Installatie & Bouw NL 02 2015 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 2

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NU MMER 2 2015

Grote opkomst op ISH-beurs | Nieuw hoofdkantoor a.s.r.-hoofdkantoor Utrecht | Nieuwe parkeergarage Kustwerk Katwijk Thema's Klimaat en Ventilatie & Brandpreventie en Brandveiligheid | Passen en meten bij NLR-project in Amsterdam

WIE LBK DENKT... ZEGT:

HOLLAND HEATING! 5 201 5 195

iv Ann

ary

ers

ds lan her Net he T ijk alw Wa

Heeft jouw bedrijf een luchtbehandelingsunit van Holland Heating? Geef je dan nú op voor onze wedstrijd en maak kans op één van deze fantastische prijzen! Op 12 februari 1955 werd het contract ondertekend: Holland Heating is een feit! Dit jaar bestaat het bedrijf zestig jaar. Een mijlpaal die natuurlijk niet onopgemerkt voorbij mag gaan!

De producten onderstrepen dit en dat willen we graag aan iedereen laten zien. Daar hebben we jullie hulp bij nodig, dus geef je nú op en maak kans op één van deze fantastische prijzen!

Voorwaarden - Deze zijn te vinden op de website. Daarin lees je onder andere meer over de wedstrijd, waaraan de opgegeven luchtbehandelingsunit moet voldoen en wanneer de inschrijfperiode sluit.

Holland Heating heeft in de afgelopen jaren meerdere historische momenten meegemaakt. Deze momenten vormen het bedrijf en benadrukken waar Holland Heating voor staat: kwaliteitsgerichte keuzes, een efficiënte productielijn en een betrouwbare levering.

Meedoen - Wij zoeken de oudste, nog steeds functionerende luchtbehandelingsunit van Holland Heating in Nederland! Dus denk jij dat jouw unit wel eens de oudste zou kunnen zijn, meld je dan nú aan via de website: www.hollandheating.nl/wedstrijd

Prijsuitreiking - Op 30 oktober maken we de top drie oudste luchtbehandelingsunits bekend en worden onderstaande prijzen uitgereikt. De winnaars worden tijdig geïnformeerd over de uitreiking en het programma daar omheen. Vragen mogen gemaild worden naar: wedstrijd@hollandheating.nl.

t.w.v. €500,- euro

t.w.v. €160,- euro

ering!

nd l verwo ereld vo w n e e Ontdek

t.w.v. €256,- euro

Beleef Afrika gevaarlijk dich tbij! Genieten van een heerlijk diner!

DucoBox Silent dB

DucoBox Silent

Haal het ‘STILSTE’ ventilatiesysteem in huis!

Stil

Slim

Energiezuinig

De DucoBox Silent is met een geluidsvermogen van 57,5 dB(A) bij aanzuig en 46,5 dB(A) bij afstraling van de kast de stilste box van Europa! Dankzij de dubbele wand, in combinatie met een akoestische bodemplaat, werkt de afvoerbox fluisterstil. Het akoestische Silent Plus-pakket zorgt voor een extra akoestische demping tot 3dB.

Ontdek de 10 unieke voordelen van de vernieuwde ‘DucoBox Silent’

We inspire at www.duco.eu

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

balk.pdf

14-04-15

16:31

Repus luchtverdeelsystemen balk.pdf

14-04-15

16:03

“Breng lucht daar waar het nodig is”

Kanaal zonder nozzles

Kanaal met nozzles

Kanaal met Repus nozzles

Nozzlekanalen en verdringingsroosters brengen lucht daar waar het nodig is. Goede ventilatie en gelijkmatige luchtverdeling zijn van levensbelang en dragen bij aan het comfort van de gebruiker. De luchtverdeelsystemen verwerken hoge luchtvolumes zonder tochtverschijnselen. Voordelen van de luchtverdeelsystemen: de luchtstroom is achteraf te wijzigen, optimaliseert het comfort, lage drukval, onderhoudsarm, fraai design, leverbaar in ieder gewenst lengte, diameter en afwerking. Tekeningen beschikbaar in BIM. Kortom, een breed assortiment aan oplossingen. Dit is één van de innovatieve oplossingen met luchtverdeelsystemen door HVAC Nederland. Kijk voor meer informatie op de website.

HVAC levert de oplossing!

Air Conditioning Cooling

Heating Ventilation

Een begrip wereldwijd 0031 255 52 24 20 • www.hvac.nl

UITGAVE

Voorwoord

2 Een gezond binnenklimaat

Diverse onderzoeken tonen aan dat het soms erbarmelijk is gesteld met de luchtkwaliteit in gebouwen. Veel mensen denken dat het binnenmilieu schoner is dan het buitenmilieu. Het tegendeel is echter waar. De lucht in gebouwen – jawel, ook in woningen, kantoren en scholen – is vaak ernstiger verontreinigd dan de buitenlucht. Best zorgelijk, als je bedenkt dat we in Nederland meer dan 90 procent van de tijd binnen verblijven. Voor een gezond en comfortabel binnenklimaat zijn er verschillende zaken van belang. De temperatuur moet aangenaam zijn, er moet voldoende daglicht aanwezig zijn en de luchtkwaliteit moet goed zijn. En met die luchtkwaliteit is het steeds vaker slecht gesteld. Een ongezond binnenmilieu kan allerlei gezondheidsklachten veroorzaken. Denk dan aan klachten als luchtweginfecties, maar ook hoofdpijn, huidklachten en slaapproblemen. Vele factoren beïnvloeden het binnenmilieu en sommige hiervan zijn niet altijd even gemakkelijk te bestrijden of te herstellen, zoals het bouwjaar van het pand, de bouwwijze en de gebruikte bouwmaterialen, maar ook de ligging nabij bijvoorbeeld grote ‘vervuilers’. Een ander aspect speelt ook nog een grote rol. Men gaat steeds beter isoleren. Gebouwen worden potdicht gemaakt. Goed voor de energierekening, maar niet altijd voor het binnenklimaat. Het is dus zaak dat klimaat- en ventilatiesystemen naar behoren functioneren en zijn afgestemd op de ruimtes. En dat is helaas niet altijd het geval, zo blijkt uit verschillende onderzoeken en praktijksituaties die we horen van diverse installateurs. Men neemt het namelijk niet zo nauw met bijvoorbeeld het onderhoud aan deze systemen. Dat is natuurlijk best bizar, want het gaat hier wel om de gezondheid van de gebruikers van een gebouw. In deze editie van Installatie & Bouw hebben we een thema klimaat en ventilatie ingericht en besteden we extra aandacht aan het binnenklimaat van gebouwen. Want een gezond binnenklimaat, dat wil toch iedereen?!

Roel van Gils

INSTALLATIE & BOUW | 5

PLAATSNAAM&| BOUW Projectnaam INSTALLATIE

Vaktijdschrift over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 2 • nummer 2 • 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE Roel van Gils

REDACTIETEAM

133

Lieke van Zuilekom, Loet van Bergen, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils en Sjoerd Meuleman

FOTOGRAFIE Bart Gosselin

BLADMANAGER

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTPRIJS

€ 63,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INSTALLATIE & BOUW Katwijk Kustwerk.................................................................................................................................................................................................................................................. 8 Amsterdam Motel One............................................................................................................................................................................................................................... 13 Hoensbroek BMV Aldenhof................................................................................................................................................................................................................. 18 Utrecht a.s.r.-hoofdkantoor.................................................................................................................................................................................................................... 23 Bedrijfspresentatie Ecotap.............................................................................................................................................................................................................. 28

THEMA KLIMAAT EN VENTILATIE Goede ventilatie is pure noodzaak..................................................................................................................................................................................................................................... 29 Hoogwaardige isolatie en installatiegemak...................................................................................................................................................................................................... 30 Innovaties in de warmteen koudetechniek...................................................................................................................................................................................................... 35 60 jaar Holland Heating...................................................................................................................................................................................................................................................................... 36 Bereken uw energiewinst via de Installatieshop........................................................................................................................................................................................ 38 25 jaar luchtbehandeling en warmteterugwinning............................................................................................................................................................................. 40 Onderhoudspartij voor het binnenklimaat........................................................................................................................................................................................................... 43 Prefab ventilatiesysteem speelt in op trend van modulair bouwen......................................................................................................................... 44 Maximaal comfort............................................................................................................................................................................................................................................................................................ 46 Gezonde binnenlucht, gezonde werkomgeving........................................................................................................................................................................................... 48 Fossiele brandstoffen buitenspel zetten.....................................................................................................................................................................................................................51 Een gezond binnenklimaat............................................................................................................................................................................................................................................................... 52 Als het om lucht gaat…........................................................................................................................................................................................................................................................................... 54 Actieve comfort-unit.......................................................................................................................................................................................................................................................................................57 Zoals de Samurai, te vuur en te zwaard, zijn vijand bevecht; zo bevechten wij onze vijand : luchtvervuiling!....... 58 Onuitputtelijke cirkel van energie........................................................................................................................................................................................................................................ 60 Ventilatiemarkt rijp voor kunststof...................................................................................................................................................................................................................................... 61 Van buitenluchtroosters en dakkappen tot OK-plenums............................................................................................................................................................. 64 Op weg naar een buitengewoon binnenklimaat....................................................................................................................................................................................... 66 Samenspel van snelheid, advies en een groot assortiment..................................................................................................................................................... 68 Fijnstof de indicator voor binnenmilieu..................................................................................................................................................................................................................... 69 Adiabatisch bevochtigingssysteem voor hoofdkantoor van Van Oord................................................................................................................ 70 Gecombineerde ventilatiebesturing: als beste getest........................................................................................................................................................................ 72 Breng lucht waar het nodig is.....................................................................................................................................................................................................................................................74

Inhoud

x 106

Frankfurt ISH-Beurs........................................................................................................................................................................................................................................76 Utrecht Nieuwbouw Verkeersleidingspost.........................................................................................................................................................................78 Breda Nieuwe terminal Breda International Airport............................................................................................................................................. 85 Roosendaal ZRTI............................................................................................................................................................................................................................................... 86 Productreportage Flir................................................................................................................................................................................................................................87 Bergen op Zoom Monumentale suikerfabriek 'De Zeeland'...................................................................................................................... 88 Coevorden Brede School Som........................................................................................................................................................................................................... 90 Kort nieuws............................................................................................................................................................................................................................................................. 92 Rotterdam Cool63............................................................................................................................................................................................................................................97 Rotterdam Bouman GGZ......................................................................................................................................................................................................................... 98

THEMA BRANDPREVENTIE EN BRANDVEILIGHEID NOVB Nederland brandveiliger maken............................................................................................................................................................................................................................100 Brandmeldpaneel digitaal ĂŠn multifunctioneel................................................................................................................................................................................................... 101 Optimale passieve brandwerendheid..................................................................................................................................................................................................................................102 Brandwerend afdichten............................................................................................................................................................................................................................................................................105 PGS 15 stelt strenge eisen aan beheers- en blussystemen..................................................................................................................................................................106 UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. I N S TA L L AT I E E N B O U W. N L

N U M M E R 2 2 015

Grote opkomst op ISH-beurs | ZRTI Roosendaal: uniek project binnen scherp budget | SOM Coevorden: een huis voor de wijk Thema's Klimaat en Ventilatie & Brandpreventie en Brandveiligheid | Passen en meten bij NLR-project in Amsterdam

Easy Drain Stijlvolle luxe douchegoot.................................................................................................................................................................................109 Amsterdam Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium......................................................................................................................110 Eindhoven Spilcentrum Drents Dorp...................................................................................................................................................................................... 113 Zeewolde Distributiecentrum Wolter Koops..................................................................................................................................................................116 Amsterdam Prins en Keizer................................................................................................................................................................................................................118 Oldenzaal Locatie Molenkamp Zorggroep Sint Maarten............................................................................................................................. 120 Den Haag Renovatie Bijenkorf...................................................................................................................................................................................................... 122 Hoorn Nieuwbouw Van der Valk Hotel............................................................................................................................................................................... 124 Pijnacker-Nootdorp Fugro TechCenter............................................................................................................................................................................. 130 Digitale muurkluizen........................................................................................................................................................................................................................... 133 Wie doet Wat?.................................................................................................................................................................................................................................................. 135

Coverbeeld: Euromate

INSTALLATIE & BOUW | 7

KATWIJK | Kustwerk

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeldmateriaal: Bosman Bedrijven BV

BIJZONDERE GARAGE OP BIJZONDERE LOCATIE Parkeergarages worden nogal eens beschouwd als noodzakelijke blokken beton, waaraan in architectonische opzicht weinig eer te behalen valt. Niet de nieuwe parkeergarage Kustwerk Katwijk, want die dompelt zich naadloos in het duinlandschap onder. Installatiebedrijf Bosman Bedrijven installeerde voor het bijzondere project zowel de E- als de W-installaties.

8 | INSTALLATIE & BOUW

KATWIJK | Kustwerk < Veilige routing.

Uitzonderlijk in zowel verschijningsvorm als ligging: projectleider Tom Huybregts van installatiebedrijf Bosman Bedrijven BV heeft niet veel woorden nodig om zijn enthousiasme voor het project te beschrijven. Hij noemt de nieuwgebouwde Katwijkse parkeergarage zeldzaam in zijn soort. Huybregts: “We installeren vaker parkeergarages, maar niet eerder één van deze orde. Behalve dat we hebben bijgedragen aan een kustbeveiligingsproject, zijn verschijningsvorm en locatie van de garage letterlijk uitzonderlijk. En dan heb ik heb het nog niet eens over de installatieonderdelen, want ook die zijn speciaal.” Dat Huybregts in zijn woorden niet overdrijft, blijkt wel uit een recent gehouden onderzoek onder inwoners en bezoekers. Na een tijdje proef parkeren kwam de score uit op gemiddeld een 8,5.

PARKEERORIËNTATIE De liefst 500 meter lange parkeergarage bevindt zich langs de Boulevard van Katwijk. Doel van de garage was om - gelijktijdig met de kustversterking - de parkeerdruk in het dorp te verminderen. Veilige parkeeroriëntatie staat in het ontwerp voorop, zegt Huybregts: “Vaak is het kruipen en sluipen in garages, hier is niets minder waar. Parkeerders worden automatisch geleid dankzij een in de LED-verlichting geïntegreerd parkeerverwijssysteem met bezet-, vrije plekken- en minder valide indicatoren (uitgevoerd in respectievelijk de kleuren rood, groen en blauw). In elektrotechnisch opzicht echt bijzonder om te mogen maken.” Hetzelfde geldt voor de in kleur uitgevoerde lichtbanen, hoofdentree en nevenentrees. Ze maken deel uit van het hoofdstuk speciale verlichting. Huybregts: “De kleur van de lichtbanen corresponderen met de te volgen routing. Ze vormen zo’n beetje de paradepaardjes van de garage.” Andere E-onderdelen waren nog de slagboominstallatie, betaalautomaten, kaartlezers, brandmeldinstallatie, omroepinstallatie, oplaadpunten voor elektrische auto’s en een CO2-meldinstallatie.

BRANDVENTILATIE Ook in Bosmans opdracht zaten de werktuigbouwkundige installaties. Behalve de wat meer standaard onderdelen (verwarming, koeling en airco in beheerdersruimte) vroeg de meeste aandacht de brandventilatie van de garage zelf: uitgevoerd middels drie verschillende ventilatoren die samenkomen in een en hetzelfde afzuigpunt. Volgens Huybregts noodzakelijk om te kunnen voldoen aan de steng gestelde eisen ›

Bij de ingang.

INSTALLATIE & BOUW | 9

LED levensduur: (L90 F50)

A+

Energie efficiënt

Geen

>200.000 uur

verblinding

BB LEDlightpipe L4: unieke combinatie duurzame LED verlichting met parkeerverwijssysteem

foto: Kustwerk Katwijk

IP66

bescherming

DALI

sturing

Tot

Recyclebaar

Jaar

Cradle2Cradle

10 garantie

gecertificeerd

BB-Lightconcepts | 0314 39 23 48 | info@bb-lightconcepts.nl | www.bb-lightconcepts.nl

MONTAGENET

A-COMPONENTEN

EIGEN MONTEURS INCLUSIEF

VERWARMINGSMATTEN

GOEDE WERKVOORBEREIDING

WEGDEKVERWARMING

WWW.JOWITHERM.NL

De oorsprong van Jowitherm ligt in de wegdekverwarming. Wij hebben het systeem sinds 1984 geperfectioneerd. Velen hebben het ons na proberen te doen, maar onze manier van werken is uniek. Onze producten zijn toegesneden op de situatie en ons team ‘ontzorgt’ de klant. In bestaande situaties kunnen wij zelfs turn key, inclusief bouwkundige zaken aanbieden. Niet voor niets zijn wij marktleider in wegdekverwarming. Neem contact ons op om de mogelijkheden te bespreken en bel 088 - 889 8800 of kijk op www.jowitherm.nl Postbus 50 7490 AB Delden

T +31 (0)88 - 889 8800 F +31 (0)88 - 889 8801

Bezoekadres: Robijnstraat 6 7554 TB Hengelo

I www.jowitherm.nl E info@jowitherm.nl

‘Jowitherm, Uw partner in elektrisch verwarmen’

KATWIJK | Kustwerk

Daarnaast zat in de W-opdracht het sanitair, dat is verdeeld over drie verschillende toiletgroepen. Zowel toiletten als wastafels zijn vandaalbestendig en voldoen daarmee aan de strengste publieke eisen. Vermeldenswaardig is bovendien het permanent drainagesysteem onder de garage.

UITSTRALING Sinds februari is de door hoofdaannemer Ballast Nedam gebouwde garage definitief operationeel. Huybregts kijkt met genoegen op het werk terug. Niet ‘omdat je dat hoort te zeggen’, ‘maar omdat er een groot en bijzonder gebouw op een mooie locatie is geïnstalleerd, dat deel uitmaakt van een prestigeobject met een landelijke uitstraling’. Huybregts: “Dit was nu een werk dat precies in ons straatje past. Een mooi ontwerp, groot van omvang, uitdagende onderdelen… het zal je niet verbazen dat we projecten als deze graag vaker realiseren. En dat wij hebben kunnen bijdragen aan een 8,5 is natuurlijk meegenomen." ❚

Projectinfo VERLICHTING EN VERWIJZING IN ÉÉN

Projectinfo HELLINGBAANVERWARMING   Om ook in winterse condities de parkeergarage in Kustwerk Katwijk bereikbaar te houden, heeft Jowitherm Nederland een elektrische rijspoorverwarming aangebracht in de hellingbaan aan de noord- en zuidzijde. “Vanwege het ingewikkeld verloop van allerhande leidingwerk in de hellingbaan hebben we aan de hand van de eisen zelfs al in het offertestadium direct digitale tekeningen gemaakt,” vertelt Noll Kroese van Jowitherm. “We maken onderscheid tussen rijspoorverwarming of vlakverwarming. Voor de rechte hellingbanen in Katwijk is gekozen voor de eerste oplossing. Vlakverwarming wordt meestal toegepast wanneer de hellingbaan een sterke bocht maakt.” Aan weerszijden van de parkeergarage bevinden zich twee rijstroken plus een wisselstrook om verkeer in- en uit te laten rijden. De verwarmingsmatten zijn in het zand gelegd, waarover de klinkerbestrating met rijbaanscheiding is aangebracht. Kroese: “In de rijbanen zijn sensoren opgenomen die zowel vocht als temperatuur detecteren. De sensoren en verwarmingsmatten zijn aangesloten op een regelkast die geheel op

Parkeergarage Kustwerk Katwijk is uitgerust met onalledaags mooie verlichting. Waaronder lijnverlichting, die dankzij geïntegreerde cameramodules tegelijkertijd functioneert als parkeergeleidingssysteem. BB-Lightconcepts uit Doetinchem is Nederlands enige fabrikant die dergelijke verlichting maakt. Geen half werk, de verlichting in parkeergarage Kustwerk Katwijk. Om automobilisten zo soepel mogelijk wegwijs te maken beschikt de garage over met camera’s ondersteunde lijnverlichting, die in één oogopslag duidelijk maakt of er plek is en waar. Commercieel directeur Chiel Bekker van BB-Lightconcepts: “De armaturen zijn letterlijk uniek. Geen enkele andere Nederlandse producent vervaardigt namelijk met modules aanklikbare verlichting, waarmee automobilisten automatisch naar hun plek worden gedirigeerd.” De signaalfunctie werkt met kleuren, al naar de klant die wenst: hier betekent groen vrij, rood bezet, blauw mindervaliden en geel een oplaadpunt. maat in onze eigen paneelbouwafdeling worden gebouwd. De regelkasten aan de noord- en zuidzijde zijn in dit project speciaal bestendig gemaakt tegen de zilte zeelucht en fijn duinzand. Onder de 3 graden Celsius en bij een bepaalde vochtigheid zal de rijspoorverwarming automatisch inschakelen.” Jowitherm heeft in totaal aan de zuidzijde 200 m2 aan verwarmingsmatten aangebracht met 60 kW aan vermogen en aan de noordzijde 170 m2 met 57 kW vermogen. Tevens maakt Jowitherm kans op een onderhoudscontract van de wegdekverwarming voor een periode van twintig jaar.

De gecombineerde BB LEDlightpipe/Park Assist parkeergeleiding vormt het resultaat van een samenwerkingsverband tussen BB-Lightconcepts en Park Assist, beide deel uitmakend van TKH Parking Solutions. De opdracht werd verkregen van Bosman Bedrijven - het installatiebedrijf uit Amersfoort zocht een specifieke fabrikant voor eerst het maken van een lichtplan met daaropvolgend de levering van het systeem. En de verlichting is ook nog duurzaam, zegt Bekker. “Onze LEDlightpipes zijn onlangs onderscheiden met het C2C keurmerk. Dat zegt toch wel voldoende.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

KATWIJK | Kustwerk

Projectinfo PARKEERGARAGE NOOIT ZONDER SPANNING Sim Holland BV installeerde voor Kustwerk Katwijk een noodstroom aggregaat, waarmee onderbreking van netspanning wordt opgevangen. Het aggregaat heeft een vermogen van 275 KwA. Ziekenhuizen hebben ze en computerbedrijven, maar ook de parkeergarage van Kustwerk Katwijk: een noodstroom aggregaat dat dankzij de besturing gesynchroniseerd terugschakelt, nadat het net is teruggekeerd. Sim Holland uit Sliedrecht importeert en installeert nu al meer dan veertig jaar aggregaten in alle soorten en maten. En dit was een mooie opdracht, zegt Cees Valstar, productmanager energie. “De opdracht was bijzonder, omdat er met louter hoogstaande materialen werd gewerkt. Agressieve klimaatinvloeden zijn hier sterk, dus is het aggregaat zoveel mogelijk zout- en zeebestendig uitgevoerd. Zulke opdrachten komen niet elke dag voor.” Behalve het aggregaat zelf zijn ook de toebehoren zoutbestendig. Zo zijn de koelluchtroosters van zeewaardig aluminium en uitgerust met filters ter voorkoming van zand en stof. Ook de uitlaatleiding is duurzaam - gemaakt van RVS 316, dat geldt als een van de hogere kwaliteiten. Sim Holland verkreeg de opdracht van installatiebedrijf Bosman Bedrijven. Niet voor het eerst, want beide bedrijven werken vaker samen. Valstar: “Wij doen de mechanica, zij de elektrotechnische werkzaamheden. Je moet ons zien als een goed ingespeeld team.”

SIM Holland B.V. Trapezium 250 3364 DL SLIEDRECHT T: 078-641 8000 info@sim-holland.nl www.simholland.nl

Sterk in beweging

SIM ENERGIE uw betrouwbare partner in (nood)stroom Specialist in totale noodstroomoplossingen met aggregaten en Uninterruptable Power Supply (UPS)

Het aggregaat

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Katwijk, Hoogheemraadschap Rijnland, Rijkswaterstaat en Provincie Zuid-Holland ONTWERP Royal Haskoning DHV, Amersfoort UITVOERING Ballast Nedam Nieuwegein/Rohde Nielsen Kopenhagen INSTALLATIES Bosman Bedrijven BV, Amersfoort LICHTLIJN ARMATUREN BB-Lightconcepts, Doetinchem NOODSTROOM AGGREGAAT Sim Holland, Sliedrecht

HELLINGBAANVERWARMING Jowitherm

BEKABELING Eldra BV

START BOUW juli 2014

OPLEVERING maart 2015

12 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Motel One

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Roodenburg Installatie Bedrijf en COD

Motel One:

Topdesign tegen een betaalbare kamerprijs Aan de Europaboulevard, tegenover de RAI, wordt gebouwd aan Motel One. Motel One is een Duitse keten van budget designhotels. De bouw van het hotel is gestart in januari 2014 en naar verwachting wordt het hotel in het voorjaar van 2015 opgeleverd. Aan de installateurs de taak om het gebouw conform BREEAM Excellent eisen te installeren en tevens de vertaalslag te maken naar de Nederlandse markt. Motel One Group is een Duitse organisatie en ontving in 2010, 2012 en 2014 de Best Budget Hotel Award van het Duitse Instituut voor Dienstverlening en Kwaliteit. Motel One heeft op dit moment 51 hotels van Wenen tot Edinburgh en is bezig met de uitbreiding naar andere belangrijke Europese steden, waaronder Amsterdam. “Het streven van Motel One is om door heel Europa een exacte kopie van hun panden te bewerkstelligen,” vertelt Eric Spek van Roodenburg, verantwoor-

delijk voor de W- en S-installaties. “In Nederland zijn we echter afhankelijk van specifieke wetten en regels. We hebben daarom een vertaalslag moeten maken in het aanvankelijke programma van eisen voor het nieuw te bouwen hotel in Amsterdam.”

WKO-INSTALLATIE COD en de Duitse design hotelketen Motel One zijn een samenwerking aangegaan voor de ›

INSTALLATIE & BOUW | 13

Het Satelliethuis: dé specialist in digitale ontvangst en weergave

Houd uw balkons en gevels schotel vrij!! Kies voor een GSO installatie van …Het Satelliethuis

Brandersmolenstraat 28 1333 BX Almere Nederland T+31 (0)36 5320786 www.hetsatelliethuis.nl 15230222_sateliethuis.indd 1

20-04-15 10:29

Dalkruid 54 5731 TN Mierlo T 0492 66 39 67 M 06 25 04 66 33 E bdebruijn@intecad.nl W www.intecad.nl Uw partner voor integraal technisch advies in: Duurzaamheid beveiliging beheer en onderhoud

STErk in onTWErp En dirEcTiEvoEring ParTiciPaNT vaN EcoDEsk

WErkT saMEN MET WarMbouWEN

AMSTERDAM | Motel One

Projectinfo 315 KAMERS MET ELK 55 TV-KANALEN Maar liefst 315 kamers krijgt het nieuwe Motel One motel en die moeten alle worden voorzien van satelliet-tv. Installatiebedrijf Het Satelliethuis uit Almere-Buiten levert en monteert de schotels en aansluitingen voor het motel. Geen kleine opdracht voor installatiebedrijf Het Satelliethuis BV uit Almere-Buiten. Sterker nog: de opdracht voor schotelinstallatie, uitrichting, glasvezelkabelaanleg en tenslotte aansluitingen naar de 315 Motel One-kamers behoort tot een van de grotere van het bedrijf. Directeur en eigenaar Barry Brinkman: “Een hele mooie opdracht. Zelf zeg ik altijd: elke klant is me evenveel waard. Maar dit is toch wel werk van een andere orde.” Het Satelliethuis verkreeg de opdracht van elektrotechnisch installateur Blom uit Beverwijk. ontwikkeling van het hotel dat negen verdiepingen telt en 315 kamers. Op de begane grond is 1.000 m2 nog te verhuren winkel- en/of horecaruimte en onder het hotel komt een parkeergarage voor de hotelgasten. Het gebouw is ontworpen door ZZDP architecten en heeft een BREEAM Excellent ontwerpcertificaat. Roodenburg heeft onder meer zorggedragen voor de WKO-installatie, de pv-panelen op het dak, de cv-installatie, de wtw-installatie, de luchtbehandeling en het volledige sanitair inclusief warmtapwatervoorziening. De uitdaging zat hem volgens Eric Spek met name in de beperkte verdiepingshoogte. “Het was een hele puzzel om alle installaties passend te krijgen in het gebouw. Zo was een standaard installatie niet maakbaar en hebben we bijvoorbeeld de kamerschachten gebruikt om de toevoeren retourkanalen te wisselen per verdieping, want op de even verdiepingen zijn de toevoeren gemaakt en op de oneven verdiepingen de retourkanalen.” Met een capaciteit van 90 m3 per kamer is het ventilatiedebiet aanzienlijk hoger dan het Bouw-

Bouwinfo OPDRACHTGEVER COD Management, Amsterdam

ARCHITECT ZZDP Architecten, Amsterdam

INSTALLATIES Roodenburg, Krimpen a/d IJssel (W, S); Blom Elektrotechniek, Warmenhuizen (E), Stabiplan, Bodegraven, Het Sateliethuis, Almere-Buiten

OPPERVLAKTE 13.000 m²

VERWACHTE OPLEVERING zomer 2015

'HET STREVEN VAN MOTEL ONE IS OM DOOR HEEL EUROPA EEN EXACTE KOPIE VAN HUN PANDEN TE BEWERKSTELLIGEN' besluit voorschrijft, maar dat heeft volgens Spek alles te maken met BREEAM.

LED-VERLICHTING Het BREEAM-label is uiteraard ook van invloed geweest op de keuzen in elektrotechnische installaties. “We hebben vrijwel het gehele hotel voorzien van LED-verlichting,” vertelt Peter Mak van Blom Elektrotechniek. “Alle verlichting in de lobby en algemene ruimtes worden bovendien gestuurd via een KNX-installatie. Daarnaast hebben we de toegangscontrole gerealiseerd, alsmede de installaties ten behoeve van data, intercom en CCTV en de brandmeld- en ontruimingsinstallatie met gesproken woord. In het gehele hotel kunnen de gasten gebruik maken van het Wi-Fi netwerk, een vast datapunt in de kamers is verleden tijd.” Volgens Peter Mak is speciale aandacht besteed aan de verlichting, met name in de algemene ruimtes. “Motel One heeft zo zijn eigen ideeën als het gaat om interieur en styling. De kunstzinnige verlichting in bijvoorbeeld de lobby ziet er dan ook prachtig uit. Ook het schakelmateriaal en de overige armaturen zijn met grote zorg geselecteerd. Voor ons wat het vooral van belang om alle installaties tijdig opgeleverd te krijgen, want de opleverdatum was ‘heilig’. Ondanks de enorme verscheidenheid aan installaties, hebben we het wederom tijdig voor elkaar gekregen en doen we onze slogan eer aan: ‘we zorgen dat het werkt, altijd,” besluit Peter Mak. ❚

Beide bedrijven werkten al eerder samen, onder andere tijdens diverse gemeenschappelijke satelliet ontvangst (GSO) projecten. Op zendergebied zullen de kamers niets tekort komen. 55 tv-kanalen zullen er te ontvangen zijn. Maar voor het zover is, dient er nog heel wat te gebeuren. Op dit moment zijn installateurs druk bezig met het maken van aansluitingen naar de kamers. Veelal wordt hierbij gebruikgemaakt van dezelfde goten als die van de elektrotechnische installateur. En het werk loopt prima, zegt Brinkman: “315 kamers lijkt ingewikkeld, maar wat scheelt is dat we vaker met elkaar hebben gewerkt. Dan gaan werkzaamheden net even soepeler dan met andere instalateurs.”

INSTALLATIE & BOUW | 15

BIM LIVE met Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de graďŹ sche artikelinformatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten. Ontdek het op www.stabiplan.nl/bimlive

Leading in MEP design

Gold Partner

AMSTERDAM | Motel One

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Stabiplan en Roodenburg Installatiebedrijf

MOTEL ONE IS BIJNA KLAAR VOOR GEBRUIK De nieuwbouw van Motel One, aan de Europaboulevard in Amsterdam, nadert zijn voltooiing. Het 11.200 m² grote motel, dat deel uitmaakt van een Duitse keten van budget designhotels, telt negen verdiepingen met in totaal 315 kamers. Onder het hotel wordt een parkeergarage ingericht voor de hotelgasten. Op de begane grond bevindt zich de entreelobby van het hotel. Daarnaast er 1.000 m² voorzien voor commerciële doeleinden. Het gebouw, dat is ontworpen door ZZDP architecten, heeft een BREEAM Excellent ontwerpcertificaat ontvangen vanwege haar hoge duurzaamheidsambities. Vanwege de BREEAM Excellent ambitie is Motel One voorzien van verschillende duurzame maatregelen, zoals het gebruik van pv-panelen en zonneboilers op het dak. Het gebouw beschikt daarnaast over een eigen WKO-installatie, inclusief warmtepompen en een grondwatersysteem voor energieopslag in de bodem. Tevens zijn in de dichte geveldelen van het gebouw verblijfplaatsen voor vleermuizen verwerkt, waarmee nieuwbouw en natuur optimaal worden verbonden.

CLASHES EN FAALKOSTEN VOORKOMEN De bouw van het hotel is gestart in januari 2014. Eind april/begin mei wordt het project opgeleverd. Tom Boekhout, Adjunct Directeur Techniek bij Roodenburg Installatie Bedrijf b.v. kijkt alvast terug op een mooi, maar ook uitdagend project. Zijn bedrijf is verantwoordelijk voor alle werktuigbouwkundige en sanitaire installaties in het motel, onder andere ten behoeve van de verwarming, koeling, luchtbehandeling, riolering en (warm) tapwater. “Alle installaties zijn door ons uitgewerkt in een 3D-model,” vertelt hij. “Hierdoor hebben we al in de voorfase van het project alle installaties optimaal kunnen inpassen in het gebouw.” Collega en projectmanager Eric Spek vult hem aan: “Het technisch ontwerp van de installatie-adviseur is volledig door ons aangepast, omdat tijdens de ontwerpfase bleek dat de geplande installaties lastig in de beschikbare technische ruimtes pasten. Door van tevoren in 3D te ontwerpen, hebben we clashes en faalkosten op de bouw kunnen voorkomen.” Hij vertelt dat de overige installaties verder in 2D-werktekeningen zijn uitgewerkt, omdat niet alle partners in het bouwteam klaar waren voor BIM. Roodenburg daarentegen heeft het 3D-ontwerpen enkele jaren geleden al omarmd. Met het onlangs aangeschafte Stabicad voor Revit is het bedrijf helemaal klaar voor BIM, vertelt Boekhout. “BIM heeft de toekomst. Door integraal te ontwerpen vindt namelijk een betere coördinatie plaats tussen de verschillende partijen, waardoor communicatieruis en faalkosten voorkomen worden. Alle bouwpartijen beschikken altijd over de meest actuele informatie, waardoor zij beter op elkaar kunnen inspelen. Bovendien krijgt hierdoor de opdrachtgever een duidelijker beeld van wat hij kan verwachten.”

‘Al in de voorfase van het project hebben we alle installaties optimaal kunnen inpassen in het gebouw.’ Motel One heeft een BREEAM Excellent ontwerpcertificaat ontvangen vanwege haar hoge duurzaamheidsambities.

INZICHT IN COMPLEXE INSTALLATIES In dit project is de WKO-installatie volledig in 3D uitgewerkt. “Dit bood grote voordelen voor de monteurs,” vertelt hij. “De complexe installatie werd goed inzichtelijk gemaakt in het 3D-model. De monteurs wisten hierdoor van meet af aan precies wat ze moesten doen en hoe ze installatie en onderdelen aan elkaar moesten koppelen. Dit scheelt niet alleen in faalkosten, maar ook in (onnodige) arbeid.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 17

HOENSBROEK | BMV Aldenhof

Tekst: Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Wijnen Installatietechniek BV

PASSEN EN METEN De gemeente Heerlen is een Brede Maatschappelijke Voorziening (BMV) rijker. De nieuwbouw, centraal gelegen in het nieuwe Aldenhofpark in Hoensbroek, biedt onderdak aan een basisschool, kinderopvang, buitenschoolse opvang, sportvoorzieningen, gezondheidszorg en diverse wijkfuncties. De nieuwbouw bestaat uit twee clusters, die door middel van een gang met elkaar worden verbonden. Een torentje markeert de entree van de BMV. Tijdens het ontwerp is veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Het onderwijsgedeelte van het gebouw voldoet bijvoorbeeld aan de eisen van Frisse Scholen klasse B.

18 | INSTALLATIE & BOUW

HOENSBROEK | BMV Aldenhof

Projectinfo GEZOND EN AANGENAAM BINNENKLIMAAT

Wil Hoss, directeur van Wijnen Installatietechniek BV kijkt terug op een geslaagd, maar ook uitdagend project. “De nieuwbouw is erg compact,” vertelt hij. “De architect en de installatie-adviseur hebben het ontwerp al in de voorfase in grote lijnen uitgezet en de kaders aangegeven waarbinnen wij de installaties moesten voorzien. Het was echt een kwestie van passen en meten om alle installaties netjes in te passen in de beschikbare ruimte.”

In de nabijheid van Hoensbroek wordt hard gewerkt aan de realisatie van Brede Maatschappelijke Voorziening (BMV) Aldenhof Hoensbroek. De nieuwbouw omvat een basisschool en een sportvoorziening met wijkvoorziening. Om een gezond en aangenaam binnenklimaat in de gebouwen te garanderen, heeft Inatherm B.V. een Activent luchtverdeelsysteem geleverd, inclusief 165 kanaalstukken, hulpstukken en (eind)flenzen en tien plafondinductie-units. In de aanloop naar het bestek hebben wij nauw samengewerkt met Nelissen ingenieursbureau, vertelt Bas van Heesch, Verkoopleider Zuid-Nederland bij Inatherm. “We hebben actief meegedacht over de engineering, selectie en juiste inpassing van alle componenten, om het gebruikerscomfort te kunnen garanderen en om te voldoen aan de Frisse Scholen klasse B-norm. Dit komt tot uiting in de juiste afstemming van de luchthoeveelheid over de toegepaste componenten.” Het Activent luchtverdeelsysteem maakt gebruik van het inductieprincipe. “Kleine ‘luchtstalen’ vanuit de Activent kanalen vermengen zich met de ruimtelucht. Vanwege de effectieve mix-techniek kan de toevoerlucht met een veel lagere temperatuur en zonder tochtproblemen worden aangevoerd. Hierdoor blijft het comfort in de ruimte behouden.” De plafondinductie-units type IQIF WEGA zijn uitgevoerd met het gepatenteerde Motorized Energy Control (MEC), vertelt Van Heesch. “Een unieke nozzle-technologie, in combinatie met geïntegreerde regeling op basis van Demand Controlled Ventilation (DCV), zorgt ervoor dat het luchtverdeelsysteem behoefteafhankelijk op basis van het CO2-gehalte kan ventileren.”

DUURZAME INSTALLATIES De BMV wordt verwarmd door vloerverwarming, vertelt projectleider Bart van de Laar. “Daarnaast zijn voor de complete school WTW-units voorzien, die voor de verse lucht zorgen. De WTW-units zijn gekoppeld aan VAV-units, inclusief naverwarmingsbatterij, waarbij per lokaal op CO2-gehalte en aanwezigheid wordt gestuurd.” Hoss: “De energie zou eerst uit mijnwater worden opgewekt, maar tijdens de bouw is dit idee van tafel geveegd. Toen is gekozen voor een nieuwe opstelling, met een drietal lucht/water warmtepompen. In de algemene ruimtes en sportcomplexen zijn luchtbehandelingskasten voorzien.” De installateur heeft het ontwerp uitgewerkt in AutoCAD en vervolgens getoetst aan het 3D-ontwerp van de architect en constructeur, vertelt Van de Laar. “In het gebouw hadden we te maken met verschillende inbouwhoogtes. “Plafondhoogtes en vloerniveaus verschilden en in het pand waren veel koven voorzien. Door alle variaties lagen foutjes op de loer, maar door onze aanpak hebben we problemen al in de voorfase kunnen tackelen.” Alle installaties zijn boven de plafonds weggewerkt, vertelt hij. “Omdat bijna alle plafonds vaste, gipsen plafonds betreffen, hebben we in de ontwerpfase goed moeten kijken naar de positionering van de installaties. Daar waar mogelijk hebben we installaties en onderdelen die onderhoud behoeven verplaatst naar ruimtes waar wel een systeemplafond is voorzien, zoals in de bergingen. In de vaste plafonds zijn verschillende luiken voorzien, zodat we toch bij de installaties kunnen.” ›

INSTALLATIE & BOUW | 19

Meterstanden op afstand uitlezen

Het eenvoudig collecteren van meterstanden per individuele huurder

Het op afstand uitlezen van energie- en watermeters is noodzakelijk om snel en nauwkeurig het verbruik per woning te verrekenen. Oplossingen van Kamstrup maken dit mogelijk. Wij zijn marktleider in ultrasone warmteen koudemeters en leveren nauwkeurige en betrouwbare systemen voor het meten van energie en water. Onze oplossingen geven de beheerder de keus: zelf meterstanden uitlezen of uitbesteden aan Kamstrup? Onze adviseurs helpen u graag om de juiste keus te maken. Bel ons via 0314 820 900 of stuur een e-mail naar info@kamstrup.nl.

kamstrup.com/submetering

Kampstraat 4 6163 HG Geleen 088 424 00 00 www.linckens.eu

Dust Quantity Rating 1 according to ISO 8502-3

â&#x20AC;&#x2DC; Ruim 80 jaar ervaring in sanitaire installaties is uw garantie voor kwaliteit â&#x20AC;&#x2122;

HOENSBROEK | BMV Aldenhof

Projectinfo EXOTISCHE VERDELERS

Projectinfo DE VOORDELEN VAN EEN LOKALE SPELER

In de nieuwbouw van BMV Aldenhof in Hoensbroek is het systeem voor de vloerverwarming strikt gescheiden van de primaire klimaatinstallatie voor verwarming en koeling. Omdat geen enkel vloerveld gelijk is, heeft MG vloerverwarming elke verdeler / platenwisselaar apart moeten engineeren. MG vloerverwarming heeft in opdracht van Wijnen Installaties eerst zorggedragen voor de engineering en het tekenwerk. “Hier hebben we behoorlijk wat tijd aan besteed,” vertelt Jacco van der Poel van MG vloerverwarming. “Er werd een standalone systeem gevraagd en bovendien was geen enkel vloerveld gelijk. Om te voorkomen dat het verwarmingswater bij het koelwater terecht zou kunnen komen, is gebruik gemaakt van een 4-pijpsysteem. De verdelers / platenwisselaars ten behoeve van de vloerverwarming zijn apart geëngineerd en hebben een eigen expansievat, een eigen overstort en een eigen temperatuurmeting. Wat dat betreft zijn de verdelers echte exoten.” De nieuwbouw van BMV Aldenhof is opgebouwd met anhydrit gietvloeren, die door MG vloerverwarming eerst zijn geïsoleerd met Tackerplaat. Tackerplaat wordt toegepast als thermische of akoestische isolatie, overal waar de isolerende werking van de vloer tekort schiet. Tevens kan de reactietijd (opwarmtijd) van de vloerverwarming worden beperkt doordat alleen de dekvloer wordt opgewarmd en niet de gehele constructievloer. “In totaal hebben we zo’n 3.200 m2 aan gietvloeren voorzien van vloerverwarming. Dat komt neer op 22 kilometer aan slangen. De montage heeft slechts twee maanden geduurd en is uitgevoerd door twee personen. Dankzij een goede samenwerking met Wijnen Installaties, die aan alle kanten met ons meedacht, is de uitvoering prima verlopen,” besluit Van der Poel.

ONDERHOUD Wijnen Installatietechniek neemt het onderhoud van alle werktuigbouwkundige installaties voor een periode van tien jaar voor zijn rekening, vertelt Hoss. “Dit was een onderdeel van de aanbesteding. Het onderhoudscontract betreft een preventief en correctief meerjarenonderhoudsplan, waarin de gewenste prestaties voor de komende tien jaar vermeld staan. Door de installaties actief te monitoren en waar nodig te finetunen, verwachten wij die prestaties ruimschoots te halen.” De samenwerking met alle bouwpartners is erg goed verlopen, besluit Van de Laar. “Hoewel het project bestekmatig is verwerkt en gegund, hebben alle bouwpartners geopereerd als bouwteam. Dit is het resultaat absoluut ten goede gekomen.” ❚

In opdracht van Wijnen Installatietechniek (hoofdaannemer W-installaties) heeft Linckens Installatietechniek de sanitaire installaties aangelegd in BMV Aldenhof in Hoensbroek. Volgens Raymond Wintraecken van Linckens Installatietechniek is bewust gekozen voor een lokale speler om het loodgieterswerk te verzorgen. “We zijn gevestigd in Geleen en konden zodoende snel anticiperen op kleine, niet geplande werkzaamheden. Zeker bij loodgieterswerk is dat een pré.”  Linckens Installatietechniek heeft zorggedragen voor alle sanitaire installaties, waaronder een groot aantal toiletgroepen voor zowel kinderen als volwassenen, de koud- en warmwaterleidingen, de hemelwaterafvoer, de brandblusinstallaties, de vuilwaterafvoer en de douchevoorzieningen in de sporthal, inclusief legionellabeheersplan. De uitdaging zat hem volgens Wintraecken met name in de engineering van de installatie en de afstemming met de andere installateurs. “Er mochten geen installaties in het zicht zitten. Dat betekende dat al het leidingwerk in koven aangebracht moest worden. Niet alleen ons leidingwerk, maar ook dat van de luchtbehandeling, de cv- en elektra-installatie. Daarnaast hadden we te maken met niveauverschillen van de plafonds en een beperkte doorlooptijd per projectfase. Er waren dus veel mensen op een relatief kleine ruimte aan het werk. Dankzij een strakke planning en goede coördinatie van de hoofdaannemer en aannemer W-installaties is de planning gehaald en het project tijdig opgeleverd.”

Bouwinfo ARCHITECT Dat Architecten ADVISEUR Nelissen Ingenieurs Bureau CONSTRUCTEUR Adviesbureau Brekelmans AANNEMER Wijnen Bouw Groep BV INSTALLATIES Wijnen Installatietechniek BV (W + regeltechniek), Gorissen ITB (E) Montage Garant, Kamstrup, Linckens Installatietechniek, Inatherm

INSTALLATIE & BOUW | 21

installaties

wonen verzorgeninstallaties leven werken leren

We kunnen een heleboel vertellen over hoe we werken. Het gewoon laten zien is natuurlijk veel duidelijker. De projecten van Wijnen. Gebouwen waar we trots op zijn, voor opdrachtgevers met wie we graag werken. Wijnen is veelzijdig. We verdelen onze projecten in de categorieën wonen, verzorgen, leven, werken en leren. Een compleet beeld van wat ons de afgelopen tijd heeft beziggehouden: kwalitatief hoogwaardige gebouwen waar onze opdrachtgevers net zo tevreden over zijn als wijzelf. Soms bijzonder door omvang of complexiteit, soms gewoon bescheiden.

installaties

Wijnen Installaties Boschdijk 722 | 5624 CL Eindhoven | Postbus 1408 5602 BK Eindhoven T +31 (0)40 290 11 60 | F +31 (0)40 290 11 70 | info@wijneninstallaties.com

WWW.WIJNENINSTALLATIES.COM 15230260_Wijnen.indd 1

Halogeenvrij Dé kabel voor een beter milieu

30-04-15 08:49

• • •

Tot 90°C belastbaar Voorzien van KEMA-Keur Geen schadelijke en corrosieve gassen tijdens brand

•

Risico’s voor mens en milieu worden aanzienlijk beperkt

•

Binnen 24 uur uit voorraad leverbaar

Halogeenvrije speciaalkabels? Wij ontwikkelen deze samen voor uw toepassing!

www.eldra.nl

T +31 (0)475 566 767 | verkoop@eldra.nl

ELD_Adv_InstalBouw_197x130.indd 1

18-02-15 15:25

UTRECHT | a.s.r.-hoofdkantoor

A.S.R. IMPLEMENTEERT MVO-BELEID MET RENOVATIE HOOFDKANTOOR

BOUWEN VOOR EEN NIEUWE GENERATIE a.s.r. centraliseert werklocaties in geheel vernieuwd AMEV-gebouw.

a.s.r. bouwt tot eind 2015 aan een nieuw hoofdkantoor. Alle werklocaties van de verzekeraar worden in een bestaand gebouw, het voormalige AMEV-hoofdkantoor in Utrecht, samengebracht. In maart werd de eerste vleugel ingehuisd, waardoor de helft van het aan de Archimedeslaan werkzame personeel al een nieuwe werkomgeving heeft. “Van deze transitie gaat een enorme energie uit, die we met de medewerkers en de bouwers delen”, vertelt directeur Business Support Fiona van 't Hullenaar. 'Het geluid van de transitie', zegt Van 't Hullenaar wanneer tijdens het werk, dat gedurende de drie jaar omvattende transformatie gewoon doorgaat, bouwgeluiden te horen zijn. “Dat valt overigens goed mee. Onze werknemers moeten zo min mogelijk last ondervinden van de bouw, maar er moet ook respect zijn voor het noodza-

kelijke werk van de bouwcombinatie; dat gaat heel goed. Wij proberen optimaal rekening te houden met elkaar. De planning loopt volgens schema, en we blijven binnen het gestelde budget. In juli, als het hoogste punt is bereikt, organiseren we een barbecue voor het bouwpersoneel.”

RENOVATIE IN HET KORT Het voormalige AMEV-gebouw in UtrechtRijnsweerd blijft met 86.000 m² BVO een van de grootste kantoorgebouwen van Nederland, maar wordt volledig gestript en heringericht. De centrale locatie, kostenbesparingen en de goede aansluiting op de duurzaamheidsambities van

INSTALLATIE & BOUW | 23

UTRECHT | a.s.r.-hoofdkantoor

'Wij zijn enorm trots op het BREEAM-NL Excellent-certificaat dat het gebouwontwerp heeft gekregen' a.s.r. gaven de doorslag voor deze aanpak. Van 't Hullenaar: “Het energieverbruik wordt bijvoorbeeld door de nieuwe, transparante glazen klimaatgevel met meer dan vijftig procent teruggebracht, en dankzij de aanleg van klimaatplafonds wordt tevens ruimtelijkheid gecreëerd.” De herinrichting van de kantooromgeving leidt tot 'Nieuwe Generatie-werkplekken'; a.s.r. gaat terug naar 0,7 (flexibele) werkplek per fte, op basis van 3.800 werknemers. “Wij zijn een organisatie van in oorsprong verschillende verzekeraars die nu onder één dak opereren, en bij die transitie past een open werksfeer met flexibele werkplekken. Je moet mee met de tijd, en die is communicatie- en netwerkgericht – zeker in onze branche.”

FUNCTIONELE SOBERHEID Het gebouwontwerp weerspiegelt dat, stelt Van 't Hullenaar. “Wat vooral opvalt in de eerste weken sinds de inhuizing is dat mensen elkaar beter kunnen vinden, sneller oogcontact maken en elkaar ook vaker opzoeken. Precies zoals bedoeld. Aan de buitenkant ziet de nieuwe vleugel er net zo uit als op de artist impressions; het interieur is nog mooier geworden. Daarbij is de werkomgeving behaaglijker geworden; het klimaat is bijvoorbeeld beter regelbaar. Het nieuwe gebouw sluit aan bij de natuurlijke beleving van mensen.” a.s.r. wil haar MVO-beleid laten zien met het nieuwe hoofdkantoor, en dat houdt niet op bij duurzaamheidscertificaten en goodwill, zegt Van 't Hullenaar. “Wij zijn enorm trots op het BREEAM-NL 'Excellent'-certificaat dat het gebouwontwerp heeft gekregen, maar de klant verwacht van ons over de gehele linie maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. Alles in het gebouw is daarom met een reden geïmplementeerd, namelijk het beter bedienen van onze klanten: geen verspilling, maar functionele soberheid. De filosofie van architect Jeroen van Schooten (Team V Architectuur; red.) sluit daar 100% op aan.”

'SUBSTANTIEEL GROEN' Het nieuwe gebouw sluit aan bij de natuurlijke beleving van mensen.

24 | INSTALLATIE & BOUW

'Donker wordt licht; binnen wordt buiten', is het credo van de genoemde ontwerpfilosofie. De betonnen borstweringen zijn vervangen

UTRECHT | a.s.r.-hoofdkantoor

door een prefab gevelsysteem, en het pand is voorzien van gebouwhoge vides. De daglichttoetreding is in de opgeleverde vleugel daardoor sterk verbeterd, en op de hoeken van de vleugels en op daken is 'substantieel groen' toegevoegd, zoals toegankelijke daktuinen voorzien van helmgras. De zogenoemde plakkenstructuur is in het gevelbeeld gehandhaafd, als verwijzing naar het oorspronkelijke gebouw uit 1974, waarvan de kolommen hier en daar in het zicht zijn gelaten. De in maart ingehuisde nieuwe vleugel heeft groene interieuraccenten; de volgende krijgen elk een andere kleur toebedeeld. “Dit omvangrijke gebouw oogt nu al een stuk minder massief.”

PEOPLE, PLANET ÉN PROFIT In februari 2015 verhuist de tweede helft van de medewerkers van Archimedeslaan 10 naar een nieuwe vleugel en als laatste worden de medewerkers van andere locaties ingehuisd (eind 2015). Hiermee heeft a.s.r. alle werknemers ondergebracht op één locatie. Van 't Hullenaar: “Van deze transitie gaat een enorme energie uit, die we met de medewerkers en de bouwers delen. Ik kan eindeloos vertellen over het elan dat van de introductie van de nieuwe vleugel uitgaat, en de duurzaamheidsaspecten van dit nieuwe gebouw. Wij overwegen zelfs onze WKO-installatie te delen met het naastgelegen Provinciehuis. Het mooie van dit project is dat er naast 'people' en 'planet' ook aan 'profit' wordt gedacht, wat van een verzekeraar verwacht mag

Mensen maken gemakkelijker contact in nieuwe setting.

worden. Wij beheren tenslotte het geld van onze klanten. De reductie in energieverbruik en werkplekken, en zaken als het beschikbaar

stellen van het nieuwe vergadercentrum voor externe partijen, resulteren in significante kostenbesparingen.” ❚

Projectinfo GROTE LEVERANCIER VOOR GROOT WERK Met een oppervlakte van ruim 84-duizend m2 behoort het a.s.r. hoofdkantoor in Utrecht tot de grotere utiliteitsgebouwen van Nederland. Momenteel ondergaat het pand een grondige metamorfose. Eldra BV leverde de bekabeling voor het project, bestemd voor stroomvoorziening en signaalbehoefte. Steeds vaker te zien, in vooral bouwprojecten die een bepaalde mate van duurzaamheid nastreven: bekabeling voor installatievoorzieningen zonder halogeen. Zoals nu ook in Utrecht gebeurt, tijdens de opknapbeurt/renovatie van het hoofdkantoor van verzekeraar a.s.r. Een terechte keus, meent Eldra’s accountmanager regio WestNederland Victor Rossner. “Waren het voorheen vooral overheidsinstellingen, nu zie je dat ook particuliere bouwprojecten worden geïnstalleerd met halogeenvrije kabels. Milieutechnisch veel meer verantwoord, want ze bevatten geen weekmakers. Eigenlijk zou het de standaard moeten worden.” Eldra verkreeg de order van hoofdinstallateur Nunu BV uit ‘s-Gravendeel. Volgens Rossner een bedrijf dat is gespecialiseerd in de wat complexere utiliteitsbouw. De order was niet de eerste voor Nunu - het installatiebedrijf behoort tot de vaste afnemers van Eldra. Rossner: “Als onderdeel van de THK-Groep zijn wij een van de grotere spelers op deze markt. Zij installeren alles met ons fabricaat, net als vele anderen.”

INSTALLATIE & BOUW | 25

Comfort without compromise

Klimaatplafonds voor een onderscheidend vermogen

Inteco b.v. T: +31 (0) 411 658 800 Van Salmstraat 71, 5281 RP, Boxtel www.inteco.nl

CAIRRY LUCHTREINIGER

Stofbeheersing in een handzaam maatje Dit is de Cairry, een draagbare luchtreiniger voor stofvrij werken in de bouw. Er gelden tegenwoordig strenge regels en dat is hard nodig. U werkt in een zeer stofrijke omgeving en dat vereist beschermende maatregelen. De Cairry zorgt voor een stofvrije werkplek op iedere klus. Voor wie wil, pakt hij ook geuren en dampen aan. Hij is robuust, compact en licht. Die neemt u dus makkelijk mee, zodat u nog jaren gezond aan de slag kunt. Euromate BV. Minervum 7324, 4817 ZD Breda • +31 (0)76 5789 592 • info@euromate.com • www.euromate.com

Comfort without compromise

UTRECHT | a.s.r.-hoofdkantoor

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Inteco BV

KLIMAATPLAFONDS ZORGEN VOOR DUURZAAM ASR-KANTOOR Het a.s.r. hoofdkantoor in Utrecht wordt op dit moment grondig gerenoveerd. In het project wordt veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Technische installaties voor onder andere de klimaatbeheersing worden vervangen door moderne, energiezuinige apparatuur. Dit project is een mooi en uitdagend project voor Inteco BV, gezien de omvang en de samenwerking met alle bouwpartners, vertelt Paul Ruijgrok, directeur van Inteco BV. “De architect, aannemer en installateur hebben het project als bouwcombinatie aangevlogen, waarbij wij als adviseur voor de klimaatplafonds hebben opgetreden.” Dat de opdracht aan de bouwcombinatie is gegund, komt onder andere door de vele duurzame toepassingen in het ontwerp, vertelt hij. “Het hoofdkantoor maakt een labelsprong van energielabel G naar A. Onze klimaatplafonds spelen hierbij een belangrijke rol. We hebben actief met hoofdinstallateur Kuijpers meegedacht over hoe we klimaat, akoestiek, verlichting en beleving in dit project optimaal kunnen combineren.”

45.500 M² KLIMAATPLAFONDS Inteco is in dit project verantwoordelijk voor de engineering, werkvoorbereiding, productie, levering en montage van ruim 45.500 m² klimaatplafonds, vertelt Cor van den Berkmortel, projectmanager bij Inteco. “Om het project soepel te laten verlopen, hebben we – samen met de installateur – al in de engineeringsfase gekeken waar kabelgoten, luchtkanalen en sprinklerleidingen moesten komen en waar we alle ophangpunten van het plafond konden voorzien. Hierdoor worden conflicten tussen de verschillende installaties tijdens het bouwproces tot een minimum beperkt.”

GELIJKMATIGE WARMTEOVERDRACHT Het toegepaste klimaatplafondsysteem betreft het OxzeRo bandrastersysteem, dat geheel in eigen huis van Inteco BV is ontwikkeld. Door het element kan, naar gelang de behoefte, zowel warm als koud water worden gevoerd. Een aluminium extrusieprofiel zorgt voor een perfecte en gelijkmatige warmteoverdracht. “Aan de bovenzijde is het element voorzien van een akoestische pakket dat tevens als thermische isolatie fungeert”, vertelt Ruijgrok. Hierdoor hoeven geen extra geluiddempende maatregelen getroffen te worden.” In de plafondpanelen zijn verdekte Opticlean roosters geïntegreerd, die zorgen voor een tochtvrij luchtverversing. Van de Berkmortel: “Aan de noordgevel hebben we speciale koven in het plafond voorzien, die dienstdoen als verwarmingselement, om koudeval te voorkomen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT UITVOERING INSTALLATEUR KLIMAATPLAFONDS BEKABELING LUCHTBEHANDELING OMVANG START BOUW DEELOPLEVERINGEN OPLEVERING TOTAAL

a.s.r. Nederland NV Team V Architectuur Ballast Nedam Kuijpers, speciale projecten Inteco BV Eldra BV Holland Heating 84.000 m² BVO, inclusief parkeerkelder januari 2013 maart 2014 en januari 2015 december 2015

INSTALLATIE & BOUW | 27

BEDRIJFSPRESENTATIE | Ecotap

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Ecotap

‘We geven bedrijven een groen gezicht’ De wereld om ons heen verandert in rap tempo. De CO2-uitstoot neemt toe, fossiele brandstoffen raken op en er is sprake van ontbossing. “Met elkaar belasten we het milieu onevenredig zwaar,” vindt ook Kees van Bergen, directeur van Ecotap. “Het is hoog tijd voor oplossingen. Dat is ook precies wat de consument van nu verlangt van ondernemend Nederland. Wie niet aantoonbaar maatschappelijk verantwoord onderneemt, zal uiteindelijk afvallen binnen de keuzemogelijkheden van de consument.” Steeds meer ondernemingen en organisaties geven betekenis aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Ze zijn betrokken bij mens en milieu en nemen beslissingen die daarbij horen. Van afvalscheiding en recycling tot de inkoop van duurzame materialen. “Consumenten en andere relaties van deze organisaties waarderen die inspanningen enorm,” vertelt Van Bergen. “Alleen… ze weten vaak niet dat ze worden uitgevoerd. Daardoor worden organisaties onvoldoende beloond voor hun inspanningen.” Met de oplaadzuil van Ecotap hebben ondernemers wel een visuele oplossing in handen, vertelt hij. “Onze oplaadzuilen voor elektrische fietsen, scooters en brommobielen zijn niet alleen zelfvoorzienend dankzij de zonnecollector, maar springen ook in het oog. Ditzelfde geldt voor onze oplaadzuilen voor auto’s. Dankzij de vorm en opvallend groene kleur, is het ondenkbaar dat men de oplaadzuilen op locatie niet waarneemt. De MVO-gedachte van de locatie wordt hierdoor onderstreept. We geven bedrijven ‘een groen gezicht’.” De MVO-gedachte van Van Bergen dringt tot diep in zijn organisatie door. Binnen Ecotap zijn veel teamleden actief die in het verleden een serieuze afstand tot de arbeidsmarkt hadden. “Ten onrechte een afstand,” aldus Van Bergen. “Onze maatschappij is heel diffuus. Van mensen met een groot tot klein incasseringsvermogen tot mensen die beschikken over veel of weinig zelfstandigheid. Het is vreemd dat we daar in het bedrijfsleven geen goede afspiegeling van zien. Dat heeft ons als Ecotap ertoe aangezet om niet te selecteren op beperkingen, maar op de wil om ergens een succes van te maken. Het resultaat zijn de meest gemotiveerde medewerkers die je je kunt voorstellen….” ❚

28 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: VLA

Goede ventilatie is pure noodzaak Een gebouw heeft geen gebruikswaarde wanneer niet goed geventileerd wordt. Dat stelt Kees de Schipper, branchemanager van de Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Apparaten (VLA). De afgelopen jaren is er veel aandacht geweest voor energiebesparing, vertelt hij. “Dit blijft zo, maar we zien tegelijkertijd dat comfort en gezond wonen en werken steeds belangrijker worden. Als ventilatie-industrie leveren we hieraan een belangrijke bijdrage door te zorgen voor frisse lucht. Want goede ventilatie is pure noodzaak.” De VLA vertegenwoordigt fabrikanten, leveranciers, onderzoeksbureaus en onderhoudsbedrijven in de ventilatie-industrie met maar één doel: gezonde lucht in woningen en utiliteitsgebouwen. “We lobbyen actief om de noodzaak van goede ventilatie aan te tonen bij stakeholders, waaronder overheden, vastgoedbeheerders en consumentenorganisaties. We zijn actief in de normcommissie en worden actief betrokken bij nieuwe weten regelgeving. Bovendien hebben we een belangrijke functie als kennisdeler aan onder andere marktpartijen.” Om tot een goede ventilatie te komen, zijn volgens De Schipper drie zaken van belang: “Allereerst

moet het ventilatiesysteem goed ontworpen en geïnstalleerd worden. Gebruikers en bewoners moeten snappen hoe het systeem werkt én het systeem op de juiste manier gebruiken. Bovendien moet het systeem goed onderhouden worden.” Dat klinkt logisch, maar in de praktijk blijkt dit niet zo te zijn, vertelt hij. “Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat gebruikers van een gebouw hun ventilatiesysteem nauwelijks actief gebruiken. Dit komt vooral doordat zij onvoldoende kennis hebben van de luchtkwaliteit in een bepaalde ruimte.” Een uitdaging voor de toekomst is volgens hem dan ook om gebruikers actief inzicht te geven in de luchtkwaliteit. “Op dit moment zie je veel applicaties ontstaan zoals Toon van Eneco, waarin

mensen inzicht krijgen in hun energieverbruik en de temperatuur in hun woning. In de toekomst zal een dergelijke applicatie voor luchtkwaliteit er zeker komen. Dit past perfect in alle ontwikkelingen rond een gezonder binnenklimaat, dat nu erg actueel is.” Omdat bij marktpartijen niet altijd duidelijk is wat goed onderhoud van ventilatiesystemen inhoudt, heeft de VLA onlangs een onderhoudsnorm woningventilatie (VLA Ventilatiekeur) opgesteld. “Hierin wordt duidelijk hoe en hoe vaak onderhoud moet worden gepleegd aan bijvoorbeeld ventilatieroosters, ventilatoren, filters en luchtkanalen, met een betere luchtkwaliteit tot gevolg.” ❚

Kees de Schipper, branchemanager van de Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Apparaten (VLA).

INSTALLATIE & BOUW | 29

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Hoogwaardige isolatie en installatiegemak Air Spiralo® KEN-LOK Dampdicht Spiralobuizen en hulpstukken voorzien van thermisch isolatiemateriaal voorkomen condensvorming en reduceren installatiegeluid in de installatieruimte. Dé oplossing voor het aansluiten van de WTW-unit naar de dakdoorvoer. VOORKOMEN VAN CONDENSVORMING

REDUCEREN VAN GELUID

Balansventilatiesystemen brengen bij lage temperaturen lucht naar binnen en voeren na de wisselaar lucht af. Grote temperatuurverschillen tussen binnen en buiten kunnen leiden tot condensvorming. Dat voorkomt u met het gebruik van Air Spiralo® KEN-LOK Dampdicht. Het isolatiemateriaal om de Spiralobuizen en hulpstukken vermindert warmteverlies en door de gesloten celstructuur kan waterdamp niet getransporteerd worden.

Iedere installatie geeft uitstralingsgeluid. Het assortiment Dampdicht helpt dit te verminderen. Het Bouwbesluit 2012 staat voor installaties maximaal 30db(a) toe. Geluiddemping van de WTW-unit naar de dakdoorvoer draagt bij aan de totale geluidsreductie van de installatie. Het isolatiemateriaal ommantelt het metaal van de buizen en hulpstukken. De massa van het metaal in combinatie met de akoestische eigenschappen van het isolatie-

30 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

materiaal geeft een betere geluiddemping dan een flexibele slang of een kunststof kanaal.

BARRIÈRE TEGEN WATERDAMP Het isolatiemateriaal (Armaflex® van Armacell®) heeft een gesloten celstructuur. Het is speciaal ontwikkeld en geproduceerd voor thermische en akoestische isolatie van ventilatiekanalen en vormt een doorlopende barrière tegen waterdamp. De isolatie vermindert warmteverlies en door de gesloten celstructuur kan waterdamp niet getransporteerd worden. Het materiaal is stof- en vezelvrij. Het is eenvoudig te reinigen en heeft een mooie afwerking. Bovendien draagt het bij aan een duurzame bescherming van de ventilatiekanalen en hulpstukken.

INSTALLATIEGEMAK Omdat de buizen en hulpstukken kant-en-klaar zijn, hoeft u ze op de bouwplaats niet meer handmatig te isoleren. Gedoe met losse buizen en een aparte rol isolatiemateriaal is voorbij.

BETER DAN DE NORM KEN-LOK® werkt met een rubberafdichting met dubbele lip in de hulpstukken en een rubberprofiel in de fels van de buizen. De rubberafdichting met dubbele lip is aangebracht met de ‘Soft-Edge’ technologie. Luchtkanaalsystemen opgebouwd met Air Spiralo® KEN-LOK Spiralobuizen en hulpstukken hebben luchtdichtheidsklasse D. Eén niveau hoger dan de door Luka gestelde kwaliteitsnorm van luchtdichtheidsklasse C. Bovendien is KEN-LOK Plug & Play. De buizen en hulpstukken zijn snel te monteren en makkelijk te corrigeren zelfs tijdens de montage. ❚

8 redenen om voor Air Spiralo® KEN-LOK Dampdicht te kiezen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Dampdicht en geluidsisolatie in één Kant-en-klaar, isolatiemateriaal zit om de buizen en hulpstukken Minder arbeid op de bouwlocatie Minder afval Minder warmteverlies KEN-LOK: Plug & Play Hoge luchtdichtheid D door KEN-LOK rubberafdichting Overtreft de Luka-norm luchtdichtheidsklasse C

www.airspiralo.com Air Spiralo® • Kennemer Spiralo BV • Postbus 51 • 1740 AB Schagen T +31 224 296041 • F +31 224 216545 • info@airspiralo.nl • www.airspiralo.com Member of Air Spiralo® Group

INSTALLATIE & BOUW | 31

HOTEL / KANTOOR / WONING OPLOSSINGEN

d e s i g n i n g

i n n o v a t i v e

s o l u t i o n s

Tetiere fond Carrier.indd 2

18/11/2014 09:35

Carrier leverde een koelinstallatie bestaande uit drie High Efficiency koelmachines die op een slimme manier gekoppeld zijn in een zogenaamde Maaswatercentrale.

Locatie Rotterdam Toepassing Hotel, kantoor & woning Uitgangspunten

‘De Rotterdam’ kiest voor high efficiency koudecentrale

Hoog rendement Betrouwbaar Flexibel

Project

tri-rotor schroefcompressor

Opengewerkte tri-rotor schroefcompressor

Tussen de Toren op Zuid en de Cruise Terminal Rotterdam staat één van de grootste gebouwen van Nederland ‘De Rotterdam’. De bouw van de 149 meter hoge ‘De Rotterdam’ werd in november 2013 afgerond. Dit gebouw is bedoeld om te wonen, te werken en te ontspannen en bestaat uit drie onderling verbonden torens op een gezamenlijke sokkel van dertig meter hoog die zes etages omvat. Carrier leverde een koelinstallatie bestaande uit drie High Efficiency koelmachines die op een slimme manier gekoppeld zijn in een zogenaamde Maaswatercentrale.

Koudeproductie Eneco, leverancier van warmte en koude, was de opdrachtgever voor de koude installatie namens ‘De Rotterdam’. Eneco wenste een betrouwbare en flexibele koudeinstallatie voor het gehele gebouw met een zeer hoog (deellast) rendement. De koudeproductie is een combinatie van mechanische koelmachines en vrije koeling door middel van Maaswater. Voorafgaand aan de opdracht werd door Eneco een studie verricht, waarbij de efficiency van de Carrier machines werd getest. Al gauw bleek deze efficiency hoger dan verwacht. Carrier kwam hiermee als beste uit de test.

Carrier apparatuur 3 x 23XRV tri-rotor schroefkoelmachines 1 x gebouwbeheersysteem Opdrachtgever Van Galen Installatietechniek Leverancier klimaatsysteem Carrier Airconditioning Benelux BV

Onze oplossing Voor ‘De Rotterdam’ verzorgde Carrier de koeling in het gehele gebouw. Dit betreft het hotel, de kantoorruimtes en appartementen. Hiervoor werden er drie stuks 23XRV schroefkoelmachines geleverd. Dit zijn speciale Maaswatergekoelde tri-rotor schroefcompressoren met een toerenregeling op de compressor. Dit uiterst gebalanceerde tri-rotor compressor/motorontwerp elimineert de belasting op de lageringen, wat resulteert in een langere levensduur zonder groot onderhoud en revisie. De compressor/motor, die door koudemiddel gekoeld wordt, zorgen voor een minimale warmteafgifte in de machineruimte. Het semi-hermetische compressor/motor ontwerp elimineert de kans op koudemiddelen olielekkage tussen beide. De frequentieregeling verzorgt een zeer hoog deellastrendement. Door koper/ nikkel pijpen in de condensor kan voor het koelwater direct water uit de Maas worden gebruikt. “Surge” vrije lage deellast tot 15% is mogelijk, onafhankelijk van de koelwater temperatuur.

Hoog rendement In totaal wordt er 6000kW koeling in ‘De Rotterdam’ gebruikt. Dit zorgt ervoor dat alle gebruikers/bezoekers een aangename temperatuur ervaren. Daarnaast behalen de 23XRV units, dankzij de frequentiegeregelde compressoren, een zeer hoog rendement in verschillende bedrijfsomstandigheden.

Gebouwbeheersysteem Naast de koudeproductie leverde Carrier ook een overkoepelende regeling, zodat beheer en energiebesparing vanuit één centraal punt aangestuurd kunnen worden.

23XRV schroefkoelmachine

Tri-rotor schroefcompressor

Branch office Nederland Carrier Airconditioning Benelux BV Postbus 151 2394 ZH Hazerswoude-Rijndijk  +31 (0)71 – 341 71 11  info@carrier.nl www.carrier.nl

Branch office België Carrier Airconditioning Benelux BV Schepen A. Gossetlaan 28a BE 1702 Dilbeek  +32 (0)2 – 523 01 70  info@carrier.be www.carrier.be

Airconditioning oPLoSSingEn

EEnvoud

intElligEntiE?

AQUASNAP® MET GREENSPEED® INTELLIGENTIE,

Verbeterde energieefficiëntie Compact en eenvoudig te installeren Akoestisch comfort Geavanceerde regeling Flexibel inzetbaar

www.carrier.nl www.carrier.be

Sinds Willis Carrier's werelds eerste moderne klimaatsysteem ontwikkelde in 1902, hebben Carrier engineering teams geavanceerde oplossingen voor uw bedrijf ontwikkeld. En omdat u niet zou moeten kiezen tussen eenvoud of intelligentie, heeft Carrier de ervaring, de efficiëntie en de inzetbaarheid van de AquaSnap verwerkt in de slimste innovatieve technologie: Greenspeed intelligentie. De 30RBM en 30RBP units zijn de ultieme oplossingen voor industriële en commerciële toepassingen waar een maximale flexibiliteit en een hoog rendement worden vereist.

ZODAT U NIET HOEF T TE KIEZEN.

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Mastercool

INNOVATIES IN DE WARMTEEN KOUDETECHNIEK Van weegschalen en afpompunits tot lekzoekers en vacuümpompen. En van diagnosetoestellen tot digitale manifolds. Mastercool, een van oorsprong Amerikaanse specialist in de automotive branche en warmteen koudetechniek, heeft de Europese markt de afgelopen tien jaar verrijkt met een keur aan nieuwe technologieën, instrumenten en oplossingen. een digitale manifold voor R32 koudemiddelen en een aantal vacuümpompen met elektronisch magneetventiel aan ons assortiment toegevoegd.”

NIEUWE PRODUCTEN Dankzij de nieuwe 55800 lekzoeker kunnen lekkages bij nog meer brandbare en niet-brandbare koudemiddelen worden gedetecteerd, vertelt De Coninck. “Dit wordt mede mogelijk gemaakt door een metaaloxide gassensor, die CFCgas en mengsels detecteert. Met de digitale manifolds voor R32 koudemiddelen spelen we in op de nieuwe generatie ‘groene’ koudemiddelen, met een lagere kooldioxide-emissie.” ❚

Mastercool startte meer dan een kwart eeuw geleden in Amerika, als specialist in met name de automotive branche. Het bedrijf heeft fabrieken in New Jersey en Taiwan, van waaruit distributeurs uit meer dan zestig landen worden beleverd. Sinds tien jaar beschikt het familiebedrijf over een dependance in Temse, België, die zich met name focust op de warmteen koudetechniek, de tweede grote peiler van Mastercool. “We leveren met name aan distributeurs, waaronder RGB Trading B.V., een technische groothandel in koeltechnische machines en gereedschappen en KTC Nederland, een leverancier van klimaattechnische oplossingen voor de HVAC markt,” vertelt Dirk de Coninck, branche manager bij Mastercool. “Maar ook kleinere partijen behoren tot onze afzetmarkt.”

DOORLOPENDE GROEI Tien jaar geleden hebben we ons als één van de laatste grote spelers gevestigd in de Europese markt van warmteen koudetechniek, met destijds een beperkt gamma producten, vertelt De Coninck. “Sindsdien hebben we een constante groei doorgemaakt van gemiddeld vijf procent per jaar. Ieder jaar presenteren we tussen de vijf en tien nieuwe oplossingen, technologieën en gereedschappen, waarmee we blijven inspelen op ontwikkelingen in de markt. Anno 2015 hebben we hiertoe onder andere een nieuwe lekzoeker, diverse snoerloze weegschalen,

INSTALLATIE & BOUW | 35

60 JAAR HOLLAND HEATING Holland Heating, fabrikant en leverancier van luchtbehandelingsunits, viert dit jaar zijn 60-jarig jubileum. Het bedrijf, dat in februari 1955 is opgericht, produceerde aanvankelijk alleen ventilatoren, maar maakte al snel de stap naar de productie van complete luchtbehandelingsunits voor toepassingen in onder andere kantoorgebouwen, ziekenhuizen, cruiseschepen en op boorplatforms. Holland Heating, thans onderdeel van de Zweedse Systemair groep, vindt zijn oorsprong in 1955. Als licentiehouder van het Amerikaanse bedrijf ILG, begon Holland Heating Verwarming en Ventilatie Mij als één van de eersten in Europa met het vervaardigen van luchtbehandelingsunits. “In die tijd was luchtbehandeling nog een onbekend begrip,” vertelt directeur Jos van Dongen. “Holland Heating profiteerde tijdens de jaren vijftig en zestig van de enorme bouwgolf. Aanvankelijk leverde het bedrijf relatief eenvoudige apparatuur, gekoppeld aan ventilatiesystemen, maar al snel werd de vraag gecompliceerder. Behalve ventilatie wenste men ook koeling, verwarming en bevochtiging. De trend naar complete luchtbehandeling was ingezet. Holland Heating haakte daar op in door de stap te zetten naar de combinatie van verschillende systemen in één luchtbehandelingsunit. Een belangrijke innovatie en een mijlpaal in de geschiedenis van ons bedrijf.”

ank, copyright:

abob Hoofdkantoor R

36 | INSTALLATIE & BOUW

Rabobank

De afgelopen decennia heeft het bedrijf zich verder kunnen specialiseren in het ontwerpen, engineeren en monteren van kwalitatief hoogwaardige luchtbehandelingsunits. “We hebben vele mooie projecten mogen realiseren,” vertelt Van Dongen. “Zo hebben we de afgelopen jaren bijna alle ziekenhuizen in Nederland geheel of gedeeltelijk van units mogen voorzien. Op dit moment zijn we druk bezig voor het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Recent hebben we het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch beleverd, evenals het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft. Bijzondere kantoorprojecten zijn bijvoorbeeld Delftse Poort in Rotterdam en het hoofdkantoor van Rabobank in Utrecht. Daarnaast hebben we ook het Centre Court, het hoofdstadion van de All England Lawn Tennis and Croquet Club waar jaarlijks grandslamtoernooi Wimbledon wordt gehouden, een paar jaar geleden van luchtbehandelingsunits mogen voorzien.”

Jeroen Bosch ziek copyright: Jeroen B enhuis, osch Ziekenhuis

Holland Heating, assemblage NIEUWE MARKTEN De jaren tachtig en negentig stonden voor Holland Heating in het teken van nieuwe markten. “In die tijd gingen we voor het eerst de grens over,” vertelt Van Dongen. “Aanvankelijk exporteerden we naar België en het Verenigd Koninkrijk, later volgde het Verre Oosten. Voor laatstgenoemde markt hebben we zelfs een speciale unit ontwikkeld, met andere thermische eigenschappen, in verband met de hoge luchtvochtigheid en temperatuur daar.” Holland Heating is tot 1997 zelfstandig gebleven. Toen is het bedrijf een joint venture aangegaan met het Amerikaanse bedrijf Carrier. “In 2002 zijn we honderd procent overgenomen door Carrier. Dit heeft veel nieuwe markten voor ons geopend, waaronder de marinemarkt. We leveren vandaag de dag veel luchtbehandelingsunits voor cruiseen ferryschepen, bijvoorbeeld aan de Meyer Werft in Duitsland. Maar ook in de offshore zijn we heel actief. Hierbij moet men niet alleen denken aan boorplatforms, maar ook aan gaswinningsinstallaties. Door de grote

flexibiliteit in maatvoering, de combinatie van diverse materialen en de toepassing van hoogwaardige componenten, is ons bedrijf bij uitstek geschikt voor deze segmenten.” TOEKOMST In maart 2013 is Holland Heating overgenomen door het Zweedse Systemair, een grote speler op de markt van ventilatiesystemen. “De overname zorgt voor een nog groter marktpotentieel,” aldus Van Dongen. “Systemair heeft wereldwijd vele vestigingen waar luchtbehandelingsunits en andere ventilatieproducten vervaardigd en verkocht worden. Door hun uitgebreide kennis en kunde heeft het bedrijf veel begrip voor de mogelijkheden én problemen die samenhangen met de productie van de units. Waar in de tijd van Carrier zoveel mogelijk activiteiten uitbesteed werden aan toeleveranciers, kunnen we nu de productie weer meer in eigen hand nemen. Een belangrijke stap. Bovendien kunnen we door de samenwerking met Systemair onze klanten nu een compleet ‘ventilatiepakket’ leveren en kunnen we hen nog beter op maat bedienen. Dat biedt zeker kansen voor de toekomst.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 37

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Zehnder

Bereken uw energiewinst via de Installatieshop De wetgeving met betrekking tot energiebesparing voor woningen is complex. Voor nieuwbouw is de Energie Prestatie voor gebouwen van toepassing, uitgedrukt in de EPC. Voor bestaande bouw hebben we echter te maken met de Energie Index. En wanneer we het werkelijke effect is van energiebesparende maatregelen voor verschillende ventilatieconcepten willen weten, hebben we te maken met Nul-Opde-Meter getallen (NOM), uitgedrukt in kWh per jaar (kWh/j). Om snel en eenvoudig de impact van systemen, producten en accessoires op de Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC), de Energie Index (EI) en/of Nul-Op-de-Meter (NOM) resultaten van een woning te kunnen toetsen, heeft Zehnder tijdens de Week van de Bouw haar Installatieshop gepresenteerd. “In deze ‘shop’ kunnen installatie-adviseurs, installateurs en woningbouwverenigingen al in een vroegtijdig stadium van een project het effect van bepaalde installatiekeuzes op de EPC, de EI en het NOMresultaat inzien,” vertelt Rick Bruins, manager marketing & communicatie en productmanagement bij Zehnder. In de shop vinden partijen een keur aan systemen, producten en accessoires van Zehnder, waaronder veel ventilatieproducten. “Maar ook al onze vormen van bediening, zijn aan de shop toegevoegd. Denk hierbij aan bediening middels tijdsschakelaars of op basis van luchtkwaliteit. Verder vinden partijen producten ten behoeve van het luchtverdeelsysteem en producten voor warmteafgifte. Alle producten die in de shop staan, kunnen door ons worden geleverd.”

DE JUISTE EPC-WAARDE De Installatieshop is ontwikkeld omdat Zehnder tijdens controleberekeningen van energiewaardes steeds vaker op fouten stuitte. “In bijvoorbeeld de EPC-software moeten installatie-adviseurs en installateurs steeds opties aan- of uitvinken, om tot een juiste berekening te komen. Helaas worden hierin regelmatig fouten gemaakt,” aldus Bruins. “Niet door onkunde, maar vaak door onwetendheid over de toe te passen systemen. Dat is zonde, want partijen laten hierdoor kostbare EPC-punten liggen, die wel degelijk behaald kunnen worden. Omdat wij optimaal kennis hebben van onze producten, ondersteunen wij partijen graag bij het invullen van hun berekeningen.” Als voorbeeld noemt hij het rendement van een warmteterugwinunit op een ventilatiesysteem. “Zo’n product heeft een standaardwaarde. Maar wanneer het product

38 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

'IN BIJVOORBEELD DE EPC-SOFTWARE MOETEN INSTALLATIE-ADVISEURS EN INSTALLATEURS STEEDS OPTIES AAN- OF UITVINKEN OM TOT EEN JUISTE BEREKENING TE KOMEN. HELAAS WORDEN HIERIN REGELMATIG FOUTEN GEMAAKT' hoger scoort dan die waarde, mag je dit meenemen in je berekening. Veel partijen vergeten dit echter. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen.” Voordat partijen hun EPC-berekeningen maken, kunnen ze in de Installatieshop terecht om hun installatieplan te optimaliseren, door actief producten aan hun plan toe te voegen, te wijzigen of weg te laten. “Denk bijvoorbeeld aan het verschil in EPC-waarde tussen een ventilatiesysteem met of zonder warmterugwinning. Of aan de eventuele toevoeging van CO2-sensoren. Het effect op de energiewaarde van de woning wordt direct inzichtelijk gemaakt.” De waardes van de Installatieshop zijn gebaseerd op een gemiddelde woning. “Partijen kunnen de gegevens niet één op één overnemen in hun

advies, maar de shop geeft wel een goed beeld van de verschillen tussen bepaalde systemen,” aldus Bruins. “En dat is een absolute winst.” Sinds de lancering hebben al verschillende partijen gebruikgemaakt van de shop. “Dat geeft de behoefte aan een dergelijk instrument wel aan.” Indien gewenst biedt Zehnder aanvullend maatwerk advies aan partijen, om samen tot een optimaal eindresultaat te komen. ❚

One-stop installatie shop De One-Stop Installatieshop is een nieuwe online tool van Zehnder. De tool laat op eenvoudige wijze zien hoe ventilatieen verwarmingssystemen bijdragen aan energiebesparing van grondgebonden woningen. De tool biedt u de mogelijkheid om een offerte aan te vragen, bestekteksten te downloaden en een afdruk te maken van de scores en prijsindicatie.

Bereken en bestel eenvoudig uw EPC, EI en NOM pakketten. Ga naar installatieshop.zehnder.nl

INSTALLATIE & BOUW | 39

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Ned Air

25 JAAR LUCHTBEHANDELING EN WARMTETERUGWINNING Fabrikant van energiezuinige luchtbehandeling- en warmteterugwinsystemen Ned Air viert dit jaar haar 25-jarig jubileum. Algemeen directeur Wouter Wijma is trots op de producten en projecten die zijn bedrijf de afgelopen jaren heeft mogen realiseren. Maar nog trotser is hij op het DNA van het bedrijf en op zijn medewerkers, die zich elke dag opnieuw inzetten voor de onderneming. De pioniersgeest uit 1990 is het bedrijf nog altijd niet vreemd. Ned Air uit Kampen levert al 25 jaar producten en systeemoplossingen op het gebied van luchtbehandeling, ventilatie en warmteterugwinning. Ooit gestart als een kleine, zelfstandige onderneming, maakt het bedrijf vandaag de dag onderdeel uit van het Duitse beursgenoteerde Centrotec Sustainable AG, gespecialiseerd in duurzame klimaatbeheersing. “De overname heeft nieuwe markten en mogelijkheden geopend,” vertelt dhr. Wijma. “De afgelopen jaren hebben we ons ontwikkeld tot een complete leverancier voor de utiliteitsbouw en industrie. Mooie projecten die we hebben mogen realiseren, zijn bijvoorbeeld IKEA Amersfoort en het Anne Frank Theater, het Krasnapolsky hotel en het hoofdkantoor van Diesel in Amsterdam. Op dit moment zijn we bovendien druk bezig met het samenbouwen op locatie in het hoofdkantoor van Calvin Klein in Amsterdam, dat in 2016 wordt opgeleverd.” Toch waren de afgelopen jaren niet louter rozengeur en maneschijn voor de Kampense onderne-

40 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Compactline warmteterugwin-unit.

ming, vertelt hij. “Onder invloed van de bouwcrisis zijn we de afgelopen jaren gedwongen om onze focus te verleggen, met een uitbreiding van onze markt richting de woningbouw en overheid.” De nieuwe generatie MXF EC Green dakventilatoren die eind vorig jaar door Ned Air zijn geïntroduceerd, spelen hierin een belangrijke rol, vertelt Wijma. “Deze ventilatoren, met een capaciteitsbereik van 100 m3/h tot 13.000 m3/h, lenen zich bij uitstek voor hoogbouw en zijn dus erg interessant voor woningcorporaties. Samen met ebmpapst, gespecialiseerd in de verkoop en levering van een compleet gamma ventilatoren, motoren en regelapparatuur, hebben we een nieuwe motor voor de dakventilatoren ontworpen, die één van de zuinigste is in de markt. De ventilatoren zijn geluidsarm en hebben een hoog ventilatorrendement en een langere levensduur. Bovendien voldoen de ventilatoren aan de ErP 2018. De MXF EC Green is uitstekend te regelen door middel van Modbus communicatie. Er kunnen tot vijftig ventilatoren worden gekoppeld aan één regelaar, die via het gebouwbeheersysteem bediend kan worden. Dat is uniek in de markt.” Een andere noviteit van Ned Air betreft de

CompactLine, met 70 centimeter breedte en 2 meter hoogte de meeste compacte WTW-unit in zijn soort. “Vanwege het geringe formaat is de CompactLine ideaal geschikt als binnenopstelling en met name voor plaatsing in kleine ruimtes,” vertelt dhr. Wijma. “Met deze WTW-unit kunnen ruimtes gebalanceerd geventileerd worden in een bereik van 500 m3/h tot 8.500 m3/h. De CompactLine is voorzien van een unieke, gepatenteerde Lucht Scheiding Module (LSM) die twee tegenstroom platenwisselaars parallel met een geïntegreerde bypass combineert. Dit maakt de zeer compacte bouwwijze van deze WTW-units mogelijk.” Door de toepassing van de energiezuinige EC-ventilatoren, de gepatenteerde bypass en de hoog rendement platenwisselaar verbruiken de CompactLine units wel 50% minder energie. Dankzij de modulaire opbouw is er maximale keuzevrijheid qua uitvoering, uitbreidingsmogelijkheden, regeltechniek en accessoires. “De CompactLine is niet alleen een uitkomst voor de utiliteit, maar ook voor de woningbouw,” vertelt dhr. Wijma. Bovendien krijgen we steeds meer aanvragen vanuit de scheepvaart, waarvoor we een speciale RVS-uitvoering hebben ontwikkeld.” ❚

Ned Air viert in juni haar 25-jarig jubileum, met de presentatie van een aantal nieuwe en vernieuwde producten en een ludieke lezing door Egbert Jan van Bel, bekend en bekroond marketingauteur en schrijver van het boek Klote Klanten.

INSTALLATIE & BOUW | 41

CompactLine De meest compacte warmteterugwin-unit

Compacte bouw

Gepatenteerde luchtscheidingsmodule

Speciaal voor binnenopstelling

Individuele keuzemogelijkheden

Energiezuinig

Maatwerk met korte levertijd

500 m 3/h tot 8.500 m 3/h

Moderne regeltechnische oplossingen

www.nedair.nl

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Bevico

ONDERHOUDSPARTIJ VOOR HET BINNENKLIMAAT Een gezond binnenklimaat valt of staat met goed functionerende installaties. Als één van de koplopers in Nederland op het gebied van renovatie en onderhoud aan ventilatie-, luchtbehandeling- en rookgassystemen heeft Bevico (onderdeel van de Pronk Groep) een uniek systeem ontwikkeld om specificaties van installaties en alle uitgevoerde werkzaamheden eenvoudig in één database te verenigen. Meer dan in het verleden zoeken we nadrukkelijk de samenwerking op met onze klanten in de woningbouw en utiliteit, benadrukt Job Doornbosch van Bevico. “Zo hebben we lange termijn relaties met woningbouwverenigingen, vastgoedbeheerders, VvE’s, installateurs, zorginstellingen, horeca, detailhandel, industrie en scheepvaart. We borgen onze activiteiten in Bevicode®, een voor Nederlandse begrippen uniek systeem. Uitgangspunt daarin vormt dat we alle installaties voorzien van een barcode, zodat we op detailniveau specificaties, onderhoud en storingen kunnen registreren. Kortom, een enorme database aan waardevolle informatie.” De 2D-barcodesticker, die wordt aangebracht in de woning, is voorzien van een unieke code gebaseerd op postcode en huisnummer. Doornbosch: “Na afloop van de werkzaamheden wordt met behulp van een handterminal de barcode gescand. Vervolgens wordt geregistreerd welke werkzaamheden zijn uitgevoerd, welke onderdelen zijn vervangen, wat de oorzaak is van een eventuele storing, en ga zo maar door. Onze opdrachtgevers krijgen hierdoor een

unieke database van hun installatiebezit met inzicht in het aantal storingen dat optreedt per complex, per woning en zelfs per systeem. Aan de hand van deze rapportages wordt een mooi beeld verkregen van de levensduur, storingsgraad en onderhoudsbehoefte van verschillende systemen. Hierdoor kunnen we sterk onderbouwd de beste keuzes voor nieuwe installaties en de intervalperiode voor onderhoud adviseren.” Bevicode is gekoppeld aan het Bevico Planning Systeem voor het professioneel voorbereiden, plannen, uitvoeren en bewaken van werkzaamheden. “Met deze tool verkrijgen we snel en accuraat inzicht in de status en voortgang van de werkzaamheden,” verduidelijkt Doornbosch. “Als mensen niet thuis blijken te zijn, wordt dit gemeld en wordt door het systeem automatisch een tweede afspraak ingepland. Het planningsysteem bevordert de efficiëntie waar zowel opdrachtgever, huurder als Bevico van profiteren. Met deze systemen kunnen we onze opdrachtgevers bedienen met de juiste gevraagde managementinformatie.” ❚

Bevico: expert in ventilatieen rookgasoplossingen. Bevico is dé expert in goede ventilatie en rookgasafvoer. Wij verzorgen de renovatie, het onderhoud en de service van ventilatieen rookgassystemen voor woningbouw en bedrijven. Vaak wordt ‘schone lucht’ als iets vanzelfsprekends gezien. Om die lucht om ons heen gezond te houden, moet er voldoende geventileerd worden. Bevico zorgt hier structureel voor zodat bewoners en werknemers kunnen leven en werken in een gezond binnenklimaat

handterminal.

Bijdorp-West 82 2992 LC Barendrecht Postbus 276 2990 AG Barendrecht

door een goed onderhouden ventilatie- of rookgassysteem. Resultaatgericht samenwerken voor het beste binnenklimaat staat bij ons centraal. Alles begint bij een goede renovatie, maar structureel onderhoud met lange termijndoelstellingen op het gebied van kostenreductie, lage storingsgraad, snelle afhandelingstijd, hoog percentage first time fixed en een hoge klanttevredenheid is minstens net zo belangrijk.

Tel: (0180) 642 200 Fax: (0180) 642 201 www.bevico.nl info@bevico.nl onderdeel van

INSTALLATIE & BOUW | 43

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: DYKA BV

Prefab ventilatiesysteem speelt in op trend van modulair bouwen Modulaire bouw doet vandaag de dag niet meer onder voor traditionele bouw. Zeker in een tijd waarin bouwtijden en prijzen onder druk staan, kiezen steeds meer opdrachtgevers, aannemers en installateurs voor deze bouwmethode. Want modulair bouwen is voorspelbaar en beheersbaar in tijd, kwaliteit en geld. Overlast op de projectlocatie wordt tot een minimum beperkt, doordat producten compleet en just-in-time op de bouwplaats worden aangeleverd. DYKA BV speelt hierop in met het DYKA AIR ventilatiesysteem, dat als complete prefab set kan worden geleverd, direct vanaf de tekening. DYKA AIR combineert energiezuinig, vraaggestuurd en gezond ventileren met een snelle bouwtijd, vertelt Bert Jan Lambregtse, manager Marketing, Communicatie en PR bij DYKA. “Al vanaf de beginfase van het project denken we met de installateur mee over de beste oplossing voor zijn project, waardoor fouten in het ontwerp en faalkosten worden voorkomen. Wie ontwerpt met BIM, heeft in de objectenbibliotheek toegang tot al onze productdata, wat zorgt voor een optimaal ontwerp. Na bestelling worden de systemen indien gewenst volledig door ons geprefabriceerd en just-in-time geleverd, wat meet-, zaag-, lijm- en installatietijd op de bouwplaats bespaart. De klant hoeft het systeem alleen nog te assembleren.” Het uitgangspunt bij de ontwikkeling van DYKA AIR was een compleet ventilatie-kanalensysteem voor woningen en appartementen, vertelt Lambregste. “Een systeem dat in de ruwbouwfase probleemloos kan worden toegepast in de gangbare bouwmethodieken en dat bestand is tegen onvermijdelijke belasting. DYKA AIR is hufterproof tijdens bouwfase, de leidingen zijn beloopbaar en deuken niet in bij het betonstorten. Hierdoor ontstaan geen beschadigingen en/of luchtlekken.” Het systeem is onafhankelijk getest volgens de Europese norm NEN-EN 1751 en valt met gemak binnen luchtdichtheidsklasse D. Het ventilatiekanalensysteem wordt gecompleteerd door DucoBox, een vraaggestuurde, stille en energiezuinige ventilator, vertelt Barry Kooistra, productmanager bij DYKA. “De ventilator is akoestisch geoptimaliseerd en is daarmee de stilste in de markt. Het systeem is zeer energiezuinig. De afvoerventilatoren worden aangestuurd door CO2- en/of vochtsensoren, zodat alleen geventileerd wordt waar en wanneer dat nodig is.”

44 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

'Het systeem heeft als enige ventilatiekanalensysteem het DUBOkeur® gekregen en is bijzonder milieuvriendelijk, wat past bij de duurzaamheidseisen van vandaag' DUURZAAM Bij de ontwikkeling van DYKA AIR hebben we voortgeborduurd op onze bestaande technologieën en kennis van kunststof, vertelt Lambregtse. “We zijn immers al meer dan vijftig jaar toonaangevend producent van kunststof leidingsystemen voor de woningen utiliteitsbouw en de grond-, weg- en waterbouw. Doordat we beschikken over een eigen Research & Development afdeling, kunnen we heel goed inspelen op klantenwensen en op de veranderende regelgeving, ook met betrekking tot ventilatie. We hebben verschillende partijen gevraagd welke eisen zij stellen aan een ventilatiesysteem, onder andere op het gebied van aerodynamica en afdichtingen, maar ook qua installatiemogelijkheden, inbouwhoogtes en onderhoud. DYKA AIR is hiervan het resultaat.” Kooistra: “Het systeem heeft als enige ventilatiekanalensysteem het DUBOkeur® gekregen en is bijzonder milieuvriendelijk, wat past bij de duurzaamheidseisen van vandaag. Het materiaal gaat tot honderd jaar mee en kan daarna tot zeven keer gerecycled worden. Dat maakt het product voor veel partijen heel interessant.” ❚

Slim, stil en energiezuinig DYKA AIR, aangevuld met de vraaggestuurde ventilator van Duco, is de totaaloplossing voor woonhuisventilatie. De kunststof ventilatiekanalen zijn geschikt voor nieuwbouw en renovatie. Elke installateur kan het systeem makkelijk monteren of op maat maken. Desgewenst levert DYKA complete prefab sets, direct vanaf tekening. De DucoBox Classic en DucoBox Focus benutten de aerodynamische vormgeving van DYKA AIR maximaal, zonder energie te verspillen. Het is vraaggestuurd, stil en energiezuinig. Dat maakt de DucoBox de perfecte motor voor het kunststof ventilatiesysteem in elke woning. Met een EPC winst tot 0,21!

Luchtdichtheidsklasse D ”Onafhankelijke test toont aan dat DYKA AIR ruimschoots voldoet aan Luchtdichtheidsklasse D.”

Bel DYKA voor een demonstratie: 0521-534911 DYKA AIR. RevolutionAIR

www.dyka-air.nl

INSTALLATIE & BOUW | 45

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Duco Ventilation & Sun Control

MAXIMAAL COMFORT DUCO at HOME

46 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Specialisten hebben vaak een bepaalde gedachtegang over hoe een ventilatiesysteem zou moeten functioneren, maar de uiteindelijke werking van een systeem is heel afhankelijk van hoe de gebruiker er mee om gaat. Incorrect gebruik van deze systemen is volgens Richard Geraerts van Duco Ventilation & Sun Control de voornaamste reden dat ventilatie in Nederland een slecht imago heeft. Maximaal comfort en een gezond binnenklimaat zijn de belangrijkste speerpunten van Duco bij de ontwikkeling van nieuwe ventilatiesystemen. “Onze focus ligt niet enkel bij een zo energiezuinig mogelijke oplossing, maar ook en vooral bij een gezond binnenklimaat,” stelt Geraerts. “Daar valt in de praktijk nog veel winst te behalen. Zeker als het gaat om de bewustwording bij de gebruikers. In veel woningen en vooral ook op scholen is het dramatisch gesteld met het binnenklimaat. Wij bieden daarom ook oplossingen voor een goed en gezond binnenklimaat, onafhankelijk van het doen en laten van de gebruiker in een gebouw, en zorgen er voor dat de gebruiker zich nergens iets van hoeft aan te trekken.”

GEZOND BINNENKLIMAAT In feite is er grofweg een tweedeling in ventilatiesystemen te maken. Richard Geraerts licht een en ander toe: “We bieden enerzijds de mogelijkheid om toevoerroosters handmatig te bedienen, waarbij de werking van het ventilatiesysteem wel afhankelijk is van de gebruiker. Anderzijds hebben we elektronisch gestuurde toevoerroosters in het gamma, die op basis van de luchtkwaliteit (CO₂) in de ruimte het rooster en de mechanische ventilatiebox aansturen. De gebruiker is dus automatisch verzekerd van een gezond binnenklimaat. Daarnaast is het sinds kort ook mogelijk een combinatie te maken tussen beide. Over het algemeen vindt men het prettig om lekker fris te slapen met een draaiof kiepraam geopend op de slaapkamer. Door de hoge eisen op het gebied van isolatie en luchtdichtheid in moderne nieuwbouw worden slaapkamers bovendien nauwelijks meer verwarmd. Het is dan feitelijk onnodig om met elektronisch gestuurde toevoerroosters te werken, als bewoners in ieder geval bereid zijn de roosters handmatig te bedienen. Het DucoTronic System maakt deze combinatie mogelijk met zelfregelende ventilatieroosters in de slaapkamer(s) en elektronisch gestuurde ventilatieroosters in de woonkamer.”

het weleens met de automotive. Ook hier heb je te maken met een instapmodel met de mogelijkheid tot allerlei pakketten en accessoires die het comfort verhogen. Al onze systemen hebben met elkaar gemeen dat ze de stilste zijn van Europa. Geluidsoverlast staat in de top 5 van ergernissen op het vlak van ventilatiesystemen. Bij de productontwikkeling vormt geluidsreductie een belangrijke basis om te vertrekken.”

MONITOREN Ondanks de geavanceerde systemen, investeert Duco ook in een stukje bewustwording in de markt. Geraerts: “Zo investeren we in proefwoningen. Bij verschillende opdrachtgevers hebben we het voor elkaar gekregen om bestaande woningen uit te rusten met onze nieuwste systemen, die aantoonbaar kwalitatief goed scoren als het gaat om een gezond binnenklimaat, comfort en het energiever-

Elektronisch gestuurde ventilatie op basis van CO2.

bruik. We laten opdrachtgevers en bewoners dus zelf ervaren. Daarnaast hebben we een onafhankelijk bureau in de arm genomen om een groot aantal reeds door ons gerealiseerde projecten te monitoren. Doel is om te bekijken of de systemen doen wat ze moeten doen en of de gebruikers tevreden zijn met het binnenklimaat. Zo hebben we voor diverse sectoren, waaronder zorgcentra en scholen, een ideaal hulpmiddel in handen dat we als bagage kunnen meenemen bij nieuwe projecten. Een win-winsituatie.” ❚

Akoestische demping zorgt voor het stilste ventilatiesysteem.

AUTOMOTIVE Nieuwbouw en renovatie ziet Duco als twee aparte werelden, stelt Geraerts. “We maken overduidelijk onderscheid tussen deze werelden op systeemniveau. Daarin zijn vervolgens heel veel verschillende mogelijkheden. Behalve deze splitsing, hebben we onze producten gesegmenteerd in acht kwaliteitsniveaus van een laagdrempelige oplossing tot systemen waarbij we kunnen aantonen dat het binnenklimaat aanzienlijk verbetert. Ik vergelijk

INSTALLATIE & BOUW | 47

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Lieke van Zuilekom, Beeldmateriaal: Euromate

GEZONDE BINNENLUCHT, GEZONDE WERKOMGEVING 48 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Euromate helpt al meer dan veertig jaar eigenaren en gebruikers van gebouwen om de kwaliteit van de binnenlucht te verbeteren. Hiervoor produceert en verkoopt het bedrijf professionele luchtreinigers die een breed scala aan verontreinigende stoffen effectief verwijderen. Het bedrijf heeft verkooppunten in Nederland, Duitsland en België. In de rest van de wereld wordt Euromate vertegenwoordigd door geautoriseerde distributeurs, in meer dan veertig landen. FILTRATIE-UNITS VOOR GROOTKEUKENS Vanuit onze vestiging in Breda bedienen wij vooral de utiliteit, middenstand en bedrijfshallen, vertelt Ruud van Kasteren, Product Marketing Manager bij Euromate. “Sinds kort is daar een focus op de grootkeukenmarkt bij gekomen. Voor deze markt bieden wij speciale keukenlucht filtratie-units, die zelfs de kleinste vet- en geurdeeltjes opvangen. Hierdoor wordt voorkomen dat vet zich kan ophopen in het kanaalwerk of in de ventilatoren van de grootkeuken, met hoge reinigingskosten, hinderlijke geuren, blauwe rookwolken en brandrisico’s tot gevolg.” De SFE- en SFC-units kunnen eenvoudig geïnstalleerd worden in het kanaalwerk achter de afzuigkap, vertelt hij. “Buiten de Benelux worden de units al vele jaren met succes toegepast. En ook dichter bij huis merken we dat de behoefte toeneemt. Vorig jaar hebben we bijvoorbeeld een groot project opgepakt bij Burger King.” Euromate wil in de toekomst graag meer van dergelijke projecten gaan realiseren, vertelt

Van Kasteren. “Samenwerking met installateurs is één van de manier waarop wij onze eindklanten willen bedienen.” Euromate maakt op dit moment onderdeel uit van een ISSO-werkgroep, die ontwerprichtlijnen opstelt voor grootkeukenventilatie. “Goede filtratie is een belangrijk onderdeel van grootkeukenventilatie, wij leveren hieraan dan ook graag onze bijdrage.”

STOFVRIJ WERKEN IN DE BOUW Een andere ontwikkeling waar Euromate op dit moment op inspeelt, is het stofvrij kunnen werken in de bouw. “Voorzieningen hiertoe maken steeds vaker onderdeel uit van het gereedschap van bouwvakkers,” zegt Van Kasteren. “Echter zijn die systemen vaak log en zwaar, waardoor stootschades op de loer liggen. Hier hebben wij op ingespeeld met een handzame plug-and-play luchtreiniger. Cairry is compact, licht van gewicht en geluidsarm en daardoor ideaal geschikt voor alle bouwen renovatieprojecten. Stofoverlast

wordt tot een minimum beperkt. Dat is niet alleen prettig voor de bouwvakker, maar ook voor de gebouweigenaar. Naast stof kan Cairry ook ingezet worden om geuren te filteren. Dus ook de schilder en tapijtlegger hebben baat bij het gebruik van deze draagbare luchtreiniger.”

OVER EUROMATE Euromate is opgericht in 1975, als ontwikkelaar van luchtreinigers met een elektrostatische filtering. Door de jaren heen heeft het bedrijf verschillende filterprincipes en -units ontwikkeld voor verschillende doelgroepen. In 2005 is het bedrijf opgegaan in het bedrijf Plymovent, maar recentelijk is de business unit in Breda – waar Van Kasteren werkt – als zelfstandige onderneming verdergegaan. “We hebben hierbij onze oude naam Euromate weer aangenomen en hebben ons ontwikkeld van een marketing-, verkoop en serviceorganisatie naar een bedrijf dat de totale waardeketen beheert, van ontwikkeling en fabricage tot logistieke processen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 49

The strong combination of technology and trust

Systemair B.V. · Postbus 263 · 3840 AG Harderwijk · Telefoon 0341 - 439 100 · Fax 0341 - 439 190 info@systemair.nl · www.systemair.nl

zoekt u verkoeling?

OVER KWALITEIT DOEN WIJ NIET LUCHTIG! Productie

Montage

et Nu m s i

* grat

uring -best wifi del van uw ! mid door le telefoon ns mobie lefoo roid te arden or and orwa ook vo r naar de vo viseurs ee *inform n van onze ad bij éé

onze airco’s bieden één oplossing voor meerdere ruimtes, van slaapkamer tot kantoor.

Service De Amert 424 5462 GH Veghel T. 0413 36 90 00 www.brago.nl

airco-centre koelen/verwarmen - zuiveren/ventileren - bevochtigen/ontvochtigen - klimaatbeheersing

w w w. a i r c o c e n t r e - t i e l . n l t 0344 - 65 05 20

voorgeïsoleerde kunststof luchtkanalen

Brago-Advertentie-90x130mm-2015-V2.indd 2

12-01-15 21:10

THEMA | Klimaat en Ventilatie

FOSSIELE BRANDSTOFFEN BUITENSPEL ZETTEN Het begrip duurzaamheid is niet meer weg te denken in de installatiebranche. Indien mogelijk, is het streven om de fossiele brandstoffen voorgoed buitenspel te zetten, zegt Patrick Nijhuis van Van Kempen Koudetechniek. Hij praat ons bij over de mogelijkheden daarin en de inzet van warmtepompen, zowel voor nieuwbouw als bestaande bouw. Van Kempen Koudetechniek is een Nederlands bedrijf en heeft zich in de loop van haar 68-jarige bestaan ontwikkeld tot een specialistische organisatie op het gebied van koudetechniek. “We houden ons van origine bezig met het ontwerpen en bouwen van koelinstallaties voor langdurige versheid van producten in de voedsel- en bloemenketen,” vertelt Nijhuis. “Installaties worden veelal compleet geprefabriceerd bij ons in Tiel. Daarbij verzorgen we ook de automatisering met eigen software om op afstand te kunnen monitoren en eventuele storingen op te lossen.”

'We houden ons van origine bezig met het ontwerpen en bouwen van koelinstallaties voor langdurige versheid van producten in de voedsel- en bloemenketen'

VERANTWOORDE INSTALLATIE

procent staat in schril contrast tot het rendement van een warmtepomp dat kan oplopen tot wel 500 procent. De mogelijkheden met een warmtepomp zijn ook groter, zo kun je zowel koelen als verwarmen in combinatie met vloerverwarming en warmtapwater. En maar goed ook, want dankzij de hoge isolatiewaarden hoef je voortaan nog maar weinig warmte in te brengen. Het is tegenwoordig eerder een issue om warmte af te voeren. Ook voor bestaande bouw, die waterzijdig is uitgelegd op 80 graden Celsius, is het goed mogelijk een warmtepomp in te zetten. Een HT-pomp kan de temperatuur opwaarderen om de radiatoren te voeden. En koppel je de warmtepomp aan zonnecollectoren, dan zet je de fossiele brandstoffen voorgoed buitenspel,” besluit Nijhuis. ❚

Behalve voor de voedsel- en bloemenketen is Van Kempen Koudetechniek ook actief in de klimaattechniek voor woningen, hotels, utiliteit, kantoren, zorginstellingen en ziekenhuizen. “En dat alles volgens onze filosofie om voor ieder doel een technisch verantwoorde installatie voor een aanvaardbare prijs te bouwen. Uiteraard met oog voor het milieu en energiezuinigheid.” In de door ons omringende landen, zoals Duitsland en België, zijn ze volgens Nijhuis veel verder met bijvoorbeeld de inzet van warmtepompen. In Nederland staat de cv-installatie nog altijd hoog aangeschreven. Eigenlijk best vreemd, vindt Nijhuis. “Het rendement van een hr-ketel van 98

INSTALLATIE & BOUW | 51

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Aralco

EEN GEZOND BINNENKLIMAAT Ventileren is primair bedoeld om een gezond binnenklimaat te creëren en niet zozeer om energie te besparen. Dat zegt Rob Huvers van Aralco. “Toch wordt dat nog weleens uit het oog verloren, niet in de laatste plaats door de overheid met de energieprestatienormen. Daarnaast is het van belang dat de gebruiker op een juiste wijze met het ventilatiesysteem omgaat, en ook daar schort het in de regel aan. Met allerlei nieuwe ontwikkelingen, waaronder een app, proberen we de gebruiker bewust te maken van een goede ventilatie.” Aralco is een Belgisch bedrijf dat zich al meer dan veertig jaar bezighoudt met het creëren van een gezond binnenklimaat in met name woongebouwen van woningcorporaties. “Wij stellen de gebruiker centraal en richten ons met onze producten op het bedieningsgemak en het creëren van bewustzijn bij gebruikers,” vertelt Rob Huvers. “De gebruiker moet weten hoe hij of zij een ventilatiesysteem moet bedienen. Er zijn voorbeelden genoeg van slecht functionerende ventilatiesystemen met alle gevolgen van dien. Zo draagt een (te) ingewikkeld systeem bijvoorbeeld zeker niet bij aan een goed binnenklimaat."

ABRACADABRA Nederland is volgens Rob Huvers historisch gezien een belangrijke markt en samen met Frankrijk koploper in Europa als het gaat om ventileren en de wet-

52 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

schimmelvorming in de badkamer optreedt. Ook voor woningcorporaties is het dus van wezenlijk belang dat er goed geventileerd wordt. Bewoners informeren over hoe om te gaan met ventilatie gebeurt over het algemeen heel eenvoudig met een schrijven, een korte handleiding met daarop de belangrijkste punten, die helaas vrij snel in de kast verdwijnt. Om de bewoners toch te interesseren voor ventilatie hebben we een app ontwikkeld, de VentiApp.”

OXYGREEN VISION

en regelgeving daaromtrent. “Toch schort het nog in veel gevallen aan een juist gebruik van zo’n systeem, het is voor veel gebruikers vaak abracadabra,” constateert Huvers. “Lucht is latent, dat merk je niet. Als de verwarming het niet doet, wordt er door bewoners direct geanticipeerd. Maar een ventilatiesysteem dat niet naar behoren functioneert of vervuild is, wordt door bewoners niet direct opgemerkt, maar vaak pas in een laat stadium als er bijvoorbeeld

De applicatie is onderdeel van de OxyGreen Vision van Aralco. Oxygreen Vision werkt met de Aralco Oxygreen systemen en bestaat uit twee delen. “Enerzijds is het voor beheerders een beheerprogramma waarbij op afstand de toestelgegevens en statussen zijn uit te lezen, anderzijds is er voor bewoners de VentiApp,” licht Rob Huvers toe. “Via de VentiApp kunnen bewoners het ventilatiesysteem bedienen en tevens de kwaliteit van de binnenlucht aflezen. De VentiApp zal de bewoner stimuleren het systeem bewuster te gebruiken en bedienen, en zorgt zo voor een gezond binnenklimaat. De app werkt heel basaal met smileys en geeft zelfs pushberichten met tips om de luchtkwaliteit te verbeteren. Storingen worden ook direct opgemerkt. Door betere ventilatie zal er minder schade aan de woning ontstaan (schimmel, vochtvlekken en houtrot) en zullen er minder klachten optreden als gevolgd van onbegrip van het ventilatiesysteem. Daarnaast kunnen beheerders bij woningbouwcorporaties en installatiebedrijven op afstand het systeem beheren, updaten en monitoren. OxyGreen Vision bespaart zodoende op kosten, doordat het onderhoud efficiënt kan worden gepland en storingsmeldingen direct worden doorgegeven aan monteurs, waardoor snel gereageerd kan worden. Bovendien kunnen bij calamiteiten, zoals een gifwolk, de ventilatiesystemen op afstand worden uitgeschakeld,” zegt Rob Huvers tot besluit. ❚

Vraaggestuurd ventileren met OxyGreen CO2

Zo energie-efficiënt, eenvoudig en gezond kan ventileren zijn Eenvoudige montage Plug & Play Bespaart energie Verbetert het binnenklimaat Verhoogt het comfort Verlaagt faalkosten door eenvoud in gebruik Geluidsarm Gunstig geprijsd

Energiezuinige ventilator

Vochtsensor

Handbediening

CO2-sensor / handbediening

Aralco NVS

T +32 56 52 80 60 E info@aralco.nl I www.aralco.nl

INSTALLATIE & BOUW | 53

THEMA | Klimaat en Ventilatie

ALS HET OM LUCHT GAAT… Sinds begin van dit jaar is Auerhaan-Klimaattechniek de exclusieve distributeur van het Zweedse bedrijf Swegon, één van de grootste fabrikanten op het gebied van luchtbehandelings- en warmteterugwinunits in Europa. Auerhaan is voortaan in staat om voor alle soorten projecten de meest optimale oplossing te presenteren aan de adviseur, installateur, eigenaar en gebruiker. Bert van Loenen, directeur van Auerhaan, praat ons bij over onder meer het uitgebreide programma van Swegon. Swegon heeft fabrieken in Zweden, Finland, Italië en India. Naast de luchtbehandelings- en warmteterugwinunits heeft Swegon ook een uitgebreid programma luchtverdeelcomponenten. Op de vraag hoe Swegon zich onderscheidt van andere fabrikanten is Bert van Loenen duidelijk: “Ten eerste de kwaliteit, Swegon zit in het topsegment van de markt, de units zijn zeer doordacht ontworpen, compact en maken gebruik van de beste componenten om hiermee het optimale rendement te kunnen realiseren. Ten tweede het totaalconcept; de units, koelmachines en luchtverdeelapparatuur zijn volledig op elkaar afgestemd en alle componenten kunnen met elkaar regeltechnisch communiceren. Ten derde de certificering: Als enige fabrikant heeft Swegon alle warmteterugwinunits van de Gold-serie tot 50.000 m3/h Eurovent gecertificeerd en de units tot 9.000 m3/h voorzien van het passiefhuiscertificaat. Het laboratorium en de R&D-afdeling van Swegon zijn indrukwekkend. Ik heb best veel fabrieken gezien in Europa en daarbuiten, maar Swegon gaat echt heel ver in het doorontwikkelen en optimaliseren van alle details,” aldus Van Loenen.

COMMUNICEREN De mogelijkheden die de Swegon-regeling biedt zijn volgens Van Loenen echt ongelofelijk. “Overal is aan gedacht en alle componenten kunnen met

54 | INSTALLATIE & BOUW

Bert van Loenen enBernard Avallet.

elkaar communiceren om zo tot een optimale installatie te komen. De groene, opvallende controller vormt het hart van de installatie en hiermee worden alle instellingen verzorgd en is alles uit te lezen. Werken met de controller is kinderlijk eenvoudig; je kunt echt niets fout doen en overal is aan gedacht met onbegrensde mogelijkheden en toepassingen. Doordat de regeling zo compleet is, wordt bij toepassing van Swegon-producten ook veel op kosten voor regeltechniek bespaard. Voor een project is dat natuurlijk financieel weer interessant. De totale projectkosten worden hierdoor lager. Ik wist niet dat

THEMA | Klimaat en Ventilatie

De controller vormt het hart van de installatie.

inbedrijfstellen zo leuk kon zijn,” lacht Van Loenen. “Bedienen en monitoren (op afstand) via de laptop, i-pad of smartphone behoren eveneens tot de mogelijkheden. Swegon gaat hierin heel ver.”

aanvulling de meest complete leverancier op het gebied van luchtbehandeling in Nederland met veel kennis en kunde in eigen huis. We kunnen nu met recht zeggen: als het om lucht gaat, moet je bij Auerhaan zijn. ❚

SYSTEEMOPLOSSINGEN Om alles uit een Swegon-installatie te halen wat er in zit, is het aan te bevelen naast de centrale unit ook de luchtverdeelcomponenten mee te nemen in het systeemontwerp. Alles communiceert met elkaar en men bereikt hiermee de meest optimale installatie op het gebied van comfort met een zo laag mogelijk energieverbruik. Swegon heeft ook kant-en-klare systeemoplossingen voor onder andere hotels, winkelcentra, de industrie en kantoren. De referentielijst van Swegon is indrukwekkend en Van Loenen ziet daarom in Nederland ook een goede toekomst voor de Swegon-systeemoplossingen.

COMPLEET PROGRAMMA Bert van Loenen is erg blij met de nieuwe vertegenwoordiging van Swegon. “Ja, het is voor ons echt een mooie aanvulling. Ik ben er dan ook met recht trots op dat Swegon voor ons heeft gekozen. We zijn als Auerhaan nu in staat om voor alle soorten projecten de meest optimale oplossing te presenteren aan de adviseur, installateur, eigenaar en gebruiker. We willen graag alle doelgroepen kunnen bedienen. Dat is niet mogelijk als je een beperkt leveringsprogramma hebt. Ik werk er dus al jaren aan om ons programma zo breed mogelijk te maken, gebruikmakend van verschillende toonaangevende Europese fabrikanten. Swegon past prima in dit plaatje en we zijn met deze

INSTALLATIE & BOUW | 55

Onze relatie is beklonken...

Sinds begin van dit jaar zijn Auerhaan Klimaattechniek en Swegon een huwelijk aangegaan. Dit houdt in dat Auerhaan exclusief de producten van het Zweedse bedrijf Swegon op de Nederlandse markt brengt. De Swegon-groep produceert energiezuinige luchtbehandelingsunits,

Alle producten zijn Eurovent gecertificeerd en de Gold-serie

WTW-units en luchtverdeelcomponenten van excellente kwaliteit.

warmteterugwinunits tot 9.000 m 3/h zijn voorzien van het

Bekend van Swegon zijn de systeemoplossingen voor winkelcentra,

passiefhuiscertificaat. En dat is uniek te noemen!

kantoren, hotels en industriĂŤle projecten, waarbij alle componenten inclusief regelsystemen op elkaar zijn afgestemd en met elkaar

De Swegon-producten vormen een prachtige aanvulling op het

communiceren.

Auerhaan leveringsprogramma.

0320 286 181

www.auerhaan-klimaattechniek.nl

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Actieve comfort-unit Coadis Line is de nieuwe generatie CIAT comfort-units. Alles in één en bijzonder eenvoudig te integreren, is deze unit ontworpen voor gegarandeerde superieure resultaten in uw projecten, zowel in termen van design als prestaties. Het reduceert energieverbruik, verbetert de luchtkwaliteit en voegt zich makkelijk naar alle installatieconfiguraties. Als milieuvriendelijke oplossing is Coadis Line voor 87% recyclebaar en in Frankrijk heeft hij de speciale ‘coup de coeur’ prijs gewonnen, uitgeloofd door de Rhône-Alpes Trophies voor Eco-innovations. Coadis Line is geïntegreerd in het Hysys water ringleidingsysteem dat verwarming, koeling en luchtkwaliteit levert in kantoren, hotels en verzorgingshuizen. Door de combinatie van Coanda effect diffusie met ultrahoge kwaliteit Epure filtratie als standaard, zorgt de Coadis Line voor een verbeterd arbeidscomfort voor gebruikers. Zo kunnen ze profiteren van een uitstekende kwaliteit van de binnenlucht, een voordeel dat een groot verschil maakt vergeleken met passieve apparatuur. CIAT, pionier van het Coanda diffusiesysteem, gaat nog verder met Coadis Line door het te optimaliseren overeenkomstig de norm EN ISO 7730. Bewoners worden geplaatst in een comfortzone, waarbij ze van top tot teen beschermd zijn tegen de onaangename thermische verschijnselen die veroorzaakt kunnen worden door direct supply systemen. Bovendien beschikt Coadis Line over de Epure technologie, die de gezondheid van bewoners bewaakt en garant staat voor een uitstekende luchtkwaliteit, dankzij een filtratiesysteem dat de concentraties van 2.5 PM deeltjes in de lucht onder de door de WHO aanbevolen drempel houdt (10 μg/mÑ). Coadis Line wordt verder gekenmerkt door het lage energieverbruik, dankzij niet alleen de optioneel meegeleverde hoogrendement motor, die zeer weinig energie gebruikt, waardoor het elektriciteitsverbruik met 85% wordt teruggebracht, maar ook door de warmtewisselaars die zijn geoptimaliseerd om te voldoen aan de prestatieniveaus van de overige systeemapparatuur. Coadis Line speelt een actieve rol bij het verkrijgen van certificaten, zoals HQE, EPBD, BREEAM of LEED.

CIAT heeft het Flexiway concept voor de roosters zodanig ontworpen dat het geschikt is voor alle soorten ruimtes, hun modulaire eigenschappen en toekomstige ontwikkelingen. Het single-split, één- of vierweg diffusiesysteem van Coadis Line, gemonteerd op een standaard frame, zorgt ervoor dat het kan worden geïnstalleerd in zowel ingedeelde als in open kantoorruimtes. De éénweg versie is ontworpen voor ingedeelde ruimtes van 10 tot 20 vierkante meter, waarbij elke unit wordt geplaatst aan de rand van de ruimte. De vierweg versie is bedoeld voor open ruimten, waarin de unit centraal wordt geplaatst. Beide configuraties passen in 600 x 600 mm of 675 x 675 mm verlaagde systeemplafonds. Daarbij is er, zonder dat de plafonddelen moeten worden verwijderd, permanent toegang tot de inwendige componenten via het quick-release scharnierende filterhouderrooster, voor maximale bewegingsvrijheid tijdens onderhoudswerkzaamheden. Coadis Line is een integraal onderdeel van het Sustainable Development programma van de CIAT Groep, en weerspiegelt volledig het beleid op het gebied van eco-design. De comfort-unit kan volledig worden ontmanteld en is zelfs voor 87% recyclebaar. Dit is vooral te danken aan de compatibiliteit van de gebruikte kunststoffen. Bovendien wordt er geassembleerd zonder lijm of klinknagels en is het aantal bevestigingselementen met 40% teruggebracht. Het compacte ontwerp vermindert tevens het gewicht van de toegepaste grondstoffen met 30%, en hun volume met 21%. Bovendien kiest CIAT voor grondstoffenleveranciers dichtbij de fabriek, waardoor het volume aan verpakkingsmate-

riaal met 50% kan worden teruggebracht en de CO2-uitstoot zoveel mogelijk kan worden verminderd. ❚

CIAT GROEP De CIAT groep is een Europese leider op het gebied van verwarming door warmtepompen, koeling en luchtbehandeling in vele sectoren zoals kantoren, gezondheidszorg, hotels en industrie. Van productontwikkeling tot aan het definiëren van op water gebaseerde systemen; de CIAT oplossingen zijn gebaseerd op drie fundamentele waarden. Het verhogen van comfort, het optimaliseren van energieverbruik en het verbeteren van de luchtkwaliteit in gebouwen. Deze expertise geeft CIAT de mogelijkheid om duurzame systeemoplossingen aan te bieden met zeer efficiënte apparatuur die minder verbruik garandeert en die milieuwaarden en certificeringen respecteert. De CIAT Groep is een dochter van United Technologies Corporation en heeft wereldwijd 2000 mensen in dienst.

INSTALLATIE & BOUW | 57

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Dutch Air Treatment

Dan Bakker (energietechnoloog). Grondlegger zelfreinigende trommelfilter.

Zoals de Samurai, te vuur en te zwaard, zijn vijand bevecht; zo bevechten wij onze vijand : LUCHTVERVUILING!! In conventionele luchtbehandelingskasten moeten de zakkenfilters regelmatig vervangen worden om de luchtkwaliteit en doorstroming te waarborgen. Volgens Dan Bakker van Dutch Air Treatment wordt dit vaak (veel) te laat gedaan met als gevolg een serieuze aanslag op het binnenklimaat en de gezondheid. Het DAT-R zelfreinigend trommelfilter is een alternatief voor het zakkenfilter en garandeert wel altijd een optimale luchtkwaliteit en doorstroming. Fijnstof ‘” de sluipmoordenaar”die nu, maar ook over vele jaren kan toeslaan! Als het gaat om ventileren, kijken we met z’n allen naar de temperatuur, de luchtvochtigheid en het energieverbruik, maar niemand die zich zorgen lijkt te maken over de buitenlucht die wordt aangezogen, zegt Dan Bakker. “Het moet namelijk wel bruikbare lucht zijn. En helaas is die buitenlucht lang niet altijd even bruikbaar, ook niet in ons land. Aangezien we geen invloed hebben op de kwaliteit van de buitenlucht, zullen we het moeten zoeken in de apparatuur. Wereldwijd zijn miljoenen luchtbehandelingskasten voorzien van zakkenfilters, filters die onder invloed van de seizoenen cumulatief vollopen en een steeds hogere weerstand

58 | INSTALLATIE & BOUW

krijgen. Met als gevolg een verminderde doorstroming van lucht en een teruglopend volume. Er wordt niet meer voldaan aan de door de overheid Geadviseerde normen van het ventilatievoud en het CO2-percentage zal toenemen.”

VERHOOGDE WEERSTAND Er zijn vele firma’s actief in het reinigen van luchtbehandelingskasten. Dat is volgens Dan Bakker eigenlijk de omgekeerde wereld. “Als de binnenkant van een luchtbehandelingskast gereinigd moet worden, betekent dat dus eigenlijk dat het zakkenfilter zijn werk niet naar beho-

ren heeft gedaan. Want, dat vuil kan alleen in de kast komen via het zakkenfilter. De filters gaan dus na verloop van tijd lekken als gevolg van het cumulatief vollopen en de verhoogde weerstand. Behalve tot een slecht binnenklimaat en lagere productiviteit van een installatie, leidt dat ook tot een hoger energieverbruik. Zakkenfilters zijn niet te reinigen en zullen tijdig vervangen moeten worden, maar helaas gebeurt dat niet. Door die verhoogde weerstand wordt vaak het toerental van de ventilator opgevoerd, om toch aan de benodigde ventilatievoud te blijven voldoen, hetgeen veel (extra) energie kost.”

THEMA | Klimaat en Ventilatie

LUCHTIG OVER LUCHT? MAKRO BREDA AFZUIGSYSTEEM Dutch Air Treatment gaat de strijd aan en bestrijdt de slechte kwaliteit van de buitenlucht met het DAT-R zelfreinigend trommelfilter als alternatief voor het zakkenfilter. “De trommel is vorig jaar geoctrooieerd en bestaat in de basis uit een metalen gaas voorzien van een filter. De buitenlucht die wordt aangezogen via een ventilator en normaal via het zakkenfilter de luchtbehandelingskast binnen zou gaan, wordt nu door de trommel geleid. Het filter vangt het vuil op. Zodra het volume afneemt, het drukverschil over het filter toeneemt of de

ingestelde reinigingstijd is bereikt, gaat de trommel automatisch draaien en start het innovatieve afzuigsysteem. De zuigmond van het afzuigsysteem verplaatst zich gedurende zo’n vijf tot tien minuten over een lineair aan de trommel die na iedere omwenteling van de trommel iets opschuift, zodat elke cm2 van het filter wordt gereinigd. Daarna stopt het proces en wacht op de volgende melding. Het vuil wordt automatisch in een gesloten circuit getransporteerd naar een stofzak in de stofzuiger, die met het grijsafval kan worden afgevoerd bijvoorbeeld eenmaal per jaar.”

De DAT-R zelfreinigende trommel is vorig jaar met succes getest bij Makro Breda. “Afgelopen jaar hebben we in onze winkel in Breda een prima verbetering tot stand gebracht met het roterend filter in één van onze luchtbehandelingsunits,” zegt Maurice Loozen, Vastgoed Facility Project Manager bij Makro. “De installatie geeft het gewenste resultaat: een gezondere lucht voor klanten en medewerkers. De kostbare en snel verontreinigende conventionele filters hoeven niet meer te worden toegepast. Tevens worden de motoren meer gelijkmatig belast en is het energieverbruik gereduceerd. Om die redenen is besloten om een reservering in het budget op te nemen om meer installaties te verduurzamen met het roterend filter.” ❚

Revolutionair luchtfiltersysteem

Dutch Air Treatment Hoe schoon wilt u de lucht hebben ? Voordelen: • Beter binnenklimaat • Hogere arbeidsproductiviteit • Lagere gebruikskosten • Lagere onderhoudskosten Eigenschappen: • energiebesparend • milieuvriendelijk

• duurzaam • gezonder

De 5 eerste bestellers van een trommel systeem, hoge “overstap “ korting. Aantrekkelijke installateurskorting.

T +31 (0)16 2222305, M +31 (0)6 22519857, E info@dutchairtreatment.nl, W www.dutchairtreatment.nl 15230245_dutch.indd 1

28-04-15 & 11:13 INSTALLATIE BOUW | 59

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Ambrava

Onuitputtelijke cirkel van energie

Verduurzamen betekent stoppen met het ontginnen van energie uit onze aardbol, zegt Rimme van der Ree van Ambrava Klimaatbeheersing. Hij doelt op grondstoffen als steenkool, olie, gas, maar ook warmte uit grondwater. Van der Ree pleit daarom voor het gebruik van een luchtwarmtepomp. Het is volgens hem de enige duurzame oplossing, waarbij warmte wordt onttrokken uit de plaats waar we het aan kwijt geraakt zijn: de buitenlucht; een cirkel van energie die onuitputtelijk is.

3kW Free Energy

1kW Input Energy

Ambrava is exclusief importeur en distributeur van Samsung Klimaatbeheersingssystemen voor verwarmen, koelen en ventileren. “We merken dat een warmtepomp meer en meer op een bredere belangstelling kan rekenen,” constateert Van der Ree. “Met name in de woningbouw zien we steeds meer all electric oplossingen. Een warmtepomp is een goed middel om tot een EPC-norm te komen die sluitend is voor een bouwvergunning. Een door lucht gevoede warmtepomp is dan meer geschikt dan een water warmtepomp. Ten eerste is de investering in een luchtwarmtepomp aanzienlijk lager, terwijl deze maar zeer beperkt duurder is in verbruik.”

VICIEUZE CIRKEL Bij alle gebruikelijke oplossingen om een ruimte te verwarmen of koelen wordt potentiële warmte uit de aarde onttrokken en wordt deze bruikbare energie via wanden, ramen en daken aan de atmosfeer verloren, vervolgt Van der Ree. “Dat geldt min of meer ook voor een waterwarmtepomp. Een luchtwarmtepomp daarentegen haalt warmte uit de buitenlucht waar we de warmte aan verloren zijn en genereert zo een vicieuze cirkel van energie. De COP-waarde van een luchtwarmtepomp is tegenwoordig heel hoog. Iedereen leeft nog met de perceptie van een pomp van tien jaar geleden, die niet modulerend is. De luchtwarmtepomp werkt met invertertechniek en

4kW

past zijn capaciteit nauwkeurig aan de warmtebehoefte aan. Bij minus 10 graden Celsius zit er nog voldoende warmte in de buitenlucht en kan een luchtwarmtepomp prima functioneren. Dergelijke temperaturen vinden we als mens misschien heel koud, in de natuurkunde is het pas heel koud als het minus 273 graden Celsius is. Bij min 10 zit er dus nog altijd waanzinnig veel warmte in de buitenlucht.” Van der Ree benadrukt dat we door de jaren heen steeds beter zijn gaan isoleren en dat daardoor de warmtevraag is afgenomen. “Een luchtwarmtepomp is meer dan voldoende dekkend in capaciteit. Ik ben van mening dat een luchtwarmtepomp het uiteindelijk gaat winnen. Bij een waterwarmtepomp moet je namelijk de bron in balans houden tussen de hoeveelheid koude die je in de zomer onttrekt en de warmte die je in de winter vraagt. Dat evenwicht is totaal niet aanwezig voor de woningbouw, alleen in de utiliteit is er een kans van slagen.” Hij ziet een mooie dan ook toekomst weggelegd voor de luchtwarmtepomp. “De EPC-norm wordt steeds verder aangescherpt en recent is de gaskraan bij Loppersum ook al dichtgedraaid. Dat kan zo maar een zegen zijn voor de warmtepomp.”. ❚

60 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Ubbink

VENTILATIEMARKT RIJP VOOR KUNSTSTOF Als het aan leverancier Ubbink ligt, is het gedaan met metalen ventilatiekanalen in woningen. Te begrijpen ook, want het bedrijf uit Doesburg richt zich al jaren op fabricage van kunststof producten voor de bouwen installatiebranche. Hun meest recente ontwikkeling heet Air Excellent Luchtverdeelsysteem, een modulair toepasbaar ventilatiesysteem van flexibele kunststof slangen. Doelgroepen zijn vooral woningen en de wat kleinere utiliteit.

bespaart energie, is dus duurzaam en financieel aantrekkelijk tegelijk.” Het systeem is in Nederland leverbaar in 3 onderling koppelbare diameters, waarvan 1 in ronde (90 mm) en 2 in een halfronde uitvoering (50 x 100/60 x 130 mm). Die laatste worden hoofdzakelijk toegepast bij beperkte inbouwruimte (renovaties en verbouwingen). De in het werk geschiede montage is eenvoudig, dankzij koppelstukken, beugels en overige voorzieningen. Ook laten de slangen zich makkelijk instorten in anhydriet- en/of zandcement dekvloeren.

GEEN BESCHADIGINGEN Een ander groot voordeel, volgens Van Boven, schuilt in de relatieve onkwetsbaarheid van het materiaal: faalkosten worden minder dankzij de vormvastheid van de slangen. Hij wijst op veelvuldig voorkomende beschadigingen op bouwprojecten. ›

Het klinkt als pleiten voor iets moois, tegen de heersende stroom in. Immers: ook de installatiebranche blijkt in sommige opzichten nog steeds een conservatief wereldje. En dat is jammer, meent Jan Willem van Boven, werkzaam als sales manager installatie bij Ubbink BV uit Doesburg. “De geldende opvatting is nog vaak: ‘we blijven het doen met metaal, anders hadden we het eerder wel met kunststof gedaan’. En dat terwijl de voordelen van kunststof evident bewezen zijn.” Van Boven doelt op onder meer het installatiegemak, de luchtdichtheid en de sterkte van het materiaal.

DRUKVERLIESBEPERKING Het sinds kort ontwikkelde Air Excellent kent de meest directe vorm van luchttoevoer en -afvoer. Dit houdt in dat de te ventileren ruimten worden voorzien van individuele aan- en afvoerslangen. Met als gevolg minder drukverlies dan bij traditionele luchtverdeelsystemen. Van Boven. “Goed werkende ventilatie staat of valt bij voldoende capaciteit en regelbaarheid. Lage drukverliezen

Ventiel in plafond.

INSTALLATIE & BOUW | 61

Air Excellent koppelt uw woning moeiteloos aan een gezond binnenklimaat! Rond en halfrond eenvoudig combineren Het Ubbink Air Excellent luchtverdeelsysteem is een modulair systeem, dat geschikt is voor alle mechanische ventilatiesystemen met of zonder warmteterugwinning. Iedere ventilatie-unit, ongeacht het merk, kan worden aangesloten op de verschillende systeemluchtverdeelkasten. Het Air Excellent systeem is uniek doordat ronde en halfronde kanalen moeiteloos gecombineerd kunnen worden. Voordelen: • Flexibel en modulair systeem • Ontwerpvrijheid combinatiemogelijkheden ronde en halfronde kanalen • Past op iedere ventilatie-unit, ongeacht het merk • Verlaging energieverbruik en geluidsniveau door lagere drukverliezen • Beperkte geluidsoverdracht door geïsoleerde luchtverdeelkasten • Beperkte inbouwhoogte door gebruik van halfrond kanaal

Halfrond kanaal

• Luchtdichte trekvaste aansluitingen door mechanische verbindingen • In te storten en vormvast • Snelle en eenvoudige inbedrijfstelling • Anti-statische en anti-bacteriële eigenschappen en eenvoudige reiniging • BIM gereed • Als eerste systeem TÜV SÜD gecertificeerd • Geschikt voor nieuwbouw en renovatie

Rond kanaal

Ubbink, dat werkt wel zo makkelijk! www.airexcellent.nl

Koppelstuk rond/halfrond

THEMA | Klimaat en Ventilatie

“Aluminium kanalen deuken snel tijdens transport, opslag of verwerking. Zit zo’n gedeukt, en dus slecht werkend kanaal eenmaal ingestort - het werk moet immers verder, opnieuw bestellen is geen optie -, dan kom je er niet meer bij, of alleen tegen zeer hoge kosten.” Kansen voor het product ziet hij op korte termijn vooral in woningrenovaties en verbouwingen. Want minder conservatief, dus eerder bereid tot vernieuwing. Van Boven: “Mijn indruk is dat nieuwbouw langer geneigd is vast te houden aan bekende recepten. Renovatieprojecten kennen doorgaans een lagere instapdrempel.”

LEVENSDUURVERLENGING Het Air Excellent Luchtverdeelsysteem is niet het eerste product waarmee het bedrijf zich richt op vervanging van metaal en aluminium – dankzij onder andere Ubbinks inspanningen mogen cv-ketels sinds 2009 met kunststof rookgasafvoerkanalen worden aangesloten vanaf de ketel tot en met de uitmonding. Met succes en navolging, zegt Van Boven: “Kunststof is ongevoelig voor vocht, zodat reactie met condensaat is uitgesloten. Dit voorkomt aluminiumoxidatievervuiling en leidt tot minder storing en vermindering van benodigd onderhoud. Daarnaast is het materiaal zelf ook duurzamer dan metaal en door de flexibiliteit ervan gemakkelijk te verwerken. Alle eigenschappen die in het algemeen in kunststof zitten opgesloten.”

BIM-READY Inmiddels komt ook de markt voor Air Excellent langzaamaan tot wasdom. Het systeem wordt vaker voorgeschreven en ook voor werken zonder bestek is de vraag groeiende. Van Boven wil nog benadrukken het conceptmatige van het product: geen samenraapsel van onderdelen, maar een BIM-ready totaalconcept, inclusief ontwerp, tekenwerk en weerstands- en inregelberekeningen. En al wint het systeem terrein, er valt nog een hoop te winnen, zegt Van Boven. “Ubbink heeft altijd geprobeerd voorop te lopen met vernieuwingen. Dit zijn geen loze woorden, maar is aantoonbaar door onze tevreden klanten en gewonnen prijzen.” ❚

Systeem inclusief beugels en koppelstukken.

In de praktijk.

INSTALLATIE & BOUW | 63

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Smitsair

VAN BUITENLUCHTROOSTERS EN DAKKAPPEN TOT OK-PLENUMS Sinds 1945 ontwerpt en fabriceert Smitsair producten ten behoeve van ventilatieen luchttechniek. De afgelopen jaren heeft de firma uit Uithoorn behoorlijk wat nieuwe producten en componenten op de markt gebracht met als doel de installateur zoveel mogelijk te ontzorgen met betrekking tot regels die onder andere het Bouwbesluit met zich meebrengt.

We zijn gespecialiseerd in alle facetten met betrekking tot het 'transport' van lucht, zowel geconditioneerd als niet-geconditioneerd, en in alle soorten en maten, zo begint Martijn de Vries van Smitsair zijn verhaal. “Daarbij maken we alle componenten in eigen huis, volledig op maat. Denk dan aan buitenluchtroosters en kleppenregisters, maar ook dakkappen en speciaal plaatwerk, zoals laminaire downflow plena voor onder andere operatiekamers in ziekenhuizen. Aan dit soort producten worden hoge eisen gesteld. Voor dat laatste specialisme hebben we onlangs onze samenwerking met Azbil Telstar Benelux geïntensiveerd. Door de samenvoeging van beide expertises bereiken we synergie en kunnen we een optimale kwaliteit, doorlooptijd, efficiëntie en effectiviteit garanderen met betrekking tot de ontwikkeling van inblaassystemen voor onder meer operatiekamers, opdekruimten en apotheken.”

INBRAAKWEREND Volgens het Bouwbesluit moeten in nieuwbouwprojecten op bereikbare plekken inbraakwerende buitenroosters worden toegepast. Smitsair heeft daartoe al zijn buitenroosters aangepast. Volgens Martijn de Vries om misverstanden te voorkomen, ook weer om installateurs te ontzorgen. “Al onze buitenroosters voldoen aan de inbraakwerendheid klasse 2,” zegt hij. “Mocht er een nog hogere eis gelden, dan kunnen we daar ook gehoor aan geven met onze buitenroosters in staal, die voldoen aan klasse 3. Sinds kort hebben we

64 | INSTALLATIE & BOUW

ons assortiment bovendien uitgebreid met een aluminium ventilatierooster waarvan de schoepen verstelbaar zijn tussen de 0 en 45 graden om zelf de gewenste luchthoeveelheid te regelen. Een ander nieuw type is ons doorsteekvrije rooster. We hebben deze roosters getest onder de zwaarste weersomstandigheden door een instituut in Groot-Brittannië met zware regenval en windkracht 12. Zelfs onder deze omstandigheden werd er geen water naar binnen gezogen. Dergelijke roosters zijn perfect te gebruiken voor transformatorhuizen, elektraruimtes, et cetera. Een andere eis is dat deze aluminium roosters ook doorsteekveilig zijn, zodat kinderen in de buurt van een transformatorhuis veilig kunnen spelen"

DAKKAPPEN Smitsair staat onder andere ook bekend om haar dakkappen. “En dan vooral dakkappen die gecombineerd in- en uitblazen,” benadrukt De Vries. “Er wordt dan horizontaal ingeblazen en verticaal uitgeblazen, waarbij nauwelijks kortsluiting optreedt. Dit hebben we via een CFD-simulatie laten aantonen omdat de norm die iets over de kortsluiting zegt en waar vanuit het Bouwbesluit naar wordt verwezen, niet voorziet in gecombineerde dakkappen. Nieuw in ons assortiment zijn de verzonken dakkappen voor toepassing in schuine daken, die vrijwel volledig aan het oog worden onttrokken. Deze dakkappen zijn geschikt voor schuine daken met een helling tussen de 15 en 45 graden en beschikbaar in alle gewenste afmetingen.”

THEMA | Klimaat en Ventilatie

LUCHTDICHTHEID Als gevolg van de aangescherpte eisen met betrekking tot de luchtdichtheid van luchttechnische componenten heeft Smitsair recent de kleppenregisters aangepast en er zelfs octrooi op aangevraagd. “Onze nieuwe, luchtdichte kleppenregisters voldoen minimaal de lucht12SA001 Algemene Adv #2 TVVL.pdf 1 22-03-12 aan 16:48 dichtheidsklasse C en veel zelfs aan luchtdichtheidsklasse D. Met al

onze kleppenregisters kan aanspraak worden gemaakt op subsidie van energiebesparende investeringen op kanaalwerk via de Energie Investeringsaftrek. Dat betekent 10 euro investeringsaftrek per vierkante meter gebruiksoppervlak. Net als onze roosters en dakkappen voldoen dus ook onze klepregisters aan de hoogste eisen die de markt op dit moment stelt en vraagt,” besluit Martijn de Vries. ❚

Wist u dat:

Smitsair gebouwen in zijn waarde laat? smitsair.nl De verzonken dakkappen van Smitsair zijn uniek in zijn soort. Met dit product kunt u lucht toe - of afvoeren wanneer de toelaatbare hoogte op het dak beperkt is. De architectonische lijnen van een gebouw blijven met de verzonken dakkap optimaal behouden.

Kwaliteit op Maat. Smitsair Luchttechniek sinds 1945 specialist in: Luchttechnische installaties, Buitenluchtroosters, Brandkleppen, Kleppenregisters, Dakkappen, Schachtkappen, Druppelvangers, Wasem-vetvangkappen, Geluiddempers, Luchtkanalen, Plaatwerken en Lasersnijden.

INSTALLATIE & BOUW | 65

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Orcon bv

Op weg naar een buitengewoon binnenklimaat Ondanks de groeiende aandacht voor ventilatie, is in veel kantoren en woningen het binnenklimaat nog altijd onder de maat. Dat constateert ook Madelon Voorhoeve, directeur van Orcon bv, ontwikkelaar en producent van ventilatiesystemen voor woningen, kantoren, fabrieken, horeca en scholen. “Geen gebouw is hetzelfde,” vertelt ze. “Optimale ventilatie betreft dan ook altijd maatwerk.”

De nieuwe CO2-bedieningssensor valt op door zijn gebruiksgemak en mooie design.

66 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Klimaat en Ventilatie

'Om ventilatie op maat mogelijk te maken, zijn alle systemen van Orcon voorzien van sensoren, die de aanwezigheid en het CO2- en/of vochtgehalte in de ruimte meten' Omdat veel kantoorgebouwen en woningen vandaag de dag uitstekend geïsoleerd zijn, neemt het belang van goede, vraaggestuurde ventilatie toe, aldus Voorhoeve. “Ventileren op de omvang van de ruimte is al lang niet meer van deze tijd. Veel beter is het om de ventilatie aan te passen aan de bezetting in de ruimte. Wanneer in een bepaalde ruimte veel mensen aanwezig zijn, is er meer behoefte aan frisse lucht. Hier moet dan meer geventileerd worden dan op bijvoorbeeld een lege zolder of in een groot opslagmagazijn waar geen mensen aan het werk zijn.”

INZICHT IN DE LUCHTKWALITEIT Om een buitengewoon binnenklimaat te kunnen realiseren, is het belangrijk dat gebruikers inzicht krijgen in de luchtkwaliteit van een bepaalde ruimte, vertelt ze. “Onwetendheid is veelal de oorzaak voor een slecht binnenklimaat. Neem bijvoorbeeld de slaapkamer. Zeker in de wintermaanden wordt hier onvoldoende geventileerd, omdat het te koud is om een raam open te zetten. Maar hier liggen wel twee mensen de hele nacht CO2 uit te ademen. Welke

invloed dit heeft op het slaapkamerklimaat, realiseren veel mensen zich niet.” In plaats van een raam open te zetten, kunnen gebruikers volgens Voorhoeve beter kiezen voor een vraaggestuurd ventilatiesysteem. “Want hiermee kan stil, zuinig, gezond en comfortabel geventileerd worden. Zonder tocht te veroorzaken en tegen een laag energiegebruik en een lage CO2-uitstoot.” Hetzelfde geldt volgens haar voor de badkamer, waar een aantal minuten per dag een hogere ventilatiebehoefte is. Of wat te denken van de keuken?

AANWEZIGHEID, CO2 EN VOCHT

Om ventilatie op maat mogelijk te maken, zijn alle systemen van Orcon voorzien van sensoren, die de aanwezigheid en het CO2- en/of vochtgehalte in de ruimte meten. “Met onze ruimtesensoren wordt de hoeveelheid ventilatielucht eenvoudig aangepast aan de behoefte in een bepaalde ruimte,” vertelt Voorhoeve. “Ons doel is om ventilatie steeds eenvoudiger te maken voor de eindgebruiker. Met onze nieuwe CO2-bedieningssensor bijvoorbeeld, slaan gebruikers twee vliegen in één klap. Met deze sensor wordt namelijk niet alleen de luchtkwaliteit in de ruimte gemeten, maar kan ook de ventilatie geregeld worden.”

VENTILATIE-APP En er zijn meer ontwikkelingen. Zo introduceert Orcon tijdens VSK 2016, van dinsdag 2 tot en met vrijdag 5 februari in de Jaarbeurs in Utrecht, haar nieuwe ventilatie-app. “Met deze app hebben gebruikers 24 uur per dag inzicht in de luchtkwaliteit in een bepaalde ruimte. Hier kunnen zij hun ventilatie vervolgens op aanpassen. Ter plekke of op afstand. De app is zowel geschikt voor kantoren als voor woonruimtes, zodat gebruikers altijd een ideaal binnenklimaat kunnen realiseren.” ❚

Hoog comfort, laag geluid Fluisterstil ventileren op vocht en CO2

www.orcon.nl

Bewezen de stilste: de MVS-15 woonhuisventilator is de stilste en meest energiezuinige woonhuisventilator in álle standen. Onafhankelijke metingen in verschillende projecten hebben dit aangetoond. Een andere unieke eigenschap is de vochtsensor die in elke MVS-RH uitvoering zit ingebouwd. Deze meet het vochtgehalte in de afgezogen lucht van keuken, badkamer en toilet. In de automatische stand draait de ventilator in de laagste stand en is de vochtsensor actief. Als de ingebouwde vochtsensor constateert dat de relatieve luchtvochtigheid stijgt, bijvoorbeeld tijdens het douchen of koken, zal het toestel automatisch naar een hogere stand schakelen. Na het douchen of koken schakelt het toestel weer naar de lage stand.

KENMERKEN • • • • •

Zeer stil en energiezuinig mede dankzij de GreenTech RadiCal gelijkstroommotor Hoogste EPC winst Voorzien van ingebouwde vochtsensor (RH uitvoering) Maximale luchtopbrengst van 480 m3/h bij 200 Pa Zeer betrouwbaar met 90 maanden garantie

EEN HELDERE KIJK OP VENTILATIE LandjuweeI 25, 3905 PE Veenendaal

Opmaak_2004.indd 1

t. +31 (0)318 54 47 00

info@orcon.nl

20/04/15 15:58

INSTALLATIE & BOUW | 67

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeldmateriaal: Andrews Sykes

Samenspel van snelheid, advies en een groot assortiment

Juist met de tegenwoordig korte oplevertermijnen zijn mobiele heaters onmisbaar. Klimaatverhuurbedrijf Andrews Sykes uit Amsterdam (vier Nederlandse vestigingen) verhuurt tijdelijke klimaatbronnen in alle soorten en maten. Ook koelapparatuur, ontvochtigers, ventilatoren, bevochtigers en ketelhuizen behoren tot het assortiment. De tijden van vorstverlet zijn bijna niet meer. Sterker nog: ook wanneer het ruimschoots vriest, dienen bouwwerkzaamheden vrijwel altijd door te gaan. Tijdelijke huur van klimaatproducten is dan de oplossing. Zoals dat kan bij klimaatverhuurbedrijf Andrews Sykes BV uit onder meer Bleiswijk. De verhuurder koppelt leversnelheid aan een groot assortiment mobiele heaters, airconditioners, droogapparatuur… kortom alle klimaatproducten voor tijdelijk gebruik. National accountmanager Richard van Haastert: “Bouwplanningen worden tegenwoordig steeds scherper gesteld. Dit houdt in dat doorwerken tijdens vorst de enige optie is. Maar ook droogprocessen moeten steeds sneller.” Van Haastert doelt op bijvoorbeeld net gesmeerd stucwerk dat snel moet worden afgesausd. De drogers van Andrews Sykes bieden dan soelaas.

WIE ZIJN WIJ ?

AL RUIM 40 JAAR MARKTLEIDER OP HET GEBIED VAN VERHUUR VAN AIRCONDITIONING, VERWARMING, ONTVOCHTIGING EN VENTILATIE AAN DE ZAKELIJKE MARKT Met onze producten en diensten ondersteunen wij onze klanten bij de uitdagingen die zij in de dagelijkse praktijk tegenkomen. Of het nu gaat om een geplande situatie of een noodgeval, wij zorgen ervoor dat het zo snel, deskundig, professioneel en kostenbesparend mogelijk wordt opgelost.

AIRCO & CHILLERS

GARANTIE

VERWARMING & BOILERS

DROGING & VENTILATIE

24/7 SERVICE

0800 5200200 68 | INSTALLATIE & BOUW

andrewssykes.nl

Andrews Sykes verhuurt het materieel voor grofweg twee hoofdgroepen: (hoofdzakelijk ’s winters) verwarmingsapparatuur voor bouwnijverheid en industrie en in de zomer koelapparatuur voor met name technische ruimten, kantoren, computercentra en medische instellingen. Want wordt de hitte daar te hoog, zegt Van Haastert, dan zijn de financiële gevolgen vaak niet te overzien. “Vooral serverruimten zijn kwetsbaar. Als temperaturen te hoog worden, kan het digitale verkeer in het honderd lopen. Wij garanderen 24/7 een koeler, zodat dat soort calamiteiten voorkomen kunnen worden. Van een kleine airco tot reusachtige chillers (koelmachine).”

ONTZORGING Andrews Sykes houdt het niet bij verhuur alleen. Integendeel: dankzij eigen transportmiddelen met laadkranen is het bedrijf in staat vrijwel direct te reageren, wanneer de klant dat wenst. Doorgaans zal eerst een advies volgen dat is toegespitst op klant en situatie. En de inbedrijfstellers nemen pas afscheid, garandeert Van Haastert, wanneer alles naar behoren functioneert. “Er zijn natuurlijk veel verhuurbedrijven in klimaatproducten, maar wij koppelen snelheid en assortiment aan een kundig advies. Ik denk dat dat ons onderscheidt van veel anderen.” ❚

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeldmateriaal: CAG

FIJNSTOF DE INDICATOR VOOR BINNENMILIEU

CAG Asset Management Nederland heeft samen met TNO en vier VLA-leden van de kring Binnenmilieu, een uniek meetprotocol ontwikkeld. Dit protocol geeft -door nieuwe inzichten, nieuwe meettechniek en nieuwe geavanceerde meetapparatuur- een goede en betrouwbare indicatie voor de jaargemiddelde fijnstofconcentratie op de werkplek.

Met de uitkomst van deze metingen is de afweging eenvoudiger om de blootstelling aan fijnstofdeeltjes in het binnenmilieu van gebouwen inzichtelijk te maken en tevens te reduceren. De fijnstofconcentratie in een gebouw wordt sterk beïnvloed door de buitenconcentratie (verkeer, industrie & landbouw) en de weercondities. Bijvoorbeeld bij wind vanaf de Noordzee zijn de concentraties vaak lager dan wanneer de wind uit het zuidoosten waait. Dit komt dan door de vervuiling die ons land binnenkomt vanuit het Duitse Ruhr-gebied.

Gezonde Gebouwen

Het meten van de fijnstofconcentratie vormt een belangrijke indicatie voor diverse gebouwkenmerken, zoals luchtdichtheid en filterkwaliteit. Een goede filtertechniek in het luchtbehandelingssysteem kan immers zorgen voor een reductie van de fijnstofconcentratie in een gebouw. Aan de hand van de uitkomsten worden kantoorgebouwen geclassificeerd in zogenoemde A-, B- of C- gebouwen. Jaar concentratie (richtwaarde) Klasse A PM2.5* (μg/m3) < 10

Klasse B Klasse C ** < 15 < 25

*PM2.5 = deeltjesgrootte van <2.5 micrometer. Deze kleine deeltjes, zoals uitlaatgassen, zijn de meest schadelijke fijnstofdeeltjes. **Klasse C komt overeen met de jaargemiddelde grenswaarde voor buitenlucht.

CAG Asset Management Nederland heeft dit meetprotocol bij meerdere projecten succesvol toegepast. Onder andere bij de advisering rondom diverse (her)huisvestingtrajecten. Het blijkt dat, naast duurzaamheid, de gezondheid van gebouwen steeds hoger op de agenda staat van ontwikkelaars, eigenaren, beheerders en gebruikers. CAG Asset Management Nederland kan middels fijnstofmetingen, inspecties, onderzoeken en monsternames bepalen wat de status is van de luchtkwaliteit in uw gebouw. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met onze adviseurs via 088-8001500 of via info@cag.nl. Voor meer informatie kunt u ook onze websites www.cag.nl en www.luchtonderzoek.nl bezoeken. ❚

Gespecialiseerd in onderzoek en advies van lucht- & waterkwaliteit in gebouwen. www.cag.nl | www.legionella.nl | www.luchtonderzoek.nl

INSTALLATIE & BOUW | 69

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Adiabatisch bevochtigingssysteem voor hoofdkantoor van Van Oord Op de bovenste verdieping van het Thornico Building in Rotterdam staan al twaalf jaar drie luchtbehandelingskasten van de Duitse producent Robatherm. Wie de werkelijke leeftijd niet kent, komt vast tot een lagere schatting. Ze zien er nog altijd fris en jong uit. Het oog wil ook wat, maar het gaat er natuurlijk om hoe de installatie functioneert.

Daarover is Richard Capelle zeer te spreken. Hij is operationeel manager van West-Star Management, onderdeel van de Deense Thornico groep, dat het gebouw in eigendom heeft. “Onze luchtbehandelingskasten werken heel goed. We hebben ze indertijd aangeschaft na een uitvoerig technisch voortraject, waarbij naast de flexibele bouwmogelijkheden de prijs-/kwaliteitverhouding erg goed leek. Dat hebben we toen goed gezien.” Capelle weet waarover hij spreekt. Voordat hij bij West-Star in dienst trad was, werkte hij jarenlang bij een installatiebedrijf.

VAN OORD DREDGING AND MARINE CONTRACTORS Raimond Taal, commercieel verantwoordelijke van Robatherm, is natuurlijk blij met deze tevreden eindgebruiker “De luchtbehandelingskasten bij West-Star zijn een belangrijke referentie. We laten dit project vanwege de complexe inpasbaarheid graag zien aan potentiële klanten.” Een van hen was Martijn van den Bergh. Hij is bij baggerbedrijf Van Oord verantwoordelijk voor de uitbreiding van het hoofdkantoor, dat komende juni wordt opgeleverd.

70 | INSTALLATIE & BOUW

'De luchtbehandelingskasten bij West-Star zijn een belangrijke referentie. We laten dit project vanwege de complexe inpasbaarheid graag zien aan potentiële klanten' “De eerste fase van het nieuwe hoofdkantoor is drie jaar geleden geopend. Er zijn twee luchtbehandelingskasten geplaatst. Daar hebben we hoge kosten onderhoudskosten aan het bevochtigingssysteem. Toen we met de uitbreiding van het hoofdkantoor begonnen, was door het advies van John van der Mispel van Lomans, die de installaties maakt, al snel duidelijk dat we een ander systeem zouden kiezen.”

GOEDE INDRUK In de definitieve selectiefase gingen Van den Bergh en zijn collega's niet over een nacht ijs. Na de technische goedkeuring van adviseur IV Bouw zijn ze gaan kijken bij de luchtbehandelingskas-

ten van West-Star en in de nieuwe fabriek van Robatherm in Duitsland. Van beiden kregen zij een goede indruk. “Je moet natuurlijk afwachten in hoeverre de energie- en onderhoudskosten in de praktijk gunstiger uitvallen. Maar op grond van wat we hebben gezien, zijn we absoluut positief gestemd.” Capelle heeft zoals gezegd al lang ervaring met 'zijn' drie luchtbehandelingskasten. Het gaat om één installatie van 27.000 m3/h en twee van 80.000 m3/h. Die moeten flink presteren. In de eerste plaats draaien ze continu, legt hij uit. “We hebben huurders die 24 uur per dag actief zijn, zoals een politiebureau. We willen daarom de klok rond goede ventilatie bieden.”

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Bovendien wordt er geen lucht gerecirculeerd. Alle lucht die wordt ingeblazen komt vers van buiten. Dat leidt wel eens tot vragen. Toen er een keer klachten waren over de luchtkwaliteit, heeft een arbodienst metingen verricht. Hieruit bleek dat de klachten niet te maken konden hebben met die kwaliteit. Zo was het CO2-gehalte van de lucht in het gebouw gedurende de hele dag niet of nauwelijks hoger dan dat van de buitenlucht. Pas toen Capelle had uitgelegd dat er geen recirculatie is, begrepen ze het resultaat van hun metingen.

INTENSIEF Een en ander betekent dat de drie luchtbehandelingskasten van West-Star intensiever gebruikt worden, dan doorgaans het geval is. “Als je het

zo bekijkt zijn ze eigenlijk dubbel zo oud,” zegt Capelle. Robatherm houdt bij het ontwerp veel rekening met de operationele en onderhoudskosten van de installaties. Zo is er met het Robatherm adiabatisch bevochtigingssysteem geen waterbehandeling nodig voor de legionellaproblematiek, legt Taal uit. “De watertemperatuur wordt nergens in het systeem zo hoog dat legionellabacteriën zich kunnen vermenigvuldigen. Robatherm besteedt veel aandacht aan de afwerking, zodat nergens stilstaand water blijft staan of waar vuil zich kan ophopen. Overigens zijn er als opties extra hygiënecontrole en desinfectie met UV leverbaar.” In de luchtbehandelingskasten kunnen luchtbevochtigers van eigen makelij worden geïntegreerd. Daarin onderscheidt Roba-

therm zich volgens Taal van andere producenten. “Doordat wij dit onderdeel zelf produceren, hebben de klanten te maken met maar één leverancier voor hun luchtbehandelingsinstallatie. Dit geldt ook voor het integreren van koude- en regeltechniek.” Daarnaast is Robatherm sterk in maatwerk. Lengte, breedte, hoogte worden in stappen van 102 mm opgebouwd. Dat is een sterk punt in de groeiende renovatiemarkt. Een van de luchtbehandelingskasten van 80.000 m3/h in het Thornico Building beslaat, inclusief het grote, liggende warmtewiel, een vloeroppervlakte van 10 bij 10 meter. Deze is om een betonnen kolom gebouwd die het dak draagt. Dat was nooit mogelijk geweest als Robatherm alleen maar in standaard modulen zou produceren. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 71

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeldmateriaal: BUVA

Gecombineerde ventilatiebesturing:

als beste getest Steeds hogere EPC-eisen nopen ventilatiefabrikanten tot energiezuinigere en vooral intelligentere ventilatiebesturingssystemen. BUVA uit Barendrecht introduceerde voor de bediening van haar woonhuisventilatoren onder andere een unieke combinatie van CO2-sensorsturing met tijdsturing. Onlangs waardeerde keuringsbureau Nieman de BUVA systemen daardoor als hoogste in de EPC. Een bekend euvel van CO2-gestuurde mechanische ventilatie: omdat de sensoren zich in woonkamers bevinden en dus alleen daar registreren, wordt er ’s nachts in slaapkamers niet geregistreerd. Met als gevolg nachtrusten in slechte of zelfs ongezonde luchtkwaliteit. Ventilatieproducent BUVA vond hiervoor een oplossing: Q-Stream Time en Quali, het systeem dat sensorsturing in woonkamers combineert met tijdsturing. Als enige ventilatieproducent, dus letterlijk uniek, zegt salesmanager Jordy Schouten. “De laatste jaren is CO2-gestuurde mechanische ventilatie de norm geworden in installatiebestekken. Te begrijpen, want voor overdag is het een prima systeem. Maar ‘s nachts schiet het tekort, omdat CO2-registratie in slaapkamers vaak ontbreekt. Met onze systemen Q-Stream Time en Quali is dit probleem opgelost.”

72 | INSTALLATIE & BOUW

SLAAPVERTREKKEN De nu geboden systemen Time en Quali hebben beiden tijdsturing. Overdag treedt het systeem (Quali) net als andere sensorsturingen automatisch in werking: bevat de lucht te veel CO2, dan begint de ventilatie-unit te draaien en zorgt voor afvoer van verontreinigde lucht. ‘s Nachts echter - woonkamer wordt niet gebruikt, sensor registreert dus niets - neemt tijdsturing de ventilatie over. Essentieel zegt Schouten, ‘omdat een slaapkamer het meest betreden woonvertrek betreft’. “Zelf vraag ik vaak aan klanten in welke ruimte ze denken de meeste tijd door te brengen. Mensen realiseren zich vaak niet dat in feite slaapkamers de belangrijkste te ventileren ruimten zijn.”

THEMA | Klimaat en Ventilatie

GELIJKWAARDIGHEIDSONDERZOEK BUVA is actief het belang van ‘gegarandeerde luchtkwaliteit’ aan het promoten. Het probleem, volgens Schouten, is dat er tegen bestaande conventies moet worden opgebokst: installatiebestekken schrijven slechts CO2-gestuurde ventilatie voor, dus bieden installateurs die klakkeloos aan. “Net als bij andere installatieonderdelen is het belangrijk te worden voorgeschreven in installatiebestekken. Ook wij doen daarvoor ons best, maar BUVA is de enige die CO2met tijdsturing combineert. Daarom zijn wij ook zo blij met de resultaten van het gelijkwaardigheidsonderzoek van keuringsbureau Nieman. Ondubbelzinnig wordt daarin aangetoond dat ons besturingssysteem het best presteert.”

EENVOUDIG EN DOELTREFFEND Ook op andere vlakken zit BUVA niet stil. Eveneens een voorbeeld van een innovatieve oplossing is de onlangs geïntroduceerde SmartValve, een met luchtkwaliteitssensoren voorziene klep, bestemd voor hoofdzakelijk bestaande appartementen. Hiermee wordt niet-vraaggestuurde ventilatie omgeswitcht naar vraaggestuurd. Zonder aanpassingen aan kanalen of andersoortige ingrijpende wijzigingen. Schouten: “Veel met name galerijflats en appartementencomplexen ondergaan de laatste jaren een energetische upgrade. Vaak is wijziging naar vraaggestuurde ventilatie niet mogelijk, althans niet zonder torenhoge bouwkundige kosten. Het enige dat met de SmartValve hoeft te gebeuren, is plaatsing van de klep in het al aanwezige ventilatiekanaal. Eenvoudig en doeltreffend tegelijk.” Hij wijst op een onlangs met de SmartValve geïnstalleerd renovatieproject, 299 appartementen in Soest. “Tegen zeer lage kosten hebben die woningen nu regelbare ventilatie-units. In combinatie met onze ventilatieroosters is dat aantoonbaar de beste oplossing.” ❚

BUVA Vital Air System.

U wilt de hoogste EPC-reducties. Wij bieden het BUVA Vital Air System. BUVA’s Q-Stream en SmartStream Lux woonhuisventilatoren zijn voorzien van nieuwe gelijkwaardigheidsverklaringen. Met deze verklaringen realiseert BUVA gegarandeerd de hoogste EPC-reducties op ventilatie in de markt, met de laagste investering per EPC-punt. De Q-Stream Time is voorzien van extra intelligentie waardoor deze zelfs beter presteert dan een CO2-gestuurd systeem en ook nog eens een gegarandeerde luchtkwaliteit biedt voor de bewoner! Voor meer informatie, ga naar buva.nl

INSTALLATIE & BOUW | 73

THEMA | Klimaat en Ventilatie

BRENG LUCHT WAAR HET NODIG IS Verdringingsrooster in pilaar.

Een goede verdeling van ventilatielucht in een ruimte is essentieel voor een prettig en gezond binnenklimaat. Met Repus luchtverdeelsystemen kan dit eenvoudig bereikt worden. Repus wordt in ons land geleverd door HVAC Nederland. "De aandacht voor luchtkwaliteit neemt toe," zegt Ronald Joosten, directeur van HVAC Nederland. "Met Repus kunnen wij inspelen op de vraag naar kwalitatief hoogwaardige ventilatiesystemen." Het Repus systeem, waarop patent rust, kent twee varianten. De eerste bestaat uit luchtkanalen waarin speciaal gevormde nozzles zijn geplaatst. Dankzij de uitgekiende vorm komt uit iedere nozzle dezelfde hoeveelheid lucht, ongeacht de plaats van de nozzle ten opzichte van de instroomopening van het kanaal.

Daarnaast zorgen de nozzles voor een versterkt inductie effect. Dit houdt in dat de verse lucht en de ruimtelucht al in een vroeg stadium worden gemengd. Dit draagt bij aan een homogene luchtkwaliteit in de ruimte. Dit betreft niet alleen de samenstelling van de lucht, maar ook de temperatuur. De roosters kunnen worden aangebracht in plafonds, in of tegen wanden of in de vloer. Een andere installatiewijze is om de roosters als zuilen te plaatsen. De uitblaasopening kan geheel rondom zijn, dan wel driekwart, de helft of een kwart van de zuil omvatten. Door deze keuzemogelijkheden kunnen de verdringingsroosters overal geplaatst worden.

Dit is een belangrijk verschil met andere systemen, waarbij de uitstroom uit de nozzles varieert al naar gelang de positie in relatie tot instroomopening. Dit voordeel geldt tevens ten opzichte van (textiele) luchtslangen. De nozzles zijn bovendien gemakkelijk te verstellen, zodat de luchtstroom goed gericht kan worden. Dit is mogelijk tijdens de montage, maar ook als het systeem reeds is ge誰nstalleerd. Naast luchtkanalen omvat de Repus productlijn verdringingsroosters. Ook hierin worden speciale nozzles toegepast. Deze zorgen in de eerste plaats dat de uitstroom van lucht gelijkmatig is verdeeld over het rooster, net zoals dat bij de luchtkanalen het geval is.

74 | INSTALLATIE & BOUW

VOORDELEN

Kanaal met Repus nozzles.

De Repus nozzles hebben diverse voordelen. Zo zorgen zij voor een constante en gelijkmatige luchtverdeling over de gehele ruimte. Daarnaast kunnen grote volumes lucht zonder tocht worden ingeblazen, hetgeen van grote invloed is op een positieve beleving van het binnenklimaat. Daarnaast is uit oogpunt van beheer interessant dat het systeem onderhoudsarm is. Dit is

THEMA | Klimaat en Ventilatie

Nozzlekanalen in lab.

een belangrijk verschil met luchtslangen, die meer aandacht nodig hebben wat betreft onderhoud en reiniging. Doordat het drukverlies in het Repus systeem relatief laag is, draagt het ook bij tot een lager energieverbruik.

Repus luchtkanalen geleverd voor onder andere winkels, restaurants, zwembaden en showrooms. Ook in klaslokalen wordt het veel gebruikt. In Zweden, waar Repus wordt geproduceerd, is het ook geïnstalleerd in operatiekamers."

Technisch gezien kunnen we als voordeel ook vermelden, dat de luchtkanalen in iedere gewenste lengte, diameter en afwerking leverbaar zijn. Ook in esthetisch opzicht zijn er veel variaties mogelijk, zoals wat betreft afwerking en kleur. Om architecten en installatie-ontwerpers behulpzaam te zijn, zijn alle tekeningen beschikbaar die in BIM kunnen worden toegepast.

Voor grote ruimtes zal de keus eerder vallen op verdringingsroosters dan op luchtkanalen. U kunt hierbij denken aan magazijnen en produc-

tieruimtes in de industrie. Ook in grote en hoge ruimtes kan Repus de ventilatielucht gelijkmatig en comfortabel verspreiden. Het Repus systeem is slechts één van de innovatieve oplossingen van HVAC Nederland. Het bedrijf is ook actief met systemen voor verwarming, koeling en airconditioning. De website biedt een compleet overzicht van de mogelijkheden die HVAC Nederland zijn klanten biedt. ❚

TOEPASSINGEN Dankzij de positieve eigenschappen heeft Repus zijn weg gevonden naar vele toepassingen, blijkt uit de woorden van Joosten. "We hebben

'WE HEBBEN REPUS LUCHTKANALEN GELEVERD VOOR ONDER ANDERE WINKELS, RESTAURANTS, ZWEMBADEN EN SHOWROOMS' INSTALLATIE & BOUW | 75

FRANKFURT | ISH-Beurs

Tekst: Jeroen Schreurs

GROTE OPKOMST OP ISH-BEURS 'De ISH-beurs was een succes voor Delabie'

Delabie, Europese grootmacht op het gebied van sanitair voor de utiliteitsmarkt, was ook aanwezig op de ISH-beurs. De overname van het Duitse Kuhfuss speelt daarbij natuurlijk een belangrijke rol, maar dat is niet de enige reden waarom Delabie naar Frankfurt afzakt. Installatie en Bouw sprak met Frank Desmet, sales manager van Delabie Benelux.

76 | INSTALLATIE & BOUW

FRANKFURT | ISH-Beurs

WATERBESPARING DUURZAAMHEID HYGIËNE TOEGANKELIJKHEID

Frank Desmet op de ISH-stand van Kuhfuss-Delabie.

'Maar 10 tot 15 procent van de sanitaire markt is utiliteitsbouw, de rest is residentieel'

Kranen voor utiliteiten Elektronische of zelfsluitende wastafelkranen

Twee jaar geleden viel de beurs voor een deel in het water door plotse sneeuwval. Dit jaar is de Delabie-stand weer een succes. Frank Desmet: “We hebben een hele goede opkomst, zeker ook uit België en Nederland. We merken dat mensen steeds meer geïnteresseerd zijn in de technische specificaties van onze producten, niet alleen in design. We zijn hier dan ook met een internationaal team om alle geïnteresseerden op te vangen, zelfs met Russische vertegenwoordiging. We willen tonen aan de sector dat we de nummer één zijn op vlak van utiliteiten in heel Europa.”

Elektronische of zelfsluitende douchepanelen

Met de recente overname van het Duitse Kuhfuss, de nummer twee in Duitsland wat betreft utiliteitssanitair, is het logisch dat Delabie vertegenwoordigd is in Frankfurt. Het bedrijf stelt ook enkele nieuwe producten voor, zoals de zelfsluitende urinoirspoeler Tempoflux en de collectie in roestvast staal. Delabie wil op ISH echter ook de sector laten bijleren over de zeer specifieke utiliteitsmarkt. Desmet: “Maar 10 tot 15 procent van de sanitaire markt is utiliteitsbouw, de rest is residentieel. Terwijl veel bedrijven zich op die tweede markt richten, concentreert Delabie zich resoluut op scholen, ziekenhuizen en dergelijke gebouwen. Tien jaar geleden was een kraan een kraan, maar de evoluties naar betere hygiëne, makkelijker onderhoud en bescherming tegen vandalisme hebben de markt omgegooid. Alle producten die we ontwikkelen worden ontworpen voor de noden op die markt. Waterbesparing is daar bijvoorbeeld heel belangrijk. Waar residentiële producenten vaak een zesliterkraan als ondergrens hebben, is dat bij ons het maximum. Bij ons is twee of drie liter eerder de standaard. En dat terwijl je vanaf zes liter al een A-label krijgt volgens de WELL-classificatie. Dat is onze boodschap: de utiliteitsmarkt heeft andere noden dan de residentiële markt, en wij willen de markt dat verschil duidelijk maken.” ❚

Douchezitjes

Centrale thermostatische mengautomaten Urinoirs, WC en voorwandsystemen

Toegankelijkheid en autonomie Grepen en steunen in RVS of Nylon Hygiëne accessoires voor utiliteiten

Toiletspoeling met dubbele bediening

Douchepaneel

Opklapbare greep

Extra comfort douchezitje

Meer informatie op delabie.nl

INSTALLATIE & BOUW | 77

PLAATSNAAM UTRECHT | Nieuwbouw | Projectnaam Verkeersleidingspost

Tekst: Lieke van Zuilekom Foto's: ProRail Christian Richters

Dubbel installatiepakket voor Verkeersleidingspost Utrecht In de Cartesiusdriehoek van Utrecht, het gebied tussen het rangeerterrein, de Cartesiusweg en de tweede Daalsedijk, is onlangs een nieuwe verkeersleidingspost gerealiseerd. Hiermee huisvest de verkeersleiding niet meer in het ontruimingsgebied van Utrecht Centraal, waardoor de post bij een eventuele ontruiming van het stationsgebied gewoon kan blijven functioneren. De nieuwbouw biedt bovendien meer overzicht en ruimte. Een redundant installatieconcept zorgt ervoor dat de post 24/7 in bedrijf kan blijven.

| INSTALLATIE&&BOUW 78 78| INSTALLATIE BOUW

UTRECHT | Nieuwbouw Verkeersleidingspost

Utrecht Centraal verwerkt het meeste treinverkeer van alle stations in Nederland. De verkeersleidingpost van Utrecht is daarom één van belangrijkste posten in het spoorwegennet. Echter voldeed de oude post niet meer aan de eisen, vertelt Peter Wapstra namens ProRail. “Waar in de rest van Nederland verkeersleidingsposten gerenoveerd worden, was in Utrecht nieuwbouw hard nodig. In tegenstelling tot de bestaande posten hebben we hier een nieuw concept toegepast waarbij mensen en techniek van elkaar worden gescheiden. Het gebouw bestaat uit vier bouwlagen, waarbij één verdieping volledig als computervloer is ingericht. Bovendien zijn de begane grond en eerste verdieping voorzien van alle techniek. Bij onderhoud of wanneer aanpassingen aan de techniek nodig zijn, ondervinden medewerkers hier geen hinder van.”

UITDAGEND PROJECT Het gebouw is opgebouwd uit een staalconstructie, vertelt Wapstra. “Voor de binnenafwerking is gekozen voor houtskeletbouw wanden, aan de buitenkant is de gevel omsloten door een vliesgevel. Een lamellengevel van cortenstaal doet dienst als zonwering. ›

Projectinfo THERMISCHE EN AKOESTISCHE ISOLATIE LEIDINGEN Alle verwarmingsleidingen, koelleidingen en sanitaire leidingen in de nieuwe Verkeersleidingspost in Utrecht zijn voorzien van thermische isolatie om energieverlies en/of condensatie zo veel mogelijk te voorkomen. In opdracht van HOMIJ Technische Installaties BV heeft Combi Isolatie Maarssen B.V. de isolatiewerkzaamheden uitgevoerd. We zijn al in een vroegtijdig stadium bij het project betrokken, om mee te denken over de mogelijkheden, vertelt Ben Voorneveld namens Combi Isolatie Maarssen. “De nadruk ligt hierbij op de koeling, laat dit nou één van onze specialiteiten zijn.” Een uitdaging in het project betrof de korte bouwtijd, evenals de beperkte ruimte in de techniekruimte, vertelt hij. “Met name op de inzet van mensen is onze flexibiliteit op de proef gesteld.” Het idee was aanvankelijk om de leidingen in de techniekruimte te isoleren en vervolgens af te werken met een aluminium beplating. “Voor die beplating was echter niet overal ruimte. Daarom is ervoor gekozen om ook Isogenopak toe te passen.” De Verkeersleidingspost in Utrecht is niet het eerste project dat Combi Isolatie Maarssen in opdracht van HOMIJ Technische Installaties heeft uitgevoerd, vertelt Ben Voorneveld. “Op dit moment zijn we bijvoorbeeld bezig in de Ketheltunnel op de A4 tussen Schiedam en Delft. Ondanks de recessie in de bouw maken wij op dit moment een mooie groei door, met hele mooie projecten.”

INSTALLATIE & BOUW | 79

Isolatie ■ Thermisch ■ Akoestisch

Brandwerend ■ Isolatie ■ Doorvoeringen Elektrische tracing Corrosiepreventie Thermografische inspecties

Maarsseveensevaart 88 ■ 3601 CG Maarssen ■ 0346 - 56 21 74 ■ www.combi-isolatie.nl ■ info@combi-isolatie.nl

Functionaliteit, comfort & duurzaamheid in harmonie Functionaliteit, comfort en duurzaamheid samen laten komen in technische installaties. Dat is werk voor HOMIJ. De functie van het gebouw is ons uitgangspunt, de gebruiker staat centraal. Van ontwerp en realisatie tot en met beheer en onderhoud.

www.homij.nl

UTRECHT | Nieuwbouw Verkeersleidingspost

'Elke beschikbare centimeter is benut om de installaties weg te werken'

Projectinfo VENTILATIE EN KOELING VAN HOOG NIVEAU Ventilatiesystemenproducent Menerga uit Warmond leverde en vervaardigde het ventilatiesysteem en de koelmachines voor het nieuwe ProRail kantoor in Utrecht. Met onder meer luchtbehandelingskasten met een warmteterugwinningsrendement van meer dan 90 procent.

Alle gebouwgebonden installaties in de verkeersleidingspost vallen onder de verantwoordelijkheid van HOMIJ Technische Installaties. Projectleider Frank Vierdag kijkt terug op een mooi, maar ook zeer uitdagend project. “De installaties waren complex,” vertelt hij. “Bovendien stelde ProRail enorm hoge verwachtingen aan de nieuwbouw, waaronder een bijna 100% systeembeschikbaarheid. Om hieraan te kunnen voldoen, zijn alle technische installaties in het pand redundant uitgevoerd. In het pand zijn twee koelmachines voorzien, evenals twee luchtbehandelingskasten, twee volledige kanalensystemen en twee energiesystemen. Het was een uitdaging om al die installaties netjes in het gebouw weg te werken.” Wie nu door de gangen van de techniekruimtes loopt en omhoogkijkt, kan het bouwkundige plafond niet meer zien, vertelt hij. “Elke beschikbare centimeter is benut om de installaties weg te werken. Samen met de bouwkundig aannemer hebben wij gestoeid om de plafonds te kunnen sluiten.” ❚

Met het nieuwe onderkomen in Utrecht beschikt ProRail over een even representatief als energiezuinig kantoorgebouw. Niet in het minst dankzij de geïnstalleerde klimaatproducten van Menerga BV uit Warmond: in eigen beheer ontwikkeld en daarom met een hogere capaciteit dan vergelijkbare systemen. Sales director Frank van Kesteren: “Het bijzonderst zijn de drie luchtbehandelingskasten. Deze zijn speciaal op dit werk toegespitst met daarin een warmteterugwinning systeem dat een opbrengst genereert van ruim 700 kW. Niet veel producten kunnen dat.” Daarnaast produceerde Menerga de koelmachines voor de koeling van het gebouw. Dankzij de toegepaste adiabatische koeling leveren deze hoge rendementen - met een capaciteit van 750 kW behoren de machines tot de meest renderende in het segment. De machines zijn geplaatst in de technische ruimte, met als voordeel geen architectonische zichtverstoring. Van Kesteren omarmt de opdracht met name vanwege het totaalkarakter ervan: geen gesplitste levering van diverse installatiecomponenten, maar een gecombineerd ventilatie/koelsysteem dat is geschoeid op een zeer energiezuinige leest. “Het is een mooi systeem voor een bekend bedrijf.”

menerga 90% warmteterugwinning en koeling met water als koudemiddel gecombineerd in één systeem voldoet aan

ECODESIGN

RICHTLIJN 2009/125/EC

2016 + 2018

Ventilatiesystemenproducent Menerga uit Warmond leverde en vervaardigde het ventilatiesysteem en de koelmachines voor het nieuwe ProRail kantoor in Utrecht. www.menerga.nl

INSTALLATIE & BOUW | 81

www.dekkervangeest.nl

Techniek gaat prima samen.

Klimaatinstallaties Loodgieterwerk Service en onderhoud

Centrale verwarming Gasinstallaties Luchtbehandeling

Het adres voor uw cv-installatie en sanitair.

Een Batenburg Techniek onderneming

Vlotlaan 578 - 2681 TX Monster - 0174-212080

UTRECHT | Nieuwbouw Verkeersleidingspost

Projectinfo PRECISIE-AIRCONDITIONING VOOR NIEUWE VERKEERSLEIDINGSPOST UTRECHT De nieuwe Verkeersleidingspost in Utrecht is een duurzaam gebouw, met onder andere driedubbel glas, zonnecellen én hybride koelmachines. De precisie-airconditioning in het gebouw wordt verzorgd door meerdere Stulz systemen, vier stuks van het model CyberAir3 en elf MiniSpace systemen, allen in een gekoeld water uitvoering, vertelt Marc van Velzen, Sales Engineer bij de Stulz Groep BV te Amstelveen. “De CyberAir3 precisie-airconditioners zijn geplaatst in die ruimten waar een hogere capaciteit wordt gevraagd. Zo zijn beide MERruimtes uitgerust met elk twee CyberAir3 precisie-airconditioners, type ASD 320CW. Op de technische etage zijn zes MiniSpace precisie-airconditioners type CCD 190 CW voorzien. In de UBVL-ruimte is één MiniSpace precisie-airconditioner type CCD 190 CW geplaatst en de beide SER-ruimte zijn elk uitgerust met twee MiniSpace precisieairconditioners type CCD 100 CW.” De precisie-airconditioners zijn op voorkeur van ARCADIS Nederland geadviseerd en opgenomen in het Programma van Eisen. “Met name de energiezuinigheid van de systemen was doorslaggevend.”

Foto: Frank Hanswijk.

Om de installaties optimaal te kunnen inpassen, hebben HOMIJ Technische Installaties en zusterbedrijf Visser & Smit Bouw samengewerkt in een 3D BIMmodel. Een specifieke eis van ProRail, die het model samen met VolkerWessels Vastgoedbeheer gaat inzetten in de beheerfase.

DUURZAME NIEUWBOUW Tijdens het ontwerpen bouwproces zijn de bouwpartners de duurzaamheidseisen van ProRail geen seconde uit het oog verloren, vertelt Vierdag. “In het pand wordt goed gebruikgemaakt van restwarmte. We hebben luchtbehandelingskasten geselecteerd met een heel hoog rendement en op het dak is een energiedak voorzien, bestaande uit pv-panelen en een vegetatie-/ groendak. Alle materialen die door ons zijn toegepast, zijn halogeenvrij. Tot de bekabeling en alle schakelmateriaal aan toe.” Afgelopen maart is de nieuwbouw opgeleverd. Wapstra en Vierdag zijn beiden erg blij met het resultaat. 11 april is het pand in gebruik genomen en operationeel. ❚

Stulz investeert continu in het optimaliseren van haar producten, vertelt Van Velzen. “Het standaard toepassen van ECventilatoren en efficiënt ontworpen warmtewisselaars en de uitgekiende afmetingen van de precisie-airconditioners zelf zorgen voor een efficiënte luchtdoorstroming bij minimale weerstandsverliezen. Dit leidt uiteindelijk tot een zeer laag energieverbruik van elke precisieairconditioner.” Naar wens van ARCADIS zijn de precisie-airconditioners voorzien van extra temperatuursensoren voor een optimaal koelwater gebruik. “Tevens is communicatie via een Modbus RTU protocol vanuit elke precisie airconditioner met het aanwezige gebouwbeheersysteem mogelijk gemaakt. Dit is overigens standaard in de Stulz C7000Advanced microprocessor opgenomen.” HOMIJ Technische Installaties heeft de installatiewerkzaamheden binnen de Verkeersleidingspost verzorgd. Stulz Groep heeft de inbedrijfstelling van de precisie-airconditioners verzorgd.

INSTALLATIE & BOUW | 83

UTRECHT | Nieuwbouw Verkeersleidingpost

Projectinfo DOORLUSSEN TER VOORKOMING VAN LEGIONELLA Installatiebedrijf Dekker van Geest uit Monster installeerde voor de nieuwe Utrechtse Verkeersleidingspost van ProRail de sanitaire installaties. Met onder meer een waterinstallatie uitgevoerd als zogeheten dubbel waterleidingnet, zodat doorspoeling op bijna alle tappunten maximaal is verzekerd.

'In het pand wordt goed gebruikgemaakt van restwarmte. We hebben luchtbehandelingskasten geselecteerd met een heel hoog rendement en op het dak is een energiedak voorzien'

Dekker van Geest realiseerde voor het pand de hemelwaterafvoer, riolering, waterinstallatie, sanitair, brandbestrijding en de terreinleidingen. Bijzonder aan de hemelwaterafvoer is dat deze is uitgevoerd als zichtwerk. Projectleider Pim Kools: “HWA’s bestaan hier uit verzinkte

Loro-buizen aan de buitengevel. Mooi, omdat dan ook te zien is wat je hebt gemaakt.” Ook niet alledaags noemt Kools de dubbele koperen leidingen voor het waterleidingnet (in vakjargon ‘doorlussen’ genoemd). Dit om doorspoeling te verzekeren op bijna alle tappunten, ter voorkoming van legionella. Kools: “De begane grond bestaat vrijwel geheel uit technische ruimten. Dat zijn facetten die het werk voor installateurs net even interessanter maken dan anders.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ProRail ONTWERP de Jong Gortemaker Algra architecten en ingenieurs (dJGA)

Dekker van Geest verrichtte het werk in opdracht van hoofdinstallateur HOMIJ BV (dochteronderneming VolkerWessels) uit Groningen. Niet toevallig, zegt Kools, want beide bedrijven werken wel vaker samen. “Hoewel HOMIJ tot de grotere totaalinstallateurs van Nederland behoort, besteedt het bedrijf sanitaire installaties vrijwel altijd uit aan derden. Wij werken geregeld met elkaar, tot ieders tevredenheid kan ik wel zeggen. Ook hier verliep de samenwerking weer prima.”

84 | INSTALLATIE & BOUW

ARCHITECT de Jong Gortemaker Algra ADVIES EN ARCADIS Nederland DIRECTIEVOERING UITVOERING Visser & Smit Bouw INSTALLATIES HOMIJ Technische Installaties, Dekker van

ONDERHOUD

Geest (sanitair), Stulz Groep BV (precisieairconditioning), Combi Isolatie (thermische isolatie), Menerga (ventilatiesysteem en koelmachines, Deker en van Geest (loodgieter) VolkerWessels Vastgoedbeheer

BREDA | Nieuwe terminal Breda International Airport

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Brabant Installatie Techniek

NIEUWE TERMINAL

VOOR BREDA INTERNATIONAL AIRPORT

Breda International Airport, het voormalige vliegveld Seppe, is volop in ontwikkeling. Zo is recent de nieuwe terminal geopend met daarin een aankomst- en vertrekhal, horeca en een vergaderaccommodatie, en wordt gebouwd aan een nieuw bedrijventerrein rondom het vliegveld, Airparc Seppe.

Anders dan de naam van het vliegveld doet vermoeden, mag het vliegveld maar toestellen ontvangen tot 6.000 kilogram en achttien personen. Verwacht dus geen grote charters en lijnvluchten. In opdracht van bouwbedrijf Aan de Stegge Roosendaal heeft Brabant Installatie Techniek onlangs de klimaatinstallaties gerealiseerd in zowel diverse bedrijfsgebouwen en hangars als in het nieuwe terminalgebouw. “De nieuwe terminal bestaat uit drie verdiepingen, waarbij - vanwege de mogelijk latere opdeelbaarheid - elke verdieping over een eigen cv-ketel beschikt,” vertelt Carlo Nagtzaam van Brabant Installatie Techniek. “Alle verdiepingen worden verwarmd met convectoren en de begane grond is tevens voorzien van vloerverwarming. Iedere verdieping beschikt tevens over een eigen luchtbehandelingskast. De kanalen zijn allemaal in het zicht aangebracht. Daarmee wordt een echte industriële look bereikt, geheel naar wens van de opdrachtgever.” In de twee bedrijfsgebouwen (kantoren) heeft Brabant

Installatie Techniek eveneens de verwarming en luchtbehandeling en airco-installatie aangelegd, ook weer elk met een eigen HR-ketel en radiatoren. “Wel is er verschil in afwerking. Zo is in de ene unit een verlaagd plafond toegepast, terwijl in de andere unit weer de industriële look is benaderd met leidingwerk in het zicht. In de hangars hebben we direct gestookte heaters geplaatst. Om de warme lucht naar beneden te drukken, zijn er ventilatoren toegepast.” Brabant Installatie Techniek werkt veel met vaste relaties, zoals Aan de Stegge, en is betrokken bij de meest uiteenlopende projecten, van riante villa’s en woongebouwen tot scholen, kantoren en utiliteitsgebouwen. “We werken veel in bouwteamverband en hebben ook een eigen serviceafdeling voor beheer en onderhoud. De eerste fase van het nieuwe Breda International Airport is in ieder geval gereed. We wachten met smart op de volgende fase,” lacht Carlo Nagtzaam. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 85

ROOSENDAAL | ZRTI

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Wolter & Dros

UNIEK PROJECT BINNEN SCHERP BUDGET

In opdracht van het Zeeuws Radiotherapeutisch Instituut (ZRTI) realiseerde installatiebedrijf Wolter & Dros regio Zuidwest de installaties van het nieuwe radiotherapiecentrum in Roosendaal. Niet zonder slag of stoot - wegens een scherp budget was een gedegen voorbereiding noodzakelijk -, maar na vaststelling van het voorlopig ontwerp kon er vier maanden later worden gestart. “Drie partijen met de neus in dezelfde richting. Als je echt wilt, kom je er uit.” Geen gemakkelijk werk, de nieuwbouw van het radiotherapiecentrum in Roosendaal. Bijna 1500 m2 vloeroppervlak telt het gebouw, hoofdzakelijk ingevuld met hoogwaardige techniek. En wat wel vaker blijkt: met een kloof tussen wensen en hoe die financieel kunnen worden uitgevoerd. Wolter & Dros’ projectleider Kees Klaassen: “Toen een eerdere poging strandde, is de opdrachtgever bij ons uitgekomen. Samen met bouwbedrijf Hazenberg en adviesbureau VOAK is er een plan ontstaan binnen budget. Samenwerking loont, blijkt eens te meer.” Klaassen doelt met name op duo-deelnemer Hazenberg, eveneens een zusterbedrijf van TBI. Dankzij onder meer een combinatie van bouwplaatskostenreductie en geïntegreerd bouwen bleek het project haalbaar.

GECOMBINEERD Wolter & Dros installeerde voor het instituut zowel de elektrotechnische- als werktuigbouwkundige installaties. Voor het klimaat werd gekozen voor een gecombineerd systeem: ventilatie, koeling en verwarming middels inductie-units, zonder gebruikmaking van aparte afgiftebronnen. Een goed systeem, meent Klaassen: “Door integratie van klimaataspecten zijn minder onder-

86 | INSTALLATIE & BOUW

delen benodigd. Juist medische instellingen hechten daar veel belang aan.” Ook het sanitair zat in de opdracht, met als bijzonderheid uit één stuk gemaakte hemelwaterafvoeren in de spouw van de gevels. Klaassen: “Die afvoeren zijn ter voorkoming van lekgevaar speciaal voor dit werk vervaardigd. Veilig en mooi.”Vermeldenswaardig is verder ook dat warmte en koude wordt geleverd door het ernaast gelegen ziekenhuis.

BOEIEND Ook in de opdracht zaten de elektrotechnische installaties. Wolter & Dros installeerde onder meer verlichting, inbraak- en toegangscontrole

en datavoorzieningen. Uitzonderlijk waren de gevraagde vermogens: de bestralingsmachines - volgens Klaassen meer kostend dan het totale installatiebudget - eisen zulke grote stroomhoeveelheden dat de voeding daarop behoorlijk moest worden aangepast. Ook de aansluiting op buurziekenhuis Franciscus was complex, vroeg met name veel specifieke afstemming. Klaassen is trots op het werk omdat ‘er een aansprekend project binnen budget is gerealiseerd, iets dat met anderen niet lukte’. “Voor mij was dit echt een uniek project. Meters dikke wanden, straling, techniek… bijzonder boeiend allemaal.” ❚

PRODUCTREPORTAGE

WARMTEBEELD FLIR Systems introduceert de FLIR C2, de eerste volledig uitgeruste warmtebeeldcamera in zakformaat die professionals in de bouw helpt bij het traceren van verborgen warmtepatronen die duiden op energieverspilling, constructiefouten en problemen met leidingen. De nieuwe C2 past met zijn bescheiden afmetingen van 125 × 80 × 24 millimeter en een gewicht van 130 gram in iedere zak. Zo is het toestel altijd binnen handbereik om onzichtbare problemen aan het licht te brengen en klanten te laten zien waar de potentiële problemen zich bevinden. Met de gepatenteerde MSX® real-time beeldverbetering en een gebruiksvriendelijk touchscreen met automatische oriëntatie, legt de camera warmtebeelden tot in het kleinste detail vast. Die beeldverbeteringssoftware voegt belangrijke details toe aan de warmtebeelden van de C2, waardoor cijfers, letters, structuren en andere kenmerken duidelijker zichtbaar zijn, zonder in te boeten op kwaliteit. De detector van de C2, met een resolutie van 4.800 pixels, maakt en toont beelden van subtiele warmtepatronen en kleine temperatuurverschillen die vaak voorkomen in de bouwsector, en het grote beeldveld van 41 graden legt meer informatie vast per opname. Bovendien is de C2 voorzien van ingebouwd werklicht en een flitser. Dat is geen overbodige luxe bij bouw-

De C2 maakt scherpe warmtefoto’s.

inspecties, vaak in slecht verlichte ruimtes. Die extra verlichting zorgt er ook voor dat de gebruiker duidelijkere foto’s kan maken, naast het warmtebeeld van de C2.

WARMTEBEELDEN BEWERKEN Dankzij de eenvoudige point & shoot-bediening kan de C2 trouwens radiometrische JPEG's met één druk op de knop opslaan. Die beelden kan je later downloaden via de gratis FLIR Tools-software. Vervolgens kunnen gebruikers de warmtebeelden bewerken, delen van het beeld uitsnijden, temperatuurmetingen toevoegen, kleurpatronen aanpassen en rapporten opstellen.

FLIR hoopt het toestel bereikbaar te maken voor meer professionals.

“De C2 is niet alleen een handige tool die helpt om meer gedaan te krijgen en om problemen aan het licht te brengen, maar biedt ook de mogelijkheid om te controleren of de werkzaamheden naar volle tevredenheid zijn uitgevoerd,” vertelt Rickard Lindvall, vice-president van FLIR en algemeen directeur van de divisie FLIR Instruments. “Door de C2 voor minder dan 700 euro aan te bieden, hopen we deze krachtige tool bereikbaar te maken voor meer professionals. Of u nu een bouwexpert, aannemer, energie-adviseur, klusser, inspecteur, dakdekker, HVAC-specialist of loodgieter bent, iedereen profiteert van een warmtebeeldcamera.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 87

BERGEN OP ZOOM | Monumentale suikerfabriek 'De Zeeland'

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Technisch Bureau Visser

Monumentale suikerfabriek ‘De Zeeland’ krijgt

nieuwe bestemming als winkelcentrum

Monumentale suikerfabriek ‘De Zeeland’, het grootste gemeentelijke monument in Bergen op Zoom, heeft een nieuwe bestemming gekregen. Het gebouw is de afgelopen maanden omgetoverd tot een hypermodern winkelcentrum met ruimte voor 3.400 m2 supermarkt, 15.000 m2 retail en 3.000 m2 maatschappelijke functies en leisure.

De Zeeland werd in 1917 gebouwd als suikerfabriek, maar had die functie slechts acht jaar. Daarna werden de gebouwen ontmanteld en herbestemd voor onder andere de opslag van munitie. “Het renovatieproject omvatte niet alleen de herbestemming van de bestaande gebouwen,” vertelt André Visser, directeur van Technisch Bureau Visser, “maar er is ook een nieuwbouw gerealiseerd. De twee buitenste gebouwen bieden straks plaats aan verschillende

88 | INSTALLATIE & BOUW

winkelketens. Het middelste deel doet, samen met een nieuw atrium, voortaan dienst als entree.”

OMVANGRIJKE OPDRACHT Technisch Bureau Visser is vanaf het begin bij dit project betrokken. Niet verwonderlijk, aldus Visser, want het bedrijf verzorgt voor dezelfde opdrachtgever al jarenlang het installatieonderhoud in diverse horeca- en winkelpanden in Bergen op Zoom. “Aanvankelijk werden wij benaderd voor

de rioleringswerkzaamheden op het terrein en de installatie van een aantal mantel- en invoerbuizen voor de nutsleidingen,” vertelt hij. “Deze opdracht werd al snel uitgebreid met alle werktuigbouwkundige installaties in de algemene ruimtes, waaronder de centrale entree, de trappenhuizen en het kantoorgedeelte en de montage van een groot aantal hemelwaterafvoeren. Voor de nieuwbouw en het entreegebouw is gekozen voor een Wavin QuickStream hemelwaterinstallatie. De bestaande

BERGEN OP ZOOM | Monumentale suikerfabriek 'De Zeeland'

'Het renovatieproject omvatte niet alleen de herbestemming van de bestaande gebouwen, maar ook het realiseren van een nieuwbouw' bouw is traditioneel uitgevoerd met zinken afvoeren.” Op de begane grond heeft het bedrijf bovendien in één dag 5.500 meter slang gelegd voor de verwarmingsinstallatie. “Daarnaast hebben we luchtgordijnen voorzien boven de entreedeuren en hebben we

een twintigtal brandslanghaspels gemonteerd.” In het kantoor van de opdrachtgever heeft Technisch Bureau Visser alle werktuigbouwkundige en sanitair installaties verzorgd. “Voor de elektrotechnische installaties is door de opdrachtgever gekozen voor een samenwerking tussen ons bedrijf en Hoppenbrouwers Techniek,” vertelt Visser. “Wij hebben zoveel mogelijk de werkzaamheden binnen verricht, inclusief de trappenhuizen, de 1250A hoofdverdeelinrichting en de overige verdeelinrichtingen. Hoppenbrouwers Techniek BV heeft alle werkzaamheden op het buitenterrein voorzien, evenals de installaties in de centrale entree en de verlichting.”

SAMENWERKING Vanwege de omvangrijkheid van het project, is gekozen om te werken in fases. “De voormalige

suikerfabriek is inmiddels in gebruik genomen,” vertelt Bas Tekath, projectleider bij Hoppenbrouwers Techniek BV. “Op dit moment zijn wij druk bezig met de laatste fase, dat onder andere de aanleg van alle verlichting op de achterste parkeerplaats omvat, achter de bestaande boulevard.” In de eerdere fases van het project heeft Hoppenbrouwers de verlichting, muziekinstallatie en noodverlichting in de centrale hal geïnstalleerd, evenals de verlichting op het buitenterrein, van grondspots tot lantaarnpalen. “Alle verlichting in en rond het pand betreft LED-verlichting,” vertelt Tekath. “Om zoveel mogelijk energie te besparen, is de verlichting gekoppeld aan de openingstijden van het winkelcentrum. Na sluitingstijd wordt een groot deel van de verlichting automatisch uitgeschakeld.” In de beginfase van het project heeft Technisch Bureau Visser alle bovenste verdiepingen voorzien van tijdelijke verlichting, vertelt Visser, zodat alle bouwmedewerkers hun werk goed konden uitvoeren.

TOEKOMST

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gebouw De Zeeland BV ARCHITECT Architectenbureau Prent (casco) en Mies Architectuur (interieur) INSTALLATEUR Technisch Bureau Visser, Hoppenbrouwers Techniek bv

Fase 3 moet eind april worden opgeleverd, vertellen beide installateurs. In de toekomst volgen waarschijnlijk nog meerdere projecten op het terrein van de voormalige Suikerfabriek, als ook voor de resterende bouwkavels huurders zijn gevonden. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 89

COEVORDEN | Brede School Som

een huis voor de wijk

SOM Coevorden:

In augustus 2014 heeft de Brede School SOM Coevorden haar deuren geopend. Het ontwerp is tot stand gekomen via een prijsvraag. Het doel was om een huis voor de wijk te realiseren, waarin verschillende huizen en hun gebruikers samenkomen. In het nieuwe onderkomen zijn namelijk een twaalftal verschillende gebruikers verenigd.  De nieuwbouw van Brede school SOM Coevorden huisvest een drietal basisscholen, een kinderopvang, een expertisecentrum, een turnvereniging, een centrum voor Jeugd en Gezin, de GGD Drenthe, Maatschappelijk Werk Coevorden, Welzijn 2000 en Icare Jeugdgezondheidszorg. Kortom, een 'bonte verzameling' aan gebruikers. Het gebouw heeft de uitstraling van een heus schoolgebouw en door de variatie in de gevels oogt het kleinschalig. Alle gebruikers blijven herkenbaar en hebben hun eigen identiteit en sfeer kunnen behouden. Het winnende ontwerp is beoordeeld op een viertal criteria: ontwerp, duurzaamheid, proces en prijs. Het criterium ontwerp werd voor 50 procent bepaald door het publiek, bestaande uit leerlingen, ouders, personeel en de wijkbewoners.

90 | INSTALLATIE & BOUW

'In samenwerking met diverse fabrikanten hebben we voor zover mogelijk een excellent systeem uitgewerkt' PUZZELEN  Breman Zwolle en Breman Kloekke Elektrotechniek hebben in samenwerking met hoofdaannemer SMT/Schutte Bouw en Ontwikkeling en de constructeur invulling gegeven aan de installaties. Volgens Jurjan Veenstra van Breman Zwolle, verantwoordelijk voor de werktuigkundige installaties, was het met name een gepuzzel om al het leidingwerk en luchtkanalen geïnstalleerd te krijgen. “Door welstand werd een bepaalde gebouwhoogte

voorgeschreven, waardoor de ruimte boven het plafond beperkt was. Ook mochten er geen technische installaties op het dak worden geplaatst. We hebben de leidingen- en kanalenstelsels grotendeels in de plafonds van de gangen verwerkt. De verwarming en koeling wordt geregeld via een warmtepomp met een vermogen van 44,5 kW die aangesloten is op een veld met verticale bodemwisselaars én een cv-ketel om pieken te kunnen opvangen. Warmteafgifte vindt plaats via een lage

COEVORDEN | Brede School Som

temperatuur verwarming en koeling met een hoog temperatuur koelsysteem. Daarnaast hebben we twee luchtbehandelingskasten geplaatst, waarbij op basis van CO2 wordt geventileerd in iedere ruimte, geheel conform Frisse Scholen klasse B. Bijzonder aan het sanitair tot slot zijn de tijdgestuurde kranen op een aantal plaatsen om verspilling te voorkomen en het gebruik van close-in boilers in plaats van circulatieleidingen, aangezien er zeer beperkt warm water wordt getapt en de onderlinge afstanden tussen de tappunten groot zijn.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Domesta

ARCHITECT BDG Architecten Ingenieurs

AANNEMER SMT/Schutte Bouw en Ontwikkeling

INSTALLATIES Breman Zwolle (W en S); Breman Kloekke Elektrotechniek (E), BRControls

BOUWPERIODE september 2013 - juni 2014

KNX-SYSTEEM Aan de hand van de energieprestatie-eisen en het taakstellend budget heeft Breman Kloekke de elektrotechnische installaties verzorgd. “We hebben onder meer zorggedragen voor de verlichting en de data-, brandmeld-, ontruimings- en inbraakinstallatie,” vertelt Gerald Kamphof van Breman Kloekke. “In samenwerking met diverse fabrikanten hebben we voor zover mogelijk een excellent systeem uitgewerkt, rekening houdend met de onderhoudscomponent in het contract van Schutte Bouw en Ontwikkeling. De verlichting is deels uitgevoerd in LED, gekoppeld aan aanwezigheidssensoren in verband met de gevraagde energieprestatie. Vanwege het taakstellend budget hebben we niet alles in LED kunnen uitvoeren. De centrale verlichting wordt aangestuurd middels een KNX-systeem waarbij beheer op afstand mogelijk is. Door toepassing van een KNX-systeem ontstaat er flexibiliteit in de aangebrachte installaties. Tevens zijn er middels het KNX-systeem diverse koppelingen aangebracht, waarbij schakelingen automatisch gedaan worden. Dankzij onder andere veegpulsen verlichting wordt het bedieningsgemak voor de gebruikers vereenvoudigd. In de centrale aula wordt de verlichting gedimd middels een Dali-schakeling die eveneens aan het KNX-systeem is gekoppeld. Door het hele

gebouw zijn verder WiFi-punten aangebracht, een netwerk dat is uitgerold en afgeschermd voor de verschillende gebruikers.” Bij de materiaal- en componentkeuze zijn we uitgegaan van een hoogwaardige kwaliteit om de onderhouds- en vervangingskosten tot een minimum te kunnen beperken. Naast de nieuwbouw is er tevens een onderhoudsovereenkomst met de bouwende partijen tot stand gekomen om dertig jaar conditiegestuurd onderhoud uit te voeren. Al met al kijken we terug op een prettige samenwerking met alle partijen, besluit Kamphof. ❚

OCTALIX

MVCOMFORT

WORKING SUSTAINABILITY

EXPERTS IN DATACONTROL

INSTALLATIE & BOUW | 91

Kort nieuws Ubbink branchewinnaar ‘Klimaattechniek’ Nationale Business Succes Award 2015 Ubbink is uitgeroepen tot branchewinnaar ‘Klimaattechniek’ van de Nationale Business Succes Award 2015. De Nationale Business Succes Award nomineert sinds 2011 jaarlijks de beste bedrijven van Nederland in specifieke branches op basis van strenge selectiecriteria. Ubbink heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot een vooraanstaande onderneming binnen haar branche, die zich tot over de grens gevestigd heeft. Met veel trots werkt Ubbink aan energie efficiency en een goed binnenklimaat voor gebouwen. De hoogste score krijgt Ubbink voor strategie, naast visie, missie, organisatieontwikkeling, marktbenadering, productontwikkeling en positieversterking. Als opvallende succesfactoren noemt het rapport marktbenadering, klantgerichtheid, efficiency, duurzaamheid en productdifferentiatie. De Nominatiecommissie ziet in Ubbink BV een innovatieve, duurzame onderneming die zeker een rol van betekenis heeft verworven binnen de branche Klimaattechniek. Meer informatie: www.ubbink.nl

Stabiplan ontvangt Platinum Club Award Autodesk Stabiplan heeft de Platinum Club Award van Autodesk gewonnen. Stabiplan is de Nederlandse BIM-specialist en verkoper van Autodesk producten. De award is uitgereikt tijdens de jaarlijkse Autodesk One Team Conference. Stabiplan is de winnaar van de Benelux in de categorie ‘Top partner in new billings EUR growth’, wat betekent dat zij de beste resultaten heeft behaald op het gebied van verkoop. Hiermee toont Stabiplan een waardevolle partner van Autodesk te zijn. Meer informatie: www.stabiplan.nl

delijk zijn volgens de wet, moeten ze zich goed laten informeren over risico’s en oplossingen. Een demonstratie van deze oplossingen spreekt boekdelen. De nieuwe demonstratie ruimte dient tevens voor opleiding van eigen technici van SK FireSafety Group op gebied van sprinkler, watermist, detectie, gasblussing, etc… Ook voor gebruikers is deze faciliteit geschikt om bijvoorbeeld de bediening van een brandmeldcentrale en wekelijkse testen onder de knie te krijgen; ook wel ‘OP taken’ genoemd. Wenst u een bezoek te brengen aan de regelmatig geplande demodagen? Richt uw verzoek dan aan marketing@saval.nl o.v.v. bezoek demonstratieruimte. Meer informatie: www.saval.nl

Gasabsorptie warmtepomp is optimaal alternatief voor bestaande gebouwen In bestaande woningen en utiliteitsgebouwen is de toepassing van de absorptie warmtepomp, aangedreven door aardgas en met buitenlucht als hernieuwbare energiebron, een energetisch optimale oplossing. Dit blijkt uit onderzoek van het Europese HEAT4U project. De technologie is getest via een serie echte installaties in eengezinswoningen in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Italië en Polen. Uit de resultaten blijkt dat de GAHP warmtepomp de energie-efficiëntie met meer dan 35% verhoogt in vergelijking tot de beste hr-ketels. Wel ligt er voor de industrie een flinke uitdaging om de gasabsorptiewarmtepomp - die nu vooral in licht-commerciële en industriële gebouwen wordt gebruikt - ook voor eengezinswoningen geschikt te maken. De door aardgas aangedreven absorptie warmtepomp (GAHP) kan een hoogwaardige oplossing vervullen in de overgang naar een volledige verduurzaming van de gebouwde omgeving. De technologie is volgens de onderzoekers namelijk volledig compatibel met de bestaande distributienetwerken. Meer informatie: www.techneco.nl

Saval investeert in opleidings- en demonstratie faciliteit Donderdag 18 december was het dan eindelijk zover. Harrit Broos, directeur van CIBV, de Certificatie Instelling voor Beveiliging en Veiligheid, opende de nieuwe faciliteit in Breda. Pieter Verstappen, directeur van SK FireSafety Group – Business Unit Systems opent met de woorden dat een lang gekoesterde wens in vervulling gaat. “Klanten willen zien wat ze kopen. Saval wil oplossingen kunnen demonstreren en de kwaliteit van toegepaste producten en systemen laten zien. Tot bepaalde omvang kunnen we brandbestrijdingstesten uitvoeren.”

Gevoelige lichtsterkte meter met groot geheugen

Harrit Broos van CIBV vindt het belangrijk dat bedrijven zoals Saval investeren in dit soort demonstratie faciliteiten. Brandveiligheid dereguleert nog steeds. Bedrijven kunnen bij Saval ervaren welke oplossingen er zoal zijn voor bepaalde risico’s. Nu de gebruikers / eigenaren van gebouwen zelf verantwoor-

De Sonel LXP-1 meet de lichtsterkte zowel in Lux als in Foot candles (Fc). De LXP-1 voldoet aan de CIE fotopisch spectrale respons en is volledig cosinus gecorrigeerd ten behoeve van de hoeklichtinval. Met andere woorden wordt het licht zodanig gemeten zoals dit door het menselijk oog wordt waar-

92 | INSTALLATIE & BOUW

De plaatsing van Robur gasabsorptiewarmtepompen vindt vooral buiten, op gebouwen plaats.

Kort nieuws genomen. De stabiele sensor is voorzien van een fotodiode met spectraal responsfilter. De metingen zijn zeer nauwkeurig en de meter heeft een snelle responstijd. De Sonel LXP-1 heeft een datalogging functie voor 16.000 meetwaarden; deze kunt u via de usb-poort downloaden naar de pc (software is inbegrepen). Handmatig kunt u 99 metingen opslaan. Het grote scherm is makkelijk af te lezen, mede dankzij de achtergrondverlichting. Daarnaast is de LXP-1 voorzien van extra functies als auto zero, auto-off, datahold, MIN/ MAX, Peak hold en REL. De Sonel LXP-1 wordt geleverd inclusief koffer en kalibratie certificaat. Meer informatie: www.have-digitap.nl

gecertificeerd en de units tot 9.000 m3/h voorzien van het passiefhuiscertificaat. Daarnaast heeft Swegon een zeer uitgebreid programma luchtverdeelcomponenten in een prachtig design voor het creëren van een stil en comfortabel binnenklimaat zonder tocht. Voor Auerhaan zijn de Swegonproducten een prachtige aanvulling op het bestaande leveringsprogramma. Om het volledige Swegon-programma te bekijken, kunt u een bezoek brengen aan de website www.swegon.com of www.auerhaan-klimaattechniek.nl

Duco wint Batibouw Award 2015 Bedrijfsleven schreeuwt om radicale verandering van bestaande onderwijsconcept Vaktechnische scholen werken te vaak nog met onderwijsprogramma’s waar het bedrijfsleven al 25 jaar geleden met een grote glimlach afstand van heeft genomen. Ook leiden de scholen nog veelal op in kennis, kunde en vaardigheden, terwijl het bedrijfsleven al jarenlang meer stuurt op de persoonlijkheid van de medewerker, het karakter, zijn ‘mental attitude’ en zijn presentatie- en communicatiekracht en zijn gedrag met betrekking tot het veiligheidsaspect. Mede daardoor missen de jongeren de aansluiting op het bedrijfsleven dat zelf met een grote vraag naar normaal functionerende jonge werknemers blijft zitten. Dat roer kan radicaal om, zegt Paul Heinerman van CHEMProjects, dat zich tot doel heeft gesteld het werk in industrie en techniek veiliger, efficiënter en duurzamer te maken. Hij houdt zich bezig met een vernieuwend project dat ervoor moet zorgen dat schoolverlaters betere kansen krijgen om direct aansluiting te vinden op de werkvloer. CHEMProjects realiseerde onder de paraplu van trainingsinstituut CHEMGroep BV een pakket maatregelen om zowel leerlingen als het bedrijfsleven de helpende hand te bieden. Er werd een digitale toolset, o.a. een uitgebreid assessment op 100 competenties ontwikkeld, die feilloos aantoont waar de knelpunten bij leerlingen zich bevinden. Daardoor kunnen jonge werknemers uit een achterstandssituatie, vaak jongeren die zonder diploma hun school hebben verlaten, nu ook bij CHEMGroep een opleiding krijgen, waarna zij na een maand intensieve training weer in het bedrijfsleven aan de slag kunnen. Werkgevers kunnen de digitale toolset eveneens gebruiken om te zien hoe een leerling zich na het behalen van hun diploma zich op hun werkvloer zal gedragen. Meer informatie: www.chemgroep.nl

Auerhaan exclusief vertegenwoordiger voor Swegon Swegon Zweden heeft in Auerhaan Klimaattechniek een betrouwbare partner gevonden voor de vertegenwoordiging van de Swegon-producten en systeemoplossingen op de Nederlandse markt. De Swegon-groep produceert energiezuinige luchtbehandelingsunits en WTW-units met de hoogst haalbare rendementen. Als enige fabrikant heeft Swegon alle warmteterugwinunits van de Gold-serie tot Bert van Loenen (links), directeur Auerhaan, met Bernard Avallet, 50.000 m3/h Eurovent directeur West-Europa van Swegon

Duco Ventilation & Sun Control, producent van vraaggestuurde natuurlijke ventilatieen zonweringsystemen, heeft de Batibouw Communication Award voor beste en efficiëntste beurscommunicatie gewonnen rond de introductie van haar nieuwste innovatie: de DucoBox, de stilste én slimste box in Europa! Deze twee afzuigventilatoren kunnen toegepast worden in de vraaggestuurde natuurlijke ventilatiesystemen voor woningbouw: Duco Reno System, Duco Comfort System en het DucoTronic System. Voor Duco is het opnieuw een mooie bekroning. Het bedrijf won in november 2014 immers al de innovatie award op een toonaangevende bouwbeurs in Parijs (MétalExpo/Equip’baie) met de DucoGrille NightVent, een geïsoleerd glasvervangend ventilatieluik dat zorgt voor verse lucht in zowel woning- als utiliteitsbouw. Daarnaast werd Duco eerder al in haar thuisbasis Veurne uitgeroepen tot ‘Trots van Veurne’ en kreeg het de onderscheiding van ‘Ambassadeur van West-Vlaanderen’. Meer informatie: www.duco.eu

Een compleet LED-pakket voor kantoorverlichting Nooit tevoren was armaturen installeren in een kantoor zo snel en eenvoudig uit te voeren als met het Arimo Slim LED 4+1-pakket. Eén driverbox volstaat om de vier armaturen van stroom te voorzien. Zowel voor de Arimo Slim CDP LED als voor de Arimo Slim MRX LED is de driver in een handomdraai aan te sluiten op het net en te verbinden met de armaturen. Het pakket bevat alle verbindingskabels en het benodigde materiaal voor de armaturen. Dat levert een enorme tijdbesparing op! Bovendien blijven extra kosten achterwege. Dankzij plug-and-play techniek kunt u na de aansluiting van de driverbox op het stroomnet nog wachten met het plaatsen van de armaturen. Als er meer dan vier armaturen nodig zijn om het kantoor te verlichten, kunnen er zonder probleem extra 4+1-pakketten of individuele armaturen aangesloten worden door de kabel door te lussen. Meer info: www.trilux.com/arimo4+1

INSTALLATIE & BOUW | 93

WWW.

INSTALLATIE & BOUW.NL

DE MEEST COMPLETE WEBSITE OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT Installatie & Bouw heeft naast het veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe, up-to-date website. Het is alweer een aantal jaren het toonaangevende platform over Nederlandse installatieprojecten. Zes keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers.

LAAT U DAGELIJKS INFORMEREN OVER HET LAATSTE VAKNIEUWS OP INSTALLATIEENBOUW.NL Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen. Het biedt het meest actuele projecten productnieuws.

Wanneer professionals bij bouwbedrijven, architecten- of adviesbureaus, projectleiders en beleidsmakers partners zoeken en zich oriënteren, dan beginnen ze veelal bij installatieenbouw.nl voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads. INSTALLATIEENBOUW.NL is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in, om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat INSTALLATIEENBOUW.NL u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten. Wat krijgt u terug voor een goede online positionering? U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website U vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Top Banner 175 x 110 pix, 72 dpi

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

ouw Installatieenb it veelzijdige heeft naast d een nieuwe vaktijdschrift en up-to-date website!!

Homepage Leaderbord Banner 728 x 90 pix, 72 dpi

Homepage Sidebar Banner

300 x 200 pix, 72 dpi

Neem voor meer informatie contact op met Roel de Bruijn, Telefoon: +31 (0)495 450095

Kort nieuws Ventilair Group op ISH 2015 Ventilair Group presenteerde van 10 tot en met 14 maart 2015 haar twee merken voor residentiële ventilatie, Comair en GLT, op ISH Frankfurt. Bezoekers van de stand van Ventilair Group konden kennismaken met het complete Comair systeem : het ronde en het vlakke Uniflexplus+ luchtverdeelsysteem, de Isocomplus+ geïsoleerde kanalen, de HRUC-E WTW-units (300m³/u, 380m³/u, 450m³/u en 520m³/u), de Aquacom horizontale aardwarmtewisselaar en de LBE luchtbevochtiger (250m³/u en 500m³/u).

in de modelwoningen terwijl wetenschappers hun welzijn, het binnenklimaat en het energieverbruik bijhielden. Met hun grote raampartijen die 30-50% van de woonkamer beslaan verbeterden de verhoogde daglichtniveaus het humeur en de productiviteit van de bewoners. Zij vertelden hun eigen ervaringen tijdens de conferentie. De VELUX Groep wil daarom blijven aantonen hoe dit mogelijk is en zal binnenkort een nieuw duurzaam renovatieproject starten in een sociale huurwoning in Brussel genaamd RenovActive. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat Europeanen bereid zijn om te investeren in de renovatie van hun woning. Ook de knowhow is beschikbaar om de weg vrij te maken voor duurzame renovaties van Europese gebouwen. Meer informatie: www.velux.com/healthybuildings

BURO BIM helpt J.C. van Kessel beter BIMMEN

Daarnaast werden ook de WTW-units uit de GLT Fox Family voorgesteld aan het grote publiek: de eenvoudig te installeren decentrale unit Fox Up (15/30/40m³/u), de Fox Multi flexibele decentrale unit met warmteterugwinning (20/40/60/105m³/u) en de ultra-zuinige en stille hoog rendement WTW-unit Fox Comfort (tot 140 m³/u). Meer informatie: www.ventilairgroup.nl

Tijd dat gezond binnenklimaat hand in hand gaat met energie-efficiëntie Dat was de belangrijkste conclusie tijdens de Healthy Building Day conferentie van de VELUX Groep in Brussel op 24 maart. Deze conclusie is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek over de gezondheid en het welzijn van mensen binnen de gebouwen uit het VELUX Model Home 2020 programma. De resultaten van dit programma vormden het uitgangspunt van de dag. Uit het Model Home 2020 programma, dat bestaat uit zes gebouwen in vijf Europese landen, is veel kennis voortgekomen. Verschillende gezinnen woonden

In samenwerking met BURO BIM gaat de J.C. van Kessel Groep uit Geldermalsen haar BIM-proces optimaliseren. “Door de samenhang van alle verschillende disciplines van de J.C. van Kessel Groep (bouwbedrijf, architectenbureau, projectontwikkeling, aluminiumbouw, zonnepanelen, vastgoed, fruitteeltbedrijf) zal BIM een grote meerwaarde leveren voor de groep,” geeft Mark van Gurp aan. Directeur Adrie van Kessel haakt erop in. “De consultants van BURO BIM zullen ons ondersteunen met het vastleggen van de BIM-ambities en deze praktisch vertalen naar gerichte doelstellingen en bijbehorende ondersteuning. Hiermee wordt BIMMEN binnen onze J.C. van Kessel Groep naar een hoger niveau gebracht.” Wil je meer weten over BIM, of je nieuwbouw/verbouw project volgens BIM laten bouwen. Neem dan nu contact met de J.C. van Kessel Groep, www.jcvankesselgroep.nl

Lars van der Haegen nieuwe CEO van de Belimo Group Belimo Holding AG in Zwitserland kondigde in december vorig jaar aan dat Dr. Jacques Sanche CEO het bedrijf september 2015 zal verlaten. Als CEO en voorzitter van de Group Executive Committee heeft Jacques Sanche veel invloed gehad op de ontwikkeling van de Belimo Group sinds september 2007. Tijdens zijn ambtstermijn is het bedrijf voortdurend gegroeid en is de leidende positie in aandrijving- en kleptechnologie voor verwarming, ventilatie en airconditioning verder uitgebreid. Hij heeft gekozen voor een nieuwe professionele uitdaging en verlaat het bedrijf op eigen verzoek. Als opvolger van Dr. Jacques Sanche heeft de Raad van Bestuur Lars van der Haegen als nieuwe CEO van de Belimo Group met ingang van 1 juli 2015 benoemd. Lars van der Haegen is president van Belimo geweest in Amerika en is lid van het van het Executive Committee sinds november 2010. Daarvoor was hij werkzaam bij Belimo in diverse functies. Lars van der Haegen beschikt veel kennis over HVAC en industriële toepassingen. Hij heeft masteropleidingen in het bedrijfsleven van de Columbia Business School in New York en de London Business School gevolgd. De Raad van Bestuur is begonnen met de zoektocht naar zijn opvolger. De Belimo Group wil haar winstgevende groeistrategie behouden en wil zich verder positioneren als een innovatief bedrijf en leider in technologie. Meer informatie: www.belimo.nl

INSTALLATIE & BOUW | 95

Kort nieuws Ned Air introduceert de CompactLine Ned Air introduceert de CompactLine, de nieuwste generatie zeer compacte en energiezuinige warmteterugwin-units. Vanwege het geringe formaat is de CompactLine ideaal als binnenopstelling voor plaatsing in kleine ruimtes. Met de CompactLine kunnen ruimtes gebalanceerd geventileerd worden in een bereik van 500 m3/h tot 8.500 m3/h. De CompactLine is voorzien van een gepatenteerde Lucht Scheiding Module (LSM) die twee tegenstroom platenwisselaars parallel met een geĂŻntegreerde bypass combineert. Door de toepassing van de energiezuinige EC-ventilatoren, de gepatenteerde bypass en de hoog rendement platenwisselaar verbruiken de CompactLine units wel 50% minder energie.

Dankzij de modulaire opbouw is er maximale keuzevrijheid qua uitvoering, uitbreidingsmogelijkheden, regeltechniek en accessoires. Desgewenst bouwt Ned Air de unit volledig naar specificatie met een zeer korte levertijd. Meer informatie: www.nedair.nl

SWEP B649: de hoogste capaciteit warmtewisselaars voor HVAC Gesoldeerde platenwarmtewisselaars bieden verschillende voordelen ten opzichte van demontabele platenwarmtewisselaars. De hardgesoldeerde warmtewisselaars zijn kostenbesparend, voldoen aan de hoogste milieueisen en hebben een hogere energie-efficiĂŤntie. Daarnaast heeft de gesoldeerde constructie geen rubberen pakkingen, dit verbetert de betrouwbaarheid van de wisselaar en minimaliseert de onderhoudskosten. Het compacte ontwerp van de gesoldeerde warmtewisselaar bespaart tevens ruimte en vereenvoudigd de installatie. Met de recente lancering van de gesoldeerde warmtewisselaar B649 laat SWEP zien dat zij uniek is in het aanbieden van deze technologie voor de grotere installaties. De B649 biedt de hoogste capaciteiten op de markt en is ontwikkeld om kleine temperatuursbenaderingen bij hoge werkdrukken te realiseren. De B649 is ontworpen voor diverse toepassingen in HVAC, stadsverwarming- en koeling en industrie. Het komt overeen met de capaciteit van de demontabele warmtewisselaars maar dan zonder hun slijtage aan onderdelen en volumineuze omringende apparatuur. De SWEP B649 warmtewisselaars zijn verkrijgbaar in drie drukklassen, waaronder de hoge-druk klasse van 25 bar. Meer informatie: www.swep.net

96 | INSTALLATIE & BOUW

Brandveilig en geluidsisolerende voorwandtechniek Bij een test door het keuringsinstituut MPA te Braunschweig (Duitsland) is gebleken dat met het TECEprofil voorwandsysteem van de Duitse fabrikant TECE, een goede beveiliging tegen brand, eenvoudig en voordelig is te realiseren. Scheidings- en voorwanden met ingebouwd sanitair, opgebouwd met componenten van TECEprofil, zijn statisch gekeurd en kunnen afhankelijk van het type opbouw voldoen aan brandweerstandsklasse F30 tot F120. De wanden dienen conform de eisen op eenvoudige wijze te worden opgevuld met brandwerende wol. Ook geluid is een essentieel aspect dat het woongenoegen kan bederven. Daarom heeft TECE geluidsmetingen laten uitvoeren door het Fraunhofer-instituut voor bouwfysica. Het bleek dat TECEprofil uitmuntende geluidsisolerende eigenschappen heeft. Deze voldoen ruimschoots aan de hoge eisen van DIN 4109 en VDI 4100. Meer informatie: www.tece-nederland.nl

Succesvolle economische handelsmissie China voor Walraven Op 24 en 25 maart jl. heeft Walraven deelgenomen aan de multisectorale economische handelsmissie in Shanghai (China). Het doel van deze missie was onder meer de bevordering van de handel, wederzijdse investeringen en technologische samenwerking. Er zijn goede contacten opgedaan en verschillende overeenkomsten getekend. Walraven is sinds 2012 actief met een verkoopvestiging in China. Vanuit de vestiging In Shanghai verzorgt het team de volledige engineering en ondersteuning voor toonaangevende projecten. Momenteel werkt het team aan het Shanghai Disney Resort. Naast een brunch met de Consul General en een presentatie over zakendoen in China op 24 maart, was er een speciaal diner met Mark Rutte en de complete delegatie op 25 maart. Vanuit Walraven waren CFO Joop Standaert, Stan Zhu, Fei Peng en Aram Plans aanwezig, evenals twee gasten vanuit Changshu. Tijdens dit diner werden verschillende overeenkomsten getekend, waaronder twee met Walraven onder begeleiding van minister-president Mark Rutte. Met de economische handelsmissie heeft Walraven zich kunnen profileren, zijn er goede contacten opgedaan en is er een goede aansluiting gevonden bij het Nederlandse consulaat. Meer informatie: www.walraven.com.

PLAATSNAAM ROTTERDAM | Projectnaam | Cool63

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Paxton

PLUG AND PLAY DEURINTERCOM EN TOEGANGSCONTROLE

De toegangscontrole en het deurintercomsysteem van Cool63 wordt geregeld door één IPV6 plug and play systeem van Paxton. Stefan van der Velden van Paxton licht het systeem nader toe. “We hebben de producten via ADI Global Distribution geleverd aan Steegman Elektrotechniek,” zo begint Stefan zijn verhaal. “Het betrof ons Net2 Entry deurintercomsysteem, dat zowel standalone of in combinatie met het Paxton Net2 toegangscontrolesysteem kan functioneren.” Groot voordeel van de Net2 Entry is volgens Van der Velden dat er slechts één kabel nodig is tussen monitor, paneel en controller. “Het systeem communiceert over het aanwezige IP-netwerk, waarbij voor Cool 63 gebruik is gemaakt van een Cat6-bekabeling. Via een rvs-inbouwpaneel, voorzien van een camera, keypad en proximitylezer kan toegang worden verkregen / gevraagd tot het gebouw. Het paneel wordt gevoed via power over ethernet en behoeft dus geen aparte voeding. De rvs-buitenposten zijn IK9-vandaalbestendig, waarbij een schakeling is gemaakt met een externe Net2 Entry controller. Ook als de buitenpost wordt vernield en gedemonteerd, zal de deur niet open gestuurd kunnen worden. Bezoekers kan toegang worden verleend via een touchscreen in de appartementen. Er zijn in totaal 21 van deze monito-

ren opgehangen, die communiceren met de Net2 Entry controller en buitenposten. Via audio en video kan men de bezoeker identificeren en al dan niet met een druk op het touchscreen toegang verlenen. Met behulp van onze Net2 Entry uitbreidingsswitches is het mogelijk tot wel 100 panelen en 1.000 monitoren te koppelen.” Het Net2 systeem kent geen licentiekosten en eventuele software updates zijn volledig gratis. “Vanwege de vraag van de partij die aanvankelijk de grote commerciële ruimte in gebruik zou nemen naar een koppeling met een Voip-telefooncentrale hebben we diverse keren advies verleend aan de installateur op het gebied van SIP,” zegt Van der Velden. “Ons Net2 Entry systeem is namelijk ook SIP compatibel, maar uiteindelijk is die Voipcentrale er (nog) niet gekomen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 97

ROTTERDAM | Bouman GGZ

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: KOREX Benelux

Bouman GGZ realiseert flinke besparing op haar energiekosten Bouman GGZ is al bijna vijftien jaar gespecialiseerd in de behandeling van mensen met een verslaving. Sinds de grootschalige verbouwing in 2013 en 2014 biedt de kliniek aan de Prins Constantijnweg in Rotterdam ook ruimte voor de klinische opname van patiënten met een verslavingsprobleem en/of psychische klachten en aan een behandelcentrum vanwaar niet alleen de patiënten uit de kliniek hun behandeling volgen, maar ook patiënten die weer thuis wonen.

'Lucht is een isolator; door dit element uit de waterleidingen te halen, kan een betere warmteoverdracht plaatsvinden' Installateur Van Dorp Installaties Rotterdam verzorgt sinds de bouw van de kliniek het onderhoud van alle werktuigbouwkundige installaties in het pand. Zo ook van de verwarmingsinstallatie, die na vijftien jaar trouwe dienst toe was aan vernieuwing. “De kliniek kampte met kleine lekkages,” vertelt Maarten de Keijzer namens Van Dorp Installaties Rotterdam. “Bovendien waren er problemen met lucht in de installaties. De ketels meldden steeds vaker storingen, omdat de flow te laag was. Bovendien was de warmteoverdracht niet ideaal. Daarom hebben wij voor de installatie een AIR-SEP drukbehoudstation geadviseerd.” De AIR-SEP zorgt ervoor dat er geen lucht meer in het leidingsysteem aanwezig is, waardoor het water beter kan doorstromen. “Lucht is een isolator,” legt De Keijzer uit. “Door dit element uit de waterleidingen te halen, kan een betere warmteoverdracht plaatsvinden. De kliniek hoeft hierdoor minder te stoken. Dat levert een aanzienlijke besparing op, wat wenselijk is gezien de jaarlijkse besparingen die de kliniek moet realiseren. Alle lekkages zijn verholpen.” De toegepaste AIR-SEP betreft een installatie van 750 kW, met één pomp voor statische druk,

98 | INSTALLATIE & BOUW

vertelt dhr. M.G. van Gorsel, directeur van leverancier KOREX Benelux. “De expansie van het drukbehoudstation is berekend op een totaalinhoud van 7.200 liter water, met een expansievermogen van 180 liter. Het systeem levert water met een aanvoertemperatuur tussen de 90˚C tot 55˚C.”

INSTALLATIE EN INBEDRIJFSTELLING In januari is de AIR-SEP door Van Dorp Installaties Rotterdam in de Bouman kliniek geïnstalleerd. Omdat tijdens de werkzaamheden nog patiënten in de kliniek verbleven, werd de creativiteit van de installateur op de proef gesteld, vertelt De Keijzer. “Omdat we de druk niet van de leidingen konden halen, hebben we ervoor gekozen om twee extra afsluiters in de verwarmingsleidingen te plaatsen en om een extra expansievat aan te sluiten. Hierdoor kon de installatie blijven draaien. Vervolgens hebben we de leidingen van de AIR-SEP aan het bestaande leidingwerk gekoppeld. Van daaruit zijn we verder gaan bouwen.” De inbedrijfsstelling is verzorgd door KOREX Benelux en vond plaats in twee fases, vertelt Van Gorsel. “Tijdens de eerste fase hebben we de machine opgestart, waarna deze gedurende drie weken de leidingen heeft ontgast. Alle luchtbellen die in het water zaten, zijn door de AIR-SEP uit de installatie gehaald. Vervolgens hebben we de machine fijn afgesteld”

ADIABATISCHE VACUÜM ONTGASSING Via het instroomventiel van de AIR-SEP wordt (afhankelijk van het type AIR-SEP) iedere zes tot twaalf minuten tussen de twintig en vijftig liter circulatiewater in het vat van de AIR-SEP gestort, waarna de druk ervan wordt verlaagd tot onder een atmosferische druk van -0,3 bar. Dit geeft een luchtvermindering van 28 tot 40 mg/ltr

ROTTERDAM | Bouman GGZ

DE HENRY-GASWET: GASOPNAMEVERMOGEN VAN WATER IN VERHOUDING TOT DE DRUK EN TEMPETRATUUR

Verticale lijn 1: leidingwater bijvullen

80 tot 5000 C

Verticale lijn 2: opwarmen in de ketel

500 tot 800 C

Verticale lijn 3: nachtelijke daling

500 tot 300 C

Verticale lijn 4: opwarming in de ketel

300 tot 800 C

Verticale lijn 5: koeling bij

ten opzichte van het installatiewater. “De door het water opgenomen gassen en kalk-, ijzer- en roestresten komen vrij om te worden afgevoerd

in de AIR-SEP. Vervolgens wordt het adiabatische vacuüm ontgaste water weer onder de oorspronkelijke druk teruggebracht in het systeem. Door-

100 C

dat de AIR-SEP dit cyclisch doet, wordt de volledig verzadigde gashoeveelheid teruggebracht en lossen kalk-, ijzer- en roestresten op.” ❚

DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 FUNCTIES: • DRUKBEHOUD • EXPANSIE • ONTGASSING • BIJVULLING • WATERBEHANDELING • SUSPENSIEVUILVANG • ENERGIEBESPARING • CO2-REDUCTIE Distributed by

KOREX Benelux B.V. More information:

Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 E: info@korexbenelux.com I: www.korexbenelux.com

1000-21-3000-3169 2013-09 VV+ UNETO-VNI Kleur: FC

1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1

04-09-13 10:58

www.bailey.nl

INSTALLATIE & BOUW | 99

THEMA | Klimaat Brandpreventie en Ventilatie en Brandveiligheid

NOVB Tekst: Roel van Gils

NEDERLAND BRANDVEILIGER MAKEN

De Nederlandse Organisatie voor Brandveiligheid (NOVB) heeft als doel Nederland brandveiliger te maken. “Door de samenwerking tussen partijen die actief zijn in de brandveiligheid te stimuleren, werken we voortdurend aan een brandveiliger Nederland,” zegt John van Lierop namens de NOVB. “We zijn van mening dat brandveiligheid een keuze is.”

Sprinkler activering.

De brandveiligheid is sterk te verbeteren door brandveiligheid op een andere manier te benaderen, stelt Van Lierop. “Wij staan bijvoorbeeld voor een meer risicogerichte benadering. Denken in acceptabele gevolgen in plaats van alleen voldoen aan de regels. We zijn er namelijk van overtuigd dat brandveiligheid een keuze is. Een sprinklerinstallatie bijvoorbeeld is hét middel om de brandveiligheid significant te verhogen. De huidige weten regelgeving heeft als het gaat om brandveiligheid beperkte doelen. Schadebeperking of bedrijfscontinuïteit zijn bijvoorbeeld wettelijk niet geregeld. De meeste slachtoffers van brand zijn in onze woonomgeving te betreuren. Helaas zijn dat in toenemende mate de minder zelfredzame ouderen, zoals onlangs weer pijnlijk duidelijk werd. Onze overheid stimuleert langer zelfstandig wonen en stelt tegelijk geen extra eisen aan de extramurale zorg.” De NOVB bundelt de krachten van een groot aantal organisaties en bestaat uit vier afdelingen: Verenigde Sprinkler Installateurs (VSI), Fire Safety Suppliers (FSS), Verenigde Brandveiligheid Experts (VBE) en de Verenigde Woningsprinkler Installateurs (VWI). “Behalve als overkoepelend orgaan kennis overdragen, bewustwording creë-

100 | INSTALLATIE & BOUW

ren en stakeholders handvatten aanreiken, zijn onze leden actief betrokken bij allerlei werkgroepen. Samenwerking organiseert de NOVB rondom een viertal commissies, die de verbindingen vormen met de externe stakeholders. Dat heeft onder meer geleid tot een item in het programma Medical Travel op RTL4, waar onlangs aandacht werd besteed aan de brandveiligheidsproblemen in de zorg. In de praktijk blijkt het bijna onmogelijk om zorginstellingen bij brand tijdig te ontruimen. De gevonden oplossing: een sprinklerinstallatie. Een dergelijke installatie voorkomt dat een brand de kans krijgt zich te ontwikkelen. De brand blijft beperkt tot een enkele ruimte en ook de rookontwikkeling blijft sterk beperkt. Per 1 juli wordt het Bouwbesluit voor de zorg aangepast. Zo wordt voortaan in de zorg een minimum bezetting geëist om een succesvolle ontruiming mogelijk te maken. De toelichting vermeldt dat door extra technische maatregelen (zoals sprinklers) het aantal personen dat nodig is voor hulpverlening kan worden beperkt.” De NOVB stimuleert ook onderwijs en onderzoek naar brandveiligheid. “Door deelname aan de adviesraad brandveiligheid van de Fellow TU/e

en de adviesraad Brandveiligheid in de Bouw van Saxion University of Applied Sciences, willen we zowel praktijkgericht als wetenschappelijk onderzoek stimuleren.” ❚

John van Lierop.

THEMA | Brandpreventie en Brandveiligheid

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Pneuman

Brandmeldpaneel digitaal én multifunctioneel Nu gebouwengebruikers primair verantwoordelijk zijn gesteld voor brandmeldingen, vervalt in sommige gevallen de verplichting van brandmeldpanelen. De Volendamse paneelproducent Pneuman gebruikte de regelomzetting om te komen tot een nieuw digitaal multifunctioneel brandmeldpaneel. Met andere woorden in normale omstandigheden functionerend als informatiescherm, in geval van nood als brandmeldpaneel. De als logisch klinkende procedure van directe branddoormelding naar brandweerkorpsen is niet meer. Althans: niet vanzelfsprekend. Sinds 2012 zijn de regels namelijk versoepeld (doel: vermindering aantal loze meldingen), in die zin dat directe doormelding in circa vijftig procent van de gebouwen niet meer is vereist. Met als gevolg minder verplichte oplegging van brandmeldpanelen. Teamleider Sales Ad Smits van brandpanelenproducent Pneuman BV uit Volendam: “Ik heb vraagtekens bij de versoepeling. De veiligheid in gebouwen zal hoe dan ook afnemen. Maar verplicht of niet: er blijkt in toenemende

Pneuman-paneel Centraal Station Amsterdam.

mate vraag te bestaan naar brandmeldpanelen, maar dan vormgegeven als een digitaal multifunctioneel paneel. En dat hebben wij nu ontwikkeld.”

BRANDBEVEILIGINGSAUTORITEIT Pneuman is met de ontwikkeling van het paneel niet over een nacht ijs gegaan. Overlegd werd er met vrijwel elke brandbeveiligingsautoriteit. En met succes - het is een betrouwbaar en certificeerbaar paneel geworden dat communiceert met alle bekende merken brandmeldcentrales. Smits: “In alle bescheidenheid: wij hebben een naam op te houden. Pneuman is al meer dan dertig jaar marktleider in productie van gecertificeerde brandpanelen. Ik bedoel: ieder ICT-bedrijf kan een digitaal paneel maken, maar waar het om draait is ervaring met belanghebbenden en certificerende partijen.”

WERKBAAR Smits doelt onder meer op Pneumans’ lidmaatschap van de Expertcommissie NEN 2535. Hoofddoel van de commissie is invloed te kunnen uitoefenen op realisatie van werkbare normen. Want al verricht de normeninstelling goed werk, soms kunnen zaken ook praktischer worden geregeld. Smits: “Niet alle normen zijn even werkbaar. Hierdoor komt formele certificering vaak niet goed van de grond. Techniek staat niet stil, certificatie zal altijd achter de feiten aan blijven lopen. Wij pleiten daarom voor voorwaarden in plaats van vereisten. Zodat innovatieve ontwikkelingen kunnen blijven doorgaan.” ❚

Digitaal brandmeldpaneel in nieuwe terminal Den Haag.

INSTALLATIE & BOUW | 101

THEMA | Brandpreventie en Brandveiligheid

OPTIMALE PASSIEVE

BRANDWERENDHEID

De BIS Brandwerende Systemen van Walraven bestaan uit diverse afdichtingsproducten voor passieve brandbescherming van werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. Het assortiment omvat diverse typen brandmanchetten en afdichtingsmaterialen voor het brandwerend, rookdicht en geluidsisolerend afwerken van:

102 | INSTALLATIE & BOUW

• Buis- en kabeldoorvoeringen • Dilatatievoegen, bouwnaden en holle ruimtes • Verlichtingsarmaturen voor verlaagde plafonds en contactdozen voor brandwerende wanden

De kracht van de BIS Brandwerende Systemen zit hem in het gecombineerde gebruik van de gecertificeerde BIS Pacifyre® en Tangit FP-producten.

Alsmede: • Diverse op brandveiligheid geteste bevestigingsproducten

Een product uit het assortiment BIS Brandwerende Systemen is de BIS Pacifyre® EFC Brandmanchet. Deze manchet maakt het mogelijk om meerdere

MAAK ZELF EEN BRANDMANCHET VOOR ELKE Ø BUIS

THEMA | Brandpreventie en Brandveiligheid

doorvoeringen van verschillende buisdiameters brandwerend af te dichten met behulp van één product. Met de BIS Pacifyre® EFC Brandmanchet kunt u in een mum van tijd maatwerk leveren. Deze opbouwmanchet is geschikt voor zowel brandbare tot Ø160 mm als niet-brandbare leidingsystemen tot Ø108 mm met brandbare isolaties tot Ø100 mm dik. Het innovatieve ontwerp maakt het zelfs mogelijk om bijzondere toepassingen af te dichten. Denk bijvoorbeeld aan doorvoeringen met een nulafstand of buisdoorvoeringen in een hoek. Rookdicht en brandwerend inmortelen De ruimte rondom doorvoeringen ≤100 mm kunnen met BIS Pacifyre® Brandwerende FPM Mortel afgedicht worden. Deze mortel is speciaal geschikt voor het afdichten van openingen rondom buis- en kabeldoorvoeringen in steenachtige wanden en vloeren. Daarnaast is het bijzonder geschikt om brandkleppen, ventilatiekanalen en brandwerende deuren rookdicht en brandwerend in te mortelen. Voor een eventuele restopening tussen buis en wand of tussen buis en vloer van ≤25 mm kan Tangit® FP 430 Brandwerende Acrylaat Kit gebruikt worden, of Tangit® FP 550 Brandwerend Schuim voor restopeningen van ≤50 mm of 1225 cm2. Daarnaast biedt Walraven producten als de BIS Pacifyre® MK II Brandmanchet; een gemakkelijk te installeren inbouwmanchet voor het maken van 60 minuten brandwerende buisdoorvoeringen. De BIS Pacifyre® AWM III Brandmanchet is zeer geschikt voor renovatieprojecten of andere situaties waar geen ruimte is voor een inbouwmanchet of brandwerend band. Een ander product uit het assortiment is de BIS Pacifyre® IWM III Brandwerend Band; deze band is zelfklevend, plakt op vrijwel elke kunststof buis en is ook in vochtige omgevingen te gebruiken.

ANTWOORD OP AL UW BRANDWERENDE VRAAGSTUKKEN Walraven heeft, naast het uitgebreide brandwerende productassortiment, sinds kort het handzame en overzichtelijke ‘Handboek Brandveilig doorvoeren en bevestigen’ ontwikkeld.

Voorbeelden BIS Pacifyre® MK II Brandmanchet toepassingen.

'DE KRACHT VAN DE BRANDWERENDE SYSTEMEN ZIT HEM IN HET GECOMBINEERDE GEBRUIK VAN DE GECERTIFICEERDE BIS PACIFYRE® EN TANGIT FP-PRODUCTEN'

Onderwerpen als de huidige weten regelgeving (conform Bouwbesluit 2012) en het testen en certificeren van de brandwerende producten/systemen worden in het handboek toegelicht. Tevens staat de toepassing van onze BIS Brandwerende Systemen duidelijk en volledig beschreven. Aan de hand van overzichtelijke selectieschema’s, uitgebreide systeem- en productinformatie, altijd geredeneerd vanuit de praktijksituatie. Met het Handboek ‘Brandveilig doorvoeren en bevestigen’ is iedere vakman zélf in staat om elke buis- en kabeldoorvoering gegarandeerd brandveilig af te dichten.

Middels een aantal stappen worden er een of meerdere systeemoplossingen* geadviseerd, bestaande uit een combinatie van een BIS Pacifyre® Brandmanchet of Brandwerend Band en Tangit afdichtingsmateriaal. Alle getoonde uitkomsten zijn door iedere professional gemakkelijk te plaatsen en daarbij, mits toegepast volgens de montage-instructies, als systeem gecertificeerd. Hiermee wordt volledig voldaan aan de actuele regelgeving op het gebied van brandveiligheid (het Bouwbesluit 2012) en is het als persoon of organisatie niet nodig om gecertificeerd te zijn.

Geïnteresseerd? U kunt het Handboek digitaal inzien of gratis aanvragen via www.walraven.com.

De BIS Brandwerende Systemen Selector is beschikbaar voor iOS en Android. U kunt de app nu downloaden in de appstore!

NIEUW: BIS BRANDWERENDE SYSTEMEN SELECTOR APP! Naast het Handboek biedt Walraven een handige brandwerende app: de BIS Brandwerende Systemen Selector! Deze praktische tool maakt het mogelijk om snel en eenvoudig een brandwerende oplossing te selecteren voor buis- en kabeldoorvoeringen door wanden en plafonds. Met de app heeft u altijd de oplossing bij de hand!

*Alle geboden oplossingen zijn alleen toepasbaar voor de Nederlandse markt.

MEER INFORMATIE? Kijk voor meer informatie over onze BIS Brandwerende Systemen, het Handboek ‘Brandveilig doorvoeren en bevestigen’ en de BIS Brandwerende Systemen Selector op onze website: www.walraven.com. ❚

Voorbeelden BIS Pacifyre® EFC Brandmanchet toepassingen.

INSTALLATIE & BOUW | 103

THEMA | Brandpreventie en Brandveiligheid

Het antwoord op al uw brandwerende vraagstukken! Handboek Brandveilig doorvoeren en bevestigen

■ Duidelijke praktijksituaties ■ Overzichtelijke selectieschema‘s ■ Uitgebreide productinformatie ■ Conform Bouwbesluit 2012

Nieuw!

BIS Brandwerende Systemen Selector De app waarmee u snel en eenvoudig het juiste brandwerende systeem kiest voor de meest gangbare buis- en kabeldoorvoeringen.

Sprinkler activering.

Kijk op onze website voor meer informatie: www.walraven.com/qr/brandwerend

THEMA | Brandpreventie en Brandveiligheid

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Vis Brandwerende Afdichtingen

BRANDWEREND AFDICHTEN Brandscheidingen worden vaak onderbroken door bijvoorbeeld kabelgoten, leidingen en allerlei kanalen. Het is zaak deze sparingen brandwerend af te dichten om aan de vereiste brandwerendheid te voldoen, zodat personen en goederen optimaal beschermd zijn tegen brand, rook en explosiegevaar. Marcel van der Meijs van Vis Brandwerende Afdichtingen komt in de praktijk veel situaties tegen, waarvan de kwaliteit van de afdichtingen toch wel een graadje omhoog zou kunnen.

partijen het hoofd erover moeten buigen. Vaak zien we dat dit door een andere constructie vanaf de tekentafel, heel anders had gekund.” Bij het brandwerend afdichten van doorvoeren, geven we altijd eerst de verschillende mogelijkheden aan en adviseren welk product het best past bij de vraag op dat moment, vervolgt Van der Meijs. “Aan alle producten die we inzetten hangt een attest en een rapportage vast. Na afloop van de werkzaamheden wordt de sparing en brandwerende afdichting in ons digitaal logboek opgenomen. We maken een sparingkaart van elke afdichting met daarin gegevens als datum, locatie, type sparing en brandwerendheid. Tevens wordt er een foto toegevoegd. Opdrachtgevers zijn verzekerd van een gecertificeerde afdichtingen en kunnen online via een webportal het logboek inzien.”  Behalve het aanbrengen van brandwerende voorzieningen, houdt Vis Brandwerende Afdichtingen zich ook bezig met het brandwerend bekleden van betimmeringen en staalconstructies, alsmede het treffen van brandpreventieve maatregelen in lucht- en ventilatiesystemen en kanalen. ❚

• Brandwerend afdichten van doorvoeringen • Staal brandwerend coaten • Gebouwinspecties • Staal brandwerend bekleden • Onderhoud

Br a af ndw di e ch re tin nd ge e n

Vis Brandwerende Afdichtingen is gespecialiseerd in het maken van sparingen en het achteraf brandwerend afwerken daarvan. “Denk hierbij aan het afdichten van doorvoeren en sparingen in wanden en vloeren, maar ook het brandwerend afwerken van een hoofddraagconstructie,” vertelt Van der Meijs. “Voor nieuwbouw is het Bouwbesluit 2012 nog steeds van kracht, maar bij gebouwen van vóór die tijd wordt het spannender. Het merendeel van de gebouwen voldoet niet aan het laatste Bouwbesluit, maar tot het rechtens verkregen niveau. En dan gelden er andere regels, die op meerdere manieren geïnterpreteerd kunnen worden. De praktijk leert, dat dat veelal ook het geval is. Ook tijdens nieuwbouw komen we facetten tegen waarbij wij veelal een afdichting moeten aanbieden op basis van een, ons inziens, gelijkwaardigheid. Veelal een kostbare situatie in uitvoering en tijd doordat meerdere

Klopperman 6, 2292 JD Wateringen T 0174 285170 F 0174 285171 E brand@vistech.nl www.vistech.nl www.brandwerendeafdichtingen.nl

INSTALLATIE & BOUW | 105

THEMA | Klimaat Brandpreventie en Ventilatie en Brandveiligheid

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Cegelec Fire Solutions

PGS 15 STELT STRENGE EISEN AAN BEHEERS- EN BLUSSYSTEMEN Sinds de brand bij Chemie-Pack in Moerdijk is er veel te doen geweest op gebied van brandveiligheid, vooral op het gebied van de opslag van gevaarlijke stoffen. Dergelijke stoffen moeten conform de richtlijn ‘Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen deel 15’ (PGS 15) worden beveiligd tegen brand. Afhankelijk van het geëiste beveiligingsniveau, is een beheers- of blussysteem vereist. De PGS 15 is een richtlijn voor alle bedrijven die gevaarlijke stoffen produceren en/of opslaan, vertelt Werner van Kempen, accountmanager bij Cegelec Fire Solutions. “Van de productie en opslag van brandbare gassen, vloeistoffen en vaste stoffen zoals propaan, benzine en lucifers tot oxiderende stoffen zoals magnesium. De richtlijn geeft aan welke vorm van beveiliging een bedrijf moet treffen, om bij eventuele brand de gevolgen tot in de kiem te smoren.” De brandbare vloeistoffen die vallen onder de PGS 15 richtlijn, hebben bijvoorbeeld een laag vlampunt, vertelt hij. “Hierdoor ontbranden de stoffen niet alleen snel, ook het verspreidingsrisico is groot.” Om een eventuele brand beheersbaar te houden, zijn in de PGS 15 richtlijnen opgenomen voor de hoeveelheid stoffen die opgeslagen mogen worden en de maatregelen die nodig zijn om pand en omgeving te beschermen. “Die maatregelen kunnen variëren van aanvullende, niet-automatische blusinstallaties waarbij handmatig ingegrepen kan worden, tot volledig geautomatiseerde blussystemen die een eventuele brand niet alleen detecteren, maar ook automatisch blussen. Met name die geautomatiseerde systemen zijn onze tak van sport.”

106 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Brandpreventie en Brandveiligheid

Cegelec Fire Solutions adviseert, ontwerpt, installeert en onderhoudt sprinklerinstallaties voor met name de industriële sector, vertelt Van Kempen. “De opslag van gevaarlijke stoffen is ons dagelijkse werk. We hebben veel industriële en logistieke bedrijven in onze portefeuille, met wie wij actief meedenken over de beste manier van opslag. Naast het uitgangspuntendocument (UPD), waarin de afspraken tussen bedrijf, bevoegd gezag en eventueel verzekeraar worden vastgelegd en waarin staat welke stoffen op welke manier moeten worden opgeslagen, kunnen we advies uitbrengen over hoe de productie en opslag goed kan worden beveiligd in geval van brand.”

RECENTE PROJECTEN Een actueel project van Cegelec Fire Solutions betreft de opslag van alcohol voor Givaudan in Barneveld, waarbij met ‘outside-air’ generatoren het magazijn volledig wordt gevuld met een hoog expanderend schuim. Vanwege de natuurlijke afbraak van het schuim door de alcohol, wordt het besturingsprotocol aangepast om het schuimniveau in het magazijn in stand te houden. Een ander project is uitgevoerd voor logistiek dienstverlener Wim Bosman in ’s-Heerenberg, vertelt Van Kempen. “We hebben hier een oplossing bedacht voor de opslag van spuitbussen. Spuitbussen moeten volgens de richtlijnen achter gaas worden opgeslagen, zodat in geval van brand het ‘rocketeren’ van de bussen kan worden voorkomen en zodat brand zich niet snel kan uitbreiden. Maar voor de logistiek is dit buitengewoon onhandig. Daarom hebben we hier meerdere, kleinere brandcompartimenten ontworpen. Nog steeds volgens de richtlijnen, maar een stuk praktischer voor Wim Bosman.”

BRANDBEVEILIGING OP MAAT Cegelec Fire Solutions is gespecialiseerd in watergebaseerde blusinstallaties. Van het standaard sprinklerwerk tot blussystemen met water en schuim en lichtschuiminstallaties. “We werken samen met verschillende specialisten in detectiesystemen en blusgassystemen, waardoor we in alle technieken die binnen de PGS gevraagd worden, kunnen voorzien. Hierdoor bieden we altijd een oplossing op maat.” ❚

Cegelec Fire Solutions

Uw beste partner in brandbeveiligingsoplossingen. Waarbij wij u een hoge kwaliteit en veiligheid bieden, met respect voor de mens, de omgeving en het milieu.

Cegelec Fire Solutions NV/SA Industrielaan 27/8 B-9320 Erembodegem Tel. +32 (0)53 84 14 41 www.cegelec.be

Cegelec Fire Solutions BV Laan van Europa 450 NL-3317 DB Dordrecht Tel. +31 (0)78 750 80 00 www.cegelec.nl

INSTALLATIE & BOUW | 107

easydrain.nl

Easy Drain

De enige échte

Xs Nano

Aqua Compact De laagste doucheput met Ø50 !

6 cm

Excentrisch

Ø50

Prijs B.E. € 29,41

Xs Nano

RM&CØ sanitair bv

T +31(0)570 610 071

info@rmsanitair.nl

Compact TAF

rmsanitair.nl

easydrain.nl

S-Line

Volg ons /easydrainnl

PRODUCTREPORTAGE

STIJLVOLLE LUXE DOUCHEGOOT Easy Drain S-Line is een nagenoeg onzichtbare en stijlvolle luxe douchegoot. Uitgevoerd met de perfecte wandaansluiting is de S-Line de verbinding tussen vloer en muur. Met de innovatieve TAF- en WPS-technieken van Easy Drain is uiteraard de kwaliteit gewaarborgd en staan ze garant voor een zorgeloze installatie. Easy Drain S-Line kan toegepast worden in hout- en betonvloerconstructies. Het in hoogte verstelbare roosterframe kan worden ingesteld op een tegeldikte variërend van 7 tot en met 18 mm. De Easy Drain S-Line wordt met omkeerbaar rooster (Tegel/Zero geborsteld) geleverd. Dankzij het unieke WPS-systeem wordt ook nog eens 10 jaar waterdichtheid gegarandeerd. ❚

ENKELE USP’S: • WPS TECHNIEK • 50 MM WATERSLOT • DIRECT TEGEN DE MUUR TE INSTALLEREN • EN 1253 GECERTIFICEERD • TAF-SYSTEEM (TILE ADJUSTABLE FRAME) • MAKKELIJK IN ONDERHOUD • OMKEERBAAR ROOSTER • VERKRIJGBAAR IN DE VOLGENDE MATEN: • 700, 800, 900, 1000 EN 1200 MM. • EASY DRAIN S-LINE BIEDT MINIMALISME IN OPTIMA FORMA

INSTALLATIE & BOUW | 109

AMSTERDAM | Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Van Galen Klimaattechniek

PASSEN EN METEN BIJ NLR-PROJECT IN AMSTERDAM Het NLR-terrein in Amsterdam wordt gekenmerkt door de monumentale panden van architect Maaskant uit het midden van de vorige eeuw. In de loop van de tijd zijn daar gebouwen aan toegevoegd, waardoor een onoverzichtelijk geheel is ontstaan dat niet meer voldoet aan de gebruikseisen van het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR). Het Beverwijkse bouwbedrijf Lokhorst Bouw en Ontwikkeling kreeg de eer om, in een integrale samenwerking met Schoonderbeek Installatietechniek en Van Galen Klimaattechniek, de samenhang te herstellen.

besturing en monitoring van alle bronnen, units, pompen en kleppen.”

De monumentale panden van architect Maaskant worden de komende maanden gerenoveerd. Daarnaast is een uitbreiding van circa 4.800 m² BVO gerealiseerd, naar een ontwerp van INBO architecten. De verschillende gebouwen worden op de eerste verdieping via beglaasde, transparante loopbruggen met elkaar verbonden. De uitbreiding bestaat uit een drielaags kantoor- en faciliteitengebouw en een grote hal voor simulatoren. Kenmerkende elementen zoals de gebogen daken en de betonconstructie van de Maaskantgebouwen, worden op een eigentijdse manier naar de nieuwbouw vertaald.

PASSEN EN METEN Voor het plaatsen van werktuigbouwkundige installaties in het vernieuwde Amsterdamse Lucht-

110 | INSTALLATIE & BOUW

en Ruimtevaartlaboratorium, kreeg Van Galen Klimaattechniek een nogal afwijkende ruimte ter beschikking, vertelt Frank de Vreede namens Van Galen Klimaattechniek. “De installaties moesten worden ingepast in de bestaande kelder van een voormalige windturbine, met een scheve vloer en ronde wanden. Het was een heel gepuzzel om alle installaties, zoals leidingen en kanalen, hier netjes weg te werken.” Bovenop de kelder echter, waar de nieuwbouw werd gerealiseerd, liepen de installatiewerkzaamheden zonder problemen, vertelt hij. “De nieuwbouw is door ons voorzien van inductie-units met koeling en verwarming, met lokaal te bedienen thermostaten. Per ruimte zijn VAV-boxen geïnstalleerd, die de hoeveelheid frisse lucht afstemmen op de vraag. Innovatieve regeltechnieken en flow-sensoren regelen de

Met de ‘bronnen’ doelt hij op de bijzondere, 4-pijps broninstallatie, die zowel over een warmtebron als een koudebron beschikt. “Hiermee wordt het klimaat in de nieuwbouw én in de bestaande bouw geregeld,” vertelt De Vreede. “De terreininstallatie hiertoe is al voorzien. De bestaande bouw is al aangesloten op de WKO-installatie. Voor het laden en ontladen van warmte en koude maakt ieder gebouw gebruik van hybride koelers. Hierbij wordt het water niet verneveld langs de warmtewisselaar, maar sijpelt het erlangs, om legionella geen kans te geven.”

REGELINGEN Ook op het gebied van de elektrotechniek zijn veel duurzame maatregelen doorgevoerd op het NLRterrein. Het verlichtingsniveau bijvoorbeeld wordt optimaal geregeld door zowel daglicht- als afwezigheidsregeling.

AMSTERDAM | Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium

“Buiten de geïntegreerde lichtregeling wordt er voor de gebouwen op het NLR terrein bijzondere aandacht besteed aan de beveiligingsinstallaties,” vertelt Willem Heij, directeur van E-installateur Schoonderbeek Installatietechniek. “In de diverse gebouwen wordt een nieuwe brandmeldinstallatie aangelegd, waarbij de centrales van de gebouwen in een netwerk worden geplaatst. Verder zijn, vanwege de aard van de werkzaamheden op het NLR-terrein, specifieke eisen gesteld aan het security management. Het huidige systeem wordt in zijn geheel vervangen. Bijzondere onderzoeksruimten worden ingericht met voorzieningen voor speciale spanningen, zoals deze ook in de vliegtuigindustrie worden gebruikt.” Een zonweringsinstallatie voorkomt dat het gebouw teveel opwarmt. De nieuwbouw

wordt naar verwachting begin mei opgeleverd, direct daarna wordt gestart met de renovatie van de bestaande gebouwen. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER PROJECTMANAGEMENT/ DIRECTIEVOERING ONTWERP CONSTRUCTIE ADVIES UITVOERING INSTALLATIES

BOUWPERIODE

Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium Royal Haskoning Inbo (nieuwbouw), Wessel de Jonge Architecten (renovatie) Beton Geelen Beton, Staal Derks staalconstructies Valstar Simonis (installaties), Pieters Bouwtechniek (constructie) Lokhorst Bouw & Ontwikkeling Beverwijk Schoonderbeek installatietechniek (E), Van Galen klimaattechniek (W), TE Connectivity maart 2014 – maart 2016

Projectinfo FLEXIBELE NETWERKVERBINDINGSOPLOSSING Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) in Amsterdam maakt al jaren gebruik van de verbindingsoplossingen van TE Connectivity. Met de uitbreiding en nieuwbouw van het gebouwenensemble, is ook de communicatie-installatie uitgebreid. Schoonderbeek Installatietechniek heeft de installatiewerkzaamheden hiertoe verzorgd. Het toegepaste bekabelingssysteem betreft het modulaire AMP Communications Outlet(AMP CO) systeem, een uniek en zeer flexibel systeem, waaraan onder andere telefonie, computer en CATV aan gekoppeld kunnen worden, vertelt Jan Zeeman, projectmanager bij TE Connectivity. “Het hart van het systeem wordt gevormd door een installatiekit, met een 8 positie card edge connector ten behoeve van de afmontage van (on)afgeschermde kabels voor Cat.5E tot en met Cat.7A. Enkele en dubbele adapter inserts zijn beschikbaar om in de card edge connector in te pluggen; dit zowel op de werkplek als in het patchpaneel.” Collega-projectmanager Simon Renardel de Lavalette vult hem aan: “De dubbele adapter insert maakt het mogelijk om ‘cable sharing’ toe te passen, waarbij twee of meer applicaties op één kabel kunnen worden toegepast. Computerdata en telefonie of computerdata, telefonie en CATV kunnen over één kabel lopen, zonder dat een installateur hier extra voorzieningen voor hoeft te treffen. Dit voorkomt verstoring op de werkplek. Bovendien hoeft hierbij 50% minder kabel en connectors geïnstalleerd te worden.”

INSTALLATIE & BOUW | 111

INSTALLATIE & BOUW VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT

BEL VOOR

INFORMATEER IE 0 495 - 450 0

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

SMART SOLUTIONS FOR OFFICE NETWORKS

TE Connectivity connects people and technology across office networks all over the world. Our flexible and future proof solutions enable your network to adapt to your evolving needs. This is particularly true of the AMP CO modular copper cabling system. The AMP CO cabling system is a high-performing office solution designed to address current and future business requirements in the most cost-effective manner. The unique open architecture enables high levels of modularity which allows you to re-configure multiple applications without re-cabling your permanent link. 320463

TE Connectivity Nederland BV, Rietveldenweg 32, 5222 AR ‘s-Hertogenbosch Tel: +31 73624 6211 Mail: BNL.netconnect@te.com Web: www.te.com

EVERY CONNECTION COUNTS 320463- AMP CO Ad.indd 1

09/04/2015 09:06

EINDHOVEN PLAATSNAAM | Spilcentrum| Projectnaam Drents Dorp

Tekst: Roel van Gils

SPELEN, INTEGREREN EN LEREN

Het nieuwe Spilcentrum (SPelen, Leren en Integreren) Drents Dorp is een brede school waar onderwijs en welzijn samenkomen. De opstartfase kenmerkte zich vooral door aanpassingen in het ontwerp om bezuinigingen te kunnen doorvoeren., maar ondanks het beperkte budget, is er behoorlijk wat techniek geïntegreerd, en ook nog gekoppeld aan elkaar. Het spilcentrum is een multifunctioneel complex, met name bedoeld voor bewoners van het Drents Dorp in Eindhoven. In het complex bevindt zich naast een basisschool ook een kinderdagverblijf, een buitenschoolse opvang, een peuterspeelzaal en een sportvoorziening. Daarnaast is voorzien in een consultatiebureau en een ruimte voor jongerenwerk. “Nadat ons het werk werd gegund als E-installateur, naast W-installateur Immens,

heeft de gemeente ons gevraagd mee te denken over alternatieven om binnen het budget te blijven,” vertelt John Tieleman namens Van Dijnsen Installatiewerken.

COMPLEET GEAUTOMATISEERD  Van Dijnsen Installatiewerken heeft een KNXsysteem uitgerold waarop onder meer de verlichting wordt gestuurd, de zonwering, de

overwerktimers ten behoeve van de luchtbehandeling, de toegangscontrole, de terreinverlichting, et cetera. “Eigenlijk een compleet geautomatiseerde installatie,” stelt Tieleman. “Besparingen zijn gerealiseerd op alternatieve installaties, zoals een alternatieve verlichting en een alternatieve brandmeld- en inbraakinstallatie, uiteraard wel met behoud van functie en kwaliteit.” ›

INSTALLATIE & BOUW | 113

EINDHOVEN | Spilcentrum Drents Dorp

Projectinfo

'Een bijzonder kleurrijk complex, gezien zijn vormgeving, inrichting en de installaties' Immens Installatietechniek was verantwoordelijk voor de W- en S-installaties in het spilcentrum. “We hebben een WKO-installatie aangelegd met als voordeel dat de verschillende gebouwdelen apart gekoeld en verwarmd kunnen worden,” zegt Jeroen den Otter van Immens Installatietechniek. “De installatie is opgezet alszijnde een 4-pijpsinstallatie, maar in het veld hebben we het uitgevoerd als een 2-pijpssysteem om ruimte te besparen. Het geeft wel de mogelijkheid om de sporthal te koelen en tegelijkertijd het kinderdagverblijf te verwarmen. De warmtepomp levert 75 kW, maar we kunnen nog maximaal 90 kW

bijverwarmen met twee HR cv-ketels.” De installatie is verder voorzien van een luchtbehandelingskast met warmtewiel en koelblok op het dak. De luchtbehandelingskast heeft een capaciteit van 25.000 m3/uur en is uitgerust met variabele volumeregelaars. “Naar gelang de vraag kunnen we op basis van CO2-detectie per gebruiker op- of aftoeren,” zegt Den Otter. “Daarnaast hebben we ook het sanitair verzorgd, waaronder veel kindersanitair met onder meer verspringende wastafelbladen.” Al met al een bijzonder kleurrijk complex, gezien zijn vormgeving, inrichting en de installaties, besluiten beide heren. ❚

Bouwinfo  OPDRACHTGEVER Gemeente Eindhoven  DMV Architecten  ARCHITECT INSTALLATIES Van Dijnsen Installatiewerken, Breda (E); Immens

BOUWPERIODE

114 | INSTALLATIE & BOUW

Installatietechniek, Sint-Michielsgestel (W en S), Kamstrup, Montage Garant oktober 2013 - juli 2014

THUISWEDSTRIJD In het nieuwe Spilcentrum Drents Dorp heeft MG Vloerverwarming zorggedragen voor het aanbrengen van de vloerverwarming. Voor de partij uit Mierlo bijna een thuiswedstrijd. Jacco van der Poel van MG Vloerverwarming licht een en ander toe. “We zijn door Immens Installatietechniek benaderd en hebben vervolgens de engineering en het tekenwerk ten behoeve van het verwarmen en koelen op ons genomen,” zegt Van der Poel. “Vanwege de anhydrit gietvloer is gekozen om de vloerverwarming te tackeren, waarbij de slangen met grote 'nieten' rechtstreeks worden gemonteerd op de tackerplaten, vergelijkbaar met de werkwijze bij het project BMV Aldenhof waaraan we ook hebben meegewerkt. In het spilcentrum is het aanbrengen van de tackerplaten en het monteren van de randisolatie echter door derden uitgevoerd. Vervolgens hebben we de verdelers aangebracht en afgevuld met water en de regeling voor het verwarmen en koelen geplaatst. Het gaat om kunststof basic verdelers, zonder pomp. De buis die in het Spilcentrum is toegepast is van het type PE-RT, 16x2. In totaal is er zo'n 10.500 meter aan buis verwerkt op een oppervlakte van 1.800 m2.”

Meters uitlezen met een smartphone Flexibel en economisch meterstanden collecteren Uitlezen van warmteen watermeters is eenvoudiger dan ooit. READy â&#x20AC;&#x201C; gebaseerd op draadloze uitlezing met een smartphone â&#x20AC;&#x201C; maakt het mogelijk om met een enkele druk op de knop de meters uit te lezen zonder tussenkomst van de huurders. Hierdoor krijgt u snel betrouwbare meterstanden tegen lage kosten. READy is eenvoudig te installeren, te configureren en te gebruiken met warmteen watermeters van Kamstrup. Medewerkers van Kamstrup willen u graag adviseren om de juiste oplossing te kiezen. Neem vandaag nog contact op via 0314 820 900 of info@kamstrup.nl. kamstrup.com/ready Vanaf januari 2015 heeft Kamstrup een nieuwe visuele identiteit. Lees meer hierover op kamstrup.com/new-identity.

PLAATSNAAM ZEEWOLDE | Distributiecentrum | Projectnaam Wolter Koops

Tekst: Roel van Gils, Beeldmateriaal: Robert Aarts

INNOVATIEF DISTRIBUTIECENTRUM  Vorig jaar heeft Wolter Koops Internationale Transporten in Zeewolde een gloednieuw distributiecentrum in gebruik genomen, bestaande uit een kantoorpand met paviljoen, een werkplaats met washal en een grote koel/vries open overslaghal. Het distributiecentrum is voorzien van allerhande moderne snufjes, zoals een systeem voor hergebruik van restwarmte en een heuse truckscanner. Van Dalen Installatietechniek heeft zorggedragen voor het ontwerp en de invulling van de W- en E-installaties, conform BREEAM Very Good kwalificatie.  Volgens André Roetert Steenbruggen, directeur van Van Dalen Installatietechniek, maakt Wolter Koops al jaren gebruik van de diensten en expertise van Van Dalen. “Middels een engineeringsopdracht zijn we in 2013 gevraagd te participeren in het bouwteam om te adviseren over de installaties en het ontwerp te maken. In alle gebouwgebonden W- en E-installaties hebben we een aandeel in gehad, behalve de koelinstallatie in het vrieshuis. We hebben de installaties uitgelegd aan de hand van de duurzaamheidsambitie van Wolter Koops. Dat betekent voor de E-installatie bijvoorbeeld de toepassing van LED-verlichting en een verregaande lichtsturing geregeld door het gebouwbeheersysteem en touchscreens met schakelscenario's. Alle verlichting wordt boven-

116 | INSTALLATIE & BOUW

dien gestuurd op aanwezigheidsdetectie en 's nachts wordt de terreinverlichting minimaal vijftig procent gedimd.”

gebruikt om het water in de wasvoorziening alvast voor te verwarmen. De capaciteit van deze wasvoorzieningen bedraagt liefst twaalf trucks per uur.”

Van Dalen Installatietechniek heeft aan het gebouwbeheersysteem ook onder meer de zonwering en klimaatsturing gekoppeld. “Alle ruimtes kunnen individueel ingeregeld worden, maar worden overruled door het gebouwbeheersysteem. Voor het klimaat in de kantoren en de werkplaats maken we gebruik van de restwarmte van het vrieshuis. Warmte met een temperatuur van zo'n 35 tot 40 graden Celsius wordt niet naar buiten afgeblazen, maar gebruikt om de vloerverwarming aan te sturen. Behalve in de kantoren, is ook in de werkplaats vloerverwarming aangelegd tot zelfs in de smeerputten toe. De restwarmte wordt ook

Overgenomen van de veerboten naar Groot-Brittannië is de toegangspoort met scanner. Iedere truck wordt uitvoerig gescand, zowel bij het op- als afrijden van het terrein. Op die manier wordt de staat van de trucks nauwlettend in de gaten gehouden.   Volgens André Roetert Steenbruggen is het distributiecentrum in rap tempo uit de grond verrezen. “In november 2013 werd gestart met de bouw, terwijl de kantoren voor de bouwvakvakantie in 2014 al in gebruik konden worden genomen. Dat vroeg een zeer strakke planning en een optimale afstemming tussen alle partijen in het bouwteam.” ❚

ZEEWOLDE | Distributiecentrum Wolter Koops

Projectinfo REGELINSTALLATIE ‘VERY GOOD’ Met een nieuw vrieshuis, kantoor, werkplaats, wasstraat en expeditieruimte is transportbedrijf Wolter Koops klaar voor de toekomst. De logistieke campus in Zeewolde is duurzaam gebouwd, werd daarvoor onderscheiden met het BREEAMcertificaat ‘very good’. Mede dankzij het door BRControls vervaardigde en geïnstalleerde gebouwbeheerssysteem. Ook voor de meer ingewijde blijft het een bijzonder stuk techniek: een gebouwbeheerssysteem waarmee gebouwinstallaties vanaf welke locatie ter wereld ook kunnen worden in-, bij- en afgesteld. Zoals de regeltechniek die de Zwolse regeltechniekproducent BRControls BV onlangs installeerde voor het nieuwe logistieke transportcentrum Wolter Koops in Zeewolde: web-based en ontwikkeld volgens de laatste technieken. Salesmanager Harry Peters: “In het gebouw zitten enkele hele duurzame elementen. Vrijgekomen restwarmte van het vrieshuis wordt bijvoorbeeld aangewend voor verwarming van kantoren en de werkplaats. Dat onze regeltechniek aan het beoogde BREAAM-certificaat heeft bijgedragen, maakt het natuurlijk een dankbare opdracht.” BRControls ontwikkelde voor het centrum zowel de regelkasten als de daarop geïnstalleerde software. Op het gebouwbeheerssysteem is behalve de klimaatinstallatie, ook de zonwering aangesloten - belangrijk volgens Peters, omdat geautomatiseerde daglichtregeling bijdraagt aan minder verbruik van koelenergie. Ook individueel wijzigen is mogelijk, dit gebeurt met naregelmodules die in de verschillende ruimten zijn opgehangen. BRControls verkreeg de opdracht van Van Dalen Installatietechniek uit Twello. Het bedrijf installeerde voor Koops zowel de werktuigbouwkundige- als elektrotechnische installaties. En de samenwerking verliep prima, zegt Peters. “Ook voor hun was dit een mooi werk. Je doet zoiets samen, de een kan niet zonder de ander. Hier ging een en ander vlekkeloos.” Individueel instelbaar voor klimaat en zonwering.

Bouwinfo    ARCHITECT INSTALLATIES BOUWPERIODE:

Bronsvoort Blaak, Amerongen Van Dalen Installatietechniek, BRControls november 2013 - juli 2014

De logistieke campus.

INSTALLATIE & BOUW | 117

PLAATSNAAM||Prins AMSTERDAM Projectnaam en Keizer

tekst: Sjoerd Meuleman Tekst:

Groots werk in korte tijd

Prins Keizer, het voormalige ABN hoofdkantoor aan de Amsterdamse Vijzelstraat, is ingrijpend veranderd. In twaalf maanden tijd onderging het monument een metamorfose tot een representatief bedrijfsverzamelgebouw voor huurders in het hogere segment. Terberg Totaal Installaties uit Utrecht realiseerde voor het gebouw de E-, W- en sanitaire installaties. Een groot werk met veel facetten op een aansprekende locatie: zie hier de ingrediënten die de klus voor Terberg Totaal Installaties BV tot iets bijzonders maakte. Bovendien gerealiseerd in een korte tijdspanne, benadrukt projectleider Wouter Wesselingh. “Verbouwingen of renovaties laten zich veel minder makkelijk plannen dan nieuwbouw. Hier moest veel gebeuren, waaronder ook enkele complexe onderdelen. Vrijwel alles als zichtwerk, dus zijn we trots dat de klus binnen de planning is geklaard.” Terberg begon met het installatiewerk in juli 2014. Twaalf maanden later kon het werk definitief worden opgeleverd.

ZICHTWERK Terberg installeerde de Prins Keizer met zowel de werktuigbouwkundige, elektrotechnische als sanitaire installaties. De meeste aandacht ging uit naar de klimaatinstallatie. Deze is uitgevoerd als totaalsysteem, bestaande uit een gecombineerd verwarming/koeling/ventilatiesysteem dat via inductie-units lucht verspreidt in de verschillende ruimtes. Wesselingh: “Het systeem is voorzien

118 | INSTALLATIE & BOUW

van lagetemperatuurverwarming, is dus zuinig en comfortabel tegelijk. Ook de op sommige locaties als aanvulling fungerende gecombineerde vloerverwarming/koeling draait op diezelfde lage aanvoertemperaturen.” Een complicerende factor voor Terberg was het ontbreken van systeemplafonds. Dit hield in dat aan het monteren van de diverse onderdelen hoge esthetische eisen werden gesteld. Ook werd het gebouw voorzien van een WKO-installatie. Dit ter bevordering van duurzaamheid.

EXPERTISE Ook qua elektra zijn er enkele mooie dingen te zien. Bijzonder is de hoogfrequente verlichting in de kantoorruimtes. De armaturen zijn voorzien van daglichtregeling en bewegingscensoren, met als doel economischer verbruik van lichtbronnen. Verder installeerde Terberg de brandbeveiliging, ontruiming, toegangscontrole, datavoorzieningen en de voeding voor de zonnewering. Alle onderdelen zijn aangesloten op het beheersysteem, zijn dus op afstand te monitoren en eventueel aan te passen.

Al met al beschouwt Wesselingh het werk als een dat bij Terberg past. Het bedrijf werd vanaf het begin betrokken, er waren kansen voor inspraak en alternatieven. “Het is de meerwaarde die ons bedrijf levert. Hier konden we onze expertise kwijt.” ❚

Bouwinfo  OPDRACHTGEVER Borghese Real Estate, Nijkerk

UITVOERING Pleijsier Bouw, Nijkerk

ADVIES TBI, IJsselstein

INSTALLATIES Terberg Totaalinstallaties, Utrecht

BOMENERGIESYSTEEM BRON Technologie, IJsselmuiden

START BOUW juli 2014

OPLEVERING juli 2015

AMSTERDAM | Prins en Keizer

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeldmateriaal: Bron Technologie

BODEMENERGIE IN ACHTERTUIN Aannemers hebben ermee te maken, net als gevelbouwers, grondwerkers en ook installateurs van bodemenergiesystemen: de logistieke complexiteiten van bouwen in de binnenstad. Zo ook met de renovatie van Prins en Keizer, het voormalige ABN hoofdkantoor in de Amsterdamse Vijzelstraat. Bron Technologie uit IJsselmuiden realiseerde hiervoor een bodemenergiesysteem in letterlijk de achtertuin van het pand. een beter product. Belangrijk is dan wel secuur te plannen, want ook uitgekomen grond dient bijvoorbeeld direct te worden afgevoerd.”

MAATGERICHTE AFSTEMMING

Weinig ruimte in achtertuin.

Monobron in praktijk.

Normaal gesproken schat hij benodigd te hebben een kleine 800 m2, hier moest het gebeuren op circa een kwart. Te begrijpen dat projectmanager Hessel Kok het gerealiseerde bodemenergiesysteem - ook wel warmtekoudeopslag genoemd - van kantoorpand Prins Keizer beschouwt als een waar huzarenstuk. In hartje Amsterdam, met daardoor alle logistieke hangijzers van dien. Kok: “Ons werk vraagt meer ruimte dan dat de meesten denken. Op nieuwbouwlocaties is dat meestal geen probleem, daar kunnen we ons materieel, de waterbassins en uitgekomen grond gemakkelijk kwijt. Hier moest alles aan- en afgevoerd worden volgens het just-in-time principe.”

het terrein. Kok: “We leveren pas aan, zodra het moment van plaatsen daar is. Dat bespaart tijd en ruimte, bovendien krijg je van prefabricage

Eveneens in de opdracht zat de in de kelder geplaatste SKID, met daarop voorgemonteerde techniekonderdelen voor beheersing van gebouwzijdige waterstromen. Ook dit onderdeel werd in eigen beheer gefabriceerd en vervolgens kant-en-klaar op de bouwplaats aangeleverd. Bijzonder, volgens Kok, want normaal gesproken zijn dat elementen die de installateur meeneemt. “We maken ook standaard SKID, maar deze is speciaal voor dit werk gefabriceerd als zogeheten refit-SKID. Eigenlijk proberen we onze werkzaamheden altijd af te stemmen, precies zoals de opdrachtgever wil. Daarvoor hebben we zowel de knowhow als engineeringscapaciteit in huis.” ❚

PREFABRICAGE Bron Technologie installeerde voor het pand een zogeheten mono-bronsysteem. Dit houdt in dat beide bronnen en stijgleidingen werden geïnstalleerd in een en hetzelfde boorgat (diameter 700 mm). Eveneens ruimtebesparend was de manier waarop er te werk werd gegaan: volgens de elementen-bouwmethode, een manier van werken volgens lean-methodieken, met als kenmerken zelf geprefabriceerde onderdelen en geen opslag op

Technische Ruimte onder Prins Keizer.

INSTALLATIE & BOUW | 119

OLDENZAAL | Locatie Molenkamp Zorggroep Sint Maarten

ZORGGROEP SINT MAARTEN UITGEBREID EN GEMODERNISEERD Voor de locatie Molenkamp van Zorggroep Sint Maarten heeft Unica de gehele werktuigbouwkundige installatie aangelegd. Naast verwarming betrof dit vooral de ventilatiesystemen en het waterleidingsysteem. De werkzaamheden strekten zich uit over een periode van drie jaar. Daarin zijn 65 appartementen gebouwd, evenals vijf groepswoningen voor elk acht psycho-geriatrische bewoners. Ook zijn er vier bestaande appartementen verbouwd. Tot slot is een nieuwe keuken gebouwd met uitgifte van maaltijden in het restaurant van de Molenkamp. In de zomer van 2014 zijn de werkzaamheden afgerond. De grootste afzonderlijke installatie betreft de verwarming. Het gaat om een systeem voor warmte/koudeopslag. Dit is een gesloten systeem dat warmte en koude uitwisselt met de bodem onder de Molenkamp. In de tuin en onder de gebouwen zijn 75 boringen verricht tot 100 meter diepte. De warmte wordt uit dit leidingenstelsel onttrokken met behulp van twee warmtepompen van 60 kW en een van 40 kW, die in cascade zijn opgesteld. Zij leveren water van 40 °C voor de lagetemperatuurverwarming. Deze is aangelegd over een totale oppervlakte van 9.000 vierkante meter vloerverwarming. De Molenkamp is in drie fases gebouwd, dan wel gerenoveerd. De appartementen die in de eerste fase zijn gebouwd, zijn korte

120 | INSTALLATIE & BOUW

tijd aangesloten geweest op het oude ketelhuis. De warmtepompen zijn tijdens de tweede bouwfase geïnstalleerd. Vervolgens zijn successievelijk de appartementen en woningen van alle bouwfasen aangesloten op de warmtepompen. Bij het ventilatiesysteem is veel aandacht besteed aan het minimaliseren van het energiegebruik. Om deze reden is een WTWunit geplaatst voor warmteterugwinning in de appartementen. Tijdens de laatste bouwfase is de keuken gebouwd. Voor de ventilatie hiervan en van de eetruimte is een luchtbehandelingskast toegepast. Tot de werkzaamheden in de Molenkamp behoren ook zaken als de aanleg van het drinkwaterstelsel en de brandwerende doorvoeren en het (op) nieuw isoleren van leidingen en ventilatiekanalen. Unica Hengelo voert installatiewerkzaamheden uit voor een divers palet opdrachtgevers. Zorginstellingen vormen een belangrijke groep opdrachtgevers. Daarnaast werkt Unica Hengelo ook ten behoeve van appartementencomplexen, kantoorgebouwen en andere utiliteitsbouw. ❚

OLDENZAAL | Locatie Molenkamp Zorggroep Sint Maarten

Totaal installatie-advies

Zorggroep Sint Maarten heeft haar locatie Molenkamp de afgelopen jaren uitgebreid en gemoderniseerd. M-TRiX Installatie Adviseurs was voor dit project verantwoordelijk voor het totale installatie-advies. Het bedrijf verzorgde het ontwerp en het bestek, begeleidde de aanbesteding en voerde directie en toezicht over de installatiewerkzaamheden.

• Heeft u een idee of bouwinitiatief en wilt u praten over het

installatieconcept? • Heeft u een installatieprobleem, wenst u een second opinion op een offerte of ontwerp? • Wilt u weten of uw installatie energiezuinig is of goed is

ingeregeld? • Is uw drinkwaterinstallatie wel legionella veilig? • Voldoet uw installatie nog aan de voorschriften? • Wilt u een 3D ontwerp of een uitgewerkt bestek? • Betaalt u niet te veel voor uw energie? • Wordt uw installatie wel goed onderhouden? Postadres: Postbus 458 • 7550 AL Hengelo Bezoekadres: Demmersweg 22 • 7556 BN Hengelo T. +31 85 489 61 51 • E. info@m-trix.nl • I. www.m-trix.nl

De nieuwbouw betrof 65 appartementen en vijf groepswoningen voor elk acht psycho-geriatrische bewoners. Daarnaast maakte de verbouwing van vier bestaande appartementen deel uit van het project. De bouw van een nieuwe keuken met uitgifte in het restaurant van de Molenkamp was uiteindelijk de laatste bouwfase van het durende bouwtraject. De werkzaamheden van M-TRiX betroffen het installatie-advies van alle gebouwgebonden installaties; van riolering tot het verpleegoproepsysteem. Zo is een warmtepompinstallatie met lagetemperatuurverwarming geïnstalleerd. Deze installatie onttrekt warmte aan water dat circuleert in gesloten lussen die tot 100 meter diepte in de bodem lopen. Daarnaast zijn er systemen die specifiek voor de zorg zijn. Door middel van het verpleeg-domotica systeem kan onder andere gesignaleerd worden wanneer een bewoner uit bed stapt en zijn kamer verlaat. Bewoners kunnen zich binnen vrij bewegen, maar mogen wegens hun eigen veiligheid niet zelfstandig naar buiten gaan. M-TRiX Installatie Adviseurs heeft expertise met vele installatiesystemen voor zowel de zorg als andere sectoren. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 121

DEN HAAG | Renovatie Bijenkorf

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeldmateriaal: Guts Installatietechniek

INSTALLEREN TUSSEN BEDRIJVIGHEID DOOR Retail-installaties vragen om secure planningssystematiek. Zoals de installatie van een nieuwe luchtbehandelingskast voor de Haagse vestiging van de Bijenkorf. Onderhoudspartner en retail-specialist GUTS Installatietechniek installeerde de kast voor een groot deel tijdens de incourante uren.

Niet om zomaar even binnen te brengen.

122 | INSTALLATIE & BOUW

DEN HAAG | Renovatie Bijenkorf

Projectinfo VERVANGING LUCHTBEHANDELINGSUNIT In oktober 2014 heeft Holland Heating in samenwerking met GUTS Installatietechniek uit Son een luchtbehandelingsunit vervangen bij de Bijenkorf in Den Haag. “Door de bestaande luchtbehandelingsunit los te koppelen en te demonteren was het mogelijk om de nieuwe unit ter plekke op te bouwen; de zogeheten ‘Stijlen en Panelen’ levering. Dit bleek nodig omdat de ruimte en toegangsdeur niet de mogelijkheid boden om de unit in één deel naar binnen te transporteren,” vertelt Eef van der Velden, accountmanager bij Holland Heating. De ombouw nam drie dagen in beslag. Gedurende deze dagen heeft een ploeg buitendienstmonteurs de unit volledig gereed in bedrijf gesteld. Van de Velden vertelt dat tijdens de ombouw van de unit het Nederlandse warenhuis gewoon open bleef voor het winkelend publiek. “Om de klanten en medewerkers van Bijenkorf zo min mogelijk tot overlast zijn, zijn alle grote componenten met behulp van een mobiele kraan na sluitingstijd toe- en afgevoerd.”

Montagewerk in samenwerking met fabrikant.

'We doen veel voor retail-bedrijven en de Bijenkorf is natuurlijk wel een heel aansprekende klant' Je zou het kunnen bestempelen als een vak apart: het uitvoeren van installatietechnische werkzaamheden terwijl winkelactiviteiten gewoon doorgang vinden. Zo’n logistiek onderlegd installatiebedrijf is GUTS Installatietechniek uit Son. Onlangs werd een nieuwe luchtbehandelingskast geïnstalleerd voor de Haagse Bijenkorf. Projectleider Marc Gottenbos: “De kwestie met retail is niet zozeer wat, maar hoe en op welke manier er wordt geïnstalleerd. Zo’n werk als dit geschiedt in fasen, waarbij elke nieuwe activiteit nauwgezet moet worden afgestemd op de vorige. Dat vraagt specifieke planningssystematiek.”

SPECIALITEIT GUTS installeerde voor de warenhuisketen een nieuwe luchtbehandelingskast (fabricaat Holland Heating) met de niet geringe capaciteit van 30.000 m3 aangevoerde lucht per uur. De afmeting ervan is navenant: met 8 meter lengte en een breedte van 2 meter geen kast die zomaar even naar binnen werd gebracht. Gottenbos: “Aan- en afvoer is gebeurd met een kraan, in een en dezelfde gang buiten openingstijden. Vervolgens is in samenwerking met de fabrikant de kast gemonteerd en aangesloten.” De nieuwe kast was niet de eerste klus die GUTS voor de warenhuisketen uitvoerde. Integendeel: het bedrijf is Bijenkorfs’ vaste onderhoudspartner voor alle installatietechnische werkzaamheden. Gottenbos: “We doen veel voor retail-bedrijven, met name maatgerichte projecten zijn onze specialiteit. En de Bijenkorf is natuurlijk wel een heel aansprekende klant.” ❚

De nieuwe luchtbehandelingsunit heeft een toevoercapaciteit van 30.000 m3/h ventilatielucht en een afvoercapaciteit van 23.500 m3/h ventilatielucht. De unit is voorzien van een modulerend geregelde recirculatieklep waarmee een deel van de afgevoerde lucht wordt gerecirculeerd. De lucht wordt vermengd met verse buitenlucht en indien nodig nabehandeld met koeling of verwarming. Door toepassing van frequentieregeling op de ventilatoren wordt het energieverbruik van de luchtbehandelingsunit verder gereduceerd.

• Elektrotechniek • CV • Beveiliging • Koeltechniek • Luchtbehandeling • Meetregeltechniek • Dak- en zinkwerk • Sanitair • Services en onderhoud

Kwaliteit en service zoals u van ons gewend bent!

Bouwinfo  OPDRACHTGEVER INSTALLATEUR LUCHTBEHANDELINGSKAST

Bijenkorf GUTS Installatietechniek, Son Holland Heating

GUTS Installatietechniek Ekkersrijt 4301, 5692 DJ SON Postbus 142 - 5690 AC Son T +31(0)880 280 403 E info@guts-instal.com W www.guts-installatietechniek.com

INSTALLATIE & BOUW | 123

HOORN | Nieuwbouw Van der Valk Hotel

Tekst: Roel van Gils

INVENTIEVE INSTALLATIES IN VAN DER VALK HOORN Aan de A7 in Hoorn op zichtlocatie De Blauwe Berg is vorig jaar een nieuw Van der Valk complex geopend, bestaande uit een hotel, bioscoop en casino. In het complex zijn op installatiegebied behoorlijk wat revolutionaire kunstgrepen uitgehaald. Wat te denken van warmteterugwinning uit keukendampen of inventieve multimedia- en ICT-oplossingen?

Het nieuwe hotelcomplex beschikt over een hoteltoren met 157 kamers, twee restaurants, een bar, elf conferentiezalen, een casino en een bioscoop met vijf zalen en plek voor 900 bezoekers. Het complex is in bouwteamverband tussen aannemer BAM Utiliteitsbouw, W-installateur Linthorst Installatietechniek en E-installateur Techval Technische Installaties gerealiseerd. Beide installateurs onderhouden volgens Bert Damen van Techval een goede relatie en hebben elkaar in het verleden al vaker getroffen bij de totstandkoming van andere hotels.

DRAADLOOS PRESENTEREN In samenwerking met de opdrachtgever hebben we invulling gegeven aan het elektrotechnische gedeelte, zo gaat Bert Damen verder. “We hebben een

124 | INSTALLATIE & BOUW

lichtplan opgesteld, waarbij uitsluitend LED-verlichting is toegepast, de datainstallaties verzorgd (telefoon, internet en tv) en tevens het programma van eisen geschreven voor onder meer de brandmeld- en ontruimingsinstallatie met gesproken woord. Vrijwel alle installaties worden gestuurd via een KNXsysteem met touchscreen. Onze werkzaamheden raakten dus regelmatig die van Linthorst om de complete installatie te kunnen neerleggen.” Binnen de scoop van Techval viel ook de implementatie van het complete multimediasysteem. Bert Damen: “In de conferentiezalen wordt het draadloos presenteren gestimuleerd dankzij ‘we present’. Externen hoeven slechts met de laptop op het WiFi-netwerk in te loggen om beeld en geluid over te dragen via de beamer op het scherm. Voor bijzondere gevallen, zoals hele grote bedrijven die geen WiFi-verkeer toestaan, zijn wel hier en daar vaste datapunten

HOORN | Nieuwbouw Van der Valk Hotel

Projectinfo 'We hebben een lichtplan opgesteld, waarbij uitsluitend LED-verlichting is COMPACT EN KWALITATIEF HOOGSTAAND toegepast' gemaakt. De hardware voor het laten functioneren van het overgrote deel van de ICT-infrastructuur draait op servers opgesteld in een apart datacenter in Amsterdam, waaraan onder meer het hotel in Hoorn via een glasvezelverbinding is gekoppeld.”

KEUKENDAMPEN Met een opmerkelijke innovatie van Linthorst Installatietechniek bespaart Van der Valk fors op de energiekosten. Het gaat volgens Jeroen van Neerbos van Linthorst Installatietechniek om de Kitchen Air Technologies, een systeem dat warmte uit kookluchtjes haalt. “Het systeem is inmiddels in meerdere vestigingen van Ven der Valk succes geïmplementeerd. In de afgezogen luchtstroom wordt een speciaal gemaakte ontvettingsvloeistof ingespoten, die het vet inkapselt. Met speciale RVS-filters in de luchtbehandelingskast worden deze deeltjes met vet eruit gehaald.

Achter het filter blijft schone warme lucht over dat naar de warmtewisselaar van de warmteterugwinning wordt getransporteerd. Het KAT-systeem heeft ook nog een gunstig effect op het aantal strekkende meters aan retourkanalen. Doordat de afgezogen lucht uit de keuken nu ook naar de luchtbehandelingskast gaat, zorgt dat voor een eenvoudiger kanalenstelsel. Zowel de afgezogen ventilatielucht als de vieze keukenlucht kunnen op één retourkanaal worden aangesloten.”

HOOG DUURZAAMHEIDSGEHALTE Ook de overige installaties in de Hoornse vestiging van Van der Valk kennen een hoog duurzaamheidsgehalte. Al langer is het bij Van der Valk gebruikelijk om restwarmte van de bierkoeling en koelen vriescellen te benutten om warmtapwater te bereiden. “Het is een relatief eenvoudige manier om op energie te besparen, maar deze warmte-uitwisseling is nog lang niet gebruikelijk,” zegt Van Neerbos. “Daarnaast is een WKO-systeem met twee warmtepompen in de technische ruimte te vinden. ❚

SWEP uit Warnsveld verzorgde voor het nieuwe Van der Valk hotel de benodigde warmtewisselaars. In een hard gesoldeerde uitvoering, dus met een hoge warmteoverdracht, lage onderhoudskosten en compacte vormgeving. SWEP produceerde de wisselaars in opdracht van installatiebedrijf Linthorst uit Apeldoorn. Een mooie opdracht, volgens regional manager Marvin Gosewich. “SWEP is marktleider op het terrein van hardgesoldeerde warmtewisselaars, een kwalificatie die verplichtingen schept. Behalve dat de wisselaars worden toegepast voor hoge rendementen zijn ze zeer compact van vorm en daardoor gemakkelijk te vervoeren en te plaatsen. Zelfs transport per lift is mogelijk.” De leverantie bestond uit drie typen hardgesoldeerde platenwarmtewisselaars voor het scheiden van waterstromen ten behoeve van koeling, verwarming en warm tapwater. Door maximale benutting van plaatmateriaal is de warmteoverdracht zeer hoog. Bovendien zorgen klein gehouden volumes voor een snelle reactie op temperatuurswijzigingen. Gosewich: “Wij zijn groot geworden door kwaliteit en service te combineren met elkaar. Daar ligt, denk ik, onze grootste kracht.”

SWEP hardgesoldeerde warmtewisselaar.

Budgetten staan onder druk. Overal. Dus snijdt u waar het kan. Bijvoorbeeld op het inlenen van vakmensen. U zoekt leveranciers met scherpere tarieven. U krijgt 2 vakmensen voor de prijs van 1. Maar… Bent u dan echt wel beter uit? Het werk duurt opeens een dag langer dan normaal. Of de faalkosten rijzen de pan uit. En wat gebeurt er dan met uw inkoopprijs? Bel ons, voor uw vakmensen in de bouw, techniek, metaal of industrie? Dan weet u waar u aan toe bent. 088-4949500

www.DITPERSONEEL.NL

Pakt het aan!

INSTALLATIE & BOUW | 125

SWEP hardgesoldeerde platenwarmtewisselaars is de meest slimme keuze voor warmteoverdracht • • • • • •

Geen onderhoud aan pakkingen Compact design en eenvoudig te transporteren Snelle levering vanuit het centraal Eurpees magazijn Capaciteiten tot 12MW Dubbelwandige uitvoering met Kiwa keur uit voorraad leverbaar Selectiesoftware vrij verkrijgbaar via www.swep.net

Neem vandaag nog contact met ons op!

SWEP International AB, Sales Office Benelux Rijksstraatweg 36, 7231 AG Warnsveld, The Netherlands Phone: +31 575 575 197, Fax: +31 575 57 57 53 info.benelux@swep.net

KOSTEN BESPAREN & BETER PRESTEREN!? 2,41

C-45 /

3,18

Prestatiegewicht cm4/(kg/m)

Wanneer het aankomt op prestatie Door het nieuwe, unieke design wordt een enorme prestatieverbetering bereikt. Gecombineerd met het snelmontagesysteem STEX 45 ontstaat de perfecte oplossing voor de montage van pijpleidingen en andere montageconstructies. En dat voor dezelfde prijs.

Meer weten? Bel 036-5496620 en ontvang het magazine 45/45 gratis of download hem op www.huygmetaal.nl/downloads.html

huygmetaal.nl | T 036-5496620 | E verkoop@huygmetaal.nl

/2 , 0

DE NIEUWE MONTAGERAIL 45/45

HOORN | Nieuwbouw Van der Valk Hotel

Projectinfo EXTRA MONTEURS De bouw van Van der Valk hotel Hoorn is voorspoedig verlopen, mede door de inzet van extra monteurs door E-installateur Techval. De installateur heeft hiervoor een beroep gedaan op DIT Techniek, detacheerder van technisch uitvoerend personeel. “Enkele jaren geleden hebben wij hiertoe een strategische samenwerking gesloten met Techval,” vertelt René van Beek, directeur van DIT Techniek. “Samen hebben we al diverse Van der Valk hotels mogen realiseren. Onze monteurs weten hierdoor goed welke eisen Van der Valk stelt aan haar installaties. Hierdoor kunnen we onze opdrachtgever nog beter van dienst zijn.” De DIT-monteurs hebben in dit project alle voorkomende elektrotechnische werkzaamheden verzorgd, van het leggen van alle leidingwerk tot en met de installatie en afmontage van de sterkstroominstallaties en de brandmeld- en domotica-installatie. Tijdens de piekfase waren meer dan twintig monteurs op de bouw werkzaam. “We hebben in dit project opgetreden als capaciteitspartner voor Techval, waardoor de E-installateur slechts met een relatief kleine bezetting op het project aanwezig hoefde te zijn. Door de real-time urenregistratie op de bouwplaats had Techval 24/7 inzicht in de productiviteit van de monteurs.”

Twee bronnen prikken tot op 140 meter diepte de bodem in. Op die diepte komt er zelfs zout water naar boven, wat ook extra eisen stelt aan de leidingen en appendages. Dat is allemaal in RVS uitgevoerd. Tot slot geeft de hoogte van het veertien verdiepingen tellende hotel zonder aanpassingen problemen met de waterdruk. De hydrofoorinstallatie zorgt daarom dat de druk voor de bovenste verdiepingen nog toereikend is.” ❚

Bouwinfo ARCHITECT Inbo Architecten, Eindhoven AANNEMER BAM Utiliteitsbouw INSTALLATIES Linthorst Installatietechniek, Apel-

BOUWPERIODE

doorn (W en S); Techval, Nuland (E), DIT Techniek, Swep, Huygmetaal Montagesystemen, TECE Nederland november 2012 – april 2014

Huygmetaal leverde alle werktuigbouwkundig gerelateerde montage- en bevestigingsmaterialen.

DIT Personeel telt in totaal achttien locaties, verspreid over Nederland. “Hierdoor kunnen we altijd lokale monteurs op een project zetten,” vertelt Van Beek. “Dat is wel zo efficiënt. Zo ook in Hoorn, dat voor Techval niet echt om de hoek ligt.” Indien gewenst levert DIT Techniek complete ploegen monteurs, inclusief leidinggevende monteurs. “We leveren wat de klant nodig heeft en investeren continu in scholing, zodat opdrachtgevers verzekerd zijn van goed opgeleide, gemotiveerde vakmensen.”

GROOT HOTEL, MOOIE OPDRACHT Met zowel een geïntegreerde bioscoop als casino kent het nieuwgebouwde Hoornse Van der Valk Hotel een unieke samenstelling. Huygmetaal Montagesystemen BV uit Almere leverde voor het hotel alle voor de Winstallaties benodigde montage- en bevestigingsmaterialen. Inhoudelijk relatief eenvoudig, maar de omvang vergoedde veel: key accountmanager Martijn van de Beek noemt hotels een interessante doelgroep, omdat ‘een grote hoeveelheid (in dit geval 157) kamers installeren als vanzelf een grote order betekent’. Met hier bovendien nog geïntegreerd een vijf zalen tellende bioscoop, twee restaurants, tien vergaderzalen, een bar, casino en collegezaal. Van de Beek: “Los van Van der Valks bekendheid was dit een dankbaar project om voor te mogen leveren. Bijna 15.000 m2 is geen dagelijkse kost.” Huygmetaal leverde voor het gebouw alle werktuigbouwkundig gerelateerde montage- en bevestigingsmaterialen. Te denken valt hierbij aan beugels, ankers en toebehoren. Ook in de order zat de levering van glijstukken (verbindingselementen tussen leidingen), waarvan Huygmetaal zelf de benodigde fixeerpunten bepaalde. Soms werden onderdelen los geleverd, maar waar mogelijk in geprefabriceerde uitvoering - montagerails inclusief vooraf gemonteerde beugels. Van de Beek: “Wij leveren veel voor de scheepvaart en offshore industrie met specifieke materialen, berekeningen en ontwerpen. Dit was eenvoudiger, maar daarom niet minder de moeite waard. Voor ons is elke klant er een.”

INSTALLATIE & BOUW | 127

HOORN | Nieuwbouw Van der Valk Hotel

Tekst: Lieke van Zuilekom, Beeldmateriaal: TECE Nederland

DUURZAME, FLEXIBELE EN HYGIËNISCHE INSTALLATIES Aan de A7 in Hoorn heeft onlangs een nieuw, multifunctioneel Van der Valk complex haar deuren geopend. In opdracht van Linthorst Installatietechniek heeft TECE Nederland GmbH verschillende materialen geleverd voor de nieuwbouw, ten behoeve van het leidingsysteem en de spoeltechniek.

We hebben buizen geleverd voor de distributie van drinkwater, vertelt Auke Beving, directeur van TECE Nederland. “Het systeem betreft ons TECEflex pershulssysteem, een unieke en universeel toepasbare buis die de beste eigenschappen van metaal en kunststof combineert. Het systeem is flexibel, maar toch vormvast. De verbindingen zijn axiaal te persen, zonder riskante o-ring. De werkwijze is simpel maar doeltreffend: monteurs kunnen de buis eenvoudig optrompen, de fitting inschuiven en de drukhuls om de verbinding persen.” Het grote voordeel van het systeem is de volledige doorlaat, vertelt hij. “Dat maakt het systeem erg hygiënisch. Je hebt immers niet te maken met randjes of stilstaand water, waardoor vervuiling kan ontstaan.”

SPOELTECHNIEK De spoeltechniek bestaat uit een serie universele inbouwreservoirs met spoelventiel. “Met een eenvoudige schuif kan de installateur het spoelventiel instellen

128 | INSTALLATIE & BOUW

op 4.5, 6, 7.5 of 9 liter voor de grote spoeling, terwijl de kleine spoeling van 3 liter constant blijft.” Het spoelvolume en de spoeldruk zijn voor elke situatie aanpasbaar, wat het systeem erg duurzaam maakt. “In nieuwbouwsituaties, waarbij de leidingen schoon zijn, kan veel spoelwater worden bespaard,” vertelt Beving. “Wanneer de leidingen wat vervuild zijn, bijvoorbeeld bij renovatieprojecten, kunnen het spoelvolume en de spoeldruk iets worden opgehoogd, waardoor residuen uit de leiding spoelen.” Linthorst Installatietechniek is een bekende afnemer van TECE Nederland GmbH. “Voor alle Van der Valk hotels in Nederland, die Linthorst Installatietechniek in zijn portefeuille heeft, leveren wij de materialen,” vertelt Beving. “Niet rechtstreeks, maar via een handelspartner van ons. Linthorst is een heel innovatieve en zelfvoorzienende partij. De installateurs zijn bekend met onze producten, dat maakt de samenwerking erg prettig.” ❚

HOORN | Nieuwbouw Van der Valk Hotel

Een duurzaam en perfect stel, past altijd

Bedieningsplaten TECEbase en waterbesparende spoeltechniek

TECE Nederland GmbH Tel.: (0592) 415074 info@tece-nederland.nl www.tece-nederland.nl INSTALLATIE & BOUW | 129

PIJNACKER-NOOTDORP | Fugro TechCenter

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Van Galen Klimaattechniek

Nieuw TechCenter gebouwd volgens LEED Platinum eisen Een efficiënte, duurzame, bedrijfsgerichte (praktische) huisvesting voor warehousing, werkplaatsen, laboratoria en kantoren. Die eis stelde Fugro aan haar nieuwe TechCenter in de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Eind 2014 is het 15.500 m2 grote gebouw opgeleverd. Direct na de oplevering heeft het Funderingstechniek- en Grondmechanicabedrijf het LEED Platinum-certificaat aangevraagd, de hoogst mogelijke score van dit duurzaamheidscertificaat. De officiële toekenning hiervan volgt uiterlijk eind dit jaar, na de noodzakelijke energiemetingen. Om aan de certificeringseisen te voldoen, moest tijdens de ontwerpen uitvoeringsfase aan verschillende criteria worden voldaan. Onder andere de locatie van de nieuwbouw, het efficiënt gebruik van water, de energie en sfeer van het gebouw, de materialen en middelen en de kwaliteit van het binnenmilieu speelden hierbij een rol, vertelt Frank de Vreede namens W-installateur Van Galen Klimaattechniek. “Wij hebben hier een belangrijke bijdrage aan kunnen leveren, onder andere door de installatie van een WKO-systeem en middels warmteterugwinning.” De warmtekoudeopslag zorgt voor een besparing op het gasverbruik van maar liefst 85%, vertelt hij. “Naast de broninstallatie hebben we bovendien een grijswaterinstallatie voorzien. Hemelwater wordt opgevangen en opgeslagen in een kelder van

130 | INSTALLATIE & BOUW

130 m3 en dient als industrieel water, als opslag voor de sprinklerinstallatie en als spoelwater voor de toiletten. Hiermee wordt een waterbesparing van zo’n 1.080 m3 gerealiseerd. In het gebouw is een dubbel waterleidingnetwerk voorzien, voor het drinkwater- en grijswatercircuit. Dat is vrij uniek.”

KORTE DOORLOOPTIJD De Vreede kijkt terug op een mooi, maar ook intensief traject. “Naast de inpandige installaties hebben wij ook de terreininstallaties voorzien, inclusief de riolering,” vertelt hij. “En dat allemaal binnen tien maanden tijd. We hebben extra personeel ingezet en zes dagen per week gewerkt om die deadline te halen, maar het resultaat mag er zeker zijn.”

PIJNACKER-NOOTDORP | Fugro TechCenter

Projectinfo UITGEBREID VMS- EN TOEGANGSCONTROLESYSTEEM

Ook Willem Heij, directeur van Schoonderbeek Installatietechniek kijkt terug op een geslaagd project. “Vanuit de LEED Platinum doelstelling is er aandacht besteed aan renewable energie en lichtmanagement.” Zijn bedrijf is onder andere verantwoordelijk voor de installatie van 277 zonnepanelen op het dak, die gezamenlijk zo’n 63.000 kWh per jaar opleveren. Een lichtmanagementsysteem zorgt ervoor dat nergens onnodig verlichting brandt. “Mede hierdoor en doordat alle verlichting individueel regelbaar is, kan veel energie worden bespaard.” Op het terrein zijn diverse laadpalen geplaatst voor elektrische auto’s. Het natuurlijk groen is terug te vinden op de mos-sedumdaken en op 1.000 m2 geveloppervlakte. Met deze en vergelijkbare maatregelen, haalt het complex een EPC van 0,5.

MONITORING Alle installaties in de nieuwbouw worden constant gemonitord door het gebouwbeheersysteem, vertelt De Vreede. “De trends worden vastgelegd en vertaald in grafieken, zodat wij de gegevens van meerdere seizoenen kunnen vergelijken. Dit stelt ons in staat om de installaties nog verder te optimaliseren.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Fugro N.V., Leidschendam ARCHITECT Hidde & Peeperkorn ADVISEUR ZRi (van Zanten Raadgevende ingenieurs), Den Haag Bouwbedrijf De Vries en Verburg Van Galen Klimaattechniek (W), Schoonderbeek Installatietechniek (E), APAC Airconditioning, AVD Security

UITVOERING INSTALLATIES

Fugro maakt in het hoofdkantoor in Leidschendam al jarenlang succesvol gebruik van het toegangscontrolesysteem dat destijds door AVD Security is geleverd. Reden voor Fugro om ook in het nieuwe TechCenter in Nootdorp te kiezen voor deze installatie. AVD Security heeft in de nieuwbouw tevens een uitgebreid VMS-systeem (video management systeem) geïnstalleerd en geïntegreerd in de toegangscontrole. In samenwerking met Schoonderbeek Installatietechniek hebben we in de voorfase de toegangscontrole voor het nieuwe TechCenter geëngineerd, vertelt Louis van Daalen van AVD Security. “Tevens werd gevraagd naar een verregaande koppeling met de video-observatie, die zowel geschikt is voor overzicht- als detailopname. Het systeem is bijvoorbeeld zo ingericht dat wanneer iemand voor de deur staat, de camera automatisch inzoomt naar die positie om deze persoon al dan niet toegang te verschaffen via de toegangscontrole.” Volgens Van Daalen is de software uiterst gebruiksvriendelijk. “De leercurve is uiterst beperkt, het systeem is zeer intuïtief te bedienen. En zo hoort het ook.” Van Daalen: “We hebben gebruik gemaakt van het IXP400-toegangscontrolesysteem van Impro Technologies, hetzelfde systeem als in het hoofdkantoor van Fugro, en de camera-observatie van Avigilon waarbij zo'n zestig HD-camera's werden geplaatst. De koppeling en software is door ons volledig verzorgd. Fugro is één van de weinige gebruikers die werkelijk álle mogelijkheden van deze toegangscontrolesoftware benut, waaronder onder meer de groepenindeling, de grafische plattegronden, koppeling naar VMS en de aansturing van de liften.”

BINNENKLIMAAT MER-RUIMTES GEWAARBORGD In de MER-ruimte van het nieuwe Fugro TechCenter zijn twee computerruimte airconditioners van APAC Airconditioning voorzien. “De koudwaterunits hebben ieder een koelvermogen van 7,9 kW,” vertelt Peter de Jong, verkoper Buitendienst bij APAC Airconditioning. “De redundante units zijn zo ingericht, dat ze elkaar kunnen overnemen bij storing. Hierdoor blijft de temperatuur voor de IT-apparatuur in de MER-ruimte gewaarborgd.” De units zijn geselecteerd op de benodigde koelcapaciteit, de gewenste ruimtecondities en een laag energieverbruik, vertelt hij. “Om deze reden hebben we airconditioners geleverd zonder compressoren, maar met alleen een koudwaterblok. De airconditioners zijn hierdoor niet alleen stiller, maar vooral ook energiezuiniger. De koude wordt aan de koudwaterbron onttrokken door middel van de WKO-installatie.” De airconditioners zijn aangesloten op een koudwatercircuit van 12 tot 18 graden water, vertelt De Jong. “Koude lucht wordt via speciale uitblaasplenums bovenop de units de ruimte in geblazen. Energiezuinige EC-ventilatoren worden op een passend toerental ingeregeld op de koelbehoefte in de ruimte. Een modulerende tweewegklep regelt de hoeveelheid water over de airconditioner.” APAC Airconditioning B.V. behoort, samen met APAC Services B.V. en APAC Systeemvloeren B.V., tot de APAC Groep. Deze Groep is gespecialiseerd in het koelen van computerruimten en datacenters, schakelruimtes, laboratoria, clean rooms en archiefruimten.

INSTALLATIE & BOUW | 131

Al bijna 30 jaar een voorsprong in techniek APAC is een krachtige combinatie van drie zelfstandige opererende bedrijven, verbonden door hun vergaande specialisatie en hoge kwaliteitsnormen. APAC Airconditioning BV is dé specialist op het gebied van datacenterkoeling en koeling van computerruimtes. De missie van APAC is om met behulp van slimme technieken energiezuinige producten en installaties te leveren die bijdragen aan een beter milieu.

www.apac.nl

“DE SLEUTELSPECIALIST SINDS 1967”

TOTAAL INSTALLATEUR MECHANISCHE EN ELECTRONISCHE BEVEILIGINGSTECHNIEK

Het gaat om de details Het gaat om de details

Overzicht én detail met Avigilon camera’s en so�ware Camerasystemen worden vaak zó geplaatst, dat er een goed overzicht is van een bepaald gebied. Maar hee� u dan wel de juiste resolu�e om ook de details nog te onderscheiden? Met dit soort vragen houden wij ons dagelijks bezig. Ook voor u kan het belangrijk zijn om—met name bij kri�sche infrastructuur—eens kri�sch te kijken naar uw huidige systeem. Maar uiteraard geldt dit ook bij retail, kantoorpanden en woonhuizen. Vraag vrijblijvend een demo aan, bij ons of bij uw installateur.

A.V.D. Security BV — Banterij 4 — 1046 AN Amsterdam www.avd.tv — tel. 020‐4972332 — info@avdsecurity.nl

VEILIGSPECIALIST TOTAAL INSTALLATEUR MECHANISCHE EN ELECTRONISCHE BEVEILIGINGSTECHNIEK

HELIUMWEG 14 3812 RE AMERSFOORT 033 – 4220722 VEILIGSPECIALIST.NL

DIGITALE MUURKLUIZEN

Tekst: Roel van Gils

Digitale muurkluizen voor efficiënt sleutelbeheer   Om dagelijks onderhoud te kunnen plegen aan gebouwen van woningcorporaties is het zaak uitvoerende partijen toegang te verschaffen tot deze gebouwen en de technische ruimtes. Dat vraagt om efficiënt sleutelbeheer. In opdracht van De Rendant, specialist in VvE-beheer, heeft de Veiligspecialist (voorheen de Sleutelspecialist Amersfoort) voor een 40-tal Verenigingen van Eigenaars (VvE) het sleutelbeheer gestroomlijnd door toepassing van digitale muurkluizen.   De Rendant is een honderd procent dochteronderneming van woningcorporatie Portaal en richt zich op VvE-beheer. Voor meer dan 200 verenigingen neemt De Rendant onder meer het onderhoud aan gebouwen, administratief en financieel beheer, de verzekeringen en het verzorgen van de jaarvergadering uit handen. “Juist omdat wij het dagelijks onderhoud beheren, moeten we er ook voor zorgen dat aannemers ter plaatse toegang hebben tot een gebouw en de technische ruimtes,” vertelt Jeroen van Maarseveen van De Rendant. “Sleutelbeheer zit echter niet in ons dienstenpakket. We hebben daartoe aan de VvE's het voorstel gedaan om een digitale muurkluis te laten installeren aan het gebouw.” De Veiligspecialist heeft allereerst het sleutelbeheer in kaart gebracht en aan de hand daarvan een sleutelplan opgesteld. “VvE’s kunnen namelijk een muurkluis ook delen met maximaal twee omliggende VvE’s om de kosten beheersbaar te houden,” zegt Van Maarseveen. “De muurkluis wordt bij het laagst gelegen huisnummer geplaatst, vlakbij de centrale ingang en is toegankelijk via een tag (druppel). Alle aannemers en onderaannemers hebben een tag op naam uitgereikt gekregen. Bij verlies van de tag wordt

'VvE's kunnen een muurkluis ook delen om de kosten beheersbaar te houden' deze eenvoudig uit geprogrammeerd (24/7) en wordt een nieuwe tag voor de gebruiker aangemaakt. We kunnen precies zien wie en wanneer de muurkluis heeft geopend.” De Rendant heeft gekozen voor een volledig RVS-muurkluis,” vertelt Willem Lam van de Veiligspecialist, die de kluizen heeft aangepast aan de specifieke eisen. “Zo is de voorzijde voorzien van een extra versteviging met 5 millimeter massief RVS en is de lezerknop van de elektronische cilinder verstevigd met een RVS-huls. De kluizen zijn voorzien van een elektronische cilinder SKG***, de hoogste inbraakwerende klasse. Daarnaast is door ons een landelijk sluitplan aangemaakt, verdeeld in regio’s, om eenvoudig nieuwe kluizen toe te voegen.” De muurkluizen zijn door monteurs van de Veiligspecialist geplaatst en worden ook door de eigen servicedienst onderhouden. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 133

VOLA Nederland BV Valkenburgerstraat 23 1011 MG Amsterdam Tel: 020 36 56 356 Fax: 020 36 56 482 info.nl@vola.com www.vola.com

WIE DOET WAT

WDW VOORBLAD???????

INSTALLATIE & BOUW | 135

WIE DOET WAT

136 | INSTALLATIE & BOUW

WIE DOET WAT

INSTALLATIE & BOUW | 137

WIE DOET WAT

138 | INSTALLATIE & BOUW

Meer informatie onder www.robatherm.nl

Al meer dan 25 Jaren op de Nederlandse markt. Daar waar andere ophouden kunnen wij u een oplossing bieden. Onderscheid met hoogwaardige kwaliteit door geautomatiseerde precisie productie. Een kastconstructie met uitstekende eigenschappen (bijvoorbeeld: Koudebrugfactor TB1 volgens de EN 1886). Meedenken in flexibele oplossingen standaard. Onbegrensde ontwerpmogelijkheden.