Installatie & Bouw be 05 2016 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 5

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WW W. I N S TAL L AT I E ENB OUW.B E

Energieminister Bart Tommelein: “Elke Vlaming één zonnepaneel”

Vraagsturing bij residentiële warmtepompen FiSQ: kwaliteitscertificaat voor brandbeveiliging

500 ventilatieluiken in dak Docks Bruxsel

NUMMER 5 2016

SEPTEMBER - OKTOBER

Ontdek de grootste BIM-bibliotheek voor MEP engineers Bezoek www.mepcontent.eu en ga direct aan de slag!

The BIM library for MEP engineers

Een nieuwe mazoutketel met A label is zo veel zuiniger dat ze hem zullen aanbidden! Zijn je klanten op zoek naar een mooie besparing? Raad hen dan aan om te investeren in een nieuwe mazoutketel met A label. Daarmee verbruiken ze tot 30 % minder en beschikken ze meteen over een energiezuinige ketel van de nieuwste generatie. De goden zullen met hen zijn!

Meer info op www.informazout.be

Warm voor de toekomst

D E S I G N I N G

I N N O V A T I V E

S O L U T I O N S

Our VISION is keeping the world COOL

Of het nu gaat om koelbehoefte of verwarmingsbehoefte, als wereldwijd marktleider in technisch hoogwaardige verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsystemen is Carrier in staat om in iedere klimaatbehoefte te voorzien.

â&#x153;&#x2020; 088 567 67 00 www.carrier.nl/klimaatoplossingen

UITGAVE

Voorwoord

5 Zon, wind en … vuur

Zonne-energie. Daar wil de nieuwe minister van Energie, Bart Tommelein, volop op inzetten. Volgens hem is de omslag naar een hernieuwbaar, flexibel, competitief en betaalbaar energiesysteem in Vlaanderen volop bezig. In die toekomst zullen steeds meer burgers zelf instaan voor hun energie door zonnepanelen op hun daken. En voor wie er geen kan installeren, wil hij drempels wegwerken om makkelijk te kunnen investeren in het ‘zonnedak’ van een ander. Dit najaar komt Tommelein ook met een windplan uit, dat drempels voor windenergie weg moet nemen. Begin 2017 staat er ook nog een warmteplan op de agenda, om het onderbenutte potentieel van warmte-energie volop te gebruiken. Wind en zon. Allemaal goed en wel, maar een grote toename van hernieuwbare energie vraagt ook om grote aanpassingen aan onze energie-infrastructuur. De beperkte voorspelbaarheid en variabiliteit maken het moeilijk om volledig afhankelijk te worden van zonen windenergie. Wetenschappers zoeken naar oplossingen om dat nadeel om te buigen en een cruciaal onderdeel daarbij is vraagsturing. Wereldwijd zijn er de laatste jaren talloze onderzoeken naar de baten van de verschuiving van de elektriciteitsvraag opgestart. Ook aan de KU Leuven, waar Dieter Patteeuw naar het potentieel van vraagsturing bij residentiële warmtepompen keek. Een van zijn conclusies: door slimme vraagsturing moet het mogelijk zijn om ook de bekende ‘winterpieken’ en mogelijke black-outs in de winter aan te pakken. Op het niveau van de individuele woning ziet Patteeuw een CO2-besparing van 15 procent, bovenop de voordelen van het inschakelen van een warmtepomp. Meer weten? Lees het artikel ‘vraagsturing bij residentiële warmtepompen’. We hebben het in deze Installatie & Bouw ook over een ander natuurelement: vuur. En dan vooral over hoe het te bestrijden. Fireforum, een vereniging die streeft naar een betere brandbeveiliging, presenteert het FiSQ-certificaat, een kwaliteitsgarantie voor installateurs en plaatsers van brandbeveiligingssystemen. Dat moet het andere bedrijven mogelijk maken om zeker met gekwalificeerde partners in zee te gaan en zo de algemene brandveiligheid van onze gebouwen te verhogen. Hogere kwaliteitseisen, we kunnen het enkel toejuichen. Over het vierde natuurelement, aarde, brengen we niets, maar dat vervangen we door een bespreking van enkele mooie projecten, zoals het AZ Alma in Eeklo.

Jeroen Schreurs

INSTALLATIE & BOUW | 5

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift & website over installatietechniek, HVAC, Sanitair en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 4 • nummer 5 • 2016 Verschijnt 6 x per jaar

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

H.B.J.M. Louwers Domein De Herten Hertsbergsestraat 4, B-8020 Oostkamp Postbus 85, B-3900 Overpelt T +32 50 36 81 70 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

EINDREDACTIE

Rik Neven, Jeroen Schreurs

REDACTIETEAM

Michel van den Bosch, Kevin Moens, Jeroen Schreurs, Philippe Selke, Nick Vanderheyden, Frie Van der Planken

BLADMANAGERS

Freddy Fierens E f.fierens@louwersmediagroep.be Mathieu Noppe E m.noppe@louwersmediagroep.be

ADVERTENTIES

www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en project E traffic@louwersmediagroep.be Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 50 36 81 70

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Eva Huyghebaert Sandra Reijnders

ABONNEMENTSPRIJS

Abonnementsprijs België: € 54,00 per jaar excl. BTW Buiten België: € 90,00 per jaar excl. BTW KBC Neerpelt: 731-0251429-77 t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Installatie & bouw Informatie over abonnementen: T +32 50 36 81 70

INHOUD Uitgebreid zorgaanbod op nieuwe duurzame campus Project in de kijker: AZ Alma in Eeklo Ruim 500 ventilatieluiken in glazen dak Docks Bruxsel De Pen: Vlaams minister van Energie Bart Tommelein

8 10 14 18

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt, België

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Installateurs verwarming, elektriciteit, sanitair, klimatisatie en luchtbehandeling, leden van de VCB Vlaamse Confederatie Bouw, BVA Bond van Vlaamse Architecten, CIB Vlaanderen de Confederatie van Immobiliënberoepen van Vlaanderen, ORI Organisatie van Raadgevende Ingenieurs, Engineering- en Consultancybureaus, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, abonnees, betrokken ministeries en diensten, provinciale en gemeentelijke overheden en betrokken federale, Vlaamse en regionale organisaties, facilitymanagers bedrijven met eigen onderhoudsploeg, fabrikanten, invoerders en groothandelaars uit de sector.

VORMGEVING/ART DIRECTION T +32 50 36 81 70 E studio@louwersmediagroep.be

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

THEMA BRANDBEVEILIGING FiSQ, Fire Safety Quality-certificaat voor bedrijven in de sector van brandbeveiliging Eén jaar NBN S21-100: Een verbetering voor de brandveiligheid? Europese norm doorvoeringen nog dit jaar van kracht Correct brandwerend afdichten van HVAC, sanitair en elektriciteit Iedereen mag brandwerend afdichten Makkelijk te installeren branddeurmagneten “Wetgeving brandveiligheid onvoldoende gekend”

20 23 27 28 30 31 32

Zorgcampus Linkeroever: WZC met volledig geïntegreerd ontwerp

34 37 38

3-in-1 regelkranen winnen tijd en ruimte Nieuwe naam en logo weerspiegelen echte waarden van HVAC-expert

THEMA VERWARMING Warmtepompen, anders bekeken Vraagsturing bij residentiële warmtepompen Installateur helpt tennisclub uit de nood na brand Vloerverwarming bij renovatie: geen beperkingen meer

39 41 43 44

Inhoud

Sectornieuws

Luchtgroepen met recuperatie voor Havenhuis Antwerpen

Fabrikant biedt antwoord op moderne ventilatie-eisen

FEST-congres: “Groothandels moeten een versnelling hoger schakelen”

HVAC-specialist komt uit met nieuw merk

Gasbeheersing van A tot Z

Colruyt kiest voor efficiënte plug-and-play-koelinstallatie

THEMA KLIMATISATIE UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WWW. INSTA L L ATIE E NB OU W. B E

NUMMER 5 2016

Energiezuinig ventileren en verwarmen in nieuwbouwwoning Luik Een nieuwe generatie wtw

64 68

SEPTEMBER - OKTOBER

Energieminister Bart Tommelein: “Elke Vlaming één zonnepaneel”

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

Vraagsturing bij residentiële warmtepompen FiSQ: kwaliteitscertificaat voor brandbeveiliging

Energy Academy Europe: schoolvoorbeeld van installatietechniek Belgische ‘Easy Maintenance’ tool wordt troef voor hele KSB Groep Corrosieproblemen. Hoe zit het nu echt?

WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE

Een composieten of stalen gasfles? Nieuwe reinigingsfilter voor verwarmingsinstallaties Nieuwe condenswaterpomp: lager verbruik en minder lawaai

5 2016099 I&B BE 05.indd 1

Coverbeeld: Colt International.

13-10-16 10:07

Afvoerputten en goten als voorbeeld van vakmanschap Wie Doet Wat

70 72 74 75 77 81 82 85

LANDEN | Zorgcampus Oleyck

Het Leuvense architectenbureau AR-TE werkte een ontwerp uit dat een maximale woonkwaliteit in een aantrekkelijke, huiselijke omgeving centraal zette. Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Zorgcampus Oleyck

UITGEBREID ZORGAANBOD OP NIEUWE DUURZAME CAMPUS In de Oost-Brabantse gemeente Landen werd in 2006 duidelijk dat er nood was aan een uitgebreid zorgaanbod en nieuwe voorzieningen voor ouderen. Ook het bestaande woonzorgcentrum was aan vervanging toe. Het Leuvense architectenbureau AR-TE werkte een ontwerp uit dat ook op technisch vlak in het oog springt: WZC Oleyck

Het Landense OCMW besloot na de studie uit 2006 om de nodige voorzieningen te bouwen en alles te verenigen op een zorgcampus. Zo kan makkelijker ingespeeld worden op een wijzigende zorgvraag van de oudere, zonder dat die terug de vertrouwde omgeving moet verlaten. Het oude woonzorgcentrum, voor 50 personen, werd vervangen door een gebouw met 92 plaatsen, met op het gelijkvloers een grote polyvalente ruimte met cafetaria en een kapsalon voor de bewoners.

VLAK BIJ CENTRUM, VLAK BIJ GROEN Het Leuvense architectenbureau AR-TE werkte een ontwerp uit dat een maximale woonkwaliteit in een aantrekkelijke, huiselijke omgeving centraal zette. Naast de 40 assistentiewoningen en het nieuwe WZC komt er ook een

8 | INSTALLATIE & BOUW

dagverzorgingscentrum met 15 plaatsen. De campus wordt gebouwd aan de Oscar Huysecomlaan. Hoewel het stadscentrum vlakbij is, komen de nieuwe gebouwen te liggen in een groene omgeving met onder meer een wandeltuin, een dierenparkje en zicht op het natuurgebied de Beemden.

AMBITIEUS EN DUURZAAM PROJECT AR-TE vatte het woonzorgcentrum op als een grootschalig, rond het eigen ‘erf’ geplooid bouwvolume met als historische referentie het model van de ‘vierkantshoeve’. De leefruimten op de afdelingen zullen ingericht worden voor kleinere groepen (circa 15 personen). Activiteiten ondernemen in een kleinere groep, zoals samen eten, bevordert namelijk het sociaal contact van de bewoners en het gevoel van

DOM-group leverde de elektronische sluitsystemen voor het project

LANDEN | Zorgcampus Oleyck

'Het Leuvense architectenbureau AR-TE werkte een ontwerp uit dat ook op technisch vlak in het oog springt: WZC Oleyck'

huiselijkheid. Woonzorgcampus Oleyck is ook erg ambitieus op het vlak van duurzaamheid, met een score van K30 als doel. Een performante gebouwschil en hoogrendement producerende warmte- en koudebronnen maken van het woonzorgcentrum een laag energetisch gebouw. Voor een efficiënt waterbeheer worden waterbassins aangelegd om regenwater te filteren en te hergebruiken en dankzij de skeletstructuur van het gebouw kunnen de indeling en functie flexibel aangepast worden aan toekomstige noden. Er zijn slimme oplossingen met betrekking tot mobiliteit en ICT in het ontwerp geïntegreerd zoals een fiets- en scooterkelder met aangepaste lift en elektrische oplaadpunten en WIFI-hotspots in publieke ruimtes.

Naast de 40 assistentiewoningen en het nieuwe WZC komt er ook een dagverzorgingscentrum met 15 plaatsen.

NOG DAGOPVANG EN ASSISTENTIEWONINGEN DOM-group leverde de elektronische sluitsystemen voor het project. Die zijn cruciaal in grote zorggebouwen. Concreet gaat het om zo’n 200 DOM EniQ Pro (elektronische cilinders), een twintigtal DOM EniQ Accessmanagers (wandlezers),19 DOM Pincode klaviers, 250 gebruikers (DOM badges) en 87 locker slotjes (DOM-Ronis). Die producten zijn enkel voor het woonzorgcentrum. Er volgen nog een dagopvang eind 2016 en assistentiewoningen in 2017. ❚

AR-TE vatte het woonzorgcentrum op als een grootschalig, rond het eigen ‘erf’ geplooid bouwvolume.

INSTALLATIE & BOUW | 9

EEKLO | AZ Alma

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Els Jonckheere

PROJECT IN DE KIJKER:

AZ ALMA IN EEKLO Begin 2017 verhuizen beide campussen van AZ Alma naar een nieuwbouwziekenhuis aan de Ringlaan in Eeklo –dé visualisering van de fusie tussen het vroegere Elisabeth Ziekenhuis van Sijsele en de Heilig Hartkliniek van Eeklo. Het nieuwe ziekenhuis heeft onder andere een BEO-veld en een KWO-installatie. Studiebureau De Klerck tekende de technieken uit. De gebouwen van beide campussen van AZ Alma voldeden niet meer aan de behoeften van een hedendaags zorgproject. Daarom drong een nieuwbouw zich op. In twee jaar tijd bouwde ruwbouwaannemer MBG de structuur en de huid van een site van ongeveer 60.000 vierkante meter. Die stond er eind 2014, waarna de werken aan de technieken begonnen. SDK uit Brugge tekende alles uit: Elektriciteit, datanetwerk, sanitaire toestellen, regenwatersysteem, verwarming, luchtgroepen, de buizenpost, verlichting, medische gassen, liften, keuken, koel- en diepvriescellen, camerabewaking en toegangscontrole. Het bureau uit Brugge is dan ook gespecialiseerd in ziekenhuizen en woonzorgcentra.

COMPACTE TECHNISCHE RUIMTES Het concept van het ziekenhuis bestaat uit twee grote T-vormige vleugels, met een achterliggend medisch-technisch blok en centraal een ‘glazen’ atrium als hart van de site. De beide vleugels (Blok B & C) bestaan uit zeven bouwlagen, waarvan Het concept van het ziekenhuis bestaat uit twee grote T-vormige vleugels en een ‘glazen’ atrium als hart van de site.

'De gebouwen van beide campussen van AZ Alma voldeden niet meer aan de behoeften van een hedendaags zorgproject' één deels ondergronds en een dakverdieping met de technische lokalen. Ook al is dat een groot volume, de compactheid van de technische ruimtes maakte het project soms toch tot een uitdaging. Dries Jacobs, projectverantwoordelijke bij De Klerck: “Ook al wordt alles in de ontwerpfase minutieus uitgetekend, in uitvoering kom je toch altijd zaken tegen waar je moet op anticiperen, zoals smalle technische plafonds.”

BEO-VELD EN KWO-INSTALLATIE Functionaliteit, duurzaamheid en ‘zorgverblijf’ staan centraal bij de realisatie van dit regionale, goed bereikbare en servicegerichte ziekenhuis. Door verfijningen van het programma en het gebruik van nieuwe materialen en technieken, evolueert het ontwerp mee met de tijd. Op die manier is het ziekenhuis bij de opening niet gestoeld op inzichten van tien jaar geleden, maar klaar voor een periode van dertig jaar. Zo zorgen een BEO-veld – met boringen van 100 meter diep onder het parkeergebouw en een KWO-installatie voor warmte- en koudevoorziening.

BLIJVENDE MOTIVATIE Het project zit nu in een controle- en goedkeuringsfase, maart 2017 staat de officiële opening gepland. Voor Jacobs was het een erg leuk project. “Een goede samenwerking met aangename partners, zowel het ziekenhuis, de architect als de aannemer. Dat blijft je motiveren doorheen de lange doorlooptijd van zulke projecten, en dat is belangrijk om de doelstelling te halen.” ❚

Het project zit nu in een controle- en goedkeuringsfase, maart 2017 staat de officiële opening gepland.

10 | INSTALLATIE & BOUW

EEKLO | AZ Alma

Het OBO Magic-systeem zorgt zo bij de installatie voor een hoog tempo, zonder concessies te doen aan stabiliteit en draagkracht. Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: OBO Bettermann

AZ ALMA:

DRAADGOTEN MET SCHROEFLOZE VERBINDINGEN De eindfase in de bouw van het AZ Alma in Eeklo markeert een eindpunt voor OBO Bettermann, dat de laatste jaren veel ziekenhuisprojecten de revue zag passeren. Dankzij een uitgebreid gamma en Duitse kwaliteit komt het bedrijf met zijn producten in veel grote infrastructuurprojecten aan bod. Voor het ziekenhuis is Eeklo – dat begin 2017 de deuren opent voor het grote publiek – produceerde en leverde OBO Bettermann draad- en kabelgoten en grote aantallen verbindingsdozen . Dat doet het bedrijf in opdracht van EEG. “We werken heel graag met EEG samen. Het bedrijf kent onze materialen heel goed en gaat graag met ons in zee,” zegt Luc Buyse, key account manager bij OBO Bettermann. “In dit geval zijn onze draadgoten en geperforeerde kabelgoten gebruikt. Die zijn beiden van het type Magic en onderscheiden zich door hun schroefloze verbindingen, een innovatie. ›

'Zowel bij de pure langsverbinding als bij de aansluiting op hulpstukken zijn geen verbindingsonderdelen of montagegereedschappen nodig'

INSTALLATIE & BOUW | 11

VISUALISING TIME INFORMATION & SCORE

Westerstrand e-mail banner.indd 1

5/10/15 16:36

Geef uw zorg een extra touch INTERAXIO

interAxio is het nieuwste IP gebaseerde zorgen oproepsysteem van Televic Healthcare. Door de laatste technologische evoluties te integreren biedt het een unieke oplossing op vlak van patiëntveiligheid en interactiviteit voor de verzorgers. Een gebruiksvriendelijke terminal met groot aanraakscherm assisteert de gebruiker. Één enkele aanraking volstaat om alle functies te bedienen gaande van verpleegoproep en zorgregistratie tot interfonie. interAxio betekent meer interactie, meer overzicht en meer efficiëntie !

Westerstrand Europe nv I.Z. Waterven 18 T.: +32 (0)56 36 35 20 8501 KORTRIJK-HEULE F.: +32 (0)56 36 35 21 E-mail: info@westerstrand.be Website: westerstrand.be

www.televic-healthcare.com

BEZOEK ONS OP EXPO60 + STAND 1348

Elektro-installatiesystemen van OBO: een volledig gamma Les systèmes d’installation électrique d’OBO: un ensemble complet VBS Verbinding en bevestiging VBS Raccordement et fixation TBS Transiënten- en bliksembeveiliging TBS Protection contre les courants transitoires et contre la foudre KTS Kabeldraagsystemen KTS Support de câbles BSS Brandwerende systemen BSS Protection contre les incendies LFS Wandgoten en kabelkanalen LFS Câblage EGS Inbouwapparatuur, Module 45 EGS Appareillage, Module 45 UFS Ondervloersystemen UFS Sous-chape

BUILDING CONNECTIONS OBO BETTERMANN nv • Bist 14 • 2630 Aartselaar • T 03/870.74.00 • F 03/887.40.00 • E info@obo.be • www.obo.be

EEKLO | AZ Alma

Voor het ziekenhuis is Eeklo – dat begin 2017 de deuren opent voor het grote publiek – produceerde en leverde OBO Bettermann draad- en kabelgoten en grote aantallen verbindingsdozen.

Projectinfo

Eén uniforme en correcte tijd binnen ziekenhuizen Zowel bij de pure langsverbinding als bij de aansluiting op hulpstukken zijn geen verbindingsonderdelen of montagegereedschappen nodig. Gewoon samen steken, inklikken, klaar. Dat bespaart voorraad van verbindingsonderdelen en vooral tijd en dus kosten. Het OBO Magic-systeem zorgt zo bij de installatie voor een hoog tempo, zonder concessies te doen aan stabiliteit en draagkracht.”

TOTAALGAMMA OBO staat bekend als een Duits bedrijf van hoge kwaliteit. Het heeft een uitgebreid totaalgamma – met onder andere kabelgoten, verbindingsdozen, kabelklemmen, ondervloersystemen en bliksembeveiliging – en kan als fabrikant ook producten op maat maken. “Allerlei broodnodige zaken bij grote projecten dus, ook in een ziekenhuisproject als het deze,” zegt Buyse. “In dat opzicht bieden wij een totaaloplossing aan onze klanten aan.” ❚

Projectinfo

Westerstrand biedt een compleet gamma van signaalklokken, moederklokken, analoge en digitale uurwerken aan. In AZ Alma vertaalt zich dat in een uniform tijdsverdeelsysteem met een centraal opgestelde moederklok die via een vaste bekabeling alle aangesloten uurwerken aanstuurt. “Op die manier zie je overal dezelfde tijd,” zegt Patrick Liveyns, manager bij Westerstrand Europa. “In de operatiekwartieren leveren we daarnaast speciale combi-chronometers, een geheel vervat in een inox behuizing dat wordt ingebouwd in een technische wand. Het klokgedeelte geeft de correct tijd weer met een geluidloze secondewijzer en een digitale aanduiding voor de duur van de operatie.” Westerstrand is marktleider met een breed gamma analoge en digitale uurwerken voor ziekenhuizen. Het bedrijf werkt dan ook veel samen met gespecialiseerde studiebureaus die dergelijke projecten beschrijven en begeleiden. Westerstrand verzorgde ook de tijdsaanduiding in het AZ Damiaan in Oostende, het AZ Jan Palfyn en het AZ Maria Middelares in Gent. In de nabije toekomst komen daar ook AZ Sint Maarten in Mechelen en Ziekenhuis Maas en Kempen in Noord-Limburg bij. “Dat zijn allemaal bekabelde

Geïntegreerde zorgcommunicatie Televic installeerde het full-IP interAxio-platform in AZ Alma. Dat verpleegoproepsysteem reageert als een IP-netwerk, met dezelfde bekabeling en infrastructuur. “Meer specifiek: elke kamer heeft een patiëntenhandset met touchscreen,” zegt Tom Van Acker, sales manager bij Televic Healthcare. “Die gebruiken de patiënten voor muziekkeuze en televisiesturing. Ook telefoniefunctionaliteiten zitten er op, net zoals de rode oproepknop en alle andere aspecten van patiëntveiligheid.” Elke kamer heeft ook een interAxio touchscreen terminal aan de muur. Daar moet de verzorger zich aanmelden met een beveiligde badge zodat alle handelingen worden geregistreerd. Van Acker: “Belangrijk daarbij: de beschikbare functies op de terminal hangen af van wie er inbadged. Een reanimatieoproep kan bijvoorbeeld enkel als dat een verzorger is.” Televic brengt een geïntegreerd verhaal. Om de keten te sluiten, installeerde het bedrijf ook de Axio Mobility alarm server. “Zo zit de volledige sturing tot en met het mobiele toestel van de verpleegster bij één partij, wat de dienstverlening ten goede komt,” zegt Van Acker.

projecten, terwijl we ook draadloos, via het ziekenhuisnetwerk of via het WIFI-netwerk onze klokken kunnen aansturen. Zo hebben we al een aantal projecten uitgevoerd in Nederland. In België deden we dat alleen nog maar bij het UZ Leuven,” zegt Patrick Liveyns.

INSTALLATIE & BOUW | 13

Docks Bruxsel

Een zicht op de esthetische integratie van de Colt International-installatie in het glazen dak van het winkelcentrum. Tekst: Bram Souffreau Beeld: Dennis Driessen, Colt International

RUIM 500 VENTILATIELUIKEN IN GLAZEN DAK DOCKS BRUXSEL Colt International heeft in het glazen dak van Docks Bruxsel meer dan vijfhonderd ventilatieluiken ingewerkt. De systemen voorzien zowel in de ventilatiebehoeften als in het rookbeheersingssysteem van het winkelcomplex.

14 | INSTALLATIE & BOUW

“Voor Docks Bruxsel hebben we projectspecifieke ventilatieluiken uitgewerkt”, legt Marc Umé, sales manager van Colt International uit. “Bouwheer Equillis koos voor een natuurlijk ventilatiesysteem waarbij de ventilatieluiken in het glazen dak

Docks Bruxsel

Een overzicht van de Colt-oplossingen.

lucht waardoor in het winkelcomplex continu een aangename temperatuur gecreëerd wordt. De Colt installatie zorgt eveneens voor nachtkoeling in het winkelcomplex. Ons natuurlijk ventilatiesysteem werkt overigens zelfregelend, wat inhoudt dat er bij veel interne warmte een grotere luchtdebiet naar buiten stroomt dan bij lagere binnentemperaturen.

het branddetectiesysteem aangesloten en hebben we uiteraard meegewerkt aan de tests van de hoofdaannemer en de brandweer.” Ook heeft Colt speciaal opgeleide teams om langlopende preventieve onderhoudswerkzaamheden te ver-zorgen voor Docks.

Marc Umé stipt ook aan dat de ganse Colt installatie (RWA) operationeel wordt bij brand. De ontwikkelde warmte en rook zal door de installatie afgevoerd worden, zodat evacuatie van aanwezige personen mogelijk is en interventieteams efficiënt en veilig kunnen handelen.

Bouwheer Equilis vormt niet de enige klant van Colt in het Docks Bruxsel-complex. De winkelruimtes worden casco aan de huurders overgeleverd. De shopuitbaters staan zelf in voor de aankleding en dus ook voor de klimaatregeling en brandbeveiligingssystemen. “Onze systemen zijn in meerdere shops van het Docks Bruxsel-complex geïntegreerd. Zo hebben we in een aantal grote winkels automatische rookschermen voorzien die zorgen voor compartimentering in de winkels bij brand.” Ook de evenementenzaal is voorzien van een Colt installatie.

VAN ANALYSE TOT ONDERHOUD

'De afmetingen van de ventilatieluiken waren niet standaard en ook de isolatie moest worden aangepast'

geopend kunnen worden. Natuurlijke ventilatie zorgt ervoor dat opgehoopte warme lucht onder het glazen dak door de luiken het gebouw afgevoerd wordt. Daarnaast zorgen de ventilatie-eenheden in de wand voor de aanvoer van verse buiten-

Colt International biedt diensten en producten aan op het gebied van klimaattechniek, brandventilatie, buitenzonwering en daglichttechniek. “We bieden een totaaloplossing aan. Voor Docks Bruxsel voerden we complexe berekeningen uit door middel van computersimulaties van de ventilatienoden en bepaalden we op basis van de resultaten en in onderling overleg met de architecten, het studiebureau en de aannemer de beste plaatsing van de luiken. “Het project vergde een specifieke benadering. De afmetingen (1,30 op 4 meter) waren niet standaard en ook de isolatie moest worden aangepast. Onze productieafdeling heeft de eenheden op maat ontwikkeld en we hebben ook de noodzakelijke Belgische en Europese goedkeuringsprocedures doorlopen. Voor de plaatsing werken we steevast met montageploegen die nauwkeurig werk afleveren”, benadrukt Marc Umé. “Docks Bruxsel vormde een belangrijke order met specifieke aandacht. Onze teams waren meerdere maanden bezig met het installeren van de luiken die door de fabriek just in time werden geleverd. Na de plaatsing hebben we het aandrijfsysteem van de luiken op

COLT OOK IN WINKELRUIMTES

Colt België opereert vanuit Mechelen, maar kan rekenen op de expertise van de internationale groep. Het bedrijf is actief in 75 landen, heeft een R&D-afdeling in Duitsland en productiefaciliteiten in Nederland, Duitsland en Engeland. Colt biedt een totaalconcept aan, van ontwerp over projectbeheer en installatie tot service en onderhoud voor brandventilatiesystemen, klimaattechnieken, natuurlijke ventilatie en buitenzonwering. De projectnoden worden geanalyseerd en in samenwerking met de bouwpartners worden totaalconcepten ontwikkeld. Dankzij de eigen onderzoekscentra is Colt in staat klantspecifieke producten en concepten aan te leveren zoals bij Docks Bruxsel. Colt richt zich op industriële en semi-industriële projecten zoals kantoren, loodsen, winkelcentra en industriële sites. Een greep uit vergelijkbare referentieprojecten gerealiseerd door Colt: Wijnegem Shopping Center, het winkelcomplex Rive Gauche in Charleroi en de nieuwe Decathlon in Evere. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 15

DOCKS BRUXSEL New Shopping District

NATUURLIJKE BRANDVENTILATIE DUURZAAM EFFICIENT BEWEZEN PRESTATIE

360° 360° 360° 360° 360°

360°

Brandventilatie Klimaattechniek Klimaattechniek Utiliteit Industrie

Zonwering

Buitenluchtroosters

Service en Onderhoud

T: +32 15 28 60 80 E: info@be.coltgroup.com W: www.coltinfo.be

Your reliable partner

Innovaties van Flamco; voor het betere installatiewerk Prescor BFP terugstroombeveiligers T-plus

BSK beugels voor kunststof buizen

Lucht- en vuilafscheiders Smart

Flamco blijft investeren in onderzoek en productontwikkeling en in samenwerking met installateurs werken wij continu aan nieuwe producten. Ons productassortiment is daarmee constant in beweging om zo goed mogelijk te blijven aansluiten op uw behoeften en de laatste ontwikkelingen in de markt. Daarom Flamco: voor het betere installatiewerk.

Vacumat Eco ontgassingsautomaat

Indirect gestookte RVS boilers

Expansie-automaten

www.ﬂamcogroup.com

BEDRIJFSWAGENINRICHTING VOOR ZWARE BELASTING!

VANAF

€ 1250* MAX. LAST PER SCHAP

120 KG

Voorbeeld van een inrichting voor de bestuurderszijde van middelgrote bestelwagens Gewicht: 60 kg, B x D x H: 1972 x 382 x 1274 mm * excl. BTW (afh. van het type voertuig)

PROSAFE

SORTIMO STATIONS . 1800 Vilvoorde . 3980 Tessenderlo . 8793 St-Eloois-Vijve

sortimo.be . GRATIS TEL. 0800 857 59 . info@sortimo.be

PLAATS | Projectnaam

“Elke Vlaming één zonnepaneel” Vlaams minister van Energie Bart Tommelein

18 | INSTALLATIE & BOUW

De Pen

Bart Tommelein volgde in april Annemie Turtelboom op als Vlaams Minister van energie. Eén van zijn eerste beleidsplannen: zonne-energie veel toegankelijker maken. Hij vertelt er meer over in ‘De Pen’.

6 miljoen zonnepanelen, dat is wat Vlaanderen extra nodig heeft tegen 2020 om de Europese klimaat- en energiedoelstellingen te halen. Dat klinkt misschien als een onoverkomelijk aantal, maar dat is het niet. Als elk van de 6,4 miljoen Vlamingen vandaag één zonnepaneel installeert, halen we morgen al onze doelstellingen voor zonne-energie. Ambitieus: ja. Onrealistisch: nee. Sinds dag één als Vlaams minister van Energie klop ik op dezelfde nagel: we moeten allemaal samen de kaart trekken van hernieuwbare energie. Niet alleen om onze doelstellingen te halen, maar in de eerste plaats voor de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. De omslag naar een hernieuwbaar, flexibel, competitief en betaalbaar energiesysteem in Vlaanderen is volop bezig. Om die verandering mogelijk te maken, is het noodzakelijk dat we allemaal investeren in zon, wind en warmte. Voor de zomer presenteerde ik het Zonneplan en het Energieplan 2020. Maar daar stopt het niet bij. Dit najaar komt er een windplan, om de drempels die vandaag bestaan om windmolens te plaatsen zoveel mogelijk weg te werken. Begin 2017 staat er nog een warmteplan op de agenda, om het onderbenutte potentieel van warmte-energie volop te gebruiken. Deze kaders scheppen we geen dag te vroeg, want in de toekomst zullen burgers steeds meer instaan voor hun eigen energie door zonnepanelen op hun daken, zal de overheid het goede voorbeeld geven in haar eigen gebouwen, en zullen uiteraard ook onze bedrijven en organisaties mee aan die kar trekken. Daarom wil ik ervoor zorgen dat vergunningen veel vlotter verkregen worden. Want je kan niet vragen aan mensen om hun steentje bij te dragen aan een mooie toekomst, zonder hen rechtszekerheid te bieden. Als overheid moeten we dus kaders scheppen voor innovatie die van onderuit komt. Zo heeft niet iedere Vlaming de mogelijkheid om zonnepanelen te installeren. Denk maar aan wie in een appartement woont, een schaduwrijk dak heeft of niet over voldoende budget beschikt voor de investering. Vele

'Als overheid moeten we kaders scheppen voor innovatie van onderuit' woningen hebben simpelweg niet het perfecte ‘zonnedak’. Daarom werken we de drempels om te investeren in zonne-energie weg. Participatie is hierbij dé sleutel. Burgers zouden de mogelijkheid moeten hebben te investeren in het ‘zonnedak’ van een ander wanneer ze zelf geen panelen kunnen plaatsen. Bijvoorbeeld via crowdfunding of ‘zonnedelen’. Daarnaast onderzoeken we ook de mogelijkheid om te ‘salderen op afstand’. Met andere woorden: het rendement van de investering wordt afgetrokken van de eigen elektriciteitsfactuur. De overheid moet ook zélf het goede voorbeeld geven. Waarom plaatsen we geen zonnepanelen op de daken van scholen, stadhuizen, sociale woningen en kazernes? Dit kan op twee manieren: zelf zonnepanelen plaatsen op de geschikte daken van overheidsgebouwen, maar evengoed deze daken ter beschikking stellen aan derden. We moeten dat engagement durven op te nemen. En ja, ook bedrijven plaatsen omwille van een waaier aan redenen geen zonnepanelen. Daarom wil ik hen mee in bad trekken, om samen met burgers te investeren in hernieuwbare energie. Bedrijven kunnen de daken van hun gebouwen ter beschikking stellen van werknemers, die zo kunnen investeren in zonnepanelen. Mijn grootste wens op het vlak van energie? Dat de bevolking en de bedrijven het nog beter doen dan we hebben vooropgesteld en dat we onze doelstellingen sneller behalen dan voorzien. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 19

Tekst en beeld: Fireforum

FISQ, FIRE SAFETY QUALITY-CERTIFICAAT VOOR BEDRIJVEN IN DE SECTOR VAN BRANDBEVEILIGING Het Fire Safety Quality certificaat (FiSQ) is een kwaliteitslabel voor installateurs en plaatsers van brandbeveiligingssystemen. Dit certificaat wordt door Fireforum verstrekt op basis van een jaarlijkse audit door een geaccrediteerd controleorganisme. Bedrijven die kwaliteitsgaranties bieden doorheen alle projectfases van de installatie of plaatsing van zowel passieve als actieve brandbeveiligingssystemen komen hiervoor in aanmerking. WIE IS FIREFORUM VZW? Fireforum vzw is een vereniging die streeft naar betere brandveiligheid door het stimuleren van dialoog, het verspreiden van kennis en informatie en het promoten van kwaliteit en innovatie. De leden van Fireforum zijn Agoria, BVV, Firepronet, FRCSP, ISIB, PFPA, ibz, Kenniscentrum Civiele Veiligheid, Beprobel, Prebes en Fedustria. Brandbeveiliging van gebouwen is een ernstige materie waar een hoge graad van expertise wordt vereist. Daarom ontwikkelde Fireforum een kwaliteitscertificaat FiSQ voor installateurs en plaatsers van brandbeveiligingssystemen.

HET DOEL VAN HET FIRE SAFETY QUALITY CERTIFICATE Met het Fire Safety Quality Certificate (FiSQ) bieden gespecialiseerde ondernemingen, installatiebedrijven en plaatsers van zowel passieve als actieve brandbeveiligingsinstallaties een kwaliteitsgarantie doorheen de verschillende projectfases. - de studie en het ontwerp, - de installatie, - de indienststelling of oplevering, - het onderhoud, de herstelling en - de aanpassing of uitbreiding

'Technieken en producten, maar ook wetgeving en normen in de brandbeveiligingswereld evolueren zeer snel' Het certificaat bevestigt dat een installateur of plaatser zowel organisatorisch, technisch als financieel in staat is om kwalitatieve brandbeveiligingssystemen te realiseren. Het certificaat waarborgt aan de opdrachtgevers dat: - Zijn brandbeveiligingssysteem deskundig ontworpen en geïnstalleerd wordt, conform de geldende voorschriften en met de actuele technologie - De nazorg (onderhoud, herstelling, …) gedurende de levensduur van de installatie gegarandeerd is - De installateur financieel stabiel is en een betrouwbare partner is op de lange termijn

WELKE BEDRIJVEN KUNNEN EEN FISQ-CERTIFICAAT AANVRAGEN? Alle bedrijven die actief zijn in één of meerdere brandbeveiligingstechnieken en die bekwaam zijn op de verschillende projectfases uit te voeren gedurende de hele levensduur van de installatie. Dit geldt zowel voor actieve als passieve brandbeveiligingstechnieken. Onder actieve brandbeveiligingstechnieken verstaan we: - Detectie- en alarmsystemen - Spraakgestuurde evacuatiesystemen - Automatische gas-, poeder- en watergedragen blussystemen - Rook- en warmteafvoer en rookbeheersingssystemen - Manuele blusmiddelen en toestellen voor eerste interventie

Met het FiSQ-certificaat moeten meer branden vermeden worden

20 | INSTALLATIE & BOUW

Onder passieve brandbeveiligingssystemen verstaan we: - Brandwerende deuren - Brandwerende wanden en plafonds - Brandwerende structuurbescherming - Brandwerende afdichtingen en doorvoeringen - Lucht- en rookafvoerkanalen - Brandkleppen

Brandbeveiliging van gebouwen is een ernstige materie waar een hoge graad van expertise wordt vereist.

'Naast de technologische vereisten zoals het gebruik van gecertificeerde producten, componenten of systemen, komen ook financiële aspecten van de bedrijven aan bod'

WAAROM EEN BEROEP DOEN OP EEN FISQ-GECERTIFICEERD BEDRIJF? Technieken en producten, maar ook wetgeving en normen in de brandbeveiligingswereld evolueren zeer snel. De FiSQ-gecertificeerde bedrijven volgen deze evoluties op de voet en kunnen door hun schaalgrootte ook heel snel en flexibel reageren. Ze beschikken over een uitgebreide referentielijst van gekeurde installaties en werken met internationaal gecertificeerde producten. Ze ondersteunen de preventieadviseur gedurende de hele levensduur van de installatie. Dankzij hun financiële stabiliteit kunnen ze ook na de garantieperiode borg staan voor alle onderhouds- en herstellingswerkzaamheden. Zij leveren de modernste en/of meest adequate installatie aan de beste prijskwaliteitverhouding en bieden zekerheid in ruil voor de investering.

AAN WELKE VEREISTEN MOET EEN FISQ-GECERTIFICEERD BEDRIJF VOLDOEN? Om een FiSQ-certificaat te verwerven wordt een bedrijf onderworpen aan een audit. Deze audit gebeurt door een onafhankelijk geaccrediteerd controleorganisme, zoals Apragaz of Vinçotte. Het bedrijf wordt beoordeeld op drie niveaus: het organisatorische, het technologische en het financiële. Organisatorische aspecten zijn: de geografische ligging, het personeel en hun competenties, het management, het kwaliteitsen veiligheidsbeleid en de samenwerking met onderaannemers.

Daarnaast zijn de bereikbaarheid (365/7/24), de interventietijd, beschikbaarheid van wisselstukken, opleverings- en onderhoudsrapportering en het Service Level Agreement (SLA) belangrijke onderdelen van de audit. Naast de technologische vereisten zoals het gebruik van gecertificeerde producten, componenten of systemen, worden ook de financiële aspecten van de bedrijven onder de loep genomen. Om de continuïteit te waarborgen neemt de beoordeling de financiële status, de sociale en fiscale verplichtingen en de burgerlijke aansprakelijkheid mee in rekening. Het resultaat van een succesvolle audit is een “Fire Safety Quality Certificate” waarmee formeel de voortdurende inspanningen van het gecertificeerde bedrijf om kwalitatieve brandbeveiligingssystemen te ontwerpen, te installeren en te onderhouden worden bevestigd.

VOLGENDE BEDRIJVEN BEHAALDEN EEN FISQ-CERTIFICAAT IN 2015: Detectie- en alarmsystemen: Ardovlam - Bemac - DEF Belgium - Sicli Siemens - Somati Systems - The Belgian - Tyco Fire & Integrated Solutions Spraakgestuurde evacuatiesystemen: Siemens - The Belgian Gas- en poederblussystemen: Sicli - Siemens - Somati Systems - The belgian - Tyco Fire & Integrated Solutions Watergedragen blussystemen: Cegelec Fire Solutions - Sicli - Somati Systems Eerste interventiemiddelen: Ansul - Sicli Rook- en warmteafvoersystemen: Brakel Aero - Somati Systems ❚

Voor meer informatie over het FiSQ-certificaat, neem contact op met: Fireforum vzw

DIAMANT BUILDING Bd A. Reyers Ln 80, B-1030 Brussel / Bruxelles M +32 475 48 60 79 E thierry.pfleiderer@agoria.be W www.fireforum.be

INSTALLATIE & BOUW | 21

Fire Safety Quality Certificate

• • • •

FiSQ is een kwaliteitslabel voor installateurs of plaatsers van actieve en passieve brandbeveiligingssystemen. Een FiSQ-bedrijf is een betrouwbare partner voor de hele levensduur van een brandbeveiligingssysteem. Bij een FiSQ-bedrijf kan u terecht voor een uitvoeringsstudie, installatie of plaatsing, indienststelling, onderhoud, herstelling, aanpassing of uitbreiding. FiSQ is een merk van Fireforum vzw, een neutrale organisatie die alle stakeholders in de brandbeveiliging verenigt.

Fireforum vzw August Reyerslaan 80 1030 Brussel

www.fireforum.be

ONZE OPLOSSINGEN Brandwerende afdichtingen Brandwerende omkastingen

CAVIAR

ZEKERHEID IN BRANDVEILIGHEID

Brandwerend schilderen Algemene afdichtingen Advies en attestering

UW PROJECT VOLLEDIG DIGITAAL DANKZIJ DE HILTI DOCUMENTATION MANAGER

WIE ZIJN WE? REI International zorgt voor een gerust gemoed en financiële veiligheid door ervoor te zorgen dat alle kleine lettertjes in uw brandpolis perfect zijn nagekomen zodat u niet botst op een JA MAAR van de verzekering, mocht er brand ontstaan in uw bedrijf. Wij zorgen dat de wet minutieus gevolgd wordt op vlak van brandwerende afdichtingen, omkastingen en schilderwerken. Wij zorgen voor het correcte advies en voor heldere, wettelijk waterdichte attesten. Op die manier beveiligt u uw gebouw, uw personeel en uw financiële situatie. En kan u een vermindering van uw brandverzekering afdwingen. Zaakvoerder ing. Louis Van Rompaey is als vroegere brandweercommandant en 2 jaar studie als fire engineer uiteraard goed geplaatst om u te adviseren op vlak van brandafdichtingen en compartimentering.

Bedrijfstraat 21 3500 Hasselt België

+32 (0) 11 49 01 68

ilse@rei-international.be www.rei-international.be

www.rei-international.be REI-3luik-A4.indd 1

22/08/2016 7:04:20

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Bemac

EÉN JAAR NBN S21-100:

Een verbetering voor de brandveiligheid? De nieuwe norm voor branddetectie, de NBN S21-100, is bijna een jaar oud. De nieuwe wetgeving was broodnodig, want de vorige dateerde uit de jaren tachtig. Zo worden er nu ook nieuwere technologieën officieel erkend. Installatie & Bouw sprak met Bemac over de voor- en nadelen van de nieuwe regels. De nieuwe NBN biedt veel meer mogelijkheden. Daar zijn Thierry Jongen, algemeen directeur bij BEMAC, en Laurent Jacquet, commercieel directeur, het over eens. Technologieën die vroeger niet mogelijk waren, kunnen nu wel. Aanzuigsystemen bijvoorbeeld, of lineaire optische rookdetectoren (BEAM) voor branddetectie in langere gebouwen. Vroeger was daarbij enkel puntdetectie mogelijk. Nog een aanpassing: de eindklant, eigenaar of gebruiker van het gebouw is verplicht om een basisstudie uit te voeren en een risicoanalyse te maken. “Zo’n analyse maakt bijvoorbeeld een gedeeltelijke detectie mogelijk, waar het vroeger

‘alles of niets’ was. Dat maakt het veel efficiënter,” zegt Jacquet. “De nieuwe norm dekt ook de volledige levenscyclus af van de installatie. Dus niet alleen de installatie zelf, maar ook de analyse vooraf en het gebruik en onderhoud nadien. Ze is ook gericht op de resultaten en doelen die je moet bereiken, niet op de manier waarop dat moet. Ook dat is een vooruitgang. Bedrijven zoals Bemac kunnen zo veel flexibeler oplossingen zoeken voor de problematieken van hun klanten.” Het is niet zo dat Bemac zulke nieuwe technologieën nog niet kon toepassen, maar dan konden ze niet gekeurd en gecertificeerd worden. Zo waren ze ook niet 100 procent conform de geldende normering. Dat is nu wel het geval. ›

INSTALLATIE & BOUW | 23

partner voor de beveiliging Uw

VAN PERSONEN EN GOEDEREN

Sport en cultuur

Toerisme en ontspanning

. BOSEC gecertificeerde firma ndmeldcentrale . Diana : een 100% Belgische bra tectie, gas . Volledig assortiment in brandde detectie en automatische blussing ct (ontwerp, . Totale verzorging van uw proje ) oud installatie en onderh n, hotels, . Talrijke referenties in ziekenhuize n ... atse pla re administraties, openba

Avenue du Progrès, 28 Zoning industriel 4432 ALLEUR Tél : +32 (0)4 239 77 11 Fax : +32 (0)4 239 77 99

Gezondheidszorg

. 40 jaar ervaring . ISO9001 en VCA certificaties detectoren, . Kanaal detectoren, draadloze m ... beam detectoren, aspiratiesystee es i t a l l a t s n i e x e l p m o . Eenvoudige of c (netwerken ...) met PC . Visualisatie en grafisch beheer

Contacteer ons nu voor meer

Mechelsesteenweg, 277 1800 VILVOORDE Tél : 02 254 85 69 Fax : 02 751 91 88

Administratie

Industrie

Handel

informatie of een offerte !

Made in

www. bemac.be - info@bemac.be

FIRE DETECTION

www.ultrapetita.com • 0495 807 112 - photos illu : ingram

FIRE DETECTION

De nieuwe norm zal op termijn voor meer brandveiligheid zorgen.

INTERPRETATIE Toch zijn er nog wat problemen. Veel partijen op de markt kennen de nieuwe wetgeving nog onvoldoende, wat voor veel vragen en discussies zorgt. Jongen: “De openheid van de norm – op zich heel positief – leidt natuurlijk ook tot interpretatieverschillen. Ook de controle-organismes hebben soms een andere interpretatie van die norm. De flexibiliteit is dus positief, maar moet nog gestroomlijnd worden. Er zijn nochtans al initiatieven geweest onder leiding van Agoria Fire Technology (AFT), om de norm bekender te maken bij het doelpubliek, maar het blijft moeilijk. De installateurs volgen, maar het duurt lang. Niet iedereen denkt op dezelfde manier.”

“Het feit dat de norm complexer is, geeft Bemac ook een nieuwe rol,” voegt Jacquet toe. “Wij hebben zes werknemers in dienst die over een “BOSEC-expert”diploma beschikken en dat aantal breidt uit. We spenderen ook veel tijd aan uitleg en opleiding van onze partners. Zo kunnen we hen nog meer service aanbieden.”

AFSTEMMING Nog aandachtspunten: er is een betere afstemming mogelijk met andere wetgevingen zoals het ARAB. Die eist bijvoorbeeld nog aparte circuits voor waarschuwing en alarm, zodat de norm niet ten volle kan benut worden. De norm kan ook nog uitgebreid worden, naar thermische kabels bijvoorbeeld, of draadloze systemen. Die zijn nu nog niet onderhevig aan de norm. In ieder geval is de boodschap van Bemac: raadpleeg zo snel mogelijk een gespecialiseerde onderneming. “Studiebureaus weten wel iets, maar hebben zeker niet alle kennis op het vlak van brandveiligheid,” zegt Jongen. “Betrek meteen ook het controleorganisme en de brandweer bij je plannen, zeker als er grijze zones zijn of wanneer er ruimte voor interpretatie is.” ❚

BEDRIJFSPROFIEL BEMAC • 50 werknemers • Sinds 1973, familie bedrijf • Gespecialiseerd in branddetectie • Belgische fabrikant, eigen R&D • 6.8 Mio€ omzet • BOSEC & FISQ gecertificeerd • www.bemac.be

INSTALLATIE & BOUW | 25

Branddeurmagneten

Brixtonlaan 23 | B-1930 Zaventem Tel: +32 2 720 49 16 | Fax:+32 2 720 37 50 E-mail:info@bintz.be | Website: www.bintz.be 16870514_botec.indd 1

04-10-16 15:33

Maak van uw doorvoeringen geen snelweg voor brand. Promat biedt tal van efďŹ ciĂŤnte oplossingen met gemakkelijk te plaatsen producten voor het brandwerend afdichten van leidingen kabeldoorvoeringen. Alleen Promat biedt zekerheid met zoveel geteste oplossingen! Heeft u concrete vragen? Stuur ze naar techniek@promat.be.

INSTALLATIONS AND SERVICES

The reference for Heating, Ventilation, Air Conditioning and optional other building technologies.

Promat, de specialist in passieve brandbescherming van gebouwen www.promat.be ISB BUILDING TECHNICS NV|SA Rue de Fierlantstraat 68, B-1190 Brussels TEL +32 2 533 26 11 | project@isbbt.be www.isbbt.be

629312_Doorvoeringen adv_Installatie_Bouw_95x130_NL.indd 1

629502_ISB 27/09/16 12:15 Adv_95x130.indd 1

21/09/16 11:08

Tekst: Nick Vanderheyden Beeld: Promat

EUROPESE NORM DOORVOERINGEN NOG DIT JAAR VAN KRACHT 1 december 2016 is voor de afdichting van doorvoeringen met toepassing in brandwerende scheidingen de uiterste datum van de overgangsperiode van oude Belgische norm naar nieuwe Europese testnormen. Gaat het om kleinere openingen, dan voldoet een afdichting beschreven in het KB, maar grotere openingen hebben geteste afdichtingssystemen nodig. Vakmensen kunnen terecht bij Promat International voor de uitvoering van de meest complexe testen. Gaan kabels, leidingen of ventilatiekanalen doorheen een brandwerende scheiding, dan mogen ze de kenmerken van die scheiding niet verzwakken. Opspuiten met traditioneel schuim bijvoorbeeld, een vaak toegepaste methode door aannemers, voldoet meestal niet. Doorvoeringen moeten onderworpen zijn aan testen, zeker gezien de verhoogde variëteit in beschikbare producten. Geert Franssen, development & application engineer bij Promat International: “De tijd dat we leidingen onderverdeelden in de groepen metaal en kunststof is voorbijgestreefd. Alleen al bij kunststof maakt de testnorm een onderscheid tussen pe-, pvc- en pp-leidingen. De groep metalen is uitgediept met niet-geïsoleerde en geïsoleerde leidingen, met bijkomend brandbare of niet-brandbare isolatie. Bovendien is het toepassingsdomein van belang. Gaat het

'Gaan kabels, leidingen of ventilatiekanalen doorheen een brandwerende scheiding, dan mogen ze de kenmerken van die scheiding niet verzwakken' aan de hand van opleidingen en publiceerde hieromtrent onlangs een technische voorlichting. “Belangrijke informatie voor elektriciens en installateurs, al is deze noodzakelijke kennis nog niet voldoende doorgedrongen. Als specialist beschouwen we het daarom als onze taak hen te ondersteunen met opleidingen en adviezen per project zodat zij helemaal volgens de nieuwe regels kunnen werken. ❚

De tijd dat leidingen werden onderverdeeld in de groepen metaal en kunststof is voorbijgestreefd. Specifieke normeringen van bouwonderdelen omtrent parameters als stabiliteit, thermische isolatie en vlamdichtheid.

om leidingen met open, geventileerd gebruik of gesloten, niet-geventileerd gebruik (capped/ uncapped)? Elk van deze types vragen om een specifieke oplossing.

TESTEN VOLGENS DE NORM De testen voor de doorvoeringen worden uitgevoerd volgens EN 1366-3: bepaling van de brandwerendheid van afdichtingen. Franssen: “Europees geldend maar complex in uitvoe-

ring met specifieke normeringen van bouwonderdelen omtrent parameters als stabiliteit, thermische isolatie en vlamdichtheid. Naast de opmaak van het testrapport moet ook de brandweerstandsklasse (E of EI 30/60/120) worden aangetoond aan de hand van een Europees classificatiedocument volgens EN 13501-2 of volgens een (zuiver nationaal) ISIB technisch advies. Bovendien is een ISIB-advies landspecifiek en dus niet Europees geldend, en dan rest de vraag op welke manier de landelijke norm wordt geïnterpreteerd.” Ook het WTCB speelt in op die nieuwe verplichtingen. De organisatie verhoogt de bewustwording in de markt

De testen voor de doorvoeringen worden uitgevoerd volgens EN 1366-3: Bepaling van de brandwerendheid van afdichtingen.

INSTALLATIE & BOUW | 27

Tekst: Kevin Moens Beeld: Statamat

Correct brandwerend afdichten van HVAC, sanitair en elektriciteit Voor veel installateurs vormen correcte brandwerende afdichtingen van doorvoeringen van kabels, buizen of ventilatiekanalen nog steeds geen vanzelfsprekendheid. De overgang naar nieuwe Europese normen en CE-markeringen maakte het er niet makkelijker op. Daarom geeft Statamat graag ondersteuning aan de installateur bij het maken van de juiste productkeuzes en bijhorende toepassingen. Na de invoering van de nieuwe normen en markeringen verschenen logischerwijze nieuwe producten op de markt. Zoals continu compacter wordende brandmoffen voor doorvoeringen van buizen. Dankzij die evolutie brengt de installateur dergelijke opzwellende producten makkelijker aan in de wand, mits een correcte afwerking. “De opzwellende strips zijn op rol verkrijgbaar. Ze zijn bruikbaar voor verschillende diameters als de installateur correct de nodige wikkelingen aanbrengt. Voor kleinere diameters vormt een brandwerende grafietkit een snelle en efficiënte oplossing”, stelt Johan Van Vlaenderen, directeur bij Statamat. Het bedrijf uit Evergem biedt een waaier aan breed toepasbare en breed gecertificeerde producten en werkt daarvoor samen met diverse fabrikanten.

ZIPP-BRANDKLEP

Brandwerend afdichten van een vloerdoorvoering met brandwikkel op rol.

Brandwerend afdichten van een muurdoorvoering met brandwikkel op rol.

28 | INSTALLATIE & BOUW

Op het vlak van brandkleppen scoort Statamat hoog met de ZIPP-brandklep. Die beschikt over een EIS120-keuring, zowel voor horizontaal als verticaal gebruik. Een veersysteem met smeltlood of een elektromagneet aangestuurd door een branddetectiesysteem activeert de klep. Van Vlaenderen: “Op die manier sluiten installateurs bijvoorbeeld de uiteinden van ventilatiebuizen in sanitaire ruimtes makkelijk af waardoor de brandweerstand gegarandeerd is. De klep laat zich bovendien snel en makkelijk installeren.”

BRANDVENTILATIESYSTEMEN Voorts heeft Statamat voor de HVAC-installateur diverse types ronde en

“Met Statamat spelen we een belangrijke rol door kwaliteitsvolle oplossingen te leveren of toe te passen” rechthoekige brandkleppen in de aanbieding: met servomotor en smeltlood en met activatie door thermokoppel of de brandmeldcentrale. Deze kleppen zijn geschikt voor airconditioning- en ventilatiekanalen. Ronde varianten zijn verkrijgbaar met een diameter tot 630 millimeter, de rechthoekige exemplaren met afmetingen van 200 millimeter tot 1500 millimeter. Variaties van deze kleppen lenen zich ook tot gebruik bij brandventilatiesystemen, waar ze opengaan om rook- en brandgassen af te voeren.

KWALITEITSVOLLE OPLOSSINGEN De lijst met brandveiligheidstechnieken voor een gebouw lijkt schier eindeloos en overdondert menig installateur. “Met Statamat spelen we daarom een belangrijke rol door kwaliteitsvolle oplossingen te leveren of toe te passen”, vertelt Van Vlaenderen, “gaande van brandblussers , brandhaspels en brandwerende afdichtingen tot systemen voor noodverlichting, branddetectie en actieve en passieve rook-en warmteafvoer.” ❚

Statamat NV Finlandstraat 5A, 9940 Evergem Telefoon: +32 (0)9 255 53 33 Fax: +32 (0)9 255 53 39 E-mail: info@statamat.be

Studie, verkoop, installatie en onderhoud van een uitgebreid gamma producten in brandbeveiliging: Brandblussers, brandhaspels, blusdekens, rookdetectoren, branddetectie, CO- en gasdetectie, rook– en warmteafvoer, automatische blussystemen, noodverlichting, fotoluminescerende en andere pictogrammen, brandwerende afdichtingen, brandmoffen, en nog veel meer. Wij leveren zowel aan groothandel als aan installateur, industrie, KMO, zelfstandigen en particulieren. Wij zijn gespecialiseerd in controle, onderhoud en herstelling op alle merken en types. Wij staan steeds klaar om U te helpen in uw zoektocht naar oplossingen in brandbeveiliging. Wij stellen onze kennis en ervaring graag ter beschikking. Bel ons.

Ons gamma brandwerende producten (CE):

• • • • • • • • • • • •

ZIPP brandklep voor luchtkanaal (CE) nieuw! Brandwerende panelen Tecbor (CE) nieuw! Brandmoffen CE (opbouw) Brandwikkels CE (inbouw) Brandmanchet voor metalen buis (CE) Brandmanchet voor luchtkanaal (CE) Brandwerende HPE kit (CE) nieuw! Brandwerende acryl kit (mastiek) (CE) Brandwerende mortel HS (CE) Brandkussens serie X (CE) Brandwerende gecoate steenwolplaat (CE) Brandwerende coating voor steenwol (CE)

Bezoek onze website: www.statamat.be

INSTALLATIE & BOUW | 29

Den Braven ziet in haar brandwerend gamma een manier om zich te onderscheiden van de markt.

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Den Braven

IEDEREEN MAG BRANDWEREND AFDICHTEN Den Braven Benelux zet met het merk Zwaluw FireProtect® sinds een tijdje zwaar in op passieve brandwerende oplossingen voor voegen, sparingen en technische doorvoeringen. De missie van het bedrijf: de drempel voor brandwerend afdichten verlagen. Tot voor kort was brandwerend afdichten vooral het werk van specialisten. Maar meer en meer nemen aannemers en onderaannemers dat onderdeel van het werk over. Met het FireProtect-gamma spreekt Den Braven die groepen aan. Ruud Schrama, manager business development bij Den Braven: “We proberen de werkwijze van brandwerend afdichten en de mogelijkheden ervan zo helder mogelijk te presenteren, onder andere met toepassingshandleidingen, -video’s en het altijd beschikbaar hebben van certificeringen. Gebruikers zijn dus snel vertrouwd met onze producten.”

'Meer en meer aannemers doen ook aan brandwerende afdichting' HYBRIDE Den Braven ziet in haar brandwerend gamma een manier om zich te onderscheiden van de markt, zeker nu brandweerstand en luchtdichtheid steeds belangrijker worden in een veranderende bouwsector. Zwaluw FireProtect® beantwoordt die verandering met een complete, volledig gecertificeerde en goedgekeurde range aan passieve brandwerende producten, toegepast in dilatatie- en aansluitvoegen, openingen en doorvoeringen tussen brandcompartimenten. “Een product dat vooral in de kijker staat, is onze brandwerende hybridekit,” stipt Schrama aan. “Die is uniek in vergelijking met de producten van onze concurrenten. Ze combineert immers twee dingen: overschilderbaarheid en bewegingsopname. Bij acrylaat of siliconen zal je altijd een toegeving moeten doen op één van beiden.”

ZOWEL HORIZONTAAL ALS VERTICAAL

De brandwerende hybridekit combineert overschilderbaarheid en bewegingsopname.

30 | INSTALLATIE & BOUW

De hybride kit van FireProtect beschermt natuurlijk ook erg goed tegen brand, zowel in horizontale als in verticale toepassingen. Zo toont een recente test dat de brandwerendheid bij verbindingen met houtkozijnen minimaal 90 minuten bedraagt. Bij staal haalt de FireProtect Hybride kit een weerstand van één uur. “Of kijk naar metal-stud gipswanden die worden gebruikt om in een betonnen karkas kleine appartementjes of flexibele woningen te creëren,” zegt Schrama. “Die moeten allemaal gecompartimenteerd worden. Bij een metal-stud wand met enkel gips halen we daarbij één uur brandwerendheid, bij een wand met dubbel gips hebben onze aansluitingen twee uur brandwerendheid.” ❚

Tekst: Nick Vanderheyden Beeld: Bintz

MAKKELIJK TE INSTALLEREN BRANDDEURMAGNETEN In ziekenhuizen, hotels of rusthuizen scheiden branddeuren de compartimenten van elkaar. De werking berust op elektromechanische vastzet-inrichtingen op basis van elektromagneten. In combinatie met een deurdranger houden die de deuren geopend. Ontstaat er brand, dan onderbreekt de centrale sturing het signaal naar de magneet waardoor ze sluit. Belgische brandveiligheidsvoorschriften geven aan dat verbindingen tussen mogelijke brandhaarden en verschillende ruimtes moeten worden uitgerust met zelfsluitende en brandwerende deuren. Hierbij de brandwerende deuren open houden via het gebruik een open-standhouder, zoals een deurmagneet, is toegestaan. Dan moet een centraal bewakingssysteem het signaal wel kunnen onderbreken, en de branddeur uit eigen beweging doen dichtdraaien.

VASTZETINRICHTING Elektromechanische vastzetinrichtingen kan je in twee groepen verdelen. Er zijn deurdrangers met een in de behuizing ingebouwde elektromagnetische vastzetinrichting. Luidt het alarm of valt de stroom uit, dan heft het systeem de vastzetting op en sluit de deur door middel van de deurdranger. Een externe rookmelding

of brandcentrale stuurt in deze gevallen de aansturing. Door eenvoudigweg aan de deur te trekken wordt de vastzetting evengoed opgeheven. Bovendien kunnen gebruikers de variant uitbreiden met een geïntegreerde rookmelder.

BRANDDEURMAGNETEN Een tweede groep bestaat in combinatie van een deurdranger met branddeurmagneten waarbij de deurdranger afzonderlijk is te vervangen voor een beperkte prijs. De universele branddeurmagneet GTR048 van de CQ-Standard line focust op installatiegemak. Zo komt de behuizing met een inkliksysteem en kan de onderbrekingsdrukknop op drie plaatsen worden aangebracht. Daarbovenop fungeren niet gebruikte uitbreekplaatjes als kabelingang. Rubberen doorvoeren maken zijdelingse montage van aansluitkabels mogelijk terwijl

Het ontwerp van universele branddeurmagneten focust op installatiegemak.

voor vloer en wand afstandshouders zijn geïntegreerd. De branddeurmagneten zijn beschikbaar in de spoelspanningen 24 VDC 230 VAC en 48 VDC en hebben krachten van 400 N en 200 N. ❚

Elektromechanische vastzetinrichtingen komen als combinatie van een deurdranger met branddeurmagneten, waarbij de deurdranger afzonderlijk is te vervangen.

INSTALLATIE & BOUW | 31

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Attema

“WETGEVING BRANDVEILIGHEID ONVOLDOENDE GEKEND” Sommige installateurs onderschatten nog altijd de gevaren van brand en rook. Vooral de te volgen regelgeving rond brandwerend installeren is onvoldoende gekend. Marcel Herssevoort van Attema trekt aan de alarmbel.

Wie een gat boort in een brandwerende wand, hoe klein dat gat ook is, doet de brandwerende functie van die wand teniet. Marcel Herssevoort: “Als zo’n gat wordt gemaakt, bijvoorbeeld om installaties aan te brengen, dan moet het gat met een brandwerende oplossing worden opgevuld om het volledige wand- of plafondsysteem weer brandwerend te krijgen. Gebeurt dat niet, dan neem je onverantwoorde risico’s. Bij rookontwikkeling die zich verder ontwikkelt naar brand, stijgt de temperatuur in de betreffende ruimte binnen enkele minuten van 0 naar 300 graden. In dat geval smelten in de wand de standaard hollewanddozen en wordt er geen bescherming

geboden tegen rook- en branddoorslag. Daarnaast ontstaat er door de warmteontwikkeling een hogere druk in de ruimte waardoor zelfs door de kleinste gaten rook- en branddoorslag kan ontstaan. In elk gat moet dus een juiste brandwerende voorziening toegepast worden om de ruimte daadwerkelijk brandwerend te krijgen.”

COÖRDINATIE Veel bouwprofessionals kennen die wetgeving ergens wel, maar het probleem zit vaak ook in de coördinatie. Herssevoort: “Neem nu een architect die voorschrijft dat een wand brandwerend moet zijn, maar niet dat er daarvoor brandwerende

In elk gat moet dus een juiste brandwerende voorziening toegepast worden om de ruimte daadwerkelijk brandwerend te krijgen.

32 | INSTALLATIE & BOUW

'Sommige installateurs onderschatten nog altijd de gevaren van brand en rook' dozen moeten worden toegepast. Een installateur ziet dat niet in het lastenboek staan, en kiest daarom voor niet-brandwerende toepassingen. Op die manier is het gebouw niet in orde, en dat kan mensenlevens kosten.”

RISICO’S BEPERKEN Herssevoort adviseert iedere installateur om de risico’s van brand zoveel mogelijk te beperken door in het bouw- of renovatieproces brandwerende materialen van Attema in te zetten. Die voldoen aan de elektrische installatie- en de brandwerendheidsnormen en zijn voorzien van een CE-certificaat en KEMA-keurmerk. En dit assortiment is halogeenvrij zodat er tijdens een onverhoopte brand geen giftige rook vrijkomt. ❚

Brandwerend installeren volgens Attema Installatie volgens Attema

www.attema.com

Een brand is niet altijd te voorkomen. Maar u kunt de risico’s voor mens en milieu wel zo veel mogelijk beperken door onder meer het assortiment brandwerende producten van Attema in te zetten: enkelvoudige hollewanddoos, koppeldoos, duo hollewanddoos en de brandwerende doorvoer. Ze voldoen, zelfs onder de meest extreme omstandigheden, aan de EN 60670 en de brandwerendheidsnormen EN 1364/1365. Bovendien beschikken ze over het CE en KEMA keurmerk en zijn ze, net als de meeste Attema producten, halogeenvrij zodat er tijdens brand geen giftige rook vrijkomt. Kies voor de brandwerende producten van Attema en wordt een brandwerende installateur.

INSTALLATIE & BOUW | 33

ANTWERPEN | De zorgcampus Linkeroever

Tekst: BOTEC nv Beeld: BOTEC nv, SVR-Architects

ZORGCAMPUS LINKEROEVER:

WZC MET VOLLEDIG GEÏNTEGREERD ONTWERP De Zorgcampus Linkeroever bestaat uit een nursinghuis, polikliniek en woonzorgcentrum. Dat laatste krijgt een volledig geïntegreerd ontwerp van de technische installatie, gebaseerd op energiezuinigheid, onderhoudsvriendelijkheid en een maximaal comfort. Botec nv, een ingenieursbureau gespecialiseerd in de uitrusting van gebouwen in de gezondheidssector, was verantwoordelijk voor de studie van de technieken.

'Grondbuizen zijn de belangrijkste hernieuwbare energiebron'

Het studiebureau ontwierp de speciale technieken – in overleg met de ervaren bouwheer en het architectenbureau SVR-ARCHITECTS nv – verenigbaar met de architectuur, goed te onderhouden en zeer energie-efficiënt. In de

studiefase onderzocht Botec met grondige bezonningsstudies en simulaties van referentiezomers diverse manieren om de toekomstige energiefactuur te drukken. In februari 2015 startte Artes Roegiers nv met de ruwbouwwerken. Ze voltooiden de eerste fase van de aanleg van de grondbuizen, die onder één van de vier vleugels van het gebouw gaan, in juni 2015. De opening staat gepland in 2017, het nursinghuis werd reeds in juni 2016 in gebruik genomen.

Eerste fase van de aanleg van de grondbuizen

tweede fase van de aanleg van de grondbuizen

34 | INSTALLATIE & BOUW

ANTWERPEN | De zorgcampus Linkeroever

De Zorgcampus Linkeroever bestaat uit een nursinghuis, polikliniek en woonzorgcentrum. (©SVR-Architects)

De bouwheer en architect kozen voor volgende investeringen voor het verstandig gebruik van de eindig beschikbare energiebronnen, op basis van verschillende door BOTEC opgestelde energienota’s en kosten-batenanalyses: - Verhoogde ventilatiedebieten in combinatie met een grondluchtwarmtewisselaar waardoor actieve koeling volledig kon vermeden worden voor alle bewonerszones en waardoor overschrijdingsuren boven de 24 °C tot nul werden herleid. - Warmtewielen in de luchtgroepen met een rendement van 80 %. - Door de toepassing van de grondbuizen werden initieel voorziene gaswarmtepompen niet geplaatst en werd het thermische vermogen van de condenserende gasgestookte ketels met 10 % gereduceerd. - Circulatiepompen met een energielabel A en EFF1. - Matrasisolatie op de collector cv. - Wetende dat een groot deel van het elektrisch energieverbruik naar verlichting gaat, werd reeds in 2014 in het ontwerpdossier volledig gekozen voor ledverlichting met streefwaarde van een behoudsfactor van minimum 70 % bij 40 000 branduren. - Voor de warmteproductie werd nog gekozen voor hoogrendement condenserende gasketels. Door een geoptimaliseerde isolatie werden alle warmteverliezen van warmwaternetten beperkt tot 10 W/m.

GRONDBUIZEN Grondbuizen zijn de belangrijkste hernieuwbare energiebron. Het volledig terrein werd benut om ze rechtlijnig in te planten. Ze zijn uitgevoerd in PE-HD diameter 315 met een lengte van 58 meter en in drie lagen opgebouwd met in totaal 60 buizen waardoor ongeveer 65 000 m³/u lucht wordt aangezogen. Een bypassklep, zo dicht mogelijk bij de verschillende luchtgroepen, sluit onnodig energieverbruik uit in de tussenseizoenen.

KLIMAATCOMFORT EN LUCHTVERDELING Gemeenschappelijke zones zoals dagzalen en circulatiezones zijn uitgerust met een basis van vloerverwarming en aangevuld met belastingafhankelijkgeregelde voorverwarmde lucht met naverwarmingsbatterijen per ruimte. Voor de dagzalen, cafetaria en vergelijkbare open ruimten kozen de partners voor verdringingsventilatie, gezien het grote rendement van die techniek. Voor kamers en gangen werd, gezien in de zomer met een lage inblaastemperatuur gewerkt wordt, gebruik gemaakt van multinozzle roosters. De kamers zijn uitgerust met een klassiek verwarmingselement om de stilzittende bewoner een verhoogd comfort te geven.

CENTRALE STOOKPLAATS EN GEBOUWENBEHEERSSYSTEEM In het kader van een vereenvoudigd onderhoud, maximale bedrijfszekerheid op het vlak van thermische energie en lage onderhoudskosten kozen de partners voor een centrale gasstookplaats, met uitzondering van de polikliniek. De verdeelcollectoren zijn uitgebouwd met drukgeregelde kringen. Een sterk uitgebouwd gebouwenbeheersysteem beheert de volledige energieverdeling, zowel de thermische als de elektrische, samen met alle hydraulische netten, vuilwaterpompen en hydroforen.

TOEGANGSCONTROLE EN PRIVACY In het nursinghuis en de gesloten afdeling voor bewoners met dementie werd er toegangscontrole voorzien op elke kamer. Hierdoor kan de staf een beperkte leefcirkel bepalen voor de dementerenden. Dat beantwoordt ook aan de hedendaagse vraag naar meer privacy. De instelling kan ook bewegingsvrijheid tijdens de nacht beperken om met een minimum aan personeel de noodzakelijke dienstverlening te kunnen bieden.

ONDERHOUDSVRIENDELIJKE INSTALLATIES Botec houdt bij elk ontwerp steeds maximaal rekening met het latere onderhoud van de installaties in functie van de mogelijkheden van de bouwheer. Een hypermoderne installatie met de meest performante technieken presteert eerder matig zonder de nodige afregeling. ‘Beschikt de gebruiker al dan niet over technici die vlot kunnen omgaan met de installaties?’ is een criterium om uit te maken of de implementatie van vernuftige technieken nuttig is. Enerzijds moeten de toestellen onderhoudsvriendelijk zijn, anderzijds moet de installatie logisch opgebouwd zijn zodat de technische dienst snel zijn weg vindt. ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Architect Uitvoerders Sanitaire uitrusting en brandbestrijding HVAC Elektrotechnische uitrusting Liften

Maatschappij voor Kristelijke Liefdadigheid vzw SVR-ARCHITECTS nv Artes Roegiers nv R. Van Hoey bvba - Mechelen Axima (Engie) Fabricom nv (Engie) - Brussel Technilift nv

INSTALLATIE & BOUW | 35

Oventrop GmbH & Co. KG • Paul-Oventrop-Str. 1 • D-59939 Olsberg Telefoon +49 (029 62) 82-0 • Fax +49 (029 62) 82-400 • www.oventrop.com 16870532_oventrop.indd 1

13-10-16 12:01

Ingenieursbureau voor bouw en techniek ● sanitaire en brandbestrijdingsinstallaties ● verwarming, verluchting en klimatisatie ● elektrotechnische uitrusting ● transportsystemen ● bijzondere medische technieken

met rationeel gebruik van energie, water en grondstoffen in het kader van ecologisch en duurzaam bouwen Voor alle vacatures, contacteer: Edwin SEGERS Ing. Bouwkunde en Elektromechanica Ilse CROMHEEKE Lic.Wetenschappen

Sportstraat 42 - 44 - 2160 WOMMELGEM - e-mail: info@botec.be - www.botec.be tel: 03 354 36 18 - fax: 03 354 41 92

WAREGEM | OLV-Hemelvaartinstituut

Tekst: Nick Vanderheyden Beeld: Oventrop

3-IN-1 REGELKRANEN WINNEN TIJD EN RUIMTE In een vorig nummer kon u al lezen over de nieuwe vleugel die werd toegevoegd aan OLV-Hemelvaartinstituut in Waregem en zo aansluit op campus Keukeldam. Het ontwerp van L&A architects & engineering focust daarbij op passief en duurzaam energieverbruik. Meet- en regelspecialist Oventrop leverde de energiebesparende en ecologische elementen. De nieuwe schoolvleugel is goed voor een bouwoppervlakte van 4.195 vierkante meter en resulteert in een energiefactuur die maar liefst 75% lager ligt. Multi-Clima stond in voor de installatie van de technieken en rekende op producten van Oventrop om aan de hoge doelstelling in passief en energiezuinig bouwen tegemoet te komen.

EFFICIËNTE SAMENWERKING Groothandel Sax-Pro uit Izegem sprak Oventrop aan om in dit project de meeten regelelementen aan te leveren. Jürgen Rypens, sales manager Oventrop Belgium. “Voor deze groothandel leveren we als specialist allerhande produc-

De energiefactuur van de nieuwe vleugel ligt maar liefst 75% lager.

ten. Dat resulteert in een vlotte en intensieve samenwerking die uiteraard voordelen biedt. De groothandelaar weet wat hij kan verwachten, en visa versa. Daarnaast zijn afspraken duidelijk zodat op gebied van bestellingen en leveringen alles zo efficiënt mogelijk verloopt.”

TIJD- EN PLAATSWINST De uitdaging in dit project lag in de beperkte installatieruimte. “Veelal is er in nieuwbouw voldoende ruimte voorzien om technieken te installeren en vlot aan te sluiten op het systeem, maar in deze schoolvleugel zijn twee kleinere stookruimtes geïntegreerd. Een beperkte ruimte dus, zeker gezien de grote hoeveelheid aan materiaal dat in beide ruimtes moest worden geïnstalleerd. Uiteraard denken we mee en bleek onder meer het gebruik van onze gecombineerde kranen de installateur niet enkel plaats maar evengoed tijd te winnen.” Er zijn regelkranen met draadaansluiting en flensaansluitin-

'De beperkte installatieruimte was een uitdaging'

Het gebruik van gecombineerde ventielen leverde plaatsen tijdswinst.

gen gemonteerd, naast drukverschilregelaars. Daarnaast werden de Cocon ventielen – een druk- en debietregelend gemotoriseerd tweewegventiel – toegevoegd aan de installatie. “Die kranen zijn uitgerust met drie functies waardoor slechts één kraan moet worden geïnstalleerd in plaats van de standaard drie kranen (tweewegventiel, drukverschilregelaar en debietsregelaar). Dat beperkt uiteraard de montagetijd en materiaalkost. Bovendien resulteert de focus op kwaliteit en flexibiliteit van onze regelkranen in een vlotte inregeling van deze installatie, wat de installateur weer ten goede komt.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 37

PLAATS | Projectnaam Advertorial

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: ISB

NIEUWE NAAM EN LOGO WEERSPIEGELEN ECHTE WAARDEN VAN HVAC-EXPERT ISB is gegroeid vanuit de ventilatietechniek richting HVAC, maar heeft in de loop der jaren vooral vanuit haar onderhoudsafdeling expertise verworven in zowat alle gebouwentechnieken.

Installatiebedrijf ISB Ventilation bestaat al heel lang. Hoewel het al in de jaren 80 de omslag van ventilatie- naar volledige HVAC-expert maakte, zag je dat nog niet in de naamgeving en communicatie. Daar kwam recent verandering in: voortaan spreken we over ISB Building Technics ISB is een bekende installateur op het vlak van klimatisatie, HVAC, centrale verwarming, ventilatie- en zowat alle bouwtechnieken. Het bedrijf is gegroeid vanuit de ventilatietechniek richting HVAC, maar heeft in de loop der jaren vooral vanuit haar onderhoudsafdeling expertise verworven in zowat alle gebouwentechnieken. Dieter Rauwoens, general manager bij ISB: “Vroeger was dat onderhoud maar een kleine poot binnen het bedrijf, maar dat is ondertussen niet meer zo. Dankzij onderhoudscontracten kom je immers snel met allerlei technieken in aanraking. De tevredenheid van klanten over de geleverde prestaties, maakt dat je ook nieuwe vragen krijgt , waardoor we nieuwe projecten ontwikkelden binnen andere technieken. Dat vertaalt zich naar expertise waar we ons bedrijf nu op kunnen uitbouwen.”

logo van het bedrijf: ISB Building Technics. “Het werd tijd voor een nieuwe naam die onze waarden en kwalitatieve service beter weerspiegelt,” zegt Rauwoens. “Daarnaast optimaliseren we ook intern, met een nieuwe divisie voor regeltechniek, waarbinnen we gebruik maken van open systemen of grote merken, zoals de klant het wenst. We waren daar al een tijdje mee bezig, maar transformeren dit nu in een heuse ontwikkelingspool meer gericht op energy management.”

WAARDEN VAN BEDRIJF WEERSPIEGELEN

Rauwoens: “De kenmerkende rode bol hebben we behouden. Dat is het puntje op de i, waarmee we onze ingesteldheid blijven benadrukken om

Dat blijkt sinds kort dus ook uit de naam en het

38 | INSTALLATIE & BOUW

GOLVENDE STREPEN, DE RODE BOL BLIJFT Het nieuwe logo oogt frisser en moderner en benadrukt flexibiliteit door de golvende strepen in het midden, één van de belangrijkste waarden binnen het bedrijf.

Het nieuwe logo oogt frisser en moderner.

ons werk tot in de kleinste details uit te voeren en te streven naar een samenwerking op lange termijn. We willen in de toekomst nog meer alternatieve en duurzame oplossingen aanbieden. Als een klant een specifieke vraag heeft, bieden we natuurlijk aan wat hij of zij wil, maar proberen we ook om een ecologische oplossing aan te reiken. Dat zijn soms initieel duurdere investeringen, maar de ‘return on investment’ ligt vaak hoger.” ❚

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Warmtepompsymposium

WARMTEPOMPEN, ANDERS BEKEKEN Het warmtepompplatform, deel van ODE-Vlaanderen, organiseerde half september de negende editie van het Warmtepompsymposium. Niet-klassieke toepassingen, zoals bij renovatie, in de landbouw en bij warmtewinning uit afvalwater, stonden centraal. Een gesprek met Maarten Sourbron, onderzoeker aan de KU Leuven en sinds dit jaar de voorzitter van het warmtepompplatform. Warmtepompen zullen een grote rol spelen in allerlei nieuwe toepassingen en uitdagingen, zoals de elektrificatie van het energielandschap, warmtenetten en renovatieprojecten. Op de negende editie van het symposium, op campus De Nayer in Sint-Katelijne-Waver, ging het over toepassingen die buiten het klassieke gebruik van warmtepompen vallen, zoals nieuwbouwprojecten. De landbouw bijvoorbeeld, waar warmtepompen en warmtewisselaars worden ingeschakeld in de varkens- en pluimveeteelt. Dieren en mest geven immers veel bruikbare warmte af die gerecupereerd kan worden. Ook het project van Blue Heat in Leuven kwam aan bod, waarbij een warmtepomp warmte aan het rioolwater van onder andere het UZ Gasthuisberg onttrekt en zo helpt om sociale woningen te verwarmen. Welke lezing was voor jou het meest interessant? Maarten Sourbron: “Die van Pieter Van Alphen van het Nederlandse Techneco Energiesystemen. Hij stelde een studie voor van een renovatie van Lindehove, een groot appartementsgebouw. Van Alphen legde sterk de nadruk op de geïntegreerde aanpak. ›

Maarten Sourbron, onderzoeker aan de KU Leuven en sinds dit jaar de voorzitter van het warmtepompplatform.

INSTALLATIE & BOUW | 39

Het warmtepompplatform, deel van ODE-Vlaanderen, organiseerde half september de negende editie van het Warmtepompsymposium.

Van bij het begin met de hele groep rond de tafel zitten - niet alleen de technici, maar ook degenen die de gebouwschil hebben aangepakt, de architecten, de vereniging van mede-eigenaars, enzovoort – brengt je een stuk verder. Dat is ook een les die ik uit het symposium trok dit jaar. Ook Marc Feyten van Blue Heat onthoud ik, omdat hij aantoonde dat creatief zijn belangrijk is en omdat hij via metingen liet zien dat zijn installaties goed presteren.” Zijn er nog zulke lessen die je kan delen met technici? Sourbron: “Ja. Bekijk je installatie altijd project per project. Eén zaligmaker bestaat niet. Je moet elke keer opnieuw dezelfde vragen stellen: wat soort gebouw heb ik hier? Welke warmtevraag? Welke bronnen heb ik ter beschikking? Nog iets wat me opviel: technisch is er enorm veel mogelijk. Wat een toestel vijf haar geleden niet kon, vind je nu op de commerciële markt. Toestellen worden steeds performanter, installateurs moeten zich daarom blijven informeren.” Kan je een voorbeeld geven van zo’n technologische ontwikkeling? Sourbron: “Vermogensregeling. Waar warmtepompen vroeger aan of uit stonden – vol vermogen of niets – kunnen er nu steeds meer pompen moduleren en dus efficiënter inspelen op de vraag. Maar zulke innovaties sijpelen traag door. België is een land waar veel leveranciers afhangen van buitenlandse ontwikkeling en productie. Van hen hoor ik regelmatig dat hun moederhuis al nieuwere technologieën ter beschikking heeft, maar dat de Belgische markt er nog niet klaar voor is. Dat hangt dan ook samen met één van mijn belangrijkste conclusies: de noodzakelijke verandering voor een energietransitie komen van onder uit. Het zijn de mensen die dagdagelijks projecten realiseren die moeten tonen wat er mogelijk is.”

40 | INSTALLATIE & BOUW

Sourbron: “De presentatie van Pieter Van Alphen (foto) over een renovatieproject in Nederland was interessant. Hij legde sterk de nadruk op de geïntegreerde aanpak.”

Volgens cijfers van het ATTB steeg de warmtepomp verkoop dit jaar met 30 procent. Was dat ook een thema op het symposium? Sourbron: “Niet tijdens de presentaties, maar wel in de wandelgangen. Blijkbaar is er nu eindelijk uitgebreid cijfermateriaal, en dat is positief. Warmtepompen hebben het nochtans niet gemakkelijk, met de lage gasprijzen en de hoge taksen op elektriciteit, maar toch stijgt het aantal verkochte warmtepompen. Die kopers doen het blijkbaar niet alleen om financiële redenen, maar om echt iets bij te dragen aan het milieu. Een heel positieve evolutie, vind ik.” ❚

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Jeroen Schreurs, Wikimedia

VRAAGSTURING BIJ RESIDENTIËLE WARMTEPOMPEN Vraagsturing is hot. Wereldwijd zijn er de laatste jaren talloze onderzoeken naar de baten van de verschuiving van de elektriciteitsvraag opgestart. Het is dan ook een cruciaal onderdeel van een shift naar hernieuwbare energievormen, zoals zon en wind. Dieter Patteeuw, doctoraatsstudent aan de KU Leuven, promoveerde onlangs met een studie over vraagsturing. Hij bekeek het potentieel ervan bij residentiële warmtepompen, in interactie met de elektriciteitsproductie.

'Het nadeel aan hernieuwbare energie: de beperkte voorspelbaarheid. Met vraagsturing vang je die

Zon- en windenergie hebben een enorm potentieel. Op zomerse, winderige weekenddagen zorgt de hernieuwbare energieproductie nu al voor een overaanbod aan elektriciteit. Maar er zijn ook nadelen aan die hernieuwbare bronnen: de beperkte voorspelbaarheid en variabiliteit. Met vraagsturing – toestellen laten werken wanneer er een groot aanbod aan hernieuwbare energie is – vang je die

nadelen voor een deel op. Dat bleek bijvoorbeeld al in het Linear-project van EnergyVille (Installatie en Bouw 2015-01, red.) waar enkele testcases met vraagsturing bij huishoudtoestellen werden getest. Dieter Patteeuw bekeek dat voor residentiële verwarming via warmtepompen, waarbij energie via vraagsturing wordt opgeslagen in de gebouwmassa of een warmwatervat. ›

nadelen voor een deel op'

Dieter Patteeuw: “Studies vertrekken vaak van een bepaald prijsprofiel voor de individuele gebruiker, maar wanneer er veel warmtepompen met vraagsturing werken, klopt dat profiel niet meer.”

INSTALLATIE & BOUW | 41

Windenergiepark in Estinnes, Henegouwen. Vraagsturing is cruciaal in de shift naar vormen van hernieuwbare energie.

BLACK-OUTS AANPAKKEN “Ik bekeek een aantal theoretische gevalstudies,” zegt Patteeuw. “Daarin ging ik uit van toekomstige scenario’s met nog meer hernieuwbare energie. Een eerste conclusie die ik kon trekken op niveau van de elektriciteitsproductie: door vraagsturing van warmtepompen is het mogelijk om de bekende ‘winterpieken’ en mogelijke black-outs op ons elektriciteitsnet aan te pakken. Elektrische verwarming draagt daar immers voor een deel toe bij. Zo kunnen we kosten besparen. Een twee conclusie: het is mogelijk om een deel van die productie van minder naar meer efficiënte centrales te verschuiven. Dat lukt theoretisch, maar is misschien minder haalbaar in de praktijk.

men, maar nog op een relatief eenvoudige voorstelling van de grotere schaal, voor een heel land. Ik heb bijvoorbeeld geen rekening gehouden met de limieten van het elektriciteitsnet of capaciteitsproblemen. Gebouwen kunnen ook verschillen – groot of klein, aantal bewoners – en die parameters nam ik ook niet mee in mijn studie. Daarbij: wat als andere toestellen, zoals elektrische auto’s en huishoudtoestellen meedingen naar elektriciteit en hun financiële incentives hoger liggen en zij dus voorrang krijgen? Ook dat moet nog onderzocht worden.” ❚

Op het niveau van de individuele woning ziet Patteeuw een CO2-besparing van 15 procent, bovenop de voordelen van de inschakeling van een warmtepomp. De operationele besparingen kunnen oplopen tot 150 euro per deelnemer per jaar en het vermijden van bijdragen aan de piekvraag kan tot 300 euro per deelnemer per jaar opleveren. Patteeuw toont wel aan dat de kostenbesparingen per deelnemer afnemen naarmate meer huishoudens aan de vraagsturing deelnemen.

“VERTREKKEN VAN INDIVIDUELE WONINGEN” Er zijn wel meerdere studies die vraagsturing onderzoeken. Patteeuws onderzoek onderscheidt zich door een bottom-upbenadering, waarbij hij vertrekt op het niveau van het individuele gebouw. “Studies vertrekken vaak van een bepaald prijsprofiel voor de individuele gebruiker, maar wanneer er veel warmtepompen met vraagsturing werken, wordt de elektriciteitsprijs beïnvloedt en klopt dat profiel niet meer. Je kan dus niet zomaar van een standaard-profiel uitgaan, je moet de elektriciteitsproductie sámen met de gebouwmodellering onderzoeken en vertrekken van dat laatste.”

Volgens Patteeuw is het mogelijk om door vraagsturing van warmtepompen de bekende ‘winterpieken’ en mogelijke black-outs op ons elektriciteitsnet aan te pakken.

VERDER IN AMERIKA Patteeuw gaat de conclusies van zijn studie de komende maanden verder uitdiepen, onder andere met onderzoek in Amerika. “Daar staan ze al verder dan ons omdat er veel meer warmtepompen staan en de vraag er ook veel kritischer is. Daar gaat het wel vooral om warme periodes overdag, wanneer er volop airco’s werken, terwijl het bij ons om de ochtend- en avondpieken in de winter gaat. In ieder geval zal dit bij ons pas echt relevant worden binnen pakweg 10 jaar, wanneer er veel meer warmtepompen zijn geïnstalleerd.

VOORRANG VOOR AUTO’S? Wat valt er nu nog verder te onderzoeken? Patteeuw: “Nu keek ik naar de gebouwzijde en een paar verschillende configuraties van verwarmingssyste-

42 | INSTALLATIE & BOUW

Door zijn focus op de individuele woningen, kan Patteeuw in zijn studie ook enkele conclusies trekken over wat de beste configuratie is. Vraagsturing van warmtepompen is vooral interessant in goed geïsoleerde woningen met lage temperaturen. Bij radiatoren die een hoge toevoertemperatuur nodig hebben in combinatie met warmtepompen, is de CO2-besparing sowieso al niet erg hoog. Vraagsturing draagt daar dan ook niet veel aan bij. Ook een warmwatervat voor ruimteverwarming als energieopslag lijkt niet goed te renderen, zegt Patteeuw. “Als je uitgaat van thermische opslag in de gebouwstructuur, brengt zo’n warmwatervat weinig extra voordelen.”

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Remeha

INSTALLATEUR HELPT TENNISCLUB UIT DE NOOD NA BRAND

Tennis- en squashclub Ter Eiken beleefde begin 2015 een nachtmerrie. Een brand verwoestte de volledige kelderverdieping, de rook en hitte richtten enorme schade aan in de kleedkamers en toiletten. Installatiebedrijf De Haes hielp de eigenaars met de heropbouw van de technische installaties. De initiële verwarmingsinstallatie bij Ter Eiken, een condenserende gaswandketel, was er ook al één van het installatiebedrijf: een Remeha Quinta Pro 115, de grootste uit het Quinta Pro-gamma. Die ging echter mee in de vlammen op. Omdat de klant erg tevreden was van het toestel, installeerde De Haes die ketelvariant opnieuw. “Maar deze keer één die de verschillende vertrekken – zoals de kleedkamers, de grote taverne, de tafeltennislokalen en een groot appartement – volledig stuurt, met prioritisering,” zegt Johnny De Haes, zaakvoerder van het installatiebedrijf. “Zo heeft de taverne bijvoorbeeld prioriteit bij een grote warmtevraag. Voor de tennishallen voorzagen we nieuwe toestellen. De oude ketels die daar stonden, voldeden niet aan het rendement dat van hedendaagse installaties wordt verwacht.”

FAMILIEBEDRIJF De Haes heeft de tennisclub-uitbaters met hand en tand bijgestaan na de grote brand. Het is een echt familiebedrijf, met naast vader Johnny en zonen Wesley en Thierry maar één andere medewerker. “We zijn klein begonnen’,” zegt Johnny, maar hebben ondertussen al een groot magazijn en binnenkort ook een showroom.” ❚

BEHEERSPLAN TEGEN LEGIONELLA De installateur uit Mortsel plaatste ook nieuwe antibacteriële wastafels en anti-legionella-douchecabines. De Haes: “We plaatsten onder andere verschillende temperatuurmeters op de inkomende en uitgaande temperatuurleidingen en op de twee boilers van 500 liter. Daarbij ook een ringleiding die constant pompt, zodat er geen dode punten ontstaan in het watercircuit. De leidingen zijn trouwens in koper, wat een desinfecterende werking heeft op legionella. We gaven dat meteen ook mee aan de eigenaars, want als ze elke week goed de temperaturen opvolgen en noteren, hebben ze meteen een beheersplan tegen legionella in hun leidingen.”

Een brand verwoeste begin 2015 grote delen van tennis- en squashclub Ter Eiken.

Dehaes plaatste ook nieuwe antibacteriële wastafels en anti-legionella-douchecabines.

INSTALLATIE & BOUW | 43

Tekst en Beeld: VIEGA

Vloerverwarming bij renovatie:

GEEN BEPERKINGEN MEER Het gewicht en de opbouwhoogte van een ‘traditionele’ vloerverwarming vormen vaak een onoverkomelijk obstakel om vloerverwarming rechtstreeks op een bestaande vloer te installeren. Tenzij je de vloer volledig uitbreekt natuurlijk, wat heel wat extra kosten, tijd en praktische ongemakken met zich meebrengt. Systeemspecialist Viega heeft de oplossing met een ‘droog’ systeem met minimale opbouwhoogte, geschikt voor elke ondergrond: Fonterra Reno. Hoe dat werkt in de praktijk, vertelt installateur Andy Vandorpe uit Gullegem bij het renovatieproject van het familiebedrijf, dat hij samen met zijn zus Ilse runt.

44 | INSTALLATIE & BOUW

'Installateur getuigt over Viega Fonterra Reno in de praktijk' 30 DAGEN SNELLER KLAAR Dé grootste troef zijn wellicht de amper 18 mm hoge Fonterra Reno-systeemplaten met hun geringe oppervlaktegewicht, zodat het systeem gewoon op de bestaande tegelvloer kon worden gelegd. Op zowat elke ondergrond trouwens, parket, laminaat, vinyl… Andy: “Het gevolg is dat je de vloer niet moet uitbreken, dus geen stof- of lawaaihinder, bovenop een enorme tijdswinst. Al na 24 uur kan de vloer worden afgewerkt met tegels, tapijt of pvc, of met parket en laminaat na 3 dagen. Het systeem heeft ook een uitstekende stabiliteit, waardoor er geen spanning ontstaat en geen extra bevestigingen nodig zijn. Natuurlijk moet je wel goed opletten aan de randzones en de uitzettingsvoegen.” De traditionele droogtijd van 28 dagen van de chape valt volledig weg. Resultaat: de renovatie is in 60 dagen afgerond, in plaats van 90 als we de klassieke methode zouden gebruiken. “En niet te vergeten kan alles gebeuren door één uitvoerder, in plaats van met 2 of 3 partijen te moeten werken. Via verschillende kringen kan je spelen met de aanvoertemperaturen en het comfort zelfs plaatselijk sturen, bijvoorbeeld aan de zijde met de meeste zonnewarmte. Anders dan bij de gewone vloerverwarming moet de massa immers niet lang opwarmen, de reactietijd is veel korter. In principe blijft de vloerverwarming zelfs altijd aanstaan, met lichte fluctuaties voor dag en nacht. Kortom, ook daar heb je geen omkijken naar.” ❚

TOTAALRENOVATIE Andy: “Dit gebouw dateert van de oprichting door onze ouders, in 1979. Zo’n zes jaar geleden staken we de gevel al in het nieuw. Maar het gebouw was ook slecht geïsoleerd. We stookten ons arm aan mazout en op de eerste verdieping was er ‘s zomers oververhitting, die we bestreden met een energieverslindende airco. Bij de renovatie maakten we resoluut de keuze voor duurzame energie. We kozen voor een lucht-lucht warmtepomp, die op het gelijkvloers een ‘klassieke’ vloerverwarming en plafondkoeling in het hele gebouw voedt. Het verschil in comfort én verbruik is dag en nacht.” “Op de eerste verdieping was het een ander verhaal. Hier komt een open kantoorruimte van 100 m2. Maar opnieuw de hele tegelvloer uitbreken, zoals beneden, was geen optie. De tijdsfactor en de hinder zouden te zwaar wegen op onze activiteit. En een extra laag chape met vloerverwarming zouden de gewelven niet kunnen dragen. Samen met Viega hebben we dan de ideale oplossing gevonden in het Fonterra Reno-systeem. Gelukkig hadden we onze warmtepomp voorzien van voldoende vermogen en aansluitingen voor een extra vloerverwarming, ook al wisten we niet zeker of die er zou komen.”

EXTREEM LICHT & LAAG “Een klassieke vloerverwarming leg je in zo’n 5 à 6 cm chape (nat systeem)”, legt Andy uit. “Maar met Fonterra Reno worden uiterst flexibele polybuteenbuizen (PB) volgens een vooraf uitgetekend legplan in gipsvezelplaten met uitgefreesde sleuven gelegd. Dat materiaal is uitstekend warmtegeleidend, waardoor je geen aluminiumfolie of platen nodig hebt. Een ander voordeel is de flexibiliteit van de PB-buizen, zelfs bij wintertemperaturen op de werf. Zo kan je probleemloos een verlegafstand van 10 cm aanhouden, wat met ander materiaal in de bochten quasi onmogelijk zou zijn. Het legplan kan dus zeer gedetailleerd volgens de ruimte ingetekend worden, wat Viega voor ons heeft gedaan.”

INSTALLATIE & BOUW | 45

Viega Megapress

Maakt het onmogelijke mogelijk. Tot 60 % sneller bij dikwandig staal.

viega.be/Megapress/nl

Koude perstechniek voor dikwandige stalen buizen. Of het nu gaat om een verwarmingsinstallatie, koelsysteem of industriële toepassing, dikwandige stalen buisleidingen waarborgen een duurzame en economische installatie. Met Viega Megapress kan u stalen buizen in de maten van 3/8 tot 2” met behulp van koude perstechniek verbinden. Viega. Connected in quality.

Better results through Knowledge

LED system light — Focus on what’s important. More info on www.rittal.be

Zwaluw FireProtect® Passieve Brandwerende Oplossingen Compleet assortiment: kitten, PU-schuimen, coating, brandmanchetten en brandhulzen Vergroot brandveiligheid van gebouwen Getest en gecertificeerd volgens EN 1366-3 en EN 1366-4!

www.denbraven.com

Rittal nv/sa Industrieterrein E17/3206 Stokkelaar 8 - 9160 Lokeren T 09 353 91 11 - info@rittal.be - www.rittal.be

Efficiënte verwarmings- en elektriciteitsoplossingen

Neem voor alle technische en professionele informatie een kijkje op onze website: www.viessmann.be

De efficiënte oplossingen van Viessmann:

Viessmann Belgium b.v.b.a. · Hermesstraat 14 · 1930 Zaventem (Nossegem) info@viessmann.be

Stookolie -en gascondensatieketel

Zonneboilerpakket

Investeren doet men op langere termijn in duurzame technologie en met zicht op een opbrengst. Met Viessmann kiest voor kwaliteit en betrouwbaarheid. • Een nieuwe Viessmann ketel bespaart tot 35 % op het energieverbruik • Een warmtepomp kan tot méér dan 50 % besparing op het energieverbruik opleveren • Fotovoltaïsche panelen zijn een héél interessante investering

Monobloc warmtepomp

Geothermische warmtepomp

Hybride warmtepomp met gasketel en warmwaterboiler

Fotovoltaïsche zonnepanelen

Verwarmingssystemen Industriële systemen Koelsystemen

Sectornieuws Rechtzetting Artikel Botec In het artikel ‘Nieuw ziekenhuis in Mechelen met duurzame en flexibele technieken’ uit Installatie en Bouw 2016-04 verschenen de juiste ontwerptekeningen niet bij de juiste foto’s. Hieronder staan de juiste combinaties

FrieslandCampina schakelt over op groene ‘stoom’

Multi+ combineert handdoekbeugel, kapstok en planchet

FrieslandCampina gaat voor zijn kaasproductie-locatie in Balkbrug, Nederland, overschakelen op groene “stoom” die wordt opgewekt via de verbranding van houtsnippers. Om dat te realiseren, start de firma Brouwer Bio Centrale in de loop deze maand met de bouw van een bio-verbrandingsinstallatie. Die firma is gespecialiseerd in het onderhouden van het groen langs de Duitse autosnelwegen. Uit deze projecten komen veel houtsnippers vrij die als brandstof kunnen dienen voor de bio-installatie. Deze installatie voldoet aan de strengste milieueisen. Onder andere door middel van filters is de lucht uit de schoorsteen zuiver schoon.

Vasco introduceert Multi+: het enige radiatoraccessoire dat start als handdoekbeugel en uitloopt in een breder planchet inclusief kapstok met onzichtbare haken. Met de ontwikkeling van dit product, speelt Vasco in op de vraag van architecten naar één geïntegreerd accessoire dat bovendien minimalistisch is vormgegeven. Een extra voordeel is dat het designaccessoire te combineren is met alle radiatoren uit het Vasco-assortiment, zowel verticaal als horizontaal. Vasco heeft met Multi+ een primeur in de Benelux.

De centrale komt op het industrieterrein Katingerveld in Balkbrug en ligt naast het FrieslandCampina kaasproductiebedrijf. De installatie zal jaarlijks circa 55.000 ton bio-stoom gaan leveren aan deze productielocatie en vervangt daarmee 5.5 miljoen kuub aardgas. Als alles volgens planning verloopt zal de centrale eind 2017 in bedrijf zijn. Bron: Engineering.net

48 | INSTALLATIE & BOUW

‘Het gebruik van de radiator in België, Nederland en Frankrijk stijgt: mensen hebben nog altijd behoefte aan stralingswarmte, met name in de badkamer. De laatste tijd is er echter sprake van een verschuiving, waarbij de markt zich

Sectornieuws steeds meer toespitst op slimme totaaloplossingen op het gebied van verwarming en accessoires. De radiator gebruiken we in de eerste plaats om te verwarmen, maar het liefst drogen we hier ook onze handdoeken op. Daarnaast moet het design passen in het groter geheel,’ weet Wim Segers van ontwerpbureau Studio Segers uit Maaseik (BE), die verantwoordelijk is voor het ontwerp van de Multi+. Vasco heeft naar aanleiding van bovenstaande conclusies het radiatoraccessoire Multi+ ontwikkeld. Dit is een handdoekbeugel, kapstok en planchet in één. De combinatie van deze drie functies is uniek in de Benelux. Multi+ wordt voor de radiator geplaatst en is te combineren met elke radiator. Bovendien is er een groeiende vraag naar designradiatoren. Het nieuwe designaccessoire sluit hier naadloos op aan en maakt combineren vanaf nu mogelijk.

GROHE “Innovator of the year 2016” Aan 2.056 vertegenwoordigers van ondernemingen die een innovatie-award in de wacht sleepten en aan 4.326 experts van Atheneum Partners, een wereldwijd netwerk voor kennisoverdracht en research, stelden Brand eins Wissen en Statista de vraag welke bedrijven in Duitsland het meest vernieuwend zijn. Ze stelden 1.800 ondernemingen voor, waarvan 256 in de toplijst prijken. Grohe AG haalde die toplijst en won zo de titel van "Innovator of the year 2016". Michael Rauterkus, CEO van Grohe AG: “Wij zijn trots dat de experts ons vermogen om te innoveren erkennen en ons in de toplijst rangschikken. Het is een hele eer om uit dit grote aantal wereldberoemde innovators te worden verkozen.” De 256 ondernemingen uit 20 verschillende industrieën werden binnen drie innovatiegebieden beoordeeld: producten, processen en bedrijfscultuur. GROHE valt in de categorie consumentengoederen, waartoe ook andere, beroemde ondernemingen behoren, zoals Henkel, Samsung, Adidas en Miele. “Wij zullen ons nu erop toeleggen om onze titel Innovator van het jaar 2016 eer aan te doen en de sanitaire industrie met nog meer innovatieve technologieën, ontwerpen en producten verder uitbouwen.”

Renovatie blijft sputteren Ondanks de grote noodzaak om meer woningen te renoveren, is het aantal vergunningen voor grondige woningrenovaties in het begin van 2015 in Vlaanderen opnieuw gedaald. In de eerste vijf maanden van 2014 werden nog 7.400 woningrenovaties vergund, in 2015 waren dit er nog maar 7.209 en in 2016 daalde dit verder tot 6.930. In Wallonië vond tijdens de eerste vijf maanden een lichte daling van het aantal vergunde nieuwe flats plaats (-256) en tegelijk een lichte stijging van het aantal vergunde nieuwe huizen (+56). De evolutie van het aantal vergunningen loopt in Wallonië anders dan in Vlaanderen omdat in Wallonië het maximale E-peil constant blijft. Het is dan ook nog veel te vroeg om te stellen dat 2016 een sterk jaar zal worden voor de woningbouw. Veel zal afhangen van het laatste kwartaal.

Hogeschool PXL organiseert ESCO-speeddating Op dinsdag 6 september vond de eerste Vlaamse ESCO-speeddating plaats aan Hogeschool PXL, in aanwezigheid van Vlaams minister van energie Bart Tommelein. Ben Lambrechts, algemeen directeur van de hogeschool: “Het opzet van deze screening is te komen tot een investeringsprogramma over 15 of 20 jaar met als doel de bestaande gebouwen en installaties van Hogeschool PXL adequaat te renoveren. De voorgestelde investeringen moeten leiden tot een hogere energie-efficiëntie. Hierdoor kunnen de investeringen gefinancierd worden met de besparingen in de energiekost. Een win-win voor zowel Hogeschool PXL als onze maatschappij inclusief het milieu.” Daarnaast biedt de hogeschool een postgraduaat Energy Efficiency Services (EES) aan dat specifiek is gericht op milieuzorg en energiebesparingen. Met de hulp van ESCO’s (Energy Saving Companies) kunnen bedrijven en organisaties hun energieverbruik verminderen zonder aan comfort te moeten inboeten. ESCO’s implementeren en financieren energiebesparende projecten in het patrimonium, zoals isoleren van gebouwen, afstellen van verwarmings- en koelinstallaties en installeren van energiezuinige verlichting en energiebeheersystemen. Klanten kunnen deze investeringen afbetalen door de gerealiseerde besparing op hun energiefactuur.

Gouverneur Herman Reynders, Vlaams minister Bart Tommelein en algemeen directeur van Hogeschool PXL Ben Lambrechts.

Uitbreiding warmtenet Roeselare Het warmtenet van MIROM Roeselare zal tegen de zomer van 2017 uitbreiden met drie vertakkingen. Dit nieuwe traject van 10 kilometer betekent een verdubbeling van het bestaande net. Voor de uitbreiding naar de KMO-zone West staat Sweco Belgium in voor het gehele ontwerp (inclusief on-site aanpassingen) en de werfopvolging, alsook voor het opmeten en digitaliseren van het bestaand warmtenet. MIROM Roeselare is al sinds 1986 bezig met warmtenetten. Toen konden twintig organisaties genieten van deze groene warmte, goed voor een besparing van 2,6 miljoen liter stookolie. Door het veranderende energiebeleid wordt dit warmtenet sinds 2010 stelselmatig uitgebreid en rechtstreeks aan woonwijken en hoogbouw aangesloten. Hierdoor stond het mee aan de wieg van de stichting Warmtenetwerk Vlaanderen. Deze stichting is een breed samengesteld platform, dat het gebruik van fossiele energie en de uitstoot van broeikasgassen wil verminderen door collectieve warmte- en koudenetten te bevorderen. Bron: Engineeringnet.be

INSTALLATIE & BOUW | 49

Sectornieuws Viega catalogus nu beschikbaar in handige app Met een gloednieuwe ‘catalogus app’ breidt Viega zijn aanbod van digitale oplossingen ten voordele van de installateur en klanten uit. Het assortiment is nu via de app dus ook offline beschikbaar en dat is enorm handig bij het werk in typische ondergrondse ruimtes of in stookkelders, waar meestal geen internetverbinding is. Extra troeven zijn de eenvoudige zoekopdracht en notitieblokfunctie. Streven naar een steeds betere service en kwaliteit is bij Viega deel van de missie. De laatste jaren werd dan ook volop ingezet op goed doordachte digitale oplossingen die het werk van de installateur vergemakkelijken. Naast de mobiele website kwam er een online ‘bedieningsplaatconfigurator’, en een online tool voor een snelle configuratie van de Advantix Vario-douchegoot en -wandafvoer. Nu is het dus de beurt aan de catalogus, met meer dan 6.000 artikelen in digitale vorm geen overbodige luxe. De nieuwe app ondersteunt de installateurs altijd en overal – ook op de bouwplaats. De zoekfunctie en de memo’s zijn waardevolle hulpmiddelen om meteen ter plaatse stuklijsten aan te leggen. Veel aandacht ging naar betrouwbaarheid. Structuur, opbouw en inhoud komen overeen met de gedrukte catalogus of met de catalogus van op de Viega website, terwijl de weergave geoptimaliseerd is voor mobiele apparaten. Maar wat als er geen mobiel internet beschikbaar is? Ondergronds of in een stookkelder, bijvoorbeeld? Ook dan biedt de app uitkomst, want de catalogus is ook zonder internetverbinding beschikbaar.

te garanderen. Te hoge CO2-concentraties, te weinig ventilatie en extreme temperaturen vormen immers de basis van diverse klachten.” Duco kan intussen 25 jaar ervaring voorleggen op het gebied van natuurlijke ventilatie- en zonweringsystemen en het is dan ook vanuit die jarenlange ervaring dat het bedrijf enige tijd geleden het DUCO at SCHOOL-concept ontwikkelde. “Een fris en gezond binnenklimaat zou voor elk kind en elke leerkracht vanzelfsprekend moeten zijn”, vervolgt Dejonghe. “Met dit totaalconcept kan Duco dan ook dankzij een slimme mix van natuurlijke ventilatie- en zonweringsystemen een gezonde leeromgeving garanderen waar het aangenaam vertoeven is en waarin iedereen op elk moment van de dag het maximale uit zichzelf kan halen.”

Stijging toegekende vergunningen begin 2016 Het aantal toegekende vergunningen voor appartementen steeg begin 2016 – net zoals begin 2014 - sterk. Volgens de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) is de stijging zowel in 2014 als in 2016 te wijten aan de verstrenging van de maximale E-peileis voor nieuwbouw met tien punten. Vandaar dat een aantal bouwheren hun bouwvergunning nog voor 1 januari 2016 hebben ingediend. Dit leidde zowel in 2014 als in 2016 tot een toename van het aantal goedgekeurde bouwvergunningen in de eerste vier maanden van het jaar. Maar net zoals in 2014 daalde het aantal toegekende vergunningen in mei al opnieuw. Tijdens de eerste vijf maanden van 2016 werden 6.381 meer vergunningen voor nieuwe flats goedgekeurd dan tijdens dezelfde periode vorig jaar. Maar de maand mei vormde al een keerpunt. In april 2016 werden er nog 4.896 vergunningen voor nieuwe flats goedgekeurd. In mei waren dit er nog maar 2.772. Ook voor de komende maanden verwacht de VCB een verdere daling, zoals die zich ook in 2014 heeft voorgedaan. Dezelfde tendens was merkbaar bij het aantal vergunde nieuwe huizen, maar minder uitgesproken. Dat lag tijdens de eerste vijf maanden van 2016 in Vlaanderen 2.600 hoger dan vorig jaar. Hier is de daling al in april ingezet.

Arkema Frankrijk sluit R134a-fabriek

DUCO at SCHOOL Prominente aandacht voor het binnenklimaat in scholen blijft vandaag de dag nog te vaak uit. Er zijn echter oplossingen voorhanden, toont Duco met het DUCO at SCHOOL-concept duidelijk aan. “Iin zo’n tachtig procent van de Belgische scholen heerst een slecht binnenklimaat”, zegt Hendrik Dejonghe, marketing manager bij Duco. “Wie regelmatig in een schoolgebouw komt, herkent ongetwijfeld de warme en stoffige klaslokalen, de beslagen ramen en de onaangename geuren. Tekenen aan de wand van een slecht binnenklimaat. Nochtans hebben scholen er baat bij om hun leerlingen en leerkrachten een gezonde en aangename leeromgeving

50 | INSTALLATIE & BOUW

De Franse koudemiddelfabrikant Arkema stelt voor om de R134a-fabriek in het eerste kwartaal van 2017 te sluiten. De fabrikant verwacht dat de vraag naar het koudemiddel in het kader van de Europese MAC-richtlijn sterk daalt. “De R134a-markt in Europa is ingesteld op een onvermijdelijke daling ten opzichte van 1 januari 2017 naar aanleiding veranderingen in de regelgeving die van invloed zijn op gefluoreerde gassen voor automotive airconditioning, die op die datum ingaat”, schrijft Cooling Post over de verklaring van Arkema. Vanwege deze sterk dalende markt, heeft Arkema besloten om de centrale ondernemingsraad een project voor te leggen voor de sluiting van de R134a fluorogasfabriek in de vestiging te Pierre-Bénite (Frankrijk), luidt de verklaring. “Deze voorgenomen sluiting zou niet leiden tot gedwongen ontslagen.” De auto-airconditioningmarkt zou de belangrijkste afzetmarkt zijn in Europa voor de Arkema R134a-fabriek. De fabriek te Pierre-Bénite gaat zich richten op de productie van andere gefluoreerde koudemiddelen en mengsels voor stationaire airconditioning- en koelmarkten. Bron: koudeenluchtbehandeling.nl

Sectornieuws Digitale toegang en betrouwbare deurbeveiliging U heeft de controle met EasyFlex Box + Pro

W NIEU

Met de nieuwe ENiQ EasyFlex Box kunnen deuren in enkele minuten digitaal beveiligd worden en is het mogelijk om zonder het gebruik van software toegangsrechten te geven! Als er meer gebruikers nodig zijn dan is dat ook geen probleem.

VOORDELEN ■

■

Het pakket bevat alles wat nodig is om de cilinder zelf te installeren: 1 ENiQ Pro cilinder, 1 Mastercard, 5 managementkaarten, 5 tags, gereedschap en een duidelijke handleiding.

■

Hoogste bescherming tegen inbraak (SKG***) Eenvoudig programmeren en wissen van sleutels (tags) zonder software Eenvoudige installatie – geen boren, geen kabels

HOBERG NV SA Avenue Edison 27 1300 Wavre Tel. +32-10-23.22.20 Fax. +32-10-23.22.39

www.hoberg.be

we domore for security

ANTWERPEN | het Havenhuis

De luchtgroepen bovenop het dak zijn bestemd voor de bovenste verdiepingen: keuken, foyer en restaurant op +6, de kantoren op +7 en nog een luchtgroep voor +8 en +9.

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: DencoHappel, Havenhuis Antwerpen

LUCHTGROEPEN MET RECUPERATIE VOOR HAVENHUIS ANTWERPEN Voor het havenhuis leverde DencoHappel in totaal 16 luchtbehandelingsgroepen waarvan 5 luchtgroepen voor dakopstelling. Het zijn vooral gecombineerde pulsie-en extractiegroepen die bijna allemaal voorzien zijn van een energierecuperatiesysteem om een zuinige werking te garanderen. Het grootste deel van deze luchtgroepen werd al in 2014 geleverd. De grootste luchtgroepen hebben een totaaldebiet van ongeveer 15.000 m³/h, bestemd voor Niveau +3, West-Zuid-Noord 1 en West-Zuid-Noord 2. Ze hebben een warmtewiel met absorptierotor waarmee ze niet alleen warmte, maar ook vocht kunnen recupereren. “De twee gecombineerde luchtgroepen voor Oost 1 en 2 beschikken over dezelfde componenten, maar zorgen voor een kleiner luchtdebiet,” zegt Diane De Vroe, marketing manager bij DencoHappel. “Daarnaast zijn er bij deze levering nog kleinere groepen bestemd voor het atrium, de binnenkoer, de traphal en de lockers op niveau -1.”

52 | INSTALLATIE & BOUW

Diane De Vroe: “Omwille van de grote hoogte van het gebouw bouwden we de luchtgroepen beneden op en brachten we ze met een speciale hijskraan naar boven.” (© A-L Service)

ANTWERPEN | het Havenhuis

'Voor het havenhuis leverde DencoHappel in totaal 16 luchtbehandelingsgroepen' HOOG RENDEMENT De volgende luchtgroep, die voor het auditorium, werd begin 2015 geplaatst. Ook dit was een unit voor binnenopstelling, eveneens met warmtewiel. Midden 2015 volgden de luchtgroepen bovenop het dak. Deze waren bestemd voor de bovenste verdiepingen: keuken, foyer en restaurant op +6, de kantoren op +7 en nog een luchtgroep voor +8 en +9. Daarnaast is er nog een extractiegroep voorzien voor de keuken. De Vroe: “Ook al deze gecombineerde luchtgroepen hebben een warmtewiel ingebouwd met een hoog warmte-en vochtrecuperatierendement. Bij al deze buitenluchtgroepen zijn alle delen die rechtstreeks in aanraking komen met de buitenlucht uitgevoerd in inox en zijn de groepen voorzien van poten met trillingsdempers. Omwille van de grote hoogte van het gebouw bouwden we die luchtgroepen beneden op en brachten we ze met een speciale hijskraan naar boven.” De luchtgroepen met recuperatiesystemen werken telkens volgens hetzelfde principe: ze ontvochtigen telkens de toevoerlucht en brengen ze tot op de gewenste temperatuur, alvorens ze door te sturen naar de koelbalken voor het bestaande gebouw of naar de koelplafonds voor het nieuwe gebouw. “Wij konden dit project binnenhalen dankzij onze jarenlange relatie met studiebureau Ingenium en met de installateurs Cegelec en Spie die voor dit project een tijdelijke vennootschap vormden,” eindigt De Vroe. ❚

Het nieuwe Antwerpse Havenhuis kreeg luchtbehandelingsgroepen van DencoHappel. (© Havenhuis Antwerpen)

U kunt gerust op uw intuïtie vertrouwen Nieuw bedieningspaneel van compacte luchtgroepen COM4 eenvoudig te bedienen De DencoHappel COM4-luchtgroepen zijn uitgerust met een nieuwe regeling, die dankzij onze jarenlange ervaring, op intuïtie en gebruiksgemak gebaseerd is. De eenvoudige bediening met touchscreen of via web-server vergemakkelijkt de ingebruikname, het onderhoud en het oplossen van foutmeldingen.

Voor een opmerkelijk betere omgevingslucht => een opmerkelijk eenvoudigere bediening www.dencohappel.be

INSTALLATIE & BOUW | 53

BRASSCHAAT | Prins Kavelhof

Tekst en Beeld: Stabiplan

FABRIKANT BIEDT ANTWOORD OP MODERNE VENTILATIE-EISEN Ventiline,

een

familiebedrijf

uit

Opglabbeek, komt voort uit een technische

groothandel

specifiek

gericht op de industrie en bouwsector. Dankzij de jarenlange ervaring inzake luchttoepassingen had men de perfecte knowhow in huis om een eigen innovatief luchtleidingssysteem ‘Ventichape-Ventiflex’ te fabriceren. Voor het project Prins Kavelhof te Brasschaat werd Ventiline door de bouwpartners onder de arm genomen voor zijn expertise op het gebied van ventilatie-oplossingen. Alle collectoren en het kanaal zijn uit metaal vervaardigd. Hierdoor kan het systeem gemakkelijk de hoge belasting aan van gegoten chape of gestort beton.

Prins Kavelhof te Brasschaat is een project waar kwaliteit primeert. Het prestigieuze bouwcomplex omsluit maar liefst 190 luxueuze serviceflats. Natasja Alders van Ventiline: “We werden betrokken bij dit project gezien wij aan het gevraagde kwaliteitslabel voldoen en omdat onze producten een belangrijke meerwaarde hadden in de zoektocht naar de gepaste ventilatie-oplossingen.”

LUCHTKWALITEIT EN ESTHETISCH WEGWERKEN VAN LEIDINGEN

Ing. Natasja Alders van Ventiline.

54 | INSTALLATIE & BOUW

Niemand ontkent het belang van een goed binnenklimaat. Ook in een wooncomplex gericht op kwaliteitsvol wonen voor 65-plussers wordt er heel wat aandacht aan geschonken. Wil men een gezond binnenklimaat bekomen, dan moeten zowel de temperatuur, het vochtgehalte als de CO2 in de gaten gehouden worden. Zeker bij de moderne energiezuinige en passieve woningen, die zo goed als lucht-

dicht zijn, speelt het ventilatiesysteem daarbij een essentiële rol. Natasja Alders: “Voor het project zijn 133 appartementen met het Ventichape-systeem 50 uitgevoerd. De overige wooneenheden in Ventiflex 70. Beide luchtleidingssystemen hebben we gepositioneerd op de predallen. Onze Ventichape-Ventiflexsystemen zijn de ideale oplossing voor dit project. De toepassing is zeer stabiel en kan een hoge puntlast en verdeelde belasting aan. Zowel de storting van de beton als de trilling vormen voor Ventichape-Ventiflex geen enkel probleem.” “Onze luchtleidingssystemen zijn bovendien speciaal ontworpen om ventilatiekanalen esthetisch weg te werken, hetzij in de vloer, hetzij in het vals plafond. Alle collectoren en het kanaal zijn uit metaal vervaardigd. Hierdoor kan het systeem gemakkelijk de hoge belasting aan van

BRASSCHAAT | Prins Kavelhof

'Het ventilatiesysteem vereist een zeer correcte plaatsing, omdat er vervolgens beton op gestort wordt'

gegoten chape of gestort beton. De collectoren en metalen kanalen zijn behandeld met een kataforetische laklaag, om beschadiging door beton te voorkomen en het systeem slagvast en corrosiebestendig te maken.”

AKOESTISCHE CRITERIA

“Onze luchtleidingssystemen zijn speciaal ontworpen om ventilatiekanalen esthetisch weg te werken.”

Wat betreft akoestiek zijn er tegenwoordig heel wat normen en vereisten waaraan ventilatiesystemen moeten voldoen. Er zijn diverse bronnen die geluidshinder kunnen veroorzaken: ventilatorlawaai, stromingslawaai, geluidsuitbraak, structureel geluid en overspraak. In het project Prins Kavelhof werkte Ventiline samen met studiebureau Technum om inzake de akoestiek een goed dossier samen te stellen. Natasja Alders: “Door het kiezen voor het Ventichape-Ventiflexsysteem hebben we het voordeel dat er ten opzichte van de opbouwsystemen geen overspraak of contactgeluiden zijn. Verder heeft dit systeem een aanzienlijke demping. Doordat de diverse collectoren voorzien zijn van luchtgeleiders worden de drukverliezen en turbulenties verder ook tot een minimum beperkt. Dat komt het geluid en het energieverbruik van het toestel ten goede.”

UITVOERINGSPLANNEN DANKZIJ STABICAD EN MEPCONTENT Het gegeven dat Ventiline zelf de plannen aanlevert, vormt een groot pluspunt bij de uitvoering. Juiste uitvoeringsplannen zijn van cruciaal belang voor een correcte installatie. Het ventilatiesysteem vereist een zeer correcte plaatsing, omdat er vervolgens beton op gestort wordt. Achteraf aanpassingen of correcties doorvoeren is niet mogelijk. Natasja Alders: “Het is een extra service die wij aanbieden. De ontwerpsoftware Stabicad is voor ons hierbij een belangrijk tijdbesparend hulpmiddel. We kunnen er onze eigen luchtleidingsystemen mee ontwerpen en berekenen en fouten op de werf voorkomen. We kunnen

Prins Kavelhof te Brasschaat is een project met maar liefst 190 luxueuze serviceflats.

zo garanderen dat het effectief geplaatste systeem aan alle vooropgestelde normen en eisen voldoet.” “Stabicad heeft trouwens een online bibliotheek MEPcontent, waar wij onze producten als BIM-bestanden neerzetten. Dit houdt in dat we onze ventilatiesystemen heel specifiek kunnen uittekenen en dat alle juiste grafische en technische gegevens ineens mee in het ontwerp vervat zitten. Op een eenvoudige wijze selecteren we in Stabicad via de MEPcontent browser onze elementen en voegen we alles samen tot

een volledig afgewerkt systeem. Onze onderdelen kunnen we dankzij Stabicad perfect in 3D weergeven wat vergissingen tussen de keuze van de verschillende collectoren op de werf tegengaat. Ook wat betreft de toekomst zitten we met Stabicad en MEPcontent goed als we kijken naar de nieuwe STS-vereisten. Alle benodigde STS-informatie zit namelijk mee vervat in het Stabicad-ontwerp. We kunnen de installateur of het studiebureau eenvoudig bijstaan bij het opstellen en genereren van de definitieve plannen en rapporten, zodat het voorontwerp voldoet aan de geldende STS-voorschriften.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 55

FEST-congres Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Filip Van Loock, FEST

FEST-congres:

“Groothandels moeten een versnelling hoger schakelen” De Europese Federatie voor Sanitaire en Verwarmingsgroothandels (FEST) hield in september haar 55ste congres in Brussel. Het thema: ‘Gearing up to be the wholesaler of tomorrow’. Die groothandels moet zich immers wapenen tegen de uitdagingen van een veranderende wereld, zoals de concurrentie met het internet. FEST overkoepelt 17 nationale organisaties die de belangen verdedigen van distributeurs van sanitaire en verwarmingsproducten. Er waren dus deelnemers uit heel Europa aanwezig in het Sofitel-hotel op Brusselse Place Jourdan voor de lezingenreeks op vrijdag. Die maakte deel uit van een uitgebreid driedaags programma met ook nog bezoeken aan de groothandels Facq, Van Marcke en Desco, een bezoek aan ‘The Loop’ en een galadiner. Tijdens de lezingenreeks stond de toekomst van de groothandelaar centraal, want zijn positie wordt langs alle kanten beconcurreerd.

‘Het model van de groothandel is niet meer veranderd sinds de Industriële Revolutie’ (Van Marcke)

Caroline Van Marcke, CEO van de Van Marcke Group en voorzitster van FEST, bond de kat de bel aan. “Het model van de groothandel is niet meer veranderd sinds de Industriële Revolutie, terwijl de retail business zich de laatste twintig jaar grondig heeft aangepast. Daar moeten we verandering in brengen, want in tegenstelling tot de jaren 90 en 2000 zijn er nu wel kapers op de kust die marktaandeel van de groothandels willen wegplukken. Onze klanten zelf nemen de pre-sales activity over en zijn veel mondiger, bijvoorbeeld over de prijs. Fabrikanten – die meer informatie hebben over hun eigen producten dan wij – beginnen zelf te leveren aan eindgebruikers. De internetbedrijven, die met een wit blad beginnen en geen zware activa hebben, werken efficiënter dan ons, en nutsbedrijven die hun product hebben zien vervallen in een commodity, beginnen zelf producten aan hun klanten aan te bieden, zoals boilers, om meer waarde te genereren.”

OPLOSSINGEN EN ERVARINGEN “Om die druk tegen te gaan, moeten we zelf meer waarde creëren aan beide kanten van de supply chain,” vervolgt ze. “We moeten evolueren van een productverkoper naar een aanbieder van oplossingen. De enige spelers die producten van verschillende merken kan combineren om een perfecte oplossing aan klanten aan te bieden, zijn wij. Eindgebruikers en installateurs willen

56 | INSTALLATIE & BOUW

Op vrijdagavond werden de genodigden verwend met een uitgebreid galadiner.

FEST-congres

trouwens niet uren sukkelen met moeilijke technische materie, ze willen meteen oplossingen die werken, ‘instant gratification’. Dat kunnen wij als groothandel bieden.” En dat is niet de enige troef voor groothandelaars: “Onze winkels en showrooms blijven een pluspunt, zelfs in een internetwereld. Het blijft moeilijk om een ‘ervaring’ te verkopen online. Daar hebben wij een voorsprong tegenover de internetbedrijven,” zegt Van Marcke.

“SPEEL HET JUISTE SPEL”

Sandra Rothenberger, werkzaam aan de Solvay Business School in Brussel, bood een alternatief voor de traditionele 4 P’s van marketing.

Na Van Marcke bracht Mads Nipper, huidig CEO van Grundfos en vicepresident van LEGO, zijn outsidersvisie op de toekomst van groothandels. Hij zag dezelfde bedreigingen als Van Marcke, maar vooral ook opportuniteiten, op het vlak van dataverzameling bijvoorbeeld. Een van zijn belangrijkste boodschappen was: speel het juiste spel. “Vecht niet om marktaandeel op basis van prijs, tenzij je écht de goedkoopste kan zijn. Anders maak je jezelf kapot. Leg je focus op hoe je meerwaarde kan creëren voor je klanten.”

S.A.V.E.D

Caroline Van Marcke, CEO van de Van Marcke Group en voorzitster van FEST.

Die boodschap kwam ook terug bij de volgende spreker: Sandra Rothenberger, werkzaam aan de Solvay Business School in Brussel en bestuurslid bij Rothenberger AG. Zij stelde dat de 4 marketingP’s – Product, Place, Promotion, Price – niet meer van deze tijd zijn. Zij wil het concept redden met het acroniem S.A.V.E.D. “In de plaats van product, biedt ‘solutions’ aan, denk niet na over plaats, maar over ‘access’, ga weg van prijs, maar brengt ‘value’ in de plaats, vergroot de meerwaarde van je product voor je klant. Promotion wordt ‘education, emotion and engagement’, verbindt je klanten met je merk. En de D staat voor Digital, want geen enkele marketingstrategie kan nog zonder een stevige digitale poot.”

“COMMUNICEER DUIDELIJK EN GERICHT”

De aanwezigen bezochten de showrooms van groothandelaars Van Marcke, Facq en Desso.

Tim Krögel, de volgende spreker, werkt als public affairs professional in Brussel, verdedigt er onder andere de belangen van verschillende bouwen HVAC-organisaties en is een consultant voor FEST. Hij gaf aan wat FEST doet om de belangen van de Europese groothandelaars te verdedigen – bijvoorbeeld bij de implementatie van het energielabel voor verwarmingstoestellen – en gaf aan hoe groothandelaars efficiënt en op het juiste moment het Europese beleid kunnen beïnvloeden. “Communiceer duidelijk en gericht, anders luistert er niemand naar wat je zegt. Spreek ook de verantwoordelijken in je eigen land aan. Als lobbyisten heb je veel minder invloed op de gedachten van EU-functionarissen. Ze luisteren veel beter naar degenen die op hen moeten stemmen bij de volgende verkiezingen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 57

Bedrijfsreportage

Tekst en Beeld: SIG Air Handling

HVAC-SPECIALIST KOMT UIT MET NIEUW MERK SIG Air Handling, een grote speler op het vlak van HVAC-producten en systemen, ontwikkelt en verdeelt sinds kort ook producten onder het eigen CAIROX-label. Zo wil het bedrijf meer merkbekendheid opbouwen en de waarde die het kan scheppen in de kijker zetten. SIG Air Handling ontwikkelt zich als toonaangevende speler op de Europese markt van producten en systemen voor Heating, Ventilation & Air Conditioning (HVAC). Afgelopen jaar nam de onderneming drie HVAC-bedrijven over: HC Groep in Nederland en Groot-Brittannië, Interland Techniek in Nederland en Profant Lufttechnik HandelsgmbH in Oostenrijk. Sinds 17 augustus 2016 versterkt ook BLH GmbH uit Duitsland de groep en er is ambitie om verder uit te breiden op de Duitse markt. SIG Air Handling rekent intussen op meer dan honderd distributiepunten in Europa. Een sterk netwerk dus, wat betekent dat klanten snel de juiste producten en advies krijgen.

De betrokken experts focussen hierbij op drie domeinen: air improvement, air movement en air diffusion. Naast vakspecifiek advies en partnerships voor totaalprojecten, kloppen klanten ook aan bij SIG Air Handling voor het brede en unieke aanbod dat meer dan 15.000 producten telt. Dat uitgebreide assortiment is beschikbaar via onze distributie-outlets of te bestellen via een klantgerichte webshop.

SOCIAAL GEËNGAGEERD WERK

Onder het motto ‘Improving air because we care’ streeft SIG Air Handling naar energie-efficiënte totaaloplossingen en betere luchtkwaliteit in binnenruimtes. Samen met architecten, studiebureaus en projectontwikkelaars doktert het bedrijf ventilatiesystemen uit die ervoor zorgen dat mensen gezonde binnenlucht inademen op hun werk, in huis en tijdens hun vrije tijd.

Deze Europese onderneming blijft evolueren: van gespecialiseerde service en projectoplossingen tot productie- en assemblagefaciliteiten en sinds kort een eigen merk – CAIROX. Daarmee ontwikkelt en verdeelt SIG Air Handling producten voor luchtverbetering, -verplaatsing en -verspreiding onder een sterk eigen label en versterkt zo haar dienstverlening en positie op de Europese markt. “Met CAIROX zetten we ook meer in de kijker waar we van waarde kunnen zijn voor onze klanten,” zegt Lex Hemels, business managing director bij SIG. “Zowel op het vlak van ‘distribution’, ‘projects’ en ‘services’. ❚

Lex Hemels, business manager director bij SIG.

Met CAIROX ontwikkelt en verdeelt SIG Air Handling producten voor luchtverbetering, -verplaatsing en -verspreiding.

GEZONDE BINNENLUCHT VOOR IEDEREEN

58 | INSTALLATIE & BOUW

Gasbeheersing

Tekst: Philippe Selke Beeld: Dalemans

GASBEHEERSING VAN A TOT Z

Het familiebedrijf Dalemans – ooit de Belgische pionier in gasdetectie – staat nu vooral bekend als enige Belgische gasdetectiespecialist die tegelijk ook fabrikant is. Ook nu blijft Dalemans innoveren: het bedrijf ontwikkelde een simulatiemodel om de verspreiding van gas beter in kaart te brengen en bracht een nieuw gamma op de markt.

industriële sector en in laboratoria. Een tweede pijler van het bedrijf: onderhoud, ofwel van eigen installaties op het einde van de garantie, ofwel in onderaanneming voor onderhoudsbedrijven die actief zijn op de markt.

Dalemans is een pionier is gasdetectietoestellen.

Vanuit Remicourt, ten noordwesten van Luik en op een steenworp van de taalgrens, doet Dalemans aan twee hoofdactiviteiten. De eerste: het ontwerp en de ontwikkeling van detectiesystemen voor toxisch of explosief gas. Dat gebeurt voornamelijk in de HVAC-sector met toepassingen voor verwarming, parkings en koelinstallaties, maar Dalemans ontwikkelt zich ook binnen de

Jean-François Dalemans, gedelegeerd bestuurder: “We gebruiken vandaag gas in enorm veel gebouwen, en gas is gevaarlijk. Net zoals in de brandbestrijdingssector bestaat ons vak erin om een goed compromis te vinden tussen het verbeteren van de veiligheid en de investering die daarvoor nodig is.” En ook al is het bedrijf leider op de markt, Dalemans rust niet op zijn lauweren. Het bedrijf heeft recent geïnnoveerd in samenwerking met designers om een nieuw gamma ronde en functionele detectoren te ontwikkelen die ver afliggen van het ‘brute’ imago dat dat soort materiaal vaak met zich meedraagt. ›

Jean-François Dalemans, gedelegeerd bestuurder bij Dalemans.

INSTALLATIE & BOUW | 59

Gasbeheersing

‘Een compromis zoeken tussen veiligheid en de investering die ervoor nodig is’

Dalemans creërde met SIRRIS een model om de gasverspreiding in een gebouw te visualiseren.

MODELEREN OM BETER TE ADVISEREN Weten hoe een gas zich gedraagt wanneer het ergens lekt of ontsnapt, is fundamenteel voor de activiteit van het bedrijf. Dat laat immers toe om te lokaliseren waar de gasconcentratie het sterkst is. Met die informatie kan Dalemans de ideale locatie voor de detectoren bepalen en verstandig advies geven aan zijn cliënten. Daarom nam Dalemans contact op met SIRRIS om een model te creëren van een gaslek in de verwarmingsinstallatie van een gebouw. De resultaten daarvan gebruikt Dalemans om meer inzicht te verwerven. Methaan stijgt bijvoorbeeld naar het plafond in het geval van een lek en verspreidt zich daar naar de volgende ruimte via de beweging van de luchtstroom. In dat geval spelen lage en hoge ventilatie en de effecten van convectie een belangrijke rol bij de verspreiding van gas. De bereikte niveaus liggen dan hoger dan 40 % van het L.E.L. (de tweede alarmdrempel, die overeenkomt met de sluiting van het gasventiel) als er een leidingbreuk is van meer dan 10 procent. Wanneer er echter obstakels worden toegevoegd, zoals een balk van 40 centimeter die de ruimte afscheidt van een andere ruimte, heeft het gas de neiging om in het deel van de ruimte te blijven waar het gas ontsnapt.

GEMOEDSRUST GEGARANDEERD Gewapend met jarenlange ervaring, is Dalemans in staat om voor gemoedsrust te zorgen aan alle betrokken partners, van het studiebureau tot de eindklant, en ondertussen ook aan de installateur en het onderhoudsbedrijf. Jean-François Dalemans: “Onze producten hebben een vermaarde levensduur en betrouwbaarheid. Je vindt er die na 15 of zelfs 20 jaar nog feilloos werken,

60 | INSTALLATIE & BOUW

iets wat op het vlak van elektronica niet vanzelfsprekend was in de dagen dat we ze installeerden. Die betrouwbaarheid op lange termijn wordt sterk geapprecieerd door de eindklant, maar ook door de onderhoudsbedrijven.” Een hoge mate van personeelsbetrokkenheid, trots op de kwaliteit van de geproduceerde producten, een beheerste groei die de specialisatie van het bedrijf beschermt en een sterke wil om de klant te dienen. Die factoren maken van Dalemans een ideale partner voor iedereen die de veiligheid van mensen en goederen wil garanderen tegen de gevaren van gas. ❚

Regelkogelkranen Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Belimo

COLRUYT KIEST VOOR EFFICIËNTE PLUG-AND-PLAY-KOELINSTALLATIE In de winkels van de Colruyt Group vind je veel gekoelde producten terug. Die worden momenteel gekoeld door efficiënte installaties. Ze maken wel gebruik van het synthetische koelmiddel R507, dat vanaf 2020 niet meer geplaatst en vanaf 2030 niet meer gebruikt mag worden. Eind 2014 startte het bedrijf daarom met een studie om een plug-and-playontwerp te maken voor toekomstige winkels. In die studie werd duidelijk dat de koolwaterstoffen nog steeds de beste keuze zijn voor de koeltoepassingen van de warenhuisketen uit Halle. Daarom viel de keuze op propaan- en propeenchillers met een maximale koelmiddelinhoud van 2,5 kilogram. Die zijn zowel aan de koude als aan de warme zijde verbonden met een secundair glycolcircuit. Voor dat laatste kwam Colruyt terecht bij Belimo Servomotoren B.V.. Omdat de regelkogelkranen van Belimo ook afsluiters zijn, kunnen er componenten en kosten bespaard worden in de totale installaties. Walter Renssen, accountmanager bij Belimo: “Wij hebben, bijna als enige in de markt, afsluiters die geschikt zijn voor waterglycol door de toepassing van hoogwaardige materialen. Die worden dan in het secundaire circuit gebruikt om de koelafdeling de juiste temperatuur te geven. Ook voor die toepassing behoudt de firma Colruyt onze unieke standaard 5 jaar garantie op zowel aandrijving als regelkogelkraan. We wisten dat die markt zou ontwikkelen in functie van de veranderende wetgeving en hebben er dan ook al vroeg op ingespeeld.”

OPLOSSING VOOR VERVORMDE DOORLAATKARAKTERISTIEK De regelkogelkranen van Belimo, met bijhorende aandrijvingen, vormen een oplossing voor het probleem van de vervormde doorlaatkarakteristiek. Om een hoge regelstabiliteit mogelijk te maken, dient een hydraulisch corrigerend orgaan een doorstroomkarakteristiek te bezitten, die de niet-lineaire karakteristiek van de warmtewisselaar in de lucht-

De regelkogelkranen van Belimo, met bijhorende aandrijvingen, vormen een oplossing voor het probleem van de vervormde doorlaatkarakteristiek.

Eén van de prefab mogelijkheden van Belimo (hier 6-weg met PIQCV).

behandelingsinstallatie aanvult. Een equiprocentuele karakteristiek is gewenst, die zorgt voor een lineair gedrag van de warmteafgifte in relatie tot de openingshoek van het corrigerend orgaan. Wanneer het corrigerend orgaan begint te openen, stijgt de doorstroming zeer langzaam. Bij een gewone kogelkraan is die karakteristiek namelijk sterk gedeformeerd. Belimo heeft dat probleem opgelost door een gepatenteerde regelschijf aan de ingang van de regelkogelkraan te integreren. De naar de kogel toegekeerde zijde van de regelschijf is holrond en ligt op het kogeloppervlak. De doorstroom wordt door een kogelboring en de v-vormige opening in de regelschijf doeltreffend geregeld. De kvs-waarde wordt gereduceerd en is vergelijkbaar met die van een regelafsluiter met gelijke nominale doorlaat. Om in de meeste gevallen een pijpreductie overbodig te maken, is elke doorlaat in meerdere kvs-waarden verkrijgbaar.

PREFAB Belimo is wereldwijd vertegenwoordigd en levert ook aan de Duitse fabrikant die de chillers levert aan Colruyt. Die installaties krijgen zo de Belimo Servomotoren en afsluiters meteen mee. Belimo is dan ook de grootste leverancier op de OEM-markt, zodat het bedrijf volledige customized-oplossingen kan maken en de klant volledig kan ontzorgen. Dat prefab-verhaal is ook een belangrijke troef voor Colruyt, dat zo een antwoord vond op haar vraag naar een plug-and-playinstallatie. Ook het elektrisch verbruik van de servomotoren speelt in het voordeel van Belimo. “Onze toestellen werken met borstelloze elektromotoren. Als je er dan per winkel 12 of 13 moet monteren die 24/7 draaien, loopt de rekening snel op. Dat alleen al maakt het de moeite waard om in onze producten te investeren,” zegt Renssen. ❚

Belimo is wereldmarktleider in ontwikkeling, verkoop en productie van aandrijvingsoplossingen voor het regelen en sturen van verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsinstallaties. Aandrijvingen en regelafsluiters vormen de kernactiviteiten. Door innovatieve productontwikkeling heeft Belimo zich in de loop van de laatste decennia verder ontwikkeld als absolute trendsetter en marktleider op het gebied van aandrijvingen en corrigerende organen voor klimaatinstallaties. Belimo geeft ook trainingen op verschillende locaties. Vanaf 1 januari 2017 in het eigen geavanceerde trainingscentrum in het nieuwe pand in Vaassen dat op dit moment gebouwd wordt.

INSTALLATIE & BOUW | 61

Belimo. Goed geregeld.

5 jaar garantie

Wereldwijd verkrijgbaar

Compleet assortiment

Bewezen kwaliteit

Korte levertijd

Competente ondersteuning

Belimo is in BelgiĂŤ te verkrijgen via onze distributiepartner SIG Air Handeling

Uiteraard kunt u ook direct met het team van specialisten in contact komen via info@belimo.nl of kijkt u op onze

www.belimo.nl

website www.belimo.nl

Hybride condensatie- en warmtepomptechniek

Remeha Tzerra Hybrid Split De combinatie van de geavanceerde warmtepomptechnologie met de meest buitengewone en compacte condensatie gaswandketel. De ideale hybride module voor kleine tot middelgrote gezinswoningen.

Remeha Hybrid Duurzame warmte duo’s

Remeha Calora Tower Hybrid Een condenserende gasvloerketel met een hybride boilermodule en een lucht/water buitenunit. De hybride regeling werkt op basis van de energiekost, en zal steeds een zo zuinig mogelijke werking garanderen.

Remeha Hera Hybrid Dit hybride systeem combineert de condenserende stookolievloerketel Remeha Hera Condens met een hybride boilervat en buitenunit. Deze hybride ketel is uitgerust met de nieuwste stookolietechnologie.

De hernieuwbare verwarming van de toekomst

De hybride werking zorgt ervoor dat het systeem automatisch en zeer snel in alle omstandigheden kiest voor de meest efficiënte en economische energiebron. Dankzij de hybride systemen bespaart u op uw energiefactuur voor verwarming en sanitair warmwaterproductie. Dit duurzame duo stoot eveneens tot 20% minder CO2 uit waardoor de Remeha hybride systemen bijdragen aan een groene toekomst.

Remeha nv • Koralenhoeve 10 • 2160 Wommelgem • T +32 (0)3 230.71.06 E info@remeha.be

remeha.be

Tekst en Beeld: Renson

ENERGIEZUINIG VENTILEREN EN VERWARMEN IN NIEUWBOUWWONING LUIK In de omgeving van Luik werd recent een nieuwbouwwoning uitgerust met een E+-ventilatiesysteem van Renson. Dat maakt energiezuinig ventileren én verwarmen mogelijk op maat van de bewoners. De Endura ventilatie-unit van Renson combineert namelijk vraaggestuurde ventilatie en verwarming in één toestel. De aanvullende Rehymo-module leverde installateur Klinkenberg trouwens heel wat tijdwinst op bij de installatie en koppeling van de hybride opstelling met een klassieke condensatiegaswandketel. De geïntegreerde lucht-waterwarmtepomp in de Endura van Renson recupereert de vervuilde, warme ventilatielucht voor die afgevoerd wordt. Die recuperatiewarmte dient dan als hernieuwbare energie voor de productie van sanitair warm water en verwarming. Deze systeemoplossing draagt zo ruim bij tot de verlaging van het E-peil van de woning en voldoet aan de verplichting van het gebruik van hernieuwbare energie in de goed geïsoleerde woningen van vandaag. Benjamin L’homme, de eigenaar van de woning: “Aangezien binnenluchtkwaliteit voor ons een belangrijk item was, en we sowieso op zoek waren naar een alternatieve manier om onze woning te verwarmen, interesseerde dit geïntegreerde systeem ons meteen.” Fabrice Torbol, de architect, vult aan: “Vanaf het eerste ontwerp van een project moet je rekening houden met de integratie van het E+-systeem. Uiteindelijk moet je de nodige ruimte voor de installatie in de technische ruimte incalculeren, hoewel die hier uiteindelijk toch heel compact kon uitgevoerd worden.”

De geïntegreerde lucht-waterwarmtepomp in de Endura van Renson recupereert de vervuilde, warme ventilatielucht voor die afgevoerd wordt.

64 | INSTALLATIE & BOUW

HYBRIDE OPSTELLING De E+ndura wordt telkens in hybride opgesteld met een andere warmteopwekker, bijvoorbeeld een laagvermogen gaswandketel. Daardoor is er altijd voldoende warmtecapaciteit voorhanden om ook op piekmomenten de vraag naar sanitair warm water en verwarming aan te kunnen, en dit tegen de meest voordelige energieprijs. Ook bij een combinatie van vloerverwarming met radiatoren op hogere temperatuur - zoals hier toegepast - is dat het geval. Alleen maakte dat de installatie en de aansluiting van de volledige opstelling tot voor kort een stukje complexer. “Toch verliep de koppeling tussen de Endura en de condensatiegaswandketel hier behoorlijk makkelijk dankzij de nieuwe Rehymomodule van Renson. In combinatie met een degelijk plan zorgde dat hier voor een vlotte installatie,” zegt Philippe Dal Bianco van installateur Klinkenberg.

Endura® Ventilatie en verwarming hand in hand Vraaggestuurd ventileren, verwarmen en sanitair warm water gecombineerd in 1 toestel Sensoren meten 24/24 de binnenluchtkwaliteit per ruimte

Geïntegreerd boilervat van 300 l Compact systeem

Tot -43 E-peilpunten met Systeem E+® SmartZone Hernieuwbare energie via warmtepomptechnologie

Energieclassificatie

www.renson.be

installatie_en_bouw_197x130_0716_NL.indd 1

14/07/16 11:39

RENSON HYDRAULISCHE MODULE Rehymo staat voor REnson HYdraulische MOdule en is een uiterst compacte (H 420 x B 330), voorgemonteerde en vooraf ingeregelde pompgroep. Renson ontwierp ze om onder de wandketel te kunnen plaatsen, waardoor de gebruiker heel wat plaats wint. Ondanks het feit dat deze module zowel een directe als een indirecte kring voedt, gebruikt ze slechts één pomp en is er geen sprake van een evenwichtsfles, wat het geheel erg zuinig en energetisch maakt. Gemakkelijke aansluiting, verkorte inregel- en montagetijd, minder ruimte voor technieken – met aanzienlijke plaatswinst in de technische ruimte of berging tot gevolg – en een laag verbruik zijn de sleutelwoorden van de Rehymo. ❚

'Rehymo is een voorgemonteerde en vooraf ingeregelde pompgroep die plaats en tijd bespaart bij de koppeling van de Renson Endura met de wandketel'

INSTALLATIE & BOUW | 65

Daikin Altherma hybride warmtepomp

De natuurlijke combinatie Tot 35% efficiënter dan een gasketel

Gascondensatieketel van 27 kW Meest zuinige bedrijfsmodus De meest efficiënte warmtepomp op de markt!

Verwarmen en sanitair +++ +++ * warmA Awater ++ A++ A A++ A A A

Warmtepomp en gascondensatieketel in één, het beste van twee technologieën verenigd! De Daikin Altherma Hybride warmtepomp is de ideale oplossing voor de vervanging van een gasketel. Afhankelijk van de buitentemperatuur, de energieprijzen en de energiebehoefte van de woning, selecteert het systeem zelf om te werken met de warmtepomp ofwel met de gasketel ofwel met beide simultaan. Deze unit selecteert altijd de zuinigste oplossing.

*EHYHBH05AAV32 + EVLQ05CAV3 + EKRUCBL1A

Hybride technologie

www.daikin.be  0800 840 22

Conform NBN-EN 308

VENTILATIE

Maximale warmterecuperatie (systeem D) Slimme CO2-reductie

Behaal een perfect ventilatierapport

Laag geluidsniveau Eﬃciënte aanvoer van verse lucht Eenvoudige installatie EPB = OK!

NIEUW COMMERCIEEL

Installeer een Lossnay ventilatiesysteem met NBN-EN 308 certificaat.

RESIDENTIEEL

Het Lossnay principe: 100% energie-efficiënt U zoekt een ventilatiesysteem D om een optimaal E-peil te behalen? In de Lossnay serie vindt u verschillende types die getest en goedgekeurd zijn volgens de NBN-EN 308 norm. Ze zijn geschikt voor residentiële en commerciële toepassingen van 200 tot 1000 kubiek. Zo behaalt u probleemloos al uw punten op het EPB-rapport. Overtuig uzelf op www.lossnay.be

De best presterende WTW unit op de markt A+

Sentinel Kinetic Advance Vent-Axia’s derde en nieuwste generatie WTW units met superieure thermische prestaties tegen de laagste SFP waardes.

• • • • • •

2 uitvoeringen: 250 en 350m³/h, in basis of luxe versie 85% thermisch rendement conform EPB Vraag gestuurde balansventilatie Efficiënte passieve koeling Nieuwste technologieën vereenvoudigen de installatie Draadloos in te regelen met de Vent-Axia Connect App

Voor meer informatie: Ventilair Group | Pieter Verhaeghestraat 8 - 8520 Kuurne |+ 32 (0)56 36 21 20 | www.ventilairgroup.be

Advance-140916_LSM.indd 1

14-9-2016 16:28:17

Tekst en Beeld: Ventilair

EEN NIEUWE GENERATIE WTW Systeem D-ventilatie is volop in ontwikkeling. En terecht. De ventilatie zorgt voor meer comfort en meer vrijheid. Het Belgische Ventilair Group is al sinds 2005 pionier in ventilatie met warmteterugwinning. Met de nieuwe Sentinel Kinetic Advance van Vent-Axia zet de Belgische specialist opnieuw een stap vooruit in de evolutie van ventilatiesystemen. Met Sentinel Kinetic Advance antwoordt Ventilair op de groeiende vraag naar doortastende en eenvoudig te installeren ventilatiesystemen voor strenge EPB-normen en lage-energiewoningen. Dankzij die eenvoudige installatie kan de unit zowel in nieuwbouwprojecten als renovaties toegepast worden. Ook andere evoluties zorgen voor innovatieve kenmerken van de unit: “Passieve koeling wint aan belang omdat de kans op oververhitting bij goed geïsoleerde woningen toeneemt. De Sentinel Kinetic Advance speelt hierop in met mechanische, volledig gescheiden luchtstromen in combinatie met intelligente digitale logica’s. Bovendien is ventilatie op vraag mogelijk door ingebouwde sensoren en voldoet de unit aan de verhoogde Europese energie-eisen”, vertelt productmanager Steven Braekeveldt van Ventilair.

DRAADLOZE TECHNOLOGIE Betere prestaties, een betere gebruiksvrijheid en connectiviteit zijn essentiële kenmerken van dit systeem D. “Wifi, apps en smartphone maken de indienststelling zeer eenvoudig. De draadloze technologie zorgt uiteraard voor minder kabels, wat het indienststellen en de vrijheid voor inplanting ten goede komt”, klinkt het. Meteen verlaagt het ook de kans op fouten

'De draadloze technologie in de ventilatie-unit zorgt voor minder kabels, wat de vrijheid voor inplanting ten goede komt'

68 | INSTALLATIE & BOUW

Betere prestaties, een betere gebruiksvrijheid en connectiviteit zijn essentiële kenmerken van dit systeem D.

Via de gratis Connect App krijgt de bewoner of gebruiker feedback over de status en energieprestaties.

aangezien zowel de kanalen als de unit van dezelfde producent kunnen zijn. Op die manier zijn de twee onderdelen naadloos op elkaar afgestemd, wat een zorgeloze installatie en werking verzekert. De draadloze technologie helpt niet enkel de installateur via een wizard door het installatieproces, ook voor de gebruiker zorgt dit voor heel wat extra betrokkenheid en comfort. “Zo is de controller erg intuïtief. Via de gratis Connect App krijgt de bewoner of gebruiker feedback over de status en energieprestaties, kan hij of zij de ventilatie sturen en krijgt de gebruiker meldingen voor onderhoud. Bijvoorbeeld als de filters aan vervanging toe zijn”, verduidelijkt Steven.

VERHOOGDE WARMTETERUGWINNING En dan nu de technische cijfers. De Sentinel Kinetic Advance-ventilatie-unit is beschikbaar in twee luchtvolumes: 250 m³h en 350 m³h. Er is zowel een basisuitvoering als een luxeeditie, allebei te koop vanaf dit najaar. Dankzij het ontwerp via 3D-modelling biedt de Advance een nog hoger percentage aan warmteterugwinning – zo voldoet de unit volledig aan de EBP-regels waarbij tot 85 procent van de warmte in de lucht gerecupereerd wordt –, een

Met Sentinel Kinetic Advance antwoordt Ventilair op de groeiende vraag naar doortastende en eenvoudig te installeren ventilatiesystemen.

volledige zomerbypass voor energie-optimalisatie, een vorstbeveiliging dankzij geïntegreerde voorverwarming en maakt het model gebruik

van de laatste generatie efficiënte EC-motoren. Het mag niet verbazen dat de unit een A+ energielabel draagt. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 69

GRONINGEN | Zernike Campus

Tekst en Beeld: Carrier

ENERGY ACADEMY EUROPE:

SCHOOLVOORBEELD VAN INSTALLATIETECHNIEK De Zernike Campus, een gebied in het noorden van de stad Groningen, huisvest verschillende topinstituten voor onderzoek en innovatie op het gebied van duurzame energie. In september 2016 werd het gebouw van de Energy Academy Europe opgeleverd, een bijzonder duurzaam pand met een installatietechnische primeur. Binnen de Energy Academy Europe werken bedrijfsleven, onderwijs en wetenschap samen om de energietransitie te versnellen. In het gebouw van dit instituut komt die doelstelling ook heel duidelijk terug: het is 'duurzamer dan duurzaam', en zonder meer het meest innovatieve onderwijsgebouw van Nederland. Het concept van de nieuwbouw is onderscheiden met het BREEAM-NL Outstandingcertificaat, de hoogst mogelijke klassering op het gebied van duurzaamheid. Daar heeft ook klimaatinstallatie aan bijgedragen: het is de eerste locatie in Nederland die is voorzien van een warmtepomp De Energy Academy Europe Groningen.

70 | INSTALLATIE & BOUW

Carrier Aquaforce 30XW-warmtepomp. Het feit dat deze warmtepomp is gevuld met het zeer milieuverantwoorde koudemiddel HFO-R1234ze(E) levert extra punten op, waardoor het gebouw uiteindelijk in aanmerking kwam voor de hoogst mogelijke BREEAM-certificering.â&#x20AC;?

met het nieuwe, milieuverantwoorde en ozonneutrale koudemiddel HFO-R1234ze(E). Volgens Arjen Best, als accounthouder van Carrier Airconditioning betrokken bij het project, leverde de keuze voor dit koudemiddel extra BREEAM-punten op: â&#x20AC;&#x153;Om aan de vraag voor een duurzaam gebouw te voldoen, zijn verschillende energiebesparende maatregelen getroffen, zoals CO2-gestuurde ventilatie, betonkernactivering, de toepassing van warmte/koude-opslag, koude laden met oppervlaktewater en installatie van een

'Het concept van de nieuwbouw is onderscheiden met het BREEAM-NL Outstanding-certificaat'

GRONINGEN | Zernike Campus

EXTRA BREEAM-PUNTEN

Carrier was intensief betrokken bij het project.

R134A Het milieuverantwoorde karakter van HFOR1234ze(E) zit met name in het zeer lage GWP (Global Warming Potential) ervan. “In veel middelgrote en grote warmtepompen wordt R134a toegepast,” aldus Best. “Dat is een prima koudemiddel dat voor hoge rendementen zorgt, maar het heeft een GWP van 1,430 ton. Als 1 kilo van dit middel in de atmosfeer komt, heeft het dus hetzelfde broeikaseffect als 1,430 ton CO2. Hoewel R134a zelfs onder de nieuwe, strengere F-gassenregelgeving, nog vele jaren kan worden toegepast, kunnen opdrachtgevers uit duurzaamheidsoverwegingen voor een alternatief koudemiddel met een veel lager GWP kiezen. Zo'n koudemiddel is HFOR1234ze(E): het heeft een GWP van minder dan 1 en is dus bijzonder klimaatvriendelijk. Bovendien presteert een warmtepomp of koelmachine in energetisch opzicht hiermee nog net iets beter dan met een koudemiddel als R134a.” HFO-R1234ze(E) is met name geschikt voor gebruik in schroefmachines met een relatief groot vermogen, zoals toegepast bij de Energy Academy Europe. Carrier loopt echter ook voorop bij de ontwikkeling van alternatieve koudemiddelen voor kleinere scrollmachines; naar verwachting zal binnen een à twee jaar ook hiervoor een HFO-koudemiddel met een bijzonder laag GWP beschikbaar zijn.

Ook Peter Slot, manager ontwikkeling en realisatie bij installateur en exploitant Unica Ecopower, is enthousiast over het project en de inbreng van Carrier. Unica onderhoudt en beheert de WKO-installaties van alle andere gebouwen die nu al op de Zernike Campus staan. De zeer innovatieve WKO-installaties in de nieuwe Energy Academy komen daar nu bij. “Alle innovaties die een gebouw nóg duurzamer maken, worden hier toegepast”, vertelt Peter. “Dus ook de WKO-installatie die wij plaatsen en gaan exploiteren in de Energy Academy, is duurzamer dan duurzaam. Voor het eerst op de Nederlandse markt wordt een warmtepomp geplaatst met een nieuw, milieuvriendelijk koudemiddel.” In het crediteringsysteem van BREAAM had het oude koudemiddel een negatief effect op de klassering. Peter: “Nu is het precies andersom: het nieuwe koudemiddel en de installatie zijn zo duurzaam dat ze extra BREEAM-punten opleveren.” Het veel hogere rendement en de lagere milieubelasting zullen ervoor zorgen dat de duurdere installatie zichzelf terugverdient.

WKO-INSTALLATIE: WIN-WIN Normaal gesproken is de vraag naar warmte en koude in een gebouw redelijk goed in balans. Peter: “Maar nieuwe gebouwen zijn zo energiezuinig dat de warmtevraag in de winter beperkt is. Tegelijkertijd is de koudevraag in dit gebouw hoog door de laboratoria die erin zitten. Dat leidt tot een onbalans: als je in de winter minder warmte uit de bodem haalt dan je in de zomerperiode erin opslaat, warmt de bodem teveel op. Daarom gaan we in de winterperiode koude onttrekken aan oppervlaktewater in de directe omgeving. Dat water gaat door een warmtewisselaar en de koude wordt opgeslagen in WKO-bronnen, 100 meter onder de grond.” Hierdoor zal het oppervlaktewater iets opwarmen, maar dat is geen probleem als de opwarming binnen bepaalde grenzen blijft. Peter: “Dit hebben we samen met de stadsecoloog onderzocht en we hebben vastgesteld dat het oppervlaktewater maximaal 3°C mag opwarmen. Hoe groter de plas water die hiervoor beschikbaar is, hoe kleiner het effect. We gaan nu onderzoeken hoeveel oppervlaktewater in de watergangen van de campus beschikbaar is voor dit doel.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 71

'Easy Maintenance’ tool

BELGISCHE ‘EASY MAINTENANCE’ TOOL WORDT TROEF VOOR HELE KSB GROEP

Het complete onderhoud in één QR code Een tablet of smartphone: meer is er niet nodig om het onderhoud van pompen te verzekeren, van de kleinste tot de grootste installaties. KSB Service Belgium ontwikkelde de tool ‘Easy Maintenance’ om de historiek en de opvolging van het onderhoud van pompinstallaties snel, efficiënt en overzichtelijk te laten verlopen. Grote troef: tijdswinst en kostenbesparing voor iedereen.

72 | INSTALLATIE & BOUW

'Easy Maintenance’ tool

KSB Belgium pakt uit met een nieuwe innovatie, dit keer bij afdeling Service: een QR code (Quick Response) die wordt afgedrukt op een label van gemetalliseerd pvc en aangebracht op de pompen. Bij het inlezen van die code op een tablet of smartphone komt alle relevante informatie tevoorschijn: plaatsing, kenmerken, de historiek van het onderhoud, compleet met testrapporten, foto's en het onderhoudsplan. Hoofd van KSB Service Marc Herman is de ontwikkelaar van Easy Maintenance: “In één oogopslag hebben de klant en onze onderhoudstechnici op elk moment de nodige informatie bij de hand. Omdat de tool zorgt voor een vlekkeloos onderhoud, worden voor alle partijen kosten en tijd bespaard.” Zo kan je bijvoorbeeld een servicerapport niet afsluiten zonder dat alles ingevuld, waardoor onvolledige rapporten verleden tijd zijn. De technicus kan het rapport ter plaatse opmaken én laten valideren door de klant.

MAAR ER IS MEER… Marc Herman: “De klant kan via een beveiligde internettoegang de status van zijn pompen in real-time checken en onmiddellijk ingrijpen bij

afwijkingen. Dat kan natuurlijk schade en zwaardere kosten achteraf voorkomen. En voor onze technici volstaat nu één tablet in plaats van hele dozen vol documentatie. Zij kunnen op voorhand of ter plaatse een stuk informatie in pdf downloaden en binnen de minuut consulteren.” De tool kan zelfs met een gps-functie worden uitgerust, die via Google Maps tot op 50 cm de pomp lokaliseert. Dat kan van pas komen bij grote bedrijven die pompen dikwijls van de ene naar de andere site moeten verhuizen. De Easy Maintenance tool maakt intussen furore bij meer dan 20 klanten, zoals de Intercommunale BrabantWallon (IBW) LOCARAIL en bedrijven Veolia en GlaxoSmithKline. KSB Nederland en KSB Canada hebben de tool eveneens al in gebruik.

INDUSTRIE 4.0 Industrie 4.0 staat voor de vierde industriële revolutie: een nieuwe transformatie van de mechanische, elektrische en elektronische industrie. De productie van zaken en diensten wordt daarbij via internet volledig verweven. Dat betekent dat informatietechniek in de totale installatie wordt

geïntegreerd. Zo ontstaat een systeem, dat softwarecomponenten met mechanische en elektronische onderdelen verbindt. KSB ontwikkelt daarbij op het gebied van pompentechniek nu al trendsettende oplossingen. Installaties worden flexibeler, efficiënter en veiliger - dankzij het intelligente gebruik van informatietechniek. Het doel van Industrie 4.0 is een maximaal efficiënte, veilige en besparende productie. Ook de snelle aanpassing van de productie op individuele klantwensen wordt zo rendabel – tot aan enkelstuks productie. Om dat te bereiken, levert de installatie nauwkeurige informatie over de actuele toestand. Met deze gegevens optimaliseren afzonderlijke componenten autonoom en decentraal hun bedrijf. Deze vele Industrie 4.0-mogelijkheden vormen voor KSB een centraal en belangrijk thema van de toekomst. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 73

Corrosie

Tekst: Karl Willemen / Jeroen Schreurs Beeld: Resus

CORROSIEPROBLEMEN. HOE ZIT HET NU ECHT? Verminderen niet-metalen leidingen zoals kunststof, sandwich en Pex het risico op corrosie? Het tegendeel is waar. Maar zeggen dat kunststof leidingen het corrosierisico vermeerderen is dan ook weer een verkeerde voorstelling van zaken. Karl Willemen, zaakvoerder van Resus, legt uit hoe de vork dan wel in de steel zit. Het risico op corrosie in centrale verwarming hangt samen met de hoeveelheid zuurstof die in een installatie kan binnendringen. Die zuurstof verbindt zich daar met corrodeerbaar metaal tot bijvoorbeeld roest of magnetiet. In de jaren 70 en 80 ontdekten we zo bijvoorbeeld dat de eerste generatie kunststof leidingen niet zuurstofdicht waren, met een heuse lawine van corrosieproblemen tot gevolg. We leerden toen ook dat inhibitoren en chemische additieven geen afdoende oplossing boden tegen die zuurstofinvasie en vonden uiteindelijk een oplossing in het zuurstofdicht maken van de leidingen zelf. Het probleem van de intrede van zuurstof door zuurstofdiffusie was daarmee van de baan.

TOCH WEER ZUURSTOF Maar recente ervaringen tonen aan dat het monster van zuurstofdiffusie toch weer de kop opsteekt, dit keer via zeer vaak gebruikte

flexibele aansluitingen in rubber, zoals flexibels voor koelplafonds of via kunststof plafondpanelen voor koeling en stralingsverwarming. Maar de meest voorkomende boosdoener is natuurlijk onderdruk. Als het expansievat de druk niet juist behoudt, zal via onderdruk op de hoogste punten van het systeem lucht – en dus zuurstof – binnentreden. Daarmee hangt natuurlijk ook het bijvulgedrag samen. Elke liter vers bijgevuld water bevat ongeveer 10 milligram opgeloste zuurstof.

SLIJK Niet de kans op lekken is daarbij het probleem, want die kans is relatief klein. Wél de slijkvorming door roest en magnetiet. Die veroorzaakt verstoppingen, kranen die niet meer functioneren door vuilafzetting en warmtewisselaars die dichtslibben.

GEEN RADIATOREN IN KUNSTSTOF Bovendien leert ons een simpel rekensommetje

Zuurstof verbindt zich met corrodeerbaar metaal tot bijvoorbeeld roest of magnetiet.

dat als de hoeveelheid metaal in een installatie kleiner wordt – door kunststof leidingen – de aanwezige zuurstof de andere overgebleven elementen sterker zal aantasten. En radiatoren worden niet in kunststof geleverd, net zomin als de ketels. Daarom is een corrosiemonitoring met alarmfunctie altijd zinvol, tenminste als men er belang bij heeft dat de installatie een bepaalde tijd storingsvrij blijft draaien. ❚

'Het risico op corrosie in centrale verwarmingsinstallaties hangt samen met de hoeveelheid zuurstof die in een installatie kan binnendringen'

Karl Willemen, zaakvoerder van Resus.

74 | INSTALLATIE & BOUW

Propaan/Butaan

Tekst en Beeld: Antargaz, (copyright Evi Wilmus)

EEN COMPOSIETEN OF STALEN GASFLES? De Calypso composiet propaan/butaan-cilinders zijn ontworpen als een modern alternatief voor traditionele stalen cilinders. Ze zijn geschikt voor een verscheidenheid aan toepassingen, zoals de industrie, huishoudelijk gebruik of recreatieve activiteiten. De Calypso cilinders worden gemaakt van moderne polymere en composieten materialen die een perfecte combinatie vormen tussen veiligheid, kwaliteit, design en innovatie met een gemakkelijke aansluiting. Met wereldwijd meer dan 10 miljoen eenheden, zowel gebruikt door gezinnen als door bedrijven, zijn de propaan- en butaangasflessen aanwezig op verschillende markten over de hele wereld.

DE VOORDELEN VAN DE CALYPSO CILINDERS • De Calypso Cilinders lichtgewicht behoren tot de meest gebruiksvriendelijke flessen, waardoor zowel bedrijven als eindgebruikers een eenvoudige en ergonomische bediening ervaren. • De Calypso heeft de helft van het gewicht van haar stalen equivalent. Daarom is de cilinder makkelijker op te tillen en te hanteren, voor zowat iedereen. Dat voorkomt bijgevolg het risico op letsels bij uw medewerkers en een toename van de klanttevredenheid. • De Calypso roest niet. Ze laat dus geen sporen achter laat op het dek van de auto, boot, of andere staanplaatsen. • Alle gebruikte materialen zijn niet-corrosief en zorgvuldig geselecteerd om maximale chemische stabiliteit en weerstand tegen geconcentreerde zuren en oplosmiddelen te garanderen. Ze kunnen voorkomen in de omgeving waar LPG-cilinders worden opgeslagen of gebruikt. • Een van de grote voordelen van de geselecteerde materialen: ze zijn ongevoelig voor de invloed van zout en vocht. Zo kan er geen corrosie plaatsvinden en zijn de cilinders goed aangepast voor gebruik in warme, vochtige en zoute milieus, zoals de zee. • De klant kan gemakkelijk het gasniveau zien en zo weten wanneer het tijd is om een nieuwe fles aan te kopen. Klanten vallen dus minder snel zonder gas bij het gebruik van de cilinder. • De klant kan ook zeer gemakkelijk de ontspanner van zijn gastoestel aansluiten dankzij de aanwezige ‘click-on drukregelaar’. • De Calypso is bestand tegen een barstdruk die twee keer zo hoog is als die van hun stalen tegenhangers. Ze kunnen dus niet kunnen ontploffen, zodat er geen risico meer is op een explosie in geval van brand. ❚

HOE GEDRAAGT DE CALYPSO (RAGASCO) SAMENGESTELDE LPG-CILINDER ZICH IN GEVAL VAN BRAND? De samengestelde LPG-cilinders kunnen worden verbrand in het vuur, zonder risico op een explosie. Nadat een fles een paar minuten blootgesteld wordt aan een brand, verbrandt de buitenste hars en smelten de plastic voering en de behuizing. De LPG zal dan "ademen" door de cilinderwand heen en op een gecontroleerde manier opbranden, in plaats van te ontploffen.

De Calypso composiet propaan/butaan-cilinders zijn ontworpen als een modern alternatief voor traditionele stalen cilinders.

INSTALLATIE & BOUW | 75

“Als mijn klanten op energie willen besparen dan kies ik voor MAGNA3”

VERZAMEL PUNTEN BIJ ELKE AANKOOP EN WIN GEWELDIGE PRIJZEN

BESTE-IN-ZIJN-KLASSE EFFICIËNTIE WAAR HET HET MEEST NODIG IS Energie-efficiëntie is de naam van de uitdaging waar uw grootste en meest energie-zuigende klanten voor staan. Met de MAGNA3 bent u in staat hen dit aan te bieden en zelfs meer dan dat. MAGNA3 is één van de meest efficiënte pompen in zijn klasse - en vaak de beste all-round circulator genoemd. Ontdek meer over MAGNA3 hier: www.grundfos.be Ontdek meer over WIN&EARN: be.grundfos.com/grundfos-for-installers/win-and-earn

HYDRONIC DESIGN

HYDRONIC

HVAC OPTIMALISATIE DOOR UNIEKE SYSTEEMSOFTWARE • ONTWERP een functionele installatie in een intuïtieve ‘drag & drop’ interface m.b.v. principeschema’s en grondplannen • BEREKEN debieten, leidingdiameters, hydraulische schakelingen, pompfiches, inregelrapporten en meetstaten • ANALYSEER je ontwerp a.h.v. een systeemcontrole • SIMULEER seizoensrendementen en installatievermogen op lange termijn

Caleffi_hydronicdesign_197x130.indd 2

care.caleffi.nl

13/05/16 14:56

Filterproducten

De Fernox TF1 Omega Filter, het kleine broertje van de TF1 Delta Filter. Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: Fernox

NIEUWE REINIGINGSFILTER VOOR VERWARMINGSINSTALLATIES Waterbehandelingsbedrijf Fernox introduceert een nieuwe filter voor verwarmings- en koelinstallaties. De TF1 Omega Filter, het kleine broertje van de TF1 Delta Filter, moet kleinere installaties in appartementsblokken of huishoudelijke toepassingen reinigen en beschermen. Daarvoor rekent het van oorsprong Engelse bedrijf op de unieke combinatie van chemische en fysische filtereigenschappen. â&#x20AC;ş

INSTALLATIE & BOUW | 77

Heeft uw klant geen aardgas? Propaangas van Antargaz vormt de oplossing!

De ondergrondse tank van Antargaz is bijna onz ichtbaar

targaz Word An p partner o /nl/ targaz.be www.an rs u installate

Op Antargaz kunt u rekenen!

Onze bovengrondse tank is in een mum van een tijd geï nstalleerd

Laat uw klanten genieten van alle comfort van gas dankzij propaangas Is de woning van uw klant niet aangesloten op het aardgasnetwerk en wilt hij toch profiteren van alle voordelen van gas? Propaangas in een tank, boven of onder de grond, biedt hem exact hetzelfde comfort als aardgas. Bovendien is propaangas de juiste keuze voor het milieu én voordelig dankzij de evolutie van de energieprijzen. Meer info rond propaangas? Ga naar www.antargaz.be of contacteer ons op installateur.service@antargaz.com of 02 246 00 65. Schrijf u in op onze nieuwsbrief op www.antargaz.be/nl/installateurs

ANT16_ADV_INSTALLATIE & BOUW_197X130.indd 1

23/05/16 10:53

NIEUW: Fernox TF1 Omega Filter

ZO SIMPEL KAN BETROUWBAAR ZIJN

Geschikt voor alle klimaatinstallaties Vernikkelde messing body, bestand tegen condens en corrosie

Vanaf nu kost systeemonderhoud u minder tijd dan ooit. Onze nieuwe filter is behalve de meest betrouwbare manier om een systeem schoon te houden ook extreem gebruiksvriendelijk. De Fernox TF1 Omega Filter is het simpele resultaat van jarenlange innovatie.

Fernox België 014 44 50 01 belgie@fernox.com

Snel reinigen, zonder downtime!

www.tf1omega.be

Filterproducten

Fernox bestaat al meer dan 50 jaar. Het bedrijf staat al sinds die oorsprong erg sterk in chemische oplossingen voor verwarmings- en koelinstallaties. De laatste acht jaar zoekt het bedrijf steeds meer fysische oplossingen, voornamelijk op het vlak van vuilafscheiders. Yves Desplenter, OEM Director bij Fernox: “De TF1 filter was acht jaar geleden een eerste product dat chemische en fysische eigenschappen combineerde. Die werd opgevolgd door de TF1 Compact. Twee jaar geleden brachten we een messing filter op de markt voor grotere installaties, de Delta. En die kennis van messing filters gebruikten we om een kleinere versie te maken die we nu aan het

'Reiniging is erg belangrijk, al beseffen sommige installateurs dat nog niet voldoende' grote publiek voorstellen: de Omega. De werking verschilt licht: de Omega steunt nog altijd op de basis van de Delta, maar nu met een hydronische deeltjesscheiding in combinatie met een krachtige magneet om zo de verontreiniging te verwijderen. Speciaal ontworpen voor installaties met weinig ruimte of op moeilijk bereikbare plekken.

PRECIES VOOR CONDENSATIEKETELS OF WARMTEPOMPEN Dat grote publiek zag de nieuwe Omega in september al op de Engelse markt, na een ontwikkelen testperiode van zo’n 18 maanden. Begin november lanceert Fernox het nieuwe product ook in de rest van Europa, waaronder België. Vanaf dat moment kunnen installateurs op de Omega rekenen voor nieuwbouw of renovatie. Desplenter: “In een aantal projecten was er geen plaats voor een Delta-filter. Maar kleinere installaties hebben ook geen nood aan zo’n groot toestel voor reiniging van het water. Je hebt daar genoeg aan een hoogwaardige kleinere filter, zonder kwaliteitsverlies.”

RENDEMENT LAAG ZONDER EFFICIËNT TRANSPORT Die reiniging is trouwens erg belangrijk, al beseffen sommige installateurs dat nog niet voldoende. “Een aantal normen, zoals de NBN 14336 en de NBN 14868, geven duidelijk aan dat doorspoeling en reiniging belangrijk zijn om de efficiëntie van een verwarmingssysteem te waarborgen,” zegt Desplenter. “En het is ook logisch dat het rendement van de nieuwste warmtepompen of condensatieketels niet volstaat als de warmte niet efficiënt getransporteerd en afgegeven wordt naar het afgiftelichaam. Maar ofwel zijn die normen onvoldoende gekend bij installateurs, of ze hebben onvoldoende tijd om de installaties grondig te reinigen. Bij de plaatsing van een nieuwe ketel op een bestaande installatie valt het bijvoorbeeld snel op dat er veel vuil aanwezig is, maar met spoelpompen ben je wel een paar uur bezig om het water te reinigen. Een filter installeren is daarom een erg interessante stap.”

WISSELWERKING TUSSEN CHEMIE EN FYSICA De combinatie van chemische componenten – de Fernox Filter Fluid – met de filter die werkt op basis van fysische krachten, is specifiek voor de producten van Fernox. “We hebben de wisselwerking tussen de twee goed bestudeerd, en het toestel daar zo goed mogelijk op afgestemd. Die samenwerking heb ik nog bij geen enkel ander De combinatie van chemische componenten – de Fernox Filter Fluid – met de filter die werkt op product gezien,” sluit Desplenter af. ❚ basis van fysische krachten, is specifiek voor de producten van Fernox.

INSTALLATIE & BOUW | 79

precies zoals u het nodig heeft c: 100 m: 65 y: 0 k: 0

TEMPOMATIC 4

ELEKTRONISCHE URINOIRSPOELER Elektronische module en Lithium batterij geïntegreerd Waterbesparing: massamodus (exclusiviteit DELABIE) Hygiënische periodieke spoeling Eenvoudig onderhoud zonder de kraan te demonteren Stopkraan en debietregeling geïntegreerd

Wat wij met de modulaire oplossingen van Big Foot Systems voor deze klanten deden, kunnen we beslist ook voor u. Bel ons.

LINUM EUROPE NV HVAC

COOL

Vijverhoek 53 8520 Kuurne T: 056 35 92 94 F: 056 35 88 47 info@linum.eu www.linum.eu

16.054

Meer informatie op delabiebenelux.com

e Vraag d e ervic HVAC S 6 1 gids 20

Productpresentatie

Tekst en Beeld: Linum Europe NV

NIEUWE CONDENSWATERPOMP:

LAGER VERBRUIK EN MINDER LAWAAI Met de gloednieuwe MICRO-V i4 mini condenswaterpomp brengt Aspen Pumps een unieke, technologisch verfijnde en geluidsarme pomp op de HVAC/R installatiemarkt. Linum Europe zorgt voor voor de distrubutie in België en omliggende landen. Hoge wandgemonteerde splitsystemen, units met kanaalaansluitingen of staande en frame-units, ze hebben allen nood aan een goed werkende condensverwijderingspomp, liefst zo economisch en zo stil mogelijk. Met de MICRO-V i4 condenspomp zochten en vonden de ingenieurs van Aspen Pumps de ideale balans tussen een lager verbruik en een beduidend lager geluidsniveau.

GECONTROLEERDE ZACHTE START De MICRO-V is een innovatieve unit, waarbij het pompsysteem in de airconditioningkast kan worden gevestigd, met een externe voeding. De detectiemodule van de MICRO-V, SILENT+, heeft geen vlottersysteem en is dus immuun aan de groei van bacteriën. Ze heeft ook geen drukverdelingsbuis, aangezien de pomp zelf voor haar ontluchting zorgt. De pomp regelt zelf de snelheid op basis van de toestroom van water. Dat zorgt voor een stillere werking gezien het geluidsniveau afhankelijk is van het volume water dat dient weggepompt te worden.

De pomp regelt zelf de snelheid op basis van de toestroom van water. Dat zorgt voor een stillere werking.

GEREGULEERD VERBRUIK DOOR DEBIETLEZINGEN VAN DE SENSOR Door de unieke i4-technologie bepaalt de MICRO-V steeds zelf op welk niveau van haar capaciteit er gepompt moet worden naargelang de hoeveelheid aanvoer van condenswater. Dankzij de werking op laagspanning is dus ook het elektrisch verbruik zeer gering en is de pomp veilig in gebruik.

PULSE: SENSOR MET NIEUWE CAPACITIEVE TECHNOLOGIE De meervoudig georiënteerde ‘plug en play’sensor heeft geen drukverdelingsbuis en geeft direct een visuele diagnostische feedback via de led aan de bovenkant van de sensorkast. Zo is een snelle diagnose mogelijk zonder demontage van de pomp, zodat gebruikers tijd en geld besparen. Ook waterpas zetten is niet meer verplicht. In tegenstelling tot vlotterpompsystemen kan de sensor van de MICRO-V immers

De meervoudig georiënteerde ‘plug en play’-sensor heeft geen drukverdelingsbuis en geeft direct een visuele diagnostische feedback via de led aan de bovenkant van de sensorkast.

worden gericht tot 45° op de x-as, en tot 90° op de y-as, waardoor de MICRO-V de meest veelzijdige minipomp op de markt is.

VOORTDURENDE BEOORDEELDE VOEDING De voedingsunit van de MICRO-V werkt met de Univolt-technologie, die de spanningen en elektrische stroom bij de bron beheert, en er voor zorgt dat de pomp universeel gebruikt kan worden en gebruikers ze een stuk makkelijker kunnen installeren. Bovendien maakt de Univolt-technologie het mogelijk de pomp ‘on demand’ te regelen, wat de levensduur van het toestel verlengt. ❚ Met de MICRO-V i4 condenspomp zochten en vonden de ingenieurs van Aspen Pumps de ideale balans tussen een lager verbruik en een beduidend lager geluidsniveau.

INSTALLATIE & BOUW | 81

Waterzuivering

Tekst en Beeld: Aquafix

AFVOERPUTTEN EN GOTEN ALS VOORBEELD VAN VAKMANSCHAP Aquafix produceert voornamelijk afscheiders, waterzuivering- en watergeleidingsproducten. Het bedrijf past moderne technologie en geavanceerde machines toe om kwalitatief vakmanschap te garanderen. Dat resulteert in een groot aanbod van professionele producten. De industriële afvoerputten bijvoorbeeld, die worden toegepast in ruimtes met de strengste hygiënische vereisten zoals openbare gebouwen en keukens. Corrosiebestendigheid en levensduur spelen daarbij een belangrijke rol. Daarnaast zijn ze geschikt voor plaatsen waar weinig water moet afvloeien, dankzij hun kleinere afvoer en lagere inbouwhoogte De afvoerputten zijn in verschillende soorten verkrijgbaar: één- of tweedelig, met ronde of vierkante oppervlakte of met onderlinge of zijdelingse uitlaat, en bestaan uit de volgende onderdelen: • Het puthuis (rond hygiënisch puthuis, volledig vrij van water) • De vuilkorf (eenvoudig uitneembaar, voor vast afval) • Het reukslot (dient als reukafsnijder om onaangename geuren uit het rioolsysteem te houden) • Flens en contraflens bij een tweedelige afvoerput (om het vloeistofdichte membraan te klemmen om lekkages onder de vloer op te vangen) • Het rooster (afdekking van de afvoerput, verschillende types beschikbaar: antislip maasrooster, ladderrooster, plaatrooster, geperforeerd plaatrooster, hermetisch afgesloten plaatrooster, enz.)

OP MAAT EN IN VERSCHILLENDE UITVOERINGEN

Een rooster- en sleufgoot van Aquafix.

82 | INSTALLATIE & BOUW

Nog zo’n productlijn: de roostergoten van Aquafix. Die dienen om middelmatige en grote waterhoeveelheden op te vangen en het afvalwater te lozen in het rioleringsstelsel. Ze komen

Waterzuivering

'Het water dat in de rooster- en sleufgoten afgevoerd wordt, stroomt via een afvoerput met uitneembaar reukslot en vuilkorf in de riolering' voor in de voedingsindustrie, zoals slachthuizen, brouwerijen, vlees- en visverwerking, de horeca en de farmaceutische industrie. Daarnaast wordt inox afwatering ook verplicht in ruimtes waarbij sanitaire en hygiënische regelgevingen gelden. Aquafix produceert ook op maat gemaakte sleufgoten. Dat is de goedkoopste en eenvoudigste manier om water af te voeren met een lage afvoercapaciteit.

“Onze roostergoten worden op maat gemaakt en zijn in verschillende uitvoeringen en afmetingen verkrijgbaar,” zegt Chris Beeren, zaakvoerder van Aquafix. “Alvorens over te gaan naar de productie, tekenen onze ingenieurs in samenspraak met de klant en de verkoper een technische fiche om alle parameters te verzamelen.

De sleufgoten zijn vervaardigd uit een plaat van 1,5-2 millimeter, hebben een omegavorm, een ingewerkt afschot en hebben ook regelbare stelvoeten en betonankers. Bij een roostergoot past geen rooster als afdekking, aangezien de sleufbreedte open is.

REGELBARE STELVOETEN EN BETONANKERS

Het water dat in de rooster- en sleufgoten afgevoerd wordt, stroomt via een afvoerput met uitneembaar reukslot en vuilkorf in de riolering. De afvoerput is altijd geproduceerd en verbonden met de goot, zodat dit samen een geheel vormt. ❚

De roostergoten zijn vervaardigd uit een plaat van 2 millimeter, hebben een geknikte of vlakke bodem en een ingewerkt afschot. Iedere goot beschikt over regelbare stelvoeten en betonankers om de installatie en verankering te verzekeren.

EÉN GEHEEL

Bij een roostergoot past een rooster als afdekking. “Afhankelijk van de toepassing, waterdebiet en belasting beschikken we over een antislip maasrooster, bijvoorbeeld voor grootkeukens, een geperforeerde plaatrooster voor sanitaire toepassingen, of een plaat- en ladderrooster voor de industrie.” Een vetafscheider van Aquafix.

INSTALLATIE & BOUW | 83

Slimme én gezonde ventilatie met het DucoTronic Plus System

DUCO at HOME

DE LAAGSTE REDUCTIEFACTOR IN DE MARKT !

Installatie en Bouw_197x130mm.indd 1

18/07/16 08:21

„ECHTE PROFESSIONAL S EISEN K WALITEIT: HANSABLUEBOX.“ Ontdek het nieuwe universele inbouwsysteem van HANSA . www.hansa-belgium.be

AZ_BLUEBOX_197x130_Belgien_RZ.indd 1

17.03.16 16:13

WIE DOET WAT VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kan deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Bel of mail voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw met Mathieu Noppe: T +32 50 36 81 70 - E m.noppe@louwersmediagroep.be

WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VOOR GERENOMMEERDE TOELEVERANCIERS VOOR INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

Staat u nog niet op www.installatieenbouw.be?

Neem dan voor meer informatie contact op met Kevin Desender: k.desender@louwersmediagroep.be

SCHRIJF U NU IN VOOR ONZE ONLINE NIEUWSBRIEF!

ALGEMENE DIENSTVERLENING

BEVEILIGING

ELEKTRICITEIT E. VAN WINGEN

SECURITY SOLUTIONS

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Rijndijk 141 2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 71 341 71 11 F +31 71 341 41 92 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

MUYSHONDT SECURITY SOLUTIONS Lodderstaat 20 2880 BORNEM T +32 3 889 22 55 F +32 3 889 11 50 E info@muyshondt.be W www.muyshondt.be

E. VANWINGEN NV OBO BETTERMANN SA Bist 14 2630 AARTSELAAR T +32 3 870 74 00 F +32 3 887 40 00

Durmakker 27 9940 EVERGEM T +32 9 253 08 00 T +32 9 253 40 82 E info@vanwingen.be W www.vanwingen.be

E info@obo-betterman.com W www.obo-betterman.com

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX Branch ofﬁce België Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 2 523 01 70 F +32 2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

BEDRIJFSWAGENINRICHTING

TEEK

BIM SOFTWARE EN CONSULTANCY

VERGOKAN NV

LEGRAND GROUP NV STABIPLAN BVBA Duboisstraat 39 2060 Antwerpen T +32 3 289 01 01 F +32 3 297 04 04 E info@stabiplan.be W www.stabiplan.com/nl-be

Kouterveldstraat 9 1831 DIEGEM

Meersbloem Meiden 16 9700 OUDENAARDE T +32 55 31 83 35 F +32 55 31 43 88 E sales@vergokan.com W www.vergokan.com

T +32 2 719 17 11 F +32 2 719 17 00

FEDERATIES

E info@legrandgroup.be W www.legrandgroup.be SECTOR ORGANISATIE VOOR VENTILATIE FÉDÉRATION POUR LE SECTEUR DE LA VENTILATION

BRANDERS & KETELS VENTIBEL VZW

G TEEK Boswegel 35 9190 STEKENE T +32 497 51 99 27 E info@g-teekbe W www.g-teek.be

RITTAL NV Stokkelaar 8

VAILLANT NV

9160 LOKEREN

Golden Hopestraat 15 1620 DROGENBOS T +32 2 334 93 00 E info@vaillant.be W www.vaillant.be

T +32 9 353 91 11

Volkstraat 57 2000 ANTWERPEN M +32 478 56 21 23 E hendrik.daem@ventibel.be W www.ventibel.be

GEREEDSCHAPPEN

F +32 9 355 68 62 E info@rittal.be W www.rittal.be

SORTIMO BVBA Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE T +32 2 355 03 70 F +32 2 355 03 71 E info@sortimo.be W www.sortimo.be

SORTIMO WEST Gentseweg 749 8793 SINT-ELOOIS-VYVE

SORTIMO CENTRUM

Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE

SORTIMO OOST

Industrieweg 49/7 3980 TESSENDERLO

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS BV REMEHA NV

EURO-DIESEL SA

Koralenhoeve 10 2160 WOMMELGEM T +32 3 230 71 06 F +32 3 354 54 30 E info@remeha.be W www.remeha.be

Rue de l’Avenir, 61

DOMOTICA

4460 GRACE-HOLLONGE T +32 4 247 79 00 F +32 4 246 20 20

Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 76 579 41 90 F +31 76 579 41 99 E Info@ﬂir.com W www.ﬂir.com

E mail@euro-diesel.com W www.euro-diesel.com

INSTALLATIEMATERIAAL

INRICHTING VAN BERDIJFSVOERTUIGEN

SCHLEIFENBAUER BV VTC BVBA Patrick Wagnonlaan 7 7700 MOESKROEN T +32 56 55 49 66 F +32 56 34 86 62 E info@vtc.be W www.vtc.be

86 | INSTALLATIE & BOUW

NIKO

Graafsebaan 68

Industriepark West 40 9100 ST.- NIKLAAS T +32 3 760 14 70 F +32 3 777 71 20 E sales@niko.be W www.niko.eu

5242 JN ROSMALEN T +31 73 523 02 56 F +31 73 521 23 83 E info@schleifenbauer.eu W www.schleifenbauer.eu

COMAP NV/SA Alsembergsesteenweg 454 1653 DWORP T +32 2 371 01 61 F +32 2 378 23 39 E marketing@comap.be W www.comap.be

LENAERTS NV

BEGETUBE NV Kontichsesteenweg 53/55

EL SYSTEMS

2630 AARTSELAAR

Senator Alfons Jeurissenlaan 1032 3520 ZONHOVEN T +32 11 81 92 92 F +32 11 81 92 93 E info@elsystems.be W www.elsystems.be

T +32 3 870 71 40 F +32 3 877 55 75 E info@begetube.com W www.begetube.com

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 11 60 92 10 F +32 11 52 54 47 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

NAESSENS HVAC Desselgemsesteenweg 39 8540 DEERLIJK T +32 56 61 31 13 F +32 56 61 72 42 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

INSTALLATIETECHNIEK HVAC/R COFELY AXIMA NV

NATHAN IMPORT/EXPORT

NATHAN IMPORT/EXPORT Lozenberg 4 1932 ZAVENTEM T +32 2 721 15 70

SURKIJN BVBA Holeikstraat 12 3545 HALEN T +32 13 44 14 05 F +32 13 44 43 29 E surkijn.bvba@telenet.be

Montenegrostraat 138-144 1190 BRUSSEL T +32 2 533 23 11 F +32 2 538 86 85 E brussels@cofelyaxima-gdfsuez.be W www.cofelyaxima-gdfsuez.be

LINUM EUROPE NV Vijverhoek 53, 8520 KUURNE T +32 56 35 92 94

F +32 2 725 35 53

F +32 56 35 88 47

E info@nathan.be

E info@linum.eu

W www.nathan.be

W www.linum.eu

ISOLATIEMANTELS LENAERTS NV

VIEGA Planet I business park

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 11 60 92 10 F +32 11 52 54 47 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

FUTURE CLIMA BVBA Essenlaan 9 3600 GENK T +32 89 38 40 38 F +32 89 38 20 38 E tim@futureclima.be W www.futureclima.be

Tollaan 101 c

Dendermondesteenweg 67

1932 Sint-Stevens-Woluwe

9070 DESTELBERGEN

T +32 2 551 55 10

T +32 9 335 76 02

F +32 2 503 14 33

F +32 9 335 76 03

E info@viega.be W www.viega.be

INSTALLATEURS ELEKTRICITEIT

ELECTRO-SECURITY-AIRCO-ENERGY

INDUSTRIEEL - PRIVAAT

ETI VAN DEN VEN Grifﬁer Schobbenslaan 2a 2140 ANTWERPEN T +32 3 235 16 24 F +32 3 235 09 11 E luc.ost@etivdv.be W www.etivdv.be

INSTALLATEURS HVAC

NAESSENS HVAC Desselgemsesteenweg 39 8540 DEERLIJK T +32 56 61 31 13 F +32 56 61 72 42 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

2850 BOOM

E info@ehm.be W www.ehm.be

W www.isolatiemantels.be

KLIMAATBEHEERSING

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV

Industrieweg 3

F +32 3 844 50 85

E info@isolatiemantels.be

INSTALLATEURS SANITAIR

EHM BVBA

T +32 3 844 45 75

INSULUX BVBA

BCV WORKS Pieter Verhaeghestraat 8 8520 KUURNE T +32 (0)56 414998 W www.bcvworks.be

CROES-BELLEN NV

Rijndijk 141

Industriepark Kolmen 1208 3570 ALKEN T +32 11 31 40 27 F +32 11 59 13 50 E croes.bellen@scarlet.be W www.croes-bellen.be

2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 71 341 71 11 F +31 71 341 41 92 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX ELEKTROWERKEN DE PROFT Flor Hofmanslaan 4 9280 LEBBEKE T +32 52 41 07 24 E tim@electrowerkendeproft.be W www.electrowerkendeproft.be

Branch ofﬁce België

BENVITEC BUILDING NV

Koolmijnlaan 201 3582 BERINGEN T +32 11 45 07 50 F +32 11 45 07 59 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 2 523 01 70 F +32 2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

INSTALLATIE & BOUW | 87

SENSORTECHNOLOGIE

TECHNISCHE PRODUCTEN

KOEL- & VERWARMINGSTECHNIEK N.V.

COLT INTERNATIONAL NV Zandvoorstraat 1, 2800 MECHELEN T +32 15 28 60 80 F +32 15 27 08 28 E info@be.coltgroup.com W www.coltinfo.be

KVT NV RESUS DISTRI NV

Plaslaar 48

Bredabaan 839

2500 LIER T +32 3 491 99 00

B-2170 MERKSEM T +32 3 640 33 91

F +32 3 491 99 29

F +32 3 640 33 93

E info@kvt-nv.be

E info@resus.eu

W www.kvt-nv.be

W www.resus.eu

BELIMO Radeweg 25 8171 MD VAASSEN T +31 578 576 836 E info@belimo.nl W www.belimo.nl

VEILIGHEIDSKLEDIJ

SOFTWARE A DIVISION OF

THE AIRCONDITIONING COMPANY Haringrodestraat 56, 2018 ANTWERPEN

MEWA SERVIBEL S.A.

COOLWORLD RENTALS BVBA Adequat NV Business Center

BOUWSOFT

T +32 3 288 66 44

Brusselsesteenweg 159, 9090 MELLE

F +32 3 288 03 03

T +32 9 335 26 90

E info@tac.be

T 0800 88900 (gratis)

W www.tac.be

E sales@coolworld-rentals.be

F +32 50 32 38 08

W www.coolworld-rentals.com

E info@bouwsoft.be

Molenweg 9 8377 MEETKERKE T +32 50 45 40 80

Avenue Léopold III 33 7134 PÉRONNES-LEZ-BINCHE T +32 64 23 07 00 F +32 64 23 08 00 E info@mewa.be W www.mewa.be

VENTILATIE

W www.bouwsoft.be

STUDIEBUREAUS TECHNIEKEN www.aldesbenelux.com

INTERCOOL

ALDES BENELUX BV BELGIAN BRANCH

Uitbreidingstraat 10

GALLETTI BELGIUM NV

2600 BERCHEM

Essenestraat 16, 1740 TERNAT

T +32 3 825 55 66

T +32 496 81 21 19

E info@intercool.be

E pierre.vueghs@galletti.be

VAN LOOY GROUP NV

W www.galletti.be

Noordersingel 19 2140 BORGERHOUT T +32 3 235 35 08 F +32 3 235 64 69 E info@vanlooy.com

W www.intercool.nl

POMPEN

Rue Jean Verkruyts 60 4681 OUPEYE T +32 4 374 98 20 F +32 4 374 98 29 E info@ aldesbenelux.com W www.aldesbenelux.com

W www.vanlooy.com

AIR TRADE CENTRE AIRCOTECH BELGIË

GRUNDFOS BELUX

Assesteenweg 117

Boomsesteenweg 81-83

1740 TERNAT T +32 2 582 77 50 E info@aircotech.be W www.aircotech.be

KLIMATISATIE

2630 AARTSELAAR T +32 3 870 73 00 F +32 3 870 73 01 W www.grundfos.nl

SANITAIR

BOTEC NV Sportstraat 42-44 2160 WOMMELGEM T +32 3 354 36 18 F +32 3 354 41 92 E info@botec.be W www.botec.be

TECHNISCHE CONTROLE

Beter Zeker. SWEGON BELGIUM NV Rue de Huy 24 B-4280 Hannut

DELABIE BENELUX Kommenstraat 20

BTV - TECHNISCH BUREAU VERBRUGGHEN VZW

T +32 19 51 93 20

B-1070 BRUSSEL

F +32 19 51 93 21

T +32 2 520 16 76

E info@swegon.be

E info@delabiebenelux.com

Van der Sweepstraat 3 bus 44 2000 ANTWERPEN T +32 3 216 28 90 F +32 3 238 86 65 E raf.hectors@btvcontrol.be

W www.swegon.be

W www.delabiebenelux.com

W www.btvcontrol.be

88 | INSTALLATIE & BOUW

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7119489 F +32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

AEROPULMO BVBA

Industriepark Brechtsebaan 22 2900 SCHOTEN T +32 3 685 49 00 F +32 3 680 12 30 E info@aeropulmo.be W www.aeropulmo.be

LEMMENS SA Chaussée de Tirlemont 102 5030 GEMBLOUX T +32 81 62 52 52 F +32 81 62 52 53 E info@lemmens.com W www.lemmens.com

VERLICHTING REMEHA NV MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE Autobaan 2, 8210 LOPPEM T +32 50 40 48 48 F +32 50 39 26 04 E info@mitsubishi-electric.be W www.mitsubishi-electric.be

Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM

OSRAM BENELUX BV Postbus 115 2900 AC CAPELLE A/D IJSSEL T +31 10 750 14 14 F +31 10 750 14 06 E ronald.moeskops@osram.nl

T +32 3 286 85 50 F +32 3 354 54 30 E info@remeha.be W www.remeha.be

DAIKIN AIRCONDITIONING BELGIUM NV A. Franklin 1B 1300 Waver T +32 10 23 72 23 F +32 10 24 49 10 E info@daikin.be W www.daikin.be

W www.osram.nl

RENSON® VENTILATION NV Industriezone 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 8790 WAREGEM T +32 56 62 71 11 F +32 56 60 28 51 E info@renson.be W www.renson.be

ZEHNDER GROUP BELGIUM VEKO LIGHTSYSTEMS BVBA Gulkenrodestraat 7, Unit 10 2160 WOMMELGEM

2800 MECHELEN T +32 15 28 05 10

T +32 3 827 21 96

F +32 15 28 05 11

F +32 3 825 52 86

E info@zehnder.be

E sales@veko.be

W www.zehnder.be

W www.veko.be

SYSTEMAIR

Blarenberglaan 3c/001

REMEHA NV Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM T +32 3 286 85 50 F +32 3 354 54 30 E info@remeha.be W www.remeha.be

Romeinsestraat 6 00/01 3001 HEVERLEE T +32 16 38 70 80 F +32 16 38 70 89 W www.systemair.be

TROX BELGIUM NV Paepsemlaan 18g 1070 BRUSSEL T +32 2 522 07 80 F +32 2 520 21 78 E info@trox.be W www.trox.be

SOLAR SPIRIT BVBA AIR TRADE CENTRE

Meester van der Borghtstraat 58

Hoogstraat 180

2580 GRASHEIDE

1930 ZAVENTEM

T +32 15 63 52 21

STIEBEL ELTRON BVBA

T +32 2 711 94 89

F +32 15 76 10 21

F +32 2 721 04 33

E info@solarspirit.be

E sales.belgium@airtradecentre.com

W www.solarspirit.be

‘t Hofveld 6 1702 GROOT-BIJGAARDEN T +32 2 423 22 28 F +32 2 423 22 12 E info@stiebel-eltron.be W www.stiebel-eltron.be

W www.airtradecentre.com

REMEHA NV

Adequat NV Business Center

Pieter Verhaeghestraat 8 8520 KUURNE T +32 56 36 21 20 F +32 56 36 21 21 E be@ventilairgroup.com W www.ventilairgroup.be

WATERBEHANDELING

A DIVISION OF

COOLWORLD RENTALS BVBA VENTILAIR GROUP

Brusselsesteenweg 159, 9090 MELLE T +32 9 335 26 90 T 0800 88900 (gratis) E sales@coolworld-rentals.be

Koralenhoeve 10, 2160 WOMMELGEM T +32 3 286 85 50 F +32 3 354 54 30 E info@remeha.be W www.remeha.be

WARMTEPOMPEN

W www.coolworld-rentals.com

ZEHNDER GROUP BELGIUM Blarenberglaan 3c/001 2800 MECHELEN T +32 15 28 05 10 F +32 15 28 05 11 E info@zehnder.be W www.zehnder.be

Autobaan 2 8210 LOPPEM T +32 50 40 48 48 F +32 50 39 26 04 E info@mitsubishi-electric.be W www.mitsubishi-electric.be

ZONNEPANELEN

VERWARMING

E info@systemair.be

MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE

SCHWANK BV

CTC BENELUX

Nijverheidsweg 5

Vlamingstraat 4

4104 AN CULEMBORG

8560 WEVELGEM

T +31 345 51 31 43

T +32 56 43 28 53

F +31 345 51 84 64

F +32 56 41 76 36

E g.cooreman@schwank.be

E info@ctcbenelux.com

W www.schwank.be

W www.ctcbenelux.com

BWT BELGIUM NV Leuvensesteenweg 633 1930 ZAVENTEM T +32 2 758 03 10 F +32 2 758 03 33 E info@bwt.be W www.bwt.be

FERNOX - Alpha Metals Belgium NV Hoge Mauw 1050 2370 ARENDONK T +32 14 44 50 01 E belgium@fernox.com W www.fernox.com

INSTALLATIE & BOUW | 89

Zo eenvoudig is het met de circulatiepompen van KSB De KSB-circulatiepompen zijn het slimme alternatief op de markt. Omdat ze speciaal zijn ontwikkeld voor en afgestemd op de plaats van gebruik. In commerciële gebouwen spelen de Calio circulatoren de hoofdrol met hun energiebesparende werking en talrijke functies via geïntegreerde interfaces. De ideale keuze dus voor elke vorm van instelling. Voor eengezinswoningen is er Calio S, de betrouwbare circulatiepomp die voldoet aan alle eisen voor een snelle en degelijke installatie. De instelling is simpel, de installatie is simpel, zo eenvoudig is het. KSB Belgium · Zoning Industriel Sud · 1301 Bierges/Wavre · www.ksbbelgium.be

Onze technologie. Uw succes. Pompen Afsluiters Service n

www.begetube.com

Modulaire luchtverdeelkast 12 x ø 63 + 2 x oval duct beperkte inbouwhoogte collector mag ingestort worden in de chape beschikbaar in 2 mogelijke uitvoeringen: 1: met een gesloten deksel 2: met een deksel voorzien van een aansluiting in ø 180 herpositioneerbaar deksel waardoor de hoofdaansluiting in stappen van 90° kan worden verdraaid koppelbaar met elkaar of met tunnelluchtverdeelkast hoofdaansluiting op boven- of onderzijde of via de zijkant eenvoudig push en click verbindingssysteem luchtdichtheid klasse D

BEGETUBE N.V. Kontichsesteenweg 53 - 55 B-2630 Aartselaar t + 32 3 870 71 40 f + 32 3 877 55 75 info@begetube.com www.begetube.com

member of