten.” Ook nieuw is de kantelbare spiegel van Delabie, die zeer geschikt is voor mindervaliden. “De kantelbare spiegel beschikt over een lange hendel, waardoor bijvoorbeeld rolstoelgebruikers de spiegel gemakkelijk naar zich toe kunnen kantelen”, vertelt Ysebaert. “De hendel heeft een ergonomisch design en past zich perfect aan de vorm van de hand aan. Voor een maximale veiligheid is de spiegel vervaardigd uit Securit glas.”

TEMPOFLUX

ZELFSLUITENDE URINOIRSPOELER VOOR OPBOUW Soepele bediening Zorgeloos design Zelfsluiting ingesteld op 3 sec, regelbaar tussen 3 en 7 sec. (patent) Debiet ingesteld op 0,15 l/sec aanpasbaar tot 0,3 l/sec. Innoverend systeem met stopkraan en debietregeling geïntegreerd in de rozet (patent) Conform de norm NF EN 12541

Een laatste noviteit betreft de nieuwe SECURITHERM EP BIOSAFE wastafelmengkraan 2620EP. “Deze kraan biedt een zeer uniek ontwerp, dat aan alle vereisten binnen een zorginstelling of rusthuis voldoet”, besluit Ysebaert, “met naast comfort ook totale veiligheid, hygiëne en beheersing van de bacteriegroei.” Kijk voor meer informatie op www.delabiebenelux.com ❚

Meer informatie op delabiebenelux.com INSTALLATIE & BOUW | 67

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Bart Nijs Fotografie

No standards in rijksmonument B30 Pand B30, het aan de Bezuidenhoutseweg 30 te Den Haag gelegen rijksmonument, tevens in eigendom van de Staat, krijgt een nieuwe functie. Tot medio 2013 werd het statige en bijna honderd jaar oude gebouw als hoofdzetel gebruikt door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I). Na een grondige renovatie en herinrichting gaat het een nieuwe toekomst tegemoet als kenniscentrum van de Rijksoverheid. De ingebruikname ervan staat gepland in de tweede helft van dit jaar. Facilicom solutions neemt het ontwerp en de realisatie van het gehele DBFMO-contract voor B30 voor haar rekening. Daarbij is overeengekomen dat Facilicom solutions de komende dertig jaar verantwoordelijk is voor het onderhoud en beheer van het gebouw. Het contract en de eisen die aan het gebouw zijn gesteld, zorgen ervoor dat de medewerkers van de overheidsorganisaties comfortabel hun werkzaamheden kunnen uitvoeren. “We zorgen niet alleen voor het comfort van de primaire gebruikers”, vertelt Eric Derksen, projectmanager Techniek namens Facilicom solutions. “We besteden ook veel aandacht aan de werkplekken van de facilitaire medewerkers, zodat ook zij beschikken over een werkplek die van alle gemakken is voorzien.”

ZUINIGER Het project betreft een volledige renovatie van gebouw B30. Tevens wordt het

68 | INSTALLATIE & BOUW

rijksmonument voorzien van compleet nieuwe installaties. “Alle bestaande installaties zijn tot en met de aansluiting op de nutsinfrastructuur verwijderd en worden van hieruit weer helemaal opnieuw opgebouwd”, aldus Derksen. In relatie met de bouwkundige aanpassing resulteert het nieuwe installatieontwerp in een aanzienlijk zuiniger gebouw. Zo is mede door het toepassen van een WKO-installatie de aansluiting van de stadsverwarming met vijftien procent gereduceerd ten opzichte van de oude situatie.

UITDAGINGEN De kaders van het rijksmonument en de zeer hoge gebruikerseisen hebben de engineers van Facilicom solutions voor verschillende grote uitdagingen gesteld. “We mogen geen afbreuk doen aan het monumentale karakter van het gebouw en dienen ook de meningen en uitgangspunten van de diverse

DEN HAAG | Rijksmonument B30

Projectinfo CUSTOM-MADE NOODSTROOMVOORZIENING Facilicom solutions afdeling Techniek gunde Koninklijke Kemper en Van Twist Diesel de opdracht voor de levering en plaatsing van de noodstroominstallatie in het monumentale kantoorgebouw B30. De installatie moet geplaatst worden in een bestaand gebouw. Jaap van Strien, accountmanager Power Solutions bij Kemper en Van Twist, noemt de klus dan ook een uitdaging. “B30 is een écht duurzaam ontwerp, waarbinnen strenge eisen worden gesteld. Zo mogen er bijvoorbeeld geen aanpassingen aan de buitengevel worden gedaan.” Het leveren van de noodstroomvoorziening, bestuurd op basis van kortstondig parallelbedrijf, gaat in dit geval verder dan het plaatsen van de generator in de kelder. De uitlaat loopt van de kelder via vier verdiepingen naar de zolder en van daaruit naar de nok van het dak. Vanwege de beperkte openingen voor de ventilatie was er tevens een noodzaak om op een andere wijze te koelen. “We hebben ervoor gekozen om de koeling op het dak te plaatsen”, legt Van Strien uit. “Ondanks het feit dat het koelwater een lange weg moet afleggen, is hier tóch sprake van een duurzame oplossing.” Een oplossing die tevens wordt gebruikt voor het koelen en verwarmen van het interne gebouw. Ook het vulpunt is speciaal voor dit project ontworpen en doet geen afbreuk aan het aanzicht van het pand. Van Strien verwacht dat het Dordtse bedrijf de werkzaamheden begin mei 2016 zal afronden.

DUURZAME LICHTOPLOSSINGEN architecten van het gebouw te respecteren”, zegt Derksen. B30 is voorzien van gewelven en telt de nodige monumentale kamers en plafonds. Een conventionele installatie past dus niet in het gebouw, terwijl er toch verschillende installatietechnische oplossingen moeten worden gerealiseerd. Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om een standaard luchtkanaal te installeren. “Op luchttechnisch gebied hebben we dan ook speciale oplossingen moeten bedenken. En omdat we weinig of geen gemeenschappelijke leidingwegen kunnen installeren, wordt ook de aanleg van de elektra- en beveiligingsinstallaties bemoeilijkt. Elke daarvoor benodigde component moet door middel van gefreesde leidingen worden geïnstalleerd. Voor de installaties alleen al zal er uiteindelijk zo’n tachtig kilometer freeswerk in het gebouw worden opgenomen.” Om aan de hoge eisen te voldoen, heeft Facilicom voor diverse installatieonderdelen speciale producten ontwikkeld. “Hierbij hebben we de kundige en solide ondersteuning genoten van verschillende bouwpartners. Zo hebben we samen met OC Waterloo zeer speciale inblaasroosters ontwikkeld ten behoeve van de werkkamers.”

DUURZAAM Volgens Derksen worden tijdens de bouwfase allerlei investeringen gedaan die moeten uitmonden in een zo energiezuinig en onderhoudsvriendelijk mogelijk gebouw. “Voor het project wordt een BREEAM duurzaamheidscertificaat behaald. Dat betekent dat B30 niet alleen duurzaam is bij de oplevering, maar dat ook tijdens de gehele gebruiks- en levensfase een duurzaam gebruik en beheer centraal zal staan.” ❚

Tijdens de renovatie van kantoorgebouw B30 levert Maas & Hagoort Lampen voor onder meer de kantoren en een seminarruimte circa 3.000 lichtarmaturen. “We willen tijdens het gehele bouwproces een waardevolle partner zijn van de installateur”, zegt projectverantwoordelijke Willem-Jan Zwemer namens de verlichtingsgroothandel. “Gedurende dit PPS-project hebben we onze meerwaarden andermaal kunnen bewijzen. Installateur Facilicom solutions heeft ons namelijk ook ingeschakeld voor de engineering en het ontwerp, de realisatie en de oplevering/ aftersales.” Daar het gebouw conform BREEAM Excellent ontworpen moest worden, was er sprake van een complex traject. “Er moest voldaan worden aan diverse ontwerp-, gebruikers- en duurzaamheidseisen. Dat vertaalde zich in de nodige lichttechnische uitdagingen. Verder gaat het om een oud pand, waarbinnen de bestaande voorzieningen niet allemaal te definiëren zijn. Het is dan ook niet alleen een kwestie van het mooiste armatuur op de beste plaats, ook moet je een oplossing genereren die past binnen de bestaande architectuur en beantwoordt aan de in het ontwerpplan geformuleerde uitgangspunten. Qua budget én duurzaamheid.” Daarin is Maas & Hagoort glansrijk geslaagd. In de kantoorruimten zijn grote, dimbare opbouwarmaturen voorzien met een basislichtniveau van 300 lux. In de seminarzaal wordt dynamisch licht gecreëerd dat qua intensiteit en kleur optimaal kan worden aangepast aan het daglicht. Als merkonafhankelijke leverancier zal Maas & Hagoort binnen dit project diverse fabrikaten installeren.

INSTALLATIE & BOUW | 69

ALTIJD IN BEDRIJF MET ONZE NOODSTROOMOPLOSSINGEN Met onze oplossingen bent u altijd in bedrijf. Een betrouwbare stroomvoorziening is essentieel

Noodstroomoplossingen

voor uw bedrijfsvoering. Al meer dan 40 jaar ontwerpen, bouwen en installeren wij complexe

voor in de tele- en data-

noodstroomvoorzieningen voor nieuwe en bestaande gebouwen.

communicatie, financiĂŤle sector, gezondheidszorg,

En na de installatie stopt onze relatie niet. Wij kunnen ook alle nieuwe en bestaande installaties

detailhandel, overheid en

onderhouden, reviseren of updaten zodat deze weer voldoen aan de eisen van tegenwoordig.

nutsbedrijven, transport en

Ook bieden wij duurzame innovaties op het gebied van onderhoud en brandstoffiltratie die de

logistiek, petro/chemie en utiliteitsbouw

betrouwbaarheid van uw installaties aanzienlijk verhogen.

Koninklijke Kemper en Van Twist Keerweer 62, 3316 KA Dordrecht

Tel.

+31(0)78 - 632 66 00

Postbus 156, 3300 AD Dordrecht

info@kvt.nl

MEER WETEN? WWW.KVT.NL

THINK DIFFERENTLY.... Maas & Hagoort Lampen

Het Gebouw, Leiden

Fabriek Gazelle, Dieren

Manoir Inter Scaldes**

Gemeentehuis Brummen, RAU

Korte Projectstoffering

Nederlandse ambassade Brussel

Universiteitsbibliiotheek RUG

DTZ Zadelhoff, Amsterdam

Beatrixgebouw Jaarbeurs, Utrecht

Schepenhal Damen Shipyards

Rabobank Regio Schiphol

LIGHTING DESIGN BY

STUDIO RUBLEK

WIJ VERLICHTEN UW WERK AANZIENLIJK Maas & Hagoort Lampen is een autoriteit in de verlichtingsbranche. Voortdurende innovatie in duurzame producten, diensten en processen staat samen met onze professionaliteit en expertise garant voor de beste lichtoplossingen. Samen met architecten, installateurs en opdrachtgever realiseren wij lichtontwerpen voor kantoren, bedrijven, winkels, kerken, binnen en buiten. Kijk voor meer informatie

mailbox@studiorublek.com 020 - 417 33 33

over onze aanpak en referenties op www.maashagoort.nl of bel 0113-223647 voor een vrijblijvende afspraak!

Cateringweg 11 - 1118 AM SCHIPHOL WWW.STUDIORUBLEK.COM

DEN HAAG | Rijksmonument B30

Projectinfo KABELS MET HOGE KWADRATUUR

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Rijksvastgoedbedrijf

ARCHITECT KAAN Architecten en Braaksma & Roos Architecten (Monument)

LICHTONTWERP

Studio Rublek i.s.m. Kaan Architecten AANNEMER Facilicom solutions

INGENIEUR Pieters Bouwtechniek UITVOERING Facilicom solutions

INSTALLATIEADVIES Facilicom solutions / Deerns

INSTALLATIES Breijer Bouw & Installatie INGEBRUIKNAME Tweede helft 2016

NOODSTROOMVOORZIENING

Na de renovatie zal gebouw B30 zijn uitgerust met een bonte batterij elektrotechnische voorzieningen. Easy Montage en Techniek is door Facilicom solutions verzocht om de uiteenlopende technieken binnen het project in te passen. Een mooie uitdaging, zegt projectleider Eric Agterdenbosch. “Naast de nodige state-of-the art-techniek dienen in het pand vele kilometers leidingwerk onzichtbaar te worden aangebracht. De zeer beperkte installatieruimte en het monumentale karakter van het gebouw vereisen dan ook een creatieve en tegelijk praktische aanpak.” Om het ruimtegebrek en eventuele EMC-problemen het hoofd te kunnen bieden, liet Easy rondom de uitwerking en implementatie van het leidingwerk zelfs zo’n acht kilometer speciale kabel fabriceren. “Diverse deuren in het pand zijn voorzien van zware elektrische sloten. Willen deze optimaal functioneren, dan is een vrij hoog amperage nodig. Daar komt bij dat de voeding zich niet direct in de nabijheid van de sloten bevindt, maar tientallen meters verderop. De kwadraturen van standaard kabels die voor de voeding van sloten beschikbaar zijn, waren hier dus ontoereikend. Vandaar dat we een in eigen huis ontwikkelde kabel hebben toegepast. Deze telt twee aders met een hogere kwadratuur (2 x 1,5/2,5 + 6 x 0,22 as.), zodat er geen spanningsverlies optreedt en de sloten voldoende stroom geleverd krijgen. Tevens zijn in deze noviteit de signaalkabels verwerkt voor de datacommunicatie met de sloten en verwante apparatuur.”

Koninklijke Kemper en Van Twist Diesel

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES Easy Montage en Techniek

LICHTARMATUREN

Maas en Hagoort Lampen

Projectinfo FLEXIBEL EN DUURZAAM LICHTONTWERP In samenwerking met KAAN architecten heeft Studio Rublek het lichtplan geschreven voor de renovatie van het monumentale pand B30 in Den Haag. Volgens Aleksandar Rublek van Studio Rublek stelde de overheid hoge eisen aan het lichtontwerp. “Het ontwerp moet vriendelijk zijn in gebruik op het gebied van flexibiliteit en onderhoud. Zo moet de verlichting voldoen aan een levensduur van dertig jaar. Best een behoorlijke tijd, aangezien de technologie in razend tempo vernieuwt. Dertig jaar is min of meer dertig technologische generaties aan verlichting. We hebben daarom een lichtplan geschreven met een flexibel karakter en slechts een beperkt aantal verschillende typen lichtbronnen en armaturen. Het zijn stuk voor stuk wel producten die voldoen aan de gevraagde, hoge esthetische kwaliteit, passend bij een monumentaal pand als B30.” Studio Rublek heeft gekozen om eigentijdse elementen met een authentieke look te combineren met moderne technologie. Rublek: “Zo hebben we moderne kroonluchters toegepast, maar ook armaturen die zo uit de jaren vijftig en zestig afkomstig lijken te zijn. Alle armaturen zijn uitgevoerd met LED-techniek en afhankelijk van de ruimte al dan niet te dimmen. Behalve voor het opstellen van het lichtontwerp is er voor ons ook een rol weggelegd in de uitvoering. We slaan de brug tussen opdrachtgever/architect en de installateur om te garanderen dat hetgeen we hebben bedacht, ook zo wordt uitgevoerd. Ook die rol is ons op het lijf geschreven.”

INSTALLATIE & BOUW | 71

GRONINGEN | Bauhaus

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Loohuis-Meulenbeld Installatietechnieken B.V.

Eerste Nederlandse filiaal van Bauhaus is gereed In Groningen is afgelopen najaar het eerste Nederlandse filiaal van bouwmarktketen Bauhaus geopend. Het winkelconcept van 20.000 vierkante meter, waarin alles wat met bouwen, verbouwen, decoreren en tuinieren te maken heeft, is ondergebracht, is gebouwd volgens de principes van ‘lean’, ‘BIM’ en ‘ketensamenwerking’. Loohuis-Meulenbeld Installatietechnieken BV is als totaalinstallateur verantwoordelijk voor het ontwerp en de realisatie van alle elektrotechnische- en werktuigbouwkundige installaties, evenals voor de beveiligingsinstallaties in de nieuwbouw. “Samen met aannemer Systabo BV hebben we alles uitgewerkt in een 3D BIM-model, om een optimale voorbereiding te realiseren en om clashes en faalkosten op de bouw te ondervangen”, vertelt projectleider Harro de Vries. Daarbij kwam het bedrijf al de eerste uitdagingen tegen. “We hadden te maken met een Zwitserse opdrachtgever en een Duitstalig bestek. Naast de taalbarrière waar we soms mee geconfronteerd werden, was ook de afwijkende weten regelgeving tussen Zwitserland en Nederland reden voor regelmatig overleg.”

een eigen trafohuisje geplaatst, van waaruit een zestal hoofdkasten en een aantal onderverdeelkasten wordt gevoed, waarmee het gehele pand van elektra wordt voorzien.”

Installatietechnisch zorgde met name de sprinklerinstallatie voor hoofdbrekens, vertelt hij. “Uit veiligheidsoverweging moeten de sprinklerkoppen altijd in een vaste maasvorm worden geplaatst, op voldoende afstand van bijvoorbeeld de verlichtingsarmaturen en de werktuigbouwkundige installaties. Om dit goed in te passen, was geen sinecure. Gelukkig hebben we dit al in de voorfase van het project kunnen ondervangen.”

BINNENKLIMAAT

SLIMME KOPPELINGEN Vanwege de omvang van het project, besloot de installateur de werktuigbouwkundige installaties uit te besteden aan zusterbedrijf Loohuis Installatietechnieken B.V.. “Zelf hebben wij de elektrotechnische installaties, waaronder alle verdeelkasten, stopcontacten en verlichting evenals de camerabeveiliging, een brandmeld- en ontruimingsinstallatie en de inbraakbeveiliging verzorgd”, vertelt De Vries. “Buiten het pand is door Bauhaus

72 | INSTALLATIE & BOUW

In het pand is veel verlichting toegepast, vertelt hij. Ook in de stellingen, die allemaal een eigen aanvoerlijn vanuit het dak hebben gekregen. “Alle verlichting wordt slim geschakeld middels een KNX-bussysteem, dat tevens gekoppeld is aan de inbraakbeveiliging. Zodra de inbraakbeveiliging wordt ingeschakeld, gaat automatisch alle verlichting uit. Daarnaast worden veel algemene stopcontacten spanningsloos gemaakt, wat niet alleen energie bespaart maar ook zorgt voor extra veiligheid.”

Ten behoeve van de luchtbehandeling in het gebouw, zijn op het dak van Bauhaus vier separate luchtbehandelingskasten geplaatst; drie boven het winkelgedeelte en één boven de Stadstuin. “De kasten, met een luchthoeveelheid van 18.500 m³/h per stuk, zijn allemaal gekoppeld aan een uitblaasplenum met een warmtewisselaar van 80 kW, vertelt Stefan Haafkes, projectleider bij Loohuis Installatietechnieken B.V.. “Via een groot aantal nozzles blaast ieder plenum warme lucht in het gebouw, wat zorgt voor een aangenaam binnenklimaat in de winkel.” Boven de kassa’s zijn stralingspanelen gemonteerd, vertelt hij. “In de kantoren wordt gebruikgemaakt van radiatoren. Een WTW-unit regelt de luchtbehandeling. De gehele installatie wordt gevoed door vijf cv-ketels van 115 kW per stuk, in cascadeopstelling. Daarnaast beschikken alle kantoren én de bistro over airconditioning.” Naast bovengenoemde installaties heeft Loohuis Instal-

GRONINGEN | Bauhaus

Projectinfo VASTE PARTNER In het najaar van 2015 – op 4 september – vond in Groningen de opening plaats van een nieuwe Bauhausvestiging. Het gebouw, dat uit drie in elkaar overlopende segmenten bestaat, beslaat een totale oppervlakte van 20.000 m² en biedt onderdak aan een drive-in, een winkel en een tuincentrum. Het gebouw is voorzien van een warmteterugwininstallatie die werd geleverd door Multicross GmbH, vaste partner van Bauhaus voor deze werkzaamheden, vertelt mede-directeur Frank Reimann. “We produceren niet alleen, maar verzorgen ook alle regelen gebouwtechniek. Wij hebben dat inmiddels bij diverse Bauhaus-vestigingen op uiteenlopende locaties in Europa gedaan. Daarnaast doen we ook soortgelijke gebouwen voor andere opdrachtgevers, zoals onlangs nog een Zalando-vestiging in Stuttgart.”

latietechnieken B.V. het watersysteem en alle bijbehorende regeltechniek voor haar rekening genomen.

Volgens Reimann stelt Bauhaus hoge eisen aan de installaties. Dat was ook de reden om in Groningen al de ERP 2016-norm te hanteren, zegt hij. “Die is officieel 1 januari 2016 ingegaan, maar wij hebben die maatstaven dus al eerder gehanteerd.” Multicross innoveert voortdurend, aldus Reimann, wat terug te zien is in het toepassen van de laatste technieken en materialen. “Bijzonder is bijvoorbeeld dat alle data wordt opgeslagen in een ‘Cloud’. De installaties zijn daardoor op elk moment, dag en nacht, te bedienen met behulp van een tablet. Bauhaus is één van de opdrachtgevers die ons uitdaagt steeds weer optimale oplossingen te bedenken.”

EINDSPURT Haafkes en De Vries kijken terug op een mooi project. “Qua installatie-opzet was het project redelijk traditioneel”, vertelt De Vries. “Het was met name de omvang, dat het project speciaal maakte.” De werkzaamheden zijn zeer voorspoedig verlopen, vertelt hij. “Alleen aan het eind, toen de winkel werd ingericht, werden we met een piek geconfronteerd. Om de winkel tiptop in orde te maken voor de opening, hebben we op het laatste moment nog veel extra installaties moeten aansluiten. Maar het resultaat maakt die inspanning meer dan goed.” ❚

ISOLATIEWERKZAAMHEDEN LEIDINGWERK Bij de nieuwbouw van bouwmarkt Bauhaus in Groningen is het leidingwerk op veel plekken in het zicht gebleven. Dit stelde hoge eisen aan de isolatie, zowel op thermisch en akoestisch als op esthetisch vlak. In opdracht van Loohuis Installatiegroep heeft jb-isolatie de isolatiewerkzaamheden verzorgd. “Een mooie en uitdagende opdracht, op steenworp afstand van ons bedrijf”, vertelt directeur Johan de Jong. “In totaal hebben we zo’n duizend meter leidingwerk geïsoleerd, op 8,5 meter hoogte.” De echte uitdaging zat echter in de korte doorlooptijd van de klus, vertelt compagnon Jeroen Westerdijk. “Dat is dan ook waar wij sterk in zijn. In slechts een paar weken tijd hebben wij de cv-, riolering en hemelwaterafvoerleidingen voorzien van steenwolschalen en afgewerkt met een witte Isogenopak folie, waardoor ze moeiteloos opgaan in het geheel. De koudwaterleidingen zijn met Armaflex geïsoleerd en eveneens afgewerkt met witte Isogenopak folie.” Daarnaast heeft jb-isolatie de toevoerkanalen en cv-leidingen op het dak geïsoleerd en afgewerkt met aluminium beplating. “De beplating hebben we in onze eigen werkplaats geprefabriceerd, een specialisme van ons”, aldus De Jong. “Daarnaast hebben we voor Loohuis de doorvoeringen van leidingen door brandscheidingen brandwerend afgewerkt.” Bauhaus was het eerste project dat jb-isolatie in directe onderaanneming van Loohuis mocht maken, besluit De Jong. En met succes, want de eerste vervolgopdrachten zijn inmiddels gescoord.

INSTALLATIE & BOUW | 73

Âť Voor het perfecte geluid is zowel uitstekende techniek als voortdurend onderzoek noodzakelijk.ÂŤ Mijn naam is Dr. Sound. Ik ben de nieuwe akoestische expert bij TOA en altijd op zoek naar het perfecte geluid. Het is onze missie om u niet alleen te voorzien van apparatuur met de beste kwaliteit, maar boven alles eersteklas geluid. Of het nu scholen, kerken, vliegvelden, stadions, winkels of kantoren betreft, onze ontruimings- en geluidsystemen maken het leven van miljoenen mensen veiliger en veel aangenamer.

We supply sound, not equipment.

TOA Benelux I info@toa-benelux.com I 030-6377499 I www.toa.eu

GRONINGEN | Bauhaus

Projectinfo KNX-SYSTEEM MAAKT EENVOUDIG GEBOUWBEHEER MOGELIJK In opdracht van E-installateur Loohuis-Meulenbeld Installatietechnieken BV heeft KNX groep B.V. de gebouwautomatisering in de nieuwbouw van Bauhaus Groningen verzorgd. “In de domotica-installatie is onder andere de besturing van de verlichting meegenomen”, vertelt Joep van den Aker, mede-eigenaar van KNX groep B.V.. “De verlichting wordt grotendeels automatisch geregeld. Tijdschakelaars, een koppeling met het alarmsysteem van de bouwmarkt en diverse daglichtregelingen zorgen ervoor dat overal automatisch de juiste verlichting brandt.” Een overzichtelijk touchscreen maakt centrale bediening en visualisatie mogelijk, vertelt hij. “Bovendien worden op de touchscreen eventuele storingen in de technische installaties weergegeven, waardoor efficiënter beheerd kan worden.”Gekozen is voor een KNX-installatie omdat dit een merkonafhankelijk protocol betreft, waar producten van meer dan vierhonderd fabrikanten kunnen worden gecombineerd. “Wanneer in de toekomst Bauhaus uitbreidt of haar indeling verandert, kan het systeem eenvoudig worden aangepast”, vertelt van den Aker. “In dit project is de verlichting grotendeels opgebouwd in DALI en middels DALI-gateways gekoppeld aan het KNX besturingssysteem.” De installatie is verdeeld over meerdere verdeelkasten, verspreid over het pand. “Een uitdaging hierbij was om de maximale kabellengte niet te overschrijden. De verdeelkasten zijn grotendeels aan de buitengevel geplaatst, waardoor grote omtrekken overbrugd moesten worden. Dit hebben we opgelost door middenin het gebouw een centrale verdeler te plaatsen, vanwaar de leidingen vertrekken.”

Projectinfo GECOMBINEERD ONTRUIMINGSALARM-, ACHTERGRONDMUZIEKEN OPROEPSYSTEEM Als vaste leverancier van de klasse A ontruimings- en oproepinstallatie voor bouwmarktketen Bauhaus in Duitsland, stond TOA Benelux – voorheen Charles Goffin Communicatiesystemen – ook in het bestek voor de eerste Nederlandse vestiging. “Installateur Loohuis-Meulenbeld Installatietechnieken BV heeft ons benaderd om een gecombineerd ontruimings-, achtergrondmuzieken oproepsysteem te leveren”, vertelt accountmanager René Lunstroo. “De basis van het systeem is het volledig EN54 gecertificeerde TOA VM-3000 evacuatiesysteem, dat is uitgebreid met meerdere oproeptableaus en muziekbronnen. Daarnaast is een tweetal TOA EV-20R digitale berichtenspelers opgenomen, waarmee Bauhaus middels een microfoon berichten kan inspreken (bijv. last minute aanbiedingen), die

Bouwinfo ONTWERP N Architecten MANAGEMENT Vattentorn

CONSTRUCTIE Aveco de Bondt

UITVOERING Rottinghuis, in samenwerking met Visser en Smit Bouw en Systabo INSTALLATIES Loohuis-Meulenbeld Installatietechnieken B.V. en Loohuis Installatietechnieken B.V. ISOLATIE JB Isolatie GEBOUWAUTOMATISERING KNX groep B.V. WARMTETERUGWININSTALLATIE Multicross GmbH

ONTRUIMINGS-, ACHTERGRONDMUZIEKEN OPROEPSYSTEEM TOA Benelux

BOUWPERIODE oktober 2014 – augustus 2015

volgens een programmeerbaar tijdschema afgespeeld kunnen worden in de winkel. Tevens kunnen standaard berichten (corporate commercials, sluitingstijden etc.) in het systeem worden geplaatst en afgespeeld. Een combinatie van conform de EN54-24 gecertificeerde inen opbouwluidsprekers – waaronder PE-154EN pendels in de winkel – zorgt voor een perfecte weergave van muziek en oproep, met een zeer hoge spraakverstaanbaarheid en dekking conform NEN 2575. Loohuis Meulenbeld heeft alle onderdelen van het systeem op professionele en vakkundige wijze geïnstalleerd.” Als leverancier van geluidsystemen voor Nederland is TOA Benelux al meer dan 25 jaar actief op het gebied van ontruimingsalarminstallaties. “Na ruim 45 jaar als officiële TOA importeur voor Nederland actief te zijn geweest, vormen wij per 1 december jl. TOA Benelux, het hoofdkantoor van TOA voor Nederland, België en Luxemburg”, vertelt Lunstroo. “Met dezelfde mensen, kwaliteit en service die men van ons gewend is. En met naast het hoofdkantoor, de showroom en het centrale magazijn in Houten nu ook een nieuw verkoopkantoor in Brussel.”

INSTALLATIE & BOUW | 75

Kort nieuws Duco kijkt terug op een succesvolle VSK Na vier inspirerende dagen heeft de belangrijkste installatievakbeurs in Nederland, VSK, opnieuw zijn deuren gesloten. Voor Duco Ventilation & Sun Control, gespecialiseerd in natuurlijke ventilatieen zonweringsystemen, was de beursdeelname alvast een schot in de roos. Niet enkel kon de bezoeker van dichtbij kennismaken met de uiterst stille én slimme DucoBox via een interactieve workshop, een unieke belevenis die erg goed in de smaak leek te vallen. Tevens kreeg de Nederlandse installatiewereld de exclusieve première om de Intelli Air Valve, een intelligente regelklep voor collectief wonen en utiliteit, te ontdekken. Met de Intelli Air Valve beschikt Duco voortaan over een regelklep voor toepassing in collectieve woningen en studenten-

TONZON neemt eigen zonnecentrale in gebruik In de geest van de trias energetica heeft TONZON uiteenlopende maatregelen genomen om de eigen behoefte aan stroom terug te brengen. Het bedrijf bracht diverse innovatieve voorzieningen aan het bedrijfspand aan om de vraag naar warmte en koeling te beperken. “Maar we konden en wilden nog een forse stap verder gaan”, zegt oprichter en directeur Ton Willemsen van TONZON. “Vandaar dat we op ons dak 140 panelen hebben laten plaatsen. De panelen liggen niet op het zuiden gericht, zoals meestal het geval is, maar in oost-westelijke richting om een zo groot mogelijke spreiding over de dag te krijgen. Deze ligging en de specifieke hellingshoek in aanmerking genomen, levert de installatie een verwachte opbrengst op van circa 21.420 kWh per jaar, wat voldoende is om in onze volledige elektriciteitsbehoefte te kunnen voorzien voor onder meer de productie, verlichting en koeling.” Meer informatie: www.tonzon.nl

woningen. In combinatie met een drukgestuurde dakventilator garandeert deze intelligente klep een efficiënte afvoer van vervuilde en/of vochtige lucht per zone binnen het gehele gebouw. Dit maakt het gebruik van een zonaal geregelde mechanische afvoerventilator evenwel overbodig. Elke Intelli Air Valve functioneert volledig op zichzelf, maar kan dankzij een optionele Bedieningsschakelaar of sensoren desgewenst ook aangestuurd worden. Meer informatie: www.duco.eu

FLIR TG130 helpt bij de besparing van energiekosten FLIR heeft recent bekendgemaakt dat de nieuwe TG130-spotwarmtebeeldcamera verkrijgbaar is in Europa. Met deze camera kunnen thuisklussers en professionals temperatuurgerelateerde problemen in huis lokaliseren en oplossen. De TG130 is speciaal ontwikkeld voor seizoensinspecties en herstelwerkzaamheden in woningen en brengt temperatuurgerelateerde problemen zoals warmteverlies rond deuren, vloeren, ramen, tochtproblemen en waar isolatie ontbreekt in kaart om energiekosten te kunnen besparen. Ook voor het lokaliseren van waterlekkages of het vinden van muizennesten in muren is de TG130 uitermate geschikt, evenals bij het besparen van tijd en geld bij het oplossen van HVAC-problemen en elektrische problemen die van invloed zijn op huishoudelijke apparaten en het controleren of voedsel op een veilige temperatuur wordt bewaard en geserveerd. De draagbare, ergonomische TG130 vereist geen speciale training of ervaring met warmtebeeldtechnologie. Richt de warmtebeeldcamera op een object of oppervlak om de temperatuur te meten en druk vervolgens op de knop om het beeld vast te leggen. De FLIR TG130 heeft een adviesprijs van EUR 249 (ex. BTW) en is verkrijgbaar via FLIR-partners. Meer informatie: www.flir.com/TG130

76 | INSTALLATIE & BOUW

Daikin Award voor installateur: aanjager van vernieuwing en duurzaamheid De installatiebranche heeft te maken met een veranderende vraag: gebruikers en eigenaren van gebouwen zoeken vaker een duurzame totaaloplossing, in plaats van één specifiek product. Uit onafhankelijk onderzoek in opdracht van ING Economisch Bureau blijkt dat gebouweigenaren nu liever investeren in een comfortabel binnenklimaat voor een periode van bijvoorbeeld tien tot vijftien jaar. Dit in plaats van apart voor een cv-ketel en stroom en gas te betalen. De Daikin Award speelt in op deze trend door de installatiebranche uit te dagen om vernieuwende, duurzame oplossingen voor een binnenklimaat te bedenken. Aan de Award – een vakprijs voor het beste VRV-project van het jaar – is een bedrag verbonden dat kan oplopen tot euro 25.000. De winnaar ontvangt dit bedrag als een vermindering op het volgende VRVproject. De prijs wordt dit jaar voor de tweede keer uitgereikt. Tot 1 juni aanstaande kunnen installateurs hun mooiste VRV-project aanmelden via www.daikinaward.nl

Kort nieuws Samsung introduceert DVM Inverter Warmtepomp Chiller

Splinternieuwe HVAC Service gids bij Linum Europe BV

Met het verbod op R22 sinds 1 januari 2015 is de vraag naar koudwatermachines die voldoen aan de Europese F-gassen regelgeving enorm toegenomen. Om hieraan te voldoen, ontwikkelde Samsung een nieuwe, compacte, modulair op te bouwen warmtepomp/koudwatermachine: de DVM Inverter Warmtepomp Chiller. Deze warmtepomp combineert de voordelen van een traditionele luchtgekoelde chiller met de vapor injectie en inverter capaciteitsregel technologie van een VRF-systeem. Het biedt zo een energiezuinig systeem met een ongekend hoog rendement en zeer hoge deellast-rendementen. Het systeem is compact en modulair op te bouwen. Een separate koeltoren en machineruimte zijn overbodig. In vergelijking met een conventioneel watergekoeld systeem kan hiermee tot vijftig procent ruimte worden bespaard. Door het significant verlagen van de hoeveelheid koudemiddel voldoet de chiller aan alle huidige en toekomstige EU-regelgeving op dit gebied. Met dit systeem loopt Samsung voorop op het gebied van energiezuinige chillers. Meer informatie: www.samsung-klimaat.nl

Een nieuw jaar, nieuwe producten. Als innovatieve distributeur doet Linum Europe er alles aan om de koelen HVAC-installateur die producten aan te bieden die hem, als specialist, toelaten een HVAC/R-project op een efficiënte, duurzame en verzorgde manier op te leveren. Het Linum HVAC Service gamma gaat van de courante montagekanalen voor kabels en leidingen, over reinigingsmiddelen, condenswaterpompen, sokkels, leidingdragers en dakdoorvoeren tot complete montageframes van het topmerk Big Foot Systems, geschikt voor zware buitengroepen. “We zijn uitermate trots op deze nieuwste editie van onze HVAC brochure”, stelt Jan Vanderbeke, CEO van Linum Europe. “Het is intussen dé montagetoebehoren-gids geworden voor vele HVAC/R- en piping-specialisten in Nederland en België.” Een belangrijke nieuwkomer in de HVAC-gids zijn de diverse kabelophangsystemen van Zip-Clip. Zip-Clip-ophangingen en -kabels die zorgen voor een snelle, prijsgunstige en eenvoudige ophanging van kabelgoten, balken, luchtkokers, armaturen, enz.. Ten slotte krijgt ook het polyurethaanschuim Great Stuff Pro van Dow, met als uitschieter het brandvertragende B1-schuim, een belangrijk plekje in de nieuwe gids. Nieuw zijn ook het All Seasons schuim (-10° tot +25°C) en het Flex Foam met heel lage expansiedruk. Linum Europe verdeelt haar gamma uitsluitend via de monteur/installateur HVAC, koeltechniek, klimaatbeheersing en de gespecialiseerde producent/vakhandel. De Linum HVAC Service brochure is op eenvoudig verzoek verkrijgbaar via marketing@linum.eu of via de commerciële afdeling van Linum Europe. www.linum.eu

Werk ergonomisch met de Klemko montagetafel De 900820 montagetafel van Klemko is speciaal ontwikkeld voor kasten- en panelenbouwers die altijd op de optimale werkhoogte willen werken. De montagetafel is zeer flexibel in te zetten: hij is makkelijk verplaatsbaar, kan tot 200KG belasting dragen en is verstelbaar over een hoek van 0° tot 80°. Bij horizontale montage is de werkhoogte 1 meter en met de verplaatsbare klemmen kunnen verschillende grootten kasten en panelen op de tafel ingeklemd worden. Ideaal voor het ergonomisch en effectief bouwen, bedraden en testen van panelen, kasten of complete behuizingen. Meer informatie: www.klemko.nl

Ubbink partner van 'Bikkels in de Bouw’ Op 15 december is het nieuwe platform Bikkels in de Bouw gelanceerd, waarvan Ubbink partner is geworden. Bikkels in de Bouw beoogt een brug te slaan tussen de zelfstandige vakman en de toeleveranciers. Dit nieuwe initiatief biedt ZZP’ers in de bouw een platform om zich te laten informeren over nieuwe en vernieuwde (bouw) producten en de toepassing daarvan. De informatie over producten, toepassingen, innovaties en aanbiedingen is afkomstig van alle aangesloten partners van Bikkels in de Bouw. Ook zaken als boekhouden, pensioen, verzekeringen tot en met briefpapier en vervoer komen aan bod. Daarnaast biedt het platform de mogelijkheid voor leveranciers om hun oplossingen te profileren. Het platform werkt nauw samen met ‘Zelfstandigen Bouw’, de organisatie die ZZP’ers in de bouw ondersteunt met advies en juridische bijstand. Daarnaast worden jaarlijks zo’n veertig zogenoemde Bikkel middagen georganiseerd. Deze middagen zijn niet alleen verdeeld over de verschillende regio’s, maar ook per thema. In het eerste kwartaal zijn dat de Zolderverbouwing en de Aanbouw. Het thema Keuken/Badkamer staat als derde op de planning. Door deze regionale en themagerichte aanpak kan de vakman zelf bepalen of deze middag iets voor hem is en biedt het Ubbink de mogelijkheid om oplossingen te demonstreren die voor deze vakman echt interessant zijn. Meer informatie: www.bikkelsindebouw.nl

INSTALLATIE & BOUW | 77

Kort nieuws Havé-Digitap introduceert LED-portiekverlichting

Veilig beugelen met Ubbink wint de VSK Award 2016!

Speciaal voor toepassing in appartementen flatgebouwen heeft HavéDigitap twee instapmodellen LED-verlichting ontwikkeld. Beide armaturen kunnen uitgebreid worden met een noodverlichtingfunctie en/of bewegingssensor, zodat de besparing op energie- en installatiekosten toeneemt. De stof- en waterdichte behuizing is vandalismebestendig. Het model Sophora LED Basic, uitgevoerd met een opaalkleurige kap, staat garant voor minimaal 40.000 branduren. Met een lichtsterkte van 1.450 lumen en een kleurtemperatuur van 4.000K heeft deze LED-verlichting een zeer hoge,

Het veilige Beugelprogramma van Ubbink is tijdens de VSK uitgeroepen tot winnaar van de VSK Award in de categorie installateurszaken. De jury was vol lof over het beugelprogramma: “Het programma draagt in zijn eenvoud bij aan het tegengaan van koolmonoxidevergiftigingen. Dankzij het slimme, doordachte ontwerp is dit bovendien een ideale oplossing voor monteurs”, aldus de jury. Bovendien kan men met dit beugelprogramma, dat gemaakt is van hoogwaardig kunststof, snel positioneren, aftekenen, boren en vervolgens eenvoudig bevestigen. Het programma onderscheidt zich door de bevestiging aan de zijkant. Hierdoor kunnen bestaande installaties en doorvoeren ook achteraf snel, makkelijk en veilig gemonteerd worden.

heldere lichtopbrengst. Dit maakt de Sophora geschikt voor het verlichten van grotere ruimten. De Sophora is dimbaar in de optionele uitvoering met sensor. Het tweede model, de WAX8-3-M LED TL Basic, is voorzien van een 3W LED TL-balk en staat garant voor minimaal 25.000 branduren. De kap is verkrijgbaar in melkwit en transparant. Met een lichtsterkte van 300 lumen en kleurtemperatuur 6.500K verspreidt de WAX8-3-M een helder wit licht. Beide instapmodellen zijn eenvoudig te monteren en te onderhouden. Meer informatie: www.have-digitap.nl

Uitbreiding verkoopteam CIAT CIAT is in Nederland het jaar goed begonnen met een uitbreiding van het verkoopteam. Naast Jos Halmans en Marcus Mol die ter vervanging van vertrokken mensen zijn aangenomen, is Ben Hoornweg extra aangenomen om CIAT op het gebied van luchtbehandelingskasten meer te laten betekenen in Nederland. Alle drie de heren zijn al jarenlang actief in ons vakgebied en hebben veel ervaring met het adviseren van klimaattechnische oplossingen. Het uitgebreide leveringsprogramma van CIAT biedt hen de mogelijkheid om tot echte systeemoplossingen te komen. Voor meer Informatie, zie www.ciat.nl

78 | INSTALLATIE & BOUW

fotografie: Get in the Picture, Hans de Vries

Al meerdere keren is Ubbink genomineerd of beloond met een VSK Award. Het bedrijf zoekt continu naar slimme innovaties, gericht op verwerkersgemak. Oplossingen binnen de categorieën Rookgasafvoer, Ventilatie, Luchtdicht en Waterdicht bouwen vormen de basis van Ubbinks productportefeuille. Meer informatie: www.ubbink.nl

Oogstrelende toevoeging aan Arimo LED-familie De TRILUX Arimo LED-familie breidt zich nog verder uit met een nieuw optiek. Dit biedt architecten, adviseurs en installateurs nog meer mogelijkheden in het over het algemeen vrij standaard inbouwarmaturenportfolio. TRILUX wil met de Arimo LED-familie proberen het traditionele beeld van LED-inbouwarmaturen, vlak homogeen strijklicht, te doorbreken. Dat deed het bedrijf al met de speciaal door TRILUX ontwikkelde MRX technologie, en nu opnieuw met de toevoeging van de ‘X’ optiek voor de Arimo LED. Het licht van de Arimo CDP X LED-armatuur blijft aangenaam homogeen, maar de X optiek zet wel extra accenten aan het plafond. Door de lichtgevende opstaande rand oogt de armatuur anders dan we gewend zijn van LED-inbouwarmaturen. Daarnaast heeft TRILUX de energie-efficiëntie van de nieuwste LED-modules in de Arimo familie kunnen verhogen van 110 lm/w naar ruim 120 lm/w. Het overstappen op LED begint zich hiermee steeds meer te lonen. Meer informatie: www.trilux.com

PLAATSNAAM ADVERTORIAL | Projectnaam

INFINITY DOUCHEOPLOSSINGEN INDIVIDUEEL. VEELZIJDIG. OP MAAT GEMAAKT.

Met de flexibele en moderne doucheoplossingen van Villeroy & Boch kunt u uw klanten voor elke ruimtelijke situatie en elk gewenst materiaal een overtuigend aanbod doen. De ultravlakke douchevloeren zijn vooral geschikt voor vlakke inbouw en worden gekenmerkt door maatwerk, een snelle montage en perfecte hygiëne. Daarmee zijn ze een van de beste alternatieven voor betegelde douches en beloven ze een hogere omzet en lagere kosten.

GROTE DOUCHEVLOERENTEST • Tal van installateurs hebben zich aangemeld om de Villeroy & Boch douchevloeren te mogen testen. • De deelnemende installateurs, die door loting zijn geselecteerd, krijgen elk een gratis technische training en twee gratis Infinity douchevloeren, die zij meteen bij hun klanten zullen testen. • De eerste testresultaten vindt u op de Villeroy & Boch profi-portal: pro.villeroy-boch.com/shower

DE EERSTE INDRUK VAN DE TESTERS: UITSTEKEND! Nieuw op de markt is de keramische douchevloer Subway Infinity en de Quaryl® douchevloer Squaro Infinity. Met behulp van ViPrint technologie zijn de douchevloeren van Subway Infinity voorzien van het decor van de meest populaire Villeroy & Boch tegelcollecties, waarmee word gezorgd voor een visueel vrijwel naadloze overgang naar de vloertegel – en dat bij een eenvoudige reiniging en een grote mate van hygiëne. De Squaro Infinity douchevloer van Quaryl® biedt oneindig veel vormgevingsmogelijkheden voor individuele wensen. Want hij kan tot op de millimeter nauwkeurig in de ruimte worden ingepast en op elke maat worden gemaakt – zelfs bij zuilen of hoeken.

Subway Infinity: “De keramische douchevloeren maken op mij een zeer stabiele indruk. De diverse designs en kleuren vormen een mooi contrast met het standaardwit. Ik stond versteld toen ik de bedrukte douchevloer in houtlook zag.” Jan Klein, St.Wendel Squaro Infinity: “Quaryl® is aangenaam om mee te werken en is maatvast. Bij nieuwe producten is een doucheseminar bij Villeroy & Boch de moeite waard: je leert de eigenschappen van de producten kennen en kunt bij vragen van klanten uitgebreide informatie geven.” David Kirsch, Primstal

BLIJF OP DE HOOGTE! Alle informatie over de testactie en over de Villeroy & Boch douchevloeren vindt u op pro.villeroy-boch.com/shower

INSTALLATIE & BOUW | 79

Kort nieuws Duco investeert in gloednieuw trainingscentrum voor installateurs

Energiebesparende EC-centrifugaalventilatoren met een hoge luchtcapaciteit Tot op heden worden moderne EC-ventilatoren veelal toegepast in applicaties waarbij de ventilator continu in werking is, zoals ventilatie en airconditioning. Toch zijn er ook tal van toepassingen waarbij de ventilator wordt inen uitgeschakeld. Vaak is het dan gewenst dat de ventilator snel opstart, zodat zo snel mogelijk het benodigde luchtvolume wordt bereikt. Toepassingen waarin zo’n snelle opstarttijd vereist is, zijn bijvoorbeeld luchtgordijnen in laaddocks, koelapparatuur voor elektronica, afzuigkappen in grote keukens of situaties waarin een luchtsluis toegang biedt tot een cleanroom. Voor dergelijke toepassingen heeft ebm-papst Mulfingen een nieuwe reeks EC-centrifugaalventilatoren met waaierdiameter160-250 ontwikkeld. Vergeleken met de gebruikelijke AC-ventilatoren zijn deze nieuwe ventilatoren met hun compacte ontwerp aanzienlijk energiezuiniger en beschikken zij over een hogere vermogensdichtheid, waarmee deze ventilatoren met een opstarttijd van slechts 3-4 seconden een luchtstroom tot 3000 m³/h bereiken. De nieuwe energiebesparende EC-centrifugaalventilatoren met hoge luchtcapaciteit zijn direct beschikbaar. Meer informatie: www.ebmpapst.nl

HVAC

SERVICE

Linum HVAC Service, montage- en installatiematerialen voor HVAC/R en piping professionals LINUM EUROPE BV Oosterparkweg 35 H, 2985 SX Ridderkerk T: 0180-463588 • F: 0180-463569 • info-nl@linum.eu www.linum.eu • www.rackline.eu • www.gasketline.eu

COOL

80 | INSTALLATIE & BOUW

STORAGE

HVAC

HARDWARE

AQUA

15.133

Duco Ventilation & Sun Control uit Veurne zet het nieuwe jaar sterk in met de opening van een eigen trainingscentrum. Met de Duco Academy kan de fabrikant van natuurlijke ventilatieen zonweringsystemen zowel beginnende als ervaren installateurs voortaan van een doorgedreven én praktijkgerichte opleiding voorzien. “Het garanderen van de kwaliteit van onze Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatiesystemen vormt onze topprioriteit en de installatie speelt daarbij een cruciale rol”, stelt Hendrik Dejonghe, marketing manager bij Duco. “Dankzij de Duco Academy kunnen we de lat erg hoog leggen op het gebied van kwaliteit. De kosteloze opleiding tot erkend installateur van Duco’s ventilatiesystemen – Duco ‘VIP’ – kan zowel bij Duco als bij de installateur ter plaatse gegeven worden én beperkt zich niet tot de zuivere theoretische productvoorstelling”, verduidelijkt hij. “Ook aan de praktische benadering wordt voldoende aandacht besteed. Snel en efficiënt kunnen de installateurs aan de hand van demoopstellingen onder meer het inregelen van ventielen en afvoerventilatoren en het onderhouden van de diverse systemen onder de knie krijgen. Daarnaast levert het de erkende installateurs tal van voordelen op!” De opleiding is een win-winsituatie voor alle partijen, van fabrikant over finale gebruiker tot installateur. “Zo kunnen installateurs zich van collega's onderscheiden en kunnen ze klanten een mooi extraatje bieden”, besluit Duco’s marketing manager. Meer informatie over de Duco Academy en inschrijven kan via www. duco.eu/nl-nl-duco-academy

LEIDEN | Heerema Marine Contractors

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Wouter van der Sar

‘INTERIEUR HEEREMA IS GEÏNSPIREERD OP ZEVEN WERELDZEEËN’ Heerema Marine Contractors in Leiden, een toonaangevende maritieme aannemer in de internationale offshore olie- en gasindustrie, heeft afgelopen november haar intrek genomen in een nieuw kantoorgebouw, op haar vertrouwde locatie in Leiden. Het teamkantoor kenmerkt zich door grote flexibele werkvloeren en is overhoeks opgezet, zodat medewerkers gemakkelijk contact kunnen maken. “In samenwerking met OPL Architecten hebben we een aantal wijzigingen aan het casco doorgevoerd”, vertelt interieurarchitect Lonneke Leijnse van Heyligers Design + Projects. Zo is het centrale trappenhuis op de miniplaza verplaatst van de gevel naar het midden van de plaza, om de zichtlijnen en routing in het gebouw te versterken. “Rondom de miniplaza hebben we verschillende

overleg- en vergaderplekken ingericht evenals een koffiepunt, waar werknemers van de verschillende afdelingen elkaar kunnen ontmoeten en informeel kunnen overleggen.” Uitgangspunt bij het interieurontwerp waren duurzaamheid en functionaliteit, vormgegeven binnen de kleuren van zeven wereldzeeën, vertelt

De grijs, blauw- en groentinten komen onder andere terug in de verschillende meubels en in de vloerbedekking.

ze. “De grijs, blauw- en groentinten komen onder andere terug in de verschillende meubels en in de vloerbedekking. En ook in de materialisatie hebben we een knipoog naar de scheepvaart gemaakt, met eikenhout, scheepstouwen bij de bar op de tweede verdieping en lampen op de begane grond die in hun vormgeving verwijzen naar de scheepskranen.” De vloerbedekking in het gebouw is afkomstig van Interface. “Onze vloerbedekking is volledig CO2-neutraal en sluit daarmee perfect aan op de BREEAM-gedachte van het project, vertelt Bas Zonneveld, accountmanager bij tapijtproducent Interface. “In totaal hebben we drie verschillende tapijtsoorten toegepast. Zo’n 10.000 meter vloeroppervlak is voorzien van onze Urban Retreat 102 modulaire vloerbedekking, in een custom grijstint. Dankzij het random patroon kon deze vloerbedekking willekeurig worden gelegd, wat in de uitstraling grote voordelen biedt. Bovendien wordt door deze legmethode het snij- en restafval beperkt.” Zo’n 4.500 meter is voorzien van Monochrome vloerbedekking in een ruitjespatroon, deels in standaard- en deels in custom made kleuren. Een klein gedeelte is bovendien uitgevoerd met Urban Retreat Planks. “Alle vloerbedekking is geïnstalleerd met TacTiles®; een lijmvrij stickersysteem dat perfect past in de duurzaamheidsgedachte van ons en van Heerema.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Heerema Marine Contractors

ONTWERP

De vloerbedekking is volledig CO2-neutraal en sluit daarmee perfect aan op de BREEAM-gedachte van het project.

OPL Architecten INTERIEUR Heyligers Design + Projects VLOERBEDEKKING Interface BVO 21.300 m²

INSTALLATIE & BOUW | 81

WERKHOVEN | Bouw & Montage service Hogendoorn BV

Investering in 4 à 5 jaar volledig terugverdiend – 20-25% R.O.I.

Nooit meer afhankelijk van olie- en gasprijzen door stoken met biomassa Een complex van gebouwen dat met slechts één biomassa-installatie, door middel van een intelligente houtkachel, wordt verwarmd. Bij Bouw & Montage service Hogendoorn BV, dat is gespecialiseerd in stalen kelderbouw voor de agrarische en industriële sector, draait de hele verwarming nu bijna een jaar alleen op hout. Hiermee opereert het bedrijf volledig onafhankelijk van olie- en gasprijzen en van energieleveranciers. De intelligente houtkachel werd geleverd door Calor BV Energietechniek in Vuren. Sinds de installatie in januari 2015 in gebruik werd genomen, levert deze Hogendoorn een behoorlijke besparing op. Jaarlijks betaalde Hoogendoorn circa 9.000 euro aan gas en houtafvoer. Deze kosten heeft hij nu nauwelijks meer. Met de uitbreiding van zijn onderneming zou dit circa 14.000 euro zijn geweest. Zijn kachel van 24.000 euro en overige kosten van 21.000 euro (voor de houtbunkers en de aansluitingen, die bij andere installaties natuurlijk ook nodig zouden zijn geweest) kan hij dus in ongeveer vier à vijf jaar terugverdienen. Dit is dan nog afgezien van het fiscale voordeel en van de hogere huurprijs die hij voor zijn verwarmde opslagplaatsen kan vragen. De installatie wordt bij voorkeur in een jaar of vijftien afgeschreven, maar de technische levensduur ervan is zeker twintig à vijfentwintig jaar. Mogelijk moeten in die periode enkele onderdelen worden vervangen, maar de kosten daarvan zijn zeer overzichtelijk.

VISIE OP DUURZAAMHEID Toen Elmar Hogendoorn de boerderij kocht waar hij zijn aannemerij en handelsonderneming wilde vestigen, had hij al voor ogen er een energieneutraal bedrijf van te maken. “Ik wilde in mijn bedrijfsvoering verder zijn dan andere bedrijven”, aldus Hogendoorn. “Mijn klanten komen hier op bezoek en dan wil ik dat mijn bedrijf een voorbeeldfunctie op het gebied van duurzaamheid heeft. Het moet uitstralen dat daar goed over is nagedacht. Bovendien geeft dat mijn bedrijf over enkele jaren ongetwijfeld een voorsprong bij aanbestedingen. Dat gaat gewoon gebeuren, daar heb ik een goed gevoel bij.”

Links: Arjan Blokland, rechts: Elmar Hogendoorn. Linder & Sommerauer SL-110T houtsnipperketel.

HOUTSTOKEN GOED ALTERNATIEF VOOR AFGELEGEN GEBIEDEN “Het is een heel voordelige manier van stoken”, aldus Hogendoorn. “In de agrarische sector gaat het om veel volume, grote ruimten, en natuurlijk stijgt het rendement ervan dan heel sterk.” Arjan Blokland, directeur van Calor vult aan: “Vooral als je achteraf woont, de ruimte hebt, in een gebied waar misschien niet eens een gasleiding is aangelegd en je op stookolie of propaangas bent aangewezen, is deze manier van verwarmen zeer lucratief. Bedenk daarbij dat het oliestoken al behoorlijk aan banden is gelegd – de rode diesel bestaat al lang niet meer – en dat de overheid anderzijds duurzame investeringen stimuleert met subsidies en vergoedingen. Op hout stoken is dan een voordelig, CO2-neutraal, betrouwbaar en bedrijfszeker alternatief.” De door Calor geplaatste installatie wordt gevoed vanuit twee houtbunkers waarin hout eerst wordt gebroken en daarna versnipperd. De snippers worden door middel van twee grote schrapers (metalen bladen) op een vijzelschroef naar de kachel gevoerd. Deze kachel verwarmt het water in een geïsoleerde watertank van ruim 1.300 liter. Vanaf daar stroomt het water naar de vloer-

82 | INSTALLATIE & BOUW

WERKHOVEN | Bouw & Montage service Hogendoorn BV

verwarming en de radiatoren van het woonhuis, het kantoor, de voorraadschuur en de verhuurde opslagplaatsen. Zelfs een helling op het erf wordt via vloerverwarming bij vorst en sneeuwval begaanbaar gehouden. De kachel reageert automatisch op de warmtevraag door de spindels extra hout te laten aanvoeren. Evenzo kan de intelligentie in de installatie een rem op de verbranding zetten zodra er voldoende warmte is afgegeven. Het woonhuis heeft nog een extra boiler waarin volautomatisch warm water voor douche en bad wordt gepompt.

MASSA’S HOUTAFVAL BESCHIKBAAR Elmar Hogendoorn heeft natuurlijk het grote voordeel dat hij zelf over restanten hout en sloophout beschikt, die hij niet meer hoeft af te voeren, maar voor verwarming kan benutten. Hij realiseert daarmee een dubbele besparing. Anderen hebben dat voordeel niet, “maar het aanbod van hout is veel groter dan veel mensen denken”, aldus Arjan Blokland. “Er zijn bedrijven die daar hun handel van hebben gemaakt, bijvoorbeeld versnipperaars van pallets. Zeker nu de bouw weer flink gaat produceren, komen de afvalstromen weer volop op gang; niet alleen van de bouwplaatsen, maar ook uit de productiefabrieken, van trappen, kozijnen en dergelijke. En agrarische bedrijven die vaak redelijk achteraf zijn gevestigd, kunnen meestal gemakkelijk aan hout vanuit de bosbouw komen. Ook als je het hout moet kopen, blijft stoken op hout nog steeds heel voordelig.”

EMISSIES Een laatste onderwerp betreft de emissies die met het verbranden van hout gepaard gaan. “De overheid legt de lat hoog”, zegt Blokland, “en dat is goed

natuurlijk, want daardoor blijft er innovatie en ontwikkeling in de branche. De emissie van onze biomassa-installaties ligt zo’n dertig procent lager dan het BEMS (Besluit Emissie-eisen Middelgrote Stookinstallaties) voorschrijft, zelfs zonder een extra filter erop. Emissietechnisch gezien zitten deze installaties dus dik in het groene gebied.”

OVER BOUW & MONTAGE SERVICE HOGENDOORN Het bedrijf is gevestigd in Werkhoven, waar directeur Elmar Hogendoorn een groot woonhuis heeft staan, plus een ruim kantoorpand, een voorraadschuur voor zijn handelsonderneming in bouwmaterialen en diverse opslagplaatsen die aan derden zijn verhuurd. Het bouwbedrijf bouwt jaarlijks in heel Nederland zo’n dertig tot veertig ligboxenstallen, varkensstallen, kippenschuren, sleufsilo’s, machineloodsen en overige agrarische objecten, waaronder ook woonhuizen en noemt daarbij veelal de biomassa installatie als groot pluspunt voor duurzaamheid. Elmar hogendoorn verwijst graag mensen door naar Calor.

OVER CALOR Calor BV Energietechniek is specialist op het gebied van nieuwe en innovatieve warmteoplossingen, waarbij besparing aan duurzaamheid en comfort wordt gekoppeld. De firma levert vooral biomassa-installaties voor stoken op hout evenals aanverwante producten als buffervaten van 100 tot 150.000 liter voor de opslag van latente energie, zonnecollectoren en fijnstoffilters. Bij Hogendoorn in Werkhoven installeerde Calor een biomassaverwarmingsinstallatie van het merk Lindner & Sommerauer, maar de firma levert ook installaties van Gilles Biomassheating. ❚

Bezoekadres / Showroom Mildijk 90 4214 DT Vuren +31 (0)183 201012 info@calor.nl www.calor.nl

Biomassa-verwarming van 8 tot 1.400 kW

ISDE subsidie: Vanaf 4 januari 2016 stelt RVO een aankoopsubsidie beschikbaar voor zowel particuliere als zakelijk gebruikers. Bij al onze modellen van Lindner & Sommerauer kunt u profiteren van deze aantrekkelijke regeling. Minimale subsidie v.a. € 3.200, 00 > 40 kW maar liefst € 30,00 per kW

Vraag ons naar de mogelijkheden!

INSTALLATIE & BOUW | 83

AMSTELVEEN | Ten Thirty

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Belimo

DUURZAME KLIMAATOPLOSSING VOOR VOORMALIG KPMG-HOOFDKANTOOR Ten Thirty, het voormalige hoofdkantoor van KPMG, is het afgelopen jaar deels gerenoveerd en heringericht. Door de nieuwe indeling van het bouwdeel met kantoortuinen, stiltewerkplekken en een groot atrium, voldeed de bestaande klimaatinstallatie uit 2010 niet meer. Voor de nieuwe huurder heeft installateur Wolter & Dros een drietal nieuwe luchtbehandelingskasten en een nieuwe koelmachine geplaatst, die prefab op het project zijn aangeleverd. De kantoortuinen zijn voorzien van vierpijps inductie-units, in de vergaderkamers is gekozen voor fancoils en in het atrium is vloerverwarming en -koeling toegepast. Om dit allemaal mogelijk te maken, is een geheel nieuw warmte- en koudenetwerk aangelegd.

84 | INSTALLATIE & BOUW

PRIJS-KWALITEIT Voor het hydraulisch beheersbaar maken van de klimaatinstallaties heeft Wolter & Dros een beroep gedaan op Belimo Servomotoren B.V. â&#x20AC;&#x153;De installateur en installatie-adviseur Herman de Groot ingenieurs hebben er bewust voor gekozen het bestaande

fabricaat in het kantoorgebouw te vervangen. Onder andere vanwege onze unieke prijs-kwaliteitverhouding en de exclusieve vormgeving van onze drukonafhankelijke regelkogelkraan, waarbij doorstroming gegarandeerd is en vervuiling tot het verleden behoortâ&#x20AC;?, vertelt Richard Daamen, Mana-

AMSTELVEEN | Ten Thirty

'Dankzij de exclusieve vormgeving van onze drukonafhankelijke regelkogelkraan wordt doorstroming gegarandeerd en behoort vervuiling tot het verleden.'

ging Director van Belimo. “De verhouding van prijs ten aanzien van levensduur en duurzaamheid bleek bij ons het best in verhouding. Bovendien bieden wij als enige fabrikant in de markt vijf jaar garantie.”

DUURZAAMHEID “In dit project speelde, zoals gebruikelijk bij Wolter & Dros, duurzaamheid een voorname rol”, vertelt Danny de Laater, Manager Projects bij Belimo. “Zo worden de naregelingen standaard uitgevoerd met een 100% sluitende klep en dienden in dit specifieke project de kleppen water- en glycolbestendig te zijn (eis 50-50 procent gemengd). Lage debieten moesten zeer nauwkeurig gemeten kunnen worden. De kogelafsluiter die wij hiervoor hanteren, vulde al deze eisen optimaal in en de hierbij behorende aandrijving heeft als unieke eigenschap dat deze heel weinig wattage verbruikt. In bedrijf verbruikt de aandrijving slechts 0,3W; de aandrijving is

dan ook zeer energie-efficiënt, wat de installatie-adviseur een grote troef vond.” Voor dit project heeft Belimo in totaal meer dan 600 drukonafhankelijke naregelkogelkranen (PIQCV'S) geleverd, vertelt Danny de Laater. Deze moesten snel geleverd worden. "Wolter & Dros denkt bijna altijd in prefab. Ook in dit project, waarin de doorlooptijd extra kort was. Huurder ICT-dienstverlener Atos wilde dat het betreffende bouwdeel in slechts drie maanden tijd zou worden opgeleverd. Omdat wij veel producten op voorraad hebben, was die deadline voor ons geen enkel probleem.”

PREFERRED SUPPLIER Het KPMG-project is niet het eerste project dat Belimo in opdracht van Wolter & Dros uitvoert. “We zijn al sinds jaar en dag preferred supplier van Wolter & Dros”, vertelt Richard Daamen. "Recentelijk hebben we samen ook het VUmc in Amsterdam en het PWN gebouw in Velserbroek uitgevoerd.” Kijk voor meer informatie op www.belimo.nl ❚

INSTALLATIE & BOUW | 85

Foto volgt

Drukonafhankelijke regelkogelkraan PIQCV. Compact, flexibel en efficiënt. De drukonafhankelijke PIQCV (Pressure Independent Quick Compact Valve) voorziet verwarmings- en/of koelelementen continu van exact de benodigde waterhoeveelheid. De voordelen: • • • • • •

Optimaal ruimtecomfort, doordat nooit te veel of te weinig aanvoer naar de gebruikers ontstaat Hoge energie-efficiëntie door lage drukverschillen Geen energieverliezen dankzij luchtdicht sluitende klep volgens EN 12266-1 Tijdbesparing door automatisch en permanent hydraulisch inregelen Flexibele inbouwmogelijkheden door uiterst compacte constructie Gemakkelijke bewaking en onderhoud met communicatieve MPL-aandrijvingen

Belimo. Goed geregeld.

Ook bij weinig inbouwruimte bieden de dichtafsluitende regelkogelkranen van de productenlijn Belimo ZoneTight™ de ideale oplossing voor een energiebesparende, storingsvrije ruimte- en zoneregeling. www.belimo.nl

Productpresentatie

Tekst en beeld: Linum

Handsfree kranen voor extra hygiëne Slim en zuinig omspringen met water kan makkelijk met een elektronische kraan. Linum Europe werkt daarvoor met DMP Electronics, de Europese pionier in handenvrije kranen. In 1978 ontwikkelde DMP Electronics de allereerste elektronische kraan. Tot op vandaag focust het Italiaanse bedrijf enkel en alleen op elektronisch geactiveerde kranen en dispensers. Dankzij de technologische voorsprong van het bedrijf en de vele innovatieve energie-, water- en zeepbesparende oplossingen, wordt DMP Electronics gezien als leider in haar vakgebied. Linum Europe is officieel distributeur van het gamma van DMP Electronics voor Nederland, België, Frankrijk en Duitsland. Het bedrijf koos heel bewust voor een sterk partnership met DMP, wiens producten stuk voor stuk gebruiksvriendelijk, ecologisch, veilig en op technologisch vlak het neusje van de zalm zijn. “Linum zoekt naar producten en merken waarbij de installateur 100% mag vertrouwen op een feilloze werking. DMP hoort

De sensoren van de Hello Dual Sensor laten een volledige actievrijheid toe in de keuken.

Hello Dual Sensor is de ultieme elektronische kraan voor de keuken. Beschikbaar met rechte of gebogen hals en in diverse kleuren.

thuis in deze categorie”, aldus Jan Vanderbeke, CEO van Linum Europe.

OVERAL INZETBAAR Infraroodkranen van DMP Electronics zijn inzetbaar in sanitaire blokken van hotels, restaurants, bedrijven, openbare instellingen, scholen en sportinfrastructuren. Maar ze zijn ook geschikt voor grootkeukens, paramedische inrichtingen, winkelinterieurs en shop-in-shop concepten. Voor de meeste modellen is er keuze uit batterij- of netspanning, met of zonder warmteregelaar. Daarnaast is er ook de HELLO ‘Dual Sensor’-serie, gericht op de professionele, stijlvolle en moderne privékeuken. De twee ingebouwde sensoren laten een volledige actievrijheid in de keuken toe. De ‘start-stop’-sensor wordt geactiveerd bij frontale benadering en is praktisch om potten te vullen. De ‘Eco-Jet’sensor onderaan start bij benadering langs onder en is ideaal voor het spoelen van de handen of het reinigen van keukengerei en groenten en fruit. De Hello-kraan is beschikbaar in diverse kleuren, zodat er voor ieder interieur, strak of kleurrijk, een oplossing geboden kan worden. ❚

Sette is een zeer compacte infraroodkraan op batterij of netspanning. De kraan wordt aanbevolen voor kleinere spoelbakjes in de horeca en in openbare ruimtes.

INSTALLATIE & BOUW | 87

ASSEN | Renovatie Stadhuis

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Unica

Stadhuis Assen:

up to date dankzij flexibel anticiperen Soms wordt er voor projecten een meer dan flexibele instelling van de bouwpartijen gevraagd. Zoals voor de grootschalige renovatie c.q. verbouwing van het stadhuis in Assen. Hoewel de planning drastisch moest veranderen, is het gebouw uiteindelijk duurzaam en binnen de tijd gerenoveerd. Henk Waninge is behalve een tevreden ook een trotse projectleider. Te begrijpen, want met het onlangs opgeleverde renovatieproject stadhuis Assen heeft Unica Installatietechniek zich van zijn flexibelste kant kunnen laten zien. Waninge: “Iedereen weet dat renovaties het soepelst verlopen in een volkomen leeg gebouw. Maar door onverwacht ingezette overheidsbezuinigingen vanuit Den Haag bleek er uiteindelijk niet genoeg budget voorhanden voor een tijdelijke ambtenarenverhuizing. En dan is het knap dat het werk toch binnen de planning, met beperkte middelen en met het vereiste kwaliteitsniveau kon worden gerealiseerd.”

SMART-MODULE Het doel van de renovatie was tweeledig: het van oorsprong uit twee bouwdelen bestaande stadhuis moest niet alleen energetisch op orde worden gebracht, er moest ook een inrichting gerealiseerd worden volgens het Nieuwe Werkenidee. Unica installeerde daartoe zowel de elektrotechnische als werktuigbouwkundige installaties. Op basis van slechts een Programma van Eisen, met dus ruimte voor eigen initiatieven. Waninge: “Mooi was hier de eigen inbreng die we hadden. Met andere woorden: de energetische doelstellingen lagen vast. Hoe die het best haalbaar waren, lag bij ons. En dan is het natuurlijk bevredigend wanneer een eigen innovativiteit zo bepalend blijkt te zijn.” Waninge doelt op het zelf ontwikkelde geprefabriceerde installatieonderdeel SMARTmodule. Hierin zijn de aansluitingen voor de installatieonderdelen fabrieksmatig al aangebracht. Waninge: “Een koppelbaar aansluitelement, per 1,80 m¹ vier ophangpunten en de hele infrastructuur ligt binnen bereik. Bouwpartijen konden nu onafhankelijk van elkaar doorwerken. En dat scheelde veel tijd.”

WKO Eén van de ingrijpendste duurzame onderdelen vormde de installatie van een warmtekoudeopslag. Hiermee wordt een groot deel van het gebouw verwarmd, gekoeld en geventileerd. Waninge: “De opslag is begrensd, deels zal er nog gebruik worden gemaakt van de gehandhaafde cv-ketel. Ook hebben we de radiatoren intact kunnen laten, zij het dan dat ze nu worden aangevoerd met laagtemperatuur water.” Ook een duurzame uitvoering kreeg de klimaatbehandeling. Die is CO2-gestuurd en gebalanceerd. Voor de aansturing ervan zorgen de twee bestaande luchtbehandelingskasten die beide een grondige revisie en modificatie ondergingen. Ook installeerde Unica een gebouwbeheersysteem, nieuw sanitair en de overige werktuigbouwkundige onderdelen.

88 | INSTALLATIE & BOUW

'Eén van de ingrijpendste duurzame onderdelen vormde de installatie van een

warmtekoudeopslag. Hiermee wordt een groot deel van het gebouw verwarmd,

gekoeld en geventileerd'

ASSEN | Renovatie Stadhuis

WAARDERING Ook op elektragebied is het gebouw voorzien van de nodige technische snufjes. Zo bestaat de verlichting geheel uit TL5- en LED-armaturen met aanwezigheidsdetectie, in combinatie met zogeheten Veeg-schakelingen in de kantoren en gangen. Dit betekent dat de verlichting bij geen aanwezigheid driemaal daags automatisch zal worden uitgeschakeld. Ten slotte realiseerde Unica nog de meer standaard onderdelen, waaronder een compleet nieuw datanetwerk en vervanging van de brandmeld- en ontruimingsinstallatie. Nu het gebouw is opgeleverd, doet het in vrijwel niets meer denken aan zoals het vroeger was. Met louter tevreden gezichten, zo blijkt. Waninge: “We hebben een qua installaties ouderwets gebouw energetisch up-to-date gemaakt dankzij snel en flexibel opereren. Dat blijkt door iedereen zeer te worden gewaardeerd. Klant tevreden, wij tevreden.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Assen

ONTWERP De Zwarte Hond, Groningen UITVOERING Hegeman Noord, Stadskanaal/Jurriëns Noord, Groningen INSTALLATIES E EN W Unica Installatietechniek, Zwolle, Aero-Dynamiek, Burolicht START BOUW 4 september 2013 OPLEVERING 3 november 2014

Projectinfo INREGELEN EN INSTELLEN KLIMAATINSTALLATIES Het lucht- en waterzijdig inregelen van de klimaatinstallaties in het gerenoveerde Stadhuis Assen is door Aero-Dynamiek gefaseerd uitgevoerd. “We zijn begonnen met het luchtzijdig instellen van de kanalen en de afgiftesystemen van prefab Unica SMART-units”, vertelt Simon Heida van Aero-Dynamiek. “Zulke units kom je niet dagelijks tegen. Groot voordeel van deze techniek is dat het de bouwtijd aanzienlijk verkort en dat grotere secties in één keer in te regelen zijn. Overigens waren we gebonden aan de algehele planning. Dat betekende dat we de installaties luchtzijdig per verdieping konden inregelen. Daarna zijn we de installaties waterzijdig gaan inregelen. Daarbij hebben we enkele ‘struikelblokken’, waarbij bepaalde waterhoeveelheden in de praktijk toch niet haalbaar bleken, samen met de opdrachtgever opgelost. Het betrof immers een renovatieproject; iets wat op papier wordt bedacht, kan in de praktijk toch iets anders uitpakken. Inherent aan zo’n project. Dat maakt het voor ons extra uitdagend. Al vinden we altijd wel een oplossing. Want het inregelen van klimaatinstallaties is onze corebusiness, al meer dan 35 jaar lang. We gaan geen uitdaging uit de weg”, aldus Heida.

INSTALLATIE & BOUW | 89

Engineering GREAT Solutions

Oplossingen voor gezonde gebouwen Een gezond gebouw vraagt om professionele aandacht IMI Aero-Dynamiek draagt middels meten, valideren en optimaliseren bij aan een gezond binnenklimaat. Gebouwinstallaties functioneren en renderen pas optimaal als deze voldoen aan de gestelde specificaties en binnenklimaatcondities die voldoen aan normen, voorschriften en klantwensen. Hierbij staan veiligheid, comfort en energiezuinigheid hoog in het vaandel.

Meer informatie Bel +31 (0)33 245 90 64 of mail naar info@aero-dynamiek.nl www.aero-dynamiek.nl

OVER KWALITEIT DOEN WIJ NIET LUCHTIG! Productie

Montage

Service De Amert 424 5462 GH Veghel T. 0413 36 90 00 www.brago.nl

voorge誰soleerde kunststof luchtkanalen

Brago-Advertentie-90x130mm-2015-V2.indd 2

12-01-15 21:10

ASSEN | Renovatie Stadhuis

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Gerard van Beek Fotografie

‘LICHT MAAK JE VOOR DE MENSEN’ Bij de renovatie van het stadhuis in Assen is nadrukkelijk rekening gehouden met het werkklimaat voor alle medewerkers. Onder andere de verlichting speelde hierbij een belangrijke rol. In samenwerking met Adviesbureau VanderWeele heeft BuroLicht hiertoe een energetisch en comfortabel lichtplan gemaakt. “Licht omvat meer dan een lamp alleen”, stelt Harm-Egbert Muurling, compagnon van BuroLicht. “Licht is emotie, sfeer en leven en kan een ruimte maken of breken. Licht heeft invloed op het gedrag, gevoel, welbehagen en zelfs op de productiviteit van mensen. Daarom maken wij licht voor mensen. Uiteraard rekening houdend met het milieu.”

REFLECTIEVLAKKEN In het stadskantoor in Assen heeft BuroLicht hiervoor gebruikgemaakt van de reflectievlakken van de ruimte, vertelt hij. In plaats van armaturen aan het plafond, is gekozen voor pendels die naar boven en naar onderen licht uitstralen. “We hebben een combinatie van directe en indirecte verlichting in een heldere kleur geadviseerd, dat via het plafond en de wanden wordt verstrooid. Het resultaat is een optimale helderheidsbeleving, zonder contrasten, reflecties en schitteringen op de werkplek/het beeldscherm. Hierdoor kunnen de medewerkers in alle rust hun werk doen.”

hij, wat zorgt een mooie, geleidelijke overgang tussen het daglicht buiten en de verlichting binnen. “Op de lounge- en overlegplekken is gekozen voor 3.000 Kelvin, waarin iets meer rood zit. Een bewuste keuze van BuroLicht, ter ondersteuning van de architectuur (architect: De Zwarte Hond), om de medewerkers even uit de werksfeer te halen. In de gangzones ten slotte is LED-verlichting toegepast.”

NIEUWSTE TECHNIEKEN

OVER BUROLICHT

Op de werkplekken zijn de allernieuwste technieken in fluorescentieverlichting toegepast, vertelt Muurling. “Hierbij hebben we gekozen voor T5-armaturen met een zeer hoog rendement. Het verbruik bedraagt slechts 5 Watt per m².” De kleurtemperatuur op de werkplekken bedraagt 4.000 Kelvin, vertelt

BuroLicht is gespecialiseerd in lichtarchitectuur. Van het ontwerpen van lichtplannen en het onafhankelijk verstrekken van lichtadvies tot de begeleiding bij de aankoop en installatie van armaturen. Altijd vanuit een duidelijke visie: licht moet je maken voor mensen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 91

THEMA | Isolatie

‘Focus’ op de veeleisende opdrachtgever Het thermische, dampdichte isolatiemateriaal van Aeroflex Benelux in Lelystad, op basis van EPDM en met een gesloten celstructuur, is geschikt voor de meest uiteenlopende toepassingen in de utiliteit en industrie. De producten zijn te vergelijken met de materialen die gebruikt worden voor autorubbers, vertelt directeur Bert van Loenen. “Die moeten ook soepel blijven, slijtvast zijn en alle weersomstandigheden kunnen weerstaan.” “Onze producten op basis van EPDM zijn anders dan materialen met alleen rubber als basis”, vertelt hij. “Aeroflex voldoet ook aan hoge eisen rond elasticiteit en een lange levensduur. Omdat Aeroflex op veel verschillende terreinen toegepast wordt, is het belangrijk dat het niet reageert met andere producten. De isolatiematerialen op basis van EPDM zijn goed bestand tegen basen, zuren en zouten. ” Aeroflex is eveneens goed bestand tegen uv-straling en wordt niet aangetast door ozon. “Ook op termijn blijft het isolatiemateriaal dicht bij de oorspronkelijke isolatiewaarden.”

UITSTEKENDE EIGENSCHAPPEN Het materiaal is chemisch apolair, waardoor het zeer waterbestendig is. Aero-

92 | INSTALLATIE & BOUW

flex is halogeen-, (H)CFK- en PVC-vrij en voldoet aan hoge brandklassen. “Er komen geen gevaarlijke stoffen vrij bij brand”, laat Van Loenen weten. “De brandvertragende toevoegingen zoals chloor en broom zijn vervangen door nietgiftige alternatieven. Een ander voordeel is dat het materiaal bij brand niet smelt. Hierdoor heb je geen last van druipend isolatiemateriaal en brandende druppels. Maar de belangrijkste eigenschap is dat Aeroflex condensvorming voorkomt. Dit is de voornaamste reden van het isoleren van koude leidingen en vlakken. Met het materiaal wordt de buis dampdicht afgewerkt, zodat er geen condens tussen Directeur Bert van Loenen. leiding en isolatiemateriaal ontstaat.” Door het gladde oppervlak van het isolatiemateriaal is een extra afwerklaag veelal overbodig, vertelt hij. “Tenzij gekozen wordt voor een andere kleur of voor een extra vocht- of dampbescherming.” Door de elasticiteit is Aeroflex snel en eenvoudig te monteren.

THEMA | Isolatie

BREED TOEPASBAAR De producten van Aeroflex bestaan uit drie soorten basismateriaal: isolatie op EPDM-basis wordt toegepast in de utiliteitsbouw en industrie. Bij de ‘grijze vloot’, de hoogwaardige scheepvaartindustrie, wordt het halogeenvrije materiaal HF gebruikt. Het derde materiaal FIRO is een zeer flexibele isolatie op basis van synthetisch rubber. Isolatiemateriaal met gesloten celstructuur wordt gebruikt om op effectieve wijze condensvorming in koeling en airconditioning tegen te gaan. De materialen zijn leverbaar in isolatieslangen voor het isoleren van ronde leidingen en plaatmateriaal voor het isoleren van koude vlakken. Ze zijn op platen en op rollen verkrijgbaar. Tevens zijn er materialen te leveren die voorgelijmd zijn. De installateur hoeft het isolatiemateriaal dus niet meer zelf van een lijmlaag te voorzien. De voorgelijmde materialen reduceren de montagetijd met maar liefst vijftig procent. Dit geeft een aanzienlijke besparing op arbeidsuren.

VOORRAAD In 2015 heeft het bedrijf een enorm nieuw magazijn in Lelystad gebouwd. “We hebben in dit magazijn een grote voorraad opgebouwd, zodat we veel producten uit voorraad kunnen leveren”, zegt Van Loenen. “Dat betekent snelle levertijden in de gehele Benelux.” Duurzaamheid staat in Europa momenteel hoog op de maatschappelijke agenda. Door de inzet van Aeroflex isolatiematerialen worden duurzaamheid en rentabiliteit aanmerkelijk verhoogd. Berekeningen laten zien dat technische installaties in utiliteit en industrie de exploitatiekosten met procenten kunnen verlagen. Isolatie is één van de meest effectieve methoden om te komen tot (kosten)optimalisatie van installaties. “Doordat Aeroflex kwalitatief een hoogwaardig isolatiemateriaal is, ligt onze ‘focus’ met name op de veeleisende opdrachtgever.” ❚

Benelux Isoleren met Aeroflex is een koud kunstje! Bestel online!

Platinastraat 21

VEENENDAAL | Van der Valk Hotel

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Lammerink Installatiebedrijf Amersfoort b.v. en Linthorst Techniek B.V.

Compleet installatiepakket voor Van der Valk Hotel Veenendaal Een erg sfeervol hotel, met goede faciliteiten en zeer goed geïsoleerde, luxe en ruime kamers. Het nieuwe Van der Valk Hotel langs de A12 in Veenendaal valt bij haar gasten in de smaak. De nieuwbouw is het resultaat van bijna twee jaar voorbereiden en bouwen, in een hecht bouwteam. Een traject waar Martin Mulder, projectleider W bij Linthorst Techniek B.V. en Kris Jansma, projectleider E bij Lammerink Installatiebedrijf Amersfoort b.v. met veel plezier op terugkijken. “Het project is integraal ontworpen”, vertelt Jansma. “Regelmatig vonden overleggen en coördinatiesessies plaats, waarin het bouwkundige deel en de installatietechniek op elkaar werden afgestemd. Zowel in de ontwerpals tijdens de bouwfase had aannemer Dura Vermeer de touwtjes strak in handen. Hierdoor werden fouten en faalkosten op de bouw tot een minimum beperkt, zonder in te boeten aan sfeer.”

94 | INSTALLATIE & BOUW

VEENENDAAL | Van der Valk Hotel

op brand tot een minimum beperkt. De energiekosten van de grootkeuken worden bovendien tot wel tachtig procent gereduceerd.”

EFFICIËNT KLIMAATSYSTEEM “Het klimaat in het Van der Valk Hotel wordt geregeld middels een VRFsysteem per hotelkamer”, vertelt Mulder. “Hierbij is gekozen voor units met een hoge COP-waarde, waarmee hotelgasten zelf de temperatuur van hun kamer kunnen regelen. Doordat warmte- en koudeuitwisseling tussen de systemen plaatsvindt, kan zeer efficiënt verwarmd en gekoeld worden.” ❚

Projectinfo VERDEELINRICHTING IN HOEKOPSTELLING BOUWTREIN Lammerink Installatiebedrijf Amersfoort b.v. was in dit project verantwoordelijk voor de complete elektrotechnische installaties, inclusief de beveiliging, brandmelding en data-installaties. “In de bovenste drie bouwlagen van het hotel, waar de 150 hotelkamers zijn voorzien, hebben we onze werkzaamheden in een bouwtreintje met de bouwkundig aannemer uitgevoerd”, vertelt Jansma. “De grootste uitdaging hierbij was om alle materialen op het juiste moment op de juiste plek te krijgen. In de plint van het gebouw, waarin de algemene functies zoals het conferentiecentrum, de vergaderruimtes en het restaurantgedeelte zijn ingericht, was met name de complexiteit van de installaties een uitdaging. In het gebouw is een luxe, DALI-gestuurde verlichtingsinstallatie voorzien, die gekoppeld is aan onder andere de audiovisuele installatie, de ontruimingsinstallatie en de zonwering, voor een optimale afstemming.”

MINIMAAL ENERGIEVERBRUIK Linthorst Techniek B.V. heeft in het hotel een warmtekrachtkoppeling (WKK) voorzien; een eigen energiecentrale waarin gelijktijdig elektriciteit en warmte wordt opgewerkt. “De restwarmte van deze installatie wordt gebruikt voor de opwarming van het warmtapwater, wat een aanzienlijke energiebesparing oplevert”, vertelt Mulder. “Daarnaast hebben we een in eigen huis ontwikkeld KAT-systeem (Kitchen Air Technologie) geplaatst in de grootkeuken; een integrale en innovatieve klimaatinstallatie voor grootkeukens die een minimaal energieverbruik garandeert.” De warme lucht die in de keuken wordt geproduceerd, wordt door dit systeem afgevangen, gefilterd en vervolgens naar de luchtbehandelingskasten getransporteerd, waar de warmte uit de lucht wordt hergebruikt, vertelt hij. “Hierbij wordt geuroverlast vermeden en het risico

Ten behoeve van de keukens, hotelkamervoorzieningen en alle verlichting in het nieuwe Van der Valk Hotel in Veenendaal heeft PS Nederland Noord bv een hoofdverdeler en dertien onderverdelers ontworpen, geëngineerd, geleverd en gemonteerd. Daarnaast heeft het bedrijf de koppeling met de trafo verzorgd. “In opdracht van Lammerink Installatiegroep hebben wij een 2.500 Ampère hoofdverdeler in hoekopstelling voorzien”, vertelt Bauke Zijlstra, bedrijfsleider van PS Nederland Noord bv. “Het was de eerste keer dat wij een dergelijke opstelling maakten, maar gezien de beperkte beschikbare ruimte was dit de enige oplossing. Om de verdelers in de ruimte te voorzien, is zelfs tijdelijk een muur gesloopt. Het gangpad was namelijk te smal om de kast naar binnen te brengen. We hebben alle beschikbare ruimte optimaal benut.” Naast de onderverdelers van PS Nederland Noord bv zijn aan de hoofdverdeler ook de onderverdelers van neveninstallateurs en -toeleveranciers gekoppeld, bijvoorbeeld ten behoeve van de luchtbehandelingskasten. “De hoofdvoeding is aangesloten middels een railkanaal van Schneider Electric”, vertelt Zijlstra. “Die aansluiting hebben wij ook verzorgd.” Hij kijkt terug op een mooi, maar ook uitdagend project. “De communicatie met onze opdrachtgever verliep echter dermate goed, dat hobbels makkelijk genomen konden worden. Lammerink Installatiegroep is een vaste opdrachtgever van ons. We weten wat we aan elkaar hebben. Samen hebben we onder andere het Helix gebouw van de Wageningen Universiteit en het Noorderpoort college in Groningen gemaakt.”

INSTALLATIE & BOUW | 95

VEENENDAAL | Van der Valk Hotel

Projectinfo DROGE EN NATTE SPRINKLERINSTALLATIES VOOR VAN DER VALK HOTEL Voor de parkeergarage en de onderste twee bouwlagen van het nieuwe Van der Valk Hotel in Veenendaal is door Wijnen Installatietechniek een sprinklerinstallatie op maat gerealiseerd. “In samenwerking met Linthorst Techniek B.V. hebben wij een sprinklerinstallatie ontworpen, welke we hebben laten omschrijven in een UpD”, vertelt Frank van Buul, commercieel manager Sprinkler bij Wijnen Installatietechniek. “Dit UpD is vervolgens gevalideerd door een inspectie-instantie, die met de validatie aangeeft dat de veiligheid in het hotel gewaarborgd wordt met de installatie zoals in het UpD omschreven.” Een uitdaging hierbij was om een goede harmonie tussen de esthetiek en veiligheid te vinden, vertelt hij. “In overleg met de architect is gekozen voor concealed sprinklers in een strak lijnenspel, waarbij enkel de sprinklerplaatjes in het zicht zijn gebleven. In de parkeergarage zijn de leidingen uitgevoerd in lichtgrijs, waardoor ze wegvallen tegen de achtergrond. Van ons werk is uiteindelijk dus maar heel weinig te zien.” Omdat de parkeergarage een vorstgevaarlijk gebied betreft, is de installatie hier als droge installatie uitgevoerd, vertelt collega en projectleider Sprinkler- en Brandmeldinstallaties Roel Janssen. “De leidingen zijn gevuld met lucht. De hoofdklep van de watertoevoer gaat pas open wanneer een brand gedetecteerd wordt door een sprinkler.” In de overige ruimtes is een natte installatie voorzien. De watervoorziening bestaat uit een bronpompinstallatie.

Bouwinfo ARCHITECT UITVOERING BOUWMANAGEMENT INSTALLATIES

REALISATIE

Bias Architecten Dura Vermeer Bouw Stichts Beheer Lammerink Installatiebedrijf Amersfoort b.v., Linthorst Techniek B.V., PS Nederland Noord bv, Wijnen Installaties, Systemair 2013 – 2014

installaties

96 | INSTALLATIE & BOUW

BERKEL EN RODENRIJS | Melanchthon Berkroden

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Luuk Kramer

Nieuwste technieken voor Melanchthon Berkroden 525 vmbo-leerlingen en hun docenten hebben aan het begin van dit schooljaar hun intrek genomen in het nieuwe, markante schoolgebouw van Melanchthon Berkroden in Berkel en Rodenrijs. Een half jaar na de oplevering kijken Ronny Koks en Jan Woestenberg, projectleider W en E bij Van Dijnsen Installatiewerken terug op een mooi, maar ook uitdagend project. “Omdat de school is opgebouwd in prefab beton, hebben we in de ontwerpfase al de exacte locaties van alle installaties moeten bepalen, evenals de sparingen, leidingen en kabelgoten”, vertelt Woestenberg. “Omdat in het gebouw nauwelijks verlaagde plafonds zijn voorzien, was later oplossen in het werk geen optie. Onze engineers stonden dan ook voor een uitdaging.” Het project is volgens hem een leerschool geweest. “We hebben ervoor gekozen het project traditioneel 2D uit te werken. Hier zijn we prima in geslaagd. Maar voor het vervolgproject, de nieuwbouw van de Melanchthon Business School in Bleiswijk, stappen we wel over naar Revit.”

NIEUWSTE TECHNIEKEN Van Dijnsen Installatiewerken is verantwoordelijk voor de complete W- en E-installatie in het pand, inclusief de verlichtingsinstallatie, een brandmeldinstallatie, een liftinstallatie en alle regeltechniek. “In het gebouw hebben we een keur aan nieuwe technieken voorzien”, vertelt Koks. “Zo hebben we het aller-

nieuwste Siemens-regeltechnieksysteem toegepast, waarmee alle klimaatinstallaties én de verlichting in de school op elkaar worden afgestemd. Een optimaal binnenklimaat tegen minimale energiekosten is het resultaat.” Het schoolgebouw voldoet voor wat betreft de luchtkwaliteit aan de eisen van Frisse Scholen klasse B, vertelt hij. Voor de overige onderdelen wordt minimaal voldaan aan klasse C. “Alle luchtbehandelingskasten zijn voorzien van hoge rendement warmtewielen. In de lokalen wordt geventileerd op basis van VAV en CO2, waardoor altijd precies de juiste hoeveelheid lucht wordt aan- en afgezogen.” Naast luchtverwarming zijn in alle lokalen hybride stralingspanelen voorzien, die lage temperatuur verwarming mogelijk maken.

SLIMME KOPPELINGEN De verlichting in en om de school betreft een combinatie van LED- en TL-armaturen. “Om te voorkomen dat onnodig verlichting brandt, ›

INSTALLATIE & BOUW | 97

Al meer dan 25 jaren op de Nederlandse markt. Daar waar andere ophouden kunnen wij u een oplossing bieden: • Onderscheid met hoogwaardige kwaliteit door geautomatiseerde precisie productie. • Een kastconstructie met uitstekende eigenschappen (bijvoorbeeld: Koudebrugfactor TB1 volgens de EN 1886). • Meedenken in flexibele oplossingen standaard. • Onbegrensde ontwerpmogelijkheden.

Gebouwautomatisering Daltonstraat 12 3335 LR Zwijndrecht Nederland Tel. +31 (0)78 - 682 25 22 Fax +31 (0)78 - 681 86 18 E-mail Info@Persy.nl

www.PCS-Gebouwautomatisering.nl

Gebundelde kracht in installatie Of het nu gaat om elektrotechniek, centrale verwarming, sanitair, airconditioning, beveiligingen of brandmeld-installaties. Van Dijnsen heeft de specialisten. Door bundeling van kennis zijn wij in staat uw behoeften te vertalen in een totaaloplossing.

annd

hn t

u G e bv

4 5jaar 50 c iej nksr ae

ed ld

24 uur per dag, 7 dagen per week Takkebijsters 58 98 | INSTALLATIE & BOUW

Breda

Tel. (076) 572 81 81

info@vandijnsen.nl

www.vandijnsen.nl

BERKEL EN RODENRIJS | Melanchthon Berkroden

zijn zowel in de lokalen als in de toiletten bewegingsmelders voorzien”, vertelt Woestenberg. “Het systeem is zodanig ingericht, dat de eerste gebruiker via de regelinstallatie de verlichting moet inschakelen, wat zorgt voor een stukje bewustwording. Met dezelfde regelinstallatie kan ook de zonwering worden bediend. Slimme sensoren meten continu het (dag)lichtniveau in het lokaal, waar de hoeveelheid verlichting op wordt aangepast.” In het gebouw is een centraal noodverlichtingssysteem voorzien, waarbij alle accu’s centraal zijn opgeslagen. In de onderhouden beheerfase levert dit aanzienlijke (tijd)voordelen op. ❚

Projectinfo OPTIMAAL BINNENKLIMAAT, MINIMAAL ENERGIEVERBRUIK Bij de nieuwbouw van vmbo-school Melanchthon Berkroden in Berkel en Rodenrijs is uitgebreid rekening gehouden met het binnenklimaat. “Verwarming, koeling, ventilatie, zonwering en verlichting zijn hier op een slimme manier aan elkaar gekoppeld”, vertelt Paul Persy, directeur van Persy Control Services bv. Op aandragen van installatieadviseur De Blaay – Van den Boogaard en in onderaanneming van Van Dijnsen Installatiewerken heeft Persy Control Services bv een Siemens Total Room Automation (TRA) systeem in de school voorzien, dat communiceert op basis van een KNXbussysteem. “Alle klimaatinstallaties zijn zo op elkaar afgestemd, dat een optimaal leer- en werkklimaat gegarandeerd wordt, tegen een minimaal energieverbruik. Het TRA-systeem sluit hiermee perfect aan op het Frisse Scholen Concept, dat ten grondslag lag aan deze nieuwbouw.” Op het bussysteem zijn behalve de klimaatinstallaties ook de alarminstallatie en de schoolbel aangesloten, wat grote voordelen bood voor de installateur, aldus Persy. “Hij hoefde slechts één kabel door het gebouw te trekken, waarop alle installaties aangesloten konden worden.” Indien gewenst kunnen leerkrachten en leerlingen het systeem handmatig overrulen, vertelt hij. “Wanneer het systeem meet dat zo’n aanpassing niet efficiënt is, verschijnt automatisch een rood waarschuwingsicoontje in beeld, dat de meest energetische oplossing voorstelt. Dit zorgt voor een stukje bewustwording bij de gebruikers.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Vereniging Christelijk Voortgezet Onderwijs

ARCHITECT Architectenduet (010 architecten en Spring Architecten) UITVOERING Bouwbedrijf BOOT INSTALLATIE-ADVISEUR De Blaay – Van den Boogaard INSTALLATIES Van Dijnsen Installatiewerken B.V., Persy Control Services bv, Wasco Holding

INSTALLATIE & BOUW | 99

THEMA | Beveiliging & toegangscontrole

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Paul Remmelts, Bravenboer Fotografie

‘Control your access’ Access control gaat verder dan toegangscontrole alleen. Dat is het motto van Nsecure. Om een veilige werkomgeving en een optimaal werkresultaat van alle (tijdelijke) medewerkers te kunnen garanderen, moeten toegangscontrolesystemen, video-observatie en de handelingen van beveiligingsbeambten en receptionisten met elkaar worden verbonden via intelligente software. Basis voor deze integratie is een analyse van het bestaand beleid en de bestaande bedrijfsprocessen van de opdrachtgevers. Het is een groeiende trend: bedrijven die werken met een ‘flexibele schil’ van medewerkers. Volgens Hans van Driel, directeur van Nsecure is deze ontwikkeling echter niet zonder gevolgen. “Door de komst van flexibele krachten zoals contractors en (onder)aannemers, wordt de beveiliging van een bedrijf danig op de proef gesteld”, vertelt hij. “Om te voldoen aan de geldende weten regelgeving én aan het eigen beleid van de organisatie, moeten processen actief gemonitord en geborgd worden. Ons platform Datacliënt kan hierin voorzien, door menselijk toezicht, techniek en ICT in het bedrijfsproces te koppelen.”

VEILIG EN EFFICIËNT Dataclient automatiseert processen middels een out-of-the-box oplossing, vertelt hij. “Door een realtime koppeling met het toegangscontrolesysteem zorgt Dataclient ervoor dat externen een bedrijf op efficiënte wijze binnenkomen én dat wordt voldaan aan de geldende weten regelgeving. Ongeacht of het bedrijf een kantooromgeving, een industriegebouw, een ziekenhuis of een datacenter betreft; Datacliënt zorgt voor meer veiligheid en meer efficiency.” Tijdelijke medewerkers kunnen zich – alvorens zij werkzaamheden voor het bedrijf gaan verrichten – eenvoudig aanmelden op de webportaal van Data-

Hans van Driel, directeur van Nsecure

100 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Beveiliging & toegangscontrole

‘DOOR KENNIS, TECHNOLOGIE, IT, DATAANALYSE EN MENSELIJK TOEZICHT SAMEN TE BRENGEN, ZORGEN WE ERVOOR DAT PROCESSEN ONGESTOORD DOORGANG KUNNEN VINDEN, TERWIJL KOSTEN WORDEN GEREDUCEERD’

client, vertelt hij, waar ze de procedures kunnen doorlopen die anders aan de poort zouden moeten plaatsvinden. “Via het portaal kunnen diverse documenten worden geüpload, zoals een ID en een eventuele VAR-verklaring. Zo ontstaat per aanmelding een digitaal dossier, gekoppeld aan een toegangspas, dat eenvoudig en snel te controleren is door het bedrijf waar de werkzaamheden worden verricht.”

VAN SINGLE-TENANT NAAR MULTI-TENANT Dataclient is niet de enige ontwikkeling waar Nsecure op inspeelt. “Naast de flexibelere schil zien we ook steeds meer verschuivingen van single-tenant naar multi-tenant gebouwen, waarbij meerdere gebruikers een gebouw delen. Ook dit stelt nieuwe eisen aan de beveiliging. Immers moeten bepaalde ruimtes voor iedereen toegankelijk zijn, terwijl andere ruimtes en voorzieningen afgescheiden moeten worden. Op het gebied van toegangscontrole kunnen

we hier met ons softwareplatform goed in voorzien. Voor het securitymanagement daarentegen, waarbij ook de inbraak-, brand- en camera-observatie (in deelsystemen) wordt meegenomen, ontwikkelen we op dit moment een nieuwe oplossing: Yardz, waarbij volledige integratie tussen systemen, informatie en applicaties plaatsvindt, door optimaal gebruik te maken van bestaande IT-infrastructuren.” Dataclient en Security Management Systeem Yardz voorzien samen in een optimale veiligheidsbalans, vertelt Van Driel. “Daar ligt ook ons specialisme. Door kennis, technologie, IT, data-analyse en menselijk toezicht samen te brengen, zorgen we ervoor dat processen ongestoord doorgang kunnen vinden, terwijl kosten worden gereduceerd.” Veel bedrijven en organisaties zien inmiddels de voordelen van deze aanpak, vertelt hij. “Echter houdt de snorren- en baardencultuur vooruitgang nog tegen. Want technologische ontwikkelingen gaan vaak ten koste van functies. Daarom houden zij vast aan bestaande beveiligingsoplossingen, die bedrijven slechter toegankelijk en dus minder gastvrij te maken.” Zonde, aldus Van Driel. “Want de oplossingen zijn er.” ❚

CONTROL YOUR ACCESS Nsecure levert security en safety oplossingen met innovatieve verbindingen van apparatuur, software en dienstverlening. Wij denken niet in dilemma’s, maar zien kansen. Door niet te denken in buitensluiten, maar juist uit te gaan van hospitality. Wij maken toegankelijkheid beheersbaar, zorgen dat bedrijfsprocessen efficiënter verlopen, medewerkers beter functioneren en bezoekers zich welkom voelen en gemakkelijker kunnen bewegen. Nsecure. Control your access.

INSTALLATIE & BOUW | 101

THEMA | Beveiliging & toegangscontrole

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Interflex

TOEGANGSBEHEER OP MAAT Bedrijven kiezen steeds vaker voor een onbemande receptie, waarbij de fysieke beveiliging wordt vervangen door geautomatiseerd bezoekersbeheer. “Moderne technieken maken het mogelijk om dit beheer klantvriendelijk, nauwkeurig én veilig te regelen”, vertelt Daniel Naegels, Sales Manager BeNe bij Interflex, specialist in op maat gesneden hard- en softwareoplossingen voor tijdregistratie, toegangscontrole en planning. “Ons bezoekersmanagementsysteem 6040 bijvoorbeeld wordt hierom al bij tal van bedrijven ingezet.” Het bezoekersmanagementsysteem voorziet in een stukje extra dienstverlening voor bedrijven, vertelt hij, door bezoekersstromen in kaart te brengen en processen te optimaliseren. “Dit zorgt voor een sterke reductie van de jaarlijkse kosten. Bezoekers- en goederenstromen kunnen van tevoren worden ingedeeld. En door het managen en beheren van een blacklist, wordt voorkomen dat onbevoegden het terrein kunnen betreden.” Het systeem bestaat voor 70% uit softwaretoepassingen en voor 30% uit hardware, in de vorm van een selfservice bezoekers-informatiezuil, vertelt

102 | INSTALLATIE & BOUW

'HET BEZOEKERSMANAGEMENTSYSTEEM VOORZIET IN EEN STUKJE EXTRA DIENSTVERLENING VOOR BEDRIJVEN' collega en Senior Sales Consultant Léon Zuurmond. “Voor de inrichting van de software brengen wij van tevoren de werkwijze en bezoekersstromen van de klant in kaart. Welke bezoekers, subcontractors, leveranciers en chauffeurs komen op je terrein? En waar moeten zij vervolgens naar-

THEMA | Beveiliging & toegangscontrole

toe worden gestuurd? Door dit van tevoren in kaart te brengen, worden wachtrijen voor de poort aanzienlijk verkort.”

EFFICIËNT EN VEILIG Niet-geregistreerde bezoekers kunnen zich aanmelden via de gebruiksvriendelijke interface op de zuil, vertelt Zuurmond. “Hierbij wordt gebruikgemaakt van een vragenlijst, in de eigen taal van de bezoeker. Na registratie ontvangt de bezoeker de voor hem benodigde toegangsrechten. Daarnaast wordt automatisch een intercomverbinding met de juiste afdeling gerealiseerd, zodat de bezoeker goed ontvangen wordt.” Naegels: “Daarnaast kunnen bedrijven ervoor kiezen om een automatische check uit te voeren door het identiteitsbewijs van de bezoeker te scannen. De informatiezuil beschikt hiertoe over een kleine scanner. Hierdoor wordt niet alleen de veiligheid op het terrein geborgd, maar dit is ook een stukje extra service naar de bezoeker. Zijn gegevens worden gegarandeerd correct geregistreerd.” Naar wens kunnen bedrijven de benodigde software en datagegevens voor het toegangssysteem lokaal opslaan of in het datacenter van Interface. “Steeds meer bedrijven kiezen voor dat laatste”, vertelt Zuurmond. “Niet alleen vanwege de veiligheid, maar ook omdat wij zo een stukje van het toegangsbeheer kunnen overnemen. Denk bijvoorbeeld aan de bezoekersregistratie en het badgebeheer. Een extra stukje service, waarmee we bedrijven nog meer ontlasten.” ❚

'BEZOEKERS- EN GOEDERENSTROMEN KUNNEN VAN TEVOREN WORDEN INGEDEELD, WAARDOOR WACHTRIJEN AAN DE POORT AANZIENLIJK WORDEN VERKORT' TOEGANGSBEHEER VIA DE SMARTPHONE Voor bedrijven die hun automatische toegangsbeheer op iets kleinere schaal willen regelen, heeft Interflex recentelijk een app ontwikkeld die elektronisch toegangsbeheer mogelijk maakt via de smartphone: Teachin. “De app is eenvoudig te downloaden in de appstore”, vertelt Naegels. “Het systeem werkt zo eenvoudig dat – naast hiervoor geschikte deuren – geen vooraf geïnstalleerd softwaresysteem is vereist.” Met de combinatie van de app en hardware van Interflex kunnen tot wel 25 deuren en 250 gebruikers eenvoudig en voordelig worden beheerd. “Teachin leent zich hierdoor uitstekend voor sociale instellingen, kleinere kantoren of afzonderlijke organisatorische gebieden. Daarnaast kan de app geïntegreerd worden in een bestaand toegangs- of tijdregistratiesysteem.” Interflex valt sinds 2013 onder de paraplu van Allegion. Kijk voor meer informatie op www.allegion.com/nl ❚

Vooruitzien – efficiënt handelen Met Workforce Management en Security Solutions van Interflex. Wij bieden u alle hard- en soft wareoplossingen die u wenst – afgestemd op uw ondernemingsdoelstellingen.

Ga voor meer informatie naar www.interflex.nl

INSTALLATIE & BOUW | 103

ROTTERDAM | Het Alexanderhof

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: KIN installatietechniek

Het Alexanderhof is in recordtempo ge誰nstalleerd Door onvoorziene omstandigheden met de bronbemaling is de start van de bouw van MFA/zwembad Het Alexanderhof in de Rotterdamse wijk Prins Alexander bijna een half jaar opgeschoven. De opleverdatum werd echter nauwelijks verzet. Het bouwteam stond dus voor een behoorlijke uitdaging. Een uitdaging die succesvol is verlopen, zo blikken de W- en E-installateur terug. Met dank aan het gebruik van BIM/Revit en lean-management.

104 | INSTALLATIE & BOUW

ROTTERDAM | Het Alexanderhof

Projectinfo MEET- EN REGELTECHNIEK In opdracht van KIN Installatietechniek heeft Van Lente Systeemintegratie de meeten regeltechniek verzorgd in MFA/ zwembad Het Alexanderhof in Rotterdam. “We zijn beide aangesloten bij DGtC en werken dan ook regelmatig met elkaar samen”, begint Geertjan Pasman van Van Lente Systeemintegratie. “DGtC is een toonaangevende groep van dienstverlenende bedrijven op het gebied van installatietechniek. Specifiek aan de meeten regeltechniek voor Het Alexanderhof zijn de verschillende functies, waaronder twee zwembaden, diverse verhuurbare ruimten, een fitnesscentrum, een horecagedeelte en ondersteunende ruimten, die werktuigbouwkundig en elektrotechnisch allemaal via één gebouwbeheersysteem aan elkaar gekoppeld zijn.” MFA/zwembad Het Alexanderhof is een multifunctioneel complex met twee zwembaden (25-meterbad en doelgroepenbad), een fitnessruimte, een horecagedeelte en verhuurbare kantoren. Hoffman Elektro en KIN installatietechniek hebben respectievelijk als E- en W-installateur samen met hoofdaannemer Vaessen Algemeen Bouwbedrijf het complex volledig turnkey conform een D&Ccontract opgeleverd. “We zijn al in het voortraject bij het project betrokken voor een stukje advies en hebben meegeschreven aan het bestek voor wat betreft de elektra-, data-, brandmeld- en geluidinstallaties”, vertelt Cor Houdijk van Hoffman Elektro.

VAN 1 JAAR NAAR 7 MAANDEN Het gehele project is in BIM/Revit (3D) gemodelleerd. “Om de opleverdatum in stand te houden, ondanks de flinke vertraging, is gekozen de bouwmethodiek te wijzigen door meer prefab te gaan bouwen”, zegt Raymond Corbey van KIN installatietechniek. “Dat maakte dat wij als installateurs ook sneller konden starten. Voor de realisatie is vervolgens overgegaan op lean-management. In een tijdsbestek van zeven maanden is het complete project geïnstalleerd, ›

Van Lente Systeemintegratie is zowel dealer van Priva als van Webeasy. Pasman: “De regelinstallatie in Het Alexanderhof hebben we uitgevoerd met Priva Blue ID hardware en software. De gebruiker kan via een webbased koppeling inloggen op locatie, maar kan ook op afstand via internet het gebouwbeheersysteem benaderen. We hebben de software projectspecifiek geschreven en samengesteld voor Het Alexanderhof en samen met de verschillende partijen, verantwoordelijk voor de installaties, in bedrijf gesteld. Behalve de regeling en besturing van de acht luchtbehandelingskasten hebben we datakoppelingen gebouwd voor het uitlezen van het energieverbruik en het inlezen van de overwerktimers die gekoppeld zijn aan de E-installatie, alsmede een IP-koppeling met de zwembadinstallatie voor het uitlezen van niveaumeldingen en de watermeters. Ook is een IP-koppeling met het douchebesturingssysteem gemaakt.” Pasman kijkt terug op een goed verlopen project. “Het ontwerpen en bouwen van de meeten regeltechniek voor een project als Het Alexanderhof is weer eens wat anders dan voor een regulier kantoorgebouw.”

INSTALLATIE & BOUW | 105

Wij geven u passend advies voor al uw brandwerende vraagstukken

Brandwerende oplossingen

Uw partner voor Meet- & Regeltechniek Alles in ĂŠĂŠn hand

Wij informeren u over alle mogelijkheden op het gebied van isolatie oplossingen

Partner van Priva en Web Easy Advies en Projectbegeleiding Software ontwerp en Inbedrijfstelling Levering en ombouw van regelpanelen n Levering veldapparatuur n Bekabeling n Technisch Beheer

n n n n

VAN LENTE Systeemintegratie B.V. Herfordstraat 5, 7418 EX Deventer tel. 0570-63 12 18, fax 0570-63 68 25

Isolatie oplossingen

Technische Automatisering Technische Installaties Technisch Beheer

www.vanlente.nl

Veriso Solutions BV

Loopkantstraat 19, Uden +31 (0)88 623 70 80 administratie@isoconsult.nl

Loopkantstraat 19, Uden +31 (0)88 623 70 80 administratie@verisosolutions.nl

Advertentie_ISO-Veriso.indd 1 02-04-14 15:05

vanlente_adv_m-r_4100(3).indd 1

17/02/16 15:27

VLOERVERWARMING EN -KOELING

De kracht van

Platinastraat 21

ISO Consult BV

8211 AR Lelystad

; basis voor uw succes!

e info@thermagas.nl

i www.thermagas.nl

t +31 (0)320 211 450

ROTTERDAM | Het Alexanderhof

terwijl we aanvankelijk een jaar de tijd kregen. Overigens hebben we in het voortraject wel wat meer aandacht gespendeerd aan het goed op orde krijgen van het 3D-model, zodat voor alle partijen het bouwproces en de strakke planning optimaal inzichtelijk was. Desalniettemin was het een uitdaging om tijdens de uitvoering alle ‘karretjes’ van de trein in gareel te houden.” Cor Houdijk vult aan: “Met een lean-planning weet je als partij waar je aan toe bent; je maakt iedereen verantwoordelijk voor zijn werk. Door de verschillende stappen in het bouwproces naadloos in elkaar over te laten lopen, kun je in korte tijd veel handelingen verzetten. Het bevordert het proces van effectief en kort bouwen.”

KNX-SYSTEEM KIN installatietechniek is verantwoordelijk voor de complete W-installatie. Corbey: “We hebben acht stuks luchtbehandelingslasten geplaatst in verschillende ruimten, een koelinstallatie voor de fitness en de kantoren en twee grote gasgestookte cv-ketels. Daarnaast vielen het sanitair en de vloerverwarming binnen onze scope.” Hoffman Elektro was op zijn beurt verantwoordelijk voor de complete lichtinstallatie en de elektravoorzieningen in het gehele complex. Houdijk: “Toch vrij bijzonder aan het complex is dat de lichtinstallatie wordt geregeld door een KNX-systeem met touchpaneel. We hebben tevens de bekabeling voor de alarminstallatie, de brandmeldinstallatie en de geluidsinstallatie aangebracht. En voor KIN hebben we de regeltechnische bekabeling ten behoeve van de W-installaties aangebracht en eveneens aangesloten op het KNX-systeem.” Het ontwerpen in BIM/Revit (3D) en de strakke lean-planning heeft misschien in aanvang wat meer tijd gekost, maar in de uitvoering zijn vruchten afgeworpen, zo mogen we nu toch wel concluderen, stelt Raymond Corbey. “Door de open en eerlijke samenwerking, een enthousiast team en de korte communicatielijnen hebben alle betrokken partijen een prachtige prestatie geleverd.” Cor Houdijk is het daar roerend mee eens en zegt: “De uitvoering is ontzettend efficiënt verlopen en opgeleverd met weinig restpunten, ondanks de enorme druk op alle partijen. Een project om trots op te zijn met een mooi eindresultaat.” ❚

Projectinfo ISOLEREN EN BRANDWEREND AFDICHTEN Alle doorvoeringen door brandscheidingen in het multifunctioneel complex Het Alexanderhof in Rotterdam zijn door ISO Consult 60 minuten brandwerend afgedicht. Volgens Nels Spijkers van ISO Consult betrof het een groot aantal doorvoeringen van zowel de werktuigbouwkundige, de elektrotechnische als de zwembadinstallaties. “Aan deze werkzaamheden ligt een logboek ten grondslag waarin alle doorvoeringen zijn geregistreerd, voorzien van een nummer en bijbehorende foto. Eigenlijk is het de bedoeling dat de doorvoeringen jaarlijks worden gecontroleerd”, meent Spijkers. “De overheid is daar qua regelgeving wat schemerig in, ze schrijven een ‘adequate controle’ voor. Maar, wat is adequaat? Door jaarlijks een inspectie/onderhoud uit te voeren, worden mogelijke onvolkomenheden in de afdichting direct geconstateerd. Vooral kabelgoten door brandscheidingen zijn wat dat betreft een heikel punt. Een extra kabel is immers zo bijgetrokken en niet altijd wordt daar melding van gemaakt.” ISO Consult heeft daarnaast de verschillende leidingkanalen geïsoleerd ten behoeve van energiebesparing. Spijkers: “In dit project zijn onder andere de koelinstallaties geïsoleerd om condensvorming tegen te gaan. Tevens hebben we een isolatiepakket aangebracht rondom de appendages.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER/EIGENAAR Woonstad, Rotterdam

HOOFDAANNEMER Vaessen Algemeen Bouwbedrijf BV, Raamsdonksveer

INSTALLATIES Hoffman Elektro, Bergambacht (E), KIN installatietechniek, Rijen (W), KWB, Boxtel (zwembadinstallaties), ISO Consult, Van Lente Systeemintergratie BOUWPERIODE februari 2015 – februari 2016

INSTALLATIE & BOUW | 107

THEMA | Luchtgordijnen

friso

108 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Luchtgordijnen

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Frico

Transparante klimaatscheiding Een open deur werkt uitnodigend en drempelverlagend. Winkels, maar ook horecagelegenheden, kantoren en openbare gebouwen zetten hun deuren dan ook graag open voor het publiek. Dat kan alleen met een luchtgordijn. Ook voor industriële toepassingen biedt zo’n transparante klimaatscheiding uitkomst. Zelfs om het buitenklimaat te beschermen tegen het binnenklimaat.

Al meer dan veertig jaar is Frico specialist in luchtgordijnen en verwarming. Sinds 20 januari jongstleden is de naam LSA Frico veranderd in Frico BV. “Door die naamsverandering treden we voortaan in heel Europa onder dezelfde naam naar buiten”, zegt Xander van Bree van Frico. “De sterke punten van LSA – professionaliteit, productkwaliteit, flexibiliteit, snelheid – zorgen samen met de kundigheid en researchmogelijkheden van Frico en de gedeelde kernwaarden zoals comfort, creativiteit en passie voor een groot probleemoplossend vermogen op de luchtgordijnen- en verwarmingsmarkt.”

WARM WELKOM Een luchtgordijn werkt volgens Van Bree energiebesparend en omzetverhogend. “Samen met toonaangevende testbureaus zijn we dan ook heel actief om het luchtgordijn als energiebesparend product in de Europese regelgeving ingebakken te krijgen. Door toepassing van een luchtgordijn kan tot wel tachtig procent aan energieverlies aan de deur worden bespaard. Een geopende deur genereert ook spontaner traffic; het nodigt uit om naar binnen te gaan. Eenmaal over de drempel wordt men bovendien ‘warm welkom’ geheten. In de industriële uitvoering bieden onze luchtgordijnen zelfs tot 95 procent gegarandeerde scheiding.” Van Bree ziet eindeloze mogelijkheden voor het toepassen van een luchtgordijn als klimaatscheiding. “Ook bij het uitgifteraampje van bijvoorbeeld een fastfoodketen treedt energieverlies op of aan de deur van een bus- of treinstation. Men vergeet bovendien dat een luchtgordijn ook in de zomer veel energie kan besparen. Zodra het temperatuurverschil tussen binnen en buiten meer dan 5 graden Celsius is, wordt een luchtgordijn interessant. Airco’s hoeven in de zomer dan minder hard te draaien. Afhankelijk van de locatie is de terugverdientijd op de investering een jaar of twee tot drie.”

BIJNA ONMOGELIJKE SITUATIES Frico geeft warmte aan lucht. Van een entreeruimte tot aan een groot voetbalstadion. Van Bree: “Voor elke deuropening vinden we een passende oplossing, voor elke openbare ruimte een passende verwarming. Zelfs in coldstore

‘SAMEN MET TOONAANGEVENDE TESTBUREAUS ZIJN WE HEEL ACTIEF OM HET LUCHTGORDIJN ALS ENERGIEBESPAREND PRODUCT IN DE EUROPESE REGELGEVING INGEBAKKEN TE KRIJGEN’

situaties. Een luchtgordijn is in deze situatie een veel beter alternatief dan plastic lamellen. Het zicht is beter, want het wordt niet belemmerd. Daarnaast neemt de kans op bevriezen van de vloer af. Tevens kan de ontdooicyclus van een ruimte worden verruimd en dat brengt enorme kostenbesparingen met zich mee.” Volgens Van Bree krijgt Frico de meest uiteenlopende verzoeken voor het toepassen van luchtgordijnen. “We hebben nu eenmaal de reputatie toonaangevend te zijn op het dit gebied. En dat alles kan. Men vindt ons dus ook voor bijna onmogelijke situaties. Zo zijn we op dit moment bezig met het ontwikkelen van een systeem om het buitenklimaat tegen het binnenklimaat te beschermen”, vertelt hij enthousiast. “Het gaat hier om een industriële omgeving waar veel stof vrijkomt, dat de neiging heeft bij het openen van een deur met de warme lucht naar buiten te treden. Hiervoor ontwikkelen we nu een specifiek, weersonafhankelijk luchtgordijn. Het systeem hangt aan de buitengevel en dat is voor een luchtgordijn een hoogst uitzonderlijke situatie.” Luchtgordijnen zijn er in de meest uiteenlopende vormen, maten, functionaliteiten en materialen. Van standaard tot esthetisch hoogwaardige modellen. Frico voert met LSA, Frico en Gelu drie gerenommeerde merken die geheel op klantspecificatie kunnen worden aangepast. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 109

Frico BV Specialist in luchtgordijnen & verwarming Wij denken in mogelijkheden.

air curtains

Van Leeuwenhoekstraat 2, 3846 CB Harderwijk, The Netherlands T +31 (0)341 - 439 100 F +31 (0)341 - 439 190 I www.lsafrico.nl I www.frico.se E info@lsafrico.nl

ARNHEM | Kantoorgebouw B50

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Kropman Installatietechniek

SUCCESVOL INSTALLEREN ÉN IMPROVISEREN De renovatie van kantoorgebouw B50 in Arnhem was voor Kropman Installatietechniek, topspeler binnen de Nederlandse installatiebranche, een project met meerdere dimensies. Niet alleen vertaalde het bedrijf de ruim aanwezige expertise op werktuigbouwkundig, elektrotechnisch en gebouwautomatiseringsgebied naar uiteenlopende maatoplossingen voor de toekomstige ‘bewoners’ van het pand, de totaalinstallateur bewees óók een ruime dosis vaktechnische creativiteit aan boord te hebben. Een kwaliteit die werd aangewend om een aantal onverwachte omstandigheden en situaties het hoofd te bieden. Projectmanager Nico Remers was namens Kropman integraal verantwoordelijk voor de levering, montage en inbedrijfstelling van de diverse installatietechnische hoogstandjes. Dat alles gebeurde tijdens drie afzonderlijke fases. “De eerste fase betrof een cascoproject”, vertelt Remers. “Daarbij is het oorspronkelijke gebouw opgewaardeerd naar een onderkomen met duurzame W- en E-installaties die voldoen aan BREEAM ‘Excellent’.” Een belangrijk onderdeel daarvan was de uitbreiding van een compleet nieuwe warmte-koudeopslag (WKO) met een capa-

citeit van 350 kW. Via warmtepompen (voormalige koelmachines) kan nog eens 560 kW extra worden gegenereerd.

KUNSTSTOF KANALEN In de tweede fase lag de focus vol op het installatietechnisch gereedmaken van de huisvesting van DNV-GL. Het wensenpakket van het certificeringsinstituut had volgens Remers vooral betrekking op een aantal aanvullende ruimtes, ›

Luchtkanalen en leidingwerk bij de technische ruimte (gebouwdeel Oost).

INSTALLATIE & BOUW | 111

ARNHEM | Kantoorgebouw B50

'WAT ENIG PUZZELWERK VEREISTE, WAS DE BEVESTIGING VAN DE PV-PANELEN OP HET DAK. DE BESTAANDE CONSTRUCTIE KON DE EXTRA BELASTING VAN DE TRADITIONELE PANELEN NIET DRAGEN' zoals spreekkamers, cockpits en kantoren. “Concreet hebben we de naregelingen van de tijdens het cascoproject gerealiseerde installaties verder gedifferentieerd en uitgebreid. Dat laatste geldt ook voor de verlichting, brandmeldinstallatie en inbraakinstallatie.” Het meeste werk verrichtte Kropman in gebouw Oost, waar de laboratoria van DNV-GL zijn gevestigd. Die specifieke functie vroeg om een andere luchtbehandeling. Kropman vulde de behoefte in met onder andere kunststof kanalen en afzuigventilatoren.

WIJZIGINGEN De onlangs afgeronde derde fase betrof de levering en montage van een aantal primaire voorzieningen ten behoeve van de procesinstallatie van nucleair dienstverlener NRG in gebouwdeel West. “Je praat dan over onder meer een stikstof- en

persluchtinstallatie”, aldus Remers, terugblikkend op het Arhemse project. Uit die retrospectie blijkt dat het klaren van de klus door Kropman en haar onderaannemers niet geheel zonder slag of stoot is verlopen. “Allereerst telden de plafonds van de vier afzonderlijke gebouwen veel meer stramienbalken in vergelijking met de tekeningen. Dat betekende dat de in eerste instantie beoogde luchtkanalenstructuur niet gerealiseerd en dus aangepast moest worden. Wat verder enig puzzelwerk vereiste, was de bevestiging van de pv-panelen, met een maximale capaciteit van 132 kWp, op het dak. De bestaande constructie kon de extra belasting van traditionele panelen niet dragen. Daarop is gekozen voor een lichtgewicht systeem dat op het dakleer is aangebracht. Last but not least moesten in de vier bestaande technische ruimten nieuwe luchtbehandelingskasten met een warmteterugwindeel geplaatst worden. Daarvoor was extra ruimte nodig. Dat maakte de engineering tot een extra uitdaging.” ❚

Bouwinfo BOUWPROGRAMMA Renovatie kantoorgebouw, bestaande uit vier bouwdelen (10.000 m2 BVO).

OPDRACHTGEVER PingProperties, Amsterdam

ONTWERP Bouwkundig: bd Architectuur, Oosterbeek Esthetisch: De Zwarte Hond, Rotterdam

UITVOERING Bouwcombinatie BAM - Giesbers v.o.f. (BAM Utiliteitsbouw en Giesbers Wijchen)

CONSTRUCTEUR ABT, Velp

INSTALLATIEADVIES S2H raadgevende ingenieurs bv, Wageningen

E-INSTALLATIES Kropman Installatietechniek, Zwolle

W-INSTALLATIES Kropman Installatietechiek, Zwolle, Systemair De aansluiting van cv en GWK op een combibatterij in de luchtbehandelingskast (gebouwdeel Oost).

112 | INSTALLATIE & BOUW

BOUWPERIODE januari 2015 – juni 2015

ARNHEM | Kantoorgebouw B50

VEELZIJDIGE FOCUS OP DUURZAAMHEID De brede expertise en adviesvaardigheid van S2H raadgevende ingenieurs kwam volop tot uiting tijdens de renovatie van gebouw B50. In opdracht van TenneT TSO tekende het bureau onder andere voor het ontwerp van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. “Middels een quickscan hebben we binnen het ontwerpteam – samen met BD Architectuur en DGMR – allereerst gekeken of het haalbaar was om het gebouw conform het duurzaamheidskeurmerk BREEAM ‘Excellent’ te upgraden”, zegt senior adviseur Wilbert Hendriks. “Daarbij stonden de wensen en eisen van de beoogd huurder nadrukkelijk centraal.” Het uiteindelijk door S2H voorgestelde elektrotechnisch ontwerp omvatte onder meer de toevoeging van op hernieuwbare energie gerichte pv-panelen. Verder werd een energiemonitoringssysteem toegevoegd en onderging het lichtstuursysteem een aanpassing, waardoor de installaties op ruimteniveau geregeld kunnen worden.

Het ontwerp van alle casco gerelateerde technische installaties van gebouw B50 ten behoeve van DNV-GL zijn door S2H raadgevende ingenieurs verzorgd. Basis van het ontwerp is energie Label A en BREEAM in-use “excellent”. Het ontwerp omvat: Alle werktuigkundige installaties inclusief WKO, vervangen LBK’s, toevoegen variabel volumeregeling, gebouwbeheersysteem. Alle elektrotechnische installaties inclusief PV panelen, energiemonitoring, safety-, security- en communicatie installaties.

PV-panelen op het dak van het kantoorgebouw. Foto: Ivada

ENERGIEBESPARING Duurzaamheid en een maximaal gebruikscomfort waren ook in werktuigbouwkundig opzicht de uitgangspunten. “Naast het vervangen van de regelinstallatie is een warmte-koude-installatie toegevoegd. Tevens zijn de koelmachines omgebouwd tot warmtepompen en hebben we de luchtbehandelingskasten vervangen, teneinde een zo groot mogelijke energiebesparing te realiseren.” S2H adviseerde om op ruimteniveau de luchtbehandeling van een continu luchtdebiet te wijzigen in een variabel luchtdebiet en te regelen op basis van CO2 en temperatuur. “Met het oog op een minimaal energieverlies hebben we verder de regeling van de luchtbehandeling gekoppeld aan die van de radiatoren. Tot slot is het sanitair vervangen door waterbesparende toiletten.”

VEELZIJDIG De veelzijdigheid van S2H bleek tijdens dit project ook op andere vlakken. Zo werden op casconiveau de inbraak-, toegangs- en camerasystemen aangepast en onderging de brandmeld- en ontruimingsinstallatie een upgrading. Verder was het bureau betrokken bij het verkoopproces van het pand, het maken van de bestekken en de begeleiding van de aanbesteding. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 113

Dalkruid 54 5731 TN Mierlo T 0492 66 39 67 M 06 25 04 66 33 E bdebruijn@intecad.nl W www.intecad.nl

Uw partner voor integraal technisch advies in: Duurzaamheid Beveiliging Beheer en onderhoud

STErk in onTWErp En dirEcTiEvoEring ParTiciPaNT vaN EcoDEsk

WErkT saMEN MET WarMBouWEN

INSTALLATIE & BOUW

WIE DOET WAT VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Bel of mail voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw met Roel de Bruijn: T +31 495 45 00 95 - E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VOOR DE INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

Staat u nog niet op www.installatieenbouw.nl? Neem dan voor meer informatie contact op met Roel de Bruijn: r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SCHRIJF U NU IN VOOR ONZE ONLINE NIEUWSBRIEF!

WIE DOET WAT

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

BRANDBEVEILIGING

KLIMAATBEHEERSING

NEMO GROEP AIR TECH SYSTEMS BV

Marconiweg 5

HERTEK

3442 AD WOERDEN

Postbus 10209

6000 GE WEERT

E info@nemogroep.nl

W www.nemogroep.nl

+31 495 58 41 11

+31 6 24 66 84 84

E info@hertek.nl W www.hertek.nl

BIM SOFTWARE & CONSULTANCY

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T +31 348 47 34 34 F +31 348 47 22 94 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

Postbus 1228 3800 BE AMERSFOORT T

+31 33 469 17 86

+31 33 461 37 43

E info@airtechsystems.nl W www.airtechsystems.nl

GEBOUWAUTOMATISERING

REDLINK BV Nijverheidsweg 2

STABIPLAN

3751 LP BUNSCHOTEN

Postbus 128

2410 AC BODEGRAVEN

E info@redlink.nl

T +31 172 65 02 65 E info@stabiplan.nl

+31 33 298 09 26

W www.redlink.nl

W www.stabiplan.nl

DUURZAAMHEID

BRANDBEVEILIGING

ALKLIMA BV BRCONTROLS PRODUCTS BC Telfordstraat 47 8013 RL ZWOLLE T +31 38 460 42 40 F +31 38 355 66 33 E info@brcontrols.com W www.brcontrols.com

Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T

+31 78 615 00 00

E info@alklima.nl W www.alklima.nl

INSTALLATIETECHNIEK HVAC/R

AMBRAVA BV / SAMSUNG

AERO DYNAMIEK

PNEUMAN BV Postbus 47

Postbus 173

KLIMAATBEHEERSING

3860 AD NIJKERK

Postbus 4300

+31 33 2459064

W www.aero-dynamiek.nl

1130 AA VOLENDAM T

+31 299 41 13 50

+31 299 41 13 60

ELEKTRISCHE INSTALLATIES

LINUM EUROPE BV

7320 AH APELDOORN

Oosterparkweg 35 H 2985 SX RIDDERKERK T +31 180 46 35 88 E info-nl@linum.eu W www.linum.eu

+31 55 527 77 77

E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

E info@pneuman.nl W www.pneuman.nl

ISOLATIETECHNIEKEN

DATAKABEL

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV

JOWITHERM NEDERLAND FOREHAND Driemanssteeweg 174

Robijnstraat 6 7554 TB HENGELO

3084 CB ROTTERDAM

+31 88 8898800

+31 88 8898801

+31 10 240 41 21

E info@forehand.nl

E info@jowitherm.nl

W www.forehand.nl

W www.jowitherm.nl

116 | INSTALLATIE & BOUW

TONZON BV Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T +31 53 433 23 91 E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

Postbus 151 2394 ZH HAZERSWOUDE-RIJNDIJK T

+31 71 341 71 11

+31 71 341 41 92

E info@carrier.nl W www.carrier.nl

WIE DOET WAT

KUNSTSTOF LUCHTKANALEN

REGELTECHNIEK

ROBATHERM CIAT NEDERLAND Annie M.G. Schmidtweg 229

Platinastraat 63 8211 AR LELYSTAD T

+31 320 28 11 66

1321 NA ALMERE

+31 320 28 12 34

+31 36 533 25 87

E raimond.taal@robatherm.nl

+31 36 533 25 97

W www.robatherm.nl

E info@ciat.nl

BRAGO LUCHTTECHNIEK De Amert 424

BETTINK REGELTECHNIEK

5462 GH VEGHEL

Jacob Catsstraat 48

+31 413 36 90 00

+31 413 36 93 00

E info@brago.nl W www.brago.nl

W www.ciat.nl

3771 GL BARNEVELD T

+31 342 70 10 64

E info@bettinkregeltechniek.nl W www.bettinkregeltechniek.nl

LEIDINGSYSTEMEN

ROOKGASAFVOERSYSTEMEN

SMITSAIR Postbus 41 1420 AA UITHOORN

COOLMARK BV

+31 297 56 44 55

Postbus 393, 2990 AJ BARENDRECHT

+31 297 56 92 96

Zweth 6, 2991 LH BARENDRECHT T

+31 180 75 13 00

+31 180 75 13 05

E verkoop@smitsair.nl

DYKA STEENWIJK BV

COX GEELEN

W www.smitsair.nl

Produktieweg 7

Emmastraat 92

8331 LJ STEENWIJK T +31 521 53 49 11 F +31 521 53 43 71

E info@coolmark.nl W www.coolmark.nl W www.coolmark-mhi.nl

SYSTEMAIR BV

6245 HZ EIJSDEN T

+ 31 43 409 95 00

E info@dyka.com

E sales@coxgeelen.nl

W www.dyka.nl

W www.coxgeelen.nl

Van Leeuwenhoekstraat 2

MEETAPPARATUUR

3846 CB HARDERWIJK T

+31 341 43 91 00

+31 341 43 91 90

E info@systemair.nl

DAIKIN AIRCONDITIONING NETHERLANDS B.V.

W www.systemair.nl Zanddonkweg 7a

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS

Postbus 8585

5144 NX WAALWIJK

Charles Petitweg 21

3009 AN ROTTERDAM

4847 NW BREDA

+31 88 324 54 75

E info@systemair.nl

+31 88 324 54 69

W www.systemair.nl

E info@flir.com

E info@daikin.nl W www.daikin.nl

+31 416 68 55 55

+31 76 579 41 91

W www.flir.nl

KOUDETECHNIEK

ONTGASSING CV

UBBINK BV Verhuellweg 9 6984 AA DOESBURG T

+ 31 313 48 02 00

E info@ubbink.nl W www.ubbink.nl

SANITAIR

KOREX BENELUX BV

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK

Tjalk 13B

DELABIE BENELUX

Spoorstraat 14

2411 NZ BODEGRAVEN

Kommenstraat 20

4001 CN TIEL

+31 172 61 17 19

B-1070 BRUSSEL

T +31 344 63 48 84

+31 172 61 79 27

E info@vangalen.com

E info@vankempen-tiel.nl

E info@korexbenelux.com

E info@delabiebenelux.com

W www.vangalen.com

W www.vankempen-tiel.nl

W www.korexbenelux.com

W www.delabiebenelux.com

Postbus 59201 3008 PE ROTTERDAM T

+31 10 487 88 00

+32 (0)25 20 16 76

INSTALLATIE & BOUW | 117

WIE DOET WAT

TECHNISCHE PRODUCTEN PLIEGER B.V.

THERMONOORD B.V.

Postbus 10

Tolh没sleane 7

5300 AA ZALTBOMMEL

8401 GA GORREDIJK

REVEB INDUSTRIAL LIGHTING

+31 513 46 99 99

+31 513 46 99 81

SOLUTIONS

+31 418 68 26 82

E info@plieger.nl W www.plieger.nl

TECHNISCH ADVIESBUREAU

ACO Edisonstraat 36

E info@thermonoord.nl W www.thermonoord.nl

7006 RD DOETINCHEM T

VASTGOED ICT

+31 314 36 83 01

Industrieweg 32 4301 RS ZIERIKZEE T

+31 111 45 07 76

+31 111 40 60 19

E info@revb.eu

E info@aco.nl

W www.reveb.eu

W www.aco.nl

TECHNISCH HANDELSBUREAU RENSA BV

VERWARMING NCCW

Postbus 84

Postbus 50088 1305 AB ALMERE T +31 (0)36 539 19 22 E info@nccw.nl

6940 BB DIDAM T

+31 316 29 64 85

E info@rensa.nl W www.rensa.nl

TECHNISCH INSTALLATEUR

W www.nccw.nl

BRINKMANN & NIEMEYER

VENTILATIE

MOTOREN BV

7390 AB TWELLO +31 571 27 69 00

E info@bnmotoren.nl

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES

W www.bnmotoren.nl

ACHTERBERG LUCHTTECHNIEK 5171 PL KAATSHEUVEL +31 416 28 01 99

E info@altmontage.nl W www.altmontage.nl

ELCO BV Hamstraat 76 6565 AG KERKRADE

Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT T

+31 180 69 75 00

ALDES BENELUX BV Veem 3

+31 45 751 86 00 +31 45 566 99 35

6909 DZ BABBERICH

heatingsolutions@nl.elco.net

E info@buva.nl

www.elco.net

W www.buva.nl

E info@aldesbenelux.com

+31 316 24 32 22

VLOERWARMING

W www.aldes.nl

VERLICHTING

MONTAGE GARANT

TECHNISCHE UNIE Postbus 900

UNICA BODEGRAVEN BV

1180 AX AMSTELVEEN

Postbus 83 2410 AB BODEGRAVEN T +31 172 64 41 44 E info@unica.nl W www.unica.nl

118 | INSTALLATIE & BOUW

W www.coolworld-rentals.com

Amerikastraat 8

BUVA

Postbus 121 5700 AC HELMOND T +31 492 57 86 00 E info@kuijpers.nl W www.kuijpers.nl

+31 416 68 80 88

E sales@coolworld.nl

Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T +31 475 56 81 17 E info@homij.nl W www.homij.nl

KUIJPERS

Duikerweg 34 5140 AH WAALWIJK

Postbus 50

COOLWORLD RENTALS B.V.

+31 20 545 03 45

E info@technischeunie.com W www.technischeunie.com

Ambachtsweg 40-42

BEVER INNOVATIONS

5731 AG MIERLO

Industrieweg 32

+31 88 778 00 50

+31 88 778 00 20

4301 RS ZIERIKZEE T

+31 111 45 32 32

E mvc@beverinnovations.com

E info@montage-garant.nl

W www.beverinnovations.com

W www.montage-garant.nl

Past aan iedere wand De THISION L

THISION L vertegenwoordigt de condenserende gaswand-competentie van ELCO: met zes vermogens van 50 kW tot 145 kW kan bijna altijd aan de vereisten van meergezinswoningen en commerciële objecten worden voldaan. Tot en met een gecombineerd vermogen van 1.140 kW in cascade, met optimale energiebesparing, maximale ﬂexibiliteit en minimale uitstoot van schadelijke stoffen. Voorgemonteerde montagesets voor het hydraulisch systeem, die voor bijna elke bouwkundige situatie geschikt zijn, vergemakkelijken de planning en installatie. • • • • •

dubbele helix RVS warmtewisselaar constant hoog rendement complete cascade-oplossingen geïntegreerde cascaderegelaar ook in tapwater-uitvoering (16,3 ltr. 50° tot 47,5 ltr. 50°)

Meer informatie over de THISION L: gebruik uw smartphone en QR-reader of bezoek onze microsite: Lijnopstelling, wandhangend

ELCO Heating Solutions Elco B.V. Hamstraat 76 6465 AG Kerkrade T +31 (0)45 75 186 00 F +31 (0)45 56 699 35 Website: www.elco.net

Lijnopstelling, vrijstaand

Ruggelings, vrijstaand