Installatie & Bouw NL 03 2016 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 3

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NU MMER 3 2016

OPTIMAAL BINNENKLIMAAT IN GERENOVEERD POLITIEBUREAU ENSCHEDE | GEEF LEGIONELLA GEEN KANS! | NIEUWBOUW SCHMIDT ZEEVIS IS ‘NEUSJE VAN DE ZALM’ | ‘NIJMEGEN IS CO2-NEUTRALE BIOSCOOP RIJKER’

BIM LIVE met Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de graďŹ sche artikelinformatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten. Ontdek het op www.stabiplan.nl/bimlive

Leading in MEP design

Gold Partner

Past aan iedere wand De THISION L

THISION L vertegenwoordigt de condenserende gaswand-competentie van ELCO: met zes vermogens van 50 kW tot 145 kW kan bijna altijd aan de vereisten van meergezinswoningen en commerciële objecten worden voldaan. Tot en met een gecombineerd vermogen van 1.140 kW in cascade, met optimale energiebesparing, maximale ﬂexibiliteit en minimale uitstoot van schadelijke stoffen. Voorgemonteerde montagesets voor het hydraulisch systeem, die voor bijna elke bouwkundige situatie geschikt zijn, vergemakkelijken de planning en installatie. • • • • •

dubbele helix RVS warmtewisselaar constant hoog rendement complete cascade-oplossingen geïntegreerde cascaderegelaar ook in tapwater-uitvoering (16,3 ltr. 50° tot 47,5 ltr. 50°)

Meer informatie over de THISION L: gebruik uw smartphone en QR-reader of bezoek onze microsite: Lijnopstelling, wandhangend

ELCO Heating Solutions Elco B.V. Hamstraat 76 6465 AG Kerkrade T +31 (0)45 75 186 00 F +31 (0)45 56 699 35 Website: www.elco.net

Lijnopstelling, vrijstaand

Ruggelings, vrijstaand

www.thision-l.com

ErP The strong combination of technology and trust Systemair is fabrikant en leverancier van energiezuinige ventilatoren & accessoires, luchtverdelingsproducten & brandbeveiliging, compacte WTW-units en standaard & op-maat-gemaakte luchtbehandelingsunits. Systemair is een bedrijf dat zich continu ontwikkelt. Kernwaarden daarbij zijn kwaliteit, beschikbaarheid en leverbetrouwbaarheid. Kennis en ervaring delen wij met de branche om vanuit gezamenlijk vertrouwen tot de juiste productkeuze en optimale toepassingen te komen. Zeker nu Systemair en Holland Heating samen één bedrijf vormen, bieden we u hoogwaardige, betrouwbare oplossingen voor de utiliteit, gezondheidszorg, industrie, marine & offshore, scholen en parkeergarages. Zo garanderen we betrouwbaarheid en bedrijfs-zekerheid onder alle omstandigheden. Het meest complete én meest flexibele assortiment in ventilatie en klimaatbeheersing is vanaf nu verkrijgbaar bij één bedrijf: Systemair.

Harderwijk · Tel: 0341 - 439 100 Waalwijk · Tel: 0416 - 685 555 Systemair B.V. · info@systemair.nl · www.systemair.nl

UITGAVE

Voorwoord

3 ‘Schoon drinkwater is lang niet zo vanzelfsprekend als wij denken’

Kraanwater is het belangrijkste en best bewaakte voedingsmiddel van Nederland. Hoewel drinkwaterbedrijven verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit ervan, hebben ook gebouweigenaren en installateurs hier grote invloed op. Dat weten de specialisten die in onze special Water en Waterbehandeling aan bod komen, als geen ander. Zij hebben verschillende producten en initiatieven ontwikkeld om de kwaliteit van ons drinkwater te garanderen. Zoals koperen zilverionisatie, waarbij niet alleen de in het water aanwezige bacteriën worden gedood, maar ook de reproductie van deze bacteriën wordt verstoord én biofilm wordt afgebroken. Of het gebruik van stromingsgeoptimaliseerde T-stukken, waarbij het water in de ringleiding via een directe aansluiting aan de strang of verdeelleiding wordt ververst. In deze editie van Installatie & Bouw leest u er alles over. Verder hebben we weer een aantal mooie projecten voor u verzameld. Zoals het nieuwe Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel, dat met een totale omvang van zo’n 40.150 vierkante meter het grootste hotel is op Schiphol Central Business District (CBD). Het hotel, met 433 kamers en 23 vergader- en evenementenruimtes, onderscheidt zich door zijn bijzondere architectuur, innovatieve voorzieningen en een energieverbruik dat tien procent lager ligt dan de wettelijke EPC-norm. Het lage energieverbruik wordt bereikt door een combinatie van energiezuinige maatregelen, zoals een warmte- en koudeopslagsysteem op 160 meter diepte, lage temperatuurverwarming, warmteterugwinning en installaties met een hoog rendement door de toepassing van warmtepompen en toerengeregelde ventilatoren en pompen. Ook zeer de moeite waard is het artikel over de nieuwe bioscoop van CineMec in Nijmegen, dat volledig CO2-neutraal functioneert. Om te besparen op stookkosten is het complex half ondergronds gebouwd. Overal in het pand is LED-verlichting geïnstalleerd en een warmtepompinstallatie voorziet in de verwarming en koeling van het gebouw. Iedere zaal heeft bovendien zijn eigen, op maat geëngineerde luchtbehandelingskast gekregen. Zeer energiezuinig zijn ook het gerenoveerde binnenzwembad De Wetterstins in Burgum, het nieuwe Courtyard by Marriott hotel in Amsterdam en de nieuwbouw van Schmidt Zeevis in Rotterdam, waarvan u in deze uitgave ook alle ins en outs kunt vinden. Ik wens u weer veel leesplezier!

Lieke van Zuilekom-Bousema

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift & website over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 3 • nummer 3 • 2016 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE Lieke van Zuilekom

REDACTIETEAM

Chris Elbers, Sjoerd Meuleman, Patricia van der Beek en Lieke van Zuilekom

BLADMANAGER

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTPRIJS

Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW Buiten Nederland: € 99,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 95

ADRESWIJZIGINGEN

Amsterdam Hilton Hotel Schiphol.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Meppel Astellas Pharma Europe B.V... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Southampton Lidl. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Amsterdam Koningshof. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Amsterdam Courtyard by Marriott Hotel.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Leiden Hooigracht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Persconferentie Caleffi Hydronic Solutions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Enschede Politiebureau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

THEMA WATER EN WATERBEHANDELING Wat gebeurt er met de reststromen uit onze waterzuiveringen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Efficiënter verwarmen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 ‘Installateurs warm maken voor waterbehandeling’.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Schoon koeltorenwater dankzij koperen zilverionen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Ook drinkwater heeft een houdbaarheidsdatum.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Geef legionella geen kans!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 RVS-afwatering: specialistenwerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 ‘Goed legionellabeheer is specialistenwerk’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION

Rotterdam Schmidt Zeevis.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Kraanschip de Sleipnir. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Den Haag Siemens.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Zandvoort Nieuw Unicum.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Kort nieuws.. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

THEMA SOFTWARE ‘Wie zich nu niet voorbereidt op BIM, mist straks de boot’.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

E studio@louwersuitgevers.nl

Betrokken bouwers bundelen hun krachten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

DRUKWERK

‘Optimale ondersteuning voor de dagelijkse praktijk’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

‘Een energetische, superzuinige woning met behoud van de authentieke uitstraling’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Inhoud

118

126

Deventer Stadhuiskwartier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Amsterdam Stibbe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Willemstad, Curaçao Hospital Nobo Otrobanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Productpresentatie Lineoplus Restore Cleaner. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Amsterdam Van Gogh Museum.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Productpresentatie Siedle Basic en de Siedle afleverbox.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Productpresentatie Loketintercomsystemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

THEMA TECHNISCHE GROOTHANDEL ‘Een optimale klantbeleving staat bij ons centraal’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 ‘Aanvullende diensten nemen bedrijfsbureau veel werk uit handen’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 De meest innovatieve groothandel van het land.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Detacheren en Uitzenden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

Amsterdam NH Collection Barbizon Palace. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Amstelveen Campus Uilenstede. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Nijmegen CineMec.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Burgum De Wetterstins. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. I N S TA L L AT I E E N B O U W. N L

N U M M E R 3 2 016

THEMA LIFTEN EN ROLTRAPPEN Fietsenliften: Gemak én veiligheid dient de mens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Mobiele app maakt het mogelijk om sloten en liften op afstand te bedienen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Lobeco Fire Experience.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Amsterdam Noorderparkbad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 OPTIMAAL BINNENKLIMAAT IN GERENOVEERD POLITIEBUREAU ENSCHEDE | GEEF LEGIONELLA GEEN KANS! | NIEUWBOUW SCHMIDT ZEEVIS IS ‘NEUSJE VAN DE ZALM’ | ‘NIJMEGEN IS CO2-NEUTRALE BIOSCOOP RIJKER’

Coverbeeld: Noorderparkbad, Amsterdam Beeld: Rob Kater

Dronten Centrum voor Beroepsonderwijs.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Herwijnen Rijksmonument.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Wie doet Wat.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

INSTALLATIE & BOUW | 7

AMSTERDAM | Hilton hotel Schiphol

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Unica Installatietechniek BV

HILTON AMSTERDAM AIRPORT SCHIPHOL HOTEL

BOUWKUNDIG ÉN INSTALLATIETECHNISCH EEN EYECATCHER Met een totale omvang van zo’n 40.150 vierkante meter is het nieuwe Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel het grootste hotel op Schiphol Central Business District (CBD). Het hotel, met 433 kamers en 23 vergader- en evenementenruimtes, onderscheidt zich door zijn bijzondere architectuur, innovatieve voorzieningen en een energieverbruik dat tien procent lager ligt dan de wettelijke EPC-norm. Daarnaast is het hotel als één van de eerste grote projecten in Nederland ontworpen in een BIM-omgeving. Het lage energieverbruik wordt bereikt door een combinatie van energiezuinige maatregelen, zoals een warmte- en koudeopslagsysteem op 160 meter diepte, lage temperatuurverwarming, warmteterugwinning en installaties met een hoog rendement door de toepassing van warmtepompen en toerengeregelde

ventilatoren en pompen. “Daarnaast is in het gebouw op zeer grote schaal energiezuinige LED-verlichting toegepast”, vertelt Klaas Breukelman, directeur van Unica Projecten West, verantwoordelijk voor alle werktuigbouwkundige-, sanitaire-, elektrotechnische-, data-, (brand)beveiligings- en ontruimingsinstallaties

in het hotel. “Wanneer je het hotel betreedt, springt het 42 meter hoge atrium met glazen dak direct in het oog. Aan dit dak is LED-verlichting gemonteerd die in verschillende lichtscenes en -kleuren geregeld kan worden, voor een bijzondere sfeer.”

RIJDENDE TREIN Breukelman is sinds oktober 2014 bij het project betrokken, ter vervanging van een collega die in de ziektewet terechtkwam. “Opeens werd ik geconfronteerd met een project, dat ik tot dan toe alleen als directielid had gevolgd”, vertelt hij. “Ik ben als projectdirecteur op de bouwtrein gesprongen, terwijl die al op volle snelheid reed en heb alle zeilen moeten bijzetten, om in die trein te geraken en het

De installatie in de kelder komt in de gerealiseerde fase perfect overeen met het getekende BIM-model. Zelfs de kleinste detailleringen – de manometer en thermometer – zijn gelijk.

8 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Hilton hotel Schiphol

project tot een goed einde te brengen. Mede dankzij mijn bijzonder gemotiveerde team zijn wij hier goed in geslaagd.” Het Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel betrof een leuk én bijzonder project, vertelt hij. “Ik passeer het hotel nog regelmatig, wanneer ik over de A4 vanuit Den Haag naar Amsterdam rijd. En dan voel ik me best even trots.” Breukelman heeft zijn strepen in de bouw – met meer dan 45 jaar ervaring – inmiddels ruimschoots verdiend. “De afgelopen jaren heb ik gezien en ervaren hoe de techniek een steeds prominentere rol is gaan spelen in projecten. Zo ook in het Hilton hotel, waar we een keur aan bijzondere technieken hebben toegepast, evenals een geavanceerd gebouwbeheersysteem. Zo worden bijvoorbeeld op basis van het bezettingsschema van het hotel installaties automatisch in- en uitgeschakeld, zodat nergens onnodig energie wordt gebruikt.” Alle voorzieningen hieromtrent, evenals de overige installatiewerkzaamheden, moesten in een korte bouwtijd worden gerealiseerd, vertelt hij. “Daarbij werden we met de nodige uitdagingen geconfronteerd. De ruwbouw liep voorspoedig, de afbouwfase daarentegen heeft wat meer hoofdbrekens gekost. De volledige inrichting van het hotel werd namelijk van buitenaf ingebracht. Deze inrichting, waaronder het meubilair, de bars en de voorzieningen ›

Projectinfo DUURZAAM LUCHTKANALENSYSTEEM VOOR HILTON SCHIPHOL Als preferred supplier van Unica Installatietechniek BV hebben de Schilt bedrijven het complete luchtkanalensysteem voor het nieuwe Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel geleverd en gemonteerd, inclusief alle TROX-componenten. De keuze voor de Schilt bedrijven is niet verwonderlijk, aldus commercieel marketing manager Leo ’t Jong. “Want sinds 1985 zijn wij de enige voorraadhouder voor TROX in Nederland. Door deze unieke positie nemen wij onze opdrachtgever alle logistieke werkzaamheden uit handen. Wij zorgen voor een juiste en tijdige aanvoer op de bouwplaats.” De werkmaatschappij Schilt Luchtkanalen BV heeft in totaal circa 12.000 m² rechthoekig kanaalwerk en circa 9.000 m¹ rond kanaalwerk geleverd en gemonteerd, vertelt hij, terwijl de werkmaatschappij Schilt Luchttechniek BV ruim 1.300 brand- en regelkleppen, 45 naverwarmers, 970 VAV/ COV-regelaars en ruim 2.200 roosters heeft geleverd. “Ons kanalensysteem voldoet aan de Luka C-certificeringscriteria. Hiermee hebben wij een belangrijke bijdrage geleverd aan de duurzaamheidsambitie van het Hilton hotel.” Het project is één van de eerste grote projecten in Nederland dat volgens de BIM-methodiek is uitgewerkt, vertelt ’t Jong. “En dat zorgde voor de nodige uitdagingen, evenals de korte doorlooptijd van het project. We hebben flink moeten doorpakken om de gestelde opleverdatum te halen.” Schilt staan al veertig jaar voor topkwaliteit in klimaattechniek. Kijk voor meer informatie op www.schilt-meerkerk.nl

INSTALLATIE & BOUW | 9

CIAT L Y S U S T A I N A B

voor al uw duurzame oplossingen CIAT is een internationaal bedrijf met een lange geschiedenis; reeds sinds 80 jaar is CIAT totaalleverancier van klimaatapparatuur. CIAT heeft zichzelf sindsdien gevestigd als Europese leider op het gebied van airconditioning, luchtbehandeling, koeling, warmte-uitwisseling en verwarming door middel van duurzame energie. De CIAT Groep ontwikkelt en produceert producten en totaaloplossingen voor o.a. kantoren, hotels, gezondheidszorg, winkels en industrie. De oplossingen die door CIAT worden ontwikkeld en geproduceerd, kenmerken zich door een hoge energie-efficiëntie, uitstekende kwaliteit van het binnenklimaat en comfort voor de gebruikers.

L I V E

Neemt u gerust contact met ons op voor het volledige programma en een passend advies.

LBK/WTW

L I V E

Watergekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1400 kW

Ventilatorconvectoren

P U R E L Y

L I V E

W E L L

Luchtgekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1350 kW

CIAT Nederland B.V. • Annie M.G. Schmidtweg 229 • 1321 NA Almere Tel. 036 - 533 25 87 • Fax 036 - 533 25 97 • info@ciat.nl • www.ciat.nl

www.ciat.com

AMSTERDAM | Hilton hotel Schiphol

voor de hotelkamers, moesten tijdens de afbouwfase door onze monteurs worden aangesloten. Dit vroeg om een goede afstemming en coördinatie.”

UITWERKING IN BIM In de voorbereidingsfase van het project heeft Unica de engineering vanuit het Technisch Ontwerp volgens de BIM-werkmethodiek uitgewerkt in Autodesk Revit MEP, vertelt Breukelman. En dat was bepaald geen sinecure. “In 2012 stond BIM nog in de kinderschoenen. Het heeft dan ook best wat voeten in de aarde gehad, om een passend BIM-model te maken. Uiteindelijk hebben we het ontwerp uitgewerkt tot LOD 500-niveau, dus tot en met de onderhouden beheerfase, die wij vanuit onze vestiging Amsterdam vanaf 2016 voor onze rekening mogen nemen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Schiphol Hotel Property Company B.V. (onderdeel van Schiphol Real Estate)

Projectinfo ‘NOODSTROOMAGGREGAAT HOUDT KRITIEKE INSTALLATIES IN BEDRIJF’ Om ervoor te zorgen dat de brandmeldinstallaties, noodverlichting, liftinstallaties en UPS-en in het nieuwe Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel bij stroomuitval in bedrijf blijven, heeft Koninklijke Kemper en Van Twist Diesel BV een 1.000 kVA noodstroominstallatie inclusief bedieningspaneel ontworpen, geëngineerd, geleverd en geïnstalleerd. Daarnaast is het bedrijf verantwoordelijk voor het onderhoud van de installatie. “De noodstroominstallatie is in de kelder van het hotel voorzien, waar beperkte mogelijkheden waren voor de ventilatiehuishouding”, vertelt Jaap van Strien, accountmanager bij Kemper en Van Twist Diesel BV. “Om toch voldoende frisse lucht in de ruimte te krijgen, hebben we verschillende geforceerde ventilatieconcepten voorgesteld. Na gunning hebben we de voorzieningen hiertoe geleverd en gemonteerd.” Om geluidshinder voor de hotelgasten te voorkomen, is het noodstroomaggregaat geplaatst op een zwevende vloer, vertelt hij, die de trillingen bij activatie opvangt. “Wij hebben de trillingsdempers hiervoor geleverd. Bovendien hebben we het uitlaatsysteem op een trillingsarme wijze gemonteerd.”

ARCHITECT Mecanoo architecten

INSTALLATIEADVISEUR

Naast de noodstroomaggregaat is een brandstoftank van 3.000 liter geplaatst, die de kritieke installaties ten minste twaalf uur in bedrijf kan houden. Voor meer informatie, www.kvt.nl

Deerns Nederland B.V.

BOUWFYSISCH- & BRANDVEILIGHEIDSADVISEUR DGMR

UITVOERING

JUST-IN-TIME LEVERING BOUWMATERIALEN

Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling B.V.

INSTALLATIES Unica Installatietechniek BV (W, E, Security en ICT), ETB Cas Sombroek, J.C. Kersbergen,

LUCHTKANALENSYSTEEM de Schilt bedrijven

Tijdens de bouw van het nieuwe Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel is veelvuldig gebruikgemaakt van het bouwmaterieel van Rixax Verhuur. In opdracht van Heddes Bouw & Ontwikkeling en Unica Installatietechniek BV heeft het Almeerse verhuurbedrijf onder andere rolsteigers, hoogwerkers, rijplaten en boormachines geleverd en een aantal speciaalsteigers opgebouwd, voor de verschillende werkzaamheden in en aan het gebouw.

VENTILATORCONVECTOREN CIAT Nederland BV

NOODSTROOMAGGREGAAT Koninklijke Kemper en Van Twist Diesel BV

STEKERBARE INSTALLATIES Isolectra

REGELTECHNIEK Hermans

“De materialen zijn steeds just-in-time op de bouw aangeleverd”, vertelt Mark van Meer, directeur van Rixax Verhuur. “En dat zorgde soms voor de nodige uitdagingen. Onder andere tijdens de afwerkfase, toen we rolsteigers op de verdiepingen hebben opgebouwd voor de installateurs en schilders. Het interne vervoer door gangen en liften én de opbouw op locatie moesten zeer zorgvuldig gebeuren om beschadigingen in het gebouw te voorkomen.” Voor het inhuizen van het meubilair zijn bovendien met spoed rijplaten voor alle verdiepingen geleverd, om beschadigingen aan de vloer te voorkomen.

BOUWMATERIEEL Rixax Verhuur

OVERIG: Hellebrekers Technieken, Hermans Elektra en Haitjema Grondboorbedrijf

De bouw van het Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel is niet het eerste project dat Rixax Verhuur op Schiphol uitvoert. Als Known Supplier Schiphol is het bedrijf als eerste en enige bedrijf in Nederland gerechtigd om achter de douane materialen te leveren, vertelt Van Meer. “Een status waar wij zeer trots op zijn.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

100% STEKERBAAR Isolectra is dé specialist op het gebied van stekerbare installaties en helpt de elektrotechnisch installateur op een veilige, efficiënte en eenvoudige wijze te installeren.

Engineering & Support

Kwaliteit

Innovatief

Kennisdeling

Bij Isolectra maken we het u graag

100% Stekerbaar

gemakkelijk. Daarom ontwikkelen en

Industriële Automatisering

leveren wij innovatieve technische producten, die het leven overzichtelijker en eenvoudiger maken. Dat doen wij op verschillende gebieden:

Aanwezigheidsdetectie KNX Gebouwbesturing Zichtbare Veiligheid

Meer informatie? Neem gerust contact met ons op.

Bekijk onze vernieuwd e website!

AMSTERDAM | Hilton hotel Schiphol

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Isolectra

100% STEKERBARE INSTALLATIE VOOR HILTON SCHIPHOL Bij de bouw van het nieuwe Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel heeft Isolectra haar 100% Stekerbaar Installeren concept volledig kunnen inzetten, met als doel een zeer korte bouwtijd mogelijk te maken en faalkosten op de bouw tot een minimum te beperken. “De bouw van het Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel betrof een omvangrijk en complex project, dat in relatief korte tijd gerealiseerd moest worden”, vertelt Frans van Loon, accountmanager bij Isolectra. “Om dit mogelijk te maken, werkten veel partijen samen op de bouw. Een effectieve en efficiënte werkwijze is dan gewenst. Daarin hebben wij kunnen voorzien met ons beproefde 100% Stekerbaar Installeren concept.”

MINIMALE FAALKOSTEN Om doorlooptijden te verkorten en faalkosten tot een minimum te beperken, engineerde en leverde Isolectra een elektrische installatie voor

de verlichting en de wandcontactdozen in het hotel. Deze konden hierdoor snel en efficiënt plug-and-play door de monteurs geïnstalleerd worden, vertelt hij. “Voor de 433 hotelkamers hebben we een centrale stekerbare box met Wieland aansluitingen ontwikkeld. In deze box zitten alle gewenste functionaliteiten voor de kamer. Ook hebben we voor iedere kamer een groepenkast met Wieland componenten geëngineerd, in samenwerking met Hager.” Voor de gangen heeft Isolectra een volledig geprefabriceerd stekerbaar vlakbandsysteem ontwikkeld en ook in de algemene ruimtes zijn innovatieve Wieland producten van het bedrijf toegepast.

GST18® Verdeelboxen – Wieland.

3x50A, 10mm2 Vlakkabel – Wieland.

EFFICIËNTE WERKWIJZE “Vrijwel alle installaties voor de hotelkamers in het Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel zijn identiek”, vertelt Van Loon. “We hebben dan ook één kamer volledig stekerbaar geëngineerd en de installatie vervolgens in meervoud geproduceerd. Alle installatiecomponenten zijn door ons voorzien van een code en zijn per kamer gekit. Elektrotechnische groothandel Technische Unie heeft op basis van just-in-time en just-in-place leveringen de logistiek op de bouwplaats verzorgd.” Voor een optimale communicatie tussen installateur Unica, Technische Unie en alle andere betrokkenen, heeft de technisch-commerciële binnendienst van Isolectra een stuk projectbegeleiding voor haar rekening genomen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 13

AMSTERDAM | Hilton hotel Schiphol

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: CIAT Nederland BV

ECO-VENTILATORCONVECTOREN VOOR NIEUWE HILTON-HOTEL OP SCHIPHOL Het nieuwe Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel is een ware eyecatcher geworden. Het hotel op Schiphol Centrum, dat zijn oude naamgenoot vervangt, valt op door zijn sterke, originele vormen, grote, diagonale raampartijen en een harmonieus kleurenschema, dat zich ook binnen voortzet. Bij binnenkomst springt direct het 42 meter hoge atrium in het oog, dat zicht biedt op een deel van de 433 kamers. Daarnaast biedt het hotel onderdak aan 23 vergaderzalen, een restaurant en bar, een executive lounge, een spa- en fitnesscentrum en een ondergrondse parkeergarage met 138 parkeerplaatsen. Een overdekte promenade verbindt het hotel met de terminal van de internationale luchthaven. Bij de ontwikkeling van het hotel speelden de installaties een belangrijke rol. Want de tevredenheid van een hotelgast hangt af van drie factoren: een goed bed, een goede douche en een aangename kamer-

temperatuur. Om hieraan te voldoen, werd Unica Installatietechniek BV gecontracteerd, die de koeling van de hotelkamers, vergaderruimtes en overige ruimtes uitbesteedde aan CIAT Nederland BV. “Om in een optimale koeling te voorzien, is gekozen voor de installatie van onze recent vernieuwde ventilatorconvectoren”, vertelt Hans de Bruin, vertegenwoordiger namens CIAT Nederland BV. “Deze ventilatorconvectoren zijn uitgerust met een kunststof schoepenwiel, slakkenhuis en lekbak en een energiezuinige motor met een vergroot batterijoppervlak. Het geluidsniveau is flink verlaagd. Bovendien voldoen de units aan ons ECO-concept, dat aan de basis ligt van al onze nieuwe producten.” Het ECO-concept houdt in dat 85 tot 95 procent van de fancoilunits recyclebaar is, vertelt hij. “Bij de productie gebruiken we twintig procent minder grondstoffen, terwijl de stevigheid van de units gelijk blijft. Aan het eind van de levensduur zijn de units eenvoudig te demonteren en te scheiden. De warmtewisselaars zijn zodanig geoptimaliseerd, met dunnere pijpjes en kleinere lamellenafstanden, dat op hetzelfde oppervlak vijftien procent meer rendement uit de batterij gehaald kan worden.”

SNELLE EN SOEPELE VERWERKING OP DE BOUW Alle Major Line ventilatieconvectoren voor de hotelkamers zijn bij CIAT Nederland BV voorzien van speciale snelkoppelingen en snoeren, zodat de monteurs van Unica Installatietechniek BV

14 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Hilton hotel Schiphol

de units snel konden monteren en aansluiten. “Bovendien hebben we alle units gestickerd op ruimtenummer, voor een snelle en soepele verwerking op de bouw”, vertelt De Bruin. “Alle units zijn boven de entreedeuren van de hotelkamers weggewerkt. Via aanzuigroosters wordt de lucht in de hotelkamers aangezogen, waarna deze door de unit wordt gekoeld en verwarmd. Een toevoerrooster blaast de geconditioneerde lucht vervolgens terug in de ruimte.” In de vergaderruimtes is gekozen voor Coadis Line cassetteunits met een direct uitblaasrooster en Comfort Line units die middels kanaalaansluitingen direct boven het plafond zijn gemonteerd.

Aan het ontwerp van het Hilton Amsterdam Airport Schiphol hotel lag een strenge geluidseis ten grondslag. “Eén van de redenen van Unica Installatietechniek BV om voor onze fancoilunits te kiezen”, aldus De Bruin. “Bij de oplevering van het hotel heeft adviesbureau Deerns uitgebreide geluidstesten gedaan en een geluidsrapport opgesteld, waaruit blijkt dat onze units ruim binnen de gestelde geluidsnormen blijven.”

UITWERKING IN BIM Het nieuwe hotel is volledig ontwikkeld in BIM. De constructeur, aannemer Ballast Nedam en installateur Unica Installatietechniek BV hebben hierin

actief samengewerkt, om fouten en faalkosten op de bouw te voorkomen en om de uitvoering naar het hoogste niveau te tillen. Voor een optimale inpassing van de ventilatorconvectoren heeft Unica Installatietechniek BV gebruikgemaakt van de Revit-modellen op de CIAT website. Door de uitwerking in LOD 500 (Level Of Detail) kan de informatie uit het BIM-model in de toekomst worden ingezet voor een efficiënt beheer en onderhoud van het hotel. “Onze ventilatorconvectoren zijn in principe onderhoudsvrij, op het luchtfilter na”, aldus De Bruin. “Dit luchtfilter kan eenvoudig bij CIAT in Almere worden besteld en door de technische dienst van het hotel worden vervangen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 15

COMPLEET IN LUCHTTECHNISCHE OPLOSSINGEN

Luchtkanalen Luchttechniek

Een combinatie waar u op kunt bouwen Totaalpakket op maat • Compleet programma voor luchtbehandelingsinstallaties • Innovatieve en technisch hoogwaardige producten • Luchtkanalensystemen en bijbehorende componenten • TROX® en Rokan afhaaldepot: Vandaag voor 14.00 uur besteld, morgen in huis!* • Unieke retournamegarantie voor de standaard TROX®-componenten* • Logistiek maatwerk

CENTRAAL IN NEDERLAND Energieweg 29 | Postbus 3 | 4230 BA Meerkerk Telefoon (0183) 35 25 44 | info@schilt-meerkerk.nl

201 5

19 20

* Informeer naar de voorwaarden

2017 20 18 16 20

WWW.SCHILT-MEERKERK.NL

Van Van goede goede lucht... lucht... ...ga je ...ga je leven! leven! ALTIJD IN BEDRIJF MET ONZE NOODSTROOMOPLOSSINGEN

Zonder stroom staat ons dagelijks leven stil. Koninklijke Kemper en Van Twist levert en onderhoud al meer dan 80 jaar betrouwbare totaaloplossingen voor uw noodstroom behoefte. Wij ontwerpen, bouwen en installeren volledige noodstroomvoorzieningen inclusief de besturing ervan. Ook de brandstoftanks plaatsen we voor u. Met ons brandstoffiltratiesysteem houden wij uw brandstof in topconditie, een innovatie die de betrouwbaarheid van de installatie nog verder verhoogt.

Air Tech Systems Systems levert levert een een Air Tech Air Tech Systems levert een totaalpakket van totaalpakket van producten producten totaalpakket en dienstenom omvan deproducten en diensten uude complete en diensten omvoor u dede complete complete zorg zorg voor de perfecte klimaatperfecte zorg voorklimaatbeheersing de perfecte klimaatbeheersing uit handen te uit handen te uit nemen. beheersing handen te nemen. nemen. Air Tech Systems is dan ook AirTech TechSystems Systems is dan ook Air dan ook graag úw partner isvoor de uitgraag úw partner voor de graag úwvan partner voor de uitvoering al uw utiliteits– voering van uitvoering vanalal uw utiliteits– projecten. utiliteitsprojecten. projecten.

Luchtkanalen & - - Luchtkanalen & componenten - Luchtkanalen & componenten componenten - Luchtbehandelingskasten - Luchtbehandelingskasten Luchtbehandelingskasten - - Montage & projectmanage-- Montage Montage && projectmanagement ment projectmanagement - Snel & flexibel -- Kwaliteit Snel & flexibel & flexibel

Kijk voor meer informatie op Kijk voor voormeer meerinformatie informatieopop Kijk www.airtechsystems.nl of bel www.airtechsystems.nl of www.airtechsystems.nl ofbelbel 033 - 469 17 86. 033 469 17 86. 033 - 469 17 86.

Koninklijke Kemper en Van Twist Keerweer 62, 3316 KA Dordrecht 078 - 632 66 00 | info@kvt.nl

MEER WETEN? WWW.KVT.NL

www.airtechsystems.nl www.airtechsystems.nl I-en-B adv nov 2014 v2.indd 1 I-en-B adv nov 2014 v2.indd 1

20-11-14 17:53 20-11-14 17:53

MEPPEL | Astellas Pharma Europe B.V.

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Unica

LUCHTBEHANDELINGSINSTALLATIE ASTELLAS IN SLECHTS ZES DAGEN VERVANGEN Het binnenklimaat van een farmaceutisch bedrijf luistert nauw. Een te hoge of te lage luchtvochtigheid of binnentemperatuur kan het productieproces van geneesmiddelen ernstig verstoren. Een ongewenste situatie. Aan de nieuwe luchtbehandelingsunits voor Astellas Pharma Europe B.V. in Meppel, die voorzien in de ventilatie, verwarming, koeling, bevochting en ontvochtiging van de productie- en weegruimtes, werden dan ook extreem hoge eisen gesteld. Aan Unica – sinds drie jaar HVAC-huisinstallateur van Astellas – de taak om hierin te voorzien.

18 | INSTALLATIE & BOUW

De bestaande luchtbehandelingsunits in Meppel moesten worden vervangen, omdat ze niet (langer) aan de eisen voldeden, vertelt Bart Junte, projectleider bij Unica. “Eind 2014 zijn wij benaderd om mee te denken over een alternatief. Samen met het projectteam, waarin ook Astellas en leverancier Systemair B.V. vertegenwoordigd waren,

MEPPEL | Astellas Pharma Europe B.V.

hebben wij een bestek samengesteld waarin alle technische eisen zijn verwerkt.” Vervolgens is een basisontwerp gemaakt, dat heeft gediend voor de budgettering en verdere voorbereiding, vertelt Junte. “In plaats van de oude standalone units hebben wij een installatie ontworpen met aparte voorzieningen voor luchtverwarming, luchtkoeling, bevochtiging en ontvochtiging. Aan de installatie is bovendien een regelsysteem gekoppeld, die 24 uur per dag, zeven dagen per week de luchtkwaliteit, temperaturen en eventuele afwijkingen in de productieruimten monitort.” Begin oktober kreeg Unica de opdracht gegund, met het nadrukkelijke verzoek om de werkzaamheden in het kerstreces uit te voeren, om de overlast en verstoring van het productieproces van Astellas zoveel mogelijk te beperken. Hierna startte een zeer intensieve voorbereidings- en productietijd. “In slechts zes dagen tijd moesten wij niet alleen de oude installatie demonteren en afvoeren, maar ook de nieuwe installatie inhijsen, assembleren en in bedrijf stellen, inclusief alle regeltechniek.

Zodat de productie na de kerst direct weer opgestart kon worden. Een vereiste in dit project. We hebben tijd noch moeite gespaard om dit mogelijk te maken.” Nadat op vrijdagmiddag het kerstreces startte, zijn de monteurs van Unica direct gestart met het ontkoppelen en afvoeren van het oude systeem. Na het weekend kon de nieuwe installatie worden ingehesen. “Echter omdat we die dag – en de dag erna kampten met windkracht 6, moesten we het inhijsen uitstellen”, vertelt Junte. “Dit trok een flinke wissel op onze planning. We hebben keihard moeten werken en extra lange dagen moeten maken, om de gestelde deadline te halen. Maar uiteindelijk zijn we hier goed in geslaagd. De installatie is op 30 december in bedrijf genomen, waarna op 31 december de fijne afstelling volgde. Donderdagmiddag kregen we het goede bericht van de projectmanager van Astellas, dat de installatie perfect functioneerde en de gewenste luchthoeveelheden, luchtdrukken en temperaturen werden gehaald.” ❚

Projectinfo PASSEN EN METEN IN TECHNISCHE RUIMTE ASTELLAS De productieruimtes en weegkamer van Astellas Pharma Europe B.V. in Meppel zijn uitgevoerd als cleanroomomgeving. Alle ruimtes staan op overdruk, om te voorkomen dat – wanneer ergens een deur opent – vervuiling van buiten de ruimtes kan besmetten. Een buitenluchtaanzuigunit van 25.000 m³/h regelt de drukhiërarchie in de ruimtes. Voor de klimatisering wordt de unit ondersteund door twee recirculatieunits van 28.000 m³/h voor de productieruimtes en een recirculatieunit van 35.000 m³/h voor de weegkamer. “Voor het gezamenlijk engineeren, produceren en leveren van de units zijn wij op zoek gegaan naar een betrouwbare partij die ontwerpen uitvoeringstechnisch aan de hoge kwaliteitseisen van Astellas kon voldoen”, vertelt Bart Junte, projectleider bij Unica, de HVAC-huisinstallateur van Astellas. “Die partij vonden we in Systemair B.V., waarmee we in het verleden al vaker opdrachten hebben uitgevoerd. Vanaf het allereerste ontwerp hebben we S ystemair B.V. bij het project betrokken, om optimaal invulling te kunnen geven aan de technische eisen.” De installatie was zeer complex, vertelt Eef van der Velden, accountmanager bij Systemair B.V.. “Vanwege de hoge technische eisen, hebben we de unit zo hygiënisch mogelijk uitgelegd. En ook de filters zijn van een zeer hoog niveau.” Maar dat was niet de enige uitdaging, vertelt hij. “De beschikbare ruimte om de installatie in te passen, was beperkt. We hebben de technische ruimte dan ook verschillende malen bezocht, om er zeker van te zijn dat de installatie zou passen. Voor levering hebben we de luchtbehandelingsunits uitvoerig getest op luchthoeveelheid en luchtdichtheid, waarna ze zijn gedemonteerd en in delen op het project zijn aangeleverd. Hier hebben we de units opnieuw geassembleerd. Na een technische controle van alle afdichtingen zijn de units grondig gereinigd, waarna ze in bedrijf zijn gesteld.”

INSTALLATIE & BOUW | 19

SOUTHAMPTON | Lidl

Bouw nieuw distributiecentrum voor Lidl in Southampton heeft heel wat voeten in de aarde

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Van Thiel Optimaal

‘Andere regels, andere materialen, maar dezelfde inzet’ Hoewel er slechts een smalle zee ligt tussen Nederland en Engeland is er, wat bouwen betreft, een wereld van verschil. Dat kunnen de Nederlandse bouwpartijen die betrokken zijn bij de nieuwbouw van het distributiecentrum voor Lidl in Southampton beamen. Het Design & Construct project – een gebouw van 40.000 m² op een kavel van 120.000 m² – omvat circa 5.000 m² kantoorruimte, evenals 1.000 m² aan technische ruimtes. Die omvang is nodig omdat in ongeveer een derde van het distributiecentrum koelen vriescellen komen.

20 | INSTALLATIE & BOUW

In september wordt het distributiecentrum opgeleverd. De afbouwwerkzaamheden zijn dan ook in volle gang, vertelt Hans de Gier, projectmanager bij technisch dienstverlener Leertouwer, verantwoordelijk voor alle elektrotechnische installaties in dit project. “Inmiddels zijn we gestart met de afbouw van het kantoorgedeelte op de eerste verdieping, waar alle installatieonderdelen achter een systeemplafond en in wandgoten worden weggewerkt. De komende weken zullen we hier nog de verlichting en alle schakelmateriaal afmonteren, waarna we onze werkzaamheden voortzetten in de distributiehal.” Omdat er behoorlijke verschillen zitten tussen de Engelse en Nederlandse regelgeving, heeft Leertouwer wat meer tijd gestoken in de engineeringsfase. “Zo hebben we in dit project te maken met middenspanning, wat voor ons geen dagelijks werk is. Daarnaast worden in Engeland deels andere materialen gebruikt, zoals draadgoten in plaats van kabelgoten en moeten alle wandcontactdozen schakelbaar zijn. Voedingskabels in het pand zijn alleen toegestaan met een stalen

SOUTHAMPTON | Lidl

ommanteling en de veertig (onder)verdelers zijn totaal anders van opzet dan in Nederland. De kabelberekeningen voeren we uit met een Engels rekenprogramma. Niet lastig, maar je moet het wel even doorhebben.”

TECHNISCHE VERDIEPING Om te voldoen aan de BREEAM ‘Very Good’ certificeringscriteria heeft Leertouwer alle verlichting – zowel binnen als buiten – uitgevoerd in LED. Eigen ingebouwde bewegingsmelders zorgen ervoor dat nergens in het pand onnodig verlichting brandt, vertelt De Gier. “Daarnaast hebben we een 2.000 kVA noodstroomaggregaat in het gebouw geïnstalleerd, die voorziet in de totale noodstroomvoorziening van het distributiecentrum. De noodstroomaggregaat is, net zoals de transformatoren, de laagspanningsverdeler én de installaties van de W-installateur, ingehesen op de eerste verdiepingsvloer van het distributiecentrum, dat volledig als technische verdieping is ingericht.”

FIJNE AFSTELLING Verwarming en koeling in de kantoren wordt geregeld middels een VRF-installatie, geëngineerd, geleverd en gemonteerd door Van Thiel Optimaal. “In het logistieke gedeelte hebben we vloerverwarmingsvelden voorzien”, vertelt directeur Mark Louwerensen. “De vloerverwarming is gekoppeld aan een ketelopstelling in de technische ruimte, bestaande uit acht ketels in cascade-opstelling, die slechts beperkt benut worden. In dit project

Bouwinfo OPDRACHTGEVER

wordt namelijk actief warmte uitgewisseld. De restwarmte van de koelen vriescellen wordt optimaal ingezet ten behoeve van het gebouw.” Richting de oplevering moet Van Thiel Optimaal – verantwoordelijk voor de W-installaties inclusief bijbehorende regeltechniek en alle loodgieterswerk – de klimaatinstallaties en technische ruimtes nog verder afwerken, gevolgd door de inbedrijfsstelling en fijne afstelling (commissioning) van de installaties. “De fijne afstelling heeft in Engeland wat meer om het lijf dan in Nederland, vandaar dat we hier voldoende tijd voor uittrekken”, aldus Louwerensen.

Zowel voor Van Thiel Optimaal als voor Leertouwer is dit het eerste project in Engeland. Beide installateurs hebben ervoor gekozen zoveel mogelijk met eigen mensen te werken. “We moeten dus niet alleen steeds met onze installaties, maar ook met ons personeel het water over”, vertelt Louwerensen. “Dat vraagt de nodige zorg en aandacht.” De Gier: “Gaandeweg het project zijn we steeds vertrouwder geworden met het reilen en zeilen in Engeland. Hierdoor loopt het geheel nu soepel. Tussen alle bouwpartners vindt veel overleg plaats en er is sprake van een prima coördinatie. Daar plukt Lidl straks de vruchten van.” ❚

Projectinfo

Lidl UK GmbH

ARCHITECT Calford Seaden

CONSTRUCTEUR Peters en van Leeuwen BV

HOOFDAANNEMER

Bouwbedrijf Van de Ven BV

INSTALLATIES Van Thiel Optimaal (W), Leertouwer (E)

VLOERVERWARMING MG Vloerverwarming

TOTAALCONCEPT IN VLOERVERWARMING Wanneer het nieuwe distributiecentrum van Lidl in Southampton in september van dit jaar wordt opgeleverd, zal het grootste deel van het 40.000 vierkante meter tellende gebouw zijn voorzien van een eersteklas vloerverwarmingssysteem. De signatuur hieronder is die van MG Vloerverwarming, dat naast de montage ook de volledige engineering van het systeem voor zijn rekening nam. Jacco van der Poel, verantwoordelijk voor de bouwbegeleiding ter plaatse, vertelt. “Circa 24.000 vierkante meter van het DC is voorzien van een 110 kilometer lang vloerverwarmingsnetwerk. Het deel waar aardappelen, groenten en fruit worden opgeslagen, is uitgerust met een koeling. Naast het vloerverwarmingssysteem hebben we een grote vriescel in het gebouw voorzien van een dubbelregister. Dit stukje techniek zorgt er enerzijds voor dat in het geval van lekkage wordt voorkomen dat er ijspegels de grond in slaan. Daarnaast dient het als basis voor een eventueel vloerverwarmingssysteem, mocht de koelcel in de toekomst voor andere doeleinden worden gebruikt.” Hoewel het project zich kenmerkt door grote getallen is een dergelijke klus voor MG Vloerverwarming regelmatige kost. Dat geldt ook voor installatiebedrijf Van Thiel Optimaal en Bouwbedrijf Van de Ven, partners waarmee het Mierlose bedrijf vaak optrekt. De synergie tussen de drie bedrijven leidde in de Zuid-Engelse havenstad dan ook wederom tot een mooi resultaat. “Samen met Van Thiel Optimaal hebben we het complete plan voor verwarming en koeling gemaakt”, aldus Van der Poel. “Daarnaast hebben we met beide partners de optimale logistieke planning vastgesteld en bewaakt. We hebben alle drie dan wel ervaring met dergelijke projecten, je zit toch aan de overkant van de plas. Dat maakt het allemaal nét even wat specialer en complexer.”

INSTALLATIE & BOUW | 21

AMSTERDAM | Koningshof

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Wolf Klimaat Service BV

‘Duurzame cascade-ketelopstelling voor het Koningshof’ Bedrijfsverzamelgebouw het Koningshof aan de Schipluidenlaan in Amsterdam is begin dit jaar energetisch naar een hoger level getild. De bestaande cv-ketels in het ketelhuis hebben plaatsgemaakt voor veertien Remehagaswandketels in cascade-opstelling, waarmee duurzaam verwarmd kan worden. In opdracht van beheerder Boatex Beheer BV voerde Bosman Bedrijven de werkzaamheden uit, in nauwe samenwerking met installateur Wolf Klimaat Service BV. De oude opstelling in het ketelhuis bestond uit twee cv-ketels met voorzetbrander, met een gezamenlijk vermogen van 2 MW, vertelt Steven Muijnen, projectcoördinator bij Bosman Bedrijven, kennis- en regiebedrijf in de installatietechniek. “Deze ketels waren zodanig verouderd, dat er geregeld mankementen/storingen optraden. Daarnaast waren de cv-ketels niet modulerend. Ze brandden altijd voluit, met een hoog gasverbruik tot gevolg.” Uit duurzaamheids- en comfortoverwegingen is de bestaande installatie afgelopen februari/maart dan ook vervangen door een cascadeopstelling, die in gezamenlijkheid door Bosman Bedrijven en installateur Wolf Klimaat Service BV is geëngineerd en geïnstalleerd. “Aanvankelijk wilden we twintig Quinta Pro ketels van Remeha in het ketelhuis voorzien”, vertelt Muijnen. “Maar toen introduceerde Remeha de nieuwe Quinta Ace, met meer vermogen en een kleine behuizing. Hierdoor hoefden uiteindelijk ‘slechts’ veertien ketels geplaatst te worden om het gewenste vermogen te halen.” In tegenstelling tot de oude cv-ketels hebben de nieuwe ketels juist een groot modulerend vermogen, vertelt hij. “Alle ketels kunnen worden teruggeschakeld tot twintig procent. Dit heeft een zeer positief effect op het gasverbruik in het Koningshof.”

COMPACTE INSTALLATIE De Quinta Ace – een doorontwikkeling op de succesvolle Quinta Pro range – is een intelligente, hoog rendement gaswandketel, vertelt Sjoerd Langereis, accountmanager bij Remeha B.V.. “Met een maximaal vermogen van maar liefst 157 kW kan een breed scala aan utiliteitsgebouwen op een energiezuinige manier worden verwarmd. Als zelfstandig toestel of met meerdere ketels in een cascade-opstelling. Door het hoge vermogen van de Quinta Ace kan met minder ketels het benodigde vermogen worden bereikt, waardoor nog compactere installaties kunnen worden gerealiseerd. Alle ketels zijn voorbereid voor communicatie en beheer op afstand. Door de lage uitstoot aan stikstofoxiden voldoet de Quinta Ace bovendien aan de MIA/Vamil eisen. Hierdoor kunnen ondernemers in aanmerking komen voor een flink belastingvoordeel.” Bij deze ketel hoeft de installateur tijdens het aansluiten de frontmantel niet meer te verwijderen, vertelt hij. “Alle externe aansluittechniek, waaronder de elektrische, bevindt zich buiten het toestel. De aansluitbox en het bedieningspaneel worden separaat met de ketel meegeleverd, voor een optimale flexibiliteit.”

22 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Koningshof

is gelast. Daarnaast hebben we een nieuwe collector gemaakt, om de rookgassen op de juiste manier richting het dak te leiden.”

EFFICIËNT EN BETROUWBAAR Gert Jan Groenendijk, senior Consultant bij Boatex Beheer BV is zeer tevreden over het resultaat, vertelt hij. “De installatie draait prima. Het comfort in het Koningshof is gelijk gebleven, terwijl we flink besparen op ons gasgebruik. Daarbij is de nieuwe installatie een stuk betrouwbaarder dan zijn voorganger. Niet alleen wij, maar zeker ook onze huurders plukken hier de vruchten van.” ❚

Bouwinfo BEHEERDER

LIJN-RUGOPSTELLING Normaal gesproken wordt Quinta Ace in drie cascadeuitvoeringen geleverd; in een lijn-wandopstelling, in een vrijstaande lijn-opstelling of in een ruggelingse opstelling. “Speciaal voor dit project hebben wij – in verband met de beschikbare ruimte – echter een vierde cascade-uitvoering geëngineerd”, vertelt Dolf Huijgen, directeur van Wolf Klimaat Service BV. “We hebben namelijk twee lijnopstellingen van zeven ketels gemaakt, waarbij de twee lijnen met hun

ruggen tegen elkaar zijn geplaatst.” De compacte ketels boden grote voordelen tijdens de montagewerkzaamheden, vertelt hij. “In plaats van dat de ketels met een kraan naar binnen moesten worden gehesen, konden alle onderdelen nu via de normale ingangen worden vervoerd. Deze opstelling was daarmee niet alleen energetisch, maar ook logistiek de beste keuze. Nadat we de cascade-opstelling hadden geplaatst, hebben we de installatie aangesloten op een nieuwe open verdeler van 2,2 MW die ter plaatse

Boatex Beheer BV

AANNEMER Bosman Bedrijven

KLIMAATINSTALLATIES Wolf Klimaat Service BV, Remeha B.V.

SLOOPWERKZAAMHEDEN Schero

ISOLATIE LEIDINGWERK Domstad

PRIVAREGELING Coneco

De machtigste ketel voor aan de wand

• Hoog rendement gaswandketel • Vermogen tot maar liefst 157 kW • Compact en krachtig • Intelligent én zuinig • Zowel los als in cascade-opstellingen leverbaar • Voorbereid voor communicatie en beheer op afstand • Voldoet aan de MIA\Vamil eisen door lage uitstoot stikstofoxiden

prof.remeha.nl INSTALLATIE & BOUW | 23

Uw partner in brandveiligheid! Hefas is als branddetectiebedrijf met landelijke dekking op zoek naar installatiebedrijven om mee samen te werken. Hefas installeert zelf niet maar besteedt dit werk uit aan partnerbedrijven/installateurs! Installateurs die de samenwerking zoeken met een gedegen branddetectiebedrijf, mede ter ondersteuning bij de uitvoering van hun opdrachten, zijn hierbij uitgenodigd om contact op te nemen met Vincent Korf (06-55818569) voor het maken van een afspraak voor een kennismakingsgesprek met een van onze adviseurs.

Scoren met brandveiligheid!

OVER KWALITEIT DOEN WIJ NIET LUCHTIG!

ALTIJD IN BEDRIJF MET ONZE NOODSTROOMOPLOSSINGEN

Productie

Montage

een innovatie die de betrouwbaarheid van de installatie nog verder verhoogt.

Service De Amert 424 5462 GH Veghel

Koninklijke Kemper en Van Twist Keerweer 62, 3316 KA Dordrecht

T. 0413 36 90 00 www.brago.nl

078 - 632 66 00 | info@kvt.nl

voorgeĂŻsoleerde kunststof luchtkanalen

Brago-Advertentie-90x130mm-2015-V2.indd 2

12-01-15 21:10

MEER WETEN? WWW.KVT.NL

AMSTERDAM | Courtyard by Marriott Hotel

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Vastint Netherlands BV

EEN DUURZAAM EN UITERST VEILIG HOTEL

Met een totale oppervlakte van 8.950 vierkante meter, 176 kamers, vier grote vergaderruimten, twee boardrooms en een breed scala aan horecavoorzieningen is het nieuwe Courtyard by Marriott hotel een grote aanwinst voor de bezoekers van Atlas Arena Amsterdam. Het door Architekten Cie. ontworpen bouwwerk is het eerste hotel in Nederland met een BREEAM-NL-certificaat. Daarnaast is binnen het in juni 2015 geopende onderkomen hoog ingezet op het creĂŤren van een zo groot mogelijke veiligheid van de gasten. â&#x20AC;ş

INSTALLATIE & BOUW | 25

AMSTERDAM | Courtyard by Marriott Hotel

TES Installatietechniek, verantwoordelijk voor het ontwerp, de engineering en de realisatie van alle binnen het hotel aanwezig elektrotechnische installaties, voldeed op perfecte wijze aan de gestelde duurzaamheids- en veiligheidseisen. “Het gehele gebouw is voorzien van LED-verlichting en energieverlagende installaties”, zegt Robert Feenstra, operationeel manager binnen TES. “Daarnaast hebben we diverse technische sturingen bedacht die voorkomen dat de verwarming, koeling en verlichting op de hotelkamers onnodig in werking worden gesteld. Alles gaat aan of uit op basis van aan- of afwezigheid van de gast. Verder stelt BREEAM dat de gebruiker invloed moeten kunnen uitoefenen op de installaties. Daartoe is bij de receptiebalie een paneel geplaatst, waarmee alle installaties handmatig kunnen worden bediend.” Nadat Marriott de zeer strenge veiligheidseisen had gedefinieerd, zorgde TES voor een vlekkeloze vertaling naar de praktijk. “De eisen op het gebied van veiligheid lagen zelfs nog op een hoger niveau dan wat in Nederland verplicht is”, vertelt Robert Robbemond, engineer bij TES Installatietechniek. “Daarin lag voor TES in samenspraak met de adviseur een geweldige uitdaging, zowel tijdens het ontwerp als de realisatie van de veiligheidsinstallaties.” Naast de toegepaste noodverlichtings- en ontruimingstechnieken noemt Robbemond de voorzieningen die in het geval van brand erger moeten voorkomen. “Zo zijn er onder meer elektrische ramen geplaatst die bij brand automatisch opengaan. Tegelijkertijd zorgen speciale ventilatie-installaties ervoor dat rook heel snel van de verdiepingen naar buiten toe wordt afgevoerd.”

KLIMAAT Onder de technische klimaatvoorzieningen waarvan het hagelnieuwe Courtyard by Marriott hotel is voorzien, staat de signatuur van A. de

26 | INSTALLATIE & BOUW

Jong Installatietechniek. Het bedrijf verzorgde zowel de verwarmings-, koel- als luchtbehandelingsinstallaties. Dat gebeurde geheel conform de door Marriott gestelde eisen en de richtlijnen van BREEAM-NL. Jordy Ras kijkt namens de Schiedamse klimaatspecialist dan ook terug op een succesvol verlopen project. “De door ons geplaatste installaties voor koeling en verwarming, met een capaciteit van respectievelijk 420 en 850 kW, zijn aangesloten op een stadverwarmingsunit. Daarnaast zijn in de hotelkamers fancoilunits met koeling en verwarming voorzien. Op de eerste verdieping met de vergaderruimten en op de begane grond, waar onder meer het restaurant en de lounge zijn ondergebracht, is vloerverwarming aangesloten.” Om de luchtkwaliteit in het hotel op een optimaal niveau te houden, plaatste A. de Jong diverse centrale luchtbehandelingskasten. De Verhulst-units voor de hotelkamers (capaciteit 19.000 m³/h) bevinden zich op het dak, die voor de begane grond en eerste verdieping (28.000 m³/h) werden ondergebracht in een technische ruimte op de eerste etage.

VEILIG GEBOUW Om de opdrachtgever snel en optimaal te ontzorgen, is er een gebouwbeheersysteem aangelegd dat op afstand bedienbaar is. De rookwarmteafvoer in de publieke ruimten, aangebracht door onderaannemer HCKP, bestempelt Ras als bijzonder. “Deze installaties zuigen alle rook bij brand binnen tien minuten weg. Samen met de overdrukinstallaties in de twee trappenhuizen zorgen ze ervoor dat de gasten in een rookvrije omgeving veilig hun weg naar de uitgang kunnen vinden.” Met al deze installaties heeft A. de Jong Installatietechniek niet alleen een veilig gebouw, maar ook een prettig en duurzaam binnenklimaat voor de bezoekers gecreëerd. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Vastint Netherlands B.V.

ONTWERP de Architecten Cie

UITVOERING Bouwbedrijf De Vries en Verburg B.V. INSTALLATIES TES Installatietechniek Tilburg B.V.(E), A. De Jong Installatietechniek(W)

KABELDRAAGSYSTEMEN, RAILKOKERSYSTEMEN EN VERDELERS Legrand Nederland B.V.

NOODSTROOMAGGREGAAT Koninklijke Kemper en Van Twist Diesel BV

VENTILATIE Systemair

AMSTERDAM | Courtyard by Marriott Hotel

Projectinfo KABELDRAAGSYSTEMEN, RAILKOKERSYSTEMEN EN VERDELERS Bij de bouw van het Courtyard by Marriott hotel op Atlas ArenA Amsterdam is flink beroep gedaan op de kennis, kunde én producten van Legrand Nederland B.V.. “Wij hebben opdrachtgever TES Installatietechniek BV geadviseerd over de best passende kabeldraagsystemen, railkokersystemen en verdelers”, vertelt verkoopleider Groothandel en Installateur Kees Hertogs. “Vanuit onze eigen fabriek, maar ook via verschillende partnerbedrijven hebben we de producten vervolgens geleverd.” “We hebben heel goed gekeken welke tracés zich het best lenen voor railkokersystemen en waar beter kabeldraagsystemen voorzien konden worden”, vertelt hij. “De railkokers zijn door onszelf gemonteerd, omdat deze systemen redelijk complex zijn qua maatvoering en engineering. Voor de montage van de kabeldraagsystemen hebben wij advies uitgebracht aan de installateur. De verdelers ten slotte zijn gebouwd en gemonteerd door een paneelbouwer, waarmee wij vaker samenwerken.” Legrand hield hierbij een vinger aan de pols, omdat optimale afstemming van de verschillende systemen een must is voor een goede werking, vertelt Hertogs. “Ditzelfde geldt voor de deurcommunicatie, waarvan wij ook een stukje voor onze rekening hebben genomen.” Het Courtyard by Marriott hotel is niet het eerste project dat Legrand voor TES Installatietechniek BV uitvoert. Recent werd bijvoorbeeld ook het Stad-

huis in Venlo opgeleverd, waarbij Legrand Nederland naast de kabeldraagsystemen, railkokersystemen en verdelers ook het datamateriaal inclusief Minkels oplossingen leverde.

‘NOODSTROOMAGGREGAAT BIEDT COURTYARD BY MARRIOTT HOTEL OPTIMALE ZEKERHEID’ Een 400 kVA noodstroomaggregaat zorgt ervoor dat de kritieke installaties in het Courtyard by Marriott hotel op Atlas ArenA Amsterdam bij stroomuitval in bedrijf blijven. In opdracht van installateur TES Installatietechniek B.V. heeft Koninklijke Kemper en Van Twist Diesel BV de noodstroomaggregaat inclusief het bijbehorende bedieningspaneel geëngineerd, geleverd, geïnstalleerd en in bedrijf gesteld. De installatie staat buiten opgesteld, aan de achterzijde van het hotel, vertelt Wilhelm Potters, accountmanager bij Kemper en Van Twist Diesel BV. “Een geluiddempende omkasting zorgt ervoor dat hotelgasten, maar ook de omgeving geen geluidshinder ondervinden bij een draaiende noodstroomaggregaat. Het bedieningspaneel regelt het in- en uitschakelen en de beveiliging van het aggregaat en verzorgt de aansturing van de schakelaars in de hoofdverdeler.” Op het moment dat het besturingspaneel uitval van het stroomnet detecteert, wordt direct de netschakelaar uitgeschakeld en de noodstroomaggregaat gestart, vertelt Potters. “Wanneer de netspanning terug is, regelt het paneel de gesynchroniseerde terugschakeling, na een vooraf ingestelde tijdsperiode, zodanig dat hotelgasten hier niets van merken.” Voor meer informatie, www.kvt.nl

EEN VEILIG GEVOEL MET BTICINO

DEURCOMMUNICATIE IN UW WONING

NIEUW VAN BTICINO:

DE CLASSE 300

BINNENPOSTEN MET 7” TOUCHSCREEN www.bticino.nl

INSTALLATIE & BOUW | 27

LEIDEN | Hooigracht

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: DUWO vestiging Leiden

‘MINIMAAL

ENERGIEVERBRUIK,

MAXIMAAL COMFORT’

Het door architectenfamilie Van der Laan ontworpen ziekenhuisgebouw aan de Hooigracht in Leiden is van grote emotionele waarde voor menig Leidse familie. Men zegt wel: wanneer je er niet bent geboren, dan heb je er vast wel gestudeerd, gewerkt, gewoond of in ieder geval gelegen. In 1972 verhuisde het Sint Elisabeth Ziekenhuis naar een grotere locatie in Leiderdorp, waarna het complex in eigendom kwam van de Rijksuniversiteit Leiden en een aantal andere eigenaars. In 2007 is het pand – in opdracht van de lokale overheid en de Stichting Leidse Studentenhuisvesting (SLS) Wonen – grondig gerenoveerd en getransformeerd tot een studentenhuisvesting voor internationale studenten en docenten.

28 | INSTALLATIE & BOUW

LEIDEN | Hooigracht

In het karakteristieke pand zijn hiertoe 205 studio’s ingericht, variërend in grootte van 19 m² tot 80 m², inclusief een eigen wc, douche en keuken. Het gebouw en alle kamers zijn toegankelijk met een elektronische sleutel, die ook de verwarming en elektriciteit reguleert. Beiden worden automatisch uitgeschakeld wanneer een bewoner zijn kamer verlaat en bij binnenkomst weer ingeschakeld. Verder schakelt de verwarming automatisch uit wanneer er een raam wordt opengezet. Zo wordt geen energie verspild.

APARTE CV- EN TAPWATERINSTALLATIE Voor de centrale verwarming en de verwarming van het warme tapwater werd tot vorig jaar gebruikgemaakt van een gecombineerde cv-tapwaterinstallatie, vertelt Anton Schouten, opzichter Installatietechniek bij DUWO vestiging Leiden, een fusie tussen SLS Wonen en studentenhuisvester DUWO. “Het nadeel van deze installatie was dat ook in de zomermaanden redelijk hoog gestookt diende te worden, om de bewoners van voldoende warm tapwater te voorzien. Niet heel energetisch. Toen de installatie mankementen begon te vertonen en de onderhoudskosten stegen, hebben we er dan ook voor gekozen de cv- en tapwaterinstallatie los te koppelen.” Vink Installatie Groep BV, één van de huisinstallateurs van DUWO vestiging Leiden, kreeg de opdracht om samen met leverancier Elco Heating Solutions een passende tapwaterinstallatie te engineeren. Een bewuste keuze, aldus Schouten. “In tegenstelling tot de ketels van collegabedrijven beschikken de ketels van Elco Heating Solutions over RVS warmtewisselaars en aansluitstukken. Dit maakt de ketels niet alleen zeer duurzaam, drinkwater kan ook rechtstreeks door de ketel worden gevoerd. Dubbele scheidingen zijn niet meer nodig. Inmiddels zijn in onze studentenwoningen al zo’n veertig cv- en tapwa-

Totaal Installateur

• klimaatinstallaties; • sanitaire installaties; • elektrotechniek; • service & onderhoud; • duurzame technieken.

terketels van Elco Heating Solutions voorzien. De komende maanden komen er daar nog zeker tien bij. Dat zegt wel iets.”

KLEINER GEDIMENSIONEERD In opdracht van Vink Installatie Groep BV heeft Elco Heating Solutions een tapwaterberekening gemaakt, aan de hand van onder andere het aantal bewoners, de bezettingsgraad en de gelijktijdigheidsfactoren in het gebouw. “Aan de hand van de berekende vermogens en watervoorraden is gekozen voor twee Thision tapwaterketels van 120 kW en drie buffervaten van 1.000 liter”, vertelt Cor Hilhorst, Accountmanager bij Elco Heating Solutions. “Tussen de tapwaterketels hebben we een bypasspomp voorzien, waardoor de buisdiameters van de ketels naar de buffervaten aanzienlijk kleiner gedimensioneerd konden worden. In- en uitschakeling van de ketels geschiedt eenvoudig via sensoren in de vaten.”

PASSEN EN METEN De levering en montage van de installatie en alle leidingwerk is verzorgd door Vink Installatie Groep BV. Service-/Commercieel Manager Jan Hoppers kijkt terug op een geslaagd, maar ook uitdagend project. “Maar het resultaat mag er zijn”, vertelt hij. “Door de installatie af te stemmen op de juiste tapwaterbehoefte, wordt niet langer onnodig veel warm water op temperatuur gehouden. Energetisch levert dit een flinke besparing op, terwijl bewoners hetzelfde comfort blijven ervaren.”

Veenderveld 13, 2371 TS Roelofarendsveen

T (071) 332 01 10

vinkinstallatiegroep.nl

Als totaalinstallateur biedt Vink Installatie Groep BV een compleet pakket. Van klimaat-sanitaire installaties tot elektrotechniek, service en onderhoud en duurzame oplossingen. De installateur werkt voor uiteenlopende opdrachtgevers in onder andere de utiliteit, zorg en horeca, evenals voor verschillende woningbouwverenigingen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 29

PERSCONFERENTIE | Caleffi Hydronic Solutions

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Caleffi Hydronic Solutions

ZORG VOOR DE TOEKOMST Met de voor 2020 en 2030 geformuleerde Europese duurzaamheidsdoelstellingen aan de horizon treedt Caleffi Hydronic Solutions nadrukkelijk uit haar comfort zone. De fabrikant van hoge kwaliteitssamenstellingen voor verwarming, watertechnologie, regelsystemen, warmtesystemen en hernieuwbare energie neemt als initiator én kartrekker nadrukkelijk het voortouw om veranderingen in de HVAC-sector te sturen. Op weg naar meer duurzaamheid en energie-efficiënte installaties heeft het bedrijf daartoe een uniek zorgprogramma gelanceerd. Een alomvattend concept dat met een solide softwarematige ondersteuning een slim en welkom vervolg krijgt.

Bij Caleffi hebben ze hart voor het milieu. Tegelijk is er het volle besef dat de nieuwe normen met betrekking tot energie-efficiëntie nopen tot het ontplooien van verse initiatieven. Initiatieven die voor alle marktpartijen het pad moeten effenen richting een andere manier van denken en vooral doen. Tijdens een in het Evoluon te Eindhoven belegde persconferentie gaf Mauro Manfredi,

30 | INSTALLATIE & BOUW

marketing & sales manager binnen Caleffi International NV op vrijdag 29 april jl. tekst en uitleg over de nieuwe, ‘groene’ weg die het bedrijf samen met haar (kennis)partners en andere marktpartijen als gids gaat bewandelen. “De conventionele cv-installaties voldoen qua energie-efficiëntie niet meer aan de van hogerhand gestelde regels. Actie op korte termijn is dan ook geboden. Van ontwik-

kelaars en producenten als Caleffi, maar ook van installatiebedrijven, projectbureaus en groothandelaren. De sector bevindt zich op een kantelpunt. Dat moet elke marktpartij zich realiseren.”

VERSTERKING Nadat het afgelopen jaar vol werd ingezet op onderzoek en nieuwe ontwikkelingen teneinde de sector impulsen en ondersteuning te bieden, zet Caleffi met de daadwerkelijke introductie van het revolutionaire CARE-programma als pionier een eerste stap naar een nieuwe, duurzame toekomst. Onder het motto ‘Because we care’ biedt het bedrijf met het concept marktpartijen de juiste ondersteuning en hulp. In elke projectfase. Of het nu gaat om de optimalisatie van een hydraulisch systeem of assistentie op de bouwplaats, Caleffi wil in elke situatie een kundige en betrouwbare partner

PERSCONFERENTIE | Caleffi Hydronic Solutions

zijn. “Het ontwerpen, berekenen en uitvoeren van een hydraulische installatie is alles behalve gemakkelijk”, zegt Manfredi. “Je moet rekening houden met duurzaamheidsaspecten en energieverplichtingen, maar ook met systeemoptimalisatie en -inregeling. Dat maakt het tot een complexe klus.” Middels het drie formules omvattende CARE-concept biedt Caleffi in elke projectfase een alomvattende versterking. Wordt via ‘Hydronic Care’ ingestoken op het optimaliseren van HVAC-installaties met betrekking tot de hydraulische componentselectie, met ‘Commissioning’ ligt de focus op

het projectmatig geven van aanvullend advies bij het hydraulisch inregelen van de installatie. De derde formule, 'Field Care' (evenals Commissioning uitsluitend beschikbaar voor de Belgische markt), betreft het uitvoeren van een functionele check in het geval dat een hydraulische installatie na oplevering niet optimaal blijkt te werken.

UNIEKE SOFTWARE Een extra service binnen het CARE-programma is Caleffi Hydronic Design. Met deze intuïtieve en in drie versies te verkrijgen systeemsoftware

HYDRONIC DESIGN

is het mogelijk om met behulp van principeschema’s en grondplannen snel en gemakkelijk een functionele en bovenal optimale HVACinstallatie te ontwerpen. Ongeacht of het gaat om een Caleffi-fabricaat of ander merk. “In tegenstelling tot bestaande softwaremodules kunnen met Hydronic Design hydraulische concepten via vergaande berekeningen en systeemfoutanalyses zo efficiënt mogelijk worden geoptimaliseerd”, aldus Manfredi. “Je kunt er zelfs rendementen voor de lange termijn mee berekenen en simuleren. Dat alles maakt deze baanbrekende software voor elke HVACprofessional tot een uniek instrument, waarmee in een op duurzaamheid gerichte praktijk telkens weer het verschil wordt gemaakt.” ❚

HYDRONIC

HVAC OPTIMALISATIE DOOR UNIEKE SYSTEEMSOFTWARE • ONTWERP een functionele installatie in een intuïtieve ‘drag & drop’ interface m.b.v. principeschema’s en grondplannen • BEREKEN debieten, leidingdiameters, hydraulische schakelingen, pompfiches, inregelrapporten en meetstaten • ANALYSEER je ontwerp a.h.v. een systeemcontrole • SIMULEER seizoensrendementen en installatievermogen op lange termijn

Caleffi_hydronicdesign_197x130.indd 2

care.caleffi.nl

13/05/16 14:56

INSTALLATIE & BOUW | 31

ENSCHEDE | Politiebureau

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: BRControls

Optimaal binnenklimaat

in gerenoveerd politiebureau Enschede 'Gekozen is voor een tweetal regelkasten met krachtige BRC45 regelingen met veel geheugencapaciteit, voor de primaire opwekkingsinstallaties in het gebouw.'

Na een grootschalige renovatie en deels vervangende nieuwbouw heeft de politie Enschede afgelopen maart weer haar intrek genomen in het hoofdbureau aan de Hermandad. Tijdens de werkzaamheden is ruim aandacht besteed aan de toepassing van moderne technieken, het stimuleren van onderling contact en een optimale werkbaarheid. Het binnenklimaat speelde hierbij een belangrijke rol.

In opdracht van ENGIE Services (voorheen Cofely Noord) en op basis van het bestek van adviesbureau Wiecherink uit Enschede heeft BRControls een volledig nieuwe meet- en regelinstallatie geleverd ten behoeve van de klimaatinstallaties in het pand, waarbij duurzaamheid het belangrijkste streven was. Tevens heeft het bedrijf de inbedrijfstelling van de installatie verzorgd, evenals alle regeltechnische bekabeling. “Gekozen is voor een tweetal regelkasten met krachtige BRC45 regelingen met veel geheugencapaciteit, voor de primaire opwekkingsinstallaties in het gebouw”, vertelt René Zsom, Accountmanager bij BRControls. “Denk

32 | INSTALLATIE & BOUW

hierbij bijvoorbeeld aan de warmte- en koudeopwekking, stoomopwekking en luchtbehandeling. Voor de klimaatregelingen op kantoorniveau is gekozen voor onze nieuw ingerichte, flexibele IP BRN20 ruimteregelingen.”

BEHEER OP AFSTAND Zowel de BRC45- als de BRN20-lijn zijn volledig IP gebaseerd, vertelt hij. “Niet alleen in het politiebureau zelf, maar ook op afstand kan eenvoudig op het gebouwbeheersysteem worden ingelogd. De klimaatinstallatie is hierdoor eenvoudig te monitoren, beheren en beheersen, door meerdere gebruikers tegelijk.”

De werkzaamheden in het hoofdbureau, dat bestaat uit circa 10.500 vierkante meter kantoorruimte en een cellencomplex, omvatten hoofdzakelijk het aanpassen van de gevel, het vervangen van het bestaande dakpakket en de wijziging van de interne indeling van het gebouw, vertelt dhr. Zsom. “Zowel bouwkundig als installatietechnisch. Een aantal bouwdelen is hiertoe gesloopt, zoals het cellencomplex op de derde verdieping. Daarnaast bleef een aantal bouwdelen, die al eerder gerenoveerd waren, grotendeels intact; deze dienden te worden beschermd tijdens de renovatiewerkzaamheden.” In het vernieuwde bureau zijn diverse politieonderdelen ondergebracht. Naast de 230 medewerkers van het basisteam Enschede zijn dat de Dienst Regionale Recherche (DRR), de Dienst Regionale Informatie Organisatie (DRIO) en medewerkers van ondersteunende diensten van de politie-eenheid Oost-Nederland. “Het volledig verbouwde pand, een ontwerp van Renzo Pavanello van architectenbureau BCT uit Enschede, heeft daarmee eigenlijk de functie gekregen van een districtsbureau voor heel Twente.”

ENSCHEDE | Politiebureau

SNELLE EN ULTRAMODERNE TECHNIEKEN Vanuit haar locaties in Zwolle en ’s-Hertogenbosch ontwikkelt, produceert en realiseert BRControls WebBased gebouwbeheersystemen voor een keur aan opdrachtgevers. “We passen hierbij snelle, ultramoderne ICT-technieken toe en zorgen ervoor dat onze systemen met vrijwel alle bestaande installaties in een gebouw kunnen communiceren”, vertelt dhr. Zsom. “Al onze producten worden vóór ingebruikname uitgebreid getest en blootgesteld aan extreme omstandigheden, zodat we een optimale werking kunnen garanderen. Onze hardware- en softwareengineers werken ononderbroken aan de verbetering van onze producten en de optimalisering van het bedieningsgemak, zodat we ook in de toekomst voorop blijven lopen.” ❚

'Voor de klimaatregelingen op kantoorniveau is gekozen voor de nieuw ingerichte, flexibele IP BRN20 ruimteregelingen.'

Bouwinfo ONTWERP Renzo Pavanello van architectenbureau BCT

INSTALLATIES ENGIE Services (voorheen Cofely Noord)

MEET- EN REGELINSTALLATIE KLIMAATSYSTEEM BRControls

INSTALLATIE & BOUW | 33

THEMA | Water en Waterbehandeling

Tekst: Lieke van Zuilekom

Wat gebeurt er met de reststromen uit onze waterzuiveringen? De werkgroep Afvalwater van brancheverenging ENVAQUA was afgelopen april te gast bij GMB BioEnergie BV, dat op haar verwerkingslocatie in Zutphen liet zien hoe zuiveringsslib op een duurzame en kostenefficiënte manier verwerkt kan worden. Het bezoek vond plaats op initiatief van werkgroeplid Njord Oskam, Commercieel Manager Watertechniek bij Sweco Nederland BV, om medeleden bewust te maken van wat er zoal met de reststromen uit onze waterzuiveringen mogelijk is.

De belangstelling onder de leden was groot. “Niet alleen vanwege de gastlocatie, maar ook omdat de bijeenkomst hét moment was voor vakgenoten om bij te praten over ontwikkelingen in de branche”, vertelt Oskam. “Tijdens de presentatie en rondleiding keken leden hun ogen uit. Reacties hadden vooral betrekking op de omvang van de verwerkingslocatie en de techniek, maar ook op het feit dat buiten de installaties de composteringsgeur nauwelijks waarneembaar was én het energetische aspect.” Het grootste deel van het zuiveringsslib – afkomstig van ruim driehonderd rioolwaterzuiveringen in Nederland – ging tot pakweg twintig jaar geleden direct de landbouw in. Sinds 1995 is dit verboden, waardoor vandaag de dag het grootste deel van het slib direct wordt verbrand. Echter niet bij GMB BioEnergie B.V., dat het slib duurzaam verwerkt tot biogranulaat. “Per jaar reduceren wij hiermee ongeveer 25.000 ton aan CO2-uitstoot”, vertelt Martin Wilschut, manager Technologie en Ontwikkeling bij GMB BioEnergie BV. “Van de 1,4 miljoen ton zuiveringsslib die jaarlijks wordt verwerkt, nemen wij onge-

34 | INSTALLATIE & BOUW

veer twintig procent voor onze rekening. Op onze locaties in Zutphen en Tiel wordt het steekvaste zuiveringsslib gemengd met eerder gecomposteerd slib evenals houtchips, waarna het mengsel in grote betonnen tunnels wordt gereden. Door zuurstofrijke lucht door deze tunnels te blazen, groeit het aantal bacteriën in het slib en stijgt de temperatuur tot zeventig graden, waarna de massa composteert en stikstoffen in de vorm van ammoniak vrijkomen. Een grote luchtreinigingsinstallatie wint deze ammoniak terug uit de lucht, waar we vervolgens ammoniumsulfaat van maken; een stikstofmeststof die we verkopen aan de Nederlandse landbouw.” Na tien dagen worden de tunnels leeggereden, vertelt hij, waarna het gecomposteerde zuiveringsslib wordt gezeefd en het proces zich herhaalt totdat een mengsel ontstaat dat grotendeels uit droge stoffen bestaat. “Dit biogranulaat wordt afgevoerd naar verschillende energiecentrales, die het materiaal meestoken in hun kolencentrales en daarmee flink besparen op fossiele brandstoffen.” ❚

THEMA | Water en Waterbehandeling

EFFICIËNTER VERWARMEN alsmede de bestaande meetapparatuur en communicatiesystemen. Vervolgens doen we een voorstel hoe we de doelen gaan bereiken.” Della Vedova raadt aan om niet te groots te beginnen, maar te starten met een behapbare pilot. “Kijk bijvoorbeeld als eerste stap eens naar het rendement van een warmtewisselaar. Als blijkt dat er winst te halen is, kan de klant daar vrij gemakkelijk actie op ondernemen. Zo ervaart hij hoe het systeem werkt en of de besparing en ROI is wat hij er van had verwacht.” Endress+Hauser levert ook ondersteuning bij het uitlezen en interpreteren van data. “Want de installatie van Energy Solutions op zich levert geen besparing op, het gaat erom wat je doet met de data die uit het systeem komt”, aldus Della Vedova. Kijk voor meer informatie op: www.nl.endress.com/ems ❚

MC2016-006

Inzicht in het energieverbruik van een verwarmingsinstallatie kan een flinke kostenbesparing opleveren. Bovendien groeit de druk op het bedrijfsleven vanuit overheid en consument om duurzaam om te gaan met energiebronnen en dit ook aan te tonen. Endress+Hauser B.V. ontwikkelde Energy Solutions om het energieverbruik van verwarmingsinstallaties, of het nu gaat om water, stoom, elektra of gas, gedetailleerd in kaart te brengen. Energieverslinders kunnen worden opgespoord, de efficiëntie van ketels of warmtewisselaars kan worden verbeterd en onderhoudskosten kunnen worden geminimaliseerd. Gemiddeld is een besparing te realiseren van circa vijf tot vijftien procent volgens Tomaso Della Vedova, product manager Energy Solutions.

Endress+Hauser, een wereldwijd netwerk

Memograph M RSG45, de datarecorder die HART® proceswaarden registreert

Endress+Hauser is een toonaangevende leverancier van producten, solutions en services voor industriële procesmetingen en -automatisering. Wij bieden uitgebreide procesoplossingen voor flow, niveau, druk, analyse, temperatuur, registratie en digitale communicatie in een breed scala van industrieën. www.nl.endress.com

Endress+Hauser levert niet alleen de instrumentatie en meet- en regel apparatuur, maar verzorgt ook de aansluiting op bestaande communicatie- en gebouwbeheersystemen. “We beginnen met een site survey”, vertelt Della Vedova. “Wat wil de klant bereiken met energiemonitoring? Vervolgens brengen we alle energiegebruikende componenten in kaart

Endress+Hauser BV Postbus 5102 1410 AC Naarden

Tel: (035) 695 86 11 info@nl.endress.com www.nl.endress.com

INSTALLATIE & BOUW | 35

THEMA | Water en Waterbehandeling

‘INSTALLATEURS WARM MAKEN VOOR WATERBEHANDELING’ Sinds 1 maart 2016 is BWT Nederland gevestigd aan de Coenecoop in Waddinxveen. Op deze nieuwe locatie beschikt de specialist in waterbehandeling over alle faciliteiten om (eind)opdrachtgevers en installateurs optimaal van dienst te zijn. Trouwe installateurs kunnen er zelfs een aantal gratis opleidingen volgen. BWT Nederland maakt onderdeel uit van de Best Water Technology Group, Europees marktleider op het gebied van waterbehandeling. Met circa 3.300 medewerkers in zeventig dochterondernemingen en -deelnemingen werkt de BWT Group aan één gemeenschappelijk doel: particuliere huishoudens, bedrijven, hotels, gemeenten, gezondheidszorg en industrie met innovatieve technologieën bijstaan in hun dagelijkse contact met water. Zo zijn de innovatiecentra van BWT continu bezig met ontwikkelingen, onderzoeken en optimalisatie op het gebied van onder andere

filtratie, filtermedia, ionenwisseling, systemen voor demineralisatie, ontharding, decarbonitatie, membraamtechnologieën, elektrodialyse, chloordeonisatie en pompen die over de hele wereld worden gebruikt om uitstekende waterkwaliteiten te bereiken.

BWT NEDERLAND BWT heeft zes productiesites in Europa: in Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en Oostenrijk. Verkoop vindt plaats vanuit verschillende kantoren wereldwijd, waar-

Sinds 1 maart 2016 is BWT Nederland gevestigd aan de Coenecoop in Waddinxveen.

36 | INSTALLATIE & BOUW

onder Nederland. Bedrijven, particulieren, zorginstellingen en (farmaceutische) industrie kunnen bij BWT Nederland terecht voor een compleet assortiment aan producten en diensten op het vlak van filtratie, ontharding, doseertechnieken, UV-systemen, omgekeerde osmose en regenwaterrecuperatie. Deze producten zijn van toepassing op drinkwater, maar ook op regenwater, pharmaen proceswater, cv-water, stoom- en koelwater en zwembadwater. Diensten bestaan uit het uitvoeren van wateranalyses en de indienststelling, service en het onderhoud van apparaten. Dit gebeurt veelal

THEMA | Water en Waterbehandeling

Ontvangstruimte van de nieuwe locatie van BWT

De nieuwe locatie biedt de ruimte en faciliteiten voor de opleidingen van BWT.

Op de nieuwe locatie beschikt BWT Nederland over een groter magazijn.

via loodgieters, de BWT-installateurs. Zij bevelen bijvoorbeeld waterontharders aan als zij een badkamer verkopen of een verwarmingsinstallatie gaan plaatsen. De indienstname en het onderhoud van die ontharder nemen zij dan meteen mee. Voor industriële installaties neemt BWT de indienstname en het onderhoud op zich.

handleidingen, persberichten en fotomateriaal. Daarnaast kunnen de Silver en Gold installateurs gebruikmaken van een printservice om brochures en flyers te personaliseren.

LOYALITEITSPROGRAMMA Dat BWT Nederland veel waarde hecht aan de samenwerking met BWT-installateurs, blijkt onder meer uit het loyaliteitsprogramma dat zij inzet. Marketing coördinator Debbie Schaessens van BWT licht toe: “Doel van dit programma is om trouwe klanten te belonen en te ondersteunen. En om installateurs die interesse hebben in waterbehandeling vanaf de aanvang goed op te leiden. Op basis van het aantal geplaatste toestellen maken we een onderverdeling in drie categorieën: Bronze, Silver en Gold.” Alle installateurs binnen het loyaliteitsprogramma krijgen toegang tot gratis opleidingen, technische factsheets,

OPLEIDINGEN Schaessens geeft aan dat het opleidingsaanbod van BWT Nederland nieuw is: “Om meer installateurs warm te maken om waterbehandeling aan te bevelen en om ervoor te zorgen dat de indienstname en het onderhoud goed worden uitgevoerd, bieden we sinds onze verhuizing naar de Coenecoop een drietal opleidingen aan: de basisopleiding water en de opleidingen inbedrijfstelling en onderhoud. Deze opleidingen richten zich op installateurs die een basiskennis sanitair en/ of verwarming hebben, en zijn een mix tussen theorie en praktijk. Bij het onderdeel onderhoud wordt er bijvoorbeeld aan de testbank gewerkt. Onze nieuwe locatie leent zich hier perfect voor. We hebben de ruimte én de faciliteiten voorhanden om de theorie- en praktijklessen te verzorgen.”

In de showroom staan alle producten die BWT Nederland verkoopt.

MOGELIJKHEDEN NIEUWE LOCATIE “De nieuwe locatie biedt qua logistiek, trainingsmogelijkheden en ontvangst van klanten in het algemeen meer mogelijkheden”, vervolgt Schaessens. “We willen de groeiende markt voor particuliere, professionele, institutionele en industriële waterbehandeling nog beter bedienen. Daarom is de verkoopafdeling uitgebreid en bieden we een bredere technische ondersteuning naar klanten door onder andere training en marketingondersteuning aan te bieden. Verder hebben we een groot magazijn en een showroom waarin de producten staan die wij verkopen. Tijdens de opleiding krijgen de installateurs hier een korte rondleiding, zodat zij voeling krijgen met het productaanbod van BWT. De deuren van de showroom staan uiteraard ook open voor andere klanten.” Met het oog op de toekomst biedt het nieuwe pand tevens mogelijkheden om het team uit te breiden. “BWT Nederland is op dit ogenblik op zoek naar enkele nieuwe medewerkers”, besluit Schaessens. “De functieomschrijvingen staan op bwtnederland.nl” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 37

THEMA | Water en Waterbehandeling

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Holland Water BV

Schoon koeltorenwater dankzij koperen zilverionen Koper- en zilverionen hebben een bacteriologische afdodende werking. Wanneer je de ionen in de juiste verhouding toevoegt aan drink- of proceswaterinstallaties dood je niet alleen aanwezige bacteriën, maar verstoor je ook de reproductie van deze bacteriën én breek je de biofilm af die zich in de installatie kan ontwikkelen, zonder dat chemicaliën benodigd zijn. “Bacteriën – en legionella in het bijzonder – hebben hierdoor geen voedingsbodem meer”, vertelt Peter van der Linde, directeur van Holland Water BV, dat deze techniek tot zijn specialisme maakte.

Inmiddels maken al enkele vooraanstaande bedrijven gebruik van de techniek van Holland Water BV, waaronder Friesland Campina, het Nederlands Forensisch Instituut en een aantal ziekenhuizen in Hengelo, Almelo en Leeuwarden, vertelt Van der Linde. “Maar een massale vraag uit de markt moet nog komen. Koper- en zilverionisatie is voor veel bedrijven nog onbekend terrein. De verwachting is echter dat hier de komende jaren verandering in komt, nu steeds meer bedrijven sturen op duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. Aspecten waar koperen zilverionisatie perfect in passen.” Het bedrijf is met Bifipro® – speciaal ontwikkeld voor de waterbehandeling van drinkwaterinstallaties – marktleider in Nederland. Inmiddels zijn volgens Van der Linde al meer dan 350 systemen operationeel,

38 | INSTALLATIE & BOUW

variërend van 500 m³ tot >500.000 m³ waterverbruik per jaar. “In navolging van Bifipro® ontwikkelden wij Bifipro® Cool, voor de waterbehandeling van koeltorens in de procesindustrie”, vertelt hij. “Hoewel de techniek van deze producten gelijk is, verschilt het beheer. In koeltorens heb je te maken met circulair water en een open constructie, waardoor het water indikt. Dit vraagt om een wat complexere waterbehandeling dan bij drinkwaterinstallaties.”

MINIEME HOEVEELHEID Bij de techniek wordt accuraat een minieme hoeveelheid koperen zilverionen aan het proceswater toegevoegd, vertelt hij. “Vierhonderd microgram koperionen en veertig microgram zilverionen per liter water zijn al voldoende, waar de normen tot tweeduizend microgram koperionen en honderd microgram zilverionen

THEMA | Water en Waterbehandeling

toestaan. Wij doseren dus ruim binnen de norm van overheid en gezondheidsinstanties, met als resultaat schoon proceswater dat bovendien veilig is voor mens en milieu. Aan de waterbehandeling komen geen chemicaliën meer te pas. Ook niet om de installatie vrij te houden van corrosie of kalkaanslag. We slaan hiermee niet twee, maar drie vliegen in één klap.”

neringsactiviteiten afgestoten, vertelt Van der Linde. “We focussen ons nu volledig op waterbehandeling en alle technieken daaromheen. Zo hebben we de afgelopen zeven jaar gewerkt aan de ontwikkeling van een sensor, waarmee wij op ieder gewenst moment cruciale parameters – zoals de hoeveelheid

vrije koperen zilverionen in het water – kunnen meten. Bij afwijkende waardes kunnen we – dankzij een internetkoppeling – eenvoudig op afstand de dosering bijstellen. Cruciaal voor onze toepassing in koeltorens. Gebruikers zijn zo verzekerd van een effectief werkende, schone én veilige installatie.” ❚

Holland Water BV startte 12 ½ jaar geleden met de waterbehandeling van drinkwater- en proceswaterinstallaties. “De techniek die wij toepassen is ontstaan in een ver verleden van onze groep, toen we nog actief waren in de bodemsanering”, vertelt Van der Linde. “Bij het in situ afgraven van grond gebruikten we elektroden, warmte en stroom om vervuilingen naar boven te halen. Deze activiteiten verbreedden zich, toen we in 2005 een artikel lazen over een Nederlands bedrijf dat experimenteerde met koperen zilverionen bij de behandeling van water. Een techniek die was overgewaaid uit Amerika. Wij hebben dit bedrijf overgenomen, waarna onze engineers de techniek verder hebben verfijnd, met grotendeels eigen producten en gepatenteerde componenten. Bifipro® en Bifipro® Cool zijn hiervan het resultaat.”

SENSOR Enkele jaren na de introductie van Bifipro® en Bifipro® Cool heeft Holland Water BV de bodemsa-

sustainable solutions for safe water Duurzaam

Betrouwbaar

Drinkwater Bioﬁlmvrij

NL +31 343 475 090

Veilig

Goedgekeurd

Koelwater

Biﬁpro®

Professioneel

koperen zilverionisatie

Legionellavrij

info@hollandwater.com

Chemicaliënvrij

www.hollandwater.com

INSTALLATIE & BOUW | 39

THEMA | Water en Waterbehandeling

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: REHAU N.V.

Ook drinkwater heeft een houdbaarheidsdatum

Water moet stromen!

Kraanwater is het belangrijkste én best bewaakte voedingsmiddel van Nederland. Hoewel drinkwaterbedrijven verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit ervan, hebben ook gebouweigenaren én installateurs hier grote invloed op, weet Arjan Dorrestijn, Product Manager Building Technology bij REHAU N.V.. “De kwaliteit van kraanwater is mede afhankelijk van de laatste meters van het leidingsysteem”, vertelt hij. “Een doordacht ontwerp, deskundige montage en juist gebruik zijn dan ook zeer belangrijk.”

Om ook ín een gebouw aan de gestelde hygiënische drinkwatereisen te kunnen voldoen, is het belangrijk dat water niet onnodig lang in de installatie blijft staan. “De eenvoudigste oplossing om stilstaand drinkwater te vermijden, is door gebruik te maken van een ring- of serieleidingsysteem”, vertelt Dorrestijn. “Zodra er water wordt afgetapt, wordt hierbij de gehele ring of serie in beweging gezet. Water stroomt altijd door, ook bij tappunten die minder worden gebruikt. Bij een serieleidingsysteem wordt dit effect gerealiseerd door aan het eind een veel gebruikt tappunt te plaatsen. In Nederland wordt echter traditioneel nog veel met conventionele T-stukinstallaties gewerkt.” Voor korte leidingen met regelmatig gebruikte tappunten is dit geen probleem, maar wat nu als er geen of geen regel-

40 | INSTALLATIE & BOUW

matige waterafname plaatsvindt? “Dan biedt een speciale aansluiting van een ringleiding met onze standaard T-stukken RAUTITAN PX of doorstroom-T-stukken RAUTITAN RX een ideale oplossing, omdat het water in de ringleiding hierbij via een directe aansluiting aan de strangof verdeelleiding wordt ververst. Een voorwaarde hiervoor is natuurlijk wel dat een goede werking plaatsvindt in het leidingnet stroomopwaarts.”

CONSTANTE KWALITEIT De stromingsgeoptimaliseerde RAUTITAN RX T-stukken zorgen voor een klein drukverschil (venturi-effect) waardoor in de afgetakte ringleiding een stroming ontstaat, vertelt Dorrestijn. “Door het op korte afstand plaatsen van twee T-stukken in de aanvoerleiding wordt het water

van de aangesloten ringleiding met deze weinig gebruikte tappunten – door het ontstane drukverschil – regelmatig ververst. Dit waarborgt de kwaliteit van het drinkwater op ieder tappunt.” De RAUTITAN RX T-stukken zijn geschikt voor koude drinkwaterinstallaties, die op deze manier eenvoudiger beheerd kunnen worden, vertelt hij. Zowel in de woningbouw als utiliteit, in nieuwbouw of bij renovatie.

ONDERHOUDSVRIJ In de markt zijn enkele oplossingen verkrijgbaar die eenzelfde effect als de RAUTITAN RX T-stukken realiseren, vertelt Dorrestijn. “Echter biedt REHAU nog als enige deze oplossing voor een volledig kunststofleidingsysteem.

THEMA | Water en Waterbehandeling

Uitstekende hydraulica Gunstige inwendige contour met lage Zeta waarden (ζ<2), doorgang aftakking en tegenloop.

Uitstekende materialen Met brons een hoogwaardig en duurzaam bewezen materiaal.

Ringleidinginstallatie Perfecte combinatie van doorstroom muurplaat en T-stuk.

Onderhoudsvrij Geen bewegende delen voorkomt jaarlijkse inspectie en uitwisseling na 10 jaar gebruik cf. EN 806-5.

COMPLEET PROGRAMMA

Zonder O-ring; zonder dode ruimte Ongehinderde doorstroming dankzij REHAU schuifhulsverbindingstechniek.

De wijze van montage is eenvoudig en controleer baar. Tevens behoeft deze oplossing niet periodiek gecontroleerd of uitgewisseld te worden. Bij de ontwikkeling hebben we veel aandacht besteed aan de vormgeving van de componenten, waarbij een optimale doorstroming gegarandeerd blijft.”

De RAUTITAN RX T-stukken zijn slechts één van de vele componenten uit het bronzen fittingprogramma RAUTITAN RX. “In combinatie met de schroefdraadloze fittingen RAUTITAN PX van PPSU, de flexibele PE-Xa buizen RAUTITAN flex en de vormstabiele alupex buis RAUTITAN stabil ontstaat een totaalpakket voor een veilig transport van drinkwater, dat spelenderwijs voldoet aan alle eisen van een moderne installatie”, besluit Dorrestijn. Voor de dimensionering en berekening van de RAUTITAN RX T-stukken, de specifieke kenmerken en de toepassings❚ grenzen kunt u terecht op www.rehau.nl

en Verbind ing -r O r zo n d e d e r n o z en imtes do de r u

IK GA VOOR TOP HYGIËNE

RAUTITAN: het systeem voor zuiver drinkwater

Fitting voor een betere doorstroming

Schuifhulsverbindingstechniek: - geen dode ruimtes - vrij van bacteriegroei

REHAU N.V., Watergoorweg 79, 3861 MA Nijkerk, tel. 033 247 99 11, nijkerk@rehau,com, www.rehau.nl/rautitan

INSTALLATIE & BOUW | 41

THEMA | Water en Waterbehandeling

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Aqua free B.V.

Innovatieve filterproducten garanderen zuiver en veilig water

Geef legionella geen kans! De kwaliteit van ons water is lange tijd een ondergeschoven kindje geweest, omdat men er vanuit ging dat wat er dagelijks uit onze kranen kwam, zuiver en veilig was. Niets is echter minder waar. De waterkwaliteit in gebouwinstallaties kan door microbiologische verontreinigingen aanzienlijk worden aangetast. “Stagnerend water leidt tot plaatselijke opwarming en het ontstaan van biofilm, waarin (legionella)bacteriën zich explosief kunnen vermeerderen”, weet Tom van der Mésche, sales director van Aqua free B.V.. “Inademing van met legionella besmette watermist kan leiden tot de veteranenziekte, die in sommige gevallen zelfs dodelijk kan zijn. Om besmetting te voorkomen, is het belangrijk dat water op risicopunten wordt gefilterd. Daar kunnen wij in voorzien.”

Aqua free maakt filterproducten voor toepassing op tappunten in onder andere (openbare) gebouwen zoals ziekenhuizen, (zorg)hotels, scholen, woongebouwen, sporthallen, wellnesscentra en zwembaden. Kortom: voor alle plekken waar optimaal zuiver water gewenst is. De van origine Duitse GmbH is opgericht in 1999 als producent van membraanfilters voor sec de medische sector, die in samenwerking met de universiteit van Tübingen werden ontwikkeld. Hoewel de doelmarkt inmiddels aanzienlijk is verbreed, hebben de filterproducten van het bedrijf nog altijd een medische basis, vertelt Van der Mésche. “Dat is ook onze kracht. De regelgeving in de medische sector is zeer streng. Producten die voor deze sector worden goedgekeurd, bieden gegarandeerde kwaliteit in andere doelmarkten.”

WATERHYGIËNE Aqua free is specialist op het gebied van waterhygiëne. “Hoewel ons zwaartepunt nog altijd ligt

42 | INSTALLATIE & BOUW

op membraanfilterproducten, ontwikkelen we ook andere producten om de waterhuishouding van klanten te optimaliseren”, vertelt Van der Mésche. “Zoals ons innovatieve FLUSH 2.0 spoelsysteem, dat weinig of tijdelijk niet-gebruikte waterleidingen automatisch doorspoelt en daarmee de vorming van biofilm tegengaat.” De werking is eenvoudig, vertelt hij. “Gebruikers hoeven het mobiele systeem slechts op de kraanuitloop te monteren, de kraan open te zetten en de spoelduur, spoelcycli en het spoeltijdstip in te stellen. Het systeem doet de rest, waardoor flink bespaard kan worden op kosten en inzet van personeel.” Innovatief zijn ook de AS SHOWER wegwerpdouches, die gebruikers in staat stellen om de douchefaciliteiten van een gebouw veilig te blijven gebruiken, wanneer legionella gedetecteerd wordt. “De membraanfilters in de nooddouches zorgen ervoor dat – gedurende maximaal twee maanden – 99,99999% van alle legionellabac-

De AS SHOWER Comfort stelt gebruikers in staat de douchefaciliteiten van een gebouw veilig te blijven gebruiken, wanneer legionella gedetecteerd wordt

Het innovatieve FLUSH 2.0 spoelsysteem spoelt weinig of tijdelijk niet-gebruikte waterleidingen automatisch door en gaat daarmee de vorming van biofilm tegen

teriën uit het douchewater wordt gefilterd. Om te voorkomen dat mensen onzeker worden van de noodproducten, hebben we de wegwerpdouches een vertrouwd uiterlijk gegeven.” Datzelfde geldt voor AS SHOWER Comfort, vertelt Van der Mésche, dat als voordeel heeft dat het membraanfilter gewisseld kan worden. “AS SHOWER Comfort is ontwikkeld door het Belgische Prime Water, dat sinds december 2015 honderd procent deel uitmaakt van Aqua free.

THEMA | Water en Waterbehandeling

Het product zal daarom ook onder de vlag van Aqua free in de Nederlandse markt worden geïntroduceerd.”

OVERNAME De overname biedt zowel Aqua free als Prime Water kansen, vertelt Eric Scharstuhl, oud-eigenaar van Prime Water en sinds enkele maanden technisch directeur van Aqua free B.V.. “Tot afgelopen december was Prime Water vooral een

Technologisch Onderzoek. “Mijn vader heeft jarenlang vlakke membranen ontwikkeld voor de medische sector, om rode bloedcellen en plasma op lage druk van elkaar te scheiden”, vertelt Scharstuhl. “Toen hij eind jaren negentig zijn onderneming verkocht, ontstond het plan om zijn knowhow ook voor andere toepassingen in te zetten. Dit heeft geresulteerd in de ontwikkeling van vlakke membranen, capillaire membranen én compacte cartridges voor gebruik op

‘Producten die voor de medische sector worden goedgekeurd, bieden gegarandeerde kwaliteit in andere doelmarkten’ technologie-gedreven onderneming. Dankzij de overname is daar een internationale, commerciële slagkracht aan toegevoegd. Door onze krachten te bundelen ontstaan niet alleen nieuwe producten, maar kunnen ook bestaande producten geoptimaliseerd worden.” Prime Water is opgericht in 1998 in een joint venture met VITO, de Vlaamse Instelling voor

tappunten in onder andere de food & beverage industrie, laboratoria en de medische sector. Ons streven hierbij was steeds om een zo hoog mogelijke flow door een zo klein mogelijk oppervlak te krijgen. Om dit mogelijk te maken, hebben we onze eigen holle vezels gemaakt. Vezels die in de toekomst in alle Aqua free producten zullen worden toegepast.” Kijk voor meer informatie op: ww.aqua-free.com ❚

De membraanfilters in de nooddouches zorgen ervoor dat – gedurende maximaal twee maanden – 99,99999% van alle legionellabacteriën uit het douchewater wordt gefilterd.

Uw specialist voor waterhygiëne!

Onmiddellijke bescherming tegen Legionella AS SHOWER comfort Luxe legionella-douche mett ervangfilte

Preventie tegen Legionella FLUSH 2.0 – Het mobiele spoelsysteem

AS SHOWER chroom Fraaie wegwerpdouche

AS TAP

Kraanfilter voor aan de uitloop

Voor meer informatie: Tel. +31 (0)40 30500092 • Email: info@aqua-free.nl AquaFree_Anzeige_197x130_2016_NL_final.indd 1

■

Voorkomt steilstaand water in leidingen

■

Behound von de kwaliteit

■

van de het dirngwater

■

Geautomatiseerde spoeling von de leiding

■

Flexible en voordeling

■

Eenvoudig te bedienen

www.aqua-free.com 20.06.16 11:33

INSTALLATIE & BOUW | 43

THEMA | Water en Waterbehandeling

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: Hoginox

RVS-AFWATERING: SPECIALISTENWERK

Over roestvaststalen goten en/of andere RVS-afwateringsystemen wordt nogal eens gemakkelijk geoordeeld – alsof een waterdichte afvoer iets universeels is. Niet door Hoginox uit Eersel, want die beschouwt elke afwatering als iets projectspecifieks. “Krijgen we een aanvraag, dan wordt er altijd meer informatie gevraagd dan de aanvrager normaal verstrekt. Want tachtig procent van wat wij leveren bestaat uit maatwerk.”

Sommige bedrijven nemen afwateringsproducten mee als onderdeel van hun leverings-pakket. Maar je hebt ze ook die zich met ziel en zaligheid er op toeleggen. Zoals adviseur en leverancier in RVS-afwateringsproducten Hoginox uit het Brabantse Eersel. Volgens directeur Marcel Hogewoning wordt er over afwatering namelijk vaak veel te gemakkelijk gedacht. “Bedrijven beseffen vaak niet goed dat de ene situatie de andere niet is. Wij beschouwen elk project in principe als uniek, met daarop specifiek afgestemde afwateringsoplossingen. Trouwens: dat blijkt ook wel uit onze cijfers, want nog geen twintig procent van onze RVS-leveranties komen ‘van de plank’, de rest wordt op maat geproduceerd.” Hij noemt als voorbeeld het telefoongesprek dat volgt op klantaanvragen. “Krijgen we een schriftelijke aanvraag om een goot of andere afwatering, dan nemen we altijd contact op. Want voor je iets levert, moet de situatie eerst goed in beeld worden gebracht.”

ERVARING Daarom werkt Hoginox met specialisten die hun vak van haver tot gort verstaan. En per se geen verkopers die het product ‘er bij doen’. Want vaak gaat het mis door gebrek aan ervaring, weet Hogewoning. “Standaard is vaak een compromis. Er zijn zoveel variabelen die de uiteindelijke oplossing kunnen beïnvloeden, dat bijna altijd een specifieke oplossing gewenst of zelfs vereist is. Zowel in maatvoering als uitvoe-

44 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Water en Waterbehandeling

ring.” Een misverstand blijkt de opvatting dat maatwerk altijd gelijk veel duurder betekent. Want dat is niet zo, zegt Hogewoning: “Of er een goed of verkeerd product wordt toegepast, heeft natuurlijk niets te maken met duur of goedkoop. Het gaat om de juiste oplossing in de specifieke toepassing. En dus om kwaliteit en ervaring.”

HONKVAST Hoginox adviseert en levert hun afwateringsoplossingen vooral voor de professionele branche. Naast de architecten- en ingenieursbureaus ook vaak voor aannemers, w-installateurs of loodgietersbedrijven, maar in toenemende mate ook rechtstreeks voor opdrachtgevers. Hogewoning: “Een belangrijk afzetgebied van ons zijn toepassingen, waarbij water een grote rol speelt. Zwembaden en douche- en wellnesscentra bijvoorbeeld, maar ook industrieën en fabrieken die bijvoorbeeld hoge normen hanteren, zoals de chemie, farmacie en foodbranche.” Dat de specialistische insteek loont, blijkt uit het aantal vaste klanten. Bijzonder honkvast,

zegt Hogewoning: “We hebben inderdaad veel vaste opdrachtgevers. Als we ergens iets leveren en men gaat uitbreiden, komen ze bijna altijd

terug. Omdat ze dan zelf hebben kunnen ervaren, hoe belangrijk duurzame en goed werkende afwatering is.” ❚

Afwateringssystemen OP MAAT uit roestvast staal Roostergoten • • • •

vrijwel elk gewenste afmeting diverse roostertypen van licht tot zwaar-verkeer randafwerking afgestemd op aangrenzende vloer

Douchegoten

• • • •

diverse breedten en hoogten diverse roostertypen afvoer op elk gewenste plaats randafwerking afgestemd op aangrenzende vloer

Sleufgoten

• • • •

Vanaf 35 mm inbouwhoogte diverse typen zichtranden van licht tot zwaar verkeer randafwerking afgestemd op aangrenzende vloer

Terrasgoten

• • • •

inbouwhoogte vanaf 35 mm lengte op maat met hoekoplossingen afvoer op vrijwel elk gewenste plaats

Afvoerputten

• • • •

één- en tweedelige uitvoering diverse afmetingen en roosters ook maatwerk mogelijk randafwerking afgestemd op aangrenzende vloer

Meerheide 60a 5521 DZ Eersel T +31 (0)497 78 68 10 F +31 (0)497 78 68 19 E info@hoginox.nl I www.hoginox.com

INSTALLATIE & BOUW | 45

THEMA | Water en Waterbehandeling

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Lenting

‘Goed legionellabeheer is specialistenwerk’ Beheerders van prioritaire drinkwaterinstallaties hebben de plicht om hun drinkwater en warm tapwater periodiek te controleren op onder andere temperatuur en de aanwezigheid van legionellabacteriën. Wanneer afwijkende waardes worden gemeten, moet dit niet alleen worden gemeld, maar is ook passende actie vereist. Door het nemen van technische maatregelen, door de installatie grondig te reinigen en door juist beheer en onderhoud kunnen besmettingen in de toekomst worden voorkomen. Lenting Waterservice ontzorgt haar klanten hierbij van A tot Z. Lenting is een familiebedrijf dat al meer dan 75 jaar specialist is in het ontwerpen (3D), engineeren, realiseren, aanpassen, beheren en onderhouden van prioritaire drinkwaterinstallaties in onder andere ziekenhuizen, verzorgingshuizen, hotels, asielzoekerscentra, zwembaden en jachthavens én installaties met een zorgplicht zoals scholen, sporthallen en kantoorgebouwen. De groep bestaat uit twee ondernemingen, Lenting Loodgietersbedrijf B.V. en Lenting Project Loodgieters B.V., waar Lenting Waterservice onder valt. Lenting Waterservice is ontstaan vanuit de installatietechniek en niet zozeer vanuit de advieskant, vertelt Technisch Directeur Barry Lenting. “De afgelopen jaren is legionellapreventie steeds hoger op de agenda gekomen van bedrijven en overheid. Onder andere als gevolg van de legionellabesmetting in Bovenkarspel in 1999 is de regelgeving rondom drinkwaterinstallaties flink aangescherpt. Echter zijn de problemen daarmee niet verholpen. Jaarlijks worden nog altijd honderden mensen met legionella besmet, vooral als gevolg van onwetendheid. Want goed legionellabeheer is specialistenwerk, dat moet niet worden onderschat.”

SPECIALISTENWERK Als voorbeeld noemt hij een schip in de Eemshaven, dat onlangs grondig door het bedrijf is gereinigd. “Het schip neemt haar eigen voorraad drinkwater mee. Om bacteriegroei in het leidingwerk te voorkomen, wordt continu gebruikgemaakt van een chemische toevoeging. Echter waren de legionellabacteriën hier naar verloop van tijd immuun voor geworden, waardoor het drinkwater alsnog besmet raakte. Wij hebben de hele drinkwaterinstallatie van het schip daarom thermisch gereinigd, waarna het opnieuw – schoon – kon uitvaren.”

MOBIELE REINIGINGSINSTALLATIE Voor de reiniging maakte het bedrijf gebruik van haar mobiele reinigingsinstallatie. Een moderne

46 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Water en Waterbehandeling

vrachtwagen met daarin acht dieselgestookte ketels met een vermogen van ruim 650 kW, een 12 m³ buffertank en een grote pomp, waarmee middelgrote tot zeer grote drinkwaterinstallaties thermisch, chemisch en met water en lucht gereinigd en gedesinfecteerd kunnen worden. “De vrachtwagen wordt dagelijks ingezet om door het hele land installaties te reinigen en/of te desinfecteren”, vertelt adviseur Legionellapreventie Rob van Henten. “Niet alleen bij legionellabesmettingen, maar vooral ook preventief. Alvorens wij het reinigingsproces starten, doen we een uitgebreide vooropname. Hierbij zoeken we niet alleen naar dode punten of hotspots, maar kijken we ook naar het gebruik van de installatie. Want past de installatie nog wel bij zijn bestemming? Of zijn er tappunten die niet of nauwelijks nog worden gebruikt, zoals veel douchevoorzieningen in kantoorgebouwen? Door de installatie technisch te optimaliseren, maken we het beheer en onderhoud voor de toekomst eenvoudiger.”

– naar het materiaal waarvan de installatie is gemaakt, om de meest geschikte reinigingsmethode te bepalen, vertelt Van Henten. “Doordat we alle werkzaamheden in eigen huis uitvoeren, kunnen we een schone, veilige installatie garanderen voor de lange termijn, die voldoet aan alle regelgeving. Indien gewenst stellen

we samen met de beheerder een nieuwe risicoanalyse en zo nodig een beheersplan op, zodat de kwaliteit ook voor de toekomst geborgd is. Beheerders kunnen hierbij gebruikmaken van onze zelfontwikkelde iPad-applicatie, waarmee de beheersmaatregelen gecontroleerd uitgevoerd en geregistreerd kunnen worden.” ❚

BEST PASSENDE REINIGINGSMETHODE Daarnaast kijken de installateurs en legionellaadviseurs van Lenting Waterservice – die stuk voor stuk gecertificeerd zijn conform BRL 6010

Wij adviseren, ontwerpen en realiseren sanitaire installaties. En zijn de juiste partner in Design, Build, Maintain en Operate.

Lenting BV | info@lenting.nl | www.lenting.nl 16230364_lenting 1-2.indd 1

20-06-16 17:09 INSTALLATIE & BOUW | 47

ROTTERDAM | Schmidt Zeevis

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Verkaart Groep en Hans Morren

NIEUWBOUW SCHMIDT ZEEVIS IS

‘NEUSJE VAN DE ZALM’

Schmidt Zeevis Rotterdam BV, één van de grootste visleveranciers in Nederland, is in de herfst van 2015 aangemeerd op haar nieuwe locatie aan de Matlingeweg in Rotterdam. De 8.000 m² grote nieuwbouw in de vorm van een schip biedt onderdak aan een fabriek voor de verwerking van verse vis en aanverwante producten, het vrieshuis en een winkel, evenals diverse verpakkingsafdelingen, een krattenwasserij en -opslag, invries- en ontdooiunits en een beveiligde exportcel. Omdat Schmidt Zeevis met verse producten werkt, is de HACCP-methode toegepast om de veiligheid van de voedingsproducten te waarborgen, aldus Leon Ammerlaan, projectleider bij Verkaart Groep, verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige en sanitaire installaties in het gebouw. “Het grootste gedeelte van de

48 | INSTALLATIE & BOUW

verwarming en koeling wordt geregeld door een VRF-installatie gekoppeld aan een warmtepomp, waarmee energiezuinig geklimatiseerd kan worden. In de verschillende ruimtes hebben we units boven de verlaagde plafonds gemonteerd, die de temperatuur per ruimte regelen. Hierbij is ook de ventilatie meegenomen. Verse

lucht wordt aangeboden door twee luchtbehandelingskasten met een luchtvolume van 12.000 m³/h voor de kantoorruimtes en 4.000 m³/h voor de productieruimtes. Alvorens de verse lucht in de ruimte wordt geblazen, passeert deze het VRF-systeem, waar de lucht naar behoefte wordt na verwarmd of -gekoeld.”

ROTTERDAM | Schmidt Zeevis

In het winkelgedeelte is vloerverwarming en -koeling aangelegd, die tevens gekoppeld is aan het VRF-systeem. “Ook hier is een koppeling met de luchtbehandelingskast gemaakt”, vertelt Ammerlaan. “Waar de luchtbehandelingskasten voor de overige ruimtes intern zijn ondergebracht, is de unit voor het winkelgedeelte – met een luchtvolume van 9.000 m³/h – op het dak geplaatst.”

FLINKE AANTALLEN Naast de installaties voor verwarming, koeling en ventilatie heeft Verkaart Groep een pers-

luchtinstallatie en een hogedrukinstallatie geïnstalleerd, waarmee de productieruimtes snel en doeltreffend gereinigd kunnen worden. “We hebben circa 400 meter hemelwaterafvoeren, 500 meter tapwaterleidingen, 1.600 meter binnenriolering en 700 meter buitenriolering gemonteerd”, vertelt Ammerlaan, die aangeeft dat de riolering aan het begin van het project voor de nodige hoofdbrekens zorgde. “Toen Verkaart deze opdracht begin december 2014 gegund kreeg, was er al gestart met de fundatiewerkzaamheden. Dit had echter gevolgen voor de riolering, die normaal gesproken met de fundatie meeloopt. Van onze opdrachtgever kregen we slechts één week de tijd om het rioleringsontwerp te maken, zodat de bouw geen vertraging zou oplopen.”

SLIMME RIOLERINGSOPLOSSING “Om de bouw niet te vertragen, hebben we gekozen voor een rioleringssysteem waarbij de afvoerbuizen synchroon aan de fundatiebalken lopen”, vertelt hij. “Aan de voorzijde van het gebouw hebben we alle buizen verzameld, vanwaar het

afvalwater gezamenlijk wordt afgevoerd. Hoewel dit systeem iets meer materiaal vraagt dan een traditionele oplossing, hebben we hiermee wel knelpunten met de fundatie kunnen voorkomen, tot grote tevredenheid van onze opdrachtgever.” Verkaart Groep werd in het derde kwartaal van 2014 door architect Alsemgeest Design & Build BV bij het project betrokken, onder andere vanwege de ervaring van het bedrijf op het gebied van HACCP-projecten. En daar is directeur Raymond Koevermans maar wat trots op. “Om als rasechte Rotterdammer mee te mogen bouwen aan een nieuwe eyecatcher in de stad, is een enorme eer”, vertelt hij. “We hebben – samen met alle bouwpartners – keihard gewerkt om het project tot een goed einde te brengen, binnen de gestelde tijd en budget.” En dat was lang niet altijd eenvoudig. “Om het bouwtempo hoog te houden, werd het gebouw opgedeeld in vier delen, die gefaseerd van onder naar boven werden opgebouwd. Deze manier van bouwen had gevolgen voor planning en de kosten van de installaties, ›

INSTALLATIE & BOUW | 49

THE ROAD TO ALL-ELECTRIC

IndustriĂŤle verhuizingen

Energieneutrale warmtepomp-concepten van Mitsubishi Electric

Maintenance support De/Montage Speciaal transport Hijswerkzaamheden Opslag

all-electric-oplossingen.nl

Postbus 132, 3480 DC Harmelen Tel. +31 (0)348 408 484 Fax +31 (0)348 408 567 E-mail: info@vandijkdemeern.nl

gespecialiseerd in VRF-systemen

werken in de onderaanneming

Rietlanden 49 3361 AN Sliedrecht

06 28 84 90 39 info@airco-montage.nl

www.airco-montage.nl

ROTTERDAM | Schmidt Zeevis

Projectinfo maar kwam het totale bouwproces ten goede. Daarbij hadden we tijdens het offertetraject te maken met een lichte budgetoverschrijding. In goed overleg met de architect, adviseur en opdrachtgever hebben we daarom – kijkend naar de processen van Schmidt Zeevis – een aantal slimme(re) installatieoplossingen voorgesteld, met dezelfde functionaliteiten als de voorzieningen uit het bestek. Zodat het project toch binnen budget gerealiseerd kon worden.” ❚

VEELZIJDIGE ÉN VARIABEL REGELBARE KLIMAATOPLOSSINGEN Schmidt Zeevis Rotterdam BV staat al sinds 1908 voor de levering van eersteklas visspecialiteiten. Vorig jaar augustus nam het wereldwijd actieve bedrijf aan de rand van de Maasstad een splinternieuw project annex distributiecentrum in gebruik. Het opvallende en ruim bemeten onderkomen, gelegen aan de A20 in Spaanse Polder, biedt Schmidt voldoende speelruimte om ook in de toekomst een vooraanstaande rol in de zeevishandel te blijven spelen. In opdracht van totaalinstallateur Verkaart Groep zorgde De Ruiter Aircomontage uit Sliedrecht voor de snelle en kundige montage van twee Mitsubishi Electric aircosystemen van het type R2 ten behoeve van de kantoren in de nieuwbouw. Eigenaar/directeur Jan Willem de Ruiter over de uitgevoerde werkzaamheden: “Het gaat hierbij om twee zogenaamde VRF-systemen met een gezamenlijk vermogen van 55 kilowatt die de kantoormedewerkers van Schmidt naar wens en behoefte voorzien van een aangenaam werkklimaat. Of het nu gaat om koeling, verwarming of ventilatie. Met deze alleskunners is het allemaal mogelijk.” De slimme systemen zorgen tevens voor de aansturing van de vloerverwarming in de inpandige winkel. Dat gebeurt via een unit die het water met behulp van een platenwisselaar verwarmt. De Ruiter is lovend over het eindresultaat dat in samenwerking met partner Verkaart Groep is geboekt. “Alles is in bedrijf en werkt naar volle tevredenheid. Van de opdrachtgever én van ons.”

Bouwinfo

‘PROJECT SCHMIDT ZEEVIS WAS EEN THUISWEDSTRIJD’

OPDRACHTGEVER

Voor groothandel Krommenhoek Plastics was de nieuwbouw van Schmidt Zeevis in Rotterdam een thuiswedstrijd, die op tweehonderd meter afstand van het bedrijf werd gespeeld. “In opdracht van Verkaart Groep hebben wij alle leidingsystemen aangeleverd voor de afvoer van regen- en afvalwater, evenals voor de riolering”, vertelt Rein Mostert, salesmanager bij Krommenhoek BV. “Daarnaast hebben we een breed scala aan aanvoersystemen geleverd.”

Schmidt Zeevis Rotterdam BV

ONTWERP

Alsemgeest Design & Build BV

INSTALLATIEADVIES De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs BV

UITVOERING Dijkham Bouw BV

TECHNISCH PROJECTMANAGER R. Kortenbach

CONSTRUCTEUR IMd Raadgevende Ingenieurs BV

INSTALLATIES Verkaart Groep, Wateringen (W + S), Van den Hoogen Engineering BV, Spakenburg (E)

WARMTEPOMPSYSTEEM Alklima B.V.

MONTAGE AIRCOSYSTEMEN De Ruiter Aircomontage

LEIDING- EN AFVOERSYSTEMEN Krommenhoek Plastics

LEGIONELLAPREVENTIE Aquaserva

OVERIG Van Dijk on The Move, Li-Tech

BOUWPERIODE december 2014 – september 2015

De opdracht omvatte onder andere PVC- en PPC-afvoerbuizen, vertelt hij, waarbij de nadruk lag op PVC. “Hiervan hebben we ongeveer een kilometer buis voorzien, in diameters van 50 tot 315 mm.” Daarnaast zijn verschillende aanvoerbuizen en aanverwante artikelen geleverd, waaronder diverse Henco buizen, koperen buizen en pressfittingen, waarmee de buizen gekoppeld konden worden. “Omdat we een voorraadhoudende groothandel zijn, konden we onze artikelen steeds just-in-time op het project aanleveren”, vertelt Mostert. “Vandaag besteld, betekende in dit unieke geval ook vandaag in huis. De monteurs hoefden hierdoor niet stil te staan.” Ook nu de bouw gereed is, komt Krommenhoek BV nog regelmatig bij Schmidt Zeevis over de vloer. Maar nu om een visje te halen. Schmidt Zeevis is niet het eerste project dat Krommenhoek Plastics voor Verkaart Groep uitvoert. Recent heeft de groothandel ook de benodigde leidingsystemen voor de nieuwbouw van een aula van een begraafplaats in Maasluis, het Corso Casino in Rotterdam en het ID College in Gouda geleverd.

INSTALLATIE & BOUW | 51

Veilige Drinkwaterinstallaties AquaServa - onderdeel van de Value8 Tech Group - is

aanpassingen en het desinfecteren van de drinkwaterinstallatie wordt

afkomstig uit de watersector. Sinds de oprichting van ons

de situatie compleet opgelost.

bedrijf in 1999 houden wij ons bezig met bacterievrij water, het oplossen van legionellaproblematiek en het beheer

Totaal Beheer

van waterinstallaties. Onze dienstverlening bij installaties

AquaServa kan voor u al het benodigde legionellabeheer uitvoeren.

strekt van keuring en advies op basis van regelgeving,

Met onze gespecialiseerde monteurs voeren wij de vereiste installatie-

tot besparing en uitvoering van installatie-aanpassingen.

aanpassingen uit conform de weten regelgeving. Vervolgens kunnen we voor u watermonsters nemen, de keerkleppen controleren en u

Advies

totaal ontzorgen door ook alle beheersmaatregelen zoals spoelwerk-

Met controle van de ontwerptekening en bouwbegeleiding zorgt

zaamheden en temperatuurregistraties uit te voeren. Dit alles digitaal

u voor een hostpot-vrije installatie, zonder onnodig hoge beheers-

en online overzichtelijk in het AquaServa Gebouwdossier.

kosten met een Risicoanalyse en Beheersplan zonder gebreken.

Meer dan water Oplossing

Naast legionellapreventie is AquaServa ook gespecialiseerd in het

Mocht toch legionella op uw locatie worden geconstateerd kan

uitvoeren van Gas- Water- en Elektrakeuringen, Energie Prestatie

AquaServa u helpen met calamiteitenborging d.m.v. Legionella veilige

Advies EPA-W en EPA-U, Brandveiligheids- en NEN3140-keuringen.

douchekoppen en filters zodat bewoners zonder problemen kunnen

U kunt contact opnemen via onderstaande gegevens.

blijven douchen. Met een besmettingsanalyse, eventuele installatie

Wij helpen u graag verder!

AquaServa Vredeweg 7 1505 HH Zaandam The Netherlands

T +31 (0)88 00 625 50 F +31 (0)88 00 625 99 info@aquaserva.nl www.aquaserva.nl

ROTTERDAM | Schmidt Zeevis

Legionellapreventie:

hoge beheerskosten voorkomen Om drinkwaterinstallaties vrij te houden van gevaarlijke bacteriën zoals legionella moeten leidingsystemen voldoen aan wettelijke voorschriften. In het systeem mogen geen situaties voorkomen die de groei van legionella mogelijk maken. Een partij die bouwondernemingen en installateurs hierbij adviseert, is AquaServa Nederland. Veelal wordt het advies van AquaServa ingeroepen als het leidingsysteem al is aangelegd. De gecertificeerde adviseurs van AquaServa lopen dan het

hele systeem na en leggen eventuele risico’s vast in een risicoanalyse, compleet met de eenmalige en periodieke maatregelen die de groei van legio-

nella voorkomen. “We controleren het ontwerp van de installatie en de tekeningen”, vertelt Ronald van Hattem, accountmanager van AquaServa. “We kijken naar de ‘hotspots’ die worden veroorzaakt door te dicht bij elkaar geplaatste koud- en warmwaterleidingen, cv-leidingen of hoge omgevings- en ruimtetemperaturen. We controleren ook de terugstroombeveiligingen. Vervuild water mag natuurlijk nooit terugstromen in het drinkwaternet. Na de analyse verbeteren we het leidingsysteem en geven we de onderhoudsmaatregelen aan die de houder van de installatie moet nemen. Mede dankzij ons advies zijn de installaties van Schmidt Zeevis zonder gebreken en vragen ze minimaal beheer.” Door AquaServa al bij het ontwerp en de aanleg van de installatie te betrekken, kunnen problemen worden voorkomen en hoge beheerkosten worden bespaard.

COMPLETE OPLOSSING AquaServa biedt haar klanten graag een complete oplossing. Zo kunnen organisaties het totale legionellabeheer aan het bedrijf uitbesteden. Van advies en watermonsters tot keerklepcontrole, installatieaanpassingen en beheersmaatregelen. Wordt toch legionella geconstateerd, dan desinfecteert AquaServa de drinkwaterinstallaties met desinfectie-units. Alle rapportages van inspecties, installatieaanpassingen, desinfecties en beheersmaatregelen worden digitaal geregistreerd en opgeslagen in het AquaServa Gebouwdossier, compleet met data en foto’s. Zo zijn de resultaten en de voortgang altijd inzichtelijk. Tevens kunnen opdrachtgevers en hun huurders of klanten onderhoudswerkzaamheden eenvoudig zelf registreren met behulp van de software op een tablet. Naast legionellabeheer voert AquaServa gas-, water-, elektra- en EPA-keuringen uit en controleert zij de brandveiligheid in gebouwgebonden installaties. Hiermee maakt zij haar slogan ‘AquaServa, meer dan water’ waar. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 53

ROTTERDAM | Schmidt Zeevis

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Alklima B.V.

ALL-ELECTRIC WARMTEPOMPSYSTEEM Na bijna honderd jaar gevestigd te zijn aan het vasteland is Schmidt Zeevis medio 2015 verhuisd naar de opvallende nieuwbouw in de Spaanse Polder. In het 8.000 m² tellende ‘schip’ heeft het bedrijf haar viswinkel, verwerking en opslag onder één dak ondergebracht. In het achterste gedeelte van de nieuwbouw is het vrieshuis ingericht. Tijdens de ontwerpen bouwfase is veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Onder andere ten aanzien van de klimaatinstallaties, waarmee de verschillende gebouwdelen energiezuinig en zonder gasgebruik verwarmd, gekoeld en geventileerd kunnen worden. “Al in de voorfase van het project nam installatieadviseur De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs BV contact met ons op, om mee te denken over een duurzame klimaatinstallatie met een hoog comfort”, vertelt Martijn van Leerdam, Adviseur bij exclusief importeur Alklima B.V.. “Hier hebben we invulling aan gegeven met het multifunctionele klimaatsysteem van Mitsubishi Electric, het City Multi VRF; een allelectric warmtepompsysteem waarmee in de ene ruimte gekoeld kan worden, terwijl in een andere ruimte gelijktijdig wordt verwarmd.”

BESPARING TOT VEERTIG PROCENT Iedere gebruiker kan met het systeem eenvoudig zijn eigen comfort creëren, zonder dat hierbij veel energie wordt gebruikt, vertelt hij. “Want de energie die bij koelen wordt onttrokken aan bepaalde ruimtes wordt niet weggeleid naar buiten, maar duurzaam hergebruikt voor de verwarming van ruimtes met een warmtebehoefte. Besparingen tot veertig procent ten opzichte van traditionele installaties zijn hierdoor geen uitzondering.”

54 | INSTALLATIE & BOUW

In alle ruimtes van Schmidt Zeevis zijn kanaalunits voorzien, die onopvallend boven de verlaagde plafonds zijn weggewerkt. Via roosters wordt de geconditioneerde lucht de ruimte in geblazen. “Naast de kantoren, verwerking- en opslagruimten hebben we ook de luchtbehandelingskasten van de viswinkel voorzien van

een warmtepompsysteem waarbij we zowel de koeling als verwarming aanbieden”, vertelt Van Leerdam. “Zodat ook de viswinkel duurzaam geconditioneerd wordt.” Hij kijkt terug op een geslaagd project. “Het was een eer om als Rotterdams bedrijf betrokken te zijn bij de bouw van een nieuwe eyecatcher voor de stad.” ❚

Kraanschip de Sleipnir

WATERMIST BEVEILIGT SLEIPNIR TEGEN BRAND Het grootste kraanschip ter wereld, de Sleipnir van Heerema Offshore Services, wordt voorzien van het HI-FOG watermistsysteem. Dit brandbestrijdingssysteem voorziet in de beveiliging van bijna alle ruimtes op het schip en is het best geteste systeem voor scheepvaarttoepassingen.

Het Nederlandse offshorebedrijf Heerema realiseert op de Jurong scheepswerf in Singapore het grootste semi-submersible kraanschip ter wereld. Het schip, genaamd Sleipnir, wordt voorzien van twee kranen met een liftcapaciteit van 10.000 ton per kraan. Deze kranen worden gebruikt om wereldwijd offshoreconstructies, zoals olieplatforms te installeren en te verwijderen. Het dek heeft een totale oppervlakte van 220 meter bij 102 meter. Vier machinekamers met in totaal twaalf generatorsets zorgen voor de aandrijving van het schip, dat een snelheid van meer dan tien knopen kan halen. De Sleipnir kan vierhonderd man huisvesten.

ADV_FT_Stedenbouw_95x130_HR.pdf

05-04-13

16:07

COMPACT EN LICHT Bijna alle ruimtes op het kraanschip worden voorzien van het HI-FOG watermistsysteem. Fire Technology uit Nijmegen is distributeur van HI-FOG en vertegenwoordigt de Finse producent Marioff in de Benelux. C Watermist is volgens managing director Jean Paul Lamers bij uitstek M geschikt om de Sleipnir te beveiligen. “Alle mogelijke risico’s op het schip kunnen we met één integraal systeem afdekken”, vertelt hij. “DaarY naast zijn ruimtebeslag en gewicht van groot belang. HI-FOG is vergeleCM ken met andere systemen veel compacter en lichter. Vanuit een centrale MY pompunit loopt een hoofdblusleiding door alle te beveiligen risicoruimtes. Per ruimte maken we een aftakking met een sectieventiel.” CY CMY

Voor Heerema was het milieuvriendelijke karakter van watermist de K doorslaggevende reden om voor HI-FOG te kiezen.

DUURZAAM HI-FOG is voor zeer veel toepassingen geschikt, niet alleen op zee maar zeker ook op het land. “Overal waar het lastig wordt om met een gewone sprinklerinstallatie te werken, is watermist een geschikte optie”, zegt Lamers. Met relatief geringe leidingmeters kan heel flexibel een systeemconfiguratie worden gemaakt in zowel bestaande als nieuwbouw. Doordat het systeem volledig in RVS is uitgevoerd, is het bovendien duurzaam. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 55

DEN HAAG | Siemens

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Winand Stut fotografie

SLIMME RENOVATIE MET LEED GOLD ALS RESULTAAT Conform planning zal medio 2016 de renovatie en herinrichting van het hoofdkantoor van Siemens Nederland worden voltooid. De werkzaamheden aan de Prinses Beatrixlaan 800 en Wilhelmina van Pruisenweg 52 in Den Haag betreffen de complete vernieuwing van twee afzonderlijke panden (Gebouw H en Gebouw K/R) met een totaal verhuurbaar vloeroppervlak van circa 29.000 vierkante meter. Gebouw H voldoet aan de LEED Gold-standard for New Constructions and Major Renovations, een zeer hoge en binnen Nederland zeldzame certificering op het gebied van duurzaamheid en energiezuinigheid. De beoordeling van Gebouw K/R is nog in volle gang. Gebouw H, stammend uit 1972, bestaat uit drie geschakelde torens die in hoogte verschillen. Tegelijk met een vorige vernieuwing van het karakteristieke onderkomen, begin jaren negentig, verrees het naastgelegen Gebouw K/R. Vanwege het flexibele en tijdloze karakter van Gebouw H besloot Siemens om dit pand niet te slopen, maar op een duurzame

56 | INSTALLATIE & BOUW

wijze geschikt te laten maken voor hergebruik. Na de afronding hiervan, eind vorig jaar, werd gestart met de renovatie van Gebouw K/R.

TOPSCORE Tijdens de renovatie van Gebouw H zijn de ruimten ingericht volgens het Siemens-concept, dat

DEN HAAG | Siemens

nadrukkelijk insteekt op tijden plaatsonafhankelijk werken en het stimuleren van samenwerking en kennisdeling. Met als resultaat dat de Siemensmedewerkers in Gebouw H ook de komende jaren actief zullen zijn in een uitstekend gefaciliteerde omgeving waarin het prettig werken is en de productiviteit naar een nóg hoger niveau getild kan worden. BAM Bouw en Techniek tekende binnen beide panden voor alle bouwkundige en installatietechnische voorzieningen. “Ingestoken op duurzaamheid, een hoog rendement en een dito energie-efficiency hebben we de installaties voor onder meer luchtbehandeling, koeling, verlichting en aanwezigheidsdetectie gerealiseerd”, zegt

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Siemens Nederland NV

PROJECTMANAGEMENT Siemens Nederland NV

ARCHITECT JHK Architecten

CONSTRUCTEUR Aronsohn raadgevende ingenieurs HOOFDAANNEMER BAM HABO ADVISEUR INSTALLATIES EN BOUWFYSICA Deerns raadgevende ingenieurs

ADVISEUR BRANDVEILIGHEID DGMR

INSTALLATIES BAM Bouw en Techniek LUCHTKANALEN Vink Systemen

CV- EN GEKOELD WATERLEIDINGEN Wilsta

OPLEVERING december 2015 (Gebouw H), medio 2016 (Gebouw K/R)

Bayram Kirbiz, projectmanager namens BAM Bouw en Techniek. “Met het oog op het behalen van het LEED Gold-certificaat hebben we daarbij niet alleen gebruikgemaakt van diverse slimme technieken en nieuwe, duurzame materialen, er is ook ingezet op het zo veel mogelijk hergebruiken van bestaande componenten. Verder is een deel van de koelen cv-leidingen intact gebleven. Dat alles volgens de uitgangspunten van LEED: alles wat nog bruikbaar is tijdens de komende jaren dient optimaal te worden hergebruikt. Ook daar scoor je credits mee. Binnen dit project hebben we de vereiste score dan ook ruim behaald, met name dankzij het hoge niveau van de aangebrachte installatietechnische oplossingen.”

BEHEER EN ONDERHOUD BAM Bouw en Techniek heeft tevens opdracht gekregen voor het beheer en onderhoud van de gebouwgebonden installaties tot 2025. “Daartoe maken we gebruik van de zeer geavanceerde automatiseringssystemen van Siemens en zullen we, zoals volgens LEED is voorgeschreven, onder andere jaarlijks een rapportage opstellen over het energieverbruik binnen het complex.” ❚

Projectinfo ‘ZEER SCHOON LUCHTKANALENSTELSEL VOOR SIEMENS’ Tijdens de renovatie en herinrichting van het hoofdkantoor van Siemens in Den Haag is de luchttechnische installatie grotendeels vernieuwd. In opdracht van BAM Bouw en Techniek heeft Vink Systemen alle luchtkanalen hiervoor geleverd en gemonteerd. “Daarnaast hebben we de luchttechnische componenten van BAM Bouw en Techniek, waaronder brandkleppen en kleppensecties in ons kanalenstelsel opgenomen én hebben we het luchtkanalenstelsel geïsoleerd”, vertelt Edward Duindam namens Vink Systemen. Aan dit project lagen LEED Gold certificeringscriteria ten grondslag. “Om hieraan te voldoen is niet alleen gekozen voor luchtkanalen met Luka luchtdichtheidsklasse C, maar is tevens alle kanalenwerk in Luka reinheidsklasse M aangeleverd. De luchtkanalen zijn hiertoe geseald en in gesloten transportmiddelen vervoerd.” Het transport op de bouwplaats werd verzorgd door een externe partij, vertelt Duindam, die ervoor zorgde dat alle bouwmaterialen just-in-time op de juiste verdiepingen werden aangeleverd. “Dat hebben wij als zeer prettig ervaren.” Het project is uitgevoerd in vijf fases. Omdat een deel van de luchttechnische installatie behouden bleef, moesten alle aansluitingen op de bouw worden gemaakt. “Dat vroeg om een goede afstemming met alle bouwpartners. Iedere dag startte hierom met een korte bouwvergadering, waarna we gezamenlijk aan de slag gingen. De optimale collegialiteit die hierbij heerste, heeft zich vertaald in een optimaal bouwresultaat.”

INSTALLATIE & BOUW | 57

DEN HAAG | Siemens

Prefab leidingen in PVC, PE, PP en PPC

Projectinfo DUURZAME PREFABLEIDINGEN Het hoofdkantoor van Siemens is door Wilsta voorzien van de nodige kilometers in Fusiotherm uitgevoerde leidingen voor cv en gekoeld water. Daarnaast sloot het bedrijf, producent en installateur van de meest uiteenlopende prefab leidingwerken, in de diverse gebouwdelen alle luchtbehandelsunits en bijbehorende appendages aan.

Prefableidingen en handelsonderneming Raadhuisplein 20 5258 bj Berlicum T. 0735036309 F. 0735033760 www.prefab-leidingen.nl

“Fusiotherm, ook wel Klimatherm genoemd, is een uit polypropyleen samengestelde faser buis met uitstekende fysische en chemische eigenschappen”, zegt Stan Witlox, die samen met zijn vrouw Wilma de directie vormt van het Berlicumse bedrijf. “De door ons geleverde buizen zijn voorzien van een met glasvezelversterkte binnenkern. Dat maakt ze ongelooflijk sterk en zorgt er tevens voor dat de buizen slechts minimaal uitzetten. Verder is dit type volledig recyclebaar en hoeft het vanwege de hoge isolatiewaarde doorgaans niet of nauwelijks nageïsoleerd te worden. Binnen dit project is dat op verzoek van opdrachtgever en adviseur echter wél gebeurd. Daardoor is een zeer hoge isolatiewaarde gewaarborgd, waardoor de energie in het gebouw zo efficiënt mogelijk wordt benut.” Vanwege het feit dat de gebouwen naar het LEED Gold-label dienden te worden opgewaardeerd, vormden efficiency en duurzaamheid ook in de voor- en ontwerpfase nadrukkelijke speerpunten. “Samen met BAM Bouw en Techniek hebben we zo hoog mogelijk ingezet op een minimaal gebruik van grotendeels geprefabriceerde materialen”, aldus Witlox. “Aspecten die niet alleen de duurzaamheid, maar ook de kwaliteit en snelheid van bouwen ten goede komen.”

16230356_wilstra 1-4.indd 1

Coated pantone 420

Uncoated pantone 427

Wij zorgen voor lucht! Vink Systemen, uw adres voor het ontwerpen, leveren, installeren en onderhouden van luchtkanalen en luchttechnische componenten.

www.vinksystemen.nl 58 | INSTALLATIE & BOUW

Wilsta Prefableidingen en handelsonderneming is een jong, ﬂexibel en snelgroeiend bedrijf. Wij zijn gespecialiseerd in het vervaardigen en leveren van prefab-leidingen in PVC, PE, PP, PPC leidingwerk in kunststof, koper, RVS en staal. Wilsta levert maatwerk voor de installateur op het gebied van riolering, mechanische ventilatie en leidingenwerk. Ook voor medische gassen kunnen wij voor u de benodigde leidingdelen verzorgen.

Raadhuisplein 20 5258 BJ Berlicum t. 073 503 63 09 f. 073 503 37 60 m. 06 51 50 26 42 info@prefab-leidingen.nl

www.prefab-leidingen.nl

23-06-16 10:04

唀渀椀瘀攀爀猀攀攀氀琀漀攀瀀愀猀戀愀爀攀䰀唀一䄀搀漀眀渀氀椀最栀琀攀爀 ᰠ䐀攀䰀甀渀愀䰀䔀䐀搀漀眀渀氀椀最栀琀攀爀椀猀瘀愀渀眀攀最攀栀愀愀爀最爀漀琀攀 ˻攀砀椀戀椀氀椀琀攀椀琀椀渀琀攀稀攀琀琀攀渀椀渀瘀爀椀樀眀攀氀攀氀欀瀀爀漀樀攀挀琀⸀ᴠ

䬀椀樀欀瘀漀漀爀洀攀攀爀椀渀昀漀爀洀愀琀椀攀漀瀀眀眀眀⸀欀氀攀洀欀漀⸀渀氀

ZANDVOORT | Nieuw Unicum

Beeldmateriaal: Nico Brons

Nieuw Unicum vernieuwt met LED-verlichting Verscholen in de duinen van Zandvoort ligt het complex van zorginstelling Nieuw Unicum. Het gebouw is onlangs voorzien van LED-verlichting, onder meer in de zogeheten Brink: de centrale overdekte ruimte met een koepelvormig gewelf. In het plafond van deze koepel zijn PL downlighters vervangen door LED downlighters in combinatie met de nieuwste lichtbesturingstechnieken.

De Brink is het centrale deel van het complex van Nieuw Unicum. Dit ‘dorpsplein’ is halfbolvormig overwelfd. Het plein dient als sociaal centrum voor bewoners, verkeersgebied en evenementenruimte. De dome, met een doorsnede van ongeveer dertig meter, rust rondom op raamkozijnen zodat er overdag voldoende lichtinval is. Om daarbij te helpen, is het koepelplafond van De Brink voorzien van tachtig lichtpunten die in vier cirkels zijn aangebracht. De geplaatste Klemko downlighters zijn voorzien van DALI drivers, zodat de verschillende ringen separaat geschakeld en gedimd kunnen worden. Arjen Aalbers, staffunctionaris bouw en projectleider renovatie: “Tijdens onze renovatie hebben wij de PL-lampen vervangen door LED-modules van Klemko Techniek. Schoonderbeek Installatie uit Hillegom heeft de vervanging van de verlichting uitgevoerd en de armaturen zijn geleverd door Technische Unie Haarlem. Ook in het plafond van de Brinkwinkel en het restaurant zijn Luna LED downlighters aangebracht, zodat de cliënten en medewerkers van Nieuw Unicum altijd goed licht hebben.”

MS-EXPERTISECENTRUM Nieuw Unicum is een zorginstelling gespecialiseerd in de begeleiding van personen met een neurologische beperking door multiple sclerose of door opgelopen hersenletsel. De zorginstelling huisvest zo’n tweehonderd cliënten die door professionele zorgverleners worden bijgestaan in hun dagelijkse bezigheden. De Zandvoortse zorginstelling is een MS-expertisecentrum. Zij deelt op dit gebied haar kennis met andere zorginstellingen, die daarop hun beleid kunnen afstemmen. Cliënten komen uit alle delen van het land en krijgen een multidisciplinaire behandeling. Dit gebeurt onder meer met de bege-

60 | INSTALLATIE & BOUW

leiding tijdens de dagbesteding en bij het gebruik van het zwembad.

CHIP ON BOARD De LED downlighters in de koepel van De Brink zijn downlighters van het type Luna met zogeheten COB (Chip On Board) in aluminium uitvoering. De Luna heeft een diameter van 173 mm. Dit armatuur geeft een warmwitte lichtkleur af van 2.700 K. Aalbers, die uit de theaterwereld komt, weet hoe verlichting moet worden geregeld: “We konden de Luna’s met een meegeleverde ring van 230mm makkelijk aanpassen naar de bestaande gatmaat. Naast de Luna armaturen is een ring geplaatst met RGBW LED-spots uit de theaterwereld die sfeer in de ruimte kunnen aanbrengen. Naast de renovatie van de Brink-verlichting zijn ook de aanpalende kantoren voorzien van de zogeheten Lau 60x60 LED-armaturen. Dit werklicht heeft een lichtkleur van 4.000 K en is productiviteitstimulerend. In tegenstelling tot de oude tl-verlichting hebben deze nieuw armaturen geen verblindingsfactor.”

GELIJKMATIGE LICHTSPREIDING De Lau armaturen zijn zo vormgegeven dat er veel licht beschikbaar is via een gelijkmatige lichtspreiding, zodat er geen hinderlijke verblinding plaatsvindt. Ook het werken op de PC is prettiger, omdat de verlichting niet reflecteert in de beeldschermen. Aalbers: “De armaturen voldoen aan de richtlijnen van de Arbo (UGR,19) én aan de wensen van de gebruikers. Ik krijg zelfs complimenten van de medewerkers omtrent het egale licht in de kantoren!” Met de toepassing van de armaturen is een trend gezet voor het vernieuwen van alle algemene verlichting binnen Nieuw Unicum. De Lau-armaturen hebben een afmeting van zestig bij zestig centimeter volgens de standaard maatvoering van systeemplafonds. Aalbers: “Het vervangen van de oude tl-armaturen was dus een makkelijk werk. Bij de ramen van de kantoren zijn 1-10V energiebesparende daglichtsensors aangebracht. Als er meer daglicht naar binnen schijnt, dimmen de armaturen automatisch maar blijft er toch voldoende licht in de

ZANDVOORT | Nieuw Unicum

ruimte en op het bureau aanwezig. De separate driver is door middel van een weerstand instelbaar op de maximale stroom, zodat de maximale lichtopbrengst per kantoor nog individueel af te stellen is. Aangezien het LED-verlichting betreft, gaat dat niet met knipperen gepaard.â&#x20AC;?

Om maximaal energie te besparen, zijn de openbare toiletten voorzien van Klemko LED downlighters en aanwezigheidsmelders, welke ervoor zorgdragen dat de verlichting pas wordt geschakeld bij binnenkomst van de ruimte. Kijk voor meer informatie op www.nieuwunicum.nl of www.klemko.nl â?&#x161;

INSTALLATIE & BOUW | 61

Kort nieuws Innovatief spoelsysteem voor waterleidingen die minder of tijdelijk niet worden gebruikt

Vraag naar technici in de installatietechniek en bouw groeit

Aqua free, marktleider in solutions voor (medical) waterhygiëne, introduceert FLUSH 2.0, een innovatief spoelsysteem dat waterleidingen die minder of tijdelijk niet worden gebruikt automatisch en afzonderlijk spoelt.

W&S Detachering krijgt vanuit de installatie- en bouwbranche steeds meer vraag naar goed geschoold personeel om de openstaande vacatures te vervullen. “Als gespecialiseerd detacheringbureau in de techniek weten wij wat organisaties aan personeel nodig hebben”, vertelt Ton Smulders (oprichter en mede-eigenaar). “Dat heeft gezorgd voor flinke groei. We zien dat met name aan de sterke toename van het aantal payrollers in 2016. Veel organisaties willen de flexibiliteit behouden. Payroll is daarvoor de ideale oplossing. Het is niet alleen een stuk voordeliger, maar medewerkers blijven altijd opzegbaar als het onverhoopt minder wordt. W&S Detachering is altijd op zoek naar kandidaten en opdrachtgevers in de elektrotechniek, werktuigbouw, bouwkunde en installatietechniek.”

Het FLUSH 2.0 spoelsysteem is snel en gemakkelijk te installeren op alle armaturen of kranen in leegstaande of niet gebruikte ruimten, bijvoorbeeld in ziekenhuizen, bejaardenhuizen, verpleeghuizen, openbare instellingen, enz.. Ook nieuwe gebouwen zijn voor de inbedrijfstelling overeenkomstig de bestemming van het pand een toepassingsgebied voor FLUSH 2.0. Het spoelsysteem wordt geleverd met diverse adapters voor installatie op alle gangbare schroefdraden van de uitstroompunten. Zowel spoelduur, spoelcycli als het tijdstip van de spoeling zijn naar keuze instelbaar met het digitale invoerveld van dit compacte, op batterijen werkende en daardoor onafhankelijke systeem. Dankzij het overzichtelijke display is FLUSH 2.0 eenvoudig en snel te programmeren en de spatwaterdichte behuizing maakt een veilig gebruik mogelijk.

Meer informatie: www.w-sdetachering.nl

Carrier verhuist naar Papendorp

Met FLUSH 2.0 kan de gebruiker tegen lage kosten en met een geringe inzet van personeel de koud- en warmwaterleidingen van alle mechanisch instelbare armaturen betrouwbaar laten spoelen. Deze spoeling beperkt de vorming van biofilm als gevolg van stilstaand water en zorgt ervoor dat de kwaliteit van het drinkwater behouden blijft. FLUSH 2.0 is vanaf heden in Nederland verkrijgbaar. Meer informatie: www.aqua-free.com

Samenwerking Kannegieter en AT&T Cabling Systems een feit Om de netwerk-, bekabeling- en datacentermarkt nog breder te voorzien in kwalitatief hoogwaardige en geavanceerde oplossingen voor de netwerkinfrastructuur, is Kannegieter de samenwerking aangegaan met AT&T Cabling Systems. Als grondlegger van de gestructureerde bekabelingsystemen is het AT&T merk al lang en goed verankerd in de bekabelingsindustrie. Doordat deze twee sterke spelers in de markt van IT-infrastructuren de handen ineen slaan, kunnen klanten profiteren van de specialistische kennis en ervaring die beide spelers hebben als het gaat om het realiseren van een betrouwbare, innovatieve en kwalitatief hoogwaardige netwerkinfrastructuur. Het ‘AT&T Cabling Installer Partner Program’ en de ‘AT&T Millennium™ Lifetime warranty’ bieden opdrachtgevers kwaliteit, duurzaamheid, zekerheid en betrouwbaarheid; vier pijlers die onmisbaar zijn voor een optimaal functionerende IT-infrastructuur. Meer informatie: www.kannegieter.nl

62 | INSTALLATIE & BOUW

Na vele decennia gevestigd te zijn geweest op de Rijndijk 141 in Hazerswoude-Rijndijk heeft Carrier recent een nieuwe locatie in Utrecht betrokken. Dit prachtige kantoor, dat langs de A12 op het bedrijventerrein van Papendorp te bewonderen is, deelt Carrier samen met zusterorganisaties Chubb Fire & Security en Otis liften en roltrappen. Net zoals Carrier behoren zij tot het moederconcern United Technologies Corporation en zijn zij toonaangevend in technologie en systeemoplossingen voor gebouwgebonden installaties. Het nieuwe kantoor dat ook wel het ‘One House’ wordt genoemd, staat symbool voor de onderlinge samenwerking. Carrier streeft in de toekomst steeds meer naar totaaloplossingen, om deze gezamenlijk integraal te kunnen aanbieden. Het nieuwe adres is: Papendorpseweg 83, 3528 BJ Utrecht Postbus 2731, 3500 GS Utrecht T. +31 (0) 88 - 567 67 00 E. info@carrier.nl www.carrier.nl

Kort nieuws Nieuwe boxventilator voor grootkeukens

De nieuwe MUB/T-S EC van Systemair is een krachtige en energiezuinige ventilator die is ontworpen voor de afvoer van verontreinigde, vochtige en warme lucht tot 120°C. Uitstekend geschikt voor gebruik in grootkeukens, procesextractie en soortgelijke toepassingen. De voordelen op een rijtje: - Hoog rendement EC buitenpoolmotor - 100% regelbaar via een 0-10 V-signaal - Laag geluidsniveau MUB/T-S EC-modellen zijn verkrijgbaar in acht verschillende maten (315 t/m 450) met een capaciteit variërend van 2.038 tot 6.462 m³/h.

Carrier introduceert Service app Met deze app kan iedere gebruiker op elk gewenst moment service ondersteuning raadplegen via een smartphone of tablet. Storingscodes zijn snel en gemakkelijk op te zoeken met de bijbehorende correctieve actie. Daarnaast is de app zeer geschikt om productdocumentatie te raadplegen, contact te maken met de Carrier Service Planning en om altijd up-to-date te blijven van het laatste nieuws. De Carrier Service app is ontwikkeld door de service professionals van Carrier en is tevens offline te gebruiken, zodat storingscodes en documentatie nog steeds geraadpleegd kunnen worden in ruimtes zonder internet of wifi. De Carrier Service app is nu gratis te downloaden via iTunes en de Google playstore en voor iedereen beschikbaar met een Apple of Android smartphone en/ of tablet.

Meer informatie: www.systemair.nl

Meer informatie: www.carrier.nl

Bijzondere onderscheiding voor douchewandenserie Artweger 360

Stabiplan breidt uit naar Duitsland

Met een uniek en functioneel deursysteem heeft de nieuwe douchewandenserie 360 van ARTWEGER de prestigieuze Red Dot Award in de categorie Product Design in de wacht gesleept. Criteria zoals duurzaamheid en functionaliteit, maar ook ecologische en economische factoren wogen mee in de beoordeling. De douchewandenserie met het nieuwe 360° TWIN-scharnier is een echte innovatie voor de badkamer. Dankzij dit scharnier kan de deur namelijk tot 180° naar binnen en tot 180° naar buiten worden geopend. Hierdoor ontstaat meer bewegingsvrijheid, de douche is toegankelijker dan ooit tevoren! De Red Dot Award is na de German Design Award 2016, de Interior Award en de Design Plus Award al de vierde internationale onderscheiding voor de ARTWEGER 360.

Stabiplan heeft een nieuwe vestiging geopend in Duitsland. Gijs Willem Sloof, algemeen directeur van Stabiplan: “De start van onze Duitse vestiging markeert een belangrijke stap in onze Europese uitbreiding. Wat betreft MEP is Duitsland één van de leidende Europese landen. Door middel van deze nieuwe vestiging kunnen wij onze Duitse klanten optimaal van dienst zijn. Wij verwachten dat de BIM-adoptie in Duitsland aanzienlijk zal toenemen de komende jaren. Onze software-oplossingen zijn de beste manier om gebruik te maken van de kracht van Autodesk platformen voor MEP.” Bovendien heeft de Duitse overheid aangegeven BIM leidend te willen maken binnen de gebouwinstallatiebranche, zoals aangekondigd in het BIM-stappenplan dat door het kabinet werd aangenomen. Vanaf 2020 eist de Duitse overheid van bedrijven samen te werken middels een 3D-model. Tot die tijd wordt BIM gefaseerd ingevoerd. Naast uitgebreide geïntegreerde ontwerpsoftware biedt Stabiplan grafische- en technische producten artikelinformatie aan op MEPcontent. eu. Deze website zorgt voor up-to-date handelsinformatie en andere relevante data van fabrikanten. Het platform is de belangrijkste bron voor BIM-content voor MEP in huidige bestandsvormen (inclusief, maar niet beperkt tot DWG en RVT). Op MEPcontent.eu staan al meer dan 500.000 producten van meer dan 250 (internationale) fabrikanten.

Meer informatie: www.burgmanssanitair.nl

Meer informatie:www.stabiplan.nl

INSTALLATIE & BOUW | 63

Kort nieuws Caleffi lanceert hydronic design

gassen, vooral koolmonoxide, in de woning terecht komen. Bij gesloten toestellen worden de gassen veilig via een rookgasafvoer naar buiten geloosd.” Feenstra gaat met woningcorporaties overleggen hoe gezamenlijk de stap naar gesloten, veilige toestellen kan worden gemaakt. Meer informatie: www.feenstra.com

Carrier brengt nieuwe prijslijst uit

Om professionals in de installatiebranche bij te staan in het optimaliseren van hydraulische systemen lanceert Caleffi het CARE Programma. Met de unieke en intuïtieve systeemsoftware ‘Caleffi Hydronic Design’ kan men snel zelf functionele installaties ontwerpen, met behulp van principeschema’s en grondplannen, om deze vervolgens uit te breiden tot een gedetailleerd en volledig geoptimaliseerde HVAC-installatie. Anderzijds kan Caleffi de vakman projectmatige ondersteuning bieden. Anders dan de reeds bestaande software kunnen hydraulische concepten zo efficiënt mogelijk geoptimaliseerd worden door verregaande berekeningen en systeemfoutanalyses. Rendementen kunnen zelfs op lange termijn berekend en gesimuleerd worden. Deze software is voor elke HVAC-professional die voor elke opdracht de beste oplossing wil bieden. Het studie- en berekeningswerk van het vooropgesteld hydraulisch concept zijn in de eerste fase van het project het belangrijkste fundament van het verdere verloop ervan, namelijk de uitvoering en de prestatie van de installatie. Caleffi kan je hierin bijstaan en de pre-engineering voor haar rekening nemen. Met Hydronic Care kan Caleffi helpen de hydraulische componentselectie te optimaliseren en advies geven over onder andere het vermogen van de ketel, het buffervolume, de selectie van inregelventielen, et cetera. Meer informatie op www.care.caleffi.nl

Verwarmingsspecialist Feenstra doet open geiser in de ban Kachels, keukengeisers en gasgestookte boilers die een risico vormen voor koolmonoxidevergiftiging worden door Feenstra niet meer verkocht of verhuurd. Nederland telt bijna een miljoen open toestellen waarvan het merendeel keukengeisers zonder rookafvoer. Voor open toestellen worden dan ook geen nieuwe onderhoudscontracten meer afgesloten. Alleen als er geen andere mogelijkheid is, houdt het bedrijf een open toestel in onderhoud of in de verhuur. Sowieso gaat Feenstra bij alle open toestellen koolmonoxidemelders plaatsen. “We proberen eigenaren van een open toestel met een lopend servicecontract te helpen om over te stappen naar een veiligere manier van verwarmen. “Door het ontmoedigen van open toestellen willen we voorkomen dat er onnodig slachtoffers vallen door koolmonoxidevergiftiging”, stelt Henjo Groenenwegen, algemeen directeur van Feenstra. “Jaarlijks overlijden er ten minste vijf à tien mensen door koolmonoxidevergiftiging. Bij open toestellen kunnen schadelijke

64 | INSTALLATIE & BOUW

De nieuwe prijslijst van Carrier Airconditioning is beschikbaar. In deze prijslijst staan alle actuele prijzen van het complete leveringsprogramma van koelmachines/warmtepompen, ventilatorconvectoren, regelingen en stoomluchtbevochtigers. De prijslijst sluit aan bij de catalogus 2016. Nieuw in de lijst zijn de Aquasnap 30RBV-30RQV 017-021 vloeistof koelmachine/warmtepomp, de Aquasnap 61AF 014-035 warmtepomp, de IdroFan 42N console ventilatorconvector en de 42NL-42NH satelliet ventilatorconvector. De prijzen zijn ingegaan per 1 juni 2016. De geprijsde apparatuur wordt in Nederland bij 2BA en Artikelbeheer aangemeld. Via deze organisaties kunnen de prijzen eenvoudig opgenomen worden in de eigen apparatuur-databestanden. Alle beschikbare promotionele en technische documentatie staat ook op www. carrier.nl/producten De nieuwe prijslijst is beschikbaar op www.carrier.nl/prijslijst

Kort nieuws Legionellabestrijding in koeltorens zonder chemicaliën Holland Water uit Driebergen heeft de afgelopen jaren in stilte een systeem ontwikkeld dat tegemoet komt aan de toenemende kritiek van de gevestigde orde op het gebruik van chemicaliën in proceswater. Deze chemicaliën zorgen ervoor dat problemen van scaling en corrossie te beheersen zijn evenals het legionella- en biofilmvrij houden van koeltorens. Met het Bifipro Cool systeem dat Holland Water heeft ontwikkeld, is het toepassen van chemicaliën overbodig geworden. Steeds meer multinationals passen het systeem toe. Cees Verhoeven van Friesland Campina bijvoorbeeld: “Wij werken al jaren met de Bifipro Cool en zijn zeer tevreden over de resultaten. Dit draagt ook sterk bij aan het verbeteren van onze water footprint. Dat zijn we aan onze stand verplicht.” Dat vindt ook klant van het eerste uur ZGT, met ziekenhuizen in Almelo en Hengelo. Gebouwbeheerder Gerrit Wessels: “Zowel bij onze ziekenhuizen in Hengelo als in Almelo functioneert de Bifipro Cool al vele jaren naar tevredenheid en draagt het systeem bij aan ons voortdurende streven om duurzaam om te gaan met onze installaties. Zowel de directe als indirecte kosten zijn aanzienlijk lager en onverwachte kostenposten behoren tot het verleden.”

een IF Design Award. Ook het thema spoelrandloze toiletten en hygiëne kwam uitgebreid aan bod. Voor wie ultiem toiletcomfort wenst, biedt Villeroy & Boch verwarmde toiletzittingen met nachtverlichting. Een stapje verder gaat de nieuwe elektronische douchetoilet ViCleanU+ dat een zeer grote mate van veiligheid, comfort en efficiëntie biedt. Dit gecombineerd met de exclusieve design toiletbedieningsplaten van ViConnect dat met de diverse Villeroy & Boch meubilaircollecties kan worden verenigd. Ten slotte nog de badkamerseries Legato en Avento, die tijdloos en modern zijn, waarbij het Avento badkamermeubel ook voor kleinere ruimten geschikt is. Voor klanten biedt Villeroy & Boch de mogelijkheid de badkamerontwerpen in 3D te ontdekken met een virtual reality bril: een unieke manier om de badkamerbeleving in de showroom nóg verder te optimaliseren. Meer informatie: www.pro.villeroy-boch.com/nl

Wavin presenteert doorbraak in BIM leidingontwerp

Meer informatie:www.hollandwater.com

Villeroy & Boch kleurt Badvak 2016 Begin juni stond Villeroy & Boch op de Galvano BadVak 2016: dé badkamer vakbeurs van het jaar, waar het bedrijf de nieuwste badkamerproducten- en concepten presenteerde. Eén van de thema’s was meer individualiteit door frisse badkamerkleuren. Keramiek, badkamermeubels en wastafels in meer dan tweehonderd levendige kleuren vormden een echte eyecatcher, evenals het nieuwe materiaal TitanCeram dat voor het eerst de productie mogelijk maakt van producten met extreem dunne wanden in premiumkwaliteit.

Een ander thema dat Villeroy & Boch presenteerde, waren de nieuwe inloopdouches met een keramische douchevloer die voorzien kan worden van een unieke print en antislip formule. Bijzonder was ook het douchepaneel uit de nieuwe Vivia collectie die bekroond is met

Wavin kondigt de lancering aan van haar nieuwe Building Information Modelling (BIM) packages voor leidingontwerp. Gebouwd in Revit bevatten deze packages intelligente hulp die de Revit-modelleur helpt om zeer gemakkelijk te komen tot een volledig ‘as built’ leidingontwerp. Deze doorbraak maakt het nu ook mogelijk om te profiteren van tijden kostenbesparing in BIM-projecten voor leidingsystemen. Tot nu toe werden voornamelijk generieke leidingsystemen gebruikt in BIM-projecten. De beperkte beschikbaarheid van Revit-packages voor leidingsystemen en de complexiteit van het kiezen van de juiste hulpstukken in een leidingsysteem was de grootste hindernis tot op heden. Revit-modelleurs, die de Wavin Revit-packages hebben getest, bevestigen dat zij in staat zijn om sneller en gemakkelijker te komen tot een volledige ‘as built’ situatie, zonder de hulp van catalogi. Onderaannemers en installateurs kunnen kritische informatie in het model toevoegen voordat de bouw begint, waardoor mogelijkheden ontstaan voor het prefabriceren of pre-assembleren buiten de bouwplaats. Om gebruikers te ondersteunen heeft Wavin tips en tricks video’s geplaatst op een speciaal YouTube-kanaal, een downloadbaar handboek gemaakt en trainingsmogelijkheden gecreëerd voor Revit-gebruikers. Meer informatie: www.wavin.nl/bim

INSTALLATIE & BOUW | 65

Kort nieuws Van Lente Systeemintegratie B.V. tekent samenwerkingsovereenkomst met Simaxx Op de PROVADA, de vastgoedbeurs in de RAI te Amsterdam, heeft Van Lente Systeemintegratie B.V. een samenwerkingsovereenkomst getekend met Simaxx. Deze samenwerking is een logisch gevolg van de strategische keuzes die Van Lente Systeemintegratie B.V. heeft gemaakt ten aanzien van de profilering van haar afdeling meet- en regeltechniek. Voor deze afdeling zijn inmiddels 22 regeltechnische specialisten werkzaam die, naast jarenlange kennis en ervaring op het gebied van gebouwautomatisering, beschikken over onderscheidende proceskennis van klimaatinstallaties in gebouwen. Deze combinatie levert voor de klanten van Van Lente Systeemintegratie B.V. veel toegevoegde waarde op. Om zich op het gebied van consultancy verder te positioneren in de markt heeft Van Lente Systeemintegratie B.V. de samenwerking met Simaxx opgezocht. Door toevoeging van de intelligente analyse software van Simaxx kan Van Lente Systeemintegratie B.V. haar klanten nog beter van dienst zijn door o.a. een dashboard aan te bieden waarmee de werking van de installaties zichtbaar gemaakt wordt en energiebesparingen en optimalisaties aantoonbaar worden. Deze samenwerking draagt bij aan de MVO-doelstellingen van Van Lente Systeemintegratie B.V. en zorgt voor een betere performance en minder energieverbruik van de installaties bij haar klanten. Nieuwsgierig wat deze samenwerking voor u kan betekenen? Maak vrijblijvend een afspraak met onze specialisten. info@vanlente.nl www.vanlente.nl Van Lente Systeemintegratie B.V. heeft vestigingen in Deventer en Reeuwijk en is gespecialiseerd in Technische Automatisering, Technische Installaties en Technisch Beheer.

Overname van Mauer® Nederland ASSA ABLOY heeft Mauer® Nederland, een toonaangevende leverancier van hang- en sluitwerkproducten in Nederland overgenomen. Mauer® Nederland is gespecialiseerd in de assemblage van cilinderplatforms en het productaanbod omvat mechanische sloten, elektromechanische producten en scharnieren. De expertise en het productassortiment van Mauer® vormt een belangrijke aanvulling op het aanbod in Nederland en zal de positie van ASSA ABLOY in de Benelux regio versterken. “Mauer® Nederland is een innovatief bedrijf, met name met betrekking tot cilinders, met een goede reputatie en een leidende positie in het sleutel- en slotenspecialistenkanaal

66 | INSTALLATIE & BOUW

in Nederland. De specialisatie van Mauer® Nederland in handelskanalen completeert onze huidige business perfect”, zegt John Ward, Market Region Manager van ASSA ABLOY Benelux. Mauer® Nederland blijft opereren als een zelfstandige businessunit, met het huidige managementteam dat het bedrijf zo succesvol heeft gemaakt. Meer informatie: www.aassabloy.nl

Onderhoud klimaatsysteem laat vaak te wensen over Een goede luchtkwaliteit en hoog thermisch comfort zorgen voor een prettige leer- en werkomgeving. Een slecht binnenklimaat heeft negatieve gevolgen voor het comfort, maar vaak ook voor het energieverbruik. Een energiezuinig, duurzaam, regelbaar en dynamisch klimaatsysteem met aansluiting op een meldkamer is daarom een must. Het onderhoud van een klimaatsysteem laat in de praktijk vaak te wensen over. Zo kopte recent een artikel in het Algemeen Dagblad: ‘Schoolkind snakt naar frisse lucht in lokalen’. Hierin kwam naar voren dat op veel scholen het onderhoud van een klimaatsysteem te wensen overlaat. Op één school bleek zelfs tijdens een controle de ventilatie überhaupt niet eens te werken. Het systeem stond al tijden in de storingsstand, maar niemand die het doorhad. Zo komt het voor dat sommige oude, tochtige scholen nog frisser zijn dan de moderne gebouwen met alle hightech apparatuur! Meldkamer borgt kwaliteit Wanneer een klimaatinstallatie eenmaal is geïnstalleerd, is het ook noodzakelijk voor de toekomst de luchtkwaliteit, het comfort en de energieprestatie te kunnen blijven meten en borgen. Aansluiting op de meldkamer is hiervoor de oplossing. Een meldkamer monitort de regeling continu en stuurt bij waar nodig. Hiermee kan het maximale uit een systeem gehaald worden: meer comfort, minder energieverbruik en een gezondere omgeving. Binnenklimaat als service is voor Klimaatgroep Holland door middel van een eigen meldkamer een logische vervolgstap in de ontwikkeling naar totale ontzorging: geen investering, geen service- en onderhoudskosten, wel een comfortabel klimaat voor een vaste prijs per maand. Zonder omkijken. En bovendien kostenbesparend. U bent er vooraf al bij. Dankzij 24/7 monitoring en beheer op afstand hoeft u zich geen zorgen te maken over uw klimaatsysteem. Ontzorgen noemen wij dat. Over Klimaatgroep Holland Klimaatgroep Holland is dé innovatieve kennispartner voor een goed en gezond binnenklimaat in zowel nieuwbouw als bestaande bouw. Voor de industrie en utiliteitsector verzorgt Klimaatgroep Holland een optimaal klimaatsysteem van A tot Z: advies, ontwerp, installatie en onderhoud. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Harry Vaatstra, directeur Klimaatgroep Holland, via 050- 547 04 00 of info@klimaatgroepholland.nl

Kort nieuws Decentrale (school)ventilatie-unit met warmteterugwinning Ned Air introduceert de EduComfort CM (Ceiling Mounted) 1100 LN (Low Noise (< 33 dB (A), een decentrale HR ventilatie-unit met warmteterugwinning. De ventilatie-unit is ontwikkeld om de laagst mogelijke Total Cost of Ownership (TCO) te bieden en voldoet aan het Programma van Eisen Frisse Scholen Klasse A of B. Op basis van het gemeten CO2-gehalte begint de EduComfort pas met ventileren wanneer dit nodig is. Daarnaast wordt het warmteverlies beperkt door de toepassing van warmteterugwinning door middel van de gepatenteerde Luchtscheidingsmodule. Dit resulteert in een optimaal binnenklimaat bij een zo laag mogelijk energieverbruik. Geschikt niet alleen voor schoolventilatie maar ook voor toepassing in kantoren en commerciële gebouwen. De Ned Air EduComfort CM 1100 LN is modulair opgebouwd en kan uitgebreid worden met verschillende accessoires naar keuze. Koelen of verwarmen is ook mogelijk. Het toestel heeft een maximaal luchtvolume van 1.100 m³/h. Door middel van een geïntegreerde webbased regeling is beheer op afstand mogelijk.

Dreamz laat badkamerdromen uitkomen

Compacte behuizing: perfect te integreren op montage- en productielijnen in de kwaliteitscontrole.

Meer informatie: www.nedair.nl

VSH steunt goede doel met Fiets naar je Werk Dag

Moderne vormgeving en optimaal gebruikersgemak samengesmolten in één badkamermeubel. Daar staat de badkamerlijn Dreamz van Primabad voor. De verschillende strakke wastafelvarianten vormen samen met de corpus een fraai geheel. Dreamz biedt een ruime keuze aan maten en kleuren en maakt dit badkamermeubel toepasbaar in alle soorten badkamers. Er is keuze uit zeven breedtematen, 27 corpus kleuren en 34 frontkleuren. Daarbij heeft Dreamz geen concessies gedaan aan de kwaliteit van de afwerking. Het is een pronkstuk in elke badkamer. Meer informatie: www.primabad.nl

Storingen zoeken met één instrument

VSH Fittings B.V. heeft recent tijdens de nationale Fiets naar je Werk Dag € 1677,- opgehaald voor het Foppe Fonds. Dit fonds zet zich in voor kinderen voor wie sporten of spelen niet vanzelfsprekend is vanwege een lichamelijke of verstandelijke beperking of omdat ouders door financiële omstandigheden hun kind niet kunnen laten sporten. Ruim negentig medewerkers kwamen op de fiets naar hun werk, op de VSH locaties in Hilversum of Amersfoort, om naast fit aan te komen ook het goede doel te steunen. Alle fietsers werden enthousiast onthaald bij de poort met een verfrissend drankje en hapje. VSH vindt het belangrijk dat haar werknemers gezond en energiek zijn. Dit wordt op diverse manieren gestimuleerd, zoals door gezonde, verantwoorde maaltijden aan te bieden in de kantine, medische onderzoeken te houden, et cetera. Ook bewegen is cruciaal voor een fit lichaam. Vooral bij zittende functies schiet dat er nog wel eens bij in. Daarom besloot het bedrijf mee te doen aan de nationale Fiets naar je Werk Dag en vooraf ook fietscompetities te houden. Vanuit de landelijke organisatie is het Foppe Fonds als goed doel gekoppeld aan deze dag. VSH is blij dat ze dit fonds, door zelf in beweging te komen, op deze manier kan steunen.

Dat maakt de Fluke 279 FC multimeter met warmtebeeldtechniek mogelijk. Het is het eerste meetinstrument waarin een volwaardige digitale True-RMS-multimeter is gecombineerd met een warmtebeeldcamera, om sneller storingen te vinden. Het apparaat heeft vijftien elektrische meetfuncties, waaronder AC/ DC-spanning, weerstand, doorgang, capaciteit, diodetest, min/max en frequentie. Technici kunnen met de warmtebeeldcamera snel en veilig controleren op hotspots in zekeringen, bedrading, isolatoren, connectoren, verbinders en schakelaars en vervolgens met de digitale multimeter storingzoeken en analyseren. Door de combinatie van twee krachtige meetinstrumenten in één, hoeven elektriciens en monteurs minder instrumenten mee te nemen en kunnen zij er meer op vertrouwen dat zij de middelen hebben om problemen op te lossen.

Meer informatie: www.vsh.nl

Meer informatie: www.fluke.nl/279FC.

INSTALLATIE & BOUW | 67

THEMA | Software

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Stabiplan

‘Wie zich nu niet voorbereidt op BIM, mist straks de boot’ De toepassing van BIM biedt onze sector vele kansen. De grotere partijen zijn zich hier inmiddels van bewust en hebben de afgelopen jaren het Bouw Informatie Model massaal omarmd. Toch heerst er ook nog onzekerheid in de markt. Over de voordelen van BIM bijvoorbeeld en over de verhouding tussen kosten en baten. Stabiplan probeert deze onzekerheden weg te nemen. Door modelleurs te informeren, te trainen én door voldoende functionaliteit aan te bieden, zodat BIM voor eenieder interessant wordt.

“Het aantal hoofdaannemers dat sec werkt met onderaannemers die ‘BIM ready’ zijn, groeit snel”, merkt Gerard van der Wijngaard, senior sales engineer bij Stabiplan. “Het is dan ook zaak dat partijen – groot en klein – zich hierop voorbereiden. Want hoe houd je anders de aansluiting met de bouwketen, richting de toekomst? Door het belang én de voordelen van BIM duidelijk te maken aan de markt, proberen wij bedrijven hiervan bewust te maken. Hierbij besteden we niet alleen aandacht aan BIM-software, maar stimuleren we installateurs actief om samen te werken en informatie binnen de keten te delen. De I van het BIM-model. Want alleen als je in staat bent BIM als werkmodel voor een optimale samenwerking in te passen, behaal je een optimaal projectresultaat én rendement.”

STABICAD 10 Met haar software Stabicad 10 en uitgebreide trainings- en consultancyprogramma focust Stabiplan zich op de mechanical, electrical en plumbing (MEP) services, op Europees niveau. Modelleurs kunnen hierbij kiezen uit AutoCAD en Revit platforms, waarbij Revit het basisplatform is voor BIMgebruikers. “In Revit is een groot aantal teken-basisfuncties beschikbaar, waaraan wij een applicatielaag hebben toegevoegd die het modelleren voor de installateur gemakkelijker maakt en waarmee hij onder andere integrale berekeningen kan uitvoeren”, vertelt Van der Wijngaard. “In onze objectenbibliotheek MEPcontent vinden modelleurs grafische en parametrische artikelinformatie van werktuigbouwkundige-, elektrotechnische- en sinds vorig jaar ook sprinklerinstallaties, waarmee zij hun ontwerpmodellen kunnen verrijken. Uit het BIM-model kunnen met Stabicad ook eenvoudig materiaallijsten worden gehaald, om de gewenste artikelen en onderdelen te bestellen.”

68 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Software

PRODUCTIEVERHOGENDE TOOLS

NIEUWE REKENFUNCTIONALITEIT

“In Stabicad zijn verschillende productieverhogende tools opgenomen, waarvan zowel grote als kleinere partijen de vruchten kunnen plukken”, aldus Van der Wijngaard. “Zeker in de detailengineering hebben we de afgelopen jaren – via de Stabicad interface van Revit – interessante functies toegevoegd; de Stabitools. Met deze productieverhogende tools kunnen veel tekenhandelingen, zoals het batch-, sheet- en plotmanagement, worden versneld. Zo kunnen bijvoorbeeld radiatoren heel eenvoudig worden aangesloten op een verzamelleiding.” Verder zijn functionaliteiten gecombineerd tot workflows, vertelt hij, waarbij modelniveaus heel eenvoudig van generiek via specifiek naar gedetailleerd en terug gewijzigd kunnen worden. “De output van de ene fase is zo automatisch de input voor de volgende fase in het project, tot en met de beheer- en onderhoudsfase.”

Afgelopen jaar zijn onder andere de nieuwe rekenfunctionaliteit Luchtkanaalberekening en Sprinklerberekening gelanceerd. “In dit kwartaal hebben we daar de rekenmodules voor Verwarming, Tapwater en Riolering aan toegevoegd, zodat nu alle leidingsystemen in een bouwwerk geïntegreerd berekend en/ of gecontroleerd kunnen worden, conform de Nederlandse standaarden en normen”, vertelt Van der Wijngaard. Ook nieuw is Stabicad Autorouting; een nieuwe manier om MEP-systemen zoals kanalen, leidingen en kabelgoten in het model te tekenen. Specifieke en onbepaalde systemen worden dankzij Autorouting dynamisch gemaakt. “Dit betekent dat als de afmetingen van een bepaald systeem worden aangepast, automatisch ook de specifieke eigenschappen

Gerard van der Wijngaard.

en hulpstukken veranderen, evenals het artikelnummer. Hierdoor kan nog sneller gewerkt worden.” Speciaal voor de elektrotechniek heeft Stabiplan een functionaliteit ingebouwd waarmee eenvoudig installatieschema’s uit de BIM-modellen gegenereerd kunnen worden, conform de Nederlandse beveiligingsnormen, gelijktijdigheidsfactoren, et cetera. Een functie die in de basis van Revit beperkt is. “Daarnaast kunnen elektrotechnici voortaal eenvoudig groepen samenstellen, waarbij bijvoorbeeld meervoudige afdekramensets eenvoudig en gevarieerd kunnen worden samengesteld.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 69

THEMA | Software

BETROKKEN BOUWERS BUNDELEN HUN KRACHTEN Aannemer helpt softwarespecialist bij de ontwikkeling van ‘software voor de bouw’

70 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Software

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Ton van Til

m een kwaliteitsslag te maken voor interne bouwprocessen hebben HSB Bouw en AFAS Software onlangs hun handen ineen geslagen. Samen ontwikkelen zij ‘slimme software voor de bouw’ waarmee niet alleen sneller maar ook veel effectiever gewerkt kan worden. Foutmarges worden door communicatieruis tot een minimum beperkt en er wordt flink bespaard op de kosten.

Vakmanschap, dat is waar HSB Bouw in 1932 mee startte. En dat is wat nog altijd hoog in het vaandel van de Volendamse aannemer staat. “De afgelopen 84 jaar zijn wij uitgegroeid tot één van de grotere aannemers in ons land, met 350 vaste medewerkers”, vertelt Ron Prudon, hoofd P&O bij HSB Bouw. “Onze focus ligt op de ontwikkeling en realisatie van complexe bouwprojecten in noordwest en midden Nederland. Van seriematige woningbouw tot grote appartementencomplexen en van parkeergarages tot commerciële- en zorgcomplexen. Vakkennis, flexibiliteit en klantgerichtheid vormen hierbij ons uitgangspunt.” AFAS en HSB Bouw blijken bekenden van elkaar, vertelt Prudon. “We maken namelijk al sinds 2008 gebruik van de hr-software van AFAS. Simpelweg omdat deze software het best aansluit bij onze wensen en bedrijfsprocessen.” Voor het relatiebeheer en het financiële deel van het bedrijf beschikte HSB Bouw over pakketten van derden, vertelt hij. “Pakketten die stuk-voor-stuk goed werkten. Echter ontbrak het aan onderlinge communicatiemogelijkheden tussen deze pakketten, wat we als zeer inefficiënt ervoeren. Daarom hebben we in 2011 en 2012 de balans opgemaakt: wat hebben we aan softwarepakketten in huis? Wat kunnen we hiermee? En wat willen we voor de toekomst?”

WIN-WIN SITUATIE De mogelijkheid om kennis in én buiten de organisatie te delen, bleek leidend voor HSB Bouw. De oplossing hiervoor werd gevonden in een integraal softwarepakket, die gezamenlijk door HSB Bouw en AFAS Software is ontwikkeld. AFAS bracht hierbij haar softwarekennis in, HSB Bouw haar kennis, kunde en ervaring in de bouw. Met het nieuwe softwarepakket kunnen werknemers op de bouw straks via hun mobiele telefoon werken reisuren registreren en verlof

en verzuim doorgeven, vertelt Prudon. Maar ook voor externe partijen verandert er veel. “Eind dit jaar starten wij bijvoorbeeld met een online kopersportaal, waarop kopers niet alleen hun eigen gegevens kunnen inzien, maar waarmee ook onderling gecommuniceerd kan worden. Ditzelfde geldt voor de nieuwe projectportalen, waarop wij straks in verbinding staan met onderaannemers, leveranciers en opdrachtgevers, evenals met ons eigen projectteam. Via de portalen leggen we eenvoudig gegevens vast. Iedereen beschikt hierdoor altijd en overal over de meest actuele informatie. Bovendien komt er zo een einde aan de papieren rompslomp. Een win-win situatie dus.”

GEFASEERDE IMPLEMENTATIE Bij de overstap is HSB Bouw niet over één nacht ijs gegaan, vertelt Prudon. “AFAS is een generieke softwareleverancier. Het bedrijf had nog weinig tot geen ervaring in de bouw. Dat zette ons wel aan het denken. Daarentegen hadden wij zelf al mogen ervaren dat de organisatie zeer enthousiast en bevlogen is. Kansen waren er dus zeker. Reden voor ons om de uitdaging aan te gaan.” In de tweede helft van vorig jaar werd dan ook gestart met het gefaseerd bouwen en uitrollen van nieuwe Profit-applicaties, onder andere voor de financiële administratie, personeelsadministratie en verschillende platforms voor HSB Bouw. Een traject dat beide bedrijven later dit jaar hopen af te ronden. “Dan kunnen we niet alleen veel sneller, maar ook veel effectiever werken. Foutmarges door communicatieruis worden namelijk tot een minimum beperkt. Bovendien wordt flink bespaard op de kosten.” Meer weten over de software-oplossing voor de bouw? Ga naar www.afas.nl/bouw ❚

INSTALLATIE & BOUW | 71

THEMA | Software

‘OPTIMALE ONDERSTEUNING VOOR DE DAGELIJKSE PRAKTIJK’ ITR Groep is al bijna vijftien jaar klant van AGP Business Software. In 2001 koos het bedrijf voor IJsselware, wat later onderdeel werd van AGP Business Software. Daarvoor werkte het met een oud DOS-programma, dat uiteindelijk niet voldoende mogelijkheden bood voor de toekomst. In een schrijven van Uneto VNI las ITR Groep over IJsselware, later AGP Installware. Dat bleek het begin voor een jarenlange samenwerking. ITR Groep is een jong, modern en groeiend bedrijf, met op dit moment 46 gespecialiseerde medewerkers, werkzaam op het gebied van verwarmingsinstallaties, gas, water en riolering voor woningbouw en grote utiliteitsprojecten. Het bedrijf biedt aan de particuliere opdrachtgever maatwerk als het gaat om installatietechniek in en om het huis en biedt aan de zakelijke markt totaaloplossingen op het gebied van technische installaties voor woningen, industriële gebouwen en bedrijfspanden. ITR ontwerpt, adviseert, installeert en draagt zorg voor onderhoud en beheer van deze installaties.

VERSCHIL IN WERKWIJZE Mevrouw Christel Jonkman, Hoofd Administratie bij ITR vertelt in dit artikel over de bedrijfsproces-

72 | INSTALLATIE & BOUW

sen en over hoe AGP Installware het bedrijf ondersteunt in de dagelijkse praktijk. “Er is een duidelijk verschil in werkwijze voor de particuliere en zakelijke klant. Voor de particuliere markt werkt ITR momenteel nog met geprinte werkbonnen, terwijl voor de zakelijke markt al gestart is met digitale werkbonnen voor onderhouds- en storingsopdrachten”, vertelt ze. “Het werken met de digitale werkbon van AGP Installware binnen de particuliere sector staat hoog op de lijst van zaken die ITR in de nabije toekomst wil aanpakken om de efficiëntie te verbeteren.”

de ochtend op het kantoor in Raalte, worden de geprinte bonnen verdeeld onder de monteurs en gaan zij op weg naar de klanten, aldus Jonkman. “Voor spoedopdrachten die doorgebeld kunnen worden, hebben zij lege werkbonnen bij zich. Bij terugkomst op kantoor worden de ingevulde en ondertekende werkbonnen ter controle ingeleverd. Na controle gaan de werkbonnen naar de administratie om te worden teruggemeld, waarbij de uren en materialen worden ingevoerd en de bonnen gekoppeld worden aan het contract of de installatie.”

GEPRINTE WERKBONNEN

Voor onderhoud en storingen bij klanten in de zakelijke markt, werken momenteel drie monteurs met de digitale werkbon. “Bij het afhandelen van de digitale werkbonnen kunnen gebruikte materi-

De onderhouds- of storingsopdrachten worden in AGP Installware ingevoerd en de werkbonnen worden geprint. Na een gezamenlijke kop koffie in

DIGITALE WERKBONNEN

THEMA | Software

alen, gewerkte uren, reiskosten en een omschrijving van de werkzaamheden ter plekke ingevoerd worden op een tablet. De digitale werkbon zorgt voor efficiënter werken; de administratie van werkopdrachten neemt veel minder tijd in beslag, alles wordt direct ingelezen.” Is de opdracht met de werkbon afgemeld, dan wordt deze direct omgezet naar een factuur voor betaling, vertelt Jonkman. “Met één druk op de knop staat de factuur in de financiële administratie en wordt alles keurig verwerkt en inzichtelijk. Middels de module Documentbeheer kan, indien de klant dit wil, de digitale of gescande werkbon meegestuurd worden met de (verzamel)factuur.”

OPTIMALISEREN VOORRAADBEHEER In 2016 wordt bij ITR de module Voorraadbeheersysteem verder uitgebreid. Zo wordt iedere bus van ITR gezien als een eigen magazijn met minimale voorraden. Alle materialen die een monteur verbruikt tijdens het uitvoeren van een opdracht, worden op de werkbon vermeld en na het afmelden van de werkbon direct afgeboekt van de voorraad van de bus. Is de minimale voorraad bereikt, dan wordt het desbetreffende artikel automatisch opgenomen in een besteladvies voor de afdeling Inkoop. Wanneer de bestelling geleverd is, wordt

met één druk op de knop de voorraad per bus of in het centrale magazijn bijgeboekt. De monteur hoeft het alleen nog maar in de bus te zetten.

ARTIKELBEHEER De module Artikelbeheer voorziet ITR van het geautomatiseerd inlezen van artikelbestanden van leveranciers, met de mogelijkheid tot het inlezen van een conditiebestand voor de kortingen die men ontvangt op bepaalde artikelen of artikelgroepen bij de desbetreffende leverancier. Ook heeft ITR een eigen assortiment gecreëerd, hierin zijn de door ITR meest gebruikte artikelen opgenomen. Het eigen assortiment wordt verder uitgebreid, zodra het voorraadbeheersysteem in werking treedt.

MATERIEELBEHEER

INNOVATIE

Bij ITR wordt gewerkt met de module Materieelbeheer voor de verhuur van materieel, zoals machines en gereedschappen. Het materieel wordt met name verhuurd voor de realisatie van de langdurige projecten die het bedrijf uitvoert. “Met de module Materieelbeheer weten we precies waar het materieel zich bevindt, bij welke medewerker, voor hoe lang, wanneer het gekeurd moet worden en wanneer het een onderhoudsbeurt nodig heeft”, aldus Jonkman.

ITR is een platte organisatie met korte lijnen. “In IJsselware, later AGP Installware, vonden we een softwareleverancier met dezelfde organisatiestructuur. Geen log bedrijf met vele schijven ter verantwoording, maar gewoon een bedrijf met korte lijnen waar eenieder zich nog verantwoordelijk voelt voor de klant. Antwoorden laten nooit lang op zich wachten en we mogen actief meedenken in de ontwikkeling van de software. Zo helpen we zelf mee om het pakket te innoveren.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 73

THEMA | Software

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: BINK Software en WV Nieuwe Energie B.V.

‘Een energetische, superzuinige woning met behoud van de authentieke uitstraling’ In Nederland staat een flink aantal woningen met energielabel D of E. De komende jaren komt hier verandering in nu woningcorporaties – richting 2020 – verplicht zijn hun woningvoorraad te verduurzamen. Zij hebben hierbij keuze uit verschillende oplossingen, waaronder Energiesprong, waarbij – door de woning goed te isoleren – de warmtevraag wordt gereduceerd. Een alternatief is het Balanshuis, waarbij alleen datgene wordt aangepakt, dat een betere energieprestatie in de weg staat. Kortweg een combinatie van bouwkundige en installatietechnische maatregelen, zonder dat het gevelbeeld van de woning wordt aangetast.

74 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Software

Woningcorporatie Kleine Meierij uit Rosmalen ontving onlangs de sleutel van de eerste woning die door Balanshuis tot een nul-opde-meter woning is gerenoveerd. Het gaat om een eengezinshuis in een rijtje dat is gebouwd in de jaren zestig en waar enkele eenvoudige energetische aanpassingen zijn gedaan in combinatie met installatietechnische aanpassingen, die leiden tot een enorme verlaging van het energieverbruik. Met een AA++ energielabel en een langere levensduur van de woning als resultaat. Balanshuis, een samenwerking tussen verschillende partijen, heeft in slechts twee weken tijd de woning totaal aangepast. Hierbij is alle enkelglas vervangen door HR++ glas, zijn de spouwmuren gevuld en zijn pv-panelen op het dak en een warmtepomp in de woning geplaatst. De kookgasaansluiting heeft plaatsgemaakt voor een elektrische aansluiting en in de douche is een douche-WTW voorzien, die actief warmte terugwint uit het gebruikte douchewater. Duurzaam ingenieursbureau WV Nieuwe Energie B.V., een onderdeel van Dubotechniek Bedrijven, heeft de bestaande woning doorgerekend en aanpassingen aan het installatiepakket en de buitenschil doorgevoerd, die de woning tot nul-op-de-meter maken. Dubotechniek en Ouwehand Bouw hebben vervolgens de werkzaamheden in de praktijk uitgevoerd, waarbij gelijk ook alle asbest uit de woning is verwijderd en alle wanden opnieuw zijn gestuct.

EERST BEREKENEN, DAN TEKENEN Voordat gestart kon worden met de engineering van alle installaties, heeft WV Nieuwe Energie B.V. een aantal transmissieberekeningen (warmteverliesberekeningen) uitgevoerd met de transmissiemodule van BINK Software, om de vermogens per ruimte en het totaalvermogen van de warmteafgiftesystemen te bepalen. “Indien nodig kunnen we in navolging hierop ook dynamische berekeningen maken met BINK DYWAG gebouwsimulatie, maar dat was voor dit project niet nodig”, vertelt Van der Valk. “In de toekomst zullen – in navolging van de warmteverliesberekeningen wel koudebrugberekeningen worden gemaakt om condensvorming als gevolg van koudebruggen in de woningen te voorkomen. De module die hiervoor nodig is, zullen we op korte termijn aan ons softwarepakket toevoegen.” WV Nieuwe Energie B.V. maakt al bijna dertig jaar gebruik van de rekenen ontwerpsoftware van BINK Software. Door de jaren heen is het aantal modules steeds verder uitgebreid, vertelt Van der Valk. “Dit komt mede doordat het doorrekenen van installaties de afgelopen jaren belangrijker is geworden en tegenwoordig zelfs essentieel is voor een goed ontwerp met betrekking tot energie-efficiëntie en comfort.” De medewerkers van het ingenieursbureau volgen regelmatig opleidingen en trai-

ningen bij de softwareleverancier. “Bovendien hebben we regelmatig contact met het servicecentrum, om het maximale uit onze rekensoftwaremodules te halen.”

OVER BINK SOFTWARE BINK Software is een toonaangevende leverancier van technische rekensoftware voor de bouwen installatiebranche. Ruim achthonderd organisaties, variërend van éénmanszaken tot grote bouwen installatiebedrijven, maken inmiddels gebruik van de rekensoftware. Het totale BINK-pakket bestaat uit 25 programma’s waarmee alle installatietechnische, bouwfysische en Bouwbesluit berekeningen kunnen worden gemaakt. Doordat het BINK-pakket gegevens uit kan wisselen met CAD-software, past het perfect in ieder BIM-proces. ❚

ENERGETISCH ONTWERP “Om te komen tot een optimaal energetisch ontwerp, hebben we de woning ruw uitgewerkt in SketchUp, waarin we tevens alle woningwaardes hebben opgenomen”, vertelt Wim van der Valk, directeur van WV Nieuwe Energie B.V.. “Het ontwerp is vervolgens geïmporteerd in het softwareprogramma van BINK Software, waarin we verschillende energieprestatieberekeningen hebben uitgevoerd om de huidige energieprestatie in beeld te brengen. Aan dit model hebben we verschillende maatregelen toegevoegd, waaronder HR++ glas en een warmtepomp, waardoor de EPC van de woning sterk verbeterde. Hier zijn we net zo lang mee doorgegaan, totdat de woning uitkwam op een EPC van -0,4, zodat niet alleen de energie van het huishouden, maar ook het eigen verbruik van de woning volledig gecompenseerd wordt door de eigen energieopwekking.”

INSTALLATIE & BOUW | 75

DEVENTER | Stadhuiskwartier

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: scagliolabrakkee / ©Neutelings Riedijk Architecten/ ©Daria Scagliola & Stijn Brakkee

Duurzame installaties voor Stadhuiskwartier Deventer

Eind vorig jaar zijn de gemeentelijke diensten van de gemeente Deventer verhuisd naar het nieuwe Stadhuiskwartier aan het Grote Kerkhof. In de maanden daarna zijn de renovatie en herinrichting van het historische stadhuis en de aangrenzende monumentale bebouwing afgerond, voor de huisvesting van de gemeenteraad en burgemeester en wethouders. In het project kwamen alle disciplines van BAM Bouw en Techniek aan bod. Het bedrijf was namelijk niet alleen verantwoordelijk voor de bouw maar ook voor alle installatietechniek. Daarnaast neemt BAM het onderhoud voor de komende vijftien jaar voor haar rekening. De BREEAM ‘Excellent’ certificeringscriteria waren leidend tijdens de ontwerpen uitvoeringsfase van het nieuwbouwdeel, vertelt Michiel van Kesteren, projectmanager (W) bij BAM Bouw en Techniek. “Hier hebben we onder andere invulling aan gegeven met een bijzonder systeem voor verwarmen en koelen, waarbij we gebruikmaken van water uit de

76 | INSTALLATIE & BOUW

nabijgelegen IJssel. In de zomer benutten we het koude IJsselwater om het gebouw te koelen, in de wintermaanden wordt het water eerst voorverwarmd door een warmtepomp. Daarnaast is in het gebouw betonkernactivering voorzien. Als backupinstallatie is een koppeling gemaakt met het stadsverwarmingsnet van de gemeente Deventer.”

ENERGETISCHE SPRONG De luchtbehandeling in de nieuwbouw geschiedt middels zes luchtbehandelingskasten in de kelder, die de lucht eerst voorbehandelen, filteren en voorverwarmen of -koelen, alvorens deze in de ruimtes wordt ingeblazen. “In het renovatiedeel hebben we zes kleinere luchtbe-

DEVENTER | Stadhuiskwartier

Projectinfo LUCHTKANALEN BIJ STADHUIS DEVENTER In het nieuwe Stadhuiskwartier zorgen ruim 4.500 vierkante meter rechthoekige luchtkanalen en 4.000 strekkende meter ronde luchtkanalen voor het transport van schone lucht. De luchtkanalen, inclusief alle toebehoren zijn door Van den Brink Barneveld b.v. geproduceerd, geleverd en gemonteerd, in opdracht van BAM Bouw en Techniek. Naast de expertise in luchtkanalen heeft Van den Brink Barneveld ook ruime ervaring in plaatbewerking. Bij de uitvoering van deze opdracht is gekozen is voor sendzimir verzinkte luchtkanalen met een plaatdikte van 1,25 mm, de standaard plaatdikte van Van den Brink Barneveld, vertelt Hans Rozema. “Daarmee differentiëren wij ons van onze concurrenten. In de technische ruimtes is zelfs kanalenwerk met een plaatdikte van 1,5 mm toegepast. De kanalen voldoen daarmee ruim aan Luka luchtdichtheidsklasse C.” Dankzij hun grijze poedercoating worden de luchtkanalen op het dak aan het zicht onttrokken. In de burgerzaal van de oudbouw is tevens een gepoedercoat kanaal geplaatst, voorzien van eigen roosters waarmee de installatie stijlvol aansluit bij de historiek van het pand. Rozema kijkt terug op een geslaagd maar ook uitdagend project. “In de nieuwbouw hebben we een deel van de luchtkanalen in een kort tijdsbestek in de computervloeren moeten wegwerken. In de oudbouw werden we daarentegen geconfronteerd met bestaande ruimtes, waarin we onze installaties zorgvuldig moesten inpassen, gezien de monumentale waarde van het pand. Richting de oplevering werd bovendien nog een horecagedeelte aan het ontwerp toegevoegd waarop wij snel moesten inspelen. Dankzij een goede samenwerking tussen onze opdrachtgever, de chef-monteurs en de werkvoorbereiding zijn we tot een uitstekend resultaat gekomen.”

handelingskasten op de zolders geplaatst én een bestaande kast gerenoveerd”, vertelt Van Kesteren. “Het bestaande luchtbehandelingssysteem evenals de afgiftesystemen zijn vervangen. Gekozen is voor inductie-units, waarmee tevens verwarmd en gekoeld kan worden. Het systeem is aangesloten op het klimaatsysteem in de nieuwbouw, waardoor een flinke energetische sprong is gemaakt.” In het glas boven het atrium zijn pv-panelen geïntegreerd, vertelt René Ursinus, projectmanager (E) bij BAM Bouw en Techniek. “De verlichting in het pand betreft duurzame LED-verlichting, ›

Beeld: Van den Brink Barneveld b.v.

INSTALLATIE & BOUW | 77

uw specialist in

PLAAT bewerking

LUCHT kanalen

halďŹ&#x20AC;abricaten en eindproducten

doordachte luchtbehandeling

Van den Brink Barneveld bv

Gildeweg 1 3771 NB Barneveld

0342 - 49 17 37

briba.nl

DEVENTER | Stadhuiskwartier

die dankzij een koppeling op de regeltechniek van de W-installaties centraal kan worden aangestuurd. Om de veertig vierkante meter hebben we bewegings- en daglichtsensoren geplaatst, zodat nergens in het gebouw onnodig verlichting brandt. Een DALI-koppeling maakt aansturing per armatuur mogelijk.”

VERHOOGDE VLOEREN Naast de verlichting bestaat de elektrotechnische installatie uit onder andere een telefonie-, Cat6A data-, toegangscontrole-, camera-, inbraakbeveiliging-, brandmeld- en ontruimingsinstallatie. “Alle

installaties zijn uit het zicht weggewerkt”, aldus Ursinus. “Dat was bepaald geen sinecure. Omdat de architect het plafond in het zicht wilde laten, moesten we alle installaties zoveel mogelijk in de verhoogde vloeren integreren. Omdat meerdere partijen op de vloer aan het werk waren, was onze bewegingsvrijheid hierbij beperkt. Bovendien konden we pas met onze werkzaamheden starten toen het pand waterdicht was. Een flinke uitdaging, want de bouwtijd was kort. Maar dankzij een goede voorbereiding en afstemming met alle bouwpartners hebben we het project tot een goed einde weten te brengen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT BOUW INSTALLATIES LUCHTVOORZIENINGEN LUCHTKANALEN ADVIES INREGELEN EN REGELAFSLUITERS

gemeente Deventer Neutelings Riedijk Architecten BAM Bouw en Techniek BAM Bouw en Techniek Smitsair BV Van den Brink Barneveld IMI Hydronic Engineering

Projectinfo DYNAMISCH REGELEN IS DE TOEKOMST

Het Deventerse Stadhuiskwartier, dat huisvesting gaat bieden aan alle gemeente-ambtenaren, wordt één van de meest duurzame overheidsgebouwen van Nederland. De nieuwbouw krijgt een WKO-installatie, die het benodigde water voor verwarming en koeling uit de nabijgelegen IJssel haalt. IMI Hydronic Engineering adviseerde aannemer BAM over het zo optimaal mogelijk inregelen van de installatie, dat wil zeggen met een zo groot mogelijk comfort voor de medewerkers, tegen zo laag mogelijke energiekosten. Gekozen is voor dynamische regeling, waarvan het grote voordeel is dat de radiatorafsluiters zich automatisch aanpassen aan de drukschommelingen in het systeem. “De waterstromen gaan gedoseerd door het pand heen naar de locatie waar warmte of koude wordt gevraagd”, vertelt key accountmanager Erik Olden. “Dat zorgt voor een hoog comfort en lagere energiekosten.” Vergeleken met statische regeling kan er tot wel vijftien procent op de energiekosten worden bespaard. Bovendien zijn minder inregelafsluiters benodigd, wat nog een kostenvoordeel oplevert én wordt waterzijdig inregelen tot een minimum beperkt. Dynamisch regelen is de toekomst volgens Olden. “Veertig procent van alle energie zit in dit soort gebouwen. Daar vallen dus grote besparingen te realiseren.”

INSTALLATIE & BOUW | 79

DEVENTER | Stadhuiskwartier

Projectinfo VERZONKEN LUCHTVOORZIENINGEN Het produceren en conform klantspecificatie leveren van componenten ten behoeve van luchtbehandelingsinstallaties is het specialisme van Smitsair BV. Tijdens de nieuwbouw van het nieuwe stadskantoor van Deventer, het Stadhuiskwartier, verzorgde het bedrijf diverse luchtaanzuig- en -uitblaasvoorzieningen voor de luchtbehandelingsinstallaties.

Om te voorkomen dat deze voorzieningen het aanzicht van de gebouwen ontsieren, dienden ze verzonken in de hellende pannendaken te worden geplaatst. “Omdat de dakhellingen ter plaatse groter zijn dan 45 graden, hebben we hiervoor het product BV70/PD geselecteerd”, zegt hoofd verkoop Etienne Beerling. “Een oplossing die op de eerste plaats bestaat uit de BV-70, een buitenluchtrooster dat aan de onderzijde is voorzien van een slabbe van loodvervangend materiaal en perfect aansluit op de dakpannen. Omdat het rooster schuin in 12SA001isAlgemene Advzal #2 het TVVL.pdf 1 het dakvlak geplaatst, echter regenwater doorlaten. Vandaar dat we achter

het rooster een plenum hebben aangebracht dat over het rooster heen zorgt voor de afwatering. In het geval het om een aanzuigvoorziening gaat, is dit plenum, waarop het kanaalwerk is aangesloten, tevens voorzien van een druppelvanger.” Daar in enkele gevallen aanvullende eisen werden gesteld wat betreft de brandwerendheid van de oplossingen, plaatste Smitsair achter een aantal roosters een brandwerend element. Verder leverde het bedrijf tijdens het project ook conventionele dakkappen 22-03-12 16:48 (type DK-3) en buitenluchtroosters (type BV50) in versterkte uitvoering.

Wist u dat:

Smitsair gebouwen in zijn waarde laat? smitsair.nl De verzonken dakkappen van Smitsair zijn uniek in zijn soort. Met dit product kunt u lucht toe - of afvoeren wanneer de toelaatbare hoogte op het dak beperkt is. De architectonische lijnen van een gebouw blijven met de verzonken dakkap optimaal behouden.

Kwaliteit op Maat. Smitsair Luchttechniek sinds 1945 specialist in: Luchttechnische installaties, Buitenluchtroosters, Brandkleppen, Kleppenregisters, Dakkappen, Schachtkappen, Druppelvangers, Wasem-vetvangkappen, Geluiddempers, Luchtkanalen, Plaatwerken en Lasersnijden.

80 | INSTALLATIE & BOUW

Dalkruid 54 5731 TN Mierlo T 0492 66 39 67 M 06 25 04 66 33 E bdebruijn@intecad.nl W www.intecad.nl

Uw partner voor integraal technisch advies in: Duurzaamheid Beveiliging Beheer en onderhoud

STErk in onTWErp En dirEcTiEvoEring ParTiciPaNT vaN EcoDEsk

WErkT saMEN MET WarMBouWEN

AMSTERDAM | Stibbe

82 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Stibbe

PREFAB HVAC-OPLOSSING VOOR STIBBE IN AMSTERDAM

Snellere montage en betere communicatie en kwaliteitsborging zijn de voordelen van de nieuwe HVAC plug & play oplossing van Belimo Servomotoren B.V. De totaaloplossing bestaat uit een combinatie van een 6-Weg regelkogelkraan met twee debietbegrenzers (PIQCV). De innovatie werd voor het eerst toegepast op de nieuwbouw van Stibbe in Amsterdam.

Op de Beethovenstraat aan de Amsterdamse Zuidas verrijst het nieuwe hoofdkantoor van advocatenkantoor Stibbe. Dit is een ontwikkeling van Dura Vermeer Vastgoed naar een ontwerp van Jo Coenen Architects en Urbanists. Het kantoor heeft negen verdiepingen en beslaat in totaal circa 14.500 m2. Grote, flexibel in te richten verdiepingsvloeren en een hoge duurzaamheidsambitie (BREEAM Excellent) kenmerken het gebouw. Het wordt voorzien van een WKO-opslag, gecombineerd met een HR-107 verwarmingssysteem, gecontroleerde ventilatie met CO2-detectie, energiezuinige verlichting van 5,5W/m2 en waterzuinige toiletten en kranen.

TOTAALOPLOSSING Oorspronkelijk was de nieuwbouw van Stibbe een onafhankelijk project, echter eind 2013 kwam het in handen van Dura Vermeer Vastgoed en werd het samengevoegd met het naastgelegen nieuwbouwproject van Akzo Nobel. Homij Installatietechniek, een divisie van Dura Vermeer, werd verantwoordelijk voor de onderdelen WTB en M&R. Dat was het startpunt voor de

ontwikkeling van de nieuwe HVAC plug & play oplossing, vertelt Danny de Laater, Manager Projects Nederland & België bij Belimo Servomotoren B.V. “Wij waren al in 2013 in beeld bij dit project in verband met onze unieke 6-Weg regelkogelkraan oplossing. Deze moest dan wel gecombineerd gaan worden met twee debietbegrenzers. In 2015 hebben wij een nieuw product geïntroduceerd dat daar ideaal voor was: namelijk de PIQCV (Pressure Independent Quick Compact Valve). Dit is een drukonafhankelijk naregelventiel dat ook als debietbegrenzer kan functioneren. Om de installateur te ontzorgen, hebben wij voorgesteld een totaaloplossing te bieden, bestaande uit een combinatie van een 6-Weg regelkogelkraan met twee PIQCV’s.” In overleg met Homij Installatietechniek maakte Belimo een hydraulisch ontwerp voor de naregelingen van het klimaatplafond in het kantoor. Na wat aanpassingen werd hier dan ook voor gekozen. Op basis van het werktuigbouwkundig ontwerp werd een volledig plug & play (zowel elektrotechnische als watertechnische) naregeling gerealiseerd die niet alleen stekkerklaar maar ook wartelklaar te leveren is. “Waar voorheen de installateur de 6-Weg kleppen los geleverd kreeg, krijgt hij nu een prefabproduct dat hij direct kan monteren. Dat scheelt montagetijd, verbetert de communicatie en maakt het eenvoudiger de gewenste kwaliteit te borgen”, legt De Laater uit.

WATER- EN LUCHTZIJDIG Voor het project Stibbe levert Belimo Servo-

motoren B.V. ruim 600 stuks 6-Weg en 1.200 PIQCV’s. Bijzonder is dat afnemers niet alleen vijf jaar garantie op de producten krijgen, maar ook op de volledige set inclusief lekdichtheid. Belimo levert op dit project ook diverse customized producten die door de betrokken fabrikanten worden verwerkt, zoals de voor gemonteerde aandrijvingen op de luchtbehandelingskasten van OC Verhulst uit Waalwijk en de aandrijvingen op de brandkleppen van Trox. “Vandaar dat wij kunnen zeggen dat wij bij dit project zowel waterzijdig als luchtzijdig betrokken zijn.” Customized products zoals de nieuwe HVAC plug & play oplossing is een specialisme van Belimo Servomotoren B.V.. “Wij begrijpen de wensen, behoeften en uitdagingen van onze relaties. We helpen hen door het aanbieden van oplossingen met meer comfort, efficiëntie en veiligheid, die gemakkelijker te installeren en te onderhouden zijn. Ook definiëren en meten we de kwaliteit van onze service op basis van de mate waarin we de verwachtingen van onze relaties overtreffen. Hiermee bieden we een duidelijke meerwaarde en onderscheiden we ons in de markt.”

INDIVIDUELE KLANTWENSEN Bijna de helft van de Belimo omzet bestaat inmiddels uit klantspecifieke producten. De grootste afzet vindt plaats in de OEM-sector met ieder zijn specifieke marktgebieden zoals pluimveehouderijen, champignonkwekerijen tot aan scheepsbouwers, waarbij het bij deze laatste vooral om de brandklepproducenten gaat. “Dankzij customizing richten we ons zoveel mogelijk op het vervullen van de individuele wensen van de klant. Ieder product is uniek en heeft altijd de Zwitserse kwaliteit die men van Belimo mag ❚ verwachten”, eindigt Danny de Laater.

INSTALLATIE & BOUW | 83

best

MOVES

WILLEMSTAD, CURAÇAO | Hospital Nobo Otrobanda

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: OZ architectuur/ ©WAX Architectural Visualizations

HOSPITAL NOBO OTROBANDA GAAT VOOR LEED GOLD OPLEVERCERTIFICAAT

Bouwen op Curaçao verschilt in vele opzichten van bouwen in Nederland. Dat blijkt onder andere tijdens de nieuwbouw van het Hospital Nobo Otrobanda in Willemstad. Niet alleen het tropische klimaat, maar ook de logistieke mogelijkheden hebben grote invloed op de te gebruiken bouwmaterialen, bouwwijze én installatietechniek in het algemeen ziekenhuis. Aan het woord zijn Arjan Pleysier, senior adviseur bij Deerns en Wilfried van Mierlo, algemeen directeur bij Valstar Simonis BV, die respectievelijk als adviseur bouwfysica en brandveiligheid en installatieadviseur bij het project betrokken zijn.

Deerns en Valstar Simonis BV maken deel uit van het consortium dat onder leiding van hoofdaannemer Ballast Nedam het Design, Build and Maintain project uitvoert. “Hierbij worden we met de nodige uitdagingen geconfronteerd”, begint Pleysier. “Zo wordt het hart van het gebouw gevormd door een groot, niet-geklimatiseerd atrium, waaromheen verschillende zwaar geklimatiseerde afdelingen worden ingericht.” Om inwendige condensatie door damptransport van buiten naar binnen te voorkomen, heeft Deerns voor de gevels

van de OK’s – waar een temperatuur van 18°C wordt verlangd – dampdichte materialen aan de buitenzijde van de gevel geadviseerd.

OOSTENWIND Hoewel het atrium niet gekoeld wordt, mag de temperatuur hier weinig hoger oplopen dan de buitentemperatuur. “Het ontwerp is hierop afgestemd”, vertelt Pleysier. Curaçao heeft meer dan negentig procent van de tijd te maken met oostenwind. Door die wind via glazen lamellen door het

atrium te sturen, wordt een prettig binnenklimaat bereikt, waarbij opwarming door de zon wordt voorkomen.” In principe staan deze lamellen dag en nacht open, vertelt hij, maar bij extreem weer kunnen ze gesloten worden. “De consequentie van de vaste buitenzonwering bij de andere vertrekken is dat niet alleen minder zonlicht, maar ook minder daglicht het gebouw instroomt. Hierdoor hebben we op dit vlak de punten voor een LEED Gold oplevercertificaat, niet behaald. Maar op andere vlakken wordt dit ruimschoots goedgemaakt, bijvoorbeeld op het vlak van akoestiek.”

BEPERKT KOELVERMOGEN Inductieunits koelen alle geklimatiseerde ruimtes terug tot maximaal 23˚C, vertelt Van Mierlo. “Speciale sluizen op onderdruk zorgen ervoor dat de warme, vochtige lucht uit het atrium niet kan doordringen richting de afdelingen.” Om alle bouwvocht en – in geval van calamiteiten – vocht uit de lucht af te voeren, zijn alle inductieunits uitgevoerd met een condensafvoer.” ›

INSTALLATIE & BOUW | 85

WILLEMSTAD, CURAÇAO | Hospital Nobo Otrobanda

Projectinfo ‘GEKOELD WATER LUCHTBEHANDELINGSINSTALLATIE HOUDT HOSPITAL NOBO OTROBANDA OP TEMPERATUUR’ De bouw van het nieuwe Hospital Nobo Otrobanda op Curaçao is in volle gang. Met het state-of-the-art ziekenhuis wil de overheid de gezondheidszorg op het eiland naar een hoger niveau tillen. Het ontwerp grijpt dan ook in al haar facetten terug op de historie, cultuur, klimaat, omgeving én bevolking van Curaçao. In opdracht van hoofdaannemer Ballast Nedam engineert, monteert en construeert W.G. Trapenberg Air-conditioning Service N.V. de gekoeld waterinstallatie en klimaatregelinstallatie voor het ziekenhuis, inclusief het gekoeld water leidingnet en luchtkanaalwerk. Tevens zorgt het bedrijf voor de installatie van de benodigde luchtbehandelingskasten, koelmachines, koelconvectoren, roosters, enzovoorts. “De installatie voorziet in de luchtbehandeling (koeling) van alle patiëntenkamers, operatiekamers, bezoekruimtes en de receptie van het ziekenhuis”, vertelt directeur Willem Trapenberg. “Aan de installatie én de gebruikte materialen werden dan ook zeer strenge eisen gesteld. De LEED Gold certificeringscriteria lagen aan de basis van het ontwerp.” In totaal wordt een aantal gekoeld water verse lucht luchtbehandelingskasten op het dak van het nieuwe ziekenhuis geplaatst, vertelt hij, die de ventilatiesystemen in de verschillende ruimtes aansturen, evenals de koelconvectoren. “In een deel van de kamers worden koelconvectoren toegepast, in andere kamers is gekozen voor kleine luchtbehandelingskasten. Door in plaats van koudemiddelen water te gebruiken als energiedrager, le-

86 | INSTALLATIE & BOUW

veren we een belangrijke bijdrage aan het milieu en de veiligheid in het gebouw, aangezien alle koudemiddel buiten het gebouw wordt gehouden.” De nieuwbouw van het Hospital Nobo Otrobanda is het grootste project uit de geschiedenis van W.G. Trapenberg Air-conditioning Service N.V..

WILLEMSTAD, CURAÇAO | Hospital Nobo Otrobanda

'Het hart van het gebouw wordt gevormd door een groot, niet-geklimatiseerd atrium, waaromheen verschillende zwaar geklimatiseerde afdelingen worden ingericht' De luchtbehandelingsinstallatie in het ziekenhuis is zodanig opgezet dat het koelvermogen beperkt blijft, ondanks de strenge binnenklimaateis, vertelt hij. “In totaal plaatsen we zo’n

25 luchtbehandelingskasten van verschillende omvang in en op de verschillende vleugels van het ziekenhuis. Een dubbele set warmtewielen per kast zorgt ervoor dat zeer energetisch gekli-

matiseerd kan worden. De afgezogen, relatief koele en droge lucht wordt benut om de verse buitenlucht voor te behandelen.” Naast de klimaatinstallaties heeft Valstar Simonis BV onder andere advies uitgebracht over de elektrische installaties, brandmeldinstallatie, verpleeg-oproepsystemen en noodstroominstallatie in het gebouw. Tijdens de uitvoering heeft het bedrijf vooral een controlerende functie. ❚ Datzelfde geldt voor Deerns.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER SONA (Stichting Ontwikkeling Nederlandse Antillen)

ARCHITECT

EGM architecten en OeverzaaijerLyongo architecten

HOOFDAANNEMER Ballast Nedam

ADVISEUR BOUWFYSICA EN BRANDVEILIGHEID Deerns

ADVISEUR INSTALLATIES Valstar Simonis BV

GEKOELD WATERINSTALLATIE W.G. Trapenberg Airconditioning Services N.V.

PAKEERGARAGEVENTILATIE Systemair

OMVANG 40.000 m²

INSTALLATIE & BOUW | 87

PRODUCTPRESENTATIE | Lineoplus Restore Cleaner

Nieuwe glans

voor gecorrodeerde oppervlakken De winter en het voorjaar zijn hard voor roestvaststaal en aluminium. Vliegroest, doffe vlekken en groene afzet besmeuren het oppervlak. Met de Lineoplus Restore Cleaner van Linum Europe zien RVS leuningen, bouwelementen, paaltjes en apparaten er echter in een mum van tijd weer als nieuw uit. Bovendien brengt het product een water- en vuilafstotende beschermingslaag aan, waardoor het RVS langer beschermd blijft tegen nieuw vuil en corrosie.

Voor.....

Ook roestvaststaal vraagt onderhoud! Zure regen, staaldeeltjes, zeelucht, aërosolen en andere omgevingsfactoren tasten het oppervlak van RVS aan. Ze leiden tot corrosie en maken het oppervlak dof en vuil. Met de Lineoplus Restore Cleaner van Linum Europe echter kunnen vliegroest en andere verontreinigingen op roestvast staal, aluminium en koper snel en efficiënt worden aangepakt. Breng de cleaner aan, laat vijf minuten inwerken, wrijf met enige druk goed na, spoel af en veeg droog en alles ziet er weer zo goed als nieuw uit. Lineoplus Restore Cleaner fungeert als een dieptereiniger waarmee gebruikers vuil tot diep in de poriën van het oppervlak vlot kunnen verwijderen, zonder de beschermde oxidehuid van het RVS aan te tasten. Zure regen, roetdeeltjes, fijn stof, zeelucht en andere ongunstige omgevingsfactoren zorgen voor afzetting op het oppervlak en veroorzaken een dof uiterlijk. Lineoplus Restore Cleaner verwijdert corrosie, vet en vuil en brengt de oorspronkelijke glans van het materiaal in een handomdraai terug naar boven. Bovendien brengt de cleaner een water- en vuilafstotende beschermingslaag aan, waardoor het langer beschermd blijft tegen nieuw vuil en corrosie. De Lineoplus Restore Cleaner is honderd procent biologisch afbreekbaar, waardoor het product niet schadelijk is voor mens en milieu. ❚

88 | INSTALLATIE & BOUW

Na.....

VOORDELEN OP EEN RIJ: • Verwijdert snel en veilig roest en vervuiling • Brengt de oorspronkelijke glans en uitstraling van uw RVS terug naar boven • Is honderd procent biologisch afbreekbaar • Is een eenvoudig en veilig alternatief voor beitsen of intensief schuren • Is beschikbaar in mini flacon (30 ml) of verstuiver (500 ml) Toepassingen: gevelrenovatie, buitenmeubilair, grootkeuken, machine-onderhoud, maritieme renovatie, industriële silo’s, tanks, …. Kijk voor meer informatie op www.linum.eu

Voor.....

Na.....

InterClima Airconditioning & Klimaatbeheersing

Luchtgekoelde Koelmachines & warmtepompen

precies zoals u het nodig heeft c: 100 m: 65 y: 0 k: 0

Watergekoelde / condensorloze koelmachines & warmtepompen

Wat wij met de modulaire oplossingen van Big Foot Systems voor deze klanten deden, kunnen we beslist ook voor u. Bel ons.

nter lima airconditioning & klimaatbeheersing InterClima BV | Kovel 26 | 5431 ST CUIJK Telefoon 0485 - 35 00 33 | info@interclima.nl

WWW.INTERCLIMA.NL

LINUM EUROPE BV

e Vraag d e ervic HVAC S 6 1 gids 20

HVAC

COOL

Oosterparkweg 35H 2985 SX Ridderkerk T: 0180-46 35 88 F: 0180-46 35 69 info-nl@linum.eu www.linum.eu

16.054

BuďŹ&#x20AC;ervaten Ventilator convectoren Airedale close control units Cabero condensors & droge koelers TSAâ&#x20AC;&#x2122;s Luchtbehandelingskasten

AMSTERDAM | Van Gogh Museum

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Aïda Jellinghaus, Jan-Kees Steenman e.a.

ONZICHTBARE INSTALLATIES ACHTER GLAS Om beter te kunnen voorzien in de behoeften van de alsmaar groeiende bezoekersstroom, nam het Van Gogh Museum in Amsterdam vorig jaar september een nieuw entreegebouw in gebruik. De aan het Museumplein gelegen blikvanger, een creatie van de Japanse architect Kisho Kurokawa, draagt dankzij het ruimtelijke en transparante karakter bij aan een aanzienlijke vergroting van de gastvrijheid en beleving van de bezoekers. Het spectaculaire entreegebouw bestaat uit een 650 vierkante meter grote constructie van koud gebogen glas. Daarnaast zijn twaalf meter lange glazen dakliggers toegepast. De gevels zijn voorzien van glazen vinnen met een lengte van 9,4 meter. Zowel het dak als de gevel rusten op een speciaal voor dit project ontworpen buisconstructie van staal. Juist het transparante karakter van de constructie noopte elektrotechnisch installateur Breedveld & Schröder tot het bedenken van de nodige slimme oplossingen. De specialist voorzag de nieuwbouw van installaties voor energie, data (15 access points), LED-verlichting (60 RGB-spots en 90 LED-armaturen), brandmelding (67 melders), inbraakbeveiliging, toegangscontrole en een WiFi-netwerk. “Of het nu gaat om sterkstroominstallaties, telematica of beveiliging, alles met een draadje behoort tot onze specialiteiten, inclusief service en onderhoud”, aldus Ben Monster, commercieel directeur binnen de Almeerse onderneming. Het is een kwaliteit die Breedveld & Schröder al diverse malen heeft getoond in de museumwereld. Zo verzorgde het bedrijf in het verleden de elektrotech-

90 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Van Gogh Museum

nische installaties voor het Rijksmuseum, het Amsterdam Museum en het Paleis op de Dam. De daar opgedane expertise en ervaring kwamen prima van pas tijdens de werkzaamheden binnen het Van Gogh Museum, door Monster omschreven als een bijzondere klus in een uitdagende omgeving. “Vanwege de rondingen van het gebouw en het gebruik van veel glas moesten we zeer inventief te werk gaan om de installaties uit het zicht te houden. Daarin zijn we ten volle geslaagd, onder andere door de kolommen van de draagconstructie te gebruiken en de bekabeling van de aangebrachte LED-verlichting slim weg te werken.” Monster is ook trots op het multifunctionele ondergrondse entreeplein dat door Breedveld & Schröder werd uitgerust met theaterverlichting en een mengcomputer. “Door lichtkleuren te mengen, kunnen verschillende sferen worden gecreëerd, die passen bij de activiteiten op het plein. Een mooi stukje techniek dat de beleving van de bezoekers verder vergroot.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Rijkvastgoedbedrijf, Staat der Nederlanden GEBRUIKER Stichting Van Gogh Museum ARCHITECT (UITWERKING) Hans van Heeswijk Architecten, Amsterdam BOUWKUNDIG AANNEMER Bouwbedrijf Van der Spek, Pijnacker INGENIEUR Arcadis INSTALLATIEADVIES Deerns, Rijswijk INSTALLATIES Breedveld & Schröder, Almere (E),

Kuipers Installaties Utrecht (W)

ONTGASSING KOELINSTALLATIE KOREX Benelux TOEGANGSCONTROLE ASSA ABLOY VENTILATIE Systemair BOUWPERIODE september 2014 – juli 2015

708046_Breedveld.indd 1

13-12-12 09:17

INSTALLATIE & BOUW | 91

AMSTERDAM | Van Gogh Museum

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: ASSA ABLOY

Kwaliteitsslag voor hang- en sluitwerk Van Gogh Museum In zeven maanden tijd is het Van Gogh Museum in Amsterdam grondig onder handen genomen. Het dak en alle plafonds zijn vervangen, de klimaatinstallaties zijn vernieuwd, het gebouw is beter geïsoleerd en het interieur heeft een opfrisbeurt gekregen. Daarnaast heeft het hang- en sluitwerk een kwaliteitsslag gemaakt, waarbij veel aandacht is besteed aan toegankelijkheid en vluchtveiligheid.

ASSA ABLOY werd in een vroeg stadium door het Van Gogh Museum bij het project betrokken, om mee te denken over een optimale beveiliging van het museum en een verzekerde vluchtveiligheid bij calamiteiten. “Het Van Gogh Museum is één van de drukstbezochte musea in Nederland. Lange rijen wachtenden voor de ingang waren meer regel dan uitzondering. Echter mocht het museum slechts een bepaald aantal bezoekers per keer toelaten, vanwege de brandveiligheidseisen”, vertelt Marcel Borsboom, Channel Manager PEU bij ASSA ABLOY Nederland. “Door slimme oplossingen toe te passen – onder andere ten aanzien van het hang- en sluitwerk – is die capaciteit toegenomen. Zo is het aantal elektronische sloten uitgebreid en is de kwaliteit van het hang- en sluitwerk naar een nog hoger niveau getild.” In het project is een keur aan hang- en sluitwerkoplossingen uit de ASSA ABLOY range toegepast. “Oplossingen die geschikt zijn voor hoogfrequent gebruik, die beveiligingstechnisch hoog scoren én die flexibel inzetbaar zijn”, vertelt hij. “Zo kunnen de sloten op de vluchtwegroutes in geval van calamiteiten eenvoudig en gecontroleerd worden geopend. Uniformiteit in de gekozen oplossingen biedt grote voordelen tijdens de onderhoudsfase, die wij de komende vijf jaar uitvoeren.” Als voorbeeld van de toegepaste systemen noemt Borsboom de ABLOY EL-sloten in verschillende varianten, waarbij steeds dezelfde sparing kan worden toegepast en waarbij functies eenvoudig op het slot kunnen worden ingesteld. “Een groot voordeel voor de bouwkundig partner van aannemer Van der Spek, die het hang- en sluitwerk heeft gemonteerd.” Daarnaast is er een mechanisch sluitsysteem geplaatst en is gekozen voor de deurgrendels van Brink, die zeer geschikt zijn voor hoogfrequent gebruikte en zwaar beveiligde deuren. ❚

92 | INSTALLATIE & BOUW

Flexibele toegangscontrole met ASSA ABLOY

Van gebouwmanagement tot persoonsmanagement Wanneer uw situatie specifieke oplossingen vereist, brengen wij al onze producten en diensten samen in één denktank. Flexibiliteit vraagt namelijk om maatwerkoplossingen.

ASSAABLOY.NL

ASSA ABLOY, the global leader in door opening solutions

AMSTERDAM | Van Gogh Museum

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: KOREX Benelux

‘Koelinstallatie Van Gogh schreeuwde om ontgassing’ Bij de renovatie van het Van Gogh Museum in Amsterdam is de bestaande, veertig jaar oude koelinstallatie uitgebreid met een AIR SEP, die zorgt voor het drukbehoud en de ontgassing, expansie, vuilopvang en bijvulling van het koelwater. Omdat de koelvraag in het Van Gogh Museum door de jaren heen flink is toegenomen, is de koelinstallatie ook steeds complexer geworden, vertelt dhr. M.G. van Gorsel, directeur van AIR-SEP-leverancier KOREX Benelux. “De installatie, met een koelvermogen van 2.150 kW/h en een waterinhoud van 20.000 liter, vertoonde steeds meer problemen. Het water in de installatie raakte steeds meer vervuild, met kalk- en roestvorming en een verminderd functioneren tot gevolg. Het was hoog tijd voor ontgassing.” In onderaanneming van de installateur leverde KOREX Benelux een AIR-SEP type ASE 150/6 om in die ontgassing te voorzien. “De AIR-SEP bestaat uit een expansietank met een instroomventiel, een ontluchtingsventiel, een bijvulautomaat en een drukbehoudpomp, die ervoor zorgen dat er geen luchtbellen meer in het leidingsysteem aanwezig zijn, waardoor het water beter kan doorstromen”, vertelt Van Gorsel. “Via het instroomventiel wordt steeds tussen de

twintig en vijftig liter circulatiewater in het vat van de AIR-SEP gestort, waarna de druk ervan wordt verlaagd tot een vacuüm druk van -0,3 bar. Dit geeft een luchtvermindering van 28 tot 40 mg/ltr ten opzichte van het installatiewater.” De door het water opgenomen gassen en kalk-, ijzer- en roestresten komen hierbij vrij om te worden afgevoerd, vertelt hij. “Vervolgens wordt het adiabatische vacuüm ontgaste water weer onder de oorspronkelijke druk teruggebracht in het systeem. Doordat de AIR-SEP dit cyclisch doet, wordt de volledig verzadigde gashoeveelheid opgelost en worden kalk-, ijzer- en roestresten teruggebracht.” Dat het koelwater in het Van Gogh museum sterk vervuild is, blijkt wel uit het feit dat de AIR-SEP – sinds de oplevering in september – nog altijd iedere maand moet worden gereinigd. Na verloop van tijd zal, naarmate het koelwater minder opgenomen gassen en kalk-, ijzer- en roestresten bevat, die frequentie worden teruggeschroefd en zal de waterkwaliteit verbeteren. ❚

DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS DIRT-SEP GROFVUILVANGFILTERS AIR-SEP 1-TOESTEL MET 8 FUNCTIES: AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 • DRUKBEHOUD FUNCTIES: FUNCTIES: • EXPANSIE • DRUKBEHOUD • • DRUKBEHOUD ONTGASSING • EXPANSIE • BIJVULLING EXPANSIE • • ONTGASSING • WATERBEHANDELING ONTGASSING • • BIJVULLING • • BIJVULLING SUSPENSIEVUILVANG • WATERBEHANDELING • ENERGIEBESPARING WATERBEHANDELING • • SUSPENSIEVUILVANG • CO2-REDUCTIE SUSPENSIEVUILVANG • • ENERGIEBESPARING • ENERGIEBESPARING • CO2-REDUCTIE • CO2-REDUCTIE

KOREX Benelux B.V.

KOREX Benelux B.V. Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven KOREX Benelux B.V.

T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 Tjalk 13B,(0) 2411 Bodegraven T: info@korexbenelux.com +31 172NZ 611719 E: I: www.korexbenelux.com Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven T: (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 E:+31 info@korexbenelux.com T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 E: info@korexbenelux.com I: www.korexbenelux.com E: I: www.korexbenelux.com I: info@korexbenelux.com www.korexbenelux.com

1000-21-3000-3169 2013-09 VV+ UNETO-VNI

Kleur: FC

1000-21-3000-3169 2013-09 2013-09 VV+ VV+ UNETO-VNI UNETO-VNI

Kleur: Kleur: FC FC04-09-13

1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1

1000-21-3000-3169 1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1 1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1

04-09-13 10:58 10:58 04-09-13 10:58

INSTALLATIE & BOUW | 93

PRODUCTPRESENTATIE | Siedle Basic en de Siedle afleverbox

Tekst: Jeroen Schreurs

Beeld: Siedle, Jeroen Schreurs

KWALITEIT ZONDER FRANJES BIJ DUITSE COMMUNICATIE-FABRIKANT Siedle stond met een erg grote stand op Light + Building. Het bedrijf stelde er een hoop nieuwigheden voor, ook voor de Belgische markt. Installatie en Bouw zet de Siedle Basic en de Siedle afleverbox met app in de kijker.

Met de Siedle Basic wil het Duitse bedrijf de standaard worden op vlak van parlo- en videofonie. Wim Brusselaers, general manager van Siedle Benelux: “De sector kent de kwaliteit van de Siedle-toestellen. We brengen nu een product op de markt dat die kwaliteit in een basisuitvoering brengt, zonder al te veel franjes. De Siedle Basic is de goedkope en eenvoudige weg naar de typische Siedle-kwaliteit.” Die Basic-apparaten zijn volwaardige binnenstations voor de In-Home-Bus. Ze zijn uitgevoerd met twee dubbel belegde toetsen die de belangrijkste functies afdekken. De ingebruikname gaat erg snel met Plug+Play-techno-

94 | INSTALLATIE & BOUW

PRODUCTPRESENTATIE | Siedle Basic en de Siedle afleverbox

'Met de Siedle Basic wil het Duitse bedrijf de standaard worden op vlak van parlo- en videofonie'

Siedle stond met een erg grote stand op Light + Building. Het bedrijf stelde er een hoop nieuwigheden voor, ook voor de Belgische markt.

Siedle zet ook zijn afleverbox met app in de kijker. Die maakt het mogelijk om comfortabel en veilig pakketten te ontvangen.

Wim Brusselaers, general manager van Siedle Benelux: “De sector kent de kwaliteit van de Siedle-toestellen. We brengen nu een product op de markt dat die kwaliteit in een basisuitvoering brengt, zonder al te veel franjes.”

logie. Omdat verschillende vormgevingskleuren in het prijsgevoelige instapsegment nauwelijks een rol spelen, is de Basic enkel in signaalwit (RAL 9003) verkrijgbaar.

woorden via onze Siedle App op iPhone of iPad,” zegt Brusselaers. “Zo kan die persoon spreken met de bezorger en de afleverbox ontgrendelen. In het kader van het snel stijgende aantal pakketbezorgingen is dat zeker geen overbodige luxe.”

ANTWOORD OP STIJGEND AANTAL PAKKETBEZORGINGEN Siedle zet ook zijn afleverbox met app in de kijker. Die maakt het mogelijk om comfortabel en veilig pakketten te ontvangen, ook voor wie veel afwezig is, zoals huisdokters. “Als een pakketbezorger aan de deur belt, kan de eigenaar van de woning de deuroproep met een videobeeld beant-

De afleverbox kan naar wens via een elektronische ontgrendeling worden geopend met een vingerafdruk of een cijfercode. Ze voegt zich trouwens naadloos in de gebouwencommunicatie in, wordt individueel op wens van de klant geproduceerd en kan flexibel met een brievenbus en deurspreekinstallatie worden gecombineerd. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 95

Nationale opera, Oslo Vrijstaande kommunikatiezuil uit edelstaal Designlijn Siedle Steel Architectuur Snøhetta, Oslo www.siedle.nl/referenties

ALS COMMUNICATIE HELDER ALS GLAS MOET ZIJN

ERIKS Building Services leidt projecten in goede banen ERIKS heeft ruime ervaring met grote projecten, zoals nieuwbouw of renovatie van kantoorgebouwen, ziekenhuizen en datacenters. Deze projecten bestaan veelal uit levering van kunststof leidingsystemen, afsluiters en process control componenten voor CV-, koel-, sprinkler-, drinkwater- en persluchtsystemen. Wij adviseren u over materiaaleigenschappen, verbindings- en installatietechnieken en duurzame oplossingen. www.eriks.nl ERIKS bv | T (072) 514 18 11 | E leidingsystemen@eriks.nl

ADVERTENTIE INSTALLATIE & BOUW MAGAZINE (2016) 105x148mm.indd 1

30-March-2016 08:19

Voor elk loket een systeem op maat • inbouw of opbouw mogelijkheden • keuze uit diverse luidsprekers • keuze uit diverse microfoons • Simplex, duplex en open duplex Bel ons en vraag naar de mogelijkheden HAGO ELECTRONICS Radonstraat 179 2718 SV Zoetermeer Tel. 0793617555 www.hagoelectronics.com

PRODUCTPRESENTATIE | Loketintercomsystemen

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: HAGO Electronics

OPEN DUPLEX LOKETINTERCOMSYSTEMEN:

DE BASIS VOOR GLASHELDER COMMUNICEREN Loketintercomsystemen. Op het eerste oog lijken het relatief eenvoudige producten. Maar wanneer aan beide zijden van het glas zonder problemen tegelijkertijd gesproken en geluisterd moet kunnen worden, blijkt de materie toch wat complexer. Bij HAGO Electronics, producent van technisch geavanceerde communicatiesystemen, weten ze er alles van. Het Zoetermeerse bedrijf zet hoog in op een makkelijke, klantvriendelijke en bovenal heldere manier van communiceren aan het loket. Dat gebeurt onder meer met de in eigen huis ontwikkelde LKS-serie, een complete lijn hoogwaardige en compacte open duplex loketintercomproducten. Nico Landheer namens HAGO: “De LKS-systemen, waaronder de populaire LKS 25, zijn uitgerust met een speciaal stukje software dat een kleine frequentieverschuiving bewerkstelligt. Daardoor worden hinderlijke bijgeluiden, zoals rondzingen en piepen, voorkomen en is het gesproken woord zowel vóór als achter het loket goed te verstaan.” Het maakt de oplossingen van HAGO geschikt voor de meest uiteenlopende toepassingen. Theaters, bioscopen, sportcentra, benzinestations, attractieparken, concertgebouwen, scholen, voetbalstadions en nog véél meer: overal waar loketten aanwezig zijn, bewijzen de systemen hun waarde. “We leveren ze in een aangepaste versie zelfs ten behoeve van medische scanapparatuur, zodat de patiënt en medicus tijdens het scanproces helder met elkaar kunnen communiceren”, aldus Landheer. “Daarnaast is het mogelijk om de systemen volledig conform wens of eis samen te stellen en maken we ze geschikt voor inbouw in specifieke behuizingen. Ongeacht interieur of gebruiksomgeving. Daarvoor hebben we alle expertise in huis. En met een gevarieerd assortiment accessoires, zoals microfoons, luidsprekers, headsets en versterkers voor slechthorenden, bieden we ook op producttechnisch vlak altijd de beste oplossing. Een oplossing die inmiddels in twintig verschillende uitvoeringen leverbaar is en uitblinkt in techniek, functionaliteit én bedieningsgemak. Maar wat nog belangrijker is: onze systemen zorgen ervoor dat elke vorm van communicatie glashelder is. Dat staat bij HAGO altijd centraal.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 97

THEMA | Technische Groothandel

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Technische Unie

‘Een optimale klantbeleving staat bij ons centraal’ Het creëren van een optimale klantbeleving is een continu proces. Dat weet Technische Unie als geen ander. De technische groothandel ontwikkelt continu nieuwe vormen van dienstverlening, waarbij gebruikersgemak voorop staat.

De klant van vandaag regelt steeds meer online, weet Tui Six, manager Digital Commerce bij Technische Unie. “Vooral het gebruik van mobiel internet neemt toe, evenals het ontsluiten van grote hoeveelheden informatie. Er wordt steeds meer digitaal zaken gedaan en de kennis van klantenwensen neemt toe. Technische Unie speelt hierop in, door steeds meer online diensten aan te bieden én door de bestaande dienstverlening te optimaliseren.” En dat werpt zijn vruchten af, vertelt ze. “Inmiddels levert onze e-commerce meer dan vijftig procent van onze omzet op. Maar dat betekent niet dat onze verkoopkantoren en

98 | INSTALLATIE & BOUW

servicecentra minder belangrijk zijn geworden. Door de data, ervaringen en kennis vanuit alle kanalen te verzamelen én te analyseren, kunnen we namelijk niet alleen per kanaal, maar ook per klant optimalisaties doorvoeren.”

OMNICHANNEL STRATEGIE “Iedere klant is uniek. Daar passen wij onze dienstverlening op aan middels een omnichannel strategie”, vertelt Gerard Kamsteeg, directeur Marketing & EBusiness bij Technische Unie. “De klant bepaalt zelf van welke kanalen hij gebruikmaakt en ervaart hierbij geen verschil in dienstverlening, merkbele-

ving of nettoprijzen. Daarbij is het zelfs mogelijk om binnen één aankoop van kanaal te switchen, omdat alle kanalen gesynchroniseerd zijn. Orders die in het servicecentrum worden gestart – door de barcode van een product te scannen met de TU-app op de mobiele telefoon – kunnen op een later tijdstip vanachter de pc worden afgerond. De order kan bovendien eenvoudig geëxporteerd worden naar het ERP-systeem van de klant.”

MAATWERK PER KLANT Binnen haar dienstverlening stuurt Technische Unie actief op maatwerk, vertelt Kamsteeg.

THEMA | Technische Groothandel

'Klanten kunnen met onze app niet alleen gebruikmaken van algemene scan- en bestelfunctionaliteiten, maar ook van klantspecifieke opties'.

“Zo kunnen klanten met onze app niet alleen gebruikmaken van de algemene scan- en bestelfunctionaliteiten, maar zijn er ook verschillende klantspecifieke opties opgenomen zoals toegang tot de eigen bestellijsten, nettoprijzen en orderoverzichten.” Op de TU-website wordt voor kleine(re) bedrijven met minder gebruikers sinds kort een top vijftig met hun meest bestelde producten bijgehouden, om het zoekproces te versnellen en het bestelgemak te vergroten. “Deze lijst wordt automatisch iedere drie maanden ververst.” Om producten op de website beter vindbaar te maken en het bestelproces te versnellen, heeft Technische Unie de afgelopen maanden haar productdetailpagina’s flink verbeterd, vertelt Six. “Hierbij hebben we bijvoorbeeld functionaliteiten ontwikkeld waarbij op persoonsniveau productsuggesties worden gedaan, die in combinatie met het geselecteerde product kunnen worden besteld. De data hiervoor wordt geselecteerd uit de bestelgeschiedenis van de klant die – bijvoorbeeld bij de aankoop van een bad – steeds dezelfde aanverwante producten selecteert, waaronder badpootjes, afvoer en kraan. De komende maanden wordt deze functionaliteit voor iedere klant beschikbaar gemaakt.” De productinformatie die Technische Unie online deelt, kan eenvoudig worden ingelezen in het inkoopsysteem van de klant, die vervolgens in zijn eigen systeem producten kan selecteren, calculeren, offreren en orders kan plaatsen, vertelt Kamsteeg. “Dit biedt niet alleen inkoop- en tijd-, maar ook administratieve voordelen.”

aan technische productgegevens, maar ook aan actuele (netto)prijzen en voorraadgegevens.”

Tijdens de ontwerpfase kunnen engineers gebruikmaken van de BIM Software Plug-in van Technische Unie, waarmee extra functionaliteiten aan het Revit-programma kunnen worden toegevoegd. “Met slechts één druk op de knop kan alle relevante productinformatie van onze producten worden geüpload in de ontwerptekening, waardoor een verrijkt document ontstaat. Denk hierbij niet alleen

Om te garanderen dat veelgebruikte voorraadartikelen 24/7 beschikbaar zijn op het adres van de klant, heeft Technische Unie recent diverse typen vending machines geïntroduceerd, waarin persoonlijke beschermingsmiddelen en kleine verbruiksartikelen op maat kunnen worden aangeboden. De technische groothandel zorgt ervoor dat de machine steeds met de juiste materialen

Om te garanderen dat veelgebruikte voorraadartikelen 24/7 beschikbaar zijn op het adres van de klant, heeft Technische Unie recent diverse typen vending machines geïntroduceerd.

is gevuld, zodat medewerkers nooit misgrijpen. Bediening geschiedt eenvoudig via een persoonlijke badge of code. Via de webservice heeft de klant 24/7 inzicht in de voorraad en het verbruik per medewerker. In haar nieuwste vestiging in Zwolle heeft Technische Unie onlangs een smarthome ingericht: een ‘echt’ huis waarin klanten nieuwe, innovatieve producten zoals slimme thermostaten en verlichtingsoplossingen kunnen bekijken en beleven. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 99

THEMA | Technische Groothandel

©Studio Seesing Fotografie Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Rensa/ ©Studio Seesing Fotografie

‘AANVULLENDE DIENSTEN NEMEN BEDRIJFSBUREAU VEEL WERK UIT HANDEN’ De kleine en middelgrote installateur maximaal ontzorgen. Niet alleen met een breed scala aan producten, maar ook door berekeningen, tekeningen én aanvullende diensten op maat aan te bieden. Zodat in de werkvoorbereiding en calculatiefase van de installateur kostbare tijd kan worden bespaard. Dat is de missie van Rensa, technische groothandel op het gebied van verwarming en ventilatie. Familiebedrijf Rensa heeft sinds haar oprichting in 1953 een flinke groei doorgemaakt. Ooit gestart als regionale groothandel voor Rijwielen, Elektra, Naaimachines, Sanitair en Aanverwante artikelen in de Achterhoek, heeft het bedrijf zich ontwikkeld tot een landelijk opererende groothandel met zes regionale verkoopkantoren, twintig servicebalies en twee landelijke verkoopkantoren, gespecialiseerd in Key Accounts en Onderhoudscontracten op ketels.

100 | INSTALLATIE & BOUW

De overname door zoon Erik Heijink een kleine dertig jaar geleden, was hiervoor een belangrijke opstap, vertelt Marco van Damme, commercieel manager Techniek bij Rensa. “Erik koos ervoor zich te specialiseren, door te focussen op verwarming en ventilatie. En door binnen die specialisatie ook technische ondersteuning aan de installateur aan te bieden. Anno 2016 blijkt deze behoefte nog altijd onverminderd groot.”

KENNIS EN KUNDE Kleine en middelgrote installateurs hebben veelal één of enkele specialisaties, bijvoorbeeld seriematige woningbouw of kleine utiliteit, vertelt Van Damme. “Wanneer zij worden benaderd voor de installatie van een complexe woning of utiliteitsgebouw, blijken zij vaak niet alle kennis en kunde in huis te hebben. Rensa Techniek springt graag in dat gat, zodat de installateurs deze projecten tóch kunnen oppakken. Onze adviseurs en engineers hebben hun strepen in de installatiebranche allemaal ruimschoots verdiend. Door hun ervaring bij gerenommeerde installatiebedrijven weten zij niet alleen wat de installateur kan tegenkomen in het werk, maar ook wat wel en niet gemaakt kan worden in de praktijk. Binnen ons team koppelen we senior adviseurs aan junior engineers, waardoor een perfecte combinatie van ervaring en kennis van de nieuwste technieken geboden kan worden.” Aanvankelijk selecteerde de afdeling Techniek sec de producten voor de projecten waarop de installateurs hadden ingeschreven, maar inmiddels is de dienstverlening uitgebreid, vertelt Van Damme. “Voornamelijk na vragen vanuit de markt. Enkele jaren geleden hebben we een continu feedbackonderzoek uitgevoerd onder onze klanten, over hoe zij onze werkzaamheden waardeerden. Hier kwamen mooie scores uit, maar op sommige vlakken bleek

THEMA | Technische Groothandel

SLIMME SELECTIES Naast bovengenoemde diensten – die zeer goed ontvangen worden door de markt, is Rensa recent gestart met de ontwikkeling van een service waarbij niet alleen artikelen worden verzameld, maar ook alle bijbehorende data. “Aan de hand hiervan kunnen we slimme selecties maken voor de installateur”, vertelt Van Damme. “Wanneer bijvoorbeeld een ketel met een bepaalde maatvoering in onze webshop wordt geselecteerd, worden voortaan automatisch bijpassende, aanverwante producten voorgesteld. Denk bijvoorbeeld aan de rookgasafvoer.” De service wordt uitgebreid richting configuratoren – bijvoorbeeld een vloerverwarmingsconfigurator – waarmee installateurs al in de calculatiefase, aan de hand van de vierkante meters van hun project, productselecties kunnen maken. Marco van Damme, commercieel manager Techniek bij Rensa.

ruimte voor verbetering. Vooral wat de compleetheid van de offertes betreft. Want bij het selecteren van de juiste producten voor een project werden tot voor kort alleen de hoofdcomponenten geselecteerd, terwijl installateurs ook behoefte bleken te hebben aan de selectie van het leidingwerk, de afsluiters, et cetera. Ook bleek er behoefte te zijn aan aanvullend rekenen tekenwerk, waaronder leidingberekeningen om de juiste diameters te bepalen, warmteverliesbe-

rekeningen en koellastberekeningen. Daar zijn we actief mee aan de slag gegaan, zodat we een nog completer aanbod kunnen aanbieden aan de installateur. Het tekenwerk kan naar wens in AutoCAD of Revit worden uitgevoerd.” Deze aanvullende diensten worden gefactureerd op basis van een uurtarief, benadrukt hij. “Dit zijn immers activiteiten waarin een deel van onze klanten zelfredzaam is en daarmee houden we de concurrentie eerlijk.”

NORMUREN “Een tweede ontwikkeling is dat we in de toekomst Uneto-VNI normuren zullen publiceren bij onze calculaties”, vertelt Van Damme. “Installateurs kunnen hier vervolgens hun correctiefactor op toepassen, waarna ze een nog nauwkeurigere offerte kunnen indienen. Zo zijn we continu op zoek naar nieuwe mogelijkheden om de installateur bij zijn werkzaamheden te ondersteunen.” ❚ Kijk voor meer informatie op www.rensa.nl

INSTALLATIE & BOUW | 101

THEMA | Technische Groothandel

Tekst: Rexel Nederland/Chris Elbers

Beeldmateriaal: Rexel Nederland

DE MEEST INNOVATIEVE GROOTHANDEL VAN HET LAND Rexel betekent letterlijk ‘de koning van elektrotechniek’. De naam is een samenstelling van ‘rex’, wat Latijn is voor ‘koning’, en ‘el’: de eerste twee letters van de voornaamste doelmarkt van het bedrijf, namelijk de elektrotechniek. Het is een titel die Rexel, als ’s werelds meest toonaangevende distributeur van elektrotechnische materialen, met trots draagt. Ook in Nederland is Rexel de grootste gespecialiseerde elektrotechnische groothandel. Een partner die professionals in de woningbouw, utiliteit en industrie dagelijks helpt om duurzamer én efficiënter zaken te doen. Binnen deze dynamische wereld, waarin techno-

102 | INSTALLATIE & BOUW

logieën elkaar in rap tempo opvolgen, vormt Rexel de verbindende factor. Actief en toekomstgericht. “Wij geloven erin dat de energie van onze medewerkers onze relaties en onszelf verder brengt”, zegt

Mathijs Leffers, marketing manager binnen Rexel Nederland. “Zo maakten we bijvoorbeeld als eerste groothandel in Nederland de markt van zonne-energie bereikbaar voor installateurs. Onder meer door de afgelopen jaren duizenden relaties te trainen

THEMA | Technische Groothandel

op installatietechnisch, bouwkundig en veiligheidsgebied. Waardoor ze als geen ander in staat zijn om professioneel en vakkundig te adviseren over zonne-energie. En om te voorzien in een passende installatie die aan alle normen voldoet.”

DICHTBIJ Elke dag zijn de ervaren medewerkers van Rexel op zoek naar de beste productoplossingen. Oplossingen die beantwoorden aan de hoogste kwaliteitsnormen en de wensen van de klant. “Meedenken met onze relaties en het leveren van maatwerk is een belangrijke kernwaarde van ons team”, aldus Leffers. “En met 50.000 verschillende en uit voorraad leverbare artikelen brengen wij bestellingen de volgende dag op elke gewenste locatie. Maar het is ook mogelijk om de meest gangbare producten op te halen in één van onze achttien over heel Nederland verspreide vestigingen. We zijn altijd dichtbij.”

sing op het bedrijf. “Hoewel fijnmazige distributie nog steeds één van onze belangrijkste basisdiensten is, hebben we de grenzen inmiddels duidelijk verlegd”, vervolgt Leffers. “Zo is het mogelijk om al tijdens de ontwerpfase van een gebouw of woning van onze diensten gebruik te maken. Daarnaast bieden we op het gebied van duurzaamheid een uitgebreide ontwerpondersteuning. Bijvoorbeeld als het gaat om energie-efficiënte verlichting of een rendementsberekening van een zonne-energie-installatie. Om onze klanten en hun opdrachtgevers van het beste advies te voorzien, maken we daarbij gebruik van speciale software. Daarnaast geven we installateurs de mogelijkheid om, al dan niet samen met hun opdrachtgever, langs te gaan bij één van onze vier experience centra om de laatste ontwikkelingen op het gebied van domotica, LED-verlichting en lichtmanagementsystemen te ervaren.”

MAATWERK Het logistieke maatwerk van Rexel, zowel naar als óp de bouwplaats, zorgt ervoor dat tijdens de uitvoeringsfase de vervoersbewegingen zoveel mogelijk worden beperkt. Een pallet armaturen om 13.15 uur op de vijfde verdieping afleveren, zodat de monteurs volgens hun planning direct kunnen installeren? Rexel zorgt ervoor. Dat geldt ook voor het meenemen van de afvalstromen die tijdens de bouw ontstaan. Met als resultaten minder loopmomenten, geen uitzoekwerk en een welkome reductie van faalkosten. “Toegevoegde waarde bieden we ook rondom de exploitatie van een woning of gebouw”, meent Leffers. ”Onder meer door in samenwerking met de installateur verbetervoorstellen te doen op het gebied van comfort, veiligheid, gezondheid en energie-efficiëntie. Waardoor de adviesfunctie van de installateur tijdens het onderhoud en beheer van een gebouw nóg groter en waardevoller wordt.” ❚

BESTELGEMAK Bestellen gebeurt veelal via de specialisten die binnen de vestigingen van Rexel actief zijn. Zij bieden tevens een solide ondersteuning tijdens de calculatie, denken mee in tenders en gaan op zoek naar duurzame alternatieven. Uiteraard investeert Rexel ook continu in online bestelgemak. Of de bestelling nu wordt gedaan in de webshop of via de mobiele bestelapp. Uitgebreide productinformatie en snelheid staan daarbij centraal. “Wanneer een bestelling vóór acht uur ’s avonds online is geplaatst, wordt deze gegarandeerd de volgende dag op de gewenste locatie bezorgd”, verzekert Leffers.

GRENZEN VERLEGD Rexel mag dan wel als groothandel te boek staan, de term ‘dozenschuiver’ is zéker niet van toepas-

INSTALLATIE & BOUW | 103

Welke stap u ook wilt maken

Wij bieden u opleidingen op elk gebied Ontdek onze uiteenlopende opleidingen en trainingen. Zowel klassikaal als e-learning.

www.rexelnederland.nl/opleidingen

Samen de toekomst bouwen

Detacheren en Uitzenden

Detacheerders met verstand van techniek Wie met W&S Detachering in zee gaat, kan rekenen op een intensieve persoonlijke benadering. Eigenaren Ton Smulders en Richard Vesters zoeken voor hun opdrachtgevers naar de beste invulling van technische vacatures op elk niveau, zowel voor de korte als langere termijn. Ook projectmatig zet W&S Detachering mensen in om pieken bij opdrachtgevers zo goed mogelijk op te vangen, denk hierbij bijvoorbeeld aan monteurs of projectsecretaresses.

Uitzenden Detacheren Payroll Recruitment Advies

W&S Detachering is uw HR partner op

Smulders startte het in Spijkenisse gevestigde bedrijf ruim zes jaar geleden. Hij heeft een achtergrond in de elektrotechniek. Vesters, inmiddels mede-eigenaar, brengt kennis en ervaring in op het gebied van werktuigbouwkunde. Inmiddels heeft W&S Detachering een stabiele vaste klantenkring opgebouwd onder aannemers, adviesbureaus, installatiebedrijven en architectenbureaus in de regio Zuid-Holland en Brabant. Het bedrijf is NEN- en VCU-gecertificeerd.

'Wij vinden dat je zonder technische kennis geen technische vacatures kunt vervullen'

het gebied van de gehele recruitment. Dit doen we in de INSTALLATIE TECHNIEK EN BOUW.

Of U nu vast of tijdelijk personeel zoekt W&S Detachering regelt het gehele proces van A tot Z.

Bekijk ons aanbod op www.w-sdetachering.nl of neem contact op voor een advies op maat. W&S Detachering BV, Hofweg 1, 3208 LE, Spijkenisse, 0181 794513

Kennis van techniek en van de markt, daar draait het om volgens Vesters. “Wij vinden dat je zonder technische kennis geen technische vacatures kunt vervullen. Verder is ons standpunt dat wij klanten hebben en geen afnemers. We houden onze klanten voortdurend op de hoogte van de voortgang van de werving en selectie en zijn pas tevreden wanneer een vacature is vervuld.” Voor veel functies is het voor een werkgever aantrekkelijk om eerst te detacheren en pas na een bepaalde periode te besluiten of de kandidaat in vaste dienst komt. Voor beide partijen is dan duidelijk of de juiste persoon op de juiste plek komt te zitten. Opdrachtgevers kunnen bij W&S Detachering ook terecht voor payrolling: de ideale oplossing om kandidaten die bijvoorbeeld de uitvoerder al kent aan te nemen en toch de flexibiliteit te behouden. De loonadministratie wordt door W&S gedaan en de opdrachtgever heeft de vrijheid om te bepalen hoe lang een werknemer ingezet wordt. Kandidaten direct in vaste dienst nemen is ook mogelijk. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 105

AMSTERDAM | NH Collection Barbizon Palace

Tekst: Chris Elbers Beeldmateriaal: Rene Prijden (INCO)

DE NIEUWE LOOK VAN HET NH COLLECTION BARBIZON PALACE Het NH Collection Barbizon Palace, schitterend gelegen aan de Prins Hendrikkade in hartje Amsterdam, onderging onlangs een grondige opknapbeurt. Binnen een tijdsbestek van nog geen vier maanden werden 267 kamers en de algemene ruimten van het vijfsterrenhotel compleet verbouwd en vernieuwd. Om deze korte bouwtijd te kunnen realiseren, werd er gewerkt volgens een zeer strakke lean-planning. Binnen het zes verdiepingen tellende hotel, met een totaal bruto vloeroppervlak van ruim 17.000 vierkante meter, zijn heden en verleden op een prachtige manier met elkaar verweven. Want de voorgevel mag dan wel het moderne gezicht van het hotel vormen, ernaast en erachter ligt een complex van negentien monumentale panden uit de zestiende en zeventiende eeuw die op een ingenieuze manier in het gebouw zijn geïntegreerd en via een gangenstelsel met elkaar zijn verbonden. In totaal bieden ze plaats aan 274 kamers. Daarvan werden er 267 door

106 | INSTALLATIE & BOUW

INCO compleet gerenoveerd. Martin Bloothoofd, Ad Ooijevaar en Richard Koelman waren namens de Alkmaarse totaalinstallateur nauw bij het project betrokken. “De door ons verrichte werken zijn in verschillende bouwstromen uitgevoerd”, zegt Koelman, die namens INCO de besprekingen met NH Hotels voerde. “We hebben de ketelinstallatie, een opstelling met een vermogen van circa 1,6 megawatt, vervangen. In hetzelfde tijdsbestek is de riolering in de kelder en op de begane gegrond compleet op de schop gegaan.”

KLIMAAT PER KAMER De derde en vierde bouwstroom betroffen de renovatie van de hotelkamers en -gangen. In de kamers zijn onder meer de sanitaire voorzieningen, meterkasten en schakelmaterialen vervangen. Tevens is de elektra aan de nieuwe situatie

AMSTERDAM | NH Collection Barbizon Palace

aangepast. Daarnaast zijn nieuwe fancoilunits voor koeling en verwarming aangebracht. Deze units zijn gekoppeld aan een gebouwbeheersysteem. Met behulp van een centrale computer is het mogelijk om het klimaat in elke hotelkamer afzonderlijk te regelen. De vernieuwing van de gangen vormde voor INCO het sluitstuk van de werkzaamheden binnen het hotel. Ad Ooijevaar, directeur van INCO Elektro, licht toe. “De gangen zijn onder andere voorzien van nieuw behang, schakelmateriaal en nieuwe LED-verlichting. Dat laatste geldt overigens ook voor de kamers. Daarnaast hebben we het zichtbare deel van de afzuiginstallaties vernieuwd. De bestaande installatiedelen zijn voor het grootste deel intact gebleven.”

KORTE DOORLOOPTIJD Het bijzondere karakter van het complex en de aanwezigheid van verschillende houten constructies resulteerden in een mooie challenge voor INCO, zo blijkt uit de woorden van Bloothoofd, binnen het bedrijf verantwoordelijk voor installatietechnische zaken en projecten in uitvoering. “De houtbouw in het pand verplichtte ons op zoek te gaan naar creatieve oplossingen teneinde de installatieonderdelen onzichtbaar te kunnen plaatsen. Maar de grootste uitdaging, ook vanwege de omvang en complexiteit van het project, zat ’m voor bouwpartner Hillen & Roosen en onszelf natuurlijk in de zeer korte doorlooptijd van circa vier maanden. Met behulp van zo’n zeventig door ons aangestuurde vakmensen en op basis van een strakke lean-planning hebben we het werk echter binnen de gestelde tijd en met een geweldig eindresultaat weten te realiseren.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER NH Hotels

ARCHITECT Meijer & van Eerden Architectenbureau

BOUWKUNDIG AANNEMER Hillen & Roosen

INSTALLATIES INCO Installatie/INCO Klimaat/INCO Elektro, KS Electronics, Preflex, Villeroy en Boch

START WERKZAAMHEDEN medio januari 2015

OPLEVERING mei 2015

INSTALLATIE & BOUW | 107

AMSTERDAM | NH Collection Barbizon Palace

Projectinfo ELEKTRA SNELLER MET VOORBEDRADE BUIS Snel elektrotechnisch installeren valt of staat met snelle bedrading. Ideaal is het werken met volledig geprefabriceerde elektrabuizen. Voor het verbouwde NH Collection Barbizon Palace werden achttien verschillende combinaties vervaardigd, volledig op maat van het project.

Lopen buizen rechttoe-rechtaan, dan lukt het wel, maar met veel bochten erin wordt het al vaak een crime: draden trekken door elektrabuizen, op de afmontage na het sluitstuk van elke nieuwe elektrotechnische installatie. Voorbedrade buizenfabrikant Preflex uit België fabriceert voorbedrade buizen zoals de klant die wil. En nu dus ook voor het verbouwde NH Collection Barbizon Palace. Accountmanager Rolf de Vries: “Draden trekken

door loze buizen kan vaak behoorlijk tegenvallen. Met als gevolg dat planningen met moeite of zelfs helemaal niet worden gehaald. Onze buizen komen bedraad, dus helemaal kant-en-klaar aan op het werk. Dat scheelt een hoop tijd.” Preflex kreeg de order voor in totaal achttien verschillende buis-draadcombinaties van elektrotechnisch installateur INCO uit Alkmaar. Ze werden aangevoerd op rollen van honderd meter. Voordat het zover was, vond eerst veel overleg plaats. Want al met al vergde het hotel een behoorlijke hoeveelheid uitzoekwerk. De Vries: “Een traject als dit doe je in nauwe samenwerking met de installateur. Gezamenlijk hebben we uitgezocht wat er allemaal nodig was. En met succes, want die planning zal vlot worden gehaald.”

Alles-in-één merk voor 100% voorbedrade installaties meer dan 20 jaar kwaliteit

Energie & Licht Communicatie Data Alarm TV & Muziek Controle Brandvrij LSOH Preflex SAFE, 100% halogeenvrije, voorbedrade oplossingen

108 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | NH Collection Barbizon Palace

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeldmateriaal: KS Electronics

NH Collection Barbizon Palace:

188 groepenkasten in recordtijd

Sommige gebouwen staan gegrift in het geheugen van iedere Amsterdammer. Zoals NH Collection Barbizon Palace, het vermaarde vijfsterrenhotel aan de Prins Hendrikkade in het centrum van de stad. Liefst 265 kamers telt het hotel, en ze worden allemaal grondig gerenoveerd. Bouwpartijen weten het al langer: wordt er een hotel verbouwd, dan moet dat in recordtijd. Zo ook in Amsterdam met de verbouwing c.q. upgrade van vijfsterrenhotel Barbizon aan de Prins Hendrikkade. Paneelbouwer en elektrotechnische groothandel KS Electronics BV uit Schagen leverde voor het hotel 188 groepenkasten voor de renovatie van 265 kamers. In recordtijd, vertelt directeur/eigenaar Klaas Stobbe. “Hotels zijn altijd haastklussen, omdat letterlijk elke verbouwde dag omzet kost. De kasten zijn daarom per dag in deelleveranties aangeleverd, de aantallen afgestemd op de snelheid van het monteren. En snel, want we hebben vrijwel alles in Schagen op voorraad.” Stobbe toont zich groot voorstander van uitgebreide voorraden. Doordat er groot wordt ingekocht, zegt hij kunnen prijzen laag gehouden worden. Bovendien hoeft de klant nooit mis te grijpen.

MEERWAARDE KS Electronics BV verkreeg de order van elektrotechnisch installateur INCO uit Alkmaar. Niet voor het eerst, beide bedrijven werken vaker met elkaar. Een fijn bedrijf, meent Stobbe. “Bouwprojecten – en dan vooral renovaties – verlopen het soepelst met bekende partijen. Omdat je dan weet wat je van elkaar kunt verwachten.” Naast de levering en montage van de groepenkasten verzorgde Stobbe tevens de koppeling ervan met het gebouwbeheersysteem. Ook werd de bouwspanning aangesloten op de nieuwe verdelers, met als bijkomend voordeel beschikbaarheid van stroom tijdens de bouw. Bijzonder nog is dat de groepenkasten afweken van het bestek. Ze zijn niet alleen mooier, maar ook functioneler dan voorgeschreven, zegt Stobbe. “Wij zijn geen traditionele groothandel. Bij elke opdracht wordt apart gekeken of er verbeteringen mogelijk zijn. Deze kasten ogen slanker en meer afgewerkt, terwijl de prijs hetzelfde is. Ik zeg altijd dat je je expertise moet laten zien. Want alleen dan kun je je ❚ onderscheiden van anderen.”

Besturingstechniek - Regeltechniek - Bedrijfsinstallaties Bouwstroomkasten Groothandel in electrocomponenten

Witte Paal 151 - 1742 NX Schagen Tel: 0224 -217979 - Fax: 0224-218040 E-mail: info@kselectronics.nl INSTALLATIE & BOUW | 109 KS.indd 1

23-06-16 13:54

AMSTELVEEN | Campus Uilenstede

EEN

TOEKOMSTBESTENDIGE CAMPUS Uilenstede in Amstelveen behoort tot de grootste campussen van Europa. Het op de

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Architectuurfotografie

grens met Amsterdam gelegen terrein voorziet niet alleen in de huisvesting van zo’n 3.400 studenten, ook zijn er de nodige culturele, winkel-, horeca- en gezondheidsvoorzieningen ondergebracht. Om de campus voor te bereiden op de toekomst, onderging de studentenwijk in de periode april tot en met december 2014 een behoorlijke metamorfose. Daarbij lag de nadruk op de renovatie van het drie woon- en kantoortorens tellende campusgebouw. Waren de torens vóór de uitvoering van de werkzaamheden nog via een laagbouw met elkaar verbonden, na de realisatie is er sprake van drie afzonderlijke gebouwen. Onderkomens waar behalve woon- en kantoorruimte plaatsgemaakt is voor uiteenlopende faciliteiten die het studentenleven op Uilenstede compleet maken. Zo herbergen de torens diverse horecagelegenheden, winkels, ontmoetingscentra en studieruimten. Voorzieningen die gelegen zijn aan een prachtig plein, aangelegd op de plaats waar voorheen de laagbouw stond.

STAPPENPLAN Tijdens de renovatie van het campusgebouw tekende Klaver Giant Alkmaar voor de levering en montage van de complete werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. Remco Huisman, projectleider en hoofd uitvoering, kijkt terug op een mooi en geslaagd project. “In de laagbouw bevonden zich verschillende installatietechnische componenten, waarmee de drie torens werden gevoed. Daar alle studentenwoningen en kantoren in de torens tijdens de werkzaamheden in gebruik dienden te blijven, hebben we samen met de installatieadviseur een stappenplan gemaakt. Dat stelde ons in staat om de diverse voedingen, onder meer door gebruikmaking van tijdelijke bypasses, met zo min mogelijk overlast voor de bewoners en gebruikers om te zetten of te vervangen. Vervolgens zijn alle installaties, die worden gevoed door één hoofdkast, ondergebracht in de drie afzonderlijke gebouwen.”

110 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTELVEEN | Campus Uilenstede

Projectinfo ENERGIEVERBRUIK CAMPUS UILENSTEDE WORDT PER VERDIEPING GEMONITORD De Amstelveense campus Uilenstede is volop in ontwikkeling. In verschillende fases vinden renovatie- en nieuwbouwwerkzaamheden plaats om de campus naar een nog hoger niveau te tillen. PTTA Verdeelsystemen wordt bij een groot aantal van deze fases betrokken. Inmiddels heeft de panelbouwer uit Weesp al zo’n honderd energieverdelers geëngineerd, gebouwd en geleverd voor de woontorens en het theater op het terrein. Onlangs is hier weer een nieuwe verdeler aan toegevoegd. “In opdracht van Klaver Giant Groep hebben wij een Hager energieverdeler geëngineerd, gebouwd en geleverd met een 400A hoofdschakelaar en vier 100A patroonlastscheiders, zes patroonlastscheider van 63A en voor de overige ruimtes zes aardlekautomaten 16A F/N, ten behoeve van de algemene verlichting en wandcontacten in de nieuwbouw”, vertelt Peter Jansen, directeur van PTTA Verdeelsystemen. “De vraag van campus Uilenstede was om van vier groepen van 100A de energie apart te meten, door middel van kWh-meters. Deze meters moesten rechtstreeks – via een M-Bus interface – verbonden worden met het gebouwbeheersysteem.” Ook in het renovatiedeel zijn de energieverdelers – die nog in goede conditie verkeerden en zijn hergebruikt – van kWh-meters voorzien, vertelt Jansen, zodat het energieverbruik per verdieping gemonitord kan worden. Een specifieke wens van de opdrachtgever.

verdeelsystemen

CREATIEF De door Klaver Giant Alkmaar geleverde en gemonteerde installaties kenmerken zich door een grote mate van diversiteit. Het tekent de brede expertise die binnen het bedrijf aanwezig is. “Noodverlichting, verlichting, luchtbehandeling, data, brandmeld en bemetering: zowat alles wat op W- en E-gebied voorbij kan komen, is binnen dit project door ons verzorgd”, aldus Huisman. “Daarbij was het zaak om, gezien het beperkte budget, creatieve en vooral kostenbesparende oplossingen te bedenken. Ook daarin zijn we, onder andere door veel materialen te hergebruiken, ten volle geslaagd.” ❚

PTTA verdeelsystemen • • • • • • • •

Agrarische en Recreatie sector Infra Industrie. Luxe woningbouw Utiliteitsbouw Domotica Bedieningspanelen Fabrikant; Hager, ABB, Eaton, Schneider, Legrand en Ge Power • Gebouw Norm NEN IEC 61439

PTTA Inspectie:

Bouwinfo OPDRACHTGEVER DUWO ONTWIKKELAAR Lingotto ARCHITECT Next Architects BOUWKUNDIG ADVIES Bornia Bouwadvies BOUWKUNDIG AANNEMER Hillen & Roosen INSTALLATIEADVIES M-TRiX Installatie Adviseurs INSTALLATIES Klaver Giant Alkmaar (W + E) ENERGIEVERDELERS PTTA Verdeelsystemen

• Het verzorgen van NEN 3140 keuring voor de gehele elektrotechnische installatie. • Het net – kwaliteitsmeting en analyse. • Thermo grafische foto verzorgen

PTTA Energie systemen: • • • • • •

Energie - onderzoek industrie Cosinus Phi meting en compensatie Verkoop vermogenstrafo’s en stations, MS en LS net -aansluiting en verdelers Projectontwikkeling windenergie Generatoren en UPS systemen

Pampuslaan 227 1382 JP Weesp

Tel 029 4450 339 Fax 020 3655 101

Email peter@ptta.nl Website www.ptta.nl

INSTALLATIE & BOUW | 111

NIJMEGEN | CineMec

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Wiep van Amersfoort

‘NIJMEGEN IS CO2-NEUTRALE BIOSCOOP RIJKER’

Nijmegen heeft als ambitie om in 2045 volledig in haar eigen energiebehoefte te voorzien. In de stad worden hiertoe verschillende maatregelen genomen. Bestaande bouw wordt verduurzaamd en bij nieuwbouwprojecten wordt veel aandacht besteed aan duurzaamheid en energiezuinigheid. Zo ook bij de nieuwbouw van bioscoopcomplex CineMec in Nijmegen-Noord, met acht zalen en 2.200 stoelen, dat volledig CO2-neutraal functioneert. In december 2015 zijn de eerste vier zalen van de bioscoop in gebruik genomen. De totale oplevering volgde afgelopen maart.

Om te besparen op stookkosten is het complex half ondergronds gebouwd. “Overal in het pand is LED-verlichting geïnstalleerd en een warmtepomp installatie voorziet in de verwarming en koeling van het gebouw”, vertelt Bert Beekman, projectleider Elektrotechniek bij Linthorst Techniek BV, dat zowel de elektrotechnische als werktuigbouwkundige installaties verzorgde. “Iedere zaal heeft bovendien zijn eigen, op maat geëngineerde luchtbehandelingskast gekregen.” De bioscoopzalen worden geconditioneerd door middel van roosters in de plafonds en via een luchtdoorlatend doek dat onder het filmdoek is gerealiseerd, vertelt hij. “Verse lucht wordt van voorin de zaal langs de stoelen naar achteren/boven geleid, waar de lucht wordt afgezogen. Behalve in zaal 1.

Daar hebben we luchtzakken voorzien, omdat hier meer capaciteit gevraagd wordt. Alle luchtbehandelingskasten zijn voorzien van warmtewisselaars met een zeer hoog rendement.”

CENTRALE DRIVERS In het bioscoopcomplex is geen conventionele verlichtingsinstallatie gemaakt, maar is gekozen voor centrale drivers. “Alle lichtregelapparatuur is in één centrale ruimte verzameld”, vertelt Beekman. “Vanuit deze ruimte, maar ook via de bedieningspanelen in de zaal én via een app op de smartphone kunnen bioscoopmedewerkers de verlichting niet alleen per zaal, maar ook per spot regelen. Daarnaast is een koppeling gemaakt met de projector in de zalen, die

Gerben Kuipers, opdrachtgever Cinemec en Bert Beekman, projectleider Elektrotechniek bij Linthorst Techniek BV

112 | INSTALLATIE & BOUW

gebruikmaakt van verschillende voorgeprogrammeerde lichtscenes.”

LEAN EN BIM Enkele weken na de oplevering kijkt Beekman terug op een mooi, maar ook uitdagend project. “In verband met de korte doorlooptijd van het project zijn we al begonnen met bouwen voordat de engineering volledig gereed was. Dat vroeg om een goede afstemming”, vertelt hij. “Zowel intern als op de bouwplaats.” Het Design & Build project is lean uitgevoerd, in nauw overleg met de bouwkundig aannemer en alle onderaannemers. “Om clashes en faalkosten tijdens de uitvoering te voorkomen, hebben we het project bovendien uitgewerkt in BIM. Geen overbodige luxe,

NIJMEGEN | CineMec

Projectinfo gezien de opbouw van de bioscoop, dat eigenlijk bestaat uit meerdere ‘dozen’ die bouwkundig aan elkaar zijn gekoppeld, op verschillende niveaus. Dit had grote gevolgen voor de locaties waarop wij ons kanalen- en leidingwerk en alle doorvoeren konden maken. In BIM konden wij eventuele problemen hieromtrent ondervangen, met een soepele uitvoering tot gevolg. Samen met onze neven- en onderaannemers zijn wij er zo in geslaagd een mooi gebouw op te leveren, waarin alle installaties functioneren zoals beoogd.” ❚

Bouwinfo ONTWERP DP6 arcitectuurstudio b.v., Delft

CONSTRUCTIE-ADVIES ABT, Velp

UITVOERING Dura Vermeer Hengelo

INSTALLATIES Linthorst Techniek

VERLICHTING Nexxt! Lighting Solutions BV

BOUWPERIODE maart 2015 – december 2015

BIJZONDER VERLICHTINGSCONCEPT VOOR CINEMEC NIJMEGEN Bij de bouw van bioscoopcomplex CineMec in Nijmegen is een keur aan duurzame, energetische oplossingen toegepast. Zoals het verlichtingsconcept, dat is ontworpen en geleverd door Nexxt! Lighting Solutions BV uit Amersfoort. De verlichtingsspecialist heeft – in opdracht van installateur Linthorst Techniek – tevens advies uitgebracht over het lichtregelsysteem. De armaturen die in het project zijn toegepast, zijn door het bedrijf zelf ontwikkeld en gefabriceerd. “Het verlichtingsconcept bestaat uit speciale ‘Dim to WARM’ LED-modules die de kleurtonen van een halogeen lichtbron perfect simuleren, wanneer de modules worden gedimd”, vertelt Chris Louis, Light Designer bij Nexxt! Lighting Solutions BV. “Hierbij transformeert de heldere soft-tone kleur (2.800 K) langzaam naar een warme flame kleurtemperatuur van 1.800 K, wat door bezoekers als zeer prettig wordt ervaren. De lichtbron levert hierbij een constante, perfecte kleurweergave dankzij de hoge CRIwaarde (>95).” CineMec in Nijmegen is het eerste project waar de nieuwe techniek is geïntegreerd, vertelt hij. “De ‘Dim to WARM’ modules zijn niet alleen toegepast in de bioscoopzalen, maar ook in de verkeersruimtes van het bioscoopcomplex. Bewegingsmelders in iedere ruimte zorgen ervoor dat nergens onnodig verlichting brandt. Wanneer wel verlichting gewenst is, zorgt een lichtregelsysteem voor de juiste verlichtingsscenes.” CineMec in Nijmegen is de opstap geweest voor een succesvolle samenwerking tussen Nexxt! Lighting Solutions BV en Linthorst Techniek, vertelt Louis. “In navolging van dit project hebben samen de nieuwbouw voor het European Air Transport Command in Eindhoven en het CSMART Hotel in Almere gerealiseerd. Op dit moment zijn we werkzaam in het Van der Valk Hotel in Leeuwarden.”

Nexxt! Lighting Ontzorgt! Nexxt! Lighting creëert unieke en bijzondere lichtconcepten. Daarnaast ontwerpen, produceren en leveren wij designverlichting.

Nexxt! Lighting Solutions BV • Saljoet 3 • 3824 MD Amersfoort • T. 033-7410060 • E: info@nexxtlighting.com • www.nexxtlighting.com

16230353_nexxt 2.indd 1

08-06-16 11:44 INSTALLATIE & BOUW | 113

BURGUM | De Wetterstins

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Bouma Technisch Installatiebedrijf BV

‘Gerenoveerd zwembad De Wetterstins bespaart flink op energie en water’ Het gemeentelijke binnenzwembad De Wetterstins in Burgum is onlangs grootschalig gerenoveerd en gemoderniseerd. De gemeente Tytsjerksteradiel heeft maar liefst 1,5 miljoen euro geïnvesteerd in het project, dat onder andere een aanpassing van de zwemzaal en de realisatie van een tribune, nieuwe vloeren, verbeterde kleedruimtes en een comfortabele ontvangstruimte omvatte. Met de afronding van de bouw beschikt Burgum weer over een modern en veilig zwembad, waarin het heerlijk toeven is. De twee luchtbehandelingskasten en de nieuwe, OPENbalance klimaatregeling spelen hierin een belangrijke rol, vertelt Bernard de Vries, projectleider en mede-eigenaar van Bouma Technisch Installatiebedrijf BV, dat verantwoordelijk is voor alle installatiewerkzaamheden in het pand. “Het regelsysteem vergelijkt voortdurend de parameters van de temperatuur, luchtvochtigheid en luchtkwaliteit in de

114 | INSTALLATIE & BOUW

ruimte met de gewenste waarde en past de toestanden steeds zo aan, dat er een perfect ruimteklimaat wordt gecreëerd, tegen een zo laag mogelijk energieverbruik.” Het OPENbalance systeem is gebaseerd op de natuurwetten, vertelt hij. “De temperatuurgradiënt in de ruimte (gelaagdheid) wordt volledig geëlimineerd. Tocht behoort tot het verleden en de luchtvochtigheid blijft mooi rond de vijftig procent, wat door zwembadbezoekers en -medewerkers als zeer prettig wordt ervaren.”

BURGUM | De Wetterstins

Projectinfo FLINKE BESPARING OP WATER-, ENERGIEEN CHLOORGEBRUIK De renovatie van De Wetterstins is een uitstekend voorbeeld van co-makership, aldus Luc Zwirs, directeur van Zwirs Regeltechniek en Advisering B.V.. “In samenwerking met Bouma Technisch Installatiebedrijf BV, de gemeente Tytsjerksteradiel en De Wetterstins zijn wij erin geslaagd een klimaatsysteem te realiseren die bijdraagt aan een optimaal welzijn van personeel én bezoekers, tegen een zo laag mogelijk energieverbruik.” In het binnenzwembad is een OPENbalance-ventilatiesysteem toegepast op basis van diffuus ventileren, vertelt hij. “Samen met Bouma en Deos Nederland – waar we allebei partner van zijn – hebben wij een plan gemaakt voor het luchtkanalenstelsel én de benodigde regeltechniek voor het ventilatiesysteem ontwikkeld en in bedrijf gesteld.” Het OPENbalance-ventilatiesysteem zorgt ervoor dat er geen temperatuurverschil meer is tussen de vloer en het plafond van het binnenzwembad, vertelt collega Sander Does. “De lucht beweegt zich op molecuulniveau door de ruimte, in plaats van dat deze geforceerd door een ventilator wordt ingeblazen. Temperatuur- en CO2-meters bepalen de hoeveelheid verse lucht die op ieder moment moet worden toegevoegd. Hierdoor kan met relatief weinig lucht het volledige binnenzwembad geventileerd worden, tot in de verste hoeken.” In het zwembad heerst een lichte overdruk, waardoor het zwembadwater minder uitdampt, vertelt Zwirs. “De omgevingslucht van het zwembad bevat hierdoor veel minder chloor. Bovendien koelt het water minder snel af. Hierdoor kan flink worden bespaard op het water-, energieen chloorgebruik.”

Een extra energiebesparing wordt gerealiseerd doordat alle verlichting in het gebouw heeft plaatsgemaakt voor duurzame LED-verlichting, gekoppeld aan een DALI managementsysteem. De verlichtingskleur en -sterkte van iedere armatuur kan hiermee apart geregeld worden. De armaturen betreffen vloerarmaturen die naar boven uitschijnen, waar de verlichting door het plafond wordt weerkaatst. Door deze positie kan flink bespaard worden op de onderhoudskosten. “Daarnaast hebben we flink bespaard op het waterverbruik in De Wetterstins”, vertelt De Vries. “Het douchesysteem is gekoppeld aan het gebouwbeheersysteem, waardoor op afstand gecontroleerd gespoeld kan worden. Onder andere ten aanzien van de legionellapreventie. Alle leidingwerk is zo aangelegd dat spoelwater voortaan niet meer in het riool verdwijnt, maar duurzaam kan worden gebruikt in de toilet- en doucheruimtes. In de ontwerpfase is ingezet op een minimale energie-, gas- en waterbesparing van dertig procent. Die besparing halen we ruimschoots. Zoals het er nu uitziet, halen we zelfs een besparing van vijftig procent ten opzichte van de oude situatie.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER AANNEMER INSTALLATIES

Gemeente Tytsjerksteradiel Bouw- en Aannemingsbedrijf G. de Haan & Zn Bouma Technisch Installatiebedrijf BV, Zwirs Regeltechniek en Advisering B.V. Rosenberg

Ontwikkelt en produceert intelligente en complete systemen voor automatisering van gebouwen. Deze zijn voorzien van de modernste technologieën en efficiënt in energieverbruik. Zwirs Regeltechniek en Advisering B.V. Schapendoesweg 38 7312 EC APELDOORN Bezoekadres: Stationsweg 38 3772 VC Barneveld T F W E

+31 (0)55 - 355 14 04 +31 (0)55 - 355 14 05 www.zwirs.net info@zwirs.net

PARTNER

INSTALLATIE & BOUW | 115

THEMA | Liften en Roltrappen

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Euroliften

Fietsenliften:

Gemak én veiligheid dient de mens In steeds meer appartementengebouwen en seniorenflats worden (fiets)parkeergarages onder het maaiveld gerealiseerd. Bewoners zijn hierdoor genoodzaakt met hun fiets een steile trap met fietsgootje af te dalen, om hun fiets (veilig) te kunnen stallen. Onhandig en vaak ook onnodig, aldus Erik van Tol, managing director van Euroliften, dat speciaal voor deze problematiek een fietslift ontwikkelde. Verschillende VvE’s maken inmiddels gebruik van de lift, waarmee naast ‘normale’ fietsen ook fietsen met trapondersteuning (e-bikes) verplaatst kunnen worden.

De afgelopen maanden heeft Eurolift onder andere een fietsenlift geplaatst in opdracht van het gemeentehuis in Boekel en een appartementencomplex in Nijmegen, waar een vrij steile trap bezoekers en bewoners naar de fietsenkelder leidt. “In beide projecten was een trap met een hellingshoek van veertig graden voorzien”, vertelt Van Tol. “Voor voetgangers geen probleem, maar met een

116 | INSTALLATIE & BOUW

fiets aan de hand beslist geen pretje. Zeker niet wanneer het regent. Gelukkig waren de pandeigenaren zich hiervan bewust en hebben ze voor een veilig alternatief gekozen.”

GOEDERENLIFT VOOR FIETSERS De fietsenlift is een doorontwikkeling op de bekende plateau trapliften, waarmee onder

andere rolstoelers en goederen veilig vervoerd kunnen worden, vertelt hij. “Speciaal voor het (elektrische) fietsenvervoer hebben we een smal plateau met een goot ontworpen, waarin de banden van de fiets kunnen worden geplaatst en waarop de fiets eenvoudig kan worden vastgezet. Het platform wordt elektrisch aangedreven middels een lier. Traphellingen van 20 tot 55

THEMA | Liften en Roltrappen

graden zijn hierbij geen enkel probleem. Daarbij kunnen behoorlijke afstanden worden overbrugd.” Bediening geschiedt eenvoudig middels een knop vanaf de stopplaatsen boven- en onderaan de trap. “Wanneer de gebruiker deze knop loslaat, stopt automatisch ook de lift. Dat maakt de installatie zeer veilig.”

ONTWERP OP MAAT De installatie is zeer robuust uitgevoerd, met een metalen platform, staande wand, rails en afdekplaten. “Gewichten tot honderd kilo zijn geen enkel probleem”, aldus Van Tol. “Naar wens kan de lift op maat worden aangepast, bijvoorbeeld voor het vervoer van meerdere fietsen in één beweging of voor scooters of brommobielen. En ook installaties waarmee tussenbordessen overbrugd kunnen worden, behoren tot de mogelijkheden, mits hier in het trapgat voldoende ruimte voor is.” Bij normaal gebruik is jaarlijks onderhoud aan de installatie voldoende, vertelt hij. “Tijdens zo’n onderhoudsbeurt moet de lift niet alleen opnieuw

worden gesmeerd en afgesteld, maar is ook een controle op veiligheidsaspecten onontbeerlijk, conform de machinerichtlijnen. Dat onderhoud nemen wij graag voor onze rekening. Immers kennen wij de lift als geen ander.”

FOCUS Euroliften uit Aalsmeer levert sinds 1990 diverse typen liften voor particulieren, bedrijven, zorg en overheid. Anno 2016 focust het bedrijf zich meer en meer op goederen- en rolstoelliften, waarvoor een aantal mooie projecten op stapel staat. “Zo mogen we een lage snelheid cabinelift plaatsen in het nieuwe Joyce-House in Smilde, Drenthe, waar woonruimte en dagbesteding wordt aangeboden aan jongeren met een beperking”, vertelt Van Tol. “Daarnaast zijn we druk met de engineering van enkele goederenliften voor de horeca én voor bedrijven, die op Arbo-gebied de puntjes op de ‘i’ willen zetten. Dankzij onze liften hoeven hun personeelsleden straks geen zware pakketten en/ of kratten meer te tillen.” Kijk voor meer informatie op www.euroliften.nl ❚

Plateautrapliften, verticaalliften en schaartafels voor rolstoelen, goederen, fietsen en brancards

Euroliften produceert op maat Euroliften is gespecialiseerd in maatwerk, naar wens en behoefte van de gebruiker. Sinds 1997 zijn wij producent en leverancier van plateautrapliften, MIVA hefplateaus, fietsliften, schaarliften en brancardliften voor de zakelijke- en particuliere markt.

Onze adviseurs kunnen uw wensen vertalen in een pasklare oplossing, waarna deze in eigen huis geproduceerd wordt en geïnstalleerd door onze vakkundige monteurs. Euroliften beschikt over een eigen service- en onderhoudsdienst.

Witteweg 4 D • 1431 GZ Aalsmeer • Postbus 88 • 1430 AB Aalsmeer telefoon 0297 - 32 42 91 • fax 0297 - 321 311 • info@euroliften.nl • www.euroliften.nl

16230360_euroliften.indd 1

14-06-16 & 11:26 INSTALLATIE BOUW | 117

THEMA | Liften en Roltrappen

Mobiele app maakt het mogelijk om sloten en liften op afstand te bedienen Een nieuwe mobiele app maakt het mogelijk voor personen om op een gemakkelijke manier toegang te krijgen tot hun appartement of kantoorgebouw, zonder gebruik te maken van hun sleutels of toegangsbadge.

Schindler’s myPORT-app is een unieke mobiele telefoon-applicatie voor persoonlijke mobiliteit. De vierstaps identiteitsverificatie van de app bij binnenkomst levert veiligheid op het niveau van ‘elektronisch bankieren’. Zodra de gebruikers in het gebouw zijn, kunnen zij zich door het gehele gebouw bewegen, door alleen maar hun mobiele telefoon bij zich te houden. De gebruikers van het gebouw hebben hierdoor meer vrijheid en gemak dan ooit en eigenaren van de gebouwen wordt een beter toegangsbeheer geboden. Schindler’s myPORT communiceert voortdurend met de met PORT-technologie uitgevoerde liftinterface van het gebouw, om eigenaren, beheerders, bewoners en bezoekers van de gebouwen van real time informatie te voorzien. De app kan worden geprogrammeerd om de identiteit van een gebruiker te verifiëren en een lift op te roepen, gebaseerd op diens behoeften en voorkeuren. Hij kan ook anticiperen op gebruikersbehoeften met gepersonaliseerde mogelijkheden zoals het in- en uitschakelen van lampen of afsluiten en ontgrendelen van deuren wanneer de gebruiker arriveert. Bovendien kan de app via SMS-tekstberichten speciale autorisatiecodes verzenden om bezoekers van het gebouw toegang te verlenen. “Enkele jaren geleden begon Schindler met onderzoek dat niet alleen op de lift zelf was gericht, maar ook op de rol ervan bij het naadloos vervoeren van personen gedurende heel hun dag”, aldus Dr. Paul Friedli, Schindler’s Hoofd Advanced Research. “Op veel manieren is myPORT het hoogtepunt van dit onderzoek. myPORT maakt op een geheel nieuwe manier interactie van personen met hun omgeving mogelijk. Het is een fundamenteel nieuwe benadering van gebouwontwerp.” Men verwacht dat meer dan zestig procent van de wereldbevolking tegen 2030 in steden woont. De snelle groei van wereldwijde verstedelijking en een zeer concurrerende gebouwenmarkt zet ontwikkelaars onder druk om betere manieren te vinden om de productiviteit van gebouw en bewoner te maximaliseren, de wachttijden voor

118 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Liften en Roltrappen

liften te minimaliseren en de veiligheid van gebouwen te bevorderen. Eigenaren van gebouwen kunnen additionele mogelijkheden voor de app ontgrendelen door hem met Schindler’s lobbybezoeker-station te koppelen. Beeld en stem van een bezoeker kunnen vanuit de lobby direct naar de mobiele telefoon van de gastheer worden verzonden om toegang te verlenen, zelfs wanneer de gastheer niet ter plekke

is. Gebruikers kunnen bezorgers of andere bezoekers toegang verlenen met een toets in de app die de buitendeur opent, een voorgeprogrammeerde lift toewijst en zelfs de deur van het appartement of kantoor ontgrendelt, indien gewenst. De aanpasbare eigenschappen binnen myPORT bieden specifieke voordelen voor personen met speciale behoeften die met behulp van de mobiele telefoon hun verplaatsingen kunnen regelen.

“Wat myPORT zo uniek maakt, is hoe wij de mobiliteitservaring voor elk van onze klanten kunnen personaliseren”, aldus Greg Ergenbright, President van Schindler. “Of het er nu om gaat u van punt A naar B te krijgen, leveringen te stroomlijnen, gebouwveiligheid te verzekeren of aanpassingen te maken voor personen met speciale behoeften, wij kunnen aanpassing op maat maken op diverse niveaus.” ❚ © cre.tech

INSTALLATIE & BOUW | 119

Schindler en Apple, teamwork op het hoogste niveau. Dagelijks stellen meer dan een miljard mensen wereldwijd vertrouwen in de producten en diensten van Schindler. Sinds 2013 voorziet Schindler haar monteurs van mobiele devices en op maat gemaakte apps die gebruik maken van iOS, â&#x20AC;&#x2DC;s werelds meest geavanceerde besturingssysteem, om zo toegang te krijgen tot data en belangrijke systemen. Zo hebben wij alvast alle tools bij de hand om u veilig en betrouwbaar op uw bestemming te brengen.

www.apple.com/business/schindler

Lobeco Fire Experience

GESLAAGDE LOBECO FIRE EXPERIENCE 2016 Lobeco Fire + Security heeft als toonaangevende Security en Fire distributeur wederom een zeer geslaagde Experience achter de rug. Op 26 mei jl. heeft het bedrijf vele enthousiaste deelnemers mogen ontvangen tijdens de Lobeco Fire Experience 2016. De Experience evenementen zijn kennis- en innovatie-evenementen die gaan over oplossingen en nieuwe productinnovaties. Lobeco bedankt iedereen die deze middag aanwezig is geweest en de middag tot een succes hebben gemaakt! Verschillende sprekers hebben tijdens de Fire Experience korte presentaties gehouden over de allernieuwste innoverende brandbeveiliging detectietechnologieën, zoals: - Flir Thermische Detectie, als oplossing voor buitendetectie en grote afstanden. - Siemens ASA Technologie, met de unieke Lobeco ‘ongewenst alarm’ garantie. - Siemens Aspiratie en Blussing Programma, intelligente toepassingen en nieuwe markten. - Bosch PAVIRO gesproken woord ontruimingssysteem, type A met nieuwe mogelijkheden.

- Lobeco Fire Partner Programma, oplossing voor eenieder die zich professioneel met Fire bezighoudt.

FOTO'S EXPERIENCE Tijdens de Fire Experience hebben genodigden volop kunnen netwerken onder het genot van culinaire heerlijkheden. De gasten hebben praktische brandtesten kunnen beleven zoals thermische demonstraties en ASA demonstraties. Dit laatste leidt tot de ‘honderd procent geen vals alarm garantie’ van Lobeco. Wilt u ook nagenieten van

deze geslaagde Fire Experience? Kijk dan op de Lobeco website voor een foto-impressie.

EXPERIENCE RUIMTE VOOR IEDEREEN! Wist u dat u ook een afspraak kunt maken om, indien gewenst samen met uw klant, gebruik te maken van de Lobeco Experience ruimte? Deze is voorzien van alle faciliteiten. Lobeco heeft de Experience ruimte opgezet om ervoor te zorgen dat u als installateur ieder project aan kunt gaan en de gebruiker kunt laten zien welke oplossing u het best acht. In de Experience ruimte zijn live demonstraties te beleven van producten, verdeeld op marktsegmenten. Men kan uitgebreid geïnformeerd worden over diverse integratie concepten en toepassingen met video, inbraakbeveiliging, toegangscontrole en brandbeveiliging. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 121

AMSTERDAM | Noorderparkbad

Beeldmateriaal: Rob Kater

NOORDERPARKBAD

ZET DE TOON

In Amsterdam, op de locatie van het voormalige Floraparkbad, staat sinds maart 2015 het Noorderparkbad. Deze multifunctionele zwemaccommodatie behoort tot de duurzaamste in Nederland en is mede daardoor uitgeroepen tot winnaar van de Amsterdam Architectuur Prijs 2016. In april 2013, na een Europese aanbesteding met EMVI, gunde de gemeente Amsterdam de realisatie van het Noorderparkbad aan Vaessen Algemeen Bouwbedrijf BV en haar partner Hellebrekers Technieken; twee bedrijven met een uitgebreide staat van dienst in de sporten recreatiesector.

GEBORGDE KWALITEIT Marcel van den Berg, Commercieel Manager Sport & Recreatie bij Hellebrekers Technieken: “Een strak projectmanagement met een goede procesbeheersing en goede kwaliteitsborging waren op dit project belangrijke beoordelingscriteria. Wij hebben hier invulling aan gegeven door te werken vanuit de lean-methodiek met vaste toetsingsmomenten, gecombineerd met een heldere communicatiestructuur. Om de energieresultaten te monitoren, installeerden wij een monitoringsysteem om de energieverbruiken continu te bewaken en waar mogelijk verder te optimaliseren. Verder wordt de opdrachtgever tien jaar lang geheel ontzorgd in beheer en onderhoud vanuit een prestatieverplichting die in het contract is opgenomen.”

REGENGORDIJN Het Noorderparkbad bestaat uit een binnengedeelte met twee wedstrijdbanen, een doelgroepenbad, een peuter/kleuterbad, horeca, kantoren en multifunctionele ruimten. Buiten bevindt zich de ligweide met een wedstrijdbad, een doelgroepenbad en een peuter/kleuterbad. Van den Berg: “Eén van de paradepaardjes is het regengordijn, een ‘gordijn’ van gebreid staal dat langs de gevel loopt en ervoor zorgt dat hemelwater gerecycled wordt in het bad. Verder is de installatietechniek volledig ingericht op een minimaal energieen watergebruik en lage onderhoudskosten. Zo pasten we luchtbehandeling met warmteterugwinning toe, evenals een modern bypassfilter dat het energiegebruik tot een minimum beperkt. De warmte uit het ‘vuile water’ van de douches en het spoelwater van het zwembad worden hergebruikt. Het spoelwater zelf wordt ook gerecycled. Dat levert een aanzienlijke waterbesparing op.” Een zonneboiler en pv-panelen zorgen respectievelijk voor de verwarming van het douchewater en de opwekking van elektriciteit. Het buitenzwembad wordt verwarmd met zonnecellen.

‘Traditioneel bouwen maakt plaats voor duurzame concepten en meer marktverantwoordelijkheid’

122 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Noorderparkbad

HOGE ENERGIEPRESTATIES Sinds maart 2015, minder dan twee jaar na de start bouw, is het Noorderparkbad operationeel. “De energieprestaties zijn beter dan onze prognose”, zegt Van den Berg. “Daarmee is de toon gezet voor de zwembaden in de toekomst. Traditionele denken bouwwijzen maken steeds meer plaats voor duurzame concepten en het verantwoordelijk maken van de markt voor energieprestaties en onderhoud. Wij juichen dit vanzelfsprekend toe.” ❚

Projectinfo EEN SCHONE, MILIEUVRIENDELIJKE ÉN GEZONDE ZWEMOMGEVING

Bouwinfo OPDRACHTGEVER/ONTWIKKELAAR Gemeente Amsterdam ARCHITECT Architecten Cie, Amsterdam AANNEMER Vaessen Algemeen Bouwbedrijf BV,

INSTALLATIE-ADVISEUR ADVISEUR WATERBEHANDELINGSINSTALLATIES INSTALLATIES ZOUTELEKTROLYSESYSTEEM VENTILATIE BOUWPERIODE

Raamsdonksveer Deerns Bastenhof Consultancy, Ede Hellebrekers Technieken BV, Nunspeet Zilvold BV (onderdeel van Van den Heuvel Watertechnologie bv) Systemair juli 2013 – maart 2015

Zoutelektrolyse, een snelgroeiende en duurzame technologie voor het desinfecteren van water in onder meer zwembaden, de tuinbouw en voedingsmiddelenindustrie, is het specialisme van Van den Heuvel Watertechnologie. Het in Scherpenzeel gevestigde bedrijf is in Nederland marktleider binnen haar specifieke tak van sport. Met de recente overname van Zilvold BV, eveneens actief op het gebied van zoutelektrolyse, wordt die positie verder verstevigd. Frank Scheffer, voorheen werkzaam binnen Zilvold, vertelt: “Het samengaan van beide bedrijven stelt Van den Heuvel in staat om verder te groeien en haar wereldwijde focus te verruimen. Dat gebeurt met name door de specifieke expertise van de twee ondernemingen en de gebruikte technieken op een doordachte manier te combineren. Met als doel uit te groeien tot hét expertisecentrum op het gebied van zoutelektrolyse.” Vóórdat de overname op 8 maart jl. een feit werd, was Scheffer namens Zilvold betrokken bij de realisatie van een zoutelektrolysesysteem in het elf zwembaden tellende Noorderparkbad te Amsterdam. Een project dat zich kenmerkt door een ruime mate van duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. “Zoutelektrolyse, het met behulp van elektrische stroom splitsen van keukenzout in chloor en natronloog, sluit daarbij prima aan. De technologie, in dit specifieke geval toegepast middels de installatie van Elektrolyse Manager® 2500-11, biedt ten opzichte van het vaak toegepaste chloorbleekloog namelijk vele voordelen. Zo is het mogelijk om het chloor ter plaatse naar behoefte te produceren. Je maakt wat je nodig hebt, niet meer en niet minder. Daardoor hoef je geen stoffen meer te vervoeren of op te slaan. Verder is de nauwkeurigheid van doseren dusdanig dat zoutelektrolyse minder desinfectienevenproducten oplevert. Met als resultaat dat je de hoeveelheid suppletiewater, in samenspraak met de controlerende instantie, flink kunt verlagen. En wat minstens zo belangrijk is: chloor dat via zoutelektrolyse is geproduceerd, veroorzaakt minder huidirritaties en zorgt ervoor dat bijvoorbeeld ook astmapatiënten zonder problemen hun baantjes kunnen trekken.”

ELEKTROLYSE EXPERTISE CENTRUM

DESINFECTIE TOEPASSINGEN IN:

✔ Zwembaden ✔ Drinkwater ✔ Food & Beverage (Voedingsmiddelen industrie) ✔ Koeltorens ✔ Tuinbouw, Agrarische markt ✔ Papiermarkt

INSTALLATIE & BOUW | 123

DRONTEN | Centrum voor Beroepsonderwijs

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Blokzijl TCL Installatietechniek

Hoogwaardig onderwijsgebouw voor Centrum voor BeroepsOnderwijs Dronten

Met de oplevering van het Centrum voor BeroepsOnderwijs (CBO) is Dronten een kwalitatief hoogwaardig onderwijscentrum rijker. De nieuwbouw biedt onderdak aan het vmbo 1 t/m 4 basiskader van het Almere College en Ichthus College. Daarnaast is er ruimte voorzien voor het ROC Landstede en zijn er twee NOC*NSF gymzalen met nevenruimten gerealiseerd. “Tijdens de ontwerpen bouwfase stond het realiseren van een ‘groene’ school centraal”, vertelt Ronald van Hensen, projectmanager E bij installateur Blokzijl TCL Installatietechniek, dat verantwoordelijk was voor de elektrotechnische-, werktuigbouwkundige-, beveiligings-, toegangscontrole-, data- en brandmeldinstallaties in het gebouw, inclusief de bijbehorende regeltechniek. “Hier hebben we invulling aan gegeven met energiezuinige LED-verlichting en met circa driehonderd zonnepanelen, die op het dak van de nieuwbouw zijn voorzien.” Daarnaast is een warmtepompinstallatie gerealiseerd met gesloten bronnen, voor de opwekking van warmte en koude, vertelt collega en projectmanager W Edwin Dorland. “Warmte en koude wordt aangevoerd door 56 lussen, die op een diepte van tweehonderd meter zijn geboord. Op het dak van de school is een drycooler geplaatst, evenals een vijftal lucht-

124 | INSTALLATIE & BOUW

behandelingskasten die het binnenklimaat in de leslokalen, leskeukens en gymzalen regelen, ondersteund door naverwarmers in de lokalen. In de patchruimtes is gekozen voor een VRF-systeem.”

OPENBALANCE REGELING Aanvankelijk zou in het onderwijscentrum een BaOpt regelsysteem worden geïnstalleerd, vertelt hij. “Gaandeweg het project heeft dit systeem echter plaatsgemaakt voor een OPENbalance regeling. “Dit had gevolgen voor de installaties. Zo moesten andere regelkleppen in de kanalen worden voorzien.” De OPENbalance regeling zorgt voor een optimaal comfort in alle ruimtes, tegen een zo laag mogelijk energieverbruik, vertelt Dorland. “Per ruimte worden hiertoe de luchttemperatuur, luchtvochtigheid en het CO2-gehalte

DRONTEN | Centrum voor Beroepsonderwijs

Projectinfo KLIMAAT EN ENERGIEVERBRUIK PERFECT IN BALANS In opdracht van Blokzijl TCL verzorgde Open Balance de regeltechnische installaties binnen ‘Het Perron’, de nieuwbouw van het CBO Dronten. “Onze oplossingen sturen alle energiesystemen in het schoolgebouw aan”, aldus directeur/eigenaar Raimon Westrup. “Daarbij gaat het om de energiecentrale voor verwarming en koeling en de complete luchtbehandelingsinstallatie. Tevens zorgen wij voor de aansturing van de zonwering en verlichting.”

gemeten, waarna de optimale stand voor elke klep wordt berekend.” Het OPENbalance systeem maakt onderdeel uit van het totale gebouwbeheersysteem, waarmee onder andere ook de verlichting en de zonwering geschakeld kunnen worden, vult Van Hensen aan. “Hiertoe zijn in het pand verschillende touchscreens voorzien, waaronder in de centrale entree, kantine/aula en gymzalen. Een camerasysteem rondom het onderwijscentrum moet voorkomen dat scholieren na schooltijd ‘vrij spel’ hebben op de campus.”

PUZZEL Enkele weken na de oplevering kijken Dorland en Van Hensen terug op een geslaagd project. “De bouwtijd was kort, maar dankzij een goede voorbereiding en communicatie met de bouwkundig aannemer en alle onderaannemers, zijn we erin geslaagd een kwalitatief hoogwaardig pand neer te zetten”, vertelt Van Hensen. “Helaas zie je van de techniek maar weinig terug in het pand. Zoveel mogelijk installaties zijn – uit het zicht – boven de systeemplafonds weggewerkt.” En dat was bepaald geen sinecure, vertelt hij. “Het CBO wenste zo hoog mogelijke plafonds, hierdoor bleef weinig inbouwruimte voor ons over. We hebben echt moeten puzzelen om alle installatie-onderdelen netjes in te passen. Maar het resultaat mag er zijn.” ❚

Voor de besturing zijn in drie zones in het gebouw touchpanelen geplaatst, waarmee de installaties kunnen worden bediend. De regeling is gebaseerd op het OPENbalance-principe van DEOS.AG. In totaal zijn binnen de school 96 OPENbalance-zones geconditioneerd. “Het door ons geschreven internal analysis systeem vormt het hart van de regeling”, vervolgt Westrup. “Dit IAS koppelt de interne en externe gebouwbehoefte aan elkaar op basis van de binnen de zones gegenereerde data. Via een constante analyse wordt vervolgens bepaald hoe de energiecentrale moet reageren. Tegelijkertijd wordt het optimum qua energieverbruik vastgesteld.” Het IAS regelt het systeem op detailniveau en zorgt er bijvoorbeeld voor welke warmtepompcompressor wordt vrijgegeven en hoe lang deze mag draaien. Westrup: “Omdat het IAS regelt vanuit een totaaloplossing voor het gebouw, zorgt deze energiecentrale op maat voor de balans in de aansturing van alle componenten. Dat resulteert in een energiezuinige en stabiele installatie, waarbij de energiecentrale nooit méér energie levert dan nodig is.”

Climate by nature Bouwinfo OPDRACHTGEVER St. Huisvesting Voortgezet Onderwijs Dronten BOUWDIRECTIE ICS Adviseurs B.V. Zwolle ARCHITECT Wind Architecten Adviseurs AANNEMER Hegeman B.V. INSTALLATIES Blokzijl TCL Installatietechniek REGELTECHNISCHE Open Balance BV INSTALLATIES LUCHT EN WATERZIJDIG INREGELEN Regulair BVO 8.650 m²

Voorsterweg 28 8316 PT Marknesse Telefoonnummer: +31 (0)527 241 786 Voor storingen bel: 06 104 630 81 www.openbalance.nl | info@openbalance.nl

INSTALLATIE & BOUW | 125

HERWIJNEN | Rijksmonument

MODERN MONUMENT Het oude rijksmonument in Herwijnen barst bijna uit zijn voegen van de nieuwste technische snufjes. In het spannende en educatieve GeoFort maken de bezoekers kennis met de modernste geotechnieken, cartografie en navigatie. Bart Bennis, directeur van GeoFort, stelde Livingprojects voor de uitdaging om een lichtoplossing te maken die past bij het eigenzinnige karakter van het fort. “We waren op zoek naar een oplossing die een aantal problemen op zou lossen en het rijksmonument op een spannende en eigenzinnige manier tot zijn recht zou laten komen”, vertelt Bart Bennis, directeur van GeoFort. “De nieuwe installatie moest niet alleen goed geluid, maar ook mooi licht geven. Het moest eenvoudig te bedienen en te verplaatsen zijn. De belangrijkste voorwaarde was dat er beslist geen akoestische panelen of luidsprekers aan de muren zouden worden bevestigd.”

gebaseerd op de ‘Round & Round’ akoestische designlamp van Post Acoustics. Dankzij hun kennis in het ontwerpen en produceren van akoestische producten (Gouden Decibel Award 2014 red.) en ervaringen met het Basotect absorbtieschuim, konden de lagen waaruit de lamp is opgebouwd op de juiste manier worden gesneden. Vervolgens was het aan Atelier Van Corven en Livingprojects om de techniek, montage, installatie en sturing samen te brengen in een gebruiksvriendelijke oplossing.

GEBRUIKSVRIENDELIJKE OPLOSSING

SPECTACULAIRE VARIATIE

“De uitdaging was om alle wensen van de opdrachtgever in een visueel acceptabel ontwerp te verenigen”, aldus René van Corven van Atelier van Corven. Het ontwerp van de hanglampen is

“Door de enorme complexiteit van het project en de vele disciplines die het omvatte, was het een behoorlijke klus om alle techniek met een vinger aan te kunnen sturen”, vertelt Michael Sebregts,

126 | INSTALLATIE & BOUW

directeur van Livingprojects. En dat is gelukt. “Naast alle pre-sets heb ik nog niet de tijd gehad om er mee te experimenteren”, zegt Bennis terwijl hij een kleurverloop over de grondspots laat lopen. “Maar de reacties van onze gasten zijn erg positief. Wanneer er vergaderingen of bedrijfsfeestjes zijn geboekt in de ruimte, passen we de verlichting aan in de kleuren van het bedrijf dat te gast is. Een extra service die zeer gewaardeerd wordt.” Ook Atelier Van Corven is zeer tevreden: “De reacties zijn unaniem positief. Het ontwerp past goed in het geothema van het fort. Het refereert aan de gelaagdheid van onze planeet.” Michiel Post, ontwerper van de Round & Round reageert verrast op het eindresultaat: “Livingprojects maakte op basis van ons ontwerp een spectaculaire variatie.” ❚

INSTALLATIE & BOUW

WIE DOET WAT VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Bel of mail voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw met Roel de Bruijn: T +31 495 45 00 95 - E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VOOR DE INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

Staat u nog niet op www.installatieenbouw.nl? Neem dan voor meer informatie contact op met Roel de Bruijn: r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SCHRIJF U NU IN VOOR ONZE ONLINE NIEUWSBRIEF!

WIE DOET WAT

GEBOUWAUTOMATISERING

BIM SOFTWARE & CONSULTANCY

NEMO GROEP STABIPLAN Postbus 128 2410 AC BODEGRAVEN T +31 172 65 02 65 E info@stabiplan.nl W www.stabiplan.nl

Marconiweg 5 3442 AD WOERDEN T +31 6 24 66 84 84 E info@nemogroep.nl W www.nemogroep.nl

BRCONTROLS PRODUCTS BC Telfordstraat 47 8013 RL ZWOLLE T +31 38 460 42 40 F +31 38 355 66 33 E info@brcontrols.com W www.brcontrols.com

GELUIDSYSTEMEN

BRANDBEVEILIGING

KLIMAATBEHEERSING

AIR TECH SYSTEMS BV Postbus 1228 3800 BE AMERSFOORT T

+31 33 469 17 86

+31 33 461 37 43

E info@airtechsystems.nl W www.airtechsystems.nl

REDLINK BV HEFAS BRANDDETECTIE Impact 27 6921 RZ DUIVEN T +31 26 750 50 00 E info@hefas.nl W www.hefas.nl

Nijverheidsweg 2 3751 LP BUNSCHOTEN T +31 33 298 09 26 E info@redlink.nl W www.redlink.nl

DUURZAAMHEID

TOA BENELUX

Meidoornkade 4 3992 AE HOUTEN T +31 30 637 74 99 E info@toa-benelux.com W www.toa.eu

INSTALLATIETECHNIEK HVAC/R

ALKLIMA BV Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T

+31 78 615 00 00

E info@alklima.nl W www.alklima.nl

AERO DYNAMIEK

HERTEK Postbus 10209 6000 GE WEERT T +31 495 58 41 11 E info@hertek.nl W www.hertek.nl

Postbus 173 3860 AD NIJKERK T +31 33 2459064 W www.aero-dynamiek.nl

ELEKTRISCHE INSTALLATIES

LINUM EUROPE BV Oosterparkweg 35 H 2985 SX RIDDERKERK T +31 180 46 35 88 E info-nl@linum.eu W www.linum.eu

INTERCOM- EN OMROEPSYSTEMEN

AMBRAVA BV / SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING Postbus 4300 7320 AH APELDOORN T

JOWITHERM NEDERLAND PNEUMAN BV Postbus 47 1130 AA VOLENDAM T +31 299 41 13 50 F +31 299 41 13 60 E info@pneuman.nl W www.pneuman.nl

Robijnstraat 6 7554 TB HENGELO T +31 88 8898800 F +31 88 8898801 E info@jowitherm.nl W www.jowitherm.nl

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

+31 55 527 77 77

E info@samsung-klimaat.nl

HAGO ELECTRONICS

W www.samsung-klimaat.nl

Radonstraat 179 2718 SV ZOETERMEER T +31 79 361 75 55 E info@hagoelectronics.com W www.hagoelectronics.com

ISOLATIETECHNIEKEN

DATAKABEL CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV FOREHAND Driemanssteeweg 174 3084 CB ROTTERDAM T +31 10 240 41 21 E info@forehand.nl W www.forehand.nl

128 | INSTALLATIE & BOUW

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T +31 348 47 34 34 F +31 348 47 22 94 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

TONZON BV

Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T +31 53 433 23 91 E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

Papendorpseweg 83 3528 BJ UTRECHT T +31 88 567 67 58 E info@carrier.nl W www.carrier.nl

WIE DOET WAT

LEIDINGSYSTEMEN

REGELTECHNIEK

SMITSAIR CIAT NEDERLAND

Postbus 41

DYKA STEENWIJK BV

Annie M.G. Schmidtweg 229

1420 AA UITHOORN

1321 NA ALMERE

+31 297 56 44 55

+31 36 533 25 87

+31 297 56 92 96

+31 36 533 25 97

E verkoop@smitsair.nl

E info@ciat.nl

W www.smitsair.nl

W www.ciat.nl

Produktieweg 7 8331 LJ STEENWIJK T +31 521 53 49 11 F +31 521 53 43 71 E info@dyka.com W www.dyka.nl

LUCHTKANALEN

BETTINK REGELTECHNIEK Jacob Catsstraat 48 3771 GL BARNEVELD T

+31 342 70 10 64

E info@bettinkregeltechniek.nl W www.bettinkregeltechniek.nl

ROOKGASAFVOERSYSTEMEN SYSTEMAIR BV COOLMARK BV

Van Leeuwenhoekstraat 2

Postbus 393, 2990 AJ BARENDRECHT

3846 CB HARDERWIJK

Zweth 6, 2991 LH BARENDRECHT

+31 341 43 91 00

+31 180 75 13 00

+31 341 43 91 90

+31 180 75 13 05

E info@systemair.nl

E info@coolmark.nl

W www.systemair.nl

W www.coolmark.nl W www.coolmark-mhi.nl

Zanddonkweg 7a

VINK SYSTEMEN

Postbus 3119 2220 CC KATWIJK T +31 71 409 83 00 E info@vinksystemen.nl W www.vinksystemen.nl

MEETAPPARATUUR

COX GEELEN Emmastraat 92 6245 HZ EIJSDEN T

+ 31 43 409 95 00

E sales@coxgeelen.nl W www.coxgeelen.nl

5144 NX WAALWIJK T

+31 416 68 55 55

E info@systemair.nl W www.systemair.nl

DAIKIN AIRCONDITIONING NETHERLANDS B.V.

KOUDETECHNIEK

Postbus 8585 3009 AN ROTTERDAM T

+31 88 324 54 75

+31 88 324 54 69

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 76 579 41 91 E info@flir.com W www.flir.nl

ONTGASSING CV

UBBINK BV Verhuellweg 9 6984 AA DOESBURG

E info@daikin.nl

W www.daikin.nl

+ 31 313 48 02 00

E info@ubbink.nl

VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK Spoorstraat 14 4001 CN TIEL

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV

T +31 344 63 48 84

Postbus 59201

E info@vankempen-tiel.nl

3008 PE ROTTERDAM

W www.vankempen-tiel.nl

+31 10 487 88 00

E info@vangalen.com

KUNSTSTOF LUCHTKANALEN

W www.vangalen.com

ROBATHERM

W www.ubbink.nl

KOREX BENELUX BV

SANITAIR

Tjalk 13B 2411 NZ BODEGRAVEN T +31 172 61 17 19 F +31 172 61 79 27 E info@korexbenelux.com W www.korexbenelux.Com

ONTRUIMINGSALARMINSTALLATIES

DELABIE BENELUX Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T +32 (0)25 20 16 76 E info@delabiebenelux.com W www.delabiebenelux.com

BRAGO LUCHTTECHNIEK

Platinastraat 63

De Amert 424

8211 AR LELYSTAD

5462 GH VEGHEL

+31 320 28 11 66

+31 413 36 90 00

+31 320 28 12 34

+31 413 36 93 00

E raimond.taal@robatherm.nl

E info@brago.nl

W www.robatherm.nl

W www.brago.nl

PLIEGER B.V. TOA BENELUX

Meidoornkade 4 3992 AE HOUTEN T +31 30 637 74 99 E info@toa-benelux.com W www.toa.eu

Postbus 10 5300 AA ZALTBOMMEL T

+31 418 68 26 82

E info@plieger.nl W www.plieger.nl

INSTALLATIE & BOUW | 129

WIE DOET WAT

TECHNISCHE PRODUCTEN

TECHNISCH ADVIESBUREAU

THERMONOORD B.V.

ACO TECHNISCH HANDELSBUREAU

Edisonstraat 36

RENSA BV

7006 RD Doetinchem

Postbus 84

6940 BB DIDAM

E info@aco.nl

+31 316 29 64 85

Tolhรปsleane 7

BEVER INNOVATIONS

8401 GA GORREDIJK

Industrieweg 32

+31 513 46 99 99

4301 RS ZIERIKZEE

+31 513 46 99 81

+31 111 45 32 32

E info@thermonoord.nl

E mvc@beverinnovations.com

W www.thermonoord.nl

W www.beverinnovations.com

+31 314 36 83 01

VASTGOED ICT

W www.aco.nl

E info@rensa.nl W www.rensa.nl

TECHNISCH INSTALLATEUR

REVEB INDUSTRIAL LIGHTING SOLUTIONS

NCCW BELIMO SERVOMOTOREN B.V. Postbus 300 8160 AH EPE T

+31 (0)578 576836

Industrieweg 32

Postbus 50088 1305 AB ALMERE T

+31 (0)36 539 19 22

E info@nccw.nl W www.nccw.nl

4301 RS ZIERIKZEE T

+31 111 45 07 76

+31 111 40 60 19

E info@revb.eu W www.reveb.eu

VENTILATIE

E info@belimo.nl W www.belimo.nl

VERWARMING

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T

+31 475 56 81 17

E info@homij.nl W www.homij.nl

ACHTERBERG LUCHTTECHNIEK BRINKMANN & NIEMEYER MOTOREN BV Postbus 50 7390 AB TWELLO T

+31 571 27 69 00

Amerikastraat 8 5171 PL KAATSHEUVEL T

+31 416 28 01 99

E info@altmontage.nl W www.altmontage.nl

COOLWORLD RENTALS B.V. Duikerweg 34 5140 AH WAALWIJK T

+31 416 68 80 88

E sales@coolworld.nl W www.coolworld-rentals.com

E info@bnmotoren.nl W www.bnmotoren.nl

KUIJPERS Postbus 121 5700 AC HELMOND T

+31 492 57 86 00

ALDES BENELUX BV Veem 3

6565 AG KERKRADE

Postbus 262

6909 DZ BABBERICH T

+31 45 751 86 00

2990 AG BARENDRECHT T

E info@aldesbenelux.com

+31 180 69 75 00

E info@buva.nl

W www.kuijpers.nl

W www.buva.nl

UNICA INSTALLATIETECHNIEK B.V.

TECHNISCHE UNIE

Postbus 83

Postbus 900

2410 AB BODEGRAVEN

1180 AX AMSTELVEEN

E info@unica.nl W www.unica.nl

130 | INSTALLATIE & BOUW

Hamstraat 76

BUVA

E info@kuijpers.nl

+31 172 64 41 44

ELCO BV

+31 20 545 03 45

+31 316 24 32 22

W www.aldes.nl

+31 45 566 99 35 heatingsolutions@nl.elco.net www.elco.net

VERLICHTING

VLOERVERWARMING

MONTAGE GARANT AURORA LIGHTING B.V

Ambachtsweg 40-42

Glasgowstraat 16 - 20

5731 AG MIERLO

3047 AE ROTTERDAM

+31 88 778 00 50

+31 88 778 00 20

+31 10 713 18 27

E info@technischeunie.com

E info@auroralighting.com

E info@montage-garant.nl

W www.technischeunie.com

W www.auroralighting.com

W www.montage-garant.nl

BIM

Software Plug-In BIM maakt bouwen en engineeren eenvoudiger en overzichtelijker. Technische Unie helpt hierbij met de BIM Software Plug-In. Nu kan ook de installateur tegelijkertijd aan hetzelfde bouwproject werken als de projectontwikkelaar en ingenieur. Daarnaast kan ons assortiment met één druk op de knop gekoppeld worden aan de ontwerptekening. Wel zo makkelijk! Download de gratis BIM Software Plug-In van Technische Unie via tu.nl/BIM