Installatie & Bouw BE 03 2016 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 3

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WW W. I N S TAL L AT I E ENB OUW.B E

Barco-campus: een technisch hoogstandje Doorbraak van decentrale waterenergie ERP-software gaat mobiel

NUMMER 3 2016

MEI - JUNI

MEWA DYNAMICÂ®. Bewegingsvrijheid kan men huren. WIJ REGELEN HET Hier naar de film gaan

www.be-dynamic.com

25 25 YEARS YEARS

BIM LIVE met Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de grafische artikelÂ informatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten. Ontdek het op www.stabiplan.be/bimlive

Leading in MEP design

Gold Partner

Al 40 jaar de meest duurzame en energiezuinige lijnverlichting van Europa Al 40 jaar ontwikkelt, produceert en monteert Veko Lightsystems de meest duurzame en energiezuinige lijnverlichting van Europa. Hiermee leveren wij, bij nieuwbouw én renovatie op een unieke manier een belangrijke bijdrage aan het behalen van een BREEAM-NL certificaat. • ordergerichte productie

Solid Solutions. Smart Lighting.

• geen opslagruimte nodig • bewezen lange levensduur aluminium profielen • minimaal gebruik verpakkingsmateriaal • hergebruik verpakkingsmateriaal • tijdsbesparing door eenvoudige montage • minimale CO2 uitstoot

Wilt u weten welke besparing voor uw bedrijf haalbaar is? Bel +32 3 827 21 96 of ga naar www.veko.be

VEKO LIGHTSYSTEMS BVBA, GULKENRODESTRAAT 7, UNIT 10, B-2160 WOMMELGEM

UITGAVE

Voorwoord

3 Energiewende

Zondag 15 mei was in Duitsland een mijlpaal. Het aanbod groene energie oversteeg er rond de middag voor het eerst de binnenlandse vraag. Een succes voor de Duitse ‘Energiewende’, waarbij onze oosterburen nucleaire en fossiele energie willen uitfaseren en waarbij hernieuwbare energie een stevige duw in de rug krijgt. De weg is natuurlijk nog lang. Het verbruik ligt erg laag op een warme zondagmiddag en conventionele energiecentrales zorgden nog altijd voor 7,7 gigawatt, tegenover de 45,5 gigawatt uit onder andere wind en zon. Daarbij draait de shift naar propere energie de prijs voor consumenten naar omhoog. Toch is het een erg mooi statement op weg naar een duurzamere energiemarkt. In België staan we nog bijlange niet zo ver. Toch toont Installatie & Bouw in het thema ‘Groene Energie’ enkele mooie voorbeelden. Neem nu waterkracht. Wind en zonne-energie zijn al gemeengoed, maar is er ook een toekomst voor decentrale waterenergie in België? Volgens de Vlaamse start-up Turbulent wel. Enkele weken geleden ging in Vlaams-Brabant de eerste microwaterkrachtcentrale in gebruik. De turbine is bijna klaar voor massaproductie en biedt enorme mogelijkheden. Een kleine turbine van 30 kW kan bijvoorbeeld makkelijk in het energieverbruik van vijf woonhuizen voorzien. Ook aan de vraagkant zijn er oplossingen. In Vlaanderen komen ESCO’s – Energy Savings Companies – eindelijk van de grond. De essentie van zo’n ESCO is eenvoudig: het bedrijf voert een energieproject uit bij een onderneming en garandeert een energiebesparing. Daarbij kan de ESCO ook het project financieren. Een deel van de opbrengst van de besparing vloeit dan terug naar de ESCO om de investering te dekken. Ook voor installatiebedrijven is het een interessante piste. In deze editie kijken we ook naar softwareprogramma’s, iets waar elke installateur steeds meer mee te maken krijgen. Nu installaties zelf steeds zuiniger worden, liggen de verbetermarges immers in het inregelen en op elkaar afstemmen van de toestellen. Daar wordt de sector zich ook meer en meer van bewust. Er komen dan ook tools op de markt die de installateur daarbij ondersteunen. Ook ERP-software komt aan bod. Daar evolueert alles duidelijk in één richting: mobiel. Verder zoomen we in dit blad in op de technieken van enkele grote projecten, zoals het Barco-gebouw in Kortrijk, het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren en de Welzijnscampus in Dilbeek. Veel leesplezier!

Jeroen Schreurs

INSTALLATIE & BOUW | 5

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift & website over installatietechniek, HVAC, Sanitair en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 4 • nummer 3 • 2016 Verschijnt 6 x per jaar

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

H.B.J.M. Louwers Domein De Herten Hertsbergsestraat 4, B-8020 Oostkamp Postbus 85, B-3900 Overpelt T +32 50 36 81 70 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

REDACTIECOÖRDINATIE Jeroen Schreurs /Rik Neven

REDACTIETEAM

Jeroen Schreurs, Rik Neven, Tim Janssens, Michel Van den Bosch, Philippe Selke, Kevin Moens (redactiebureau Palindroom), Frie Van der Planken, Kaylie Lemmens, Wouter Polspoel, Chris Elbers, Lieke Van Zuilekom

BLADMANAGEMENT

Freddy Fierens E f.fierens@louwersmediagroep.be Mathieu Noppe E m.noppe@louwersmediagroep.be

ADVERTENTIES

www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en project E traffic@louwersmediagroep.be Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 50 36 81 70

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Eva Huyghebaert Sandra Reijnders

ABONNEMENTSPRIJS

Abonnementsprijs België: € 54,00 per jaar excl. BTW Buiten België: € 90,00 per jaar excl. BTW KBC Neerpelt: 731-0251429-77 t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Installatie & bouw Informatie over abonnementen: T +32 50 36 81 70

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt, België

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Installateurs verwarming, elektriciteit, sanitair, klimatisatie en luchtbehandeling, leden van de VCB Vlaamse Confederatie Bouw, BVA Bond van Vlaamse Architecten, CIB Vlaanderen de Confederatie van Immobiliënberoepen van Vlaanderen, ORI Organisatie van Raadgevende Ingenieurs, Engineering- en Consultancybureaus, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, abonnees, betrokken ministeries en diensten, provinciale en gemeentelijke overheden en betrokken federale, Vlaamse en regionale organisaties, facilitymanagers bedrijven met eigen onderhoudsploeg, fabrikanten, invoerders en groothandelaars uit de sector.

VORMGEVING/ART DIRECTION T +32 50 36 81 70 E studio@louwersmediagroep.be

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INHOUD Energie-efficiënte klimatisatie op nieuwe Barco-site Midden-Afrikamuseum in Tervuren krijgt uitgekiende ventilatie De Pen, Dirk Fransaer: “VITO brengt aardwarmte aan de oppervlakte”

8 13 16

THEMA SOFTWARE ERP op maat van installatieen bouwbedrijven Een zeldzame mix van IT- en bouwkennis BIM is voor ons de nieuwe manier van werken Webgebaseerde ontwerpsoftware verhoogt HVAC-rendement Wie zich nu niet voorbereidt op BIM, mist straks de boot Zorg voor de toekomst Softwareprogramma voor elektrische schema’s erg populair

19 22 24 26 28 30 33

Universiteit Antwerpen kiest voor open GBS Extra fundering voor hoogspanningscabine bij passiefschool Stijlvolle radiatoren voor nieuwe trots van Lier Utiliteitsbouw vergt andere sanitaire oplossingen dan woningbouw Eerste renovatie met flexibele ventilatiekanalen Plug-and-playprincipe vergemakkelijkt installatie vetafscheiders en pompputten Dilbeekse Welzijnscampus heeft zuinige HVAC Intelligent warmtenet op basis van aardwarmte Sectornieuws

35 38 41 44 46 48 50 52 54

Inhoud

87 Nieuwe boutaansluiting verhoogt comfort transformatoren Het Internet of Things: trends voor de toekomst Revolutionair meten via smartphone of tablet Magazijnen besparen dankzij intelligente verlichting Een hogere luchtkwaliteit dankzij ventilatie met vochtrecuperatie Prettig wonen en werken dankzij een aangenaam binnenklimaat Koelen en verwarmen met tweepijpssysteem

90 61 62 64 66 67 68 71

THEMA GROENE ENERGIE

UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

W W W. INSTAL L AT IE E NB OU W. B E

NUMMER 3 2016

Duurzaamheid op elk niveau met een WKK De toekomst van decentrale waterenergie Meer energieprojecten dankzij ESCO’s Waarom kiezen voor een brandstofcel-WKK?

73 74 76 78

Zorgvuldiger omgaan met kostbaar drinkwater Warmtepomp sluit renovatieproject in Zaventem af Verschillende ventilatiesystemen voor Lindepark Tervuren Efficiënter werken met borstelloos handgereedschap Compacte KWO-installatie voor nieuwe kantoren DEME Vloerwarming maakt Doornikse crèche veiliger Professionals profiteren van veiligheid en flexibiliteit Tien do’s & don’ts voor het gebruik van veiligheidskleding Wie doet wat

81 84 87 88 89 90 92 95 97

MEI - JUNI

Barco-campus: een technisch hoogstandje Doorbraak van decentrale waterenergie ERP-software gaat mobiel

Coverbeeld: The Circle, Barco, Kortrijk, beeld ArtitecFotografie/F.Bogaert

KORTRIJK | The Circle Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Aircotech, Cordeel

Energie-efficiĂŤnte klimatisatie op nieuwe Barco-site

Het centrale gebouw op de nieuwe Barco-site, The Circle, is een architecturaal meesterwerk. Het ronde hoofdgebouw van de technologiereus moest op alle vlakken in het oog springen. Ook op niveau van de klimaatinstallatie.

8 | INSTALLATIE & BOUW

e architecturale vorm zorgde voor heel wat uitdagingen en vroeg D om speciale bouwtechnieken. Bouwbedrijf Cordeel klaarde die klus.

KORTRIJK | The Circle

Aircotech leverde de volgende toestellen voor Barco: RC Group

2x FRIGO SCREW CLA+ 1150 V2 – Watergekoelde ijswatermachines, elk 1250 kW koelvermogen 1x FRIGO TURBO FL 1380 T3 – Watergekoelde ijswatermachine met TURBOCOR compressoren, 1165 kW koelvermogen 1x PYXIS U 140 kW - Luchtgekoelde ijswatermachine noodkoeling dataroom 19x NEXT EVO CW - Klimaatkasten ijswater 3x Adiabatische droge koelers elk 1.360 kW, AIRCOTECH 5x Stoombevochtigers (1x gasgestookt en 4x elektrisch) merk CAREL 272x Ventiloconvectoren met EC motor, merk EURAPO

Lode Lanszweert: “We zijn blij dat we met onze producten en expertise ons steentje hebben kunnen bijdragen.”

rendement, verbruik, uitgestraald geluid, vereiste comfort en onderhoudskost. Wij leveren trouwens niet enkel de producten, maar volgen het project van bij de technische studiefase tot en met de inbedrijfstelling. Daarvoor hebben we een eigen service-afdeling die ook de garantieperiode overbrugt en onderhoud of herstellingen uitvoert.”

WATERGEKOELDE IJSWATERMACHINES

Barco plantte haar nieuwe hoofdkwartier neer in Kortrijk.

De businesstentakels van Barco reiken tot ver in het buitenland. Toch plantte het elektronicabedrijf haar hoofdkwartier neer in Kortrijk. Daar investeert Barco 50 miljoen euro in een gebouw met uitstraling, ontworpen door architectenbureau Jaspers-Eyers. De architecturale vorm zorgde voor heel wat uitdagingen en vroeg om speciale bouwtechnieken en nieuwe technologie.

HVAC VAN STUDIEFASE TOT INBEDRIJFSSTELLING Voor klimatisatiespecialist Aircotech was dit een mooi en indrukwekkend project. Het bedrijf uit Ternat is al 25 jaar exclusief verdeler van enkele Europese topmerken en richt zich vooral op de projectmarkt. Lode Lanszweert, technisch commercieel medewerker bij Aircotech: “Installateur Imtech schreef ons aan om binnen de krijtlijnen van de ontwerpfase de meest energiezuinige en ecologisch verantwoorde oplossing voor te stellen, met aandacht voor

Aircotech vulde de behoefte van Barco in met watergekoelde ijswatermachines en warmteafvoer via adiabatische droge koelers. Lanszweert: “Daarbij proberen we aan de ene kant op een zo laag mogelijke temperatuur te condenseren en aan de andere kant op een zo hoog mogelijke temperatuur te verdampen. Het primair ijswaterregime werd op 14/8 °C gekozen, berekend in functie van onder meer het gebouw, de toepassingen en het behalen van een maximaal rendement uit free-cooling in winter en tussenseizoenen. Daarna berekenden we de koellast en bekeken we op welke manier we voldoende koelvermogen konden leveren aan het gevraagde rendement, binnen die opgelegde regimes.”

TURBOCOR CENTRIFUGAAL COMPRESSOREN Concreet koos Aircotech voor een HVAC-installatie die bestaat uit drie watergekoelde ijswatermachines, alle drie met een vermogen van 1,2 MW. Twee klasse-A machines met schroefcompressoren en één met Turbocor-compressoren. “Die laatste heeft een magnetische lagering waarbij de as wrijvingloos in een elektromagnetisch veld ‘zweeft’,” zegt Lanszweert. “Het grote voordeel van deze technologie: deze compressor heeft geen koelolie nodig. Zo vermijd je ook de negatieve invloed van die olie op de warmteoverdracht. Zo’n turbocompressor haalt ook veel hogere snelheden, met een toerentalbereik van 0 tot 45.000 toeren per minuut, en een startstroom van 5 ampère. ›

INSTALLATIE & BOUW | 9

KORTRIJK | The Circle

Nog een pluspunt: bij vollast hebben Turbocor-compressoren ongeveer hetzelfde rendement als schroefcompressoren, maar in deellast stijgt dat rendement enorm. Dat is belangrijk, want een koelinstallatie werkt slechts enkele dagen per jaar op vollast.” Om de verschillende ijswatermachines en adiabatische droge koelers zo goed mogelijk samen te laten werken, schakelde Aircotech de Master Plant Sequencer van RC Group in. Die houdt rekening met de externe variabelen – de wisselende belasting, de buitentemperatuur – en stuurt de machines op een optimale manier aan. Zo zullen de schroefcompressoren maximaal op vollast worden gebruikt waarbij het modulerende deellastgedeelte door de Turbocor-compressoren wordt geleverd. “Zodra de buitentemperatuur het toelaat om free-cooling toe te passen, gebruiken we de droge koelers prioritair om de calorieën van het gebouw rechtstreeks naar de buitenlucht af te voeren, en in tweede instantie het ontbrekende koelvermogen via compressorkoeling bij te passen,” zegt Lanszweert.

Aircotech vulde de behoefte van Barco in met watergekoelde ijswatermachines en warmteafvoer via adiabatische droge koelers.

Projectinfo

De werken startten in de winter van 2013. Begin dit jaar werd het volledige gebouw opgeleverd. Voor een project van deze omvang is dat op zich al een indrukwekkend resultaat. “En we zijn blij dat we met onze producten en expertise ons steentje hebben kunnen bijdragen,” sluit Lanszweert af. ❚

Projectinfo

“Kritisch meedenken”

Buffervaten voor koelinstallatie

CHEC leverde in april 2015 warmtewisselaars van 500 kW voor het Barco-project. Die toestellen, van het merk Sondex, zijn topproducten, maar dat is volgens Ann Bynens van CHEC niet de voornaamste reden waarom installateur Imtech met CHEC samenwerkt.

M-M-T uit Tielt is specialist in de productie van prefabinstallaties en onderdelen voor de HVAC-sector. Collectoren, buffervaten, broekstukken, evenwichtsflessen en skids zijn voor hen dagelijkse kost, zowel in staal als RVS.

“Onze meerwaarde, zeker bij grote projecten waar energiezuinigheid een must is, ligt in de eerlijke berekeningen die we maken. Studiebureaus schrijven immers vaak standaardomschrijvingen in een lastenboek, die niet in elke toepassing even accuraat zijn. Een installateur heeft dan nood aan een partner die kritisch meedenkt over dat lastenboek en hem juist informeert. Kortom: een partner die hij kan vertrouwen.” Imtech en CHEC hebben samen al veel innovatieve projecten gerealiseerd, zoals de campus van Energyville in Genk. “Zo zie je dat een vaste samenwerking vaak tot hele goede resultaten leidt,” sluit Bynens af.

Voor het Barco-project in Kortrijk produceerde en leverde het bedrijf twee buffervaten op maat voor de koelinstallatie. “Dat gebeurde via Imtech, waar we geregeld mee samenwerken,” zegt Francis Colpaert, zaakvoerder bij M-M-T. “Imtech kiest voor ons omdat we dergelijke producten perfect op maat kunnen maken. We hebben geen voorraad van standaard buffervaten op stock, maar wel een zeer uitgebreid assortiment onderdelen waardoor we op relatief korte termijn het gewenste buffervat produceren. Onlangs investeerden we in een nieuwe plaatwals, plasmatafel en lasapparatuur om de productiecapaciteit te vergroten.

CHEC leverde in april 2015 warmtewisselaars van 500 kW voor het Barco-project.

De buffervaten op zich vormen natuurlijk geen groot aandeel van het werk, maar Colpaert was blij om aan het project te kunnen meewerken. “Het Barco-project is een prachtig gebouw, waar we Voor het Barco-project in Kortrijk produceerons steentje hebben kunnen bij- de en leverde het bedrijf twee buffervaten op maat voor de koelinstallatie. dragen.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

Uw lokale partner, met meer dan 40 jaar ervaring, voor platenwarmtewisselaars • Enkelwandig en dubbelwandig • Geschroefd • Gebraseerd • Gelast Onderhoud, herstellingen en wisselstukken voor alle merken.

Ook uw lokale partner voor UV installaties

CHEC bvba Smederijstraat 32 Unit 15 – 2960 Brecht +32 3 326 00 02 – sales@chec.be

TPE3

VERWACHT MEER RENDEMENT VEEL MEER EEN REUZENSPONG VOOR INLINE POMPEN De TPE3 levert een ongeëvenaard rendement en een breed scala aan intelligente functionaliteiten, en is daardoor veel meer dan zomaar een pomp. De TPE3 heeft een ingebouwde warmte-energiemeter en ook een debietbegrenzende functie waardoor er geen smoorklep na de pomp meer nodig is. Met een ruime keuze aan intelligente regelfuncties, is de pomp gemakkelijk in te stellen op de gewenste systeemtoepassingen. Ga voor meer informatie en training naar: www.grundfos.be/ecademy

TPE3 NL A5 197 x 130.indd 1

1/06/2016 10:40:39

TERVUREN | Midden-Afrikamuseum Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Jeroen Schreurs, Wikipedia

Midden-Afrikamuseum in Tervuren krijgt uitgekiende ventilatie

De renovatie van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren is volop aan de gang. (Beeld: Wikipedia Commons)

De renovatie van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren is volop aan de gang. De infrastructuur van het gebouw, daterend van 1910, voldeed niet meer aan de noden van een modern museum. Toch moest het gebouw ondanks de werken zoveel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat behouden blijven. Het project, onder leiding van architect Stéphane Beel, behelsde ook een nieuw onthaalpaviljoen met restaurant, dat met ondergrondse galerijen wordt verbonden met het museum zelf. Dat laatste bestaat uit een grote en kleine ronde zaal, met aan beide kanten gespiegelde gangen. Ingesloten in het midden komt er een open ruimte.

HISTORISCH INTACT Luchtbehandelingsspecialist Beltherm uit Zedelgem was verantwoordelijk voor de ventilatie bij het prestigieuze project in Tervuren. Rémy Roussel, de projectleider in het Koninklijk Museum, vertelt hoe zijn firma het project heeft aangepakt. “Het ventilatieconcept lijkt op de vroegere toestand, al is het nu geen natuurlijke ventilatie meer,” zegt hij. “In het museum zelf – waar de meeste stukken zullen worden getoond – mochten geen kanalen geplaatst worden. Alles moest immers historisch intact blijven. Op vlak van techniek werd er weinig toegestaan, zelfs het aantal temperatuursensoren is er tot een minimum beperkt.”

BRONZEN ROOSTERS EN GLASPARTIJEN De behandelde aanvoerlucht stroomt daarom binnen via een aantal bestaande bronzen roosters in de marmeren vloeren van de tentoonstellingsruimtes. Die zijn aangesloten op het kanaalwerk van Beltherm. ›

Eén luchtgroep per grote zone die instaat voor het transport van de verse lucht naar binnen en de bevuilde lucht naar buiten. Die groep verdeelt de lucht dan verder over de verschillende omloopgroepen.

INSTALLATIE & BOUW | 13

VENTILATIE LUCHTKANALEN LUCHTBEHANDELING De Arend 18 8210 Zedelgem tel. 050 25 25 10 info@beltherm.be

www.beltherm.be

TERVUREN | Midden-Afrikamuseum

De terugname wordt samengenomen via grote roosters die verwerkt zijn in de glaspartijen aan het plafond van de centrale tentoonstellingsruimtes. In de vitrinekasten zitten daarnaast ventilo-convectoren om koelte of warmte te voorzien in de zalen. Voor de objecten in de vitrinekasten zelf werd een speciaal systeem voorzien voor een optimale luchtkwaliteit. Beltherm moet enkel garanties bieden voor de algemene luchtkwaliteit in de zalen, net zoals in de andere ruimtes, zoals de kantoren en onderzoekslokalen. Daar wordt ook elke ruimte verwarmd, gekoeld en bevochtigd.

EEN GROEP VOOR BASISCOMFORT Studiebureau RCR koos in Tervuren voor een systeem dat lijkt op wat vaak in operatiekwartieren van ziekenhuizen wordt toegepast. “Eén luchtgroep per grote zone die instaat voor het transport van de verse lucht naar binnen en de bevuilde lucht naar buiten,” zegt Roussel. “Die zorgt ook voor een basisconditie van de

verse lucht en de warmterecuperatie. De groep verdeelt de lucht dan verder over de verschillende omloopgroepen die telkens de luchtbehandeling in één zaal voorzien. Bij een gewone werking gebruiken die omloopgroepen dezelfde lucht. Wanneer er een teveel aan CO2 is, bijvoorbeeld bij een groot aantal bezoekers, dan wordt er een VAV opengezet om verse lucht toe te voegen.”

EIGEN ATELIER Het Midden-Afrikamuseum is een monument. Dat maakte de renovatie, met tal van regels en geboden, er niet makkelijker op. Ook zo voor Beltherm? “Op vlak van techniek viel dat wel mee. Er zijn een paar details, deurtjes of raampjes, waar we niet aan mochten komen. Maar daar pasten we ons snel aan aan. Beltherm heeft in Zedelgem een eigen atelier waar we alle rechthoekige vormstukken op maat kunnen maken. Onze mensen op de werf hebben ook de knowhow om alle mogelijke vormstukken op te meten. We zijn daar dus erg flexibel in, en dat is wat bedrijven ook overtuigt om met ons in zee te gaan,” eindigt Roussel. ❚

De terugname wordt samengenomen via grote roosters die verwerkt zijn in de glaspartijen aan het plafond.

INSTALLATIE & BOUW | 15

De Pen

Dirk Fransaer, gedelegeerd bestuurder VITO Beeld: Stefan Dewickere

16 | INSTALLATIE & BOUW

De Pen

“VITO brengt aardwarmte aan de oppervlakte” In de Kempen verrijst de vierde grootste geothermiecentrale van Europa. VITO voltooit op dit moment de tweede boorput op de Balmatt-site in Mol. Duurzame warmte en elektriciteit liggen dan binnen handbereik. Installatie en Bouw gaf De Pen aan Dirk Fransaer, gedelegeerd bestuurder van VITO, voor een blik op de toekomst. 3.610 meter: op die diepte bereikte de proefboring op de Balmatt-site in Mol eind vorig jaar een geothermisch reservoir in de Kempische ondergrond. Dieper is er in Vlaanderen nooit geboord. En een geothermisch project van die omvang bestaat ook nog niet in onze streken. Maar daar komt nu verandering in. Een geothermiecentrale werkt met minimaal twee boorputten: één om het water op te pompen en één om het na afkoeling terug in de diepe ondergrond te injecteren. Na de succesvolle pompproef van de proefboring begin dit jaar zijn we meteen gestart met de tweede boring. Die zal minder diep eindigen – op 3.300 meter – maar loopt schuin, en is met een lengte van 4.200 meter dus langer dan de eerste boring. Zodra de tweede put in de zomer van 2016 operationeel is, kunnen we de temperatuur en het debiet over een langere periode volgen en het ondergrondse reservoir volledig onderzoeken.

WARMTE ÉN ELEKTRICITEIT Wat we nu echter al weten, is dat de mogelijkheden van de toekomstige centrale groot zijn. We willen niet alleen warmte leveren met behulp van een warmtewisselaar, maar ook elektriciteit. De huidige twee putten zouden goed zijn voor 12 tot 17 MWth of 1,5 MWel. Dat is goed voor levering aan ruim 5.000 gezinnen en heel wat bedrijven. Maar ons doel is een volledige centrale met maximaal zes putten waarmee we 5 MWel kunnen leveren. De plannen zijn dus concreet: tegen de zomer van 2017 zouden de sites van VITO, het naburige SCK•CEN en Belgoprocess al worden verwarmd met duurzame aardwarmte. De omliggende gemeentes volgen, zodat ook bedrijven en gezinnen in de buurt mee kunnen profiteren. We willen nu onder meer

inzetten op de uitrol van warmtenetten. Die zijn onontbeerlijk om de warmte efficiënt tot bij de afnemer te vervoeren.

“POTENTIEEL GEOTHERMIE HANGT AF VAN GEBRUIKERS” Omdat we een gelijkaardig geothermisch potentieel vermoeden in de regio tussen Hasselt, Meeuwen-Gruitrode, Maaseik en Zutendaal voerden we er in 2015 een seismische campagne uit. De resultaten zijn veelbelovend. Op 2.500 meter diepte vermoeden we de aanwezigheid van water van zo’n 85°C in de toplaag. We onderzoeken nu samen met de betrokken gemeenten of daar nieuwe geothermieprojecten mogelijk zijn. De keuze voor het inzetten van geothermiecentrales in Vlaanderen wordt echter niet enkel bepaald door het potentieel van de ondergrond, maar hangt ook in grote mate samen met de aanwezigheid van warmte- en energiegebruikers bovengronds. Het ontwerpend onderzoek ‘Atelier Diepe Geothermie’ benaderde dit vraagstuk expliciet vanuit ruimtelijk oogpunt en onderzocht in twee cases hoe we in een ‘perifere’, minder verstedelijkte regio kunnen omgaan met de ruimtelijke en socio-economische gevolgen van de ontwikkeling van diepe-geothermiecentrales. Die twee cases zijn de technologiecluster in Mol en het Kolenspoor in Genk. In Mol werd een ‘eilandenaanpak’ onderzocht: door te clusteren in meerdere eilanden wordt er een kritische massa aan warmtevragers bereikt. Rond het Kolenspoor in Genk werkten de onderzoekers met een gekoppelde aanpak, waarbij verschillende geothermische warmtebronnen aangesloten worden op een warmtenet, dat op zijn beurt verschillende woonkernen en andere consumenten verbindt. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 17

䈀漀甀眀

ⴀ 䌀刀䴀Ⰰ 漀ϻ挀攀 ☀ 洀漀戀椀氀攀 ⴀ 䌀愀氀挀甀氀愀琀椀攀 ☀ 瀀爀漀樀攀挀琀漀瀀瘀漀氀最椀渀最 ⴀ 䤀渀氀攀稀攀渀洀攀攀琀猀琀愀琀攀渀 ☀ 漀瀀洀愀愀欀瘀漀爀搀攀爀椀渀最猀猀琀愀琀攀渀 ⴀ 䈀攀栀攀攀爀瘀愀渀瀀爀椀樀猀瘀爀愀最攀渀氀攀瘀攀爀愀渀挀椀攀爀猀 ☀ 愀愀渀欀漀漀瀀愀搀瘀椀攀猀

䔀氀攀欀琀爀漀

ⴀ 䔀ⴀ椀渀琀攀最爀愀琀椀攀洀攀琀搀攀眀攀戀猀栀漀瀀猀瘀愀渀最爀漀漀琀栀愀渀搀攀氀猀 ⴀ 倀氀愀渀渀椀渀最瘀愀渀瀀爀漀樀攀挀琀攀渀攀渀栀攀爀猀琀攀氀氀椀渀最攀渀 ⴀ 䰀漀最椀猀琀椀攀欀攀漀瀀瘀漀氀最椀渀最 ⴀ 䴀漀戀椀攀氀㨀甀爀攀渀爀攀最椀猀琀爀愀琀椀攀攀渀瘀攀爀眀攀爀欀椀渀最眀攀爀欀戀漀渀渀攀渀

䠀嘀䄀䌀刀

ⴀ 䤀渀猀琀愀氀氀愀琀椀攀戀攀栀攀攀爀 ⴀ 䬀漀攀氀洀椀搀搀攀氀戀漀攀欀栀漀甀搀椀渀最 ⴀ 䴀漀戀椀攀氀㨀漀渀搀攀爀栀漀甀搀猀愀琀琀攀猀琀攀渀 ⴀ 伀渀氀椀渀攀氀漀最戀漀攀欀

匀攀挀甀爀椀琀礀

ⴀ 䤀渀挀攀爀琀 ⴀ 娀漀渀攀氀椀樀猀琀攀渀 ⴀ 䌀漀渀琀爀愀挀琀攀渀漀渀搀攀爀栀漀甀搀Ⰰ 洀攀氀搀欀愀洀攀爀 ⴀ 䴀漀戀椀攀氀㨀漀瀀瘀漀氀最椀渀最椀渀猀琀愀氀氀愀琀椀攀猀Ⰰ 瘀攀爀瘀愀渀最椀渀最戀愀琀琀攀爀椀樀攀渀☠

䔀渀欀攀氀攀瀀愀爀琀渀攀爀猀

眀眀眀⸀瀀氀攀渀椀漀渀⸀戀攀

椀渀昀漀䀀瀀氀攀渀椀漀渀⸀戀攀

㤀㌀㠀㐀㠀㤀

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Plenion, Proftech & De Bruyn

ERP op maat

van installatieen bouwbedrijven Softwarespecialist Plenion richt zich met zijn ERP-software specifiek op installatieen bouwbedrijven. Die hebben immers noden die eigen zijn aan het vak. Dat weten ze bij installatiebedrijf Proftech & De Bruyn als geen ander. Zaakvoerder Ron Clarijs: “Plenion helpt ons bij de opvolging van onze projecten.” Proftech & De Bruyn ontstond uit een fusie van koelingsspecialist Proftech en inrichter De Bruyn. Sinds de samensmelting neemt het bedrijf de volledige inrichting van retail- en horecazaken voor zijn rekening. Het ERP-programma van Plenion gaat niettemin al mee van voor de fusie. Ron Clarijs: “Plenion voorzag toen in al onze behoeftes, zoals de aan- en verkoopadministratie en de koelmiddelenboekhouding. Sinds we écht projectmatig werken heeft het nog een grotere meerwaarde: het zorgt voor een volledig geautomatiseerde documentenstroom voor onze projecten. Nacalculatie kan daardoor met één druk op de knop, iets wat een zaakvoerder bijzonder interesseert.”

ALLESOMVATTEND Installatiebedrijven hebben ook vaak te maken met een gigantisch artikel bestand, waarin ze allerlei informatie moeten opzoeken. Plenion legt daarvoor rechtstreekse koppelingen met de websites van de grote leveranciers.

“Project- en servicegerichte bouwbedrijven zijn dan ook onze voornaamste doelgroep,” zegt sales manager bij Plenion Michel Smedts. Dat kom je automatisch vooral bij HVAC- en elektriciteitsbedrijven uit. Plenion omvat het hele ERP-gebeuren: CRM, prospectopvolging, calculatie en offertepresentatie, projectuitvoering en -planning, werkbonnen op papier of digitaal, facturatie en serviceopvolging. Bij kleine bedrijven hoort daar ook betalingsopvolging bij, maar daar hebben de meeste bedrijven hun eigen boekhoudpakket voor. Wij zorgen natuurlijk wel voor de makkelijke koppeling van Plenion met die boekhoudpakketten.”

OPVOLGING

Plenion omvat het hele ERP-gebeuren.

Waarom zijn vooral installatiebedrijven gebaat met Plenion? “Zeker door die uitgebreide service-opvolging. Installaties bij onze klanten in kaart brengen, onderhoud en technische ingrepen opvolgen, zulke toepassingen zijn erg handig voor HVAC-installateurs,” zegt Clarijs. “Ook belangrijk: onze techniekers kunnen perfect nakijken wat hun collega bij een vorig bezoek heeft gedaan. Zo zijn ze volledig op de hoogte.” Installatiebedrijven hebben ook vaak te maken met een gigantisch artikelbestand, waarin ze allerlei informatie moeten opzoeken. ›

INSTALLATIE & BOUW | 19

“De software referentie voor de bouw” KPD.services NV is Belgisch marktleider in software voor algemene bouw, renovatie, wegenbouw, installatie & aanverwante sectoren. Meer dan 400 bedrijven vertrouwen op onze kennis en expertise. Onze software blijft niet aan de oppervlakte, maar dringt diep door in uw dagelijkse bedrijfsprocessen. Dankzij onze BouwOffice Solutions handelt u alle vaste handelingen voor een project vlot, efficiënt en correct af. U vermijdt dubbelwerk en heeft permanent een volledig overzicht van de stand van zaken.

BouwOffice: ERP voor de bouw 30 jaar ervaring Werf-Apps, BI, Big data, BIM Full-time helpdesk Contact: verkoop@kpd.be +32 (0)13/460 460 www.kpd.be

AIR EXCELLENT EEN COMPLETE UBBINK VENTILATIE OPLOSSING eï

l e er

d e d a kd

“De oplossing voor alle configuraties” Eén luchtverdeelkast voor alle mogelijke configuraties. Het maakt de keuze van het ventilatiesysteem praktischer!

leerde kan

c ht

v e r d e el ka

al e

flexi

o e ïs

b el ro n

flexi

b e l o va

A E S e m i -C i

eli

n g s di c h t i n g

i fl u x

t o e st

r es

tr ici tie ri n g e

ko n ti

el a d a p t er

p p el st u k k e

Ubbink nv | Jan Samijnstraat 9, 9050 Gentbrugge | Tel: 09 237 11 00 | www.ubbink.be

LDL.BE

Plenion legt daarvoor rechtstreekse koppelingen met de websites van de grote leveranciers, zoals Rexel, Van Marcke, Desco en Van Oirschot. Smedts: “Alle grote handelaars met een goede webshop die open staat voor communicatie, kunnen we integreren. Bij het maken van een offerte in Plenion is dan altijd het eigen artikelbestand beschikbaar – de gebruikelijke artikelen, alle leveranciers door elkaar – en de specifiekere producten worden vanuit die webshops in Plenion geopend. Met één klik kunnen gebruikers die informatie overzetten naar hun offerte en eigen artikelbestand.”

IEDEREEN MOBIEL Mobiele toepassingen en apps rijzen de laatste tijd als paddestoelen uit de grond. Plenion kwam er echter al jaren geleden mee op de proppen, en heeft dus erg uitgewerkte functionaliteiten. Werkorders gaan automatisch naar de laptop van een technieker die ter plaatse zijn werk kan registeren en nadien uploaden. De offline-functionaliteit is daarbij belangrijk: onze klanten zitten immers vaak in kelders zonder internetverbinding,” zegt Smedts. “Momenteel zijn we erg uitgebouwd voor Windows, maar we hebben steeds meer toepassingen voor Android en iPad. Plenion ontwikkelt zowel de back-office als de mobiele applicaties zelf, zo kunnen we heel flexibel inspelen op vragen van onze klanten.”

Elektronisch factureren Plenion bouwt zijn ERP-software voortdurend uit. Momenteel werkt het bedrijf aan een uitbreiding van het portaal waarbij de klanten van installatiebedrijven hun machinepark online kunnen raadplegen. Erg handig voor facilitymanagers die verschillende winkels moeten beheren. Ook recent: een verbeterde vorm van elektronische facturatie. Daarbij kan de gebruiker in Plenion aanduiden of een bedrijf een papieren of elektronische factuur wil. Wie voor dat laatste kiest, krijgt een mail met een link – niet te vervalsen dus – naar een portaal waar de factuur te downloaden is.

“Dat klopt,” beaamt Clarijs. “Het basisprogramma is al redelijk toereikend, maar we hadden natuurlijk ook specifieke wensen op maat van Proftech & De Bruyn. Zo ontwikkelde Plenion voor ons een document waar onze installateurs de honderden gebruikte artikelen van een bar-installatie ter plaatse kunnen ingeven en zo automatisch afboeken. Die gegevens komen dan niet op de factuur voor de klant, maar worden wel geregistreerd als kost bij het project.” ❚

Proftech & De Bruyn neemt de volledige inrichting van retail- en horecazaken voor zijn rekening.

INSTALLATIE & BOUW | 21

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: KPD

EEN ZELDZAME MIX VAN IT- EN BOUWKENNIS Softwarespecialist KPD heeft met BouwOffice één van de bekendste pakketten voor projectopvolging in huis. De ERP-marktleider heeft dan ook enkele sterke troeven voor bouwbedrijven, zoals de nieuwe Timesheets App voor mobiele toestellen. BouwOffice onderscheidt zich van andere ERP-software door de inhoudelijke rijkdom van het programma. De uitgebreide functies en veelheid aan details maken dat BouwOffice bij elk bedrijf past. “Dat zien we ook als we klanten bezoeken voor een bespreking,” zegt ir. Marc Goossens, gedelegeerd bestuurder bij KPD. “Tijdens demo’s blijkt dan dat we met de mogelijkheden van BouwOffice altijd wel een methode vinden om een proces bij een klant te automatiseren. Er zitten bijvoorbeeld vier mogelijkheden voor dagrapporten in het systeem, met één ervan kunnen we een klant zeker vooruithelpen.”

oplossingen aanbieden. “Daarom kiezen veel bedrijven voor KPD’s BouwOffice,” zegt Catherine Gressens, ook gedelegeerd bestuurder bij het Halense bedrijf. “Wij combineren IT- en bouwkennis, wij weten dus waar bouwbedrijven over praten en wat hun problemen zijn. Elke klant krijgt bij ons een vaste consultant of projectleider die BouwOffice uitbouwt bij de onderneming. Door die directe aanpak is KPD ook heel flexibel in wat BouwOffice aanbiedt. We kunnen makkelijk extra functionaliteiten creëren door nieuwe schermen of rapporten te ontwikkelen.”

KENNIS VAN ICT ÉN DE BOUWSECTOR

TIMESHEETS APP

Ook de consultants van KPD, die de software bij de klant implementeren, zijn van goudwaarde voor het bedrijf. Het is immers zaak om zowel de bouwsector goed te kennen als beslagen te zijn op vlak van ICT. Alleen op die manier kunnen ze immers de zakelijke processen van de klant doorgronden en goede

Die flexibiliteit heeft nog een ander voordeel: omdat veel bouwbedrijven dezelfde belangen hebben, kan een ontwikkeling die er kwam op vraag van één klant worden uitgebouwd tot een nieuw onderdeel van BouwOffice. Neem nu de recente Timesheets App, waarmee dagrapporten makkelijk via mobiele

Marc Goossens en Catherine Gressens staan aan het hoofd van de softwarespecialist.

22 | INSTALLATIE & BOUW

KPD heeft enkele sterke troeven voor bouwbedrijven, zoals de nieuwe Timesheets App voor mobiele toestellen.

toestellen aan projecten en projectonderdelen kunnen worden gelinkt. “Het afleveringskanaal is daar klassiek een laptop,” zegt Goossens. “Maar dankzij nieuwe ontwikkelingen kan dat bij BouwOffice nu ook met iPads en iPhones, die heel handig te gebruiken zijn op de werf. Sinds kort werkt de Timesheets App trouwens ook op Android-toestellen.”

Catherine Gressens: “We kunnen makkelijk extra functionaliteiten creëren door nieuwe schermen of rapporten te ontwikkelen.”

Nog een voorbeeld van zo’n nieuwe ontwikkelingen bij KPD: de Shipments App. Goossens: “Die wordt gebruikt in de depots. De medewerkers daar zien op hun iPad wat de projectleiders voor hun werven reserveerden. Wanneer ze dat klaarleggen voor verzending moeten ze enkel nog de juiste lijn op hun scherm aanklikken. Ze hebben niet eens een barcode nodig, want die info zit al in het systeem.”

GROEPSOPLEIDINGEN Sinds kort biedt KPD ook opleidingen aan in de ‘KPD Academy’. Die kwam er op vraag van kleinere bedrijven, voor wie maatwerkopleidingen voor één of twee nieuwe projectleiders wat te duur uitvielen. Die vraag wil KPD opvangen met groepsopleidingen. “We komen soms ook bij bedrijven die nog helemaal niet geïnformatiseerd zijn of die nog in ‘eilandjes’ werken. Ook hen kunnen we makkelijk helpen met het stroomlijnen van hun bedrijfsprocessen,” zegt Gressens.

BOUWOFFICE HELPT BOUWONDERNEMINGEN

Met de Timesheets App kunnen dagrapporten makkelijk via mobiele toestellen aan projecten en projectonderdelen kunnen worden gelinkt.

Een ERP-pakket heeft veel functies. Van kostprijsberekening en aanbesteding over facturatie tot inkoop en beheer van personeel, materieel en materiaal. Maar wat is het belangrijkste aspect van zulke software? Goossens: “Ik denk dat, gezien de huidige toestand van de bouwsector waarin de marges van de bedrijven klein zijn, onze software geen luxe is om die winsten te bewaken. Bouw Office helpt bedrijven om hun processen nauwgezet op te volgen, met meer rendement voor de onderneming als resultaat.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 23

Tekst: boydens engineering, Jeroen Schreurs Beeld: boydens engineering, Flickr

boydens engineering:

"BIM is voor ons de nieuwe manier van werken" Bij boydens engineering deed het BIM-principe twee jaar geleden zijn intrede. Zowel intern (little BIM) als extern (big BIM) zorgen er voor een duidelijke en transparante communicatie met de bouwpartners. "Echte BIM-samenwerking zal leiden tot een verdere professionalisering van het bouwproces," klinkt het. Als ingenieursbureau is boydens actief in de conceptualisering, het ontwerp en de controle van laag-energie en passieve ontwerpen in middelgrote en grote gebouwen. Aan de hand van simulaties en berekeningen onderzoekt het bedrijf hoe het een gebouw een duurzame schil kan geven en welke duurzame technieken kunnen/moeten geïntegreerd worden. “BIM is voor ons de nieuwe manier van werken, zowel intern (Little BIM) als extern (Big BIM). Een manier van werken die overigens nauw aansluit bij onze kernprincipes, een duidelijke en transparante communicatie met de bouwpartners. We zijn er al twee jaar actief mee bezig en leggen ons toe op het verfijnen van de berekeningsmethodes in het 3D-model.”

3D-MODEL EN (DYNAMISCHE) SIMULATIES Na de eerste volumestudies start het proces met het eerste ‘basic’ 3D-model dat de architect opstelt in een vroege fase van het project. Daarop voert

boydens simulaties uit om de parameters die een invloed hebben op het comfort in het gebouw – zoals isolatie, hoeveelheid en grootte van de ramen, bezettingsgraad, gebouwgebruik, weerdata, daglicht en technische installaties – te onderzoeken en voorstellen tot optimalisatie te formuleren. “Het grote voordeel is dat we ons in een zeer vroeg ontwerpstadium bevinden waardoor we verschillende situaties kunnen simuleren en tot een gefundeerde oplossing kunnen komen. Door zo vroeg bij het project betrokken te zijn en duidelijk te communiceren met de architect, verloopt de samenwerking efficiënter en kan het gebouw écht duurzaam ontworpen worden.” “De simulaties laten ons toe de comforttemperatuur van het gebouw duidelijk in beeld te brengen en de daaraan gekoppelde energieverbruiken vast te stellen. Op uurbasis wordt het gebouw onderworpen aan alle invloedsfactoren zoals ze ook in de realiteit voorkomen, zoals zonlicht, bezettingsgraden en

Hanging gardens of One Central Park, Sydney, BIM maakt het mogelijk een duurzaam project uit te werken. (Beeld: Rob Deutscher, Flickr)

24 | INSTALLATIE & BOUW

Mogelijke coördinatieproblemen worden op voorhand door het visuele model geïdentificeerd en weggewerkt (Beeld: boydens engineering)

automatische of manuele sturingen van de technische installaties. Zo zie je duidelijk de mogelijkheden om het gebouw energie-efficiënt te ontwerpen. Eventuele moeilijkheden kunnen opgelost worden in het virtuele model.”

3D-MODEL EN GEDETAILLEERDE BEREKENINGEN Nadat de conceptuele krijtlijnen zijn uitgezet, gaat het 3D-model verder naar het detailontwerp van de technieken en de daarbij horende berekeningen. BIM maakt het mogelijk een duurzaam project uit te werken door de

intensieve voor-simulaties op het 3D-model, maar ook door de geïntegreerde rekenresultaten die grafisch gevisualiseerd worden en die onmiddellijk in het model worden verwerkt. Hier komt ook het economische aspect aan bod. In deze vroege fase heeft een intense samenwerking ook tot positief gevolg dat de uitvoering vlotter verloopt. Mogelijke coördinatieproblemen door het visuele model werden al geïdentificeerd en weggewerkt. Een ander positief voordeel: de integratie van de berekeningen zorgt voor minder fouten omdat je onmiddellijk met de verschillende afdelingen intern, of met de bouwpartners extern, kan overleggen.

BIM IN DE TOEKOMST Echte BIM-samenwerking zal leiden tot een verdere professionalisering van het bouwproces. boydens engineering omarmt die ontwikkeling en tracht ze vooruit te stuwen. “Het bouwproces moet steeds sneller en efficiënter verlopen, het is dus geen overbodige luxe om meer tijd te investeren in het gedetailleerd ontwerpen van een project alvorens de uitvoering te starten. Tegelijk kan de verduurzaming doorgezet worden en hebben alle betrokken partners een beter inzicht doorheen het bouwproces.” ❚

Nadat de conceptuele krijtlijnen zijn uitgezet, gaat het 3D-model verder naar het detailontwerp van de technieken en de daarbij horende berekeningen. (Beeld: boydens engineering)

INSTALLATIE & BOUW | 25

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Hysopt

Webgebaseerde ontwerpsoftware verhoogt HVAC-rendement Hysopt, het softwareplatform om HVAC-prestaties op grote schaal te optimaliseren, wint aan populariteit. Vooral installatiebedrijven zijn geïnteresseerd in de webgebaseerde ontwerptool. Die levert immers een grote en aantoonbare besparing op. Dat was ook het doel van Roel Vandenbulcke, één van de oprichters van Hysopt. “Dankzij onze software zijn prestatie en transparantie een concurrentieel voordeel voor de installateur.” Met Hysopt – kort voor Hydronic System Optimisation – kunnen gebruikers snel een functionele installatie ontwerpen door voorgeprogrammeerde hydraulische schakelingen aan elkaar te koppelen. “Installatiebedrijven raken vooral overtuigd door die snelheid en de foutdetectie van onze software,” zegt Vandenbulcke. “Ze zien meteen de impact van wat ze aanpassen en vermijden zo een heleboel fouten. Ook de gebruiksvriendelijkheid is voor hen een pluspunt. Building facility managers, die besparingsvoorstellen moeten voorleggen aan hun klanten, beginnen het potentieel ook te zien. Door onze

Hysopt is een softwareplatform om HVAC-prestaties op grote schaal te optimaliseren.

26 | INSTALLATIE & BOUW

simulatie kunnen ze die besparingen nu veel transparanter maken voor hun opdrachtgevers. Bij de studiebureaus, nochtans de oorspronkelijke doelgroep van onze software, loopt het minder storm. We merken dat die eerder aan procesbegeleiding doen en zich doorgaans beperken tot een high-level conceptueel niveau, de echte engineering wordt steeds meer uitbesteed . “Ik vind dat een jammere zaak, want zo’n studiebureau heeft toch een controlerende functie, iets waar Hysopt perfect voor is.”

Vanaf september start Hysopt met driedaagse opleidingen rond hydraulische aspecten en systeemdenken. Vandenbulcke: “Hydraulica is een vergeten domein in de HVAC-sector. Dat is jammer, want het heeft een enorme impact op de uiteindelijke systeemprestaties, en die impact wordt ook steeds groter naarmate de complexiteit toeneemt. Met Hysopt kunnen we ook op dat vlak een meerwaarde bieden.”

BEPERKTE INVESTERING

Roel Vandenbulcke: “Hydraulica is een vergeten domein in de HVAC-sector. Dat is jammer, want het heeft een enorme impact op de uiteindelijke systeemprestaties.”

PRODUCTGAMMA’S VAN FABRIKANTEN Een van de grote voordelen van Hysopt: het is een webgebaseerde toepassing. Updates gaan erg snel, en gebruikers krijgen meteen de gevolgen van hun ontwerpaanpassingen te zien. Daarnaast kunnen verschillende gebruikers aan eenzelfde ontwerp werken. Hysopt zet ook in op modellen en typeschema’s voor hybride opwekking en voor satellietunits, concepten die in opgang zijn in de HVAC-wereld en voor de softwaregebruiker direct oproepbaar zijn uit de ‘Hysopt Inspiration Library’. “En naast de generieke producten die al lang ter beschikking waren, zijn we ook gestart met productgamma’s van fabrikanten in onze database op te nemen. Caleffi was de eerste, maar er volgen er nog. Het enthousiasme bij die fabrikanten is ook erg groot. Hysopt geeft hen meer exposure en ze kunnen de toegevoegde waarde van hun product onderstrepen,” zegt Vandenbulcke.

Naast de klanten die de Hysopt-software gebruiken, gaan er consultants van het bedrijf zelf op pad om installaties te optimaliseren. Zo heeft Hysopt nu enkele ziekenhuizen onder handen genomen. Die projecten bewijzen dat het potentieel van een hydraulische optimalisatie enorm is, met gemiddelde energiebesparingen bij bestaande installaties van 50.000 euro tot 100.000 euro per jaar en attractieve terugverdienperiodes van één tot vier jaar. Vandenbulcke: “Dat komt omdat we ingrijpen op de hydraulica en de regelstrategie, zodat alle opwekkers optimaal gaan samenwerken. De bestaande opwekkers hoeven niet zo nodig vervangen te worden. Dat maakt het een relatief beperkte investering, maar wel met een groot resultaat. Simulatie is hier een absolute must, want enkel zo weet je wat de impact van een ingreep is. In nieuwbouwprojecten is het potentieel en impact van de optimalisatie trouwens nog groter, want je hebt veel meer vrijheid in je ontwerp. Neem bijvoorbeeld Gebouw Z, de energie-efficiënte nieuwbouw van de Universiteit Antwerpen. Daar hebben we in nauwe samenwerking met FixSus enorme besparingen gerealiseerd.”

PRESTATIE EN TRANSPARANTIE In een vorig artikel gaf Vandenbulcke een duidelijke missie voor Hysopt mee: “De markt wordt nog altijd gedreven door prijs, reputatie en relatie. Wij proberen daar verandering in te brengen door prestatie en transparantie als nieuwe driver op de markt te zetten,” zei hij toen. Hoe kijkt hij daarop terug? “Er zit zeker evolutie in de sector, en steeds meer bedrijven springen op de kar. Die bedrijven vinden dat de hele sector wordt uitgehold door die eenzijdige focus op prijs. Dankzij Hysopt hebben ze een manier om zich te differentiëren. Onze sector is uiteraard wel traditioneel, en veel bedrijven kijken nog even de kat uit boom. Maar dat is een kwestie van tijd. ❚

“Installatiebedrijven raken vooral overtuigd door die snelheid en de foutdetectie van onze software,” zegt Vandenbulcke. “Ze zien meteen de impact van wat ze aanpassen en vermijden zo een heleboel fouten.”

INSTALLATIE & BOUW | 27

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Stabiplan

‘Wie zich nu niet voorbereidt op BIM, mist straks de boot’ De toepassing van BIM biedt onze sector vele kansen. De grotere partijen zijn zich daar van bewust en hebben de afgelopen jaren het Building Information Model massaal omarmd. Toch heerst er ook nog onzekerheid in de markt. Over de voordelen van BIM bijvoorbeeld en over de verhouding tussen kosten en baten. Stabiplan probeert die onzekerheden weg te nemen. Door modelleurs te informeren, te trainen én door voldoende functionaliteit aan te bieden, zodat BIM voor eenieder interessant wordt. “Het aantal hoofdaannemers dat enkel werkt met onderaannemers die ‘BIM ready’ zijn, groeit snel”, merkt Gerard van der Wijngaard, senior sales engineer bij Stabiplan. “Alle partijen – groot en klein – moeten zich daar dan ook op voorbereiden. Want hoe hou je anders de aansluiting met de bouwketen, richting de toekomst? Door het belang én de voordelen van BIM duidelijk te maken aan de markt, proberen wij bedrijven hiervan bewust te maken. We besteden niet alleen aandacht aan BIM-software, maar stimuleren installateurs actief om samen te werken en informatie binnen de keten te delen: de

I van het BIM-model. Want alleen als je in staat bent BIM als werkmodel voor een optimale samenwerking toe te passen, behaal je een optimaal projectresultaat én rendement.”

STABICAD 10 Met haar software Stabicad 10 en uitgebreide trainings- en consultancyprogramma focust Stabiplan zich op de mechanical, electrical en plumbing (MEP) services, op Europees niveau. Modelleurs kunnen kiezen uit AutoCAD- en

“In onze objectenbibliotheek MEPcontent vinden modelleurs grafische en parametrische artikelinformatie van werktuigbouwkundige-, elektrotechnische- en sinds vorig jaar ook sprinklerinstallaties,” zegt Van der Wijngaard.

28 | INSTALLATIE & BOUW

Revit-platformen, waarbij Revit het basisplatform is voor BIM-gebruikers. “In Revit is een groot aantal teken-basisfuncties beschikbaar, waaraan wij een applicatielaag hebben toegevoegd die het modelleren voor de installateur gemakkelijker maakt en waarmee hij onder andere integrale berekeningen kan uitvoeren,” vertelt Van der Wijngaard. “In onze objectenbibliotheek MEPcontent vinden modelleurs grafische en parametrische artikelinformatie van werktuigbouwkundige-, elektrotechnischeGerard van der Wijngaard, en sinds vorig jaar ook sprinklerinstallaties, senior sales engineer bij Stabiplan. waarmee zij hun ontwerpmodellen kunnen verrijken. Uit het BIM-model kunnen met Stabicad ook eenvoudig materiaallijsten worden gehaald, om de gewenste artikelen en onderdelen te bestellen.”

PRODUCTIEVERHOGENDE TOOLS “In Stabicad zijn verschillende productieverhogende tools opgenomen, waarvan zowel grote als kleinere partijen de vruchten van kunnen plukken,” aldus van der Wijngaard. “Zeker in de detailengineering hebben we de afgelopen jaren – via de Stabicad interface van Revit – interessante functies toegevoegd; de Stabitools. Die productieverhogende tools kunnen veel tekenhandelingen, zoals het batch-, sheet- en plotmanagement, versnellen. Zo sluit je bijvoorbeeld radiatoren heel eenvoudig aan op een verzamelleiding.” Verder zijn functionaliteiten gecombineerd tot workflows, vertelt hij, waarbij modelniveaus heel eenvoudig van generiek via specifiek naar gedetailleerd en terug gewijzigd kunnen worden. “De output van de ene fase is zo automatisch de input voor de volgende fase in het project, tot en met de beheer- en onderhoudsfase.”

‘Het aantal hoofdaannemers dat enkel werkt met onderaannemers die ‘BIM ready’ zijn, groeit snel.’ NIEUWE REKENFUNCTIONALITEIT Afgelopen jaar lanceerde Stabicad onder andere de nieuwe rekenfunctionaliteit Luchtkanaalberekening en Sprinklerberekening. “In dit kwartaal hebben we daar de rekenmodules voor Verwarming, Tapwater en Riolering aan toegevoegd, zodat gebruikers nu alle leidingsystemen in een bouwwerk geïntegreerd kunnen berekenen en controleren, conform de geldende standaarden en normen,” vertelt van der Wijngaard. Ook nieuw is Stabicad Autorouting; een nieuwe manier om MEP-systemen zoals kanalen, leidingen en kabelgoten in het model te tekenen. Specifieke en onbepaalde systemen worden dankzij Autorouting dynamisch gemaakt. “Als de afmetingen van een bepaald systeem worden aangepast, zullen automatisch ook de specifieke eigenschappen en hulpstukken veranderen, evenals het artikelnummer. Hierdoor kan je nog sneller werken,” zegt van der Wijngaard. Speciaal voor de elektrotechniek heeft Stabiplan een functionaliteit ingebouwd die eenvoudig eendraadschema's' uit de BIM-modellen kan genereren, conform de geldende beveiligingsnormen en gelijktijdigheidsfactoren. Een functie die in de basis van Revit beperkt is. “Daarnaast kunnen elektrotechnici voortaal eenvoudig kringen samenstellen, waarbij bijvoorbeeld meervoudige afdekramensets eenvoudig en gevarieerd kunnen worden samengesteld.” ❚

Alleen als je in staat bent BIM als werkmodel voor een optimale samenwerking toe te passen, behaal je een optimaal projectresultaat én rendement.

INSTALLATIE & BOUW | 29

Tekst: Chris Elbers Beeld: Caleffi Hydronic Solutions

ZORG VOOR DE TOEKOMST Met de voor 2020 en 2030 geformuleerde Europese duurzaamheidsdoelstellingen aan de horizon treedt Caleffi Hydronic Solutions nadrukkelijk uit zijn comfort zone. De fabrikant van hoge kwaliteitssamenstellingen voor verwarming, watertechnologie, regelsystemen, warmtesystemen en hernieuwbare energie neemt als initiator én kartrekker nadrukkelijk het voortouw om veranderingen in de HVAC-sector te sturen. Op weg naar meer duurzaamheid en energie-efficiënte installaties heeft het bedrijf daartoe een uniek zorgprogramma gelanceerd. Een alomvattend concept dat met een solide softwarematige ondersteuning een slim en welkom vervolg krijgt. Bij Caleffi hebben ze hart voor het milieu. Tegelijk is er het volle besef dat de nieuwe normen met betrekking tot energie-efficiëntie nopen tot het ontplooien van verse initiatieven. Die moeten voor alle marktpartijen het pad effenen richting een andere manier van denken en vooral doen. Tijdens een in het Evoluon te Eindhoven belegde persconferentie gaf Mauro Manfredi, marketing & sales manager binnen Caleffi International NV, eind april tekst en uitleg over de nieuwe 'groene' weg die het bedrijf samen met haar partners en andere marktpartijen als gids gaat bewandelen. “De conventionele cv-installaties voldoen qua energie-efficiëntie niet meer aan de van hogerhand gestelde regels. Actie op korte termijn is dan ook geboden. Van ontwikkelaars en producenten als Caleffi, maar ook van installatiebedrijven, projectbureaus en groothandelaren. De sector bevindt zich op een kantelpunt. Dat moet elke marktpartij zich realiseren.”

VERSTERKING Nadat het afgelopen jaar vol werd ingezet op onderzoek en nieuwe ontwikkelingen, zet Caleffi met de introductie van het revolutionaire CARE-programma als pionier een eerste stap naar een nieuwe, duurzame toekomst. Onder het motto 'Because we care' biedt het bedrijf met het concept ‘marktpartijen’ de juiste ondersteuning en hulp in elke projectfase. Of het nu gaat om de optimalisatie van een hydraulisch systeem of assistentie op de bouwplaats, Caleffi wil in elke situatie een kundige en betrouwbare partner zijn. “Het ontwerpen, berekenen en uitvoeren van een hydraulische installatie is niet gemakkelijk,” zegt Manfredi. “Je moet rekening houden met duurzaamheidsaspecten en energieverplichtingen, maar ook met systeemoptimalisatie en -inregeling. Dat maakt het tot een complexe klus.”

In tegenstelling tot bestaande softwaremodules kunnen hydraulische concepten via vergaande berekeningen en systeemfoutanalyses zo efficiënt mogelijk worden geoptimaliseerd.

30 | INSTALLATIE & BOUW

Caleffi zet met de introductie van het revolutionaire CARE-programma een eerste stap naar een nieuwe, duurzame toekomst.

Met drie formules biedt Caleffi in zijn CARE-concept elke projectfase een alomvattende versterking. Met 'Hydronic Care' helpt Caleffi met de optimalisatie van HVAC-installaties met betrekking tot de hydraulische componentselectie, met 'Commissioning' ligt de focus op projectmatig aanvullend advies geven bij het hydraulisch inregelen van de installatie. De derde formule, 'Field Care' (evenals Commissioning uitsluitend beschikbaar voor de Belgische markt), betreft de uitvoering van een functionele check wanneer een hydraulische installatie na oplevering niet optimaal blijkt te werken.

UNIEKE SOFTWARE Een extra service binnen het CARE-programma is Caleffi Hydronic Design. Met die intuïtieve en in drie versies te verkrijgen systeemsoftware is het mogelijk om met behulp van principeschema's en grondplannen snel en gemakkelijk een functionele HVAC-installatie te ontwerpen. Ongeacht of het gaat om een Caleffi-fabrikaat of ander merk. “In tegenstelling tot bestaande softwaremodules kunnen hydraulische concepten via vergaande berekeningen en systeemfoutanalyses zo efficiënt mogelijk worden geoptimaliseerd,” aldus Manfredi. “Je kunt er zelfs rendementen voor de lange termijn mee berekenen en simuleren. Dat alles maakt deze baanbrekende software voor elke HVACprofessional tot een uniek instrument, waarmee in een op duurzaamheid gerichte praktijk telkens weer het verschil wordt gemaakt.” ❚

‘Onder het motto 'Because we care' biedt Caleffi met het concept ‘marktpartijen’ de juiste ondersteuning en hulp in elke projectfase’

Op weg naar meer duurzaamheid en energie-efficiënte installaties heeft Caleffi een uniek zorgprogramma gelanceerd.

INSTALLATIE & BOUW | 31

HYDRONIC DESIGN

HYDRONIC

HVAC OPTIMALISATIE DOOR UNIEKE SYSTEEMSOFTWARE • ONTWERP een functionele installatie in een intuïtieve ‘drag & drop’ interface m.b.v. principeschema’s en grondplannen • BEREKEN debieten, leidingdiameters, hydraulische schakelingen, pompfiches, inregelrapporten en meetstaten • ANALYSEER je ontwerp a.h.v. een systeemcontrole • SIMULEER seizoensrendementen en installatievermogen op lange termijn

care.caleffi.nl

Caleffi_hydronicdesign_197x130.indd 2

13/05/16 14:56

Ook al zo lang op zoek naar een handig tekenprogramma? PLOOIBARE GEGOLFDE GASBUIZEN EN ACCESSOIRES Conform aan NBN EN 15266

NIEUW

Kies voor het beste systeem! KVBG-ARGB goedgekeurd

• Grote voorraad – snelle levering ! • Één geheel met systeemgarantie

Cynerpro NV ● Haverheidelaan, 13 A ● B-9140 Temse Tel. +32(0) 3 / 253 23 50 ● Fax : +32(0) 3 / 253 23 51 info@cynerpro.be ● www.tracpipe.be

Teken met Trikker snel en eenvoudig je eendraadschema's en situatieschema's. Eenmalig € 500 excl. btw, updates & support inbegrepen.

Download de demoversie op www.trikker.be

Met Trikker kunnen elektriciens hun schema’s op een eenvoudige en correcte manier ontwerpen.

Tekst: Kaylie Lemmens Beeld: Bluebits

Softwareprogramma voor elektrische schema’s erg populair Eenvoudig, gebruiksvriendelijk en altijd synchroon: dat is Trikker, een programma speciaal voor elektriciens. Bij de keuring van een elektrische installatie zijn elektriciens bij wet verplicht om schema’s voor te leggen. Trikker biedt de ideale oplossing om die schema’s op een eenvoudige en correcte manier te ontwerpen. “Elektriciens zijn verplicht om twee soorten schema’s te maken. Ten eerste een ééndraadschema, dat de logische opbouw van de installatie voorstelt,” legt Kurt De Vocht van Bluebits uit. “Het tweede is het situatieschema: een grondplan van het gebouw, waarop alle toestellen, schakelaars, stopcontacten en lichtpunten worden aangeduid.” De moeilijkheid is dat die twee schema’s volledig gelijk moeten zijn. In Trikker zijn ze continu gekoppeld, zodat je geen fouten meer kan maken.

FEEDBACK EN UPDATES De meeste andere pakketten op de markt vertrekken vanuit het situatieschema en genereren éénmalig een ééndraadschema. Kurt De Vocht: “Dat doen wij net niet: wij vertrekken standaard vanuit het ééndraadschema. Je kan onmiddellijk daarna het toestel dat je daar gebruikt hebt, een plek geven op je grondplan. Sinds de laatste update is het ook mogelijk om in de omgekeerde richting te werken: je kan dan losse symbolen op het situatieschema plaatsen die je achteraf toewijst aan een kring op het ééndraadschema.”

Dankzij een update kunnen nu ook ‘losse symbolen’ op het grondplan toegevoegd worden. Deze komen dan nog niet voor op het ééndraadschema.

Bij Trikker staat gebruiksgemak centraal. Er wordt daarom voortdurend aan updates en verbeteringen gewerkt, gebaseerd op de feedback en suggesties van klanten. Ook tal van kleinere verbeteringen maken het tekenen makkelijker. Zo kan je geïmporteerde pdf- en AutoCAD-plannen kopiëren en plakken op een andere pagina en werden er een aantal extra symbolen toegevoegd.

VOORTDURENDE GROEI Het aantal elektriciens dat gebruikt maakt van Trikker blijft gestaag groeien. Ondertussen werkt ongeveer één derde van de Belgische elektriciens met Trikker. Het softwareprogramma reikt zelfs buiten de landsgrenzen: ook firma’s in Nederland, Frankrijk en Luxemburg tekenen er hun schema’s mee. Bovendien wordt Trikker gebruikt in een 130-tal technische scholen en opleidingscentra. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 33

Bel NU voor meer info: +32 (0)9 393 46 00 info@ﬁxsus.be www.ﬁxsus.be/hardware/tp10

TP10-DIOC De slimste oplossing voor gebouwbeheer met BECKHOFF Uitgerust met 10 vrij programmeerbare touch schakelaars, led terugmelding en ingebouwde sensoren.

Fixsus bvba is een BECKHOFF preferred partner

Een Fixsus energiesturing staat voor volledige

gespecialiseerd in open concept sturingen voor HVAC, gebouwenbeheer en energiemonitoring.

visuele controle over gebouwen en HVAC-installaties. Dit op basis van open industriële PLC-technologie.

ANTWERPEN | Gebouw Z, Universiteit Antwerpen Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: FixSus

Universiteit Antwerpen kiest voor open GBS Voor de Universiteit Antwerpen moest gebouw Z, de nieuwe thuisbasis van de faculteit Ingenieurswetenschappen, een voorbeeld van energie-efficiëntie en sturing zijn. Daarnaast wilde de universiteit een gebouwbeheersysteem (GBS) met erg veel mogelijkheden voor onderwijs en onderzoek op het vlak van HVAC. Dat lukte ook, dankzij het GBS van FixSus. Grote marktspelers brengen vaak gesloten GBS’en op de markt, waarbij alleen specifiek opgeleide programmeurs aanpassingen kunnen doorvoeren. De Universiteit Antwerpen koos voor een open GBS dat de onderzoekers toeliet om zelf gemakkelijk aanpassingen te maken. “FixSus biedt die optie met zijn nieuwe gepatenteerde communicatieprotocol DIOC,” zegt Koen Verschuere, stichter van het Oost-Vlaamse bedrijf. “DIOC staat voor Digital Input Output Communication, een heel robuust en simpel protocol dat communiceert met een gewone digitale in- en uitgang van een PLC.”

BETROUWBAAR EN MAKKELIJK TE ONDERHOUDEN Dat nieuwe protocol integreerde FixSus in de roomcontrollers en de TP10-toestellen, aanraakpanelen met tien drukknoppen die in ieder lokaal de verlichting, verwarming, verluchting en zonwering bedienen. Hiervoor bouwde FixSus sensoren voor temperatuur, luchtkwaliteit en -vochtigheid in het bedieningstoestel in. “Toestellen met het DIOC-protocol hebben geen eigen software, de intelligentie zit in de centrale sturing, in de PLC dus,” zegt Verschuere. “Voordeel: Het personeel van de klant kan een defect toestel makkelijk vervangen door eenzelfde ‘out-of-the-box’-toestel. Snellere en goedkopere interventies zijn het resultaat.”

VER IN AUTOMATISATIE, EENVOUDIG IN OPZET Het open systeem van FixSus is revolutionair, want het combineert een erg hoge performantie met een ‘back-to-basics’-uitvoering. Dat werd pas recent mogelijk dankzij de performantie van de PLC’s van Beckhoff Automation, de automatisatiegigant waarmee FixSus samenwerkt. “We gaan dus erg ver in automatisatie, maar houden het opzet eenvoudig en logisch,” zegt Tim Verheyden, die de softwareontwikkelingen binnen FixSus leidt. “Studenten kunnen zelfs onbeperkt uitproberen, want met één druk op de knop brengen ze de programmatie terug naar de originele toestand. Dat, de openheid van het systeem en het gunstige servicecontract dat we aanbieden, maakt dat de universiteit ons de geschikte partner vond.”

GEBOUW Z: BIJNA-PASSIEF Het innoverende energie-concept van het bijna-passief gebouw Z op de campus Groenenborger heeft ook een rol gespeeld bij de keuze voor FixSus. Door de kleinere warmteverliezen worden de warmtewinsten van de zon, de elektrische toestellen en de aanwezige personen belangrijker. Daarom is een individuele aansturing aangewezen, de gratis warmtewinsten zijn immers grilliger en verschillend voor elk van de lokalen. Om dezelfde reden vergt een goed geïsoleerd gebouw meer aandacht voor koeling. Daarom is het gebouw uitgerust met buitenzonwering, energiezuinige verlichting en natuurlijke koeling, indien nodig gecombineerd met extractie via de luchtbehandelingsinstallatie. De betonkernactivering in de PC-klassen is verbonden met een BEO-veld.

36 | INSTALLATIE & BOUW

TP10, een aanraakpaneel met tien drukknoppen die in ieder lokaal de verlichting, verwarming, verluchting en zonwering bedienen.

ANTWERPEN | Gebouw Z, Universiteit Antwerpen

Gebouw Z, de nieuwe thuisbasis van de faculteit Ingenieurswetenschappen, is een voorbeeld van energie-efficiëntie en sturing. (Beeld: DMT - triaksis)

HYBRIDE STOOKPLAATS Gebouw Z heeft een hybride stookplaats, met warmtepompbedrijf, recuperatie, regeneratie, vrije en actieve koeling en twee condensatieketels voor de kortstondige pieken. Daardoor kan het GBS van FixSus kiezen tussen 12 scenario’s van warmte- en koudeopwekking in functie van de laagste kosten of het kleinste primair energieverbruik. Zo zal de compressiewarmtepomp bij voorkeur werken op de drycooler wanneer het buiten niet te fris is, terwijl de gasabsorptiewarmtepomp bij voorkeur werkt bij kouder weer. “Dat alles optimaal aansturen, rekening houdend met de bedrijfscondities en de weersvoorspelling, vergt veel van het GBS maar is perfect mogelijk voor het FixSussysteem,” zegt Verheyden.

VALORISATIE VAN ONDERZOEK Ook Eddy Janssen, woordvoerder van de vakgroep energie van de universiteit, is enthousiast over het project, dat het samen met studiebureau Botec realiseerde. “Het GBS komt niet alleen het gebouw, het milieu en de energie-

factuur van de universiteit ten goede. Het hele project dient ook als baanbrekend onderwijs- en onderzoeksobject voor de studenten, onderzoekers en docenten van de opleidingen elektromechanica en bouwkunde.” De samenwerking met FixSus stopt trouwens niet. Koen Verschuere: “Zo kunnen we op basis van onderzoek en feedback onze algoritmes blijven verbeteren.” ❚

Sterke diagnose-mogelijkheden De ontwerpsoftware van Hysopt maakt gebruik van het GBS van FixSus om modellen te valideren. Janssen: “De prestaties van het systeem en de afzonderlijke componenten zijn eenvoudig in de software uit te testen, dankzij de sterke diagnose-mogelijkheden van het GBS. Dat gaat grafisch en op vlak van data-logging immers erg ver. Zo kunnen de master- en doctoraatstudenten hun theoretische bevindingen toetsen aan de realiteit.”

Het open systeem van FixSus is revolutionair, want het combineert een erg hoge performantie met een ‘back-to-basics’-uitvoering.

INSTALLATIE & BOUW | 37

KNOKKE | Passiefschool De Vonk Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Elektro 80

Extra fundering voor hoogspanningscabine bij passiefschool De werken aan gemeenteschool De Vonk in Knokke-Heist zijn in volle gang. Voor die werken begonnen, was elektriciteitsbedrijf Electro 80 uit Steenokkerzeel al aanwezig om de hoogspanningscabine te plaatsen. Voor Tom De Rouck, projectleider bij Electro 80 voor de werf in Knokke-Heist, is het project dus al even afgerond. De definitieve hoogspanningscabine werd immers ook al gebruikt tijdens de werf. Ze diende al als voeding voor de werfkeet, de burelen en de bronbemaling. De Rouck: “Er was toen nog geen beton gestort. Dat was dus puzzelen, want de cabine stond daar moederziel alleen in een veld.”

EXTRA VEEL FUNDERING Omdat Electro 80 zo vroeg in het project ter plaatse was, wist De Rouck nog niet op hoeveel stabilisatiefundering ze moesten rekenen. Dat moest de werfleiding nog beslissen. “Daarom kozen we meteen voor 1,5 meter stabilisé onder de cabine, zodat er zeker geen problemen opduiken in de toekomst.

Elektro 80 plaatst hoogspanningscabines over het hele land.

38 | INSTALLATIE & BOUW

Op zich was dat dus niet nodig, maar zo voldeden we zeker aan het algemene lastenboek,” zegt De Rouck.

SCHOLEN OVER HET HELE LAND De hoogspanningscabine – 3 meter op 2 met een beperkt vermogen – is geen groot, maar wel een vitaal onderdeel van het project. Het was ook één van de eerste scholen in het kader van ‘scholen van Morgen’ waar Electro 80 aan meewerkte. “Ondertussen zijn we er al een pak meer tegengekomen. De algemene aannemer bij dit project, MBG, is een vaste klant van ons waar we veel projecten voor realiseren. Zeker met tijdelijke hoogspanningscabines, waar we een grote vloot van hebben – komen we in het hele land.” ❚

KNOKKE | Passiefschool De Vonk

“Sporthal centraal”

De multifunctionele sporthal ligt centraal in het schoolcomplex. (Beeld: NL Architects) ADV_Electro80_HR.pdf

10/09/14

09:44

Het ontwerp van Passiefschool De Vonk kwam van Nederlandse hand. NL Architects koos ervoor om het schoolcomplex op te bouwen rond de multifunctionele sporthal. Architect Walter Van Dijk: “Meestal is zo’n sporthal een anonieme doos die naast de school staat. Omdat de zaal ook moest dienen voor evenementen, voorstellingen en speelpartijen, kozen we ervoor om er de centrale ruimte van de school van te maken, met doorkijken vanuit de gang zodat je ze altijd ziet.” Verzonken in het landschap Rond die kern liggen vier grote volumes: de lagere school, het deel voor de kleuters, de refter en het administratieve blok. Samen sluiten ze ook enkele landschappelijke elementen in, zoals de speelplaatsen en de schooltuintjes. Het schoolgebouw verzinkt trouwens een halve meter tegenover de omgeving. Zo staat de lokalen erg in verbinding met het landschap.

Industriële elektriciteit Ontwerp, ontwikkeling, fabricage, onderhoud en aanpassing van hoogspanningscabines en laagspanningsborden Condensatoren C

Lokalen voor diverse toepassingen in plaatstaal / inox / alu / polyester / beton Verhuur werfposten en elektrogeengroepen

De Vonk is een passiefschool. Naast sterke isolatie, luchtdichtheid en een luifel tegen de zoninstraling zorgt nachtventilatie daarbij voor verse lucht en de juiste temperatuur. Dat gebeurt via elektrisch gestuurde klepramen en een Canadese put, een lange buis onder de grond die de ventilatielucht koelt in de zomer of opwarmt in de winter. Een C.V.-installatie verwarmt minimaal bij. De sporthal heeft grote bovenlichten – grote ramen – waardoor het licht overdag niet aan moet.

Erkend bordenbouwer meetgroepen Sibelga

Het gebouw wordt normaal in juli opgeleverd, de leerlingen zijn er welkom vanaf volgende schooljaar.

CMY

MEER DAN 30 JAAR ERVARING SERVICE 24/24U • 7D/7D Vilvoordsesteenweg 156 • 1820 Perk Tel. 32 2 751 81 30 • Fax 32 2 751 80 89 • www.electro80.be

De vier grote volumes sluiten enkele landschappelijke elementen in, zoals de speelplaats. (Beeld: NL Architects)

INSTALLATIE & BOUW | 39

Eén merk, één partner als totaalaanbieder van verwarmingsoplossingen

Radiatoren

Vloerverwarming

Verwarmen & Koelen

Radson-Service team

Welkom in de verrassende wereld van Radson-binnencomfort. Radson-producten zijn met zorg ontworpen volgens state-of-the-art productietechnieken en vormen een perfecte combinatie van functionaliteit, design en efficiënt energieverbruik.Radson biedt u een one stop shopping concept met haar uitgebreid assortiment aan verwarmingsoplossingen die volledig compatibel zijn. Zowel geschikt voor de residentiële markt alsook voor de projectmarkt. Als onderdeel van de Finse Rettig Group, maar ook vanuit onze eigen historie, weten wij hoe belangrijk het is om toekomstgericht te blijven investeren in kwaliteit, (productie)processen en innovatie. Alleen dan kunnen wij ervoor zorgdragen dat Radson niet alleen vandaag, maar ook morgen de ideale verwarmingspartner voor u is. Laat u overtuigen door de kracht en kennis van een mondiale speler met 50 jaar ervaring. Meer informatie vindt u op www.radson.com.

Vogelsancklaan 250, B - 3520 Zonhoven

Tel. +32 (0)11 81 31 41

info@radson.be

www.radson.com

LIER | Oude Gasfabriek Tekst: Tim Janssens Beeld: De Architecten NV

Stijlvolle radiatoren voor nieuwe trots van Lier De site van de Oude Gasfabriek in Lier, een brownfield op een steenworp van de Vesten aan de rand van het historisch centrum, gaat een nieuwe toekomst tegemoet. Vier gebouwen met een totaal van 134 woonentiteiten, commerciële ruimtes en horecafaciliteiten geven de Pallieterstad een nieuwe impuls. De stijlvolle radiatoren in de appartementen en assistentiewoningen garanderen niet enkel een aangename binnentemperatuur, maar zorgen ook voor een esthetisch surplus. De verlaten, verontreinigde site van de Oude Gasfabriek in Lier was de Vlaamse overheid lang een doorn in het oog. Door de historische vervuiling die de jarenlange industriële activiteiten met zich meebrachten, was ze lang een blinde blek in het nochtans unieke watergebonden landschap van de stad. PSR Brownfield Developers saneerde het terrein en mocht in ruil daarvoor samen met Gands een nieuw residentieel project ontwikkelen. De verloederde gebouwen van de oude gasfabriek maakten plaats voor vier hedendaagse woonblokken met een architectuur die sterk op de omgeving geënt is (van de hand van De Architecten NV). Een imposant Poortgebouw met zeven bouwlagen vormt als stedelijk landmark met strakke aanblik het ‘gezicht’ van de nieuwe ontwikkeling. Via een wandeldek geeft het toegang tot de drie andere volumes, die gelegen zijn in een achterliggend park. De unieke ligging – op wandelafstand van de stad, langs de Vesten en vlakbij de vallei van de Kleine Nete – vormt allicht de voornaamste troef van dit prestigieuze project. De definitieve oplevering van de woonentiteiten is voorzien in juni.

Een luchtfoto van de nieuwe ontwikkeling op de gesaneerde site van de Oude Gasfabriek.

TWAALF TYPES, ACHTHONDERD STUKS Elke assistentiewoning of appartement beschikt over een individueel verwarmingssysteem. Een condenserende gaswandketel voedt de stijlvolle radiatoren, die niet toevallig besteld werden bij Radson. “De keuze van de radiatoren gebeurde in overleg met de architect, het studiebureau en het installatiebedrijf. Het esthetische aspect speelde immers een belangrijke rol,” weet Christophe Raes, accountmanager Projecten bij Radson. In eerste instantie waren er drie radiatoren opgenomen in het basispakket dat beschreven stond in het lastenboek: Integra, Parada en Santorini. “De Integra is een klassieke radiator met een elegante uitstraling en verborgen leidingen. De Parada heeft een moderner uitzicht dankzij zijn vlakke voorpaneel en sierlijke visualiteit. Voor de badkamers waren initieel Santorini-radiatoren voorzien, die met hun ronde buizen in rechte lijn garant staan voor een eigentijdse ontwerp,” legt Raes uit. “De kopers van de appartementen kregen echter de vrijheid om een upgrade door te voeren en mits een eventuele meerkost andere De opengewerkte parkappartementen beschikken over uitpandige, verspringende terrassen en grote raampartijen. modellen uit ons gamma te kiezen. ›

INSTALLATIE & BOUW | 41

Brandventilatie

Klimaattechniek Industrie

Klimaattechniek Utiliteit

Zonwering

Buitenluchtroosters

Service en onderhoud

Heeft uw klant geen aardgas? Propaangas van Antargaz vormt de oplossing!

De ondergrondse tank van Antargaz is bijna onz ichtbaar

Op Antargaz kunt u rekenen!

targaz Word An p partner o /nl/ targaz.be www.an rs u installate

Onze bovengrondse tank is in een mum van een tijd geĂŻ nstalleerd

Laat uw klanten genieten van alle comfort van gas dankzij propaangas Is de woning van uw klant niet aangesloten op het aardgasnetwerk en wilt hij toch profiteren van alle voordelen van gas? Propaangas in een tank, boven of onder de grond, biedt hem exact hetzelfde comfort als aardgas. Bovendien is propaangas de juiste keuze voor het milieu ĂŠn voordelig dankzij de evolutie van de energieprijzen. Meer info rond propaangas? Ga naar www.antargaz.be of contacteer ons op installateur.service@antargaz.com of 02 246 00 65. Schrijf u in op onze nieuwsbrief op www.antargaz.be/nl/installateurs

ANT16_ADV_INSTALLATIE & BOUW_197X130.indd 1

23/05/16 10:53

LIER | Oude Gasfabriek

Heel wat eigenaars hebben uiteindelijk dankbaar gebruikgemaakt van deze mogelijkheid. In totaal zijn er een twaalftal verschillende Radson-modellen geïnstalleerd in de gebouwen, samen goed voor circa achthonderd stuks.”

UITZONDERLIJK RUIM SCALA De radiatoren in de nieuwe gebouwen op de Oude Gasfabriek-site zijn met andere woorden veel meer dan louter functionele elementen. Voor Radson is dit dan ook een erg waardevolle referentie. “Dergelijke projecten zijn in Vlaanderen niet al te dik gezaaid”, vertelt Christophe Raes. “De grotere volumes vind je eerder terug in andere realisaties: woonzorgcentra, ziekenhuizen, … Daar wordt bovendien meestal voor één type gekozen, terwijl het scala aan modellen in de Oude Gasfabriek uitzonderlijk ruim is. Het voordeel dat we als Radson kunnen bieden, is dat het stuk voor stuk om radiatoren uit ons eigen gamma gaat. We hebben zowel traditionele varianten als retromodellen of strakke, hedendaagse designradiatoren – horizontaal en verticaal, staand en hangend. Qua service is dat een enorm voordeel, wat ook bleek uit het uitermate vlotte verloop van dit project.” ❚

Projectinfo

De Architecten NV – Coherente architectuur met nuanceverschillen De architecturale vormgeving van de vier nieuwe volumes op de site van de Oude Gasfabriek in Lier getuigt van een sterke interactie met de omgeving. Koen Van Orshaegen van De Architecten NV: “Doordat de gebouwen ingebed zijn in een nieuw park, sluiten ze ondanks hun gespierde programma elegant aan op de natuurrijke omgeving van de Vesten. De vier volumes spreken eenzelfde architectuurtaal en vormen een coherent geheel, al wordt er via enkele visuele nuanceverschillen ingespeeld op de exacte locatie op de site. Het poortgebouw fungeert met zijn zeven bouwlagen, inpandige terrassen en strakke belijning als stedelijk landmark, terwijl de opengewerkte parkappartementen dan weer gekenmerkt worden door uitpandige, verspringende terrassen en grote raampartijen. Per volume ontstond er een zoektocht naar een optimaal samenspel tussen structuur, circulatie en programma. Dit resulteerde telkens in een centrale circulatiekoker, omringd door geschakelde woonentiteiten. De architectuur verbindt het geheel, maar zet dus ook in op de creatie van een eigen identiteit. Met dit project bevestigen we onze ambities om waardevolle, verdichte, hedendaagse woonomgevingen te realiseren.”

Doordat de gebouwen ingebed zijn in een nieuw park sluiten ze ondanks hun gespierde programma elegant aan op de natuurrijke omgeving van de Vesten.

INSTALLATIE & BOUW | 43

Bedrijfsreportage

Tekst: Rik Neven Beeld: Delabie

OP BEZOEK IN DE DELABIE-FABRIEK IN FRIVILLE (NOORD-FRANKRIJK)

Utiliteitsbouw vergt andere sanitaire oplossingen dan woningbouw Sommige fabrikanten trachten alle klanten te behagen. Anderen, zoals sanitairspecialist Delabie, focussen op één specifieke doelgroep. Dat Delabie bij weinig particuliere bouwers een belletje doet rinkelen, deert de Franse fabrikant niet. Delabie heeft in de utiliteitsbouw immers wel een stevige reputatie opgebouwd. Installatie & Bouw ging op bezoek op de hoofdzetel in het Noord-Franse Friville. Een goede oplossing voor de particuliere bouwer is zelden een geschikte oplossing voor de professionele markt. Die premisse vormt de basisfilosofie van Delabie. “In de utiliteitsbouw gelden totaal andere eisen en normen dan in de particuliere woningbouw,” vertelt Frank Desmet, commercieel directeur van Delabie Benelux tijdens zijn presentatie in het kader van het fabrieksbezoek. “Om aan die steeds hogere eisen te voldoen hebben wij ons gespecialiseerd in utiliteitsbouw in de breedste betekenis van het woord. Je vindt onze kranen, urinoirs, douches en accessoires terug in onder meer ziekenhuizen, sportcentra, openbare gebouwen en horecazaken. Binnen dat segment zijn we momenteel Europees marktleider en exporteren we onze producten naar meer dan 70 landen.”

WATERBESPARING Een eerste belangrijk criterium waarvoor Delabie de lat bijzonder hoog legt, is waterbesparing. “In ziekenhuizen, wegrestaurants of sporthallen waar de

In de showroom van Delabie staan de producten van het bedrijf uitgestald.

44 | INSTALLATIE & BOUW

kranen haast voortdurend lopen, is het een absolute must om het waterverbruik te beperken,” vertelt Frank Desmet. “Daarom zijn we bijzonder trots dat we een waterbesparing van 90% kunnen realiseren zonder in te boeten op het comfort, onder meer door een gecontroleerd debiet in te stellen van drie liter per minuut voor de zelfsluitende kranen en door de looptijd van een straal van een drukkraan te beperken tot zeven seconden. Een keer

Frank Desmet, commercieel directeur van Delabie Benelux.

Bedrijfsreportage

Installatie & Bouw ging op bezoek op de hoofdzetel in het Noord-Franse Friville.

duw je op de kraan om je handen nat te maken, dan zeep je ze in en dan duw je nog eens op de kraan om ze af te spoelen. Je laat de kraan dus maar in het totaal 14 seconden lopen voor een volledige handenwasbeurt.”

VANDAALBESTENDIG Omwille van het intensief gebruik en de blootstelling aan vandalisme, is het van primordiaal belang dat de sanitaire toestellen in de utiliteitsbouw tegen een stootje kunnen. “Dat is standaard zo voor ons, maar indien nodig kunnen we nog enkele stappen verder gaan. Zo beschikken we over kranen die ideaal zijn voor psychiatrische instellingen of gevangenissen,” legt Frank Desmet uit. Concreet vertaalt zich dit in meervoudige bevestigingen, in schokbestendige mechanismen, anti-rotatiepinnen, een afgeronde vormgeving die verwondingen verhindert, uiterst stevige inbouwframes en anti-diefstalschroeven.

COMFORT EN ERGONOMIE Stevigheid en waterbesparing mogen niet ten koste van het comfort en de ergonomie gaan. Ook op dat vlak moet het kraanwerk beter scoren dan in een doorsnee woning. Een duwkraan moet bijvoorbeeld ook gemakkelijk te bedienen zijn door kinderen of mensen met een beperking. Uiteraard speelt ook het uitgebreide gamma sensorgestuurde kranen en spoeling hierop in. Sensors zorgen er voor dat de urinoirs en toiletten sowieso gespoeld worden.

HYGIËNE EN VEILIGHEID Hygiëne en veiligheid zijn zeker in de zorgsector een bijzonder heikel thema. Er is natuurlijk de niet afnemende dreiging van de legionellabacterie, maar daarnaast mag ook het gevaar van de pseudomonas aeruginosa-bacterie niet onderschat worden. Die nestelt zich vooral aan de kraanuitloop. Om dat risico uit te schakelen heeft Delabie kranen ontworpen met afneembare uitlopen of met uitlopen met een geïntegreerde filter die alle bacteriën tegenhoudt. Daarnaast bestaan er ook demonteerbare kranen die gemakkelijk afgenomen kunnen worden om ze op tijd en stond te reinigen. Behalve de uitloop en het kraanoppervlak is ook de uitvoering van het binnenwerk van belang om bacterievorming tegen te gaan. Daarom heeft Delabie specifiek voor de zorgsector kranen ontwikkeld met een uiterst gladde binnenkant. Daardoor ontstaat er tot 14 keer minder biofilmvorming dan bij ander kraanwerk. Veiligheid heeft niet alleen te maken met het weren van bacteriën, maar zeker ook met het minimaliseren van het verbrandingsrisico. Vanuit dat oogpunt is een temperatuurbegrenzer een belangrijke stap voorwaarts, maar Delabie gaat nog een stap verder met zijn EP-patronen. Die garanderen dat de gevraagde temperatuur altijd dezelfde blijft, ook wanneer bijvoorbeeld ongewild het debiet van de koudwatertoevoer verminderd wordt. ❚

TEMPOFLUX

ZELFSLUITENDE URINOIRSPOELER VOOR OPBOUW Soepele bediening Zorgeloos design Zelfsluiting ingesteld op 3 sec, regelbaar tussen 3 en 7 sec. (patent) Debiet ingesteld op 0,15 l/sec aanpasbaar tot 0,3 l/sec. Innoverend systeem met stopkraan en debietregeling geïntegreerd in de rozet (patent) Conform de norm NF EN 12541

Meer informatie op delabiebenelux.com

INSTALLATIE & BOUW | 45

Flexibele ventilatiekanalen Tekst: Wouter Polspoel Beeld: Renson

Eerste renovatie met flexibele ventilatiekanalen Als zelfstandige in totaalrenovatie bouwde Stijn Welvaert uit het Oost-Vlaamse Hamme zijn eigen woning. Opvallend daarbij: zijn ventilatiesysteem van Renson is het eerste in België met de nieuwe Easyflex-leidingen. De soepelere kanalen zorgen niet enkel voor letterlijke flexibiliteit, ook de mogelijkheden naar de klant toe worden groter. Sinds 2006 moeten alle nieuwbouwprojecten of gebouwen die een grondige renovatie ondergaan, voorzien worden van een ventilatiesysteem. Omdat die verplichting relatief jong is, wordt er op de markt van de ventilatiesystemen nog veel geïnnoveerd. Stijn Welvaert, zelfstandige in totaalrenovatie, ging bij het bouwen van zijn eigen woning in het Oost-Vlaamse Hamme, zo’n jaar geleden, dan ook op zoek naar een van de meest recente systemen. Zo kwam hij uit bij Renson, met de op dat moment gloednieuwe Easyflex-leidingen. Die flexibele buizen garanderen niet enkel een betere ventilatie, ze zorgen er ook voor dat het systeem aanzienlijk makkelijker en dus sneller kan worden geplaatst.

De Healthbox-ventilatie-unit werd op zolder geïnstalleerd.

46 | INSTALLATIE & BOUW

HEALTHBOX “Als mede-zaakvoerder van Welvaert TSD kom ik uiteraard vaak in aanraking met de technische kant van ventilatiesystemen. Daardoor was snel duidelijk dat ik voor een een C+-systeem, waarbij de + slaat op vraaggestuurd ventileren, zou kiezen,” steekt Welvaert van wal. “Renson had toen ook net zijn nieuwe Easyflex-leidingen voorgesteld en ik vond dat mijn woning de Belgische primeur wel verdiende,” knipoogt hij. “Yvick-Ventilatie, dat het systeem zou plaatsen en dus de leidingplannen opmaakte, moest wel rekening houden met mijn grieven. Zo vroeg ik hen bijvoorbeeld ook de dampkap

Flexibele ventilatiekanalen

V.l.n.r.: Stijn Welvaert, Yves De Landsheer en Rien Laverge

van de open keuken aan te sluiten op het ventilatiesysteem omdat ik geen storend geluid van de dampkap in de leefruimte wou. Dat werd opgelost door de Healthbox-ventilatie-unit op de zolder te installeren.” Renson heeft onder de lijn Invisivent een breed gamma van die raamverluchtingen voor de natuurlijke toevoer van verse lucht. De afvoer van ‘vervuilde’ lucht gebeurt via ventilatieroosters in muur of plafond. “Bij mij zitten die in het plafond van de badkamer, keuken, berging en toilet,” zegt Welvaert. “Leuk is ook dat ik via een touchdisplay een keuze kan maken uit verschillende ventilatiestanden en het systeem zelf detecteert wanneer, waar en hoelang er lucht moet af- of aangevoerd worden. Zo verhoogt het afvoerdebiet in het toilet bijvoorbeeld na elk toiletbezoek, tot het systeem de luchtkwaliteit weer voldoende acht.” Het systeem houdt voor die detectie rekening met verschillende parameters, zoals de hoeveelheid vluchtige organische stoffen (de zogenaamde VOC’s, red.), CO2 en de luchtvochtigheid.

PLAT EN OVAAL Yves De Landsheer, zaakvoerder van Yvick-Ventilatie, vult aan: “Het systeem bij Stijn Welvaert heeft naast die vraagsturing nog meer voordelen en die zijn vooral te danken aan die nieuwe Easyflex-leidingen. Die buizen zijn dermate flexibel en door hun ovale vorm platter dan gewone buizen. Daardoor kunnen

ze eigenlijk bijna eender waar worden ingewerkt; in beton, een deklaag, een isolatielaag, een valse wand of vals plafond. De speciale vorm van de kanalen zorgt ook voor een optimale verdeling van de druklasten. De buizen zijn voorts makkelijk op maat te snijden met een cuttermes, je kan er scherpere bochten mee maken en het plaatsen duurt ook aanzienlijk minder lang. De leidingen vallen onder de luchtdichtheidsklasse D dankzij geïntegreerde dubbele rubber dichtingen. Ze worden geleverd op rollen van vijftien meter en zijn geribbeld langs buiten, voor de stevigheid, en glad vanbinnen, zodat de lucht geen weerstand ondervindt. Bovendien werd de binnenwand behandeld met antibacteriële en antistatische additieven. De buizen zorgen ook voor een sterke daling van de geluidsproductie dankzij de combinatie van een hoog debiet (57m³/uur) bij een ontwerpsnelheid van 2,5 m/seconde.” “Maar wat de klant waarschijnlijk het belangrijkste vindt, is het effect op zijn portemonnee,” gaat hij verder. “Het spreekt voor zich dat, doordat er per ruimte en niet constant wordt geventileerd, de energiekosten aanzienlijk dalen. Je moet ook weten dat sinds 2016 de architect verplicht de ventilatiekanalen al moet voorzien in zijn ontwerp en de klant dat mee moet indienen met zijn bouwaanvraag. Bij het opmaken van dat ventilatieplan worden de elektricien en loodgieter uiteraard ook betrokken, zodat alle technische installaties eenvoudig en correct geplaatst kunnen worden.”

AUTOMATISCH KALIBREREN “We zijn fier op wat we bij Stijn Welvaert gerealiseerd hebben,” besluit Rien Laverge, productmanager mechanische ventilatie bij Renson. “Er wordt bij hem lucht afgevoerd vanuit maar liefst acht ruimtes; vijf ‘natte’ ruimtes en drie slaapkamers. Dat gebeurt bij een inregeldruk van maar 140Pa, het ventilatiesysteem ondervindt tijdens zijn automatische kalibratie dus maar heel weinig weerstand om de vereiste debieten in elke ruimte te realiseren. Voor de gebruiker betekent dat dat zijn of haar systeem dankzij de lage luchtsnelheden en lage weerstand in de kanalen een pak minder verbruikt en ook heel weinig lawaai produceert.” De Easyflex-leidingen van Renson worden intussen steeds vaker gebruikt. ❚

Sinds 2016 is de architect verplicht de ventilatiekanalen te voorzien in zijn ontwerp. Bij het opmaken van dat ventilatieplan worden de elektricien en loodgieter uiteraard ook betrokken

INSTALLATIE & BOUW | 47

Vetafscheiders en pompputten Tekst: Michel Van den Bosch Beeld: Aquafix

Plug-and-playprincipe

vergemakkelijkt installatie vetafscheiders en pompputten Aquafix, de grootste fabrikant van vetafscheiders en pompputten in de Benelux, richt zich zowel met zijn producten als met zijn service op de installatiemarkt. De producten, en de manier waarop ze geleverd worden, zijn volledig afgestemd op een vlotte en probleemloze plaatsing. Uniek is ook dat Aquafix zowel vetafscheiders in beton als in PE levert.

Euromal P Vetafscheider dwarsdoorsnede.

48 | INSTALLATIE & BOUW

Vetafscheiders en pompputten

voor plantaardige en dierlijke oliën en vetten,” zegt Chris Beeren. “Die heeft een geïntegreerde slibvangput en is gebouwd volgens de Europese normering NEN-EN 1825. Standaard wordt de afscheider geleverd met een gietijzeren geknevelde afdekking verkeersklasse B. 125 kN, maar bij de CETO is het ook mogelijk om tot D. 400 kN te gaan. Daar kan letterlijk zonder problemen een vrachtwagen over rijden.”

CAPACITEIT BEREKENEN De capaciteit van de vetafscheiders loopt uiteen van 2, 4, 10 en 15 tot 20 liter per seconde. Overige capaciteiten zijn uiteraard op aanvraag ook leverbaar. Alles wordt berekend aan de hand van de grootte van de keuken en de hoeveelheid toestellen die er aanwezig zijn. “Wij kunnen voor de klant perfect berekenen welke vetafscheider hij nodig heeft. Voor de meeste gewone restaurants is een systeem van 4 liter per seconde vaak voldoende. Bij grootkeukens in bijvoorbeeld woonzorgcentra of ziekenhuizen moet de capaciteit natuurlijk een pak hoger zijn. Dan moeten we een opgave krijgen van de keuken en op basis daarvan berekenen we de benodigde capaciteit.”

POMPPUTTEN EN BUFFERPUTTEN Vetafscheider in HPDE.

“Horecazaken zijn wettelijk verplicht een vetafscheider te plaatsen, maar ze kunnen er vaak geen installeren wegens te smalle toegangsmogelijkheden,” zegt Chris Beeren, zaakvoerder van Aquafix Belgium. “Vooral bij zaken die midden in de stad gelegen zijn, zorgt de bereikbaarheid weleens voor problemen. Een zeer smalle doorgang waarlangs de biervaten naar binnen worden gebracht, is vaak de enige mogelijkheid om de vetafscheider in de kelder te krijgen. Daar hebben wij een oplossing voor: we lassen, voor zover de toegangsmogelijkheid dit toelaat, op voorhand gedeelten van de vetafscheider in elkaar. Nadat we de onderdelen één voor één op de installatieplek hebben gekregen, lassen we het toestel verder af.”

UITVOERING EN VERKEERSBELASTING Voor bovengrondse toepassingen zoals in kelders of garages wordt sowieso gewerkt met PE. “Een mooi voorbeeld is de CETO, een vetafscheider geschikt

Aansluitend op de vetafscheiders produceert Aquafix in eigen fabriek een ruim assortiment betonnen pompputten, zowel rond als rechthoekig. Daarnaast zijn de pompen bufferputten ook uit te voeren in HDPE en roestvast staal, volledig op maat van de klant. “Naast maatwerk zijn nog tal van opties mogelijk: enkele of dubbele pomp, met of zonder sturingskast of alarmmelders, afdekkingen voor zwaar verkeer en opzetstukken. Waar de keuze ook op valt, de putten worden altijd stekkerklaar afgeleverd. Het is plug-and-play. Makkelijker kan echt niet.”

ERVARING EN ADVIES Aquafix Belgium heeft meer dan 20 jaar ervaring op het gebied van afvalwaterbehandeling. Naast afscheiders en pompputten is Aquafix ook gespecialiseerd in afvoergoten en –putten, putafdekkingen, pomptechniek, septische putten, leidingsystemen en regenwaterproducten. Het bedrijf produceert zelf en kan dus scherpe prijzen hanteren en snel producten leveren. Een eigen buitendienst staat klaar voor deskundig advies. ❚

Wanneer de toegang de klein is, wordt de vetafscheider ter plaatse verder in elkaar gemonteerd.

INSTALLATIE & BOUW | 49

DILBEEK | Welzijnscampus Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Deltha

Dilbeekse Welzijnscampus heeft zuinige HVAC Eind maart opende de Welzijnscampus in Dilbeek, een multifunctioneel gebouw dat verschillende sociale organisaties zal huisvesten, samen met enkele woningen. Het erg zuinige gebouw kreeg zijn HVAC- en sanitaire installaties van Duall, dat samenwerkte met studiebureau Deltha voor de inregeling en aansturing. De nieuwe infrastructuur in Dilbeek, waar diensten zoals de VDAB, Kind en Gezin en het CAW al onderdak vonden, moet leiden tot een efficiënt en zuinig gebruik van overheidsmiddelen. Ook op energetisch vlak komt dat tot uiting, met een E-peil van 22 dankzij een goed geïsoleerde gebouwschil en het gebruik van warmtepompen en fotovoltaïsche cellen op het dak en de doorzichtige luifel. Daarnaast leunt de constructiemethode deels aan bij de industriebouw. Dat is niet alleen voordelig qua kostprijs, maar garandeerde ook een snellere uitvoering.

ZONNEBUFFER EN EEN CENTRAAL SYSTEEM Ook HVAC moet natuurlijk in dat zuinige plaatje passen. Dat was de verantwoordelijkheid van installatiebedrijf Duall uit Herk-De-Stad. Het bedrijf, een flinke kmo met 25 medewerkers, voert opdrachten uit tot in Brussel en Antwerpen, en richt zich voornamelijk op overheidsopdrachten. Zaakvoerder Lieven Verpoorten: “Wij zorgden voor alle techniek: verwarming, verluchting, airconditioning en sanitair. Opvallend bij dit project is bijvoorbeeld dat we bij de appartementen een zonnebuffer plaatsten, samen met een tiental zonne-

Eind maart opende de Welzijnscampus in Dilbeek, een multifunctioneel gebouw dat verschillende sociale organisaties zal huisvesten.

50 | INSTALLATIE & BOUW

DILBEEK | Welzijnscampus

Deltha ondersteunde Duall bij complexe berekeningen, zoals het dimensioneren van kranen en de inmeting en inregeling ervan op de werf.

panelen op het dak. We werkten trouwens met een centraal systeem voor alle appartementen dat de warmte verdeelt. Voor de verwarming van de Welzijnscampus zelf schakelden we de Samsung warmtepompen van Ambrava in.

DELTHA ONDERSTEUNT DUALL Duall werkte, zoals ze voor veel projecten doen, samen met studiebureau Deltha. De onderneming uit Diepenbeek is de laatste jaren uitgegroeid van een klassiek studiebureau tot een all-round bouworganisatie voor technische installaties. Deltha zet daarbij in op een Design & Build-structuur en volgt veel processen van studie tot uitvoering op. Bij de Welzijnscampus ondersteunde het Duall bij complexe berekeningen, zoals het dimensioneren van kranen en de inmeting en inregeling ervan op de werf, en voorzag het de bekabeling en de sturing voor de hydraulische en aërolische installatie.

doet. “En wat ons betreft mogen studiebureaus er dan ook wat strenger in zijn,” zegt Emonds. “Er zijn bedrijven die aansturing en inregeling er maar wat bijnemen, maar dat is net een cruciaal onderdeel van een HVAC-installatie. Een correcte inregeling is de enige manier voor de eindklant om zeker te zijn van het behalen van de vooropgestelde eisen. Wij hebben er echt onze expertise van gemaakt, en leveren exact werk,” eindigt Emonds. ❚

“VERANTWOORDELIJK, DUS KIEZEN VOOR JUISTE PRODUCTEN” Daar komt wel wat bij kijken. Niels Emonds, manager van Deltha Installation, de poot van Deltha die dit project voor z’n rekening nam. “We simuleren de systemen, controleren de selectie van kranen die in de meetstaat staan beschreven en stellen betere alternatieven voor als we daarmee kunnen besparen. Wij zijn verantwoordelijk voor een goede afstelling, dus willen we zeker de juiste producten aanbieden. Ter plaatse zorgen we er dan ook voor dat de bekabeling en sturing correct wordt geplaatst, en dat inregeling en inmeting goed gebeuren wanneer de installatie in dienst gesteld is. We voorzien daarbij ook bijhorende rapportage.”

GOED IN WAT WE DOEN Als één van de enige bedrijven in Vlaanderen heeft Deltha zich hierin gespecialiseerd. Het bedrijf gaat er dan ook prat op dat het erg goed is in wat het

Niels Emonds van Deltha Installation: “Een correcte inregeling is de enige manier voor de eindklant om zeker te zijn van het behalen van de vooropgestelde eisen.”

INSTALLATIE & BOUW | 51

Aardwarmte Tekst: Tim Janssens Beeld: Wikimedia Commons

INTELLIGENT WARMTENET OP BASIS VAN AARDWARMTE De omvangrijke site van Janssen Pharmaceutica in Beerse is momenteel al wereldtop op het vlak van energie-efficiëntie, maar laat toch nog een aanzienlijk verbruik van 1,9 Peta Joule per jaar optekenen – het elektrisch equivalent van 38.000 Vlaamse gezinnen. De farmaciegigant investeerde daarom in een intelligent warmtenet van de vierde generatie, gekoppeld aan diepe aardwarmte. Het aanzienlijke energieverbruik van de gebouwen en installaties op de site in Beerse is al enkele jaren een van de voornaamste bezorgdheden van Janssen Pharmaceutica. De intensieve HVAC-conditionering van ultramoderne cleanrooms en labofaciliteiten maakt dat er heel wat warmte, koeling en elektriciteit nodig is om de onderzoeks- en productieactiviteiten uit te kunnen voeren. Het optimalisatietraject van Janssen Pharmaceutica spitst zich toe op de warmtevoorziening, vertelt manager Energiesystemen Hartwin Leen: “Warmte is veruit de grootste toepassing van primaire energie. De meeste bedrijven en organisaties relateren duurzame energie meteen aan zonnepanelen of windturbines, terwijl warmte nog steeds stiefmoederlijk behandeld wordt. In Europa is de warmtevraag echter dubbel zo groot als de elektriciteitsbehoefte. Daar valt dus de meeste winst te behalen.”

DIEPE GEOTHERMIE Daarvoor had Janssen uiteraard een geschikte warmtebron nodig. Vermits de duurzaamheid van (diepe) geothermie als warmtebron inmiddels ruimschoots bewezen is en de lokale ondergrond zich er perfect toe leent, zal het de benodigde basiswarmte rechtstreeks uit de aarde halen. “We zullen dit doen via twee boringen van respectievelijk 2,4 en 3,5 kilometer diep,” legt Hartwin Leen uit. “We pompen warm grondwater op (minstens 90°C), sturen het naar een warmtewisselaar en verdelen het uiteindelijke verwarmingswater via een warmtenet. Het geheel omvat eveneens een koelingsmechanisme met een absorptiekoelmachine die aan de slag gaat met het afgekoelde bodemwater, waarna het koelwater zowel bij de gebruikers als in de koeltorens terechtkomt. Mochten we effectief 3,5 kilometer diep kunnen boren en water van

Aan het warmtenet is ook een WKK gekoppeld. Eens het systeem operationeel is, zal de globale CO2-uitstoot maar liefst 58 % dalen. (WKK op afbeelding niet van Janssen Pharmaceutica)

52 | INSTALLATIE & BOUW

Aardwarmte

‘De aanleg van het warmtenet haalt heel de site van Janssen Pharmaceutica overhoop’

De duurzaamheid van (diepe) geothermie als warmtebron is inmiddels al ruimschoots bewezen.

120°C kunnen oppompen, dan kunnen we eveneens elektriciteit produceren via ORC (Organic Rankine Cycle, oftewel elektriciteit opwekken via een verdampingsproces aan een relatief lage temperatuur, red.). “Aangezien er aan het systeem ook nog een bestaande WKK gekoppeld is en alle componenten zodanig op elkaar afgestemd zijn, is de werking ervan zeer performant. Eens het systeem operationeel is, zal de globale CO2-uitstoot maar liefst 58 % dalen.”

SLIM DIFFERENTIËREN Een tweede cruciaal aspect is het transport van het opgepompte grondwater. Janssen opteerde voor een warmtenet van de ‘vierde generatie’. Hartwin Leen: “Daarmee kunnen we de temperatuur makkelijk differentiëren. We werken met drie temperatuurniveaus, zodat alle gebruikers de temperatuur krijgen die ze echt nodig hebben. Die wordt bovendien zo laag mogelijk gehouden om zo min mogelijk energie te verbruiken. De intelligentie van het systeem situeert zich zowel op bron- als netwerkniveau. Een buffercapaciteit vangt eventuele kortetermijnpieken op, en indien nodig kunnen we een restwarmtebron inschakelen – de restwarmte kunnen we immers makkelijk kwijt in het laagste temperatuurniveau. Voor gebruikers die kunnen werken met water op verschillende temperaturen kunnen we de aangeboden temperatuur bovendien variëren in functie van de actuele situatie. Tot slot kunnen we ook de retourtemperatuur aanpassen. De moeilijkheid is uiteraard om dit alles efficiënt geregeld en gestuurd te krijgen in een hoogtechnologische bedrijfsomgeving die continu in gebruik blijft.”

COMPLEXE OMSCHAKELING Dat alles heeft uiteraard heel wat voeten in de aarde. Alle bestaande gebouwen moeten immers volledig omgeschakeld worden. “Vandaag worden ze van warmte voorzien via een systeem dat functioneert op een temperatuur van 185°C – kortom: de technologie van de jaren 60,” aldus Hartwin Leen. “We willen uiteraard overschakelen op lagetemperatuurvoeding (ca. 50°C), maar dat is niet zo evident. Onze belangrijkste uitdaging in dit project bestaat er dan ook in om een heel nieuw verwarmingssysteem te integreren en technische installaties aan te passen in gebouwen die intensief gebruikt worden, zonder dat onze business eronder lijdt.”

HORIZON 2019 De aanleg van het warmtenet haalt heel de site van Janssen Pharmaceutica overhoop. In een geul van 3 meter op 3 meter komen drie leidingen te liggen die samen een afstand van 6,7 kilometer bestrijken. “Om dat mogelijk te maken, moeten we onder meer de bestaande riolering en nutsinfrastructuur omleggen,” vertelt Hartwin Leen. “Hierbij dienen we rekening te houden met logistieke stromen, tussentijdse oplossingen en de verwerking van de uitgegraven grond. In totaal hebben we dan ook drieënhalf jaar nodig om het volledige systeem geplaatst en geïnstalleerd te krijgen. Begin dit jaar vond de plechtige ‘eerstebuislegging’ plaats en in het najaar beginnen we te boren. In de loop van 2018 zouden we het laatste stuk van het tracé willen realiseren, zodat we het systeem tegen 2019 definitief in gebruik kunnen nemen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 53

Sectornieuws Rechtzetting In de vorige editie van ons magazine staat er een fout in het artikel ‘Luchtgordijnen: een noodzaak voor comfort en energiebesparing’ (p. 74) In het artikel staat de volgende tekst: “Een test heeft al uitgewezen dat bij een deur van 2,5 op 2,5 meter, wanneer de temperatuur binnen 20 graden bedraagt en het buiten 6,5 graden is, het warmteverlies per dag 60 kW bedraagt. Met een luchtgordijn is dat maar 11 kW.” Dat moet natuurlijk per uur zijn.

Huisvuil verwarmt volledige wijk Distributiebeheerders Infrax en Eandis hebben hun nieuwe warmtebedrijf Warmte@Vlaanderen voorgesteld. Dat bedrijf zal met restwarmte van een Imog verbrandingsoven in Harelbeke 700 toekomstige woningen op de grens tussen Harelbeke en Kuurne verwarmen. De bouw van de woningen en het buizennetwerk start eind augustus. "Het eerste project van Warmte@Vlaanderen in Kuurne en Harelbeke maakt hen pioniers in dit historische verhaal van groene energie,” zegt minister van Energie Bart Tommelein. Vanaf eind augustus starten de werkzaamheden en wordt het buizennetwerk van een warmtenet vanuit de verbrandingsoven van Imog naar een nieuw woonpark in Kuurne en Harelbeke gelegd. Die buizen komen gedeeltelijk onder de Leie te liggen. "De technologie om via de restwarmte van een verbrandingsoven huizen en bedrijven te verwarmen, is niet nieuw. Alleen hinken we in Vlaanderen enorm achterop in vergelijking met andere landen, zoals Denemarken", zegt Tommelein. "De toekomst is groene energie. Er zijn nu al 15 aanvragen voor warmtenetten, waarvan 7 in West-Vlaanderen." “Vanaf 2017 moeten de eerste bewoners warm water kunnen krijgen dankzij het warmtenetwerk. In totaal wordt met het netwerk liefst 10.000 ton CO2-uitstoot uitgespaard. Dat is vergelijkbaar met een bos van 48.000 bomen. Dit is het meest duurzame verwarmingsinitiatief in Vlaanderen." Bron: Het Laatste Nieuws

Management buy-out bij Waals installatiebedrijf Balteau i.e. De van oorsprong Nederlandse bouwgroep Koninklijke BAM verkoopt de Waalse dochteronderneming Balteau installations électriques aan het management. Volgens BAM past de transactie in zijn nieuwe en recent bekend gemaakte strategie voor de periode 2016-2020. Eén van de drie strategische pijlers heeft betrekking op het vormgeven van de activiteitenportefeuille. Het is in dit kader dat het Nederlandse bedrijf naar eigen zeggen afscheid wil nemen van alle operationele activiteiten die onvoldoende mogelijkheden bieden om schaalvergroting of differentiatie als kritische succesfactoren te benutten. “We zien bovendien onvoldoende synergie om de participatie in Balteau en zijn filialen te behouden,” meldt BAM. Balteau i.e. is gespe-

54 | INSTALLATIE & BOUW

cialiseerd in elektrische installaties, hoog- en laagspanning voor openbare, particuliere en industriële gebouwen, databekabeling, branddetectie, alarmsystemen en elektrische verwarming. De onderneming is opgericht in 1983 en kwam in 2008 als onderdeel van de overname van FED Holding in het bezit van de Nederlandse BAM-groep. Sindsdien maakte het deel uit van BAM Wallonië. Balteau beschikt over voor 200 medewerkers en heeft een jaaromzet van ruim 40 miljoen euro. De transactie heeft tevens betrekking op de vier dochterbedrijven Electro Gdb, TCS Pirotte, Alarme Controle en Service Partner. Het is niet bekend hoeveel het management betaalde. Bron: engineeringnet.be

Caleffi lanceert Care-programma De Italiaanse HVAC-fabrikant Caleffi wil klanten de juiste ondersteuning en hulp bieden in elke fase van een project. Om dit te realiseren, introduceert Caleffi zijn nieuwe Care-Programma. Dit Programma biedt drie formules aan waarin Caleffi versterking kan bieden in elke fase van een project. Hydronic Care is van toepassing wanneer het hydraulische concept klaar is en de gebruiker de HVAC-installatie wil optimaliseren om zo het hoogste rendement te garanderen. Caleffi kan de hydraulische componentselectie optimaliseren op basis van een vooropgesteld hydraulisch concept. Bovendien geeft Caleffi vrijblijvend advies over producteigenschappen. Commissioning dient voor het geven van bijkomend advies op het moment dat het hydraulische plan klaar is voor uitvoering. Caleffi kan hierin projectmatige ondersteuning bieden. Enerzijds doet Caleffi dat bij het hydraulisch inregelen van de installatie, anderzijds draagt het bedrijf bij in het nazicht van de elektrische en hydraulische verbindingen van de apparatuur voor warmtedistributie. Field Care is van toepassing wanneer de hydraulische installatie is opgeleverd, maar niet optimaal werkt. Caleffi kan dan een functioneel nazicht uitvoeren. Onder meer problemen in de hydraulische balans en disfuncties in de installatie die ervoor zorgen dat distributie-units niet optimaal werken, kunnen ter plekke worden geanalyseerd. Daarna bespreekt Caleffi een concrete oplossing met de klant.

Sectornieuws Caleffi presenteert systeemsoftware Caleffi Hydronic Design Caleffi wil met het oog op de Europese doelstellingen voor 2020 en 2030 de volgende stap zetten om betekenisvolle veranderingen te sturen in de HVAC-sector. Daarom introduceert het Italiaanse bedrijf de systeemsoftware Caleffi Hydronic Design. Met deze intuïtieve software kan de gebruiker snel een functionele installatie ontwerpen met behulp van principeschema’s en grondplannen. Vervolgens kan die worden uitgebreid tot een gedetailleerde en volledig geoptimaliseerde HVAC-installatie. Caleffi Hydronic Design is dus nauw verwant met de BIM-methode. Door het gebruik van de software, en van BIM in het algemeen, worden onaangename verrassingen tijdens de oplevering vermeden. Dit maakt de installaties duurzamer en biedt tevens een gunstige terugverdientijd. De Caleffi Hydronic Design software laat toe om functionele installaties in een intuïtieve drag & drop interface te ontwerpen met behulp van principeschema’s en grondplannen, om zo berekeningen, analyses en simulaties uit te voeren. De software kan voor elke HVAC-professional een meerwaarde bieden om voor elke opdracht tot de beste oplossing te komen. Caleffi biedt drie verschillende versies van de software aan. Er is de instapversie Basic, de meer uitgebreide Plus-versie en de Expert-versie, die ook nog simulaties toelaat.

optimaal energieplan en resultaat in functie van het te investeren budget en het stimuleren van positieve milieu-effecten. Eco Solutions richt zich daarbij op bedrijven, organisaties, overheden en op de residentiële markt. Sanel maakte de strategische keuze om met Eco Solutions een nieuw gegeven te zijn door zich toe te leggen op producten en diensten binnen de groeneenergie sector.

Stiebel Eltron opent nieuw opleidingscentrum The Energy Campus Stiebel Eltron, producent van verwarmingsen warm watersystemen op elektrische en duurzame energie, opende in zijn Duitse hoofdzetel in Holzminden onlangs de Stiebel Eltron Energy Campus. Het bedrijf bouwde de campus als overgangslaboratorium naar duurzame energiebronnen. Het opleidingscentrum zal elk jaar ongeveer 6.000 professionals uit heel Europa verwelkomen die actief zijn in de hernieuwbare energiesector, waaronder architecten, aannemers, energieconsulenten, groothandelaars en installateurs. Het gebouw beschikt over een oppervlakte van 4.000 vierkante meter en omvat vergader- en conferentiezalen, praktijkruimtes en een restaurant. In de praktijkruimtes kunnen de professionals ervaring opdoen rond warmtepomp-, ventilatie- en warmwatersystemen. De eigen warmtepomptechnologie van Stiebel Eltron staat volledig in voor het verwarmen en koelen van de Energy Campus. Het duurzame concept wordt aangevuld met een geoptimaliseerde bouwschil en een fotovoltaïsch systeem dat is ingewerkt in de gevel en op het dak, met een totaal vermogen van ongeveer 120 kWc. De opgewekte elektriciteit wordt gebruikt voor het warmtepompsysteem en voor de elektrische toestellen in de campus. Een groot thermisch buffervat en een warmwaterboiler dragen bij tot het uitgesteld verbruik van de opgewekte energie. Het intelligent energiebeheersysteem bevat ook een elektrisch laadstation voor het gebouw, met oplaadpunten voor elektrische wagens en fietsen. Bron: sanilec.pmg.be

Sanel Eco Solutions wordt completer en integreert nieuwe energietechnologieën Sanel heeft zijn bedrijfsactiviteiten uitgebreid met een divisie Eco Solutions. Sanel distribueerde al geruime tijd zonnepanelen. Het bedrijf clustert deze activiteiten nu in Eco Solutions en breidt de afdeling verder uit met extra diensten en nieuwe technologieën. Eco Solutions vulde tevens haar team aan met enkele energiespecialisten. Eco Solutions is op zoek gegaan naar complementaire producten en oplossingen. Het energievraagstuk wordt immers gedreven vanuit energiebesparende oplossingen, budgettaire noodzaak, maatschappelijke druk en ecologische motieven. Eco Solutions richt zich op energie-efficiëntie, energiebesparing, energie opwekking, energie monitoring en nieuwe energietechnologieën. De bedrijfstak beoogt twee voordelen voor zijn klanten, namelijk het bereiken van een

The Energy Campus, het nieuwe opleidingscentrum van Stiebel Eltron © Stiebel Eltron.

INSTALLATIE & BOUW | 55

Sectornieuws PANASONIC AQUAREA VOOR ALS HET ÉCHT KOUD IS!

Nieuwe NightBoost-functie van Duco zorgt ’s nachts voor afkoeling Om woningen ook in de warmere maanden van een gezond en comfortabel binnenklimaat te voorzien, ontwikkelde Duco Ventilation & Sun Control de NightBoost-functie. Die functie wordt voortaan standaard in elke DucoBox Focus geïntegreerd als slimme (nacht)koelingsfunctie. De DucoBox is al geruime tijd op de markt. Omdat de nood aan afkoeling van een gebouw alsmaar groter wordt, probeert Duco echter altijd kleine modificaties te bedenken die de prestaties van de mechanische afvoerventilator kunnen verbeteren. Vooral de warmere zomermaanden en door de toepassing van grote glaspartijen kunnen de binnentemperatuur aardig doen oplopen. De nieuwe NightBoost-functie in de DucoBox Focus is zo’n modificatie en speelt hier op in. De volledig automatische (nacht)koelingsfunctie in de DucoBox Focus deactiveert bij een binnentemperatuur vanaf 23 °C tijdelijk de vraagsturing. Ze doet dit op basis van temperatuursensoren. Daarbij laat deze toepassing het systeem op nominale waarde functioneren. Dit vermindert niet alleen het risico op oververhitting in sterk geïsoleerde woningen, maar zorgt ook voor een daling van de koelbehoefte, wat resulteert in een beter E-peil van de woning. Duco biedt met de geïntegreerde NightBoost-functie voortaan een gezonde en energie-efficiënte oplossing aan die zich ook leent tot toepassing in E50-woningen.

De nieuwe DucoBox met NightBoost-functie © Duco.

PANASONIC AQUAREA BIEDT COMFORT OOK ALS HET ÉCHT KOUD IS • • • •

Volledige capaciteit tot -15°C Voor iedere toepassing een toestel Smart grid ready Energieneutraal bouwen

Airconditioningfabrikant Daikin koopt Zanotti over De Japanse airconditioningfabrikant Daikin heeft voor 98 miljoen euro het Italiaanse bedrijf Zanotti overgekocht. Zanotti is gespecialiseerd in het fabriceren van koelingsinstallaties. De verwachting is dat de transactie wordt afgerond aan het eind van juni van dit jaar. Daikin neemt alle aandelen van Zannotti over om zo zijn Europese activiteiten in de industrie van koelingsinstallaties verder uit te breiden. Tegelijkertijd gaat het bedrijf verder met het ontwikkelen van zijn bezigheden in de verwarmingsen airconditioningsector. Europa blijft op de korte termijn het hoofddoel van het bedrijf. Op de langere termijn is Daikin van plan om zich op de groeiende Aziatische en Amerikaanse markten te focussen. Zanotti bezit zowel productievestigingen in Italië, het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Duitsland als in de Verenigde Staten, Rusland en Saoedi Arabië. Zanotti stelt wereldwijd 539 mensen te werk en behaalde in 2015 een omzet van 125 miljoen euro.

www.aircon.panasonic.eu www.panasonicproclub.com

Bron: refripro.eu

56 | INSTALLATIE & BOUW 70371-0 Advertentie airconditioning PACi en of VRF_Definitief_286x138mm.indd 2

30-10-15 07:26

Sectornieuws Ter plaatse getrappel rond sociale dumping nekt bouwsector Het voorstel van Europees commissaris voor Werk & Sociale Zaken Marianne Thyssen om gedetacheerde werknemers in Europa hetzelfde loon toe te kennen als die van werknemers van het land waar ze werken, wordt na hevig verzet van de Oost-Europese lidstaten herbekeken. De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) vindt dit voorstel niet verregaand genoeg, maar betreurt toch de vertraging. Dit vooral vanwege het aanzienlijke jobverlies, wat door het uitblijven van overkoepelende, doortastende maatregelen tegen het huidige mechanisme sociale dumping mogelijk maakt. De bouwsector heeft sinds 2011 aan 19.000 loontrekkenden ingeboet, terwijl de bouwactiviteit van buitenlandse werknemers aanzienlijk toenam. Het aantal Limosa-meldingen voor bouwactiviteiten uitgeoefend door buitenlandse werknemers steeg van 157.000 in 2011 naar 394.000 in 2015. Daarom is er dringend een geflankeerd beleid tussen de federale en de gewestregeringen nodig, net als samenwerkingsakkoorden op bilaterale basis met de Oost-Europese landen in kwestie. VCB dringt er op aan dat de Vlaamse regering in overleg met het federale niveau complementaire, eigen acties onderneemt binnen haar bevoegdheden, bijvoorbeeld door een controle op de naleving van interimarbeid inzake de eigen overheidsopdrachten. Zo kan de Vlaamse regering voor haar eigen opdrachten extra kwaliteitseisen opleggen. Ze kan bijvoorbeeld eisen dat de inschrijvende aannemer een deel van de werken zelf uitvoert.

Het voorstel van Marianne Thyssen wordt niet gesmaakt in Oost-Europa © The Parliament Magazine.

Bionerga en Borealis heractiveren project Biostoom Beringen Afvalverwerkingsbedrijf Bionerga en chemiebedrijf Borealis blazen hun plannen voor het bouwen van een biostoomcentrale op het industrieterrein Ravenshout in Beringen opnieuw leven in. In 2014 besliste de Vlaamse regering om de berekeningswijze voor het toekennen van groene stroomcertificaten aan te passen en om bepaalde types installaties geen certificaten meer toe te kennen. Daardoor kwam de financiering van het project van Bionerga in Ravenshout bij Beringen onder druk te staan, ondanks het feit dat alle voorafgaande inhoudelijke adviezen van diverse instanties positief waren. Oorspronkelijk moest de nieuwe centrale, die goed zou zijn voor het verbranden van 200.000 ton afval per jaar, de oude centrale in Houthalen-Helchteren tegen 2020 vervangen. In

de nieuwe Limburgse biostoomcentrale kan naast huishoudafval ook niet-gevaarlijk bedrijfsafval en niet-risicovol ziekenhuisafval worden verbrand. De opgewekte energie wordt dan aan bedrijven in de omgeving geleverd in de vorm van elektriciteit. Ook het chemiebedrijf Borealis wil nog Een tekening van de toekomstige biostoomcentrale in Beringen steeds meestappen in het project. De beslis- © Bionerga. sing om het dossier opnieuw te activeren, kwam er nadat de Vlaamse regering wetgevende initiatieven nam om warmte die afkomstig is van afvalverbrandingsinstallaties expliciet te erkennen als groene warmte. Bionerga wil daarom op korte termijn duidelijkheid van Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege over de toekenning van de milieuvergunning. Bron: engineeringnet.be

Schréder levert 10.000 energie-efficiënte led armaturen aan Parijs Als onderdeel van het klimaat- en energieplan van 2007 heeft de stad Parijs toegezegd het energieverbruik van haar openbare verlichting voor 2020 met 30% te verminderen. Parijs wil een openbaar verlichtingssysteem dat zo milieuvriendelijk mogelijk is zonder daarbij het label van Lichtstad te verliezen. Daarom stapt het over op energie-efficiënte ledarmaturen. Evesa, het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de openbare verlichting van de stad, lanceerde als onderdeel van een eerste implementeringsfase een inschrijving. De energie-efficiëntievereisten hielden onder meer een lumenbehoud van 95% na 50,000 uur in. Uiteindelijk ging de inschrijving naar de Citea NG van Schréder. Om te voldoen aan al die criteria besloot Schréder om het Citea-armatuur te herontwerpen. Het Comité van het straatmeubilair had het esthetische ontwerp van het armatuur al goedgekeurd, maar Schréder ontwikkelde een nieuw concept voor de behuizing ervan. Het bedrijf heeft een fotometrische module geïntegreerd die beschikt over 56 leds, 87W en een kleurtemperatuur van 3.000K die moet voldoen aan de eisen van het lumenbehoud. Voor het warmtebeheer van de ledlampen heeft het bedrijf de led-module gescheiden van de besturingsapparatuur. Dit nieuwe concept maakt het voor de stad ook mogelijk om in de toekomst de led-module te upgraden met de nieuwste technologische ontwikkelingen. Vooralsnog zijn er in Parijs 5.000 Citea NG armaturen geïnstalleerd. De nieuwe armaturen hebben het energieverbruik van de openbare verlichting al met 18% verminderd. Bron: schreder.com

Een van de ledarmaturen van Schréder in Parijs © Schréder.

INSTALLATIE & BOUW | 57

Sectornieuws Kmo’s in 2015 zeer actief op de energiemarkt In 2015 veranderden 513.525 gezinnen en bedrijven van elektriciteitsleverancier. 363.509 veranderden van aardgasleverancier. Dat zijn er veel meer dan de 393.702 en 279.220 respectievelijk in 2014. Dat zegt de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG). Vooral kmo’s waren bijzonder actief. In 2015 veranderde bijna een vierde van elektriciteitsleverancier en bijna een derde van aardgasleverancier. Hierdoor vond de marktdynamiek opnieuw aansluiting bij de recordniveaus van 2012 en 2013. Kmo’s bereiken ongeziene hoogtes. De gunstige evolutie van de concentratie-indexen geeft aan dat concurrentiegraad binnen de energiemarkt in Vlaanderen verder evolueert. De concentratiegraad is in vergelijking met 2014 sneller gedaald. De concurrentie speelt ook meer en meer op de volledige markt, en niet meer uitsluitend tussen de historische leveranciers en de nieuwkomers. De aardgasprijzen waren eind 2015 lager dan eind 2014, een trend die zich in 2016 voortzet. De elektriciteitsprijzen lagen eind 2015 hoger dan eind 2014. De marges van heel wat energieleveranciers liggen door de hevige concurrentie dicht bij het nulpunt. Eind 2015 kon een gezin 251 euro besparen door te kiezen voor het goedkoopste elektriciteits- en aardgascontract. Voor een kmo was dit 1.556 euro. In maart 2016 is het besparingspotentieel nog gestegen tot 292 euro voor een gezin en 1.608 euro voor een kmo.

Meer zonnepanelen nodig om groene-energiedoelstellingen te halen Sinds 2013 ligt de groei van de bijdrage van zonne-energie in onze groene stroomproductie bijna stil. Om over 5 jaar de doelstellingen voor groene energie te kunnen halen, is het hoog tijd om zonnepanelen terug meer in de Sinds 2013 stagneert de bijdrage van zonne-energie in de groene stroomproductie © zonne-paneel.net spotlights te zetten. Vooral in de jaren 2009-2012 groeide de bijdrage van zonne-energie spectaculair. De Vlaamse zonnepanelen leveren op dit moment genoeg zonnestroom voor het jaarverbruik van 600.000 gezinnen, bijna een vierde van het totaal. Maar sinds 2013 ligt de groei bijna stil. De weerslag van de te late afbouw van steunmaatregelen speelt daarin mee. Op dit moment zijn kleine PV-installaties zonder subsidie rendabel voor particulieren. De totale investeringskost voor een PV-dak van 4 kilowattpiek, dat voldoende is voor het verbruik van een doorsnee gezin, bedraagt nu ongeveer 6.000 euro. Door de lange levensduur komt daar over een periode van 25 jaar in totaal 90.000 kWh zonnestroom uit. Dat komt neer op 6,6 eurocent per kWh. En als de zon te veel of te weinig schijnt, zijn er in de nabije toekomst betaalbare thuisbatterijen beschikbaar die mee kunnen helpen aan een voorspelbaar netbeheer. Voor grotere zonnedaken op bedrijven is er wel

58 | INSTALLATIE & BOUW

een certificaatsteun van 32 euro/MWh nodig om een PV-project haalbaar te maken. Het kan dus nog niet helemaal zonder subsidies, zoals minister Bart Tommelein betoogt. Maar de nodige steun kan evengoed in de vorm van fiscale gunstmaatregelen komen. Toch aarzelen veel burgers en bedrijven om zonnepanelen te plaatsen. Vooral psychologische effecten spelen hierin mee. We hebben dan ook te maken met een onvoorspelbaar beleid, dat nu eens een prosumententarief oplegt en dan weer de certificaatsteun plots schrapt of omlaag haalt. Voor grotere projecten van zonnepanelen op bedrijfsdaken is het ook moeilijk om de nodige financiering rond te krijgen. Banken vinden de financiële rendabiliteit van 5% te klein en het risico van onverwachte beleidsveranderingen te groot. Nochtans beschikt Vlaanderen over een zeer groot potentieel inzake PV-panelen. Dat bewijzen onder andere de studies die Vito voor diverse provincies maakt over het ruimtelijke potentieel voor hernieuwbare energie. Binnen elke deelstudie komt zonne-energie als grootste potentieel uit de bus. Tegen eind 2016 zal een Vlaamse zonne-atlas alle beschikbare oppervlakte in detail in kaart brengen. Het is dus dringend tijd om zonnepanelen terug uit het verdomhoekje te halen en ze opnieuw de plaats te geven die ze verdienen, als een van de belangrijkste groene stroombronnen voor de toekomst. Ze zijn goedkoop, niet vervuilend, ze besparen plaats, en ze zijn goed inpasbaar in het distributienet in combinatie met slimme technieken zoals batterijen en slimme meters. Ook het recyclageprobleem is opgelost. Vanaf juli start een nationaal inzamel- en verwerkingssysteem voor afgedankte zonnepanelen.

Nieuwe KSB circulatiepompen leveren onmiddellijk warm water KSB Belgium stelt zijn nieuwe circulatiepompenserie Calio-Therm S NC voor. De serie is ontworpen voor het verpompen van drinkwater in gesloten circuits. De nieuwe Calio-Therm S NC verpompt het warme water eerst door de leiding naar de tappunten, en daarna via de circulatieleiding weer terug naar de warmwatervoorziening. Daardoor is het warme water onmiddellijk beschikbaar. De pompen zijn uitgerust met een permanente magneetmotor, die voor een maximale efficiëntie zorgt. De bediening met één knop en de drie draaisnelheden zorgen voor de debietregeling. Als de rotor blokkeert, schakelt de motor automatisch uit en wordt er een foutmelding gegeven. Drie leds geven de bedrijfsstatus weer. De schroefverbindingen zijn beschikbaar in de afmetingen Rp ½ in binnendraad en G 1 ¼ in buitendraad. Het maximale debiet van de pomp bedraagt 0,7 m3/h, de maximale manometrische opvoerhoogte 1,0 m. De temperatuur van het drinkwater kan variëren van 5 tot 65 graden Celsius. De motorpompen zijn leverbaar in vier versies, met connector of met kabel. De monteur kan de elektrische aansluiting dus zonder gereedschap uitvoeren. Naast de standaardpomp is er ook een versie met een geïntegreerde klepafsluiter en een terugslagklep. De spiraalvormige huizen van de nieuwe pompen zijn gemaakt van messing, de waaiers van techno-polymeer en de assen van roestvrij staal. De onderdelen die in contact staan met de vloei- De nieuwe circulatiepomp Calio-Therm S NC © KSB. stof zijn van polyamide.

RenoC+ube®

Vraaggestuurde ventilatie voor renovatie • Uiterst compact formaat • Ideaal voor inbouw in verlaagd plafond of tussen dakspanten van uitbouw • Stille manier van ventileren door geintegreerde ventilator in dakdoorvoer • Vraaggestuurde ventilatie (vocht en aanwezigheid)

Meer info ? www.renson.be

installatie_en_bouw_197x130_0615.indd 1

18/06/15 11:34

Legrand introduceert Zucchini Modulair Concept voor geprefabriceerde stroomrails De conventionele installatiewijze voor energiedistributie is werken met kabelgoten en het trekken van kabels. Legrand biedt nu een snellere manier om dergelijke projecten op te leveren en die de klant bij eventuele aanpassingen, ook na de oplevering, geen overlast bezorgt. Het Zucchini Modulair Concept wordt daarom geïnstalleerd met behulp van geprefabriceerde stroomrails. Het is niet meer nodig om kabels te trekken. Het enige dat moet gebeuren, is het ophangen van de geprefabriceerde stroomrail. Ook wanneer de installatie aangepast moet worden, is het niet meer nodig om kabels te verlengen of te verkorten. Voortaan is dat slechts een kwestie van een stekker te verplaatsen. Niet alleen de installateur heeft baat bij dit nieuwe systeem. Voor de klant betekent het dat zijn bedrijfsproces met slechts een minimale verstoring kan doorgaan. Met het nieuwe Zucchini Modulair Concept maakt de installateur gebruik van producten voor Low Power met de serie LBplus en voor Medium Power met de series MS en MR/MRf. Deze productseries bevatten rechte elementen, aftakkasten en toebehoren. Installateurs kunnen vooraf hun project berekenen in het Zucchini Modulair Concept op de website door er de calculatietool te gebruiken.

Compatibel en conform aan de norm IEC 61439

Rittal nv/sa Industrieterrein E17/3206 Stokkelaar 8 - 9160 Lokeren T 09 353 91 11 - info@rittal.be - www.rittal.be

INSTALLATIE & BOUW | 59

Spanning gegarandeerd

ECT22000/IRC

met de betrouwbare transformator voor je laadpaal.

Energiezuinige transformatoren van EREA laten je laadpalen niet in de steek. Kies voor kwaliteit en de kracht van kennis. En krijg nonstop power. www.erea.be EREA Energy Engineering | Ruggeveldstraat 1 | 2110 Wijnegem

Transformatoren Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: EREA

Nieuwe boutaansluiting verhoogt comfort transformatoren De transformatoren van EREA hebben een lange voorgeschiedenis. Het bedrijf blijft echter niet stilstaan, en zet in op productvernieuwing. Het resultaat daarvan zijn nieuwe connectoren op de transformatoren, met boutaansluiting.

Herman Nollet.

EREA streeft voortdurend naar een verbetering van de producten die het op de markt brengt en kijkt wat er op de markt beschikbaar is om die verbetering te realiseren. Herman Nollet, zaakvoerder van EREA: “Wij blijven onze transformatoren en hun gebruik kritisch evalueren. Zo kwamen we uit bij nieuwe connectoren met boutaansluiting, een van de meest toegepaste aansluittechnieken in de industrie. Op die manier kunnen gebruikers op een compacte en dus plaatsbesparende manier laagohmige elektrische verbindingen maken.”

HELDER LABELS, HOGERE VEILIGHEID Dat is niet het enige voordeel. Met boutaansluitklemmen verhoog je het aansluitcomfort: de transformatoren zijn makkelijker en sneller aan te sluiten voor zowel ring- als vork-kabelschoenen. “Daarnaast zijn ze overzichtelijker dankzij aangepast heldere labels en hebben ze een grote stroombelastbaarheid omwille van de laagohmige contactovergang,” zegt Nollet. “De beschermkappen verhogen de veiligheid door opklikbare aanraakbeveiliging en dankzij verzegeling worden ze beschermd tegen ongewenste opening.” Ten slotte hebben de nieuwe producten een modernere look. En al die toegevoegde waarde levert EREA voor dezelfde prijs.

De nieuwe producten van EREA hebben een modernere look.

FOUTENLAST NAAR OMLAAG Niet alleen het aansluitcomfort is trouwens verhoogd, er is nu ook aansluitinformatie beschikbaar voor de elektrische installateur. “Dat zorgt voor een betere markering en foutenreductie bij de aansluiting,” verduidelijkt Nollet. “Bovendien: gezien de transformatoren primair en secundair zowel in ster en als in driehoek geschakeld worden, geeft het bijgevoegde aansluitschema aan hoe de verbinding gemaakt moet worden. Dat vermindert opnieuw de mogelijke fouten.”

LUISTEREN NAAR BEKOMMERNISSEN Op die manier probeert het bedrijf zijn klanten zo goed mogelijk te dienen. Dat valt ook op, zegt Stefaan Vanryssel, zaakvoerder van VL Technics uit Desselgem. “EREA denk na over situaties die bij de klant kunnen voorkomen en luisteren naar hun bekommernissen. Dat is de basis waaruit de producten van het bedrijf steeds beter worden. We werken heel graag met de mensen van EREA samen.”

VERNIEUWING OVER DE HELE LIJN EREA heeft in zijn productportfolio zowel standaardtransformatoren – beschikbaar op voorraad voor onmiddellijke levering – als transformatoren op maat volgens de wensen van hun klanten. De nieuwe boutaansluitklemmen worden ingezet voor de beide productfamilies. De vernieuwing is dus over de hele familie doorgevoerd. ❚

Met boutaansluitklemmen verhoog je het aansluitcomfort van de transformatoren.

INSTALLATIE & BOUW | 61

Smart Building en Smart Homes Congres Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: FEE - Tom Swijns, Youtube

Het Internet of Things

Trends voor de toekomst De Federatie van de Elektriciteit en Elektronica – FEE – organiseerde 21 april haar tweede internationale congres over Smart Building en Smart Homes. Met de Ghelamco Arena in Gent als decor, zoomde het congres in op het Internet of Things en de gevolgen ervan voor de sector. Enkele hooggeplaatste sprekers waren present, zoals Ethan Ambabo, Head of Business Development bij Google, en Ronnie Belmans, CEO van EnergyVille. Die laatste beet de spits af met een visie op de toekomst. “Het Internet Of Things zal alles met elkaar laten communiceren. Dat begint bij je eigen huis, als ‘smart energy cluster’, van waaruit een heel decentraal energiesysteem zal worden opgebouwd. Een smart home wordt de basis van een slimme straat, van een slimme stad, van een slim land.”

SOCIALE INNOVATIE Ron De Graaf van de Nederlandse netwerkbeheerder Alliander ziet daarbij enkele sleuteltrends, zoals de groei van hernieuwbare energie bij individuele consumenten, en steeds meer macht voor die consumenten over hun eigen productie. “Gebouwen en toestellen zullen zelf energie met elkaar uitwisselen, op de voorwaarden van de gebruikers zelf,” zegt De Graaf. Hij ziet ook meer en meer energie-producerende gebouwen en een steeds grotere aandacht voor opslag, conversie en flexibiliteit. Hij focust bij zijn verhaal vooral op het duurzame karakter dat al die trends moet onderbouwen. “Neem nu bijvoorbeeld de kosten van het onderhoud van het net. Als bemiddelde gezinnen zich steeds meer afsluiten van het net en hun eigen energie produceren, zullen gezinnen met een laag inkomen moeten betalen voor het net. Dat zal niet lukken en is dus niet duurzaam. Ik denk daarom dat de toekomst van smart buildings begint met sociale innovatie. Dat is ook wat we trachten te stimuleren met Hoom, een doch-

termaatschappij van Alliander. Hoom probeert om via lokale initiatieven en bewoners om zoveel mogelijk huizen energiezuinig te maken door in te zetten op ontzorging.”

IEDEREEN MOBIEL Wie Internet Of Things (IoT) zegt, denkt ook aan talloze toestellen en apparaten die mobiel met elkaar verbonden zijn. Phillip Vandervoort van Proximus ging dieper in op dat mobiele verhaal. “De hoeveelheid mobiele data groeide met een factor 3,5 tussen 2014 en 2015. En dat is nog maar het begin, want ook de ‘wearables’, zoals smart watches, stijgen in populariteit. Er wordt voorspeld dat het dataverkeer tussen 2013 en 2019 zal verdertienvoudigen. Dat is enorm. Tegelijk wordt alles ook erg complex: er zijn zo veel standaarden, ontelbaar veel protocols en een explosie van verschillende toestellen. Daarbovenop ontwikkelt elk bedrijf nog z’n eigen platform en app.”

BELEVING EN UPDATEABILITY Vandervoort stipt ook het belang van de gebruikservaring van consumenten aan. Dat is ook waar Ethan Ambabo, de keynote speaker op het congres, op focust. Ambabo is Head of Business Development bij Google, en schetste zijn visie op de toekomst van het Internet of Things. “Het IoT is nog niet zo wijdverspreid en slim als we enkele jaren geleden hadden verwacht. Eén van de redenen daarvoor is dat we nog te weinig weten over de beleving bij

Ethan Ambabo, Head of Business Development bij Google, was keynote speaker op het congres.

62 | INSTALLATIE & BOUW

Smart Building en Smart Homes Congres

Smart homes, verbonden met het Internet of Things, zijn de toekomst.

De Federatie van de Elektriciteit en Elektronica – FEE – organiseerde 21 april haar tweede internationale congres.

gebruikers. Daar moeten we nog veel meer op inzetten, en uitzoeken hoe elk toestel kan bijdragen tot het welbevinden van de consument.”

INTEROPERABILITY

Belangrijk daarbij wordt, en dat werd beaamd door enkele andere sprekers, de ‘updateability’ van slimme toestellen. Dat wordt een sterk concurrentievoordeel in de toekomst “Neem nu Tesla,” zegt Ambabo. “Telkens als dat bedrijf met een software-update uitkomt, is het nieuws. Er ontstaat een hele conversatie over – eerlijk gezegd – een klein aantal verkochte auto’s. Het draait daarbij niet meer om de verkoop van nieuwe producten, maar om de nieuwe functies die het bedrijf toevoegt aan bestaande producten. Zo bouwt Tesla een beleving op die steeds beter wordt. Dat moet de mindset worden van elke marktspeler: elke update is een manier om je opnieuw te binden aan je klant. Als je het toestel voor hen beter maakt, zeker als je dat proactief doet, dan zijn ze in de wolken. Dat is van goudwaarde voor een sterke merkloyaliteit.”

Nog een belangrijk thema op het congres: interoperability. Het Internet Of Things moet open zijn, met standaarden die de verbinding met andere toestellen vlot mogelijk maken. Ambabo: “Er zijn gewoon te veel dingen daarbuiten die je niet onder controle hebt. Daarom moet je dat gewoon omarmen, volop voor die interoperability gaan, en proberen om zoveel mogelijk dingen met elkaar te verbinden.” ❚

‘De gebruikservaring van consumenten is de sleutel tot het Internet of Things’ (Ethan Ambabo)

Updateability en interoperability waren terugkerende thema’s tijdens de presentaties.

INSTALLATIE & BOUW | 63

Meetapparatuur Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Testo

Revolutionair meten via smartphone of tablet Testo heeft een groot arsenaal aan meetapparatuur voor verschillende sectoren. Op vlak van HVAC pakte het bedrijf recent uit met Testo Smart Probes, eenvoudige meetÂ sondes zonder display. Via bluetooth komt de meetinformatie rechtstreeks op smartphone of tablet terecht.

Met enkele sondes bij elkaar creĂŤer je een manifold voor een koeltechnieker.

64 | INSTALLATIE & BOUW

Meetapparatuur

DEBIETMETING EN SCHIMMELINDICATIE Naast een koeltechnische set, voorziet Testo ook een set voor de verwarmingsspecialist en de klimaattechnieker. Elk pakket bestaat uit een combinatie van aparte sondes die samen alle nodige toepassingen aankunnen via het juiste weergavescherm op de app. “Neem nu ventilatie,” zegt Van Nieuwenhove. “Je meet met onze sondes de temperatuur en de luchtsnelheid, maar daarmee ben je nog niets. Als je dan op het scherm ‘volumestroom’ de juiste parameters instelt – een vierkant of rond ventilatiekanaal, lengte en hoogte, puntsgewijs of chronologisch – rekent het programma dat om naar kubieke meters voor debietmeting. Ideaal voor wie werkt rond de STS Ventilatie. Nog een voorbeeld: een toepassing voor schimmelindicatie met een infrarood- en een vochtmeter, waarbij ook het dauwpunt wordt berekend. Daarmee kan je zoeken waar je met je oppervlaktetemperatuur dichtbij je dauwpunt zit. Mensen met minder kennis van zaken zien door een groene, oranje of rode kleur meteen of er een probleemgeval is. Je hebt daarbij ook de mogelijkheid om foto’s te nemen, bijvoorbeeld bij schadegevallen.”

“NOG VEEL MOGELIJK” Met Testo Smart Probes combineert het bedrijf dus enkele eenvoudige meters tot tal van complexere toepassingen. “In een volgende stap kunnen we die kleine meters in grotere pakketten integreren, zoals een gasdrukmeter bij onze toepassing voor rookgasanalyse. Via smartphone en tablet wordt nog veel mogelijk, dit is nog maar het begin,” sluit Van Nieuwenhove af. ❚

De acht toestellen die Testo nu via zijn Smart-programma ter beschikking stelt, zoals infrarood-, vochtigheids-, luchtsnelheids- of verschildrukmeters, kosten tussen 50 en 100 euro.

De manier waarop mensen werken verandert, ook in de HVAC-sector. Smartphones en tablets duiken overal op. Dat gebeurt ook bij Testo. Koen Van Nieuwenhove, product manager bij de specialist in meetapparatuur: “Onze meters hebben altijd een display gehad waarop gebruikers alle informatie af konden lezen. Die display schrappen we bij onze nieuwste serie: Testo Smart Probes. In de plaats komt een bluetoothverbinding naar een applicatie op smartphone of tablet. Zo kan je in totaal zes voelers tegelijk aansluiten, en de app zal die mooi op een rijtje tonen, met de ID van het toestel erbij.”

‘Met Testo kan je nu verschillende

Gebruikers kunnen informatie niet enkel in een lijstvorm tevoorschijn toveren, maar ook in een trendverloop weergeven.

eenvoudige meters in een set samenvoegen tot een oplossing voor

LIJSTVORM, CURVES OF TABEL Die omschakeling draait de manier van werken helemaal om. Ten eerste daalt de prijs van zo’n Smart Probe-meter sterk. De acht toestellen die Testo nu via zijn Smart-programma ter beschikking stelt, zoals infrarood-, vochtigheids-, luchtsnelheids- of verschildrukmeters, kosten maar tussen 50 en 100 euro. Ten tweede kan je informatie niet enkel in een lijstvorm tevoorschijn toveren, maar ook in een tabel of een trendverloop weergeven. “De toestellen regi steren een waarde om de twee seconden, en die waardes vertalen zich in curves. Onze uitgebreidere toestellen kunnen maanden of jaren registeren, de Smart Probes dienen voor een korte periode, zoals een controle van een aantal minuten. Het resultaat daarvan kan je in een handige Pdf of Excel makkelijk exporteren.”

complexe HVACtoepassingen’

METERS SAMENVOEGEN Wat Testo Smart Probes vooral bijzonder maakt, is de mogelijkheid om verschillende eenvoudige meters in een set samen te voegen tot een oplossing voor complexe HVAC-toepassingen. Met enkele sondes bij elkaar creëer je bijvoorbeeld een manifold voor een koeltechnieker. Wie dan als weergavescherm in de app voor ‘koeling’ kiest, krijgt een venster op maat van een manifold. De gebruiker moet enkel de juiste sonde verbinden met het juiste schermpje. “Daarbij kan je dan ook het desbetreffende koelgas selecteren, zodat de druk en de overeenkomstige condensatietemperatuur worden aangepast,” legt Van Nieuwenhove uit. Testo voorziet in een set voor de koelen verwarmingsspecialist en de klimaattechnieker.

INSTALLATIE & BOUW | 65

Intelligente verlichting Tekst: Michel Van den Bosch Beeld: VEKO

Magazijnen besparen dankzij intelligente verlichting Een magazijn verlichten is een dure aangelegenheid. Het gebeurt echter zelden dat er in alle gangen tegelijk iemand aan het werk is. Toch brandt de verlichting vaak volledig. VEKO Lightsystems ontwikkelde een technologie die ervoor zorgt dat de verlichting in de ongebruikte gangen slechts op 10 % brandt, net voldoende om iets te zien. Van zodra iemand de gang betreedt, stijgt de lichtintensiteit naar 100 %. “De zuinigste lamp is de lamp die niet brandt,” steekt Steve Van Stappen, directeur van VEKO Lightsystems, van wal. “Dus we zouden kunnen schakelen tussen 0 en 100 %. Zakken naar 10 % is echter minder vermoeiend aan de ogen. Dat gebeurt overigens geleidelijk. Stel dat er toch iemand in de gang is, maar net buiten het bereik van de sensor, dan zal die persoon meteen merken dat de lichtintensiteit vermindert. Hij hoeft dan gewoon even te bewegen om de sensor opnieuw te activeren.”

LINEAIRE BESPARING “We passen deze technologie al enkele jaren toe. Vroeger met TL, nu met led. Het voordeel van led is dat een lichtsterkte van 10 % ook resulteert in een verbruik van 10 %, een lineair verloop. Bij TL-verlichting had je altijd een minimumverbruik van ongeveer 25 %. In verbruik komt 100 % led trouwens overeen met 200 % TL. Door de overstap naar led kan je dus al de helft besparen. Met onze intelligente sturing zakken we nog eens van 100 naar 37%, wat natuurlijk een enorme besparing is. In de praktijk betekent dit dat onze technologie in minder dan drie jaar is terugverdiend. En dan houden we nog geen rekening met het feit dat de armatuur langer meegaat.”

STANDALONE OF MET PLC Er zijn standalone systemen, maar ook uitgebreide Dali-systemen met een aparte PLC. Van Stappen is zelf een voorstander van standalone. “De driver is de ballast van het armatuur. We stellen het systeem op voorhand in en

Ledverlichting in combinatie met domotica zorgt voor een enorme besparing.

het armatuur doet wat het moet doen, wat het meest gebruiksvriendelijk is en ook ruim voldoende voor de meerderheid van onze klanten. Sommige bedrijven vragen echter meer en willen met verschillende zones werken. Dan kan een aparte PLC nuttig zijn. Elk armatuur heeft dan zijn eigen adres, wij kunnen alles afzonderlijk aansturen en programmeren via die PLC.” ❚

‘De zuinigste lamp is de lamp die niet brandt, maar het comfort moet gewaarborgd blijven’

De lichtsterkte staat standaard op 10 %. Neemt iemand de gang in gebruik, dan stijgt die lichtsterkte tot 100 %.

66 | INSTALLATIE & BOUW

BERLAAR | Kloosterhof en Solleveld Tekst: Frie Van der Planken Beeld: Air Systems, Ibens

Een hogere luchtkwaliteit dankzij ventilatie met vochtrecuperatie In september 2016 zullen het woonzorgcentrum Kloosterhof en de assistentiewoningen Solleveld te Berlaar hun deuren openen. Opmerkelijk is de hoge luchtkwaliteit in het woonzorgcentrum, dankzij een ventilatiesysteem dat zowel van warmte- als vochtrecuperatie is voorzien. Het woonzorgcentrum en de assistentiewoningen in Berlaar zijn een initiatief van vzw Rusthuizen Zusters van Berlaar. De kamers in het centrum bieden ruimte aan 67 bewoners en de assistentiewoningen aan 24 koppels of alleenstaanden. Voor de ventilatie van de verschillende ruimtes deed de vzw een beroep op het Merksemse bedrijf Air Systems, expert in koeltechnieken en HVAC-installaties. Woonzorgcentrum Kloosterhof en assistentiewoningen Solleveld in opbouwfase.

BALANSVENTILATIE MET WARMTERECUPERATIE Sam Van Hove, zaakvoerder bij Air Systems, legt uit hoe de ventilatiesystemen in de gebouwen zijn ingedeeld: “Elke assistentiewoning kreeg een afzonderlijk ventilatiesysteem van het type D. In het woonzorgcentrum plaatsten we dan weer drie luchtgroepen met balansventilatie: één voor de kamers en twee voor de gemeenschappelijke ruimtes. Alle systemen kunnen zo’n 85% van de warmte uit de afgevoerde lucht recupereren.”

NACHT- EN TOPKOELING Maar ook in warmere seizoenen werkt de ventilatie erg efficiënt. Van Hove: “Dankzij nachtkoeling worden bewoners wakker in een koel gebouw. Bovendien is één van de drie luchtgroepen in het woonzorgcentrum voorzien van een koelbatterij die mechanische topkoeling mogelijk maakt. Dit garandeert in de polyvalente ruimtes een temperatuur die steeds vijf graden lager ligt dan de buitentemperatuur. Ideaal tijdens hittegolven.”

HOGE LUCHTKWALITEIT Tot slot zijn de ventilatiesystemen in het woonzorgcentrum uitgerust met een warmtewiel in plaats van een warmtewisselaar. “Een warmtewisselaar kan de lucht uitdrogen in de winter. Met een hydroscopisch warmtewiel heb je dat probleem niet. Zo’n warmtewiel zorgt voor warmte- én vochtrecuperatie. Het resultaat is een hogere luchtkwaliteit. En dat is essentieel in een omgeving als die van een woonzorgcentrum,” sluit Van Hove af. ❚

Toonaangevend in HVAC & klimaatbeheersing

Air Systems is een installatiebedrijf met al vele jaren ervaring, constant op zoek naar innoverende oplossingen op gebied van klimaatbeheersing en alle HVAC toepassingen. Door veel belang te hechten aan voorstudie en besprekingen met de klant, bieden wij steeds een oplossing die de verwachtingen van de klant inlossen zonder onaangename verrassingen. Zowel op het gebied van comfort- als industriële toepassingen wordt een op maat gemaakte en correct gedimensioneerde installatie aangeboden. Air Systems is als ook dé specialist als het aankomt op het koelen van computer serverkoelingruimtes en Datacenters. Air Systems heeft veel ervaring in de verschillende mogelijke toepassingen alsook free-cooling en energiezuinige systemen en we zijn voorzien van een wachtdienst 24/h 7d om eventuele storingen of problemen op te vangen.

• HVAC • serverkoeling • nachtdienst • 24/h 7d AIR SYSTEMS BVBA Deurnsebaan 3 | B-2170 Merksem | T+32 (0) 3 488 44 06 | F+32 (0) 3 489 29 82 info@airsystems.be | www.airsystems.be

Het ventilatiesysteem in de gang van het woonzorgcentrum.

INSTALLATIE & BOUW | 67 16870339_Airsystems.indd 1

07-06-16 10:10

LEUVEN | Vesaliusproject Tekst: Frie Van der Planken Beeld: Future Clima

Prettig wonen en werken dankzij een aangenaam binnenklimaat In het hart van Leuven staat een kersvers nieuwbouwcomplex klaar om zijn deuren te openen. Het betreft het Vesaliusproject, een leefcomplex dat ruimte zal bieden aan bewoners, studenten en ondernemers. Het project bevindt zich momenteel in de laatste fase. Een belangrijk onderdeel van die fase is het voorzien van een aangenaam binnenklimaat. In juni 2015 kreeg de eerste steen van het Vesaliusproject zijn plekje. Goed een jaar later is het project vrijwel afgerond. Op een site van 6.800 m² zette projectontwikkelaar Allfin maar liefst zes bouwblokken neer. Daarin is plaats voor één auditorium, twee filmzalen, zestig studentenkoten, 68 appartementen en verschillende handelszaken. In al die ruimtes plaatste Future Clima, specialist in HVAC en sanitair, de installaties voor de ventilatie en verwarming.

DRIE SEGMENTEN, DRIE OPLOSSINGEN Niet overal in het complex werden dezelfde HVAC-installaties geplaatst. “In feite kunnen we in het hele project drie segmenten onderscheiden. Allereerst is er de studentenhuisvesting, daarnaast de appartementen en tot slot de ondergrond. Die bestaat uit het auditorium, de cinemazalen, de kantoorgebouwen en de handelszaken. Elk van die drie segmenten vraagt om aangepaste HVACinstallaties”, aldus André Mattheus, projectverantwoordelijke bij Future Clima. Studiebureau CES bepaalde de aangewezen installaties om een efficiënte ventilatie en verwarming te verzekeren in iedere ruimte. Op basis van die bevindingen ging Future Clima aan de slag. En dat deed het bedrijf bijzonder snel: tussen januari en juni van dit jaar moesten alle systemen klaar zijn voor gebruik.

VENTILATIE EN VERWARMING OP MAAT Mattheus licht toe welke installaties Future Clima plaatste in de koten en appartementen: “Elk appartement werd voorzien van een afzonderlijke condenserende ketel en radiatoren. De ventilatie gebeurt hier door een energiebesparend C+-systeem van Renson, met sensoren die

68 | INSTALLATIE & BOUW

LEUVEN | Vesaliusproject

vocht, CO2 en beweging detecteren. Voor de studentenkoten plaatsten we een gasgestookte ketel in een centrale stookplaats, alsook een ventilatiesysteem C.” Ook de ondergrond van het Vesaliusproject werd deels voorzien van een centrale stookplaats. Mattheus: “Voor de verwarming van de kantoorgebouwen en commerciële zaken plaatsten we opnieuw twee condenserende ketels in een centrale stookplaats. In de grote ruimtes, zoals de cinemazalen en de aula, zorgt een luchtgroep voor zowel ventilatie als verwarming. Zulke grote zalen zijn voor ons geen alledaags werk. Een goede luchtdoorstroming is nog belangrijker in ruimtes van dergelijke oppervlakten. Een vraaggestuurd ventilatiesysteem garandeert die hoge luchtkwaliteit.”

PROGRAMMERING IN EIGEN BEHEER Bij Future Clima verloopt de programmering van de HVAC-systemen volledig in eigen beheer. “De installaties in het Vesaliusproject zijn gekoppeld aan een gebouwbeheersysteem van Priva. Zo ook de installaties voor de ventilatie en verwarming. Daarbij zorgen wij ervoor dat we zo snel mogelijk toegang krijgen tot dat systeem,” legt Mattheus uit. Dankzij die toegang kan Future Clima zijn systemen eigenhandig programmeren en bijsturen. Mattheus: “Daarnaast kunnen we onmiddellijk in actie schieten bij eventuele problemen, zonder eerst nog andere partijen te moeten contacteren. Bij voorkeur nog voor die problemen zich effectief voordoen, en dus nog voor er klachten zijn.”

EEN KRITISCHE BLIK Future Clima plaatst niet enkel HVAC-systemen en sanitaire installaties, maar beschikt bovendien over een eigen studiedienst. Zo kan het bedrijf zijn klanten ook grondig adviseren en kan het een kritische blik werpen op studies die door andere partijen werden uitgevoerd. “Future Clima heeft meer dan dertig jaar ervaring in de sector. We kunnen dus meteen de vinger op de wond leggen bij mogelijke problemen of hiaten. Daarnaast nemen we niet klakkeloos aan wat andere studiebureaus beweren: we kijken alles grondig na en bieden bijsturing waar nodig. Onze klanten kunnen dus met een gerust hart vertrouwen op onze kennis,” besluit Mattheus. ❚

De condenserende ketel van Vaillant.

De ruime aula, met plaats voor 700 personen.

INSTALLATIE & BOUW | 69

ENKELE REFERENTIES

Zuidpoort 2, Mechelen

Airco • Zonne-energie • Verwarming • Warmtepompen Renovatie • Ventilatie • Piping • Studiedienst FUTURE CLIMA UW PARTNER IN HVAC & SANITAIR Future Clima is ontstaan uit een combinatie van meer dan 30 jaar ervaring in de hvac/san sector en jeugdig enthousiasme. Samen vormt dit een ideaal team en dit blijkt ook uit onze klanttevredenheid.

Park 51, Herent

Future Clima staat garant voor een professionele uitvoering. Samen met vaste partners wordt er steevast gestreefd naar de hoogste kwaliteit in zowel de uitvoering alsook de geïnstalleerde producten. Future Clima heeft voor iedere sector van het HVAC/sanitair installatieproces bekwaam personeel en gerenommeerde leveranciers. Future Clima beschikt ook over een eigen studiedienst. Wij zullen u met veel plezier adviseren, of het nu gaat over een project uitgewerkt door een ontwerpbureel of over een blanco grondplan. Future Clima zal steeds de beste oplossing uitwerken op vlak van budget en energie.

Park van Beel, Leuven

Lijsterstraat 30 bus 2, 3530 Houthalen • Tel.: 089/38.40.38 • Fax: 089/38.20.38 • info@futureclima.be

www.futureclima.be

WARMTEPOMPTECHNIEK

Duurzaam verwarmen zat nog nooit zo goed.

Onze warmtepompen besparen tot 40% op energie, nooit op comfort. Wie vandaag bouwt of renoveert, moet zijn woning duurzaam verwarmen. Met de energiebesparende warmtepompen van Mitsubishi Electric zit dat alvast goed. Dankzij de vooruitstrevende technologie zijn ze zuiniger dan ooit en leveren ze in alle omstandigheden een hoog warmtecomfort. De voordeelacties zijn een mooi extraatje om klanten daarvan te overtuigen.

TOP

KWALITE

www.mitsubishi-electric.be www.warmtepomp.be

MECHELEN-NOORD

| Blarenberg

Tekst: Frie Van der Planken Beeld: ETI-Partner, Resolve

KOELEN EN VERWARMEN MET TWEEPIJPSSYSTEEM

Buitenaanzicht van het project Blarenberg. (Beeld: Resolve)

Pal aan de E19 in Mechelen-Noord bevinden zich de gloednieuwe kantoren van het project Blarenberg. Met een E-peil van E50 voldoet het gebouw ruimschoots aan de energienormen van vandaag. En dat is deels te danken aan het City Multi R2-systeem: een gepatenteerde warmtepomp die gelijktijdig koelt én verwarmt. Projectontwikkelaars Resolve en BVI sloegen in 2014 de handen in elkaar voor de opbouw van het Blarenbergproject. Om aan de toenmalige energienorm van E60 te voldoen, was een efficiënt verwarmingssysteem noodzakelijk. Het installatiebedrijf ETI Partner opteerde voor het City Multi R2-systeem van Mitsubishi Electric en slaagde samen met het bouwteam erin een E-peil te halen van slechts E50.

MAXIMALE EFFICIËNTIE

Gegroepeerde buitenunits op het dak van het gebouw.

Rudy Gielen, salesverantwoordelijke bij Mitsubishi Electric, licht toe waar de efficiëntie van het City Multi R2-systeem vandaan komt: “Met deze warmtepomp heb je aan één installatie voldoende voor de koeling, verwarming en ventilatie van een gebouw. Zo kan de energie die in te koelen ruimtes onttrokken wordt, benut worden voor de verwarming van andere lokalen. ›

INSTALLATIE & BOUW | 71

MECHELEN-NOORD

| Blarenberg

ETI Partner en Mitsubishi Electric slaagden er samen met het bouwteam in om een E-peil van slechts E50 te halen. (Beeld: Resolve)

De warmte wordt dus niet afgevoerd, maar zinvol verplaatst binnen in het gebouw. Dankzij die warmterecuperatie kunnen gebruikers tot 50% besparen op energiekosten.”

‘Onze concurrenten gebruiken drie leidingen voor dit soort systemen. Het City Multi R2-systeem heeft er maar twee nodig’

GEPATENTEERD TWEEPIJPSSYSTEEM Het R2-systeem is een unicum op de markt. Wereldwijd is het het enige VRF-systeem dat gelijktijdig koelt én verwarmt met slechts twee leidingen. Gielen: “Onze concurrenten maken voor die simultane verwarming en koeling gebruik van drie leidingen. Dankzij de BC-controllers heeft ons systeem er maar twee nodig.” “Die BC-controller dient als centraal verdeelstation dat meerdere binnenunits op een buitenunit aansluit. Daarbij verdeelt de controller het koelmiddel in gasvormige of vloeibare toestand, naargelang de functie van de binnenunit – koelen of verwarmen,” gaat Gielen verder.

EENVOUDIGE INSTALLATIE Ook de installatie en montage van het R2-systeem verloopt een stuk efficiënter. Nico Van den Heuvel, verantwoordelijke van de HVAC-afdeling bij installatiebedrijf ETI-Partner, legt uit: “Omdat er maar twee leidingen nodig zijn, is de installatie van het R2-systeem erg eenvoudig. Daarnaast leveren we bij ETI een totaalpakket van technieken aan: we plaatsten niet alleen het VRF-systeem en het ventilatiesysteem met warmteterugwinning, maar ook de zonnepanelen, het sanitair en de elektriciteit. Daardoor konden we efficiënt te werk gaan.

72 | INSTALLATIE & BOUW

Bovendien kon de installatie in fases verlopen, in functie van de afwerking van het gebouw.”

AFZONDERLIJKE KLIMAATREGELING

meteen om problemen te voorkomen. We zouden het bijna ‘zelfonderhoudend’ kunnen noemen,” besluit Gielen. ❚

Het R2-systeem is met name interessant voor gebouwen met meerdere huurders. Van den Heuvel: “Elke ruimte is anders georiënteerd en wordt ook anders benut. Met dit systeem kan het klimaat van ieder kantoor afzonderlijk geregeld worden.” Bovendien is het energieverbruik erg nauwkeurig op te volgen: “We verdelen de binnenunits in verschillende blokken, zodat de energie-afrekening van iedere huurder correct bepaald kan worden. Wanneer er nieuwe huurders bijkomen, kunnen we die blokken makkelijk herverdelen. Het systeem is dan ook erg flexibel naar de toekomst toe,” aldus Van den Heuvel.

ZELFONDERHOUDEND Het City Multi R2-systeem is al geruime tijd op de markt, maar evolueert voortdurend naargelang de behoeften van de gebruikers: “De toestellen sturen nu ook automatisch e-mails uit wanneer er mogelijk iets fout zit. Dit controleren we dan

Binnenunit in het valse plafond in een van de ruimtes.

Tekst: EVW Beeld: EVW

DUURZAAMHEID OP ELK NIVEAU MET EEN WKK Bij E. VAN WINGEN NV uit Evergem (EVW) draait alles rond energie en energie-efficiëntie. Door ontwikkeling en innovatie rond de combinatie van de energiestromen in WKK, kunnen gebruikers kosten sparen en de beschikbare energie rationeler gebruiken. Dat levert financieel een mooi resultaat en leidt tot een kleinere ecologische voetafdruk. Een van de ontwikkelingen binnen EVW gaat in de richting van Energy Service Company (ESCO). Een ESCO neemt alle risico’s weg bij de gebruiker die zelf niet investeert en enkel een transparante prijs per kWh energiebesparing betaalt. Hiervoor leent een mini-WKK zich uitstekend: de kleine warmtekrachtkoppeling van 9-12 kWe die simultaan warmte en stroom opwekt voor KMO’s zoals garages, hotels, wellnesscentra, maar ook voor woonerven en serviceflats Door de performantie van de mini-WKK bereikt de gebruiker een flinke energiebesparing, energie-onafhankelijkheid en financieel voordeel en verkleint hij zijn ecologische voetafdruk. Daarmee behaalt hij meteen een mooie duurzaamheidsscore. Dankzij technologieën zoals WKK ziet E. Van Wingen NV energie evolueren van een kostenfactor naar een trigger voor bedrijven, steden en gemeenten. WKK wordt een vast onderdeel in de architectuur van slimme bedrijven en slimme energienetten in moderne steden.

het eigen wagenpark op een drastische vermindering van de nadelige milieueffecten door te kiezen voor wagens met een minimale CO2-uitstoot. Met de recente ingebruikname van drie nieuwe VW PASSAT GTE Hybrid telt het wagenpark van EVW, dat al zes jaar ervaring heeft met het gebruik van e-auto’s, nu al zeven groene voertuigen. Ze maken allemaal maximaal gebruik van de decentraal opgewekte stroom van de EVW mini-WKK, het ‘residu’ van de verwarmingsinstallatie. Ze worden ingezet in functie van de behoeften: full electric cars voor de korte afstanden, de hybride wagens voor langere trajecten, terwijl ook trein en aansluitend leenfietsen of – auto’s beschikbaar zijn.

GOEDKOPE EN MILIEUVRIENDELIJKE ENERGIE

Omdat EVW zich als onderneming bewust is van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid, werd energie een cruciale parameter in het MVO-beleid (maatschappelijk verantwoord ondernemen, red.) van de onderneming, en dat niet enkel in de eigen core-business. EVW mikt met een vergroening van

De stap die EVW zet naar groenere mobiliteit is er eveneens een in de richting van slim energiebeheer. Onder meer dankzij de ontwikkeling van smart grids, waarin hernieuwbare energiebronnen gekoppeld worden aan energieopslag, en slimme verbruikers zoals bijvoorbeeld de e-auto, zorgen we in de toekomst op ieder ogenblik voor de goedkoopste en meest milieuvriendelijke energie voor onze voertuigen. De hybride wagens werden geleverd door VW Garage MIG te Aalter en geleased bij CARUUR NV, twee lokale partners die de visie van EVW rond duurzaamheid ook zelf actief uitdragen. ❚

Dankzij technologieën zoals WKK ziet E. Van Wingen NV energie evolueren van een kostenfactor naar een trigger voor bedrijven, steden en gemeenten.

Met de recente ingebruikname van drie nieuwe VW PASSAT GTE Hybrid telt het wagenpark van EVW nu al zeven groene voertuigen.

DUURZAAMHEID IN GEBRUIK

INSTALLATIE & BOUW | 73

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Turbulent

Belgische uitvinding brengt decentrale energie uit water erg dichtbij

DE TOEKOMST VAN WATERENERGIE Enkele weken geleden werd in Holsbeek bij Leuven de eerste rendabele microwaterkrachtcentrale in gebruik genomen. De turbine, gebaseerd op het vortexprincipe, is bijna klaar voor massaproductie en biedt enorme mogelijkheden voor decentrale energievoorziening.

Volgens de natuur Turbulent werkte het concept voor zijn turbine uit met CFD-technologie (Computational Fluid Dynamics, een manier om de stroming van een gas of vloeistof in beeld te brengen, red.) Op basis van die resultaten berekende een algoritme het beste ontwerp voor de rotorbladen. Slachmuylders: “Onze rotor werd eigenlijk puur getekend op basis van wat in de natuur het meest efficiënt zou zijn. Zelf hadden we er nog maar weinig invloed op.”

De proefinstallatie in Holsbeek.

74 | INSTALLATIE & BOUW

Geert Slachmuylders en Jasper Verreydt, de oprichters van Turbulent.

De turbine is erg gemakkelijk te installeren.

Turbulent, een jonge onderneming uit Antwerpen, kwam met de nieuwe technologie op de proppen. In Holsbeek, aan het kasteel van Cleerbeek, bouwde het bedrijf een eerste testinstallatie. De eerste resultaten van die test wijzen op een succes. Geert Slachmuylders, medeoprichter van Turbulent: “We hadden een opbrengt van 2,2 kW vooropgesteld in ons model, en dat haalt de installatie ook zonder problemen. We voeren nu wat aanpassingen door om het rendement van de installatie nog te vergroten. Ondertussen staan ook enkele andere projecten in Vlaams- en Waals-Brabant op stapel.”

ENERGIE UIT EEN VORTEX De technologie van Turbulent is gebaseerd op de werking van een vortex, een vloeistofstroom die erg makkelijk op te wekken is in water. Dat zie je bijvoorbeeld al snel in een leeglopende gootsteen. Zo’n vortex is een remmechanisme dat het overschot aan energie in het water opvangt. “Onze hypothese was dat we uit zo’n watervortex op een heel efficiënte manier energie konden halen,” zegt Slachmuylders. “Het resultaat van ons onderzoek: een turbine die met een verval van 1,5 meter en 0,8 tot 3 kubieke meter debiet per seconde een vermogen van 5 tot 50 kW kan opwekken.”

ALTIJD BESCHIKBAAR Die eerste turbine staat nu dus in Holsbeek, maar dat is voor Turbulent nog maar het begin. Eens het bedrijf een model voor massaproductie heeft uitgewerkt, kan zo’n microwaterkrachtcentrale perfect energie leveren voor residentiële gebieden en kleine bedrijven. Een turbine van 30 kW kan zo makkelijk in de energievoorziening van vijf woonhuizen voorzien. En een voordeel tegenover zonne- en windenergie: het is op elke moment van de dag beschikbaar, zeven dagen op zeven.”

WATERMOLENS Om de Belgische markt open te breken, zocht Turbulent naar een makkelijke startmarkt. Dat werden watermolens, waarvan er zo’n 2.500 tot 4.000 in ons land staan. Die hebben nu al de juiste fundamenten en zijn makkelijk in te schakelen voor de installatie van Turbulent. “En zo’n turbine is zelf ook erg gemakkelijk te installeren” zegt Slachmuylders. “Ze heeft een hele lage inbouwhoogte en er komen geen civiele werken aan te pas, behalve beton gieten voor de stabiliteit. Verder moet je de turbine enkel met buizen of via een zijkanaal verbinden met de rivier, en met een kabel verbinden met het elektriciteitsnetwerk. Plug-and-play dus.” Op termijn zal de technologie ook toe te passen zijn op andere plaatsen in een rivier, bijvoorbeeld bij een stuwdam of in een bypass van de waterstroom.

GEEN SCHADE AAN RIVIER De makkelijke installatie neemt ook enkele drempels weg. Zo is een goedkeuring van de gemeente makkelijker te halen, omdat er geen aanpassingen nodig zijn aan de rivier zelf. Klanten – die een waterkrachtcentrale van Turbulent een jaar kunnen testen – zijn ook sneller overtuigd. Zijn ze niet tevreden, dan wordt zo’n turbine immers makkelijk weggehaald zonder schade aan de omgeving. De prijs is ook erg laag. Een kleine turbine kan tegen een prijs van 45.000 euro. De meest competitieve technologie, op basis van een Archimedesschroef, kost daarentegen 130.000 tot 200.000 euro per turbine. In de toekomst wil Turbulent ook turbines ontwikkelen voor een verval van 0 meter, bijvoorbeeld voor getijdenwerking. “Maar daarvoor moeten we een ander soort turbine maken, met een grotere en complexere structuur. Binnen twee à drie jaar hopen we zover te staan,” zegt Slachmuylders. ❚

Decentrale energie in Chili Turbulent maakt ondertussen ook naam in Chili, waar vooral grote energiebedrijven in de watercentrales van het Antwerpse bedrijf geïnteresseerd zijn. “De vorm van het land levert veel problemen op voor de plaatselijke energievoorziening,” zegt Slachmuylders. “Vooral in de uiteindes van het lange, smalle land, net waar ook de meeste energie uit waterkracht te halen valt. Momenteel gebruiken Chileense energiebedrijven installaties op 250 grote rivieren om tot 30 MW per installatie op te wekken. Onze technologie effent het pad naar zo’n 90.000 andere rivieren waar we decentrale energie kunnen opwekken, en dat tegen een erg interessante prijs. We kunnen zelfs makkelijk onder de marktprijs van kolen en gas duiken. Onze technologie heeft dus een enorm potentieel.”

De technologie van Turbulent is gebaseerd op de werking van een vortex.

INSTALLATIE & BOUW | 75

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Flickr, Pixabay

MEER ENERGIEPROJECTEN DANKZIJ ESCO’S

Een ESCO voert een energetische renovatie uit bij een onderneming. De resultaatsgarantie wordt opgenomen in een energieprestatiecontract.

Voor veel bedrijven is investeren in energie-efficiëntie een drempel. Een gebrek aan kennis over energie en aan financiële middelen schrikt hen af. ESCO’s – Energy Service Companies – bieden daar een oplossing voor. Zij garanderen het resultaat en kunnen als derde partij de noodzakelijke investeringen doen. Ze verdienen die dan terug met het uitgespaarde energiebudget van de onderneming. Een erg interessant concept, dat in Vlaanderen eindelijk van de grond komt. De essentie van een ESCO is eenvoudig. Het bedrijf voert een energieproject uit bij een onderneming en geeft een garantie op het resultaat. Daarbij kan de ESCO ook het project financieren. Een deel van de opbrengst van de energiebesparing vloeit dan terug naar de ESCO om de investering te dekken. Na de volledige afbetaling krijgt opdrachtgever een energiezuinigere installatie. Die aanpak wordt vastgelegd in een EPC, een energieprestatiecontract. Dat is een resultaatverbintenis die garanties biedt op vlak van energiebesparing, onderhoud en comfort.

76 | INSTALLATIE & BOUW

SNELLE OPBRENGSTEN EN ONTZORGING Het grote voordeel voor een onderneming die met een ESCO in zee gaat: dankzij de prestatiegarantie kan ze zich volledig focussen op haar corebusiness, zowel op technisch als financieel vlak. Als de ESCO de investering doet, moet de onderneming ook geen ruimte voorzien in haar begroting. Zo kunnen projecten sneller worden uitgevoerd, wat ook tot snellere opbrengsten leidt. Maar ook ontzorging is een belangrijk pluspunt. De volledige opvolging gebeurt door gespecialiseerde technici. Daarom is er geen specifieke exper-

Samen met het Agentschap Innoveren en Ondernemen en Igemo werkte Factor4 een traject uit voor KMO’s. De bedrijfsleiders leren daarbij de details van ESCO’s en EPC’s kennen. “Zo doen we de geesten rijpen en laten we zien dat een ESCO-procedure voordelen biedt.”

Sven Wuyts: “Een eenvoudige en duidelijke overeenkomst is heel belangrijk. Je moet daarbij de verschillende risico’s bij de juiste partij leggen.”

tise meer nodig binnen het bedrijf of kunnen de personen met de juiste technische achtergrond zich toeleggen op hun eigen projecten.

MENTALITEIT BLIJFT STRUIKELBLOK Het ESCO-concept bestaat al even, en er zijn een aantal bedrijven die zich in de materie hebben gespecialiseerd. Op technisch vlak is een ESCO-concept ook makkelijk uit te voeren. Alle noodzakelijke technologie voor een grondig renovatieproject bestaat al, en energiemonitoring raakt de laatste jaren ook ingeburgerd. Toch blijft het moeilijk om voet aan de grond te krijgen in Vlaanderen. Een van de grote struikelblokken: de mentaliteit. Sven Wuyts van Factor 4, dat ESCO- en EPC-projecten uitwerkt en faciliteert: “Een EPC gaat verder dan de aankoop van bijvoorbeeld een nieuwe verwarmingsketel of een onderhoudscontract. En dat schrikt af. Je moet outputgericht aanbesteden en geeft de technische opvolging van het project voor een deel uit handen. Dat laatste valt niet altijd in goede aarde bij de technische dienst van een bedrijf, omdat ze vrezen dat de ESCO het hele beheer gaat overnemen.”

Juridisch is een ESCO ook perfect mogelijk, al vergt het wel enige expertise. Daarom werkt Factor 4 ook als EPC-facilitator. Wuyts: “Een eenvoudige en duidelijke overeenkomst is heel belangrijk. Je moet daarbij de verschillende risico’s bij de juiste partij leggen. Het risico van stijgende energieprijzen moet bijvoorbeeld bij de uitbater van de activiteit liggen. Maar de efficiëntie van de nieuwe installatie is natuurlijk de verantwoordelijkheid van de ESCO. Een energiemonitoring voor de meting en verificatie van de besparingen is noodzakelijk om de garanties hard te maken.”

OOK INTERESSANT VOOR INSTALLATEUR Ook voor de professionele installateur zit er een toekomst in ESCO-overeenkomsten. Die installateur is immers dé partij die het technische risico het best onder controle heeft en het resultaat van de energiebesparing het best kan inschatten. Daarvoor moet die wel anders gaan denken. “Soms worden ketels overgedimensioneerd om er zeker voor te zorgen dat er geen comfortklachten zijn. Maar via een EPC kan de installateur ook inzetten op minimaal verbruik en er zelf voordeel uit halen,” zegt Wuyts. ❚

Het grote voordeel voor een bedrijf dat met een ESCO in zee gaat: het kan zijn kredietvolume volledig voorbehouden voor investeringen in zijn corebusiness.

INSTALLATIE & BOUW | 77

Tekst: Joni Rossi, COGEN Beeld: COGEN

Waarom kiezen voor een brandstofcel-WKK? Op 17 mei organiseerde COGEN Vlaanderen een studiedag naar aanleiding van haar 15-jarig jubileum. Centraal stond de vraag naar de rol van WKK in de energiemix van de komende 15 jaar. Joni Rossi van COGEN Vlaanderen pikt er één technologie uit: de brandstofcel-WKK. Een brandstofcel zet via een elektrochemisch proces waterstof en zuurstof om in elektrische energie zonder tussenstappen van verbranding en mechanische arbeid. Daardoor behaalt de technologie zeer hoge elektrische rendementen. Brandstofcellen worden ontwikkeld voor een reeks stationaire, draagbare en transport-toepassingen, en de grootte varieert van individuele cellen van 100W tot energiecentrales van enkele MW. De meesten worden als WKKtoepassing voorzien, met nuttig gebruik van de warmte. De studie die COGEN presenteerde, spitst zich toe op de stationaire brandstofcel-WKK en de voornaamste types die beschikbaar zijn.

DE WERKING De stack wordt gevoed door waterstofgas. Door een hervormer toe te voegen aan het systeem van de brandstofcel-WKK, kan deze laatste gevoed worden door aardgas: een opportuniteit in een land als België met een uitgebreid bestaand gasnetwerk; zeker wanneer op lange termijn een vergroening van het gasnet voor een verdere koolstofreductie kan zorgen. Door reforming kan aardgas (of een andere brandstof) dan worden omgezet in waterstof. Het systeem bestaat verder nog uit een aantal types hulpapparatuur, zoals een invertor, pompen, ventilatoren, warmtewisselaars, waterbeheerssystemen en

Centraal op de COGEN-studiedag: de vraag naar de rol van WKK in de energiemix van de komende 15 jaar.

78 | INSTALLATIE & BOUW

‘Tegenover andere technologieën produceren de brandstofcellen meer elektriciteit en minder warmte’ De besparing van een brandstofcel-WKK.

meet- en controlesystemen. De hele opstelling is zeer modulair, zonder dat er veel aan de basisconfiguratie verandert. Dit maakt brandstofcellen toepasbaar in een zeer breed gamma van vermogens.

FUNDAMENTEEL ANDERS Tegenover andere technologieën produceren de brandstofcellen meer elektriciteit en minder warmte, wat brandstofcel-WKK’s geschikt maakt voor een toepassing met lage warmtevraag (zoals BEN-gebouwen). Hoewel deze technologie dus fundamenteel anders presteert dan andere micro-WKK’s, bestaat er binnen de huidige EPB-rekenmethode geen aparte rekenmethodiek; ze vallen onder de generieke categorie ‘andere toepassingen’.

LAGE UITSTOOT Door de hoge primaire-energiebesparing en de afwezigheid van een verbrandingsproces, zijn emissies van onder andere NOx, CO, VOC’s en SOx zeer laag. Het reforming-proces genereert CO2, maar de uitstoot is laag omwille van het hoger elektrisch rendement. Er wordt nagenoeg geen fijn stof gevormd, wat ook erg belangrijk is in de nabije omgeving van de installaties, bijvoorbeeld in een stedelijke omgeving.

BESPARING, EENVOUDIG EN WEINIG GELUID De voor- en nadelen van brandstofcel-WKK’s hangen af van de doelgroep. De voornaamste voordelen voor de eindgebruiker (zowel huishoudelijk als voor

bedrijven) zijn een besparing op de energiefactuur, een eenvoudige en kleine opstelling en een installatie met zeer weinig emissies of geluid. Bovendien bieden de brandstofcellen aan de netbeheerders het voordeel van een voorspelbare en continue elektriciteitsproductie. De systemen zijn moduleerbaar , zodat ze te dimensioneren zijn in functie van de elektriciteits- en/of warmtevraag. Het voornaamste nadeel voor de eindgebruiker is de momenteel nog hoge investeringskost. De markt van de residentiële brandstofcel-WKK’s heeft zich al zeer sterk ontwikkeld in Azië, waar de technologie al haar rendabiliteit en efficiëntie heeft bewezen. Interessant is dat in Japan investeringssubsidies voor brandstofcel-WKK’s de verkoop zo hebben gestimuleerd dat de verkoopprijs na vijf jaar tot de helft was teruggebracht. Ondersteuning voor technologieën die op zich nog niet rendabel zijn kan dus een aanzienlijke impact hebben op het prijsverloop. In Europa is het systeem nog niet volledig gecommercialiseerd. Daarom startte de Europese Commissie het ene.field project op, dat door financiële ondersteuning de productie van Europese brandstofcellen wil promoten. Vanaf 2016 is het ook voor Belgische eindgebruikers mogelijk om in dit project te stappen, waardoor de investeringskost een veel kleinere drempel wordt. ❚ Joni Rossi schreef ook een uitgebreid advies over brandstofcel-WKK’s. Dat is makkelijk terug te vinden op www.cogenvlaanderen.be

Op 17 mei organiseerde COGEN Vlaanderen een studiedag naar aanleiding van haar 15-jarig jubileum.

INSTALLATIE & BOUW | 79

precies zoals u het nodig heeft c: 100 m: 65 y: 0 k: 0

Wat wij met de modulaire oplossingen van Big Foot Systems voor deze klanten deden, kunnen we beslist ook voor u. Bel ons.

LINUM EUROPE NV HVAC

COOL

Vijverhoek 53 8520 Kuurne T: 056 35 92 94 F: 056 35 88 47 info@linum.eu www.linum.eu

16.054

e Vraag d e ervic HVAC S 6 1 gids 20

Schoon water Tekst: Flamco Beeld: Flamco, Pixabay

Zorgvuldiger omgaan met kostbaar drinkwater

Onze aarde is voor 72% bedekt met water, de rest van de aardoppervlakte bestaat uit land. Van al dat water is slechts 3% geschikt voor menselijke consumptie. Proper drinkwater is dus een kostbaar goed. Wij moeten er dan ook zorgvuldig mee omgaan, zowel globaal als in onze eigen persoonlijke omgeving. Dat laatste gaat makkelijk, bijvoorbeeld door korter te douchen, het toilet met minder water door te spoelen en tijdens het tandenpoetsen de waterkraan uit te draaien in plaats van te laten lopen. Naast die zichtbare verspilling is er ook verborgen verspilling waarmee kostbaar opgewarmd water meteen in de riolering verdwijnt. Een voorbeeld hiervan is een veiligheidsgroep bij de c.v.-

ketel of de boiler. Bij verwarming zet water uit, bij een temperatuursverhoging van 10°C naar 60°C gaat dat tot 1,65%. Aangezien water niet samengedrukt kan worden en niet mag terugstromen in het drinkwaternet, zorgt die uitzetting voor een drukverhoging in de drinkwaterinstallatie. Een te grote drukverhoging kan leiden tot schade aan de installatie. Daarom is er een veiligheidstoestel in de drinkwaterinstallatie nodig dat de overdruk kan afvoeren. In de meeste installaties gebeurt dat door middel van een veiligheidsgroep (soms ook wel inlaatcombinatie genoemd) en veiligheidsventiel. ›

De Airfix D is geschikt voor inbouw in drinkwaterinstallaties.

INSTALLATIE & BOUW | 81

Your reliable partner

Flamco T-plus maakt aftakken nog gemakkelijker Nieuw!

Trigger voor het gemakkelijk afslaan op moeilijk bereikbare plekken.

Installatie Veilig, snel en betrouwbaar

De Flamco T-plus is onovertroffen voor het maken van een aftakking in een bestaande installatie. De installatie kan gewoon in bedrijf blijven. Dit voorkomt dus kostbare bedrijfsonderbrekingen. De installatie hoeft niet afgetapt, opnieuw gevuld en volledig ontlucht te worden. • Aftakken terwijl systeem in bedrijf blijft. • Optimale afdichting op de leiding. • Besparing van montagetijd en –kosten.

www.ﬂamcogroup.com

Viega Eco Plus

De kwaliteit achter elke beslissing.

viega.be/Voorwand

Voordelen in de praktijk Eenvoudig te installeren, zeer sterke materialen van hoge kwaliteit, vier flexibiliteitsniveaus met keramische bevestiging en de mogelijkheid om het systeem te combineren met alle Visign-bedieningsplaten. Bruikbaarheid, technologie en veelzijdigheid: één en al Viega competentie in Viega Eco Plus. Viega. Altijd beter!

Schoon water

MILJOENEN LITERS Die veiligheidsgroepen lozen op die manier wel zo’n 1.200 liter water per jaar in een huishouden van vier. Alleen al in Nederland gaat het daarbij om miljoenen liters kostbaar en opgewarmd drinkwater per jaar.

‘Naast zichtbare verspilling

Naast de waterverspilling gaat er natuurlijk ook een veel energie verloren die gebruikt is voor de opwarming van het water. Voor hetzelfde huishouden is dat ruim 250 MJ. En daarbovenop komt er zo’n 16 kg CO2 per jaar vrij.

verspilling waarmee kostbaar

DOOR VERKALKING NOG MEER VERSPILLING Naast die standaardlozingen als gevolg van de opwarming van water kan de inlaatcombinatie ook voortdurend water blijven lozen door kalkafzetting tussen de klep en de zitting. Door die kalkafzetting sluit de veiligheidsgroep niet goed meer en blijft ze water lekken. Dat kan oplopen tot vele duizenden liters extra waterverspilling per jaar.

EENVOUDIGE OPLOSSING Vanuit een milieu-oogpunt is zoveel verspilling zonde, zeker als het probleem eenvoudig op te lossen valt. Want net als bij een c.v.-systeem is het ook in drinkwaterinstallaties mogelijk met een membraan-drukexpansievat het expansiewater op te vangen, en bij afkoeling weer terug te geven aan het systeem. Een membraan-drukexpansievat is voorzien van een vast gaskussen, dat bij een drukverhoging wordt samengedrukt en daarmee ruimte creëert voor de uitzetting van het water. Ten opzichte van expansievaten voor c.v.-systemen verschillen drinkwaterexpansievaten op een aantal punten. Zo mag het membraan geen geur, kleur en smaak afgeven aan het drinkwater. Daarbij moet het stalen vat inwendig een coating bevatten om corrosie tegen te gaan en het drinkwater te beschermen. Ook moet de coating antibacterieel zijn zodat bacteriën zich niet kunnen hechten. Als extra maatregel, om biofilm-vorming te vermijden, moet het expansievat doorstroomd zijn.

is er ook verborgen opgewarmd water meteen in de riolering verdwijnt’ VOLLEDIG GECOAT Door gebruik te maken van een drinkwater-expansievat wordt er dus vrijwel geen verwarmd drinkwaterwater meer geloosd via de veiligheidsgroep. Een voorbeeld van een expansievat dat geschikt is voor inbouw in drinkwaterinstallaties is een Airfix. Dat is voorzien van een speciaal voor dit doel ontwikkeld membraan en coating die ruimschoots voldoen aan de strengste regels en normen op dit gebied zoals KIWA (Nederland), DIN 4807 - DVGW: KTW-C EN W 270 (Duitsland), WRC (Engeland) en ACS (Frankrijk). Een Airfix expansievat heeft als extra voordeel dat ze volledig gecoat is. Mocht er een defect aan het membraan zijn, dan kan het drinkwater geen reactie aangaan met metaal aan de gaszijde, wat extra zekerheid geeft. Om een goede werking van de doorstroming te waarborgen wordt bij bepaalde types een speciaal T-stuk meegeleverd. In andere gevallen kan je een gewoon T-stuk gebruiken waarbij een meegeleverd hulpstuk de doorstroming stuurt. Op deze wijze gaan kostbaar drinkwater en energie niet verloren. En door de hoge hygiënegraad van de toegepaste materialen is de gezondheid van de gebruiker gegarandeerd. ❚

Net als bij een c.v.-systeem is het ook in drinkwaterinstallaties mogelijk met een membraan-drukexpansievat het expansiewater op te vangen, en bij afkoeling weer terug te geven aan het systeem.

INSTALLATIE & BOUW | 83

ZAVENTEM | Fermettewoning

Tekst: Kevin Moens Beeld: Remeha

Warmtepomp sluit renovatieproject in Zaventem af De Vlaamse regering wil graag tegen 2050 alle huizen en appartementen in Vlaanderen energiezuinig maken met het Renovatiepact 2050. De eigenaars van een fermettewoning in de Michielstraat in Zaventem wachten dat jaartal niet af. Ze onderwierpen hun huis aan een grondige energetische update. Marcel Kunkeler, expert bij installatiebedrijf Big Green uit Zaventem, verzorgde er de installatie van de Remeha warmtepomp en het boilervat. Een doorgedreven isolatie van ramen, dak en muren en de installatie van zonnepanelen vormden de eerste stappen van het renovatietraject. De volgende zet? Een warmtepomp met daarbij een warmwaterboiler. “Bij dergelijke projecten bereken ik het rendement altijd op basis van de toestand van de woning,” steekt Kunkeler van wal. “Daarbij ga ik uit van een overrendement van 10 à 15%. Is er 15.000 watt nodig? Dan voorzie ik 20 kilowatt. Bewoners beslissen immers vaak achteraf om een bijbouw of een veranda te plaatsen, als installateur moet je daarom proactief te werk gaan.” Vanuit die proactieve houding viel Kunkeler zijn keuze op de Neptuna-warmtepomp van Remeha. “Het gaat hier om een warmtepomp met een driefasige elektrische aansluiting met een vermogen van 16 kW,” specifieert Kunkeler. “Dat is vrij veel, maar de 35 zonnepanelen op het dak voorzien het volledige vermogen dat de warmtepomp nodig heeft. Zo komen we tot een zeroneutrale woning.” De driefasige aansluiting biedt volgens Kunkeler ook een groot voordeel. “Je bekomt er een betere krachtverdeling door waardoor andere circuits uit de woning er niet onder lijden.”

35 zonnepanelen op het dak voorzien het volledige vermogen dat de warmtepomp nodig heeft.

VERSCHILLENDE VERWARMINGSKRINGEN De Remeha Neptuna is een warmtepomp in een versie voor monofasige of driefasige elektrische aansluiting, die door de buitenunit de warmtecalorieën uit de buitenlucht haalt. De binnenunit bestaat in twee versies, een hybride opstelling of een versie met elektrische bijverwarming. Het ingebouwd buffervat van 40 liter laat toe om verschillende verwarmingskringen aan te sluiten op de binnenunit. De uitgebreide Remeha iSense Pro-regeling moet de installateur bijstaan om de optimale instelling te evenaren.

BP-WARMWATERBOILER De BP-sanitair warmwaterboilers van Remeha zijn opgebouwd uit een kuip en een ruim bemeten spiraalvormige wisselaar, beiden uit geëmailleerd staal. Het email wordt beschermd door magnesiumanoden. Ze zijn verkrijgbaar in

84 | INSTALLATIE & BOUW

De woning in Zaventem onderging een grondige energetische update.

ZAVENTEM | Fermettewoning

‘In de sector heerst het idee dat in combinatie met een warmtepomp Zowel de binnenunit van de warmtepomp als de warmwaterboiler werden geplaatst in de onderkeldering.

alleen vectoren kunnen instaan voor de verwarming. Niets is minder waar’ (Marcel Kunkeler)

150, 200, 300, 400 of 500 liter en zijn voorzien van een zijdelings inspectieluik met een diameter van 120 mm. De ingang sanitair koud water onderaan het vat fungeert eveneens als aflaatopening. De boiler wordt geïsoleerd door een 75 mm dikke schuimlaag in polyurethaan, direct geïnjecteerd in de stijve ABS-mantel.

De Remeha Neptuna is een warmtepomp in een versie voor monofasige of driefasige elektrische aansluiting, die door de buitenunit de warmtecalorieën uit de buitenlucht haalt.

Zowel de binnenunit van de warmtepomp als de warmwaterboiler werden geplaatst in de onderkeldering. “Een beperkte ruimte, circa 1,60 meter hoog,” weet Kunkeler. “Maar dat vormde geen enkel probleem. Remeha biedt met de BP-serie een grote variëteit aan hoogtes en diameters.” De boiler met een inhoud van 200 liter sloot Kunkeler aan op het tweede hydraulische circuit van de Remeha Neptuna-warmtepomp.

VECTOREN VS. RADIATOREN Kunkeler wil ook graag een misverstand uit de wereld helpen. “In de sector heerst het idee dat in combinatie met een warmtepomp alleen vectoren kunnen instaan voor de verwarming. Niets is minder waar. In 50 % van de gevallen waar er sprake is van al aanwezige radiotoren, kan je een warmtepomp implementeren. In deze fermette stonden dunbandige radiatoren van medio jaren 80 en de samenwerking met de warmtepomp verloopt vlekkeloos.”

“In 50 % van de gevallen waar er sprake is van alreeds aanwezige radiotoren, kan je een warmtepomp implementeren.”

Kunkeler is dan ook een installateur die zich niet bindt aan één specifiek merk. “Een configuratie kan bij mij bestaan uit verschillende producten van verschillende merken. Dat maakt het qua offerte alleen maar interessanter voor de klant. Feit is wel dat Remeha op innovatief vlak de concurrentie steeds een stap voor is. Getuige daarvan onder meer de hybrideketels,” besluit hij. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 85

DISCOVER MORE ON WWW.BCVWORKS.BE

HITACHI NIEUW The next generation motor koolborstelloos Hitachiâ&#x20AC;&#x2122;s originele technologie ontwikkeld voor de professional

www.hitachi-powertools.be

TERVUREN | Lindepark

Tekst: Michel Van den Bosch Beeld: Jaspers-Eyers

Verschillende ventilatiesystemen voor Lindepark Tervuren In Lindepark Tervuren, een gebouw van vier blokken met in totaal zestig appartementen, plaatste BCV Works de ventilatiesystemen. Het bedrijf verzorgt er ook de afvoer van de rookgassen van de centrale verwarming en de afvoer van de dampkappen. In drie van de vier blokken is de plaatsing intussen afgerond. Voor de verschillende blokken wordt, in functie van de beschikbare ruimte, met verschillende ventilatiesystemen gewerkt. Zo opteerde de ontwerper in het A-blok voor een collectief C-systeem. De verse lucht komt er binnen via de raamroosters, de vuile lucht gaat buiten via één centrale ventilator die zich op het dak bevindt. De keuze viel hier op een ventilator uit het Kuvent Gamma. Voor de B en C-blokken waren individuele D-systemen de beste optie. “Wanneer de bergingen beperkt zijn in ruimte opteert de bouwheer vaak al snel voor een plafondmodel in plaats van voor een wandmodel. Zo blijft er meer wandruimte vrij. In dit project koos BCV Works voor de toestellen Duplex Easy. Als installateur is het dan de kunst om het leidingentracé in een beperkte ruimte zo te ontwerpen dat alle leidingen op een correcte manier op het toestel aangesloten kunnen worden. We hebben hier immers te maken met diverse leidingen: extractie, pulsie, aanzuig en afblaas,” zegt Bart Waelkens, Managing Director van BCV Works.

kwam er één centraal afvoerkanaal. Daarop zijn alle motorloze dampkappen aangesloten, een schakelaar opent vervolgens een elektrische klep. Op het centraal afvoerkanaal staat een drukgestuurde motor. Bij het openen van de elektrische klep gaat die motor op een hoger toerental draaien. Hoe meer kleppen er open staan, hoe hoger het toerental van de motor. In elke leefruimte koos de ontwerper voor een lijnrooster. Om die correct in te kunnen inregelen dient bij het ontwerp al voorzien te worden in de plaatsing van regelkleppen. Eens deze kleppen ingesteld zijn, zorgen zij voor een correct debiet.” ❚

BUIS-IN-BUISSYSTEEM VOOR AFVOER ROOKGASSEN Het CLV-systeem zorgt voor de afvoer van de rookgassen van de gesloten centrale verwarmingsketels. “Dat is een buis-in-buissysteem waarbij de binnenste buis fungeert als rookgasafvoer en de buitenste buis dient als luchttoevoer. In vergelijking met een afzonderlijke afvoer van elke CV-ketel is zo een flinke ruimtebesparing mogelijk. Ruimte die dan weer ten goede komt van de bewoners.”

MOTORLOZE DAMPKAPPEN OP CENTRAAL AFVOERKANAAL “Hetzelfde principe hebben we toegepast bij de afvoer van de dampkappen. In plaats van voor elke dampkap een afzonderlijke afvoer te voorzien,

De ontwerper opteerde in het A-blok voor een collectief C-systeem.

In Lindepark Tervuren, een gebouw van vier blokken met in totaal zestig appartementen, plaatste BCV Works de ventilatiesystemen.

INSTALLATIE & BOUW | 87

Productinformatie Tekst: Nick Vanderheyden Beeld: Hitachi

Efficiënter werken met borstelloos handgereedschap Als toonzetter in elektrisch gereedschap slaagde Hitachi er als allereerste producent in om borstelloze motoren aan te bieden, zowel in het snoerloze als het elektrische assortiment. De voordelen ten opzichte van varianten met koolstofborstels zijn legio: compacter, lichter, lager verbruik en een langere levensduur. Het bedrijf wist de technologie daarbovenop te integreren in elektrische machines. Zo worden ook zwaardere tools steeds beter hanteerbaar en meer energie-efficiënt. In traditionele elektromotoren staan de uiteinden van de windingen (stator en rotor) via koolstofborstels in verbinding met een communator. Loopt gelijkstroom door deze verbinding, dan wekken de windingen een magnetisch veld op waardoor de motor draait. Aangezien de polen op de rotor steeds weer omkeren resulteert dit in slijtage van de koolstofborstels. Die zijn daarnaast gevoelig aan spanningspieken. Het gebruik van permanente magneten op de rotor, als alternatief voor de borstels, biedt de mogelijkheid om de commutatie elektronisch te laten verlopen.

Koolborstelloze toestellen zijn kleiner en lichter, en verbruiken bovendien minder energie.

OPMERKELIJKE VOORDELEN

WERELDWIJD VERSPREID

De commutatie komt tot stand met behulp van Hall-sensoren of chiptechnologie waarbij de positie van de rotor continu wordt gemonitord en doorgestuurd. Daardoor wordt steevast de correcte polariteit op de windingen gezet. Een werkwijze die opmerkelijke voordelen biedt in vergelijking met het mechanische procedé. Opvallend is immers de opbouw van innovatieve tools met een koolstofborstelloze dc-motor. Die is een stuk compacter uitgevoerd omwille van onder meer de daling in warmteontwikkeling in de behuizing en kan daardoor met meer robuuste, lichte en duurzame materialen zoals aluminium en kunststof worden geproduceerd. Resultaat: kleiner en lichter werkmateriaal voor vakmensen dat bovendien minder energie verbruikt en erg onderhoudsvriendelijk is; zelfs bij intensief gebruik.

Niettegenstaande de borstelloze motortechnologie intussen wereldwijd is verspreid, slaagde Hitachi er in een meer complexe interpretatie toe te passen op elektrische machines. Want ondanks de trend naar snoerloos gereedschap, zijn sommige opdrachten enkel met grotere vermogens uitvoerbaar. Boor- en breekwerken of haaks slijpen bijvoorbeeld, kunnen dankzij deze doorontwikkeling worden uitgevoerd met motoren die lichter, compacter en makkelijker hanteerbaar zijn. Zonder verlies aan kracht zodat installateurs en vakmannen hun werken meer efficiënt kunnen aanpakken. ❚

Het handgereedschap is voorts beter opgewassen tegen spanningspieken; denk bijvoorbeeld aan het gebruik met generatoren. Een langere levensduur is zodoende een logisch, maar uiterst belangrijk, voordeel van deze koolstofborstelloze varianten. Een niet te onderschatten volgend voordeel ligt bij het gebruik van verlengkabels. Zelfs over een lange afstand met verlengkabels treedt immers een verwaarloosbaar vermogensverlies op; toch een aanzienlijke troef voor vakmannen. Hitachi wist de nieuwe technologie te integreren in elektrische machines.

88 | INSTALLATIE & BOUW

ZWIJNDRECHT | Nieuwe kantoor DEME Tekst: Wouter Polspoel Beeld: IFTech

Compacte KWO-installatie voor nieuwe kantoren DEME Bij de recente uitbreiding van haar hoofdzetel aan de Scheldedijk in Zwijndrecht stelde de Belgische bagger-, waterbouwen milieugroep DEME duurzaamheid centraal. Het nieuwe gebouw voldoet dan ook aan de strenge EPB-eisen, onder meer door een compacte KWO-installatie die op duurzame wijze de energie levert voor de verwarming en koeling van de nieuwbouw. IFTech voorzag het bedrijf van dat systeem. Het nieuwe kantoorgebouw, dat plaats biedt aan 250 nieuwe, hooggespecialiseerde werknemers en aansluit op de bestaande gebouwen, voldoet aan de EPB-regelgeving door maximaal in te zetten op zaken als isolatie, externe zonneweringen en slimme verlichting. Daarnaast installeerde DEME ook een windturbine op haar terreinen om, samen met de reeds op andere gebouwen aanwezige zonnepanelen, de site te voorzien van energie. Een KWO-installatie die het gebouw duurzaam klimatiseert, vervolledigde het plaatje. IFTech, gespecialiseerd in opslag van warmte en koude in de bodem, leverde die.

ZANDEN VAN KATTENDIJK Raf Schildermans, projectleider bij IFTech, vertelt over het project: “Het was de eerste keer dat we samenwerkten met DEME. Een haalbaarheidsstudie moest dan ook uitwijzen of een systeem van koude-warmtopslag (KWO) kon worden geïnstalleerd voor de verwarming en koeling van het nieuwe gebouw. Al snel werd duidelijk dat de nabijheid van de Zanden van Kattendijk, bestaande uit een tussen de zeven en dertien meter dikke laag fijn zand, een geschenk was. Die bron bevat voldoende water om de KWO mee te voeden. We kozen er wel

voor te werken met twee bronnenparen, om te kunnen anticiperen op grote verlagingen of verhogingen in de zandlaag.”

MAXIMALE ENERGIE-EFFICIËNTIE “Het hart van de installatie bestaat uit de IFTech-heat pump skid of HPS,” gaat hij voort. “Dat is een hydraulische interface of koppeling tussen alle componenten van de installatie: de bronnen, warmtepomp, buffervaten en de koude- en warmtecollector. Die HPS heeft als troef dat ze in staat is om verwarming, koeling en beide gelijktijdig te leveren in combinatie met een niet-reversibele warmtepomp. De bijdrage aan passieve koeling wordt hierbij gemaximaliseerd om een maximale energie-efficiëntie te bekomen.”

KORTE OPBOUWTIJD De HPS wordt standaard geleverd met alle nodige hydraulische componenten en met de stuurkast voorzien van gestandaardiseerde software. “Daardoor konden we DEME een korte opbouwtijd, foutloze opbouw, compacte bouwgrootte en snelle opstart garanderen. Bovenop de energie-efficiëntie dus. Ik denk dan ook dat IFTech niet als enige tevreden terugblikt op de samenwerking met DEME,” besluit Schildermans. ❚

IFTech nv, uw design en build partner voor geothermische energie • prestatiegarantie • gelijktijdig koelen en verwarmen • compacte installatie op skid • geïntegreerd beheersysteem • tot 90% besparing op koelen

De KWO-installatie bij DEME heeft een compacte bouwgrootte.

Koolmijnlaan 185 B-3582 Beringen, België T: +32 11 450 750 F: +32 11 450 759 E: info@iftech.be www.iftech.be

De heat pump skid wordt standaard geleverd met alle nodige hydraulische componenten en met de stuurkast voorzien van gestandaardiseerde software.

Uit de Zanden van Kattendijk kan voldoende water gehaald worden om de KWO mee te voeden.

INSTALLATIE & BOUW | 89

DOORNIK | Crèche Les P’tits Soleils

Tekst: Philippe Selke Beeld: Giacomini

VLOERWARMING MAAKT DOORNIKSE CRÈCHE VEILIGER

In Doornik, langs de Schelde, opent in september de gloednieuwe crèche ‘Les P’tits Soleils’. Het gebouw van 700 m², ontworpen door de plaatselijke architect Bertrand Feys, biedt aan elk kind dubbel zoveel plaats als de overheidsregels voorzien. Giacomini is er verantwoordelijk voor de vloerverwarming.

90 | INSTALLATIE & BOUW

< H et Spider-systeem is compatibel met het standaardgamma aan buizen en accessoires, wat niet altijd het geval is bij concurrentiële systemen met een lagere hoogte.

DOORNIK | Crèche Les P’tits Soleils

Om die vloerverwarming te installeren viel de keuze uiteindelijk op de Spider van Giacomini, een dragende structuur in PP van maar 22 millimeter hoog, die een jaar geleden werd gelanceerd. Deze noppenplaat combineert verschillende voordelen: ze is zeer open, maar ook sterk dankzij haar 3D-structuur die de weerstand van de chape tegen barstjes versterkt. Nog een troef: ondanks de dunne chape-laag wordt de buis goed bedekt, wat een optimale verspreiding van de warmte mogelijk maakt. Het Spider-systeem is compatibel met het standaardgamma aan buizen en accessoires, wat niet altijd het geval is bij concurrentiële systemen met een lagere hoogte.

DRIE VERSIES

Robin Deschamps van Enertec en Julien Nyst van Giacomini.

De crèche tegen de Franse grens komt er volledig op privé-initiatief. De familie Foucart, die aan het hoofd staat van elektrisch ingenieursbedrijf Technord, is de gangmaker van het project. De hoofdzetel van het bedrijf ligt er dan ook vlak langs. Het idee van gesponsorde chrèches komt overwaaien uit Frankrijk, waar het concept al een tijdje wordt toegepast. De plaatsen in de crèche worden gereserveerd door bedrijven: een tiental van hen verdeelt onderling de 36 beschikbare bedden op het moment van de opening. Die capaciteit kan in de toekomst worden uitgebreid naar 45.

WIE CRÈCHE ZEGT, DENKT AAN VLOERVERWARMING De bouwheer koos bij dit project voor vloerverwarming. Julien Nyst, general manager Benelux bij Giacomini, legt uit waarom: “We hebben al een project met vloerverwarming uitgevoerd voor de familie Foucart. Voor dit project drong een gelijkaardig systeem zich op. De afwezigheid van radiatoren zorgt immers niet alleen voor een aanzienlijke plaatsbesparing en minder stofophoping, maar is ook veiliger voor de aanwezige kleuters. Daarbovenop wilde de klant een systeem met een trage reactietijd.”

In de catalogus van Giacomini vind je één standaardafmeting – 800 x 600 millimeter – in drie versies die verschillen op vlak van installatietechniek: zelfklevend, met clips en op een isolerend paneel van zes millimeter. Julien Nyst: “Hier gebruiken we de zelfklevende versie omdat er al een isolerende mousse en een dampscherm werden toegepast. Clips zouden het dampscherm kunnen beschadigen, met het risico dat de vloeibare chape zich mengt met de isolatie-mousse. Die zelfklevende versie van de Spider verkoopt nu trouwens het best, zonder twijfel omdat het een makkelijk te plaatsen systeem is. Deze crèche is tot nu toe de grootste oppervlakte waarop we ons product toepassen. Met uitzondering van enkele technische ruimtes bedekken we bijna de volledige 700 m² met vloerverwarming. Dat maakt bijna vier kilometer aan buizen.”

PLAATSING IS KINDERSPEL Tijdens het werfbezoek van Installatie en Bouw was ook de installateur aan het werk: Robin Deschamps, zaakvoerder bij installateur Enertec. “Het is de eerste keer dat ik met de Spider werk, en het gaat erg makkelijk en snel. Bij de start van het project werkten we nog met een ander product, maar de wil om een systeem met een goede reactiviteit en zwakke inertie te plaatsen deed de weegschaal kantelen naar de Spider.” Enertec leverde, installeerde en regelde de volledige HVAC-keten, maar Technord wou zelf het gebouwbeheersysteem ontwikkelen om alles aan te sturen. Logisch, aangezien het één van de belangrijkste competenties van de bouwheer is. ❚

De Spider, in de zelfklevende versie, geplaatst op de werf van de crèche ‘Les p’tits soleils’ in Doornik.

INSTALLATIE & BOUW | 91

Bedrijfsinformatie

Tekst en beeld: Hansa

Professionals profiteren van veiligheid en flexibiliteit HANSABLUEBOX is de naam van het nieuwe inbouwsysteem van HANSA. Dat werd voor de mengkraanseries en thermostaten van de segmenten HANSA|LIVING en HANSA|HOME ontwikkeld. Harald Fesenbeck, hoofd van het productmanagement, legt uit van welke voordelen installateurs kunnen genieten. Wat zijn precies de voordelen? Fesenbeck: “De installateur kan met de BLUEBOX inspelen op verschillende inbouwsituaties en de behoeften van gebruikers. Reden: in de ruwbouwfase wordt enkel de basiseenheid in de muur ingebouwd. Design en functie kunnen later nog worden bepaald.” Dat betekent dat de HANSABLUEBOX universeel kan worden gebruikt? Fesenbeck: “Ja, een comfortabele afstand van 31 millimeter tussen de aansluiting en de muur en een brede speelruimte van 75 tot 105 millimeter bij de inbouwdiepte maken het beste inbouwcomfort op de markt mogelijk.” Hoe verloopt de eindmontage? Fesenbeck: “Net zoals bij de installatie van de ruwbouw kan ook de eindmontage bijzonder tijdbesparend en veilig worden uitgevoerd. Een voorbeeld: de verbinding van de schakelaar tussen de functie-eenheid en de eindmontageset kan dankzij een onafhankelijke telescoopverbinding los van de omgeving meteen en eenduidig over de hele inbouwdiepte worden gemonteerd. Alle functie-eenheden met aanpassing en/of blokkering zijn met de keramische BLUESWITCH-schakelaar uitgerust. Resultaat: een hoge functiebetrouwbaarheid bij alle drukverhoudingen, een duidelijke bediening en vooral een lange gebruiksduur.” Welke drie voordelen onderscheiden de HANSABLUEBOX in het bijzonder? Fesenbeck: “Eerst en vooral, de seriematige BLUETUNE-functie. Dankzij die functie kan de rozet bij de eindmontage nog tot 3,5 graden in elke richting worden bijgesteld. Zo kunnen installateurs op een betrouwbare en gemakkelijke manier zorgen voor de parallellie met de tegelvoegen die nodig is bij hoekige rozetten. Bovendien zijn alle functie-eenheden met de keramische BLUESWITCH-schakelaar uitgerust. Er is dus maar één functie-element voor aanpassing en blokkering – dat garandeert extra kwaliteit en levert het beste comfort. Het derde voordeel is de reeds vermelde telescoopverbinding als ondersteuning bij de eindmontage.” ❚

92 | INSTALLATIE & BOUW

HANSABLUEBOX is de naam van het nieuwe inbouwsysteem van HANSA.

Bedrijfsinformatie

„ECHTE PROFESSIONAL S EISEN K WALITEIT: HANSABLUEBOX.“ Ontdek het nieuwe universele inbouwsysteem van HANSA . www.hansa-belgium.be

AZ_BLUEBOX_197x130_Belgien_RZ.indd 1

17.03.16 16:13

Harald Fesenbeck: “De installateur kan met de BLUEBOX inspelen op verschillende inbouwsituaties en de behoeften van gebruikers.”

INSTALLATIE & BOUW | 93

Sisto®-16RGA en Sisto®-16TWA - Met Belgaquacertificaat voor de complete afsluiter (kraan + membraan) Afsluiter met zachte dichting en directe doorlaat. Het volledig ingekamerde membraan zorgt voor een absolute afdichting en een hoge bedrijfszekerheid. Er komen geen bewegende onderdelen in contact met de vloeistof. De doorstroming zonder dode ruimtes garandeert het behoud van de zuiverheid van de vloeistof. De spiraalondersteuning verhoogt de levensduur en vergroot het drukbereik van het membraan. KSB Belgium · Zoning Industriel Sud · 1301 Bierges/Wavre · www.ksbbelgium.be

Onze technologie. Uw succes. Pompen Afsluiters Service ■

■

Veiligheidskleding

Tekst en beeld: Mewa

TIEN DO’S & DON’TS VOOR HET GEBRUIK VAN VEILIGHEIDSKLEDING Hoe kunnen medewerkers zich tegen gevaren op de werkvloer beschermen? Veiligheidskleding kan zeker helpen, op voorwaarde gebruikers ze correct dragen. Textieldienstverlener MEWA ondersteunt cliënteel bij de keuze van veiligheidskleding en heeft een checklist opgemaakt. Risicobeoordeling Eerst en vooral moet iemand het risico vaststellen. In welke sectoren wordt de kleding gedragen? Waartegen moet ze beschermen? Welk normenprofiel is vereist? Type kleding Wat zijn de voor- en nadelen bij de huidige kleding? Wat moet anders er anders? Kosten en opvolgkosten Een textieldienstverlener moet de beschermende kleding professioneel wassen en onderhouden. Dat is nodig om de veiligheidsfunctie van het materiaal te behouden. De prestaties die zulke dienstverleners in hun aanbod hebben, variëren. Het is belangrijk om na te gaan wie wat aanbiedt.

Veiligheidskleding helpt op de gevaren op de werkvloer te verminderen.

Reality Check: is de kleding geschikt? Veiligheidskleding moet getest worden op de eigenlijke plaats van gebruik. Hoe goed beschermt de kleding werkelijk tegen de daar bestaande risico’s? Tegen toegepaste chemicaliën en de effecten van hitte, bijvoorbeeld? Draagtest: wat zeggen de medewerkers? De medewerkers moeten de kleding testen en beoordelen. Kunnen ze alle bewegingen zonder probleem uitvoeren? Biedt de veiligheidskleding de noodzakelijke bescherming?

Veiligheidskleding moet getest worden op de eigenlijke plaats van gebruik. Hoe goed beschermt de kleding werkelijk tegen de daar bestaande risico’s?

Veiligheidskleding kopen met advies Om medewerkers veilig uit te rusten, moet je een beroep doen op vakkundig advies. Dat kan intern door een vakspecialist op vlak van arbeidsveiligheid, of extern door een competente dienstverlener. Zelf beschadigingen herstellen Elke aanpassing aan gecertificeerde kleding is niet toegelaten zonder voorgaand testen door de certificeringsinstantie. Dat geldt zelfs voor het inkorten van mouwen. Medewerkers informeren Een werkgever moet zijn medewerkers informeren over het type en de behandeling van de kleding, bijvoorbeeld door middel van een gebruikershandleiding. Professioneel wassen Veiligheidskleding mag je niet in de normale, huishoudelijke machine wassen. Daardoor kan ze haar beschermende functie verliezen. Geen compromissen maken Middelmatige bescherming is niet voldoende bij persoonlijke veiligheidsuitrustingen. Een optimale bescherming verbetert de rechtszekerheid. Ook hier bieden professionele textieldienstverleners de nodige ondersteuning. ❚

Om medewerkers veilig uit te rusten, moet je een beroep doen op vakkundig advies.

Dit is nieuw: Verordening voor Persoonlijke Beschermingsmiddelen (EU) 2016/425 De nieuwe EU-verordening die op 20 april 2016 in voege trad, moet een betere bescherming bieden aan de dragers van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). Ze zal de sedert 1989 geldende richtlijn 89/686/EWG vanaf 21 april 2018 opheffen. Professionele dienstverleners als MEWA voeren nu al alle voorwaarden van de verordening door – zo zijn ondernemingen en hun medewerkers zeker en veilig.

INSTALLATIE & BOUW | 95

Van klimatisatie tot all-round bouwbedrijf Deltha behartigt alles van HVAC, sanitair en elektro. Drie entiteiten - Deltha Engineering, Deltha Installation en Deltha Maintenance - staan garant om het volledige traject van ontwerp tot uitvoering en onderhoud op te volgen. Jan De Schepper, zaakvoerder van Deltha, heeft zijn bedrijf in een unieke Design & Build-structuur gegoten en stelde daarvoor een dynamisch en uitgebalanceerd team van medewerkers samen. “De klassieke methode om bouwprojecten uit te voeren, is duur en omslachtig. Door de vele tussenpersonen is bovendien nooit duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is. Met Deltha zijn we een andere weg ingeslagen. De bouwheer schrijft zijn ideeën uit en wij maken een totaaloﬀerte. Wij coördineren alles van A tot Z: ontwerp, uitvoering, inregeling en opstart.” BIM en 3D. Bij Deltha zijn ze ervan overtuigd dat Design & Build de toekomst is. Het bewijs hiervan zijn de positieve reacties van bestaande klanten en de verregaande interesse bij nieuwe contacten. De vraag naar Design & Build stijgt dag na dag. Echter is deze nieuwe methode in België nog niet volwaardig ingeburgerd en heerst er vooralsnog veel scepticisme bij de traditioneler ingestelde partijen. De omschakeling naar 3D en BIM vereist een nieuwe mind-set. Deltha gaat vol voor Design & Build. Op haar website worden de werkwijze en de voordelen ervan uitvoerig en gedetailleerd beschreven.

Demerstraat 5, 3590 Diepenbeek, T: 011 96 57 41, E: info@deltha.be, www.deltha.be

INSTALLATIE & BOUW

WIE DOET WAT VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kan deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Bel of mail voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw met Mathieu Noppe: T +32 50 36 81 70 - E m.noppe@louwersmediagroep.be

WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VOOR GERENOMMEERDE TOELEVERANCIERS VOOR INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

Staat u nog niet op www.installatieenbouw.be? Neem dan voor meer informatie contact op met Kevin Desender: k.desender@louwersmediagroep.be

SCHRIJF U NU IN VOOR ONZE ONLINE NIEUWSBRIEF!

WIE DOET WAT

ALGEMENE DIENSTVERLENING

BEVEILIGING

ELEKTRICITEIT E. VAN WINGEN

SECURITY SOLUTIONS

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Rijndijk 141 2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 71 341 71 11 F +31 71 341 41 92 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

MUYSHONDT SECURITY SOLUTIONS Lodderstaat 20 2880 BORNEM T +32 3 889 22 55 F +32 3 889 11 50 E info@muyshondt.be W www.muyshondt.be

E. VANWINGEN NV OBO BETTERMANN SA Bist 14 2630 AARTSELAAR T +32 3 870 74 00 F +32 3 887 40 00

Durmakker 27 9940 EVERGEM T +32 9 253 08 00 T +32 9 253 40 82 E info@vanwingen.be W www.vanwingen.be

E info@obo-betterman.com W www.obo-betterman.com

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX Branch office België Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 2 523 01 70 F +32 2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

BEDRIJFSWAGENINRICHTING

TEEK

BIM SOFTWARE EN CONSULTANCY

VERGOKAN NV

LEGRAND GROUP NV STABIPLAN BVBA Duboisstraat 39 2060 Antwerpen T +32 3 289 01 01 F +32 3 297 04 04 E info@stabiplan.be W www.stabiplan.com/nl-be

Kouterveldstraat 9 1831 DIEGEM

Meersbloem Meiden 16 9700 OUDENAARDE T +32 55 31 83 35 F +32 55 31 43 88 E sales@vergokan.com W www.vergokan.com

T +32 2 719 17 11 F +32 2 719 17 00

FEDERATIES

E info@legrandgroup.be W www.legrandgroup.be SECTOR ORGANISATIE VOOR VENTILATIE FÉDÉRATION POUR LE SECTEUR DE LA VENTILATION

BRANDERS & KETELS VENTIBEL VZW

G TEEK Boswegel 35 9190 STEKENE T +32 497 51 99 27 E info@g-teekbe W www.g-teek.be

RITTAL NV Stokkelaar 8

VAILLANT NV

9160 LOKEREN

Golden Hopestraat 15 1620 DROGENBOS T +32 2 334 93 00 E info@vaillant.be W www.vaillant.be

T +32 9 353 91 11

Volkstraat 57 2000 ANTWERPEN M +32 478 56 21 23 E hendrik.daem@ventibel.be W www.ventibel.be

GEREEDSCHAPPEN

F +32 9 355 68 62 E info@rittal.be W www.rittal.be

SORTIMO BVBA Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE T +32 2 355 03 70 F +32 2 355 03 71 E info@sortimo.be W www.sortimo.be

SORTIMO WEST Gentseweg 749 8793 SINT-ELOOIS-VYVE

SORTIMO CENTRUM

Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE

SORTIMO OOST

Industrieweg 49/7 3980 TESSENDERLO

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS BV REMEHA NV

EURO-DIESEL SA

Koralenhoeve 10 2160 WOMMELGEM T +32 3 230 71 06 F +32 3 354 54 30 E info@remeha.be W www.remeha.be

Rue de l’Avenir, 61

DOMOTICA

4460 GRACE-HOLLONGE T +32 4 247 79 00 F +32 4 246 20 20

Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 76 579 41 90 F +31 76 579 41 99 E Info@flir.com W www.flir.com

E mail@euro-diesel.com W www.euro-diesel.com

INSTALLATIEMATERIAAL

INRICHTING VAN BERDIJFSVOERTUIGEN

SCHLEIFENBAUER BV VTC BVBA Patrick Wagnonlaan 7 7700 MOESKROEN T +32 56 55 49 66 F +32 56 34 86 62 E info@vtc.be W www.vtc.be

98 | INSTALLATIE & BOUW

NIKO

Graafsebaan 68

Industriepark West 40 9100 ST.- NIKLAAS T +32 3 760 14 70 F +32 3 777 71 20 E sales@niko.be W www.niko.eu

5242 JN ROSMALEN T +31 73 523 02 56 F +31 73 521 23 83 E info@schleifenbauer.eu W www.schleifenbauer.eu

COMAP NV/SA Alsembergsesteenweg 454 1653 DWORP T +32 2 371 01 61 F +32 2 378 23 39 E marketing@comap.be W www.comap.be

WIE DOET WAT

LENAERTS NV

BEGETUBE NV Kontichsesteenweg 53/55

EL SYSTEMS

2630 AARTSELAAR

Senator Alfons Jeurissenlaan 1032 3520 ZONHOVEN T +32 11 81 92 92 F +32 11 81 92 93 E info@elsystems.be W www.elsystems.be

T +32 3 870 71 40 F +32 3 877 55 75 E info@begetube.com W www.begetube.com

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 11 60 92 10 F +32 11 52 54 47 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

NAESSENS HVAC Desselgemsesteenweg 39 8540 DEERLIJK T +32 56 61 31 13 F +32 56 61 72 42 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

INSTALLATIETECHNIEK HVAC/R COFELY AXIMA NV

NATHAN IMPORT/EXPORT

NATHAN IMPORT/EXPORT Lozenberg 4 1932 ZAVENTEM T +32 2 721 15 70

SURKIJN BVBA Holeikstraat 12 3545 HALEN T +32 13 44 14 05 F +32 13 44 43 29 E surkijn.bvba@telenet.be

Montenegrostraat 138-144 1190 BRUSSEL T +32 2 533 23 11 F +32 2 538 86 85 E brussels@cofelyaxima-gdfsuez.be W www.cofelyaxima-gdfsuez.be

LINUM EUROPE NV Vijverhoek 53, 8520 KUURNE T +32 56 35 92 94

F +32 2 725 35 53

F +32 56 35 88 47

E info@nathan.be

E info@linum.eu

W www.nathan.be

W www.linum.eu

ISOLATIEMANTELS LENAERTS NV

VIEGA Planet I business park

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 11 60 92 10 F +32 11 52 54 47 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

FUTURE CLIMA BVBA Essenlaan 9 3600 GENK T +32 89 38 40 38 F +32 89 38 20 38 E tim@futureclima.be W www.futureclima.be

Tollaan 101 c

Dendermondesteenweg 67

1932 Sint-Stevens-Woluwe

9070 DESTELBERGEN

T +32 2 551 55 10

T +32 9 335 76 02

F +32 2 503 14 33

F +32 9 335 76 03

E info@viega.be W www.viega.be

INSTALLATEURS ELEKTRICITEIT

ELECTRO-SECURITY-AIRCO-ENERGY

INDUSTRIEEL - PRIVAAT

ETI VAN DEN VEN Griffier Schobbenslaan 2a 2140 ANTWERPEN T +32 3 235 16 24 F +32 3 235 09 11 E luc.ost@etivdv.be W www.etivdv.be

INSTALLATEURS HVAC

NAESSENS HVAC Desselgemsesteenweg 39 8540 DEERLIJK T +32 56 61 31 13 F +32 56 61 72 42 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

2850 BOOM

E info@ehm.be W www.ehm.be

W www.isolatiemantels.be

KLIMAATBEHEERSING

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV

Industrieweg 3

F +32 3 844 50 85

E info@isolatiemantels.be

INSTALLATEURS SANITAIR

EHM BVBA

T +32 3 844 45 75

INSULUX BVBA

BCV WORKS Pieter Verhaeghestraat 8 8520 KUURNE T +32 (0)56 414998 W www.bcvworks.be

CROES-BELLEN NV

Rijndijk 141

Industriepark Kolmen 1208 3570 ALKEN T +32 11 31 40 27 F +32 11 59 13 50 E croes.bellen@scarlet.be W www.croes-bellen.be

2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 71 341 71 11 F +31 71 341 41 92 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX ELEKTROWERKEN DE PROFT Flor Hofmanslaan 4 9280 LEBBEKE T +32 52 41 07 24 E tim@electrowerkendeproft.be W www.electrowerkendeproft.be

Branch office BelgiÃ«

BENVITEC BUILDING NV

Koolmijnlaan 201 3582 BERINGEN T +32 11 45 07 50 F +32 11 45 07 59 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 2 523 01 70 F +32 2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

INSTALLATIE & BOUW

| 99

WIE DOET WAT

SENSORTECHNOLOGIE

TECHNISCHE PRODUCTEN

KOEL- & VERWARMINGSTECHNIEK N.V.

COLT INTERNATIONAL NV Zandvoorstraat 1, 2800 MECHELEN T +32 15 28 60 80 F +32 15 27 08 28 E info@be.coltgroup.com W www.coltinfo.b

KVT NV RESUS DISTRI NV

Plaslaar 48

Bredabaan 839

2500 LIER T +32 3 491 99 00

B-2170 MERKSEM T +32 3 640 33 91

F +32 3 491 99 29

F +32 3 640 33 93

E info@kvt-nv.be

E info@resus.eu

W www.kvt-nv.be

W www.resus.eu

BELIMO Radeweg 25 8171 MD VAASSEN T +31 578 576 836 E info@belimo.nl W www.belimo.nl

VEILIGHEIDSKLEDIJ

SOFTWARE A DIVISION OF

THE AIRCONDITIONING

MEWA SERVIBEL S.A.

COMPANY

COOLWORLD RENTALS BVBA

Haringrodestraat 56, 2018 ANTWERPEN

Adequat NV Business Center

T +32 3 288 66 44

Brusselsesteenweg 159, 9090 MELLE

F +32 3 288 03 03

T +32 9 335 26 90

E info@tac.be

T 0800 88900 (gratis)

W www.tac.be

E sales@coolworld-rentals.be

F +32 50 32 38 08

W www.coolworld-rentals.com

E info@bouwsoft.be

BOUWSOFT Molenweg 9 8377 MEETKERKE T +32 50 45 40 80

Avenue Léopold III 33 7134 PÉRONNES-LEZ-BINCHE T +32 64 23 07 00 F +32 64 23 08 00 E info@mewa.be W www.mewa.be

VENTILATIE

W www.bouwsoft.be

STUDIEBUREAUS TECHNIEKEN www.aldesbenelux.com

INTERCOOL Uitbreidingstraat 10 2600 BERCHEM

ALDES BENELUX BV BELGIAN BRANCH

GALLETTI BELGIUM NV Essenestraat 16, 1740 TERNAT

T +32 3 825 55 66

T +32 496 81 21 19

E info@intercool.be

E pierre.vueghs@galletti.be

VAN LOOY GROUP NV

W www.intercool.nl

W www.galletti.be

Noordersingel 19 2140 BORGERHOUT T +32 3 235 35 08 F +32 3 235 64 69 E info@vanlooy.com

POMPEN

Rue Jean Verkruyts 60 4681 OUPEYE T +32 4 374 98 20 F +32 4 374 98 29 E info@ aldesbenelux.com W www.aldesbenelux.com

W www.vanlooy.com

AIR TRADE CENTRE AIRCOTECH BELGIË

GRUNDFOS BELUX

Assesteenweg 117

Boomsesteenweg 81-83

1740 TERNAT

2630 AARTSELAAR

T +32 2 582 77 50

T +32 3 870 73 00

E info@aircotech.be W www.aircotech.be

KLIMATISATIE

F +32 3 870 73 01 W www.grundfos.nl

SANITAIR

BOTEC NV Sportstraat 42-44 2160 WOMMELGEM T +32 3 354 36 18 F +32 3 354 41 92 E info@botec.be W www.botec.be

TECHNISCHE CONTROLE

Beter Zeker. SWEGON BELGIUM NV Rue de Huy 24 B-4280 Hannut

DELABIE BENELUX Kommenstraat 20

BTV - TECHNISCH BUREAU VERBRUGGHEN VZW

F +32 19 51 93 21

T +32 2 520 16 76

E info@swegon.be

E info@delabiebenelux.com

Van der Sweepstraat 3 bus 44 2000 ANTWERPEN T +32 3 216 28 90  F +32 3 238 86 65 E raf.hectors@btvcontrol.be

W www.swegon.be

W www.delabiebenelux.com

W www.btvcontrol.be

T +32 19 51 93 20

100 | INSTALLATIE & BOUW

B-1070 BRUSSEL

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7119489 F +32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

AEROPULMO BVBA

Industriepark Brechtsebaan 22 2900 SCHOTEN T +32 3 685 49 00 F +32 3 680 12 30 E info@aeropulmo.be W www.aeropulmo.be

LEMMENS SA Chaussée de Tirlemont 102 5030 GEMBLOUX T +32 81 62 52 52 F +32 81 62 52 53 E info@lemmens.com W www.lemmens.com

WIE DOET WAT

VERLICHTING REMEHA NV MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE

Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM

Autobaan 2, 8210 LOPPEM

T +32 3 286 85 50

DAIKIN AIRCONDITIONING BELGIUM NV

F +32 3 354 54 30

A. Franklin 1B

E info@remeha.be

1300 Waver

T +32 50 40 48 48 F +32 50 39 26 04 E info@mitsubishi-electric.be W www.mitsubishi-electric.be

OSRAM BENELUX BV Postbus 115 2900 AC CAPELLE A/D IJSSEL T +31 10 750 14 14 F +31 10 750 14 06 E ronald.moeskops@osram.nl

W www.remeha.be

Industriezone 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 8790 WAREGEM T +32 56 62 71 11 F +32 56 60 28 51 E info@renson.be W www.renson.be

F +32 10 24 49 10 E info@daikin.be

W www.osram.nl

RENSON® VENTILATION NV

T +32 10 23 72 23

W www.daikin.be

ZEHNDER GROUP BELGIUM VEKO LIGHTSYSTEMS BVBA Gulkenrodestraat 7, Unit 10 2160 WOMMELGEM

Blarenberglaan 3c/001 2800 MECHELEN T +32 15 28 05 10

MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE

T +32 3 827 21 96

F +32 15 28 05 11

Autobaan 2

F +32 3 825 52 86

E info@zehnder.be

E sales@veko.be

W www.zehnder.be

W www.veko.be

ZONNEPANELEN

8210 LOPPEM T +32 50 40 48 48 F +32 50 39 26 04 E info@mitsubishi-electric.be W www.mitsubishi-electric.be

SYSTEMAIR

VERWARMING

Romeinsestraat 6 00/01 3001 HEVERLEE T +32 16 38 70 80 F +32 16 38 70 89

REMEHA NV

E info@systemair.be W www.systemair.be

TROX BELGIUM NV Paepsemlaan 18g 1070 BRUSSEL T +32 2 522 07 80 F +32 2 520 21 78 E info@trox.be W www.trox.be

SOLAR SPIRIT BVBA

Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM

AIR TRADE CENTRE

Meester van der Borghtstraat 58

T +32 3 286 85 50

Hoogstraat 180

2580 GRASHEIDE

F +32 3 354 54 30

1930 ZAVENTEM

T +32 15 63 52 21

E info@remeha.be

T +32 2 711 94 89

F +32 15 76 10 21

W www.remeha.be

F +32 2 721 04 33

E info@solarspirit.be

E sales.belgium@airtradecentre.com

W www.solarspirit.be

W www.airtradecentre.com

REMEHA NV COOLWORLD RENTALS BVBA Adequat NV Business Center

VENTILAIR GROUP Pieter Verhaeghestraat 8 8520 KUURNE T +32 56 36 21 20 F +32 56 36 21 21 E be@ventilairgroup.com W www.ventilairgroup.be

STIEBEL ELTRON BVBA

A DIVISION OF

Brusselsesteenweg 159, 9090 MELLE T +32 9 335 26 90 T 0800 88900 (gratis) E sales@coolworld-rentals.be

Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM T +32 3 286 85 50 F +32 3 354 54 30 E info@remeha.be W www.remeha.be

WARMTEPOMPEN

‘t Hofveld 6 1702 GROOT-BIJGAARDEN T +32 2 423 22 28 F +32 2 423 22 12 E info@stiebel-eltron.be W www.stiebel-eltron.be

WATERBEHANDELING

W www.coolworld-rentals.com

ZEHNDER GROUP BELGIUM Blarenberglaan 3c/001 2800 MECHELEN T +32 15 28 05 10 F +32 15 28 05 11 E info@zehnder.be W www.zehnder.be

SCHWANK BV

CTC BENELUX

Nijverheidsweg 5

Vlamingstraat 4

4104 AN CULEMBORG

8560 WEVELGEM

T +31 345 51 31 43

T +32 56 43 28 53

F +31 345 51 84 64

F +32 56 41 76 36

E g.cooreman@schwank.be

E info@ctcbenelux.com

W www.schwank.be

W www.ctcbenelux.com

BWT BELGIUM NV Leuvensesteenweg 633 1930 ZAVENTEM T +32 2 758 03 10 F +32 2 758 03 33 E info@bwt.be W www.bwt.be

INSTALLATIE & BOUW

| 101

› Meest compacte oplossing Perfect te integreren in een kast dankzij zijn kleine afmetingen 370x530x360 mm.

› Installatievriendelijk Zeer gemakkelijk te monteren en installeren dankzij het doordachte ontwerp

Hybride gas condensatie- en warmtepomptechniek

Remeha Tzerra Hybrid Split

› Perfecte combinatie met Nest Het vormt een ideale combi met de zelflerende Nest thermostaat om op een nog efficiëntere manier te verwarmen.

› Groene gedachte Stoot 20% minder CO2 uit dan een klassieke condenserende gasketel.

› Kostenbesparend Het hybride systeem verkiest steeds de meest zuinige energiebron voor de aansturing van uw verwarming of sanitair warmwaterproductie.

› Top prestaties Rendement van 109,2% (50°C - 30°C) Royaal tapwaterdebiet tot 19 l/min ( 30°C)

› Ecolabel Verwarming A++ Sanitair warm water A

Remeha Tzerra Hybrid Split binnenunit + Remeha Tzerra Hybrid Split buitenunit

Duurzaam warmte duo De hernieuwbare verwarming van de toekomst Remeha stelt voor de Tzerra Hybrid Split, de geavanceerde warmtepomptechnologie in combinatie met de buitengewone en compacte condensati gaswandketel. De hybride werking zorgt ervoor dat het systeem automatisch en zeer snel in alle omstandigheden kiest voor de meest efficiënte energiebron. Dankzij de Remeha Tzerra Hybrid Split bespaart u efficiënt kosten bij uw verwarming en sanitair warmwaterproductie. Dit duurzame duo stoot eveneens tot 20% minder C02 uit. De Remeha Tzerra Hybrid Split vermindert uw verwarmingskosten en draagt bij aan uw groene toekomst.

Perfect te combineren met de zelflerende thermostaat, Nest. Wordt een gekwalificeerde Nest Pro installateur, volg de opleiding bij het Remeha trainingscenter. Meer info? http://training.remeha.be

Remeha nv • Koralenhoeve 10 • 2160 Wommelgem • T +32 (0)3 230.71.06 E info@remeha.be

remeha.be

www.begetube.com

Modulaire luchtverdeelkast 12 x ø 63 + 2 x oval duct beperkte inbouwhoogte collector mag ingestort worden in de chape beschikbaar in 2 mogelijke uitvoeringen: 1: met een gesloten deksel 2: met een deksel voorzien van een aansluiting in ø 180 herpositioneerbaar deksel waardoor de hoofdaansluiting in stappen van 90° kan worden verdraaid koppelbaar met elkaar of met tunnelluchtverdeelkast hoofdaansluiting op boven- of onderzijde of via de zijkant eenvoudig push en click verbindingssysteem luchtdichtheid klasse D

BEGETUBE N.V. Kontichsesteenweg 53 - 55 B-2630 Aartselaar t + 32 3 870 71 40 f + 32 3 877 55 75 info@begetube.com www.begetube.com

member of

ONTDEK

DE DRUKGECOMPENSEERDE SATELLIET VOOR WARMTEMETING !

Beheer van het wateren energieverbruik per appartement

Voorrang schakeling sanitair

Compatibel met radiatoren (GE556Y320 hoge temperatuur) of met vloerverwarming (GE556Y321 lage temperatuur)

Controle van de differentiële druk (DPC)

Debiet instelling Productie SWW per appartement via individuele warmtewisselaar

Thermische veiligheid

REF. : GE556Y320/321

VRAAG ONS OM ADVIES ! Onze projectdienst bekijkt graag samen met u uw project aangaande de technische kenmerken – zowel in ontwerpfase als in uitvoering. Tel. : +32 (0)10 42 06 50 • info@giacomini.be Giacomini Benelux n.v. Rue Provinciale, 273 • B-1301 Bierges (Wavre) Tel. : +32 (0)10 42 06 50 • Fax : +32 (0)10 42 06 99 info@giacomini.be • benelux.giacomini.com