Installatie & bouw be 02 2015 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 2

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WW W. I N S TAL L AT I E ENB OUW.B E

Yves Martin (WTCB) over normen brandveiligheid Innovaties op ISH-beurs Vlaanderen loopt stilaan warm voor warmtenetten

NUMMER 2 2015

APRIL - MEI

KSB SuPremE® – de meest energie-efficiënte magneetloze motor ter wereld De nieuwe generatie SuPremE®-motoren van KSB laat toe een energiebesparing tot 70% - en zelfs meer - te realiseren*. De motor voldoet nu al aan de vereisten van de rendementsklasse IE4 (IEC (CD) 60034-30 Ed.2) en anticipeert op de toekomstige Europese normen die vanaf 2017 van kracht worden. Dankzij zijn constructie zonder magnetische materialen scoort de SuPremE®-motor van KSB ook op ecologisch vlak opmerkelijk beter dan asynchrone motoren en synchrone motoren met permanente magneten. De keuze van robuuste materialen en de doordachte opbouw staan garant voor een lange levensduur. Investeer vandaag nog in de elektrische (r)evolutie van morgen! KSB Belgium · Zoning Industriel Sud · 1301 Bierges/Wavre · www.ksbbelgium.be * afhankelijk van het belastingsprofiel en vergeleken met een IE2 asynchrone motor.

Onze technologie. Uw succes. Pompen Afsluiters Service n

100%

TEVREDENHEID of geld terug

Unieke AFC technologie

Eclipse. De énige TRV (thermostatische radiatorkraan) die het ei van een hagedis kan uitbroeden. Om het ei van een hagedis met succes uit te broeden, is er een constante en nauwkeurig geregelde temperatuur nodig. Voor een gewone radiatorkraan zou dit een bijzonder moeilijke klus zijn gelukkig hoeft ons eitje zich geen zorgen te maken! De gloednieuwe Eclipse TRV met ingebouwde constante debietregelaar zorgt immers voor een betrouwbare en gelijkmatige temperatuurregeling. De Eclipse TRV heeft nog MEER troeven: een geavanceerd hydronisch inregelsysteem dat vrijwel geruisloos werkt zodat ons breekbare eitje in alle rust kan uitgebroed worden. Onze nieuwe TRV: • is de kleinste automatische TRV die momenteel op de markt beschikbaar is • biedt een nauwkeurig inregelsysteem voor efﬁciënter gebruik van radiator en ketel • maakt afzonderlijke, ingewikkelde berekeningen overbodig • handhaaft vrijwel geruisloos het juiste debiet • wordt gesteund door onze “niet tevreden; geld terug” garantie. U stuurt het product binnen 12 maanden terug naar de verkopende partij en krijgt uw geld terug. (Zo eenvoudig is dat!)

Ontdek meer over de nieuwe Eclipse TRV van IMI Heimeier op eclipsetrv.com

TPE3

VERWACHT MEER RENDEMENT VEEL MEER

GRUNDFOS iSOLUTIONS EEN REUZENSPONG VOOR INLINE POMPEN

De TPE3 levert een ongeĂŤvenaard rendement en een breed scala aan intelligente functionaliteiten, en is daardoor veel meer dan zomaar een pomp. De TPE3 heeft een ingebouwde warmte-energiemeter en ook een debietbegrenzende functie

waardoor er geen smoorklep na de pomp meer nodig is. Met een ruime keuze aan intelligente regelfuncties, is de pomp gemakkelijk in te stellen op de gewenste systeemtoepassingen. Ga voor meer informatie naar: www.grundfos.be.

UITGAVE

Voorwoord

2 Innovatie en onderzoek Beste lezer,

Batibouw is voorbij, de ISH-beurs zit erop. Op de twee beurzen passeerden een resem aan innoverende producten de revue, die moeten nu de weg zien te vinden naar vakmannen en consumenten. In ons ISH-overzicht krijgt u staalkaart van wat de beurs dit jaar te bieden had. Al die innovaties zijn natuurlijk nodig om ons gebouwenpark aan alle energie- en duurzaamheidseisen te laten voldoen, maar ze hebben niet alleen een ecologisch belang. Ze kunnen ook noodzakelijk zijn voor onze gezondheid. Een Europees onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift European Respiratory Journal, toont bijvoorbeeld aan dat de luchtkwaliteit in onze woonzorgcentra te wensen overlaat en een schadelijke invloed heeft op de gezondheid van de bewoners. Schadelijke stoffen, afkomstig van het verkeer, maar ook van verwarmingsinstallaties en koelsystemen, zorgen voor longproblemen bij de bewoners. Verzorgingstehuizen moeten de ventilatiesystemen in hun gebouwen verbeteren om de kwaliteit van de binnenlucht te garanderen. En ook al zijn de producten op zich belangrijk, een correcte installatie is natuurlijk even noodzakelijk. Al is een product het neusje van de zalm, als het niet correct geplaatst wordt vallen de voordelen snel weg. Daarom zetten fabrikanten ook terecht in op installatiegemak en gebruiksvriendelijkheid. In ons thema rond brandveiligheid vindt u daar enkele voorbeelden van. Volgens het Vlaams Energieagentschap voldeden trouwens 80 procent van de afgekeurde EPB-dossiers niet aan de eisen op vlak van ventilatie-installatie. De Vlaamse overheid zet daarom in op kwaliteitskaders om de consumenten te verzekeren dat hun investering kwaliteitsvol is. Over die kaders leest u eveneens in dit blad. Ondertussen gaan de welles-nietesspelletjes over de kerncentrales in ons land door. Volgens Groen-parlementslid Kristof Calvo rekt Electrabel het onderzoek naar de scheurtjes in de kerncentrales Doel 3 en Tihange 2 langer dan nodig. Zo zou het bedrijf schaarste creĂŤren en de winst verhogen. Die scheurtjes blijken dan ook nog eens groter en talrijker dan eerst gedacht, stelt een rapport eind februari. Eloi Glorieux, energie-expert van Greenpeace, is samen met Groen en Ecolo van mening dat Electrabel te veel invloed heeft op het regeringsbeleid. Het bedrijf probeert volgens sommigen ook zijn voordeel te halen uit het debat over de aanleg van strategische reserves, wat Electrabel natuurlijk weerlegt. Het debat zorgt voor heel wat onzekerheid over de toekomst van onze centrales. Die onzekerheid is er ook op Europees vlak, waar de Europese staats- en regeringsleiders beslisten om nauwer samen te werken om minder afhankelijk te zijn van onzekere buitenlandse partners zoals Rusland. Een van de speerpunten van het plan is stimulatie van onderzoek naar hernieuwbare energie. Dat kunnen we vanuit de sector alleen maar toejuichen. Veel leesplezier!

Jeroen Schreurs

INSTALLATIE & BOUW | 5

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift over installatietechniek, HVAC, Sanitair en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 3 • nummer 2 • 2015 Verschijnt 6 x per jaar

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Autobaan 22, B-8210 Loppem Postbus 85 ,3900 Overpelt T +32 (0)50 368 170 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

REDACTIECOÖRDINATIE Jeroen Schreurs /Rik Neven

REDACTIETEAM

Tim Janssens, Kevin Moens, Rik Neven, Desiree Pennings, Jeroen Schreurs (Redactiebureau Palindroom), Koen Mortelmans

BLADMANAGER

Koen Royackers E k.royackers@louwersmediagroep.be

ADVERTENTIES

www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en project E traffic@louwersmediagroep.be Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)50 368 170

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

ABONNNEMENTPRIJS

€ 54,00 per jaar excl. BTW KBC Bank IBAN BE80 7310 2514 2977 BIC KREDBEBB t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Installatie & Bouw. Informatie over abonnementen: T +32 (0)50 368 170

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt, België

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Installateurs verwarming, elektriciteit, sanitair, klimatisatie en luchtbehandeling, leden van de VCB Vlaamse Confederatie Bouw, BVA Bond van Vlaamse Architecten, CIB Vlaanderen de Confederatie van Immobiliënberoepen van Vlaanderen, ORI Organisatie van Raadgevende Ingenieurs, Engineering- en Consultancybureaus, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, abonnees, betrokken ministeries en diensten, provinciale en gemeentelijke overheden en betrokken federale, Vlaamse en regionale organisaties, Facilitymanagers bedrijven met eigen onderhoudsploeg, fabrikanten, invoerders en groothandelaars uit de sector.

VORMGEVING/ART DIRECTION T +32 (0)50 368 170 E studio@louwersmediagroep.be

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INHOUD Prettig binnenklimaat voor havenhuis van glas Grote koelcapaciteit voor LUMC Vlaanderen loopt stilaan warm voor warmtenetten KWO-installatie voor nieuwe hoofdzetel Groep Van Roey De pen: Ir. Nicolas Vyncke, CEO Ingenium Slimme technologie op het Smart Building Congress Stekkersysteem: Eenvoudig en energiebesparend Branddetectie en parkingbeheer voor Deloitte in Gent Kwaliteitskaders voor de bouwsector Talrijke innovaties op ISH Warmtebeeldcamera in zakformaat HVAC-onderdelen voor Ziekenhuis Oost-Limburg Luchtgroepen en koelmachines in het ZOL Multimedia geïntegreerd in gebouwenbeheer Vloerverwarming voor prestigieus project Kennisdelen voor optimale normatieve richtlijnen en berekeningen

8 11 14 18 20 23 24 26 28 30 39 41 44 46 49 50

THEMA BRANDVEILIGHEID Yves Martin (WTCB) over normen brandveiligheid Meer aandacht voor brandveiligheid Brandwerende dichtingen voor alle situaties Brandkleppen installeren: makkelijker dan ooit Veilige én esthetische kabeldoorvoeringen Brandbeveiliging voor alle installaties Brandwerende kit voor kleine openingen

53 55 57 59 61 63 64

Inhoud

Uitvoerig geteste brandwerende producten 65 Passieve brandbeveiliging op maat 67

Duurzame groei voor Callens & EMK 7de Energiecongres van VCB FIAQ promoot en ondersteunt gezonde luchtkwaliteit Gezonde lucht in BEN-woning

UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WWW. I N S TAL L AT I E E N BO UW. BE

NUMMER 2 2015

MAART - APRIL

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE

Meer aandacht voor brandveiligheid

Vlaanderen loopt stilaan warm voor warmtenetten

Coverbeeld: Technische ruimte Serviceflat 'de Middelburcht', foto Casper van Stempvoort

THEMA BRANDERS & KETELS Innovaties in de branche

GBS-systeem met toegangscontrole in Wielsbeke Journaal Brandweer Bornem in nieuwe kazerne

78 80 86

THEMA ZONNE-ENERGIE

Multimedia ge誰ntegreerd in gebouwenbeheer

2015094 Installatie & Bouw BE 02.indd 1

68 70 72 73

30-03-15 10:00

Jo Neyens, PV-Vlaanderen: Het verhaal van PV-technologie is nog niet uitverteld. Autonome warmtepomp dankzij zonne-energie Solar packs voor stevige zonnepanelen

88 90 93

Wie doet wat

ANTWERPEN | Hoofdzetel Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Tekst: Desiree Pennings

Forse koeling nodig door veel zonne-inslag

PRETTIG BINNENKLIMAAT VOOR HAVENHUIS VAN GLAS Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen bouwt een nieuwe hoofdzetel in de Vlaamse havenstad. Het nieuwe havenhuis zal uit twee onderdelen bestaan: de voormalige brandweerkazerne die voor dit doeleinde gerestaureerd wordt met daarop een nieuw bootvormig volume uit glas. Het van oorsprong Italiaanse bedrijf Galletti leverde de warmtepomp en koelmachine die het gebouw zullen voorzien van een prettig binnenklimaat.

8 | INSTALLATIE & BOUW

ANTWERPEN | Hoofdzetel Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

warmt. Zeker het schip vangt veel zon, waardoor er een forse koeling nodig is. Wij hebben een luchtgekoelde koelmachine van 1,3 MW en een geothermische warmtepomp geleverd. Die laatste wordt aangesloten op een bodem-energiesysteem,” vertelt Pierre Vueghs, vennoot van Galletti Belgium.

EC-MOTOREN

De haven van Antwerpen is de tweede grootste haven van Europa, na Rotterdam. Een havenhuis dat opvalt en de haven een internationale uitstraling geeft, is hier dan ook mooi op zijn plaats. Het opzienbarende nieuwe havenhuis, 46 meter hoog, zal oprijzen boven Antwerpen en hiermee een nieuw landmark vormen aan de skyline. Het gebouw van de brandweerkazerne wordt gerestaureerd en zal in zijn huidige vorm blijven bestaan. De binnenplaats van de oude kazerne wordt door middel van een glazen dak omgebouwd tot een centraal atrium. Het glazen schip van 105 meter dat erboven komt te hangen zal uit vier bouwlagen bestaan. In de drie pijlers waarop het nieuwe volume komt te rusten, komen de liften en trappen. De pijler die zich aan de buitenzijde van het gebouw bevindt, krijgt zelfs een panoramische lift. De 500 medewerkers en de bezoekers van het havenbedrijf kunnen hun auto’s kwijt op de gedeeltelijk ondergrondse parking. “Je kunt je voorstellen dat een gebouw dat uit zoveel glas bestaat, snel op-

Een uitdaging bij het project was de plaatsing van de koelmachine. Omdat die in een put moest staan was er maar een beperkte afblaasmogelijkheid. De bovenkant van de put is open, maar daaromheen is de machine volledig omsloten. De projectleiders besloten daarom dat de warme lucht afgeblazen moest worden door een Lauferrooster. “We hebben dit opgelost met een heel specifieke reeks ventilatoren, voornamelijk aangestuurd door EC-motoren met permanente magneten,” aldus Vueghs. Het voordeel van die EC-motoren is dat ze een hogere opvoerhoogte hebben in combinatie met een langere levensduur , minder energie verbruiken en bovenal minder geluid produceren. Dat laatste was een belangrijke eis voor de opdrachtgever. Vueghs: “Naar aanleiding van de eisen van het lastenboek is er gekozen voor een low-noise-uitvoering, met een laag geluidsniveau.” Inmiddels zijn de koelmachine en warmtepomp al geleverd door Galletti. Het gebouw zal naar verwachting echter pas medio 2016 in gebruik genomen worden. Het is de bedoeling dat het gebouw het BREEAM certificaat ‘Very Good’ gaat behalen, mede dankzij de door Galletti geleverde machines.

BEKENDE NAAM Galletti is inmiddels een bekende naam in België op het gebied van koelmachines en warmtepompen. Dat was voor de bouwheer van het nieuwe havenhuis een reden om voor hen te kiezen. Niet alleen deskundigheid en kennis zijn voor Galletti van belang, maar ook de kwaliteit van de geleverde apparatuur en een correcte opvolging na de verkoop en levering. “We hebben vier productiefaciliteiten in Italië en via het klassieke distributiekanaal was het merk al lange tijd actief op de Belgische markt. In 2009 zijn we overgeschakeld op een eigen landelijk bedrijf, zodat we de markt nog beter van dienst kunnen zijn,” aldus Vueghs. ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Aannemer Interbuild NV, Wilrijk Architect Zaha Hadid Architects, Groot-Brittannië Levering warmtepomp en koelmachine Galletti NV, Ternat Aanvang werken oktober 2012 Einde werken juni 2016

INSTALLATIE & BOUW | 9

LEIDEN | Leids Universitair Medisch Centrum Tekst: Jeroen Schreurs

GROTE KOELCAPACITEIT VOOR LUMC Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) breidt uit. Tegelijk worden de HVAC-eisen voor ziekenhuizen steeds strenger. De technische installaties van het gebouw moeten daarom mee evolueren. De vier koelmachines bijvoorbeeld, voldoen niet aan de capaciteit die het Medisch Centrum in de toekomst nodig zal hebben. Daarom vervangt Carrier, wereldleider in klimaattoepassingen, er twee van door watergekoelde centrifugaalkoelmachines met een groter vermogen. â&#x20AC;ş Het LUMC kan de capaciteit van de koelmachines nog verhogen.

INSTALLATIE & BOUW | 11

Airconditioning oPLoSSingEn

EEnvoud

intElligEntiE?

AQUASNAP® MET GREENSPEED® INTELLIGENTIE,

Verbeterde energieefficiëntie Compact en eenvoudig te installeren Akoestisch comfort Geavanceerde regeling Flexibel inzetbaar

www.carrier.nl www.carrier.be

Sinds Willis Carrier's werelds eerste moderne klimaatsysteem ontwikkelde in 1902, hebben Carrier engineering teams geavanceerde oplossingen voor uw bedrijf ontwikkeld. En omdat u niet zou moeten kiezen tussen eenvoud of intelligentie, heeft Carrier de ervaring, de efficiëntie en de inzetbaarheid van de AquaSnap verwerkt in de slimste innovatieve technologie: Greenspeed intelligentie. De 30RBM en 30RBP units zijn de ultieme oplossingen voor industriële en commerciële toepassingen waar een maximale flexibiliteit en een hoog rendement worden vereist.

ZODAT U NIET HOEF T TE KIEZEN.

LEIDEN | Leids Universitair Medisch Centrum

Een van de watergekoelde centrifugaalmachines

De vier bestaande koelmachines hadden elk een vermogen van 2,75 MW, dat is bij de twee nieuwe installaties opgetrokken tot maar liefst 5 MW. Hierdoor is in de nabije toekomst 15,5 MW beschikbaar en kan het ziekenhuis nadien bepalen welke uitbreidingen het wil om dat vermogen nog te verhogen. Zo is het LUMC klaar voor de toekomst. Carrier, dat al lang voor het ziekenhuis werkt, leverde en plaatste de installaties en zorgt voor het onderhoud. Emil Root, teamleider Sales voor de zorgsector bij Carrier, vervolledigt: “We hebben de koelmachines ook getest, samen met installateur Van Galen uit Rotterdam, en we verleenden advies tijdens de engineerings-, de uitvoerings- en opstartfase, om zo tot een volledig operationele en optimaal werkende koelinstallatie te komen.”

De transmissie tussen compressor en elektromotor is een enkelvoudige overbrenging met conische tandwielen. Dat pakket zit in een semi hermetische constructie om lekkage van het koudemiddel

'DE NIEUWE KOELINSTALLATIES HEBBEN ELK EEN VERMOGEN VAN 5 MW'

COMPRESSOR Die nieuwe koelmachines zijn groter dan de vorige, maar zijn ook opgebouwd met de nieuwste compressietechnieken, zoals een efficiëntere warmtewisselaar. De gebruikte compressor is een ééntraps-centrifugaalcompressor met open waaier en een speciaal geconstrueerde aerodynamische tunneldiffuser. Root: “Samen met een op de bedrijfscondities afgestemde waaierdiameter verzekert die constructie een optimaal rendement bij de gespecificeerde bedrijfscondities.

te voorkomen. De constructie heeft daarbij nog voldoende deksels ten behoeve van service en inspectie.”

VERBETERD RENDEMENT De koelmachine is ook uitgerust met een variabele frequentieregelaar (VFD), gestuurd door een microprocessor, met een ‘pulse modulation’-ontwerp. Root: “Als er minder koelbehoefte is, gaat die regelaar wat vermogen terugschroeven en zo het rendement van de installatie verbeteren en de exploitatiekosten verlagen. De efficiëntie van die VFD bij vollast is groter dan 97 procent, wat ervoor zorgt dat de efficiëntie van de koelmachine niet negatief beïnvloedt wordt bij een hogere koelvraag. De actieve gelijkrichter regelt daarnaast de powerfactor naar 0.99 of hoger, wat meteen merkbaar is bij de kVA-afname van de koelmachine. De VFD heeft ook spanningsboost-mogelijkheden en kan bij een gereduceerde aansluitspanning toch een maximale motorspanning genereren. De aan-

loopstroom blijft beperkt tot de maximale bedrijfsstroom. De regelaar is gemonteerd in de fabriek, bedraad en volledig getest, zodat de werking gegarandeerd is.”

VERTROUWEN Het onderhoudscontract van de koelinstallatie loopt twintig jaar. Het maakt dus een heel belangrijk deel uit van de opdracht. Root: “Dat toont aan dat het ziekenhuis een groot vertrouwen heeft in Carrier, zo’n verbintenis gaan ze immers niet zomaar aan. We werken al ruim dertig jaar samen met het centrum voor de oudere installaties, en de staf is heel tevreden over onze prestaties. Eigenlijk beschouwt het ziekenhuis de technische centrale als een soort ‘black box’. Zij geven de vereisten, bijvoorbeeld over de watertemperatuur, en Carrier regelt alles. Dat we die verantwoordelijkheid krijgen, is ook een gevolg van onze integrale aanpak. Van verkoop tot ondersteuning achteraf, wij zorgen dat we intern op één lijn zitten, en dat is iets wat de klant merkt.” ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer LUMC (Leiden) Levering en plaatsing Carrier (Culemborg/ Installateur Opdracht gekregen

Valkenswaard) Van Galen (Rotterdam) mei 2014

INSTALLATIE & BOUW | 13

Warmtenetten

Tekst en beeld: Koen Mortelmans

Vlaanderen loopt stilaan warm voor warmtenetten Traditioneel worden woningen en andere gebouwen in Vlaanderen verwarmd met individuele gas- of stookolieketels, in individuele stookplaatsen. Warmtedistributie op wijkof stadsniveau is er nog altijd uitzonderlijk. In Centraal-, Noord- en Oost-Europa is het echter vanzelfsprekend. Maar stilaan komen er ook in eigen land meer initiatieven. De gemakkelijke en betaalbare beschikbaarheid van Nederlands aardgas –in België ligt de gemiddelde aardgasprijs lager dan in Nederland!– maakte dat er in België een fijnmazig aardgasnet tot stand kwam. Landen met minder gemakkelijke toegang tot aardgas kozen gemakkelijker voor stadsverwarming. En het is economisch niet zinvol om twee verschillende netten parallel aan te leggen. Toch zijn er op verschillende plaatsen opgestart, al zijn concrete realisaties of werken vooral in West-Vlaanderen te vinden. Dat heeft te maken met de aanwezigheid van afvalverbrandingsovens, zoals die van Imog en Mirom, die de restwarmte uit hun verbrandingsprocessen kunnen en willen aanbieden. Verbrandingsovens moeten regelmatig een nieuwe milieuvergunning aanvragen. De levering van warmte aan een warmtenet kan bij dergelijke vergunningsaanvragen een ondersteunend element vormen en het lokale maatschappelijk draagvlak vergroten. In Roeselare breidt de Mirom-afvalverbandingsoven zijn bestaande warmtenet uit naar twee nieuwe woonverkavelingen. De nieuwe wijk 'Licht en Ruimte,' goed voor 96 woongelegenheden, ligt pal op de bestaande leiding. Hier worden voor het eerst in Vlaanderen individuele woningen rechtstreeks verwarmd dankzij de verbranding van restafval. Er staat wel een back-upinstallatie die op aardgas draait. Mirom stapte slechts schoorvoetend in, omdat het wel vertrouwd was met industriële warmteklanten, maar (nog) niet met de meer fijnmazige vertakkingen van huishoudelijke afnemers. Dit project vormde de aanleiding van een (Vlaamse) wetswijziging, zodat de verkavelaar niet meer verplicht is voor aardgasdistributie te zorgen op plaatsen waar warmtedistributie ligt. Dit vermijdt dubbele kosten. Zelfs na voltooiing van de tweede nieuwe wijk, deels op grondgebied Hooglede, zal het warmtenet slechts 5 à 10% van de warmteproductie van Mirom opnemen. "De capaciteit van de afvalverbrandingsovens is slechts een fractie van wat de industrie aan restwarmte voortbrengt. De meeste restwarmte wordt in ons land nog altijd afgeblazen," zegt Koen Van Overberghe, technisch directeur bij Mirom. Daarmee raakt hij de financiële kern van de zaak. De aanleg van een warmtedistributienet is niet goedkoop. De investeringen betalen zich slechts op lange termijn terug en zolang moeten er zowel voldoende stabiele leveranciers als stabiele afnemers zijn. Juridisch gezien is een warmtelijn tussen twee

14 | INSTALLATIE & BOUW

De Mirom-verbrandingsoven in Roeselare.

Warmtenetten

Tom Prinzie, bestuurder bij Warmtenetwerk Vlaanderen.

Koen Van Overberghe, technisch directeur bij Mirom.

Venning Na dik een halve eeuw zat er sleet op de huizen van de Kortrijkse wijk Venning. De vernieuwing omvat zowel renovatie als nieuwbouw én de aanleg van een lokaal warmtenetwerk. Dat moet de wijk een CO2neutraal karakter bezorgen. De woningen worden nieuw opgetrokken als passiefgebouwen of gerenoveerd tot laagenergiewoningen. De kern van het wijkverwarmingsnet is een biomassacentrale, met een verwarmingsketel (950 kW) op houtchips en een kleine WKK. De leidingen naar de appartementen lopen ondergronds en leveren warm water en verwarming in alle woongelegenheden. Buro II & Archi+I en Ingenium tekenden de plannen voor de wijkvernieuwing.

partijen ook een net, maar in de praktijk ligt het gevoeliger. Wanneer een 'net' slechts één leverancier en één afnemer telt, staat en valt het net met het op lange termijn lokale voortbestaan en warmte produceren/afnemen van beide deelnemers. Op studiedagen wordt doorgaans dertig jaar vernoemd als veilige ROI-horizon." Dit vergt het sluiten van langetermijnovereenkomsten en/of de nodige ingebouwde waarborgen. In het economisch beleid kan deelname aan een warmtenet dan ook meespelen in de lokale verankering van grote bedrijven.

Sinds de recente renovatie wordt woongebouw Zilverberg in Roeselare verwarmd met warmte uit de Mirom-afvalverbrandingsoven.

Omdat de nieuwe verkaveling 'Licht en Ruimte' op het traject van het bestaande Miromwarmtenet lag, was het niet nodig extra leidingen te plaatsen.

STORA-ENSO EN VOLVO Daarom heeft de Vlaamse regering 2 miljoen euro aan 'strategische ecologiesteun' uitgetrokken voor de aanleg van een 4 km lang warmtenet tussen Stora Enso en Volvo Cars, in het Gentse havengebied. De bij Stora Enso geproduceerde en geleverde warmte moet daarmee grotendeels de door fossiele brandstoffen opgewekte warmte vervangen die Volvo Cars Gent totnogtoe verbruikt. Stora Enso beschikt in zijn Gentse papierfabriek over twee bio-warmtekrachtkoppelingsinstallaties (WKK) die jaarlijks 300.000 ton biomassa en bio-afval omzetten in elektriciteit en proceswarmte. Vandaag leveren aardgasgestookte heetwaterketels de proceswarmte voor het drogen van de wagens in de spuitfabriek van Volvo Cars. Het akkoord tussen beide bedrijven en de Vlaamse overheid resulteert in de bouw van een ondergronds industrieel warmtenet met proceswarmte, vanuit de bio-WKK van Stora Enso naar Volvo Cars. Dit moeten leiden tot een besparing op het primair energieverbruik en tot de vermindering van de CO2-uitstoot met 15.000 ton per jaar. Het warmtenet, 2 km heen en 2 km terug, krijgt een capaciteit van 25 MW en zal voor een kwart van zijn lengte onder het Zeekanaal Gent-Terneuzen lopen. Volgens de huidige planning zal de eerste warmte uitgewisseld worden in 2016. De totale aanlegkosten zullen ongeveer 6 miljoen euro bedragen. ›

INSTALLATIE & BOUW | 15

Nieuwe 5-serie dakdoorvoeren

Complete lijn dakdoorvoeren • Nieuwste generatie dakdoorvoeren waarbij design is gecombineerd met topprestaties! • Veilig, duurzaam en gemakkelijk te installeren.

Rolux 5G: Dakdoorvoer voor rookgasafvoer HR-top

Multivent 5V: Dakdoorvoer voor mechanische ventilatie

• Oplossingen voor rookgasafvoer van de HR-top ketel, mechanische ventilatie, rioolontluchting of combinaties. • 20% compacter dankzij de gepatenteerde spiraaltechniek.

Solovent 5R: Dakdoorvoer voor rioolontspanning

Rolux 5G Combi: Dakdoorvoer voor rookgasafvoer, luchttoevoer en ventilatie

Mutlivent 5V Combi: Multifunctionele dakdoorvoer voor ventilatie

LDL.BE

member of

Ubbink nv Jan Samijnstraat 9, 9050 Gentbrugge | Tel: 09 237 11 00 | www.ubbink.be

pLAATsing BuiTen de wAnd

geceRTifieeRd

s Efecti 7 -05 44 07-A -0011 FR 14 ) ext E 0 6 (CR -159 49 09-A -0026 FR 14 ext E U-LT ) (C

Rf-Technologies • open To innovaTion, closed To fiRe Lange Ambachtstraat 40 • B-9860 Oosterzele • T. +32 9 362 31 71 • www.rft.be Ad I&B 03-2015_rv1.indd 1

4/03/2015 16:22:18

Warmtenetten

IDEALE LEVERANCIERS AFNEMERS Ideale leveranciers en afnemers produceren en consumeren permanent ongeveer dezelfde warmtevolumes. Leveranciers kunnen zich flexibel opstellen, door een gecombineerde, variabele productie van warmte en elektriciteit. Ideale afnemers zijn zwembaden en ziekenhuizen, naast ondernemingen met continue bedrijfsprocessen en recente, goed geïsoleerde woningen. In andere bedrijven, scholen en kantoren kent de vraag te veel pieken en dalen. Dat geldt ook voor oudere woningen, die in de winter veel meer verwarming nodig hebben dan in de zomer. Nieuwe woningen hebben vooral sanitair warm water nodig en die vraag is gelijkmatiger.

PROBLEMEN TE OVERWINNEN Hoewel de wetgeving al is aangepast en er diverse subsidiemaatregelen zijn genomen, valt er nog heel wat regelgevend werk te verzetten. "Om de

warmte van de Imog-verbrandingsoven in Harelbeke over te brengen naar de nieuwe woonverkaveling Groeningheververij/Ter Perre in Kuurne moeten we de Leie oversteken," vertelt Tom Prinzie, bestuurder bij Warmtenetwerk Vlaanderen. "De gemakkelijkste oplossing zou erin bestaan de leiding aan een bestaande brug op te hangen. Maar de beheerder van de waterwagen verzet zich daartegen. In andere landen kan dit wel, Denemarken en Zweden willen zelfs zo'n leiding ophangen aan de 15 km lange brug over de Sont, tussen Kopenhagen en Malmö. Uiteraard worden daarbij de nodige afspraken gemaakt inzake onderhoud en incidenten. Als we geen gebruik mogen maken van de Leiebrug moeten we onder de rivier door met onze leiding en loopt de kostprijs op van 2 naar 3 miljoen euro." De nieuwe verkaveling, waar dit jaar de bouwwerken starten, zal minstens 700 woningen tellen, op termijn misschien zelfs duizend. Imog beschikt over voldoende capaciteit op ze allemaal te verwarmen. ❚

Afvalverbranding, warmtedistributie en originele architectuur kunnen best samengaan: dankzij ontwerper Friedensreich Hundertwasser is de afvalverbrandings- en warmtecentrale van Spitelau een van de bezienswaardigheden van Wenen.

INSTALLATIE & BOUW | 17

RIJKEVORSEL | Groep Van Roey Tekst: Jeroen Schreurs

KWO-INSTALLATIE VOOR NIEUWE HOOFDZETEL GROEP VAN ROEY Als een van de grootste spelers op de Belgische bouwmarkt wil Groep Van Roey zelf uiteraard het goede voorbeeld geven op het vlak van duurzaam bouwen. Dat brengen ze in de praktijk bij hun nieuwe hoofdkantoor in Rijkevorsel. Op het vlak van verwarming en koeling kiezen ze voor een KWO-systeem met betonkernactivering. Daarvoor doen ze een beroep op IFTech. IFTech, gespecialiseerd in opslag van warmte en koude in de bodem, is momenteel bezig met de installatie. Het bedrijf voerde recent de boringen uit en ontwikkelt nu de bronnen. Ook de terreinwerkzaamheden zijn bijna klaar. Raf Schildermans, projectleider bij IFTech, vertelt over het project: “Groep Van Roey wou graag een duurzaam gebouw, met veel aandacht voor een energiebewuste uitvoering, isolatie en architectuur. Dat wilden ze natuurlijk ook doortrekken naar de verwarming en de koeling van het gebouw. Door die nadruk op duurzaamheid zijn de warmteverliezen in het gebouw heel laag. Het gevolg daarvan is natuurlijk dat je ook snel risico op oververhitting loopt. Het zou natuurlijk niet efficiënt zijn om dat op te lossen met koelmachines die veel energie verbruiken terwijl je op je verwarming bespaart. Daarom koos Groep Van Roey voor onze KWO-oplossing. Daarmee kan je heel efficiënt verwarmen met een warmtepomp in de winter, en met een heel hoge COP passief koelen in de zomer.

GESTANDAARDISEERD

De voor- en achterzijde van de installatie bij Groep Van Roey

Het is niet de eerste keer dat IFTech samenwerkt met Groep Van Roey. Belangrijke troef voor het bedrijf is het gestandaardiseerde concept dat het bedrijf aanbiedt. Schildermans: “Wij hebben de regeling van het grondwatersysteem, de warmtepomp en het gebouw op een optimale manier met elkaar gekoppeld. Met die standaard kunnen we alle mogelijke scenario’s invullen: een twee- tot achtbronnensysteem, een warmtepomp met scroll- of schroefcompressor, gelijktijdige of niet-gelijktijdige koude- of warmtevraag, dat is allemaal perfect mogelijk met ons softwarepakket.

PASSIEVE KOELING Het KWO-systeem gebruikt dus opgeslagen zomerwarmte uit de bodem om te verwarmen in de winter en winterkoude voor de zomer. Voor dat eerste gebruikt het systeem een warmtepomp die de warmte uit het water optilt naar een hoger temperatuurniveau. Het grondwater koelt ondertussen af tot een temperatuur van 6 à 7 graden en komt in een koudebron terecht. Die koude koelt het gebouw in de zomer op een passieve manier, zonder een warmtepomp of een koelmachine. Ze gaat rechtstreeks naar de circulatiekanalen in het gebouw, dat dan afkoelt via luchtgroepen en betonkernactivering. Schildermans: “We onttrekken dat grondwater aan een debiet van 36 m³ per uur. Dat water gaat langs een warmtewisselaar terug de grond in. Rond die wisselaar ontwikkelden we een hydraulische unit met alle mogelijke connecties naar de warmtepomp en het gebouw.”

Uit zandpakketten is veel water te halen voor een KWO-installatie

FORMATIE VAN DIEST IFTech deed voor deze KWO-installatie twee boringen van 120 meter, op een honderdtal meter van elkaar. De formatie van Diest, de geologische formatie die ook onder Rijkevorsel loopt, is daar uitermate geschikt voor.

18 | INSTALLATIE & BOUW

IFTech is gespecialiseerd in KWO-systemen

RIJKEVORSEL | Groep Van Roey

Schildermans: “De formatie van Diest is een zandpakket van een honderdtal meter dik, met voldoende water om een KWO mee te voeden. De Kempen is daarom bij uitstek geschikt voor KWO. In heel Limburg, maar ook in delen van Brabant en Antwerpen is KWO mogelijk, al raden we bij die laatste twee wel een vooronderzoek aan. 1In Westen Oost-Vlaanderen is KWO veel moeilijker, 15870234_iftech 1-2.pdf 24-03-15 11:01 daar vind je een diepe kleilaag waar je bijna geen water aan kan onttrekken. Aan de Vlaamse Kust daarentegen is het wel weer mogelijk, daar hebben we momenteel een proefproject lopen bij appartementsgebouwen, en dat is heel succesvol.” ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Architect Aannemer en coördinator KWO-installatie Stabiliteit Technieken Omgevingswerken Veiligheid

Groep Van Roey (Rijkevorsel) Schellen Architecten (Bonheiden) Groep Van Roey (Rijkevorsel) IFTech (Beringen) Grontmij (Brussel) Studiebureau Boydens (Loppem) d+a consult (Halle) Regnard (Kalmthout)

IFTECH nv, uw design en build partner voor geothermische energiecentrales met prestatiegarantie. Daarenboven begeleidt IFTech de bijhorende subsidie- en vergunningsdossiers.

Koolmijnlaan 185 B-3582 Beringen, België E-mail: info@iftech.be

T: +32-(0)11 450 750 F: +32-(0)11 450 759 Website: www.iftech.be

INSTALLATIE & BOUW | 19

DE PEN

Ir. Nicolas Vyncke, CEO Ingenium BOUW 20 || INSTALLATIE INSTALLATIE &&BOUW

DE PEN

Boeiende, disruptieve tijden In iedere Installatie en Bouw neemt een autoriteit uit de sector de Pen vast om zijn of haar mening te geven over ontwikkelingen in de sector. Deze keer viel de eer te beurt aan Nicolas Vyncke, CEO van Ingenium. Gepassioneerd door al het moois op onze verbluffende planeet, besef ik dat we er alles moeten aan doen om de harmonie en het evenwicht op onze aarde maximaal te bewaren. Jammer genoeg heeft de mensheid in het verleden te weinig rekening gehouden met het natuurlijk kapitaal dat we mochten erven. Het besef dat we er alsnog samen iets kunnen aan doen, groeit gelukkig met rasse schreden. Darwin zei al dat ‘het enkel die soort is die zich best kan aanpassen, die zal overleven’. De creatieve mens is aan een verschroeiend tempo innovatieve oplossingen aan het bedenken. Tesla, Uber, AirBnB, 3D-printing, the Internet of Things, … zijn allemaal iconische voorbeelden van een onomkeerbare omwenteling. Bij Ingenium werken we al lang aan energiezuinige gebouwen en installaties. Het is echter pas in het laatste decennium dat we radicaal anders durfden na te denken. Vandaag zijn nul-energiegebouwen perfect technisch en economisch haalbaar. Meer nog, gebouwen worden kleine ‘energiecentrales’ die hun geproduceerde energie ofwel bufferen voor gebruik op een ander moment, ofwel gewoon leveren aan het net. Slimme energienetten geven daarenboven ongekende kansen op het vlak van energieproductie, energieuitwisseling en energiebesparing, en de bijhorende CO2-reductie.

VOORUITGANG OP VERSCHILLENDE VLAKKEN Techneuten lanceren dagelijks verbluffende innovaties die ons helpen in ons denken over duurzame gebouwen. Het gaat dan niet enkel over materialen en technische toepassingen, ook de hulpmiddelen om duurzaamheid beter conceptueel vorm te geven zijn bruikbaarder en toegankelijker geworden. Het wereldwijde web en de bijhorende fantastische communicatiemogelijkheden laten ons toe kennis uit te wisselen met de hele wereld. Ideeën, wetenschap-

pelijke studies, iconische voorbeeldprojecten uit andere continenten en culturen liggen ter inspiratie binnen muisklikbereik. De exponentieel toegenomen elektronische rekenkracht, zowel op hard- als softwarevlak, geeft ons schitterende tools om bijvoorbeeld eenvoudige en betrouwbare simulaties te maken van gebouwen en duurzame gebouwconcepten. Building Information Modelling is een geweldige stap voorwaarts in de holistische aanpak van het bouwgebeuren. Door BIM stijgt de meerwaarde van voorafgaand en doordacht denkwerk in het bouwproces, met als grote voordelen foutenreductie, tijdswinst en de eliminatie van ongecoördineerde ontwerptaken. Dat verhoogt uiteraard de kwaliteit en drukt de totale bouwkost over de levensduur van een gebouw. Ook op het vlak van de aanpak van een bouwproject lijkt er - helaas veel te langzaam - een voorzichtige doch niet te stuiten evolutie te ontstaan naar nieuwe samenwerkingsmanieren tussen bouwpartners. Langzaam groeit het besef dat de realisatie van een bouwproject geen optelsom is van individuele en soms conflicterende belangen, maar dat een bouwproject succesvoller is als elke betrokken kennispartner, uitvoerende partner, eigenaar, gebruiker, onderhoudsbedrijf, noem maar op, zijn meerwaarde ter beschikking stelt van een sterker geheel. In teamverband en met een open samenwerking, met als gemeenschappelijk belang een beter eindresultaat in een lange termijn perspectief. Wat is het fijn om te mogen (mee)werken en leven in een tijd waar we, door radicaal anders te durven denken en doen, ons klein steentje kunnen bijdragen aan een betere wereld. Vanuit Ingenium nodigen we iedereen uit om deel te nemen, met een open geest, aan deze uitermate boeiende (r)evoluties. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 21

Verstaanbare

Veiligheid

ontruimings- & alarmeringssysteem

Stekerbaar installeren INDOOR

Veilig gegarandeerd betrouwbaar • VdS gecertificeerd (EN54-16) • maximaal functiebehoud bij lus-onderbreking of kortsluiting slim veelzijdigheid in 1 platform • voice alarm • omroep (public address) • muziekdistributie • alarmering met flitslichtbesturing simpel logisch van opbouw • slechts 5 verschillende componenten • eenvoudig te installeren • 1 bedienpaneel nodig per configuratie groen zeer energiezuinig • een isolator verbruikt slechts 0,4 watt in normaalbedrijf

Aandacht! De eigenaar van de wagen met nummerplaat . . . . . wordt gevraagd aan de infobalie.

OUTDOOR

Aandacht! Wegens technische redenen verzoeken wij U het gebouw te verlaten via de dichtstbijzijnde nooduitgang...

Wieland Electric - ATEM NV Bedrijvenpark de Veert 4 - 2830 Willebroek info@atem.be www.wieland-electric.be

Smart Building Congress Tekst: Jeroen Schreurs

SLIMME TECHNOLOGIE OP HET SMART BUILDING CONGRESS

FEE, de Federatie van de Elektriciteit en de Elektronica, brengt zijn leden regelmatig samen om over actuele thema’s en onderwerpen te discussiëren. ‘Smart Buildings’ is zo’n actueel onderwerp, daarom organiseerde sectorfederatie het eerste ‘Smart Building Congress’ in Mechelen. Installatie en Bouw sprak met Eric Piers, bestuurder van de FEE.

'WE STAAN ACHTER OP ONZE BUURLANDEN, DIE KLOOF MOETEN WE DICHTEN' fast voor het energieverbruik en moet anders in de toekomst. Slimme applicaties die al die componenten verbinden en informatie uitwisselen, dat is wat de meeste mensen hier interesseert. Dat gaat ook verder dan een alleenstaand gebouw, denk maar aan ziekenhuiscomplexen met verschillende campussen, of het Smart Gridverhaal. Hoe verbinden we alle individuele installaties tot een geïntegreerd, dynamisch systeem met een optimale balans? Daar zijn we vandaag nog niet, maar we proberen om met congressen zoals dit daar verandering in te brengen.”

WELKE SESSIES VOND U DE MOEITE?

Eric Piers, bestuurder van de FEE.

Piers: “De inleiding van professor Wim Boydens was heel boeiend. Hij gaf ook aan dat er geen kant-en-klare oplossing bestaat en dat we alle puzzelstukjes samen moeten leggen. De sessie van één van de sprekers over meetsystemen was ook interessant. Het verbruik en andere gegevens monitoren is enorm belangrijk om te weten waar je over spreekt en dat je verschillende oplossingen kunt vergelijken. Er waren ook een aantal bedrijven die hun eigen gebouw ‘smart’ hebben gemaakt en hun ervaringen deelden met anderen.”

WAAROM ORGANISEERT FEE DIT CONGRES?

WAT GEBEURT ER NA DIT CONGRES?

Piers: “We worden allemaal, professioneel en privé, geconfronteerd met steeds meer informatisering en technologie, ook in onze woningen. Iedereen moet mee met die evolutie, maar er zijn zoveel verschillende elementen in dat verhaal dat het overzicht wat zoek raakt. Het Smart Building Congress wil dat overzicht bieden door de verschillende spelers samen te brengen en van gedachten te wisselen. Wat kunnen Smart Buildings voor de verschillende spelers betekenen?”

Piers: “Het is de bedoeling van FEE om hier een jaarlijks evenement van te maken. We proberen een forum te creëren waar partijen uit de sector, zowel leden en niet-leden, kunnen blijven leren over nieuwe toepassingen en technologieën. Het is ook nodig, want we staan achter tegenover onze buurlanden. FEE wil door een betere informatie-uitwisseling die kloof dichten.” ❚

WIE ZIJN DIE SPELERS? Piers: “Dat is een heel divers publiek, van ingenieursbureaus over universiteiten en facility managers tot steden en gemeenten. Ook de NMBS en het leger zijn hier aanwezig, net zoals tal van bedrijven. Iedereen eigenlijk die iets te maken heeft met elektrische energiesystemen. Er zijn trouwens 277 inschrijvingen, een groot succes voor een eerste editie. Dat toont toch wel aan dat er veel mensen zijn die antwoorden zoeken.”

ZIJN ER SPECIFIEKE VRAGEN WAAR VEEL DEELNEMERS MEE ZITTEN? Piers: “Iedereen is op zijn manier bezig met het thema. Dat is ook een beetje de kern van het verhaal: er zijn zoveel componenten - ventilatie, verwarming, verlichting, beveiliging,… - die vandaag goed functioneren, maar die allemaal onafhankelijk van elkaar werken en niet op elkaar zijn afgestemd. Dat is neEr daagde een heel divers publiek op, van ingenieursbureaus tot overheden.

INSTALLATIE & BOUW | 23

GENT | Nieuwe locatie Deloitte

Tekst: Jeroen Schreurs

STEKKERSYSTEEM:

EENVOUDIG EN ENERGIEBESPAREND Deloitte, de internationale audit- en consultinggroep, verhuist in de toekomst naar een nieuw locatie: The Loop, het nieuwe bedrijventerrein in Gent. Projectontwikkelaar Banimmo mikt met het gebouw, dat 7400 vierkante meter kantoorruimte zal bieden, op een ‘very good’ BREEAM-certificaat door een zeer laag energieverbruik. Daarvoor kozen ze onder andere voor een stekkerbaar installatiesysteem van Wieland Electric.

Het stekkersysteem van Wieland is erg gebruiksvriendelijk.

24 | INSTALLATIE & BOUW

GENT | Nieuwe locatie Deloitte

'STEKKERSYSTEMEN PASSEN PERFECT IN HET DUURZAAMHEIDSPLAATJE'

De nieuwe verdeelblokjes maken ook kleine verbindingen makkelijk.

Atem nv levert de stekkersystemen van Wieland Electric aan tal van projecten in Vlaanderen. Bij het nieuwe kantoor voor Deloitte waren ze verantwoordelijk voor het hele aansluitsysteem van de verlichting, met onder andere Wielandsnoeren, verdeeldozen en verdeelblokken. Gunther Van Duyse, Managing Director, gaat er dieper op in: “Wieland maakt zulke stekkerbare installatiesystemen voor grotere utiliteitsprojecten waar heel veel verlichting nodig is, zoals openbare gebouwen ziekenhuizen en kantoorgebouwen. Zo’n systeem is heel handig in die context, want zonder onze stekkers kom je al gauw aan honderden armaturen die je moet openen en sluiten om de draden te bevestigen. Daar ben je wel even mee bezig.”

makkelijk om het systeem uit te breiden met extra schakelaars of bewegingsmelders. Een automatiseringssysteem zoals DALI aansluiten is ook geen probleem. Naast de voeding gaan dan ook de stuursignalen voor de lichtregeling via de snoeren in het systeem.”

Vanuit centrale verdeeldozen lopen er snoeren, met afstanden tot acht meter, naar de verschillende armaturen. Die dozen worden al doorgelust om de spanning te verdelen. Zo kan je heel snel het hele systeem aansluiten. “De installateur kan op voorhand ook perfect zien waar hij alles moet plaatsen en welke onderdelen hij nodig heeft, om dat dan in één pakket te bestellen,” zegt Van Duyse. “Je zou het systeem zelfs kunnen laten installeren door iemand met een beperkte technische opleiding, je kan de stekkers immers maar op één manier met elkaar verbinden en bij elkaar passende kleurtjes helpen om snel de juiste aansluitingen te maken. Met de nieuwe, kleinere verdeelblokjes is het ook

Een verdeeldoos-schema.

BREEAM

De stekkers komen in alle vormen en maten en kleuren.

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Algemene aannemer Installatie Leverancier snoeren en verdeeldozen

Banimmo (Zaventem) Algemene Bouw Maes nv (Gent) VMA (Sint-Martens-Latem) Atem nv (Willebroek)

Zoals vele bedrijven willen ook Banimmo en Deloitte groenere en duurzame gebouwen. Ze gaan daarom voor een ‘very good’-duurzaamheidscertificaat van BREEAM. Voor zulke bewijzen is herbruikbaarheid van de materialen een belangrijk criterium. Van Duyse: “Onze stekkers kan je perfect losmaken en hergebruiken in een ander deel van het gebouw, bij een renovatie bijvoorbeeld. Minder afval dus, maar wel een hoger gebruiksgemak. Je hebt ook minder lange kabellengtes nodig door vanuit een centrale verdeeldoos te werken. Hierdoor heb je bijvoorbeeld ook minder koper nodig, wat je duurzaamheidsscore weer doet stijgen, en ga zo maar door. Stekkerbare systemen zoals het onze passen dus perfect in het duurzaamheidsplaatje dat bedrijven nastreven, daarom zijn wij natuurlijk erg populair.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 25

GENT | Nieuwe locatie Deloitte

Tekst: Jeroen Schreurs

Branddetectie en parkingbeheer voor Deloitte in Gent Het project rond het nieuwe gebouw van Deloitte in Gent was een van de grootste vastgoedtransacties op de kantoormarkt in 2013. Nu de werken vergevorderd zijn, werd het ook tijd om aan speciale technieken te denken. Brandbeveiliging, toegangscontrole en parkingbeheer bijvoorbeeld. Het nieuwe gebouw zal zes bovengrondse verdiepingen tellen en 7400 vierkante meter kantoorruimte bieden. Een hoge branddetectiekwaliteit is bij zo’n groot gebouw onontbeerlijk voor de veiligheid van de werknemers. Jadec installeert die branddetectie van het nieuwe kantoorgebouw en zal ook de parking met slagbomen, intercoms en toegangscontrole voorzien in opdracht van aannemer elektriciteit VMA. Mike Scott, afgevaardigd bestuurder van Jadec nv, vertelt: “Het is voor ons een middelgroot project, met 450 detectiepunten over het hele kantoorgebouw, dat we installeren volgens de BOSEC-norm waarvan Jadec ook een erkende installateur is.”

De toegangscontrole van Jadec

26 | INSTALLATIE & BOUW

PARKING Jadec zorgt ook voor het parkingbeheer. Die parking biedt plaats aan 160 auto’s, met op de gelijkvloerse verdieping plaats voor de bezoekers, en daaronder ruimtes voor genodigden en werknemers. Mike Scott: “Elke parkeerplaats zal detectie en visualisatie krijgen, dat maakt deel uit van het parkeerbegeleidingssysteem dat we zullen uitwerken. De bestuurders kunnen ook, via displays die we zullen plaatsen, op elke verdieping zien hoeveel plaats er nog vrij is. We voorzien bovendien een softwaresysteem verbonden aan het parkingbeheer. Zo kan Deloitte van in de kantoren de bezetting van de parking raadplegen en gegevens uit het verleden opvragen.”

GENT | Nieuwe locatie Deloitte

Jadec is thuis op alle vlakken van beveiligingstechniek, onder andere intelligente videosystemen

DUUR NIET ALTIJD BETER Jadec is thuis op alle vlakken van beveiligingstechniek, zoals inbraakdetectie, intelligente videosystemen, branddetectie en toegangscontrole, en kan al die processen ook samen onderbrengen in een overkoepelend building managementsysteem. Het bedrijf kan zo een totaalpakket aanbieden aan de klant. Mike Scott: “Jadec pint zich niet vast op een bepaalde fabrikant. Zo hebben we de vrijheid en keuze om het beste product voor onze klanten uit te kiezen. We kijken immers eerst naar wat die klant vraagt, wat hij nodig heeft en welk budget hij kan vrijmaken. Dure high-endoplossingen zijn bijvoorbeeld niet altijd de beste keuze. Onze klanten stellen die persoonlijke aanpak erg op prijs.” ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Aannemer Huurder Installatie Branddetectie en parkingbeheer Leverancier snoeren en verdeeldozen

Banimmo (Zaventem) Algemene Bouw Maes nv (Gent) Deloitte (Gent) VMA (Gent) Jadec (Lokeren) Atem nv (Willebroek)

Toegangscontrole - Branddetectie - Intercom Perimeterbewaking - Fysische hindernissen Parkeerbeheer - Inbraakdetectie - Camerabewaking Building management

JADEC nv - Industrieterrein De Rozen - Kaarderslaan 11a - 9160 Lokeren +32 09 234 03 33 - info@jadec-group.com - www.jadec-group.com INSTALLATIE & BOUW | 27

Kwaliteitskaders voor de bouwsector

Tekst: Jeroen Schreurs

MOETEN CONSUMENT VERTROUWEN GEVEN De evolutie naar BEN-woningen zet de bouwsector in volle beweging. Voor de bouw van die duurzame BEN-woningen worden vaak innovatieve technieken gebruikt. Een positieve ontwikkeling, als er natuurlijk voldoende aandacht is voor kwaliteit. Foute installaties kunnen er in de praktijk immers voor zorgen dat de beloofde prestaties uitblijven. Dat is nefast voor het imago van de hele sector, daarom startte het Vlaams Energieagentschap (VEA) een tijd geleden met de uitwerking van kwaliteitskaders en certificering. Ook ventilatiesystemen en hernieuwbare energie komen daarbij aan de beurt. In 2012 kwamen in Nederland ventilatiesystemen negatief in de pers, enkele mensen werden ziek door slechte ventilatie. Het probleem lag echter niet aan het systeem zelf, maar aan een gebrekkig ontwerp en slechte uitvoering. De ventilatieschachten waren immers volgespoten met isolatie. “Zulke berichten zijn enorm nefast voor het imago van slimme, nieuwe technieken,” zegt Maarten de Groote, Beleidsmedewerker Bouwinnovatie bij het VEA. “Een goede, gecontroleerde ventilatie in de woning is juist goed voor de gezondheid, elke energiezuinige woning zou een goed ventilatiesysteem moeten hebben. Als de sector op zo’n negatieve manier in het nieuws komt, vertraagt dat de acceptatie van slimme technieken door het grote publiek.”

KWALITEITSTOETS Een gebrekkige uitvoering en installatie kan de evolutie naar zeer energiezuinige woningen dus een negatief imago bezorgen. In 2014 werden iets meer dan 39.000 EPB-aangiften ingediend en ruim 37.000 daarvan voldeden aan de gestelde eisen. Bij de kleine 5% die niet voldeden, lag dat in 80 procent van de gevallen onder meer aan de afwezigheid of onvolledigheid van de ventilatie. Het grote publiek is dus op de hoogte van de ventilatieverplichting, maar De Groote maakt zich wel zorgen over de kwalitatieve uitvoering: “De meeste technieken zijn nieuw en er is onvoldoende kennis op de markt. Er is daarnaast ook onvoldoende druk tot kennisverwerving. Installateurs die geschoold zijn in klassieke technieken en de overstap naar nieuwe technologie maken, zijn immers niet verplicht om zich bij te scholen, ook al is die kennisverwerving essentieel. Je hebt ook soms bewust slechte uitvoeringen of rapporteringen van installateurs die gebruik maken van de onwetendheid van de consument. Zulke slechte ervaringen zijn nefast voor de hele sector, een kwaliteitstoets bij de oplevering van ventilatie is dus absoluut noodzakelijk. We moeten vertrouwen geven aan de consument. De boodschap naar hen moet zijn: Als jullie een installatie laten uitvoeren in kader van een kwaliteitssysteem, dan zijn jullie zeker van die kwaliteit. In het aankomende kwaliteitskader voor ventilatiesystemen ligt de focus bijvoor-

28 | INSTALLATIE & BOUW

Maarten De Groote, beleidsmedewerker Bouwinnovatie bij het VEA.

beeld niet op de competentie van de installateurs, maar op de prestaties van de installatie. Zo vallen zelfbouwers ook onder dezelfde criteria. Voor hernieuwbare energiesystemen ligt de focus dan juist wel op de competentie van de installateur, en is installatie door een zelfbouwer niet aangewezen. Het is niet de bedoeling dat particulieren zelf op hun dak klimmen om zonnepanelen te plaatsen en de elektrische aansluitingen uit te voeren.”

Kwaliteitskaders voor de bouwsector

'EEN GEBREKKIGE UITVOERING EN INSTALLATIE KAN DE EVOLUTIE NAAR ZEER ENERGIEZUINIGE WONINGEN EEN NEGATIEF IMAGO BEZORGEN' VEEL STEUN Voor bepaalde technieken is het eenvoudiger een kwaliteitskader te ontwikkelen dan voor anderen. Daarom is bijvoorbeeld dat voor spouwmuurisolatie al operationeel sinds 2012, en dat voor buitenmuurisolatie of ventilatiesystemen nog niet. De Groote: “Voor ventilatiesystemen is de STS, de technische specificatie waaraan het geplaatste eindresultaat moet voldoen, al wel principieel goedgekeurd in 2014, het ministerieel besluit zal midden 2015 volgen. Dat zet de deur open voor de geplande trapsgewijze invoering van het kwaliteitskader vanaf januari 2016. We krijgen de steun van o.a. de FOD Economie, de Bouwunie, de Vlaamse Confederatie Bouw, het Wetenschappelijk Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf en vzw Quest, en de sector zelf is ook vragende partij. Ik ben dus optimistisch.”

OOK VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE Op het vlak van hernieuwbare energiesystemen in residentiële woningen staat het VEA al verder dan op de ventilatiemarkt. Voor de certificering van installateurs hernieuwbare energie hebben het Vlaamse, Waalse en Brusselse Hoofdstedelijke Gewest de handen in elkaar geslagen en een geharmoniseerd systeem op poten gezet. Antwerpen, Luik of Brussel: de moeilijkheidsgraad van de opleidingen en de examenvragen zijn in elk landsdeel hetzelfde, en de certificeringsvoorwaarden zijn overal gelijk. De technologieën waarvoor een certificeringskader is ontwikkeld

Vlaanderen is energie

zijn verwarmingsketels op biomassa, fotovoltaïsche systemen op zonne-energie, thermische zonne-energiesystemen voor sanitair warm water en ruimteverwarming, ondiepe geothermische systemen en warmtepompen. De hele certificeringsprocedure is nu operationeel, vorig jaar zijn de eerste opleidingen gestart en op de website van het VEA vind je de eerste lijsten met gecertificeerde installateurs. Op die lijst staan is – nog – geen verplichting, maar wie op de lijst staat onderscheidt zich van zijn of haar concurrenten.

VOORDELEN VOOR INSTALLATEUR Er wordt dus wel een inspanning van installateurs gevraagd, maar het systeem heeft veel voordelen. De Groote: “Vakmannen krijgen een bewijs dat ze over de nodige competenties beschikken om hernieuwbare energiesystemen te ontwerpen en te realiseren. Het garandeert ook een meerwaarde voor de werkgever of klant, ook in andere Europese landen. Overheidssteun kan in de toekomst aan dat certificaat gelinkt worden, en het zou een voorwaarde kunnen worden om aan overheidsopdrachten deel te mogen nemen. Hoe verder we dit systeem ontwikkelen, hoe bewuster de eindgebruiker ook gaat zijn van het bestaan van kwaliteitskaders. Wie wil investeren in zonnepanelen, een zonneboiler, warmtepomp of pelletketel vertrouwt beter niet blind op de goedkoopste offerte, die boodschap gaat steeds luider klinken voor de consument.”

INZETTEN OP CONSUMENT Om die consument mee te krijgen moeten die kwaliteitskaders wel gemakkelijk te hanteren zijn. Dat is een uitdaging voor de hele sector. Opdat de promotie van energiebesparende en hernieuwbare energietechnologieën door de overheid succesvol zou zijn, is het noodzakelijk dat ze de nodige garanties kan verstrekken aan de burger dat de geïnvesteerde middelen goed zijn besteed. De Groote: “Het heeft geen zin om die kaders heel complex te maken. Ze moeten pragmatisch, proportioneel en flexibel zijn, zodat we de klanten en eindgebruikers ertoe kunnen aanzetten om die certificatie op te vragen. Daar is natuurlijk ook sensibilisering vanuit de overheid en de sector voor nodig. Daarom willen zo’n certificaat in de toekomst ook koppelen aan premies en EPB-verplichtingen. Dat is positief voor de bedrijven, de overheid en de klant.” Meer informatie over het certificaat van bekwaamheid voor installateurs van hernieuwbare energietoepassingen: www.energiesparen.be/installateur ❚

Het Vlaams Energieagentschap (VEA) geeft uitvoering aan een duurzaam energiebeleid. Haar belangrijkste taken zijn het stimuleren van rationeel energiegebruik en milieuvriendelijke energieproductie. Het richt zich daarbij op beleidsvoorbereiding en -implementatie, draagvlakverbreding, handhaving van de regelgeving en beleidsevaluatie.

De Groote: “Vakmannen krijgen een bewijs dat ze over de nodige competenties beschikken om hernieuwbare energiesystemen te ontwerpen en te realiseren.”

INSTALLATIE & BOUW | 29

ISH Beurs nabeschouwing

TALRIJKE INNOVATIES De ISH-beurs, van 10 tot 14 maart in de Messe van Frankfurt, zit erop. 200.000 bezoekers bezochten in totaal 2.465 standen over een groot aantal themaâ&#x20AC;&#x2122;s zoals water, badkamerbeleving, gebouw-automatisatie, HVAC en hernieuwbare energie. Installatie en Bouw was aanwezig en vond enkele interessante nieuwigheden. De grootste beurs ter wereld op vlak van installatie en technieken trekt naar goede gewoonte ook veel bezoekers uit Vlaanderen. Die zien er onder andere de nieuwste badkamer-ideeĂŤn op het ISH Water-gedeelte. Thema van dit jaar was de combinatie van design met energievriendelijke technieken.

ISH-Water

Watertechniek staat centraal op ISH.

30 | INSTALLATIE & BOUW

Die focus op design is duidelijk bij de nieuwe premiummengkraan Murano X van Hansa. Designer Bruno Sacco, die ook de eerste HansaMurano ontwierp, combineerde alle mogelijke technieken met een elegante uitstraling. Het resultaat is een strak, geometrisch en futuristisch ontwerp dat een brede, ragfijne waterstraal produceert. Het vermeende zwevende oppervlak van metaal en glas is zowel bedieningselement als kanaal voor de uitgifte van water. Het in- en uitschakelen van de HansaMurano X gebeurt aanraakvrij door middel van een infraroodsensor in het glazen oppervlak. Via twee sensorvelden in het bedieningselement kan de temperatuur geheel naar wens vooraf worden ingesteld. Een led-lichtband geeft de gebruiker visueel informatie over de

ISH Beurs nabeschouwing

betreffende instelling. Bovendien beschikt de HansaMurano X over een intelligente verlichtings- en naderingsfunctie, die in twee stappen reageert: als de gebruiker de mengkraan nadert, wordt het licht van de led-aanduiding geactiveerd en wordt de glasplaat subtiel verlicht.

De Hansamedijet Flex ©Hansa De HansaMurano X ©Hansa

Ook een aantal Hansaproducten uit het Care-gamma, specifiek ontworpen voor woonzorgcentra, ziekenhuizen of revalidatie-instellingen met strenge hygiënische richtlijnen, stonden in de kijker. De nieuwe Medipro-serie bijvoorbeeld, met kranen uit één stuk, verschillende hendelvarianten en een sequentieel binnenwerk. “Dat laatste zorgt voor waterbesparing – minder verbruik van warm water – en verkleint het risico op brandwonden,” zegt Mark De Backer van Hansa. “Ook de Hansasigna-serie is nieuw. Beide productlijnen hebben ook heetwaterblokkering voor de veiligheid van de gebruikers. Bij de nieuwe HansaPrisma-wandmengkraan wordt de watertemperatuur zelfs geblokkeerd op 38 graden. Alleen met een speciale onderhoudssleutel kan je de temperatuur laten stijgen, wat natuurlijk nodig is voor thermostatische desinfectie. Die kranen zijn trouwens ‘Cooltouch’. Het lichaam van de kraan is altijd koud, wat het verbrandingsgevaar weer naar beneden haalt.”

KORTE INBOUWDIEPTE Viega viel op met een nieuw model van de douchegoot Advantix Vario. Die douchegoot was al heel smal en traploos in te korten, maar nu zorgt Viega ervoor dat de Advantix Vario het water ook over de volledige breedte van de douche weg laat stromen. Stefan Colpaert van Viega: “Met een inbouwdiepte van slechts 25 millimeter kan de nieuwe afvoer zelfs voor een bestaande massieve muur worden geplaatst. Kap- en slijpwerk wordt daardoor overbodig, wat de douchegoot ook ideaal maakt voor kleine badkamers. Met dit product wonnen we trouwens ook de Design Plusaward dit jaar.” De Advantix Vario wandafvoer bestaat in vier uitvoeringen: RVS-mat, hoogglans, zwart of wit, en past dus in elke badkamer. ›

De nieuwe wandafvoer van Viega ©Viega

Mark De Backer van Hansa bij het nieuwe Medipro-gamma.

Een andere nieuwigheid is de Hansamedijet Flex: een douchekop die gehandicapten makkelijk kunnen gebruiken door makkelijke, draaibare beugelgreep aan de douchekop. Dankzij de afneembare straalbodem is het toestel trouwens makkelijk te openen voor de reiniging.

Stefan Colpaert en Ann Van den Wyngaert van Viega

INSTALLATIE & BOUW | 31

ISH Beurs nabeschouwing

Viega breidt ook zijn productoplossingen uit voor meer-generatie-woningen en de zorgsector: naast het bekende element voor de individuele hoogteverstelling van wc's is er nu ook een in hoogte verstelbare versie leverbaar voor wastafels. Net als bij de beproefde wc-elementen werkt Viega met een betrouwbare, puur mechanische activering: met één druk op de knop en geheel zonder elektronica kan de wastafel op elk moment traploos worden versteld binnen een bereik van 20 cm. Na de montage en het betegelen van de aansluitende gedeelten verdwijnt het complete Viega Eco Plus-wastafelelement achter een fraai vormgegeven afdekking van kwaliteitsvol, enkel veiligheidsglas. Een verchroomd paneel verbergt de inbouwdoos met de wastafelaansluitingen en de bedieningsknop kan vrij op de voorwand worden geplaatst. De montage van het wastafelelement gebeurt trouwens volgens het principe van alle Viega Eco Plus-elementen. Ook de bekende systeemafmeting met een breedte van 490 mm en een bouwhoogte van 1130 mm is behouden gebleven.

De Grohterm 1000 ©Grohe.

Grohe introduceert ook een roosgouden afwerking voor zijn Grandera-collectie. Het designteam van Grohe haalde de inspiratie voor de gesofisticeerde vormen bij de natuur. Dat resulteerde in producten die hun tijdloze vormentaal moeiteloos combineren met een vleugje nostalgie naar een charmant verleden. Door de decoratieve detaillering roept deze reeks luxekranen herinneringen op aan designerstukken en beroemde gebouwen. Elk stuk is volgens de hoogste standaarden vormgegeven en bevat de meest geavanceerde technologie.

De Viega Eco Plus-wastafel ©Viega.

ALL-ROUND INSTAPMODEL Ook Grohe was aanwezig op de beurs. Het bedrijf wil zich in de toekomst profileren als een volwaardige badkamerleverancier. Het introduceert op ISH een aantal nieuwigheden in bestaande segmenten, maar breidt het gamma ook uit met een reeks keramische sanitaire toestellen. Op die manier kan Grohe voortaan volledige badkamerlijnen uittekenen en volledige badkamers realiseren vanuit één enkele bron. Op vlak van specifieke producten komt Grohe bijvoorbeeld met de Grohtherm 1000, een all-round instapmodel dat de basisthermostaatkraan op een nieuw niveau brengt. Enkele blikvangers: De ergonomische, stalen handvaten aan beide zijkanten, de SafeStop-knop voor warmwaterbescherming en de CoolTouch-technologie om verbranding te vermijden. Ook op ecologisch vlak doet de Grohtherm 1000 het gevoelig beter dan zijn voorgangers. Zo is de volumeknop uitgerust met de EcoButton, die ervoor zorgt dat men tot vijftig procent minder water verbruikt tijdens het douchen. Grohe integreerde ook het AquadimmerEco-mechanisme in de volumecontroleknop van de badmengkraan. Dat zorgt voor een zachte en economisch voordelige overgang tussen de douche- en badstand.

32 | INSTALLATIE & BOUW

De nieuwe afwerking van de Grandera-collectie ©Grohe.

HVAC en Energie Op het HVAC-gedeelte van de beurs draaide het natuurlijk allemaal om hernieuwbare energie, maar ook de link met gebouwautomatisatie krijgt veel aandacht. Veel standhouders presenteerden slimme regelingen en smartphone-apps om de optimale balans te vinden tussen ventilatie, verwarming en andere energieverbruikers, of om het comfort van de consument te verhogen. Aeropulmo stelde op de ISH beurs bijvoorbeeld het nieuwe bedieningsdisplay van hun energiebesparende ventilatie-units voor. Die eenvoudig te bedienen grafische bedieningsdisplays geven de kwaliteit van het binnenklimaat weer. Met die display kan de gebruiker de AeroPulmo-units optimaal mee aansturen. Hij of zij kan een dag-, week- en weekendprogramma instellen en een ideale

ISH Beurs nabeschouwing

comforttemperatuur meegeven. Daarnaast geeft het de nodige informatie over het ventilatiesysteem, zoals een melding voor filterreiniging en –vervanging en statusweergave van de modulerende bypass en de vorstbeveiliging. Ook het installateursmenu is gebruiksvriendelijke, wat zorgt voor een vlotte kalibratie van de Pulmo.

Bij systeem E+ komt daar bij dat de opgewarmde extractielucht volledig gerecupereerd wordt als hernieuwbare bron voor de ingebouwde lucht/waterwarmtepomptechnologie. Dankzij het gebruik van die warme ventilatielucht haalt die pomp daardoor een hoger rendement (COP) dan conventionele systemen. Als er geen vraag is naar warmte zal de E+ndura als een normaal vraaggestuurd ventilatiesysteem functioneren.

E.FLOW Op vlak van verwarming stelde Radson zijn e.flow integra voor. Die is met zijn acht aansluitingen de meest flexibele radiator op de markt. Door de ½-duimsaansluiting past de e.flow integra eenvoudig op bestaande leidingen. Daarnaast bevindt zich in het midden een ¾-buitendraadse euroconusaansluiting, waarbij elk type e.flow integra op dezelfde afstand van de muur kan worden aangesloten zonder tussenstuk op de h-blok. De e.flow integra kan bovendien op dezelfde manier als de huidige integra- en compactradiatoren van Radson worden aangesloten. Het toestel is standaard ook al uitgerust met een instelbaar ventiel, dat uiterst eenvoudig is in te stellen. Om in de praktijk vergissingen te voorkomen, is elke e.flow integraradiator voorzien van een kv-sticker met daarop de gewenste kv-instelling binnen een regime.

De grafische bedieningsdisplay van Aeropulmo.

Renson stelde hun verschillende vraaggestuurde ventilatiesystemen voor. Nieuw in het gamma is het E+-systeem met de E+ndura-box. Met dat nieuwe systeem gaat de ventilatiespecialist uit Waregem nog een stap verder dan voorheen. De warme extractielucht van de ventilatie wordt er immers, samen met de buitenlucht, hergebruikt om sanitair warm water en ruimteverwarming te produceren.

Het grote voordeel van de e.flow: het toestel geeft in elke situatie, ongeacht de omstandigheden, altijd zijn warmte op uiterst efficiënte wijze af, wat het debiet en de lengte van de radiator ook zijn. Zelfs wanneer de radiator niet goed ontlucht is of als het systeem hinder ondervindt van onderdruk in de installatie werkt de e.flow integra optimaal. Het toestel verliest geen vermogen bij het gebruik van de middenaansluiting en door homogene warmteverspreiding is er altijd maximale warmteafgifte, zelfs bij kleinere radiatoren.

De vraagsturing blijft dezelfde als bij andere Renson-producten: de ventilator is in staat om iedere vochtige en droge ruimte correct te ventileren. Dynamische sensoren analyseren 24 uur per dag de afvoerlucht op CO2 of vocht en passen zo op een intelligente manier het ventilatieniveau aan de daadwerkelijke behoefte van de gebruikers aan. Met het unieke Smartzone-principe wordt automatisch meer geventileerd in die ruimtes waar de bewoners zich bevinden. Kijken de bewoners ‘s avonds televisie, dan zorgt het ventilatiesysteem voor een verhoogde afvoer in de leefruimte. Gaan ze slapen, dan vermindert de afvoer in de living onmiddellijk en wordt meer lucht afgevoerd in de slaapkamers. De E.Flow, speciaal voor de Belgische markt ©Radson

XXL-CIRCULATIEPOMP Specialist in gebouwentechniek KSB stelde op ISH de nieuwe Calio XXL circulatiepomp voor. Deze jongste telg in het Calio-gamma is de grootste uitvoering van de nieuwe generatie onderhoudsvrije busmotorpompen. Hierdoor is er nu een uiterst energie-efficiënte circulatiepomp beschikbaar voor elke capaciteit. De pomp biedt tal van functionaliteiten om het energieverbruik op slimme manier te verminderen. Marco Godenschwege, directeur KSB Belgium: “Het Calio gamma is ons antwoord op de toekomstige behoefte en de noden van vandaag, een gamma waaraan we jaren hebben geïnvesteerd. Als het aankomt op innovatieve pomptechniek, bieden we met de Calio voor het eerst een allesomvattende productlijn, van eengezinshuizen tot utiliteitsprojecten met gebouwbeheerssysteem.” Naast de Calio en Calio S, universeel toepasbaar in verwarming-, koeling- en airconditioninginstallaties met de meest uiteenlopende vermogenseisen, presenteert KSB nu dus de Calio XXL. Zoals de naam aangeeft is deze het grote broertje in de Caliofamilie, geschikt voor debieten vanaf 70 m³/h. › Het nieuwe E+ -systeem van Renson ©Renson.

INSTALLATIE & BOUW | 33

ISH Beurs nabeschouwing

De pompen worden aangedreven door elektronisch gestuurde synchrone motoren. Alle pompmaten zijn standaard voorzien van interfaces en functies voor een slim gebouwbeheersysteem. Zo zal de geïntegreerde Modbus-interface alle Calio-circulatiepompen kunnen integreren in geautomatiseerde systemen. Zonder extra soft- of hardware module is het mogelijk om twee pompen parallel te installeren – de één als hoofdpomp en de andere als back-up – waartussen autoEen pomp uit het Calio-gamma. matisch geschakeld wordt bij storingen of een geprogrammeerde instelling. Dat vermindert vaak de investeringskosten en inbedrijfstellingsduur. Andere geïntegreerde analoge en digitale interfaces zijn eveneens beschikbaar. Ook Junkers presenteerde enkele innovaties op ISH. De Cerapur 9000i bijvoorbeeld, de nieuwste wandgascondensatieketel van het bedrijf. Die is makkelijker te installeren omdat alle onderdelen goed zichtbaar zijn, de aansluitingen niet gewijzigd moeten worden bij vervanging en de elektrische aansluiting zeer gebruiksvriendelijk is, onder meer door kleurcodes. Het toestel is ook gemakkelijk in dienst te stellen met een aanraakscherm aan de buitenkant en een programmatiemodule aan de binnenkant. Meer open ruimte zorgt daarnaast voor meer onderhoudsgemak. Met een netwerkverbinding kan de vakman ook een diagnose van eventuele problemen en planning vanop afstand uitvoeren. De Cerapur 9000i kan ook ondersteund worden door zonneenergie, voor extra energiebesparing.

Henco stelde zijn Super Sizegamma voor, dat onder andere meerlagenbuizen en fittingen in diameters van 75 tot 90 millimeter bevat. De verbindingsstukken staan garant voor een compleet meerlagenleidingssyteem met tal van variaties voor verdeel- en stijgleidingen. De talrijke combinatiemoge¬lijkheden en de nieuwe revolutionaire verbindingstechniek maken dit systeem uitermate flexibel. De producten uit het gamma zijn bestand tegen corrosie, zijn erg temperatuur- en drukbestendig – tot 10 bar en 95° C – maar ook erg flexibel en goedgekeurd voor contact met drinkwater en voedingsproducten.

Het Super Sizegamma van Henco.

INLINE-POMP Grundfos presenteerde zijn nieuwe TPE3-inlinepomp. Die heeft niet enkel een superieur pompen motorrendement, maar beschikt ook over vele geavanceerde functionaliteiten die van invloed zijn op het rendement van het gehele systeem waar de pomp deel van uitmaakt. De TPE3 heeft een ingebouwde warmte-energiemeter die de verdeling en het gebruik van warmte-energie kan bewaken, en die kan helpen bij het voorkomen van hoge energierekeningen als gevolg van onbalans in het systeem. Bovendien zorgt een nieuwe debietbegrenzende functie dat er geen smoorklep meer nodig is na de pomp, met minder drukverlies als resultaat. Hierdoor gaat het systeem in z'n algemeenheid beter werken, en worden de initiële kosten lager. De nieuwe Grundfos-pomp. Andere interessante kenmerken van de TPE3: geïntegreerde ΔT-sturing, zodat een temperatuurverschilsensor overbodig wordt, een betere ketelbescherming en lagere bedrijfskosten in niet-condenserende ketelsystemen, een beter systeemrendement in éépijpsverwarmingssystemen en multipompfunctionaliteit. Dankzij draadloze technologie is het mogelijk om vier enkelpompen met elkaar te verbinden.

COMPACT EN PLAATSBESPAREND De lucht/water-warmtepomp WPL Trend met invertertechniek van Stiebel Eltron stond ook in de belangstelling op ISH. De warmtepomp is naargelang het vermogen geschikt voor een- of meergezinswoningen en maakt indruk met uitstekende rendementen. Deze warmtepompenreeks overtuigt door haar compacte opstelling met koelcircuit en compressor in eenzelfde behuizing, die bijzonder licht is en gemakkelijk te verplaatsen. De componenten zijn allemaal gemakkelijk te bereiken door een steekverbindingssysteem. Stiebel Eltron biedt de warmtepompen aan in op elkaar afgestemde sets, zodat een eenvoudige plaatsing van de binneninstallatie gegarandeerd is. De Cerapur 9000i.

34 | INSTALLATIE & BOUW

ISH Beurs nabeschouwing

Stiebel Eltron stelde ook de HMM Trend voor, een plaatsbesparende, hydraulische module voor warmtepompinstallaties. In die module zitten verschillende componenten van de warmtepompinstallatie netjes samen in een behuizing. Dat oogt ook mooier en is gemakkelijker in onderhoud. Het gebruik van de module houdt op die manier een tijdsbesparing in voor de installateur.

De Fox Up van Ventilair.

Bovendien is de prijs lager dan de totaalprijs van de aparte componenten. Ventilair pakte op de internationale ISH-beurs uit met een innovatief ventilatiesysteem, speciaal ontworpen voor de renovatieprojecten: Fox Up, een ventilator mét warmteterugwinning voor de renovatiemarkt. Geen kanalennetwerk, maar een rechtstreekse afvoer naar buiten toe mét alle voordelen van een systeem D-ventilatie. De Fox Up is een decentrale ventilatieoplossing met warmteterugwinning door tijdsgestuurde omkering van de af – en toevoerluchtstroom met warmteaccumulatie. Die afvoer kan rechtstreeks naar de buitengevel gaan. De doorvoer in EPS met een diameter van 200 millimeter zorgt voor uitstekende thermische en akoestische eigenschappen. Een diameter van 500 of 1000 millimeter is ook beschikbaar, allemaal met G4-filter. Er zijn daarnaast drie snelheden mogelijk ( 13,23 of 41 m³/h) en het toestel heeft een EC-motor voor energiezuinige prestatie. De warmtewisselaar is vervaardigd uit keramisch materiaal en met één sturing kan je tot zes units controleren. ❚ Stiebel Eltron zet in op plaatsbesparing

LOOPT U OOK AL WARM VAN WARMTEWIELEN?

Getest volgens bijlage G | Uitzonderlijk hoog thermisch rendement | Terug te vinden op de epb databank

1ste klasse ventilatie op www.ventilairgroup.be INSTALLATIE & BOUW | 35

ISH Beurs nabeschouwing

Tekst: Jeroen Schreurs

GROTE OPKOMST OP ISH-BEURS Delabie, Europese grootmacht op het gebied van sanitair voor de utiliteitsmarkt, was ook aanwezig op de ISH-beurs. De overname van het Duitse Kuhfuss speelt daarbij natuurlijk een belangrijke rol, maar dat is niet de enige reden waarom Delabie naar Frankfurt afzakt. Installatie en Bouw sprak met Frank Desmet, sales manager van Delabie Benelux. Twee jaar geleden viel de beurs voor een deel in het water door plotse sneeuwval. Dit jaar is de Delabie-stand weer een succes. Frank Desmet: “We hebben een hele goede opkomst, zeker ook uit België en Nederland. We merken dat mensen steeds meer geïnteresseerd zijn in de technische specificaties van onze producten, niet alleen in design. We zijn hier dan ook met een internationaal team om alle geïnteresseerden op te vangen, zelfs met Russische vertegenwoordiging. We willen tonen aan de sector dat we de nummer één zijn op vlak van utiliteiten in heel Europa.” Met de recente overname van het Duitse Kuhfuss, de nummer twee in Duitsland wat betreft utiliteitssanitair, is het logisch dat Delabie vertegenwoorFrank Desmet op de ISH-stand van Kuhfuss-Delabie.

36 | INSTALLATIE & BOUW

ISH Beurs nabeschouwing

'DE ISH-BEURS WAS EEN SUCCES VOOR DELABIE' digd is in Frankfurt. Het bedrijf stelt ook enkele nieuwe producten voor, zoals de zelfsluitende urinoirspoeler Tempoflux en de collectie in roestvast staal. Delabie wil op ISH echter ook de sector laten bijleren over de zeer specifieke utiliteitsmarkt. Desmet: “Maar 10 tot 15 procent van de sanitaire markt is utiliteitsbouw, de rest is residentieel. Terwijl veel bedrijven zich op die tweede markt richten, concentreert Delabie zich resoluut op scholen, ziekenhuizen en dergelijke gebouwen. Tien jaar geleden was een kraan een kraan, maar de evoluties naar betere hygiëne, makkelijker onderhoud en bescherming tegen vandalisme hebben de markt omgegooid. Alle producten die we ontwikkelen worden ontworpen voor de noden op die markt. Waterbesparing is daar bijvoorbeeld heel belangrijk. Waar residentiële producenten vaak een zesliterkraan als ondergrens hebben, is dat bij ons het maximum. Bij ons is twee of drie liter eerder de standaard. En dat terwijl je vanaf zes liter al een A-label krijgt volgens de WELL-classificatie. Dat is onze boodschap: de utiliteitsmarkt heeft andere noden dan de residentiële markt, en wij willen de markt dat verschil duidelijk maken.” ❚

WATERBESPARING DUURZAAMHEID HYGIËNE TOEGANKELIJKHEID

Kranen voor utiliteiten Elektronische of zelfsluitende wastafelkranen Elektronische of zelfsluitende douchepanelen Centrale thermostatische mengautomaten Urinoirs, WC en voorwandsystemen

Toegankelijkheid en autonomie Grepen en steunen in RVS of Nylon Douchezitjes Hygiëne accessoires voor utiliteiten

Toiletspoeling met dubbele bediening

Douchepaneel

Opklapbare greep

Extra comfort douchezitje

Een deel van de RVS-collectie van Delabie.

Meer informatie op delabie.nl INSTALLATIE & BOUW | 37

WWW.

INSTALLATIE ENBOUW.BE

DE MEEST COMPLETE WEBSITE OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT Installatie & Bouw heeft naast dit veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe, en up-to-date website. Het is alweer een aantal jaren het toonaangevende platform over installatietechniek, klimaatbeheersing en sanitair. Zes keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers.

LAAT U DAGELIJKS INFORMEREN OVER HET LAATSTE VAKNIEUWS OP INSTALLATIEENBOUW.BE Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen. Het biedt de meest actuele projecten productnieuws.

Wanneer bouwbedrijven, architecten, opdrachtgevers en leveranciers partners zoeken en zich oriënteren, dan beginnen ze veelal bij Installatieenbouw.be voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads. Installatie & Bouw is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat Installatie & Bouw u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten. Wat krijgt u terug voor een goede online positionering? U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website U vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Top Banner 175 x 110 pix, 72 dpi

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

ouw Installatieenb it veelzijdige heeft naast d een nieuwe vaktijdschrift en up-to-date website!!

Homepage Leaderbord Banner 728 x 90 pix, 72 dpi

Homepage Sidebar Banner

300 x 200 pix, 72 dpi

Neem voor meer informatie contact op met: Koen Royackers, telefoon +32 (0)50 368170

ISH Beurs nabeschouwing

WARMTEBEELDCAMERA IN ZAKFORMAAT FLIR Systems introduceert de FLIR C2, de eerste volledig uitgeruste warmtebeeldcamera in zakformaat die professionals in de bouw helpt bij het traceren van verborgen warmtepatronen die duiden op energieverspilling, constructiefouten en problemen met leidingen. De nieuwe C2 past met zijn bescheiden afmetingen van 125 × 80 × 24 millimeter en een gewicht van 130 gram in iedere zak. Zo is het toestel altijd binnen handbereik om onzichtbare problemen aan het licht te brengen en klanten te laten zien waar de potentiële problemen zich bevinden. Met de gepatenteerde MSX® real-time beeldverbetering en een gebruiksvriendelijk touchscreen met automatische oriëntatie, legt de camera warmtebeelden tot in het kleinste detail vast. Die beeldverbeteringssoftware voegt belangrijke details toe aan de warmtebeelden van de C2, waardoor cijfers, letters, structuren en andere kenmerken duidelijker zichtbaar zijn, zonder in te boeten op kwaliteit.

“De C2 is niet alleen een handige tool die u helpt om meer gedaan te krijgen en om problemen aan het licht te brengen, maar biedt u ook de mogelijkheid om te controleren of de werkzaamheden voor uw klanten naar volle tevredenheid zijn uitgevoerd,” vertelt Rickard Lindvall, vice-president van FLIR en algemeen directeur van de divisie FLIR Instruments. “Door de C2 voor minder dan 700 euro aan te bieden, hopen we deze krachtige tool bereikbaar te maken voor meer professionals. Of u nu een bouwexpert, aannemer, energieadviseur, klusser, inspecteur, dakdekker, HVAC-specialist of loodgieter bent: iedereen profiteert van een warmtebeeldcamera.” ❚

De detector van de C2, met een resolutie van 4800 pixels, maakt en toont beelden van subtiele warmtepatronen en kleine temperatuurverschillen die vaak voorkomen in de bouwsector, en het grote beeldveld van 41 graden legt meer informatie vast per opname. Bovendien is de C2 voorzien van ingebouwd werklicht en een flitser. Dat is geen overbodige luxe bij bouwinspecties, vaak in slecht verlichte ruimtes. Die extra verlichting zorgt er ook voor dat de gebruiker duidelijkere foto’s kan maken, naast het warmtebeeld van de C2.

WARMTEBEELDEN BEWERKEN Dankzij de eenvoudige point & shoot-bediening kan de C2 trouwens radiometrische JPEG's met één druk op de knop opslaan. Die beelden kan je later downloaden via de gratis FLIR Tools-software. Vervolgens kunnen gebruikers de warmtebeelden bewerken, delen van het beeld uitsnijden, temperatuurmetingen toevoegen, kleurpatronen aanpassen en rapporten opstellen. De C2 maakt scherpe warmtefoto’s.

INSTALLATIE & BOUW | 39

Gecertificeerde zekerheid voor heel Europa

TROX brandkleppen: ■

CE gecertificeerd volgens DIN EN 15650

■

Brand technisch getest volgens EN 1366-2

■

Prestatieverklaring DoP/DE/2013/001

Type FKRS-EU: ■

Beschikbare afmetingen: ø 100 tot ø 315

■

Geschikt voor droge en natte inbouw in massieve vloeren en wanden, systeemwanden, schachtwanden

Type FKR-EU: ■

Beschikbare afmetingen: ø 400 tot ø 800

■

Geschikt voor natte montage in massieve vloeren en wanden, systeemwand, schachtwand

Type FKS-EU: ■

Beschikbare afmetingen: 200 x 100 tot 800 x 200 mm

■

Geschikt voor droge en natte montage in massieve vloeren en wanden, systeemwand, schachtwand

Type FKA-EU: ■

Beschikbare afmetingen: 200 x 200 tot 1500 x 800 mm

■

Geschikt voor natte inbouw in massieve vloeren en wanden, systeemwand

S.A. TROX Belgium N.V.

www.trox.be

Paepsem Business Park Boulevard Paepsem 18g 1070 Bruxelles

Tél: +32 (0) 2 522 07 80 Fax: +32 (0) 2 520 21 78 E-Mail: info@trox.be

GENK | Ziekenhuis Oost-Limburg

Tekst: Jeroen Schreurs

HVAC-ONDERDELEN VOOR ZIEKENHUIS OOST-LIMBURG Het Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) bestaat uit verschillende campussen in Genk, Lanaken en Waterschei. Aan dat complex zijn altijd wel ergens werken bezig, zoals de twee projecten waar Trox debietkleppen, geluidsdempers, brandkleppen en roosters voor leverde. De twee projectleiders van Trox, Jurgen De Vliegher en Bart Baele, geven wat meer uitleg bij de geleverde onderdelen.

'DIE GELUIDSOVERLAST VERHELPEN IS EEN UITDAGING VOOR TROX' We leverden een vijftigtal constante debietkleppen (CAV’s) voor een nieuw volume van de campus André Dumont in Genk, een onderdeel van het Ziekenhuis Oost-Limburg,” zegt Jurgen De Vliegher. “Die zorgen voor een constant debiet in de eindtakken van de HVAC-installatie, ongeacht wat er voor de debietklep gebeurt. Het is een zelfregelend mechanisme met een externe schroef die ingesteld staat op een vast debiet, 500 kubieke meter bijvoorbeeld.” Trox zorgt ook voor de geluidsberekening van de installatie bij dit project. “Dat doen we door de exacte eindafstraling van het geluid in de ruimte te meten. We vertrekken daarbij van de luchtgroep en gaan naar het dichtstbijzijnde eindrooster, wat het meest kritische punt is. Als in die ruimte bijvoorbeeld maar 35 dBA mag weerklinken, gaan we vanaf de bron - een luchtgroep genereert 80 tot 90 dBa – de berekening maken naar het rooster toe. Kanalen, bochten en aftakkingen spelen daarbij in ons voordeel, die dempen mee het geluid. Wij plaatsen dan nog een demper aan de bron om de residuele waarde te verlagen.” Die geluidsoverlast verhelpen is een uitdaging voor Trox. De Vliegher: “Je kunt zo’n probleem niet in een mum van tijd oplossen. Wanneer wij bijvoorbeeld een CAV of een VAV installeren die het kanaal verkleint omdat je in die bepaalde tak minder debiet nodig hebt, zorgt die smoring ook voor extra geluidsopwekking. ›

De FKA-brandklep.

INSTALLATIE & BOUW | 41

Heeft uw klant geen aardgas? Propaangas van Antargaz vormt de oplossing!

De ondergrondse tank van Antargaz is bijna onz ichtbaar

Op Antargaz kunt u rekenen!

targaz Word An p partner o /nl/ z a targ .be www.an urs installate

Onze bovengrondse tank is in een mum van een tijd geï nstalleerd

Laat uw klanten genieten van alle comfort van gas dankzij propaangas

Is de woning van uw klant niet aangesloten op het aardgasnetwerk en wilt hij toch profiteren van alle voordelen van gas? Propaangas in een tank, boven of onder de grond, biedt hem exact hetzelfde comfort als aardgas: centrale verwarming, sanitair,… Bovendien is propaangas de juiste keuze voor het milieu én voordelig dankzij de evolutie van de energieprijzen. Meer info over propaangas van Antargaz? Bezoek ons op www.antargaz.be, mail ons op installateur.service@antargaz.com of bel ons op 02 246 00 65

You are in good hands

Water-cooled chillers 500-1500 kW

With MicroChannel Coils

With VFD & EC Fan

With VFD

Air-cooled chillers 300-750 kW

Air-cooled heat pumps and chillers 40-165 kW

Introducing the next generation smart, efficient, quiet and reliable Chillers

Trane Ad-YAIGH_A5_E4_0814.indd 1

21/08/14 17:31

GENK | Ziekenhuis Oost-Limburg

'WE KUNNEN ONDERDELEN LEVEREN VAN DE LUCHTGROEP TOT DE EINDROOSTERS HET PRINCIPE VAN DE ‘ONE STOP SHOP’ DUS'

De RN 200-debietregelaar.

Daardoor moeten we ook daar een extra demper plaatsen. Geluidsbeheer hangt met andere woorden van veel factoren af, maar Trox heeft op dat vlak al veel ervaring opgebouwd.”

ROOSTERS EN BRANDKLEPPEN

ling voor grote installaties te maken heeft. De Vliegher: “Sinds kort zijn we ook op de Belgische markt voor luchtgroepen actief. Daardoor kunnen we onderdelen leveren van de luchtgroep tot de eindroosters. Het principe van de ‘one stop shop’ dus. Klanten kunnen bij één contactpersoon te-

recht voor de hele installatie.” Baele vult aan: “We leveren ook advies aan de installateurs en helpen ze met de installatie van onze producten. We willen daarbij een vaste partner zijn voor onze klanten, en daarbij verder gaan dan uitsluitend de verkoop van onze producten.” ❚

In het project van Bart Baele leverde Trox brandkleppen en plafond- en wervelroosters. Die laatsten, van het type FD, zijn bijna overal toepasbaar, zodat een uniform design van het gebouw mogelijk is. Ze zijn makkelijk te reinigen en daarenboven is zowel een horizontale als verticale aansluiting mogelijk. Het wervelvormig en horizontaal uitblazen van de lucht zorgt trouwens voor een hoge inductie en een snelle afbouw van de temperatuur, en van de stromingssnelheid. Dat laatste geldt trouwens ook voor de plafondroosters van de DLQL-serie. De geleverde brandkleppen bestonden uit twee types: de rechthoekige FKA-EU-serie, en de ronde FKRS-EU-serie. Beide soorten zijn Europees gecertificeerd en werken met een smeltlood van 72°C of met een veerretourmotor.

POPULAIR BIJ INSTALLATEURS EN STUDIEBUREAUS

De FKRS-brandklep.

Trox Belgium behoort tot de Trox Group en is al bijna 50 jaar actief in België en Luxemburg. De firma staat bekend voor alles wat met luchtrege-

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Architect Studiebureau Installateurs

ZOL (Genk) Samenwerkingsverband ARCHIDUK (Leuven)/ AR-TE (Leuven) Stabo (Leuven) Cofely Axima, Delta Thermic (Antwerpen)

INSTALLATIE & BOUW | 43

GENK | Ziekenhuis Oost-Limburg

Tekst: Jeroen Schreurs

LUCHTGROEPEN EN KOELMACHINES VOOR ZIEKENHUIS OOST-LIMBURG Weinig bedrijven op de markt hebben zoâ&#x20AC;&#x2122;n uitgebreid productgamma als HVAC-specialist Trane. Daardoor kunnen ze totaaloplossingen aanbieden aan de klant, zoals in het Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL). Daar leverden ze de luchtgroepen en de koelmachines voor een nieuwbouwproject, in samenwerking met studiebureau Stabo.

44 | INSTALLATIE & BOUW

GENK| Ziekenhuis Oost-Limburg

'NAAST EEN GOEDE PRIJS-KWALITEITSVERHOUDING BESCHIKKEN WE OOK OVER GOEDE IMPLEMENTATIEMOGELIJKHEDEN DANKZIJ DE ZELFDRAGENDE PANELEN'

Van boven naar beneden: Een overzicht van de koelmachines van Trane.

Naast de levering van de installaties zorgde Trane ook voor de opstart en inregeling van de units, zodat ze perfect functioneren op de gewenste waardes. Jan Lauwaert, projectverantwoordelijke bij Trane: “We plaatsten in totaal 23 luchtgroepen, goed voor een totaal luchtdebiet van 470.000 m³ per uur. Zes units zijn uitgerust met een platenwarmtewisselaar en we leverden ook negen hygiënegroepen, op vraag van het ziekenhuis. Die behandelen de lucht voor de interventiezalen, waar de aandacht voor een reine werkomgeving natuurlijk allesbepalend is. De hygiënegroepen zijn grotendeels uitgevoerd in roestvast staal: Niet alleen de binnenbeplating, maar ook alle filterkaders en de batterijen zijn uit RVS vervaardigd. De

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Leverancier luchtgroepen en koelmachines Installatie Studiebureau

Ziekenhuis Oost-Limburg (Genk) Trane (Oudergem) Delta Thermic (Antwerpen) Stabo (Leuven)

Een van de luchtbehandelingskasten van Trane voor het ZOL.

volledige lengte van de bodem heeft ook een driezijdig hellende condensopvangbak zodat de kans op stilstaand water nihil is en we bacteriële vorming voorkomen. Naast een goede prijs-kwaliteitsverhouding beschikken we ook over goede implementatiemogelijkheden dankzij de zelfdragende panelen. De technische ruimte in het ZOL waren redelijk compact, dan komt die flexibiliteit goed van pas.” Trane leverde ook drie koelmachines aan het ZOL. Vincent Hoste, projectbegeleider: “Dat waren drie toestellen met schroefcompressoren, twee voor buitenopstelling, de derde werd binnen opgesteld. Die eerste twee zijn luchtgekoeld met een vermogen van 1,6 MW, het binnentoestel levert 1,1 MW. Samen staan ze dus in voor 2,7 MW aan productie van koud water.” Trane levert niet alleen HVAC-toestellen aan het ZOL. Andere referentieprojecten in de zorg zijn het Heilig Hart Menen, UZ Leuven, UZ Gent, Notre Dame te Gossielies en het AZ Palfijn in Gent. Daarnaast verzorgt Trane ook de 250 luchtgroepen voor het nieuwbouw NAVO-project in Evere, dat ❚ nu in opbouw is.

INSTALLATIE & BOUW | 45

Automatisering

Tekst: Jeroen Schreurs

MULTIMEDIA GEÏNTEGREERD IN GEBOUWENBEHEER Beckhoff Automation is een wereldwijde speler op het vlak van gebouwenautomatisatie. Met zijn open software kan het bedrijf de meest diverse standaarden in één systeem integreren. HVAC, verlichting en drukknoppen vloeien naadloos samen in één systeem. De laatste jaren voegt Beckhoff daar ook audioen videotechnologie aan toe, dankzij hun TwinCAT-servers die ook onder andere Crestron-, Sonos- en Bang & Olufsenproducten aansturen.

'DE MEEST DIVERSE STANDAARDEN KOMEN SAMEN IN ÉÉN STUURSYSTEEM'

Die ontwikkeling past in de evolutie naar het ‘internet of things’-concept, waarin alle toestellen in een gebouw met elkaar verbonden zijn. De open software van Beckhoff geeft het bedrijf een voordeel in die evolutie. Philip Neyens, ingenieur bij Beckhoff: “Met onze software kunnen we onze PLC moeiteloos verbinden met DALI-standaarden en KNX-toepassingen en kunnen we drukknoppen binnenlezen, relais aansturen, en dergelijke. Sinds kort kunnen we nu ook een service opzetten met audioen videotoestellen via een bovenliggende server.

46 | INSTALLATIE & BOUW

Dat maakt de combinatiemogelijkheden in een gebouw heel uitgebreid. Zo kunnen we in een vergadering met één druk op de knop het licht dimmen, de zonnewering laten zakken, de dvd-speler doen starten en de projector aanzetten. Ook in woningen kan je met een beweging alle lichten uitdoen, de temperatuur verlagen en de tv uitschakelen. Op die manier kan je dus audiovisueel materiaal en gebouwautomatisatie sturen vanuit één bedienpaneel, zoals een controlepaneel van Beckhoff of een afstandsbediening van B&O.”

INTEGRATIE MET TWINCAT-SERVER Het concept van zo’n ‘intelligent gebouw’ wordt steeds populairder, zeker nu het belang van gebruiksvriendelijkheid toeneemt. Die verregaande automatisering staat al ver in landen als Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk, maar België hinkt wat achterop. “En dat terwijl bedrijven als Crestron, Bang & Olufsen (B&O) en Sonos wel aanwezig zijn in ons land,” zegt Johny Vangeel, sales manager bij Beckhoff. “Binnen enkele jaren zal dat bij ons dus ook de standaard zijn. Beckhoff trekt daar dan ook de kar in. Dat is

Automatisering

'ONZE OPEN SOFTWARE CREËERT ONGELOOFLIJK VEEL MOGELIJKHEDEN'

Sinds kort kan Beckhoff ook een service opzetten met audioen videotoestellen.

van Luzern in Zwitserland. Vangeel: “De toestellen in de kamer zijn van B&O, de HVAC werkt op BACnet. Dankzij onze link met FIAS kunnen we de aansturing van die kamer volledig automatiseren.” Neyens: “Onze server haalt eerst informatie op in het FIAS. Daar ziet het dat een gast bijvoorbeeld een bepaalde kamer heeft gereserveerd om 17u. Onze PLC zorgt er dan voor dat de kamertemperatuur rond dat uur naar 20° C is gestegen. Wanneer het systeem de boodschap krijgt dat de gast incheckt, stijgt die temperatuur verder tot 22° C en worden de tv en de verlichting geactiveerd naar de wensen van de klant. Als de gast uitcheckt schakelt het systeem alles weer uit. Zelfs de weersvoorspelling is geïntegreerd: bij regen gaan de ramen automatisch dicht, bij sterke windvlagen plooit de zonnewering op.”

SUCCESVOL BEDRIJF

De combinatiemogelijkheden in een gebouw worden heel uitgebreid.

De voortdurende aandacht voor nieuwe ontwikkelingen legt het bedrijf duidelijk geen windeieren, want Beckhoff is op dertig jaar gegroeid tot een wereldwijde speler met bijna 3000 werknemers. Het heeft de afgelopen jaren meegewerkt aan een groot aantal prestigeprojecten, denk maar aan de Allianz Arena in München, het Scala van Milaan of Tower 185 in Frankfurt. Daarnaast blijft Beckhoff zijn werkgebied verder uitbreiden, van de aansturing van verkeersinfrastructuur tot in de machinebouwsector. “En toch blijft Beckhoff in wezen een familiebedrijf, gestuurd door Hans Beckhoff zelf,” merkt Vangeel op. “De waarden die daarmee samenhangen zie je doorheen de hele organisatie. Dat is een van de redenen waarom Beckhoff zo succesvol is.” ❚

niet vanzelfsprekend, want die bedrijven moeten ook iets voorzien in hun systeem om hun toestellen te integreren met onze TwinCAT-servers. De openheid van onze producten is daar natuurlijk weer een groot voordeel. De servers zijn via Ethernet, gebaseerd op het TCP/IP-protocol, gelinkt met bijvoorbeeld een Crestron control center. De PLC-bibliotheek beschikt ook over de nodige functieblokken om instructies/ commando's naar de Crestron server te sturen en onze servers ondersteunen alle PC-gebaseerde controllers die op Windows draaien.”

FIAS De link met audiovisuele technologie is niet de enige ontwikkeling van de laatste jaren bij Beckhoff. In de hotelindustrie koppelt het met succes een op BACnet gebaseerde gebouwautomatisatie aan het hotelreservatiesysteem FIAS. Dat doen ze via een TwinCAT FIAS-serversupplement. Die verbinding zorgt voor energiebesparing en comfort, bijvoorbeeld in het Park Hotel Vitznau, een luxehotel aan het meer Beckhoff is ook actief in de hotelsector.

INSTALLATIE & BOUW | 47

BRUSSEL | Le Toison d'Or

Tekst Desiree Pennings

VLOERVERWARMING VOOR PRESTIGIEUS PROJECT Het prestigieuze project Le Toison d’Or in Brussel omvat 72 appartementen, twee kinderdagverblijven, luxe winkelruimtes en een binnentuin. Voor alle appartementen en de gemeenschappelijke ruimtes plaatste Thermoduct de vloerverwarmingen. In totaal nam dat een oppervlakte van 14.000 m2 in beslag.

Als fabrikant en leverancier van vloerverwarmingssystemen is Thermoduct al meer dan vijftig jaar actief. Naast het leveren van de benodigde systemen, zorgen ze ook voor het ontwerp en de plaatsing. Ook bij Le Toison d’Or waren zij vanaf het ontwerp betrokken. “Doordat we al vroeg betrokken waren bij het maken van de plannen, hebben we elk appartement een vloerverwarming op maat kunnen geven. We hebben 17 x 2 mm diffusiedichte buizen gebruikt van PE-Xa hogedruk

vernet polyethyleen,” vertelt directeur Manu Nys. Er werd gekozen voor een Profi-Staalnet systeem. Hierbij worden de leidingen vastgeklemd op een dun gegalvaniseerd staalnet. Zo bleef er voldoende ruimte over om onder de vloerverwarming een akoestische isolatie te plaatsen.

alle kennis en oplossingen vindt bij één enkel aanspreekpunt. “Alle materialen die we gebruiken, hebben we zelf in huis. We houden dus alles zelf in de hand. Daardoor kunnen we ook altijd op tijd leveren, wat erg belangrijk is voor ieder project.”

EÉN AANSPREEKPUNT

De grootste uitdaging bij dit specifieke project is echter niet de tijd, maar de ligging van de werf. Nys vertelt dat die erg moeilijk en complex is, in het midden van Brussel. Dat maakt het erg moeilijk om alle materialen ter plaatse te krijgen. Nys: “Niet iedereen is in staat om een dergelijk groot project tot een goed einde te brengen. De prijzen staan onder druk en de deadlines zijn strak. Wanneer je zo’n project niet goed aanpakt, loopt het vertraging op. Dat kost de opdrachtgever ontzettend veel geld. Wij beschikken over de kennis en ervaring die nodig is voor het oplossen van problemen. Ons doel is om de klant tevreden te houden. Dat is één van de redenen dat onze klanten ons trouw zijn.” ❚

Een groot voordeel aan de werkwijze van Thermoduct is volgens Nys dat de opdrachtgever

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Architect Installateur HVAC Levering vloerverwarming Levering warmtewisselaars Satellietunits en koppeling vloerverwarming Studiebureau stabiliteit Studiebureau technieken

TD IMMO Invest bvba p/a ProWinko (Amstelveen) UNStudio (Amsterdam) en Jaspers-Eyers Architects (Brussel) Devis NV (Geel) Thermoduct (Mortsel) Chec bvba (Brecht) Fortes Import (Houten) Abcis – Van Wetter ingenieurs (Brussel) Techniplan adviseurs (Rotterdam)

INSTALLATIE & BOUW | 49

Automatisering

KENNISDELEN VOOR OPTIMALE NORMATIEVE RICHTLIJNEN EN BEREKENINGEN Stabiplan werd bekroond tot nieuwe kennispartner van ISSO, het Nederlands kennisinstituut voor de installatiesector. Het is een samenwerking waar beide partijen elkaar zinvol bijspringen door kennis en richtlijnen middenin het ontwerpproces van BIMmodelleurs te plaatsen. In België is er geen specifiek kennisinstituut voor de installatiesector. Daarom werkt Stabiplan hier nauw samen met Studiebureau Boydens om relevante normen te bepalen en berekeningen te optimaliseren.

Rob van Bergen, directeur van ISSO.

Rob van Bergen, directeur van ISSO, is blij met Stabiplan als nieuwe kennispartner: “Software speelt een belangrijke rol bij het ontwerpen en beheren van technische installaties in gebouwen. Veel kennis die wij leveren aan de sector wordt hierin verwerkt. Stabiplan is een toonaangevende partij in deze markt en het is goed dat wij nauw samenwerken. We willen installatieprofessionals, die in een BIM-project werken, toegang bieden tot de nieuwste kennis en informatie van de diverse installatietechnieken.” Ook Stabiplan directeur Gijs Willem Sloof ziet grote voordelen van de samenwerking: “Transparantie en kwaliteit zijn belangrijke sleutels van onze ontwerpsoftware. In bijna vijfentwintig jaar softwareontwikkeling hebben we altijd ISSO-publicaties gebruikt. We passen de ISSO-publicaties toe bij alles wat te maken heeft met de berekeningen van leidingsystemen. De engineer kan daarmee zijn berekeningen zichtbaar maken in zijn 3D-ontwerp. We willen over de ISSO-publicaties, die rechtstreeks gevolgen hebben voor Stabicad, continu up-to-date zijn en dat kunnen we als kennispartner nu extra waarborgen.”

Bij lucht-, gas- en tapwaterberekeningen bijvoorbeeld kan de Belgische installateur perfect de ISSO-norm toepassen. Stabicad bevat ook specifiek Belgische normen, zoals de NBN D 51-003 voor gasleidingberekening en de NBN 806 voor tapwaterberekening. ISSO houdt zich niet alleen met Nederlandse maar ook met Europese normen bezig. Voor Stabiplan is dat een pluspunt omdat de Stabicad rekensoftware niet alleen in Nederland en België, maar ook in Frankrijk, Duitsland en Roemenië op de markt komt met op Europa gebaseerde lokale normen. Dankzij het partnership komt er een betere wisselwerking tussen de regels die in de sector afgesproken worden en de toepassing ervan in de berekeningsmodules. Gijs Willem: “Als kennispartner gaan we al in een vroeg stadium toetsen of de ISSO-publicaties om te zetten zijn in de software, zodat we de normen eenduidig en correct kunnen aanbieden. Zo moet de samenwerking bijdragen aan de transparantie van ontwerpsoftware en de kwaliteit van installaties.”

NORMATIEVE RICHTLIJNEN

OPTIMALE BEREKENINGEN

ISSO publiceert Nederlandse normen waarvan er ook verschillende in België aanvaard worden.

In België werkt Stabiplan samen met Studiebureau Boydens om de berekeningen te optima-

50 | INSTALLATIE & BOUW

Kurt Corvers, operationeel directeur van Boydens.

KENNISPARTNER

'STABIPLAN SLUIT SUCCESVOLLE PARTNERSHIPS MET ISSO EN STUDIEBUREAU BOYDENS' liseren. Sommige normen zijn niet efficiënt en leiden tot onder- of overdimensionering, met onnodig grote installatie- en energiekosten tot gevolg en geen optimale rendementen. Enkel door de berekeningen beter af te stellen, kan je een duurzame werking en economisch optimum bereiken. Boydens en Stabiplan zijn volop bezig

Automatisering

om die berekeningen optimaal in de software te integreren. De standaard in Revit aanwezige berekeningen zijn volgens de Internationale Ashrae normen geïmplementeerd en daarom veelal niet bruikbaar voor de Belgische markt. Het doel is op het Revitplatform geïntegreerde berekeningen beschikbaar te hebben volgens Europese en/of lokale normen. Kurt Corvers, operationeel directeur van Boydens licht het belang toe van optimale kwantificatie in de bouwsector: “Wij als studiebureau zien het belang in van goed berekenen. Elke bijkomende kennis heeft namelijk een positieve invloed op het beheer van de kosten. En nog belangrijker: de berekeningen zijn ook gerelateerd aan de duurzaamheid van een project. Hoe juister je berekent, hoe duurzamer je kan gaan bouwen. We zien in de markt dat sommige bouwheren zich realiseren dat het effectief loont een duurzaam ontwerpteam in te schakelen voor een duurzaam project. Het is aanvankelijk een grotere investering. Maar een investering die opbrengt.” ❚

Project De Meander (Neutelings Riedijk Architecten): technieken ontworpen in Stabicad door Studiebureau Boydens

Goed ontwerpen = berekenen Goed ontwerpen betekent dat ook de berekeningen van de installatie kloppen. De MEP-software van Stabicad ondersteunt de (BIM-) workflow van concept tot detail met de gewenste informatiegraad op ieder moment voor adviseur, installateur en gebouwbeheerder. Stabicad biedt standaard een groot scala aan snelle berekeningen om de juiste onderdelen te selecteren, zoals radiatorenselectie en -afgifte, schuifje berekening voor luchtkanalen en verdeling sprinklerkoppen aan de hand van de voorgeschreven juiste klasse. Naast deze standaardopties voor vuistregelberekeningen heeft Stabicad geïntegreerde berekeningen volgens de norm voor het doorrekenen van: • luchtkanalen (volgens ISSO 17 en ISSO 24) • gasleidingen (volgens NBN D 51-003) • tapwater, inclusief circulatieleidingen (volgens NBN 806 en ISSO 55) • centrale verwarming en koelleidingen (volgens ISSO 18) • sprinkler (volgens EN 12845) De berekeningen geven direct inzicht in wat de beste ontwerpkeuzes zijn. De uitgebreide rapportages zijn als document op te slaan en in te dienen bij een keurende instantie. Zo kan de installateur later altijd aantonen op welke berekeningen het ontwerp is gebaseerd. www.isso.nl www.boydens.be www.stabiplan.be

INSTALLATIE & BOUW | 51

BIM LIVE met Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de graďŹ sche artikelinformatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten. Ontdek het op www.stabiplan.be/bimlive

Leading in MEP design

Gold Partner

Tekst: Jeroen Schreurs

“DE KENNIS OVER NORMEN EN INSTALLATIETECHNIEKEN MOET OMHOOG”

Yves Martin (WTCB) over normen brandveiligheid Europa stelde al in 2003 een classificatiekader op voor de brandweerstand van bouwproducten die de brandveiligheid in gebouwen ondersteunen. Sinds 2012 zijn die Europese normen ook opgenomen in de Belgische wetgeving. De kennis van die normen en de kwaliteit van de plaatsing blijven echter ondermaats. Het WTCB ontwikkelde daarom onder andere een technische nota over branddoorvoeringen. Yves Martin, afdelingshoofd bij het WTCB, vertelt over de problematiek. Wat is het doel van de Europese regelgeving? Yves Martin: “Tot voor kort hadden we een Belgisch classificatiesysteem, dat producten klasseerde volgens nationale normen. Europa verving die nationale classificatie door een vast systeem voor de hele Unie. Dat betekent dat de lidstaten bevoegd blijven om het veiligheidsniveau vast te leggen, net zoals vroeger, maar dat ze dat niveau moeten uitdrukken in de criteria die Europa oplegt. De Europese Unie legt dus zelf geen eisen op, dat is nog altijd de bevoegdheid van de verschillende landen, maar de gebruikte woordenschat is nu overal in Europa dezelfde. Dat maakt het makkelijker voor de fabrikanten, zij kunnen dezelfde testen gebruiken om hun product in heel Europa te commercialiseren.”

Europa maakt de eisen dus niet strenger, maar volgens fabrikanten wordt de regelgeving wel ingewikkelder? Martin: “Dat klopt. In België hadden we voor brandweerstand één proefnorm, die uit de jaren zestig dateert. Die wordt nu vervangen door classificatienormen, die verwijzen naar verschillende proefnormen met elk een verschillend toepassingsgebied. Die proefnormen zijn op hun beurt aangevuld door extrapolatienormen die de proefresultaten ook geldig kunnen maken voor andere configuraties dan die er in het labo werden getest. Er bestaat een proefnorm voor een brandwerende deur, voor een branddoorvoering van een leiding is er weer een andere. In totaal kom je aan een dertigtal proefnormen om de brandweerstand van bouwelementen te evalueren.” ›

Wie is Yves Martin? Yves Martin studeerde voor bouwkundig Burgerlijk Ingenieur aan de UCL en de KU Leuven. Daarna startte hij als werfleider bij een aannemingsbedrijf. Sedert 15 jaar werkt hij voor het WTCB, waar hij momenteel hoofd van de afdeling Gebouwschil en Schrijnwerken, en verantwoordelijke voor de dienst Brandveiligheid is. Hij is ook lid, als vertegenwoordig van de Confederatie Bouw, van de Hoge Raad voor Brandveiligheid van de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken.

INSTALLATIE & BOUW | 53

“Ook de criteria zijn uitgesplitst. Vroeger praatten we enkel over Rf, de duur van de brandweerstand. Nu kijkt men naar de stabiliteit (R), de vlamdichtheid (E) en de thermische isolatie (I). Sommige bouwelementen moeten op al die parameters getest worden, anderen maar op een deel. Een dragende steunbalk moet bijvoorbeeld zijn draagkracht tijdens een brand behouden, maar heeft geen scheidende functie. Een brandwerende deur heeft dan weer geen dragende functie, en moet dus enkel aan E- en I-criteria voldoen. Daarbij komt nog dat een fabrikant een product moet testen in verschillende toepassingen. Een doorvoering van een lichte binnenwand, bijvoorbeeld met gipskartonplaten, moet ook in zo’n wand getest worden, niet in een massieve muur. Dat hele plaatje maakt het dus ingewikkelder voor de fabrikant.” Zijn installateurs voldoende op de hoogte van die reglementering? Martin: “Niet echt, maar de regelgeving is ook moeilijk te volgen. Het Koninklijk Besluit is immers een heel lijvig document van meer dan 200 bladzijden en de technologie evolueert continu. Specifiek op vlak van de doorvoeringproblematiek probeert het WTCB al een tijdje om de sector op te leiden en bij te scholen. We hebben in 2013 al een reeks opleidingen gegeven aan plaatsers, architecten en brandweerlieden - samen toch een duizendtal professionals - over de juiste methodes en technieken. In 2014 zijn we op dat elan voorgegaan in onze wintercursussen met weeral een kleine duizend geïnteresseerden. In de praktijk zien we echter nog veel problemen op de werven.”

“DE NIEUWE TECHNISCHE VOORLICHTINGSNOTA IS EEN REFERENTIEDOCUMENT VOOR DE SECTOR”

Komen er dan nog opleidingsinitiatieven aan? Martin: “Jazeker. We hebben net een nieuwe Technische Voorlichtingsnota (TVN254, n.v.d.r.) gepubliceerd, specifiek over brandwerende doorvoeringen. Die is samen met de sector opgesteld en geeft praktische richtlijnen aan installateurs voor een correcte plaatsing van doorvoeringen. Het is een mijlpaal voor de sector en is bedoeld als een echt referentiedocument. Voor het bouwverlof willen we daar een reeks opleidingen en infoavonden aan koppelen, zodat die richtlijnen zo snel mogelijk ingang vinden.” Moeten alle producten nu al voldoen aan een bepaalde certificering? Martin: “Nee. Sommige producten moeten al wel een CE-markering (die aangeeft dat een product voldoen aan de Europese regels, n.v.d.r) hebben, zoals brandkleppen, maar niet allemaal. Ook de plaatsing zelf moet niet gecertificeerd zijn, dat is wel een mogelijkheid voor de toekomst.” Ziet u nieuwe ontwikkelingen in de sector? Martin: “Ja, de sector evolueert voortdurend. Fabrikanten ontwikkelen doorvoeringen die makkelijker te plaatsen zijn door de installateur, en ook die hogere brandweerstandsduur halen, tot 120 minuten voor specifieke gebouwen zoals ziekenhuizen, hoge gebouwen of industriële gebouwen. Er zijn ook specifieke producten zoals brandkleppen die buiten de muren geplaatst kunnen worden en of brandwerend schuim dat uit twee componenten bestaat. Meer en meer zie je ook dat producten niet alleen brandwerend zijn, maar ook akoestisch isolerend en lucht- en rookdicht, zoals inbouwdozen voor schakelaars. Er beweegt dus heel veel op dat vlak.” ❚

Stefan Maekelberg, Voorzitter van de Hoge Raad voor Brandveiligheid, geeft aan Yves Martin en zijn collega Sven Eeckhout (links) de “Fireforum Award” voor hun werk aan de TV 254.

54 | INSTALLATIE & BOUW

Tekst: Jeroen Schreurs

MEER AANDACHT VOOR BRANDVEILIGHEID De problematiek rond doorvoeringen werd de laatste decennia stiefmoederlijk behandeld, wat in de praktijk tot slechte kwaliteit leidde. Dat is de mening van Geert Franssen, Development & Application Engineer bij Promat International, expert in passieve brandbescherming. Gelukkig beweegt er wat in deze sector en daar speelt het bedrijf op in. “Ons productgamma is uniek in de markt.” Het brandwerend afdichten van doorvoeringen doorheen brandwerende compartimenten is een onderwerp dat de laatste jaren aan belang wint. Veel aannemers maakten zich makkelijk van dat werk af door het gat rond leidingen op te spuiten met traditioneel schuim. Bovendien gaat men voorbij aan de verscheidenheid van situaties en materialen die men op een werf kan tegenkomen. Geert Franssen maakt dit duidelijk met een voorbeeld: “Vroeger had je enkel het onderscheid tussen een metalen leiding en een leiding uit kunststof. Eigenlijk moet je dat onderscheid nog verder uitdiepen. Bij kunststof maakt de regelgeving een verschil tussen PE-, PVC- en PP-leidingen, bij metalen leidingen zijn er verschillen tussen niet-geïsoleerde en geïsoleerde leidingen (met brandbare of niet-brandbare isolatie), die elk een specifieke oplossing vragen. Bijkomend is er het toepassingsdomein: gaat het om leidingen met open, geventileerd gebruik of gesloten, niet-geventileerd gebruik (capped-capped/ uncapped-capped/capped-uncapped/uncapped-uncapped)? Dat heeft een grote invloed op de resultaten van brandproeven. Omdat er steeds meer aandacht is voor die problematiek, begint de sector ook meer en meer vragen te stellen over die verschillen.”

INGEWIKKELDE REGELS En dat is een goede evolutie volgens Franssen. Het is ook nodig, want het testsysteem dat Europa ons oplegt, maakt de hele problematiek nog ingewikkelder, zowel voor producenten als voor gebruikers. Die nieuwe normering brengt immers ook nieuwe productnormen met zich mee. Bedrijven zoals Promat International moeten dus de omschakeling maken naar Europese testen. Franssen: “Een voordeel is dat die testen gelden voor de hele Europese Unie, maar daar tegenover staat dat men er veel meer moet uitvoeren dan vroeger. Elke bouwonderdeel heeft nu zijn specifieke normering en we moeten die onderdelen ook testen op meer parameters, zoals stabiliteit, thermische isolatie en vlamdichtheid. Die parameters zijn ook belangrijk voor elektriciens en installateurs, ook al is die kennis nog niet voldoende doorgedrongen. Promat International wil die vakmannen ondersteunen met opleidingen, zodat ze volledig mee zijn met de nieuwe regels.” Om het nog iets complexer te maken, bepaalt elk land binnen de EU zelf zijn eisen op het vlak van brandveiligheid. De testen zijn Europees, maar de eisen verschillen van land tot land. De Belgische wetgeving is in grote lijnen opgenomen in het K.B. van 21.09.2012, meerbepaald bijlage 7 over de brandwerende doorvoeringen.

UITGEBREID GAMMA

Een buisdoorvoering met intumescerende verf

Promat International test ondertussen al zijn oplossingen volgens de Europese classificatie. Dat vergt wat werk, want het bedrijf beschikt over een uitgebreid productgamma, dat het dus in heel wat verschillende constructies moet testen. Franssen: “Ons gamma is uniek op de markt. Er zijn fabrikanten die zich specifiek richten op metalen leidingen, anderen specialiseren zich in voegen. Promat International biedt producten aan voor alles wat doorvoeringen betreft. Kunststof, metalen buizen en kabels, voegafdichtingen en nog meer, wij bieden een oplossing voor elke constructie. Dat is belangrijk, want elke niche heeft zijn specifieke oplossingen. Een metalen buis moet je beschermen tegen warmteoverdracht, bij kunststof heb je een opschuimende stof nodig die zo snel mogelijk afdicht. PU-schuim wordt bijvoorbeeld vaak gebruikt voor andere toepassingen dan het afdichten van voegen, terwijl het voor die situaties niet getest is. De opening kan ook te groot zijn voor dat product. Promat International biedt oplossingen voor zulke situaties, bijvoorbeeld met een combinatie van rotswol en een speciale intumescerende verf om het grootste gedeelte van de opening te dichten. Dat kan alleen maar als je een groot productgamma aanbiedt. Promat International biedt trouwens ook gratis technisch advies en ondersteuning. Het is de filosofie van het bedrijf om een partner te zijn van de klanten en samen met hen de beste oplossing te vinden voor hun situatie.” ❚

De regelgeving zorgt voor nieuwe productnormen

INSTALLATIE & BOUW | 55

Maak van uw doorvoeringen geen snelweg voor brand.

Om de brandwerendheid van wanden en plafonds te waarborgen, dienen ook de doorvoeringen van kabels, buizen, luchtkokers evenals naden en voegen doelmatig afgedicht te worden. Promat ontwikkelde een aantal efﬁciënte en gemakkelijk te plaatsen oplossingen voor buis- en kabeldoorvoeringen. Al deze systemen voldoen aan de strengste eisen en werden met succes getest volgens NBN of EN normen.

PROMASTOP®-U

PROMASTOP-CB® 60 PROMASTOP®-I PROMASTOP®-FC3

PROMASTOP®-I

PROMASTOP®-FC6

PROMASTOP-CB® 60 PROMASTOP®-I

PROMASEAL®-S

15870211_use it group 1-2.pdf

26-03-15

14:22

522375_Doorvoeringen Adv_B197xH130 VL.indd 1

03/03/15 13:35

Alles wat u nodig heeft om vlot en makkelijk uw administratie in goede banen te leiden!

contactgegevens:

t 050 45 40 87

•

f 050 32 38 08

•

info@useitgroup.com

•

www.bouwsoft.be

Tekst: Kevin Moens

Brandwerende dichtingen voor alle situaties Met vestigingen in 35 landen is het in Turnhout gevestigde Soudal een vooraanstaand fabrikant van siliconen, PU-schuimen en andere producten voor de bouw-, industrie- en doe-het-zelfsector. Inzake brandveiligheid richt Soudal zich op branddeuren, kabel- en buisdoorvoeringen en voegafdichtingen. “Het product op zich heeft geen brandweerstand. Wie dat wel beweert, liegt.” Aan het woord is Koen Van Gasse, productmanager bij Soudal. “Producten zoals de onze hebben een brandweerstand binnen een bepaald systeem. Zo is de weerstand van alle voegafdichtingen afhankelijk van de voegbreedte- en diepte, oriëntatie van de voeg en het materiaal van de wand.”

BRANDDEUREN Soudal is terug te vinden in ATG’s van verschillende gekende branddeurfabrikanten. “Onze producten zijn samen in een opstelling met een brandwerende deur getest in gekende laboratoria. Daardoor staan we vermeld in de ATG als dichting,” vertelt Van Gasse.

KABEL- EN BUISDOORVOERINGEN Inzake kabel- en buisdoorvoeringen is Soudal actief met eigen certificaten. “Een resultaat van eigen testen,” legt Van Gasse uit. “Met deze classificatiecertificaten zijn we actief in heel Europa. Ons productgamma biedt oplossingen aan voor elektrische doorvoeringen, kabels en kabelgoten en metalen buizen. De focus ligt dus vooral op elektrische en sanitaire doorvoeringen.”

VOEGAFDICHTINGEN Ook voor voegafdichtingen beschikt Soudal over eigen Europese certificaten. “Daarnaast zijn onze voegafdichtingen ook voorzien van de CE-markering omdat deze producten de anciens zijn van ons gamma, daardoor staan we zeer ver in de ontwikkeling ervan. We kunnen nagenoeg alle mogelijke voegen op een bouwwerf afdichten,” stelt Van Gasse.

TYPISCH ROZE KLEUR In het productengamma van Soudal vinden we het ééncomponentschuim Soudafoam FR terug, een brandwerend schuim geschikt voor zowel voegafdichtingen als de opvulling van deuromlijstingen. “Voordeel van ons ééncomponentschuim met zijn typisch roze kleur is dat het een zeer goede brandweerstand combineert met een hoog rendement en een goed akoestisch prestatieniveau,” aldus Van Gasse. Hij geeft de plaatser ook nog een tip mee: “Bij zowel Soudafoam FR als de andere schuimen moet de plaatser op voorhand goed bevochtigen zodat het product goed kan uitharden. Bij brandwerende toepassingen moet hij ook steeds de certificaten consulteren.”

NIEUWIGHEID Binnenkort brengt Soudal een uitgebreid pakket op de markt dat een eenvoudig snel systeem bevat voor kabel- en buisdoorvoeringen. “Het pakket telt drie producten: het tweecomponentenschuim Soudafoam FR 2KB2, het Fire Blanket en de voegkit FireCryl FR. Daarmee kunnen we de meest gangbare doorvoeringen in wanden en plafonds afdichten,” besluit Van Gasse. ❚

De voegkit Firecryl FR.

INSTALLATIE & BOUW | 57

Temperatuur- en vochtmeting: snel, nauwkeurig en zonder contact De familie testo 835 - Infraroodthermometers

4 Detecteren van koudebruggen 4 Controleren van radiatoren 4 Bepalen van plaatsen met een hoog 4

risico op schimmel Controleren van leidingen

testo NV Industrielaan 19 â&#x20AC;˘ 1740 Ternat Tel. 02/582 03 61 â&#x20AC;˘ Fax 02/582 62 13 info@testo.be

www.testo.be

April.indd 1

3/16/2015 4:20:55 PM

TOT 2 UUR BRANDWEERSTAND

BRANDWERENDE DOORVOEREN

1 systeem, 3 producten, snel en eenvoudig

Vraag naar de certificaten op info@soudal.com of voor meer info, surf naar www.soudal.com Advert256_Fire_197130mm_NL.indd 1

ADVERT256

Soudafoam FR 2K B2 is het brandwerend aerosol schuim geschikt voor doorvoeren. Geen voorbereidingen en snel uitgehard.

04/03/15 09:33

Tekst: Jeroen Schreurs

Brandkleppen installeren: makkelijker dan ooit Rf-Technologies biedt een ruim gamma brandwerende producten aan. Hieraan voegt het bedrijf voortdurend nieuwe innovaties toe in de vorm van nieuwe producten of van nieuwe installatiemethodes. De montage van de CR60 en de CU-LT brandkleppen buiten de wand, is daar een voorbeeld van. En dat is niet de enige nieuwigheid die de installatie van een brandklep eenvoudiger en brandveiliger maakt. Op het snijpunt van een ventilatiekanaal en een compartimenteringswand vereist de wetgeving een brandwerende klep. Omdat de kanalen niet worden opgehangen op het moment dat de wanden worden gebouwd, kunnen verschillen ontstaan ten opzichte van de oorspronkelijke plannen. Ze zijn dan te lang of te kort, waardoor de installateur de brandklep niet meer met het klepblad centraal in de wanddikte kan plaatsen. “Dat is natuurlijk De brandkleppen van Rf-t kan je buiten de wand monteren nefast voor de brandveiligheid,” zegt Pieter Lafosse, Sales Manager België bij Rf-Technologies. “Daarom hebben wij brandkleppen buiten de waardoor de afdichting snel gebeurt en waardoor wand getest en bieden we nu een gecertificeerde oplossing.” de installateur een grotere uitsparing kan afdichten zonNaast die nieuwe opstelling brengt Rf-Technologies nog enkele innovaties op der de tunnel van de klep te vervormen,” aldus Pieter Lafosse. de markt. De afdichting van de opening rond de brandklep met brandwerenBRANDWERENDE KRAAG de steenwolplaten (Basta-B) en endotherme coating (Basta-C) bijvoorbeeld, Een andere nieuwigheid om de montage te vergemakkelijken is de opbouwzowel in de wand als in de vloer. “Met dit soort afdichting kan de opening breschelp voor de ronde brandklep CR60. Pieter Lafosse: “Voor de rechthoekige der zijn dan bij een standaardafdichting met mortel. De platen zijn heel licht, kleppen biedt de CU-LT-1s al enkele jaren een oplossing. Sinds vorig jaar bieden we ook de ronde opbouwvariant met de CR60-1s aan. Dat is een soort brandwerende kraag die we rond de klep plaatsen en die zo in de opening wordt gezet. Met een zestal schroeven draai je die opbouwklep vast, meer is er niet nodig voor een vlotte en brandveilige installatie.” Tot slot pakt Rf-Technologies ook uit met nieuwe veerteruggangmotoren van Belimo voor zijn brandkleppen. De motoren zijn goedkoper, makkelijker om te testen en verbruiken minder energie dan de vorige generatie. Een gemotoriseerde klep wordt aangesloten aan de branddetectie-installatie en sluit vanop afstand in geval van brand. De reactietijd van een gemotoriseerde klep is daarom ook korter dan bij een smeltloodmechanisme, wat natuurlijk positief is voor de brandveiligheid. “Bij een brand vormen immers niet de vlammen, maar de rookgassen de grootste bedreiging voor de betrokkenen,” eindigt Pieter Lafosse. ❚ De twee zijden van ronde opbouwklep CR60-1s met veerteruggangmotor BFL

INSTALLATIE & BOUW | 59

CONFORM

NIET-CONFORM

EZ-Path

GECERTIFICEERD MECHANISCH BRANDWEREND SYSTEEM

Het eerste mechanische en automatische brandwerende afdichtingssysteem voor elektrische (en data) kabels.

De brandwerende modules EZ-Path®, bijzonder geschikt voor: • Infrastructuren waarvan de elektrische bekabeling moet worden gewijzigd. • Vermijden van opmerkingen tijdens oplevering en bieden een garantie tegen de niet-conformiteit van brandwerende kabeldoorvoeren.

• Brandweerstand EI 120 min met onbeperkte geldigheidsduur overeenkomstig classificatie EN 13501-2, test EN 1366-3, in alle types van muren. • FM-gekeurd, oplossing die aan de strengste kwaliteits- en veiligheidseisen ter wereld voldoet.

ad_LG_EZPath_InstallatieEnBouw_230x148mm.indd 1

Brandveiligheid Protection incendie

9/03/15 08:54

• Brandwerende inbouwdozen voor wand en plafond EI90 Boîtiers anti-incendie pour la paroi et le plafond EI90 • Brandwerende doorvoeren voor elektro-leidingen EI90 Conduites électriques résistantes au feu EI90 • Brandwerende behuizingen voor inbouwverlichting EI60 Coffrets luminaires pour plafonds suspendus résistants au feu EI60

N.V. PLASTIC COLOR | A KAISER COMPANY ∙ Puursesteenweg 363 ∙ B-2880 Bornem Belgium ∙ Tel. +32(0)3.899.4040 ∙ Fax +32(0)3.899.4050 www.helia-elektro.be ∙ info@helia-elektro.be

Tekst: Jeroen Schreurs

VEILIGE ÉN ESTHETISCHE KABELDOORVOERINGEN Legrand verzorgt elektrotechnische en digitale infrastructuur in woningen, kantoren en industrie. De kabels die daarbij komen kijken, moeten natuurlijk ook door de muren en vloeren van al die gebouwen. Om aan de eisen van brandveiligheid te voldoen creëerde het bedrijf daarom ook zijn eigen kabeldoorvoeringen: EZ-Path Rens Verhagen, productverantwoordelijke bij Legrand, stelt die doorvoeringen voor: “Onze brandwerende module EZ-Path bevat een schuim dat met een factor 16 uitzet als het in contact komt met temperaturen boven 177 °C of met rechtstreekse vlammen. Het vult de gaten op en verhardt de doorgang, zodat de brand zich niet verder kan verspreiden. Dat is al een heel veilig concept, maar we voeren continu testen uit om onze producten te verbeteren, te voldoen aan nieuwe regels zoals de gewijzigde AREI-wetgeving en nieuwe componenten te integreren. Die componenten omvatten ook andere delen van het kabeldraagsysteem zoals de draadgoot, de kabelgoot en de kabellader. De aansluiting tussen die componenten en de kabeldoorvoering is ook een belangrijk aspect van de brandveiligheid. De testen die we doen wijzen uit dat we met het hele pakket een brandwerendheid van meer dan 120 minuten kunnen aanbieden.”

andere plaats opnieuw dienen. Het is daarnaast ook een stijlvolle oplossing voor brandveiligheid, het ontwerp van de modules staat esthetisch veel verder dan zijn concurrenten.”

SUCCES Het product heeft ook succes in België, getuige daarvan zijn een aantal grote projecten waar Legrand momenteel aan werkt. Verhagen: “We verzorgen momenteel alle brandwerende kabeldoorvoeringen voor de uitbreiding van Gasthuisberg Leuven, voor de seinhuizen van de Belgische spoorwegen en de ondergrondse metrohaltes in Brussel. De EZ-Path heeft dus duidelijk succes.” ❚

KABELMUTATIE EZ-Path is dus erg brandveilig, maar is ook makkelijk in gebruik. Verhagen: “Waar traditioneel alles afgedekt wordt met coatings of pasta’s, kiezen we met EZ-Path voor een oplossing die ook bij kabelmutaties makkelijk is. Je investeert dus eenmalig, zonder onderhoudskosten achteraf. De EZ-Path is trouwens meteen bij de plaatsing brandveilig, ook zonder kabels, en is herbruikbaar. Ze is makkelijk los te maken uit een muur en kan perfect op een De EZ-Path is makkelijk in gebruik

Het schuim zet uit met een factor 16

De EZ- Path is ook herbruikbaar

INSTALLATIE & BOUW | 61

Wanneer tijd bepalend is! Tangit Brandwerende Systemen

Voldoet aan de actuele Europese norm (NBN EN 1366-3, NBN EN 1366-4)

Voor meer informatie: Henkel Belgium Tél.: 02.421 28 65 www.tangit.be

08-082 ADV BRAND (BE)-A5.indd 1

23-03-15 18:31

Statamat NV Finlandstraat 5A, 9940 Evergem Telefoon: +32 (0)9 255 53 33 Fax: +32 (0)9 255 53 39 E-mail: info@statamat.be

Studie, verkoop, installatie en onderhoud van een uitgebreid gamma producten in brandbeveiliging: Brandblussers, brandhaspels, blusdekens, rookdetectoren, branddetectie, CO- en gasdetectie, rook– en warmteafvoer, automatische blussystemen, noodverlichting, fotoluminescerende en andere pictogrammen, brandwerende afdichtingen, brandmoffen, en nog veel meer. Wij leveren zowel aan groothandel als aan installateur, industrie, KMO, zelfstandigen en particulieren. Wij zijn gespecialiseerd in controle, onderhoud en herstelling op alle merken en types. Wij staan steeds klaar om U te helpen in uw zoektocht naar oplossingen in brandbeveiliging. Wij stellen onze kennis en ervaring graag ter beschikking. Bel ons.

Ons gamma brandwerende producten:

• • • • • • • • • • • •

Tecbor Brandwerende panelen nieuw! Brandmoffen (opbouw) Brandwikkels (inbouw) Brandmanchet voor metalen buis Brandmanchet voor luchtkanaal Brandwerende HPE kit nieuw! Brandwerende acryl kit (mastiek) Brandwerende mortel (HS FM Compound) Brandkussens serie X Brandwerende gecoate steenwolplaat Brandwerende coating voor steenwol Brandwerende dilatatievulling

Bezoek onze website: www.statamat.be

Tekst: Jeroen Schreurs

Brandbeveiliging voor alle installaties Ongeveer 25 procent van alle branden ontstaat door een elektrisch defect. De technische installaties vormen dus de grootste risicofactor. Helia/Kaiser-brandbeveiligingssystemen bieden oplossingen voor die risico’s, en zijn een belangrijk onderdeel van preventieve brandmaatregelen in elk gebouw.

Helia, het handelsmerk van Plastic Color, omhelst een productgamma dat geschikt is voor alle situaties. Olivier Schittecatte, business development manager bij Plastic Color, overloopt wat het bedrijf aanbiedt in het kader van brandbeveiliging: “Wij maken brandwerende inbouwdozen, die opschuimen bij vuur en hitte en zo de openingen vanzelf afsluiten. Ze zijn 90 minuten brandwerend (EI90) en akoestisch tot 77 dB gecertificeerd. Een groot voordeel is dat er geen akoestisch verlies ontstaat bij het rug aan rug plaatsen in gespiegelde kamers, zoals in de zorgsector, en de inbouwdozen zo geluidshinder in de aanpalende ruimtes vermijden. Naast brandwerend en akoestisch isolerend zijn onze inbouwdozen ook lucht- en rookdicht, heel belangrijk als je weet dat de meeste mensen in een brand omkomen door rookvergiftiging.” “We bieden ook brandwerende behuizingen aan voor de inbouw van halogeenverlichting, leds en downlights,” vervolgt Schittecatte. “Dat komt bijvoorbeeld vaak voor bij renovaties van winkelpanden met woongelegenheid op de bovenverdiepingen. Wanneer je een verlaagd plafond aanbrengt, voorzien van inbouwverlichting, eist de regelgeving altijd een brandweerstand van minimum 30 minuten in functie van de bovenliggende structuur. Indien de stabiliteit van het plafond geen 60 minuten bedraagt, bijvoorbeeld bij een bestaande houten vloer, dan moet het zelfs een brandweerstand van 60 minuten zijn. Daar heb je absoluut een gecertificeerde, brandwerende behuizing voor nodig.”

De doorvoersystemen zijn heel gemakkelijk te plaatsen

Tot slot biedt Plastic Color ook brandwerende stoppen aan om buizen mee af te sluiten. Schittecatte: “Indien je elektrische buizen doorvoert, kan je bij brand ook te maken krijgen met rookverspreiding doorheen de holle buis. Om dit tegen te gaan moet je ze dichtmaken met een gecertificeerde, rookdichte buisstop. We bieden deze aan van M16 tot M40.”

LA LOUVIÈRE Projecten over het hele land maken gebruik van het uitgebreide productgamma van Plastic Color. Voor de renovatie van het theater in La Louvière gebruikten de bouwheren de brandwerende Flamox-behuizingen met geluidsdempende eigenschappen. Andere locaties waar je Helia/Kaiser-producten vindt: de Brussels Control Room in Brussel Centraal, het ziekenhuis AZ Alma in Eeklo en verschillende OCMW’s , RVT’s en hotels. “Als het brandveilig moet zijn, kiezen veel bouwheren voor onze producten,” sluit Schittecatte af. ❚

DOORVOERINGEN EN BUISSTOPPEN Voor het doorvoeren van elektrokabels en -buizen door brandwerende wanden en plafonds heeft Plastic Color ook geschikte oplossingen in huis: brandwerende kabelbundeldoorvoeringen tot 90 minuten met een Europese certificatie (ETA). Schittecatte: “Ze zijn eenvoudig en snel te plaatsen, en je kan ze nadien gemakkelijk terug openmaken om er nieuwe kabels en buizen door te trekken. Dat kan ook in elk type wand, van een lichte scheidingswand tot een betonnen muur. Ons plafonddoorvoeringsysteem is trouwens nieuw op de markt. Je kan het systeem eenvoudig plaatsen in een massief plafond van 150 tot 300 millimeter, zonder pasta’s, kits of andere producten, en je bespaart heel wat tijd.”

Plafonddoorvoeringen zijn nieuw in het gamma

Brandwerende behuizing voor verschillende soorten verlichting

INSTALLATIE & BOUW | 63

Tekst: Jeroen Schreurs

Brandwerende kit voor kleine openingen Statamat levert veel producten voor de brandbeveiliging van gebouwen voor een heel divers publiek, zoals brandblussers en brandhaspels voor eindgebruikers of installateurs. Hun nieuwe product, High Pressure Expansion Sealant (HPE), is eveneens een product voor een grote groep professionals, zoals de HVAC-man, de sanitaire expert en de elektrische installateur. De kit is gemakkelijk voor kleine openingen

De Europese normeringen zorgen voor veel beweging op de markt van de brandwerende afdichtingen. Zoals bekend moeten brandwerende oplossingen voor Europa in heel specifieke situaties getest worden. Statamat brengt nu een standaardproduct voor veel verschillende situaties op de Belgische markt dat geschikt is voor kleine openingen rond buizen en leidingen: de High Pressure Expansion Sealant. Johan Van Vlaenderen, directeur van Statamat, vertelt over het nieuwe product. “Op de Belgische markt verdelen wij HPE voor Astroflame, een Brits brandbeveiligingsbedrijf. HPE is een kit die je in de opening rondom de buis aanbrengt. Het is voor ons een gepaste aanvulling op ons gamma brandwerende afdichtingen, dat onder andere al brandmoffen en –wikkels bevat. Het werkt ook op dezelfde manier, door uitzetting bij hoge temperatuur, maar het grote voordeel is dat HPE kan gebruikt worden in tal van situaties waar een installateur kleine wandope-

ningen tot 125 millimeter moet afdichten, zowel voor kabeldoorgangen als voor plastic buizen en geïsoleerde metalen buizen. Zo’n kit is immers onafhankelijk van afmetingen en gemakkelijk aan te brengen. De HPE is natuurlijk volledig CE-gekeurd en gecertificeerd met een brandweerstand van EI120.”

De kit is gemakkelijk voor kleine openingen

HPE sluit de buis volledig af bij brand

64 | INSTALLATIE & BOUW

SUCCES IN ENGELAND De kit is rook-, gas- en luchtdicht en sluit door de hoge uitzetdruk – een uitzetratio van 20:1 – alle openingen volledig af bij brand. HPE kan je gebruiken bij alle soorten brandbare buizen zoals PVC, HDPE, ABS en buizen met Armaflexisolatie en is bovendien getest in lichte wanden. Het is ook makkelijk op te kuisen met water en is reukloos. Van Vlaenderen: “HPE is een succes op de Engelse markt, wij willen dat succes nu ook naar België brengen.” ❚

Uitvoerig geteste brandwerende producten Elk onderdeel van een bouwconstructie is een brandscheidende wand of plafond waarin onderbrekingen, zoals doorvoeringen en voegen, medebepalend zijn voor de brandwerende en rookdichte eigenschappen. Die moeten dan natuurlijk voldoen aan de wettelijke normen. De brandwerende systemen van Tangit, in combinatie met BIS Pacifyre MK II brandmanchetten voldoen helemaal aan die normen. Brandwerende producten van Tangit lenen zich bij uitstek voor het onderhouden en repareren van afdichtingen, omdat de aanhechting van ‘verse’ producten op bestaande ondergronden probleemloos kan plaatsvinden. De plaatsing en het onderhoud zijn dus heel gemakkelijk. De producten van Tangit en BIS Pacifyre werden trouwens in meer dan 300 doorvoeringen en voegen getest, met volgende criteria: wanden van cellenbeton en metal stud van 10 centimeter en een plaatselijke opbouw tot 15 centimeter. De betonplafonds hadden ook een dikte van 15 centimeter. De doorgevoerde materialen bestonden uit kunststof, meerlaagse en metalen leidingen, kabels en kabelgoten of een combinatie daarvan. Tangit en de BIS Pacifyre brandmanchet zijn dus intensief beproefd in verschillende situaties, geclassificeerd en internationaal gecertificeerd en voldoetn ruimschoots aan de norm. ❚

De producten zijn getest op verschillende soorten doorvoeringen.

INSTALLATIE & BOUW | 65

Compartimenteringen

Verbeteren brandweer

Beperk het verspreiden van vuur Compartimenteringen

Beperk het verspreiden van vuur

1/ Wanden en 1/ Wanden enplafonds plafonds2/ Deuren Brandwerende wanden en Brandwerende deuren zorgen 2/ Deuren plafonds (EI-elementen) zorgen ervoor dat tijdens een brand ervoor dat een brandhaard het vuur niet kan overslaan naar 3/ Poorten en gordijnen beperkt blijft tot een bepaalde omliggende zones. zone en dat het vuur niet kan Brandwerende doorvoeringen 3/ Poorten en gordijnen overslaan naar omliggende zones.

Verbeteren brandklasse hout

Bescherming van hout

7/ Bescherming stale constructies

Brandwerende doorvoeringen

Herstellen van compartimenteringen Ook voor poorten en gordijnen

Structuren beschermen tijdens b

Wanden en plafonds

Branddetectoren

Verbeteren brandklasse materialen

bestaan brandveilige oplossingen: 4/ Brandwerende doorvoeringen EW- of EI-gordijnen, EI-schuif- of 5/ Roosters en luiken rolpoorten. 6/ Kabelbescherming Verbeteren brandweerstand Referenties: Eine Oudenaarde, Kobra Gent

Deuren

Referenties: DEBA Belsele, Antwerpen, Koepels Innov

Structuren beschermen tijdens brand

7/ Brandwerende Bescherming stalen constructies doorvoeringen van compartimenteringen 8/ Herstellen Bescherming van hout 9/ Bescherming van beton Verbeteren van brandreactie 4/ Brandwerende 5/ Roosters en luiken

Kabelbescherming

Roosters en luiken

Noodverlichting

Poorten en gordijnen

10/ Verbeteren brandklasse hout 11/ Verbeteren brandklasse materialen Actieve brandbeveiliging Waar rook is, is vuur

Bescherming van beton

Verbeteren van brandr

Brandklasse van materialen verb

doorvoeringen Ventilatieopeningen worden vaak Brandklasse van materialen verbeteren vergeten als brandgeleider. BrandHet correct brandwerend dichten van doorvoeringen is van zeer groot belang om verspreiding van brand tegen te gaan. REI-projects hanteert de juiste technieken voor iedere specifieke toepassing.

De brandweerstand word attesteerd d.m.v. brandw schilderwerk of het volledi kasten met plaatmateriaal.

werende roosters zorgen ervoor dat brand niet via de ventilatieopeningen overslaat naar andere compartimenten.

Brandblusapparaten

10/ Verbeteren brand klasse hout

De brandklasse van hout k 3 manieren worden verb met een vernissysteem, verfsysteem of door impre met Burnstop®.

6/ Kabelbescherming

Gespecialiseerde coatings zorgen er

dat het verspreiden van vuur 12/ Branddetectoren voor via kabels wordt beperkt. 13/ Blusinstallatie Referenties: Ikea wilrijk, VRT-gebouwen, Laarnehof, 14/ Noodverlichting Antwerpen Centraal, Liefkenshoekspoortunnel

Bescherming stalen constructies

Referenties: Gevel res. Dub Indiana River Bobbejaanlan

Actieve brandbeveiligi Wat is brandbeveiliging? Actieve maatregelen treden pas in werking bij brand. Passieve maatregelen zie je bijna niet, maar dragen bij tot het verhinderen of beperken van brand. Basis passieve brandbeveiliging: “Basisnormen ter preventie van brand en ontploﬃng” ook gekend als Koninklijk Besluit van 7 juli 1994 + zijn aanpassingen (laatst aanpassingen september 2012).

Brandweerstand: Tijd gedurende dewelke een bouwelement tijdens een volontwikkelde brand volgende 3 functies behoudt: stabiliteit (R)-vlamdichtheid (E) en thermische isolatie (I).

Waar rook is, is vuur

REI Projects NV

12/ Branddetectoren

Tel. +32 3 237 84 94 | Fax +32 3 293 84 95 info@rei-projects.be | www.rei-projects.be Brandklasse: Geheel van kenmerken van een bouwelement met betrekking tot de bijdrage bij het ontstaan of ontwikkelen van een brand: Kasse A1 tot F.

Kobra Gent

VRT-gebouwen

In geval van brand is een detectie van zeer groot bela

13/ Blusinstallatie Laarnehof

15870242_REI-Project.indd 1

Deba Belsele

Brandblussers bestaan in gewichten en soorten.

Dubrucq

15-04-15 16:57

Ingenieursbureau voor bouw en techniek ● sanitaire en brandbestrijdingsinstallaties ● verwarming, verluchting en klimatisatie ● elektrotechnische uitrusting ● transportsystemen ● bijzondere medische technieken

met rationeel gebruik van energie, water en grondstoffen in het kader van ecologisch en duurzaam bouwen Voor alle vacatures, contacteer: Edwin SEGERS Ing. Bouwkunde en Elektromechanica Ilse CROMHEEKE Lic.Wetenschappen

Sportstraat 42 - 44 - 2160 WOMMELGEM - e-mail: info@botec.be - www.botec.be tel: 03 354 36 18 - fax: 03 354 41 92

Tekst: Jeroen Schreurs

Passieve brandbeveiliging op maat Passieve brandbeveiliging houdt uiteraard meer in dan brandwerende doorvoeringen. Elk project is anders en vergt dus een aangepaste oplossing. REI Projects uit Zwijndrecht en Dendermonde, gespecialiseerd in passieve brandbeveiliging, biedt op dat vlak een uitgebreide variatie aan. REI Project wordt ingeschakeld voor alle werken die betrekking hebben op passieve brandbeveiliging. Enerzijds zijn dat brandwerende oplossingen voor compartimentering en stabiliteit zoals brandwerende doorvoeringen, wanden en plafonds, anderzijds zijn dat nabehandelingen van materialen Frankaert: “In de Ikea van Wilrijk hebben we de openingen voor de technieken brandwerend gedicht en plaatsten we de om een bepaalde brandklasse te verwezenlijken, brandwerende roosters.” bijvoorbeeld met brandvertragende verven of vernissen. Op die manier kom je al snel aan een groot aantal mooie referentieOm zoveel projecten uit te kunnen voeren moet het bedrijf op veel vlakken projecten. Filip Franckaert, bestuurde bij REI Projects, legt er enkele voor: “Wij bij blijven met de technologie. Franckaert: “Wij blijven als specialist dan ook staan in voor de passieve brandveiligheid van een groot aantal projecten, op de hoogte van alle nieuwe ontwikkelingen in de sector, van doorvoeringaande van appartementsgebouwen en studentenresidenties, over gebougen over schilderwerken tot compartimentering. De richtlijnen uit de onlangs wen voor openbare besturen zoals het VRT-gebouw en het UZ Gent tot zelfs verschenen Technische Voorlichtingsnota (TV) voor brandwerende doorvoeringrote infrastructuurprojecten. Het Livan-project bijvoorbeeld, in Antwerpen, gen pasten wij al volledig toe in de praktijk. Elke dichting wordt bijvoorbeeld waar we voor brandwerende plafonds, vloeren en scheidingen tussen de geïdentificeerd na uitvoering en er wordt een as-builtdossier opgesteld met verschillende tunnels voor de tramlijnen zorgden, en de Liefkenshoek-spoorfoto’s erbij. Ook voor de meeste oplossingen die in het TV vermeld staan tunnel, waar we brandwerende afkastingen en dichtingen plaatsten. In de hebben wij wel een leverancier die ons een gecertificeerd product aanbiedt.” Ikea van Wilrijk hebben we de openingen voor de technieken brandwerend gedicht en plaatsten we de brandwerende roosters. In de stadshal van Gent REI Projects pint zich dus niet vast op een leverancier, zo kunnen ze de klant op het Emile Braunplein stonden we in voor grote brandwerende schachten, de beste, persoonlijke oplossing aanbieden. Franckaert: “Brandveiligheid is in Bobbejaanland zorgden we voor brandvertragende behandelingen van immers niet iets wat je kan standaardiseren: elk project vergt een andere de attracties en bij de renovatie van het station van Schaarbeek kwam ons aanpak. REI Projects werkt daarom zo persoonlijk mogelijk en biedt de klant brandwereld schilderwerk er eveneens aan te pas.” een oplossing op maat aan.” ❚

REI Projects plaatste brandwerende schachten in de stadshal van Gent

Franckaert “In de Ikea van Wilrijk hebben we de openingen voor de technieken brandwerend gedicht en plaatsten we de brandwerende roosters.”

INSTALLATIE & BOUW | 67

Bedrijfspresentatie

Tekst: Jeroen Schreurs

DUURZAME GROEI VOOR CALLENS & EMK

Callens & EMK blaast volgend jaar 50 kaarsjes uit. De specialist in thermische industriële processen is in die periode uitgegroeid tot marktleider op vlak van thermische olie- en stoominstallaties, naast hun activiteiten op vlak van energierecuperatiesystemen en industriële HVAC. Ondanks de steile groei – het bedrijf heeft nu 150 medewerkers en 30 miljoen euro omzet – blijft Callens & EMK een warm familiebedrijf. Windy Moerman, gedelegeerd bestuurder van Callens & EMK: “We zijn big enough to cope, small enough to care.” Het bedrijf begon nochtans op kleine schaal. Willy Callens begon in 1966 met verwarmingssystemen en sanitair voor de residentiële markt. Na een tiental jaar rolde hij eerder toevallig de industriële sector binnen, door er verwarmingstoestellen in grote opslagruimtes of hallen te plaatsen. Die industriële bedrijven hadden meestal ook een productieproces door middel van stoomketels of thermische olieketels, iets wat Callens na verloop van tijd ook voor zijn rekening nam. Sinds die periode gaat het enkel nog bergop met de organisatie.

een toenmalige concurrent uit de buurt. Vanaf 2003 werden beide entiteiten samengevoegd in één bedrijf: Callens & EMK. Moerman: “In de tien, vijftien laatste jaren zijn we dan exponentieel gegroeid naar 150 medewerkers en 30 miljoen euro omzet. In 2007 hebben we een afdeling luchttechnieken opgericht, om ook de behandeling van de vrijkomende dampen van productieprocessen te behandelen. Even daarna sprongen we ook op de markt van de industriële warmtekrachtkoppelingen via de joint venture Callensvyncke.”

blijven bewandelen. “75 procent van de omzet van Callens & EMK komt momenteel uit Oosten West-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en de regio rond Moeskroen. Dat actieterrein uitbreiden is een van de prioriteiten van het bedrijf,” zegt Moerman. “We willen verder gaan en onszelf ontwikkelen in Antwerpen, Limburg en Wallonië. Het doel is dus om een nationale speler te worden, en op termijn zelfs de Noord-Franse grens over te steken. Daarom zullen we investeren in mensen ter plaatse.”

WISSEL VAN DE WACHT

GEOGRAFISCHE EXPANSIE

Rond het jaar 2000 dook ook de tweede generatie in het bedrijf. Terzelfdertijd nam ze ook EMK over,

Het verhaal van Callens & EMK is dat van een succesvol groeiend bedrijf. Dat pad wil Moerman

Naast die geografische uitbreiding blijft Callens & EMK zich ook op productontwikkeling richten. Moerman: “We werken momenteel aan kleinere

68 | INSTALLATIE & BOUW

INNOVATIES

Bedrijfspresentatie

'WE ZIJN DE ENIGE SPELER DIE ZOWEL OVER STOOMKETELS, THERMISCHE OLIEKETELS EN INSTALLATIES VOOR INDUSTRIËLE GEBOUWENVERWARMING BESCHIKT' gen en in weekends met een ploeg van acht werknemers klaar om bedrijven uit de nood te helpen, ze kunnen dus altijd op ons rekenen. Dat is onze slogan ‘big enough to cope, small enough to care’ in de praktijk.” Windy Moerman en Annick Callens.

industriële WKK’s, van 250kW tot 1MW, die ons gamma van 1MW tot 20MW aanvullen. Een tweede product dat we op de markt zullen brengen: installaties die geurverbranding van processen beheren. Wij zijn bijvoorbeeld heel actief in de aardappelverwerkende industrie. Veel van hun bakprocessen zorgen voor geurhinder. Die dampen willen we met onze toestellen omzetten in warmte.” Die innovaties moeten nieuwe sectoren aanboren en het marktaandeel van Callens & EMK in de sectoren waar ze nu al een grote speler zijn versterken. Moerman: “Op vlak van stoomketels en thermische olieketels zijn we marktleider in België. We hebben op dit moment bijvoorbeeld 80 procent marktaandeel in de aardappelverwerkende industrie, 90 procent bij de diepvriesgroenten en we ontwikkelen ons sterk op de biermarkt. Ons oog

WERKNEMERS ZIJN BASIS valt nu op de pharma-industrie en de petrochemie, daar kunnen we nog sterk groeien.”

HORIZONTALE EN VERTICALE INTEGRATIE Een van de belangrijkste troeven van Callens & EMK is hun verticale integratie. Het bedrijf volgt een proces op van A tot Z, van ontwerp over installatie tot dienst na verkoop. Moerman: “Onze concurrenten zijn nichespelers en moeten een beroep doen op andere partijen, wij niet. We zijn ook de enige speler op de markt die zowel over stoomketels, thermische olieketels en installaties voor industriële gebouwenverwarming beschikt, en de bijhorende piping en energierecuperatietoestellen kan bieden. Horizontale én verticale integratie dus. Wij staan trouwens ook ’s nachts, op feestda-

Jaarlijks realiseert Callens & EMK een vijftigtal totaalprojecten, ongeveer 350 deelprojecten en veel onderhouds- en finetuningopdrachten. Om dat te kunnen bolwerken zijn goede werknemers nodig. De directie beseft dat zij het meest waardevolle kapitaal van het bedrijf zijn: “Onze mensen zijn het belangrijkste. Wij geven hen de vrijheid om zich te ontplooien, bieden hen carrièremanagement aan en investeren veel in een aangename werksfeer. In tien jaar tijd zijn we snel gegroeid en hebben we veel mensen moeten aanwerven, en toch bereiken we een anciënniteit van meer dan tien jaar. Wie hier komt werken, blijft hier ook graag. De werknemers voelen ook dat Callens & EMK niet gericht is op snelle winst, maar een duurzame onderneming wil zijn. Het ultieme doel: het bedrijf naar derde generatie brengen!” ❚

Callens & EMK levert alle installaties voor industriële gebouwenverwarming.

INSTALLATIE & BOUW | 69

MECHELEN | 7de Energiecongres van VCB

Tekst: Jeroen Schreurs

“DE PUZZELSTUKKEN ZIJN ER, WE MOETEN ZE NOG IN ELKAAR PASSEN”

7 Energiecongres van VCB in het teken van slimme technieken de

Op donderdag 16 maart vond in Technopolis het 7de energiecongres van VCB plaats. Het thema van dit jaar was ‘Slimme technieken richting E-neutraal”. Naast de technische hoogstandjes gaat er ook veel aandacht naar betaalbaarheid en financieringsmethodes. Installatie en Bouw geeft u een overzicht van de boeiende namiddag. Christophe Maes en Marc Dillen, respectievelijk de voorzitter en directeur-generaal van de VCB, openden het energiecongres met een verwelkoming aan alle ‘ambassadeurs’ die naar Technopolis waren afgezakt. “De voorlopers die hier aanwezig zijn effenen het pad en verkondigen de boodschap die we moeten brengen naar de buitenwereld. Het is immers maar door dat met z’n allen te doen dat we de maatschappij verbeteren,” aldus Maes. Die boodschap, over slimme technieken en energiezuinigheid, is belangrijk volgens Dillen. “Iedereen weet dat de energieefficiëntie van ons gebouwenpark van voor 1970 enorm slecht is. Die huizen moeten we allemaal renoveren, want ze zullen op termijn veel meer energiekosten veroorzaken.”

OP DE GOEDE WEG Daarom besteedt het Vlaams regeerakkoord veel aandacht aan het energievraagstuk. Dat zegt Luc Peeters, administrateur-generaal van het Vlaams Energieagentschap. “Het is een prioriteit voor de Vlaamse Regering omdat ze de energiekosten wil verlagen en de bevoorradingszekerheid wil garanderen. We zitten wel al op de goede weg. Het E-peil van gebouwde nieuwbouwwoningen daalde tussen 2006 en 2013 voor woningen van 86 naar 54 en voor appartementen van 90 naar 62. De EPBaangiftes waarin hernieuwbare energie vermeld wordt is in die periode gestegen van 6 naar 17 procent, dat aantal zal alleen maar stijgen dankzij de nieuwe regels. 96 procent van die aangiftes zijn trouwens in orde, bij de overige 4 procent gaat

Christophe Maes, de voorzitter van de VCB, opende het energiecongres met een verwelkoming aan alle ‘ambassadeurs’ die naar Technopolis waren afgezakt.

70 | INSTALLATIE & BOUW

het vooral over problemen met betrekking tot de ventilatie. De renovatiemarkt hinkt natuurlijk wat achterop, daar hebben we een nieuw instrumentarium voor nodig. Daarvoor rekenen we op het aankomende Renovatiepact van minister Turtelboom.”

VOGELPERSPECTIEF Volgens professor van Wim Boydens van Studiebureau Boydens staan we op vlak van innovatie al heel ver. Nu is het de uitdaging om in te zetten op interactie. “De toepassingen zijn er, maar op dit moment heb je een kluwen aan waarheden op microniveau. Iedereen noemt zijn product het beste op de markt. Wie zorgt voor de algemene samenhang, het vogelperspectief? De puzzelstukken zijn er, maar we moeten ze in elkaar passen.”

Ook Annemie Turtelboom was aanwezig, zij wil vooral inzetten op de financiering van hernieuwbare energie.

MECHELEN | 7de Energiecongres van VCB

door de rompslomp te verminderen en door goed en transparant uit te leggen waarom energiezuinige technologieën nodig zijn krijgen we particulieren mee in het verhaal,” zei een spreker. Dat is ook een voorwaarde om het spaargeld van de Belgen los te weken en naar energie-investeringen te laten vloeien. Ten slotte ging het over bouwteams. “De theorie is prachtig,” zegt Wim Boydens daarover, “maar de afspraken en verantwoordelijkheden moeten waterdicht zijn. Wat als je een bepaalde gevraagde prestatie niet haalt. Wie is er dan verantwoordelijk?”

FINANCIERING Verschillende sprekers gingen in debat, onder leiding van VRT-nieuwsanker Wim De Vilder.

ONTZORGEN Na drie gelijktijdige workshops over de zorgsector, smart cities en de residentiële sector, gingen verschillende sprekers in debat, onder leiding van VRT-nieuwsanker Wim De Vilder. Op de vraag waar er nog research nodig is, waren ze het gro-

C2_A5_197x130_NL.indd 1

tendeels eens dat optimalisatie, monitoring en aansturing van de nieuwe technologieën bovenaan het prioriteitenlijstje staat. Ontzorgen was ook een belangrijk woord. Zowel op vlak van beheer van nieuwe toestellen als naar verkrijgen van informatie en begeleiding bij renovaties. “Alleen

Op het einde van de avond kwam Vlaams minister van Energie Annemie Turtelboom vertellen waar zij in haar ambtstermijn de nadruk op wil leggen. Die nadruk gaat vooral naar de financiering van hernieuwbare energie. Esco’s, crowdfunding en activering van banken kwamen aan bod. Die financiering is heel belangrijk, zeker voor grote bedrijven. “Want,” volgens Turtelboom, “een investering in hernieuwbare energie is belangrijk voor de verankering van die bedrijven in ons land.” ❚

31/03/15 11:21

INSTALLATIE & BOUW | 71

Branche-informatie

Tekst: Jeroen Schreurs

FIAQ PROMOOT EN ONDERSTEUNT GEZONDE LUCHTKWALITEIT

FIAQ, de Federation for Indoor Air Quality, is een gezamenlijk initiatief van enkele bedrijven uit de ventilatiesector. Via dat platform willen ze kennis delen en communiceren over de voordelen van ventilatiesysteem D. “Dat is momenteel het meest gepaste product voor goede luchtkwaliteit,” zegt Geert Janssens, woordvoerder van FIAQ en zaakvoerder van Ubbink.

Het logo van de nieuwe organisatie.

ning binnengaan. Die overlast heb je natuurlijk wel bij roosters.” De EPB-regelgeving, die woningen vereist met een steeds hogere luchtdichtheid, speelt ook in het voordeel van ventilatiesysteem D. Janssens: “Andere systemen gedijen minder goed bij die strenge voorwaarden. Met systeem D wordt de woning ook luchtdicht afgesloten. Bij raamroosters kan dat natuurlijk niet en dan wordt het moeilijk om aan het vereiste E-peil te voldoen. Het klopt natuurlijk dat een oude woning met veel gaten en kieren niet optimaal profiteert van een D-systeem, maar zulke woningen krijgen vaak toch eerst een grondige renovatie voor men aan een nieuw ventilatiesysteem denkt, wat van ‘D’ weer de ideale oplossing maakt.”

Geert Janssens, woordvoerder van FIAQ.

FIAQ zag het levenslicht in de schoot van zes leveranciers van ventilatiesystemen: Codumé, Systemair, Zehnder, Ventilair, Thermad-Brink en Ubbink. Het promoten van systeem D is het doel van het communicatie- en kennisplatform. Dat gebeurt in eerste instantie met een informatieve website, later komen daar ook lezingen en andere informatiekanalen bij. Geert Janssens legt uit waarom ze met FIAQ zijn gestart: “In Ventibel (de Belgische vakorganisatie voor ventilatie, n.v.d.r.) komen alle ventilatiesystemen evenwaardig aan bod, terwijl wij er echt van overtuigd zijn dat systeem D veruit de meeste voordelen heeft. Dat willen we dan ook specifiek in de kijker zetten. Op de residentiële markt is op dit moment 25 procent van de geïnstalleerde systemen een D, wij zijn ervan over-

72 | INSTALLATIE & BOUW

tuigd dat dit moet stijgen. Met FIAQ willen we die boodschap aan de overheid, voorschrijvers en consumenten meegeven.” De voordelen zijn volgens Janssens samen te vatten in drie kernwoorden: gezondheid, comfort en energie. Zeker dat eerste is belangrijk, want systeem D is het enige dat de binnenkomende lucht filtert. Janssens: “Die lucht kruist de uitgaande lucht via de warmtewisselaar en komt zo verwarmd binnen. Je hebt dus geen oncomfortabele koude tocht en je bespaart op verwarmingskosten. Het tegenargument dat systeem D duurder is, haal je zo dus onderuit. Bovendien heb je maar een minimum aan geluidsoverlast dankzij geluidsdemping op de plaatsen waar de buizen de wo-

De evolutie van ventilatiesystemen staat ondertussen ook niet stil. Na de warmtewisselaars en de bypass tegen oververhitting komen er nieuwe uitbreidingen op de markt. Gecontroleerde ventilatie bijvoorbeeld. “Daarbij blaas je alleen ventilatielucht naar binnen als het werkelijk nodig is,” zegt Janssens. “Als een gebouw onbezet is, moet je niet het volle debiet benutten. Dat meten we met CO -meters en vochtsensoren. Zonesturing is een ² andere belangrijke evolutie. Daarbij krijgen sommige ruimtes geen ventilatie als ze niet gebruikt worden. Die capaciteit kan je beter elders benutten. Zo moet je systeem al voor 150 kubieke meter minder ventilatie zorgen als je de slaapkamer over❚ dag niet ventileert.”

MERE | Demo Benwoning

GEZONDE LUCHT IN BEN-WONING T.Palm-Elbo opende onlangs een nieuwe BEN-demowoning in Mere. Architectenbureau Coppens & Coen bekeek samen met de studiedienst van T.Palm hoe zij een instapklare woning konden realiseren waarvan de verhouding tussen de extra investering en het lagere energieverbruik dermate gunstig is, dat het een haalbare kaart wordt voor jonge mensen die een nieuwbouw willen plaatsen. Renson® denkt mee en zorgt voor een gezond binnenklimaat dankzij vraaggestuurde ventilatie (Systeem E+®). Het bijzondere aan een BEN-woning is dat ze bijna geen energie verbruikt voor verwarming, ventilatie, koeling en warm water. Het beetje energie dat nog nodig is, wordt uit groene energiebronnen gehaald. De nieuwe demowoning van T.Palm-Elbo in Mere is duurzaam op elk vlak. Het is een rijwoning in de stad, met een doordacht compact ontwerp en met extra aandacht voor isolatie, ventilatie en de gratis energie van de zon. De bouwonderneming zorgde voor een doorgedreven isolatie van gevel en dak en ook aan de luchtdichtheid werd gedurende het hele bouwproces bijzonder veel belang gehecht. De weinige warmte-energie die de demowoning nodig heeft, wordt geproduceerd door een lucht-water warmtepomp voor de vloerverwarming en het sanitair warm water. Die warmtepomp wordt op een intelligente manier gecombineerd met de vraaggestuurde ventilatie, die zorgt voor een gezond binnenklimaat. De elektriciteit wordt opgewekt door fotovoltaïsche zonnepanelen. Dit alles resulteert in een gezonde woning met een E-peil van E9.

Foto links: De buitengevel van de woning met de zelfregelende ventilatieroosters bijna onzichtbaar boven het raam. Foto boven: De toevoer van verse lucht via zelfregelende ventilatieroosters

VENTILATIE EN VERWARMING IN HARMONIE Om condensatie en schimmelvorming te vermijden, is het heel belangrijk dat een woning zorgvuldig geventileerd wordt. T.Palm koos voor het nieuwe Systeem E+ van Renson®. Bij vraaggestuurde ventilatie wordt alleen geventileerd als het echt nodig. Dat zorgt voor een drastische verlaging van het energieverbruik in de woning. Sensoren registreren de concentratie van CO , ² vocht en/of VOC’s (vluchtige organische stoffen) in de afvoerlucht en op basis daarvan wordt er meer of minder lucht ververst. Het ventilatiesysteem in de demowoning werkt volgens het Smartzone-principe. Kijken de bewoners ‘s avonds televisie, dan zorgt het ventilatiesysteem voor een verhoogde afvoer in de leefruimte. Gaan ze slapen, dan vermindert de afvoer in de living onmiddellijk en wordt er meer lucht afgevoerd in de slaapkamers. Het resultaat is een goede luchtkwaliteit in elke ruimte, aangepast aan het leefpatroon van de bewoners. ›

INSTALLATIE & BOUW | 73

MERE | Demo Benwoning

'ZODRA ER RUIMTEVERWARMING OF SANITAIR WARM WATER GEWENST WORDT, TREEDT DE GEÏNTEGREERDE LUCHT/WATERWARMTEPOMPTECHNOLOGIE IN WERKING' Uniek aan het systeem is dat de warme extractielucht niet onmiddellijk afgevoerd wordt, maar volledig benut wordt voor de ingebouwde warmtepomptechnologie. Als er geen vraag is naar warmte fungeert Systeem E+ als een vraaggestuurd ventilatiesysteem. Zodra er ruimteverwarming of sanitair warm water gewenst wordt, treedt de geïntegreerde lucht/waterwarmtepomptechnologie in werking. De warmtepomp brengt de warmte uit de menglucht (warme afvoerlucht/ koudere buitenlucht) naar een hoger temperatuurniveau en benut die warmte voor ruimteverwarming (via een platenwarmtewisselaar) en sanitair warm water (via een spiraal rond het boilervat). Het systeem omvat eveneens een buffervat van 300 liter (4 à 6 personen) voor het sanitair warm water. Wanneer de vraag naar warmte op een bepaald moment hoger is dan wat de warmtepomp kan aanbieden, komt automatisch een klassieke gascondensatieketel in actie. Een ingebouwde ‘Energy Analyser’ zorgt ervoor dat telkens de meest voor❚ delige energiebron gekozen wordt. Systeem E+ geintegreerd op de zolder van de woning.

Ventileren en verwarmen in harmonie !

Ruimteverwarming

Systeem www.renson.be

74 | INSTALLATIE & BOUW installatie_en_bouw_197x130_0215.indd

Vraaggestuurde ventilatie

tot

-37 E-punten

met Smartzone!

Productie van sanitair warm water

12/02/15 13:50

Split-unit warmtepomp Condenserende voor hernieuwbare energie stookolieketel met hoge rendementen De gloednieuwe split-unit warmtepomp Remeha Neptuna onderscheidt zich van andere hernieuwbare energieoplossingen door zijn compacte afmetingen, geruisloze werking en zijn hoge prestaties. Zo biedt deze warmtepomp een bedrijfszekerheid tot een temperatuur van maar liefst -20°C met een COP tot 4,2 bij +7/+35°C. Hernieuwbare energie: de oplossing zowel vandaag als mogen Een natuurlijke energiebron zoals lucht, water of zonlicht levert besparing op. Kies je voor één van deze bronnen gecombineerd met een hybride systeem, dan kan je aanzienlijk besparen bij de productie van verwarming of sanitair warmwater. Dankzij de hybride werking kan het toestel steeds de meest efficiënte energie aanbieden (gas, olie of elektriciteit) om te voorzien in de gebruikersbehoefte, simpelweg door gebruik te maken van de goedkoopste energie of door minder energie te verbruiken.

Met de nieuwe generatie van condenserende stookolieketels STRATON L perfectioneert ELCO deze toptechniek met een vermogen dat van 27 tot 85kW gaat. De condenserende ketels uit de STRATON L-serie zijn met drie robuuste kanalen volgens het tegenstroomprincipe geconstrueerd. Alle onderdelen die met rookgas of condensaat in aanraking komen bestaan uit hoogwaardig roestvast staal. Hierdoor is gebruik van de condenserende ketel zonder begrenzing van de minimale retourtemperatuur, het brandvermogen of het waterdebiet mogelijk. Dankzij een zeer doeltreffende condensatie, die verkregen wordt door de schroefvormige buizen, bereikt de ketel daarnaast een rendement van meer dan 104%. Het tweede en derde rookgaskanaal bestaan uit PowerCondens-spiraalbuizen. Die zorgen voor een versterkte turbulentie bij de rookgassen, zodat alle rookgassen met het koude verwarmingsoppervlak in contact komen. Daarnaast wordt door de PowerCondens-spiraalbuizen het warmte-uitwisselingsoppervlak duidelijk vergroot. Het hierdoor verkregen hoge condensatievermogen leidt tot ketelrendementen dicht bij het fysische optimum. Voor optimale hydraulische aansluiting hebben de condenserende ketels uit de STRATON L-serie twee retouraansluitingen voor gescheiden aansluiting van verwarmingskringen met hoge- en lage temperatuur. Het retourgedeelte van de verwarmingskring met lage temperatuur stroomt naar het onderste, koudste deel van de verwarmingsketel. Hier wordt het maximale condensatievermogen van de ketel bereikt. De STRATON L is tenslotte uitgerust met een digitale regeling LOGON B G2Z2. Deze stuurt een of twee mengcircuits en een modulerend verwarmingscircuit en beheert eveneens de bereiding van warm water, inclusief zonnesysteem. ›

Remeha Neptuna: Remeha Neptuna: hybride oplossing voor energie.

De voordelen van een hybride installatie zijn zeer uitgebreid. De twee belangrijkste pluspunten: een hogere energiebesparing in vergelijking met de prestaties van een alleenstaande ketel en een verlaging van uitstootgassen en CO2 -dampen. Door de Remeha Neptuna aan je bestaande verwarmingsinstallatie toe te voegen kies je voor hernieuwbare energie, en zo ook voor een groenere toekomst.

INSTALLATIEGEMAK De Remeha Neptuna is ook zeer eenvoudig te installeren. Het toestel bestaat uit een binnen- en buitenunit, perfect te combineren met een gaswand- of gasvloerinstallatie zoals de Remeha Calenta, Remeha Tzerra of Calora Tower Gas. De verbinding tussen buiten- en binnenunit is compact, waardoor er geen extra graaf- of breekwerken voor de installatie vereist zijn.

De Straton L van Elco.

INSTALLATIE & BOUW | 75

RECREATEX GEBOUWENBEHEERSYSTEEM OPTIMAAL COMFORT MET EEN MINIMAAL ENERGIEVERBRUIK

Condenserende gasketel: spaarzaam en stil De WTC 15-A uitvoering W-PEA is een ketel voor verwarming en productie van sanitair warm water, met geïntegreerde pomp met variabele snelheid en een 3-weg-omschakelventiel voor de bereiding van sanitair warm water in een aparte boiler. Voor een optimaal gebruik van de condensatiewarmte is de ketel uitgerust met een warmtewisselaar uit corrosiebestendig Al/Si-legering. Een robuuste modulerende Fercalloy-stralingsbrander verzekert een werking met extreem lage emissie van schadelijke stoffen. De dynamische bewaking van de verbrandingskwaliteit via een geïntegreerde O2-regeling (SCOT®-systeem) zorgt voor een constant hoog rendement, een uitzonderlijk laag gasverbruik en een permanente bedrijfszekerheid, ongeacht de gaskwaliteit of -soort.

AANSTURING VAN VERWARMING, VERLICHTING EN TOEGANGSCONTROLE IN FUNCTIE VAN DE GEBOEKTE RESERVERINGEN IN UW SPORTCENTRUM OPTIMALE REGELING VAN TECHNIEKEN IN INFRASTRUCTUREN MET FLEXIBLE BEZETTINGSGRAAD

Rozendaalstraat 53 - 8900 Ieper info@syx.be - www.syx.be

Specialist en leverancier op het gebied van meerdere soorten brandersystemen van 45 kW tot 45.000 kW • Gasbranders • Oliebranders • Combinatiebranders • Premixbranders Universele brander- en ketelservice volgens Certificatieregeling Serviceverlening met G1, G2, en G3 erkenning

Dreizler Benelux BV, Postbus 2031, NL-5260 CA Vught, Tel:+31(0)73 657 65 85, Fax:+31(0)73 657 07 97 Internet: www.dreizler.nl, E-mail: info@dreizler.nl

76 | INSTALLATIE & BOUW

De Thermocondens van Weishaupt.

In combinatie met een WCM-FS en een buitenvoeler kan de ketel autonoom werken via de geïntegreerde weersafhankelijke regeling. De geïntegreerde debietregeling kan in combinatie met een temperatuurvoeler in de evenwichtsfles en de ingebouwde PEA-pomp het debiet door de ketel aanpassen in functie van het temperatuurverschil tussen vertrek en evenwichtsfles wat zorgt voor een optimale condensatie en dus voor een hoog rendement. De WCM-regeling is modulair, via een e-Bus-systeem kunnen bijkomende kringen gestuurd worden via uitbreidingsmodules (WCM-EM). Via een optionele cascademanager (WCMKA) kan men tot 4 ketels in cascade aansluiten.

Atag cv-ketels de zuinigste volgens Test-Aankoop Atag cv-ketels scoren bijzonder goed op vlak van betrouwbaarheid, prestaties, comfort, onderhoud en prijs van hun CV-ketels. Dat blijkt uit de resultaten van een enquête van het onafhankelijke Test-Aankoop bij ruim 3.000 eigenaars van CV-ketels. Cv-ketelfabrikant Atag legt zich al jarenlang toe op de ontwikkeling van betrouwbare en energiezuinige cv-ketels. Zo zijn al die ketels voorzien van een unieke Inox warmtewisselaar. Die zorgt er met zijn speciale constructie en gladde buizen voor dat Atag cv-ketels het hoogste rendement halen en dus de zuinigste zijn op de markt.

COMPLEET ASSORTIMENT

BETROUWBAAR EN ONDERHOUDSVRIENDELIJK Atag kiest al jaren voor het hoogwaardige Inox in plaats van goedkopere, vervuilende en veel toegepaste materialen zoals aluminium. Dit garandeert maximale betrouwbaarheid en een lange levensduur gecombineerd met minimaal onderhoud. Waar het rendement van andere verwarmingsketels in de loop van de tijd daalt, blijft dat van een Atag verwarmingsketel op het allerhoogste niveau.

De Atag productenrange bestaat uit de cv-toestellen Blauwe Engel Q, Blauwe Engel Q-CC, Enigma Q, Eco A, ZonneGasCombi Q, Atag XL–reeks voor grote vermogens en Descale waterverzachters. Atag biedt ook thermostaten, waaronder de nieuwe ONE-smartthermostaat, aan, net zoals regelaars, boilers en zonlichtsystemen.

Gasbranders tot 16,5 MW De Dreizler Marathon Branders, met een vermogen tot 16,5 MW, zijn het neusje van de zalm in het gamma van Dreizler. Ze integreren onder andere het gepatenteerde lage NO2-brandersysteem ARZ met interne rookgascirculatie van Dreizler, een van de meest vooruitstrevende technieken in de milieuvriendelijke verbrandingstechniek, en hebben een hightech uitvoering. Dat betekent

Foto Dreizler: De Dreizler Marathon Brander.

onder andere dat ze modulerend zijn met gas/lucht-verhoudingsregeling, de Frequency-toerentalregeling tot wel 80% stroom bespaart en dat de toestellen uitgerust zijn met frequentieregeling, O2-sensor en/of CO2-sensor. De traploze regeling van de brandercapaciteit tussen klein en vollast gebeurt trouwens door ❚ een pneumatische gas/luchtverhoudingsregelaar.

INSTALLATIE & BOUW | 77

WIELSBEKE | Reservatiesysteem gemeente

Tekst: Jeroen Schreurs

GBS-SYSTEEM MET TOEGANGSCONTROLE IN WIELSBEKE 'In Wielsbeke integreerde Syx ook de toegangscontrole in het GBS'

Syx Automations is een autoriteit op het vlak van doorgedreven gebouwbeheersystemen voor openbare gebouwen. Hun softwareplatform ReCreateX koppelt het GBS aan het reservatiesysteem van die gebouwen om verlichting en verwarming zo efficiënt mogelijk in te zetten. In de sportcentra en openbare gebouwen in Wielsbeke koppelde het bedrijf de software nu ook aan de toegangscontrole. Syx Automations installeert de GBS-software al meer dan 25 jaar in openbare gebouwen, recreatieve centra en sportzalen. Dirk Syx, zaakvoerder van het bedrijf, legt uit wat zijn product zo uniek maakt: “We vertrekken vanuit de gegevens van het reservatiesysteem om in het gebouw verwar-

78 | INSTALLATIE & BOUW

ming en verlichting volledig te optimaliseren. Hoe werkt het? Gebruikers reserveren van thuis uit, via internet, een sportterrein of een andere ruimte. Die reservatie creëert meteen een aantal activeringen voor de geboekte periode. Zo zal het GBS bijvoorbeeld weten dat de zaal op het moment

van de reservatie een temperatuur van 18 °C moet hebben. We koppelen dat zelfs aan een bepaald soort activiteit. Reserveert de gebruiker de zaal voor een training, dan zal de verwarming en de lichtsterkte lager zijn dan bij een match. Het is dus tegelijk een uitgebreid en een gebruiksvrien-

WIELSBEKE | Reservatiesysteem gemeente

IVAN SOETAERT: “DE KWALITEIT VAN ONZE DIENSTVERLENING NAAR ONZE INWONERS GAAT ENORM DE HOOGTE IN"

Ivan Soetaert, de gebouwenbeheerder van de gemeente Wielsbeke.

delijk systeem, het enige wat de gebruiker immers moet doen is de juiste parameters aangeven bij de reservatie. Bij andere systemen brandt de verwarming onophoudelijk tussen het ingestelde begin- en einduur, ook al is er niemand aanwezig. In tegenstelling tot die systemen bespaart het GBS van Syx Automations dus veel energie. Ideaal dus voor gebouwen met een afwisselende bezettingsgraad zoals in Wielsbeke.”

moeten maken. De verlichting gaat vanzelf uit, de poorten sluiten automatisch, enzovoort. De gebruikers zijn tevreden, en wij hebben een volledig overzicht: Wij weten wie in onze gebouwen geweest is, wanneer en voor hoelang. Het reservatiesysteem is daarenboven gekoppeld aan de boekhouding van de gemeente. Wie een terrein gebruikt, krijgt automatisch een factuur in zijn brievenbus. Dat is weer een extra besparing op vlak van administratie.

KWALITEIT NAAR OMHOOG Waren er ook moeilijkheden bij het uitrollen van het systeem? Soetaert: “De bekabeling en de

aansluiting op de huidige infrastructuur waren moeilijke punten, je moet immers nieuwe technologie koppelen aan oudere infrastructuur en installaties. Syx heeft dat echter vlot aangepakt. Zo’n automatisatie vraagt natuurlijk ook een investering van de gemeente, maar daartegenover staat een enorme besparing op vlak van energie, personeel en administratief werk. En niet te vergeten: de kwaliteit van onze dienstverlening naar onze inwoners gaat enorm de hoogte in. Syx Automations ontwikkelt op dit moment zelfs apps voor smartphones om op het systeem in te kunnen loggen. De investering die we maakten betaalt zich dus dubbel en dik terug.” ❚

TOEGANGSCONTROLE In Wielsbeke ging het bedrijf nog verder door ook de toegangscontrole aan het GBS te koppelen. Syx: “De verlichting wordt bijvoorbeeld pas geactiveerd als de gebruiker effectief binnenkomt met zijn toegangsbadge. Is hij te laat, dan blijft het donker tot hij wel aanwezig is. De deur zal ook alleen maar opengaan als de juiste persoon voor die reservatie de deur probeert te openen. Je bespaart dus ook op personeel, want er moet niemand meer controleren of met sleutels komen aandraven. “Het systeem geeft ons ook een enorme flexibiliteit, vult Ivan Soetaert, de gebouwenbeheerder in Wielsbeke, aan. “Personeelsleden kunnen altijd binnen met hun badge, abonnees moeten reserveren voor hun badge kan werken. We kunnen ook een bepaalde verenigingen 24/7-toegang geven tot een bepaald lokaal, waar ze hun materiaal stockeren bijvoorbeeld, en hen voor de andere toegangsdeuren aansluiten op het reservatiesysteem.”

KOPPELING AAN BOEKHOUDING Ivan Soetaert is duidelijk een voorstander van ReCreateX: “We zijn hier een vijftal jaar geleden mee gestart, en ondertussen heeft Syx het systeem steeds verder ontwikkeld en uitgebreid. Het zorgt ervoor dat wij ons veel minder zorgen De sportzalen- en velden van Wielsbeke zijn allemaal geautomatiseerd.

INSTALLATIE & BOUW | 79

Journaal Draadloos alarmsysteem Tyxal van Delta Dore Delta Dore ontwerpt, fabriceert en commercialiseert automatismen en draadloze oplossingen voor de residentiële en de commerciële sector. Op Batibouw 2015 presenteerde het bedrijf het nieuwe draadloze alarmsysteem Tyxal+. Met het nieuwe draadloze alarmsysteem Tyxal+ haalt de gebruiker een gebruiksvriendelijk, innoverend en betrouwbaar systeem in huis. Het systeem komt in een pack met twee bewegingsdetectoren, twee afstandsbedieningen, een bedieningspaneel met aanraaktoetsen en –scherm en een centrale sirene. Dankzij de vernieuwde IP interface Tydom 2.0. En de bijhorende Tydom 2.0 applicatie, die gratis te downloaden is voor ios en Android, kan men Tyxal+ vanop afstand bedienen. De toepassing laat toe de draadloze toepassingen in de woning vanop afstand te besturen met een smartphone of tablet en biedt zodoende de vrijheid om te gaan en staan waar men wil, zonder daarbij de controle uit handen te geven. Als er een gebeurtenis gedetecteerd wordt, ontvangt men meteen een sms met details over de aard van de gebeurtenis waar de gebruiker vervolgens via de app op kan reageren. Wanneer het systeem een aanwezigheid detecteert, wordt meteen een video naar de app gestuurd zodat men op de smartphone of tablet kan nagaan wat er werkelijk in de woning gebeurt.

warmtepomptechnologie met de energieboiler Hybrid Cube en dit in de kleinst mogelijke ruimte door zijn compacte afmetingen en minimale montageruimte. Combineerbaar De Hybrid Cube vormt de centrale unit in het systeem en is een combinatie van een warmteopslagtank en doorstroomboiler. Behalve met een zonne-installatie kan het systeem ook perfect met andere energiebronnen worden gecombineerd. Ook olie- en gascondensatieketels, pelletketels of cv-haarden met backboilers kan men op de unit aansluiten voor verwarming en warm waterproductie.

Renoc+ube van RENSON: vraaggestuurde ventilatie voor renovatieprojecten Ventilatie is verplicht bij nieuwbouwprojecten, maar bij renovatie kiezen verbouwers vooral om hun woning beter te isoleren en luchtdichter te maken. Het is echter ook belangrijk om voldoende te ventileren. Dat efficiënte ventilatie ook bij renovatie geen obstakel mag vormen, bewijst RENSON met renoc+ube, het eerste vraaggestuurde ventilatiesysteem dat specifiek ontwikkeld werd voor toepassingen in renovatieprojecten. Bovendien combineert RENSON dit ventilatiesysteem met een nieuw flexibel luchtkanaalsysteem Easyflex. Renoc+ube voert de vervuilde lucht in de natte ruimtes af. Dynamische sensoren analyseren 24 uur per dag de afvoerlucht op vocht en aanwezigheid en passen zo op een intelligente manier het ventilatieniveau aan de daadwerkelijke behoefte van de gebruikers aan. De ventilator zelf wordt geïntegreerd in de dakdoorvoer en zit dus buiten de gebouwschil, wat zorgt voor een geruisloze werking. In de afvoerruimtes ziet de gebruiker enkel design afvoermonden uit aluminium. Door zijn compacte formaat is dit systeem zeer geschikt voor inbouw in een verlaagd plafond of tussen de dakspanten van een uitbouw.

Daikin zorgt voor energiezuinig verwarmen en koelen met Altherma Integrated Solar Unit Daikin stelt de Daikin Altherma Integrated Solar Unit voor, een lagetemperatuur lucht/water-warmtepomp die uiterst geschikt is voor het kostenbesparende energiegebruik van de toekomst. In een lucht/water-warmtepomp wordt een hoogrendementscompressor gebruikt om de warmte uit de omgevingslucht in het verwarmingssysteem te “pompen”. De calorieën die een warmtepomp uit de lucht haalt, zijn een onuitputtelijke en gratis bron van energie. Zeker voor moderne woningen, die beter geïsoleerd zijn en dus een lagere verwarmingsbehoefte hebben, is de Daikin Altherma Integrated Solar Unit een goede oplossing. Het combineert

80 | INSTALLATIE & BOUW

Watch-E creëert samenhangende community rond energiebesparing Met het oog op een optimaal energieverbruik kan het interessant zijn voor gemeentes, energieleveranciers, huisvestings- of bouwmaatschappijen om het energieverbruik van huizen(clusters) te beperken of te sturen. Watch-E, een jong Nederlands bedrijf, heeft daarvoor enkele online tools en portals ontwikkeld om bedrijven, scholen, huishoudens en andere doelgroepen inzicht in hun verbruik te geven zodat ze energie kunnen besparen. Via deze portals en dashboards kunnen de eindgebruikers zelf energiebesparingsdoe-

Journaal len instellen, zichzelf met andere gebruikers(groepen) vergelijken, en ook hun gas- en elektriciteitsconsumptie, zonne-opbrengst, warmtepompresultaten, CV-ketels en andere installaties opvolgen. Bijpassend ontwikkelt Watch-E ook software op maat zodat de tools perfect bij doelgroep en nood passen.

voorzien: het productlabel, dat informatie geeft over een bepaald toestel, en het pakketlabel dat informatie geeft over een bepaald systeem. Een verwarmingsinstallatie is immers meer dan een warmtegenerator alleen.

Carlo Gavazzi een Daikin gaan voor het Smart house met energiebesparende domotica Gezinnen en bedrijven worden geconfronteerd met deze maatschappelijke veranderingen en worden verplicht om na te denken over verschillende manieren van energiebesparingen. Carlo Gavazzi schuift energiebesparende mogelijkheden in gebouwen zoals bewegingsof aanwezigheidssmelders voor het aan- of uitschakelen van de verlichting, dimmers, temperatuur- en lux-sensoren naar voor. Met het Smarthouse-bussysteem kan je actief energie besparen door onder andere de verlichting te dimmen of te sturen met aanwezigheidsmelders. Op Batibouw combineerde Carlo Gavazzi het systeem met de producten van Daikin. Via een handige interface kan de verwarming, koeling of ventilatie van de airconditioning eenvoudig geïntegreerd worden in het Smart housedomoticasysteem. ©Flickr

Nieuw Europees energielabel voor verwarmingstoestellen vanaf 26 september Vanaf 26 september 2015 worden alle verwarmingsketels en warmwatertoestellen voorzien van een Europees energielabel. Deze verplichting volgt uit de Europese richtlijnen met betrekking tot Ecodesign. ATTB, de sectorassociatie voor thermische technieken, informeert installateurs en consumenten over het hoe, wat en waarom van dit label. De verplichting van het nieuwe label geldt zowel voor installaties op gas, stookolie of elektriciteit, als voor installaties die (deels) op hernieuwbare energie werken zoals warmtepompen, zonneboilers en micro-wkk. Het label gaat van A++ tot G voor warmte-opwekkers of ketels en van A tot G voor warmwatertoestellen. Deze regeling geldt voor alle nieuwe ketels die vanaf deze datum op de markt gebracht worden. De basis voor het Europese Energielabel en de verstrengde eisen inzake minimumrendement kaderen in de Europese erp-richtlijn, ook wel bekend als de Ecodesign-richtlijn, waarmee Europa het energieverbruik en de CO2-uitstoot wil terugdringen en de consument over de taalgrenzen heen eenduidige informatie verschaffen over de aangekochte installatie. Er zijn twee types labels

Dikwijls combineert de vakman diverse toestellen, al dan niet van dezelfde fabrikant, tot een systeem. Met de opkomst van hybride installaties, en het verplichte aandeel hernieuwbare energie, zal het belang daarvan alleen maar toenemen. Het Europese energielabel voor verwarmings- en warmwaterinstallaties deelt de installaties in volgens hun seizoensgebonden energie-efficiëntie. Die energie-efficiëntie wordt berekend door de geproduceerde energie onder bepaalde omstandigheden te vergelijken met de geconsumeerde energie. Met het label kan de consument in één oogopslag zien hoe het te installeren toestel presteert op vlak van energie-efficiëntie. Strengere energienormen Daarnaast geeft het label ook informatie over de functie van het toestel (verwarming, warm water of beide): het geluidsvermogen, de warmteafgifte in kw en of het toestel over een regeling beschikt. Bij samengestelde pakketten, zoals een zonneboiler, wordt het label aangevuld met pictogrammen die de verschillende onderdelen van het pakket aangeven. Samen met de invoering van het label worden ook strengere energienormen gehanteerd. Warmteopwekkers tot 70 kw krijgen een energielabel van G tot A++. Voor ketels en combiketels op gas of stookolie geldt vanaf 26 september 2015 dat zij een energie-efficiëntie van minimum 86% moeten behalen, wat overeenkomt met een B-label. Op enkele uitzonderingen na zal de condensatieketel (klasse A) de nieuwe standaard worden.

INSTALLATIE & BOUW | 81

Journaal Kubus brengt met BCF Manager voor Navisworks vernieuwing in de BIM-wereld

Carrier introduceert de nieuwste aquasnap® Chiller

Kubus, aanbieder van BIM-systemen voor Design en Build, kondigt de release aan van een nieuwe BCF Manager voor Navisworks. Deze nieuwe tool moet de communicatie tussen teamleden verbeteren en zal volgende week beschikbaar zijn.

Met de introductie van de 30RBP met Greenspeed® Intelligence technologie, waarmee een hoger rendement en geoptimaliseerde prestaties behaald kunnen worden, heeft Carrier een nieuwe dimensie toegevoegd aan de aquasnap® koelmachineserie.

Betere communicatie BCF is ontworpen voor de communicatie tussen teamleden over BIM-modellen zonder de noodzaak het hele BIM-model te sturen. Zogenaamde Building Information Models zijn digitale modellen van een bestaande of geplande constructie die opgebouwd zijn uit objecten waaraan informatie is gekoppeld. Erik Pijnenburg, directeur van Kubus brengt duiding: “In alle projecten waar Navisworks gebruikt wordt als platform om modellen te verzamelen en te onderzoeken op clashes, kan deze BCF Manager gebruikers helpen om clashes door te geven aan teamleden, ongeacht de BIM-software waar ze mee werken." Met deze release breidt Kubus het aantal BIM-applicaties die een directe koppeling met bimcollab hebben verder uit om de communicatiekloof tussen BIM-applicaties te dichten.

Kenmerkend voor de nieuwe aquasnap met Greenspeed® Intelligence technologie zijn de verbeterde scrollcompressoren, die ontworpen zijn voor een beter vollastrendement bij het werkpunt van een luchtgekoelde koelmachine. Bovendien maakt de aquasnap met Greenspeed® Intelligence technologie gebruik van zeer efficiënte toerengeregelde condensorventilatoren, die dankzij een ideale ventilatoraansturing voor een optimale luchtstroom in de condensor zorgen, waardoor een hoger rendement wordt verkregen in deellastcondities. Hiermee kan de 30RBP een seizoensgebonden energie-efficiëntie (ESEER) tot 4.3 behalen.

Clashes vermijden Zoals de bestaande BCF Managers voor Revit en archicad, zal ook de aangekondigde versie voor Navisworks zowel in staat zijn BCF-bestanden te laden en op te slaan als om verbinding te leggen met bimcollab, een cloud-gebaseerd issue-management systeem voor BIM gebaseerd op buildingsmart’s BCF file format. Daardoor zullen issues die gevonden worden in de ene BIMapplicatie kunnen worden getoond in een andere, mede doordat de betrokken objecten en camerapositie worden opgenomen in het issue. De mogelijkheid om in Navisworks clashes te vinden is dankzij de BCF Manager, die nu uitgebreid is met een open communicatieplatform om deze clashes te delen met teamleden, een stuk groter.

Grohe Blue wint Kitcheninnovation van het Jaar 2015 De prijzen worden jaarlijks uitgereikt tijdens de vakbeurs ‘Ambiente’ in Frankfurt. Het watersysteem van Grohe Blue voorziet in bruisend, licht bruisend of plat gefilterd en gekoeld water, en levert dit rechtstreeks uit de keukenkraan. Het product wist de jury te overtuigen in de categorie keukenmeubilair en -uitrusting, waar ze werden beoordeeld op het vlak van functionaliteit, gebruiksgemak, productvoordeel, innovatie en ontwerp, maar ook ecologie en duurzaamheid. Doordat de jury uit zowel deskundigen als consumenten bestaat, wordt de ‘kitcheninnovation of the Year’-stempel door de consumenten gezien als een teken van betrouwbaarheid en kwaliteit.

De aquasnap met Greenspeed® Intelligence technologie gebruikt ook nieuwe software die speciaal ontwikkeld is om het gebruik van de compressoren, ventilatoren en circuits te optimaliseren. Die nieuwe software berekent voortdurend de meest efficiënte ventilatorsnelheid en het meest efficiënte waterdebiet op basis van de belastings- en omgevingscondities en stelt die, in functie van die condities, nauwkeurig in door permanente feedback en bijsturing. “De 30RBP met Greenspeed® Intelligence technologie is een uitstekende uitbreiding van de aquasnap serie,” zegt Didier Genois, engineering en marketing director, HVAC Europe. “We hebben verschillende nieuwe technologieën samengebracht waardoor de unit op een intelligentere en meer efficiënte manier kan werken. De nieuwe unit is bovendien ontwikkeld in lijn met de bestaande producten waardoor de serviceteams reeds vertrouwd zijn met dit platform.”

Beroepsorganisatie Belgische elektriciens heet voortaan Eloya LVMEB-ANPEB wordt Eloya en ondersteunt elektriciens in hun vak Sinds februari" gaat LVMEB-ANPEB, de beroepsorganisatie voor elektriciens, verder onder de nieuwe naam "Eloya". Deze vakvereniging staat professionele elektriciens, zowel zelfstandigen als werkgevers, bij in alle aspecten van hun beroep: zowel commercieel, juridisch, administratief als technisch. En dit via praktijkgerichte opleidingen en persoonlijk advies. Zo kunnen Eloya - elektriciens zich ten volle richten op hun klanten en projecten met betere service, meer kwaliteit en toegewijd vakmanschap. Op Batibouw konden zowel professionelen als particulieren voor het eerst kennis maken met "Eloya". Het beroep van elektricien evolueerde de laatste jaren sterk. Technologische innovaties volgen elkaar snel op en een elektrische installatie is in het digitale tijdperk meer en meer het zenuwcentrum van een evolutieve installatie: denk maar aan domotica, ventilatiesystemen, zonnepanelen, nieuwe verwarmingssystemen en datanetwerken. Ook juridisch en administratief groeit de regelgeving en zijn er heel wat ontwikkelingen in een veranderd economisch klimaat. Eloya verlicht de taak van de elektricien, zodat die zich onverdeeld kan concentreren op zijn of haar opdrachten, om zo verder te groeien.

82 | INSTALLATIE & BOUW

wachten. Niet enkel isolatie speelt daarin een belangrijke rol. Ook het verwarmen met energievriendelijke verwarmingssystemen moet zijn duit in het zakje doen. Dat is voortaan mogelijk dankzij het door Opal-Systems ontwikkelde innovatieve vloerverwarmingssysteem. Met dit systeem kan ook in renovatieprojecten gekozen worden voor een lagetemperatuurtoepassing van vloerverwarming. Het systeem laat zich gemakkelijk plaatsen en is zeer gebruiksvriendelijk. Voortaan is het dus ook voor renovatie mogelijk om te werken zonder zichtbare en energieverslindende radiatoren, maar met een reactieve vloerverwarming die een optimaal warmtecomfort biedt. Dankzij het lage gewicht en de geringe opbouwhoogte (+/-20 mm) is het vloerverwarmingssysteem van OPAL-Systems uiterst geschikt voor renovatieprojecten. Sinds 2007 werkte OPAL-Systems, in samenwerking met de universiteit van Luik, aan dit reactieve vloerverwarmingssysteem. Intussen heeft OPAL al 30.000m² vloerverwarming in referentieprojecten geïnstalleerd. ©Wikimedia

Het advies van Eloya is gratis voor leden. En volledig op maat van hun zaak. Bovendien communiceert Eloya frequent en duidelijk, en zijn er praktijkgerichte opleidingen en infodagen met leveranciers en experten. Eloya informeert ook de consument, om de band tussen elektriciens en hun klanten te versterken. Niet alleen is het lidmaatschap van Eloya een kwaliteitslabel voor de elektricien zelf - een echte vakman die mee is met de tijd - maar informeert Eloya ook proactief de consument: met praktische tips rond energiegebruik, en over technologische evoluties.

Doorbraak in vloerverwarming voor renovatieprojecten Innovatieve en reactieve vloerverwarming van OPAL-Systems, voor nieuwbouw én renovatie Vloerverwarming plaatsen in een renovatieproject lijkt voor velen onmogelijk. Het Belgische OPAL-Systems vervaardigt en installeert echter een innovatief vloerverwarmingssysteem dat zich uitstekend leent tot zowel plaatsing in renovatie- als in nieuwbouwprojecten. Het Belgische vastgoedpatrimonium staat, in het kader van de energiebesparingen en de reductie van de CO²-emissie, nog een verregaande renovatiegolf te

Zonder chape Een belangrijk voordeel van het OPAL-systeem is het directe contact tussen de leidingen en de vloerbekleding. Hierdoor verwarmt de vloer en de ruimte veel sneller en werkt het systeem dus erg energie-efficiënt. De leidingen worden ingewerkt met aluminium geleiders in omega vorm in geprefabriceerde MDFpanelen. De omega profielen geleiden de warmte opwaarts. Over de MDF-panelen en de buizen wordt een aluminium rooster uitgerold. Dat rooster zorgt voor een perfecte, gelijkmatige verdeling van de warmte over de volledige vloeroppervlakte. De vloerbekleding wordt rechtstreeks op dit rooster aangebracht en de tegel- of parketlijm zorgt vervolgens voor een extra bewapening van het geheel. Er wordt geen dekvloer of chape over de leidingen gegoten, dit verhoogt uiteraard de reactiviteit van de vloerverwarming. Voor de eindafwerking leent het Opal-Systems vloerverwarmingssysteem zich perfect tot het vlot plaatsen en bevestigen van zowel vloertegels, parket, gietvloeren, etc.

INSTALLATIE & BOUW | 83

Journaal Partnership Remeha en Nest Promotie slimme thermostaten Remeha, fabrikant van huishoudelijke en industriële verwarmingsoplossingen, heeft een partnership met Nest Labs, gespecialiseerd in home technology, aangekondigd. Deze samenwerking houdt onder andere in dat Nest productopleidingen in de Remeha opleidingen geïntegreerd worden en dat Remeha de Nest Learning Thermostat zal aanbieden als deel van het productaanbod. Remeha is erg betrokken bij de promotie van thermostaten in combinatie met energie-efficiënte boilers en gelooft dat er een groeiende vraag is naar geavanceerde technologie bij consumenten thuis.

woningcorporaties, wat vaak seriebouw betekent, terwijl we in België eerder individueel bouwen. Specifiek voor deze prefabmarkt zijn er een aantal interessante uitdagingen voor de toekomst. Daarvoor sloeg Niko de handen in elkaar met Heembeton, een fabrikant van prefab betonnen elementen en casco’s, en installatiebedrijf Smart Elektro. Ook voor België is dit project uitermate interessant aangezien de prefabmarkt zich steeds meer richt op lage-energiewoningen. Efficiënt bouwen Doordat de prefabwanden in een gecontroleerde omgeving worden samengesteld, zou er minder kans zijn op vertragende omstandigheden en zou de CO²-uitstoot lager liggen. Waar prefab vandaag volledige muren, eventueel zelfs met ramen en deuren in kan klaarstomen, gaat dit project een stuk verder want nu kunnen muren al van een elektrische installatie voorzien worden. De samenstelling van een prefabhuis is spectaculair en snel: de wanden worden op de bouwplaats op elkaar en op de meterkast aangesloten. Op de werf hoeft de elektricien alleen nog de dekseltjes van de inbouwdozen te verwijderen en de stopcontacten komen tevoorschijn.

Met de Nest Learning Thermostat kan de thermostaat manueel hoger of lager worden gezet. Nest leert uit deze aanpassingen en stelt op basis hiervan een schema op, dat door de tijd heen steeds meer wordt verfijnd en afgestemd op de behoeften van de bewoner(s). Met zijn ingebouwde sensoren weet de Nest Thermostaat wanneer er niemand thuis is en kan dankzij de Nest Auto-Away functie de temperatuur automatisch verlaagd worden, met energiebesparing als gevolg. De Nest Thermostaat kan ook van op afstand bediend worden, vanaf je smartphone, tablet of computer.

Niko verovert Nederlandse prefabprojectmarkt Niko uit Sint-Niklaas, bekend om zijn schakelaars en huisautomatisering, ontwikkelde een naar verluidt revolutionaire toepassing voor de Nederlandse prefabprojectmarkt. Het gaat om een elektrische installatie die nog voor de bouw ingegoten wordt in betonnen wanden. Vandaag zijn er al 38 woningen met de aanpasbare elektro-installatie in Nederland gebouwd, waarvan 7 in Wateringen en 31 in Utrecht. Voor 2015 staan er nog eens duizend op de planning. Anders dan Belgen, hebben Nederlanders geen baksteen in de maag. Het gros van de woningen wordt er gebouwd en beheerd door projectontwikkelaars en

84 | INSTALLATIE & BOUW

Centrum Duurzaam Gebouwbeheer: nieuw kennis- en netwerkplatform voor gebouwbeheerders Centrum Duurzaam Bouwen vzw start in april 2015 met een nieuw initiatief: Centrum Duurzaam Gebouwbeheer (CDG). Via de website www.gebouwbeheerder.be wordt een online kennis- en netwerkplatform gecreëerd dat Belgische gebouwbeheerders inhoudelijk moet ondersteunen. Centrum Duurzaam Gebouwbeheer zal ook gerichte en betaalbare opleidingen gaan aanbieden en tools gaan ontwikkelen. Het wordt daarin ondersteund door een sterk Strategisch Comité dat de strategische en inhoudelijke lijnen mee uitzet. CDG heeft de ambitie om de gebouwbeheerder technisch op een zo hoog mogelijk niveau brengen door te werken aan betere methodes en systemen die toelaten meerjarenplanningen en –budgetten te ontwikkelen. Participeren “De kennis van Centrum Duurzaam Gebouwbeheer zal komen uit werkgroepen, studiedagen en onderzoeksprojecten en wordt actief gedeeld met het netwerk”, zegt Bart van de Pol, coördinator van Centrum Duurzaam

Journaal Gebouwbeheer. “CDG zal werken rond thema’s als uniforme conditiemeting, planmatig onderhoud van de gebouwschil en installaties, veiligheid, kwaliteitsborging, regelgeving, verzekeringen, professionele software, enz. De doelgroep is alle gebouwbeheerders van ondernemingen, lokale en hogere overheden, de zorgsector, non-profit en andere organisaties met een aanzienlijk patrimonium. Geïnteresseerde organisatie kunnen participant worden bij CDG en op die manier een aanzienlijke korting krijgen op opleidingen, naast verschillende andere voordelen.” Twee lanceringsdagen Centrum Duurzaam Gebouwbeheer stelt zich voor tijdens twee lanceringsdagen op 28 en 30 april 2015 in resp. Heusden-Zolder en Gent. Op beide namiddagen komen verschillende top-professionals getuigen over hun visie op duurzaam gebouwbeheer. Aansluitend zijn er telkens diverse aansprekende workshops, waarop actuele uitdagingen en knelpunten besproken worden. De toegang tot beide evenementen is gratis. Alle concrete informatie over Centrum Duurzaam Gebouwbeheer op www.gebouwbeheerder.be. Centrum Duurzaam Gebouwbeheer is een afdeling van Centrum Duurzaam Bouwen vzw.

Minnelijke schikking voor geschil Deconinck NV en Callens Willy NV Het is alom gekend dat Deconinck nv het failliete Wanson Industries NV heeft overgenomen in 2004. Ingevolge die overname werd Deconinck nv de exclusieve eigenaar van de merken Thermopac© voor thermische olieketels en Vaporax© voor stoomgeneratoren. Tussen Deconinck nv en Callens Willy nv is een conflict gerezen omdat Callens Willy nv deze merknamen zonder toestemming van Deconinck nv heeft gebruikt. Deconinck nv verzette zich ook tegen het gebruik van de tekens TPC en VAP door Callens Willy nv. Na tussenkomst van de Rechtbank van Koophandel te Brussel en na lange minnelijke onderhandelingen, werd op 19 november 2014 een minnelijke overeenkomst gesloten tussen Deconinck en Callens Willy waarin de beide partijen zich kunnen vinden. Enkel Deconinck nv mag voor thermische olieketels het merk Thermopac© gebruiken en voor stoomgeneratoren het merk Vaporax©. Callens Willy nv stopt elk ongeoorloofd gebruik van deze benamingen (en elk gebruik van de tekens TPC en VAP) en de partijen kwamen een vergoeding overeen voor het niet toegelaten gebruik dat Callens Willy nv heeft gemaakt van deze merken.

Duco wint Batibouw Communication Award Duco Ventilation & Sun Control, producent van vraaggestuurde natuurlijke ventilatie- en zonweringsystemen, heeft de Batibouw Communication Award voor beste en efficiëntste beurscommunicatie gewonnen. Het Veurnse bedrijf werd daarmee beloond voor hun communicatiecampagne rond de introductie van een nieuw product: ducobox, de stilste en slimste ventilatiebox in Europa. De Batibouw Communication Award beloont ieder jaar exposanten die het maximum halen uit hun beursdeelname. Een professionele jury, samengesteld uit professionals uit de communicatie- en beurssector, zet daarmee standhouders met een neus voor marketing en een zesde zintuig voor creatieve communicatie in de kijker. Stilste en slimste afvoerbox van Europa Duco kaapte de eerste prijs weg in de categorie ‘beste en efficiëntste beurscommunicatie’. Uit meer dan de 1000 exposanten die Batibouw rijk is, werden drie bedrijven genomineerd omwille van hun uitzonderlijke communicatiecampagne. Naast Duco, behoorden ook Quick Step (Unilin Group) en Alke (Group Dekeyzer) tot de genomineerden. Uiteindelijk haalde Duco het in de eindspurt van Quick Step, met onder meer boegbeelden als Tom Boonen en Niki Terpstra, en Alke. Het bedrijf werd door de jury uitverkoren voor hun beurscampagne, met als centraal beeld ‘Verse lucht? Het zit in ons systeem!’, rond de introductie van haar nieuwste innovatie: de ducobox, de stilste én slimste box in Europa! Deze twee afzuigventilatoren kunnen toegepast worden in de vraaggestuurde natuurlijke ventilatiesystemen voor woningbouw: Duco Reno System, Duco Comfort System en het ducotronic System.

ACV Prestige ACV, de specialist op gebied van roestvrij staal, stelt het nieuwe Prestige gamma voor. Het nieuwe ACV Max® regulatiesysteem is ontwikkeld om flexibiliteit en gebruiksgemak te garanderen. Alle nodige informatie in 1 enkele klik bereikbaar. Prestige toestellen voor residentieel gebruik: • restige Solo: compacte condensatieketel met een rendement van meer dan 108%. De modulerende brander met een ratio van 1:6 verhoogt de operationele efficiëntie van de ketel. • Prestige Excellence: boiler 54L, geïntegreerd met warmtewisselaar en gemonteerd in een enkele compacte eenheid. De ideale oplossing voor appartementen en kleine woningen. • De nieuwe Combi 35/45: met platenwisselaar voor efficiënte en onmiddellijke warmwaterproductie. Er is geen warm waterboiler nodig.

INSTALLATIE & BOUW | 85

BORNEM | Brandweer

Tekst: Jeroen Schreurs

BRANDWEER BORNEM IN NIEUWE KAZERNE Het oude brandweergebouw van Bornem voldoet niet meer aan de noden van een modern brandweerkorps. Daarom verrijst er op de huidige locatie, aan de Lindestraat, een nieuwe kazerne. In dat nieuwe gebouw spelen efficiënte installaties een belangrijke rol. De huidige gebouwen worden grotendeels gesloopt en de nieuwbouw zal er heel anders uitzien, met een nieuwe ingang aan de Puursesteenweg. Zo kunnen de brandweerwagens veel sneller uitrukken. Binnebeek & Co zorgt in de nieuwe kazerne voor HVAC en sanitair. Johnny Janssens, projectleider bij Binnebeek: “Wij werken veel samen met de hoofdaannemer van dit project, Sogiaf nv van de Gillion Group. Zij vroegen ons ook weer voor dit project. Eind maart zijn we gestart en we hopen toch voor augustus af te kunnen ronden.”

VENTILATIE EN VERWARMING Voor de ventilatie koos Binnebeek voor twee luchtgroepen van GEA die de kantoren en de cafetaria behandelen. “En voor de extractie bij de voertuigruimtes worden dat een kanaalventilator en een dakextractor,” zegt Janssens. “Bij de ventilatie maken we trouwens gebruik van warmterecuperatie met kruiswarmtewisselaars.” “De verwarming is eveneens in twee delen opgesplitst: de kantoorruimtes en cafetaria zijn uitgerust met een VRF-systeem

Bij de ventilatie gebruikt Binnebeek kruiswarmtewisselaars

86 | INSTALLATIE & BOUW

Zo zal het nieuwe brandweergebouw er in de toekomst uitzien

van Fujitsu, een lucht/lucht warmtepompsysteem met bijna allemaal inbouwkanaalmodellen en met een speciaal rooster dat zowel pulsie als extractie doet. De verwarming van de voertuighallen gebeurt met een gewone condenserende ketel van 275 kW, die zorgt natuurlijk ook voor de productie van warm water.”

BORNEM | Brandweer

GOEDE STABILITEITSSTUDIE Het is een aangenaam project volgens Janssens. “Het is een erg compact gebouw, waardoor we de kanaalafmetingen kunnen beperken. We merken ook dat bij de stabiliteitsstudie goed over de technieken is nagedacht. Die communicatie liep dus vlot en maakt van de brandweerkazerne een leuk project om aan mee te werken.” ❚

Wij verzorgen vandaag de technieken van morgen

“Omdat het een erg compact gebouw is, kunnen we de kanaalafmetingen beperken”

TECHNISCHE FICHE

Binnebeek & C° bvba

Klimatisatie, airco, verwarming, sanitair, ventilatie, zonne-energie en service

Hondelee 45 Bus 1 Tel +32 (0)9 220 21 60 Email info@binnebeek.be

B-9052 Zwijnaarde Fax +32 (0)9 220 99 93 Website: www.binnebeek.be

Start werken Juni 2014 Einde werken 2017 Bouwheer Gemeente Bornem Aannemer Sogiaf nv (Kontich) Architecten Boxar Architecten (Bornem) en Studiebureau Installatie technieken Gevelbekleding

Studio Klein Brabant (Bornem) Studie 10 (Lier) Binnebeek & Co (Gent) Edro B.V. (Capelle a/d IJssel)

INSTALLATIE & BOUW | 87

Tekst: Tim Janssens

Jo Neyens, secretaris PV-Vlaanderen:

“Het verhaal van PV-technologie is nog lang niet uitverteld” Na een spectaculaire groei in 2008 en 2009 kende de PV-markt de voorbije jaren een behoorlijke terugval. Politiek gebakkelei omtrent een mank subsidiebeleid en een verhoging van de energiefactuur plaatste zonnepanelen en andere fotovoltaïsche toepassingen in een slecht daglicht. “Er is nood aan een (her)activering van de markt, want het potentieel van PV-technologie is in Vlaanderen nog steeds enorm groot, meent Jo Neyens, secretatis van PV-Vlaanderen. PV-Vlaanderen is de Vlaamse sectorvereniging voor leveranciers, installateurs en producenten van fotovoltaïsche zonne-energiesystemen die voortvloeide uit het in 2008 opgerichte BelPV. Als technologieplatform van ODE (de koepelorganisatie voor hernieuwbare energie, n.v.d.r.) vormt PV-Vlaanderen een belangrijk overlegorgaan dat de belangen van PV-technologie behartigt, in samenspraak met de overheid, de VREG, zusterorganisaties EDORA en APERe, netbeheerders en andere belanghebbenden. Dat blijkt eens te meer hard nodig nu ook zonnepanelen en andere duurzame energiesystemen in het licht van de benodigde overheidsbesparingen niet langer ‘incontournable’ lijken te zijn. Jo Neyens: We staan nogal kritisch tegenover de recente beslissing van minister Turtelboom om kleine PV-installaties onder de 10kW uit te sluiten van steun via groenestroomcertificaten. We vinden dat je dat niet zomaar mag schrappen, zeker niet omdat het een welomlijnd systeem is met een objectieve rekenmethode voor diverse technieken en vermogens. Een bepaalde categorie van mensen die bewust geïnvesteerd heeft in duurzame energie wordt op die manier niet beloond voor hun inspanning, terwijl hen dat in wezen wel beloofd was. Het spreekt voor zich dat dit de broodnodige transitie naar hernieuwbare energie niet ten goede komt. Een ander ‘hot topic’ is het befaamde consumententarief… Jo Neyens: Inderdaad. We achten het nodig om met de VREG een grondige discussie te voeren over de herziening van de distributienettarieven, aangekondigd voor 2017. In juli wordt er immers een consumententarief van kracht, wat inhoudt dat eigenaars van kleine PV-installaties tot eind 2016 een vergoeding zullen moeten betalen voor het gebruik van het elektriciteitsnet (gemiddeld 72 euro per kW). We zijn op zich zeker niet tegen een correcte vergoeding voor gebruik van het net, maar in het huidige consumententarief is ze te eenzijdig en forfaitair berekend. We vinden dat dit systeem slimmer kan. Mensen zouden volgens ons ook de kans moeten krijgen om die bijdrage te verkleinen door bijvoorbeeld aan energieopslag te doen. Momenteel is die stimulans helaas niet aanwezig. Nu het toch ter sprake komt: hoever staan we met de opslag van overtollige elektrische energie? Jo Neyens: In België staat dat nog in de kinderschoenen, maar in Duitsland is er bijvoorbeeld al een subsidieprogramma voor kleine batterijsystemen van kracht. Opslagtechnieken zijn hoe dan ook een belangrijke prioriteit: zelfs

88 | INSTALLATIE & BOUW

Tot eind 2016 zullen eigenaars van kleine PV-installaties (< 10 kW) een vergoeding moeten betalen voor het gebruik van het elektriciteitsnet. “In het huidige consumententarief is deze vergoeding echter te eenzijdig en forfaitair berekend”, aldus Jo Neyens.

Jo Neyens: “Zelfs met inbegrip van een prosumententarief schatten we dat de stroom die je zonnepanelen produceren tien cent per kWh goedkoper is dan stroom die je afneemt van het net.”

wanneer we slechts een deel van de opgewekte zonne-energie zouden kunnen opslaan, zouden we de befaamde middagpiek al kunnen verschuiven naar de avond en zouden we de groene stroom een stuk efficiënter kunnen benutten. Ook grootschalige opslag is mogelijk, bijvoorbeeld in de vorm van de Power-to-Gas-techniek, waarbij elektrische energie wordt omgezet in waterstof of methaangas. Technisch is alles voorhanden, maar uiteraard moet er ook een economisch kader zijn om innovatieve opslagmethodes een kans te kunnen geven. Er bestaan overigens ook een aantal andere oplossingen om stroompieken op te vangen. Zo beschikt onze nationale transportnetbeheerder Elia over een goed voorspellingsmodel voor de reële opbrengsten van wind- en zonneenergie, zodat het netbeheer op basis daarvan kan worden aangepast. Door de verhouding tussen fossiele en groene stroom intelligent te sturen, kunnen we de productiecapaciteit van hernieuwbare energiebronnen momenteel al behoorlijk goed benutten. Klinkt veelbelovend. Helaas lijkt zonne-energie nog steeds te kampen met een imagoprobleem. Heeft u ook het gevoel dat PV-technologie het gelag heeft

moeten betalen voor het verhitte debat omtrent het weifelend beleid inzake duurzame energie? Jo Neyens: In zekere zin wel, de heisa van vijf jaar geleden omtrent de subsidieproblematiek en bijhorende slogans zoals ‘betalen voor de zonnepanelen van je buren’ lijken toch nog na te zinderen. We vonden dat geen correcte discussie – we betalen toch ook allemaal sociale bijdragen? – maar helaas heeft dat de publieke opinie in negatieve zin beïnvloed. Daarnaast is de steun via groenestroomcertificaten lang vrij hoog gebleven terwijl de investeringskosten voor zonnepanelen daalden. Dit heeft geleid tot zeer aantrekkelijke terugverdientijden die op dit moment helaas niet meer haalbaar zijn. De mindset van potentieel geïnteresseerden moet dus enigszins bijgestuurd worden, want hoe je het ook draait of keert: het is en blijft interessant en voordelig om ‘onafhankelijke’ stroom te produceren op je eigen dak. Los daarvan is er echt wel nood aan een coherente en ambitieuze energiepolitiek die definitief het pad effent voor hernieuwbare energie. Uiteraard kost dat geld, maar het levert ook heel wat op. Hoe meer zonnepanelen, hoe lager de stroomprijzen, zeker op uiterst zonnige dagen. Daarnaast moeten we de PVmarkt dringend heractiveren, want het intrinsieke potentieel van de technologie is een stuk groter dan de volumes die we momenteel installeren. De laatste drie jaar hebben we een imagocampagne gevoerd onder het motto ‘Stroom van eigen kweek’, naar analogie met de media-exposure rond groenten, vlees en andere voedingswaren die op eigen bodem geproduceerd zijn. Deze heeft jammer genoeg niet de beoogde resultaten opgeleverd, dus we zullen ook eens moeten aankloppen bij de overheid om te pleiten voor een zichtbare campagne die tevens de duurzame energiedoelstellingen ondersteunt. Ziet u de toekomst van PV-toepassingen in Vlaanderen desondanks positief tegemoet? Jo Neyens: Zeker weten. Voor nieuwbouw moet je sinds begin vorig jaar voorzien in een verplicht aandeel hernieuwbare energie, en de keuze voor fotovoltaïsche zonnepanelen is een van de mogelijkheden om hieraan te voldoen. Ze gaan bovendien gepaard met een haalbare investeringskost en zijn makkelijk te installeren, dus dit zal zeker voor een belangrijke impuls zorgen. Zelfs zonder subsidies is en blijft zonne-energie voor particulieren bovendien de goedkoopste manier om groene stroom te produceren. De aankoop van zonnepanelen garandeert je een aanzienlijk pakket groene stroom voor de komende vijfentwintig jaar. De prijs voor die groene stroom ligt nu al lager dan het huidige stroomtarief, dus aangezien de prijs voor klassieke energie allicht alleen nog maar zal stijgen, zal groene stroom in de toekomst nog een stuk voordeliger worden. Zelfs met inbegrip van een prosumententarief schatten we dat de stroom die je zonnepanelen produceren tien cent per kWh goedkoper is dan stroom die je afneemt van het net. Dit vinden we een heel overtuigend argument om te blijven opteren voor PV-technologie. ❚

De groei van de Belgische PV-markt is inmiddels bijna gestagneerd. Toch ziet Jo Neyens de toekomst positief tegemoet: “Zelfs zonder subsidies is en blijft zonne-energie voor particulieren de goedkoopste manier om groene stroom te produceren.

INSTALLATIE & BOUW | 89

Tekst: Jeroen Schreurs

Autonome warmtepomp dankzij zonne-energie Zelf energie opwekken met zonnepanelen en leveren aan het net raakt stilaan ingeburgerd. Enrgy, de gespecialiseerde groothandel binnen de warmtepompmarkt, komt nu in met een nieuw product dat die zonnepanelen koppelt aan de warmtepomp. Daarmee kunnen particulieren ook zelf aan hun warmtevraag voldoen. Die koppeling van de warmtepomp aan zonne-energie vindt plaats via een regelaar die de energiestroom beheert en de pomp van de nodige energie voorziet. Eventueel energieoverschot gebruikt de regelaar voor de stroomvraag van de woning zelf, voor het opladen van accu's voor vermogensopslag of voor elektrische auto's en zelfs voor gedeeltelijke retourlevering aan het elektriciteitsnet. Als de warmtepomp meer energie verbruikt dan de zonnepanelen genereren, neemt de regelaar automatisch de benodigde energie af

van het elektriciteitsnet of van de accu's voor vermogensopslag die eerder zijn opgeladen. “Met die slimme regeling kan je dus in alle omstandigheden de juiste energiebron gebruiken,” zegt Johan Cloet, zaakvoerder van Enrgy. “De regelaar heeft een PV-omvormer voor een directe verbinding met de elektrische panelen en een batterij met een opslagcapaciteit van 4 kW. Als we dat getal de hoogte in krijgen, kan de ecoGEO Solar in de toekomst zelfs volledig autonoom werken. De warmtepomp wordt dan een compleet apparaat dat volautomatisch energie levert.”

Gebruikers kunnen een handige app gebruiken

BOUW 90 || INSTALLATIE INSTALLATIE &&BOUW

ENIGE AANBIEDER Enrgy verdeelt de geothermische warmtepomp voor Ecoforest, een Spaanse warmtepompfabrikant. Technisch valt toe te voegen dat het toestel moduleert van 3 naar 13 kW en 5 naar 22 kW, werkt met een frequentiegeregelde compressor en circulatiepomp, en klaar is om aan te sluiten op eventuele Smart Grids. De COP bedraagt 4,6 tot 4,9. Tenslotte is het toestel ook verbonden met een handige app voor smartphone of tablet. “We zijn de enige in Vlaanderen die een warmtepomp die werkt op zonne-energie aanbieden,” zegt Cloet. “En we verwachten er veel van.” ❚

De EcoGEO Solar

INSTALLATIE & BOUW | 91

U TE A LL

STA

C ZO E G

UNIEK IN EUROPA

COP

4,9

nes and Colours

ated)

Coated)

Volgens de norm EN 14511 0°C/W35°C met monofasige aansluiting,

inclusief Inverter & circulatiepompen

MODULERENDE GEOTHERMISCHE WARMTEPOMPEN -

3 - 12 kW / 5 - 22 kW / 12 - 40 kW modulerende scroll compressor Fonts Used: elektronisch expansieventiel enkel onderdelen van gevestigde wereldmerken Aviano Future Heavy Fast (Alfa Laval, Wilo, Copeland, Carel,…) geen buffervat meer nodig optioneel: passieve of actieve koeling / WIFI Kit Aviano Future Regular Fast eenvoudige installatie - plug & play fluisterstille werking ENRGY bvba - Hazenstraat 22 – 8531 HULSTE - T: 051 31 74 04 - www.enrgy.be - info@enrgy.be

HARDWARE

COOL

Linum Europe: BELGIE Kuurne T: 056 35 92 94 E: info@linum.eu

NEDERLAND Ridderkerk T: 0180 46 35 88 E: info-nl@linum.eu

14.106 Pub Zip-Clip Installatie en bouw.indd 1

DUITSLAND Ahaus T: 02561 449 1984 E: info-de@linum.eu

FRANKRIJK Wasquehal T: 03 20 24 09 99 E: info-fr@linum.eu

Tijd- en kostenbesparend bij montage en afwerking Snelle bijregeling: geen afzonderlijke sleutel nodig Draagkracht tot 500 kg Veer van ZIPCLIP steeds in roestvrijstaal

Safety I Suspension I Speed

14.106I&B

Linum Europe levert een breed scala aan efficiënte montagesystemen voor HVAC/S, isolatiebouw en technische installaties. Ontdek nu ook ons ruime aanbod ZIPCLIP kabelophangsystemen: Zip-Lock, Loop-It, Con-Lock, Thread-It, Toggle-It, Snap-It, Plus On-Wire, Try-Lock, Luma-Lock, Span-Lock & Zip-Grip. Als officieel Zip-Clip distributeur staan wij garant voor belangrijke voorraden en een supersnelle service. Contacteer ons voor documentatie of een offerte. www.linum.eu

HVAC

Kabelophangsystemen

11/18/2014 11:19:58 AM

SOLAR PACKS VOOR STEVIGE ZONNEPANELEN De Solar packs van Linum Europe zijn de beste basis voor de installatie en bevestiging van zonnepanelen op platte daken of vlakke ondergronden. Het zijn stevige frames op op Fix-it-Foot-voeten met een modulair systeem dat eenvoudig monteren en demonteren toelaat. Het frame bestaat uit warm verzinkt staal – perfect corrosiebestendig tegen alle weersomstandigheden – en de standaard paneelsystemen zijn beschikbaar in 20°, op aanvraag ook in 10° en 30°. De frames kunnen temperaturen aan van -40°C tot 80°C. De bijgevoegde UV-bestendige zwart clips – voor 15% vervaardigd uit met glas versterkt polypropyleen – helpen een eenvoudige bevestiging van de zonnepanelen op het frame. De volledige kit omvat dus: Fix-it Foot voeten, een warm verzinkt stalen frame, A-frames en bevestigingen, en bevestigingsclips voor zonnepanelen. De ballasttegels zijn niet inbegrepen bij dat pakket. Enkele cijfers op een rij: De LAC-781 Kit voor 3 panelen heeft een hellingshoek van 20° en de volgende afmetingen: 3170 x 1682 x 740 millimeter. De 90 LAC-784 Kit voor 4 panelen heeft een hellingshoek van 20° en als afmetingen 4200 x 1682 x 740 millimeter. De 120 LAC-787 Kit voor 5 panelen heeft tenslotte een hellingshoek van 20° en als afmetingen 5260 x 1682 x 740 millimeter. ❚ De Solar Packs van Linum Europe

De Solar Packs ondersteunen de zonnepanelen

INSTALLATIE & BOUW | 93

Meterstanden op afstand uitlezen Het eenvoudig collecteren van meterstanden per individuele huurder

Het op afstand uitlezen van warmte- en watermeters is eenvoudiger dan ooit. READy – gebaseerd op draadloze uitlezing met een smartphone – maakt het mogelijk om met een enkele druk op de knop de meters uit te lezen zonder tussenkomst van de huurders. Hierdoor krijgt u snel betrouwbare meterstanden tegen lage kosten. READy is eenvoudig te installeren, te configureren en te gebruiken met warmte- en watermeters van Kamstrup. Neem voor meer informatie contact op met Ecompany via 016/883.840 of info@ecompany.be. Ecompany is distributeur van Kamstrup in België voor warmte-, koude- en watermeters

kamstrup.com/ready Vanaf januari 2015 heeft Kamstrup een nieuwe visuele identiteit. Lees meer hierover op kamstrup.com/new-identity.

WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.installatieenbouw.be? Neem dan contact op met Koen Royackers: T +32 (0)50 368170 E k.royackers@louwersmediagroep.be

‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

INSTALLATIE & BOUW

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers van de installatie & bouw branche Vanaf € 495,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet! Bel of mail Koen Royackers voor alle informatie over een vermelding in Installatie & bouw: T +32 (0)50 368170 - E k.royackers@louwersmediagroep.be

WIE DOET WAT

ALGEMENE DIENSTVERLENING

BEVEILIGING

GEREEDSCHAPPEN

SECURITY SOLUTIONS

RITTAL NV CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Rijndijk 141 2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 (0)71 3417111 F +31 (0)71 3414192 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

MUYSHONDT SECURITY SOLUTIONS Lodderstaat 20 2880 BORNEM T +32 (0)3 8892255 F +32 (0)3 8891150 E info@muyshondt.be W www.muyshondt.be

Stokkelaar 8 9160 LOKEREN T +32 (0)9 3539111 F +32 (0)9 3556862 E info@rittal.be W www.rittal.be

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS BV Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 (0)765 794190 T +31 (0)765 794199 E Info@flir.com W www.flir.com

BIM SOFTWARE EN CONSULTANCY CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX Branch office België Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 (0)2 523 01 70 F +32 (0)2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

STABIPLAN BVBA

Korte Lozanastraat 5 2018 ANTWERPEN T +32 (0)3 2890101 E info@stabiplan.be W www.stabiplan.com/nl-be

TEEK

COMAP NV/SA Alsembergsesteenweg 454 1653 DWORP T +32 (0)2 3710161 F +32 (0)2 3782339 E marketing@comap.be W www.comap.be

SCHLEIFENBAUER BV

VAILLANT NV

Boswegel 35 9190 STEKENE T +32 (0)497 519927 E info@g-teekbe W www.gteek.be

Rue de l’Avenir, 61 4460 GRACE-HOLLONGE T +32 (0)4 2477900 F +32 (0)4 2462020 E mail@euro-diesel.com W www.euro-diesel.com

BRANDERS & KETELS

BEDRIJFSWAGENINRICHTING

G TEEK

INSTALLATIEMATERIAAL

EURO-DIESEL SA

Golden Hopestraat 15 1620 DROGENBOS T +32 (0)2 334 93 00 E info@vaillant.be W www.vaillant.be

DOMOTICA

Graafsebaan 68 5242 JN ROSMALEN T +31 (0)73 5230256 F +31 (0)73 5212383 E info@schleifenbauer.eu W www.schleifenbauer.eu

E. VAN WINGEN

BEGETUBE NV NV

E. VANWINGEN NV

SORTIMO BVBA Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE T +32 (0)2 3550370 F +32 (0)2 3550371 E info@sortimo.be W www.sortimo.be

NIKO

Industriepark West 40 9100 ST.- NIKLAAS T +32 (0)3 7601470 F +32 (0)3 7777120 E sales@niko.be W www.niko.eu

ELEKTRICITEIT

SORTIMO WEST

VERGOKAN NV

Gentseweg 749 8793 SINT-ELOOIS-VYVE

SORTIMO CENTRUM

Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE

SORTIMO OOST

Industrieweg 49/7 3980 TESSENDERLO

Durmakker 27 9940 EVERGEM T +32 (0)9 2530800 T +32 (0)9 2534082 E info@vanwingen.be W www.vanwingen.be

OBO BETTERMANN SA Bist 14 2630 AARTSELAAR T +32 (0)3 8707400 F +32 (0)3 8874000 E info@obo-betterman.com W www.obo-betterman.com

Meersbloem Meiden 16 9700 OUDENAARDE T +32 (0)55 318335 F +32 (0)55 314388 E sales@vergokan.com W www.vergokan.com

Kontichsesteenweg 53/55 2630 AARTSELAAR T +32 (0)3 8707140 F +32 (0)3 8775575 E info@begetube.com W www.begetube.com

VIEGA Planet I business park Tollaan 101 c 1932 Sint-Stevens-Woluwe T +32 (0)2 5515510 F +32 (0)2 5031433 E info@viega.be W www.viega.be

INSTALLATEURS ELEKTRICITEIT

FEDERATIES ELECTRO-SECURITY-AIRCO-ENERGY

INRICHTING VAN BERDIJFSVOERTUIGEN

SECTOR ORGANISATIE VOOR VENTILATIE FÉDÉRATION POUR LE SECTEUR DE LA VENTILATION

EHM BVBA

VTC BVBA Patrick Wagnonlaan 7 7700 MOESKROEN T +32 (0)56 554966 F +32 (0)56 348662 E info@vtc.be W www.vtc.be

96 | INSTALLATIE & BOUW

INDUSTRIEEL - PRIVAAT

LEGRAND GROUP NV Kouterveldstraat 9 1831 DIEGEM T +32 (0)2 7191711 F +32 (0)2 7191700 E info@legrandgroup.be W www.legrandgroup.be

VENTIBEL VZW Volkstraat 57 2000 ANTWERPEN M +32 (0)478 562123 E hendrik.daem@ventibel.be W www.ventibel.be

Industrieweg 3 2850 BOOM T +32 (0)3 8444575 F +32 (0)3 8445085 E info@ehm.be W www.ehm.be

WIE DOET WAT

ELEKTROWERKEN DE PROFT Flor Hofmanslaan 4 9280 LEBBEKE T +32 (0)52 410724 E tim@electrowerkendeproft.be W www.electrowerkendeproft.be

LENAERTS NV

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 (0)11 609210 F +32 (0)11 525447 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

COFELY AXIMA NV

EL SYSTEMS Senator Alfons Jeurissenlaan 1032 3520 ZONHOVEN T +32 (0)11 819292 F +32 (0)11 819293 E info@elsystems.be W www.elsystems.be

Montenegrostraat 138-144 1190 BRUSSEL T +32 (0)2 5332311 F +32 (0)2 5388685 E brussels@cofelyaxima-gdfsuez.be W www.cofelyaxima-gdfsuez.be

COLT INTERNATIONAL NV NAESSENS HVAC Franklin Rooseveltlaan 23 8790 WAREGEM T +32 (0)56 613113 F +32 (0)56 617242 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

INSTALLATIETECHNIEK

Zandvoorstraat 1, 2800 MECHELEN T +32 (0)15 286080 F +32 (0)15 270828 E info@be.coltgroup.com W www.coltinfo.be

KLIMATISATIE

SWEGON BELGIUM NV Rue de Huy 24 B-4280 Hannut T +32 (0)19 519320 F +32 (0)19 519321 E info@swegon.be W www.swegon.be

LINUM EUROPE NV Vijverhoek 53, 8520 KUURNE T +32 (0)56 359294 F +32 (0)56 358847 E info@linum.eu W www.linum.eu

SURKIJN BVBA Holeikstraat 12 3545 HALEN T +32 (0)13 441405 F +32 (0)13 444329 E surkijn.bvba@telenet.be

FUTURE CLIMA BVBA Essenlaan 9 3600 GENK T +32 (0)89 384038 F +32 (0)89 382038 E tim@futureclima.be W www.futureclima.be

ISOLATIEMANTELS

KOEL- & VERWARMINGSTECHNIEK N.V.

KVT NV

Plaslaar 48 2500 LIER T +32 (0)3 4919900 F +32 (0)3 4919929 E info@kvt-nv.be W www.kvt-nv.be

POMPEN INSULUX BVBA

LENAERTS NV Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 (0)11 609210 F +32 (0)11 525447 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

NAESSENS HVAC

Franklin Rooseveltlaan 23 8790 WAREGEM T +32 (0)56 613113 F +32 (0)56 617242 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

Dendermondesteenweg 67 9070 DESTELBERGEN T +32 (0)9 3357602 F +32 (0)9 3357603 E info@isolatiemantels.be W www.isolatiemantels.be

KLIMAATBEHEERSING

GRUNDFOS BELUX Boomsesteenweg 81-83 2630 AARTSELAAR T +32 (0)3 8707300 F +32 (0)3 8707301 W www.grundfos.nl

SANITAIR

INSTALLATEURS SANITAIR

ETI VAN DEN VEN

BENVITEC

INSTALLATEURS HVAC

BTS

HVAC - SANITARY

BELIEN-THERMOSYSTEMS BVBA Koolmijnlaan 201 3582 KOERSEL T +32 (0)11 450730 F +32 (0)11 450759 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

CROES-BELLEN NV

Industriepark Kolmen 1208 3570 ALKEN T +32 (0)11 314027 F +32 (0)11 591350 E croes.bellen@scarlet.be W www.croes-bellen.be BENVITEC

Griffier Schobbenslaan 2a 2140 ANTWERPEN T +32 (0)3 2351624 F +32 (0)3 2350911 E luc.ost@etivdv.be W www.etivdv.be

BTS

HVAC - SANITARY

BELIEN-THERMOSYSTEMS BVBA Koolmijnlaan 201 3582 KOERSEL T +32 (0)11 450730 F +32 (0)11 450759 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Rijndijk 141 2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 (0)71 3417111 F +31 (0)71 3414192 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX Branch office België Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 (0)2 523 01 70 F +32 (0)2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

DELABIE BENELUX

Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T +32 (0)2 5201676 E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

NATHAN IMPORT/EXPORT

NATHAN IMPORT/EXPORT Lozenberg 4 1932 ZAVENTEM T +32 (0)2 7211570 F +32 (0)2 7253553 E info@nathan.be

W www.nathan.beSTUDIEBUREAUS

INSTALLATIE & BOUW | 97

WIE DOET WAT

W www.osram.nl

AEROPULMO BVBA

VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19 2140 BORGERHOUT T +32 (0)3 2353508 F +32 (0)3 2356469 E info@vanlooy.com W www.vanlooy.com

Industriepark Brechtsebaan 22 2900 SCHOTEN T +32 (0)3 6854900 F +32 (0)3 6801230 E info@aeropulmo.be W www.aeropulmo.be

LEMMENS SA

VEKO LIGHTSYSTEMS BVBA Gulkenrodestraat 7, Unit 10 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 8272196 F +32 (0)3 8255286 E sales@veko.be W www.veko.be

VERWARMING

Chaussée de Tirlemont 102 5030 GEMBLOUX T +32(0)81 625252 F +32(0)81 625253 E info@lemmens.com W www.lemmens.com

BOTEC NV Sportstraat 42-44 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 3543618 F +32 (0)3 3544192 E info@botec.be W www.botec.be

TECHNISCHE CONTROLE

Beter Zeker. BTV - TECHNISCH BUREAU VERBRUGGHEN VZW Van der Sweepstraat 3 bus 44 2000 ANTWERPEN T +32 (0)3 2162890  F +32 (0)3 2388665 E raf.hectors@btvcontrol.be W www.btvcontrol.be

RENSON® VENTILATION NV Industriezone 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 8790 WAREGEM T +32 (0)56 627111 F +32 (0)56 602851 E info@renson.be W www.renson.be

SYSTEMAIR

Romeinsestraat 6/00.01 3001 HEVERLEE T +32 (0)16 387080 F +32 (0)16 387089 E info@systemair.be W www.systemair.be

TROX BELGIUM NV

www.aldesbenelux.com

Paepsemlaan 18g 1070 BRUSSEL T +32 (0)2 5220780 F +32 (0)2 5202178 E info@trox.be W www.trox.be

WARMTEPOMPEN

AIR TRADE CENTRE

A. Franklin 1B 1300 Waver T +32 (0)10 237223 F +32 (0)10 244910 E info@daikin.be W www.daikin.be

SCHWANK BV

MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7119489 F +32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

Nijverheidsweg 5 4104 AN CULEMBORG T +31(0)345 513143 F +31(0)345 518464 E g.cooreman@schwank.be W www.schwank.be

Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 2868550 F +32 (0)3 3545430 E info@remeha.be W www.remeha.be

ALDES BENELUX BV BELGIAN BRANCH Rue Jean Verkruyts 60 4681 OUPEYE T +32 (0)4 3749820 F +32 (0)4 3749829 E info@ aldesbenelux.com W www.aldesbenelux.com

Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 2868550 F +32 (0)3 3545430 E info@remeha.be W www.remeha.be

DAIKIN AIRCONDITIONING BELGIUM NV

REMEHA NV

VENTILATIE

REMEHA NV

Autobaan 2 8210 LOPPEM T +32 (0)50 404848 F +32 (0)50 392604 E info@mitsubishi-electric.be W www.mitsubishi-electric.be

REMEHA NV Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 2868550 F +32 (0)3 3545430 E info@remeha.be W www.remeha.be

STIEBEL ELTRON BVBA ZEHNDER GROUP BELGIUM ZEHNDER GROUP BELGIUM Blarenberglaan 3c/001 2800 MECHELEN T +32 (0)15 280510 F +32 (0)15 280511 E info@zehnder.be W www.zehnder.be

Blarenberglaan 3c/001 2800 MECHELEN T +32 (0)15 280510 F +32 (0)15 280511 E info@zehnder.be W www.zehnder.be

ZONNEPANELEN

‘t Hofveld 6 1702 GROOT-BIJGAARDEN T +32 (0)2 4232228 F +32 (0)2 4232212 E info@stiebel-eltron.be W www.stiebel-eltron.be

WATERBEHANDELING

VERLICHTING AIR TRADE CENTRE Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7119489 F +32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

98 | INSTALLATIE & BOUW

SOLAR SPIRIT BVBA OSRAM BENELUX BV

Postbus 115 2900 AC CAPELLE A/D IJSSEL T +31(0)10 7501414 F +31(0)10 7501406 E ronald.moeskops@osram.nl

Meester van der Borghtstraat 58 2580 GRASHEIDE T +32(0)15 635221 F +32(0)15 761021 E info@solarspirit.be W www.solarspirit.be

BWT BELGIUM NV Leuvensesteenweg 633 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7580310 F +32 (0)2 7580333 E info@bwt.be W www.bwt.be

Straffe vloerverwarming

rechtstreeks van fabrikant aan HVAC installateur. Stuur ons een prijsvraag en ontdek het verschil! Speciale vloerverwarmingoplossingen voor zeer beperkte inbouwhoogtes. Ervaring met betonkernactivering en andere niet alledaagse oppervlakteverwarmingssystemen.

Heirbaan 47G | B-2640 Mortsel T +32 (0)3 231 48 24 | F +32 (0)3 231 36 82

www.thermoduct.be

VLOERVERWARMING & VERWARMINGSSYSTEMEN

Installer Family Day u komt toch o

ok?

30/5

Remeha, verzorgt de verwarming van Plopsa pretparken wereldwijd Zowel de parken in België – De Panne, Coo, Hasselt, het gloednieuwe Plopsaqua park – alsook het Nederlandse Park in Coevorden en het Duitse Holiday Park zijn uitgerust met Remeha verwarmingsinstallaties. Om deze mooie samenwerking in de verf te zetten trakteert Remeha op 30 mei 2015 jou als vakman, samen met je gezin op een gratis Family Day in Plopsa Coo*. *Opgelet, dit event is enkel geldig voor installateurs uit de verwarmingssector. Bekijk de algemene voorwaarden op plopsa.remeha.be voor meer informatie.

Schrijf jezelf en je familie nu in voor dit niet te missen gratis event

plopsa.remeha.be