Installatie & bouw nl 03 2015 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 3

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NU MMER 3 2015

The strong combination of technology and trust Holland Heating B.V. is producent van luchtbehandelingsunits en vindt zijn oorsprong reeds in 1955. Door de specialisatie en focus op luchtbehandelingsunits heeft Holland Heating expertise opgebouwd in vele specifieke toepassingen. Hiermee bieden wij een betrouwbare oplossing voor de Utiliteitsbouw, Gezondheidszorg, Scholen, Chemie & Industrie en Offshore & Marine. Het voorbeeld van een luchtbehandelingsunit voor specifieke toepassingen is de HHFlex. Deze unit kent een modulair platform en wordt gekenmerkt door een lange levensduur en lage energieen onderhoudskosten. Specifieke eigenschappen waar Holland Heating veel belang aan hecht. Tevens is de gebruiksvriendelijkheid van de unit een belangrijke pijler voor het ontwerp geweest. Voorbeelden hiervan zijn inspectiemogelijkheden door middel van ruime toegangsdeuren en zeer eenvoudig te plaatsen filters. De HHFlex is volledig klanten projectspecifiek te configureren wat resulteert in optimale afmetingen en specificaties. De mogelijkheden zijn hierdoor vrijwel oneindig. Kortom, de HHFlex is van alle markten thuis!

Holland Heating B.V. · Zanddonkweg 7a · 5144 NX Waalwijk Telefoon 0416 68 55 55 · Fax 0416 34 17 95 info@hollandheating.nl · www.hollandheating.nl

UITGAVE

Voorwoord

3 Herstel

De vakantieperiode is weer in volle hevigheid losgebarsten. Een mooi moment om even tot ‘bezinning’ te komen en de eerste helft van 2015 te evalueren. Hoe kijken we terug op de afgelopen periode en – belangrijker nog – hoe zal de tweede helft van het jaar verlopen? Als we menig onderzoek mogen geloven, ziet de toekomst er weer wat rooskleuriger uit voor de installatiebranche. Maar, juichen we niet te vroeg? Allemaal positieve berichten over (langzaam) herstel van de installatiebranche druppelden de afgelopen maand(en) onze mailbox binnen. Zo sprak Rabobank eerder dit jaar de verwachting uit van een omzetgroei in onze branche van zo’n 2 tot 2,5 procent en constateert ook de ABN Amro een voorzichtig herstel in het kielzog van de bouw en industrie. En uit de Monitor Bouwketen Voorjaar 2015, die is gebaseerd op conjunctuurmetingen onder de leden van de BNA, Bouwend Nederland, NLingenieurs en Uneto-Vni, blijkt ook dat de orderportefeuille van de installatiebranche het afgelopen half jaar met vier tiende maand is toegenomen. Maar, inmiddels is het lage btw-tarief voor onderhoud en renovatie van woningen definitief van de baan. Volgens installateurskoepel Uneto-Vni brengt dat het broos herstel van de branche in gevaar. “Net nu de installatiebranche weer opkrabbelt na een jarenlange crisis, had juist voortzetting van de lage btw het positieve sentiment kunnen versterken. Beëindiging van de regeling brengt de winstgevendheid van installatiebedrijven en duizenden arbeidsplaatsen in gevaar,” meent voorzitter Titia Siertsema. Uit een rondvraag onder de leden blijkt dat veel opdrachtgevers hun renovatie- en onderhoudsplannen weer op de lange baan schuiven nu de btw sinds 1 juli weer 21 procent bedraagt. Installateurs verwachten als gevolg daarvan een daling van het aantal opdrachten. Of we het echt zo somber moeten inzien, valt te betwijfelen. Natuurlijk, het lage tarief was een extra duwtje in de rug voor veel woningbezitters en woningcorporaties om te investeren in energiezuinige maatregelen. En daar is massaal gehoor aangegeven. Maar om de doelen van het Energieakkoord te bereiken, zullen we moeten blijven investeren in duurzame maatregelen. Ook nu de btw weer op ‘normaal’ niveau is gebracht. Kortom, we hoeven het denk ik niet zo somber in te zien. De branche is volop in beweging en zelfs de werkgelegenheid in onze sector is weer wat verbeterd. Met deze positieve gedachten wil ik u mede namens alle medewerkers van Louwers Uitgeversorganisatie een fantastische vakantie toewensen. En daarna vol goede moed en met een frisse blik weer aan de slag.

Roel van Gils

INSTALLATIE & BOUW | 5

PLAATSNAAM&| BOUW Projectnaam INSTALLATIE

Vaktijdschrift over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 2 • nummer 3 • 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE Roel van Gils

REDACTIETEAM

Lieke van Zuilekom, Loet van Bergen, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils en Sjoerd Meuleman

BLADMANAGER

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTPRIJS

€ 63,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

Alblasserdam Oceanco.................................................................................................................................................................................................................................. 8 Breda OVT .................................................................................................................................................................................................................................................................... 14 Bedrijfspresentatie ARALCO ......................................................................................................................................................................................................... 24 Rotterdam Revalidatiehotel.................................................................................................................................................................................................................... 26

THEMA LIFTEN Nederlandse Lifttechnische Bedrijven................................................................................................................................................................................................. 30 Van component tot complete liftinstallatie................................................................................................................................................................................. 32 Toegang en doorgang voor minder validen.................................................................................................................................................................................. 36 De rol van een liftadviesbureau wordt steeds belangrijker........................................................................................................................................... 38 ‘Innovatie als sleutel voor effectiever intern vervoersbeleid’........................................................................................................................................ 40

Amsterdam Hotel Van der Valk.......................................................................................................................................................................................................... 42 Veenendaal BMW Ekris............................................................................................................................................................................................................................... 44 Arnhem Brandweerkazerne....................................................................................................................................................................................................................... 48 ABN Amro ................................................................................................................................................................................................................................................................. 49 Breda | Avans Hogeschool.......................................................................................................................................................................................................................... 50

THEMA SOFTWARE Software: Hét gereedschap voor de installateur...................................................................................................................................................................... 56 ‘De drempel om op Revit over te stappen, is zo laag mogelijk gemaakt’...................................................................................................... 58 Modelleren, tekenen en rekenen in één model..........................................................................................................................................................................61 Individuele beveiligingsoplossingen..................................................................................................................................................................................................... 64 Wilt u een EPO-organisatie worden?.................................................................................................................................................................................................... 66 Automatiseren en optimaliseren van bedrijfsprocessen ................................................................................................................................................. 68

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Rotterdam Centraal Station.....................................................................................................................................................................................................................70 Aalsmeer Celieplant.........................................................................................................................................................................................................................................73

Inhoud

114

x126

THEMA TECHNISCHE GROOTHANDEL ‘Zonne-energie omvat meer dan de levering van de panelen’.................................................................................................................................... 74 De schakel tussen producent en gebruiker.....................................................................................................................................................................................78 ‘Niet het product, maar de oplossing staat centraal’.......................................................................................................................................................... 80

Kort nieuws............................................................................................................................................................................................................................................................. 82 Utrecht Centraal Museum......................................................................................................................................................................................................................... 89 Beek en Donk ebm-papst Benelux.................................................................................................................................................................................................. 92 Terneuzen Nieuwbouw Arentis............................................................................................................................................................................................................ 94 Zoetermeer NBD Biblion........................................................................................................................................................................................................................... 96 Den Haag New Babylon...........................................................................................................................................................................................................................100 Baarn Nieuwe Baarnsche School......................................................................................................................................................................................................102 Bedrijfspresentatie Mechan Groep................................................................................................................................................104 Nieuwe smartphone speciaal voor de bouw: Robuust, stofvrij, waterdicht ................................................... 105 Leiden (Y)ours Leiden..................................................................................................................................................................................106

UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

WWW. I N S TAL L AT I E E N BO UW. N L

N U M M E R 3 2 015

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

Coverbeeld: Möhringer staat bekend om zijn speciale maatwerkliften in toonaangevende gebouwen

06-07-15 09:36

THEMA WATERBEHANDELING ‘Slimme’ sensoren nemen de mens over......................................................................................................................................................................................... 112 Chemie kan heel groen zijn..........................................................................................................................................................................................................................114 Desinfectie in waterbehandeling: gebaat bij specialisme............................................................................................................................................ 117 Waterkwaliteit in cv-systemen volgens VDI-norm 2035 ...............................................................................................................................................118 Torckdael: tweeledig duurzaam.............................................................................................................................................................................................................. 120

Venlo Océ.................................................................................................................................................................................................................................................................... 122 Cranendonck Gemeentehuis............................................................................................................................................................................................................. 126 Bleiswijk Bakkerij Hoogvliet................................................................................................................................................................................................................. 133 Tiel Distributiecentrum Igepa................................................................................................................................................................................................................. 134 Bedrijfspresentatie Airview............................................................................................................................................................................................................ 136 Wie doet Wat?.................................................................................................................................................................................................................................................. 139

INSTALLATIE & BOUW | 7

ALBLASSERDAM | Oceanco

Tekst: Lieke van Zuilekom

Installaties Oceanco Alblasserdam:

‘NEUSJE VAN DE ZALM’ Aan de nieuwbouw van de jachtbouwhal van Oceanco in Alblasserdam werden extreem hoge eisen gesteld. Niet alleen qua uitstraling, maar ook op klimaatgebied. Hans Hueber van W-installateur A. de Jong Installatietechniek omschrijft het binnenklimaat in de jachtbouwhal als een museumklimaat. “Temperatuur en luchtvochtigheid mogen nauwelijks fluctueren, om de hoge afbouwkwaliteit van de jachtbouwer te kunnen garanderen.”

8 | INSTALLATIE & BOUW

ALBLASSERDAM | Oceanco

Projectinfo VEILIGE STOFAFZUIGING VOOR OCEANCO Er worden schepen gemaakt van tientallen miljoenen euro's; groot en luxe is jachtbouwhaven Oceanco, maar vooral ingericht met de modernste scheepsbouwfaciliteiten. Een belangrijk item vormt het lakwerk dat stofvrij dient te worden uitgevoerd. Van der Voort Lucht en Milieu leverde en installeerde hiervoor een Atex-gecertificeerde stofafzuiginstallatie.

'Om de strakke marges qua temperatuur en luchtvochtigheid te kunnen garanderen, is een uitgebreide regelinstallatie voorzien' Het project omvat de ontwikkeling en realisatie van een complete scheepswerf voor de (af)bouw van luxe jachten tot een lengte van 150 meter. De scheepsbouwhal heeft een bruto vloeroppervlak van 5.500 m2 en is 33 meter hoog, met een droogdok van 10 meter diepte. Daarnaast omvat het project 2.800 m2 kantoren en 13.000 m2 werkplaatsen, een kantine en technische ruimten. Op de nieuwe scheepswerf is bovendien een spuitloods gerealiseerd van 2800 m2 inclusief kantoren en kantine. Ten behoeve van het binnenklimaat in de hal zijn vier luchtbehandelingskasten voorzien, met een totaal vermogen van 240.000 m3. “De kasten, die stuk voor stuk verwarmen, koelen, bevochtigen en ontvochtigen, zijn voorzien van warmteterugwinning, zodat energiezuinig geklimatiseerd kan worden,” vertelt Hueber. “Om de strakke marges qua temperatuur en luchtvochtigheid te kunnen garanderen, is een uitgebreide regelinstallatie voorzien.” Voor het spuitproces van het schip zijn twee luchtbehandelingskasten voorzien van 18.000 m3, voorzien van een twin-coilsysteem. Daarnaast heeft A. de Jong Installatietechniek een luchtbehandelingskast geïnstalleerd ten behoeve van de kantoren en één voor de werkplaatsen. “In de kantoren hebben we klimaatplafonds geïnstalleerd,” vertelt Hueber. “In de bodem van het dok is betonkernactivering toegepast. ›

Soms zien projecten het licht, waaraan elk installatie-gerelateerd bedrijf wel zou willen bijdragen. Zo’n project is de dokbouw Oceanco in Alblasserdam, sinds de oplevering ervan Nederlands grootste jachtbouwhaven. Het tot de Kiekens Groep behorende Van der Voort Lucht en Milieu installeerde hiervoor een Kiekens hoog vacuüm stofafzuigsysteem en een laag vacuüm lasrookafzuigsysteem. Engineer Jan Gerard Dekkers: “Dit is natuurlijk een heel mooi werk voor ons portfolio. Het meest bijzondere eraan is de hoge inzetbaarheid: meer dan tien mensen kunnen tegelijk werken, zonder dat ze hinder ondervinden van elkaar. Dat soort installaties komt niet zo heel veel voor.” Dekkers spreekt daarom van maatwerk, net als eigenlijk elke installatie. Want specifieke klantwensen blijken bepalend. Dekkers: “Ontwerp, installatie en onderhoud van Kiekens centrale stofafzuigsystemen is onze corebusiness, in feite doen we niet anders. Deze is volgens moderne technieken geïnstalleerd, bovendien ATEX-gecertificeerd (drukstootvast en brand- en ontploffingsbestendig). Zodat bouwers niet alleen mooie schepen kunnen maken, maar dit tegelijkertijd ook veilig kunnen doen.”

6,5 KM GAS- EN PERSLUCHTLEIDINGEN In de nieuwe jachtbouwloods van Oceanco in Alblasserdam is circa 6,5 kilometer aan leidingen gelegd voor het transport van gassen en perslucht. In opdracht van A. de Jong Installatie heeft Sajal Perslucht B.V. uit Didam de werkzaamheden hiertoe voor zijn rekening genomen. “Het project is van start tot eind volgens planning verlopen,” vertelt Servie Loeters, directeur van Sajal Perslucht. “De montage verliep zeer voorspoedig en we hebben onze werkzaamheden precies op tijd kunnen opleveren, terwijl veel bouwpartners uitliepen.” In overleg met de fabrikant is gekozen voor een hybride systeem van Mapressleidingsystemen, vertelt hij. “Gekozen is voor stalen en roestvrijstalen leidingen, in een diameter van 15 tot 54 millimeter. Het voordeel van dit systeem is dat de leidingen middels een speciale perstechniek met elkaar verbonden kunnen worden. Soldeer- en laswerk zijn niet nodig. Dit bespaart veel arbeidstijd en dus ook geld.” De jachtbouwloods van Oceanco is niet het enige grote project dat Sajal Perslucht het afgelopen jaar heeft gerealiseerd. Het bedrijf heeft ook omvangrijke gas- en persluchtleidingsystemen voorzien bij onder meer DSM in Heerlen en Stork in Hengelo.

INSTALLATIE & BOUW | 9

Verwarmen en koelen van vloeren voor woningbouw en utiliteit Logus Duurzame Projecten realiseert totaaloplossingen voor duurzame energie Turbo verdelers

Vloerverwarming en -koeling en Logus Duurzame Projecten

In staal of modulair opgebouwd in kunststof. Standaard met instelbare flow-meters en groepsafsluiters, geschikt voor naregeling. Gescheiden systeem o.a. voor stadsverwarming, 4-pijps verwarmen en koelen. Bij nageregelde verdelers voorzien van A-label pomp.

Wij kunnen u ondersteunen gedurende het gehele aankoopproces. Zo verzorgen wij de calculatie, de engineering, het tekenwerk, volledige projectbegeleiding, installatie en service. Door de jarenlange ervaring van de medewerkers van Logus Duurzame Projecten is er veel specifieke kennis over vloerverwarming en -koeling in huis. Onze producten worden geleverd met de gebruikelijke fabrieks- en systeemgaranties.

To Be Comfort速 Buis

Drie laags PE-RT buis van Nederlands fabrikaat. Gegarandeerde levensduur van 50 jaar. Diverse lengtes en rollengtes leverbaar. KIWA K26255-05

Kortom, onze deskundige adviseurs staan voor u klaar!

logusduurzameprojecten.nl Lindtsedijk 18, 3336 LE Zwijndrecht, T 078 - 70 07 901, E info@logusduurzameprojecten.nl

LUCHT EN MILIEU

Industriestofzuigers > Stofzuigsystemen >

ze u e k n e ni s n e k , ! t k i r e e t i l w a g n w i K lei d f o t s t in kuns

www.kaamktl.nl

Stofafzuigsystemen > Ventilatoren >

Van Rietlaan 33 3461 HW Linschoten

T. (+31) 348 - 500 441 F. (+31) 348 - 690 507

info@kiekens.com www.kiekens.com

ALBLASSERDAM | Oceanco

Projectinfo VLOERVERWARMING IN STRIJD TEGEN STOF Logus Duurzame Projecten uit Zwijndrecht leverde en installeerde de vloerverwarmingsleidingen voor Oceanco’s betonnen dokvloer. Deze betonkernactivering fungeert zowel als vloerverwarming en als -koeling.

De vloerverwarming is opgenomen in de constructieve betonvloer.

De grootste vijand tijdens lakwerk van boten heet stof. Om die reden besloot Oceanco de verwarming uit te voeren als vloerverwarming, dus zonder gebruikmaking van radiatoren, roosters of andersoortige afgiftebronnen. Logus Duurzame Projecten leverde hiervoor het leidingsysteem. Op te nemen in de constructieve betonvloer en dus niet – zoals standaard gebeurt met vloerverwarming – in de afwerkvloeren. Projectleider Gijsbert van Nes: “Met verwarming in de constructievloer blijft de temperatuur ervan constant, zowel ’s winters als in de zomer. Ook een groot voordeel van betonkernactivering is dat er ondanks een lage aanvoertemperatuur een aangename basistemperatuur wordt bereikt. Dat is behaaglijk en energiezuinig tegelijk.” Logus verkreeg de opdracht van werktuigbouwkundig installateur A. de Jong Groep uit Schiedam. Naast de levering verzorgde Logus Duurzame Projecten tevens de engineering en de montage ervan. En dat laatste vroeg nog best de nodige aandacht. Van Nes: “De dokvloer is een echte werkvloer. Er zit dus veel wapening in. De uitvoering vroeg beduidend meer aandacht dan leidingen monteren in een zandcement dekvloer.”

PROBLEEMOPLOSSER Ruim driehonderd meter lengte telt het dok en er worden schepen gebouwd tot vele miljoenen euro’s. Oceanco in Alblasserdam is een jachthaven voor goed gevulde beurzen. Kunststofbewerker Van Kaam KTL uit Zaandam installeerde verbindingselementen tussen de warmwateraanvoerleiding en de vloerverwarmingsbuizen.

Warmte en koude wordt geleverd door een WKO-installatie, met twee gesloten bronnenparen op zo’n 200 meter diepte.” A. de Jong Installatietechniek werd een aantal jaar geleden door Oceanco benaderd om een ontwerp te maken voor de klimaatinstallatie, vertelt Hueber. “Oceanco overwoog om grotere schepen te gaan verkopen, waarvoor een grotere hal gerealiseerd moest worden. Wij hebben daartoe een klimaatinstallatie ontworpen en hieraan een budgetraming gehangen. Vervolgens is Oceanco de boer opgegaan om grote schepen te verkopen. Toen de eerste opdracht hiertoe binnenkwam, kon de bouw van de hal beginnen. Oceanco heeft een adviseur ingeschakeld, IOB, die het bestek heeft geschreven. Ons ontwerp is hierbij als onderlegger gebruikt. Vervolgens is het project aanbesteed.” Bij de aanbesteding werd A. de Jong Installatietechniek door Oceanco genoemd als kennispartner, vertelt Hueber. “We zijn dan ook door veel bouwkundig aannemers benaderd om samen in te schrijven. Uiteindelijk werd de opdracht gegund aan Cordeel Nederland, die ons de klimaatinstallaties heeft gegund. In maart hebben we het project opgeleverd. Op dit moment zijn we – rechtstreeks in opdracht van Oceanco – bezig om de klimaatinstallaties te voorzien in de directieruimtes, die casco zijn opgeleverd. Daarnaast verzorgen we de aanvullende aansluitingen voor technische gassen en lasdampafzuiging in de werkplaatsen.” ❚

Een mooie en vooral passende opdracht, zegt Mario van Kaam: “Oceanco wordt een dok voor de welgestelden. Omdat stofvorming vanwege hoogwaardig lakwerk hoe dan ook voorkomen dient te worden, heeft het dok vloerverwarming die is aangesloten op de warmwater cv-leiding. Wij maken en installeren de kunststof verdelers voor de slangaansluitingen.” De verdelers blijken een specialiteit van Van Kaam KTL. In die zin dat het principe hetzelfde werkt als bij aansluitingen van koelsystemen van ijsbanen en skiheuvels (twee andere specialisaties). Bovendien is het een nichemarkt waarin Van Kaam zich heeft gespecialiseerd. “Wij springen in de niches die installateurs niet oppakken. Veel technische problemen vragen om een speciale oplossing. Als standaard producten niet voldoen, ontwikkelen wij in nauw overleg met de opdrachtgever alternatieven. Door puzzelen en volharding komen we er altijd uit. Het is maatwerk wat we maken. Daarom zal er altijd vraag naar blijven bestaan.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

ALBLASSERDAM | Oceanco

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Verkerk Groep

Oceanco:

hoge kwaliteit in korte tijd Met faciliteiten voor het bouwen van superjachten behoort Oceanco tot het neusje van de zalm onder de jachtbouwers in deze nichemarkt. De Verkerk Groep uit Zwijndrecht installeerde voor dit nautisch walhalla de duurzame elektrotechnische installaties van de nieuwe jachtbouwhal. Bouwen in de overtreffende trap maakt maatwerk in jachtbouw tot 140 meter lengte mogelijk. De nieuwe scheepsbouwhal heeft een oppervlakte van 5.500 m2, is 33 meter hoog en is voorzien van een droogdok met een diepte van 10 meter. In het gebouw naast de hal zijn 2.800 m2 kantoren en 13.000 m2 werkplaatsfaciliteiten gerealiseerd. “De omvang van het project in combinatie met de korte bouwtijd vormde een uitdaging,” volgens projectleider Erik de Bruijn van de Verkerk Groep.

de besturing van de verlichting op elk hoogteniveau instelbaar is, zodat alleen die delen worden verlicht, waar op dat moment aan wordt gewerkt. De Bruijn: “De halverlichting is echt een mooi stuk engineeringswerk. Onze monteurs installeerden de verlichting vanaf een werkbordes, gebouwd op de bovenloopkraan. Die was speciaal voorafgaand geconstrueerd en aangebracht. Ook goed over nagedacht, inderdaad.”

DOKVERLICHTING

Was die halverlichting vooral inhoudelijk complex, nog ingewikkelder bleek de logistiek. Omdat de diverse bouwstromen vanwege de korte bouwtijd door elkaar heen liepen, diende Verkerk de werkzaamheden als treintjes in te plannen. Geen

Ambitieus is het project zeker. Dat blijkt gelijk al uit de hoogte van de hal waar Verkerk onder meer LED-verlichting installeerde die dankzij gebruikmaking van het Dali-KNX-systeem voor

FASEN

traject voor de eerste de beste installateur, zegt De Bruijn. “Je moet als installateur in verschillende tijden werkfasen kunnen denken. Soms waren we in het ene deel al aan het afmonteren, terwijl aan de andere kant de voedingen nog moesten worden aangelegd. Dat vraagt om een organisatie die dat aankan en een goede samenwerking in het bouwteam.”

TIJDSDRUK Verkerk, dat de elektrotechnische werkzaamheden vanaf de trafo tot de laatste wandcontactdoos installeerde, beschouwt zichzelf als een specialist voor dergelijke werken. De ervaring, waarover de Verkerk Groep beschikt, en hun specialisme in onder meer de industriële sector kwamen hier goed van pas, alsmede hun ervaring met industriële processen, veiligheidseisen en toegepaste materialen. De Bruijn: “Anderhalf jaar voor zo’n werk is echt snel, maar het kwam prima voor elkaar en het ziet er strak uit allemaal.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Oceanco, Alblasserdam

ONTWERP IOB Dordrecht

UITVOERING Cordeel Nederland, Zwijndrecht

INSTALLATIES ELEKTROTECHNISCH Verkerk Groep, Zwijndrecht

WERKTUIGBOUWKUNDIG A. de Jong Installatietechniek, Schiedam

BLIKSEMBEVEILIGING Haan Techniek, Tilburg

VLOERVERWARMINGSVERDELERS Van Kaam KTL, Zaandam

VLOERVERWARMINGSBUIZEN Logus Duurzame Projecten, Zwijndrecht

STOFZUIGINSTALLATIE Van der Voort Lucht en Milieu, Linschoten

GAS- EN PERSLUCHTLEIDINGEN Sajalperslucht, Didam

DAK VENTILATOREN Systemair, Harderwijk

BOUWPERIODE 2012 - 2015

12 | INSTALLATIE & BOUW

ALBLASSERDAM | Oceanco

Projectinfo BLIKSEMBEVEILIGING OCEANCO MOOI OP PORTFOLIO Bliksembeveiligingsbedrijf Haan Techniek uit Tilburg is al 45 jaar toonaangevend op haar gebied in Nederland, België en Duitsland. Haan Techniek realiseerde de bliksembeveiliging voor Oceanco in Alblasserdam. In opdracht van elektrotechnisch installateur Verkerk Groep, een goede relatie van het bedrijf. Amper zichtbaar, maar o zo belangrijk: installatie van bliksembeveiliging op een gebouw, met als doel mens en pand te behoeden voor blikseminslagen. Haan Techniek BV uit Tilburg heeft van deze elektrotechnische niche zijn specialiteit gemaakt. Zoals het bedrijf nu ook de bliksembeveiliging aanbracht voor jachtbouwhaven Oceanco in Alblasserdam. Accountmanager Ralph Wolfs: “Elke bliksembeveiliging is anders, er wordt toch een bepaald specialisme verwacht. Allereerst wordt er een risicoanalyse opgesteld, op basis hiervan wordt een beveiligingsklasse vastgesteld. De kunst is behoeftevertaling van de klant in combinatie met de uitkomst van de risicoanalyse en dit zo goed mogelijk en conform de norm te implementeren in het project.” Voor Haan Techniek een klus met interessante en innovatieve uitdagingen. Wolfs toont zich enthousiast over omvang en welsprekendheid van het project. “Het is de grootste jachtbouwhaven van Nederland. Er worden schepen gebouwd tot bedragen van meer dan zes nullen. Voor Haan Techniek was dit weer een mooi project met een goed resultaat. Hier kunnen we trots op zijn.”

De bliksembeveiliging is amper zichtbaar op de grote hal van Oceanco

Vraag vrijblijvend een offerte aan via info@haantechniek.nl of bel 013-4671165

Sajal Perslucht B.V. is gespecialiseerd in het installeren van ingenieuze leidingsystemen voor perslucht en technische gassen. Van advies tot installatie.

• Installatie leidingsystemen voor perslucht en technische gassen • Ontwerpen, installeren en certiﬁceren van compressorruimtes

Saal van Zwanenbergweg 2 5026 RN Tilburg www.haantechniek.nl

• Leverancier leidingsystemen • Leverancier persluchtgereedschap • Leverancier bevestigingsmiddelen

Lid Uneto Vakgroep Bliksembeveiliging

Meer informatie?

BRL

1201

CERT

Bekijk onze website www.sajal.nl en ontdek de webshop!

Sajal Perslucht B.V. Tatelaarweg 7b, 6941 RB Didam Telefoon: 0316-228507 Email: info@sajal.nl Website: www.sajal.nl

CEERD

BRL-1201 gecertificeerd

INSTALLATIE & BOUW | 13 0092735.pdf 1

16-10-2012 12:37:26

BREDA | OVT

De nieuwe hoofdingang bevindt zich tot 2016 aan de noordzijde van de OVT.

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Nine.nl

STATION BREDA

â&#x20AC;&#x2DC;VERBINDTâ&#x20AC;&#x2122;

De bouw van het nieuwe Station Breda, dat reizen, wonen, werken en winkelen op een moderne en comfortabele manier samenbrengt, is in volle gang. In september 2014 is de noordelijke entree al in gebruik genomen. De bouw richt zich nu op de centrumkant van het station, die nog tot juni 2016 duurt. ULC Installatiegroep, verantwoordelijk voor de W-, E- en S-installaties, ligt goed op koers en heeft zijn werkzaamheden al voor 90 procent gereed.

14 | INSTALLATIE & BOUW

BREDA | OVT

Het moderne Station Breda is straks toegerust op een groeiend aantal reizigers.

Het nieuwe station wordt een knooppunt waar alle vormen van vervoer bij elkaar komen. Wandelaars, fietsers, automobilisten en treinen busreizigers kunnen er allemaal terecht. Het nieuwe station telt net als in de oude situatie zes sporen en drie perrons, waar zestien treinen per uur kunnen stoppen. Nieuw is dat van die zestien treinen er vier hogesnelheid-shuttles zijn. Het nieuwe busperron biedt ruimte aan twintig bussen die goed aansluiten op de treindiensten. In en rond het station is plaats voor meer dan 4.000 fietsen en op het dak (!) van de terminal kunnen ruim 700 auto’s parkeren. De noord- en zuidkant van het station worden met elkaar verbonden door een brede, ondergrondse passage met winkels. Daarnaast worden er in het station ook woningen en kantoren gerealiseerd. Aan de voor- en achterkant tot slot komen overzichtelijke pleinen met brede wegen en waterpartijen.

WKO MET ACHT BRONNEN Na een Europees aanbestedingstraject heeft ProRail het werk in 2011 gegund aan bouwcombinatie Ballast Nedam / Hurks, samen met ULC Installatiegroep. “We zijn direct met de voorbereidingen gestart, in eerste instantie bij Hurks in Sint Michielsgestel en later op de bouwplaats,” vertelt Wim Mekke van ULC Installatiegroep. “Onze scoop bevat alle installatiewerken, behoudens de spoorgerelateerde zaken. Dat betekent onder meer de luchttechniek, koeling, cv-installatie, sanitair, HWA en riolering. Zo hebben we een WKOinstallatie geplaatst met acht bronnen ten behoeve van het totale complex, inclusief de woningen. ›

'Onze scoop bevat alle installatiewerken, behoudens de spoorgerelateerde zaken. Dat betekent onder meer de luchttechniek, koeling, cv-installatie, sanitair, HWA en riolering.'

Projectinfo MODULAIRE DEURCOMMUNICATIE De deurcommunicatie voor de atelierwoningen en appartementen in het nieuwe Station Breda wordt geregeld door een videosysteem van Siedle, zoals voorgeschreven in het bestek. Siedle levert zijn producten via de groothandel aan de installateur. “Deurcommunicatie is altijd maatwerk, ieder project heeft zo zijn eigen behoeften,” vertelt Maarten Coppoolse van Siedle. “Omdat deurcommunicatie niet voor elke installateur een dagelijkse bezigheid is, wordt door ons altijd een stukje support geboden, hetzij telefonisch, hetzij door een servicetechnicus voor inbedrijfname of bij troubleshooting. Nadat een installateur opdracht heeft verkregen, verzorgen wij doorgaans ook het tekenwerk met blok- en installatieschema’s op maat.” In het nieuwe Station Breda wordt gebruik gemaakt van een protocol op basis van een 2-draads bustechniek. Ondanks de komst van IP-systemen zal de bustechniek volgens Coppoolse nog lang blijven bestaan, met dank aan de recente ontwikkelingen in de vorm van een uitbreiding van het programma en koppelingen met IP via gateways. “Er is in Breda gekozen voor deurstations uit ons modulaire Vario-inbouwprogramma en binnentoestellen met een 3,5-inch TFT-kleurenmonitor. De deurcommunicatie is vrij eenvoudig gehouden, maar kan later eenvoudig worden uitgebreid. In dit geval is het deurstation uitgerust met een luidspreker, beldrukker, camera en verlichting (LED) om tekstuele info of het huisnummer weer te geven. Het systeem heeft een achterwaartse compatibiliteit en wordt tot in lengte van jaren ondersteund, zowel technisch als mechanisch.”

INSTALLATIE & BOUW | 15

Realisme in meet– en regeltechniek uit ervaring Realisme in meet– en regeltechniek uit ervaring

Realisme in meet– en regeltechniek uit ervaring

Verhoging van uw toegevoegde waarde ! Verhoging van uw waarde...! waarde ! Verhoging van uwtoegevoegde toegevoegde ♦ Kennis van binnenklimaat technologie ♦♦ ♦♦ ♦♦ ♦♦ ♦

• Kennis binnenklimaat technologie ... ... Kennis vanvan binnenklimaat technologie Deskundige meet- en regel instrumentatie … • Deskundige meet-en en regel regel instrumentatie … … Deskundige meetinstrumentatie Integratie van diverse vakgebieden • Integratie van diverse vakgebieden Integratie diverse vakgebieden Ervaring van in projectrealisatie … • Ervaring in projectrealisatie …… Ervaring in projectrealisatie Marktconforme • Marktconforme prijsstelling prijsstelling … … Marktconforme prijsstelling … • Projecten, kijk op www.buildingtechnology.nl

♦

Projecten, kijk op www.buildingtechnology.nl Projecten, kijk op www.buildingtechnology.nl

♦

BUILDING technology bv BUILDING technology bv Postbus 189 BUILDING technology bv Postbus 189 7390 ADTwello Twello Postbus 189 7390 AD Telefoon 0571 262728 Telefoon 0571 262728 7390 AD Twello Fax 0571 262628

Fax Mail 0571262728 262628 Telefoon 0571 info@buildingtechnology.nl Mail: info@buildingtechnology.nl Fax 0571 262628 Web www.buildingtechnology.nl

member

Web: www.buildingtechnology.nl Mail: info@buildingtechnology.nl Web: www.buildingtechnology.nl 15230344_Buildingtechnology.indd 1

Innovatieve oplossingen voor een betrouwbare bescherming van infranetwerken.

CrossCube trekputten

Deelbare buisoplossingen

member

OVER KWALITEIT DOEN WIJ NIET LUCHTIG!

25-06-15 11:57

Kabelgootsystemen Productie

Montage

Service De Amert 424 5462 GH Veghel

Tel: 033-2538630 • verkoop@pionkunststoffen.nl www.pionkunststoffen.nl

T. 0413 36 90 00 www.brago.nl voorgeïsoleerde kunststof luchtkanalen

Brago-Advertentie-90x130mm-2015-V2.indd 2

12-01-15 21:10

BREDA | OVT

Projectinfo FLEXIBELE INSTALLATIE DANKZIJ RAILKOKERSYSTEMEN De energiedistributie in het nieuwe Station Breda verloopt voornamelijk via railkokersystemen. Alpha Railkoker heeft ruim 1 kilometer aan railkokersystemen geleverd aan ULC Installatiegroep. “Railkokersystemen maken een installatie flexibel,” zegt Patrick Matthijssen van Alpha Railkoker. “Zeker bij langlopende projecten met een flinke omvang, zoals OVT Breda, biedt dat voordelen. Railkokersystemen maken het namelijk mogelijk om eenvoudig wijzigingen aan te brengen door bijvoorbeeld veranderingen in het ontwerp of zoals in Breda door het aantrekken van nieuwe huurders met afwijkende eisen.” Alpha Railkoker heeft railkokersystemen geleverd variërend van 630 tot 2.500 Ampère. “Daarnaast hebben we de trafo-bord verbinding gemaakt tussen de hoofvoeding en de verdelers van ULC en hebben we talloze aftakkasten op alle verdiepingen geleverd,” vult Matthijssen aan. “Als aanvullende eis halverwege het traject hebben we ook nog de branddoorvoeringen moeten laten testen en certificeren. We hadden een certificering voor doorvoeringen door een gipswand, maar in dit geval werd gebruik gemaakt van metalstud-wanden. Samen met ULC hebben we bij Efectis een metalstud-wand laten bouwen, waarin al onze producten zijn getoetst op brandwerendheid. Onze producten doorstonden de tests probleemloos en zijn nu ook gecertificeerd voor toepassing in metalstud.”

Daarnaast zijn we verantwoordelijk voor de licht- en krachtinstallaties, het noodstroomaggregaat, branddetectie, ontruimingsinstallatie, de verdeelkasten en de communicatie binnen het gebouw. Het project is opgesplitst in een fors aantal techniekruimtes, waarvan elf grote en één kleinere ten behoeve van de sprinklerinstallatie. De installaties zijn al voor 90 procent gereed. De techniekruimtes en energievoorzieningen zijn namelijk allemaal aan de noordkant en onder de perrons gesitueerd. Al het leidingwerk is vervolgens in en boven de tunnel weggewerkt. Rest alleen nog de aansluiting met de zuidkant.” Het moderne Station Breda is straks toegerust op een groeiend aantal reizigers. Gebruiken nu nog elke dag circa 27.000 mensen het station, in 2020 zullen dit er ongeveer 57.000 zijn. ULC Installatiegroep heeft tevens een aanvullende opdracht gekregen voor het ontwerpen en realiseren van de installaties in de fietskelder. “De fietskelder is later aan het project toegevoegd, zodat het stationsgebied straks gevrijwaard blijft van fietsen op het maaiveld.” ❚

Testopstelling bij Efectis

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING

ProRail, gemeente Breda, NS Koen van Velsen Bouwcombinatie Ballast Nedam/Hurks (interwijkverbinding door Heijmans) INSTALLATIES ULC Installatiegroep, Utrecht (W, E en S); Siedle, Utrecht; PRo61, Ittervoort; S.M. Lichtarchitektuur, Maastricht; Alpha Railkoker, Barendrecht; Building Technology Twello; Isolectra, Capelle aan de IJssel; Mohringer Liften, Haarlem; Eaton, Zaltbommel; Pion Kunststoffen, Amersfoort; Holland Heating, Waalwijk AANNEEMSOM € 135 miljoen BOUWPERIODE 2012-2016

INSTALLATIE & BOUW | 17

Sinds 1995 ontwerpt, levert en installeert Alpha Industrial BV, onder de handelsnaam Alpha Railkoker, railkokersystemen voor: 

380 V—17.5 kV



25—6300 A



IP55—IP68



Functiebehoud tot E90

Alpha Industrial BV - Dé Busbar Specialist!

AFRIKASTRAAT 18 6014 CG ITTERVOORT T +31 (0)475 567 222 INFO@PRO61.NL

Eurekaweg 20, 2991 ZB Barendrecht KvK nr: 18123270 Telefoon: +31 180 625 055 Email: verkoop@alpharailkoker.nl Internet: www.alpharailkoker.nl *ISO 9001—VCA—ISO 14001*

100% STEKERBAAR Stekerbaar installeren is inmiddels niet meer weg te denken uit de Nederlandse gebouwen. Steeds meer projecten, maar ook steeds meer delen van de elektrische infrastructuur worden stekerbaar uitgevoerd. De belangrijkste redenen dat stekerbaar installeren zo sterk groeit, zijn: Tijdsbesparing Kostenbesparing Faalkostenreductie Flexibiliteit Duurzaamheid De laatste nieuwe stekerbare innovaties zijn: Wieland gesis®FLEX - De modulaire decentrale KNX roomcontroller Stekerbare aanwezigheidsdetectie Stekerbaar ontruimings- en alarmeringssystemen Meer informatie? Neem gerust contact met ons op.

Isolectra • Rivium Boulevard 101 • 2909 LK Capelle ad IJssel • T 010 - 285 52 85 • E info@isolectra.nl • www.isolectra.nl

BREDA | OVT

Projectinfo 15.000 M2 AAN LUCHTKANALEN

MACHINEKAMERLOZE LIFTEN

In de nieuwe openbaar vervoersterminal (OVT) in Breda wordt voor maar liefst 15.000 m2 aan luchtkanalen voorzien. In opdracht van ULC Installatiegroep neemt PRo61 de productie, levering en montage van de luchtkanalen voor zijn rekening.

In 2012 heeft Möhringer Liften opdracht gekregen voor de realisatie van vijf machinekamerloze liftinstallaties op het nieuwe Station Breda. De opdracht komt voort uit de Raamovereenkomst Liften van ProRail, waarbij tussen 2009 en 2019 ruim 200 liftinstallaties op stations worden vervangen en/of nieuw geplaatst. Möhringer Liften heeft er reeds 120 van in opdracht.

“De luchtkanalen betreffen stalen kanalen, die zorgen voor de distributie van de toevoer- en retourlucht vanaf de luchtbehandelingskasten tot aan de roosters in de verschillende ruimten en terug,” vertelt Henry Passon, directeur van PRo61. “Om het plaatje compleet te maken, verzorgen wij naast de montage van deze kanalen ook de installatie van alle luchttechnische componenten, die worden toegeleverd door ULC. Het is onze uitdaging om samen met ULC een mooi utiliteitsproject te realiseren, die opvalt door zijn perfecte luchttechnische installatie. De werkzaamheden hiertoe lopen tot nu toe zeer naar wens. ULC is een vertrouwde partner van ons, we weten dan ook precies wat we aan elkaar hebben.” PRo61 is een relatief jong bedrijf, met 35 jaar ervaring in de luchtbehandeling, vertelt hij. “Het bedrijf is ontstaan uit Brema-Air, waar ik in het verleden commercieel directeur was. Dat we als één van onze eerste opdrachten al de OVT in Breda hebben mogen maken, is een bewijs van het vertrouwen dat ULC in ons heeft. Daar ben ik ontzettend trots op.”

Om uniformiteit en maximale uitwisselbaarheid van onderdelen te bewerkstelligen op de treinstations heeft ProRail in 2009 de Raamovereenkomst Liften in het leven geroepen. Hierop zijn enkele raamcontractanten geselecteerd die telkens een mini-tender aangaan bij het op de markt komen van nieuwe liftprojecten van ProRail op treinstations.

100% STEKERBAAR De E-installatie in de nieuwe OV-Terminal van station Breda is door ULC in samenwerking met Isolectra ‘100% stekerbaar’ uitgevoerd. De forse omvang en korte realisatietijd zijn kenmerkend voor dit project; de uitdaging zat hierdoor in het maken van verschillende efficiencyslagen. Stekerbaar installeren helpt dit proces te vergemakkelijken en de installatietijd te versnellen. Bij een stekerbare installatie heb je namelijk te maken met prefab onderdelen die in de fabriek verschillende hoogspanningstesten hebben ondergaan. Het stekerbaar installeren resulteert op de bouwplaats in een reductie van faalkosten, efficiency en tijdbesparing. “Door de beperkte buitendienststelling van het spoor was de tijdsdruk hoog. Tevens werd er vanuit het bestek nog een aanvullende eis voorgeschreven, ter plaatse van de perrons waar de E-installatie aan weersinvloeden onderhevig is en zodoende is ingevuld met IP65 geclassificeerde stekerbare materialen,” zegt Mohammed Zaanan van Isolectra. Isolectra heeft samen met ULC Installatiegroep het ontwerp gemaakt van de installaties en aan de gestelde eis kunnen voldoen. De toegepaste stekerbare producten zijn halogeenvrij en waar nodig, in verband met de hoge omgevingstemperatuur, vervaardigd van materiaal met een temperatuurbereik tot 110 graden Celsius. “Het gaat bij OVT Breda dus absoluut niet om standaard producten. Door de nauwe samenwerking van Isolectra en ULC, een goede planning, de juiste projectbegeleiding en het werken met stekerbare installaties, zijn de uitdagingen overwonnen.”

Möhringer Liften is één van die contractanten en heeft tot op heden bijna 75 procent van alle uitvragen gewonnen. Daarmee is de firma uit Haarlem de grootste liftfabrikant op de Nederlandse stations. Behalve de realisatie gaat het ook om het verzorgen van het onderhoud aan de liften voor een periode van 25 jaar.  De opdracht voor de vijf liftinstallaties in station OVT Breda werd pas in een relatief laat stadium gegund, vertelt Bart Groetelaers van Möhringer Liften. “De architect stelde bovendien enkele aanvullende eisen aan de uiteindelijke liftinstallaties, terwijl bouwcombinatie Ballast-Nedam - Hurks al was gestart met de uitvoering. Aan ons de taak om die wens in te willigen zonder de uniformiteit in componenten te wijzigen. In overleg met ProRail zijn enkele subtiele wijzigingen aangebracht. Zo was een van die aanvullende eisen om de binnenzijde van de schacht te bekleden met rvs. Voor ons een mooie uitdaging om een en ander passend te krijgen. De liften zijn extreem vandaalbestendig en weersbestendig uitgevoerd en hebben een hefvermogen van 1.000 kilogram.”

INSTALLATIE & BOUW | 19

Een elektrisch systeem vormt tot â&#x20AC;&#x153; 10-15% van de kosten van een gebouw. Door het optimaliseren van het ontwerp, kan Eaton vaak de totale investering verlagen die nodig is voor een elektrische infrastructuur.

â&#x20AC;&#x153;

www.eaton.nl/electrical

BREDA | OVT

Projectinfo DUIZENDEN ARMATUREN In de nieuwe terminal van Station Breda zijn enkele duizenden armaturen verwerkt. In opdracht van ULC Installatiegroep heeft S.M. Lichtarchitektuur de vertaalslag gemaakt van het lichtplan naar Nederlandse maatstaven. “De eerste aanzet tot het lichtplan is afkomstig van onze Duitse collega Ulrike Brandi Licht,” stelt Simon Manassen van S.M. Lichtarchitektuur. “De moeilijkheidsgraad in dit project zat volgens hem in de vele beslissende partijen, waaronder de gemeente Breda, NS en ProRail. Wij hebben voor ULC als vraagbaak gefungeerd en een groot deel van de armaturen geleverd.”

VAN INSTALLATIEBEHEERSYSTEEM NAAR GEBOUWBEHEERSYSTEEM Met de overstapterminal (OVT) krijgt Breda er tegelijkertijd een groots woon-, werk-, winkelen parkeercentrum bij. BUILDING technology bv uit Twello ontwikkelde en vervaardigde het gebouwbeheersysteem voor het hele project.

Als aanvullende opdracht heeft S.M. Lichtarchitektuur de fietskelder volledig lichttechnisch geëngineerd. “Wij denken altijd vanuit de wens van de klant, stemmen daar het lichtplan op af en leveren de betreffende armaturen. Daarbij trachten we het beoogde (licht)beeld van de opdrachtgever te vertalen en te visualiseren (ook in 3D) richting de installateur. In feite zijn wij het scharnierpunt tussen opdrachtgever en installateur. Kan niet, bestaat dan ook niet bij ons. Als armaturen volgens ons niet voor honderd procent passen bij een specifiek vraagstuk, dan verzinnen we in samenspraak met de fabrikant een oplossing. Dan gaan we zelfs een modificatie aan een bestaand armatuur niet uit de weg,” zegt Simon Manassen tot besluit.

EEN BETROUWBAAR ELEKTRISCH ENERGIENETWERK De drie hoofdverdeelinstallaties en 214 onderverdelers voor het nieuwe Station Breda zijn geëngineerd en geleverd door Eaton Industries B.V.. “We zijn in de aanbestedingsronde voor dit project door minstens zes verschillende partijen benaderd om een aanbieding te maken,” vertelt Richard ter Horst van Eaton. Volgens hem een gebruikelijke gang van zaken. “Nadat ULC Installatiegroep opdracht had gekregen zijn wij door ULC geselecteerd om de hoofd- en onderverdelers te verzorgen.

Hij zou willen dat projecten vaker zo werden gebouwd: BUILDING technology’s projectmanager Luuk Kemper blijkt zeer enthousiast over het deels op huurderswensen afgestemde complex. “Het bijzondere aan OVT Breda is dat het deels casco wordt opgeleverd. Dit betekent met installaties, waarvan de aansturing voor gebruikers sterk kan verschillen. En dat betekent dus maatwerk, en maatwerk is nu juist iets waar we goed in zijn.” Een van de kerntaken van de systemen is aansluiting en sturing van de vier warmte-koude bronparen (WKO) in het complex. Ze behoren tot de grootste van Nederland, bovendien geslagen in meerdere lagen - in Nederland vrij uitzonderlijk. Ook de aansluiting van parkeerdekverwarming op bronnen is Kemper nog niet veel tegengekomen. “Feitelijk functioneert ons systeem als stuurwiel voor alle installaties - niet alleen voor de huurders, maar ook voor die van algemene processen, zoals verlichting en rapportages voor weten regelgeving. Doorgaans richten systemen zich hoofdzakelijk op beheer van installaties (ISB), ons systeem op het totale gebouw (GBS). Daarmee zijn we verder in ontwikkelingen, dan veel van onze concurrenten.”

Daarnaast heeft ULC, vanwege de complexiteit van de elektrische installaties, de wens uitgesproken om een selectiviteitsstudie uit te laten voeren. Met een bekabeling over een langere afstand kunnen installaties zich namelijk anders gaan gedragen. In deze studie hebben we deze risico's uitgesloten en aangetoond dat het ontwerp van de installaties basis is voor een betrouwbare energievoorziening. Daarnaast zijn voor het OVT project verdeelinstallaties geleverd waarin energiemeters geïntegreerd moesten worden. Met deze specifieke klantwens kan het energieverbruik van het gehele complex worden gemonitord. Alle verdeelinstallaties ten behoeve van de perrons, kantoren en winkels zijn door Eatons’ partner van Egmond in Doetinchem geassembleerd.” De technische uitdaging zat volgens Ter Horst in het feit dat het systeem – dat via een railkokersysteem vanaf de onderkant wordt gevoed – niet in de beschikbare ruimte paste. “De combinatie met een koppelschakelaar maakte dit nog lastiger,” zegt hij. “Door in het ontwerpproces vroegtijdig te overleggen met Van Egmond hebben wij de klant gelukkig een adequate oplossing kunnen bieden.”

INSTALLATIE & BOUW | 21

AIRCONDITIONING & VERWARMINGSOPLOSSINGEN

KRACHT

INTELLIGENTIE?

AQUAFORCE® MET GREENSPEED® INTELLIGENTIE,

Hoog rendement bij zowel vollast en deellast Ongeëvenaarde betrouwbaarheid Geavanceerd regeling: eenvoudige systeemintegratie

Sinds Willis Carrier ’s werelds eerste moderne klimaatsysteem ontwikkelde in 1902, hebben Carrier engineering teams geavanceerde oplossingen voor uw bedrijf ontwikkeld. En omdat u niet zou moeten kiezen tussen kracht of intelligentie, heeft Carrier de ervaring, de efficiëntie en de betrouwbaarheid van de Aquaforce serie verwerkt in de slimste innovatieve technologie: Greenspeed intelligentie. De 30XAV en de 30XW-V/30XWHV units zijn de ultieme oplossingen voor industriële en commerciële toepassingen waar een maximale kwaliteit en optimale prestaties bij de gedeeltelijke en volledige belasting zijn vereist.

ZODAT U NIET HOEF T TE KIEZEN.

Aanpassingsvermogen

www.carrier.nl www.carrier.be

99448-Carrier AP A4 30X_Dutch.indd 1

4/23/2015 7:42:42 PM

BREDA | OVT

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: PION Kunststoffen

TOEKOMST VAST ONDERGRONDS NETWERK   De voorbereidende werkzaamheden voor OVT Breda zijn reeds vele jaren geleden gestart. Om de aanwezige kabels en leidingen te beschermen en mogelijke schade te voorkomen zijn in de fase 0 alle bestaande kabels uit de grond naar boven gehaald en in deelbare PP-Klembuizen van PION Kunststoffen verpakt. De specialist in ondergrondse netwerk bescherming heeft tevens een bijdrage geleverd in het toekomst vast maken van het ondergrondse netwerk van kabels en leidingen binnen het stationcomplex en de perrons. ProRail streeft ernaar zo min mogelijk verstoringen in de dienstregeling te laten optreden, zegt Gerben Borger, directeur van PION Kunststoffen. “Om straks het beheer- en onderhoud en aanpassingen op de perrons van OVT Breda efficiënter te laten verlopen, zonder overlast voor reizigers, is een toekomst vast ondergronds netwerk aangelegd. Onder de perrons is een compleet netwerk aan trekputten - onze zogeheten CrossCubes® - en mantelbuizen aangebracht. De bovenzijde van de modulaire CrossCube ligt gelijk aan het perron. Een deksel, dat qua kleur overeenkomt met de perronbestrating, sluit de onderliggende 'werkruimte' in de trekput af. Op elk perron is om de 20 tot 30 meter een CrossCube opgenomen. Van hieruit kan in de toekomst eenvoudig een nieuwe winkel of abri worden aangesloten. Het doel is om perrons daarvoor niet te hoeven opbreken.”

PION Kunststoffen, dat staat voor 'Partnership Is Our Nature', is reeds twaalf jaar actief met het bedenken en leveren van oplossingen voor het beschermen van ondergrondse netwerken. Gerben Borger: “Het denken in mogelijkheden, klantgericht handelen- en ontwikkelen zit in ons DNA.” Wij kijken niet naar de mogelijkheden en beperkingen van ons productieproces, vult Gert Jan van Lieshout aan. “Wat heeft onze klant nu nodig, wat zijn de beste oplossingen, welke producten horen daar bij. Vervolgens zoeken we, binnen onze flexibele schil, de meest geschikte productiepartners.” Borger: “Die werkwijze komt heel goed tot zijn recht binnen de railinframarkt, waar al vele jaren onze focus ligt. Onze CrossCubes en mantelbuizen zijn naast Breda onder meer ook toegepast bij de stations Rotterdam, Arnhem, Enschede, Deventer en Den Bosch.” De laatste jaren heeft PION zich ook meer verdiept in de energiemarkt. Hoogspanningskabels verdwijnen steeds meer onder het maaiveld. PION heeft de kennis om de ondergrondse infrastructuur goed te beschermen. Deze expertise wordt ook steeds vaker door middel- en grote installateurs en adviseurs ingeroepen. Zij zijn in toenemende mate betrokken bij de aanleg van infrastructurele netwerken op industriële locaties of utiliteitsprojecten. PION kan hen daarbij zeer goed adviseren zodat voor de best project specifieke oplossing gekozen kan worden. ❚

CrossCubes en mantelbuizen vormen een ondergronds netwerk.

INSTALLATIE & BOUW | 23

BEDRIJFSPRESENTATIE ARALCO

Tekst: Loet van Bergen

AFSTANDSBEHEER EN APP VOOR VENTILATIESYSTEMEN Aralco introduceerde recent een programma waarbij op afstand de vraaggestuurde ventilatiesystemen OxyGreen CO2 voor de woningbouw en OxyGreen Collectief voor de gestapelde bouw zijn te beheren. Het bevorderen van een gezond, comfortabel en duurzaam binnenklimaat staat hoog in het vaandel bij Aralco. Dit realiseert het bedrijf door continu te investeren in innovatie en productontwikkeling. Afgestemd op de behoefte van gebruikers. Hierbij zijn eenvoud en acceptatie altijd primaire uitgangspunten, maar ook een hoge kwaliteit en een gunstige energieprestatie. Ventilatie is essentieel voor een gezond binnenklimaat, begint Rob Huvers, commercieel directeur Benelux. â&#x20AC;&#x153;Afvoer van geproduceerd vocht en vervuilde lucht en toevoer van verse (frisse) lucht moet geborgd zijn, anders gaat het ten koste van

24 | INSTALLATIE & BOUW

de gezondheid van de bewoners, alsmede voor het behoud van de woning. Schimmel bijvoorbeeld is een veel voorkomend fenomeen in de Nederlandse woning. En wie draait er op voor de kosten die schimmel veroorzaken?

OXY GREEN VISION Met de introductie van OxyGreen Vision biedt Aralco gebouwbeheerders bij woningbouwcorporaties, institutionele beleggers, VVEâ&#x20AC;&#x2122;s, installatiebedrijven en bewoners/particulieren een

BEDRIJFSPRESENTATIE ARALCO

De VentiApp geeft 24/7 inzicht in de werking en prestaties van een ventilatiesysteem.

service-applicatie die 24/7 inzicht geeft in de werking en prestaties van hun ventilatiesystemen. OxyGreen Vision bestaat uit twee delen. Voor gebouwbeheerders en installateurs een programma waarmee op afstand de ventilatiesystemen zijn te beheren, voor bewoners een handige app waarmee het systeem kan worden bediend. Voor gebouwbeheerders zijn op afstand de toestelgegevens en statussen uit te lezen, zoals weergave van de systeemprestatie (vervuiling) per bedrijf, complex of adres, actieve storingsmelding per adres, component en per periode, responstijd, inzicht in servicehistorie, calamiteitenschakeling per complex en een uitgebreide rapportage. OxyGreen Vision levert de beheerder op verschillende manieren een kostenvoordeel. Storingen worden direct gemeld aan de installateur, waardoor er onmiddellijk actie ondernomen kan worden, voordat er schade in de woning ontstaat door vocht en schimmel. Daarnaast kan onderhoud efficiënt gepland worden, afhankelijk van de mate van vervuiling. Aangetoond is dat er een sterke afname van de ventilatiecapaciteit is als geen onderhoud wordt gepleegd. Huvers: “Met OxyGreen Vision en de VentiApp worden bovendien veel kosten bespaard. Want jaarlijks ontvangen woningcorporaties van hun

'Met OxyGreen Vision en de VentiApp worden veel kosten bespaard' huurders reparatieverzoeken, die vooral telefonisch of persoonlijk per baliegesprek worden gemeld. Een arbeidsintensief proces met lange afhandeltijd en hoge kosten.”

BEWUSTWORDING De VentiApp biedt niet alleen een oplossing voor de beheerders en installatiebedrijven, maar ook voor de bewoners/huurders, die vaak geen interesse hebben voor ventilatie. Uit onderzoek blijkt dat 79% van de bewoners niet goed ventileert. Volgens Huvers is dit besef nauwelijks aanwezig. “Wanneer een ventilatiesysteem bijvoorbeeld de mogelijkheid biedt om continu op een laag niveau te draaien of zelfs helemaal uit te staan, dan gebeurt dat ook. Want dat is energiezuinig, denkt men. Daarnaast zijn ventilatiebedieningssystemen vaak te ingewikkeld en weten de bewoners niet hoe ze het ventilatiesysteem moeten bedienen.” De

VentiApp zorgt voor een grotere bewustwording en voor een gezond binnenklimaat waarin de kwaliteit van de binnenlucht af te lezen valt en het systeem bedienbaar is. Het zal de bewoner stimuleren het systeem bewuster te gebruiken/bedienen. De app werkt heel basaal met smileys en geeft zelfs pushberichten met tips om de luchtkwaliteit te verbeteren.

ENERGIEZUINIG Last but not least dragen OxyGreen Vision en de VentiApp bij aan energiezuinig ventileren en aan de strengere EPC-normen. Onderzoek heeft bevestigd dat vraaggestuurde ventilatiesystemen met sensoren de beste resultaten geven. Toch is er op het gebied van ventileren nog een lange weg te gaan. Uit onderzoek van het HIERklimaatbureau blijkt dat ruim 2 miljoen Nederlanders tien keer teveel betalen voor ventilatie. Ongeveer een derde van de woningen in Nederland is voorzien van mechanische ventilatie met nog steeds verouderde ventilatieboxen die veel elektriciteit verbruiken. Veel mensen zijn zich niet bewust van het belang en het energieverbruik van een ventilatiesysteem. Mechanische ventilatie staat de hele dag aan en verbruikt dus continue stroom. De kosten hiervan kunnen flink oplopen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 25

PLAATSNAAM| |Revalidatiehotel ROTTERDAM Projectnaam

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Van Dijnsen Installatiewerken en HD Projectrealisatie

VEEL TECHNIEK IN BEPERKTE RUIMTES Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de nieuwbouw van het Laurens Revalidatiehotel aan de Motorstraat in Rotterdam. Als totaalinstallateur voor de W-, E-, en S-installaties laat Van Dijnsen Installatiewerken de verschillende installaties zoveel mogelijk met elkaar communiceren. Best een uitdaging volgens Tjesse van Hoving vanwege de vele techniek die ondergebracht moet worden in de beperkte ruimtes. In het sfeervolle en comfortabele Laurens Revalidatiehotel wordt straks een excellent revalidatieprogramma geboden in een servicegerichte hotelomgeving. PatiĂŤnten kunnen na een ziekenhuisopname in een sfeervolle hotelomgeving versneld genezen en revalideren. Het hotel beslaat 14.000 m2, telt zeven verdiepingen en krijgt 160 eenpersoonskamers, inclusief logeer- en sanitaire voorzieningen, een speciale NAH-afdeling met huiskamer, een polikliniek, bibliotheek annex stiltecentrum, diverse behandelkamers, oefen- en fitnesszalen, een restaurant,

26 | INSTALLATIE & BOUW

ROTTERDAM | Revalidatiehotel

Projectinfo VEELZIJDIGE KLUS VOOR AANSPREKENDE OPDRACHTGEVER Samen met het Geleense dochterbedrijf BeMa Isolatie Plaatwerk isoleerde Branten Isolatie Technieken uit Nieuwkuijk alle watergerelateerde installatieonderdelen voor het Rotterdamse Revalidatiehotel. Een mooie en veelzijdige klus. Branten Isolatie Technieken BV (BIT) is een Brabants familiebedrijf dat in 1991 begon als advies- en calculatiebureau op het terrein van isolatiewerken. Al snel daarna werden de werkzaamheden uitgebreid en richtte het bedrijf zich steeds vaker ook op uitvoering. Zoals nu ook voor het nieuw gebouwde Revalidatiehotel in Rotterdam. Een mooie en vooral veelzijdige klus, zeggen werkvoorbereider/planner Sebastian Branten en BeMa-collega Martin van Oerle. “Net als elk ander bedrijf nemen ook wij graag de verantwoordelijkheid voor het hele proces. Gezamenlijk hebben we daarvoor ook alle disciplines in huis.” Behalve te spreken over de omvang van het werk zijn beiden verheugd over de nieuwe aanwinst voor op het portfolio. Immers: zorgcentra zijn – vanwege het maatschappelijke karakter ervan – over het algemeen zeer aansprekende opdrachtgevers. “Maatschappelijke instellingen zijn natuurlijk altijd goed voor naamsbekendheid. Binnenkort willen we onze website eens goed gaan opfrissen. Grote kans dat ook dit project erop komt.”

REGELTECHNIEK EN INTEGRATIE Om alle installaties in het Revalidatiehotel Rotterdam zo optimaal mogelijk samen te laten werken, regelen en bedienen, heeft Van Lente Systeemintegratie uit Deventer een uitgebreide regeltechnische installatie geleverd.

De WKO-installatie bevindt zich buiten het hotel en is gerealiseerd bij een ander gebouw.

een grand café, een grootkeuken en een ruime entree met wachtruimte. “Het thema duurzaam bouwen is in het ontwerp op natuurlijke wijze geïntegreerd,” zegt Van Hoving. “Zo is in het kader van gezondheid en welzijn gelet op een maximale daglichttoetreding in het gebouw met goede ventilatie en akoestiek. Het toepassen van duurzame technieken is dan ook een vanzelfsprekendheid, met onder andere domotica en gebouwautomatisering via KNX en een WKOinstallatie met warmtepompen.”

EXTERNE WKO-INSTALLATIE Van Dijnsen Installatiewerken is verantwoordelijk voor het leveren en monteren van de complete elektrotechnische-, werktuigbouwkundige-, sanitaire-, inbraak-, beveiligings- en brandmeldinstallaties bij de nieuwbouw van het Revalidatiehotel. “De WKO-installatie bevindt zich buiten het hotel en is gerealiseerd bij een ander gebouw, 200 meter verderop in de straat,” zegt Van Hoving. “Via transportleidingen onder het maaiveld worden de warmtepompen in het hotel gevoed die in de hotelkamers vervolgens de warmte afgeven via laag temperatuur vloerverwarming en ventilatorconvectoren (11.000 m2), en koelen met hoge ›

Daarbij is voor de zorgkamers zelfs een nieuwe regelmodule ontwikkeld binnen de CX-naregellijn van Priva. “We zijn een zusterbedrijf van Van Dijnsen - de W-installateur in dit project - en verzorgen de totale regeltechnische voorzieningen voor de W-installaties,” vertelt Bert Bonestroo van Van Lente Systeemintegratie. “Samen zijn we tot de beste en meest creatieve oplossingen gekomen. Via beeldplaatjes monitoren en visualiseren we de W-installaties, zoals ventilatie, verwarming, koeling, et cetera. Door de 'integratie' van voorzieningen wordt het inzicht groter en bovendien voor de gebruikers overzichtelijker. Ook de aansturing van onder andere de zonwering wordt georganiseerd vanuit de regeltechniek,” geeft Bonestroo als voorbeeld. Volgens hem was het een uitdaging om met name de uitgebreide regeltechnische functies van de naregelingen van de zorgkamers op een kostengunstige manier uit te kunnen voeren. “Priva heeft ons als partner hierin geholpen met het samenstellen van een nieuwe module, specifiek voor het revalidatiehotel. De CX-naregelaar is multi-inzetbaar.” Van Lente Systeemintegratie heeft voor dit project de veldapparatuur, digitale apparatuur en twee regelkasten geleverd. Ook het samenstellen, inbedrijfstellen en opleveren van de projectspecifieke regelsoftware is door van Lente verzorgd.

SNELLER INSTALLEREN, MINDER FAALKOSTEN Als vaste partner van Van Dijnsen Installatiewerken heeft Isolectra de 230 Volt-voorziening in het Revalidatiehotel in Rotterdam stekerbaar geleverd. “Op basis van de bestekstukken en -tekeningen hebben wij een ontwerp gemaakt,” vertelt Marcel Backx van Isolectra. “Het betreft één installatie, waarbij de verlichting, de wandcontactdozen en de aanwezigheidsdetectie volledig stekerbaar met het Wieland GST18-systeem zijn uitgevoerd.” De keuze voor een stekerbare installatie in dit project is volgens Marcel Backx eenvoudig te verklaren. “Bij het Revalidatiehotel kwam veel repeterend werk om de hoek kijken. Dan loopt het voordeel voor een dergelijke installatie ten opzichte van een reguliere installatie op tot wel 40 à 60 procent. Aan de voorkant vraagt het een iets grotere investering, maar de installatietijd wordt sterk gereduceerd. Tevens worden faalkosten tot een minimum beperkt. Ook is een stekerbare installatie heel flexibel. Je kunt de installatie eenvoudig aanpassen zonder dat het consequenties heeft voor de rest van de installatie. Daarom is een stekerbare installatie ook ideaal in een kritische omgeving, zoals een ziekenhuis. Op het moment dat er iets uitvalt, hoeft niet de complete installatie afgeschakeld te worden om bijvoorbeeld een wandcontactdoos te vervangen.”

INSTALLATIE & BOUW | 27

SIM Holland B.V. Trapezium 250 3364 DL SLIEDRECHT T: 078-641 8000 info@sim-holland.nl www.simholland.nl

Sterk in beweging

SIM ENERGIE uw betrouwbare partner in (nood)stroom Specialist in totale noodstroomoplossingen met aggregaten en Uninterruptable Power Supply (UPS)

Uw partner voor Meet- & Regeltechniek Alles in ĂŠĂŠn hand Partner van Priva en Web Easy Advies en Projectbegeleiding Software ontwerp en Inbedrijfstelling Levering en ombouw van regelpanelen n Levering veldapparatuur n Bekabeling n Technisch Beheer

n n n n

VAN LENTE Systeemintegratie B.V. Herfordstraat 5, 7418 EX Deventer tel. 0570-63 12 18, fax 0570-63 68 25

www.vanlente.nl

vanlente_adv_m-r_4100(3).indd 1

Technische Automatisering Technische Installaties Technisch Beheer

02-04-14 15:05

ROTTERDAM | Revalidatiehotel

temperatuur koeling via dezelfde vloerverwarming en ventilatorconvectoren. Dit om de warmtepomp zo rendabel mogelijk te laten functioneren.” Voorafgaand aan de installatie heeft Van Dijnsen Installatiewerken op basis van de bestekstekeningen de engineering opgestart en tevens de afstemming gezocht tussen de verschillende installaties, zowel E als W. “Door middel van een stukje regeltechniek te koppelen aan de elektrotechnische installaties, hebben we deze waar mogelijk vereenvoudigd en zo efficiënt mogelijk kunnen uitvoeren. Een voorbeeld van zo’n efficiënte combinatie is de zonwering die via een aparte schakeling is gekoppeld aan de regelinstallatie. De zonwering kan hierdoor op afstand worden bediend, geprogrammeerd en ingesteld.” De oplevering voor Van Dijnsen Installatiewerken is gepland op 15 juli. “Het betreft de eerste oplevering,” benadrukt Van Hoving. “Eind augustus 2015 is de algehele oplevering.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT AANNEMER INSTALLATIES

BRUTO VLOEROPP. START /OPLEVERING

Laurens Wonen HD Projectrealisatie Dura Vermeer Bouw Zuid West Van Dijnsen Installatiewerken (W, E en S) Sim Holland, Vergokan, Van Lente Systeemintegratie, Isolectra, Bit Isolatie 14.150 m2 januari 2014 - augustus 2015

CABLE SUPPORT SYSTEMS

Projectinfo NOODSTROOMAGGREGAAT VERRE VAN STANDAARD   Om de stroomvoorziening te kunnen blijven garanderen in het Revalidatiehotel Rotterdam heeft Sim Holland in opdracht van Van Dijnsen Installatiewerken een noodstroomaggregaat voorzien. Stroomstoringen komen volgens Cees Valstar van Sim Holland steeds vaker voor. "Niet alleen in de Randstad, maar door heel Nederland," zegt hij. "En we zijn met zijn allen steeds afhankelijker van het stroomnet. In het Revalidatiehotel hebben wij daarom een noodstroomaggregaat van 275 kVA geplaatst die geschikt is voor synchronisatie kort-parallel. De installatie staat in een geluidgedempte omkasting, die voor een geluidsreductie van tussen de 15 tot 20 dB zorgt. Het aggregaat is uitgevoerd met een grotere brandstoftank van 510 liter in plaats van de gebruikelijke tank van 300 liter om ook langere stroomstoringen de baas te kunnen. Die grotere tankinhoud maakt het mogelijk om het aggregaat 12 uur te laten draaien bij een belasting van 75 procent." Het noodstroomaggregaat staat opgesteld op de begane grond, maar het uitlaatsysteem steekt voorbij de dakrand. Sim Holland heeft daarvoor een speciaal dubbelwandig uitlaatsysteem gemonteerd. Cees Valstar: "Het uitlaatsysteem is wel 50 meter lang. Vanuit het aggregaat loopt de uitlaat eerst 20 meter vrijwel horizontaal naar de bouwkundige schacht om van daaruit 30 meter naar boven geleid te worden. Het aggregaat is bovendien met een schoenlepel in de daarvoor bestemde ruimte geplaatst. De ruimte was uiterst beperkt," zegt Cees Valstar.

KLIKBARE KABELDRAAGSYSTEMEN In het Revalidatiehotel Rotterdam is bijna anderhalve kilometer aan kabeldraagsystemen van Vergokan toegepast. “Aanvankelijk stond een andere merk en type kabeldraagsysteem in het bestek voorgeschreven, maar hoofdinstallateur Van Dijnsen Installatiewerken is erin geslaagd om onze producten als alternatief aan te dragen in dit project,” vertelt Dirk Deruytere van Vergokan. “Samen met Van Dijnsen hebben we overigens al vele projecten in Nederland gerealiseerd.”

Give your cable management more support.

Meersbloem Melden 16 | 9700 Oudenaarde | België | T: + 32 (0)55 31 83 35 | www.vergokan.com

Vergokan heeft zich volgens Deruytere vooral de laatste vijf jaar volledig ingezet om producten te ontwikkelen die extreem montagevriendelijk zijn. “Met een beperkt aantal producten is een project te realiseren. In het Revalidatiehotel Rotterdam heeft Van Dijnsen ruim 1.250 strekkende meter KBSI-kabelgoot verwerkt en zo’n 120 meter aan KLLI-kabelladder. De ‘I’ in de typeaanduiding staat voor geïntegreerd. De systemen worden niet mechanisch aan elkaar bevestigd met bouten of schroeven, maar keurig ineen geschoven en geklikt. Dat levert een enorme tijdswinst op. Het Revalidatiehotel kon zodoende sneller worden opgeleverd, want de installateur heeft het metermateriaal veel sneller kunnen installeren. Een ander voordeel is dat onze kabeldraagsystemen veel minder toebehoren benodigen. Hoe minder individuele producten, hoe kleiner de kans is dat je aan het einde van een project producten over houdt.” De producten van Vergokan zijn via de groothandel te verkrijgen. De Nederlandse markt wordt rechtstreeks beleverd Dirk Deruytere. vanuit Oudenaarde.

INSTALLATIE & BOUW | 29

THEMA | Liften & Roltrappen

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal:Nederlandse Lifttechnische Bedrijven

Nederlandse Lifttechnische Bedrijven De Nederlandse Lifttechnische Bedrijven (NLB) is de brancheorganisatie van de Koninklijke Metaalunie voor merkonafhankelijke full-service liftbedrijven in Nederland. “In tegenstelling tot de Nederlandse Vereniging voor Lift- en Roltraptechniek (VLR) richten wij ons met name op de zelfstandige mkb'er,” vertelt Gerwin Klok, branchemanager van de NLB. “Onze kernwaarden zijn dan ook kennis van zaken, eerlijk en transparant zaken doen én direct contact met de eigenaar. Dat neemt niet weg dat ook de NLB in alle overkoepelende organen vertegenwoordigd is, ook op internationaal vlak. We staan wat dat betreft op hetzelfde niveau als de grotere ondernemingen, maar bedienen alleen een andere doelgroep.” Het onderhoud aan een liftinstallatie vormt een aanzienlijke kostenpost binnen de exploitatie van een gebouw, stelt Gerwin Klok terecht. “Als NLB proberen we samen met onze lidbedrijven zo veel mogelijk mee te denken om die kosten zo vriendelijk mogelijk te houden. Onze leden zijn als het gaat om de techniek redelijk allround onderlegd en niet gebonden aan specifieke merken. Ze hebben kennis van systemen van zowel de grotere als kleinere, veelal onbekende toeleveranciers die hun onderdelen zelf in Europa inkopen en aan de hand daarvan een eigen installatie assembleren.”

OMVANGRIJK APPARAAT De NLB heeft met de Koninklijke Metaalunie een redelijk omvangrijk apparaat achter zich om leden te kunnen adviseren over allerlei bedrijfskundige aspecten, waaronder juridisch-, fiscale en milieukwesties. “Zie ons wat dat aangaat als de stafafdeling van de bedrijven. Ook als het gaat om opleidingen, Arbowetgeving en risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) kunnen we onze leden met raad en daad bijstaan,” benadrukt Gerwin Klok. “We zijn goed op de hoogte van de voor ons relevante Arbocatalogi en kunnen terugvallen op tal van zogenaamde toolboxen, zodat allerlei kostbare onderzoeken vermeden kunnen worden. Tevens hebben we algemene voorwaarden en bijbehorende modelcontracten opgesteld waarvan onze leden gebruik kunnen maken. En als er behoefte is aan vakinhoudelijke kennis en gerichte trainingen, kunnen wij dat ook voor onze leden faciliteren. Zo zijn we bijvoorbeeld bezig met het opnieuw aanbieden van de liftmonteursopleiding, waarbij specifiek wordt ingegaan op de allernieuwste technieken. Want onze branche in nogal in beweging. Niet alleen qua weten regelgeving, maar ook de technologie gaat snel vooruit, met name als het gaat om de besturingstechnieken en het op afstand beheren van liftinstallaties. Met gerichte trainingen en opleidingen, seminars en bijeenkomsten proberen we onze leden op alle mogelijke manieren te ondersteunen en het kennisniveau op peil te houden.” ❚

30 | INSTALLATIE & BOUW

Homelift: • De HHL W-Line is een Lift welke voldoet aan de Machine richtlijn 2006/42/EC. Het is de ideale oplossing om een lift te plaatsen zonder bouwkundige barrières, dit in residentiele en publieke omgevingen, verder zorgt deze lift voor het verhogen van onafhankelijkheid bij minder valide en oudere personen. •

De HHL W-Line is ontworpen voor een hefvermogen van max 385kg, maximaal 5 stopplaatsen en een hefhoogte van max. 15 meter. Maximale snelheid is 0,15 mtr./sec. • De HHL W-Line is leverbaar met een liftkooi afmeting vanaf 650x950 mm (met een benodigde schachtafmeting van 930x1020) tot 1100x1400 mm. Dit type W Line: in iedere schachtafmeting te plaatsen. lift is hierdoor MRL erg eenvoudig De nieuwe generatie van de MRL W-Line liften is het antwoord van Wittur op de vraag uit de markt. Wij, automatische bieden de ideale oplossing voor residentiele Leverbaar met Draaideuren deuren en overname besturing.en commerciële gebouwen gebaseerd op innovatie en een modulair ontwerp. De MRL W-Line is een elektrische lift met een gearless aandrijving. Ontworpen zonder machinekamer en een ophanging van 2:1. Kenmerken: MRL W Line: - Hefvermogen 320 – 2500 kg • De generatie van de MRL W-Line liften is het antwoord van Wittur op de vraag uit de - Snelheid 1.0nieuwe – 1.6 mtr/sec markt. Wij bieden de ideale oplossing voor residentiele en commerciële gebouwen gebaseerd op - Hefhoogte tot 50 mtr. innovatie modulair ontwerp. - Toegangen, enkelen of een dubbel Alle componenten worden geproduceerd binnen Europa in eigen productie eenheden van de • De MRL W-Line een elektrische lift met een gearless aandrijving. Ontworpen zonder Wittur groep, hierdoor wordtiseen kwalitatief hoogwaardig product verkregen. machine-kamer en een ophanging van 2:1. •

Kenmerken: - Hefvermogen 320 – 2500 kg - Snelheid 1.0 – 1.6 mtr/sec - Hefhoogte tot 50 mtr. - Toegangen, enkel of dubbel

•

Alle componenten worden geproduceerd binnen Europa in eigen productie eenheden van de Wittur groep, hierdoor wordt een kwalitatief hoogwaardig product verkregen.

Al onze producten zijn vrij verkrijgbare producten, en voor ieder liftbedrijf te onderhouden.

WWW.WITTUR.COM

Wittur B.V. Remmingweg 18, 1332 BG Almere, T 036-5495570

THEMA | Liften & Roltrappen

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Wittur

Van component tot complete liftinstallatie

Als grootste toeleverancier ter wereld aan de liftindustrie weet Wittur als geen ander wat er speelt in de branche. “De focus ligt vooral op energiezuinige systemen en componenten,” zegt Johan Stoop, General Manager voor de Benelux. Hij constateert dat de markt het laatste jaar weer wat is aangetrokken en ziet vooral in België volop ontwikkelingen als het gaat om modernisering van bestaande liften. De markt in Nederland krabbelt volgens Johan Stoop langzaam uit het dal. “Na de neerwaartse spiraal van de laatste jaren, zien we de markt gelukkig weer wat aantrekken de laatste weken. Dat is positief nieuws voor de branche. België daarentegen heeft niet echt een dip gekend. Dat komt mede door het zogenaamde Koninklijk Besluit waarbij bestaande liften gemoderniseerd moeten worden ten aanzien van de veiligheid voor zowel gebruiker als installateur en monteur.”

ENERGIEVERBRUIK De van tijd tot tijd wijzigende Europese weten regelgeving ervaart Johan Stoop niet echt als schokkend, ook al wordt er dit jaar nog een nieuwe geharmoniseerde norm gedupliceerd, te weten de EN 81-20 en EN 81-50. Een thema dat hoog op de agenda staat en ook bij Wittur

32 | INSTALLATIE & BOUW

maximale aandacht krijgt, is het energieverbruik van liftinstallaties en de afzonderlijke componenten. “Aandrijvingen worden steeds compacter, springen zuiniger met energie om en behoeven tegenwoordig nagenoeg geen onderhoud meer. We zien het aandeel ‘hydrauliek’ steeds kleiner worden. Om ook bestaande installaties zuiniger met energie om te laten springen, kan bijvoorbeeld een hydraulische lift worden voorzien van een nieuw hydraulisch stuurblok met frequentieregeling. Het verlaagt het energieverbruik aanzienlijk. In enkele gevallen komt het zelfs voor dat de complete hydraulische liftinstallatie wordt vervangen door een tractielift. Kortom, als het gaat om energieverbruik valt er vaak nog veel winst te behalen door bestaande installaties te moderniseren of compleet te vervangen.”

THEMA | Liften & Roltrappen

EXPLOSIEVEILIG Wittur betrekt alle materialen bij Europese fabrikanten. “We beschikken over een netwerk van meer dan 300 toeleveranciers,” zegt Johan Stoop. “Daarmee kunnen we antwoord geven op bijna iedere vraag van de klant. Vooral bij het moderniseren van bestaande installaties kan advies op locatie verhelderend werken. De variëteit aan liftinstallaties en componenten is zo groot dat we onze klanten ter plaatse soms op andere ideeën brengen om hun klanten – de gebruiker – een veiligere lift te bezorgen. In veel gevallen is het prima mogelijk om een draaideur te vervangen door een automatische deur, ook in vrij krappe schachten,” geeft Stoop als voorbeeld. “Maar ook bij nieuwbouwprojecten denken we graag mee met de eigenaar van het pand en de installateur. Samen bedenken we een oplossing die het best past bij de behoefte van het pand en de gebruiker, ongeacht de sector. We hebben oplossingen variërend van relatief standaard tot uiterst exclusief, zoals vandalismebestendige of explosieveilige deuren,” zegt Johan Stoop tot slot. ❚

HHL W Line.

INSTALLATIE & BOUW | 33

THEMA | Liften & Roltrappen

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Möhringer

MAATWERKLIFTEN Möhringer staat bekend om zijn speciale maatwerkliften in toonaangevende gebouwen in Nederland. Veel gebouwen waar Möhringer al vanaf de tekentafel samen met de architect aan heeft gewerkt, hebben toonaangevende architectonische prijzen gewonnen. Bart Groetelaers van Möhringer neemt ons mee naar diverse toonaangevende projecten. Möhringer is een onderneming die zich richt op het ontwerpen, fabriceren, leveren en plaatsen van liftinstallaties, alsmede de nazorg in de vorm van service, onderhoud, reparaties, renovaties en moderniseringen. “We vieren dit jaar ons honderdjarig bestaan,” stelt Groetelaers enthousiast. “Met name de laatste vijftien jaar is de focus steeds meer komen te liggen op het realiseren van maatwerk liftinstallaties,

34 | INSTALLATIE & BOUW

afgestemd op de behoefte van de eindgebruiker. Door vroegtijdig met de architecten om tafel te zitten kan de liftinstallatie compleet geïntegreerd worden in het totaal ontwerp. Een standaard installatie voldoet over het algemeen aan tachtig procent van de behoefte, onze installaties voldoen voor honderd procent aan de behoefte en dat illustreert zich in een aantal toonaangevende projecten.”

THEMA | Liften & Roltrappen

schuine lift in de recent geopende Paleisbrug in Den Bosch. De lift is met name bedoeld voor fietsers en wandelaars met kinderwagens en verplaatst zich als een skilift horizontaal onder een hellingshoek van 26 graden. Een vernuftig stukje techniek, meent Groetelaers. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de grote lijst met referentieprojecten van Möhringer. De firma uit Haarlem heeft recent ook een liftinstallatie gebouwd conform NEN 81-22 en is daarnaast de grootste liftfabrikant op de Nederlandse stations als raamcontractant van ProRail, waarbij tussen 2009 en 2019 ruim 200 liftinstallaties op stations worden vervangen en/of nieuw geplaatst.”

BETROUWBAAR

RIJKSMUSEUM Zo heeft Möhringer in 2008 de opdracht gekregen voor de levering van de transportinstallaties bij het Nieuwe Rijksmuseum in Amsterdam. “In zijn totaliteit hebben we 24 liftinstallaties geleverd, waarvan twee zeer complexe ronde hydraulische liften in de nieuwe entreehal,” licht Groetelaers toe. “Aangezien het een bestaand, monumentaal pand betrof, hebben we aan de hand van de beschikbare ruimte maatwerk installaties ontworpen om de beschikbare ruimte maximaal te kunnen benutten. Behalve het plaatsen en vervangen van liften, hebben we ook1 een30-04-15 lift gerenoveerd in 410854 Advertentiecampagne_A5liggend_2.pdf 09:59 het Rijksmuseum.” Een ander voorbeeld van een maatwerk oplossing is de

Dagelijks verplaatsen duizenden mensen zich per lift. De lift is als transportmiddel niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Het is dan ook belangrijk dat de lift betrouwbaar is, altijd werkt en de veiligheid van de gebruiker garandeert. De keuze voor kwalitatief hoogstaande componenten en goed onderhoud bepalen in grote mate de betrouwbaarheid en de veiligheid van de lift. De maatwerk liftinstallaties worden door Möhringer in eigen beheer ontworpen, geproduceerd en gemonteerd. Groetelaers: “We zijn een honderd procent Nederlands bedrijf en gevestigd in Haarlem, waar ook de productie plaatsvindt. Zo houden we dus alles in eigen hand en hebben we korte communicatielijnen. In samenspraak met de klant wordt bepaald welk type lift en het daarbij behorende onderhoud het beste past bij het gebruiksprofiel. Of het nu gaat om specifieke wensen op het gebied van liftinstallaties of om service vraagstukken, we hebben voor elk transportprobleem een passende oplossing.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 35

THEMA | Liften & Roltrappen

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Euroliften

TOEGANG EN DOORGANG VOOR MINDER VALIDEN Om ook mindervaliden toegang te verschaffen tot (verdiepingen in) gebouwen, alsmede goederen diagonaal en verticaal te transporteren, ontwikkelt Euroliften hoogwaardige trapliften, heftplateaus en schachtliften. Directeur Erik Joost van Tol neemt ons mee naar een tweetal bijzondere projecten waar Euroliften maatwerkoplossingen heeft geïmplementeerd. Sinds 2000 helpt Stichting Papageno kinderen met autisme met speciaal ontwikkelde programma’s en therapieën vol muziek. De stichting doet dat sinds kort vanuit het recent geopende Papageno Huis te Laren, een centrum waar jongeren met autisme worden begeleid naar zelfstandig wonen. Om het statige herenhuis geschikt te maken voor de nieuwe doelgroep werd een grootscheepse verbouwing op touw gezet, die mede mogelijk is gemaakt door vele sponsorinitiatieven. Ook Euroliften heeft hieraan zijn steentje bijgedragen. Erik Joost van Tol: “In het Papageno Huis hebben wij een plateautraplift geplaatst. Dergelijke trapliften zijn ideale en betaalbare oplossingen voor rolstoelof goederenvervoer over trappen. En wanneer de lift niet in gebruik is, kan het plateau worden opgeklapt zodat de trap volledig vrij is voor gebruik. De plateautraplift is er gekomen door de giften van gulle sponsors, de installatiekosten heeft Euroliften gesponsord. In nauw overleg met de aannemer is de trap zo geconstrueerd, dat de lift hieraan kon worden gemonteerd.”

BINNEN BUDGET Momenteel ondergaat het Rudolf Steiner College in Rotterdam een ware metamorfose. “Samen met Van Dorp Installatietechniek hebben we een oplossing bedacht om mindervaliden (en goederen) toegang te verschaffen tot de twee verdiepingen in beide renovatievleugels. Een conventionele lift bleek niet in het budget te passen,” zo weet Van Tol. “Aan ons de taak om een passende oplossing

Een plateautraplift is een betaalbare oplossing voor rolstoelof goederenvervoer over trappen.

36 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Liften & Roltrappen

'Plateautrapilften zijn ideale en betaalbare oplossingen voor rolstoelof goederenvervoer over trappen. En wanneer de lift niet in gebruik is, kan het plateau worden opgeklapt zodat de trap volledig vrij is voor gebruik'. te bedenken, die wel binnen het budget bleef. We hebben de ketting-aangedreven ‘langzame snelheid personenlift’ geadviseerd, echter wel in een volledig gesloten schacht met cabine en liftdeuren. De lift heeft een capaciteit van maximaal 385 kilogram. Het eerste exemplaar is reeds geïnstalleerd, de tweede liftinstallatie volgt in juli van dit jaar. Aangezien het een monumentaal pand betreft waarin de lift wordt opgenomen, zijn en worden er diverse aanvullende voorzieningen getroffen. Aan één zijde was oorspronkelijk helemaal geen bouwkundige schacht aanwezig en heeft de aannemer een staalconstructie geplaatst, waartegen wij de liftschacht konden installeren. De tweede installatie die we in juli gaan plaatsen, kunnen we deels gewoon aan de bestaande gevel bevestigen, al zullen we wel rekening moeten houden met de verschillen in diktes van de wanden en de algehele scheefstand van de muren.” Volgens Erik Joost van Tol doet de lift, zoals geïmplementeerd in het Rudolf Steiner College in Rotterdam, ondanks de kettingaandrijving vrijwel geluidloos zijn werk. “De opdrachtgever is zeer te spreken over het systeem. En zo proberen we voor ieder afzonderlijk project, veelal samen met de opdrachtgever en installateur, tot een maatwerkoplossing te komen.” ❚

Plateautrapliften, verticaalliften en schaartafels voor rolstoelen, goederen, fietsen en brancards

Euroliften produceert op maat Euroliften is gespecialiseerd in maatwerk, naar wens en behoefte van de gebruiker. Sinds 1997 zijn wij producent en leverancier van plateautrapliften, MIVA hefplateaus, fietsliften, schaarliften en brancardliften voor de zakelijke- en particuliere markt.

Onze adviseurs kunnen uw wensen vertalen in een pasklare oplossing, waarna deze in eigen huis geproduceerd wordt en geïnstalleerd door onze vakkundige monteurs. Euroliften beschikt over een eigen service- en onderhoudsdienst.

Witteweg 4 D • telefoon 0297 - 32 42 91

1431 GZ Aalsmeer • Postbus 88 • 1430 AB Aalsmeer • fax 0297 - 321 311 • info@euroliften.nl • www.euroliften.nl

INSTALLATIE & BOUW | 37

THEMA | Liften & Roltrappen

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: Liftintermediair

DE ROL VAN EEN LIFTADVIESBUREAU WORDT STEEDS BELANGRIJKER

In Nederland zijn veel liftonderhoudsbedrijven actief, die een totaalpakket bieden van ontwerp, installatie en/of onderhoud. “Toch is er in de afgelopen jaren een kloof ontstaan tussen wat lifteigenaren willen en wat liftbedrijven bieden,” vertelt directeur Arno Fens van Liftintermediair, een gespecialiseerd adviesbureau op het gebied van liften, roltrappen, gevelonderhoudinstallaties en automatische deuren.” De organisatie is in 2002 gestart; momenteel een grote speler in de markt met 17 medewerkers.

38 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Liften & Roltrappen

“De expertise van ons bureau is hoofdzakelijk gelegen in de markt van bestaande liften, maar ook op het vlak van nieuwbouw wordt regelmatig een beroep op ons gedaan. Onze opdrachtgevers zijn grotendeels woningcorporaties. Daarnaast werken we voor professionele eigenaren van vastgoed, Verenigingen van Eigenaren, retail, zorgen onderwijsinstellingen. Onze missie is dat wij exploitatie gerichte advisering doen van liften. Deze aanpak maakt dat wij ons voornamelijk bezig houden met leanand-mean concepten op het gebied van onderhoud en modernisering van liften. Verder begeleiden we onze klanten bij een scherpere inkoop, mogelijk door de schaalgrootte van het aantal liften in ons beheer, slimme afweging van werkzaamheden en innovatieve verbeteringen aan de liften zelf. Uit ervaring weten wij dat organisaties tot 30% teveel aan liftbeheer uitgeven. Liftintermediair kan worden ingeschakeld om kennis, kunde, ervaring en capaciteit op maat te leveren. Vandaar dat Liftintermediair niet alleen over technische kennis beschikt, maar ook kennis heeft van de markt en kostendeskundigheid. Onze medewerkers komen uit de liftenbranche en hebben gemiddeld 10 jaar ervaring bij de grote multinationale liftbedrijven.”

OPDRACHTEN Fens: “Onze opdrachten zijn grofweg in vier categorieën in te delen: 1. Beheer van liften Begeleiding van dagelijks onderhoud, bestaande uit het opstellen van meerjarenonderhoudsbegrotingen (MJOB), aan- en uitbesteden van werkzaamheden zoals dagelijks onderhoud, meten van performance van liftinstallaties en het geven van adviezen hieromtrent. Liftintermediair draagt er zorg voor dat alle noodzakelijke werkzaamheden worden uitgevoerd tegen een marktconforme prijs, controleert de aanbiedingen daarvoor, maar ook of het werk conform afspraak is uitgevoerd door gebruik te maken van intelligente web-based tools, zoals liftboek.nl. 2. Begeleiden van projecten Liftintermediair begeleidt projecten in zowel de nieuwbouwfase alsmede modernisering en renovatie in bestaande bouw. De activiteiten omvatten het opstellen van werkomschrijvingen, aanbestedingen, gunningadviezen, directievoering en oplevering. Daarbij kiest Liftintermediair, in overleg met de lifteigenaar, voor de optimale verhouding tussen de wens en eisen van de klant en de beste oplossing. Liftintermediair is volledig objectief en heeft geen financiële of juridische banden met de liftbedrijven. Per project wordt het juiste liftbedrijf gezocht bij de specificaties van het project. 3. Contractadvies Meestal betekent dit het implementeren van prestatieovereenkomsten. Hiervoor doet Liftintermediair nulmetingen. Tevens begeleidt Liftintermediair de aanbestedingstrajecten tot de implementatiefase. 4. Ad-hoc advisering Het geven van adviezen waarbij Liftintermediair gebruik maakt van haar expertise in de eerste drie activiteiten. De aanpak die Liftintermediair voorstaat, heeft geresulteerd in veel tevreden klanten, waaronder woningcorporaties, zorgen onderwijsinstellingen, retail en Vereniging van Eigenaren. Liftintermediair biedt voor deze relaties veel meerwaarde, door de kennis, kunde en ervaring te leveren die veel van onze relaties ontberen. Uiteindelijk levert dit vertrouwen en rust bij onze relaties tegen de juiste condities.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 39

THEMA | Liften & Roltrappen

‘INNOVATIE ALS SLEUTEL VOOR EFFECTIEVER INTERN VERVOERSBELEID’ Op 5 januari 2015 is in Hoofddorp (gemeente Haarlemmermeer) het nieuwe kantoor van een groot internationaal ingenieursbureau in gebruik genomen. Het gebouw heeft meer dan 900 werkplekken en is het nieuwe onderkomen voor de medewerkers van de vestiging in Amsterdam. Het nieuwe kantoor heeft in totaal een oppervlakte van 20.000 m2. En, als het om deze aantallen gaat, dan ontstaat er met zekerheid een aantal vraagstukken met betrekking tot de interne vervoersafwikkeling… Met andere woorden: hoeveel liften zijn er nodig? Aan het woord is Rob Jue, directeur Nieuwbouw en Modernisering van Schindler Nederland. De liftgigant leverde 2 Schindler-5500 liften, 1 Schindler 3300-lift en een grotere vrachtlift, de Schindler 2000. “We

40 | INSTALLATIE & BOUW

hebben in dit project bewust gekozen voor ons bestemmingsbesturingssysteem PORT, waarbij de liften op het moment van een oproep bepalen wat de beste optie is voor de gebruiker. De verschillende liften zijn aan

THEMA | Liften & Roltrappen

elkaar gekoppeld in de berekeningen daarvan. Voor de gebruiker worden daarmee de reistijden aanzienlijk verkort; als deze de lift betreedt, dan wordt de gebruiker meteen naar de bestemming vervoerd, zonder elders te stoppen. De vervoersafwikkeling is dus efficiënter dan die bij een conventionele besturing. Daarnaast is het systeem energievriendelijker.” Volgens Jue is het belangrijkste voordeel van een dergelijk besturingssysteem dat je vaak met minder liften af kunt. “Een gebouweigenaar wint daarmee kostbare vierkante meters op elke verdieping. Dat is natuurlijk een aspect dat de ondernemer graag wil horen. Met de gewonnen ruimte kan hij andere dingen doen. In het voortraject van een project laten we dan ook altijd diverse verkeersberekeningen maken. We hebben daar onze eigen programma’s voor. We simuleren dan diverse omstandigheden. Uiteindelijk ontstaat daar het antwoord op de vraag wat de beste belifting is voor een gebouw.” Jue erkent dat Schindler zich dus nadrukkelijk niet profileert als louter ‘liftenbouwer’. “We proberen vooral de meeste efficiënte oplossingen te vinden voor de gebruikers van een gebouw. En ja, dat kan soms betekenen dat minder liften de beste oplossing is. Omdat innovatie in onze genen zit – en we dat aspect van onze bedrijfsvoering altijd als onze core

business hebben gezien – komen we vaak tot de beste oplossing. We investeren immers veel in productontwikkeling.” “Om op dit soort gecompliceerde vragen van de markt antwoord te kunnen blijven geven, investeren we uiteraard ook veel in de kennis van onze medewerkers,” vervolgt hij. “Want, hoe je het ook wendt of keert; de mensen zorgen voor het succes. Hun creatieve ideeën vormen immers de voedingbodem van die innovatiekracht.” Toch heeft Jue wel wat zorgen. “We zien dat er in de gehele markt relatief weinig instroom is voor wat betreft het technisch personeel. Voor de Nederlandse markt betekent dit dat we op een gegeven moment misschien best een probleem zouden kunnen krijgen als je kijkt naar de onderhouds- en renovatiecapaciteit. De vraag is hoe we dat kunnen oplossen. We zijn daar binnen de branche actief in. En dat is noodzakelijk, want de innovatiekracht dienen we wel op peil te houden. Juist ook omdat in Nederland de komende jaren veel aandacht zal zijn voor modernisering van bestaande liften. Dat laat vanzelfsprekend onverlet dat we nog steeds trots zijn op de opgeleverde nieuwe projecten waarbij de oplossing van het initiële vraagstuk altijd centraal stond. Daar is onze bijdrage aan het nieuwe kantoor van deze multinational in Hoofddorp een goed voorbeeld van.” ❚

Schindler 5500 uitgerust met PORT-technologie Beauty and brains Met ons intelligent en revolutionair verkeersmanagementsysteem dat mensen sneller dan elke andere liftbesturing naar hun bestemming brengt, en onze superieure Schindler 5500 lift, brengt u de functionaliteit van uw gebouw tot het hoogste niveau. Duurzame en efficiënte oplossingen voor stedelijke mobiliteit waarop u kunt vertrouwen zowel vandaag als morgen.

www.schindler.nl

INSTALLATIE & BOUW | 41

AMSTERDAM | Hotel Van der Valk

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: Remeha

Van de Valk Schiphol stapt over op duurzame installaties In juli 2010 startte de nieuwbouw van Hotel Van der Valk aan de A4 bij Schiphol. Het bestaande hotel is uitgebreid met 140 kamers, een centrale hal met lobby, 200 m2 administratieruimte, fitness- en wellnessruimte. Ook werd de keuken uitgebreid met 580 m2 en werd het bestaande zwembad gerenoveerd.

Omdat Hotel Schiphol in de loop der jaren verschillende uitbreidingen heeft ondergaan, was er sprake van decentrale opwekking. Linthorst Installatietechniek adviseerde de opdrachtgever om de technische ruimte te centraliseren. Toen in 2011 het keukengebied gerenoveerd moest worden, werd aan de achterzijde van de keuken een centrale technische ruimte ingericht. In de werktuigbouwkundige installatie zijn verschillende duurzame technieken toegepast, zoals een WKK van 400 kW en warmteterugwinning middels de koelen vriesinstallatie om de warmwaterbuffers op temperatuur te houden. Buffers die ook gevoed worden door de cv-installatie. Omdat de bestaande cv-ketels uit 2010 verouderd waren, zijn deze vervangen door twee Remeha GAS610 ECO PRO-gasketels, een laaggestookte cv-ketel met een capaciteit van 2.400 kW.

TOPMODEL De GAS610 ECO PRO is het absolute topmodel van Remeha, voorzien van een 10-ledige gietaluminium warmtewisselaar en een vermogen tot 1,3 MW.

42 | INSTALLATIE & BOUW

Deze ketel kenmerkt zich door z’n uitstekende prestaties, flexibele toepasbaarheid en is speciaal ontwikkeld voor de grotere vermogens. Elke ketel wordt op maat gefabriceerd en compleet geassembleerd, vooringesteld en getest afgeleverd. Door z’n uitermate geringe afmetingen en lage gewicht is de ketel eenvoudig transporteerbaar. En doordat de ketel standaard is voorzien van transportwielen is deze gemakkelijk in het ketelhuis te plaatsen. Met een breedte van slechts 72 centimeter past de ketel door alle reguliere deuren. De moderne toestelbesturing, Remeha’s Comfort Master, met luxe tricolor LCD-bedieningspaneel zorgt voor een flexibele inpassing in iedere installatie. Het biedt onder meer een inbouwmogelijkheid voor een weersafhankelijke ketelregelaar. Verder beschikt het over analoge signalen (0-10 Volt) voor aansturing op vermogen of op aanvoertemperatuur en/of koppeling aan een gebouwbeheersysteem. Ook aan de servicevriendelijkheid heeft Remeha gedacht. Zo weinig mogelijk, overzichtelijk geplaatste onderdelen, die ondanks de uitermate compacte bouwwijze eenvoudig bereikbaar en (eventueel) bedienbaar of servicebaar zijn.

AMSTERDAM | Hotel Van der Valk

De bestaande cv-ketels zijn vervangen door twee Remeha GAS610 ECO PRO-gasketels.

SAMENWERKING Remeha werkt als eéén van de marktleiders in Nederland al tientallen jaren nauw samen met Linthorst Installatietechniek bij projecten, zoals Van der Valk. “We hebben duidelijk voor Remeha gekozen omdat het bedrijf de grootste speler in de markt is en in Apeldoorn is gevestigd,” vertelt Erik Overeem, commercieel directeur bij Linthorst Installatietechniek. “Daarbij hebben ze een gedegen assortiment industriële ketels met grote vermogens. In de praktijk passen we ketels van Remeha toe tussen de 200 tot 1.200 kW. Onze ervaring is dat de ketels zeer solide zijn en weinig storingen hebben. En mochten we onderdelen nodig hebben, dan hebben we ze snel in huis. De samenwerking die we hebben, gaat verder dan alleen het leveren van de ketels. Ze denken zowel commercieel als technisch goed mee. En om projecten binnen te halen, trekken we regelmatig samen op. Inmiddels doen we steeds meer projecten samen met Remeha. Het bedrijf is echt een vaste partner van ons,” merkt Overeem tot slot op. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Van der Valk hotels ARCHITECT Teunissen, Voorschoten W-INSTALLATEUR Linthorst Installatietechniek, Apeldoorn E-INSTALLATEUR Gerrits Installatietechniek, Beverwijk LEVERANCIER CV-KETELS Remeha

LUCHTVERDELING Systemair

Zet de zon aan! Remeha Zonlichtsystemen:

Gratis warm water met duurzame energie Voordelen van Remeha Zonlichtsystemen

Met Remeha zonlichtsystemen besparen uw klanten al snel tot 60% op warmwaterkosten en helpen ze mee CO2-uitstoot te reduceren. De zonlichtsystemen worden in kant-en-klare pakketten voor op en in het huis geleverd.

✓ Zeer hoog rendement

Ga voor meer informatie naar www.remeha.nl/zon

✓ Compacte en lichte collectoren

✓ EPC-verlagend bij nieuwbouw

✓ Plug & play installatiegemak ✓ Veel montagemogelijkheden; op dak, in dak, plat dak ✓ Wandmontage

INSTALLATIE & BOUW | 43

VEENENDAAL | BMW Ekris

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Studio Smink

METAMORFOSE CONFORM BMW-MAATSTAVEN Dat BMW hoge eisen stelt aan de ambiance en entourage van hun topdealers is bekend. De nieuwe Corporate Identity-eisen van BMW leggen de lat nog hoger. Reden voor Ekris in Veenendaal om hun showroom een grondige metamorfose te laten ondergaan. En wat voor ĂŠĂŠn. Het gebouw is volledig gestript, waarna om te beginnen een compleet nieuwe verdieping op het pand is gezet. Aan de huisinstallateurs van de Ekris Groep - Madern Techniek en Delektro - de uitdaging om de nieuwe showroom in lijn te brengen met de hoge BMW CI-eisen, ook op het gebied van duurzaamheid en energiezuinigheid.

44 | INSTALLATIE & BOUW

VEENENDAAL | BMW Ekris

Projectinfo ARCHITECTONISCHE VERLICHTING

De showroom wordt afgezogen door middel van ventilatoren, die gestuurd worden op basis van gemeten CO2-concentratie.

De W-installaties kwamen voor rekening van Madern Techniek. “De vloerverwarming in het pand is compleet nieuw aangelegd, waarbij voortaan de mogelijkheid bestaat om via de vloer te verwarmen of te koelen,” vertelt Jan Madern van Madern Techniek. “Het bestaande cascadesysteem van Remeha bleef daarbij gehandhaafd. Wel is op de bestaande cv-verdeler een driewegklep geplaatst om zodoende in de zomer te schakelen naar de nieuwe koelmachine. Voorheen was er namelijk geen koeling in het pand aanwezig. Ook de luchtbehandeling is nieuw gemaakt met cassettemodellen in de kantoren die kunnen verwarmen en koelen. De showroom wordt afgezogen door middel van ventilatoren, die gestuurd worden op basis van gemeten CO2-concentratie. De bouwkundig aannemer heeft de kozijnen voorzien van dauerluftung. Een vrij eenvoudig, maar doeltreffend

concept voor een autoshowroom.” Daarnaast heeft Madern Techniek ook de riolering op de schop genomen, nieuw sanitair geplaatst en een Gebert Pluvia-systeem ten behoeve van de regenwaterafvoer geïnstalleerd.

'DE VLOERVERWARMING IN HET PAND IS COMPLEET NIEUW AANGELEGD, WAARBIJ VOORTAAN DE MOGELIJKHEID BESTAAT OM VIA DE VLOER TE VERWARMEN OF TE KOELEN'

Voor de nieuwe showroom van BMW Ekris in Veenendaal heeft Delektro Veenendaal BV producten van Intra Lighting geleverd en geïnstalleerd. Deze Sloveense fabrikant produceert verlichting in alle soorten en maten, van 'laagdrempelige' technische verlichting tot aan hoogstaande architectonische verlichting. “Met onze vijf merken die we exclusief in Nederland voeren - Intra Lighting, Multiline , Leds-C4, Colorgetix en Ledolight - kunnen we met onze klanten projecten van A tot Z invullen,” vertelt Vincent Nicolaï van Intra Lighting Benelux. “We beleveren installateurs in Nederland via ons dealernetwerk van projectverlichters en lichttechnische groothandels. De verlichting voor BMW Ekris in Veenendaal is via onze partner Scholten Verlichting uit Ede geleverd. De kwaliteit van Intra Lighting is Delektro blijkbaar goed bevallen, want we hebben opdracht om onze producten ook in andere BMW-showrooms te implementeren. Het voordeel van ons is dat we fabrikant zijn van armaturen. Dat betekent dat we oplossingsgericht werken en ook projectspecifieke oplossingen kunnen bedenken en produceren die niet in de catalogus staan. In Veenendaal zijn producten uit onze standaardrange toegepast, voor de toekomstige BMW-showroomprojecten wordt door Delektro onze revolutionaire downlighter uit de Nitor Pro-serie toegepast. Deze serie kenmerkt zich door een lange levensduur, eenvoudige montage en een enorme lichtopbrengst tot wel 115 lm/W.”

INSTALLATIE & BOUW | 45

â&#x20AC;&#x153;Voor ons is domotica geen doel, maar een middel dat bij moet dragen aan onze doelstelling. Gedistingeerd en onderscheidend. Delektro begrijpt dat.â&#x20AC;? Jacco van de Bunt, Directeur - Ekris Retail BV

de norm in domotica

0318 543 278 www.delektro.nl info@delektro.nl

www.intra-lighting.nl

Kazemat 35 2905 NR Veenendaal

Nitor Pro Simply efficient

meer dan verdelers alleen

UGR <16 LED versions (lm): 1200 | 2000 | 2500 | 3000 | 3800 Up to 115 lm/W 3000K | 4000K | CRI 85

Nijverheidswegnoord 94c 3812 PN Amersfoort Tel: 033-4672711 - mail: info@eltechna.nl - www.eltechna.nl

VEENENDAAL | BMW Ekris

Projectinfo VERDEELKASTEN BMW EKRIS De overstek wordt met LED-schijnwerpers uitgelicht.

Delektro kwam met een onderscheidend lichtadvies en dito ontwerp met daarin de nieuwste snufjes op het gebied van highend domotica. “Gedistingeerd en vol vernuft,” zegt Jacob van Leeuwen van Delektro. “Zo is voor de buitenverlichting gekozen voor LED-armaturen van iGuzzini, waardoor de wallslabs op de juiste manier kunnen worden belicht. De overstek wordt met LED-schijnwerpers uitgelicht, zodat dit een zwevend effect oplevert. De complete installatie voor verlichting wordt aangestuurd door

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Hardeman – Van Harten

ARCHITECT Mies Architectuur

INSTALLATIES Madern Techniek, Veenendaal (W); Delektro, Veenendaal (E); Eltechna; Hager; Intra Lighting BOUWPERIODE 2013 - april 2014

de allernieuwste KNX-installatie van Gira. Met een touchscreen kan de gebruiker de complete verlichting aansturen en bijvoorbeeld zelf de scènes instellen. Hiermee kunnen diverse sferen in het gebouw worden bepaald, passend bijvoorbeeld bij tijdstip, weersomstandigheden en seizoen. De buitenverlichting is zo geëngineerd dat de wand van de showroom mooi egaal wordt verlicht waarbij de auto’s die voor de showroom staan extra worden uitgelicht. De toegepaste verlichting en de daardoor verkregen sfeer hebben de opdrachtgever aangenaam verrast.” Naast de compleet nieuwe Cat6a-data-installatie is de complete beveiliging- en camera-installatie door Delektro ontworpen en eveneens gekoppeld op de KNX-installatie. Van Leeuwen: “De emizon-kiezer stelt ons in staat de complete beveiligingsinstallatie 24x7 op afstand te beheren. We hebben extra slimmigheden gebracht die niet als zodanig waren voorgeschreven. Dat past bij ons: we streven er in projecten naar om altijd de verwachting van de klant te overtreffen,” zegt Jacob van Leeuwen tot besluit. ❚

Voor de verbouwing van de showroom van BMW Ekris in Veenendaal, heeft Eltechna BV uit Amersfoort de verdeelkasten geleverd. “In opdracht van Delektro hebben wij drie verdeelkasten, een hoofdverdeler met een vermogen van 160 Ampère en twee onderverdelers geleverd,” vertelt Reinier van Gent, vestigingsmanager van Eltechna. “We hebben de opdracht samen met Hager ingevuld, een producent en leverancier van elektrotechnische installatiesystemen voor woningbouw, utiliteit en industrie,” vertelt hij. “Hager levert de behuizingen en componenten, die door ons geassembleerd zijn tot een aantal verdelers, waarbij we ook de besturing van de verlichting hebben meegenomen.” De grootste uitdaging in het project waren volgens Van Gent de korte levertijden, die door de opdrachtgever werden gevraagd. “Daarnaast was de ruimte waarin we verdeelkasten moesten plaatsen, beperkt. De kasten moesten hierdoor heel compact gemaakt worden. Maar hier zijn we uitstekend in geslaagd.” De showroom in Veenendaal is niet het eerste project van BMW Ekris dat Eltechna in opdracht van Delektro heeft uitgevoerd. Recent zijn ook de showrooms in Arnhem, Zeist en Nijkerk door de installatiepartners gemaakt. Eltechna fabriceert, assembleert en levert al meer dan 25 jaar bedieningspanelen en schakelen verdeelkasten in de elektrotechnische branche.

INSTALLATIE & BOUW | 47

ARNHEM | Brandweerkazerne

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Systemair

Totaalventilatieconcept brandweerkazerne Arnhem In Arnhem is recent de nieuwe 24-uurs brandweerkazerne/-uitrukpost VGGM in gebruik genomen. Alferink Installatietechniek heeft in samenwerking met de hoofdaannemer de rol van totaalinstallateur op zich genomen, waarbij bewust is gekozen voor een totaalventilatieconcept van Systemair. De nieuwe brandweerkazerne is gerealiseerd op dezelfde locatie als de oude kazerne, die ruim zestig jaar als zodanig dienst heeft gedaan en behoorlijk verouderd was. Een belangrijke randvoorwaarde was dat de oude brandweerkazerne deels operationeel diende te blijven gedurende de werkzaamheden, waarvoor een faseringsplan werd opgesteld. Fase 1 is inmiddels afgerond, fase 2 loopt nog tot eind september en betreft de realisatie van een oefengebouw voor de brandweer.

DRIE LUCHTBEHANDELINGSKASTEN De nieuwe kazerne bestaat uit een bedrijfsgebouw met kantoorruimte, werkplaatsen, magazijnen, stalling van voertuigen (remise), sportzaal met bijbehorende voorzieningen en ruimten voor verblijfs- en overnachtingfunctie voor de uitrukdienst. “We hebben gezamenlijk met de hoofdaannemer op het project ingeschreven en waren verantwoordelijk voor alle aspecten van de installatietechniek, van de rioolwerkzaamheden tot aan de luchtbehandeling en de data- en inbraakinstallatie,” vertelt Peter Harbers van Alferink Installatietechniek. “In het gebouw is gekozen voor één totaalventilatieconcept van Systemair.” Edwin Kuiper van Systemair vult aan: “We zijn door Alferink Installatietechniek gevraagd mee te denken over het ventilatiesysteem. Dat heeft geresulteerd in een systeem met drie luchtbehandelingskasten voorzien van hoog rendement warmtewielen, een verwarmings- en koelbatterij en energiezuinige ventilatoren. Zodra de deuren van de remise openen en de brandweerwagens de motoren starten, worden de ventilatoren opgetoerd om de uitlaatgassen naar buiten te stuwen.”

'In het gebouw is gekozen voor één totaalventilatieconcept van Systemair' Alferink Installatietechniek heeft in samenwerking met HTM ook een koppeling gemaakt tussen het P2000-systeem en de verkeerslichten van de naastgelegen busmaatschappij. “Bij een brandmelding wordt niet alleen de verlichting in de kazerne ingeschakeld en de deuren ontgrendeld, maar gaan ook de verkeerslichten van de busmaatschappij op rood. Kortom, een integraal project voor ons met E-, W- en S-installaties, alsmede regeltechnische werkzaamheden,” besluit Peter Harbers. ❚

Bouwinfo ARCHITECT INSTALLATIES

Zodra de deuren van de remise openen, worden de ventilatoren opgetoerd om de uitlaatgassen naar buiten te stuwen.

48 | INSTALLATIE & BOUW

Van Pelt Architecten B.V. Alferink Installatietechniek (W, E en S); Systemair OPLEVERING september 2015

NIEUWS

Tekst: economisch bureau ABN Amro

HERSTEL IN INSTALLATIEBRANCHE VERWACHT De installatiesector groeit en gaat verder groeien. Dat verwacht het economisch bureau van ABN Amro. De branche herstelt in het kielzog van de bouw en industrie. Al zullen sommige installateurs het aflopen van de btw-verlaging merken. De omzet van de installatiesector is het afgelopen jaar met 1,2 procent gestegen. Het was voor het eerst sinds twee jaar dat de bedrijfsinkomsten hoger uitkwamen dan het jaar ervoor. De installatiesector profiteerde van de aantrekkende bouwproductie. Ook de aantrekkende industrie, waar 20 procent van de omzet vandaan komt, deed een duit in het zakje. De orderportefeuille van installatiebedrijven bedroeg in november 2014 5,3 maanden, een halve maand meer dan een jaar eerder. Volgens de economen van de bank geeft dit aan dat de branche dit jaar verder zal herstellen. De tijdelijke btw-verlaging op arbeid bij renovaties van woningen loopt in juli dit jaar af. Met name kleine installatiebedrijven zullen daar last van krijgen, is de verwachting. “Voor de installatiesector als geheel, zal het effect beperkt zijn.”

MEER INSTALLATIES Installateurs worden steeds belangrijker in het bouwproces. Het aandeel installatietechniek in de bouwproductie (installatiequote) nam in twee jaar tijd over

de gehele linie toe. Voor elektrotechnische installateurs steeg die van 8,6 naar 9,1 procent, voor klimaatinstallateurs van 8,6 naar 8,8 procent en voor installateurs die zich met sanitair bezighouden van 5,9 naar 6,1 procent. ABN Amro heeft met name hoge verwachtingen voor de installatiebranche vanwege de steeds strenger wordende eisen voor nieuwe woningen. Per 1 januari 2015 is de energieprestatiecoëfficiënt (epc) verlaagd van 0,6 naar 0,4. Uiteindelijk moeten in 2020 alle nieuwe woningen een epc-eis van 0 hebben. Een vergelijkbaar traject loopt overigens ook voor utiliteitsgebouwen. “Dit is gunstig voor installateurs,” stellen de economen. “Om een woning energieneutraal te krijgen, zijn er veel installaties nodig.” Vorig jaar waren er in totaal 17.515 installatiebedrijven. Daarvan houden zich er 7.065 bezig met elektrotechnische installatie. Er zijn 6.095 loodgieters- en fittersbedrijven en 3.045 verwarmingsinstallateurs. Sinds 2009 gingen 1.048 installatiebedrijven failliet. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 49

BREDA | Avans Hogeschool

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Rienks Architecten

INSTALLEREN TERWIJL DE LESSEN DOORGAAN In opdracht van Hevo BV realiseert Hoppenbrouwers Techniek uit Udenhout momenteel de elektrotechnische installaties van Avans Hogeschool Breda, locatie Lovensdijkstraat. Vier gebouwen worden er voorzien van installaties, te weten een te renoveren deel, een uitbreiding en een nieuw te bouwen souterrain. Ondertussen gaan de lessen gewoon door.

Verbouwingen of renovaties van gebouwen terwijl het werk, activiteiten of in dit geval de lessen gewoon door moeten gaan; een uitdaging voor Hoppenbrouwers Techniek uit Udenhout. “Het is geen eenvoudige combinatie,” zegt projectleider Mike van Hellemond. “Inhoudelijk is het werk weliswaar omvangrijk, maar goed te doen: we werken met een combinatie van partijen die het werk uitvoert met hart voor de zaak. Het zijn vooral logistieke factoren die het werk complex maken. De lessen continueren, dus moet er veel worden afgestemd.” Om die reden ook besloot de opdrachtgever het werk te verdelen in zes deelfasen. Inmiddels bevindt het project zich in fase vier.

ontruimings-, inbraak-, toegangscontrole-, camera- en noodverlichtingsinstallaties. Extra aandacht vraagt de omzetting van oud naar nieuw: voordat de bestaande installaties definitief vervangen worden, dienen alle onvolkomenheden te zijn weggefilterd zodat de wisseling naadloos zijn weg vindt. Van Hellemond: “Die fasering is noodzakelijk, daar is goed over nagedacht. Veel hangt af van juiste planningen, werkvolgorden en communicatie met elkaar. De ‘villa’ is bijvoorbeeld lean gecoördineerd, zodat strakke planning en afstemming zijn gewaarborgd.”

OMZETTING

Ook inhoudelijk noemt Van Hellemond het werk boeiend. Er zitten mooie elementen in, waaronder (deels) LED-verlichting, een gesproken woord brandmeld/ontruimingsinstallatie en noodstopinstallaties in de praktijklokalen. ›

Hoppenbrouwers participeert in het project met de elektrotechnische installaties. Dit houdt in: vier gebouwen voorzien van verlichtings-, data-, brandmeld-,

50 | INSTALLATIE & BOUW

MOOIE ELEMENTEN

BREDA | Avans Hogeschool

Projectinfo FLEXIBEL VANAF WELKE LOCATIE OOK Voor Avans Hogeschool in Breda implementeerde Pneuman BV uit Volendam besturingssysteem DIT, een web-based gebouwbeheerssysteem met een specifieke, op de klant toegespitste programmering. Erop aangesloten zijn onder meer de verlichting-, klimaat- en zonweringsinstallatie. En die zijn bedienbaar vanaf elke locatie. Beide bouwdelen zijn nu ingericht met een eigen 22-inch touchscreen. Hiermee is uitwisseling mogelijk, dus kunnen de gebouwen elkaars installaties bedienen. Pneumans teamleider sales Ad Smits: “Dat is één van de kenmerkende voordelen van het systeem. De gebouwen mogen wel, maar hoeven niet tegelijkertijd te zijn bemand.” Verder omvat het systeem twee servers, 21 verdeelkasten met stuurmodules en twee Dali-routers voor aansturing van kantoor-, algemene ruimten- en ook terreinverlichting. Met een overwerktimer wordt werkuitloop bediend en storingen zijn zowel zicht- als hoorbaar: dat laatste tot uiting gebracht middels een zoemgeluid. Voorgeschreven Pneuman verkreeg de opdracht van installateur Hoppenbrouwers uit Udenhout. Dit gebeurde op voorspraak van installatieadviesbureau Huisman & Van Muijen, dat Pneuman in het installatiebestek had laten opnemen. Smits: “Dat zal heus niet voor niets zijn. We hebben hier echt iets bijzonders gemaakt. Omdat het hier een combinatie betreft van renovatie en nieuwbouw, moest het systeem ook kunnen aansluiten op bestaande installaties. En het is volstrekt flexibel, want mochten de gebouwen ooit een eigen bestemming krijgen, dan volstaat een enkele glasvezelknip.”

INSTALLATIE & BOUW | 51

Liftintermediair realiseert in úw belang de juiste oplossingen tegen de juiste prijs, en draagt zorg voor de vertaling van de functionele eisen naar de juiste oplossing. Niet alleen voor de korte, maar ook voor de lange termijn. Op deze wijze bent u af van het ’gedoe’ rondom uw installaties. Op basis van jarenlange ervaring blijkt een besparing tot 30% niet ongewoon........................................

LIFTINTERMEDIAIR - Optimaal ontzorgd, (h)eerlijk geborgd Beheer Projectbegeleiding Contract management Financieel management Conditiemeting & MJOB

Professionele ontruimingsalarmering met gesproken woord

VARIODYN® D1

Professionele ontruimingsalarmering met gesproken woord

VARIODYN® D1 Honeywell Fire Safety Novar Nederland B.V. Burgemeester Burgerslaan 40 5245 NH Rosmalen

(T) +31 (0)73 20 60 300 www.esser-systems.nl info@esser-systems.nl

BREDA | Avans Hogeschool

Projectinfo MEER DAN EEN ONTRUIMINGSALARMINSTALLATIE ALLEEN Novar Nederland, onderdeel van Honeywell, leverde voor Avans Hogeschool Breda een gesproken woord ontruimingsalarminstallatie die meer doet dan alleen alarmering bij gevaarlijke situaties. De installatie fungeert namelijk tegelijkertijd als muziekdistributeur, omroepinstallatie of presentatie ondersteuner.

Dit laatste vanwege borging van veiligheid tijdens de practicumlessen. Ook kunnen de gebouwen ‘communiceren’ met elkaar. Dit gebeurt door gebruikmaking van het nieuw aangelegde glasvezelnet. Daarmee is de onderlinge bediening van onder meer het lichtschakelsysteem inwisselbaar. Al met al is Van Hellemond tevreden over hoe of het werk verloopt. “Het is een omvangrijk complex met mooie elementen en voldoende uitdagingen. Er wordt van ons verwacht met het proces mee te denken, iets waarin we in alle bescheidenheid ook goed zijn. We installeren veel scholen; al jaren een specialiteit van ons.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Hevo BV, ‘s-Hertogenbosch

ONTWERP Rienks Architecten, Breda ADVIEZEN Installaties Huisman en Van Muijen, ‘s-Hertogenbosch UITVOERING Ballast Nedam/Sprangers INSTALLATIES -ELEKTRA Hoppenbrouwers Techniek, Udenhout

-WERKTUIGBOUWKUNDIG Van Dijnsen Installatiewerken, Breda

FABRICAGE/LEVERING GEBOUWBEHEERSYSTEEM Pneuman BV, Volendam

FABRICAGE/LEVERING ONTRUIMINGSALARMINSTALLATIE Novar Nederland BV, Rosmalen START BOUW september 2013

OPLEVERING augustus 2015

Scholen, maar ook theaters, bioscopen en winkelcentra zijn, afhankelijk van de omvang, ertoe verplicht gesteld: installatie van een ontruimingsalarminstallatie met gesproken woord, waarmee druk bevolkte gebouwen veilig kunnen worden ontruimd. Zo ook in de gerenoveerde c.q. uitgebreide Avans Hogeschool in Breda. Producent en leverancier Novar Nederland BV leverde daar een Variodyn D1 type A ontruimingsalarminstallatie, die volgens accountmanager André de Vries voor meerdere doeleinden inzetbaar is; “Gesproken woord ontruimingsinstallaties zijn natuurlijk primair bedoeld voor brandsituaties. In die zin zijn ze een noodzakelijk kwaad. Deze installatie echter kan meer; ondersteunt bijvoorbeeld presentaties, muziekvoorstellingen en achtergrondmuziek of fungeert als omroepinstallatie. Meerdere functies dus.” Enthousiasme Novar Nederland verkreeg de order van elektrotechnisch installateur Hoppenbrouwers uit Udenhout. Naast de levering van de installatie verzorgde het bedrijf tevens de inbedrijfstelling ervan. Al zijn partnerinstallateurs ook heel goed in staat om dit zelf te doen, benadrukt De Vries. “In alle bescheidenheid: de installatie is niet alleen multifunctioneel, maar tegelijkertijd ook zeer gebruiksvriendelijk. Inbedrijfstelling geschiedt met speciaal ontwikkelde grafische software, zodat de te nemen stappen letterlijk stap voor stap zichtbaar worden. Ik denk dat het systeem zich daarin onderscheidt van concurrenten.” Illustratief noemt De Vries geluiden uit de hoek van advies- en inspectiebureaus. Onverminderd positief, zo blijkt. “Steeds vaker laten inspecteurs en adviseurs hun enthousiasme blijken over ons probleemloos te certificeren Variodyn-systeem. Dat zal niet zomaar zijn.”

INSTALLATIE & BOUW | 53

WWW.

INSTALLATIE & BOUW.NL

DE MEEST COMPLETE WEBSITE OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT Installatie & Bouw heeft naast het veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe, up-to-date website. Het is alweer een aantal jaren het toonaangevende platform over Nederlandse installatieprojecten. Zes keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers.

LAAT U DAGELIJKS INFORMEREN OVER HET LAATSTE VAKNIEUWS OP INSTALLATIEENBOUW.NL Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen. Het biedt het meest actuele projecten productnieuws.

Wanneer professionals bij bouwbedrijven, architecten- of adviesbureaus, projectleiders en beleidsmakers partners zoeken en zich oriënteren, dan beginnen ze veelal bij installatieenbouw.nl voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads. INSTALLATIEENBOUW.NL is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in, om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat INSTALLATIEENBOUW.NL u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten. Wat krijgt u terug voor een goede online positionering? U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website U vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Top Banner 175 x 110 pix, 72 dpi

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

ouw Installatieenb it veelzijdige heeft naast d een nieuwe vaktijdschrift en up-to-date website!!

Homepage Leaderbord Banner 728 x 90 pix, 72 dpi

Homepage Sidebar Banner

300 x 200 pix, 72 dpi

Neem voor meer informatie contact op met Roel de Bruijn, Telefoon: +31 (0)495 450095

THEMA | Software

BIM voor de MEP-engineer steeds makkelijker Ontwikkelingen in de branche zijn van invloed op de software die ontwikkeld en gebruikt wordt. Daarom is Stabiplan als marktleider in designsoftware voor de installatietechniek continu bezig innovaties in techniek en processen en veranderingen van materialen en normen om te zetten in bruikbare ontwerptools. Stabicad 10 is hét gereedschap om de installatiebranche te laten samenwerken met andere bouwpartners. De MEP-designﬂow is de basis van alles wat kan in Stabicad: de software past in de praktijk van de MEP-engineer. Van advies, ontwerp, uitdetaillering, realisatie tot onderhoud. Daarom sluit Stabicad 10 aan op relevante industrie standaarden, zoals EMCS, IFC, ETIM en andere. Stabiplan presenteert met Stabicad 10 een grote release, inclusief verschillende nieuwe functionaliteiten en updates. Deze productiviteitstools zijn multiplatform, dus zowel te gebruiken in Revit als AutoCAD. Enkele voorbeelden:

Dat de branche in ontwikkeling is, merken alle betrokken partijen binnen een bouwproject. Innovatie en kwaliteit hebben hun invloed op de installaties, het ontwerpproces en onderhoud. Certificering (bijvoorbeeld voor duurzaamheid), normeringen (zoals nieuwe ISSO-normen) en gebouwprestaties zijn belangrijke voorwaarden geworden in het ontwerpproces. Ook speelt de transitie naar BIM een grote rol in de aanpak van projecten en eisen die worden gesteld aan informatie-uitwisseling. In samenwerking met klanten en partners is de software van Stabiplan altijd in ontwikkeling om deze branchetrends te vertalen naar gebruiksgemak en ontwerpsnelheid.

Principeschema's

• Tag-tool Elektro bespaart in Revit tijd op handmatig plaatsen van tags bij elektrosymbolen. • Geïntegreerde luchtkanaalberekening zorgt voor snel en betrouwbaar doorrekenen van installaties. • Autodesk BDS 2016 ondersteuning: Stabicad 10 werkt optimaal samen met de 2016 release van Autodesk software. • ISSO 55 in Stabicad: de aangescherpte norm voor tapwaterinstallaties biedt een hogere nauwkeurigheid en zorgt zo voor kleinere diameters in een met Stabicad doorgerekend ontwerp. • Principeschema’s voor de visualisatie van installatieconcepten in schematische overzichten van alle leidingsystemen.

Ontdek alle highlights op www.stabiplan/nl/stabicad10 en ga ook BIM LIVE met Stabicad 10. ❚

Geïntegreerde luchtkanaalberekening in Revit

INSTALLATIE & BOUW | 55

THEMA | Software

Tekst: Loet van Bergen

Hét gereedschap voor de installateur Aangezien de ontwikkelingen in de bouwen installatiesector nog steeds razendsnel gaan en de ondernemer steeds grotere uitdagingen voor zijn kiezen krijgt, biedt BouwInfosys dé oplossing wat betreft software. BouwInfosys is een softwarehuis met diepgewortelde kennis & ervaring in de bouw-, infra- en installatiebranche. Met meer dan duizend klanten is het bedrijf één van de snelst groeiende softwarehuizen van Nederland.

ONZE GEÏNTEGREERDE SOFTWAREOPLOSSINGEN BouwInfosys biedt twee softwarepakketten aan voor de installatiebranche: • InstallOffice Speciaal ontwikkeld voor de installatiebranche en geschikt voor bedrijven met 1 tot 12 werkplekken. Een pakket dat zich door de jaren heen heeft ontwikkeld tot een zeer stabiel en uitgebreid totaalpakket voor de installateur.

56 | INSTALLATIE & BOUW

• InstallWorks Voor bedrijven met 8 tot 150 (of meer) werkplekken. InstallWorks biedt een totaal geïntegreerde softwareoplossing die alle administratieve, logistieke en organisatorische processen binnen het bedrijf ondersteunt en stroomlijnt. Deze volledig geïntegreerde oplossingen maken een moderne manier van bedrijfsvoering mogelijk en optimaliseren deelprocessen zoals relatiebeheer, werkvoorbereiding, inkoop, magazijn, werkorders, projectadministratie, service & onderhoud, facturatie en financiële administratie.

AL UW WERKNEMERS TOEGANG TOT ÉÉN SYSTEEM Eén van de onderscheidende factoren van InstallWorks is dat al uw werknemers toegang hebben tot een systeem. Dus van de kantoormedewerkers (BackOffice) tot de mensen aan het gereedschap en eventuele externe partners. Ze worden ondersteund met deze volledig op Windows gebaseerde pakketten. Door de module intranet kunnen uw werknemers in hetzelfde

THEMA | Software

pakket onder andere weekstaten invullen en verlofaanvragen doen. Klanten kunnen door middel van het klantenportaal 24/7 inzicht krijgen in de status van de totale installatie, onderhoudsregistratie, storingshistorie, reparatieverzoeken, et cetera.

TABLETOPLOSSINGEN Beide productlijnen beschikken over web- en app-oplossingen voor op de tablet en smartphone van medewerkers in de buitendienst. Naast een standaard RelatieApp is er voor monteurs een mobiele werkbon voor onder andere het registreren van uren, verbruik materialen en foto’s. InstallWorks beschikt over een web-based standaard interface voor op de tablet. De projectleiders hebben een eigen projectleiderportaal voor urenregistratie, verplichtingen, planning en dergelijke. De onderaannemers registreren met deze interface bijvoorbeeld hun werkorders en afspraken, zodat de installateur hun prestaties kan monitoren. Volgens Janssen biedt mobiel werken de mogelijkheid om altijd en overal in het pakket te kunnen. “De kracht van onze tabletoplossing is niet alleen de koppeling met de BackOffice, maar het feit dat alle gegevens 24/7 beschikbaar zijn.”

INSTALLWORKS VOLDOET AAN DE KOELMIDDELENREGISTRATIEWET Bedrijven zijn verplicht om aan de koelmiddelenregistratiewet te voldoen en alle zaken altijd te registreren. Momenteel wordt door veel bedrijven de koelmiddelenregistratie nog apart gedaan. Wanneer er gebruik wordt gemaakt van InstallWorks zit alles er in; vanaf de aanschaf van de cilinders tot de

'De kracht van onze tabletoplossing is niet alleen de koppeling met de BackOffice, maar het feit dat alle gegevens 24/7 beschikbaar zijn' F-gassen-registratie inclusief logboekfunctie, storingshistorie et cetera. InstallWorks is dan ook een echte brancheoplossing en is ontwikkeld, rekening houdend met branchestandaards zoals onder andere ETIM, 2BA, Stichting Instalnet, UNETO, GS1 Nederland, BRL, VCA, STEK (F-Gassen / koudemiddelen).

TEVREDEN KLANTEN “Veel aansprekende installatiebedrijven werken al jaren tot volle tevredenheid met InstallOffice/InstallWorks,” aldus Janssen. Remco Dusschooten van Koelplan vertelt enthousiast: “InstallWorks brengt ons naar Koelplan 2.0.” De ontwikkelingen bij Bouwinfosys staan echter niet stil. “Het softwarepakket wordt nog dagelijks doorontwikkeld. Klanten kunnen altijd terugvallen op onze Servicedesk. We zijn pas tevreden als de klant weet hoe hij moet werken met onze software.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 57

THEMA | Software

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Unica

‘De drempel om op Revit over te stappen, is zo laag mogelijk gemaakt’ Integraal ontwerpen in een Bouw Informatie Model (BIM), is aan het orde van de dag. Architecten, adviseurs, installateurs en aannemers werken steeds vaker samen in 3D-modellen. Zeker in complexe projecten, waarin informatie gekoppeld moeten worden om de juiste beslissingen te kunnen nemen in zowel de ontwerp- als de bouwen beheerfase. Dit bewijst onder andere de nieuwbouw van DIFFER, het Dutch Institute for Fundamental Energy Research op de campus van de Technische Universiteit Eindhoven, dat begin dit jaar is opgeleverd. Unica is hier samen met Dura Vermeer verantwoordelijk voor het detailontwerp, de realisatie en het beheer van DIFFER. Waar Dura Vermeer de bouwkundige kant van het project verzorgt, is Unica verantwoordelijk voor de complete elektrotechnische en werktuigbouwkundige installatie, inclusief sprinklerinstallaties. De komende jaren zal de installateur bovendien het beheer en onderhoud van de installaties verzorgen. De volledige uitwerking van het project is gedaan met behulp van BIM, vertelt René Wagenaar, senior strategisch adviseur bij Unica. “Tijdens de uitvoering is het BIM-model uitgewerkt op LOD-400-niveau, waarbij alle werktekeningen vanuit het BIM-model zijn gegenereerd. Ten behoeve van de onderhouden beheerfase is het model bij oplevering op LOD-

58 | INSTALLATIE & BOUW

500-niveau overgedragen. Een specifieke eis van de opdrachtgever, die nog veel veranderingen en uitbreiding verwacht in de toekomst.”

ONDERHOUD EN BEHEER Ook Gerwin Korpershoek, adviseur BIM Innovaties bij ingenieursbureau IOB prijst de onderhouden beheermogelijkheden die BIM biedt. “Door het gebouwmodel te verrijken met parameters, kan informatie altijd en overal beschikbaar worden gesteld. In geval van een storing kunnen onze monteurs eenvoudig de handleiding van de betreffende installatie oproepen, waardoor efficiënter onderhoud gepleegd kan worden. In plaats van ter plekke de storing te bekijken en afmeting, merk en type van het vervangingsonderdeel te noteren, komen de monteurs nu al met de juiste onderdelen binnen.” IOB is sinds 2010 actief in BIM. Als multidisciplinair ingenieursbureau heeft het bedrijf, in navolging van de afdelingen bouwtechniek en constructietechniek, ook de afdeling installatieadvies uitgebreid met BIMmodelleren. “Het meest recente project dat we hebben uitgevoerd, betreft een woningbouwproject voor zo’n 125 grondgebonden koopwoningen in Boskoop. In dit project treden wij op als bouwkundig-, constructief- en installatie-adviseur. Als BIM-manager coördineren we bovendien het hele project, van ontwerp tot en met de oplevering.”

THEMA | Software

De nieuwbouw van DIFFER op de campus van de Technische Universiteit Eindhoven.

In het project heeft IOB ook de rol van werkvoorbereider gekregen. “Het BIM-model is hierbij van grote waarde,” vertelt Korpershoek. “Aan de hand van het model kunnen namelijk snel en eenvoudig elementen worden besteld. Bovendien kunnen we veel onderdelen prefabriceren. We hebben immers de exacte merken, types en afmetingen al bepaald.”

COÖRDINATIE

'Het meest recente project dat we hebben uitgevoerd, betreft een woningbouwproject voor zo’n 125 grondgebonden koopwoningen in Boskoop'

Door integraal te ontwerpen, vindt een betere coördinatie plaats in de bouwketen, meent Ferry Kamerman, BIM-coördinator bij installatieadviesbureau Sweegers & De Bruijn. “Bovendien krijgt de opdrachtgever een duidelijker beeld van wat hij mag verwachten. Al in de voorfase van het project kunnen clashes worden gedetecteerd en opgelost, waardoor ontwerpen faalkosten op de bouw gereduceerd worden. Dit scheelt niet alleen geld, maar ook bouwtijd; (her)ontwerpen tijdens de bouw is verleden tijd.”

LAGE DREMPEL

Sweegers & De Bruijn werkt al jarenlang met de software van Stabiplan. Eerst met Autocad, maar sinds enige tijd ook met Revit. Bijvoorbeeld bij de renovatie van het gebouw Tandheelkunde van de Radboud UMC in Nijmegen. “Dit gebouw wordt de komende maanden volledig gestript en voorzien van nieuwe installaties, waarbij wij rekening moeten houden met de bestaande constructie, sparingen, enzovoorts,” vertelt Kamerman. “In het gebouw worden verschillende complexe installaties voorzien, die gekoppeld moeten worden aan bijvoorbeeld de tandartsstoelen. Denk

IOB heeft voor Stabicad gekozen omdat het programma ‘over veel eenvoudige tools beschikt’, vertelt Korpershoek. “En missen we een functionaliteit, dan onderneemt Stabiplan hier direct actie op.” Wagenaar prijst dat het programma in dezelfde ‘look and feel’ is uitgewerkt als Stabicad for AutoCAD, waarmee Unica al jaren werkt. “De drempel om op Revit over te stappen, is zo laag mogelijk gemaakt. Doordat we gebruik kunnen maken van een objectenbibliotheek waarin fabrikanten hun productinformatie delen, kan tijd worden bespaard en worden faalkosten tot een minimum beperkt.” ❚

aan waterinstallaties, vacuüminstallaties en medische gassen. Installaties die we dankzij het BIM-model optimaal hebben kunnen inpassen. Stabicad for Revit kent veel functionaliteiten, wat heel prettig werkt.”

INSTALLATIE & BOUW | 59

BIM LIVE met Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de graďŹ sche artikelinformatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten. Ontdek het op www.stabiplan.nl/bimlive

Leading in MEP design

Gold Partner

THEMA | Software

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Data Design System

Modelleren, tekenen en rekenen in één model

Model

Tegenover het hoofdkantoor van Voortman Steel Machinery in Rijssen opende afgelopen jaar een hypermodern Experience Center, waar de nieuwste innovaties en ontwikkelingen van Voortman aan het publiek kunnen worden getoond. In het 2.000 m2 grote Experience Center staan vrijwel alle Voortman-machines werkend opgesteld. In de showroom is het aanbod van bewerkingssystemen voor stalen profielen, platen en hoek-, strip- en oppervlaktebehandeling continu beschikbaar voor demonstraties. De ruimte biedt tevens de mogelijkheid om evenementen te organiseren voor (potentiële) afnemers, leveranciers, brancheorganisaties en andere belanghebbenden. ›

INSTALLATIE & BOUW | 61

THEMA | Software

Binnen het bouwkundige en constructieve 3D-model zijn alle installaties ontworpen.

Het gehele elektrotechnische en werktuigbouwkundige installatiepakket voor het Experience Center is door ingenieursbureau 2 Steps Ahead BV ontworpen in een BIM-omgeving, vertelt eigenaar Ruud Semmekrot. “We hebben hiertoe de engineering – dus alle technische tekeningen – en het ontwerp verzorgd.” In het ontwerp heeft 2 Steps Ahead samengewerkt met opdrachtgever Voortman Steelgroup. “Voortman Steelgroup heeft, met behulp van Voortman Staalbouw, het bouwkundige en constructieve 3D-model gemaakt waarbinnen wij alle installaties hebben ontworpen,” aldus Semmekrot. “Het installatieconcept is niet door ons bedacht, maar door collegabedrijf DWA. Wij hebben dit concept vervolgens uitgewerkt tot een bestek, inclusief de engineering. Op basis van ons ontwerp zijn de installaties gerealiseerd.”

MODELLEREN, TEKENEN EN REKENEN 2 Steps Ahead heeft hierbij gebruikgemaakt van de Open BIM software DDS-CAD. Een uitkomst voor dit project, aldus Semmekrot. “We hadden niet alleen de opdracht gekregen om een bestektekening te maken, maar ook om het ontwerp te vertalen naar een serie werktekeningen. Dit vroeg wel wat extra inspanning. Echter leent DDS-CAD zich hier uitstekend voor. In het programma kan niet alleen gemodelleerd worden, maar ook worden getekend en gerekend. Wanneer je wijzigingen doorvoert in je ontwerp, kun je gelijk de technische gevolgen hiervan doorrekenen. Een unieke mogelijkheid in de wereld van BIM en voor dit project een

62 | INSTALLATIE & BOUW

uitkomst.” Semmekrot doelt onder meer op de bouwkundige uitdagingen in het project. Want het Experience Center is gebouwd in de bestaande constructie van een voormalige bedrijfshal. “De eerste drie stramienen van de bedrijfshal zijn omgebouwd tot een luxueus kantoor,” vertelt hij. “Dat gaf mogelijkheden en beperkingen. We hebben in en om de bestaande constructie moeten werken en de installaties moeten inpassen in de beschikbare ruimte. Af en toe was het echt passen en meten om alle installaties goed weg te werken, maar gelukkig zijn we hier goed in geslaagd. Doordat we in de voorfase knelpunten en clashes hebben kunnen wegwerken, hebben we faalkosten op de bouw zoveel mogelijk kunnen voorkomen.”

OPTIMALISATIE VAN HET ONTWERP Een opvallende installatie in het Experience Center betreft een koudwatermachine, die tevens kan functioneren als warmtepomp. De distributie van warmte en koude geschiedt door middel van een zogenoemd 4-pijpssysteem en diverse lage temperatuur trajecten. Een luchtinductiesysteem regelt de toevoer van verse, gekoelde lucht per ruimte. In een aantal ruimtes wordt hiertoe gebruikgemaakt van CO2-regeling. In de centrale gang wordt gebruikgemaakt van zowel vloerverwarming als vloerkoeling. “Tijdens de ontwerpfase hebben we een deel van de E- en W-installaties op een andere manier in het pand geïntegreerd dan in eerste instantie bedacht,” vertelt Semmekrot. “Bijvoorbeeld de luchtkanalen hebben we volledig anders gedi-

THEMA | Software

mensioneerd. En ook de luchtbehandelingskasten zijn op een andere plek neergezet. We hebben, tijdens de ontwerpfase, het ontwerp echt kunnen optimaliseren, voor een optimaal resultaat.” Dat 2 Steps Ahead hierbij in DDS-CAD werkte en Voortman Staalbouw in Revit, was volgens hem geen enkel probleem. “In de voorfase hebben we uitgebreid besproken hoe we alle informatie zouden uitwisselen. Omdat DDS-CAD open BIM-software betreft, verliep deze uitwisseling zonder problemen.”

TOEKOMST VAN BIM Semmekrot verwacht dat in de toekomst steeds meer bouwpartners zullen gaan samenwerken in BIM-modellen, waardoor steeds meer informatie real-time beschikbaar komt en gebouwmodellen tot op het kleinste detail in 3D weergegeven kunnen worden. “In de toekomst bouwen we gebouwen twee keer, van kop tot staart. Eerst virtueel en daarna pas in het echt, waarbij niemand meer voor verrassingen komt te staan. Communicatiefouten en faalkosten op de bouw worden tot een minimum beperkt. Dat is goed nieuws voor alle bouwpartners en voor de opdrachtgever, die in de as-built fase bovendien beschikt over een compleet informatiemodel, van waaruit hij zijn onderhoud en facilitair beheer volledig kan managen. Hierdoor kunnen onderhoudshandelingen en bijbehorende kosten tot op detailniveau in beeld worden gebracht. Dit is een grote stap voorwaarts.” In de praktijk merkt Semmekrot echter dat nog lang niet alle bouwbedrijven klaar zijn voor deze stap. “Er wordt meer over BIM gepraat dan dat

'In de toekomst bouwen we gebouwen twee keer, van kop tot staart. Eerst virtueel en daarna pas in het echt, waarbij niemand meer voor verrassingen komt te staan' er effectief mee wordt gewerkt,” vertelt hij. “Maar gelukkig is een aantal vooruitstrevende partijen al wel in een vergevorderd stadium met het werken in een BIM-omgeving.” Softwareprogramma’s waarin modelleren, rekenen en tekenen gecombineerd worden, komt hij nog weinig tegen. Maar ook daar verwacht hij in de toekomst verandering in. “Een combinatie van deze disciplines biedt ontzettend veel mogelijkheden. Behalve bestekken en werktekeningen kun je namelijk ook alle technische berekeningen direct uit het model halen. Wijzigingen laten zich gemakkelijk doorvoeren. Herberekeningen worden automatisch voltooid, waardoor je real-time de gevolgen van een wijziging in het ontwerp kunt zien. Hierdoor kom je tijdens het bouwproces niet meer voor verrassingen te staan. Al in een vroeg stadium van het bouwproces, kun je het ontwerp optimaliseren. Daar plukken alle betrokkenen hun vruchten van.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 63

THEMA | Software

Tekst: Roel van Gils

Individuele beveiligingsoplossingen Interflex houdt zich al sinds 1976 bezig met op maat gesneden harden softwareoplossingen voor tijdregistratie, toegangscontrole en planning. Het bedrijf is uitgegroeid tot een Europees opererende onderneming en valt sinds 2013 onder de paraplu van Allegion. Leon Zuurmond, Senior Sales Consultant, praat ons bij over de nieuwste ontwikkelingen. Nationale en internationale zakelijke activiteiten vereisen individuele veiligheidsconcepten. Veranderende randvoorwaarden door wetten, voorschriften of normen dwingen ondernemingen om hun complianceprocessen voortdurend aan te passen. “Onze systemen kunnen door individueel definieerbare toegangsprofielen, tijdregistratie eisen en open technologie standaards, zoals SETU-koppelingen, worden geïntegreerd en aangepast,” benadrukt Zuurmond. “De op het web gebaseerde securityoplossing kan op ieder moment worden uitgebouwd, vermindert de installatiewerkzaamheden en vereenvoudigt de administratie. Overzichtelijke schermen vergemakkelijken bovendien de bediening, zodat er geen lange inwerktijd nodig is.”

TOTAALSPELER Interflex is volgens Zuurmond een totaalspeler als het gaat om beveiligingsoplossingen. “Ons dienstenpalet varieert van de ontwikkeling en productie van branche-onafhankelijke harden sofwareoplossingen, het brede sales- en servicenetwerk tot het onderhoud van alle systemen en installaties.” Een recente aanvulling op het productgamma is de visitor selfservice informatiezuil. Zuurmond licht de werking toe: “Met deze informatiezuil verloopt de afhandeling van bezoekers, subcontractors en chauffeurs volledig geautomatiseerd. Deze onbemande receptie is interessant voor bedrijven met hoge veiligheidseisen, die veel bezoekers ontvangen met verschillende toegangsprofielen en duur van een bezoek.” Leon Zuurmond noemt als voordelen een sterke reductie van jaarlijkse kosten, het managen en beheren van een blacklist, alsmede het vooraf indelen van goederenstromen.”

64 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Software

AUTOMATISCHE ECHTHEIDSCONTROLE De onbemande receptiezuil wordt door Interflex volledig ingericht op basis van het bedrijfsproces. “Als de bezoeker het proces via het scherm heeft doorlopen, worden de relevante gegevens automatisch in IF-6020 geregistreerd. Het uitgeven van een pincode, barcode, QR-code of zelfs een eigen toegangspas is mogelijk in deze kiosk. Het is ook mogelijk om de onbemande receptie uit te breiden met automatische echtheidscontrole. Naast het uitlezen van het identiteitsbewijs wordt het document tijdens het scannen ook gecontroleerd op echtheid. Dit gebeurt volledig automatisch en binnen enkele seconden. Daarnaast is het zelfs mogelijk om de controle uit te breiden met een professionele cameramodule, die via een gemotoriseerd mechanisme automatisch op ooghoogte van de bezoeker wordt gebracht.”

'De op het web gebaseerde securityoplossing kan op ieder moment worden uitgebouwd' Leon Zuurmond ziet de toekomst voor Interflex dan ook rooskleurig tegemoet. “We hebben het afgelopen jaar een compleet nieuw harden softwareplatform geïntroduceerd, evenals apps voor smartphone en tablet en interfaces met SAP en salarisbetaalsystemen. Daar plukken we nu de vruchten van, want één op de vijf Europese ondernemingen van de top 500 werkt inmiddels al met een Interflex-systeem. Wij zijn een betrouwbare en efficiënte partner. Of het om 50 of 100.000 medewerkers gaat, als aanbieder van ISO 9001 gecertificeerde harden softwaresystemen kunnen wij elke uitdaging aan,” besluit Zuurmond. ❚

Vooruitzien – efficiënt handelen Met Workforce Management en Security Solutions van Interflex. Wij bieden u alle harden soft wareoplossingen die u wenst – afgestemd op uw ondernemingsdoelstellingen.

Ga voor meer informatie naar www.interflex.nl

INSTALLATIE & BOUW | 65

THEMA | Software

Tekst: Roel van Gils

WILT U EEN EPO-ORGANISATIE WORDEN? De implementatie van software voor installatiebedrijven heeft een grote impact op de verschillende verantwoordelijkheden binnen een installatiebedrijf. Het zorgt voor vernieuwing en verandering. “Onze passie is van bedrijven Efficiënte(re) Project Organisaties (EPO) te maken. Met behulp van unieke oplossingen bieden wij één ICT-totaalpakket voor het MKB / KMO met drie tot vierhonderd medewerkers,” zegt Raf Kinet, Managing Partner van Offimac. De EPO-bouwstenen die Offimac hanteert zijn expertise, software en hardware. “Onze software ‘EPOsoft’ is gebaseerd op de nummer één MKB / KMObedrijfssoftware wereldwijd: Microsoft Dynamics NAV. Niemand anders dan Microsoft heeft zo’n geïntegreerde en herkenbare bedrijfssoftware totaaloplossing,” vindt Kinet. “En niemand anders dan Microsoft laat u out-of-the-box toe vanuit Outlook te werken, archiveren, … in uw software, office, lokaal of in de cloud. Krachtig, gebruiksvriendelijk, bedrijfszeker. Op basis van Microsoft Dynamics NAV hebben wij voor de installatiebranche specifieke modules ontwikkeld voor onder meer projectbeheer, calculatie, CRM, HRM, servicebeheer, planning, documentbeheer, business intelligence, en nog vele meer.”

66 | INSTALLATIE & BOUW

35 JAAR ERVARING Raf Kinet vervolgt: “Met meer dan 35 jaar ervaring bezitten wij heel wat vakmanschap om de implementatie van software voor installatiebedrijven succesvol te realiseren. Installateurs kunnen blindelings vertrouwen op onze software-oplossingen. Door de klant-en-klare modules specifiek voor installatiebedrijven, garanderen wij een snellere opstart en een bewezen succesvolle manier van werken.” Een voorbeeld van zo’n specifieke module is het grafisch planbord, zegt Kinet. “Met het grafisch planbord kunnen installatiebedrijven mensen en projecten inplannen via drag&drop, en deze vervolgens synchroniseren met Outlook en andere toepassingen. Want velen zien het overzicht

THEMA | Software

3 CLIENTS, OP ELK DEVICE

van een menselijke aanpak realiseren wij oerdegelijke kwaliteit en succes. Met Microsoft als gewaardeerde en vertrouwde partner, dus met een optimale continuïteitsgarantie.”

MEER KWALITEIT VOOR EEN EERLIJKE PRIJS Als het gaat over de implementatie van software voor installatiebedrijven houden wij er een aparte visie op na, vindt Raf Kinet. “Kwaliteit betekent voor ons: meer doen met minder. Deze aparte visie betekent: het nakomen van afspraken en het voeren van een transparante communicatie. Geen ellenlange discussies met verschillende IT- of telecomleveranciers meer, Offimac is één aanspreekpunt voor heel uw ICT. Van bedrijfssoftware tot ICTinfrastructuur, wij zorgen voor de totaaloplossing. EPOsoft is bovendien inzetbaar in elke organisatie en heel flexibel. Behalve een hoge kwaliteit durven we ook te beweren dat we een zeer scherpe prijsstelling hanteren. We zijn door de bank genomen goedkoper dan onze concurrenten.”

niet en kunnen niet snel genoeg inspelen op vragen van klanten; de planning is bij velen te complex. Bij ons ziet men direct eventuele gaten in de planning, zodat men efficiënter kan inplannen. Ik ben ervan overtuigd dat ieder installatiebedrijf geld kan verdienen met een goede planning.” In het huidige technologische tijdperk pakken veel technologiebedrijven uit met innovatieve softwaretoepassingen, meent Kinet. “Steeds vaker echter blijkt, dat vooral de mensen achter het ICT-bedrijf het verschil maken. Op basis

De bedrijfssoftware van Offimac is volgens Raf Kinet ook mobiel toegankelijk. “Ongeacht het device en ongeacht de besturingstechnologie (Windows, Android of iOS) zijn alle functionaliteiten van onze software ook mobiel te gebruiken. Ideaal ook voor technici op de baan. Kortom, met onze software bieden we een totaaloplossing. Op alle fronten. Bovendien staan we open voor innovaties en gaan we graag de dialoog aan met partijen om tot een bedrijfsspecifieke oplossing / module te komen. Dat allemaal met als doel van bedrijven Efficiënte(re) Project Organisaties (EPO) te maken.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 67

THEMA | Software

AUTOMATISEREN EN OPTIMALISEREN VAN BEDRIJFSPROCESSEN AGP Business Software is een softwareleverancier met al meer dan dertig jaar ervaring. Sinds 1977 houden wij ons bezig met het automatiseren en optimaliseren van bedrijfsprocessen in diverse branches. Aanvankelijk was dit in de vorm van maatwerk software, waarna dit evolueerde tot standaard ERP-branchesoftware. Met onze gespecialiseerde medewerkers ondersteunen wij een zeer breed scala aan klanten. Dankzij gedegen vakmanschap, betrokkenheid bij de klanten en gevoel voor kwaliteit is AGP gestaag gegroeid tot een allround systeemhuis waar continuïteit de boventoon voert. Met een nuchtere, klantgerichte mentaliteit en een diepgaande branchekennis in diverse bedrijfstakken, leveren de medewerkers van AGP totaaloplossingen op het gebied van administratieve en logistieke automatisering.

den en u biedt uw medewerkers een gebruiksvriendelijk hulpmiddel bij de dagelijkse werkzaamheden. Onze branche specifieke ERP-software is zo voor en door de eindgebruiker ontwikkeld.

MODULAIRE OPBOUW

Bent u op zoek naar specifieke ERP-software voor uw branche om uw bedrijfsprocessen volledig te ondersteunen, dan hebben wij beslist de juiste oplossing voor uw organisatie. Maar behalve de juiste oplossing, zoekt u ook een automatiseringspartner die zich betrokken voelt en uw automatiseringsbehoeften begrijpt.

Onze softwareoplossingen zijn modulair opgebouwd en de instellingen kunnen tot op de gebruiker specifiek worden aangepast. Hierdoor bieden zij een hoge mate van flexibiliteit en zijn zij volledig af te stemmen op uw bedrijfsvoering. Samen met u bepalen wij welke onderdelen van toepassing zijn op uw bedrijfsstructuur. De software past zich aan uw organisatie aan, want goed functionerende software is het fundament voor uw zakelijk succes.

BRANCHE EXPERTISE

VOLLEDIG GEÏNTEGREERD

Samen met onze gebruikers, hebben wij gekeken naar de automatiseringsbehoeften binnen de diverse branches. Wij hebben ons verdiept in de wensen en eisen van gebruikers en kennis verzameld van vele bedrijfsprocessen. Alle disciplines in uw bedrijf krijgen de juiste softwaregereedschappen aangebo-

Bedrijven zijn enthousiast over de integrale opzet van onze software, ook richting de financiële administratie. Eén oplossing voor al uw administratieve, logistieke en financiële processen. Door de vergaande integratie van alle modules, hoeft u gegevens maar één keer in te voeren en kunt u deze

68 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Software

door de gehele software raadplegen. Met onze software verhoogt u het rendement van uw onderneming, de toegevoegde waarde is direct merkbaar door het efficiënter en eenvoudiger kunnen werken.

'Samen met u bepalen wij welke onderdelen van toepassing zijn op uw bedrijfsstructuur' CONTINUÏTEIT Door een intensieve samenwerking met onze gebruikers, volgen wij de ontwikkelingen op de voet en blijft onze software voldoen aan de allerlaatste eisen. Uw software is altijd up to date met nieuwste trends en volledig afgestemd op uw bedrijfsprocessen. De nieuwste technologische ontwikkelingen worden bij voldoende stabiliteit geïmplementeerd in onze software en bij nieuwe releases beschikbaar gesteld voor onze gebruikers. En omdat wij de softwareontwikkeling in eigen beheer hebben, kunnen wij, indien nodig, een stuk meerwerk leveren om u de flexibiliteit te bieden die u nodig heeft.

SERVICE Onze dienstverlening is medebepalend voor het succesvol werken met onze software. Om er voor te zorgen dat u optimaal gebruik kunt maken van onze software, leveren wij ook alle daarbij horende service, zoals implementatie, conversie, opleiding en helpdesk. Onze consultants komen vaak uit uw branche en weten daarom als geen ander hoe uw branche werkt. Hun vergaande kennis van de software en van uw branche zorgt voor een unieke combinatie om uw organisatie het beste van dienst te kunnen zijn. ❚

AGP BUsIness soFtwAre AGP InstAllwAre

AGP rent

Installatiebedrijven

Verhuurbedrijven

AGP Projects

AGP trAde

Project en serviceorganisaties

Handel en groothandel

meer info? www.agp.nl

INSTALLATIE & BOUW | 69

ROTTERDAM | Centraal Station

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Wolter & Dros

ROTTERDAM CENTRAAL DUURZAAM VERNIEUWD

Op 13 maart 2014 heeft de officiële opening plaatsgehad van het nieuwe en vernieuwde Rotterdam Centraal Station. Het bijzonder ontwerp kenmerkt zich bovendien door een aantal duurzaamheidselementen. In de jaren voor de opening zijn dan ook vele belangrijke onderdelen vervangen en nieuw gemaakt, zoals een stationsdak met zonnepanelen en een WKOinstallatie. Nieuwbouw van Rotterdam Centraal was noodzakelijk vanwege de groei in reizigersaantallen. Mede door de komst van de HSL en de Randstadrail verwacht men de komende vijftien jaar een forse stijging van het aantal reizigers, van 110.000 naar maar liefst 330.000 reiziger. Reden om het station grondig te herzien. De nieuwe terminal is vooral heel ruim van opzet, daardoor overzichtelijk en comfortabel voor de reizigers. Wolter & Dros is - in samenwerking met Mobilis en Croon Elektrotechniek - vanaf het begin betrokken geweest bij de bouw van de nieuwe Openbaar Vervoer Terminal van Rotterdam Centraal, en dan met name met betrekking tot het utiliteitsgedeelte.

WKO-INSTALLATIE Het nieuwe Rotterdam Centraal biedt onderdak aan dertig verschillende huurders, waarbij elke ruimte is voorzien van een aansluiting voor verwarming, koeling, ventilatie, sprinkler en energiebemetering. "Vanuit de richtlijnen van het bestek was aanvankelijk het idee om het station aan te sluiten op de stadsverwarming en te voorzien van twee koelmachines,” licht Niels Kieviet van Wolter & Dros toe. “De plannen zijn op een gegeven moment bijgesteld naar een WKOinstallatie met twee open bronnen van elk 90 m3. De installatie verwarmt en koelt middels een changeoversysteem, waarbij de aanvankelijke koelmachines zijn vervangen door twee warmtepompen.” Vanwege de drukte in de ondergrond aan de zuidzijde heeft Wolter & Dros beide bronnen aan de noordzijde geboord. “Via een kleine technische ruimte op noord vertrekken twee transportleidingen van 200 meter verderop naar de grote(re) technische ruimte aan de zuidkant,” vertelt Kieviet.   Behalve de genoemde installaties heeft Wolter & Dros ook de blusleiding voor brandhydraten gerealiseerd. Niels Kieviet kijkt positief terug op het project. “Het was een leuk en bijzonder project. Er gebeurde altijd wel wat op en rond

70 | INSTALLATIE & BOUW

ROTTERDAM | Centraal Station

'Vanwege de drukte in de ondergrond zijn beide bronnen voor de WKO-installatie aan de noordzijde geboord' het station, dat gedurende de werkzaamheden continu in beweging was. Dat had nogal effect op de toestroom van materialen en het bouwen op zich. Mede door een plezierige samenwerking tussen opdrachtgever en alle nevenaannemers is een optimaal eindresultaat bereikt.” Het project is na de officiële opening in maart 2014 nog altijd niet afgerond voor Wolter & Dros. De onderneming verzorgt in opdracht van NS Energy tot 2017 het beheer, onderhoud en monitoring van de WKO-installatie. Aan het beheer zijn namelijk prestatie-eisen verbonden, zoals beschikbaarheid en rendement van de installatie. ❚

Projectinfo CIRCULATIE- EN TRANSPORTPOMPEN In het nieuwe Rotterdam Centraal Station is een groot aantal Grundfos pompen geïnstalleerd door Wolter & Dros.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ProRail ARCHITECT Benthem Crouwel Architekten, MVSA Meyer en Van Schooten

INSTALLATIES BOUWPERIODE

Architecten en West 8 Urban Design & Landscape Architecture. Wolter & Dros, Grundfos, Smitsair, Van Galen klimaattechniek 2009 – 2014

Het gaat in totaal om vijftien circulatie- en transportpompen ten behoeve van de (stads) verwarming, koeling, WKO-installatie en het sanitair, verschillende uitgevoerd met losse frequentieregelaar, toerengeregeld of enkelvoudig. Grundfos is één van de voorkeursleveranciers van Wolter & Dros. Het is één van de bekendste en betrouwbaarste spelers op de markt. Grundfos is al meer dan zeventig jaar gespecialiseerd in de ontwikkeling van pompen. Pompen verbruiken wereldwijd 10 procent van alle elektriciteit. Dankzij de Grundfos hoogrendement pompen motortechnologie kan het gemiddelde pompverbruik tot wel 60 procent worden verlaagd.

INSTALLATIE & BOUW | 71

TPE3

INTELLIGENTE INLINE-POMPEN VOOR BETERE SYSTEEMPRESTATIES

DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS

De TPE3 levert een ongeëvenaard rendement en een breed scala aan intelligente functionaliteiten. Met een ruime keuze aan regelfuncties, is de pomp gemakkelijk in te stellen op de gewenste systeemtoepassingen. Ga voor meer informatie naar: www.grundfos.nl.

12SA001 Algemene Adv #2 TVVL.pdf

ADV_LOUWERS_TPE3.indd 1

22-03-12

16:48

AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 FUNCTIES: • DRUKBEHOUD • EXPANSIE • ONTGASSING • BIJVULLING • WATERBEHANDELING • SUSPENSIEVUILVANG • ENERGIEBESPARING • CO2-REDUCTIE

KOREX Benelux B.V. Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 E: info@korexbenelux.com I: www.korexbenelux.com

1000-21-3000-3169 16-6-2015 17:40:08 1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1

2013-09 VV+ UNETO-VNI Kleur: FC

Wist u dat:

Smitsair gebouwen in zijn waarde laat? smitsair.nl De verzonken dakkappen van Smitsair zijn uniek in zijn soort. Met dit product kunt u lucht toe - of afvoeren wanneer de toelaatbare hoogte op het dak beperkt is. De architectonische lijnen van een gebouw blijven met de verzonken dakkap optimaal behouden.

Kwaliteit op Maat. Smitsair Luchttechniek sinds 1945 specialist in: Luchttechnische installaties, Buitenluchtroosters, Brandkleppen, Kleppenregisters, Dakkappen, Schachtkappen, Druppelvangers, Wasem-vetvangkappen, Geluiddempers, Luchtkanalen, Plaatwerken en Lasersnijden.

04-09-13 10:58

AALSMEER | Celieplant

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Kandelaar

ADVISEURS, ONTWERPERS EN INSTALLATEURS TEGELIJK Kandelaar Elektrotechniek en Technisch Bureau Wahlen & Jongkind realiseerden gezamenlijk de E- en W-installaties voor het nieuwe onderkomen van Celieplant in Aalsmeer. Een bestek was er niet, dus fungeerde de Kwakelse combinatie als adviseur, ontwerper en uitvoerende tegelijk. Je kunt natuurlijk afwachten, maar de kans op opdrachten wordt dan wel erg klein. Met dat motto ging Richard Kandelaar, directeur Kandelaar Elektrotechniek uit De Kwakel, op pad toen hij hoorde van de nieuwbouwplannen van de Aalsmeerse bloemenverwerker Celieplant. En met succes. Samen met dorpsgenoot en W-installateur Technisch Bureau Wahlen & Jongkind BV werd de opdracht verworven voor zowel de E- als W-installaties. Kandelaar: “Ik ben iemand die actief op projecten afstapt. Hier was mooi de inspraak die we kregen, dat we in samenspraak met de opdrachtgever duurzame installaties hebben kunnen leveren. En terwijl de nadruk daar aanvankelijk helemaal

niet zo op lag.” Kandelaar doelt op de installatie van onder andere zonnepanelen, energiebesparende T5-verlichting, diverse monitoring en besturingen voor onder meer een recyclesysteem voor afvalwater en alle verlichting. Onderdelen die zelf werden aangedragen, uitgewerkt en tot slot ook uitgevoerd.

INITIATIEVEN Min of meer hetzelfde gold voor de werktuigbouwkundige installaties. Oorspronkelijk waren de verwarming en luchtbehandeling voorzien als conventioneel, maar uiteindelijk werden die uitgevoerd met een luchtwaterwarmtepomp, balansven-

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES -ELEKTRA WERKTUIGBOUWKUNDIG WERKZAAMHEDEN OPLEVERING

Celieplant BV, Aalsmeer Hercuton, Nieuwkuijk Hercuton, Nieuwkuijk Kandelaar Elektrotechniek, De Kwakel Technisch Bureau Wahlen & Jongkind, De Kwakel Spirair, Hager mei 2014

tilatie en in de kantoren vloerverwarming/koeling met een koelplafond met convectoren. Directeur Johan Groeneveld: “Wij zijn een W-installateur die graag modern en dus duurzaam wil installeren. Is er een bestek met daarin opgenomen bijvoorbeeld traditionele verwarming, dan is er meestal geen weg meer terug. Hier kregen we de vrijheid die uiteindelijk heeft geresulteerd in echt duurzame installaties. Initiatieven nemen loont, zo blijkt maar weer.”

WATERMANAGEMENT Wat voor Groeneveld meewerkte, was de locatie voor de luchtwaterwarmtepomp. Die kon worden geïnstalleerd in de productiehal, in tegenstelling tot op het dak. Een groot voordeel, volgens Groeneveld. “Staat een warmtepomp buiten, dan daalt ’s winters het rendement ervan drastisch. Nu behoudt de pomp ook in koude maanden het maximale rendement.” Collega Kandelaar is vooral te spreken over het managen van het recyclesysteem voor afvalwater. Dit betekent dat regen- en bloementransportwater voor honderd procent worden gerecycled en hergebruikt. Kandelaar: “Naar mijn weten uniek in Nederland. Dus iets om trots op te zijn.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 73

THEMA | Technische Groothandel

Tekst: Lieke van Zuilekom

‘ZONNE-ENERGIE OMVAT MEER DAN DE LEVERING VAN DE PANELEN’ Het gaat goed met de zonne-energiemarkt in Nederland. Mede dankzij stimuleringsmaatregelen vanuit de overheid, is de pv-markt exponentieel gegroeid. “Met de groeiende markt groeit echter ook het aantal aanbieders en producten,” vertelt Peter Verlinden, Consultant bij Rexel Nederland. “Hierdoor wordt het voor consumenten steeds lastiger om een keuze te maken. Want waar moet je eigenlijk op letten als je op zoek bent naar een installatie? Naast de materiaalkeuze is ook de keuze voor de juiste leverancier van groot belang.” Technische groothandel Rexel Nederland is als één van de eerste aanbieders in Nederland in de markt van de zonnepanelen gestapt, vertelt Verlinden. “We bieden een keur aan producten en diensten gericht op duurzaamheid en kostenreductie. Om onze relaties optimaal van dienst te kunnen zijn, hebben wij een gespecialiseerd team samengesteld – Energy Solutions – die klanten informeert over duurzame oplossingen, zoals LED-verlichting, gebouwautomatisering en hernieuwbare energie.” Verlinden zelf is binnen de afdeling Energy Solutions verantwoordelijk voor de implementatie van nieuwe concep-

74 | INSTALLATIE & BOUW

ten, waaronder Energeasy-Solar; een programma met unieke services voor de installateur én de consument op het gebied van zonne-energie. “Want om zonne-energie op een goede manier aan te kunnen bieden, met een maximaal rendement, is meer nodig dan de levering van de panelen alleen.”

SERVICES VOOR DE CONSUMENT Consumenten en installateurs kunnen via de website www.energeasy-solar. nl gebruikmaken van de services van Rexel. “Consumenten kunnen op de site

THEMA | Technische Groothandel

Om zonne-energie op een goede manier aan te kunnen bieden, met een maximaal rendement, is meer nodig dan de levering van de panelen alleen.

niet alleen informatie vinden over hoe zonnepanelen werken, maar ook over technologische, fiscale en juridische ontwikkelingen. Via onze online simulator kunnen zij bovendien calculeren wat een zonne-energie-installatie op hun dak kan opleveren. De berekeningen worden gedaan aan de hand van de gemeten zonuren in hun postcodegebied, de oriëntatie van de panelen, de hellingsgraad van het dak en de oppervlakte van het dak in m2.” Wanneer consumenten geïnteresseerd zijn, kunnen zij online een offerte-aanvraag indienen, die automatisch wordt doorgestuurd naar drie door Rexel geselecteerde installateurs in hun omgeving. “Consumenten ontvangen hierdoor maximale zekerheid van de installateur,” vertelt Verlinden. “We bieden niet alleen sterke garantievoorwaarden op de materialen, maar ook vijf jaar opbrengstgarantie. We bieden bovendien aanvullende services op het gebied van financiering, door één van onze partners. Consumenten kunnen naar wens gebruikmaken van ons onderhoudspakket, waarbij de panelen eens per jaar door een professioneel bedrijf worden gereinigd, voor een optimaal rendement.”

VOORDELEN VOOR DE INSTALLATEUR Voor installateurs biedt Energeasy-Solar maar liefst negen services, vertelt Verlinden. “Om zich te onderscheiden in de markt, mogen aangesloten instal-

lateurs gebruikmaken van onze opbrengstgarantie. Energieproductie en -besparingen kunnen eenvoudig worden berekend in onze online simulator, die gekoppeld kan worden aan de offertes. Particulieren met een financieringsvraag kunnen eenvoudig worden doorverwezen naar één van onze partners, voor een voordelige lening met een vaste lage rente.” De installateurs hebben de mogelijkheid om e-learningmodules via de website te volgen, om op de hoogte te blijven van noviteiten en ontwikkelingen in de markt, vertelt hij. “We houden onze installateurs bovendien continu op de hoogte over veranderende weten regelgeving. Klanten en prospects kunnen door de participerende installateurs eenvoudig via ons platform worden beheerd. Particulieren die op onze website komen en een offerte aanvragen, worden rechtstreeks doorgezet naar ons netwerk van installateurs.” Rexel Nederland is in januari gestart met Energeasy-Solar. Hoewel het aantal installateurs nog groeiende is, heeft het programma al wel een landelijke dekking, vertelt Verlinden. De eerste opdrachten zijn inmiddels ingevuld. “Het aantal installateurs zal de komende maanden nog verder groeien. Wie interesse heeft om aan te sluiten, is van harte uitgenodigd om contact met ons op te nemen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 75

iPhone App

Android App

ZOEK, VIND, SCAN EN BESTEL! MÉÉR DAN 100.000 PRODUCTEN BINNEN HANDBEREIK? Ga met uw smartphone naar rexel.nl en download de app. Op deze manier kunt u eenvoudig electrotechnische producten zoeken, de voorraad checken en uw eigen prijzen inzien. Met de Rexel App scant u eenvoudig de barcode van een artikel en plaatst u deze in uw mobiele winkelwagen. Heeft u uw bestelling geplaatst, en is uw keuze voorradig, dan zorgen wij voor een levering op de volgende werkdag. www.rexel.nl

Geïnspireerd door mens en technologie

Dé schakel tussen producent & gebruiker

Onze kennis uw meerwaarde

Een breed en diep elektrotechnisch leveringspakket, optimale informatievoorziening en snelle levering, daar staat Schuurman Groothandel in Elektrotechniek voor.

Schuurman Elektrokern Solutions is kennisdrager en totaaloplosser voor projecten in de woningbouw, utiliteitsbouw, zorgsector en industrie.

Als onderdeel van de Schuurman Groep en met behoud van het stabiele en vertrouwde karakter van het familiebedrijf staan wij garant voor persoonlijk contact, deskundig advies en volledige producten marktgerichtheid.

Al meer dan 10 jaar bieden wij duurzame en innovatieve concepten en eind-oplossingen op het gebied van verlichting, besturing en automatisering, domotica en energiemanagement. Duurzame diensten en producten die u meervoudige besparingen opleveren.

Van eenvoudige tot complexe elektrotechnische componenten en van gangbare tot innovatieve toepassingen, graag maken wij ons sales- en servicetraject voor u waar.

Hoofdkantoor Fluorietweg 29 1812 RR Alkmaar T (072) 541 23 00 F (072) 540 19 82 E verkoopet@schuurman.nl W www.schuurman-et.nl

Ook filialen in: Drachten Enschede Breda Rotterdam Helmond Roermond

Van eerste advies tot aan project nazorg; wij staan graag voor u klaar.

Domotica & Duurzame energieconcepten Minervum 7170 4817 ZN Breda T (076) 572 21 00 F (076) 572 21 13

Industriële diensten & Duurzame verlichting De Gaffel 19 (bedrijfsnr. 500) 9206 AV Drachten T (0512) 53 19 19 F (0512) 51 24 78

E info@elektrokern-solutions.nl W www.schuurman-es.nl

THEMA | Technische Groothandel

Tekst: Loet van Bergen

DE SCHAKEL TUSSEN PRODUCENT EN GEBRUIKER Dat is waar de Schuurman Groep voor staat. Schuurman is sinds 1923 actief in de elektrotechniek. In dit jaar startte Wim Schuurman zijn elektrotechnische groothandel in Alkmaar. “Met toen ook al klantgerichtheid en deskundigheid als uitgangspunt,” zegt eigenaar Willem Schuurman. “Maar de Schuurman Groep doet inmiddels méér.” Sinds een aantal jaren valt onder de Schuurman Groep ook Schuurman Elektrokern Solutions, Schuurman Groothandel in Elektrotechniek, Schuurman Consumentenelektronica en Schuurman Keukens. De groothandel in Elektrotechniek heeft zeven vestigingen door het hele land met het hoofdkantoor en distributiecentrum in Alkmaar, waar vanuit de installatiebranche wordt beleverd met installatiemateriaal voor woningbouw, utiliteitsbouw en industrie tot geïntegreerde toepassingen van domotica- en telematicasystemen.

78 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Technische Groothandel

'Wat betreft domotica zien wij momenteel een enorme ontwikkeling. Zelfs in relatief goedkope woningen worden inmiddels eenvoudige domoticasystemen voorgeschreven' tepomp en betonkernactivering. Hiermee willen we onze klanten – de installateurs – laten zien welke mogelijkheden er zijn op het gebied van energiebesparing en comfort,” aldus Kroon.

INSPELEN OP DE VRAAG UIT DE MARKT De ontwikkelingen op het gebied van installatietechnieken en industriële-automatisering gaan volgens Kroon heel snel. “Voor een gemiddelde installateur is het bijna onmogelijk om al deze veranderingen bij te houden, want de technologie van nu is morgen verouderd. Omdat wij de schakel zijn tussen producent en gebruiker, zijn we altijd op zoek naar innovatieve toepassingen. Als Elektrokern Solutions onderhouden wij rechtstreekse contacten met de producenten en voeden deze met de ontwikkelingen en vragen vanuit de markt. Wij bieden onze klanten standaard- of maatwerktrainingen die gegeven worden door vakbekwame docenten. Integratie en toepassing van gebouwautomatisering, beveiliging, zorgsystemen en telematica binnen de luxe woningbouw, de utiliteitsbouw, de industrie en de zorgsector vragen namelijk om een hoog kennisniveau van de installateur.” Elektrokern Solutions heeft met installateurs, die al deze technieken niet tot in detail kunnen bijhouden, én met leveranciers de handen ineengeslagen om dit soort complexe projecten tot een goed einde te brengen voor de eindgebruiker.

LOGISTIEK PARTNERSHIP We werken in een partnership met installateurs, vertelt directeur Jos Kroon. “Uitknijpen in de prijs vindt Kroon zinloos. “Dit gaat namelijk vaak ten koste van de kwaliteit van het werk. We zien meer in een goede samenwerking met de installateur door hem te ondersteunen bij het toepassen van degelijke en deugdelijke duurzame technieken, zoals zonne-energie, windmolens, domotica enz. Wat betreft domotica zien wij momenteel een enorme ontwikkeling. Zelfs in relatief goedkope woningen worden inmiddels eenvoudige domoticasystemen voorgeschreven.” Schuurman gelooft in een duurzame samenleving waarin de mens zijn leven naar behoefte kan inrichten. “Ons doel is om samen met onze klanten deze droom te realiseren en te genieten van oplossingen die de technologie ons biedt. Hiervoor leveren en ontwikkelen wij duurzame én mensgerichte elektrotechnische producten, systemen en totaaloplossingen voor de installatiemarkt. Schuurman heeft MVO hoog in het vaandel staan,” vult Kroon aan. “Om het goede voorbeeld te geven, hebben we ons eigen hoofdkantoor CO2-neutraal gemaakt met drie bronnen in combinatie met een warm-

Afnemers rekenen erop dat de benodigde elektrotechnische componenten op tijd en in de juiste hoeveelheid en volgorde beschikbaar zijn op de werkplek. Kroon: “Door middel van ‘Supply Chain Logistics and Information Management’ regisseren we alle logistieke- en informatiestromen in nauw overleg met de fabrikant en klant. Alle benodigde producten worden zo precies op tijd én in specifieke volgorde afgeleverd op de werkplek.”

TOEKOMST De Schuurman Groep is haar grens verder aan het verleggen en levert nu ook als gecertificeerd partner van WindowMaster natuurlijke ventilatiesystemen. “Middels een uniek samenwerkingsverband tussen ons en WindowMaster én met de expertise op het gebied van domotica en KNX bieden we een oplossing voor onder andere scholen,” vertelt Kroon trots. “Een oplossing die ook geschikt is voor andere openbare ruimten om door middel van natuurlijke ventilatie een optimaal klimaat binnen gebouwen te realiseren. Verder zijn we bezig met het opzetten van een showroom waarin alle disciplines van de Schuurman Groep, zoals domotica, gebouwautomatisering, telematica enz. werkend te zien zullen zijn.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 79

THEMA | Technische Groothandel

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Technische Unie

‘NIET HET PRODUCT, MAAR DE OPLOSSING STAAT CENTRAAL’ De wereld van de bouw verandert, onder andere door de invloed van nieuwe ontwikkelingen zoals ‘softwarisation’ en digitalisering. “Dit vraagt niet alleen om nieuwe producten, diensten en oplossingen, maar ook om een andere manier van denken én doen,” vertelt Marie-José Tijssen, marketingmanager bij Technische Unie. Bouwen en installeren begint bij Technische Unie. “Wij zien het als onze taak om klanten zo goed mogelijk te ondersteunen bij het organiseren van hun installatieproces. Niet alleen door producten op tijd, compleet en op juiste plaats te leveren, maar ook door het geven van informatie, het delen van kennis en door te adviseren. Wij willen onze klanten ontzorgen en het samenwerken binnen de keten gemakkelijk maken,” vertelt Tijssen. Technische Unie is de grootste technische groothandel van Nederland. Met meer dan 1 miljoen artikelen van ruim 700 leveranciers levert de groothandel alle installatiematerialen op het gebied van elektrotechniek, licht, gereedschap, sanitair, verwarming en klimaat. “Daarnaast bieden wij een uitgebreid assortiment close-to-core-producten, waaronder gereedschappen en persoonlijke beschermingsmiddelen.”

IN DE HUID VAN DE KLANT

Marie-José Tijssen, marketingmanager bij Technische Unie.

80 | INSTALLATIE & BOUW

Sinds de oprichting in 1880 heeft er altijd een ondernemer aan het roer gestaan die vooruit keek, vertelt ze. Wij opereren outside in en kruipen in de huid van onze klant, om van daaruit met oplossingen te komen. Dit heeft al geleid tot hele mooie ontwikkelingen. Zo was Technische Unie de eerste groot-

THEMA | Technische Groothandel

handel met een totaal pakket aan installatiematerialen onder haar dak en een snelservicemagazijn waar klanten net als bij een supermarkt zelf hun producten kunnen ‘shoppen’. Ook liepen wij voorop bij het lanceren van onze webshop.”

DE VERBINDENDE SCHAKEL Een trend die Tijssen waarneemt, is ‘softwarisation’. “Aan steeds meer producten en systemen wordt een stukje software toegevoegd, waardoor deze met elkaar kunnen communiceren. Dit brengt vele mogelijkheden met zich mee en zal ook de manier waarop verschillende partijen binnen de bouw (samen)werken beïnvloeden.” De bouwkolom is aan het veranderen, legt Tijssen uit. “De traditionele bedrijfskolom maakt meer en meer plaats voor een model waarbij, in het proces van idee tot realisatie, alle partijen met elkaar in contact staan. Steeds vaker is het de eindklant die bepaalt. Dit vraagt om een andere strategie. En om een proactieve houding. Technische Unie speelt op deze ontwikkeling in door al in de voorfase van projecten contact met alle betrokkenen te leggen. We brengen de wensen en eisen binnen het project in kaart en bieden vervolgens een passende totaaloplossing aan. We willen optreden als verbinder tussen de verschillende partijen, als kennispartner en als adviseur.”

DIGITALISERING Een tweede trend die Tijssen ziet, is digitalisering. “Het gebruik van vooral (mobiel) internet neemt enorm toe, evenals het ontsluiten van grote hoeveelheden informatie. Er wordt meer en meer digitaal zaken gedaan en de kennis van klantenwensen groeit,” vertelt ze. “Technische Unie wil hier op inspelen. Zo hebben we

eind vorig jaar onze app geïntroduceerd. Via deze app hebben klanten alle informatie op hun telefoon of tablet en kunnen ze meteen bestellingen plaatsen. De app houdt hen constant op de hoogte van nieuws, ontwikkelingen, acties en promoties.” Naast de algemene functionaliteiten zijn er verschillende klantspecifieke opties, waaronder toegang tot de eigen bestellijsten, netto prijzen en orderoverzichten. Doordat mobiel en computer gesynchroniseerd zijn, kunnen acties vanaf verschillende devices worden verwerkt. De app is inmiddels al meer dan 23.000 keer gedownload. Ruim 4.000 bedrijven maken er actief gebruik van. “De komende maanden worden de functionaliteiten nog verder uitgebreid, onder andere met voorraadinformatie per servicecentrum,” vertelt Tijssen. “In september wordt bovendien een update gelanceerd met speciale filters, zodat producten nog sneller gevonden kunnen worden.” Onder andere op basis van de altijd actuele informatie op de website en de app, waarbij voorraadinformatie altijd en overal beschikbaar is, heeft Technische Unie heeft besloten om anno 2015 de catalogus in een andere vorm uit te brengen: digitaal en op maat van de klant. “Het voordeel van Mijn Catalogi is dat klanten altijd kunnen beschikken over de meest actuele artikelinformatie,” vertelt Tijssen. “Doordat zij zelf ‘aan de knoppen’ zitten, kunnen ze een catalogus op maat samenstellen en printen, bijvoorbeeld bij een offerte, als naslagwerk of als bestellijst. Een andere mogelijkheid is een voorraadcatalogus waarin de voorraad per projectmagazijn of bestelbus is opgenomen. Gekoppeld aan barcodes geeft dit de mogelijkheid om de producten te scannen met de app en via de website te bestellen. De eerste reacties zijn zeer positief.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 81

Kort nieuws Opnieuw groot project (2,3 MW) uitgevoerd op FlatFix Fusion Recentelijk is er gestart met de bouw van één van grootste zakelijke zonnestroomprojecten van Nederland. Verdeeld over 2 locaties van ThyssenKrupp Materials Nederland in Veghel en Zwijndrecht worden ruim 13.000 Solar Frontier zonnepanelen op het FlatFix Fusion montagesysteem geplaatst. Dit complexe project, met een omvang van 2,3 megawatt, wordt door Ikaros Solar uitgevoerd in opdracht van KiesZon. KiesZon doet de investering en exploiteert het totale project de komende tien jaar in een Operational Lease constructie. De oplevering van het project is gepland voor medio juli 2015. De lage dakbelasting, de zeer snelle en eenvoudige montage, verschillende slimme features waaronder een geïntegreerd kabelmanagement, thermische ontkoppeling van de zonnepanelen en het dak en passieve koeling van de zonnepanelen en de 20 jaar garantie waren de belangrijkste redenen om voor het FlatFix Fusion systeem te kiezen. Ook worden er enkele schuine daken van ThyssenKrupp voorzien van zonnepanelen. Dit wordt gedaan met het ClickFit montagesysteem voor schuine daken. Voor elk type schuin dak is er een oplossing beschikbaar. Eerder realiseerde Ikaros Solar al samen met Esdec de installatie van 5.500 panelen op het dak van Ikea Zwolle. Ook dit project werd uitgevoerd met het FlatFix Fusion systeem. Meer informatie: www.clickfit.nl

Innovatief en energiezuinig kunstdepot in Leeuwarden

In Leeuwarden is de eerste paal geslagen voor de bouw van een duurzaam depot voor kunst uit vijf Friese musea. In de Friese hoofdstad komt een gebouw te staan dat zo energiezuinig is dat het zelfs meer energie levert dan het gebruikt. Advies- en ingenieursbureau LBP|SIGHT uit Nieuwegein is verantwoordelijk voor het bouwfysisch en energetisch concept. Het concept leunt op toepassing van een extreem zwaar geïsoleerde buitenschil -wanden en dak- in combinatie met een niet geïsoleerde begane-grondvloer. Op deze wijze is een voor kunstopslag geschikt klimaat te realiseren van gemiddeld circa 13 °C en wordt tevens substantieel bespaard op het energieverbruik. Voor het verwarmen van het depot van 15.000 m3 is minder warmte nodig dan voor een gemiddelde eengezinswoning. Mede doordat op het gehele dak zonnepanelen komen te liggen, kan ruimschoots worden voorzien in de energievraag. Meer informatie: www.lbpsight.nl

Nieuwe online tool toont impact op EPC, Energie Index en/of Nul-Op-de-Meter Hypercompacte wtw-unit stil en zuinig De hele woning voorzien van een gebalanceerd ventilatiesysteem vanuit een badkamer- of keukenkastje. Dat kan met de Zehnder WHR 918, speciaal ontworpen voor zeer kleine ruimten en sinds dit voorjaar op de markt. Doordat de wtw-unit aan de onderzijde een aansluiting voor luchttoevoer heeft, is hij op nóg meer plekken ‘weg te werken’. Het thermisch rendement van de WHR 918 is daarbij opmerkelijk hoog (boven 94 procent). Deze zuinigheid is op de Nederlandse markt nog niet eerder vertoond. Het energieverbruik ligt minstens 25 procent lager dan bij alternatieven. Ook qua geluid is de unit zuinig: mede dankzij afwerking met metaal gecoate platen krijgen de decibellen geen kans. De innovatie is een ideale oplossing voor woningen en appartementen die toe kunnen met 180 m³/h aan luchtverversing. De energieprestatie van de WHR 918 is voor dit segment opvallend goed. De unit scoort in zijn klasse zelfs het hoogste op de EnergieIndex en EPC-winst (bijna 0,2!).

82 | INSTALLATIE & BOUW

De One-Stop Installatieshop is een nieuwe online tool van Zehnder. De online tool helpt bij het inzichtelijk maken van de mogelijkheden en energiescores van ventilatie- en verwarmingssystemen van Zehnder. Op een simpele en snelle manier kunnen gewenste ventilatie- en verwarmingspakketten worden samengesteld. Door middel van het aan- en uitvinken van extra opties wordt direct de impact op de EPC, de Energie Index en/of Nul-Op-de-Meter getoond. In alle gevallen blijkt dat de producten van Zehnder een gunstigere energiescore geven dan wanneer enkel de standaard waarden van een berekeningssoftware worden gebruikt. Het loont dus om te rekenen met de werkelijke energiescores van de Zehnder producten. Dit leidt immers tot verlaging van de EPC en de Energie-Index. Het lagere energieverbruik wordt ook uitgedrukt in kWh per jaar (NOM). De tool biedt de mogelijkheid om een offerte aan te vragen en bestekteksten te downloaden. De One-Stop Installatie Shop is te bekijken via www.installatieshop.zehnder.nl

Kort nieuws 17.000 m² verwarmd met Mark stralingspanelen

menwerking met bekroond designer Hartmut S. Engel. De Lateralo Ring LED is ultravlak en lijkt door haar transparante voorkomen gewichtloos in de ruimte te zweven. Deze indruk wordt nog versterkt door het feit dat er geen afzonderlijk netsnoer zichtbaar is. In plaats daarvan wordt de Lateralo Ring LED gevoed via de dunne draadophangingen. Uitgeschakeld past de extreem vlakke pendelarmatuur met haar ronde vorm elegant in elk ruimteconcept, maar de werkelijke sterkte van de Lateralo Ring LED komt pas naar boven als ze ingeschakeld is. Deze armatuur biedt een optimaal visueel comfort en een nagenoeg schaduwvrij, uitgestrekt licht. Dat is mogelijk door de innovatieve lichtsturing met een indirecte lichtcomponent die een bijzonder brede lichtverdeling heeft. Deze vereenvoudigt ook de lichtplanning en interieurinrichting, aangezien de lichtverdeling met gelijkblijvende breedte een variabele afstand tot het plafond mogelijk maakt. Meer informatie: www.trilux.com

Aralco NVS heeft Europees patent op unieke zelfregelende klep

Stralingspanelen van Mark Climate Technology verwarmen het bijna 17.000 m2 grote logistiek centrum van Total E&P UK Limited op het bedrijventerrein van Aberdeen Gateway in Schotland. Sinds begin 2013 werkte Mark Climate Technology samen met technisch ontwerper Atelier Ten en aannemer Richard Irvin aan dit project om de optimale verwarmingsoplossing voor de klant te realiseren. Mark Infra Aqua Eco stralingspanelen zijn een praktische en energie-efficiënte optie voor deze multifunctionele en veelzijdige logistieke centra waar diverse soorten olie en chemische stoffen opgeslagen worden. Door het gebruik van warm water zijn ze daarnaast een zeer veilige oplossing voor ruimten waar explosiegevaar aanwezig is. Bijkomende voordelen zijn: laag energieverbruik en onderhoudskosten, geen stofverspreiding en geen verloren ruimte. Warmwater gevoede stralingspanelen zijn in heel Europa uitgegroeid tot een zeer populair verwarmingssysteem. Mark Climate Technology heeft stralingspanelen geleverd aan onder andere scholen, sportzalen, industriële en commerciële gebouwen. Meer informatie:www.mark.nl

TRILUX Lateralo Ring LED sleept Red Dot Award 2015 in de wacht Dit lid van de Lateralo familie, waarvan de Lateralo Plus in 2014 al werd bekroond met meerdere awards, staat voor puur design. De armatuur gaat gemakkelijk op in alle architectonische interieurs en is ontwikkeld in sa-

De Belgische fabrikant van ventilatieroosters en ventilatiesystemen Aralco NVS, heeft een Europees patent verkregen voor de zelfregelende klep van haar ventilatieroosters. In tegenstelling tot andere fabrikanten heeft de zelfregelende klep van Aralco NVS twee scharnierpunten, zodat deze efficiënter werkt. De efficiëntere werking zorgt voor een hoger comfort, voorkomt over ventilatie en bespaart op energie. De zelfregelende EPC-klep van Aralco NVS heeft twee scharnierpunten, waardoor het debiet heel nauwkeurig geregeld kan worden. De klep reageert automatisch op de toenemende winddruk en verkleint de toevoer van verse en meestal koude buitenlucht. Daardoor wordt het ventilatievolume niet beïnvloed door de windkracht en wordt over ventilatie voorkomen. Het tweede scharnierpunt in de zelfregelende klep zorgt ervoor, dat de ventilatie opening veel meer verkleind kan worden. Bijvoorbeeld in situaties bij een gewijzigde luchtdruk op de gevel, bij temperatuurverschillen, bij veranderende windsnelheden en bij veranderende windrichtingen. De gepatenteerde EPC-klep bevindt zich in de Aralco NVS roosters MultiAir EPC, FlexAir 3 EPC, Junior 150 EPC, MultiCoust 2 1 EPC en het brandwerend rooster FireCatch EPC. Meer informatie: www.aralco.nl

Aralco EPC-klep

INSTALLATIE & BOUW | 83

Kort nieuws DVN dakventilator nu met EC-motor De normmotor van de Systemair DVN bevindt zich buiten de luchtstroom. Deze veel gebruikte dakventilator is vanaf nu ook in EC uitvoering verkrijgbaar met een 100% toerenregelbare motor. De EC-technologie die in deze motoren is verwerkt gebruikt een geïntegreerde elektronische regelaar om ervoor te zorgen dat de motor altijd op de meest optimale belasting loopt. De DVN-EC dakventilator is geschikt voor de meest uiteenlopende toepassingen, waaronder het afzuigen van vochtige en/of warme lucht. De ventilator is bovendien bestand tegen temperaturen van maximaal 120ºC. Deze uiterst robuuste en duurzame ventilatoren hebben een huis van zeewaterbestendig aluminium. De grondplaat en het beschermrooster zijn van gepoedercoat. gegalvaniseerd plaatstaal. De motorplaat is gemonteerd op trillingdempers. De DVN-EC heeft al een laag geluidsniveau maar deze zelfde ventilator is optioneel ook leverbaar als DVNI met extra isolatie voor akoestische demping. De DVNI serie is voorzien van 50 mm mineraalwol isolatie ter verlaging van het geluidsniveau naar de omgeving. Meer informatie: www.systemair.nl

Brede range Eurovent gecertificeerde warmtepompen van Samsung Met de introductie van een nieuwe laagtemperatuur (LT) hydromodule, waarmee warmwater tot 50 °C kan worden geproduceerd, voegt Samsung klimaatbeheersing een volgende, innovatieve dimensie toe aan haar assortiment warmtepompen en airconditioningssystemen. Deze LT hydromodule is geschikt voor koppeling aan de duurzame DVM S mini, DVM S lucht (aërothermie) en de nieuwe DVM S water (geothermie) warmtepomp en breed toepasbaar in (particuliere) nieuwbouw en renovatie. Dankzij deze uitbreiding biedt Samsung nóg meer mogelijkheden voor verwarming en koeling met water als afgiftesysteem, zelfs bij zeer lage buitentemperaturen. De LT hydromodule is verkrijgbaar in capaciteiten van 16kW, 31kW en 50 kW en kan (sanitair) warm water tot 50°C en koud water tot 6°C maken. De koppeling van deze DVM hydro-unit aan een vloerverwarmingssysteem of laagtemperatuur radiatoren creëert een continue verwarming met een hoog comfortgehalte. Doordat het systeem zeer constant draait, worden enorm hoge rendementen en COP’s behaald. De hydro-unit is onder meer voorzien van een weersafhankelijke regeling. Wensen van de gebruiker kunnen daarnaast eenvoudig ingesteld worden met de nieuwe, nieuwe speciaal ontwikkelde wandbediening. De LT hydro is standaard voorzien van een print, een flow switch en een warmtewisselaar. Secundair dient alleen nog maar een pomp en een expansievat te worden voorzien door de installateur. Uiteraard kunnen ook aan dit hydro-warmtepompsysteem bestaande DX (lucht) binnendelen gekoppeld worden om lokaal bij te verwarmen/koelen, waardoor een nog completere oplossing ontstaat. Meer informatie: www.samsung-klimaat.nl

84 | INSTALLATIE & BOUW

Zomercursus voor regionale topondernemers moet kennisachterstand wegnemen Minder aandacht voor het opdoen van kennis leidt tot een achterhoedepositie in de markt. Dat mag in de regio Rijnmond niet gebeuren, vindt Paul Heinerman van de Rotterdamse Chemgroep. De Chemgroep die bedrijven in de regio actief helpt hun effectiviteit en slagkracht te vergroten, begint daarom met een 'summer course' voor ondernemers: een serie korte workshops om het kennispeil van ondernemers in twee uur tijd op niveau te brengen. Ondanks dat de behoefte aan het opdoen van kennis groot is, hebben bedrijven daar tegenwoordig steeds minder geld voor gereserveerd. De bedrijfstop en de managementlaag daaronder hebben de laatste jaren minder tijd en geld kunnen spenderen aan het volgen van nieuwe cursussen en trainingen. Dat leidt volgens Heinerman tot een neerwaartse spiraal. Kennisachterstand leidt onherroepelijk tot een lagere concurrentiepositie en een nauwelijks in te lopen achterstand op de markt. “Het is voor de voorwaartse ontwikkeling van de bedrijfsvoering van belang om die achterstand niet te groot te laten worden,” legt Heinerman de motivatie van CHEMGroep uit om juist nu met de summer course te gaan beginnen. Vanaf 17 juni is er twaalf weken lang is er elke week een workshop over ofwel motivational leadership, mental attitude, presentatie en communicatie of maatschappelijk verantwoord ondernemen. De workshops kosten slechts 95 euro. “Ondernemers kunnen zelf een geschikte datum uitzoeken. Binnen twee uur zijn ze weer up-to-date.”' De vier workshops draaien om hetzelfde onderliggende thema 'to uplift ands inspire people to perform at their best'. Meer informatie: www.chemgroep.nl

Duurzame energieopwekking en energiebesparing op Vakbeurs Energie Van 6 tot en met 8 oktober 2015 vindt de Vakbeurs Energie plaats in de Brabanthallen in Den Bosch. Het B2B-platform richt zich op duurzame energieopwekking en energiebesparing en heeft daarbij duidelijk oog voor de verschillende bezoekersdoelgroepen. Tijdens de Vakbeurs Energie vindt ook dit jaar het PassiefBouwen Event plaats. Passief bouwen slaat de brug tussen energieneutraal bouwen en comfortabel wonen, met slimme oplossingen en innovaties die zowel de bouwer als de bewoner ten goede komen. Nieuw is bijvoorbeeld de toevoeging van het platform Energie & Industrie, speciaal bedoeld voor de industriële vakbezoeker. Hans van der Spek, Programmamanager van FME Cluster Energy: “Wij vinden het belangrijk om de industrie te inspireren om besparingen en vernieuwingen op het gebied van energie door te voeren. Evenals het platform Energie & Gebouw waar toonaangevende aanbieders innovatieve oplossingen laten zien, variërend van de gebouwschil tot het binnenklimaat en van verlichting tot warmwatervoorziening, krijgt Energie & Industrie een eigen inhoudelijk programma en aparte presentaties op de beursvloer.” Vakbeurs Energie: 6, 7 en 8 oktober 2015 in de Brabanthallen in Den Bosch. Dagelijks van 10.00-17.00 uur. Zie voor meer informatie www.energievakbeurs.nl

Kort nieuws Bedieningsplaat TECEnow: strak en tijdloos

“VIS Brandwerende Afdichtingen beschikt over speciaal opgeleide monteurs die deze werkzaamheden door geheel Nederland kunnen uitvoeren. VIS Brandwerende Afdichtingen is ISO 9001 en VCA gecertificeerd en is bovendien werkzaam in alle burger- en utiliteitsomgevingen. Toegepaste systemen voldoen aan (inter-)nationale regelgeving voor brandveiligheid en onze mensen krijgen regelmatig onderricht op het gebied van productkennis en/of bouwbesluit regelgeving.” Projectleider Wesley Etman voegt nog toe: “Na afloop van de werkzaamheden wordt middels een eigen ontwikkelde applicatie in een digitaal logboek een sparingkaart gemaakt van elke afdichting. Daarin staan gegevens als: locatie, type sparing, brandwerendheid etc. Ook wordt een foto aan de sparingkaart toegevoegd. Alle sparingen zijn op deze manier duidelijk geadministreerd. Dit logboek is online via ons webportal in te zien door de opdrachtgever. De opdrachtgever kan vervolgens zelf in eigen beheer andere partijen machtigen om dit in te zien. Denk hierbij aan brandweer en/of verzekeraars.” Het aanbod van diensten wordt compleet gemaakt door het specialistisch uitvoeren van staalbetimmering en staal brandwerend coaten. Meer informatie: www.vistech.nl

Hoog rendement warmtewiel met labyrint afdichting TECE introduceert een nieuwe serie bedieningsplaten voor wc’s: TECEnow. Een esthetisch prachtig vormgegeven serie, gemaakt van kunststof en ontwikkeld als tegenhanger van de organisch vormgegeven serie TECEambia. Door de hoogte van slechts 5 mm en het minimalistische design oogt TECEnow heel modern en stijlvol. De wc-bedieningsplaat TECEnow past op elk type inbouwreservoir van TECE en is geschikt voor bediening vanaf de voorof bovenzijde met twee rubber gedempte bedieningstoetsen. De afmetingen van de bedieningsplaat zijn 220 x 150 mm en is leverbaar in het zwart, wit, mat chroom en glanzend chroom. De bedieningsplaat is geschikt voor vlakke wand inbouw in combinatie met met een wc-inbouwraam en het TECEnow afstand raam. U kunt kiezen voor een kleine spoeling van 3 liter of een volspoeling instelbaar op 4,5/6/7,5 of 9 liter. Het spoelvolume van de volspoeling is eenvoudig op het spoelventiel in te stellen. Dankzij deze waterbesparende duospoeltechniek wordt meer dan 50 % water bespaard. Meer informatie: www.tece-nederland.nl

Wolf heeft het probleem van lekverliezen bij warmtewielen opgelost en een innovatieve afdichting ontwikkeld, waarbij het optredende lekpercentage wordt gereduceerd tot minder dan 2%, conform VDI 3803/5. De nieuwe warmtewielafdichting is niet zoals gebruikelijk zijdelings van de rotor geplaatst, maar roteert mee met de rotor. Een labyrint-afdichting met meerdere lamellen verzekeren het roterende deel van een zeer gering lekverlies.

VIS Brandwerende afdichtingen is gespecialiseerd in het leveren en aanbrengen van hoogwaardige brandwerende en -vertragende materialen en afdichtingen. Hieronder wordt verstaan; het afdichten van doorvoeringen en sparingen in wanden en vloeren, het leveren en monteren van brandkleppen in luchtbehandelingsinstallaties, als ook het monteren van brandwerende wanden of plafonds. Door deze brandwerende voorzieningen worden mensen

Bij de innovatieve Wolf warmtewiel-afdichting is de gehele diameter van het warmtewiel beschikbaar voor warmte- en vochtoverdracht. In combinatie met de nieuwe versie van de aluminiumrotor met sorptiecoating, op basis van natuurlijke zeoliet, worden hierdoor rendementen van meer dan 90% bereikt (zowel thermisch als latent). Daardoor blijft in de winter vocht in het gebouw behouden en wordt in de zomer de absolute vochtigheid van de buitenlucht verlaagd. De koelbatterij, koelmachine en bevochtiger kunnen hierdoor kleiner worden geselecteerd. De hoog rendement warmtewielen worden toegepast bij de Wolf luchtbehandelingskasten AHU TE, KG Top en bij de CRL HR-WTW unit.

en goederen beschermd tegen brand, rook en explosiegevaar. Marcel van der Meijs, mede-eigenaar en operationeel eindverantwoordelijk vertelt:

Meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Brandwerende afdichtingen en brandvertragende materialen

INSTALLATIE & BOUW | 85

Exclusief importeur Clivet Vanaf 22 april 2015 is Airview Luchtbehandeling BV de exclusief importeur van Clivet voor Nederland. De volledige range van Clivet koudwatermachines, luchtbehandelingsunits en commerciële airconditioners en de residentiële warmtepompen van Clivet Home zullen per direct door Airview vertegenwoordigd worden. Het volledige leveringsprogramma van Clivet producten bestaat uit:

Koudwatermachines

Luchtgekoeld & Watergekoeld

warmtepompen

Lucht/Water & Water/Water

EURO-INDEX introduceert 4 nieuwe meetinstrumenten van Elektro Lijn De HT25N, dit is een compacte en handzame multimeter die tot 600 V gelijk- en wisselspanning kan meten en tot 10 A gelijkstroom. De HT100, deze spanningstester is een AC TRMS vorktang met een bereik tot 200 AAC en is geschikt tot CAT IV 600 V/ CAT III 1.000 omgevingen. Door de open bek kan de tang ingezet worden op moeilijk bereikbare plaatsen en heeft een hold-functie als direct aflezen niet mogelijk is. Met de spanningsdetectie functie kan externe spanning draadloos gedetecteerd worden. De F3000, dit is een professionele flexibele stroomtang die 3.000 A wisselstroom kan meten. Vanwege de flexibele tang, het display en de kabel waarmee tot 110 mm kan worden gemeten is deze stroomtang uniek in zijn soort. Tot slot de HT4013; deze stroomtang is ontworpen om zowel gelijk- als wisselstroom te meten tot 400 A en voldoet aan de veiligheidscategorie CAT III 600 V. De stroomtang heeft een ingebouwde voltdetectie die wisselspanning detecteert; dit wordt aangegeven met een rood lampje. Meer informatie: www.euro-index.nl

rooftopunits

LuchtbehandeLingsunits

Inverter rooftops & complete dakcentrales

Warmteterugwinning & luchtbehandeling

watergeKoeLde airconditioning

industriëLe airconditioning

Packaged consoles en kanaalunits

precisie airconditioning

Luchtgekoeld, watergekoeld & koudwater

Verticale units & kanaalunits

cLivet home

Residentiële warmtepompen

Naast de levering van de apparatuur vormen advies, ondersteuning en service & aftersales belangrijke ondersteunende onderdelen in de totaaloplossingen van Airview. Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van ons concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

Anders denken in klimaatoplossingen

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

86 | INSTALLATIE & BOUW

Wolf Energiesystemen luchtverhitters in EC uitvoering Wolf Energiesystemen breidt het assortiment indirect gestookte luchtverhitters uit met de LH-EC serie, welke zijn voorzien van 230V EC ventilatoren. De uitvoering met EC ventilator heeft een aantal voordelen, zoals een lager energieverbruik vooral in deellastbedrijf, een maximale luchthoeveelheid die zo’n 10% hoger ligt en een beduidend lager geluidsniveau. De luchthoeveelheid is traploos regelbaar middels een 0-10V signaal. De LHEC serie indirect gestookte luchtverhitters besparen energie ten opzichte van bijvoorbeeld vloerverwarmingssystemen, indien de ruimtes niet 24 uur per dag op dezelfde temperatuur gehouden dienen te worden. Door te selecteren op lage mediumtemperaturen ontstaat een toekomstgericht installatieconcept, geschikt voor o.a. warmtepompen, warmte- en koudeopslag, restwarmte of toekomstige warmte-opwekkers met één centraal punt voor service en onderhoud. De LH luchtverhitter met 2-traps 230V, 400V of 400V-ATEX ventilatoren blijven gewoon leverbaar. Daarnaast zijn de luxere TLH en TLHK wandunit met poedercoating en een modern design voor showroom toepassingen nu ook leverbaar met EC ventilatoren. De TLHK wandunit is gebaseerd op de TLH en is geschikt voor verwarmen en koelen. Meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Kort nieuws Nederlanders bezorgder over ongezonde lucht in huis dan over verliezen baan Verse lucht en veel daglicht in huis zijn twee verrassende ‘topscorers’ als Europeanen gevraagd wordt wat belangrijk is voor hun gezondheid. Dit geeft de bouwindustrie een nog vrijwel onontgonnen marktpotentieel voor gezonde woonoplossingen. Dit is de conclusie van een nieuwe studie in opdracht van de VELUX Groep, weergegeven in de Healthy Homes Barometer 2015. Volgens deze barometer zien Europeanen een gezonde woning als sleutel tot een gezond leven. En toch leven naar schatting 80 miljoen Europeanen in huizen die te vochtig zijn. Meer dan een derde van alle Europese huishoudens kennen minstens één persoon die lijdt aan astma. Bovendien zijn 6 van de 10 Europeanen bezorgd over de luchtkwaliteit in hun huis. Toch investeren Europeanen, als ze hun huis gaan renoveren of een nieuw huis kopen, eerder in comfort en functionaliteit dan in voorzieningen voor daglicht en gezonde binnenlucht. De voordelen van het gezonder maken van hun woonklimaat zien ze meer als investering op de lange termijn. Dat is de conclusie van een nieuw onderzoek uitgevoerd onder de bevolkingen van 12 Europese landen, waaronder Nederland. De studie is de eerste die aantoont hoe Europeanen hun prioriteiten stellen als het aankomt op renoveren en investeren in hun huis. “Daarom moet de bouwindustrie de bevolking beter informeren over de voordelen van een gezond woonklimaat, om zo het marktpotentieel te ontsluiten waar onze nieuwe studie op wijst,” vertelt Michael K. Rasmussen, Chief Marketing Officer van de VELUX Groep. Volgens Rasmussen begint het ontsluiten van dit potentieel met een bewustzijnsverhoging van de Europese bevolking betreffende een gezond binnenklimaat. Zo ontstaat een structureel stevige vraag naar nieuwe en betere oplossingen voor gezonde woningen en gebouwen van hoge kwaliteit.

(AC) niet zullen vervangen, neemt het belang van DC toe. Als ’s werelds eerste fabrikant biedt Rittal een getest railsysteem dat geschikt is voor zowel AC- als DC-toepassingen zonder dat extra producten nodig zijn. Steeds vaker worden railsystemen in indirecte omzetters, in DC-noodstroomsystemen, in fotovoltaïsche systemen, in galvanische processen en in energieopslagtechnologie of de scheepsbouw toegepast. Door de toelating volgens IEC 61439 en UL 845 in combinatie met UL 508 is het RiLinerailsysteem geschikt voor een groot aantal markten. De stroombelastbaarheid van max. 1.600 A en nominale spanningen tot 1.500 Volt DC zijn net als de kortsluitvastheid tot 40 kA in geaccrediteerde testlaboratoria getest volgens UL en IEC. Naar wens kunnen rails van koper, aluminium of cuponal – een railsysteem van aluminium met een koperen ommanteling – worden gebruikt. Meer informatie: www.rittal.nl

2-in-1 lekdetectie van koudemiddelen

Meer informatie: www.velux.nl

Voor het eerst AC en DC met één rail

Het aantal gelijkstroomtoepassingen groeit: efficiënte aandrijftechniek, geringe blindvermogensverliezen en hernieuwbare energieën vragen om veilige gelijkstroomsystemen (DC). Hoewel zij wisselstroomtoepassingen

De Mastercool Inspector 55200 biedt de mogelijkheid om met één apparaat zowel een elektronische lektest als een lektest met UV-licht uit te voeren. Het handzame instrument heeft 6 gevoeligheid-niveaus, met een LED-indicatie in 3 kleuren. Het ultra heldere UVlicht is ingebouwd aan het uiteinde van de flexibele meetsonde, zodat ook moeilijk bereikbare objecten toegankelijk zijn. De combinatie van elektronische en UV lektest-technologie in één apparaat verzekert u dat zelfs lastig vindbare lekken worden gevonden. De Inspector 55200 is geschikt voor toepassing bij alle koudemiddelen, waaronder CFK’s, HCFK’s en HFK’s conform SAE J1627 en STEK 5 ppm. Meer informatie: www.euro-index.nl

INSTALLATIE & BOUW | 87

UTRECHT | Centraal Museum

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Campus Installatietechniek

Centraal Museum Utrecht:

EEN UITDAGEND PROJECT In en rond het Nicolaaskerkhof in Utrecht wordt druk gewerkt aan de herinrichting van het Centraal Museum, dat toegankelijker moet worden voor bezoekers en voor haar omgeving. Een nieuwe, goed gepositioneerde entree, een overzichtelijke routing en een openbare stadstuin die toegankelijk is via het museumcafé moeten van het Centraal Museum een sfeervolle plek maken waar bezoekers bijzondere ervaringen kunnen opdoen en geïnspireerd raken. Al in 2013 is het startschot gegeven voor de herinrichting van het Centraal Museum, dat in verschillende fases wordt uitgevoerd. De eerste fase, de realisatie van de Tuinzaal, is inmiddels gereed, vertellen Eric Gorter en Maron Roelofsen namens Campus Installatietechniek, respectievelijk verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties in het pand. “In een gedeelte van het gebouw dat eerder niet toegankelijk was voor het publiek, is een multifunctionele ruimte ingericht voor evenementen,” vertelt Gorter. “Hier hebben wij de klimaatinstallatie voorzien, bestaande uit een combinatie van vloeren wandverwarming, luchtverwarming en radiatoren. Het klimaat wordt geregeld op basis van CO2- en temperatuurmetingen.”

LED-VERLICHTING In de nabijgelegen stallen, die jaren geleden al zijn gerenoveerd en nu plaats bieden aan de wisselende kunstcollectie van het museum, heeft Campus Installatietechniek de bestaande klimaatinstallatie aangepast. “Bovendien hebben we hier de verlichtingsinstallatie opnieuw aangebracht,” aldus Roelofsen. “Een behoorlijke klus. De oude situatie bestond uit verschillende lichtstraten, aangevuld met spanningsrails. Nadat de lichtstraten door de aannemer zijn verwijderd, hebben wij ter compensatie duurzame LED-verlichting aangebracht. De bestaande spanningsrails, waarmee de kunst wordt aangelicht, hebben we teruggeplaatst.”

Samen met de huisinstallateur van het Centraal Museum heeft Roelofsen de beveiligingsinstallatie up-to-date gemaakt voor de nieuwe situatie.

VERRASSINGEN Inmiddels is het bedrijf gestart met de werkzaamheden voor bouwfase 3. “In deze fase wordt de oude entree van het museum weer in ere hersteld,” vertelt Gorter. “De 500 jaar oude kapel wordt ingericht als museumwinkel, inclusief kaartverkoop en servicebalie. Bovendien wordt in deze fase de routing in het museum aangepast, waardoor het publiek makkelijker zijn weg vindt.” Ook in deze fase verzorgt Campus Installatietechniek de klimaat- en elektrotechnische installaties, vertelt Roelofsen. “De grootste uitdaging hierbij is dat de lift in de entreehal wordt verplaatst. Hierbij moet door de verdiepingsvloeren worden geboord, waar onze installaties liggen. Alle leidingwerk moet hierom worden aangepast. Een uitdagende, maar ook leuke klus.” Gorter: “In een renovatieproject zoals het Centraal Museum, wordt je altijd geconfronteerd met verrassingen. Dat houdt alle bouwpartners scherp. In dit project bleek bijvoorbeeld dat er stalen koelleidingen in het pand zaten, die op verschillende plekken lekkages veroorzaakten. Die leidingen hebben we vervangen door kunststof, waar het museum weer jarenlang mee vooruit kan.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 89

UTRECHT | Centraal Museum

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: RIHO Climate Systems

Kunststof koelleidingen voor

Centraal Museum Utrecht Het Centraal Museum in Utrecht herbergt een waardevolle kunstcollectie. Om die collectie in optimale staat te houden, is niet alleen de klimatisering belangrijk, maar ook de staat van alle verwarmings- en koelleidingen in het pand. Tijdens de renovatie van het Centraal Museum bleken de stalen koelleidingen op veel plekken lekkages te veroorzaken. Daarom is door Bordewijk advies besloten de leidingen te vervangen door kunststof leidingen, waar het museum weer jarenlang mee vooruit kan. RIHO Climate Systems uit Vorden heeft, in opdracht van, en in samenwerking met Campus Installatietechniek, de montagewerkzaamheden uitgevoerd. “In eerste instantie hebben we alleen de stallen van het complex voorzien van nieuwe, kunststof koelleidingen,” vertelt projectleider Wilbert Harmsen. “Na inspectie bleek

90 | INSTALLATIE & BOUW

dat de leidingen hier corrodeerden, met alle gevolgen van dien. Het condenswater liep letterlijk van de leidingen af. Reparatie was niet meer mogelijk. De wanden van de leidingen waren door de corrosievorming te dun geworden. Isolatie bood geen uitkomst meer. Sterker nog, door het opgehoopte vocht was de bestaande isolatie rond de leidingen al helemaal doorgezakt. Een ongewenste situatie, zeker in een museumomgeving.” Nadat de koelleidingen in de stallen waren vervangen, bleken de stalen leidingen ook in andere

ruimtes in het museum niet meer te voldoen. “Na de stallen, waar nu de collectie hangt, volgden dan ook steeds nieuwe projecten,” vertelt Jurgen Riethorst, directeur van RIHO Climate Systems. “Zo hebben ook de Tuinzaal, het restaurantgedeelte en andere ruimtes van het museum van kunststof leidingen voorzien. Doordat we werkten in fases, waren een goede planning en werkvoorbereiding en een goede afstemming met Campus Installatietechniek een must.” Inmiddels bevinden onze werkzaamheden zich in de afrondende fase, vertelt hij. “Alleen het stuk direct onder de exposi-

UTRECHT | Centraal Museum

tieruimte moet nog worden afgerond. Als we hier klaar zijn, hebben we circa 700 meter kunststof leiding gemonteerd, in diameters van 63 tot 160 millimeter.”

DIFFUSIEDICHT, SLAGVAST EN GOED GEÏSOLEERD In het museum wordt met extreem lage temperaturen gekoeld, namelijk met een aanvoertemperatuur van 0 ˚C en een retourtemperatuur van 6 ˚C, waar de meeste koelinstallaties zijn uitgelegd op 6 ˚C aanvoer- en 12 ˚C retourtemperatuur. “Dat vroeg om een slagvast en goed-geïsoleerd leidingsysteem, om condensvorming te voorkomen en verlies van koelvermogen te beperken,” vertelt Tim van der Ploeg, Application Engineer Plastic Piping bij ERIKS, leverancier van de kunststof leidingen. “We hebben een Aquatherm PP-R bluepipe MF-OT leidingsysteem geleverd, die door RIHO Climate Systems is gemonteerd.” Het leidingsysteem betreft een medium voerende buis, die ongevoelig is voor corrosie en diffusiedicht is conform DIN4726. “Het leidingsysteem is duurzaam en onderhoudsvrij en heeft een blijvend lage wrijvingsweerstand/wandruwheid. Omdat kunststof een hogere isolatiewaarde heeft dan staal, is minder isolatiemateriaal nodig. Dit scheelt materiaalkosten, montage-uren en dus kosten.”

TERREINLEIDINGEN Buiten het pand zijn door RIHO Climate Systems terreinleidingen aangelegd, om de verschillende

gebouwen met elkaar te verbinden. Projectleider Eric Gorter van Campus Installatietechniek heeft in samenwerking met ERIKS gekozen voor een voorgeïsoleerd systeem. “Ondergronds is een vergelijkbaar systeem als bovengronds aangelegd,” vertelt Van der Ploeg. “Alleen is hier gekozen voor een voorgeïsoleerd kunststof leidingsysteem, namelijk Aquatherm PP-R bluepipe OT-TI. De leidingen zijn in de fabriek voorzien van een Polyethyleen-mantelbuis met Polyurethaan-isolatiemateriaal.” Omdat het de eerste keer was dat RIHO Climate Systems een dergelijke terreininstallatie moest aanleggen, heeft ERIKS samen met de Duitse fabrikant een demonstratie op locatie verzorgd met betrekking tot het na-isoleren van de verbindingen.

OVER RIHO CLIMATE SYSTEMS RIHO Climate Systems is al meer dan dertig jaar ontwerper, producent en installateur van klimaatsystemen en -producten. Het familiebedrijf is

gespecialiseerd in het verwarmen en koelen van vloeren, wanden, plafonds en daken, warmtekoudeopslag en betonkernactivering. In de loop van de jaren zijn de activiteiten steeds verder uitgebreid, onder andere met energiedaken, kunststof leidingsystemen en opritverwarming. “Die nieuwe markten vroegen om een nieuwe naam,” vertelt Riethorst. “Daarom gaat Riho-Techniek Vloerverwarming verder als RIHO Climate Systems.”

OVER ERIKS ERIKS is een industrieel dienstverlener met een uitgebreid assortiment werktuigbouwkundige componenten en up-to-date materiaal- en toepassingskennis. Voor de bouwen installatiesector biedt het bedrijf een compleet pakket afsluiters, meet- en regelcomponenten en kunststof leidingsystemen. Een projectmatige aanpak garandeert de juiste combinatie van artikelen en materialen om complete systemen samen te stellen en just-intime te leveren. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Utrecht, Utrechtse Vastgoed Organisatie GEBRUIKER GEBOUWEN Centraal Museum Utrecht ARCHITECT Soda+ INSTALLATIES Campus Installatietechniek (W+E), RIHO Climate Systems (koelleidingen), Eriks (leverancier koelleidingen)

INSTALLATIE & BOUW | 91

BEEK EN DONK | ebm-papst Benelux

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: ebm-papst Benelux

Energielabel A++++ voor nieuwbouw ebm-papst Benelux Op een zichtlocatie op industrieterrein Bemmer IV in Beek en Donk is onlangs de nieuwbouw van ebm-papst Benelux, een toonaangevende fabrikant van ventilatoren en motoren, in gebruik genomen. Het circa 4.500 m² grote gebouw biedt plaats aan verschillende kantoor- en vergaderruimtes, een mooie showroom en een high-end magazijn, met een oppervlakte van maar liefst 1.500 m². Tijdens het project speelde duurzaamheid een belangrijke rol. Het gebouw heeft hiermee het hoogst haalbare energielabel A++++ behaald. De nieuwbouw was nodig omdat ebm-papst Benelux op de locatie in Helmond uit haar jasje was gegroeid, vertelt directeur Ad van Nistelrooij. “Toen een zichtlocatie in Helmond niet mogelijk bleek, zijn we omliggende gemeenten gaan verkennen. Zo kwamen we terecht in Beek en Donk.” Het proces tot en met de start van de bouw in maart 2014 heeft bijna drie jaar in beslag genomen, vertelt hij. “In die tijd hebben we onze wensen en eisen ten aanzien van de nieuwbouw intern goed op papier kunnen zetten. We wilde per se een ‘groen’ pand realiseren, passend bij onze bedrijfsfilosofie. Met verwarming en koeling uit de bodem, vloerverwarming in het gehele pand, 100% LED-verlichting en zonnepanelen op het dak.”

VRAAGGESTUURDE REGELING Installateurs Immens Installatietechniek (W) en Elektro Vogels (E) kregen een uitgewerkt bestek in handen, dat zij verder hebben geoptimaliseerd, vertelt Marcel van Hout, directeur van Immens Installatietechniek. “In plaats van een klimaatplafond hebben we vloerverwarming/vloerkoeling en een uitgebreide luchtbehandelingsinstallatie geadviseerd, waarbij de lucht wordt toegevoerd door middel van Air Socks. Dit bood niet alleen meer mogelijkheden om verlichting en roosters in het plafond weg te werken, maar was ook veel goedkoper. Voor de prijs dat volgens het bestek de kantoren geklimatiseerd konden worden, konden nu ook de kantine, spreekkamers en showroom worden geklimatiseerd. De gehele luchtbehandelingsinstallatie wordt per ruimte vraaggestuurd geregeld. Alle ventilatoren in de nieuwbouw zijn vanzelfsprekend geleverd door ebm-papst Benelux.” Er is gekozen voor vloerverwarming/vloerkoeling, vanwege het hoge comfort en omdat hiermee zo min mogelijk stofbeweging in het pand ontstaat. Het pand wordt volledig verwarmd en gekoeld door een open bron geoenergiesysteem, in combinatie met een warmtepomp met een zeer hoge COP, vult Jeroen den Otter aan, tekenaar/werkvoorbereider bij Immens Installatietechniek. “Het bronnensysteem bestaat uit een warmtebron en een koudebron, die zo ver mogelijk uit elkaar zijn geboord om temperatuuroverdracht te voorkomen. Als back-up is er een 90 kW HR-ketel voorzien die in geval van extreme koude wordt bijgeschakeld, om bijvoorbeeld de hellingbanen te verwarmen.”

92 | INSTALLATIE & BOUW

Op het dak bevinden zich 108 pv-panelen.

BEEK EN DONK | ebm-papst Benelux

Projectinfo EFFICIËNT VERWARMEN EN KOELEN De nieuwbouw van ebm-papst Benelux in Beek en Donk wordt verwarmd en gekoeld door een open bron bodemenergiesysteem. “Verwarming in combinatie met een warmtepomp levert een hoge COP op van 5,” vertelt Gert Geboers namens GEBO. “Passief koelen gebeurt met een zeer hoge COP van 20. GEBO realiseerde voor ebm-papst het complete grondwaterzijdige gedeelte, inclusief warmtewisselaar en regeling. “Met een lage temperatuur verwarmingssysteem en hoge temperatuur koelsysteem kan heel efficiënt verwarmd en gekoeld worden, tegen een maximaal comfort,” vertelt Geboers. “In de wintermaanden wordt vanaf 80 meter diepte warmte onttrokken uit de eerste (warme) waterbron. Deze warmte van 11 à 15 °C wordt met de warmtepomp opgewaardeerd tot een bruikbare temperatuur van 25 à 30 ˚C.” Het afgekoelde bronwater van 6 à 8 °C wordt vervolgens teruggestuurd naar een tweede (koude) waterbron. Met de hierin opgeslagen koude wordt het gebouw in de zomermaanden gekoeld. Het bronsysteem werkt dan omgekeerd, waarbij de zomerwarmte in de warme bron geïnjecteerd wordt.” Het bronsysteem bij ebm-papst betreft een relatief klein bronsysteem (20.000 l/h maximaal). “Het systeem heeft een verwarmings- en koelcapaciteit van 140 kW. Niettemin draaien ook onze kleinere openbronsystemen zeer rendabel.”

LICHTKLEUR VAN 4.000 KELVIN Ook op elektrotechnisch vlak zijn er verschillende duurzame maatregelen doorgevoerd in het project, vertelt Ad van den Einden, directeur van Elektro Vogels. Zijn bedrijf heeft onder andere 108 pv-panelen geplaatst op het dak van het hoofdkantoor, met een vermogen 250 Wp per stuk en een totaalvermogen van 23.500 kWh per jaar. Alle verlichting betreft energiezuinige LED-verlichting, vertelt hij die deels is uitgerust met aanwezigheidsdetectie. “In de hal zijn LED-lijnen toegepast, is de kantoren is gekozen voor LEDinlegarmaturen. Gekozen is voor een lichtkleur van 4.000 Kelvin, omdat hiermee een frisse, aangename werkomgeving gecreëerd wordt.” In het magazijn zorgen lichtstraten voor de toevoer van daglicht, waardoor nog energiezuiniger verlicht kan worden. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER

GEO-ENERGIE-SYSTEMEN

Toonaangevend in energie uiT de bodem!

• geavanceerde installatietechniek • koude / warmte opslag • verticale bodemwarmtewisselaars

ebm-papst Benelux

ARCHITECT Buijs Architecten bv ADVISEUR M&R Energietechniek AANNEMER Gebroeders Van Herpen INSTALLATEURS Immens Installatietechniek (W), Elektro Vogels (E), GEBO geo-energiesystemen

• innovatieve ingesteldheid • gekwalificeerd en ervaren personeel • unieke boortechnieken • up-to-date boorwagenpark naar eigen ontwerp

Meer dan 2000 bodemlussen tot 200 m diep Meer dan 150 open bronsystemen tot 240 m3/u Stenehei 2 • 2480 Dessel (België) • Tel. + 32 14 37 71 25 Fax + 32 14 37 90 89 • www.gebo.be • gebo@gebo.be

INSTALLATIE & BOUW | 93

TERNEUZEN | Nieuwbouw Arentis

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: SPIE Terneuzen

Nieuwbouw Arentis:

FUNCTIONEEL EN ENERGIENEUTRAAL De nieuwbouw van Arentis Industrial Equipment, verhuurder van onder meer hoogwerkers, verreikers, kranen en gereedschappen, is energiezuinig gebouwd. Op het dak liggen 120 zonnepanelen en het pand wordt verwarmd met aardwarmte. Daarnaast is overal in de nieuwbouw LED-verlichting toegepast. Bewegingsmelders zorgen ervoor dat nergens onnodig energie wordt verbruikt. De nieuwbouw aan de Industrieweg in Terneuzen bestaat uit een nieuw kantoor van twee verdiepingen met een oppervlakte van circa 1.150 m2 met daaraan vast een bedrijfshal van circa 2.500 m2. Alle klanten van Arentis hebben mogen meewerken aan de nieuwbouw, met als gevolg dat verschillende concurrenten nauw moesten samenwerken. “Dit zorgde voor de nodige uitdagingen, maar we hebben de samenwerking als zeer prettig ervaren,” vertelt Austin Jung, senior technicus bij Cofely. “Er liepen veel aannemers op het project, de planning moest dus optimaal worden afgestemd. Om alle

94 | INSTALLATIE & BOUW

werkzaamheden in goede banen te leiden, hebben we regelmatig samen gezeten.” Cofely was verantwoordelijk voor alle elektrotechnische werkzaamheden, waaronder de verlichting, kracht-, brandmeld- en beveiligingsinstallaties. “Maar ook de complete data-aansluitingen en voedingen voor de HVACinstallaties en machines in de werkplaats vielen hieronder. In opdracht van Arentis hebben we alle installaties aan één domoticasysteem gekoppeld. Op

TERNEUZEN | Nieuwbouw Arentis

Projectinfo STURING INSTALLATIES EN REGISTRATIE TEGELIJK Y-con vervaardigde voor materieelverhuurder Arentis een gebouwbeheersysteem met enkele bijzondere eigenschappen. Zoals registratie van de warmtekoude-bronnen: geïmplementeerd in het systeem, dus direct inzichtelijk voor de provincie.

een busbekabeling zijn alle schakelaars en sensoren zoals bewegingsmelders en thermostaten aangesloten. Lichtpunten en wandcontactdozen zijn via de conventionele leidingen op de modules in de verdeelkast aangesloten.” Cofely werkte in het project met name samen met SPIE Terneuzen, die verantwoordelijk was voor de HVAC-installatie, inclusief een stukje regeltechniek. “Arentis wilde zoveel mogelijk installaties uit het zicht hebben,” vertelt Jung. “Zowel onze kabel- en leidingtracés als de tracés van SPIE zijn daarom boven de plafonds voorzien. Dat vroeg om een goede afstemming.” Hugo Tange, werkvoorbereider bij SPIE Terneuzen, is erg trots op het ontwerp van de klimaatinstallatie die – in nauw overleg met de opdrachtgever – ontworpen is op basis van een optimum tussen investeringskosten, duurzaamheid, onderhoud en energieverbruik. “De kantoren zijn voorzien van een warmtepompinstallatie met tien gesloten bronnen,” vertelt hij. “Voor de benodigde luchtverversingen wordt gebruikgemaakt van een luchtbehandelingskast, uitgerust met EC-ventilatoren. Voor de warmte- en vochtterugwinning is een warmtewiel opgenomen. De gehele werkplaats is voorzien van vloerverwarming, die wordt gevoed door een gasabsorptiewarmtepomp. Hiermee wordt een prettige werkomgeving voor de monteurs gerealiseerd en bespaart Arentis aanzienlijk op gasverbruik en de uitstoot van CO2.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Syndus Beheer BV

ARCHITECT EN BOUWKUNDIG TEKENWERK

Tegenwoordig bijna niet weg te denken uit installatiebestekken: warmtekoude-bronnen met warmtepompen met als doel duurzame energiehuishouding. Zoals in het vorig jaar opgeleverde nieuwe hoofkantoor met bedrijfshal Arentis in het Zeeuwse Terneuzen. Y-con BV uit Tilburg vervaardigde voor de materieelverhuurder de regeltechnische installatie en het gebouwbeheersysteem voor besturing van onder meer bronpompen, warmtepompen en zonneboiler, met daaraan gekoppeld registratie van de bodemgesteldheid. Tamelijk bijzonder, zegt directeur Lyon van Hest. “Gebruikmaking van bronnen met warmtepompen is natuurlijk een prima manier van duurzame energiehuishouding. Alleen dient de bodem daarvoor wel in balans te blijven – overschotten aan bodemwarmte dan wel -koude moeten indien nodig worden gecompenseerd. Vaak gebeurt registratie handmatig. Ons systeem maakt dit overbodig.” Y-Con verkreeg de opdracht van werktuigbouwkundig installateur Spie uit Terneuzen. Niet toevallig, beide partijen werken geregeld met elkaar. Van Hest: “Hier lag de nadruk op geïntegreerde sturing van alle werktuigbouwkundige installatieonderdelen, inclusief registratie ervan. Wij zijn een system-integrator. Juist in dit soort werken ligt onze kracht.”

Meet en regeltechniek Gebouwenautomatisering Paneelbouw Service en Onderhoud Energiemanagement Bij ons kunt u terecht voor alle vormen van ondersteuning bij het realiseren van uw projecten. Y-con heeft specialisten met brede kennis en deskundigheid. Of het nu gaat om advies, programmering, in bedrijfstellen of service ..

Fierloos Architecten

Onze specialisten staan klaar voor u !!

CONSTRUCTIEBEREKENINGEN EN -TEKENINGEN Faktor Civil Engineering UITVOERING Aannemingsbedrijf van der Poel INSTALLATIES Cofely Terneuzen, SPIE Terneuzen, Wolter & Dros, Hamer Installatietechniek, Y-con, Systemair, Inatherm

Y-con Goed geregeld !

Voor meer info: www.y-con.nl INSTALLATIE & BOUW | 95

15230366_Y-con 1-4.indd 1

30-06-15 10:57

ZOETERMEER | NBD Biblion

Kasten en kanalen op het dak. Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Van Dorp Installaties

MOOIE INSTALLATIES IN MOOI GEBOUW Velen zullen beamen: NBD Biblion is een karakteristiek en vooral duurzaam gebouw geworden. Dat geldt ook voor de werktuigbouwkundige installaties, met onder andere aparte warmte- en koelbronnen, warmtepompen en een parkeerdek dat warmte genereert. Geen halve werk, het nieuw gebouwde NBD Biblion in Zoetermeer. Want behalve een esthetisch fraai uiterlijk heeft het gebouw duurzame W-installaties met enkele bijzondere elementen. Projectleider Marco van Osch van Van Dorp Installaties: “Het gebouw heeft een aantal mooie elementen met onder meer aparte warmte- en koudebronnen met warmte-

96 | INSTALLATIE & BOUW

pompen. Bijzonder is ook het parkeerdek. Hiervandaan wordt overtollige warmte en koude opgeslagen in aparte bronnen. Zulke technieken komen niet zo heel vaak voor.” Van Osch doelt op het dak dat is ingericht als parkeerplaats. De warmte die hier ’s zomers ontstaat, zal worden opgeslagen en vervolgens aangewend voor in de wintermaanden.

LUCHTBEHANDELING De opdracht voor Van Dorp omvatte de installatie van klimaat, verwarming, koeling, water, hemelwaterafvoeren en sprinklers. Daarin woog vooral de ventilatie in de productiehal nauw – boeken zijn slecht bestand tegen vocht, dus installeerde Van Dorp hier twee luchtbehandelingskasten, bovenop de al drie geïnstal-

ZOETERMEER | NBD Biblion

Projectinfo BLIJVEND DUURZAAM Steeds vaker wordt het energiegebruik gemonitord, zelfs tot ver na de oplevering. Brinck Meettechniek leverde warmtemeters voor NBD Biblion met een zeer hoge nauwkeurigheid.

Lijnenspel van buizen en pijpen.

leerde kasten voor in de kantoorruimten. Van Osch: “Het was sowieso een werk van de grote getallen. Bijna 100 kilometer vloerverwarmingsslangen zijn erin gegaan. Dat zegt wel iets over de omvang van het werk.”

REKBAAR BEGRIP Naast de installatie verzorgt Van Dorp tevens het natraject. Dit houdt in dat verwarming, koeling en ventilatie constant worden gemonitord en indien nodig zullen worden bijgesteld.

'Het gebouw heeft een aantal mooie elementen met onder meer aparte warmte- en koudebronnen met warmtepompen'

Bouwinfo OPDRACHTGEVER

Dit met als doel garantie van de hoogst haalbare energiezuinigheid. Best uitzonderlijk, volgens Van Osch: “Duurzaam is een rekbaar begrip. Iets wordt tegenwoordig al snel duurzaam genoemd, maar of installaties werkelijk de energie besparen die is beloofd, blijft vaak onduidelijk. Je kunt aan veel zien dat er goed is nagedacht over het gebouw. Het zijn niet de goedkoopste installaties hier, maar wel gegarandeerd hele zuinige.”

TROTS Van Dorp installeerde het gebouw op aanvraag van LIAG Architecten. Niet toevallig, want het bedrijf werkte al eerder voor dit architectenbureau. Bovendien bleek Van Dorp er erg op gebrand het gebouw te mogen installeren. Van Osch: “Ik overdrijf niet als ik zeg dat wij in Zoetermeer enige bekendheid genieten. Sterker: Van Dorp behoort tot de grootste Zoetermeerse bedrijven. Dit was daarom een werk dat wij hoe dan ook wilden binnenhalen. En als ik zie hoe het er nu bijstaat, mogen we er trots op zijn.” ❚

NBD Biblion, Zoetermeer

ONTWERP LIAG Architecten en bouwadviseurs, Den Haag ADVIEZEN DWA, Bodegraven UITVOERING Heembouw, Roelofarendsveen INSTALLATIES

WERKTUIGBOUWKUNDIG Van Dorp Installaties, Zoetermeer ELEKTRA Martinu, Ridderkerk

FABRICAGE/LEVERING WATERWATERUNITS Carrier, Hazerswoude-Rijndijk

FABRICAGE/LEVERING WARMTEMETERS Brinck Meettechniek, Zeewolde

ISOLATIE

Rozier Isolatiechinek

DAKVENTILATOREN Systemair

START BOUW juni 2013

OPLEVERING juni 2014

Gebouwen worden tegenwoordig vrijwel altijd gebouwd met duurzame intenties, maar zijn prestaties dan ook automatisch gegarandeerd? Nee, zegt accountmanager Gerrit Resida van Brinck Meettechniek BV uit Zeewolde. Hij twijfelt niet aan intenties, maar of beloften ook zijn waargemaakt , ‘zal pas blijken na meting met daartoe geplaatste apparatuur’. Resida: “Op papier mag een installatie er nog zo duurzaam uitzien, het is en blijft mensenwerk. Vooral ambitieuze projecten, waaronder ook NBD-Biblion, willen daarom zekerheid over het energieverbruik. En daarvoor dienen onze meetinstrumenten.” Voor NBD Biblion viel de keus op negen Pollutherm-warmtemeters in combinatie met Flonet magnetisch inductieve flowsensoren. Niet de eenvoudigste – de instrumenten gelden als een van de nauwkeurigste die thans te krijgen zijn. Resida: “Voor welk type wordt gekozen, hangt af van klant en toepassing. Hier in Zoetermeer is hoog ingezet op duurzaamheid, dus dienen de meters zeer nauwkeurig te werken.” Een interessante ontwikkeling voor Brinck is de inwerkingtreding van de internationale BREEAM-richtlijnen voor utiliteitsbouw. Opdrachtgevers zullen hiermee garanties krijgen voor duurzame prestaties. Resida: “Ons belang daargelaten: het is een stap die ik toejuich. Immers: hoe meer controle, hoe scherper er wordt gebouwd en hoe duurzamer een gebouw.”

INSTALLATIE & BOUW | 97

- uw warmtemeting, ons vak Brinck biedt een verscheidenheid aan producten, diensten en oplossingen voor energieen watermeting, regeltechniek en ‘smart-metering’ -systemen. De ultrasone warmtemeters van Brinck worden gebruikt voor het meten van energieverbruik in warmte- en koude circuits. Het toepassingsgebied van de hoge precisie ﬂowsensor reikt van collectieve warmte installaties in woningen utiliteitsbouw t/m grootverbruik metingen in WKO installaties; e.e.a. volgens de Warmtewet 2014. Goedkeuring volgens de Nederlandse Metrologiewet en Europese MID 2004/22/EG geeft de zekerheid dat elke meter voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen.

Isolatie van leidingwerk? Rozier Isolatietechniek B.V. Rooseveltstraat 41 A/B, Postbus 1010, 2302 BA Leiden Tel. 071-5418041 Fax 071-5416417 Email: info@rozierisolatie.nl

Vanzelfsprekend ondersteunen de specialisten van Brinck u graag bij de selectie voor de optimale meting in uw installatie. 036-5479500 - www.brinck.nl - verkoop@brinck.nl

Staat al 30 jaar voor kwaliteit en service

SWEP hardgesoldeerde platenwarmtewisselaars is de meest slimme keuze voor warmteoverdracht • • • • • •

Geen onderhoud aan pakkingen Compact design en eenvoudig te transporteren Snelle levering vanuit het centraal Eurpees magazijn Capaciteiten tot 12MW Dubbelwandige uitvoering met Kiwa keur uit voorraad leverbaar Selectiesoftware vrij verkrijgbaar via www.swep.net

Neem vandaag nog contact met ons op!

SWEP International AB, Sales Office Benelux Rijksstraatweg 36, 7231 AG Warnsveld, The Netherlands Phone: +31 575 575 197, Fax: +31 575 57 57 53 info.benelux@swep.net

ZOETERMEER | NBD Biblion

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeldmateriaal: Carrier

NBD Biblion:

GEBOUW EN INSTALLATIES OP NIVEAU NBD Biblion, dé dienstverlenende organisatie voor bibliotheken en scholen, huisvest sinds een jaar in een karakteristiek vormgegeven pand in Zoetermeer. Klimaatfabrikant Carrier leverde met twee op de warmtekoudeopslag aangesloten waterwaterunits een duurzame bijdrage aan het gebouw. Soms zie je gebouwen die uiterlijk en functie laten samensmelten. Het nieuwe NBD Biblion in Zoetermeer is zo’n gebouw. Gevelbanden verbeelden boekenplanken, kleurpanelen verbeelden boekenruggen, een bouwwerk, kortom, met karakter en identiteit. En een gebouw met de nodige energiebesparende maatregelen. Zoals twee geïnstalleerde Carrier water-waterunits voor verwarming en koeling. Accountmanager Hugo Verbaan: “Het systeem is zo ingericht dat er geen energie verloren gaat. Het bij koeling vrijgekomen warmwater wordt opgeslagen in een warmtekoude opslag, om vervolgens ’s winters te worden gebruikt voor verwarming. ’s Winters gebeurt precies hetzelfde, maar dan omgekeerd. Een kringloop dus, zonder energieverlies.”

BACK-UP

POMPSYSTEEM TOERENGEREGELD

Het pand met productiehal en kantoorruimten heeft twee units die worden aangestuurd volgens zogeheten ‘masters slave’-regeling. Niet vanwege de vereiste capaciteit, meer als voorzorgsmaatregel – beide units vormen elkaars back-up, zodat van uitval nooit sprake kan zijn. Bovendien, zegt Verbaan, gaan units langer mee, wanneer ze elkaars taken op gezette tijden overnemen. “Over zo’n installatie beslis je niet zomaar, daar gaat een lange voorbereidingstijd aan vooraf. Hier was mooi dat we gezamenlijk met het installatiebedrijf en de adviseur tot een oplossing kwamen waar iedereen achter stond. Ik bedoel: wij leveren dan wel, maar het is uiteindelijk een samenspel dat ervoor zorgt dat alles naar behoren werkt.”

Carrier verkreeg de order van W-installateur Van Dorp. Niet toevallig, de fabrikant was voorgeschreven in het installatiebestek. Verbaan: “Carrier behoort mondiaal tot de grotere klimaatfabrikanten. Dat word je niet zomaar, dat is te danken aan een decennialange combinatie van expertise, kennisdeling en innovatiekracht. Wij werken bijvoorbeeld met een eigen servicedienst met 55 engineers die continu onderhouds- en servicediensten verleent. Voor dergelijke service moet je over capaciteit beschikken.” Hij komt met een nazorgvoorbeeld, het pompsysteem toerengeregeld maken voor nog meer energiebesparing. “Het gebouw draait nu een jaar, maar dingen kunnen altijd beter. Wij blijven zoeken naar optimalisatie.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 99

DEN HAAG | New Babylon

TOREN NEW BABYLON SNEL GEÏNSTALLEERD

Tekst: Sjoerd Meuleman

Roodenburg realiseerde een installatie-upgrade voor de bovenste vijf verdiepingen van AB-toren New Babylon. In opdracht van huurder TNO, dus toegespitst op de wensen van het onderzoeksinstituut. Relatief jonge, soms nog zelfs maar net opgeleverde gebouwen kunnen al snel toe zijn aan vervanging, dan wel aanpassing van installaties. Zoals toren AB van woon- en werkcomplex New Babylon in Den Haag. Sinds 2013 is de toren in gebruik, nu wilde huurder en onderzoeksinstituut TNO uit Delft een upgrade van de klimaatbehandeling. Roodenburgs projectmanager Eric Spek: “Inhoudelijk was het werk niet bijzonder moeilijk, veel spannender was de termijn ervoor. In krap drie maanden tijd hebben we het werk moeten afronden. Dat is voor ons zelfs snel.” Doel van de operatie was klimaatverbetering van de TNO-vergaderruimten. In dezelfde opdracht zat additionele koeling in de labs.

INHOUD Voor Roodenburg was New Babylon dus een tweeledige opdracht. Om te beginnen werd op het dak een nieuwe luchtbehandelingskast geplaatst. Van daaruit volgde plaatsing van een nieuw kanalenstelsel met aan het eind daarvan

100 | INSTALLATIE & BOUW

inblaasroosters voor verse luchtverspreiding in de kantoorruimten. Het tweede opdrachtdeel was plaatsing van additionele ventilatieconvectoren in labs. Die zijn voor betere koeling tijdens onderzoek. Spek: “TNO doet daar speciale proeven met geavanceerde apparatuur. De voorheen aanwezige koelcapaciteit was hiervoor te gering.”

SPECIALITEIT Zoals gezegd was de bouwtijd bijzonder krap. Roodenburg heeft dit opgelost door het inzetten van extra grote ploegen. Ook bleek het bedrijf niet terug te deinzen voor weekenddiensten en tijdens vakanties werd er geregeld doorgewerkt. Niet alleen daarom noemt Spek het werk passend – Roodenburg werkt vaker voor grotere opdrachtgevers, waaronder momenteel voor drie hotels in Amsterdam. Eigenlijk wel een beetje een specialiteit, zegt hij. “Nu de stop op hotelbouw is afgeschaft, merken we direct dat de bouw daarvan weer aantrekt. Hotels zijn niet de eenvoudigste klussen, wel vaak hele mooie. We kunnen daarin prima onze expertise kwijt.” Hij wijst nog op een andere specialiteit, het installeren van warmte-koudeopslag systemen. “Ook daarin zijn we inderdaad sterk. Laat ik het zo zeggen: als het duurzaam moet worden, gaan we ervoor.” ❚

DEN HAAG | New Babylon

DUURZAAM MÉT GOED GSM-BEREIK Zoals vaker tegenwoordig is ook New Babylon in Den Haag weer duurzaam gebouwd. Keerzijde bleek een matig tot slecht werkend GSM/UMTS signaal op een aantal locaties op verschillende verdiepingen. IPactive BV optimaliseerde voor de huurders daarom het 3G/4G-signaal. Veel, vooral hoogwaardig geïsoleerde nieuwbouwprojecten hebben ermee te maken: slechte GSM-verbindingen doordat signalen niet goed doorkomen. Zo ook in bedrijfsverzamelgebouw New Babylon in Den Haag. IPactive bracht daarom bekabeling (in vaktaal DAS) aan die de inpandige antennes en diverse ruimten met elkaar verbinden. Met als gevolg prima werkende mobiele telefonie. Eigenaar en directeur Bart Weeda: “Het is een verschijnsel dat je tegenwoordig steeds vaker ziet. Vooral betonskeletten hebben er last van. Voor opdrachtgevers een punt om rekening mee te houden.”

Slecht GSM signaal binnen uw kantooromgeving? Behoefte aan een betrouwbaar en snel datanetwerk?

ONAFHANKELIJK

uw partner in technische communicatie oplossingen

IPactive voerde de opdracht zelfstandig uit. In die zin dat het bedrijf geen banden heeft met de grotere providers. En dat is een groot voordeel, zegt Weeda. “Wanneer een gebouw te maken heeft met verschillende providers wordt het lastig. Immers: provider A heeft er weinig belang bij de verbindingen van provider B op orde te brengen. Bovendien zijn wij als onafhankelijke marktpartij veel flexibeler dan de grote jongens. Verbindingen zijn bij ons in slechts enkele weken tijd operationeel.”

DATACOMMUNICATIE

Energieweg 63

De opdracht voor New Babylon kwam tot stand op aanvraag van de huurders. Vaak ook gaat het anders, worden de werkzaamheden meegenomen in het bestek. Dat gebeurt vooral via elektrotechnische installateurs bij aanleg van datacommunicatie, een andere activiteit van IPactive. Weeda: “We werken hier met tien vaste werknemers, van wie zeven op de werkvloer als monteur. Ondanks de toen nog zeer magere tijden hebben we in 2013 en 2014 goed gedraaid. Ook 2015 ziet er goed uit. Duurzaamheid loont. Ook voor ons.” ❚

2404 HE Alphen a/d Rijn T: 088 - 730 30 00 E: info@ipactive.nl www.ipactive.nl INSTALLATIE & BOUW | 101

BAARN | Nieuwe Baarnsche School

RENOVATIE EN NIEUWBOUW DUURZAME

BASISSCHOOL IN BAARN Basisschool de Nieuwe Baarnsche School (NBS) in Baarn had dringend behoefte aan een nieuw schoolgebouw. Het bestaande schoolgebouw was sterk verouderd, met torenhoge onderhoudskosten als gevolg. Restauratie van het oude schoolgebouw zou de school en de gemeenschap heel veel geld kosten. Zodoende heeft de Nieuwe Baarnsche School zijn intrek genomen in een compleet nieuw gebouw dat op donderdag 21 mei jongstleden officieel is geopend door Zijne Majesteit de Koning. Volgens Mari van Dijk projectleider van Megens Installaties ‘een heel mooi energetisch duurzaam gebouw’. Het schoolgebouw bestaat uit één groot bouwvolume met twee bouwlagen en een kelder / souterrain ten behoeve van de sporthal en kleedruimten. De docentenkamers zijn gesitueerd op de begane grond en de leslokalen bevinden zich verspreid door het gebouw. “De leslokalen zijn voorzien van vloerverwarming en –koeling,” vertelt Mari van Dijk. “De ontwerpinstallatietekeningen zijn door ons samen met onze onderaannemers in een vroeg tijdig stadium van de bouw gemaakt. Alles is in 3D uitgewerkt op de millimeter nauwkeurig. Zo is de luchtbehandelingskast van Systemair, compleet met kanalen vooraf gemaakt, alvorens de kapconstructie werd aangebracht; het paste allemaal exact. Dankzij de 3D-voorbereiding liepen wij zelfs voor met de montage op de bouwkundige werkzaamheden.” De luchtverversing vindt plaats via het luchtbehandelingssysteem aangelegd door Ferrocal in nauwe samenwerking met Megens. Van Dijk: “In de klaslokalen wordt de lucht verdeeld ingebracht door airsocks / luchtverdeelslangen van Fibertec. De inblaaslucht wordt geconditioneerd ingebracht in ieder lokaal en wordt op ruimteniveau apart geregeld op temperatuur en CO2 middels VAV-kleppen tussen het plafond. Iedere lokaal wordt geschakeld op aanwezigheid en bezetting, waardoor de luchthoeveelheid over de

102 | INSTALLATIE & BOUW

BAARN | Nieuwe Baarnsche School

luchtbehandelingskast op maat wordt verdeeld en dat maakt het gebouw extra duurzaam.” Megens Installaties was in dit project verantwoordelijk voor de totale werktuigbouwkundige installatie, inclusief de zelf geschreven regeltechniek via Priva. Van Dijk: “Zo hebben wij de riolering van het souterrain met pompputten verzorgd, alsmede de hemelwaterafvoer met Pluvia-systeem, de waterleidingen, de verwarming en koeling, het sanitair, de gasleidingen, luchtbehandeling, de WKO-installatie en de regeltechniek. “De warmte- en koudeopwekking gebeurt met een recirculatie bronsysteem en een warmtepomp van Thermoplus. Er is een cv-ketel geplaatst met een klein vermogen die eventueel kan bijspringen voor het bijverwarmen van de cv-installatie in de wintermaanden.” Van Dijk tot slot: “het uiteindelijke doel is bereikt en dat is dat de klant NBS tevreden is over de door ons gemaakte installatie met een fijn binnenklimaat.” ❚

CV-installaties

Klimaattechniek

Meet- en regeltechniek

Loodgieterswerk

Duurzame technieken

24 uursservice

MEGI_alg_A6_sta_FC_Zak

Technisch beheer

Nijverheidsweg 5, Druten • 0487 58 15 10 • www.wijmakenhetgoed.nl

INSTALLATIE & BOUW | 103

BEDRIJFSPRESENTATIE

ELEKTRONISCHE TOEGANGSCONTROLE Na een reorganisatie en het samenvoegen van meerdere vestigingen op één locatie kampte Ronald van Hattem, Directeur Parts & Service bij Mechan Groep, met een groot sleutelprobleem. “Reden om de hulp in te roepen van de Veiligspecialist (voorheen de Sleutelspecialist Amersfoort) om elektronische toegangscontrole te realiseren.” In de oude situatie had een x-aantal personen toegang tot ons pand, waarvan niemand meer wist hoeveel ‘x’ was, vertelt Van Hattem. “We wilden een efficiënt sleutelbeleid gaan voeren, met name bedoeld om te voorkomen dat onbevoegden toegang hebben tot ons pand. Mechanisch bleek dat niet mogelijk, maar elektronisch wel. De Veiligspecialist heeft een sluitplan met diverse groepen en zones opgesteld, waarbij een divers aantal autorisaties zijn opgenomen. Het was best een hele klus om voor alle personeelsleden een toegangsbeleid op te stellen. Niet iedereen heeft namelijk toegang tot alle ruimten. Dat kan nu elektronisch prima geregeld worden.”

“DE SLEUTELSPECIALIST SINDS 1967”

Ronald van Hattem, directeur Parts & Services bij Mechan Groep. JE VEILIG VOELEN MÉT GEVOEL VAN VRIJHEID

'Het is en blijft een specifieke technologie. Mochten er problemen optreden, dan kunnen we altijd op de Veiligspecialist terugvallen' KOPPELING MET ALARMINSTALLATIE Alle mechanische sloten van de toegangsdeuren in het pand van Mechan Groep zijn vervangen door elektronische sloten. In totaal gaat het volgens Van Hattem om vijftien deuren. Tevens is een koppeling gemaakt met het alarmsysteem én de toegangspoort. “Ook is er een tijdregistratie aan het systeem gekoppeld. Zo kan op een paar personen na niemand vóór 7.30 uur en na 17.00 uur de poort openen. Een groot voordeel is bovendien dat onze tachtig medewerkers niet meer met een grote sleutelbos op zak lopen, maar met één tag toegang hebben tot alle voor hen beschikbare ruimten. En bij verlies van een tag, kan deze snel geblokkeerd worden. Zo hoeven we niet meer uit voorzorg alle sloten te vervangen.”

VEILIGSPECIALIST TOTAAL INSTALLATEUR MECHANISCHE EN ELECTRONISCHE BEVEILIGINGSTECHNIEK

104 | INSTALLATIE & BOUW

HELIUMWEG 14 3812 RE AMERSFOORT 033 – 4220722 VEILIGSPECIALIST.NL

Het beheer van het systeem is in handen van de Veiligspecialist. “Daar hebben we bewust voor gekozen,” stelt Van Hattem. “Het is en blijft een specifieke technologie. Mochten er problemen optreden, dan kunnen we altijd op de Veiligspecialist terugvallen.” ❚

PRODUCTINFORMATIE

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Vodafone Nederland

Nieuwe smartphone speciaal voor de bouw:

Robuust, stofvrij, waterdicht Een papierloze bouw, waarbij bouwondernemers werkbonnen, gebouwmodellen en checklists in kunnen zien via hun telefoon of tablet, is steeds vaker regel dan uitzondering. Vodafone speelt hierop in met een smartphone speciaal voor de bouw: robuust, stofvrij, waterdicht en met een enorm lange batterijduur. De omzet in bouwsector trekt weer aan. Vooral kleinere bedrijven met minder dan tien medewerkers zagen hun omzet de afgelopen twee kwartalen flink stijgen, begint Joost Hulshof, sr. Category Marketing Manager bij Vodafone Nederland. “Onze zakelijke afdeling Small Office, Home Office (SOHO), waarin wij ons focussen op kleinzakelijke ondernemingen, groeit dan ook snel. Omdat er steeds meer digitaal gewerkt wordt in de bouwsector, hebben wij besloten extra te focussen op dit segment.”

GORILLA GLASS Samen met Sonim, fabrikant van ‘s werelds meest robuuste mobiele telefoons, heeft Vodafone Nederland onlangs een exclusieve deal kunnen sluiten voor ondernemers in de bouw, vertelt hij. “Vanaf juni mogen wij exclusief de Sonim XP7 smartphone voeren. Deze smartphone, die draait op Android, beschikt over een 4-inch scherm met een resolutie van 800 x 480 pixels en is voorzien van een laagje Gorilla Glass. Het scherm is eenvoudig te bedienen – zelfs met je werkhandschoenen aan – en is altijd goed af te lezen, ook in vol zonlicht. De telefoon is valbestendig tot 2 meter hoogte en waterbestendig tot een diepte van 2 meter. Zand, modder, stof, (zout) water, olie en/of chemicaliën zijn geen probleem. Ondernemers in de bouw die hun telefoon niet alleen zakelijk maar ook privé gebruiken, kunnen het toestel dan ook probleemloos meenemen tijdens het mountainbiken, bergbeklimmen, hiken, raften, kajakken of wintersporten.” Het interne geheugen van de smartphone bedraagt 16 GB, vertelt Hulshof. “De accu is goed voor 40 uur spreektijd en een standby-tijd van meer dan 1.000 uur. Bovendien is de Sonim

'Onze zakelijke afdeling Small Office, Home Office (SOHO), waarin wij ons focussen op kleinzakelijke ondernemingen, groeit dan ook snel' XP7 voorzien van een 8 megapixel camera.” De smartphone is vanaf nu gratis verkrijgbaar, in combinatie met een 2-jarig Vodafone Red-Business abonnement. Wie de smartphone nu bestelt, ontvangt bovendien twaalf maanden toestelverzekering Garant Top, waarmee het toestel gratis verzekerd is tegen diefstal. Voor meer informatie, kijk op vodafone.nl/bouw. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 105

LEIDEN | De Leidse Schans

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Schouten Techniek

Complexe techniek siert (Y)ours Leiden (Y)ours Leiden nadert zijn voltooiing. Rond de bouwvak wordt het project, dat in drie fases wordt uitgevoerd, opgeleverd. Het project startte in juli 2013 met de bouw van 583 studentenwoningen, gevolgd door de realisatie van 117 huur- en koopappartementen. Op dit moment wordt druk gebouwd aan de laatste fase, die bestaat uit 91 koopappartementen en die zijn inmiddels allemaal verkocht. (Y)ours Leiden wordt gerealiseerd op 2 minuten fietsen van de binnenstad, tegen NS station Leiden Lammenschans en naast polderpark Cronensteyn en zal onderdak bieden aan een

106 | INSTALLATIE & BOUW

mix van bewoners: van studenten en starters tot ouderen. Uitgangspunt is om een bijzonder, betaalbaar ĂŠn duurzaam woonproject te realiseren, vertelt Jeroen Droog, bedrijfsleider

Modulaire Systeembouw bij Schouten Techniek, verantwoordelijk voor de totale technische installatie. â&#x20AC;&#x153;Het project werd in 2012 en 2013 werd ontwikkeld met de ambitie om de meest duur-

LEIDEN | De Leidse Schans

Projectinfo ENERGIECOLLECTOREN BREED INZETBAAR

'Het project werd in 2012 en 2013 werd ontwikkeld met de ambitie om de meest duurzame campus van Europa neer te zetten' zame campus van Europa neer te zetten. Een EPC van 0,4 – wat vandaag de dag gangbaar is, maar destijds nog niet – was het uitgangspunt. Om deze EPC-score te halen, zijn verschillende duurzame maatregelen genomen, waaronder duurzame opwekking middels een gasmotor aangedreven warmtepomp, de installatie van een energiedak, gebalanceerde ventilatie die deels CO2 gestuurd wordt en warmteopslag in de bodem.” Vanwege de complexe techniek, zijn verschillende prestatieafspraken gemaakt met betrekking tot het rendement van de installaties, vertelt Droog. “Zo hebben wij met Eteck, die het warmwater levert, een instandhoudingsovereenkomst gesloten.”

MILLIMETERS TOLERANTIES Een uitdaging in het project was om de warmteopwekkingsinstallatie goed door te rekenen en af te stellen, zodat nergens onnodig energie verloren gaat, vertelt hij. “En ook de korte bouwtijd zorgde voor de nodige hoofdbrekens. Maar de grootste uitdaging betrof de installatie van de modulaire prefab badkamers in de studentenen starterswoningen. De badkamers werden compleet in het betonnen casco gehesen, waarbij we te maken hadden met millimeters toleranties, bijvoorbeeld met betrekking tot de riolering, waar we normaal enkele centimeters speling hebben.” ›

Producent Triple Solar uit Amsterdam leverde voor studentenhuisvestingscomplex De Leidse Schans ruim 1.400 m2 op het dak te plaatsen energiecollectoren. De collectoren verwarmen tapwater, radiatoren en vloerverwarming, in combinatie met warmtepompen. Geen geringe order voor de producent van energiecollectoren. Directeur Cees Mager: “De hier geleverde collectoren zijn voor ons niet zo bijzonder, wel de omvang ervan; hoeveelheden als deze komen we niet elke dag tegen.” De energiecollectoren zoals Triple Solar die maakt, bestaan uit aluminium panelen die direct worden aangebracht op de dakbedekking. Ze verschillen van de bekendere elektriciteit opwekkende zonnepanelen doordat ze werken als warmtecollector voor tapwater en kunnen fungeren als bron voor warmtepompen. Dat is ook het geval met de collectoren voor Leidsche Schans: gebruikt als bron voor de warmtepomp, warmte toevoegend aan de bodem (’s winters weer te gebruiken) en bij voldoende hoge temperaturen direct het tapwater verwarmend. Mager: “Bovendien zijn opbrengsten gegarandeerd. De installatie wordt namelijk gemonitord. Zodat de klant ook krijgt, wat is beloofd.”

OOK BADKAMERS DE LEIDSE SCHANS ZIJN GEPREFABRICEERD Tijdens de bouw van studentenen starterscomplex De Leidse Schans is veel gebruikgemaakt van prefabricage, tot de badkamers aan toe. In opdracht van Schouten Techniek BV heeft Plieger alle sanitair voor de badkamers mogen leveren. “Al in de voorfase van het project hebben we besproken hoe we in dit project maatwerk logistiek konden leveren,” vertelt Monique Klein namens Plieger. “Het uitgangspunt was om de badkamers prefab uit te voeren. Schouten Techniek is hiertoe een samenwerking aangegaan met Ursem Modulaire Bouwsystemen.” De badkamers moesten in een korte tijd gerealiseerd worden, vertelt Klein. “Om het bouwtempo in de fabriek te optimaliseren, hebben we gebruikgemaakt van een palletdoos met verdeelvakken, waarin we per badkamer de benodigde installatie-onderdelen hebben verzameld. Tot de kranen voor de wastafel aan toe. Alle producten zijn door ons uitgepakt, alvorens ze in de palletdozen zijn verzameld, wat montagetijdswinst voor de klant oplevert.” Bij elke levering zijn de palletdozen van eerdere leveringen weer meegenomen en hergebruikt voor volgende leveringen, vertelt Klein, waardoor afvalstromen voor de klant tot een minimum werden beperkt. De verpakkingsmaterialen zoals papier, karton, plastic, etc. worden door Plieger op een duurzame wijze verwerkt. “Het gehele uitleverproces wordt zo transparant en makkelijk controleerbaar voor onze afdeling verkoop en logistiek. Mede door de korte lijnen, kunnen we snel op vraagstukken inspelen.” Plieger heeft in dit project onder andere de closetcombinaties, douchesets, wastafels, kranen, spiegels en planchetten geleverd.

INSTALLATIE & BOUW | 107

Adv Staaltje logistiek Installatie en bouw 95x130 6-2015.qxp_Adv Staaltje logistiek Insta

Een sterk staaltje logistiek van Plieger!

triple solar energiedak

Leveren op het moment dat het nodig is én waar het nodig is! Daar moet je van op aan kunnen. En dat kan bij Plieger.

Regenereren van uw WKO Extra bron voor uw warmtepomp Hogere COP Lagere exploitatiekosten Onderhoudsvrij

Wij zijn een allround, bevlogen en innovatief installatiebedrijf gevestigd in Zwaag.

Als installateur dragen wij bij aan woon- en werkcomfort.

onze expertise van elke installatiediscipline, bieden wij altijd

Dankzij ons is er warmte en verkoeling. Met oog voor

dé (totaal)oplossing. Zo maken wij wonen en werken nóg

duurzame energiebronnen ontwikkelt Schouten Techniek

comfortabeler en steeds energiezuiniger. Met profijt voor

voortdurend nieuwe technische systemen. Hierdoor, en door

de opdrachtgever, eindgebruiker en uiteraard het milieu.

De Marowijne 47 - 1689 AR Zwaag

Uw persoonlijke en betrouwbare installateur

Postbus 20 - 1689 ZG Zwaag

Bel ( 0229) - 29 15 00 of mail naar info @schoutentechniek.nl

T (0229) 291 500 - F (0229) 261 841

Wij informeren u vrijblijvend over de mogelijkheden en uw voordelen.

COMFORT VAN MORGEN

WONINGBOUW

UTILITEIT

MODULAIR

TBO

PARTICULIEREN

SCHOUTENTECHNIEK.NL

www.triplesolar.com

LEIDEN | De Leidse Schans

ZIEL EN ZALIGHEID Met de eindstreep in zicht, kijkt Droog terug op een mooi project. “We hebben echt onze ziel en zaligheid in het project kunnen leggen,” vertelt hij. “De samenwerking met de bouwkundige aannemerscombinatie VORM en Ballast Nedam verliep goed. En samen met installatie-adviseur VIAC zijn we erin geslaagd een mooi stukje techniek te realiseren. Twee van de drie fases zijn inmiddels opgeleverd, met minimale bouwkundige en installatietechnische opleverpunten. Dat geeft de kwaliteit van dit project wel aan.” Tijdens het project heeft Schouten Techniek veel (bij)geleerd, vertelt hij. “Zo hebben we voor het eerst in deze vorm gewerkt met een uitvoerder, die naast de hoofdmonteur opereerde. De uitvoerder was verantwoordelijk voor het logistieke en organisatorische proces op de bouwplaats. Hij was de schakel tussen onze opdrachtgever, onze eigen mensen en alle inleners en nevenaannemers. In de toekomst zullen we projecten absoluut vaker op deze manier aanvliegen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Ontwikkel Combinatie VOF De Leidse Schans

ONTWERP Mecanoo Architecten

UITVOERING bouwcombinatie De Leidse Schans V.o.f. (VORM en Ballast Nedam)

INSTALLATIE-ADVIES VIAC

INSTALLATIES Schouten Techniek, Ursem Modulaire Bouwsystemen (badkamers), Plieger (sanitair)

VENTILATIESYSTEEM Brink Climate Systems

VENTILATIEKANALEN BLOK C+D Air Spiralo

ENERGIEDAK Triple Solar

ROOKGASAFVOER Breman IJsselmuiden

Projectinfo VEERTIG BADKAMERS PER WEEK Bij de nieuwbouw van de eerste fase van De Leidse Schans is bewust gekozen voor prefab badkamers. In de fabriek van Ursem Modulaire Bouwsystemen zijn veertig badkamers per week voorzien van installaties, tegels, sanitair en accessoires. De bouwcombinatie VORM en Ballast Nedam koos bewust voor prefab, omdat hiermee een aanzienlijke besparing op de bouwtijd behaald kon worden, vertelt Rob Ursem. “Bovendien kon zo een constante kwaliteit worden gegarandeerd. Bijna alle 583 badkamers zijn seriematig uitgevoerd. Alleen de badkamers in de oksels van het gebouw zijn in het werk gemaakt, vanwege hun incourante maatvoering.” In het project zijn vijf modellen badkamers voorzien, waarvan de basis – de voorzetkoof waar de wastafel en het toilet aan hangen – steeds gelijk is, vertelt Claus Ursem. “Hier zit ook het zwaartepunt van de installaties.” Alle wanden van de badkamers zijn volledig bouwkundig uitgevoerd, waardoor zij voldoen aan de brand- en geluidseisen uit het Bouwbesluit. Aan de buitenzijde van de badkamers is door hoofdinstallateur Schouten Techniek – één van de co-makers van Ursem Modulaire Bouwsystemen – een technische schacht voorzien. “In onze fabriek in Wognum heeft Schouten Techniek de schachten afgevuld met voorzieningen voor verwarming, ventilatie, et cetera. Ook dit hoefde niet meer in het werk te gebeuren.” Per dag zijn acht badkamers just-in-time op de bouwplaats afgeleverd en naar de juiste verdieping gehesen. Om een massieve vloerkwaliteit te waarborgen, is na de afmontage een zandcement dekvloer aangebracht, waarop de vloertegels zijn voorzien.

INSTALLATIE & BOUW | 109

Lucht kan meer met Brink Gezonde lucht is belangrijk. Niet alleen buiten, maar juist ook binnen. Brink weet alles van lucht. We zijn de expert als het gaat om het verwarmen, koelen en ventileren van je woning, je werkplek of bijvoorbeeld het theater dat je bezoekt. Dankzij de kwaliteit van onze producten en oplossingen zit je altijd op een gezonde en comfortabele plek. Dat garanderen we. Dat is Air for life.

www.BRINKairforlife.nl

LEIDEN | De Leidse Schans

Tekst: Loet van Bergen

Balansventilatiesysteem voor studentenwoningen De Leidse Schans In het nieuwbouwproject 'De Leidse Schans' liet Brink Climate Systems zien dat ook in studentenhuisvesting een goed ventilatiesysteem dat weinig ruimte inneemt, eenvoudig te realiseren is. De gesprekken over het toe te passen ventilatiesysteem begonnen voor Brink in het voorjaar van 2012. Uitgangspunt was een comfortabel, gezond en slim ventilatiesysteem met voldoende vochtafvoer, zodat bijvoorbeeld schimmelvorming in de badkamer wordt voorkomen. “Gezien onze ervaringen in projecten met balansventilatie, ging in eerste instantie onze voorkeur uit naar de Renovent Excellent 300, vertelt Wim Hijmissen van Brink. “Met dit ventilatiesysteem wilden we twee studenteneenheden onafhankelijk van elkaar ventileren en bedienen.” Vanuit de bedienmodule per appartement worden de zoneverdeling en het toestel aangestuurd. Dat was prima te realiseren, zonder dat er sprake zou zijn van geluidsoverlast van het ventilatiesysteem. Alle partijen vonden het een prachtige oplossing, ware het niet dat de woningen op den duur verkocht worden. Dan is dit geen handige oplossing. “Op dat moment was de WTW-unit Renovent Sky 150 nog volop

'De eerste woningen zijn dit jaar opgeleverd en het ventilatiesysteem functioneert uitstekend' in ontwikkeling. Met dit toestel konden we het probleem van het ventileren van twee studenteneenheden naar één studenteneenheid perfect oplossen. Om te laten zien hoe het toestel werkt en hoeveel geluid het produceert, hebben we een mock-up gemaakt,” aldus Hijmissen. “Daaruit bleek al snel dat de gewenste toestelprestaties eenvoudig te halen waren.”

KLEIN EN COMPACT De Renovent Sky 150 is een klein en compact ventilatiesysteem dat weinig ruimte inneemt door zijn hoogte van slecht 200 millimeter. De maximale ventilatiecapaciteit is 150 m3/u, wat het toestel zeer geschikt maakt voor kleinere appartementen. In de eenkamerappartementen zit het standaard ventilatiesysteem met een 3-standenschakelaar, terwijl de meerkamerappartementen zijn uitgerust met een CO2-regeling. Door toepassing van de constant flow-regeling worden de ingestelde luchthoeveelheden, onafhankelijk van de weerstand in het kanalensysteem, gegarandeerd. Om te voorkomen dat het ventilatiesysteem continu op maximum staat, is de bediening in de badkamer gekoppeld aan de lichtschakelaar en in de keuken zit een pulsschakelaar die na 25 minuten terug valt naar de basisstand. “De eerste woningen zijn dit jaar opgeleverd en het ventilatiesysteem functioneert uitstekend”. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 111

THEMA | Waterbehandeling

Tekst: Lieke van Zuilekom

‘Slimme’ sensoren nemen de mens over Samenwerken en elkaar versterken. Dat zijn de kernwoorden van ENVAQUA, een jonge vereniging die is ontstaan uit de fusie tussen Aqua Nederland en de Vereniging van Leveranciers van Milieutechnologie (VLM). De nieuwe vereniging zal volop inzetten op belangenbehartiging van de milieutechnologiesector en het aanjagen van innovatie en export. Vanuit de historie ligt het zwaartepunt momenteel op watertechnologie, maar vanzelfsprekend is er ook aandacht voor bodem en lucht.

In de nieuwe vereniging ENVAQUA is een belangrijke rol weggelegd voor werkgroepen, die optreden als vraagbaak en sparringpartner voor de verschillende branches. “Vaak staan maatschappelijke ontwikkelingen aan de wieg van de oprichting van zo’n werkgroep,” vertelt Erwin Poutsma, voorzitter van de werkgroep Automatisering en Sensoring en manager sales bij Hach Lange. “Omdat steeds meer bedrijven en overheidsinstellingen overstappen van handmatige metingen naar sensoring, hebben we vorig jaar de werkgroep Automatisering en Sensoring opgericht. Ons doel is om de kennis en ervaring van leveranciers in de markt te bundelen, om ontwikkelingen in kaart te brengen en om samen te fungeren als spreekbuis richting belangengroepen, instituten en normcommissies, om zo de markt verder te ontwikkelen.”

112 | INSTALLATIE & BOUW

INTELLIGENTE SYSTEMEN Als je kijkt naar de waterbranche, zie je dat steeds meer bespaard wordt op handjes, vertelt Jan-Willem Jonker, participant van de werkgroep Automatisering en Sensoring en Manager Industrie en Industrial water treatment bij Hellebrekers Technieken. “De techniek neemt als het ware de mens over. Echter om processen volledig te kunnen optimaliseren, is het belangrijk dat sensoren nog nauwkeuriger worden.” Poutsma: “In de branche groeit de vraag naar ‘slimme’ sensoren. Onder andere op het gebied van onderhoud. ‘Advanced diagnostics’ of ‘preventive maintenance’, waarbij sensoren aangeven waar en wanneer onderhoud nodig is, is enorm in ontwikkeling. Steeds meer bedrijven geven hier invulling aan. Het ‘preventieve’ onderhoudsrondje lijkt hiermee verleden tijd.”

THEMA | Waterbehandeling

Een andere ontwikkeling in de markt is de veranderende rol van de laboratoria, vertelt hij. “In plaats van te analyseren, houden veel laboratoria zich vandaag de dag bezig met monitoring op afstand. In het veld worden steeds minder monsters genomen, wat tijd en logistiek bespaart. Ook deze ontwikkeling vraagt om ‘slimme’ sensoren. Immers: meten is weten. Om maximaal inzicht te kunnen hebben in processen, is het belangrijk dat je goede data uit je systemen haalt, met minimale toleranties. Hiervoor is veel rauwe data nodig, zonder verstoringen.”

DATABASE Hellebrekers Technieken is aangesloten bij ENVAQUA om mee te denken over en richting te geven aan de toekomst van automatisering en sensoring, vertelt Jonker. “Ons doel is om de branche te adviseren welke sensoren bij welke toepassingen het meest effectief zijn. De komende maanden zullen we gezamenlijk werken aan een database op de website van ENVAQUA, waarin de verschillende sensoren en hun toepassingen worden verzameld.” Daarnaast wordt gewerkt aan een multisectoraal platform, waarop geïnteresseerden (contact)informatie kunnen vinden. ❚

'Samenwerken en elkaar versterken. Dat zijn de kernwoorden van ENVAQUA, een jonge vereniging die is ontstaan uit de fusie tussen Aqua Nederland en de Vereniging van Leveranciers van Milieutechnologie (VLM)' INSTALLATIE & BOUW | 113

THEMA | Waterbehandeling

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Aquacare Europe BV

CHEMIE KAN HEEL GROEN ZIJN Nederland wordt steeds groener. Ook als het om industriële waterbehandeling gaat. Dat merkt ook Joris Salden, verkoop directeur bij Aquacare Europe BV. “De laatste jaren groeit de vraag om milieuvriendelijke oplossingen voor waterbehandeling. Men kiest regelmatig voor apparaten in plaats van chemicaliën, die als ‘risicovol’ en ‘milieuonvriendelijk’ worden beschouwd. Echter belasten apparaten het milieu vaak vele malen meer…” Dit artikel is geen lobbyverhaal, maar een oproep aan leveranciers, afnemers en eindklanten om kritisch te blijven kijken naar de daadwerkelijke resultaten van waterbehandelingsoplossingen, zegt Salden stellig. De afgelopen tien jaar is volgens hem de druk om chemie uit de markt te weren, enorm toegenomen. “Vele firma’s hebben aandacht besteed aan de (on) veiligheid rond chemie. De toepassing van chemische waterbehandelings-

114 | INSTALLATIE & BOUW

producten is hierdoor een stuk veiliger geworden. Echter heeft dit de markt ook angst ingeboezemd. Chemicaliën maakten meer en meer plaats voor apparaten, die ‘veiliger’ en ‘minder belastend’ zouden zijn voor het milieu. Dit blijkt in de praktijk lang niet altijd het geval. Apparaten die gebruikt worden voor waterbehandeling verbruiken doorgaans relatief veel elektrische energie en zijn nooit zo compleet als chemische waterbehandeling.

THEMA | Waterbehandeling

Nederland behoort tot de absolute wereldtop als het gaat over watertechnologie.

Gebruik van chemische stoffen in industrieel water is daarentegen vele malen energievriendelijker en direct gericht.”

ONTWIKKELINGEN De markt staat niet stil en behoeftes veranderen. “Aquacare Europe investeert dan ook continu in de ontwikkeling van betere en milieuvriendelijke oplossingen, in samenwerking met diverse universiteiten, instituten en marktpartijen,” vertelt Salden. “Eén van deze partijen is het Nederlandse Top Technologie Instituut Wetsus, dat fundamenteel onderzoek doet in water en zorgt voor een ware vloedgolf aan wetenschappelijke artikelen. Bijna dagelijks zijn er publicaties over onder andere nanotechnologie, biosciences, materiaalkunde, scheidingstechnieken en elektrochemie, allemaal in relatie met water. Ik durf te beweren dat Nederland tot de absolute wereldtop behoort als het over watertechnologie gaat. Met hulp van deze nieuwe inzichten uit onderzoek kunnen wij nieuwe producten ontwikkelen en kunnen we beter inspelen op de vragen uit de markt. Op dit moment zijn we bijvoorbeeld aan het testen met een nieuwe legionellabestrijding in water zonder toevoeging van biocides. We hebben het verbruik van biocides al terug kunnen dringen door moderne sensortechnologie, betere kennis van microbiologie en de juiste service. Wanneer we in staat zijn om legionella te bestrijden zonder biocide, dan is dat natuurlijk een enorme stap vooruit voor ons en voor de branche.” Ook heeft Aquacare Europe de afgelopen jaren met succes een biologisch afbreekbaar anti-scalant ontwikkeld, in samenwerking met Royal Cosun, die inmiddels op grote schaal wordt toegepast bij de productie van onder andere drinkwater. “Deze nieuwe milieuvriendelijkere oplossingen klinken ideaal en grote partijen met veel kennis zien het belang van groen, zonder concessies aan de resultaten te hoeven doen.”

VOORLICHTING Wij begrijpen de behoefte aan milieuvriendelijke oplossingen uit de markt en vinden het dan ook mede onze taak om de klant te helpen met het maken van de juiste keuzes op basis van alle mogelijkheden die er zijn, besluit Salden. “Aquacare Europe doet dat door goed op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen en door zelf te ontwikkelen. Zo kunnen wij de klant goed voorlichten over alle aspecten van waterbehandeling en kunnen wij een ‘groene’ keuze aanbieden uit het productenpakket.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 115

THEMA | Waterbehandeling

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Van den Heuvel

Desinfectie in waterbehandeling: gebaat bij specialisme Ze werken veel voor zwembaden, maar ook de tuinbouw, drinkwaterbedrijven en de voedingsmiddelenindustrie kunnen niet zonder hun producten: Van den Heuvel Watertechnologie bv levert met zijn Chlorinsitu® zoutelektrolyse installaties een voorname bijdrage aan desinfectie en zuivering van waterproducten. Als enige activiteit, dus is het bedrijf gespecialiseerd. Het is een nicheproduct dat ze maken: zoutelektrolyse installaties waarmee chloor uit zout ter plaatse wordt gemaakt voor de zuivering van waterproducten. En het is vooral een maatwerkproduct, benadrukt Van den Heuvels verkoopmanager Michel Betzold: “Zonder al te technisch te willen zijn: installaties verschillen per toepassing. Zwembaden vragen om een andere chloorsamenstelling dan bijvoorbeeld het drinkwater in het buitenland. Fabricage van Chlorinsitu® zoutelektrolyse installaties is onze corebusiness, letterlijk, we doen niet anders. Daardoor zijn we denk ik beter in staat te anticiperen op specifieke producten klantwensen.”

EXPERTISE Het is een ontwikkeling die werd ingezet in 1978. Toen besloot het bedrijf zich alleen nog te richten op ontwikkeling, advisering en fabricage van Chlorinsitu®

zoutelektrolyse installaties. En met succes – met nu 36 werknemers in vaste dienst heeft het bedrijf een flinke groei doorgemaakt. Betzold: “Milieu en water worden als bekend steeds belangrijker. Bestond ons klantenbestand voorheen vooral uit zwembaden, de laatste jaren is dat uitgebreid met drinkwaterbedrijven, de foodindustrie en ook de tuinbouwsector. Ook een rol speelt de steeds zwaarder wegende Arbowetgeving. Het lijkt wel zo vanzelfsprekend, maar een goed en veilig werkend waternetwerk vergt ervaring, kennisdeling en specialistische expertise.”

CERTIFICATIE Van den Heuvel verricht haar activiteiten vanuit moedermaatschappij Prominent GmbH, een fabrikant van doseerpompen en verwante producten. Dit betekent bredere exportmogelijkheden dan de concurrentie. Bovendien worden alle activiteiten aangestuurd vanuit eigen huis, dus zijn ontwikkeling, productie maar ook service en onderhoud altijd up to date. Een belangrijk item nu, volgens Betzold, is de aankomende Europese biociden toelating. Voor bedrijven zoals Van den Heuvel moet die uiterlijk in 2017 zijn bekrachtigd. Betzold: “Wij vervaardigen een soort mini-chloorfabriekjes. Alleen is daarover nooit wettelijk iets vastgelegd. Daarom zijn wij nu druk doende met de Europese biociden toelating. Ik durf haast wel te zeggen: wij vervullen daarin een voortrekkersrol.” ❚

www.vdhwater.nl INSTALLATIE & BOUW | 117

THEMA | Waterbehandeling

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Grünbeck Waterbehandeling BV

Waterkwaliteit in cv-systemen volgens VDI-norm 2035:

neem een voorbeeld aan Duitsland Kleppen die dicht gaan zitten, ontregelde meet- en regeltechniek, lekkages in warmtewisselaars en/of leidingwerk en extra energiekosten. Door steeds modernere ontwerpen en constructies van verwarmingsinstallaties worden de warmtegeneratoren steeds gevoeliger voor hard en corrosief vulwater. Storingen liggen op de loer, met alle gevolgen van dien.

In Nederland wordt te weinig gedaan aan het vulwater in verwarmingsinstallaties, onder andere door gebrek aan kennis bij de eindgebruiker, vertelt Nick Liebrand, Country Manager bij Grünbeck Waterbehandeling BV. “Een verwarmingsinstallatie is als een black-box. Het vulwater is onzichtbaar; mensen weten er onvoldoende van. Terwijl ze wel de gevolgen van het harde en corrosieve water ondervinden. Wist u bijvoorbeeld dat het energieverbruik met 10% toeneemt bij 1 millimeter kalkafzetting op een warmtewisselaar?” Installateurs bieden vandaag de dag veelal aan op prijs, vertelt hij. “Zoutarm en onthard verwarmingswater is hierdoor vaak een ondergeschoven kindje, tenzij dit door de eindgebruiker wordt voorgeschreven. Wat dat betreft kunnen we een voorbeeld nemen aan Duitsland, waar de VDI-norm 2035 als standaard gehanteerd wordt voor de waterkwaliteit bij ingebruikname en onderhoud van verwarmingsinstallaties.” Het doel van de norm is om kalkaanslag en schade door corrosie te voorkomen, vertelt Liebrand. “Fabrikanten van verwarmingsinstallaties wijzen erop dat het vulwater aan de specificaties van VDI-norm 2035 voldoet. Zo niet, dan vervalt veelal de garantie.”

DEUTSCHE GRÜNDLICHKEIT Sinds december 2005 (wijziging van VDI-norm 2035 deel 1) moeten planner en installateur in Duitsland bij iedere installatie nagaan of de hardheid van de watervoorziening geschikt is voor het vullen van de verwarmingsinstallatie. Het resultaat van de controle dient schriftelijk aan de aannemer/beheerder te worden overlegd. “Met de inwerkingtreding van de VDI-norm 2035 deel 2 in 2009 is de beheerder verantwoordelijk geworden voor de kwaliteit van zijn verwarmingswater; hij dient deze kwaliteit ten minste eens per jaar te controleren.” Deze verplichting wordt gedeeld met de planner en installateur, die de beheerder moeten voorzien van een passend advies. VDI-richtlijn 2035 deel 2 omvat de registratie van onder andere de hoeveelheid aardalkalimetalen/de totale hardheid, de inhoud van installatie, het totale verwarmingsvermogen en de additieven voor waterbehandeling (soort en hoeveelheid). In Duitsland is de VDI-norm inmiddels standaard geworden. Iedereen houdt zich eraan, vertelt Liebrand. “Dat komt niet alleen door de hardheid van het water in Duitsland (tot wel 30°dH), maar ook doordat de norm staat voorgeschreven in alle garanties. Indien de beheerder bovengenoemde documenten na schade niet kan overleggen, mogen de verzekeraar en fabrikant van de defecte onderdelen namelijk een vergoeding weigeren.”

118 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Waterbehandeling

BESPARING OP ENERGIE EN ONDERHOUD In tegenstelling tot in Duitsland is in Nederland waterbehandeling nog altijd een keuze bij de aanschaf en het onderhoud van de installatie. “In Nederland ligt de waterhardheid tussen de 5,6 en 14°dH,” vertelt Liebrand. “Ons water is dus lang niet zo hard als in Duitsland, maar wel hard genoeg om actie te ondernemen. Want veel gebouwinstallaties kampen met problemen, die relatief eenvoudig opgelost kunnen worden. Door de samenstelling van het water dusdanig te veranderen dat kalk- en corrosievorming wordt voorkomen, wordt

niet alleen de levensduur van de installatie verlengd, maar kunnen gebruikers ook flink besparen op hun onderhoudskosten en energieverbruik.” Volgens hem moet de VDI-norm daarom worden toegevoegd aan certificeringslijsten, waaronder de BREAAM-criterialijst. Grünbeck levert vanuit haar moederbedrijf in Duitsland uitsluitend installaties en filters die ervoor zorgen dat de waterkwaliteit continu aan de VDInorm 2035 voldoet. ❚

Totaal vermogen Waterhardheid in °dH Waterhardheid in °dH Waterhardheid in °dH in KW bij <20l/kW kleinste boiler bij >20l/kW<50l/kW kleinste boiler bij >50l/kW kleinste boiler <50kW Geen eis of 11,2°dH 0,11°dH <16,8°dH >50kW<200kW 11,2°dH 8,4°dH 0,11°dH >200kw<600kW 8,4°dH 0,11°dH 0,11°dH >600kW 0,11°dH 0,11°dH 0,11°dH Deelstroomfilter GENO-VARIO 3000, ter reiniging van bestaande cv-systemen

DE TOEKOMST IN

Het GENO®-VARIO 3000 deelstroomﬁlter pakt roest, hardheid en zelfs opgelost ijzer aan. Hierdoor voorkomt het kalk en corrosie in het verwarmingssysteem.

Uw voordeel • Schade aan verwarmingssysteem wordt beperkt • Levenscyclus van verwarmingssysteem wordt verlengd • Kostenbesparing op energie en onderhoud • Kwaliteit volgens VDI-norm 2035

Meer informatie? Kijk op www.gruenbeck.nl Hier vindt u ook ons assortiment aan GENO-therm® producten. Laat gratis uw water door ons analyseren! GENO ® -VARIO 3000

04-1437_ANZ_GENO-VARIO_3000_197x130 · 06.15

DUURZAME WATERBEHANDELING!

Voorkom onderhoud en verhoog de betrouwbaarheid van uw HVAC-installatie

Grünbeck Waterbehandeling B.V. Zutphenstraat 65 | 7575 EJ Oldenzaal Telefon +31 541 820903 | Fax +31 541 820904 info@gruenbeck.nl | www.gruenbeck.nl

INSTALLATIE & BOUW | 119

THEMA | Waterbehandeling

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Thermoplus

Torckdael:

TWEELEDIG DUURZAAM Energieopwekking uit oppervlaktewater was er al, maar niet in combinatie met een warmtekoudeopslag: zie hier in een notendop de belangrijkste installatie-ingrediënten van Torckdael, een nieuw Wageningens wooncomplex voor senioren en hulpbehoevenden. Tot stand gekomen uit een samenwerking van drie partijen. Circa tweehonderd woningen telt het complex, waarvan de helft nu is opgeleverd: Torckdael oogt luxe weliswaar, maar daarvan zijn er wel meer. Aan het oog onttrokken echter huist een verwarmingsinstallatie die wordt aangedreven via een combinatie van een WKO- WKO- (warmte koude opslag) en EOW-systeem (energie uit oppervlaktewater). En dat is in Nederland uitzonderlijk, zegt Barry Scholten, business developer van ontwerper en bedenker IF-Technology uit Arnhem. “Het systeem, zoals dat hier voor Torckdael is geïnstalleerd, slaat twee vliegen in één klap. Doordat een deel van de energie uit oppervlaktewater direct kan worden gebruikt, is het rendement een kwart hoger dan wanneer alleen een warmtekoudeinstallatie zou leveren. Echt innovatief is de kwaliteitsverbetering van het oppervlaktewater. Want meer zuurstof en doorstroming betekenen een gezonder grachtenklimaat.”

120 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Waterbehandeling

KENNISVERTALING

NAVOLGING

Het gecombineerde systeem werkt op drie pompen. Ze werden ontwikkeld en geleverd door watertechnologieënleverancier Xylem Water Solutions uit Dordrecht. De twee bronpompen voor de WKO-installatie hebben speciaal ontwikkelde druk verhogende injectiekleppen, met als doel voorkomen van bodemwaterontgassing en dus vervuiling. Salesmanager Harold van Herreveld: “Een traject als dit is het resultaat van een lang voortraject. Onze taak als leverancier daarin is het vertalen van IF-Technology’s kennis en onderzoek naar producten die hun vindingen ook in de praktijk kunnen brengen. Er zit veel potentie in wat we hier hebben gemaakt. Wat het project Torckdael uniek maakt is dat het niet alleen duurzaam qua energiebesparing is; maar meer letterlijk nog, het spaart de natuur direct!

Torckdael staat nu bijna voor de afronding. De eerste honderd woningen zijn bewoond, fase 2 bevindt zich nu in het verkoopstadium. Van Herreveld van Xylem Water Solutions is optimistisch gestemd en verwacht toekomstige projecten. “Het zal je niet verbazen dat we ontwikkelingen als deze van harte toejuichen. Hier is een slag gemaakt met duurzame wateroplossingen. Eén die bovendien heel mooi aansluit bij onze ambitie; levering van duurzame totaaloplossingen voor water in gebouwen.” Ook Thermoplus’ De Gans en Scholten van IF-Technology zijn enthousiast. “Torckdael laat zien dat er meer te halen valt uit duurzaamheid. Het project verdient navolging.” ❚

GRATIS ENERGIE Partij nummer drie is boor- en installatiebedrijf Thermoplus uit het Gelderse ‘t Harde. Het in broninstallaties gespecialiseerde bedrijf maakte onder meer een geprefabriceerde technische ruimte diep onder het maaiveld. Hierin zit al de techniek verwerkt die nodig is voor behandeling van het grachtwater. Bedrijfsleider Ronald de Gans: “Installeren van een EOW-systeem is voor ons niet nieuw, dat deden we al eerder voor de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. De technische ruimte die we hebben gemaakt is echt maatwerk. Het blijft nog steeds bijzonder energie te kunnen benutten die daar gratis en voor niks aanwezig is.” Volgens De Gans is het systeem inmiddels beproefd genoeg. Het risico van te weinig rendement ligt bijvoorbeeld niet alleen bij de opdrachtgever. De Gans: “De klant is verzekerd van een opbrengstgarantie. Daaruit spreekt het vertrouwen dat we in de installatie hebben.”

Bouwinfo EIGENAAR De Woningstichting Wageningen

UITVOERING Berghege, Oss

INSTALLATIES OPPERVLAKTEWATERSYSTEEM Thermoplus, ‘t Harde

BRONPOMP EN OPPERVLAKTEWATERPOMP Lowara, merk van Xylem Water Solutions, Dordrecht

INSTALLATIEADVIES IF-Technology, Arnhem

af Ma sp a k En de raa ee k er g n gy rat vo o i s r Sc an !

Behaal nog hogere efficiëntie- en prestatieniveaus met de nieuw ontworpen Lowara e-serie in-line- en end-suctionpompen. De engineers van Xylem hebben de hydraulische efficiëntie van de e-serie opnieuw ontworpen en verbeterd, zodat deze met een Minimum Efficiency Index van maar liefst 0,6 de Europese ErP 2015-energienorm overtreft. Dankzij het geavanceerde ontwerp biedt de nieuwe e-serie verbeterde systeemprestaties, met een maximale capaciteit van 2200 m3/h en een opvoerhoogte tot 160 meter, terwijl de pompserie minder energie verbruikt, wat leidt tot lagere kosten gedurende de totale levensduur. De e-serie bestaat uit een breed assortiment en is geschikt voor diverse toepassingsgebieden, zoals voor HVAC-, drinkwater- en brandbeveiligingssystemen.

Ervaar hoe uw gebouwsysteem een nieuwe stap vooruit kan zetten. Tel 078 654 84 00 | sales.nl@xyleminc.com | www.xyleminc.com/nl Maak een afspraak voor de Xylem Energy Scan via XES@xyleminc.com

INSTALLATIE & BOUW | 121

VENLO | Océ

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeldmateriaal: Bam

Océ’s gebouw 3G:

GEWOON GOEDE DUURZAME INSTALLATIES Bam Techniek uit Veenendaal installeerde voor Océ’s 3G gebouwupgrade de werktuigbouwkundige installaties, bestaande uit onder meer een warmte-koudeopslag, warmtepompen, cv-ketels voor piekmomenten en een nieuwe klimaatinstallatie. Omdat de werkzaamheden van het bedrijf doorlopen, wordt het werk in fasen uitgevoerd.

122 | INSTALLATIE & BOUW

VENLO | Océ

kleine getallen, schaart Van Moorsel het werk qua omvang onder ‘gemiddeld’. “Het is maar net wat je groot noemt. Bam is een groot bedrijf, de werken die wij doorgaans uitvoeren zijn breed georiënteerd. Wel is het natuurlijk mooi dat je een bedrijf als Océ op je portfolio mag bijschrijven.”

DUURZAAMHEIDSGEHALTE

Het gebouw was verouderd en gedateerd, met installaties bovendien niet meer van deze tijd: zie hier in een notendop de redenen voor de grootschalige gebouwupgrade voor Océ in Venlo. En zoals vaker tegenwoordig: installaties komen erin, terwijl de bedrijfsproductie doordraait. Selwyn van Moorsel, projectmanager Bam Techniek uit Veenendaal. “Heel moeilijk is het werk niet, wel complex zijn de omstandigheden waarbij het dient te gebeuren. De helft van het gebouw blijft operationeel, dus werken we in de twee fasen links en rechts. Installaties omzetten gaat niet zomaar, daarvoor zul je de verschillende onderdelen op elkaar moeten afstemmen. Want bedrijfsprocessen zijn heilig.” Van Moorsel doelt op onder meer de integratie van de bestaande koelmachines in de nieuwe installaties. Daarna volgen achtereenvolgens inbedrijfstelling van de warmte-koude installatie, de warmtepompen en de piekketels.

INHOUD Bam voert het werk uit als hoofdaannemer werktuigbouwkundige werken. Dus rechtstreeks in opdracht van opdrachtgever Océ. Inhoudelijk betekent dit levering en installatie van koeling en verwarming (met dus warmtepompen, WKO en piekketels), een klimaatinstallatie met vier luchtbehandelingskasten plus klimaatplafond en een sprinklerinstallatie. Ruim 9.000 m2 telt het te installeren vloeroppervlak, waarvan driekwart toekomt aan kantoren. Ondanks deze toch geen

Bouwinfo ONTWERP Adviesbureau Volantis BOUWKUNDIGE UITVOERING BAM Eindhoven

INSTALLATIES WERKTUIGBOUWKUNDIG/SPRINKLER Bam Techniek, Veenendaal

ELEKTRA Cofely Zuid

Het duurzaamheidsgehalte noemt hij goed, veel voorkomend. Voor Bam Techniek blijken installaties als deze eerder standaard dan uitzondering. Van Moorsel: “Voor grote opdrachtgevers geldt het tegenwoordig bijna als verplichting om installaties duurzaam uit te voeren. Ook hier is dit het geval – WKO’s en warmtepompen worden elektrisch aangedreven, stoten daarom geen CO2 uit en leveren bovendien hoge rendementen. In die zin zijn ze duurzaam.” Bam, dat het werk startte rond augustus 2014, is inmiddels een eind op weg. Van Moorsel verwacht in september het werk te kunnen opleveren. “Laat ik het zo samenvatten: het is een werk voor een aansprekende opdrachtgever met werkzaamheden die goed op elkaar dienen te worden afgestemd. Met erin gewoon goede en duurzame installaties.” ❚

Projectinfo KLIMAATSIMULATIEKAMERS Hoogwaardige producten vragen om hoogwaardige testfaciliteiten. Zoals de klimaatkamer voor de te testen kopieermachines van Océ in Venlo. Weiss Technik Nederland uit Tiel maakte voor de technologieënonderneming een klimaatsimulatiekamer met zeer nauwkeurige instelmogelijkheden. Kopieermachines zijn ingenieuze apparaten die in elke klimatologische omstandigheid een goede print, kopie of scan moeten kunnen maken. Om die reden heeft Weiss Technik in samenwerking met Océ een klimaatsimulatiekamer ontworpen voor de meest uiteenlopende omstandigheden. Sales manager Frank Brouns: “Het bijzonderst aan deze kamer is de reproduceerbaarheid; de kamer is in te stellen op extremen van 15 tot 40°C, met een relatieve vochtigheid van 10 tot 80%. Dat maakt de kamer zeer flexibel.” De klimaatkamer van Océ is opgebouwd uit een geïsoleerde ruimte, met daarin de complete luchtbehandeling gecombineerd met een inblaaswand. De gewenste condities worden zeer nauwkeurig geregeld. Behalve de bereikbaarheid van lage dauwpunten tot -15°C, onderscheidt de kamer zich door zeer gelijkmatige luchtstroming en de capaciteit om de warmte- en vochtafgifte van de machines te beheersen. Brouns: “Met wereldwijd 1.500 werknemers is Weiss Technik marktleider in klimaatsimulatie. Wij hebben de expertise, die gestandaardiseerde installateurs ontberen.”

VENTILATOREN System Air

LUCHTBEHANDELINGSKASTEN Holland Heating

BETON INSTALLATIE Gebo

ADVIEZEN Adviesbureau Volantis START BOUW augustus 2014 KLIMAAT KAMER Weiss Technik OPLEVERING september 2015

INSTALLATIE & BOUW | 123

Wij simuleren de toekomst. Vandaag.

REAL TIME: 21 DAYS ELAPSED TIME OF SIMULATION: 10 YEARS

Als marktleider voor omgevingssimulatiesystemen, klimaat- en verwarmingstechnologie biedt WEISS TECHNIK het volledige scala van hoge kwaliteit, en in de praktijk bewezen, testtechnologie: van een printplaat tot een vliegtuig. Dit stelt u in staat om kwetsbaarheden vanaf het begin op te sporen en te elimineren, voor high-performance technologie, lange levensduur en ongeëvenaarde zekerheid. Vandaag en in de toekomst. Weiss Technik Nederland B.V. Newtonstraat 5 ¬ 4004 KD Tiel ¬ Nederland ¬ Telefoon +31 344670400 ¬ Info@weisstechnik.nl

WT-2015-0334_Weiss_Image-Anz_197x130_NL.indd 1

C2_A5_197x130_NL.indd 1

www.weisstechnik.nl

18.06.15 | KW 25 10:49

21/04/15 11:45

VENLO | Océ

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Holland Heating

KEUR AAN LUCHTBEHANDELINGSUNITS In Venlo wordt druk gewerkt aan de herinrichting van gebouw G van het Limburgse printtechnologieconcern Océ, dat sinds 2010 onderdeel uitmaakt van het Japanse Canon. In twee fases wordt het gebouw omgebouwd tot een testcentrum en een kantoorgedeelte. In opdracht van BAM Techniek engineert, produceert, levert en monteert Holland Heating verschillende luchtbehandelingsunits voor het gebouw, bestaande uit twee luchtbehandelingsunits voor het testcentrum en twee units voor de kantoren, evenals tien recirculatie-units voor de testruimtes. Bovendien is een aantal luchtbehandelingsunits voorzien voor de verbindingsbrug. “De recirculatie-units zijn allemaal tegen de plafonds gemonteerd en hebben een capaciteit van 6.000 m3/h per stuk. Hiermee wordt lucht direct uit de ruimte gehaald en weer ingebracht,” vertelt Arjan van Bladel, accountmanager van Holland Heating BV. “De luchtbehandelingsunits voor het testcentrum zijn uitgevoerd met een kruisstroomwisselaar, om contaminatie van de aanvoer- en retourlucht te voorkomen. In totaal filteren en verwarmen of koelen deze units 13.000 m3 lucht per uur.”

HOOG RENDEMENT Ten behoeve van het kantoorgedeelte zijn luchtbehandelingsunits opgesteld met een capaciteit van 24.000 m3/h, vertelt hij. “Deze units zijn voorzien van een hoog rendement warmtewiel, dat niet alleen voor warmteterugwin-

ning maar ook voor vochtrecuperatie tussen de luchtstromen zorgt.” Bijzonder aan dit project is dat de installaties in een bestaand gebouw, dus in een bestaande technische ruimte moesten worden ingepast, vertelt Van Bladel. “Vanwege de smalle toegang tot de technische ruimte, hebben we ervoor gekozen om de unitdelen met het warmtewiel en de kruisstroomwisselaar in het werk uit losse onderdelen op te bouwen. De overige unitdelen konden wel naar binnen en zijn in onze fabriek in Waalwijk gebouwd. Inmiddels zijn alle units geplaatst en door BAM Bouw en Techniek aangesloten.” Binnenkort komt Holland Heating terug om de laatste units in bedrijf te stellen.

OVER HOLLAND HEATING Holland Heating, fabrikant en leverancier van luchtbehandelingsunits, viert dit jaar zijn 60-jarig jubileum. Het bedrijf, dat in februari 1955 is opgericht, produceerde aanvankelijk alleen ventilatoren, maar maakte al snel de stap naar de productie van complete luchtbehandelingsunits voor toepassingen in onder andere kantoorgebouwen, ziekenhuizen, cruiseschepen en op boorplatforms. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 125

GEMEENTEHUIS CRANENDONCK

WEER ALS NIEUW Het gemeentehuis van Cranendonck heeft een grondige verbouwing ondergaan. Het gebouw is volledig gestript, waarbij het merendeel van de installaties nieuw is aangelegd. De gemeente stelde bovenop het budget een extra 700.000 euro beschikbaar voor de implementatie van duurzame maatregelen, waaronder een WKO-installatie, een regenwateropvangsysteem en LED-verlichting. Door de maatregelen gaat het gebouw van een energielabel G naar een label A. Het gemeentehuis in Cranendonck was sterk verouderd. De technische voorzieningen en de arbeidsomstandigheden voldeden niet meer aan de moderne eisen. Aanvankelijk was het idee om vervangende nieuwbouw te plegen, maar dat bleek financieel niet haalbaar. Er werd uiteindelijk besloten om een grondige renovatie door te voeren, waarbij het pand intern volledig werd gestript, maar het oorspronkelijke ontwerp in Bossche School van architect Jan de Jong in stand is gehouden. Zowel W-installateur CSB Installatietechniek als E-installateur Valkenaars elektrotechnisch installatieburo hebben het project in feite als een nieuwbouwproject kunnen beschouwen.

MONOBRON Het klimaat in het gemeentehuis wordt voortaan geregeld door een warmte-/ koudeopslag in combinatie met klimaatplafonds. â&#x20AC;&#x153;Er is gekozen voor een WKO-installaties met een open monobron,â&#x20AC;? vertelt Peter Stevens van CSB

126 | INSTALLATIE & BOUW

CRANENDONCK | Gemeentehuis

Projectinfo NOODSTROOMAGGREGAAT VOOR CALAMITEITENRUIMTE Bij het gemeentehuis van Cranendonck heeft Brinkmann & Niemeijer Motoren een noodstroomaggregaat (NSA) geïnstalleerd. Dit is gebeurd tijdens de renovatie van het gemeentehuis. De NSA wordt gebruikt om de calamiteitenruimte van de gemeente Cranendonck van elektriciteit te voorzien, als de netspanning wegvalt. Vanuit deze ruimte worden de hulpdiensten geleid en de communicatie van de gemeente gevoerd met publiek en media.

Buiten het gebouw zijn diverse kermis- en evenementenaansluitingen gemaakt.

Installatietechniek. “Er hoefde slechts één boring te worden verricht van 80 meter. De warmte- en koudebel bevinden zich boven elkaar en zijn aangesloten op een warmtepomp die het pand tegelijk kan verwarmen en koelen. Het is zelfs mogelijk om een vergelijkbare hoeveelheid warmte met koude uit te wisselen om zo ‘energieneutraal’ te zijn. De warmtepomp voedt de klimaatplafonds, die per ruimte instelbaar zijn.” CSB heeft een drietal luchtbehandelingskasten geplaatst, één voor alle kantoren met een capaciteit van 10.000 m3/h, één kast voor de raadzaal goed voor 7.000 m3/h en een luchtbehandelingskast met vergelijkbare capaciteit voor de publieksruimten. Stevens: “De luchtbehandelingskasten zijn alle drie voorzien van een warmtewiel om zowel warmte als vocht uit de retourlucht te halen. In de raadzaal zijn zogeheten inblaasnozzles toegepast, die zich thermisch bijstellen om tochtklachten te voorkomen.”

CAT6-NETWERK De gemeentelijke organisatie functioneert in het gerenoveerde gebouw volgens Het Nieuwe Werken. Eén van de veranderingen is het werken met flexplekken. “We hebben een netwerk met 400 data-aansluitingen Cat6 aangelegd,” licht Ronald Smeets van Valkenaars elektrotechnisch installatieburo toe. “Alle verlichting is uitgevoerd in LED en het gebouwbeheersysteem is uitgelegd op basis van een KNX-protocol. Door het hele gebouw hebben we een Bose-muziekinstallatie aangelegd als achtergrondmuziek en in de raadzaal is een videowall gerealiseerd.” Valkenaars heeft daarnaast een noodstroomaggregaat opgesteld op het dak, de bestaande blikseminstallatie vervangen, alsmede de toegangscontrole aangelegd. “Buiten het gebouw zijn diverse kermis- en evenementenaansluitingen gemaakt, zowel boven- als ondergronds in een putkast,” vult Smeets aan. “Ook is voorzien in een laadpaal voor elektrische auto’s.” De renovatie heeft ruim een jaar geduurd en was voor beide installateurs een prestigeproject in de achtertuin. Volgens Ronald Smeets was het vooral een kunst om alle installaties in de beperkte ruimtes te integreren. Peter Stevens vult aan: “Op de begane grond was slechts 20 centimeter boven het verlaagd plafond beschikbaar. Het was soms passen en meten.” ❚

De NSA heeft een vermogen van 80 kVA. De brandstoftank is groot genoeg om de installatie minimaal 24 uur op vol vermogen te laten draaien. Als de netspanning wegvalt, levert de NSA binnen 15 seconden stroom. Komt de netspanning weer terug, dan synchroniseert de NSA automatisch met het net, waardoor het terugschakelen naar netspanning zonder onderbreking plaatsvindt. Er was niet voldoende ruimte om de NSA in het gemeentehuis te plaatsen. Daarom is deze op het dak geplaatst. Dit bracht extra inspanningen met zich mee. Zo moest op het dak een stalen draagconstructie worden gemaakt om het gewicht goed over de bouwkundige constructie te verdelen. Daarnaast is de installatie omgeven door een geluiddempende omkasting. Hierdoor is het geluidsniveau beperkt tot 64 dB(A) op 7 meter afstand. De omkasting heeft vrijwel dezelfde kleur (RAL 9007) als de gevel van het gemeentehuis. Hierdoor valt de NSA ondanks de prominente positie nauwelijks op. Brinkmann & Niemeijer Motoren is specialist op het gebied van dieselmotoren en noodstroomaggregaten en kan deze volledig op klantspecificatie bouwen.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Cranendonck, Budel

INSTALLATIES SB Installatietechniek, Budel (W); C Valkenaars elektrotechnisch installatieburo, Budel (E); BR Controls; Brinckmann & Niemeijer Motoren, Ambrava BOUWPERIODE juli 2013 – juli 2014

INSTALLATIE & BOUW | 127

OCTALIX

MVCOMFORT

WORKING SUSTAINABILITY

EXPERTS IN DATACONTROL

ALWAYS MOVING FORWARD

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

De totaaloplossingen van Samsung klimaatbeheersing Warmtepompen - Lucht-lucht - Lucht-water - Water-lucht - Water-water - Lucht-lucht/water - Water-lucht/water

+ aansluiting op luchtbehandelingskasten

WTW ventilatie

MET B&N AGGREGATEN HEEFT U ALTIJD EEN BETROUWBARE NOODSTROOMOPLOSSING.

- Enthalpieventilatie, vocht en temperatuur - Zeer schone lucht door unieke F8 filters - Geen (elektrische) voorverwarming nodig

Airconditioning - Volledig assortiment binnendelen in diverse capaciteiten

Kijk op onze website voor meer informatie.

www.bnmotoren.nl

www.samsung-klimaat.nl bn_adv_95x130_5081(1).indd 1

05-06-15 21:04

CRANENDONCK | Gemeentehuis

MEET- EN REGELTECHNIEK DRAAGT BIJ TOT ENERGIEBESPARING Het gemeentehuis van Cranendonck is na een grondige renovatie aanzienlijk energiezuiniger geworden. Het energielabel is spectaculair verbeterd van G naar A. Met aanzienlijk lagere energiekosten tot gevolg. Dit is mede te danken aan de meet- en regeltechniek die is geleverd door BRControls. “Wij zijn er trots op, dat we een positieve bijdrage aan dit project hebben kunnen leveren,” zegt adviseur prestatieborging Ivo Verbücheln. Er is ruim zeven ton geïnvesteerd in duurzame maatregelen. De energiebesparende maatregelen moeten er toe bijdragen dat de exploitatielasten over een periode van veertig jaar 1,8 miljoen euro lager zijn dan in de oude situatie het geval was. Installaties vereisen natuurlijk meet- en regelsystemen voor de aansturing en monitoring. Deze zijn ontwikkeld, gebouwd en geleverd door BRControls. Het gaat om hardware, zoals regelkasten die BRControls zelf maakt. Daarnaast is er specifieke software nodig, die BRControls ook ontwikkelt. De meet- en regelsystemen zorgen dat de warmtepompen, ketels, klimaatplafonds en luchtbehandelingsinstallatie optimaal functioneren. Zonder goede aansturing is het immers niet mogelijk om de gewenste energiebesparing te realiseren. BRControls, opgericht in 1999, heeft hiervoor de juiste expertise. Het bedrijf biedt de realisatie van volledig web-based gebouwbeheersystemen. Kenmerken van de producten van BRControls zijn bediengemak, gegarandeerde lange levensduur en toepassing van de modernste apparatuur. Centraal staat het bereiken van de laagst mogelijke total cost of ownership (TCO). Goede prestaties, borging van efficiënt energiegebruik en productcontinuïteit voor perioden van 15 tot 25 jaar na oplevering zijn hierbij belangrijke aspecten. BRControls heeft haar hoofdvestiging in Zwolle en een nevenvestiging in ’s Hertogenbosch. Het bedrijf telt bijna 70 medewerkers. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 129

BLEISWIJK | Bakkerij Hoogvliet

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Van Galen Klimaattechniek

BOUW BAKKERIJ HOOGVLIET

VORDERT GESTAAG Op industrieterrein Prisma in Bleiswijk wordt druk gebouwd aan de nieuwe bakkerij van supermarktketen Hoogvliet. De bakkerij, met een BVO van 12.600 m2, maakt deel uit van een nieuw te bouwen distributiecentrum, waarvoor Hoogvliet ruim 13 hectare grond heeft aangekocht. Vanuit de bakkerij zullen in de toekomst 63 supermarkten van vers brood worden voorzien. De oplevering staat gepland voor medio oktober. Het project is eigenlijk op te delen in twee delen, namelijk een bakkerijgedeelte en een kantoorgedeelte, vertelt Siebe Lans, projectleider bij Van Galen Klimaattechniek, verantwoordelijk voor een groot deel van de werktuigbouwkundige installaties. “Inmiddels hebben we in het bakkerijgedeelte alle voedende leidingen aangebracht, waaronder verschillende persluchtleidingen en een uitgebreid netwerk van waterleidingen, met verschillende specifieke toepassingen. Ook de afvoeren ten behoeve van het regenwater en afvalwater zijn aangebracht. Inmiddels is er 3 kilometer waterleiding, 2,5 kilometer afvoerleiding en 1,5 kilometer persluchtleiding gelegd. Daarnaast hebben we het onthard water-, onthard ijswater-, onthard warmwater-, regulier water-, regulier warmwater- en bluswatersysteem voorzien, allemaal met hun specifieke materialen.” Om te voorkomen dat de materialen van deze leidingsystemen door elkaar raken, heeft Van Galen speciale karren gehuurd bij de Technische Unie, vertelt Lans. “In die karren zijn per leidingstelsel alle koppelingen en toebehoren opgeslagen, om verwarring bij de monteurs te voorkomen.”

WERKEN OP HOOGTE Een uitdaging in de bakkerij was dat veel leidingen op tien meter hoogte gemonteerd moesten worden, vertelt hij. “Alle werkzaamheden hiertoe zijn vanaf een hoogwerker uitgevoerd. De doorlooptijd was kort, omdat Hoogvliet zo snel mogelijk wilde starten met de bouw van de apparaten, waaronder ovens, gistmachines en koeltorens voor de broodproductie. Zodra Hoogvliet hiermee klaar is, sluiten onze monteurs de apparaten aan op het leidingnetwerk. ”

'Veel leidingen zijn op 10 meter hoogte gemonteerd met behulp van een hoogwerker' 130 | INSTALLATIE & BOUW

BLEISWIJK | Bakkerij Hoogvliet

Projectinfo MAATWERK EN SERVICE OP LOCATIE Elektro Internationaal in Woerden haalde in opdracht van Kromwijk Elektrotechniek alles uit kast om de elektrotechnische inrichting van de meerlaagse Bakkerij Hoogvliet tot een absoluut succes te maken.

Op dit moment is Van Galen Klimaattechniek druk bezig in het toekomstige kantoorgedeelte van Hoogvliet. “Hier monteren wij onder andere alle luchtkanalen, cv, hwa, riolering en sanitaire installaties,” vertelt Lans.

UITWERKING IN BIM Het gehele project wordt uitgewerkt in BIM. Een uitdaging volgens Lans, omdat niet alle nevenaannemers hierin participeren. “In de praktijk komt het dan ook regelmatig voor dat model en

werkelijkheid niet overeenkomen. Dit vraagt om goede afstemming op de bouw.” Bakkerij Hoogvliet is niet het eerste project dat Van Galen Klimaattechniek in BIM uitvoert. “Maar het project is absoluut een leerproject voor ons,” meent Lans. “In het verleden hebben we met name utiliteitsgebouwen en ziekenhuizen uitgewerkt in BIM. Een bakkerij is dan wel een vak apart. De ervaring die we hierbij opdoen, nemen we zeker mee richting de toekomst.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP ADVIEZEN INSTALLATIES ELEKTRA KOELTECHNIEK WERKTUIGBOUWKUNDIG PROCESTECHNIEK SPRINKLER LEVERANCIER LUCHTBEHANDELINGSKASTEN START BOUW OPLEVERING

Bakkerij Hoogvliet Casteo, bureau voor bouwkunde en architectuur, Amerongen VIAC, Houten

Kromwijk Elektro, Woerden, Elektro International HB Koeltechniek, Almelo Van Galen Klimaattechniek, Rotterdam; Ambrava Kaak, Terborg Van Dorp, Zoetermeer Altop International, 's-Heerenberg oktober 2014 eind 2015

Om te beginnen leverde de merkonafhankelijke specialist in paneelbouw en besturingstechniek twee hoofdverdelers in systeem Okken van Schneider Electric. “Echt maatwerk,” vertelt projectleider Dirk Blom. “Op de voedende kant op middenspanningsniveau was een noodstroomvoorziening aangebracht die niet in één keer het volle vermogen kon overnemen. Onze noodstroombesturingspecialist heeft een complete besturing opgezet om stapsgewijs te kunnen schakelen in de hoofdverdelers. En dat is vrij uniek op middenspanningsniveau.” Daarnaast leverde Elektro Internationaal staande en wand-onderverdelers in de systemen Prisma P, Prisma G en GK. “De Prisma GK-verdelers hebben overigens een extra hoge stofdichtheid, omdat deze in een deel van de fabriek staan waar ze in aanraking komen met bakkersmeel,” licht Blom toe. De hoofdverdelers zijn op locatie aangesloten door de servicemonteurs van Elektro Internationaal. “Kromwijk legde de volledige verantwoordelijkheid voor de kritische verdelers op die manier bij één vertrouwde partij. Daarvoor monteerden wij in de eigen werkplaats de aansluitstukken van de railkokersystemen, waarmee de verschillende onderverdelers op de hoofdverdelers werden aangesloten. Alles is in onderdelen naar de bakkerij in Bleiswijk vervoerd en daar door onze serviceafdeling op verschillende verdiepingen gebracht en ter plekke geassembleerd. Onze servicemonteurs hebben er ook nog de nodige uitbreidingen gemaakt.” Naast krachtbesturing realiseerde Elektro Internationaal een stuk lichtbesturing op basis van KNX-modules. De actoren werden geprogrammeerd, geadresseerd en in bedrijf gesteld door de Woerdense specialist in besturingstechnieken. “Elektro Internationaal heeft op dit project laten zien thuis te zijn in een breed scala aan elektrotechnische disciplines,” besluit Blom.

INSTALLATIE & BOUW | 131

T +31 (0)384 420 540 E info@ei-woerden.nl

Specialist in paneelbouw en besturingstechnieken

Betrouwbare en kwalitatief hoogwaardige tailor-made systemen voor een probleemloze electriciteitsvoorziening.      

Engineering Schakel- en Verdeelinrichtingen Noodstroom Besturingstechnieken Besturingspanelen Bedieningspanelen Service en Onderhoud

www.elektro-internationaal.nl

INSTALLATIE & BOUW VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT

Luchtbehandeling Geschikt voor elke branche Eenvoudige koppeling GBS Hygiënisch Stand-alone besturing incl. zoneregeling Hoog rendement Efficiënt 50 jaar ervaring

BEL VOOR

INFORMA EER TIE

0495 - 4 50095

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

We care for better air www.altop-international.nl

I&B stopper 95x130.indd 1

24-06-14 09:08

BLEISWIJK | Bakkerij Hoogvliet

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Kromwijk Elektro

Elektra volgens BIM-methodieken Elektrotechnisch installeren voor industriële processen is een vak apart. Zoals de momenteel aangelegde elektrische installaties voor het nieuwe onderkomen van Bakkerij Hoogvliet in het Zuid-Hollandse Bleiswijk. Kromwijk Elektro uit Woerden installeert de elektra geheel volgens BIM-methodieken. Iedere installateur weet: aanleggen van procesgebonden elektrotechnische installaties is totaal iets anders dan ‘gewone’ utiliteit. Elektrotechnisch installatiebedrijf Kromwijk Elektro is zo’n bedrijf dat van industriële utiliteitsbouw zijn specialiteit heeft gemaakt. Zoals het bedrijf dat nu momenteel ook doet voor het nieuwgebouwde complex van Bakkerij Hoogvliet in

Bleiswijk. Directeur Adriaan van der Neut: “We installeren inderdaad vaker voor industrieën – waaronder veel voor food, dat is echt een specialiteit –, dus inhoudelijk kent het werk weinig geheimen. Wel bijzonder is dat we de engineering hebben uitgewerkt geheel volgens BIM-methodieken. Althans bijzonder: dit is de eerste keer voor zo’n groot project.”

CANALIS RAILKOKER Kromwijk realiseert voor de bakkerij een verlichtings-, intercom-, toegangscontrole-, data-, beveiligings- en een aan de sprinkler gekoppelde brandmeld- en ontruimingsinstallatie. Een bijzonder item zijn de grote vermogens die getransporteerd worden via het Canalis-railkokersysteem. De kabelgoten hebben als voordeel dat ze klein zijn, bovendien flexibel voor in de toekomst. Ook mooi noemt Van der Neut de verlichting van zowel het kantoor- als productiegedeelte: uitgevoerd met LED-armaturen, dus zeer energiezuinig.

DRIEDIMENSIONAAL Kromwijk verkreeg de opdracht rechtstreeks van opdrachtgever Hoogvliet. Daarin viel het totale traject, dus vanaf het maken van de eerste schetsen tot aan driedimensionaal uitwerken, installeren en straks ook het onderhoud. Vooral het werken volgens BIM is Van der Neut goed bevallen. “Het grote voordeel ervan is dat iedereen met dezelfde stukken en tekeningen werkt en dat je in elkaars werk kunt aanpassen. Zodoende zit iedereen op dezelfde lijn, dus wordt de communicatie beter en gaan vergaderingen een stuk sneller. Het werk loopt hierdoor prima.” ❚

Projectinfo LBK’S BAKKERIJ HOOGVLIET: SPECIALISTENWERK Je hebt in de branche ‘dozenschuivers’ en bedrijven die hun luchtbehandelingskasten nog als vakwerk beschouwen. Tot die laatste categorie behoort Altop International. De klimaatproductenproducent uit ‘s-Heerenberg produceerde en leverde de luchtbehandelingskasten voor Bakkerij Hoogvliet in Bleijswijk. Luchtbehandelingskasten zijn er in vele soorten en maten. Speciale soorten worden vooral gebruikt in de food-industrie. Zoals bij de nieuwbouw van Bakkerij Hoogvliet in Bleijswijk. Klimaatproductenproducent Altop International leverde zes kasten, waarvan vijf voor het productieproces, uitgevoerd in RVS. Bedrijfsleider Carst Mulling: “Net als voor veel andere installatieonderdelen in de foodsector zijn de hygiënenormen voor luchtbehandelingskasten streng. Daarom hebben we de kasten voor bij het bakproces uitgevoerd in RVS – zoals dat hoort. En ze zijn natuurlijk energiezuinig.” De zesde kast die het bedrijf produceerde is voor het kantoorgedeelte. En ook die is niet standaard en uitgevoerd met zowel een warmtewiel ten behoeve van terugwinning als EC-ventilatoren. Mulling: “Wij zijn geen producent die links en rechts onderdelen aankoopt, om die vervolgen in elkaar te knopen tot massawerk. Wij willen klantgericht denken en zoeken telkens naar de juiste kast voor die of die klant. Dozen schuiven laten we liever aan anderen over.”

INSTALLATIE & BOUW | 133

TIEL | Distributiecentrum Igepa

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: Burgland Bouw

HOOGWAARDIGE INSTALLATIE VOOR DISTRIBUTIECENTRUM IGEPA Brandsen Installatietechniek heeft opdracht gekregen voor het leveren en monteren van de totale installatie ten behoeve van het distributiecentrum IGEPA Nederland op het bedrijventerrein Medel in Tiel. Het betreft een loods van ongeveer 18.000 m2 en een kantoorruimte van 3.000 m2. Als Brandsen Installatietechniek hebben wij onder meer de sanitaire-, verwarmings-, en luchtbehandelingsinstallatie geïnstalleerd, vertelt directeur Berto van Vliet. “Het sanitair betrof vooral de aanleg van hemelwater-, en vuilwaterafvoeren, brandslanghaspels en toiletgroepen. Bij de verwarming ging het om de verwarming van de kantoren, showroom en bedrijfshal. Daarnaast hebben we ook de luchtbehandeling van de kantoren met individuele koeling door middel van split-units, meet- en regeltechniek en de elektrotechnische installaties aangelegd.”

INSTALLATIE MET HOOG RENDEMENT Van Vliet: “Via de bouwkundige aannemer Burgland Bouw zijn we betrokken geraakt bij dit project, dat wij volgens het bestek hebben uitgevoerd. Wel hebben we meegedacht over de verwarming van de bedrijfshal. In eerste instantie waren direct gestookte heaters op gas voorzien, maar dat is aangepast naar indirect gestookte heaters (CV Water) van GEA-HAPPEL type Multimaxx HN 4, die qua rendement beter scoren dankzij de kwalitatieve warmtewisselaars.” De Multimaxx heeft een luchtdebiet van 5,870 m3/h en een verwarmings-/koelvermogen van respectievelijk van 66/32 kW. Er zijn in totaal 22 van deze heaters geplaatst, hoog tegen het plafond. Het

134 | INSTALLATIE & BOUW

verwarmen van de kantoren gebeurt door een conventionele CV-installatie met radiatoren. De twee CV-ketels zijn van het type Elco Rendamax R604, een condenserende staande gasketel met een rendement van 110.4%. De brander van de R600 moduleert traploos in een regelverhouding tot 1:7. Het nominale verwarmingsvermogen is bij 80/60 ºC achtereenvolgens 237 – 39.5 kW en bij 40/30 ºC 251.4 – 45.1 kW. Ook de vloerverwarming in de showroom wordt verwarmd met deze installatie. Voor de ventilatie in de kantoren zitten roosters in de gevel met een natuurlijke toevoer in combinatie met een mechanische afvoer. De meet- en regeltechniek is een geïntegreerd systeem van Webeasy voor het schakelen van de verlichting, zonwering, verwarming, luchtbehandeling en koeling. “Tenslotte hebben we ook de elektrotechnische installatie voor de kantoren aangelegd en de verlichting in de kantoren en bedrijfsruimte. Daar worden lichtlijnen toegepast met TL5-verlichting. Met dit project zijn we in totaal vier maanden bezig geweest,” aldus Van Vliet. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Igepa Tiel ARCHITECT Consort Architecten AANNEMER Burgland Bouw INSTALLATIE ADVISEURS HE Adviseurs W-INSTALLATEUR Toonen Installatiebedrijf E- EN W-INSTALLATEUR Brandsen Installatietechniek SPRINKLERINSTALLATIE Altebra Nederland KABEL GOTEN Trayco

TIEL | Distributiecentrum Igepa

Projectinfo 1 KILOMETER KABELGOOT BIJ IGEPA TIEL Op het bedrijventerrein Medel in Tiel heeft Trayco, producent en leverancier van kabeldraagsystemen, de kabelgoten geleverd voor het distributiecentrum met kantoor voor IGEPA. Naast het leveren van de materialen heeft Trayco ook advies gegeven ten aanzien van de toegepaste materialen. “Omdat er zware voedingskabels in het project werden gebruikt, is gekozen voor het Trayco-kabeldraagsysteem,” vertelt commercieel directeur Ferry van Herwijnen. “Deze kunnen ten opzichte van de concurrenten een hogere belasting aan, waardoor de dikke voedingskabels geen problemen opleverden. Daarbij zijn al onze kabeldraagsystemen getest volgens de internationale norm IEC 61537. Bovendien zijn onze systemen dusdanig ontworpen en gefabriceerd dat de installateur arbeid kan besparen in het verwerken van de kabelgoten, kabelladders en draadgoten.” Verder heeft Trayco geadviseerd om de kabeldraagsystemen, vanwege de zware kabels, met speciale 400 millimeter C-beugels te ondersteunen die tot 120 kilogram belast worden. Bij normale C-beugels is dit ongeveer 50 kilogram. Als voordeel van C-beugels noemt Van Herwijnen dat één zijde open blijft om zo gemakkelijk kabels te kunnen trekken. In totaal zijn er iets meer dan 1 kilometer aan kabeldraagsystemen aangelegd, variërend in breedte van 300 tot 600 millimeter. “Op plekken waar veel kabels bij elkaar komen, worden bredere kabelgoten toegepast,” licht Van Herwijnen toe. “Tenslotte zijn er ten behoeve van de kabeldozen meer dan 500 montageplaten geïnstalleerd.”

Specialist in Kabeldraagsystemen

Inschuifbaar systeem Extra sterk Accessoires clipsbaar Minder ondersteuning

= = = =

Geen koppelplaten Minder bevestiging Korte montage tijd Snelle installatie

Installatie snelheid en Montage eenvoud!

Kabelgoot

Ladderbaan

Montage

Draadgoot

Trayco B.V. Ohmweg 38, 2952BE Alblasserdam T: 078 - 681 1516 E: info@trayco.nl I: www.trayco.nl

Energiezuilen

INSTALLATIE & BOUW | 135

BEDRIJFSPRESENTATIE | Airview

Tekst en beeldmateriaal: Airview Luchtbehandeling BV

Airview Luchtbehandeling exclusief importeur van Clivet voor Nederland Airview Luchtbehandeling heeft het exclusief importeurschap van Clivet voor Nederland verworven. De volledige range van Clivet apparatuur zal per direct door Airview vertegenwoordigd worden. Ook de kennis en ervaring op het gebied van service & aftersales is, dankzij de overname van een deel van de serviceafdeling van het voormalig Clivet Nederland, gegarandeerd. Na ruim vijftien jaar met een eigen Nederlandse vestiging actief te zijn geweest, heeft Clivet besloten het importeurschap aan Airview over te dragen. “Dit om de positie op de Nederlandse markt verder uit te bouwen,” vertelt William Bosschaart, Algemeen Directeur van Airview Luchtbehandeling. “Airview is in 1999 opgericht als importeur van Airwell. Met de koudwatermachines en warmtepompen van Airwell zijn wij vooral sterk in de capaciteitsrange tot circa 300 kW. Clivet is juist ook sterk in de grotere machines en hierdoor vullen beide productranges elkaar zeer goed aan.” Clivet is een van de grootste fabrikanten van HVAC-apparatuur in Europa, vervolgt William Bosschaart. “Clivet heeft de volledige productie gecentraliseerd op één centrale locatie in de Italiaanse plaats Feltre, nabij Venetië. Hier is de oprichter van het bedrijf, Bruno Bellò in 1989 begonnen met de productie van warmtepompen en koudwatermachines. In 25 jaar is het De fabriek van Clivet in het Italiaanse Feltre.

136 | INSTALLATIE & BOUW

Clivet luchtbehandelingskast.

bedrijf gegroeid tot ruim 550 medewerkers in Italië en nog eens 300 wereldwijd. Deze niet geringe ontwikkeling en groei komt vooral door de filosofie van Clivet. Omdat Bruno Bellò een echte techneut is, heeft onderzoek en ontwikkeling altijd centraal gestaan binnen de

productontwikkeling van Clivet. Dit zorgt er ook vandaag de dag nog voor dat Clivet voorop loopt, in het op de markt brengen van nieuwe technieken.”

BEDRIJFSPRESENTATIE | Airview

watermachines en warmtepompen, vrije koeling en het 4-pijpssysteem voor gelijktijdig koelen én verwarmen.”

Clivet koudwatermachine.

Een ander belangrijk kenmerk van het merk Clivet betreft de breedte van de productrange, vertelt Joeri Giljam, Marketing Manager van Airview Luchtbehandeling. “Tot dusver is Clivet in Nederland vooral bekend van de warmtepompen en koudwatermachines. Clivet maakt echter nog veel meer. Zo bevat het productassortiment onder meer een uitgebreide range rooftopunits, warmteterugwinningsunits en luchtbehandelingskasten en een compleet assortiment van watergekoelde, industriële en close control airconditioners. De laatste toevoeging aan de range betreft de warmtepompen voor de woningbouw onder de naam Clivet Home. Clivet is nog steeds een familiebedrijf, waarbij Bruno Bellò de dagelijkse leiding inmiddels overgedragen heeft aan de tweede generatie. Hij is echter nog steeds betrokken bij de productontwikkeling, en staat dan ook aan het hoofd van de onderzoeksafdeling van deze

nieuwe divisie Clivet Home. Ook deze producten zullen in Nederland vertegenwoordigd worden door Airview.” Het denken in systemen en oplossingen is een ander belangrijk kenmerk van Clivet, vervolgt Joeri Giljam. “Diverse producten uit de productrange zijn geschikt voor specifieke toepassingen. Zo is de Zephir ventilatie-unit uitermate geschikt voor toepassing in scholen, vormen de Versatemp water/lucht warmtepompen de ideale oplossing voor airconditioning in onder meer winkelcentra en bieden de rooftopunits tal van mogelijkheden voor het conditioneren van grote ruimtes, zoals congrescentra en bioscopen. Buiten de specifieke producten en oplossingen, loopt Clivet ook voorop bij de ontwikkeling van nieuwe technologieën en op het gebied van energiezuinigheid en duurzaamheid. Dit komt onder meer naar voren in de toepassing van inverter technologie in de koud-

William Bosschaart vervolgt: “Voor Airview is het bieden van toegevoegde waarde belangrijk. Dit zowel in het voortraject bij de selectie van de geschikte apparatuur en oplossingen, maar juist ook op het gebied van service en aftersales. Moderne HVAC-apparatuur biedt steeds meer mogelijkheden, maar dit zorgt er daarnaast ook voor dat de apparatuur en de regeling ervan steeds complexer wordt. Om die reden beschikt Airview reeds sinds vele jaren over een eigen servicedienst. Met het nieuwe importeurschap is ook het serviceteam van het voormalig Clivet Nederland bij Airview in dienst getreden. Dit was voor ons erg belangrijk, zodat wij direct in staat zijn om ook voor de Clivet-producten het juiste niveau van service en ondersteuning te kunnen bieden.” Het importeurschap van Clivet zorgt voor nieuwe producten, systemen en technieken en dit vormt hiermee een completering van de productrange van Airview. Centraal binnen Airview staat het bieden van ontzorging en het vormen van een totaalleverancier voor de installateur. Met de productrange zoals wij die nu hebben, kunnen wij voor iedere situatie een geschikte oplossing verzorgen, waarbij wij voor alle producten uit de productrange ook het juiste niveau van service en aftersales kunnen verzorgen. Wij geloven erin dat we op deze wijze een geschikte partner voor de installateur kunnen zijn, zo besluit William Bosschaart. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 137

Dalkruid 54 5731 TN Mierlo T 0492 66 39 67 M 06 25 04 66 33 E bdebruijn@intecad.nl W www.intecad.nl

Uw partner voor integraal technisch advies in: Duurzaamheid Beveiliging Beheer en onderhoud

STErk in onTWErp En dirEcTiEvoEring ParTiciPaNT vaN EcoDEsk

WErkT saMEN MET WarMBouWEN

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.installatieenbouw.nl? Neem dan contact op met Roel de Bruijn: T +31 (0)495 450095 E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

Wie doet wat zijn servicepaginaâ&#x20AC;&#x2122;s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

INSTALLATIE & BOUW

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers aan de installatiebranche

Wat doet u eigenlijk? Voor â&#x201A;Ź 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel of mail Roel de Bruijn voor alle informatie over een vermelding in het vaktijdschrift Installatie & Bouw: T +31 (0) 495 450095 r.debruijn@louwersuitgevers.nl

WIE DOET WAT

AIRCONDITIONING

FOREHAND AIRVEK

Hongkongstraat 10 3047 BS ROTTERDAM T +31 (0)10 4376766 E info@airvek.nl W www.airvek.nl

Driemanssteeweg 174 3084 CB ROTTERDAM T +31 (0)10 2404121 E info@forehand.nl W www.forehand.nl

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T +31 (0)348 473434 F +31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

TONZON BV

Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T +31 (0)53 4332391 E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

KLIMAATBEHEERSING

BRANDBEVEILIGING Nemo Groep

NEMO GROEP HERTEK

Postbus 10209 6000 GE WEERT T +31 (0)495 584111 E info@hertek.nl W www.hertek.nl

Marconiweg 5 3442 AD WOERDEN T +31 (0)6 24668484 E info@nemogroep.nl W www.nemogroep.nl

VERKERK GROEP

Postbus 49 3330 ZWIJNDRECHT T +31 (0)78 6107850 E info@verkerk.com W www.verkerkgroep.nl

GEBOUWAUTOMATISERING

ALKLIMA BV

Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T +31 (0)78 6150000 E info@alklima.nl W www.alklima.nl

BIM SOFTWARE & CONSULTANCY

REDLINK BV STABIPLAN

Postbus 128 2410 AC Bodegraven T +31 (0)172 650265 E info@stabiplan.nl W www.stabiplan.nl

BOUWKUNDIGE BRANDPREVENTIE

FIREJOB

Havenweg 20c 5145 NJ WAALWIJK T +31 (0)416 561010 E info@firejob.nl W www.firejob.nl

BRANDBEVEILIGING

PNEUMAN B.V.

Postbus 47 1130 AA VOLENDAM T +31 (0)299 411350 F +31 (0)299 411360 E info@pneuman.nl W www.pneuman.nl

Nijverheidsweg 2 3751 LP BUNSCHOTEN T +31 (0)33 2980926 E info@redlink.nl W www.redlink.nl

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

BREEDVELD & SCHRODER Postbus 60121 1320 AC ALMERE T +31 (0)36 5350756 E info@breed.nl W www.breed.nl

HOMETEC ZUID Burg. Loefenstraat 19 6155 KA PUTH-SCHINNEN T +31 (0)46 4752585 E info@hometeczuid.nl W www.hometeczuid.nl

DATAKABEL

E-WORKS

Cobaltstraat 18 2718 RM ZOETERMEER T +31 (0)79 3631120 E info@e-works.nl W www.e-works.nl

140 | INSTALLATIE & BOUW

KREMER BV INSTALLATIETECHNIEK Postbus 101 7040 AC ‘S-HEERENBERG T +31 (0)314 662445 E info@kremer.nl W www.kremer.nl

BRCONTROLS PRODUCTS BC Telfordstraat 47 8013 RL ZWOLLE T +31 (0)38 4604240 F +31 (0)38 3556633 E info@brcontrols.com W www.brcontrols.com

AMBRAVA B.V. / SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING Postbus 4300 7320 AH APELDOORN T +31 (0)55 5277777 E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

GEBOUWBEHEERSYSTEEM

PROMTEG

Westerwerf 22a 1911 JA UITGEEST T +31 (0)88 6571200 E info@promteg.nl W www.promteg.nl

GRONDBORINGEN / WATERBEHANDELING

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Postbus 151 2394 ZH HAZERSWOUDE-RIJNDIJK T +31 (0)71 3417111 F +31 (0)71 3414192 E info@carrier.nl W www.carrier.nl

FLIERMAN TECHNIEK

Holterweg 112 7427 RB DEVENTER T +31 (0)570 510090 E info@fliermantechniek.nl W www.fliermantechniek.nl

ISOLATIETECHNIEKEN

ISOLATIEBEDRIJF W. VAN DEN HANENBERG BV Altenaweg 20C 5145 PC WAALWIJK T +31 (0)416 675380 E info@hanenberg.nl W www.hanenberg.nl

CIAT NEDERLAND

Annie M.G. Schmidtweg 229 1321 NA ALMERE T +31 (0)36 5332587 F +31 (0)36 5332597 E info@ciat.nl W www.ciat.nl

KLIMAATBALANS

Postbus 220 3440 AE WOERDEN T +31 (0)348 434934 E info@klimaatbalans.nl W www.klimaatbalans.nl

WIE DOET WAT

SANITAIR

MEETAPPARATUUR HOLLAND HEATING Zanddonkweg 7a 5144 NX WAALWIJK T +31 (0)416 685555 E info@hollandheating.nl W www.hollandheating.nl

cold& safe

DELABIE BENELUX

VELD KOELTECHNIEK Marchulzenweg 26 7141 BP GROENLO T +31 (0)544 461771 E info@veld.nl W www.veld.nl

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS

KUNSTSTOF LUCHTKANALEN MENERGA ENERGY-SYSTEMS Veerpolder 31a 2361 KX WARMOND T +31 (0)71 3012412 E info@menerga.nl W www.menerga.nl

ONTGASSING CV

PLIEGER B.V. Postbus 10 5300 AA ZALTBOMMEL T +31 (0)418 682682 E info@plieger.nl W www.plieger.nl

BRAGO LUCHTTECHNIEK De Amert 424 5462 GH VEGHEL T +31 (0)413 369000 F +31 (0)413 369300 E info@brago.nl W www.brago.nl

KOREX BENELUX BV Tjalk 13B 2411 NZ BODEGRAVEN T +31 (0)172 611719 F +31 (0)172 617927 E info@korexbenelux.com W www.korexbenelux.com

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV Postbus 59201 3008 PE ROTTERDAM T +31 (0)10 4878800 E info@vangalen.com W www.vangalen.com

Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 (0)76 5794191 E info@flir.com W www.flir.nl

Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T +32 (0)25 201676 E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

LEIDINGSYSTEMEN

REGELTECHNIEK

TECHNISCH ADVIESBUREAU

GALJEMA BV Elektronicaweg 2 2628 XG DELFT T +31 (0)15 8889800 E galjema@galjema.nl W www.galjema.nl

DYKA STEENWIJK BV Robatherm Platinastraat 63 8211 AR LELYSTAD T +31 (0)320 281166 F +31 (0)320 281234 E raimond.taal@robatherm.nl W www.robatherm.nl

Produktieweg 7 8331 LJ STEENWIJK T +31 (0)521 534911 F +31 (0)521 534371 E info@dyka.com W www.dyka.nl

BETTINK REGELTECHNIEK Jacob Catsstraat 48 3771 GL BARNEVELD T +31 (0)342 701064 E info@bettinkregeltechniek.nl W www.bettinkregeltechniek.nl

LIFTSYSTEMEN

HALMOS B.V. Wassenaarseweg 30 2596 CJ DEN HAAG T +31 (0)70 3468300 E info@halmos.nl W www.halmos.nl

KOUDETECHNIEK M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

y o u

MITSUBISHI ELEVATOR EUROPE De nieuwe generatie koudetechniek.

HAMAPO BV De Waterman 6 5215 MX ‘S-HERTOGENBOSCH T +31 (0)73 6565747 E info@hamapo.nl W www.hamapo.nl

VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK Spoorstraat 14 4001 CN TIEL T +31 (0)344 634884 E info@vankempen-tiel.nl W www.vankempen-tiel.nl

Postbus 235 3900 AE VEENENDAAL T +31 (0)318 586 586 E info@mitsubishi-liften.nl W www.mitsubishi-liften.nl

LUCHTFILTRATIE

IFB FILTERTECHNIEK BV Van Leeuwenhoekweg 3 3225 LX HELLEVOETSLUIS T +31 (0)181 311187 E info@ifb-filtertechniek.nl W www.ifb-filtertechniek.nl

DIGICONTROL BENELUX B.V. Watermanstraat 29a 7324 AJ APELDOORN T +31 (0)55 3680530 E info@digicontrolbenelux.com W www.digicontrolbenelux.com

ROOKGASAFVOERSYSTEMEN

COX GEELEN Emmastraat 92 6245 HZ EIJSDEN T + 31 (0)43 4099500 E sales@coxgeelen.nl W www.coxgeelen.nl

TECHNISCH HANDELSBUREAU RENSA BV Postbus 84 6940 BB DIDAM T +31 (0)316 296485 E info@rensa.nl W www.rensa.nl

TECHNIPLAN ADVISEURS B.V. Postbus 8280 3009 AG ROTTERDAM T +31 (0)10 4562311 E info@techniplan.nl W www.techniplan.nl

INSTALLATIE & BOUW | 141

WIE DOET WAT

TECHNISCH INSTALLATEUR

VERLICHTING THERMONOORD B.V. ACO

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T +31 (0)475 568117 E info@homij.nl W www.homij.nl

Edisonstraat 36 7006 RD DOETINCHEM T +31 (0)314 368301 E info@aco.nl W www.aco.nl

Tolh没sleane 7 8401 GA GORREDIJK T +31 (0)513 469999 F +31 (0)513 469981 E info@thermonoord.nl W www.thermonoord.nl

TOEGANGSCONTROLE

ETALOID VERLICHTINGSTECHNIEK Postbus 241 2130 AE HOOFDDORP T

+31 (0)23 5616226

E info@etaloid.nl W www.etaloid.nl

AVEDKO BV Specialisten in Installatietechniek

I-COMMIT

Postbus 74 3300 AB DORDRECHT T +31 (0)78 6333444 E info@avedko.nl W www.avedko.nl

Edelweisstraat 5 5241 AH ROSMALEN T +31 (0)73 5231410 E info@i-commit.nl W www.i-commit.nl

DE SLEUTELSPECIALIST Heliumweg 14 3812 RE AMERSFOORT T +31 (0)33 4220722 E willemlam@sleutelspecialist.com W www.sleutelspecialist.com

VENTILATIE

WOLFS VERLICHTING BV Postbus 1155 6460 BD KERKRADE T

+31 (0)45 5410900

E info@wolfs.nl W www.wolfs.nl

BRINKMANN & NIEMEYER MOTOREN BV

KUIJPERS Postbus 121 5700 AC HELMOND T +31 (0)492 578600 E info@kuijpers.nl W www.kuijpers.nl

Techval bv

Technische installaties

TECHVAL Hoolstraat 4a 5391 KM NULAND T +31 (0)73 5321197 E info@techval.nl W www.techval.nl

Postbus 50 7390 AB TWELLO T +31 (0)571 276900 E info@bnmotoren.nl W www.bnmotoren.nl

ACHTERBERG LUCHTTECHNIEK Amerikastraat 8 5171 PL KAATSHEUVEL T +31 (0)416 280199 E info@altmontage.nl W www.altmontage.nl

Veldzigt 42 3454 PW DE MEERN T

+31 (0)30 6622050

+31 (0)30 6621841

E info@grbverlichting.nl

BUVA Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT T +31 (0)180 697500 E info@buva.nl W www.buva.nl

GRB VERLICHTING

W www.grbverlichting.nl

ALDES BENELUX BV

VLOERWARMING

Veem 3 6909 DZ BABBERICH T +31 (0)316 243222 E info@aldesbenelux.com W www.aldes.nl

MONTAGE GARANT Ambachtsweg 40-42 5731 AG MIERLO

UNICA BODEGRAVEN BV Postbus 83 2410 AB BODEGRAVEN T +31 (0)172 644144 E info@unica.nl W www.unica.nl

JACOSOL NEDERLAND BV

Postbus 104 6710 BC EDE T +31 (0)318 669315 E info@nl.abb.com W www.abb.com

142 | INSTALLATIE & BOUW

+31 (0)88 7780050

+31 (0)88 7780020

Westrak 210 1771 SV WIERINGERWERF T +31 (0)22 7604747 E info@jacosol.nl W www.jacosol.nl

BLT LUCHTTECHNIEK

E info@montage-garant.nl

Neerloopweg 53 4814 RS BREDA T +31 (0)76 5427637 E info@bltluchttechniek.nl W ww.btlluchttechniek.nl

W www.montage-garant.nl

TECHNISCHE UNIE

POST LUCHTKANALEN BV

Postbus 900 1180 AX AMSTELVEEN T +31 (0)20 5450345 E info@technischeunie.com W www.technischeunie.com

Huisbergenweg 8 5249 JR ROSMALEN T +31 (0)73 6487030 E info@postluchtkanalen.nl W www.postluchtkanalen.nl

TECHNISCHE PRODUCTEN

ABB

ZONWERING

ZISCO BENELUX VOF Marsstraat 32 4105 JL CULEMBORG T

+31 (0) 345 511511

E info@ziscobenelux.eu W www.ziscobenelux.eu

ERVAAR HET GEMAK VAN ONZE APP

Razendsnel zoeken en bestellen Met de nieuwe app van Technische Unie heeft u alle informatie altijd en overal bij de hand. Omdat de productinformatie in de app offline beschikbaar is, krijgt u de zoekresultaten razendsnel in beeld. Wanneer u verbinding maakt met internet, wordt alles geactualiseerd én gesynchroniseerd, zodat u direct kunt bestellen. Met handige barcodescanner Wist u dat de app beschikt over een eigen barcodescanner? Door te scannen komen prijsen productinformatie in beeld en kan het betreffende product direct naar het winkelmandje worden verplaatst. Download de app vandaag nog en profiteer van alle voordelen.

Geschikt voor iPhone, iPad en Android