Installatie en Bouw 04 2016 by Louwers Mediagroep

INSTALLATIE & BOUW 4

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NU MMER 4 2016

EEN UITDAGEND ÉN LEERZAAM PROJECT | SPECIFIEK SANITAIR VOOR DE UTILITEIT, MET HET COMFORT VAN THUIS BELLAVISTA: MÉÉR DAN EEN MOOI UITZICHT ALLEEN | LADEN EN OPSLAAN VAN ENERGIE WORDT STEEDS FLEXIBELER

BIM LIVE met Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de graďŹ sche artikelinformatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten. Ontdek het op www.stabiplan.nl/bimlive

Leading in MEP design

Gold Partner

Past aan iedere wand De THISION L

THISION L vertegenwoordigt de condenserende gaswand-competentie van ELCO: met zes vermogens van 50 kW tot 145 kW kan bijna altijd aan de vereisten van meergezinswoningen en commerciële objecten worden voldaan. Tot en met een gecombineerd vermogen van 1.140 kW in cascade, met optimale energiebesparing, maximale ﬂexibiliteit en minimale uitstoot van schadelijke stoffen. Voorgemonteerde montagesets voor het hydraulisch systeem, die voor bijna elke bouwkundige situatie geschikt zijn, vergemakkelijken de planning en installatie. • • • • •

dubbele helix RVS warmtewisselaar constant hoog rendement complete cascade-oplossingen geïntegreerde cascaderegelaar ook in tapwater-uitvoering (16,3 ltr. 50° tot 47,5 ltr. 50°)

Meer informatie over de THISION L: gebruik uw smartphone en QR-reader of bezoek onze microsite: Lijnopstelling, wandhangend

ELCO Heating Solutions Elco B.V. Hamstraat 76 6465 AG Kerkrade T +31 (0)45 75 186 00 F +31 (0)45 56 699 35 Website: www.elco.net

Lijnopstelling, vrijstaand

Ruggelings, vrijstaand

www.thision-l.com

ErP The strong combination of technology and trust Systemair is fabrikant en leverancier van energiezuinige ventilatoren & accessoires, luchtverdelingsproducten & brandbeveiliging, compacte WTW-units en standaard & modulaire luchtbehandelingsunits. Systemair is een bedrijf dat zich continu ontwikkelt. Kernwaarden daarbij zijn kwaliteit, beschikbaarheid en leverbetrouwbaarheid. Kennis en ervaring delen wij met de branche om vanuit gezamenlijk vertrouwen tot de juiste productkeuze en optimale toepassingen te komen. Zeker nu Systemair en Holland Heating samen één bedrijf vormen, bieden we u hoogwaardige, betrouwbare oplossingen voor de utiliteit, gezondheidszorg, industrie, marine & offshore, scholen en parkeergarages. Zo garanderen we betrouwbaarheid en bedrijfszekerheid onder alle omstandigheden. Het meest complete én meest flexibele assortiment in ventilatie en klimaatbeheersing is vanaf nu verkrijgbaar bij één bedrijf: Systemair.

Harderwijk · Tel: 0341 - 439 100 Waalwijk · Tel: 0416 - 685 555 Systemair B.V. · info@systemair.nl · www.systemair.nl

UITGAVE

Voorwoord

‘Een maximaal comfort en een minimaal energieverbruik, kunnen perfect samengaan’ Zowel bij nieuwbouw- bij als renovatieprojecten wordt steeds meer aandacht besteed aan schone lucht, een optimaal binnenklimaat en een juiste temperatuur, omdat dit niet alleen het comfort maar ook de productiviteit in de ruimte aanzienlijk verhoogt. De rol van luchtkanalen in gebouwen wordt dan ook steeds belangrijker. Tegelijkertijd zijn wij ons ervan bewust dat we spaarzaam moeten omgaan met de natuurlijke bronnen die we van Moeder Aarde hebben gekregen. Daar zijn alle specialisten die in onze special Luchtkanalen aan het woord komen, het over eens. Hun bedrijven zetten dan ook in op oplossingen die niet alleen energiezuinig functioneren, maar die zich ook kenmerken door een slim doordacht materiaalgebruik én slimme productiemethoden. Met respect voor het milieu. De rode draad van hun verhalen? Een maximaal comfort en een minimaal energieverbruik, kunnen perfect samengaan. Dat bewijzen ook de projecten die we in deze Installatie & Bouw editie voor u hebben verzameld. Zoals het nieuwe entreegebouw van de Keukenhof in Lisse, waar, om een optimaal binnenklimaat te garanderen, een all-air klimaatsysteem is ingericht. Een luchtbehandelingskast met een debiet van 11.000 m³/h voorziet in voldoende verse lucht in het gebouw. CO2-sensoren en variabel volumekleppen zorgen ervoor dat de hoeveelheid in te blazen lucht perfect op de behoefte in de ruimtes wordt afgestemd. Of wat denkt u van het nieuwe, all-electric boutiquehotel Stee aan Zee in Katwijk? Hier wordt een flinke energiebesparing gerealiseerd dankzij de zonnepanelen op het dak, dubbel geïsoleerde wanden en daken en LED-verlichting in het gehele pand. Voor de ventilatie van de kamers wordt gebruikgemaakt van warmteterugwinning, zodat geen energie naar buiten verloren gaat. Ook zeer de moeite waard is de artikelenserie over het Westfriesgasthuis in Hoorn, waarin de allernieuwste technieken zijn geïntegreerd, waaronder kunststof leidingen voor de cv- en gekoeld water installaties. Dankzij de diffusiedichte kunststof leidingen kan geen zuurstof doordringen, waardoor alle metalen onderdelen zoals afsluiters en pompen een aanzienlijk langere levensduur hebben. Ik wens u weer veel leesplezier.

Lieke van Zuilekom-Bousema

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift & website over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 3 • nummer 4 • 2016 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE Lieke van Zuilekom

REDACTIETEAM Chris Elbers, Sjoerd Meuleman, Koen Mortelmans en Lieke van Zuilekom

BLADMANAGER Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTPRIJS Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW Buiten Nederland: € 99,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 495 45 00 95

Hoorn Westfriesgasthuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Lisse Keukenhof. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Varsseveld Kramp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Amsterdam Kwintijn.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Installatie Vakbeurs Hardenberg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Amsterdam Hotel Amstelkwartier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Eindhoven Stookruimte Vliegbasis Eindhoven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Utrecht Fruitbuurt Noord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Duiven Alliander. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Hoofddorp Plantronics. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

THEMA LUCHTKANALEN Luka: kwaliteit in de hoofdrol Optimaal ventileren, met respect voor het milieu ‘Onze luchtkanalen blinken uit in luchtdichtheid en duurzaamheid’ Hoge kwaliteit luchtkanalen garanderen optimale luchtbehandeling Slimme reiniging van luchtkanalen ‘Wij zorgen voor lucht’ Nieuwe integrale registerklep op maat ‘ Onze externe én interne kwaliteit worden continu geborgd’

42 44 46 48 50 52 54 55

ADRESWIJZIGINGEN Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan adviesbureaus architecten, aannemers, installateurs, gemeenten, grote industriële organisaties, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties en toeleveranciers.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

Katwijk Stee aan Zee.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Den Haag Thorbecketoren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Kort nieuws.. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

THEMA WARMTEPOMPEN Warmtepompen: onmisbaar voor energieneutraliteit

‘ In elk gebouw een optimaal binnenklimaat’

Nieuwbouw Zernike Campus gaat voor BREEAM-NL ‘Outstanding’ oplevercertificaat

Vuistregels voor het kiezen van de juiste warmtepomp

Warmtepompen met een indrukwekkende prestatiecoëfficiënt

Optimaal binnenklimaat, minimaal energieverbruik

DRUKWERK Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Productpresentatie Ubbink. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Bedrijfspresentatie Wasco. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Bedrijfspresentatie M&D Services.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Amsterdam Porcellis-gebouw.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

Inhoud

122

135

THEMA ELEKTROTECHNIEK De kracht van de combinatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Uitgebreide netbeveiliging voor gebouwen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Railkokers winnen snel terrein in de installatiemarkt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Bent u klaar voor de nieuwe CPR-normen?.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Laden en opslaan van energie wordt steeds flexibeler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

Nijmegen Radboud Universiteit .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

THEMA BEKABELING Een kabellegger met extra’s

110

Kennis van kabels

111

Zwaag Distributiecentrum MOSO International. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Productpresentatie Hago. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Productpresentatie HVAC Nederland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Productpresentatie Linum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

THEMA KLIMAATPLAFONDS UITGAVE

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. I N S TA L L AT I E E N B O U W. N L

N U M M E R 4 2 016

‘ Klimaatplafonds hebben de toekomst’

122

Duurzame klimaatplafonds voor voormalig VROM-kantoor

125

‘ Onafhankelijke producttests voorkomen vervelende verrassingen achteraf’

126

Amsterdam NieuwDok. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Productpresentatie NCCW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

THEMA MEETAPPARATUUR EEN UITDAGEND ÉN LEERZAAM PROJECT | SPECIFIEK SANITAIR VOOR DE UTILITEIT, MET HET COMFORT VAN THUIS BELLAVISTA: MÉÉR DAN EEN MOOI UITZICHT ALLEEN | LADEN EN OPSLAAN VAN ENERGIE WORDT STEEDS FLEXIBELER

Coverbeeld: Phoenix Contact

Energiebesparing begint met meten Het meten van luchtstromen heeft een naam

133 134

Hengelo HP Valves. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Hoofddorp AQUAradius.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Wie doet Wat.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 INSTALLATIE & BOUW | 7

HOORN | Westfriesgasthuis

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: BAM Techniek

Westfriesgasthuis in Hoorn:

EEN UITDAGEND ÉN LEERZAAM PROJECT Met de opening van de nieuwe vleugel van het Westfriesgasthuis in Hoorn is een langgekoesterde wens van de ziekenhuisorganisatie in vervulling gegaan. De vleugel, die onderdak biedt aan comfortabele poliklinieken, patiëntenkamers, kantoorruimtes en een hightech laboratorium is gebouwd volgens de laatste inzichten in de zorg en met de allernieuwste technieken. Tijdens de bouw bleef het bestaande ziekenhuis uit 2003 in gebruik. En dat zorgde voor de nodige uitdagingen, vertellen Peter Meester, projectmanager bij BAM Techniek (W) en Gerrit Polman, projectmanager bij ULC Installatietechniek (E). Dankzij een goede voorbereiding echter zijn beide partijen er, samen met de bouwkundig aannemer en alle onderaannemers in geslaagd binnen de gestelde tijd een prachtig project op te leveren. Meester noemt het project vooral ook heel leerzaam. “We hebben diverse nieuwe technologieën toegepast in het Westfriesgasthuis, waaronder kunststof leidingen voor de cv- en gekoeld

8 | INSTALLATIE & BOUW

water installaties. Beide techniekruimtes zijn ingericht met de allernieuwste technieken. Dat vroeg om een gedegen voorbereiding, waar we in dit project alle tijd voor kregen. Om instal-

laties te optimaliseren en clashes te voorkomen, hebben we regelmatig overleg gehad met alle bouwpartijen. Kritieke punten hebben we in 3D uitgewerkt, zodat we in het werk niet voor verrassingen kwamen te staan. Omdat in het werk veel repeterende ruimtes zaten, hebben we in een lean-bouwtreintje kunnen werken. Dat werd door alle partijen als zeer prettig ervaren.”

KOPPELING MET BESTAANDE BOUW In het project heeft BAM Techniek onder andere alle loodgieterswerk, sanitaire installaties, waterinstallaties en een cv-stoominstallatie gerealiseerd, evenals alle installaties ten behoeve van de medische gassen. “In de technische ruimtes hebben we negen luchtbehandelingskasten geplaatst. Een warmtekoudeopslag met twee bronnen voorziet in de koeling van het pand. De verwarming wordt

HOORN | Westfriesgasthuis

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Westfriesgasthuis Hoorn

ONTWERP De Jong Gortemaker Algra Architecten en Ingenieurs

UITVOERING M.J. De Nijs en Zonen bv

INSTALLATIEADVIES ingenieursbureau Linssen Amsterdam

INSTALLATIES ULC Installatietechniek (E), BAM Techniek (W)

INDUCTIE-UNITS EN ROOSTERS OC Waterloo

STEKERBARE INSTALLATIES Isolectra, Jobarco (medische ruimtes)

verzorgd door een WKK-installatie en cv-ketels. In alle ruimtes zijn inductieunits geplaatst, die zijn ingesteld op een basistemperatuur van 22˚C. Naar wens kan deze temperatuur 3˚C naar boven of beneden worden bijgesteld. Op de laboratoriumverdieping is gekozen voor klimaatplafonds.” Alle installaties zijn gekoppeld met het bestaande gebouwbeheersysteem van het ziekenhuis, vertelt Meester, dat door BAM Techniek is uitgebreid. Ook de installaties van ULC Installatietechniek, dat onder andere de licht-krachtinstallaties, middenspanningsinstallaties, noodstroomvoorzieningen, een nieuw datanetwerk, camera- en toegangscontrole-installaties, brandmeld- en ontruimingsinstallaties, het verpleegoproepsysteem en alle verdere zwakstroominstallaties heeft gerealiseerd. “Daarnaast hebben we nieuwe trafo’s geplaatst in het Westfriesgasthuis”, vertelt Polman. “Dat was bepaald geen sinecure, omdat we moesten inkoppelen op een bestaand en operationeel ziekenhuis met veel kritieke installaties. Om te voorkomen dat de installaties hierbij ‘door het donker’ moesten, hebben we alle installaties tijdelijk overgezet naar een grote noodstroomaggregaat buiten op het

terrein. In nauw overleg met het ziekenhuis hebben we – met succes – alle installaties gestaffeld naar de nieuwe trafo’s overgezet.”

ZOVEEL MOGELIJK STEKERBARE INSTALLATIES De bestaande noodstroominstallatie van het ziekenhuis is vanuit de kelder verplaatst naar de zesde verdieping van de nieuwbouw, vertelt Polman. “Voor de nieuwe installaties hebben we een nieuwe aggregaat geplaatst, waarbij beide noodstroomaggregaten als back-up voor elkaar kunnen dienen.” De verlichting betreft een combinatie tussen PL- en LED-armaturen, in lijn van de bestaande bouw. “In de kantoorruimtes en alle sanitaire ruimtes hebben we bewegingsmelders geplaatst, zodat nergens onnodig verlichting brandt.” Om het bouwtempo hoog te houden, heeft ULC Installatiegroep ervoor gekozen zoveel mogelijk installaties stekerbaar te installeren.

WANDCONTACTDOZEN, SCHAKELMATERIAAL EN BEWEGINGSMELDERS PEHA Elektro

GEPREFABRICEERDE SCHAKELMATERIALEN CDG International

NOODSTROOMAGGREGAAT Brinkmann & Niemeijer Motoren

KUNSTSTOF LEIDINGWERK ERIKS

ISOLATIE LEIDINGEN Van der Hoek Isolatie

LUCHTKANALEN Vink Systemen

NIEUWBOUWPROGRAMMA 22.500 m² bvo

Zowel Polman als Meester roemen de sfeer binnen het bouwteam en de goede relatie met de opdrachtgever en de directievoerende

Projectinfo PERFECT EINDRESULTAAT DANKZIJ SUBLIEM VOORWERK Ten behoeve van de uitbreiding van de in 2003 gerealiseerde nieuwbouw van het Westfriesgasthuis in Hoorn leverde assemblagespecialist CDG International alle geprefabriceerde schakelmaterialen van PEHA. Producten van topkwaliteit die vervolgens door ULC Installatiegroep in de holle wanden en wandgoten van het gebouw werden aangebracht.

partijen. “We kregen ruim de tijd om het project voor te bereiden”, vertelt Polman. “Alle tekenwerk was al nagenoeg gereed toen de uitvoering startte, waardoor faalkosten op de bouw tot een minimum zijn beperkt. Dit is de kwaliteit van het project zeker ten goede gekomen.” ❚

Volgens René de Weger, DGA van CDG International, werd de klus vorig jaar mede dankzij een fantastische werkvoorbereiding van ULC met succes afgerond. “Naast de losse schakelmaterialen die in de harde wanden van de nieuwe ziekenhuisvleugel zijn geïnstalleerd, zijn in het project zo'n honderd verschillende types prefab sets toegepast. Dan praat je over wandcontactdozen, maar ook over bijvoorbeeld potentiaalvereffeningen. Kortom, het complete pakket. Doordat ULC alles tot in detail had uitgeëngineerd en elk type prefab had voorzien van een codering, kon het tijdens het bestellen en prefabriceren van de producten gewoonweg niet fout gaan.” Het sublieme voorwerk leidde er tevens toe dat CDG zijn sterke punten andermaal in de praktijk kon brengen. De Weger: “Flexibiliteit en het snel uit een zeer ruime voorraad leveren van hoogwaardige geassembleerde, stekerbare componenten, met name die van ons huismerk PEHA, is onze kracht. En wanneer de klant dat wenst, is het zelfs mogelijk om de benodigde materialen per ruimte of bouwdeel te verpakken. We gaan altijd voor maatwerk.”

INSTALLATIE & BOUW | 9

100% STEKERBAAR Isolectra is dé specialist op het gebied van stekerbare installaties en helpt de elektrotechnisch installateur op een veilige, efficiënte en eenvoudige wijze te installeren.

Engineering & Support

Kwaliteit

Innovatief

Kennisdeling

Bij Isolectra maken we het u graag

100% Stekerbaar

gemakkelijk. Daarom ontwikkelen en

Industriële Automatisering

leveren wij innovatieve technische producten, die het leven overzichtelijker en eenvoudiger maken. Dat doen wij op verschillende gebieden:

Aanwezigheidsdetectie KNX Gebouwbesturing Zichtbare Veiligheid

Meer informatie? Neem gerust contact met ons op.

Bekijk onze vernieuwd e website!

HOORN | Westfriesgasthuis

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Marc Roos Fotografie

100% Stekerbare installaties voor Westfriesgasthuis Bij de bouw van de nieuwe vleugel van het Westfriesgasthuis in Hoorn is het 100% Stekerbaar Installeren concept van Isolectra ingezet, om het bouwtempo én de kwaliteit hoog te houden en om faalkosten tot een minimum te beperken. In nauwe samenwerking met ULC Installatiegroep en groothandel Technische Unie heeft Isolectra een stekerbare 230 Volt installatie ten behoeve van de verlichting en wandcontactdozen geëngineerd, geproduceerd en just-in-time geleverd, vertelt Casper Bontenbal, Manager Operations bij Isolectra. “De benodigde functies hebben we hierbij zoveel mogelijk gestandaardiseerd, met een effectieve productie en montage tot gevolg. In totaal hebben we zes oplossingen voor de verlichting en wandcontactdozen geëngineerd met componenten van Wieland en A. & H. Meyer, waaronder een serieschakeling, hotelschakeling en switch-dimsysteem. Alle oplossingen zijn voorzien van een informatiesticker, voor een soepele verwerking op de bouw.”

monteurs worden geïnstalleerd, met een minimale kans op fouten. Daarbij zijn de installaties zeer flexibel en in de toekomst eenvoudig te wijzigen. Een specifieke wens van onze opdrachtgever.” ❚

In navolging van bovenstaande oplossingen heeft Isolectra ook de B.E.G aanwezigheidsdetectoren stekerbaar geleverd, vertelt Bontenbal. “In samenwerking met ons zusterbedrijf Jobarco hebben we Instalcare stekerbare installaties ten behoeve van de medische ruimtes gemaakt.” Ziekenhuisomgevingen vragen vaak om complexe installaties. “Dat geldt ook voor het Westfriesgasthuis, dat in een kort tijdsbestek moest worden gebouwd”, vertelt Mohammed Zaanan, Manager Sales bij Isolectra. “Stekerbaar installeren biedt in zo’n geval uitkomst. We hebben veel tijd en energie gestoken in de voorbereiding, met een efficiënte en effectieve uitvoering tot gevolg. Alle installaties konden snel en efficiënt plug-and-play door de GST18® Connector – Wieland

INSTALLATIE & BOUW | 11

ERIKS Building Services leidt projecten in goede banen ERIKS heeft ruime ervaring met grote projecten, zoals nieuwbouw of renovatie van kantoorgebouwen, scholen, ziekenhuizen en datacenters. Deze projecten bestaan veelal uit levering van kunststof leidingsystemen, afsluiters en process control componenten voor CV-, koel-, sprinkler-, drinkwater- en persluchtsystemen.

Deze systemen worden veelal projectmatig ingekocht. ERIKS is hier volledig op ingericht. Wij adviseren u vakkundig over materiaaleigenschappen, verbindingen installatietechnieken en duurzame oplossingen. Over uw speciale logistieke wensen kunnen goede afspraken worden gemaakt. www.eriks.nl

ERIKS bv | T (072) 514 18 11 | E leidingsystemen@eriks.nl

ADVERTENTIE INSTALLATIE & BOUW MAGAZINE (2016) 197X130mm V1.indd 1

20-July-2016 12:11

OVER KWALITEIT DOEN WIJ NIET LUCHTIG!

ALWAYS MOVING FORWARD

MET B&N AGGREGATEN HEEFT U ALTIJD EEN BETROUWBARE NOODSTROOMOPLOSSING. Kijk op onze website voor meer informatie.

Productie

www.bnmotoren.nl

Montage

Service De Amert 424 5462 GH Veghel T. 0413 36 90 00 www.brago.nl

voorgeĂŻsoleerde kunststof luchtkanalen

bn_adv_95x130_5081(1).indd 1

05-06-15 21:04 Brago-Advertentie-90x130mm-2015-V2.indd 2

12-01-15 21:10

HOORN | Westfriesgasthuis

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Brinkmann & Niemeijer Motoren BV

HOORNS HUZARENSTUKJE DOOR DE LUCHT Tijdens het project Westfriesgasthuis toonde Brinkmann & Niemeijer Motoren de ruim aanwezige expertise. Naast de levering en plaatsing van een nieuw noodstroomaggregaat (NSA) op de zesde etage van het gebouw, verplaatste het bedrijf namelijk ook een bestaand NSA vanuit de kelder van het ziekenhuis naar dezelfde verdiepingsvloer. Een flinke klus die binnen een zeer strakke tijdsplanning met succes werd geklaard. Projectleider Ronald Boterman is trots op het geleverde huzarenstukje. “Vergeleken met deel twee van het project is de plaatsing van het nieuwe NSA, een 1.000 kVA machine met een 16 cilinder MTUmotor, een relatief eenvoudig werk te noemen. Alhoewel, het was een behoorlijke uitdaging om de bijna zeven ton wegende set met behulp van twee torenkranen dertig meter omhoog te krijgen en binnen een speciaal gecreëerde ruimte op een betonnen plateau te plaatsen. Maar dat deel hebben we, net als het vervolg ervan, met succes afgerond.” Met ‘vervolg’ doelt Boterman op de werkzaamheden rondom de plaatsing van het bestaande NSA, een 1.000 kVA machine, voorzien van een 18 cilinder MTU-motor. Deze eveneens zeven ton

zware jongen werd eerst via nauwe ruimten en een steile helling uit de kelder gehaald. “Na een revisie en test in onze eigen werkplaats moest de machine vervolgens naar de zesde verdieping worden getakeld”, aldus Boterman. “Daar het dak intussen was gemonteerd, kon dat alleen door het aggregaat via een sparing van een afblaasrooster in de speciale ruimte te plaatsen. Daartoe hebben we met behulp van onder meer een compleet hulpframe en stalen H-balken een constructie gemaakt, waarover het NSA en de overige onderdelen naar binnen konden worden gerold. Maar aangezien er naast het gebouw geen plaats was voor een kraan, hadden we geen andere keus dan NSA en hulpframe 's nachts over een afstand van zo'n vijftig meter met een 300 ton tele-kraan over het gebouw heen te tillen. Een werk dat het nodige vereiste van de kraanmachinist. Omdat het donker was, moest hij namelijk volledig op aanwijzing van een collega te werk gaan. Maar uiteindelijk is ook die klus met het gewenste resultaat geklaard. Na beide NSA's voorzien te hebben van een geluidwerende omkasting, brandstofsysteem, uitlaat en aan- en afvoeren voor luchtkoeling, zijn ze ten slotte aangesloten op de elektrische installaties.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 13

WIE DOET WAT VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET! ‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met uw bedrijfslogo met naamsvermelding.

Bel of mail voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw met Roel de Bruijn: T +31 495 45 00 95 - E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

HOORN | Westfriesgasthuis

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: ERIKS

FLOW CONTROL LEVERANCIER SLAAT DUBBELSLAG IN WESTFRIESGASTHUIS De nieuwbouw van het Westfriesgasthuis is voor ERIKS op te delen in twee fases. Allereerst heeft de multi-product specialist – conform de eisen uit het bestek van ingenieursbureau Linssen – diffusiedicht kunststof leidingwerk geleverd ten behoeve van het Centrum voor Radiotherapie. In navolging daarvan kreeg ERIKS de opdracht gegund om ook het kunststof leidingwerk voor de rest van de nieuwbouw te leveren, in opdracht van BAM Techniek. toegepast. “Omdat bij deze buis de diffusiedichte laag niet in het midden maar aan de bovenzijde van de buiswand is voorzien, kunnen eenvoudiger lasverbindingen worden gemaakt.” ❚

“Gekozen is voor onze Aquatherm PP-R Bluepipe MF-OT leidingen in diameters van Ø20 tot Ø125 mm, die aantoonbaar diffusiedicht zijn conform DIN 4726”, vertelt Jordi van der Veen, Product Manager Leidingsystemen bij ERIKS bv. “Doordat in dit leidingsysteem geen zuurstof kan doordringen, hebben alle metalen onderdelen zoals afsluiters en pompen een aanzienlijk langere levensduur.” “Naast de diffusiedichte leidingen was met name de meerwaarde die wij in dit project konden leveren, reden voor BAM Techniek om ons deze

opdracht te gunnen”, vertelt Van der Veen. “We hebben speciale kunststof bakken geleverd waarin alle fittingen al waren voorgesorteerd. Hierdoor kon flink bespaard worden op arbeidstijd en -kosten. Daarnaast hebben we regelmatige montage-instructies op locatie verzorgd en hebben we steekproefsgewijs afperstesten uitgevoerd om de kwaliteit van de verbindingen te garanderen.” Opvallend detail in het Westfriesgasthuis is dat ERIKS tussen de eerste en tweede fase een doorgeëvalueerde buis en een nieuw type gereedschap heeft geïntroduceerd, die in fase twee ook zijn

INSTALLATIE & BOUW | 15

Je komt Je komt ons ons echt echt overal overal tegen. tegen. Instalcare® voor operatiekamers is 100% ® voor operatiekamers is 100% veilig Instalcare voor de patiënt, kostenefficiënt en eenveilig voor de patiënt, kosteneffi ciënt en voudig te realiseren. Potentiaal vereffeningeenen voudig Potentiaal en voedingtein realiseren. één sterstructuur, metvereffening een op maat gemaakte aansluitkast die ter plekke wordt voeding in één sterstructuur, met een op maat afgemonteerd. Eén vandie de ter veleplekke innovatieve gemaakte aansluitkast wordt totaaloplossingen vanvan Jobarco, naadloos afgemonteerd. Eén de veledieinnovatieve aansluiten op welkevan medische dan totaaloplossingen Jobarco,toepassing die naadloos ook. Flexibel, en met service die aansluiten opbetrouwbaar welke medische toepassing dan altijd even verder gaat. ook. Flexibel, betrouwbaar en met service die altijd verder gaat. Wanteven Jobarco levert méér dan kabels alleen. Want Jobarco levert méér dan kabels alleen.

Nieuw!

Socket-Line: hollewanddozen concept 100% stekerbaar en kostenbesparend!

Instalcare Prefab

MEER WETEN? BEL ONZE SPECIALISTEN: 079 - 331 93 13 OF KIJK OP WWW.JOBARCO.COM

Je komt ons echt overal tegen. Socket-Line: hollewanddozen concept Socket-Line: hollewanddozen concept Nieuw! Nieuw! Nieuw!

Instalcare® voor operatiekamers is 100% veilig voor de patiënt, kostenefficiënt en eenvoudig te realiseren. Potentiaal vereffening en voeding in één sterstructuur, met een op maat gemaakte aansluitkast die ter plekke wordt afgemonteerd. Eén van de vele innovatieve totaaloplossingen van Jobarco, die naadloos aansluiten op welke medische toepassing dan ook. Flexibel, betrouwbaar en met service die altijd even verder gaat. Want Jobarco levert méér C.D . G . I n talleen. ernational B.V. dan kabels

Socket-Line: hollewanddozen concept 100% stekerbaar kostenbesparend! 100% stekerbaar enen kostenbesparend! 100% stekerbaar en kostenbesparend!

„

Socket-Line: de meest moderne manier om wandcontactdozen snel en goedkoop te installeren!“

STEKERBARE COMPONENTEN MEDISCHE AARDING SPECIALS KABELS

„„ Installatie van een „ niet! Socket-Line: de meest moderne Sneller kan meest moderne Socket-Line: de de meest moderne „Socket-Line: 3-voudige wandcontactmanier om wandcontactdozen Socket-Line: de meest moderne manier om wandcontactdozen manier om wandcontactdozen doos “Socket-Line” met 2snel min.en snel en goedkoop goedkoop te installeren!“ installeren!“ om wandcontactdozen te steekklemmen snelmanier en goedkoop te installeren!“ snel en goedkoop te installeren!“ (Wieland/Wago)

Instalcare Prefab

Sneller kan kan niet! niet! Sneller Sneller kan niet! Sneller kan niet! 2 min.

30 min.

2 min. 2 min. 2 min.

30 min. min. 30 30 min. 30 min.

Installatie van van een een Installatie Installatie van een 3-voudige wandcontact3-voudige wandcontact-

3-voudige Installatie vaneen een met Installatie van doos wandcontact“Socket-Line” met doos “Socket-Line” doos steekklemmen “Socket-Line” met 3-voudige wandcontactsteekklemmen 3-voudige wandcontactsteekklemmen doos “Socket-Line” met (Wieland/Wago) (Wieland/Wago) (Wieland/Wago) steekklemmen doos met conventionele (Wieland/Wago) Installatie van van een een Installatie bedrading Installatie van een 3-voudige wandcontact3-voudige wandcontact3-voudige Installatie van een doos wandcontactmet conventionele conventionele doos met doos bedrading met conventionele 3-voudige wandcontactbedrading bedrading doos met conventionele bedrading

MEER WETEN? BEL ONZE SPECIALISTEN: 079 - 331 93 13 OF KIJK OP WWW.JOBARCO.COM Tel: 026-3799460

Mail: info@cdginternational.nl

PEHA Elektro Elektro B.V. B.V. ·· Pieter Pieter Calandweg 58 ·· NL-6827 NL-6827 BK BK Arnhem Arnhem PEHA 58 PEHA ElektroTel.: B.V. ·26 Pieter Calandweg 58Calandweg · NL-6827 BKBKArnhem PEHA B.V.· ·Fax: Pieter Calandweg 58 · ·NL-6827 Arnhem Tel.: +31 +31 26 Elektro 3687500 +31 26 3687509 3687509 info.nl@peha.de www.peha-elektro.nl 3687500 · Fax: +31 26 · info.nl@peha.de ·· www.peha-elektro.nl PEHA· Fax: Elektro B.V. Calandweg 58 · NL-6827 BK Arnhem Tel.: +31 26 3687500 +31 26· Pieter 3687509 · info.nl@peha.de · www.peha-elektro.nl Tel.: +31 26 3687500 · Fax: +31 26263687509 · pehainfo.nl@honeywell.com www.peha-elektro.nl Tel.: +31 3687500 · Fax: +31 26 3687509 · info.nl@peha.de ·· www.peha-elektro.nl

HOORN | Westfriesgasthuis

Projectinfo OPTIMAAL BINNENKLIMAAT, MINIMAAL ENERGIEVERBRUIK Duurzaam, energiebesparend, esthetisch hoogwaardig en betrouwbaar. Dat zijn de vier pijlers waaraan de klimaatinstallatie in de nieuwe vleugel van het Westfriesgasthuis in Hoorn moest voldoen. OC Waterloo, specialist op het gebied van luchtverdeelapparatuur heeft hieraan bijgedragen met de engineering en levering van een groot aantal actieve plafond-inductie-units, hooginducerende geperforeerde plafondroosters, wandroosters, deurroosters en buitenluchtroosters in diverse afmetingen.

UNIEK PLUG-AND-PLAY BEKABELINGSCONCEPT Technisch adviseur Hans Licher stond namens kabelspecialist Jobarco zo’n acht jaar geleden mede aan de wieg van Instalcare. Deze unieke vinding, speciaal ontwikkeld om in medische ruimtes kabels en aanverwante componenten zeer eenvoudig en snel te installeren, is ook toegepast in het Westfriesgasthuis.

“In nauw contact met BAM Techniek hebben wij ruim zeshonderd plafond-inductie-units ontwikkeld, ten behoeve van onder andere de beddenkamers, waarbij met een – relatief gezien – minimale hoeveelheid toegevoerde lucht een grote hoeveelheid ruimtelucht in beweging wordt gebracht”, vertelt Sander Ordelman, accountmanager bij OC Waterloo Holten. “Met het zogenaamde ‘allair-systeem’ wordt bovendien een groot verwarmings- en koelvermogen gerealiseerd, ook in de wintermaanden, zonder de tussenkomst van radiatoren, convectoren of andere verwarmingsbronnen. Door de uitgebalanceerde 4-pijps-wisselaars in de units wordt een bijzonder groot rendement behaald.” Alle units zijn gelabeld door OC Waterloo op het project aangeleverd, voor een snelle en efficiënte verwerking op de bouw. Voor de kantoor- en werkruimten zijn verschillende typen plafondroosters geleverd, vertelt Ordelman. “In de deuren zijn geluiddempende deurroosters geplaatst, in verband met de privacy van patiënten. Hier en daar zijn bovendien brandwerende roosters voorzien. Tot slot hebben we een groot aantal buitenluchtroosters geleverd, die zorgdragen voor de aanvoer van verse lucht. Het resultaat is een optimaal, behaaglijk binnenklimaat.”

VEILIG EN BETROUWBAAR SCHAKELMATERIAAL De naam PEHA Elektro, onderdeel van Honeywell, is onlosmakelijk verbonden met de gezondheidszorg. Ook binnen de nieuwe vleugel van het Westfriesgasthuis bewees het bedrijf als één van de pioniers op het gebied van stekerbaar installeren de ruim aanwezige expertise. Sales manager Kees Lieshout: “Op het gebied van schakelmateriaal heeft PEHA een zeer groot marktaandeel in de medische sector, vooral binnen ziekenhuizen. Dat heeft enerzijds te maken met het feit dat we als enige fabrikant van schakelmateriaal gebruik maken van fosforbronzen beschermingscontacten. Dit materiaal heeft de unieke eigenschap dat de contactdruk ook na jaren gebruik optimaal blijft. Een belangrijk aspect binnen een medische omgeving, zeker in bijvoorbeeld operatiekamers. Verder is de kleur van de sokkel hetzelfde als die van de bijbehorende afdekking. Daardoor zijn vergissingen tijdens het installeren nagenoeg uitgesloten.”

“Normaal worden de voeding en aarding separaat aangelegd”, zegt Licher. “Met het doordachte en gepatenteerde Instalcare-concept, dat naast kabels bestaat uit aansluitkasten en rijgklemmen, is dat niet nodig. De medische aarding en voeding zijn namelijk samen in één kabel verwerkt. Dat maakt de installatie ervan niet alleen eenvoudiger en overzichtelijker, ook bied je een betrouwbaardere en kostenefficiëntere oplossing. Een oplossing die bovendien in zowel een standaard als stekerbare variant verkrijgbaar is.” Naast de levering van de Instalcare-componenten, die voldoen aan de huidige NEN 1010-norm, bewijst Jobarco haar kennis en kunde ook als het gaat om het compleet engineeren en op klantspecificatie inrichten van de aansluitkasten. Tijdens het project in Hoorn is door de installateur dankbaar gebruikgemaakt van deze expertise. “In het Westfriesgasthuis hebben we het concept volledig stekerbaar uitgevoerd. Op basis van de door de installateur aangeleverde tekeningen zijn de kasten op maat ontworpen, gebouwd en kant-en-klaar geleverd”, aldus Licher.

Tijdens het Hoornse project leverde PEHA een groot aantal wandcontactdozen, schakelmateriaal en bewegingsmelders. Lieshout vraagt speciale aandacht voor de gepatenteerde Socket-Line, het complete, volledig stekerbare hollewanddozenconcept van PEHA. “Dit in samenwerking met partners geassembleerde product hebben we ook binnen dit project met groot succes toegepast. Niet in de laatste plaats dankzij de perfecte samenwerking met ULC, die de complete installatie heeft ontworpen. Eén en ander heeft geleid tot flinke tijd- en kostenbeparingen en een stevige reductie van de faalkosten."

INSTALLATIE & BOUW | 17

LISSE | Keukenhof

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Schulte & Lestraden

‘ Nieuw entreegebouw Keukenhof komt optimaal tegemoet aan gebruikerswensen’ In Lisse wordt de laatste hand gelegd aan het nieuwe entreegebouw van de Keukenhof, waarin onder andere de kassa’s, informatiebalie, lockerruimtes, winkels, een EHBO-post en een restaurant worden ondergebracht, evenals een groot aantal kantoorruimtes. Gekozen is om het pand aan de zijkant van het bloemenpark te realiseren, zodat bezoekers geen hinder ondervinden van de werkzaamheden. Na de oplevering in september wordt de grens van het park een stukje opgeschoven en kunnen bezoekers via het entreegebouw, dat ook wel ‘poortgebouw’ wordt genoemd, het park betreden. In de acht weken per jaar dat de Keukenhof is geopend, komen ruim 800.000 mensen van over de hele wereld naar Lisse om de geuren en kleuren van zeven miljoen tulpen, narcissen en hyacinten te beleven. Dit grote bezoekersaantal vergt een gestroomlijnde infrastructuur, waar met het nieuwe entreegebouw optimaal invulling

18 | INSTALLATIE & BOUW

aan wordt gegeven. Het ontwerp kenmerkt zich door de imposante houten dakconstructie met een overspanning tot 25 meter, die verspringend in hoogte is aangebracht en die het eenlaagse restaurant- en tweelaagse kantoorgebouw met elkaar verbindt. In het midden van de constructie is de doorgang naar het park voorzien.

‘KLANT IS KONING’ Kort voor de oplevering kijken Marco Kleijhorst, projectleider Utiliteit bij Vink Installatie Groep (W+S) en Joep Zwartelé, projectleider bij Schulte & Lestraden (E) terug op een mooi en uitdagend project waarin maximaal rekening is gehouden met de wensen en eisen van de opdrachtge-

Laurens Lindhout Photography

LISSE | Keukenhof

handelingskast met een debiet van 11.000 m³/h voorziet in voldoende verse lucht in het gebouw. CO2-sensoren en variabel volumekleppen zorgen ervoor dat de hoeveelheid in te blazen lucht perfect op de behoefte in een ruimte wordt afgestemd. Via het gebouwbeheersysteem kunnen alle installaties gemonitord, beheerd en beheerst worden.” Om te garanderen dat de drinkwaterinstallaties in de beperkt gebruikte bouwdelen legionellavrij blijven, heeft Vink Installatie Groep een volledig geautomatiseerd spoelproces geïnstalleerd. ❚

ver. “Het project is hét voorbeeld van ‘de klant is koning’, vertelt Zwartelé. “Tijdens de bouw hebben alle partijen zich heel welwillend opgesteld om wijzigingen van de opdrachtgever door te voeren. Zo hebben we in plaats van een vloergoot met datapunten en wandcontactdozen een wandgoot in combinatie met wandvoorzieningen ingericht, om de kantoorindeling flexibel te houden. En ook het lichtplan is gewijzigd, waarbij we heel secuur naar de gebruiksfuncties van de verschillende ruimtes hebben gekeken.” De verlichting bestaat voor tachtig procent uit LED-verlichting, vertelt hij, gekoppeld aan een DALI-sturing. “Aanwezigheids- en daglichtsensoren zorgen ervoor dat nergens onnodig verlichting brandt. Hierdoor kan flink bespaard worden op de energiekosten. In de openbare toiletruimtes is hoogfrequente verlichting toegepast, omdat deze ruimtes maar acht weken per jaar worden gebruikt en LED’s hier te kostenintensief zijn.” Naast de licht-krachtinstallaties heeft Schulte & Lestraden onder andere de ontruimings-, brandmeld-, aardings- en data-installaties in het entreegebouw voorzien, evenals een alarminstallatie. “En

ook de zonnepaneelinstallatie die in de aanbestedingsfase uit het bestek is geschrapt, wordt alsnog door ons voorzien”, vertelt Zwartelé. “Op dakvlak 4 en 5 komen circa 180 zonnepanelen, die zo laag mogelijk tegen het dakvlak worden gemonteerd. De panelen zijn vanaf het straatniveau niet zichtbaar. Een specifieke wens van de architect.”

MAATWERK Om een optimaal binnenklimaat te garanderen, heeft Vink Installatie Groep in het restaurantgebouw een all-air klimaatsysteem ingericht, waarbij verwarmd en gekoeld wordt met lucht. “In het pand is een luchtbehandelingskast met een debiet van 16.000 m³/h geplaatst met een DX-batterij, die wordt gevoed door een tweetal warmtepompen”, vertelt Kleijhorst. “In een aantal vertrekken kan de lucht indien gewenst worden naverwarmd. Hiertoe hebben we een klein watercircuit geëngineerd, gevoed met lucht/water-warmtepompen.” In het kantoorgebouw is gekozen voor vloerverwarming en -koeling, vertelt hij. “Warmte en koude wordt opgewekt middels een monobron en een warmtepomp, waarbij de warmtepomp op honderd procent van het vermogen is geselecteerd. Een luchtbe-

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting Internationale Bloemententoonstelling Keukenhof

ARCHITECT Mecanoo architecten

DIRECTIEVOERING Brabanders Bouw Adviesbureau B.V.

ADVISEUR DWA BV

CONSTRUCTEUR IMd Raadgevende Ingenieurs

AANNEMER Van Wijnen Dordrecht B.V.

INSTALLATEUR Schulte & Lestraden (w+s), Vink Installatie Groep (e)

CAMERASYSTEMEN Protelco group bv

WARMTEPOMPSYSTEMEN Alklima B.V.

LEIDINGSYSTEMEN EN APPENDAGES VSH Fittings B.V.

SCHAKEL- EN VERDEELINRICHTINGEN Thekobur

OVERIG CIAT, HB Heat Exchange, IMI Hydronic Engineering, Wavin

INSTALLATIE & BOUW | 19

VSH XPress:

het complete leidingsysteem met M-profiel pressfittingen. Overal toepasbaar!

DE PLUS VAN VSH XPress: + Voorgemarkeerde insteekdiepte + Unieke tussenmaten (64 mm en 66,7 mm)

+ Leverbaar in staalverzinkt, RVS en koper + BIM-ready

VSH biedt professionele installateurs het breedste aanbod leidingsystemen en appendages in de markt. Hierdoor vindt u bij ons altijd de beste oplossing op het gebied van water, gas, cv en brandbeveiliging toe te passen in woningen utiliteitsbouw. Maar VSH gaat verder. Nรณg meer gemak en efficiency!

www.vsh.nl Keukenhofadv-XPress_Installatie&Bouw197x130.indd 1

10-8-2016 15:47:01

KEUKENHOF

wordt 24-uur per dag bewaakt door een intelligent camerasysteem.

Bij signalering van onbevoegden zal direct de politie of bewakingsdienst worden ingeschakeld.

LISSE | Keukenhof

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: VSH Fittings B.V.

FITTINGEN IN VERZINKT STAAL VERBINDEN CV-LEIDINGEN KEUKENHOF Alle cv-leidingen in het nieuw entreegebouw van de Keukenhof in Lisse zijn gekoppeld met VSH XPress fittingen van VSH Fittings B.V., fabrikant van leidingsystemen en appendages. Via groothandel Technische Unie in Leiden zijn de fittingen geleverd aan Vink Installatie Groep, die de montage verzorgde. “Gekozen is voor fittingen in verschillende maten, van rechte koppelingen tot knietjes, kruisstukken en eindkoppelingen in verzinkt staal”, vertelt Niels Immerzeel, Account Manager Projecten bij VSH.

LEAK BEFORE PRESS “De fittingen – die we op onze productielocatie in Hilversum fabriceren – kenmerken zich door een snelle en eenvoudige montage”, vertelt Immerzeel. “Fittingen die ingestoken moeten worden, leveren wij voorgemarkeerd. Monteurs hebben hier dan ook geen omkijken meer naar. Bovendien beschikkingen alle fittingen over een ‘leak before press’ technologie. Wanneer de fittingen (nog) niet geprest zijn, lekken ze altijd. Bij controle van het systeem kunnen de monteurs direct zien welke fittingen zij onverhoopt hebben overgeslagen. Gevolgschade wordt hiermee voorkomen.”

een soepele verwerking op de bouwplaats. Installateurs kunnen bovendien gebruikmaken van de VSH-app waarin zij niet alleen heel eenvoudig ons complete productassortiment kunnen inzien, maar ook worden doorverwezen naar de dichtstbijzijnde groothandel.” Op de referentielijst van VSH en Vink Installatie Groep prijken onder andere distributiecentrum Brocacef in Eindhoven en Brede School Houthaven in Amsterdam. ❚

De bedrijfstemperatuur van de fittingen loopt van -25˚C tot + 135˚C, vertelt hij. “De werkdruk is standaard maximaal 16 Bar, wat de fittingen breed inzetbaar maakt. VSH geeft op de fittingen een buisonafhankelijke systeemgarantie van tien jaar en onder bepaalde voorwaarden is zelfs verlengde garantie mogelijk.”

VASTE PARTNER VSH Fittings B.V. is een vaste partner van Vink Installatie Groep. “Onder andere omdat wij A-merk producten fabriceren. Ons volledige productgamma is bovendien BIM-ready. Indien gewenst geven we onsite en offsite producttrainingen. Daarnaast beschikken we over een customer service waar installateurs terecht kunnen voor

INSTALLATIE & BOUW | 21

LISSE | Keukenhof

Projectinfo STROOMVERDELERS VOOR KEUKENHOF Wanneer het nieuwe entreegebouw van Keukenhof in Lisse volgens planning in het voorjaar van 2017 gereed is, zullen diverse voorzieningen in het transparante pand worden gevoed middels de door Thekobur geleverde schakelen verdeelinrichtingen. Thekobur, gespecialiseerd in de bouw van hoogwaardige paneelbouwsystemen, leverde begin juni een hoofdverdeelkast en vier onderverdelers ten behoeve van onder meer de kassa's, verlichting en keuken binnen het gebouw. Pieter de Zwart, projectmanager namens Thekobur, vertelt: “We hebben de installateur binnen het uiterst korte tijdsbestek van één week voorzien van een oplossing op maat. Direct daarna is de installateur gestart met de installatie van alle onderdelen. De door ons geleverde componenten, allen van het fabrikaat Schneider Electric, omvatten op de eerste plaats een hoofdverdeelkast met een vermogen van 800 ampère, zowel wat betreft de generatoraansluiting als de hoofdschakelaar. De daarachter geplaatste onderverdelers zorgen er vervolgens voor dat binnen het prachtig vormgegeven entreegebouw diverse faciliteiten van de benodigde stroom worden voorzien.” Met ruim veertig jaar technische expertise in de bagage slaagde Thekobur er in Lisse andermaal in om het complete wensen- en eisenpakket van de opdrachtgever te vertalen naar een passende en bovenal praktische oplossing. “Met de nadruk op flexibiliteit, snelheid en kwaliteit”, aldus De Zwart.

CAMERATOEZICHT VERGROOT VEILIGHEID KEUKENHOF Om bezoekersstromen te monitoren en om diefstal en vandalisme tegen te gaan, is het nieuwe entreegebouw van de Keukenhof in Lisse voorzien van een hoge resolutie IP-cameraobservatiesysteem. In opdracht van installateur Schulte & Lestraden heeft Protelco group bv, specialist in teleen datacommunicatie en beveiligingssystemen dit camerasysteem geleverd, gemonteerd, afgesteld en gebruiksklaar opgeleverd, inclusief alle bijbehorende software. Om bekabelingstechnische redenen is ervoor gekozen om in beide bouwdelen een apart camerasysteem te voorzien, vertelt Dim Koolen, directeur van Protelco group bv. “Middels een IP-verbinding zijn deze systemen aan elkaar gekoppeld. In de securityruimte van de Keukenhof kunnen alle beelden – met behulp van onze software – op één groot scherm worden verzameld, bekeken en beoordeeld. In geval van calamiteiten kan, door de toepassing van hoge resolutiecamera’s bovendien op de beelden worden ingezoomd, waarbij details duidelijk zichtbaar blijven.” Om een hoge beeldkwaliteit te garanderen, zijn volgens Koolen niet alleen de camera’s, maar ook de bekabeling en de kwaliteit van de verwerkings- en opnameapparatuur van groot belang. “In dit project is hier optimaal aan voldaan. Indien de Keukenhof dit wenst, kan ook op afstand op het camerasysteem worden ingelogd, waarbij zowel live- als opgenomen beelden bekeken kunnen worden. Bijvoorbeeld door de meldkamer van de politie, die in geval van calamiteiten live kan meekijken en als gevolg hiervan passende actie kan ondernemen.”

DUURZAME KLIMAATINSTALLATIES VOOR DE KEUKENHOF Het nieuwe entreegebouw van de Keukenhof in Lisse heeft een duurzaam en energiezuinig klimaatsysteem gekregen. In nauw overleg met Vink Installatie Groep heeft Alklima B.V. Mitsubishi Electric warmtepompsystemen geleverd ten behoeve van de luchtbehandelingskasten en vloerverwarming. Voor de koude- en warmtelevering zijn de luchtbehandelingskasten voorzien van twee all-electric warmtepompsystemen. Hierbij is slechts één leidingset tussen de warmtepomp en luchtbehandelingskast benodigd, evenals één regeltechnische koppeling, vertelt Martijn van Leerdam, Adviseur bij importeur Alklima B.V.. “Buffervaten, circulatiepompen en menginjectiesystemen zijn met dit systeem overbodig, wat de montage aanzienlijk vereenvoudigt.” Met het systeem kan tevens een zeer hoog energetisch rendement worden gehaald, vertelt hij. “Dankzij de duurzame energiebronnen is geen gasaansluiting nodig.” Ten behoeve van de vloerverwarming heeft Alklima B.V. vier lage temperatuur lucht/water-warmtepompen geleverd, waarmee tot veertig procent energie bespaard kan worden ten opzichte van traditionele cv-installaties. “Daarmee past deze installatie perfect in het duurzame karakter van de Keukenhof.”

22 | INSTALLATIE & BOUW

Uw specialist voor waterhygiëne!

Onmiddellijke bescherming tegen legionella AS SHOWER comfort Luxe legionella-douche met vervangfilter

Preventie tegen legionella FLUSH 2.0 – Het mobiele spoelsysteem

AS SHOWER chroom

■

Voorkomt stilstaand water in leidingen

■

Behoud van de kwaliteit van het drinkwater

■

Geautomatiseerde spoeling van de leiding

■

Flexibel en voordelig

■

Eenvoudig te bedienen

Fraaie wegwerpdouche

AS TAP

Kraanfilter voor aan de uitloop

Voor meer informatie: Tel. +31 (0)40 3050092 • Email: info@aqua-free.nl AquaFree_Anzeige_197x130_2016_NL_final.indd 1

www.aqua-free.com 10.08.16 09:14

VARSSEVELD | Kramp

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Michel Beskers

BRONINSTALLATIE DRAAGT BIJ AAN DUURZAAMHEIDSAMBITIE KRAMP VARSSEVELD Kramp Varsseveld zet flink in op duurzaamheid. Afvalstromen, grondstoffen en voertuigemissies worden actief door de technische groothandel gemonitord en geoptimaliseerd. Daarnaast neemt Kramp allerlei maatregelen om het energieverbruik te beperken, vertelt gebouwbeheerder Free Laar. “De afgelopen jaren hebben we onze halogeenverlichting vervangen door LED’s, waaraan ook bewegingsmelders zijn gekoppeld. Daarnaast maken we – in ons hoofdkantoor en in de naastgelegen gebouwen in Varsseveld – sinds kort gebruik van een warmtepompinstallatie met drie doubletsystemen, geëngineerd, geleverd en geïnstalleerd door huisinstallateur Wassink Installatie. In de kantoortuinen en vergaderruimtes zorgen klimaatplafonds en VAV-units voor een optimaal binnenklimaat, waarbij – dankzij de nieuwe naregellijn van BRControls – per zone verwarmd of gekoeld kan worden.” De opdracht voor Kramp Varsseveld betrof een renovatieproject, aangevuld met een stuk nieuwbouw, vertelt Vincent Dahlhaus, adjunct-directeur Techniek bij Wassink Installatie. “Uitgangspunt was een optimaal werkcomfort voor alle medewerkers, tegen een minimaal energieverbruik. Daar hebben wij invulling aan gegeven met een WKOsysteem en een warmtepompopstelling, waarbij

24 | INSTALLATIE & BOUW

zoveel mogelijk gebruikgemaakt wordt van aardwarmte om het pand te klimatiseren. Omdat de interne warmtelast in de Kramp-gebouwen vrij hoog is, is relatief veel koeling nodig. Daar kan de broninstallatie optimaal in voorzien.” Ruimten met kantoorfuncties zijn voorzien van klimaatplafonds die zowel de verwarming als

koeling regelen, vertelt hij. “De vergader- en directieruimtes zijn voorzien van VAV-units en de magazijnen worden geklimatiseerd met luchtverhitters en stralingspanelen. Aanwezigheidsmelders in alle ruimtes zorgen ervoor dat nergens onnodig wordt verwarmd of gekoeld. Op basis van de gemeten luchtkwaliteit wordt er behoefteafhankelijk geventileerd met buitenlucht.”

VARSSEVELD | Kramp

Gekozen is voor de nieuw ingerichte, flexibele IP BRN20 naregellijn van BRControls, die volledig IP gebaseerd is, vertelt Harry Peters, salesmanager bij BRControls. “Communicatie van de naregelingen met de voorregelingen en het gebouwbeheersysteem vindt plaats via Ethernet. Bediening en beheer is mogelijk vanaf elke werkplek met een internetaansluiting. Hier zijn geen aanvullende GBS-software of dure licenties voor nodig.” Niet alleen binnen Kramp zelf, maar ook op afstand kan eenvoudig op het gebouwbeheersysteem worden ingelogd, vertelt hij. “De klimaatinstallatie is hierdoor eenvoudig te monitoren, beheren en beheersen, door meerdere gebruikers tegelijk. Waaronder ook door Wassink Installatie die, zodra het project is afgerond, het onderhoud en beheer voor zijn rekening zal nemen.”

VERVOLG REGELINGEN Omdat de bestaande regeltechniek in de Kramp gebouwen was verouderd, werd besloten om tien nieuwe regelkasten te installeren; zes kasten in het hoofdkantoor en vier in de overige gebouwen. Wassink Installatie zocht hiervoor de samenwerking met BRControls, een vertrouwde partner van het bedrijf. “We leveren altijd het regelsysteem dat de klant vraagt”,

vertelt Dahlhaus. “In de vrije markt daarentegen – waarin wij zelf onze producten mogen kiezen – adviseren wij doorgaans de systemen van BRControls. Niet alleen vanwege de kwaliteit van de producten, maar vooral ook om de dienstverlening, de deskundigheid en de flexibiliteit van het bedrijf, evenals om de software die door het eigen Softwarehuis van BRControls wordt ontwikkeld.”

Kramp Varsseveld is zeer te spreken over de nieuwe installatie en ruimteregelingen. “Het comfort in de gebouwen is optimaal, terwijl onze energiekosten flink zijn gedaald”, vertelt Laar. “De broninstallatie is nu een aantal maanden in gebruik en draait super. De komende jaren willen we het systeem daarom ook in onze andere gebouwen voorzien, en alle gasinstallaties langzaam uitbannen. De voorbereidingen hiervoor zijn inmiddels gestart.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 25

AMSTERDAM | Kwintijn

VAART MAKEN AAN HET WATER Kwintijn is een grootschalig complex met een mix van functies. In beide fases van dit Amsterdamse nieuwbouwproject neemt Van den Pol Elektrotechniek de aanleg van elektra en zonnepanelen voor zijn rekening. De eerste fase werd een half jaar voor de oorspronkelijke planning opgeleverd. “Ook bij het vervolg zit de vaart er stevig in.” Projectleider Theo Severs en de monteurs van Van den Pol Elektrotechniek weten bijna blindelings de weg naar de Bilderdijkkade te vinden. Daar is het Montfoortse familiebedrijf vanaf begin 2014 regelmatig actief bij Kwintijn. Dit nieuwbouwcomplex is een initiatief van Van Wijnen Projectontwikkeling West; de uitvoering is in handen van bouwer Van Wijnen Haarlemmermeer.

GROTE BELANGSTELLING Kwintijn wordt in twee fases gebouwd. “In de eerste fase zijn bovenop een ondergrondse parkeergarage 167 huur- en koopappartementen gerealiseerd”, vertelt Severs. “Een deel ervan was bestemd voor een Oranje Huis van de Blijf Groep. Ook kantoren en kinderopvang voor dit Oranje Huis maakten deel uit van de eerste fase.” De koopappartementen zijn in korte tijd verkocht. “We zijn nu volop bezig met de tweede fase: 109 apparte-

26 | INSTALLATIE & BOUW

menten met daaronder eveneens een tweelaags parkeergarage. De appartementen worden begin 2017 opgeleverd. Het animo is opnieuw groot.” Ondanks een forse vertraging omdat oude palen en puin in de grond werden aangetroffen, is de eerste fase van Kwintijn een half jaar voor de oorspronkelijke planning opgeleverd. Met dank aan Lean en BIM. “Beide elementen zijn voor Van den Pol al jarenlang vertrouwd terrein”, aldus Severs. “Zeker bij een groot, complex project als dit hebben BIM en Lean veel voordelen; hierdoor kan snel en goed worden gebouwd.” De beperkte ruimte op de bouwplaats zorgt voor een extra uitdaging. “Bouwketen en containers liggen op schuiten in het water van de Bilderdijkkade. Logistiek luistert het hier erg nauw; alles moet just-in-time worden aangeleverd.”

AMSTERDAM | Kwintijn

45.000 KWH GROENE STROOM Van den Pol is verantwoordelijk voor de aanleg van elektra in de appartementen en parkeergarages. “De inen uitritten van beide garages zijn voorzien van opritverwarming. In de eerste parkeergarage zijn vier laadpalen geplaatst. Bij de garage van de tweede fase is de hoofdverdeelkast zo voorbereid dat oplaadvoorzieningen later eenvoudig kunnen worden aangesloten.” Het duurzame karakter van Kwintijn krijgt ook gestalte door de plaatsing van een groot aantal zonnepanelen. “Het gaat om 122 panelen bij de eerste fase en 62 bij de tweede. Door de snelle technische ontwikkeling is de opbrengst per paneel in de tussenliggende periode verder gestegen van 260 tot 290 kWh. Als alle zonnepanelen in gebruik zijn, kan jaarlijks ruim 45.000 kWh groene stroom worden opgewekt.”

Lean&Duurzaam

VERTROUWDE PARTNERS In de tweede fase van Kwintijn zet Van den Pol dezelfde monteurs in als bij het eerste deel. “Ook de andere bouwpartners zijn vrijwel allemaal dezelfde. We weten wat we aan elkaar hebben en plukken de vruchten van onze eerdere gezamenlijke ervaringen. De vaart zit er ook nu alweer stevig in.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP CONSTRUCTEUR UITVOERING ELEKTRA C.V. LOODGIETERSWERK EN MV BOUWKOSTEN

BOUWPERIODE

Van Wijnen Projectontwikkeling B.V. FARO Architecten bv, bna Wijcon B.V. Van Wijnen Haarlemmermeer B.V. Van den Pol Elektrotechniek b.v. Comfort Partners GiGaWater B.V. 1e fase: ca. 31,5 miljoen euro 2e fase: ca. 22 miljoen 1e fase: mei 2013 - september 2015 2e fase: december 2014 - april 2017

vandenpol.com INSTALLATIE & BOUW | 27

INSTALLATIE VAKBEURS | Hardenberg

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Delabie

Specifiek sanitair voor de utiliteit, met het comfort van thuis Iedereen die een sanitaire ruimte in een niet-huiselijke omgeving inricht, doet er verstandig aan niet alleen producten te selecteren op aanschafprijs, maar ook rekening te houden met aspecten als hygiëne, duurzaamheid, waterbesparing, veiligheid voor de gebruiker, vandaalbestendigheid, levensduur en installatieen onderhoudsgemak. Delabie is zich hiervan bewust. De vooraanstaande Europese producent van een compleet en hoogwaardig assortiment sanitaire producten biedt specifieke oplossingen aan voor de utiliteitsbouw. In publieke gebouwen wordt anders omgegaan met sanitair dan in thuissituaties. “Waar huishoudkranen gemiddeld twintig keer per dag worden gebruikt, moeten kranen in utiliteitsgebouwen met gemak tweehonderd handelingen of meer per dag kunnen doorstaan, zonder in te boeten aan kwaliteit of levensduur”, vertelt Roos Ysebaert, Marketingcoördinator bij Delabie Benelux. “Bij de ontwikkeling van onze producten houden wij hier rekening mee. Onze producten moeten met gemak 500.000 handelingen kunnen doorstaan, zonder in te boeten aan kwaliteit. Hierop bieden wij tien jaar garantie.”

VASTE WAARDEN Tijdens Installatie Vakbeurs 2016, van 13 tot en met 15 september in Evenementenhal Hardenberg, toont het bedrijf een selectie uit haar assortiment met naast de vaste waarden TEMPOSOFT 2, TEMPOMIX 3 en TEMPOMATIC 4 ook verschillende noviteiten om de utiliteitsmarkt nóg beter van dienst te kunnen zijn. “Onze TEMPOMATIC 4 elektronische fonteinkranen op netspanning zijn uitgerust met een straalbreker met een begrensd debiet van drie liter per minuut, wat een waterbesparing tot negentig procent oplevert ten opzichte van klassieke kranen”, vertelt Ysebaert. “Zoals alle elektronische kranen van Delabie beschikt ook deze kraan over infrarooddetectie: de kraan begint te lopen zodra de gebruiker zijn handen voor de detectie houdt en stopt ook automatisch. Hierbij hoeft de gebruiker geen contact met de kraan zelf te maken, waardoor de overdracht van kiemen via de handen wordt voorkomen.” Zelfsluitende fonteinkraan TEMPOSOFT 2 is specifiek aangepast aan kwetsbare bevolkingsgroepen, vertelt ze, waaronder kinderen, ouderen en mindervaliden. “Dankzij het lage drukpatroon functioneert de kraan twee keer zo eenvoudig als

28 | INSTALLATIE & BOUW

INSTALLATIE VAKBEURS | Hardenberg

een klassieke zelfsluitende kraan. Met een debiet ingesteld op drie liter per minuut en een zelfsluiting na zeven seconden kan een waterbesparing van ongeveer 84 procent worden gerealiseerd in vergelijking met een klassieke kraan.” Datzelfde geldt voor de zelfsluitende TEMPOMIX 3 ééngreepsmengkraan met soft-push bediening. “Doordat bij deze kraan met eenzelfde greep de kraan geopend en de temperatuur bepaald wordt, kan een maximale ergonomie worden bereikt.”

NOVITEITEN Een noviteit tijdens Installatie Vakbeurs 2016 zijn de TEMPOFLUX zelfsluitende urinoirkraan en de elektronische TEMPOMATIC 4 urinoirkraan van Delabie. “TEMPOFLUX is bestemd voor urinoirs met bovenaansluiting en onderscheidt zich door een strak en tijdloos design”, vertelt Ysebaert. “Om installatie en onderhoud te vereenvoudigen, zijn een stopkraantje en debietregeling in de rozet geïntegreerd. Het debiet is vooraf ingesteld op 0.15 l/sec en kan worden aangepast door aan de rozet te draaien. De automatische zelfsluiting, die is ingesteld op drie seconden, laat toe om tot zestig procent water te besparen en toch de gewenste hygiëne te bieden. De hoeveelheid spoelwater is voldoende om de kom van het urinoir en de sifon integraal te spoelen, waardoor geurhinder en bacteriegroei worden voorkomen.”

TEMPOFLUX

ZELFSLUITENDE URINOIRSPOELER VOOR OPBOUW

Soepele bediening. Zorgeloos design Zelfsluiting ingesteld op 3 sec, regelbaar tussen 3 en 7 sec. (patent). Debiet ingesteld op 0,15 l/sec aanpasbaar tot 0,3 l/sec. Innoverend systeem met stopkraan en debietregeling geïntegreerd in de rozet (patent). Conform de norm NF EN 12541.

Bij TEMPOMATIC 4 wordt het spoelvolume aangepast aan het type urinoir, vertelt ze. “Bovendien wordt rekening gehouden met de gebruiksfrequentie, om waterverspilling te voorkomen. Op de kraan zijn twee spoelingen voorgeprogrammeerd. Bij een toestroom van gebruikers wordt enkel de korte spoeling geactiveerd. Wanneer de stroom gebruikers gepasseerd is, worden het urinoir en de sifon integraal gespoeld. Een waterbesparing tot zestig procent ❚ ten opzichte van andere elektrische urinoirspoelers is het resultaat.”

Meer informatie op delabiebenelux.com

INSTALLATIE & BOUW | 29

AMSTERDAM | Hotel Amstelkwartier

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: J.P. van Eesteren B.V.

Rendering: Croonwolter&dros

Hotel Amstelkwartier wordt twee keer gebouwd:

ÉÉN KEER VIRTUEEL EN ÉÉN KEER FYSIEK Aan de Amstel, nabij het Amstelstation te Amsterdam wordt hard gewerkt aan de realisatie van een hotel in het Amstelkwartier, dat het eerste LEED Platinum gecertificeerde hotel van Europa moet worden. Het ruim driehonderd kamers tellende gebouw voldoet straks niet alleen qua luxe maar ook qua comfort aan alle wensen van de hotelgast van de 21e eeuw, zonder dat dit ten koste gaat van de planeet. Om te kunnen voldoen aan de LEED Platinum certificeringscriteria zijn hoge eisen gesteld aan de bouwmaterialen en installaties. In april 2017 moet het project worden opgeleverd.

30 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Hotel Amstelkwartier

Opdrachtgever Amstelside BV heeft de ambitie om met het hotel negentig procent op de koelenergie en 65 procent op de verwarmingsenergie te besparen en de cycli van afval, water, energie en CO2 te sluiten. Om dit te bereiken is het hotel niet alleen voorzien van een intelligente gevel die verandert onder invloed van de bezetting, het gebruik door de hotelgast, het weer en het moment op de dag, maar ook van een keur aan duurzame energietechnieken, vertelt Pieter Veenendaal, projectleider bij Croonwolter&dros, verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige en sanitaire installaties in het hotel. “Warm tapwater en elektriciteit worden geleverd door een bio-warmtekrachtkoppeling (WKK) die draait op gerecyclede

frituurolie. In de betonvloeren op de verdiepingen zijn klimaatmatten meegestort, die werken op lage temperatuur koeling en hoge temperatuur verwarming en die – mede dankzij de stralingswarmte – zorgen voor een zeer hoog comfort, tegen een minimaal energieverbruik. En het afvalwater van bad, douche en wastafel wordt hergebruikt om de toiletten te spoelen.”

UITWERKING IN BIM Vanwege de complexiteit van het project en de korte doorlooptijd, is ervoor gekozen het project in 3D-BIM uit te werken, vertelt Sander Veger, technicus bij Croonwolter&dros. “Op de verdiepingen is slechts twintig centimeter ruimte boven de plafonds beschikbaar, om alle installaties in de passen. Daarnaast hebben we te maken met twee technieklagen, waar alle voedingen en verdelingen samenkomen. Om dit optimaal in te passen én inzichtelijk te krijgen, is een 3D-model onontbeerlijk. Aannemer J.P. van Eesteren, net als Croonwolter&dros ook onderdeel van TBI, heeft het bouwkundig ontwerp uitgewerkt in Revit en via IFC bij ons aangeleverd, waarna wij het model hebben gecombineerd met onze elektrotechnische, werktuigbouwkundige en sanitaire modellen, evenals met de modellen voor de sprinklerinstallaties. Met behulp van Navisworks hebben we vervolgens enkele clashcontroles uitgevoerd, waarna we het ontwerp hebben geoptimaliseerd. Clashes en faalkosten op de bouw worden hierdoor tot een minimum beperkt, met een soepele bouw als resultaat.” Croonwolter&dros heeft haar ontwerpen uitgewerkt in Stabicad for Revit, vertelt Veger. “We hebben hierbij onder andere gebruikgemaakt van de modules CV & Leidingen, Sanitair & Riolering, Lucht, Technische Ruimten, Leidingberekening en Sparingen, om de installaties snel en efficiënt te genereren en te controleren. Daarnaast hebben we, bijvoorbeeld voor de selectie van het kanalenwerk in de schachten, gebruikgemaakt van de nieuwste rekenfunctionaliteit van Stabicad; de geïntegreerde rekenmodules. Nadat het ontwerp door ons was geoptimaliseerd, hebben we de tekeningen doorgestuurd naar onze onderaannemers, zodat ook zij aan de slag konden.”

FINETUNEN Tot afgelopen juni zijn J.P. van Eesteren en Croonwolter&dros vooral bezig geweest met het casco van het hotel in het Amstelkwartier, waaronder de ruwbouw, gevel en alle transportinstallaties. “Inmiddels zijn we druk bezig met de afbouwwerkzaamheden”, vertelt Veenendaal. “Hierbij wordt zoveel mogelijk gebruikgemaakt van prefab frames en modules. Op dit moment zijn we druk bezig om alle ontwerpen hiervoor te finetunen, zodat ook de afwerkingsfase zonder problemen verloopt.” ❚

OVER HET HOTEL IN HET AMSTELKWARTIER In het volop in ontwikkeling zijnde gebied Amstelkwartier verrijst een uniek hotel. Hotel Amstelkwartier bouwt aan een bijzondere ontmoetingsplek die mensen lokaal en van over de hele wereld verbindt, met het grootste respect voor elkaar en voor de omgeving. De integrale duurzaamheidsvisie van het hotel heeft geleid tot een zeer innovatief ontwerp waarbij zoveel mogelijk de vier kringlopen worden gesloten op het gebied van energie, water, afval en materiaalgebruik. Duurzaam is ook de authentieke verbinding van het hotel met de buurt, de stad en de internationale reiziger.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Amstelside bv

PROJECT MANAGEMENT 4Building

BOUW- EN INSTALLATIECOMBINATIE TBI-ondernemingen J.P. van Eesteren en Croonwolter&dros

ARCHITECTEN Mulderblauw architecten en Paul de Ruiter Architects Installatieontwerp, duurzaamheid: Arup

LEED-TRAJECT BN&R John Bergs

IT Nick Price

ONTWERPSOFTWARE INSTALLATIES Stabicad for Revit

LICHTONTWERP Rogier van der Heijde i.s.m. Beers Nielsen

CIRCULARITEIT Copper 8

INTERIEURONTWERP Mulderblauw architecten en The Invisible Party

ADVISEUR CONSTRUCTIE Van Rossum bv

INSTALLATIE & BOUW | 31

EINDHOVEN | Stookruimte Vliegbasis Eindhoven

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Unica

‘ Stookruimte Vliegbasis Eindhoven in slechts vier weken gerenoveerd’ De stookruimte van Vliegbasis Eindhoven – de thuisbasis van alle transportvliegtuigen van de Koninklijke Luchtmacht – is onlangs grondig gerenoveerd. In het zogenaamde Gebouw 455 zijn de twee bestaande 2.500 kW cv-ketels vervangen door vijf ketels met een vermogen van 1.000 kW per stuk, die in cascade-opstelling zijn aangesloten. Alle rookgasafvoeren en gas- en cv-leidingen zijn vernieuwd en de regelkasten zijn aangepast naar de nieuwe situatie. In opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf heeft Unica alle werkzaamheden hiertoe voor haar rekening genomen. Unica is geen onbekende van het Rijksvastgoedbedrijf. “We zijn al geruime tijd verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer van een groot aantal defensiegebouwen in Nederland, waaronder op Vliegbasis Gilze-Rijen, Amsterdam, Den Haag, Zwolle en Eindhoven”, vertelt projectleider Maikel de Leijer. “We hebben de opdracht op Vliegbasis Eindhoven gegund gekregen omdat ons uitvoe-

ringsplan eruit sprong en de totale planning korter was ten opzichte van onze collegabedrijven.”

MAAND DOORLOOPTIJD “In slechts een maand uitvoeringtijd hebben we de demontage van de twee oude ketels evenals de montagewerkzaamheden van de nieuwe installatie – bestaande uit vijf ketels – uitgevoerd”, vertelt

De Leijer. “Naast bovengenoemde werkzaamheden hebben wij tevens nieuwe daksparingen aangebracht en de staalconstructie aangepast, ten behoeve van de nieuwe rookgasafvoeren. In de centrale hoofdleidingen die het gebouw binnen komen hebben we nieuwe hoofdafsluiters gemonteerd in de hoofdleidingen van 314 mm doorsnede. Dit was het enige moment tijdens het project dat alle gebouwen op het terrein een halve dag zonder warmte zaten. Uiteraard hebben we hierbij rekening gehouden met de wensen van de opdrachtgever en het weer.”

PREFABRICAGE Om de bouwsnelheid hoog te houden, zijn zoveel mogelijk installaties en leidingwerk geprefabriceerd, vertelt hij, waarbij hij de flexibele houding van de werkvoorbereiders, engineers en monteurs van Unica roemt. “Onze monteurs hebben hard gewerkt, om de doorlooptijd van het project zo kort mogelijk te houden. Zodat alle gebouwen die op de stookruimte zijn aangesloten, zo min mogelijk overlast van de installatie-aanpassing ondervonden. Toen de ketels – op twee verschillende momenten

32 | INSTALLATIE & BOUW

EINDHOVEN | Stookruimte Vliegbasis Eindhoven

Projectinfo KETELS INSTALLEREN MET MILITAIRE PRECISIE Volgens het bestek van het Rijksvastgoedbedrijf leverde ELCO Heating Solutions/Elco B.V. vijf cv-ketels type R3604 met HR 107-label voor het ketelhuis van de hangar op de Vliegbasis Eindhoven. Het totale vermogen van deze hoogrendementsketels bedraagt 4,5 megawatt. “In augustus 2015 werden we bij dit project betrokken”, vertelt John Walbeek, Customized Solutions Engineer bij ELCO Heating Solutions. “Dit was de start van een intensief samenwerkingstraject waarin we de wensen van de opdrachtgever vertaalden naar een letterlijk passende oplossing.” – werden geleverd, was alle leidingwerk in Gebouw 455 al gemonteerd. Het was toen slechts nog een kwestie van gas-, afvoeren cv-leidingen evenals regeltechnisch aansluiten op de ketels en in bedrijf stellen. Eind oktober 2015 hebben we het project opgeleverd.”

‘Het systeem werd zoveel mogelijk prefab uitgevoerd’ HOOG RENDEMENT, LAGE DEELLAST Zowel het Rijksvastgoedbedrijf als de adviseur zijn zeer tevreden over het resultaat dat Unica heeft neergezet. “Met de nieuwe installatie kan veel efficiënter worden verwarmd”, vertelt De Leijer. “Het rendement van de cv-ketels is aanzienlijk hoger en de deellast van de installatie is laag. Bovendien is de nieuwe installatie veel minder storingsgevoelig. Dankzij een aansluiting op het gebouwbeheersysteem kunnen wij de cv-ketels eenvoudig beheren en beheersen.” ❚

Ontwerp op maat “Vijf ketels moesten geïnstalleerd worden op een betonnen verhoging”, vervolgt Walbeek. “De uitdaging hierbij was: hoe plaatsen we deze ketels zodanig dat ze voldoen aan de eisen van het bestek? Onze ketels zijn uitgevoerd met warmtewisselaars van RVS in plaats van aluminium. RVS gaat langer mee en is minder vervuilend en daarom een betere keuze als je let op de total cost of ownership.” Na veel overleg, rekenen tekenwerk kwamen ELCO en installateur Unica tot een sluitend ontwerp om aan het bestek van het Rijksvastgoedbedrijf te voldoen. In augustus 2015 kreeg ELCO de opdracht voor de levering en installatie van de ketels. Korte uitvoeringstijd Voor de winter van 2015 moesten de ketels operationeel zijn. Deze moesten dan ook snel geplaatst worden. Walbeek: “Om de uitvoeringstijd op locatie zo kort mogelijk te houden, werd het systeem zoveel mogelijk prefab uitgevoerd. Dit vereiste militaire precisie in het engineeringstraject. Ook stemden we ons werk nauwkeurig af op dat van Unica.” Eind september 2015 leverde ELCO de ketels. Eind oktober ging de complete installatie in bedrijf.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ADVISEUR INSTALLATIES CV-KETELS

Rijksvastgoedbedrijf Adri Jonkergauw Unica ELCO Heating Solutions/Elco B.V.

INSTALLATIE & BOUW | 33

UTRECHT | Fruitbuurt Noord

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: LEVS architecten

Fruitbuurt Noord zet in op optimaal comfort en binnenklimaat De Fruitbuurt Noord in Utrecht gaat de komende tijd flink op de schop. In verschillende fases wordt een groot deel van de 265 woningen gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Bestaande woningen die nog in redelijke staat verkeren, worden gerenoveerd. Bij de aanpak zijn het verbeteren van het comfort en het binnenklimaat van de woningen speerpunt. De eerste fase van het project wordt uitgevoerd door Van Wijnen, in samenwerking met Bevers Installatietechniek. Het ontwerp is afkomstig van LEVS architecten. De eerste fase omvat in totaal 44 eengezinswoningen en 36 appartementen in de wijk Ondiep. Het ontwerp voorziet in een verhoging van de bebouwing langs de brede Laan van Chartroise, waarbij de bebouwing via een bijzonder hoekaccent geleidelijk overloopt in een serie lagere rijwoningen.

34 | INSTALLATIE & BOUW

Samenhangende gevels, bijzondere dakkappellen en in de gevel doorlopende pannen zorgen voor schaalverkleining en variatie tussen de verschillende straten. Diepe balkons, glazen hoekramen en witte kozijnspleten geven de woningen een bijzonder accent.

STADSVERWARMING â&#x20AC;&#x153;Alle woningen worden aangesloten op het stadsverwarmingsnet van de gemeente Utrechtâ&#x20AC;?, vertelt Mario van Dijk, directeur-eigenaar van Bevers Installatietechniek uit Nistelrode, verantwoordelijk voor engineering, levering en

UTRECHT | Fruitbuurt Noord

Projectinfo 7.000 M² VLOERVERWARMING VOOR FASE 1 FRUITBUURT NOORD Bij de nieuwbouw van de 44 eengezinswoningen en 36 appartementen uit fase 1 van de Fruitbuurt Noord spelen comfort en een optimaal binnenklimaat een centrale rol. MG Vloerverwarming draagt hieraan bij met de installatie van circa 7.000 m² vloerverwarming, ten behoeve van alle leefruimtes in de woningen.

montage van alle werktuigbouwkundige installaties in het project, waaronder de verwarming, ventilatie en alle loodgieterswerk. “Verwarming geschiedt middels vloerverwarming in alle vertrekken. Ten behoeve van de ventilatie worden in iedere woning mechanische afzuigsystemen voorzien. In de appartementen is gekozen voor balansventilatie.”

toor van Woningcorporatie de Alliantie gerealiseerd, op het Lucent-terrein in Hilversum. Voor dezelfde woningcorporatie wordt nu een kantoor in Amersfoort gebouwd. Ook in de Fruitbuurt Noord komen de bedrijven elkaar wellicht nog tegen. Van Wijnen en Bevers Installatietechniek hebben namelijk ook ingeschre❚ ven op de vervolgfases van het project.

In opdracht van installateur Bevers Installatietechniek begeleidt MG Vloerverwarming het traject van A tot Z, vertelt directeur Jacco van der Poel. “Alle woningen worden straks aangesloten op het stadsverwarmingsnet van de gemeente Utrecht. Dit stelt bijzondere eisen aan de engineering, waaronder de berekening van de inregelstaten en afliteren, evenals aan het ontwerp. Er vindt niet alleen een continue afstemming plaats met de installateur en bouwkundig aannemer Van Wijnen, maar ook met de energiemaatschappij.” In het project worden zogenaamde Pro-Plus stadsverwarmingsunits toegepast, inclusief A-label pomp, keerklep en RTL-ventiel, vertelt hij. “Iedere bouwlaag beschikt straks over zijn eigen verdeler. Voor de regelingen is gekozen voor Master/Master regelingen. De warmtebehoefte kan straks dus per vertrek worden geregeld.”

UITWERKING IN BIM Fase 1 wordt zowel bouwkundig als installatietechnisch uitgewerkt in BIM, om clashes en faalkosten tijdens de uitvoering te voorkomen. “We hebben veel tijd gestoken in de voorbereiding, zodat we snel en efficiënt kunnen schakelen in de uitvoeringsfase”, aldus Van Dijk. “Direct na de bouwvak zijn we gestart met de uitvoering. Tot nu toe loopt het project zeer voorspoedig.”

Bouwinfo ARCHITECT LEVS architecten

AANNEMER Van Wijnen

De Fruitbuurt Noord is niet het eerste project dat Bevers Installatietechniek in samenwerking met Van Wijnen uitvoert. Recent hebben beide bedrijven ook het nieuwe hoofdkan-

INSTALLATIES Bevers Installatietechniek

VLOERVERWARMING MG Vloerverwarming

In totaal omvat de opdracht voor MG Vloerverwarming circa 4.500 m² vloerverwarming voor de woningen en 2.500 m² vloerverwarming ten behoeve van de appartementen. “De bouwkundig aannemer plaatst de bouwkundige netten, waarop wij onze de vloerverwarmingsbuizen monteren”, vertelt Van der Poel. “In totaal sluiten we circa 640 groepen, 45 kilometer buis en 139 verdelers aan. Daarbij voorzien we ook het leidingwerk ten behoeve van de badkamerradiator, als aanvullende opdracht. De engineering is inmiddels gereed. Zodra we het startsein krijgen, gaan we met de uitvoering aan de slag.”

INSTALLATIE & BOUW | 35

DUIVEN | Alliander

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Belimo Servomotoren B.V.

DUURZAAMHEID GROOTSTE TROEF BIJ RENOVATIE ALLIANDER IN DUIVEN Het gebouw van energiebedrijf Alliander, moederbedrijf van Liander in Duiven, is onlangs volledig gerenoveerd. Vanaf de ontwerpfase speelde hergebruik van materialen een grote rol. Volgens Alliander bestaat maar liefst tachtig procent van het materiaal uit hergebruikte producten. Zo is het slooppuin verwerkt in nieuw beton en terreinverharding, zijn de toiletpotten en wasbakken schoongemaakt en opnieuw geïnstalleerd en werd alle gebruikte werkkleding van de monteurs nieuw leven ingeblazen, in de vorm van geluidsisolatie.

bruik en dankzij een vernieuwend klimaatsysteem (BaOpt). Kleine windturbines en zonnepanelen zorgen voor een duurzame opwekking, terwijl hoogwaardige isolatie ervoor zorgt dat er geen energie naar buiten verloren gaat. Bovendien wordt efficiënt gebruikgemaakt van fossiele brandstoffen, onder andere via de warmtekoudeopslag.”

LUCHT- EN WATERZIJDIG Naast duurzaamheid stonden ook het Nieuwe Werken, energiezuinigheid, een optimale relatie met het gebied en integraliteit centraal. Het project omvat in totaal zes gebouwen, die zijn uitgebreid en deels zijn overkapt door een ‘klimaatkas’ met een zwevend dak. “Alliander in Duiven is gerealiseerd met de BREEAM ‘Outstanding’ ambitie in

36 | INSTALLATIE & BOUW

het achterhoofd”, vertelt Richard Daamen, Managing Director bij Belimo Servomotoren B.V.. “Het gebouwencomplex van circa 25.000 m² voorziet in meer dan haar eigen energiebehoefte, onder andere door zoveel mogelijk energie te besparen. Dit gebeurt middels een lichtdoorlatend dak, door collega’s bewust te maken van het energiever-

De producten van Belimo zijn in dit project zowel aan de luchtzijdige als waterzijdige kant toegepast, vertelt Danny de Laater, Manager Projects bij Belimo Servomotoren B.V.. “Enerzijds via de Original Equipment Manufacturer (OEM), die onze klantspecifieke producten toepast en anderzijds via systeemintegrator Celsius Benelux B.V. uit Amersfoort. Laatstgenoemde attendeerde adviesbureau Innax te Veenendaal niet alleen op de meet- en regeltechnische, maar ook op de werktuigbouwkundige voordelen van de Belimo producten.” Gekozen werd onder andere voor toepassing van de hightech Energy Valve™ van Belimo, die bestaat uit een 2-weg regelkogelkraan, ultrazone volumestroommeting, temperatuursensoren en een aandrijving met geïntegreerde intelligentie, vertelt De Laater. “De Energy Valve™ combineert vijf functies: meten, regelen, inregelen, afsluiten en energiemonitoring in een montagevriendelijke

DUIVEN | Alliander

eenheid. Unieke functies zoals de delta-T manager of de mogelijkheid van directe vermogensregeling geven duidelijkheid, verhogen de efficiëntie en reduceren de kosten.”

NAUWKEURIG De Energy Valve™ werd in het warmte- en koude transportnet bij elke ingang van een bouwdeel geplaatst, vult Daamen aan. “In totaal gaat het om ruim dertig stuks. Door zijn hoge intelligentie kan de Energy Valve™ het energieverbruik (in kW/h of GJ) van zowel koeling als verwarming separaat monitoren en opslaan. Bovendien kan er – door de meetnauwkeurigheid – ook verrekend worden, zoals bijvoorbeeld in BREEAM-projecten wordt toegepast. Hiervoor hebben wij twee belangrijke certificaten gepubliceerd, namelijk de ‘General Statement of Recalibration of Flow and Temperature Sensors’ en de ‘General Statement of Production Quality, Calibration Practices and Accuracy’. De Energy Valve™ kan via BACnet (IP, MS/ TP) of MP-Bus zowel de realtime als opgeslagen informatie delen. Zo kunnen de installaties eenvoudig op afstand beheerd worden.” Naast de Energy Valve™ zijn er ook afsluiters van Belimo in het project geplaatst, waaronder vlinderkleppen en 2-weg kogelkranen met NC nulspanningsterugloopaandrijvingen (totaal: ruim 120 stuks). ❚

Bouwinfo ARCHITECT RAU architecten BOUWBEDRIJF VolkerWessels Vastgoed INSTALLATEUR Homij Technische Installaties B.V., Vianen, Celsius Benelux B.V., Amersfoort ENERGY VALVE™ EN AFSLUITERS Belimo Servomotoren B.V., Vaassen ADVISEUR Innax Gebouw & Omgeving Ingenieursbureau, Veenendaal

INSTALLATIE & BOUW | 37

Nieuw in de doorlaten DN 15 tot DN 150

Belimo Energy ValveTM. Weten waar de energie naartoe stroomt. De Belimo Energy ValveTM bestaat uit een 2-weg regelkogelkraan, volumestroommeting, temperatuursensoren en een aandrijving met geïntegreerde intelligentie en combineert vijf functies: meten, regelen, inregelen, afsluiten en energiemonitoring in een montagevriendelijke eenheid. Unieke functies als de delta-T manager of de mogelijkheid van directe vermogensregeling geven duidelijkheid, verhogen de efficientie en reduceren de kosten. • Snelle en veilige dimensionering, eenvoudige inbedrijfname • Tijdsbesparing door automatische, permanente hydraulische inregeling • Gegarandeerd de juiste waterhoeveelheid bij verschildrukschommelingen en in deellastbereik • Transparant energieverbruik voor verwarmen en koelen. • Toekomstgerichte technologie voor maximaal comfort bij een zo laag mogelijk energieverbruik

www.belimo.nl

HOOFDDORP | Plantronics

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Homij Technische Installaties bv

NIEUWBOUW PLANTRONICS GAAT OP VOOR BREEAM ‘EXCELLENT’ Op Park 20|20 in Hoofddorp, een gebiedsontwikkeling van Park 20|20 CV (bestaande uit Delta Development, Reggeborch en VolkerWessels) is het nieuwe kantoor- en experiencegebouw van Plantronics Europe gerealiseerd. Het aan de Scorpius gelegen pand van het Amerikaanse audiocommunicatiebedrijf telt 2.352 vierkante meter kantoor- en 948 vierkante meter experienceruimte. Daarnaast is voorzien in een 2.100 vierkante meter grote parkeergarage. Tijdens de realisatie van het fraaie gebouw ligt de volle focus op duurzaamheid, Cradle to Cradle (C2C) en BREEAM.

Binnen Park 20|20, een businesspark van 92.000 vierkante meter, ondersteunen de gebruikers elkaar als het gaat om gemeenschappelijke voorzieningen. Daarmee wordt inhoud gegeven aan het door McDonough en Braungart aangehangen Cradle to Cradle-principe, waarbinnen het sluiten van kringlopen, demontabel bouwen en een duurzaam gebruik van grondstoffen, energie en water nadrukkelijk centraal staan. Aspecten die ook kenmerkend zijn voor het splinternieuwe Plantronics-onderkomen.

HOOG INGEZET Homij Technische Installaties, net als bouwkundig aannemer IBB Kondor een volle dochteronderneming van VolkerWessels, verzorgde de complete en op BIM geënte installatietechnische invulling van het gebouw. Dat gebeurde onder auspiciën van Chantal Meilink (werkvoorbereider en in dit geval tevens verantwoordelijk voor het elektrotechnisch deel) en Emiel Tervoort, die alle werkzaamheden rondom de werktuigbouwkundige installaties leidde. ›

INSTALLATIE & BOUW | 39

DE NIEUWE LICHTSTANDAARD Het licht staat op de drempel van een nieuw tijdperk. Oude waarden verdwijnen. Een nieuwe standaard ontstaat.

SPOT EOS 9 B Track system themis

SPOT NYX 9

Track system themis

TUBO 4 - T8

Led wTL buis series

• Dutch Design & made in Europe • Eigen ontwikkeling, eigen productie • Betrouwbaar: 5 jaar volledige garantie • Optimale lichtbeleving: kleur & intensiteitsgarantie • Hoge en blijvende energiebesparing • Uniek gepattenteerde “VITRUM” drivertechnologie • Hoogste powerfactor tot 99,7% • KEMA, KEMA-EMC, VDE keurmerken Oostwijk 18 - 5406 XT Uden

FOCUS OP KWALITEIT

T 085 1044 771

Het streven naar kwaliteit, zekerheid en duurzaamheid vertaalt zich

info@lioris.nu

onder andere in onze garantieperiode. Zo geven wij op alle LIORIS ®

www.lioris.eu

producten een garantieperiode van maar liefst 5 jaar.

HOOFDDORP | Plantronics

ting gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld via daglichtregeling. Alleen in de openbare ruimten, waaronder de trappenhuizen en gangzones, brandt het licht tijdens kantooruren constant en wordt alles geregeld met een tijdklok.”

TEAMWORK Voor Homij was de klus op Park 20|20 niet de eerste. En mogelijk ook niet de laatste. “We trekken hier veel op met onze broertjes en zusjes uit de VolkerWessels-omgeving”, zegt Tervoort. “Naast IBB Kondor hebben we tijdens dit project ook samengewerkt met Homij Networks, dat de data-installatie, toegangscontrole en beveiliging heeft verzorgd. We proberen zo veel mogelijk alles bij elkaar te houden en samen te doen. Daar plukken onze opdrachtgevers alleen maar de vruchten van.” ❚

Projectinfo VEELZIJDIGE CREATIE VAN LED-VERLICHTING Hij bevestigt de brede en gevarieerde expertise die binnen de bedrijfsmuren van de totaalinstallateur aanwezig is. “Behalve de pv-panelen op het dak hebben we voorzien in alle E- en W-installaties die je binnen een modern en duurzaam pand als dit maar kunt verwachten. Er is hoog ingezet op het behalen van het certificaat BREEAM ‘Excellent’. Dat zie je onder meer terug in de oplossingen die Homij heeft geboden.” Zo is het gebouw uitgerust met een WKO-installatie en wordt voor het doorspoelen van de toiletten gebruikgemaakt van gefilterd regenwater. Daarnaast hebben de wc’s een maximale spoeling van vier liter. Deze wordt pas vrijgegeven wanneer de bewegingssensoren in de toiletruimten zijn geactiveerd. “Alles is zo groen en energiezuinig bedacht en uitgevoerd”, zegt Meilink. “Ook als het gaat om de verlichting. Ten eerste zijn alle ruimten in het pand voorzien van LED-verlichting. Verder worden de armaturen in de kantoren en vergadervertrekken door middel van bewegingssensoren inen uitgeschakeld. Aan de gevelzijde wordt de verlich-

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Delta Projectontwikkeling B.V., Hoofddorp

ONTWERPEND ARCHITECT William McDonough+Partner, Charlottesville (VS)

UITVOEREND EN INTERIEURARCHITECT N3O Innovative Design and Engineering, Den Haag

ADVISEUR BOUWFYSICA, WINDHINDER, BREEAM

Het nieuwe kantoor- en experiencegebouw van Plantronics Europe is door Lioris Operations, onderdeel van de Solid Semecs Groep, voorzien van de laatste trends op lichtgebied. “Het genereren van duurzame en toekomstgerichte lichtoplossingen stond nadrukkelijk centraal”, zegt Dave Groeneveld namens het in Uden gevestigde bedrijf. “Vandaar dat Plantronics gekozen heeft voor de geavanceerde en energiebesparende LED-verlichtingsproducten van Lioris.” Zo werd voor het bijzonder chique blind-plafondsysteem in het gebouw gebruikgemaakt 8 mm dunne LED-panelen, afgewisseld met de ronde vormen van de nieuwe Downlighterserie DEVI en de draaien kantelbare designspot NYX-6. “Deze producten worden in de kantoortuinen en de vergader- en educatieruimten stuk voor stuk door het dimbare Dali-systeem aangestuurd”, aldus Groeneveld. “Daarnaast is aan de raamzijden per verdieping in een DLR-regeling voorzien.” Zowel de speciale expositieruimten als het in het gebouw gehuisveste theater zijn uitgerust met het nieuwe MiniTrack railsysteem. Daarin zijn verschillende DMX-gestuurde spotvarianten uit de Design-serie toegepast, zoals EOS, NYX en LUNA. “Het zijn producten die dankzij de bijzondere en talrijke combinatiemogelijkheden van vormen, kleuren, ringen en inserts tot een creatieve toepassing hebben geleid”, blikt Groeneveld terug, die tot slot één van de paradepaardjes van Lioris in de spotlights zet. “De gepatenteerde VITRUM LED-driver van Lioris genereert met een power factor van 0,997 procent geen blindstroom en levert daardoor een blijvende energiebesparing tot wel zeventig procent. Daarnaast zorgt deze driver voor een ultralage belasting van de LED’s in een lichtbron. Met als resultaat minder warmteontwikkeling en een zeer lange levensduur van maar liefst 75.000 branduren. Lioris levert alle voornoemde artikelen, voorzien van een vijfjarige volledige productgarantie.”

DGMR Raadgevende Ingenieurs b.v., Den Haag

ADVISEUR INSTALLATIETECHNIEK Installatie Advies Groep, Ochten

BOUWKUNDIG AANNEMER IBB Kondor, Oegstgeest INSTALLATEUR Homij Technische Installaties bv, Amsterdam (W en E) CONSTRUCTEUR Van der Vorm engineering bv, Delft PV-PANELEN Oranjedak, Zwijndrecht LED-VERLICHTINGSPRODUCTEN Lioris Operations

VENTILATIE Systemair

LOODGIETERSWERK EN SANITAIR Lenting Loodgieters Beeld: René Schotanus

INSTALLATIE & BOUW | 41

THEMA | Luchtkanalen

Beeldmateriaal: Peter Tahl

LUKA: KWALITEIT IN DE HOOFDROL In de ruim veertig jaar van haar bestaan heeft de Luka, de Nederlandse Vereniging van Luchtkanalenfabrikanten, zich ontwikkeld tot een vooraanstaande branchevereniging voor de luchtkanalenbranche. Doel: de kwaliteitsverbetering van luchtkanaalsystemen. Mede door het invoeren van de kwaliteitsborging Luchtdichtheidsklasse C in 2014 timmert de Luka ook vandaag de dag nog volop aan de weg in bouwend Nederland. Schone lucht. Een aangenaam binnenklimaat. De juiste temperatuur. Energieneutraal. Al deze ‘gewone’ zaken krijgen in bouwend Nederland steeds meer aandacht. De rol van luchtkanalen in gebouwen wordt daarom ook steeds belangrijker. Dat geldt ook voor de Luka. Hoewel ze als branchevereniging relatief van omvang is, heeft de Luka in haar ruim veertigjarige bestaan haar rol als kennisinstituut voor de kanalenbranche met verve ingevuld. Het Luka Kwaliteitshandboek is zelfs uitgegroeid tot dé vraagbaak voor de luchtkanalenindustrie. Met name door installateurs en adviseurs wordt hier dankbaar gebruik van gemaakt. Eén van de belangrijkste doelen van het handboek, het standaardiseren van de luchtkanaalsystemen en bijbehorende kwaliteitsnormen, is ook anno 2016 nog actueel. Inmiddels wordt er door de CMT (Commissie Milieu en Techniek) van de Luka alweer gewerkt aan een vierde en verbeterde versie. Deze gaat in het najaar als E-handboek verschijnen, waardoor de inhoud voor iedereen nog makkelijker toegankelijk wordt.

LUCHTDICHTHEIDSKLASSE C, EEN MIJLPAAL Na een gedegen voorbereiding hanteren de Lukaleden per 1 januari 2014 de norm luchtdichtheidsklasse C. Van inkoop tot en met montage van

42 | INSTALLATIE & BOUW

het luchtkanalensysteem: het complete luchttransportsysteem, inclusief ingebouwde componenten dient per 1 januari 2014 aan de norm luchtdichtheidsklasse C te voldoen. Voor de opgeleverde kanaalprojecten die hieraan voldoen geeft de Luka een uniek Systeemcertificaat uit. De kwaliteitscontrole, zowel in de fabrieken van de Lukaleden als op de werkplek is in handen van TUV-Rheinland, waarmee Luka al jarenlang een intensieve samenwerking onderhoudt. Het mooie van de nieuwe C-norm is natuurlijk het terugverdienmodel. Een luchttransportsysteem Klasse C levert een energiebesparing op van ca. vijf procent per jaar. De extra investeringen worden binnen twee jaar terugverdiend. Luchtdichtheidsklasse C staat voor: • Minder energieverlies & -kosten • Minder geluid & minder lekkage • Schonere ruimtes & afzuigsystemen • Minder schoonmaakkosten • Beter binnenklimaat • Verhoging duurzaamheid gebouwen

THEMA | Luchtkanalen

KWALITEITSBORGING DOOR TÜV-RHEINLAND Er gelden voor elk project van luchtkanaalsystemen bijvoorbeeld duidelijke richtlijnen met betrekking tot het aantal gekwalificeerde Lukamonteurs dat bij de montage betrokken dient te zijn. Zij dienen in het bezit te zijn van een speciale Luka monteurspas. Zo kunnen de inspecteurs van TÜV-Rheinland op de bouwlocatie direct checken of er voldoende Lukamonteurs bij de montage betrokken zijn. Ook de diverse opleidingen tot Lukamonteur zijn recent opgefrist en kwalitatief uitgebreid. Momenteel wordt er hard gewerkt om de opleidingen in de vorm van E-learning aan te gaan bieden. In het komende najaar staan hiervoor de eerste pilots gepland, waarvoor veel interesse is uit de branche.

BIM BIBLIOTHEEK Eén van de laatste ontwikkelingen van de Luka is de opzet van een eigen BIM-bibliotheek voor luchtkanalen, een uiterst handig hulpmiddel voor de luchtkanalenbranche. De ontwikkeling van de breed toepasbare en gestandaardiseerde BIM-bibliotheek in 2015 is een stimulans voor de ketenintegratie en versterkt de rol van de leveranciers met deze kennis. Alle rechthoekige en ronde kanaaldelen evenals instortkanalen zijn hierin gemodelleerd, inclusief de vormdelen, in verzinkt staal, aluminium of RVS. Veel belangrijke onderwerpen en kanaalspecificaties uit het Luka kwaliteitshandboek zijn opgenomen in de Luka BIM-modellen, zoals plaatkwaliteit (denk aan de galvanische kwaliteit), plaatdiktes, standaardafmetingen en de luchtdichtheidsklasse Luka C. Dit alles maakt dat men met de Luka BIM-bibliotheek een compleet kanalenstelsel tot in detail kan uitwerken, inclusief stuklijsten met aantallen, vierkante meters en gewichten. Met deze BIM-bibliotheek is heel snel uit te rekenen hoeveel m² het totale kanaalwerk beslaat aan ventilatiesystemen. Daarmee heeft de Luka opnieuw een handig hulpmiddel aangedragen om de kwaliteit en samenwerking in de branche op een hoger niveau te brengen. ❚

10 redenen om voor Air Spiralo® KEN-LOK te kiezen: 1.

Hoge luchtdichtheid door rubberafdichting

2. Overtreft de Luka-norm luchtdichtheidsklasse C 3. Voldoet aan de NEN-7120 (energieprestatie gebouwen) 4. Plug & play: makkelijk en snel te monteren 5. Minder montagemateriaal: geen tape 6. Gaat langer mee dan getapete systemen 7.

Minder onderhoud

8. Minder energieverbruik 9. Beter binnenklimaat 10. Schoner systeem: minder schoonmaakkosten

www.airspiralo.com

INSTALLATIE & BOUW | 43

THEMA | Luchtkanalen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Systemair

Optimaal ventileren, met respect voor het milieu Het spreekt voor zich: iedereen wil frisse lucht. Tegelijkertijd zijn wij ons ervan bewust dat we spaarzaam moeten omgaan met de natuurlijke bronnen die we van Moeder Aarde hebben gekregen. Hierdoor ontstaat soms een conflict tussen het leveren van ventilatiesystemen met de inzet van energiebronnen, het sparen van de natuurlijke hulpbronnen en het beschermen van het milieu. Kan dat echt niet anders? Systemair gelooft van wel. “Vandaag de dag is een keur aan energiezuinige oplossingen voorhanden die een goed binnenklimaat kunnen leveren”, vertelt Edwin Bartels, Product Manager/Technical consultant bij Systemair. “Wij beschikken over die oplossingen, die aan de hand van slim doordacht materiaalgebruik en slimme productiemethoden speciaal zijn aangepast om het milieu te beschermen én om zo min mogelijk energie te verbruiken.” “Meer dan negentig procent van onze producten wordt geproduceerd in onze eigen fabrieken”, vertelt Bartels. “Zo kunnen we snel en accuraat op klantvragen inspelen en een continue kwaliteit garanderen. Hiermee hebben we een unieke positie verworven in de Nederlandse markt, die nog eens versterkt wordt door een reeks innovatieve producten en toepassingen die collega-bedrijven (nog) niet kunnen maken.” Als voorbeeld noemt hij de brandkleppen van Systemair, die ten opzichte van de markt een aantal unieke inbouwmogelijkheden hebben. “Onze brandkleppen kunnen niet alleen in de hoek, maar ook zes centimeter uit elkaar gemonteerd worden. Naar wens kunnen we brandkleppen in batterij-opstelling leveren of met

44 | INSTALLATIE & BOUW

een montagekit en dergelijke. Oplossingen die voor de renovatiemarkt zeer interessant zijn en waar onze fabriek accuraat op heeft ingespeeld.”

SUCCESVERHAAL Systemair houdt zich al vanaf 1974 bezig met zuivere lucht. Vandaag de dag behoort het bedrijf zelfs wereldwijd tot de marktleiders op het gebied van ventilatietechniek. “Ons succesverhaal begint in Zweden, met de uitvinding van de in-line kanaalventilatoren; een ware revolutie in de ventilatiewereld”, vertelt Bartels. “Sinds die tijd is het bedrijf gestaag gegroeid, waardoor we nu een uitgebreid en breed productassortiment kunnen bieden voor alle venti-

THEMA | Luchtkanalen

latiebehoeften. Van energiezuinige ventilatoren en accessoires, luchtverdelingsproducten, parkeergarageventilatie, brandbeveiliging en WTW-units tot standaard en modulaire luchtbehandelingsunits. Met meer dan 4.900 medewerkers en drieënzestig dochterondernemingen in negenenveertig landen, kunnen wij ons wereldwijd met de ‘grote jongens’ meten. In de fabriek in Waalwijk worden modulaire luchtbehandelingsunits geproduceerd, ook voor speciale projecten. Zoals voor een groot project in Siberië, waarvoor we speciale, explosievrije units en toebehoren mogen leveren.”

veel met nozzleroosters, deze hebben als eigenschap een zeer hoog inducerende werking met als resultaat een uitermate goede homogene luchtkwaliteit.”

NOVITEITEN Systemair ontwikkelt haar producten continu. Niet alleen om problemen in de markt op te lossen, maar juist ook om een stukje efficiency toe te voegen. “Een goed voorbeeld hiervan zijn onze thermostatische VVT- en BURE diffusers, waarbij de plafondroosters zichzelf – op basis van de inblaastemperatuur – afstellen zonder hulpbronnen”, vertelt Bartels. “Daarnaast werken we vandaag de dag

Voor de woningbouw heeft Systemair recent de volledig instelbare BOR-R en BOR-S wandroosters ontwikkeld, waarmee een tochtvrije en geluidsarme luchttoevoer gerealiseerd wordt. “Daarnaast bieden we een uitgebreid filterprogramma (CFC) voor achter de roosters evenals speciale gelafdichtingen rondom het filter en de plenumbox, waardoor honderd procent van de lucht gefilterd wordt, zonder het risico op vervuiling door luchtlekken. Deze oplossingen zijn zeer geschikt voor alle situaties waarin stof uit den boze is, zoals in operatiekamers en cleanrooms. Ook hebben we een nieuwe serie aan constant volumeregelaars (Notus-R) die een aanzienlijk bredere range beslaan dan voorheen. Tot slot hebben we onlangs een nieuwe, esthetische roosterlijn (BS) ontwikkeld voor toepassing in zwembaden, waarbij het rooster netjes wordt geïntegreerd in de vloer. De tegels worden voor een deel over de roosters gelegd, waardoor slechts een heel dunne ventilatiesleuf zichtbaar blijft. Kortom, we hebben een betrouwbare oplossing voor elk marktsegment.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 45

THEMA | Luchtkanalen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Van den Brink Barneveld

‘ONZE LUCHTKANALEN BLINKEN UIT IN LUCHTDICHTHEID EN DUURZAAMHEID’ Van overheidsgebouwen, defensiepanden en banken tot ziekenhuizen, bedrijfsgebouwen, theaters en zwembaden. Van den Brink Barneveld fabriceert en monteert al meer dan zestig jaar luchtkanalen voor de meest uiteenlopende toepassingen, waarbij een optimale (lucht)kwaliteit wordt gegarandeerd. “Onze luchtkanalen voldoen aan de Luka-normeringen, hebben een grote luchtdichtheid en zijn bovendien erg duurzaam”, vertelt directeur Steven van den Brink. “Wat ons uniek maakt is dat wij het tekenwerk, de productie, de levering en de montage zelf verzorgen. Zo houden wij het complete proces in eigen hand. Deze efficiënte manier van werken vertaalt zich door in een consistente kwaliteit tegen een aantrekkelijke prijs.” Van den Brink Barneveld is al jarenlang een vaste waarde in de luchtkanalenbranche. Het bedrijf vindt zijn oorsprong in 1956, toen de vader van Steven, Wouter van den Brink op het erf van zijn ouders startte met de productie van heteluchtkachels en kalvermelk-mengmachines voor de agrarische industrie. “De activiteiten breidden zich al snel uit, toen mijn vader werd benaderd door het huidige ENGIE om luchtkanalen te produceren voor de PTT én om de zenders in de televisietoren in Lopik te koelen”, vertelt Steven van den Brink. “Zijn werk beviel zo goed, dat hij het advies kreeg te investeren in een machinepark, onder andere om Pittsburgh verbindingen te maken. Dat bleek het startsein voor waar we nu staan.” In 1962 vestigde Van den Brink zich als één van de eerste bedrijven op bedrijventerrein de Harselaar in Barneveld, waar het een flinke groei doormaakte. In 1989 leidde dit tot de bouw van een nieuwe productiehal, aan de overzijde van de straat. Sinds 1996 is het complete bedrijf hier gevestigd. Steven van den Brink stapte in 1982 in het bedrijf en nam in 1997 het bedrijf van zijn vader over. Zijn zoon Wouter is vorig jaar in het familiebedrijf komen werken.

46 | INSTALLATIE & BOUW

ONTWIKKELING In de afgelopen jaren is het bedrijf flink veranderd, vertelt Steven. “Onder meer als gevolg van de economische crisis, waardoor de nadruk meer kwam te liggen op plaatbewerking. Maar veel zaken zijn ook gelijk gebleven. Zo is het labyrintkanaal nog altijd een belangrijke troef van ons bedrijf. Dit kanaal was destijds één van de luchtdichtste kanalen in Nederland en scoort ook anno 2016 goed, namelijk tegen Luka-luchtdichtheidsklasse D aan, waar C de eis is.” Waar de meeste luchtkanalenfabrikanten werken met plaat materiaal van 0,8 of 1 mm dik, wordt het labyrintkanaal vervaardigd uit 1,25 mm dik gegalvaniseerd staal, vertelt hij. “Het kanaal bestaat uit vier panelen met aangezette flenzen, waardoor een stevig en bijzonder luchtdicht kanaal ontstaat.” Van den Brink Barneveld is één van de oudste leden van de Luka. Oprichter Wouter van den Brink heeft zelfs jarenlang in het bestuur gezeten. De kwaliteitseisen van de vereniging lopen als een rode draad door de onderneming, die luchtkanalen in alle denkbare materialen en diktes levert. “Hierbij

THEMA | Luchtkanalen

ontzorgen wij klanten van A tot Z”, vertelt Steven. “De luchtkanalen worden just-in time op de bouwplaats aangeleverd en vervolgens keurig afgehangen door onze eigen monteurs. Zij maken daarbij gebruik van door ons zelf ontworpen ophangsystemen en technieken. Hierdoor wordt efficiënter afgemonteerd, met een hogere kwaliteit.”

AUTOMATISERING Op dit moment zet het bedrijf vol in op automatisering, vertelt hij. “Onlangs hebben we een nieuwe lasermachine met automatische belading aangeschaft, waarmee

we ’s nachts volledig autonoom kunnen werken. Deze machine speelt in op de plaatbewerking maar we overwegen hem ook in te zetten voor de luchtkanalenproductie. Verder maken we gebruik van verbeterde nestingsoftware en volgen we nauwlettend de ontwikkelingen op het gebied van BIM en andere software.” Recente projecten van het bedrijf betreffen onder andere het Stadhuis in Deventer, de Ziggo Dome in Amsterdam en Friesland Campina in Wageningen. Momenteel is Van den Brink Barneveld druk bezig in het nieuwe datacentrum voor Microsoft in Middenmeer. ❚

uw specialist in

LUCHT kanalen

PLAAT bewerking

doordachte luchtbehandeling

halﬀabricaten en eindproducten

Van den Brink Barneveld bv

Gildeweg 1 3771 NB Barneveld

0342 - 49 17 37

briba.nl

INSTALLATIE & BOUW | 47

THEMA | Luchtkanalen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Hoge kwaliteit luchtkanalen

garanderen optimale luchtbehandeling De luchtbehandelings- en ventilatie-installaties in het Universitair Medisch Centrum in Utrecht, Building 026 in Arnhem en het 4e Gymnasium in Amsterdam voldoen sinds enkele maanden (weer) aan de hoogste kwaliteitsnormen. Schilt Luchtkanalen BV heeft voor deze – en vele andere projecten – luchtkanalensystemen op maat ontworpen, geleverd en gemonteerd, inclusief de bijbehorende componenten, waarmee energiezuinig, geluidsarm en veilig geklimatiseerd kan worden. Van kantoorgebouwen tot ziekenhuizen en verpleeghuizen, van bankgebouwen tot industriële projecten en van cleanrooms tot sportcomplexen. De referentielijst van Schilt Luchtkanalen BV is omvangrijk, vertelt commercieel marketing manager Leo ’t Jong. “Dit komt niet alleen door onze jarenlange ervaring in de branche, maar ook door de uitstekende begeleiding gedurende het hele traject én de hoge kwaliteit materialen die wij bieden. Sinds 2001 zijn wij lid van Luka, dat de kwaliteit van onze luchtkanalen borgt. Onze producten voldoen minimaal aan Luka-luchtdichtheidsklasse C, maar ook luchtdichtheidsklasse D is voor ons geen probleem. Dat bewezen we onlangs in het nieuwe onderwijsgebouw van de Hogeschool Rotterdam op locatie Kralingse Zoom, waar na een geslaagde persproef de klasse D-certificering is behaald.”

slangen, roosters, brandkleppen en montagematerialen”, vertelt ’t Jong. “Daarbij kunnen wij ook de inmeting op locatie verzorgen en verwerken we alle gegevens in de productie- c.q. montagetekeningen.”

TRANSITIE

Binnen de werkmaatschappij is een speciale afdeling opgezet voor ronde luchtkanalen: Schilt Rokan, met een programma ronde spiraalgefelste buizen en hulpstukken in alle soorten en maten, waarbij de standaardproducten direct uit voorraad leverbaar zijn. “Indien gewenst leveren wij een totaalpakket aan de klant, inclusief flexibele

Op dit moment bevindt het bedrijf zich middenin de transitiefase van sec luchtkanalenleverancier naar een luchtkanaleninstallateur die de opdrachtgever volledig ontzorgt. “Als betrokken en servicegerichte bouwteampartner denken wij graag mee over de best passende oplossing voor de opdrachtgever”, aldus ’t Jong. “Dat geldt voor het gehele traject: van advies, calculatie, ontwerp en werkvoorbereiding tot aan de uiteindelijke levering en realisatie. Om hier optimaal invulling aan te kunnen geven, is een verregaande samenwerking met alle bouwpartners onmisbaar. Om hier nog beter handen en voeten aan te geven, zijn we enige tijd geleden een BIM-implementatie gestart, waarmee we onze organisatie naar een nog hoger niveau tillen.” De tekenaars, engineers, werkvoorbereiders en projectleiders van Schilt Luchtkanalen BV worden vanaf het eerste kwartaal van 2017 ondergebracht in een nieuwe kantoorverdieping in Meerkerk, waarvoor onlangs de bouwwerkzaamheden zijn gestart. In totaal wordt het bestaande pand met 550 m² uitgebreid.

Beeld: Stefan van Houwelingen

48 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Luchtkanalen

Beeld: Foto Schievink

Beeld: Christ Clijsen

COMPLEET BINNENKLIMAATPAKKET Schilt Luchtkanalen BV is één van de werkmaatschappijen van Schilt, dat verder bestaat uit Schilt Luchttechniek BV en Schilt Airconditioning BV. “Met deze werkmaatschappijen kunnen wij het complete binnenklimaatpakket voor de installateur verzorgen”, vertelt ’t Jong. “We hebben de kennis, kunde en flexibiliteit in huis om niet alleen op kleine, maar ook op grote projecten professioneel te opereren, zonder in te boeten aan de kwaliteit die je van een familiebedrijf mag verwachten. Deze kwaliteit wordt gewaarborgd door een verregaande certificering en kwaliteitscontrole. Naast Luka-lid zijn we VCAgecertificeerd, STEK-erkend, PED-gecertificeerd.” ❚

COMPLEET IN LUCHTTECHNISCHE OPLOSSINGEN

Airconditioning | Luchtkanalen | Luchttechniek

• • • • • • •

Levering en montage van split-airconditioningsystemen en VRF-systemen Mobiele airconditioners Compleet programma voor luchtbehandelingsinstallaties Innovatieve en technisch hoogwaardige producten Luchtkanalensystemen en bijbehorende componenten TROX® en Rokan afhaaldepot Unieke retournamegarantie voor de standaard TROX®-componenten Energieweg 29 | Postbus 3 | 4230 BA Meerkerk • Logistiek maatwerk • Centraal in Nederland Telefoon (0183) 35 25 44 | info@schilt-meerkerk.nl

WWW.SCHILT-MEERKERK.NL INSTALLATIE & BOUW | 49

THEMA | Luchtkanalen

Tekst: Hamster Cleaning/Chris Elbers

Beeldmateriaal: Hamster Cleaning

SLIMME REINIGING VAN LUCHTKANALEN Onderzoek heeft uitgewezen dat ruim negentig procent van de luchtkanalen in openbare gebouwen nog nooit is gereinigd. “Een opmerkelijk cijfer, al merken we al langer dat het onderhoud van kanalen letterlijk en figuurlijk over het hoofd wordt gezien”, zegt Seppe Thys, eigenaar/directeur van de Genkse luchtkanaalreinigingsfirma Hamster Cleaning. Nadat Thys in april 2014 startte met Hamster Cleaning, telt de onderneming ruim twee jaar later al tien werknemers. Het bedrijf is gespecialiseerd in het keuren en reinigen van luchtkanalen en heeft een aparte tak die zich toelegt op het onderhouden van afzuigkappen. “Het is soms onthutsend om te zien in welke staat luchtkanalen zich bevinden”, stelt Thys. “Eenmaal geconfronteerd met het probleem, geven veel klanten tijdens onze werkzaamheden aan dat ze dat nooit verwacht hadden. Reine kanalen zijn essentieel voor een betere brandveiligheid, hygiëne, energieverbruik, luchtkwaliteit en levensduur van de installa-

50 | INSTALLATIE & BOUW

tie. We reinigen door het vuil mechanisch los te borstelen en vervolgens met een krachtige ventilator te evacueren uit het ventilatiesysteem.”

GESPECIALISEERDE JOB “Veel mensen gaan ervan uit dat een ventilatiesysteem probleemloos blijft draaien, zodra de installatie achter de rug is”, vertelt Thys. “Dat is echter geenszins het geval. Onderhoudsfirma’s doen keurig hun werk door onder meer de luchtgroep jaarlijks op te volgen, maar stellen zelf vast dat luchtkanaalonderhoud een specifieke materie is. Het is uiteraard belangrijk en

THEMA | Luchtkanalen

zinvol om filters tijdig te vervangen, maar alleen dát volstaat niet. Stof en vuil vinden na verloop van tijd altijd een weg naar de kanalen. Het is dan ook raadzaam om iedere drie à vier jaar een reiniging te laten plaatsvinden, al is die tijdspanne afhankelijk van het overige onderhoud, het soort gebouw en de omgevingsfactoren.”

SMART De werkwijze van Hamster Cleaning is gebaseerd op de Europese norm EN 15780. “Daarin wordt niet alleen gesproken over reiniging. De norm bepaalt ook dat kanalen periodiek geïnspecteerd moeten worden en dat, afhankelijk van het resultaat, een afdoende oplossing moet volgen”, verduidelijkt Thys. “Daarom ontwikkelden we het Smart Cleaning Concept. Het is onze intentie om klanten op een doordachte manier advies te geven over hun ventilatiesysteem. Met inspectiebeelden – gekoppeld aan eigen referentiefoto's – keuren we de kanalen van onder meer kantoorcomplexen, zorginstellingen, industriële gebouwen, steden en gemeenten. Na een reiniging worden de kanalen jaarlijks opnieuw door ons geïnspecteerd. Op die manier is er een doorlopende opvolging en vermijden we verontrustende situaties. ‘Smart’ is het woord dat steeds terugkeert in onze aanpak. Ieder project moet op een slimme manier benaderd worden.”

GEEN OVERLAST Hamster Cleaning hecht er grote waarde aan dat klanten tijdens de reinigingswerkzaamheden hun werkzaamheden gewoon kunnen blijven voortzetten. “Er worden vooraf duidelijke afspraken gemaakt. Uiteraard komt bij een luchtkanaalreiniging het één en ander kijken, maar we brachten in verscheidene laboratoria en universitaire ziekenhuizen projecten tot een vlot einde, zonder dat iemand van het personeel of patiënten zich moest aanpassen. Ook dat beschouwen we als smart”, besluit Thys lachend. ❚

TECHNISCHE KNOW-HOW Volgens Thys bestaan er misvattingen over de vervuiling van kanalen, die wordt uitgedrukt in g/m². “Sommige klanten denken dat de hoeveelheid stof in kanalen meevalt, totdat we hen vergelijkende beelden van vóór en ná de reiniging tonen. De Europese norm is daarin heel duidelijk: de pulsie- en extractiekanalen van ieder gebouw mogen een bepaalde vervuilingsgraad niet overschrijden. Een reinigingsproject staat of valt met een krachtige extractieventilator. In sommige gevallen moeten we vaccuümunits met een capaciteit van 30.000 m³/h hanteren. Als je dan een ventilator van 5.000 m³/h gebruikt, wordt het vuil alleen verplaatst, maar niet verwijderd.”

INSTALLATIE & BOUW | 51

THEMA | Luchtkanalen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Vink Systemen

‘WIJ ZORGEN VOOR LUCHT’ Met bijna een halve eeuw ervaring heeft Vink Systemen alles in huis om complete luchtkanalensystemen inclusief alle componenten te ontwerpen, produceren, monteren en onderhouden. In de modern uitgeruste fabriek in Katwijk, met een oppervlakte van ruim 9.000 m², kunnen 6.000 m² rechthoekige luchtkanalen en 4.000 m¹ ronde luchtkanalen per week worden geproduceerd, in elke gewenste afmeting, vorm en materiaal. Naast standaard gegalvaniseerde en kunststof luchtkanalen produceert Vink Systemen ook geluiddempers, schoorstenen, buitenluchtroosters, uitblaasbochten, dakkappen, regelkleppen, spuitwanden en dikwandig kanaalwerk op maat, in gegalvaniseerd staal, aluminium, rvs, blank staal en cortenstaal. “Indien gewenst verzorgen wij tevens de inkoop van brandkleppen, kleppensecties en overige componenten”, vertelt Marc Oudt namens Vink Systemen, “evenals de complete installatie van een project. Zowel in Nederland als in België. Onze engineers, productiemedewerkers en monteurs beschikken over de benodigde kennis, kunde én hulpmiddelen om ieder project tot een goed einde te brengen, waarbij de bedrijfsvoering zo min mogelijk wordt belast. Zo beschikken we over speciale rolhijscontainers, waarmee we ook projecten op grote hoogte optimaal kunnen bedienen.”

52 | INSTALLATIE & BOUW

KWALITEIT Alle productie- en montagewerkzaamheden worden uitgevoerd conform de meest recente Luka-richtlijnen, vertelt hij. Alle luchtkanalen worden door TÜV Rheinland getest op hun luchtdichtheid, zodat de kwaliteit van het luchttransportsysteem is gewaarborgd. “Alle kanalen voldoen minimaal aan Luka-luchtdichtheidsklasse C. Indien de opdrachtgever dit wenst, kunnen we bovendien voldoen aan de hoogste Luka-reinheidsklasses, zowel qua productie als op het gebied van montage. Het werken volgens de VCA-richtlijnen zorgt ervoor dat de veiligheid op de werkvloer én in de fabriek aan de hoogste normen voldoet.”

‘WIJ ZORGEN VOOR LUCHT’ “We investeren continu in onze productieomgeving én onze mensen, zodat we een optimale kwaliteit kunnen garanderen, ook in de toekomst”, vertelt

THEMA | Luchtkanalen

Oudt. “Ons credo luidt niet voor niets: ‘Wij zorgen voor lucht’. Zo hebben we recent een nieuwe drie meter schaar, een nieuwe drie meter zetbank en nieuwe lasuitrusting aangeschaft en worden regelmatig trainingen en cursussen aangeboden, onder andere met betrekking tot lastechnieken en BIM. Als bedrijf zijn wij BIM-ready. Wij maken gebruik van de BIM-bibliotheek van Luka.” Recente projecten van het bedrijf betreffen onder andere het hoofdkantoor van Siemens in Den Haag, de renovatie van het voormalige ministerie van VROM en acht metrostations van de Noord/Zuidlijn, evenals verschillende grote datacentra in ons land. “Daarnaast zijn we op dit moment bezig met een groot project voor het AZ Groeninge in Kortrijk, dat het op twee na grootste ziekenhuis van België moet worden.” ❚

Coated pantone 420

Uncoated pantone 427

Wij zorgen voor lucht! Vink Systemen, uw adres voor het ontwerpen, leveren, installeren en onderhouden van luchtkanalen en luchttechnische componenten.

www.vinksystemen.nl INSTALLATIE & BOUW | 53

THEMA | Luchtkanalen

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Air Trade Centre

NIEUWE INTEGRALE REGISTERKLEP OP MAAT Air Trade Centre Nederland (ATC), vooraanstaand groothandel op het gebied van ventilatie- en verwarmingsproducten, presenteert met trots de registerklep in luchtdichtheidsklasse C, conform EN 12237-C. Het nieuwe product kenmerkt zich door het feit dat de bedieningsas integraal onderdeel vormt van de klep en dus niet meer apart besteld hoeft te worden. Air Trade Centre levert doorgaans binnen slechts enkele dagen registerkleppen op maat. En dat allemaal tegen een zeer gunstige prijs. “Met deze registerklep optimaliseren we ons programma componenten voor luchtbehandelingssystemen en luchtkanalen”, zegt Peter Bos, algemeen directeur van ATC. Hij spreekt de verwachting uit dat het nieuwe product, nu al als klasse C-product opgenomen in het Luka Appendage Register (LAR), vanaf medio september in de handel is. “En uiteraard is hij zowel met handbediening als met een Belimo-motor leverbaar”, aldus Bos.

'De bedieningsas vormt een integraal onderdeel van de klep en hoeft dus niet meer apart besteld te worden' omvangrijke gamma brandkleppen, leverbaar in verschillende maten en zowel rechthoekig als rond, een duidelijke toegevoegde waarde voor de installateur. Dat geldt ook voor de website en uitgebreide webshop van ATC. “We zijn onze afnemers graag optimaal van dienst”, aldus Bos. “Vandaar dat we hen de mogelijkheid bieden om productinformatie te downloaden, eigen offertes te maken en op een makkelijke manier te bestellen.” ❚

DE MEEST COMPLETE GROOTHANDEL IN LUCHTTECHNIEK! * MEER DAN 1.000 ARTIKELEN OP VOORRAAD * BESTE PRIJS-KWALITEITVERHOUDING * AFHALEN VAN 07:00 - 17:00 UUR

Een groot deel van de immense ‘stock’ betreft luchtverdelingsproducten (plafond- en wandroosters en ventielen), kanalen, accessoires en brandwerende producten. Binnen die laatste categorie vormt het

54 | INSTALLATIE & BOUW

L UCH

www.airtradecentre.com atc.nederland@airtradecentrecom

Bezoek ons ook op de beurs in Hardenberg 13 t/m 15 september - hal 4, standnr. 426

T H E I DS

GROTE VOORRAAD ATC, onderdeel van SIG Air Handling Netherlands BV, onderscheidt zich door een zeer grote voorraad en een uitermate snelle levering. “We voeren enkele duizenden verschillende artikelen”, vervolgt Bos. “Producten die voortdurend streng worden gecontroleerd, uitblinken in prijs én kwaliteit en over het algemeen binnen een etmaal geleverd kunnen worden aan onze professionele afnemers. Wanneer een artikel vóór 13.00 uur is besteld, wordt dit de volgende werkdag geleverd. Op elke gewenste locatie in vrijwel heel het land.”

S SE

OVERAL IN NEDERLAND

* ELKE WERKDAG GELEVERD,

* GEBRUIKERSVRIENDELIJKE WEBSHOP

THEMA | Luchtkanalen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Post Luchtkanalen BV

‘ Onze externe én interne kwaliteit worden continu geborgd’ Van luchtkanaleninstallaties in kleine kantoren tot grote hoofdinstallaties bij multinationals zoals ASML en luchtkanalen met afwijkende specificaties ten behoeve van cleanrooms en laboratoria. Sinds haar oprichting in 1993 heeft Post Luchtkanalen, gespecialiseerd in het leveren en monteren van luchtkanalen inclusief appendages, zich ontwikkeld tot een serieuze speler in de Europese markt, waarbij het zwaartepunt ligt op Nederland, België en Polen. Het bedrijf investeert continu in de ontwikkeling van haar producten én mensen, om mee te kunnen in de vraag van morgen. Post Luchtkanalen BV heeft haar hoofdkantoor op industrieterrein Kruisstraat in Rosmalen. Vanuit deze hoofdlocatie én de productielocatie in Polen worden alle soorten en maten kanalen geproduceerd en geassembleerd, om van daaruit op transport te gaan voor montage in projecten in binnen- en buitenland. Een geautomatiseerde productielijn en moderne, computergestuurde machines garanderen een optimale kwaliteit en efficiënte productie, vertelt Arjan de Weert, financieel verantwoordelijke bij Post Luchtkanalen. “Onze fabriek is uitgerust met de modernste faciliteiten voor de productie van luchtkanalen in alle maten en vele materialen. Rechthoekig of rond, uit sendzimir verzinkt plaatstaal, roestvaststaal, (zeewaardig) aluminium of kunststof en al dan niet voorzien van een

polyester mantel, in elke gewenste RAL-kleur. Voor chemische toepassingen kunnen wij bovendien voorzien in luchtkanalen uit PP, HPE, HPVC en PVC.”

Inventief in Luchtkanaalsystemen

Zowel de externe als interne kwaliteit van Post Luchtkanalen wordt continu geborgd door Luka, waar het bedrijf sinds 2012 lid van is. De luchtkanalensystemen die op diverse locaties worden geleverd en gemonteerd, voldoen minimaal aan Luka-luchtdichtheidsklasse C. Het bedrijf heeft Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen hoog in het vaandel staan, vertelt De Weert. “Op dit moment zijn we bezig met het opzetten van onze eigen MVO-strategie, waarbij we worden ondersteund door het FIRA Platform; een digitaal register waar bedrijven hun MVO-prestaties zichtbaar kunnen maken aan klanten. FIRA verifieert hierbij ingevoerde gegevens, om onze betrouwbaarheid te garanderen.” Daarnaast wordt op dit moment flink geïnvesteerd in BIM.

Post Luchtkanalen BV Hoofdkantoor Rosmalen Huisbergenweg 8 5249 JR Rosmalen T +31 73 648 70 30

Vestiging Polen ul. Wrzesinska 187 62-020 Jasin (Swarzedz - Poznan)

Momenteel heeft Post Luchtkanalen werkzaamheden in uitvoering voor onder andere ASML in Veldhoven, STOPERA in Amsterdam, COA in Ter Apel, het AZM in Maastricht en het Refaja Ziekenhuis in Stadskanaal. ❚

www.postluchtkanalen.nl

INSTALLATIE & BOUW | 55 0148723.pdf 1

6-10-2015 12:17:02

KATWIJK | Stee aan Zee

Beeldmateriaal: Mischa-Imaging.nl

MOOIER, STILLER ÉN ENERGIEZUINIGER Innovatief klimaatsysteem in boutiquehotel Stee aan Zee

Luxe, comfort en duurzaamheid kenmerken boutiquehotel Stee aan Zee in Katwijk. Het nieuwe hotel is ‘all electric’, ofwel er is geen gasaansluiting. Innovatief is de oplossing van leverancier Centercon om een centrale energie-opwekking met verschillende afgiftesystemen te gebruiken.

dubbel geïsoleerde wanden en daken en LEDverlichting in het gehele pand. Voor de ventilatie van de kamers wordt gebruikgemaakt van warmteterugwinning.

WARMTEPOMPEN Op loopafstand van zee, in een winkelstraat ligt boutiquehotel Stee aan Zee. Het hotel heeft twaalf ruime kamers van zo’n 25 m2 die allen beschikken over een luxe badkamer, een keukenblok, WiFi en een televisie. Elke kamer heeft een eigen karakter. Terugkerend thema is de zee en in elke kamer is vintage meubilair te vinden. In de kelder is een ontbijtruimte ingericht, maar gasten kunnen er ook voor kiezen om op hun kamer te

56 | INSTALLATIE & BOUW

ontbijten. Stee aan Zee heeft geen receptie: inen uitchecken gebeurt bij de plaatselijke VVV.

TOEKOMSTBESTENDIG Duurzaamheid staat centraal in het concept van Stee aan Zee. Zowel de eigenaar als de exploitant vonden het belangrijk om een toekomstbestendig gebouw te realiseren. Energiebesparing wordt onder andere gerealiseerd door zonnepanelen,

Voor de verwarming en koeling van de kamers is een vloerverwarmingssysteem aangelegd dat per ruimte regelbaar is. In de winter circuleert er warm water door de vloer om de ruimte te verwarmen en in de zomer gekoeld water om de ruimte te koelen. Een LG Multi V warmtepomp onttrekt warmte aan de omgevingslucht, welke vervolgens wordt afgegeven aan een warmtewisselaar in het vloerverwarmingscircuit.

KATWIJK | Stee aan Zee

rancier van LG klimaatoplossingen ontwierp in overleg met Könst de installatie en verzorgde tevens de bouwbegeleiding. “Ik was op zoek naar een concept voor vloerverwarming en -koeling. Centercon had hier een mooie oplossing voor en kon mij de kennis en kunde bieden om deze te realiseren”, zegt eigenaar Bart Könst.

Voor de verwarming van het sanitair tapwater is een LG Therma V lucht/water-warmtepomp geïnstalleerd. Met twee boilers van elk 500 liter is er altijd voldoende warm water beschikbaar. Stee aan Zee heeft geen gasaansluiting. De zonnepanelen op het dak hebben voldoende opbrengst voor de energiebehoefte van de twee warmtepompen.

men is bijzonder, vertelt Martin van der Voort, accountmanager van leverancier Centercon. “Terecht dat er nu eens niet voor een traditionele oplossing wordt gekozen. Deze oplossing is energiezuiniger en zorgt voor meer comfort. Bovendien zijn er geen radiatoren of fancoilunits meer nodig in de kamers, wat er mooier uitziet.”

WATER IN PLAATS VAN LUCHT

NAUWE SAMENWERKING

De keuze voor een warmtepomp om te verwarmen/koelen én sanitair tapwater te verwar-

Centercon werkte in dit project nauw samen met installatiebedrijf Könst uit Ter Aar. De leve-

Centercon richt zich steeds meer op duurzame totaaloplossingen. “Waar we vroeger alleen airco-units leverden gaan we nu een stap verder”, zegt Niels Visser, business unit manager Klimaat. “De markt vraagt nu veel meer om complete, op elkaar afgestemde systemen. Denk aan vloerverwarming, waterzijdige appendages en meet- en regelapparatuur gecombineerd met LG warmtepompen. Samen met de installateur en opdrachtgever kunnen we de meest efficiënte installatie ontwerpen. Korte communicatielijnen tussen de specialisten vormen de basis van dit succes.” Het resultaat in Stee aan Zee is zeer naar tevredenheid van zowel de eigenaar als exploitant. De kamers zijn mooi strak afgewerkt waardoor alle aandacht kan uitgaan naar de bijzondere inrichting. Dit voorjaar opende Stee aan Zee haar deuren. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 57

DEN HAAG | Thorbecketoren

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: De Groot Installatiegroep

BELLAVISTA: MÉÉR DAN EEN MOOI UITZICHT ALLEEN Nadat hij jarenlang dienst deed als kantoor van de GGD, is de in 1968 gebouwde Thorbecketoren in Den Haag getransformeerd tot Bellavista: een modern en duurzaam appartementencomplex van achttien etages hoog. Binnen het aan het De Savornin Lohmanplein gelegen gebouw is op de eerste en tweede verdieping volop ruimte gecreëerd voor commerciële activiteiten. Vanaf de derde verdieping is voorzien in 116 appartementen. Elke etage telt zes tot acht woningen met een oppervlakte die varieert van 77 tot 130 vierkante meter. Zoals de naam al doet vermoeden, is het uitzicht, zeker vanaf de hoger gelegen etages van Bellavista, méér dan prachtig. Kan vanaf de ene zijde van het complex de Noordzee in al haar pracht worden bewonderd, de andere kant van het gebouw biedt een mooie blik op het bruisende centrum van de Hofstad. De woon- en werkbeleving van de toekomstige gebruikers van Bellavista wordt echter niet alleen bepaald door de spectaculaire view. Ook de aangebrachte E- en W-voorzieningen dragen er in ruime mate aan bij. De Groot Installatiegroep, opererend vanuit Utrecht, verzorgde op beide vlakken de installaties binnen Bellavista. Zowel voor de appartementen als de commerciële ruimten op de eerste twee verdiepingen en de twee onderliggende algemene ruimten. “Voor beide geldt dat ze in overleg met bouwkundig aannemer Akor Bouw casco zijn opgeleverd”, zegt Wim van het Spijker, projectleider W namens De Groot. “In de kern zijn hier enkel en alleen de sanitaire installaties geplaatst.”

KORT TIJDSBESTEK Dat geldt niet voor de van energielabel A voorziene appartementen binnen Bellavista. Zoals gezegd leverde De Groot voor alle 116 woningen, trappenhuizen en lifthallen de vereiste installaties op E- en W-gebied. “Het gaat om een gestript gebouw, waaraan ook nog eens twee verdiepingen zijn toegevoegd (17e en 18e, red.)”, aldus Jaap de Ruiter, die namens De Groot op elektrotechnisch gebied het project leidde. “Alleen de bestaande betonnen kernwanden zijn blijven staan. Daaromheen zijn volgens het metal studprincipe gipswanden en verlaagde plafonds geplaatst, waarin vervolgens de elektrotechnische installaties volgens de normering van NEN 1010 zijn ondergebracht. Dat alles diende in een zeer kort tijdsbestek te gebeuren. Daarin zat voor ons de grootste uitdaging.”

OVERBRUGGEN Op werktuigbouwkundig vlak is elke Bellavista-woning voorzien van een basisinstallatie. Wim van het Spijker daarover: “Van de derde tot en met de twaalfde verdieping omvat het gebouw acht appartementen per etage. Vanaf de dertiende verdieping zijn dat er zes. Deze woningen zijn dus wat groter en iets luxer uitgevoerd dan de onderliggende appartementen, vooral als het gaat om de sanitaire voorzieningen.” Voor alle appartementen geldt dat ze zijn uitgerust met een eigen op warmteterugwinning gebaseerd ventilatiesysteem. Dit is gebeurd met Itho WTW-units, type HRU ECO HE. Verder beschikt elke woning over een eigen verwarmingssysteem, dat is aangesloten op de stadsverwarming. De convectoren zijn aan de buitenzijde van woningen geplaatst. Over de koelmachines die ten behoeve van de VRF-systemen op de eerste en tweede verdieping bovenop het dak van Bellavista zijn geplaatst, is Van het Spijker terecht zeer enthousiast.

58 | INSTALLATIE & BOUW

DEN HAAG | Thorbecketoren

Projectinfo KOELEN EN VERWARMEN OP GROTE HOOGTE Na een grondige verbouwing is de Thorbecketoren aan het De Savornin Lohmanplein in Den Haag omgetoverd tot een duurzaam, state-of-the-art woon-, werken winkelcomplex. Binnen Bellavista, zoals de nieuwe naam van het achttien verdiepingen tellende pand luidt, realiseerde De Ruiter Aircomontage in opdracht van De Groot Installatiegroep uit Utrecht de koelen verwarmingsfaciliteiten voor de eerste twee etages.

“Om het hoogteverschil van zo'n zestig meter met succes te kunnen overbruggen, hebben we in dit geval bewust gekozen voor het fabricaat Mitsubishi Electric. Simpelweg omdat dit merk als één van de weinige in staat is om over dergelijke afstanden de juiste oplossing te kunnen bieden.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Urban Interest, Den Haag BOUWKUNDIG AANNEMER Akor Bouw, Rijssen INSTALLATIES De Groot Installatiegroep, vestiging

Jan Willem de Ruiter namens de Sliedrechtse montagespecialist: “Dit gebeurt met een City Multi R2-systeem van Mitsubishi Electric, een hoogstandje dat middels een geavanceerde controller tegelijkertijd kan koelen én verwarmen.” Daar de buitendelen van de installatie op het dak zijn geplaatst, diende er een hoogteverschil van maar liefst zeventig meter te worden overbrugd. Een bijzonderheid, volgens De Ruiter. “Dit is één van de weinige projecten in Nederland waarbij het hoogteverschil tussen buiten- en binnendelen zó groot is. Met het oog op het transport van de koudemiddelen heeft Mitsubishi dan ook speciale apparatuur moeten leveren om de klus met succes geklaard te krijgen.” Succesvol is ook de samenwerking met De Groot, zo blijkt. “We werken binnen dit project voor het eerst met elkaar samen”, aldus De Ruiter. “Tot volle tevredenheid van ons allebei. Als onderaannemer zijn we voor elk installatiebedrijf een meerwaarde, ongeacht projectomvang of fabricaat van de VRF-installatie.”

Utrecht (W en E)

MONTAGE KOEL- EN VERWARMINGSINSTALLATIES De Ruiter Aircomontage, Sliedrecht VERWARMING EN KOELING Alklima B.V.

gespecialiseerd in VRF-systemen

werken in de onderaanneming

‘OP AFSTAND DE BESTE’ De eerste en tweede verdieping van de voormalige Thorbecketoren in Den Haag beschikken over een eigen klimaatsysteem. Voor de verwarming en koeling wordt gebruikgemaakt van het City Multi R2 VRF-systeem van Mitsubishi Electric, waarvan de buitenunits op het dak zijn geplaatst. Om de units aan elkaar te koppelen, moesten grote hoogteverschillen worden overbrugd, vertelt Martijn van Leerdam, Adviseur bij exclusief importeur Alklima B.V.. “Geen enkel probleem voor ons City Multi R2-systeem waarbij hoogteverschillen tot negentig meter realiseerbaar zijn.”

Rietlanden 49

06 28 84 90 39

3361 AN Sliedrecht

info@airco-montage.nl www.airco-montage.nl

Met de installatie kan eenvoudig per ruimte individueel het binnenklimaat worden bepaald, vertelt hij, met een minimaal energieverbruik. “De energie die bij het koelen aan de ruimte wordt onttrokken, wordt duurzaam hergebruikt voor de verwarming van ruimtes met een warmtebehoefte. Het systeem functioneert bovendien all-electric, waardoor geen gasaansluiting meer nodig is.”

INSTALLATIE & BOUW | 59

Kort nieuws BIS lanceert divisie voor Smart Buildings Technologische innovatie dringt diep door in gebouwen

Audiovisueel & ICT marktleider BIS heet een nieuwe divisie: BIS Smart Buildings. De kracht en toegevoegde waarde van deze divisie is dat omgeving, technologie en gedrag binnen een gebouw optimaal op elkaar worden afgestemd (bricks, bytes & behaviour) én dat ze onderling informatie uitwisselen. Daarmee ontstaat een intelligent gebouw dat zich aanpast aan de voorkeuren van de gebruiker en dat de gebruiker maximaal ondersteunt bij zijn of haar werkzaamheden. Wat een paar jaar geleden alleen mogelijk was in visionaire vergezichten is nu werkelijkheid. Dankzij the Internet-ofThings (IoT) worden (alle) apparaten in een gebouw met elkaar verbonden. Ultrakleine sensoren in ieder product/apparaat verzamelen volautomatisch informatie over het product, de gebruiker, het gebruik en de omgeving.

geschikt voor deurgewichten tot maximaal 200 kg bij dubbele deurvleugels of 240 kg bij een enkele deurvleugel. Ze worden aangestuurd door een intelligent schuifdeurautomaat geschikt voor hoge prestaties en zijn beschikbaar in drie varianten: Standard, Slim en Telescopic. De schuifdeursystemen zijn gemakkelijk te bedienen met een intelligente touchdisplay die direct naast de deur of op een afstand van maximaal 500 meter kan worden aangebracht. Elke programmaschakelaar kan tot vijf schuifdeursystemen tegelijk bedienen. Het Besam SL500 schuifdeursysteem wordt aangeboden als een geïntegreerd systeem, inclusief schuifdeuren, deurautomaat, veiligheidsvoorzieningen en, indien van toepassing, vaste zij- en bovenlichten. Meer informatie: www.assaabloy.nl

Eldra BV treedt toe tot netwerk van KNX Technology Partners Deze informatie wordt opgeslagen in databases (BIG data) en geanalyseerd. De analyse zorgt voor allerlei inzichten op basis waarvan voorspellingen kunnen worden gedaan over de (benodigde) inzet van apparatuur, verwachte storingen, benodigde inkopen, het gedrag van mensen, etc.. Daarnaast zullen producten onderling informatie uitwisselen en elkaar op basis daarvan aansturen. Volgens Jean Pierre Overbeek, CEO van de BIS groep, past de nieuw Smart Buildings divisie perfect in de strategische ontwikkeling van BIS. “BIS wil innoveren, toonaangevend zijn en voornamelijk waarde toevoegen voor klanten. Onze visie is dat technologische intelligentie binnen drie tot vijf jaar is doorgedrongen tot ieder gebouw en iedere werkplek. Om dat te bereiken blijven we investeren in nieuwe technologie, kennis en vaardigheden. De lancering van onze Smart Buildings divisie is hier een bewijs van en is een mijlpaal in de BIS geschiedenis. Niet alleen voor onszelf, maar met name ook voor onze opdrachtgevers.” Meer informatie: www.bis.nl

Automatische schuifdeuren met extra slanke koof ASSA ABLOY Entrance Systems, leverancier van automatische toegangssystemen, introduceert het nieuwe Besam SL500 schuifdeursysteem met een hele serie innovatieve oplossingen. Zo beschikken de schuifdeuren over een aantal functies die zorgen voor minder stroomverbruik, een lagere milieubelasting en minder tocht- en luchtlekkage. Daardoor dragen deze schuifdeursystemen bij tot een hogere energie-efficiënte. De Besam SL500 schuifdeurautomaat is

60 | INSTALLATIE & BOUW

Kabelspecialist Eldra BV uit Ittervoort is recent KNX Technology Partner geworden. Hiermee breidt KNX Nederland het netwerk van Technology Partners uit van acht naar negen bedrijven. Eldra produceert onder meer een twee-in-één voedingskabel voor KNX-installaties waarmee een vakman de helft van de installatietijd kan besparen. Eén van de laatste innovaties uit de keuken van Eldra is de domotica combikabel ELUC. Dit is een combinatie van een voedingskabel voor lokale wandcontactdozen en een voedingskabel voor het schakelen van functies als verlichting en zonwering binnen een KNX-installatie. Om installatiefouten te voorkomen, is de ELUC-kabel voorzien van herkenbare kleuren. Daarnaast heeft Eldra onlangs – in samenwerking met fabrikant Spelsberg – een stekerbare kabeldoos inclusief klemmenstrook geïntroduceerd. De aderinvoer van de klemmenstrook is in dezelfde kleuren uitgevoerd als de tien aders voor de voeding van de actoren en de standaard-

Kort nieuws kleuren van de wandcontactdoos-aders. De combinatie van de ELUC-kabel en de stekerbare kabeldoos levert extra installatiegemak voor de KNX Professional en beperkt de faalkosten. Meer informatie: www.eldra.nl

Stabiplan breidt uit naar Duitsland Stabiplan heeft een nieuwe vestiging geopend in Duitsland. Gijs Willem Sloof, algemeen directeur van Stabiplan: “De start van onze Duitse vestiging markeert een belangrijke stap in onze Europese uitbreiding. Wat betreft MEP is Duitsland één van de leidende Europese landen. Door middel van deze nieuwe vestiging kunnen wij onze Duitse klanten optimaal van dienst zijn. Wij verwachten dat de BIM-adoptie in Duitsland aanzienlijk zal toenemen de komende jaren. Bovendien heeft de Duitse overheid aangegeven BIM leidend te willen maken binnen de gebouwinstallatiesector. Onze softwareoplossingen zijn de beste manier om gebruik te maken van de kracht van Autodesk platformen voor MEP.” Naast uitgebreide geïntegreerde ontwerpsoftware biedt Stabiplan grafische en technische producten artikelinformatie aan op MEPcontent.eu. Deze website zorgt voor up-to-date handelsinformatie en andere relevante data van fabrikanten.

Volumeregelaar voor ronde kanalen Nieuw in het assortiment van Systemair is de NOTUS-R. Deze volumeregelaar voor ronde kanalen is bedoeld om een constante luchtstroom te garanderen. De statische druk van deze debietregelaar is vergroot. Met een bereik van 50 tot 1.000 Pa is hij breed toepasbaar. De constante luchtstroom is eenvoudig in te stellen met een instelschaal op de unit. Ook is hij leverbaar met een servomotor om het volume op afstand te regelen. De NOTUS-R is leverbaar van Ø 80 mm tot Ø 400 mm. De Spirobuis-verbindingen zijn voorzien van rubberen afdichtringen en voldoen aan luchtdichtheidsklasse C (volgens EN 1751). Meer informatie: www.systemair.nl

Meer informatie: www.stabiplan.nl

Prefab bij TECE speerpunt op installatiebeurs Hardenberg Op de Installatie Vakbeurs te Hardenberg presenteert TECE twee systemen voor prefab: het voorwandsysteem TECEprofil en het push fit leidingsysteem TECElogo. Daarnaast introduceert TECE de bedieningsplaten TECElux Mini en de TECEsquare II in mat zwart. Met het TECEprofil voorwandsysteem kan de installateur zelf ter plekke eenvoudig en snel wanden installeren of prefab wanden produceren voor bijvoorbeeld badruimten in de eigen werkplaats. Meestal kan er na één dag al betegeld worden. Daarbij zijn geluidsisolatie en brandwerendheid eenvoudig te integreren. Het TECElogo push fit leidingsysteem is universeel toepasbaar voor prefab cv- en drinkwaterinstallaties. Alle verbindingen worden met de hand gemaakt met steekfittingen. Zo worden op de bouwplaats snel en probleemloos dichte verbindingen gemaakt, arbeidstijd bespaart en faalkosten voorkomen. Bij het losmaken van een TECElogo fitting is het voordeel dat de buis en fitting volledig opnieuw zijn te gebruiken. Installatie Vakbeurs Hardenberg: 13 t/m 15 september, hal 1, stand 152. Kunt u niet naar de beurs komen, ontdek dan de voordelen van het ‘push fitten’ op tecelogo.nl. Meer informatie: www.tece-nederland.nl

Rensa scoort de hoogste klanttevredenheid De BouwKennis Marketing Score Card Klanttevredenheid peilt jaarlijks de klanttevredenheid van installateurs en adviseurs met fabrikanten en handelaren. Een specifiek onderdeel van dit onderzoek is de tevredenheid over groothandelaren onder W-installateurs. En daaruit blijkt dat Rensa voor het derde achtereenvolgende jaar de hoogste klanttevredenheid heeft. Naast klanttevredenheid wordt nog naar twaalf andere belangrijke aspecten gevraagd. Op basis van deze dertien cijfers wordt een top vijf groothandelaren vastgesteld. Rensa heeft de hoogste score op tien van de dertien aspecten, waaronder het algemene tevredenheidcijfer. Meer informatie: www.rensa.nl

Energiezuinige luchtgekoelde koelmachines en warmtepompen Carrier heeft onlangs zijn nieuwste generatie AquaSnap® 30RVB en 30RQV luchtgekoelde koelmachines en warmtepompen met Greenspeed® intelligentie geïntroduceerd. Deze nieuwe units zijn voorzien van de nieuwste generatie toerengeregelde – twin rotary – compressoren waardoor de capaciteit traploos, binnen bepaalde grenzen, geregeld kan worden. Dankzij deze volledig geïntegreerde opties zijn de 30RBV en 30RQV units een plug-&-play oplossing. De AquaSnap 30RBV en 30RQV kunnen een wateruittredetemperatuur tot 60°C leveren. Hun compacte formaat zorgt voor een eenvoudige installatie in kleine kantoren, hotels en winkels. Daarnaast zijn de units geluidsarm en geschikt voor geluidsgevoelige omgevingen. Meer informatie: www.carrier.nl

INSTALLATIE & BOUW | 61

Kort nieuws De kunst van energiezuinig ventileren Tijdens de Vakbeurs Energie op 4, 5 én 6 oktober 2016 in de Brabanthallen in Den Bosch laat Duco als pionier in de ventilatiewereld alle ins en outs zien van energiezuinig en gezond ventileren. Tevens kunnen bezoekers de vernieuwde ‘Energieconcepten’ brochure meenemen met onder meer een diepgaandere analyse van de nieuwbouw- en renovatieconcepten waarin nieuwe ventilatiesystemen van Duco worden toegepast binnen de huidige EPC-norm van 0,4 alsook de toekomstige norm van 0,0 en zelfs lager. Voorts kan de bezoeker kennismaken met Duco’s inspirerende totaalconcepten DUCO at SCHOOL en DUCO at CARE. Laat u overtuigen in hal 5, stand A027! Meer informatie: www.duco.eu

voorzien van softclose en zijn terug te vinden in de nieuwe Vivia collectie. Denk aan comfortabele oplossingen voor als u niet lang wilt of kunt staan in de badkamer: een wastafelconsole met push-to-open technologie waaraan zittend plaatsgenomen kan worden of een verrijdbare opbergkast die eveneens dient als kruk. De gebruikte materialen voor de meubelcollecties zijn milieuvriendelijk en van duurzaam gecertificeerd hout. De daarbij passende More to See 14 verlichte spiegels en My View 14 spiegelkasten zijn voorzien van energiebesparende LED-verlichting. De lichtkleur- en intensiteit zijn vrij in te stellen: van koel naar warm en van fel naar gedimd. Meer informatie:www.villeroy-boch.com

Livingprojects en Romar slaan de handen ineen Het vergroten van kennis, expertise en innovatie, het versterken van belevingsconcepten en vooral het nog breder kunnen voldoen aan de vraag van de markt heeft hen deze keuze doen maken. Waar Livingprojects zich blijft richten op de projecten uit de entertainment- en architectuurmarkt, blijft Romar totaalconcepten creëren op het gebied van technische beleving. Annemieke Casteelen: “Wij blijven de vertrouwde projecten doen met LED-verlichting, geur, geluid, beeld en aansturing. Wij kunnen nog beter aansluiten bij de wens van zowel huidige als nieuwe klanten. In een snel veranderende belevingseconomie is dit essentieel.” De klanten van Romar kunnen de Experience Room met de nieuwste innovaties, technieken en trends in de wereld van beleving binnenkort bezoeken op het nieuwe adres: Veldsteen 13, 4815 PK Breda.

Vijf redenen om te kiezen voor de badkamermeubels van Villeroy & Boch De badkamermeubels van Villeroy & Boch bieden een breed palet aan stijlen en smaken, van modern tot klassiek. Met altijd een perfecte balans tussen functionaliteit en een minimalistisch design. Design is één van de belangrijkste pijlers binnen de ontwerpen van het merk. En dit wordt tot in de puntjes doorgevoerd. Alle collecties kennen een eigen ‘signature’ en zijn tegelijkertijd perfect onderling te combineren. Er zijn echter meer redenen om te kiezen voor het meubilair van dit premium badkamermerk, zoals de kwaliteit. Alle producten worden uitvoerig getest op onder andere vochtigheid, comfort en de werking van de scharnieren van de deuren en lades die bovendien zijn

Meer informatie: www.livingsprojects.nl | www.romarled.nl

MG Vloerverwarming neemt GVM BV over GVM BV is een sterke systeemaanbieder in de installatiebranche terwijl MG Vloerverwarming geldt als een specialist op het gebied van vloerverwarmingssystemen. Doordat beiden bedrijven al enige tijd hun krachten bundelen en intensief samenwerken, hebben zij het samen mogelijk gemaakt om door te groeien tot een professionele totaalconceptaanbieder in de vloerverwarmingsbranche. Per 1 juli 2016 jl. zijn ze onder de naam MG Vloerverwarming samengegaan. Met een organisatie van zestig medewerkers in een markt die steeds hogere eisen stelt, kan MG Vloerverwarming als specialist haar klanten de meest professionele service bieden. Meer informatie: www.mgvloerverwarming.nl

Vernieuwde BINK Glaser app BINK Glaser is een gratis tool waarmee snel de warmte en vochttechnische kwaliteit op elke locatie van een constructie kan worden bepaald. In deze app vindt de gebruiker de meest gebruikte materialen om eigen constructies samen te stellen en te vinden. Het invoeren van de materialen is gemakkelijk en geeft snel resultaat dat te zien is in een grafische overzichtelijke rapportage zodat direct inzichtelijk is waar eventuele problemen ontstaan. Exporteer de constructie naar de uitgebreide BINK Glaser module voor de dynamische berekening en beoordeling van de constructie volgens de normen en richtlijnen zoals vermeld in ISO 13788:2013. De Glaser app is te vinden in de App Store. Meer informatie over de statische en dynamische Glaser berekening is te vinden op www.binksoftware.nl

62 | INSTALLATIE & BOUW

Kort nieuws Post-HBO opleiding ‘Systeemarchitect Gebouwautomatisering’ van start Op 7 oktober 2016 start de eerste pilotcyclus van de nieuwe opleiding ‘Systeemarchitect Gebouwautomatisering en -beheer’. In de praktijk blijkt er dringend behoefte aan systeemarchitecten die de relevante kennis in huis hebben en als leading partner partijen in de waardeketen bij de les kunnen houden. De opleiding bestaat uit drie hoofdthema’s: Gebouwbeheer & ICT, Methodieken & Skills en Functionele subsystemen & Installatietechnieken. De opleiding is voor professionals binnen de gebouwautomatisering die zich willen ontwikkelen tot technoloog in leidende verantwoordelijkheid. Zij vertalen de functie-eisen van de gebouweigenaar en -gebruikers naar adequate en consistente systeeminvulling in de automatisering en beheer van gebouwen en bewaken de realisatie. Kandidaten voor de opleiding dienen ten minste één hbo/wo-opleiding als basis te hebben in verband met het vereiste werken denkniveau. Intekening voor de opleiding is mogelijk via www.tvvl.nl of per mail via Liesbeth Zijlstra van de FHI-brancheorganisatie Gebouw Automatisering (l.zijlstra@fhi.nl).

en installateurs zich onder andere over het vraagstuk: CO2, het koudemiddel van de toekomst? Hierbij zijn de voor- en nadelen besproken. Tevens werd de eerste seriematig geproduceerde warmtepomp met het koudemiddel CO2 geïntroduceerd, die 80°C tapwater kan maken. Ook is er gesproken over de behoefte aan een simpel softwarepakket zoals de online software SENECA, ontwikkeld door Galletti, dat eenvoudig een conventioneel verwarmingssysteem vergelijkt met een warmtepompsysteem, op zowel energetisch als economisch gebied. Als laatste item is Erp 2016 en 2018 besproken. Erp betreft EC-richtlijnen waar de producten op de Europese markt aan moeten voldoen met betrekking tot het ecologisch ontwerp van energiegerelateerde producten. Het platform kwam tot de conclusie dat er nog te weinig aandacht voor dit fenomeen is in Nederland, veroorzaakt door een gebrekkig voorlichting. De deelnemers aan het Kennis Platform waren erg tevreden. Airconair zal daarom dit Kennis Platform in de toekomst vaker gaan organiseren. Meer informatie: www.airconair.com

Nationale Conferentie Gebouw Automatisering, 9-10 november 2016

Design wc-bedieningsplaat TECEsquare II nu ook in mat zwart

De vierde editie van de succesvolle Nationale Conferentie Gebouw Automatisering zal dit jaar op woensdag 9 en donderdag 10 november plaatsvinden in CineMec Utrecht. Dit jaar ligt er een extra focus op de ICT-kant van gebouwautomatisering en is er meer ruimte voor technologische kennisoverdracht. De eerste dag zal, net als bij de eerdere edities, bestaan uit presentaties van deskundigen uit de vastgoedwereld die hun visie geven op het ‘waarom wel of waarom niet’ van gebouwautomatisering alsmede visionaire vergezichten op onze gebouwde omgeving in de toekomst. Deze dag is primair gericht op de ontwikkelaar, gebruiker en eigenaar van het gebouw. De tweede dag is technischer ingestoken en behandelt welke technologie er aan zit te komen en hoe die rendabel toepasbaar wordt. Er zal ook aandacht zijn voor het proces van realisatie van gebouwautomatiseringsprojecten en hoe de kwaliteit van dat proces geborgd wordt. Deze dag is vooral gericht op technisch specialisten, architecten, adviseurs, bouwbedrijven en installateurs.

TECE heeft de serie vlakke wc-bedieningsplaten TECEsquare II uitgebreid met een model in het mat zwart. Hiermee komt TECE tegemoet aan de vraag naar design voor de wand. Want naast de minimalistische vormgeving is de vlakke inbouw van slechts 3 mm een wens van velen. Wat betreft uitvoering levert TECE nu vier modellen: van geborsteld roestvast staal (met antivingerprint) en glanzend chroom tot gecoat glanzend wit en mat zwart. De wc-bedieningsplaat past direct op elk type inbouwreservoir van TECE, een inbouwraam is geïntegreerd. De bediening kan zowel aan de voor- of bovenzijde (planchet) plaatsvinden. Voor het spoelen is de bedieningsplaat voorzien van twee geveerde bedieningstoetsen. Het spoelvolume van de volspoeling kan eenvoudig op de spoelklok worden ingesteld. Dankzij deze waterbesparende duospoeltechniek kan meer dan vijftig procent water worden bespaard. Voor meer frisheid en hygiëne kan de bedieningsplaat optioneel worden voorzien van een inworpschacht voor reinigingstabletten.

Voor meer informatie, inschrijven en het programma: www.conferentiegebouwautomatisering.nl

Galletti Kennis Platform Onlangs heeft Airconair, exclusief distributeur van Galletti producten, het eerste Galletti Kennis Platform georganiseerd. In deze bijeenkomst bogen de adviseurs

Meer informatie: wwwtece-nederland.nl

INSTALLATIE & BOUW | 63

THEMA | Warmtepompen

Tekst: Sjoerd Meuleman

Beeldmateriaal: DHPA

WARMTEPOMPEN: ONMISBAAR VOOR ENERGIENEUTRALITEIT Wil Nederland in 2020 de doelstelling ‘zestien procent hernieuwbare energie’ kunnen realiseren, dan dient vooral de bestaande woningvoorraad massaal over te gaan op gebruik van warmtepompen, zegt branchevereniging DHPA. Sinds het afsluiten van het Energieakkoord 2013 staat Nederland voor een enorme opgave. In 2020 zal van al het energiegebruik zestien procent afkomstig moeten zijn uit hernieuwbare energie. Met daarin een belangrijke rol weggelegd voor de installatie van warmtepompen, zegt Peter Wagener, voorzitter van de branchevereniging van warmtepompen Dutch Heat Pump Association (DHPA). “Berekeningen hebben uitgewezen dat van niet uit biomassa afkomstige hernieuwbare energie het grootste deel afkomstig is van warmtepompen. Om de geraamde 16 PJ hernieuwbare energie te kunnen realiseren, moeten er in 2020 ongeveer vijfhonderdduizend warmtepompen zijn geïnstalleerd.”

CIJFERS Hoewel een half miljoen in aantal groot aandoet, blijkt het potentieel vele malen groter: volgens becijferingen zullen in 2020 circa 5,4 miljoen woningen van de totale woningvoorraad geschikt zijn voor toepassing van warmtepompen. In verhouding het grootste deel daarvan (95 procent) heeft betrekking op vrijstaande woningen, gevolgd door tweeonder-een-kap (85 procent) en tussenwoningen (75 procent). Wagener: “Niet elke sector is even toegankelijk voor implementatie van warmtepompen. Dit komt doordat vooral woningcorporaties te maken hebben met stakeholders die verschillende belangen nastreven. Daarom zetten we sterk in op samenwerken.”

THUISMARKT Wagener doelt op onder andere het initiatief ‘De Stroomversnelling’, een samenwerkingsverband tussen vijf woningcorporaties en vier bouwbedrijven. Doel van het initiatief is transitie van 111.000 huurwoningen naar ‘energierekening nul’. De inzet van warmtepompen vormt een belangrijk onderdeel van het plan. Het is één van de manieren om te komen tot energieneutrale bewoning. Een ander pluspunt van meer warmtepompen is meer van economische aard. Hoewel de investeringen moeten worden terugverdiend, stimuleert transitie de economie. Wagener: “Gerealiseerde innovaties zijn vooral gericht op de Nederlandse markt. Er kan zich een thuismarkt ontwikkelen met een voorsprong in Europa.” ❚

64 | INSTALLATIE & BOUW

Peter Wagener, voorzitter van de branchevereniging van warmtepompen Dutch Heat Pump Association (DHPA).

RETHINK CLIMATE IMPROVE LIFE RETHINKRETHINK CLIMATECLIMATE IMPROVE IMPROVE LIFE LIFE

Dus wij dachten – DusDus wij wij dachten dachten – –

Ultiem comfort voor dede gebruiker Ultiem Ultiem comfort comfort voor voor de gebruiker gebruiker volgens dede standaarden van morgen volgens volgens de standaarden standaarden van van morgen morgen

15 Special Warmtepompen Daikin HetHet perfecte VRV:VRV: HetVRV: perfecte perfecte klimaat in ruimte klimaatklimaat in elke elke ruimte in elke ruimte Met VRV-techniek realiseren Met VRV-techniek Met VRV-techniek realiseren realiseren we klimaatbeheersing we klimaatbeheersing we klimaatbeheersing waarbij per ruimte of zone waarbij per waarbij ruimte per of ruimte zone of zone onafhankelijk verwarmd of of onafhankelijk onafhankelijk verwarmd verwarmd of gekoeld kan worden. Een gekoeld kan gekoeld worden. kanEen worden. Een innovatief systeem, dat dat nietniet innovatief innovatief systeem, dat systeem, niet een een aangenaam alleenalleen eenalleen aangenaam aangenaam binnenklimaat garandeert, binnenklimaat binnenklimaat garandeert, garandeert, ook de CO2-uitstoot maarmaar ook maar de CO2-uitstoot ook de CO2-uitstoot vermindert. vermindert. vermindert.

www.daikin.nl www.daikin.nl www.daikin.nl

THEMA | Warmtepompen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Daikin

‘ IN ELK GEBOUW EEN OPTIMAAL BINNENKLIMAAT’ De werkomgeving is van directe invloed op de prestaties die mensen leveren. Om deze prestaties naar een hoger niveau te tillen, is een fijne afstemming van design, ergonomie én binnenklimaat onontbeerlijk. Echter is dit makkelijker gezegd dan gedaan. Want terwijl de ene persoon het al snel te koud heeft, heeft een ander het eerder te warm. Klimaatbeheersing waarbij per ruimte of zone onafhankelijk verwarmd of gekoeld kan worden, biedt dan uitkomst. Daikin speelt hierop in met een innovatief VRV-systeem, dat niet alleen een aangenaam binnenklimaat garandeert, maar ook de CO2-uitstoot vermindert. De behoefte in een gebouw is wisselend en dus schommelt de belasting van het klimaatsysteem. Daarbij dient het klimaat systeem snel te reageren op verschillen in koelen warmtevraag. Luchtverwarming/-koeling heeft deze snelle reactiemogelijkheid. Moderne gebouwen hebben hoge isolatiewaardes voor muren, vloer en dak en veel glas met hoge U-waardes (hoeveelheid warmte die door een constructie heen gaat bij temperatuurverschillen). Dit betekent dat men weinig verwarmingsvermogen nodig heeft om dergelijke gebouwen op temperatuur te houden en/of te krijgen. Het benodigde koelvermogen hoeft niet in dezelfde mate af te nemen, of neemt zelfs toe. Zelfs met het gebruik van zonwering blijft er nog een fors koelvermogen nodig om het gebouw in de zomer op temperatuur te houden. In het verleden was de koelmachine veelal de sluitpost van een HVAC-installatie, terwijl tegenwoordig een systeem geselecteerd op koelvermogen, in warmtepompuitvoering veelal ruim voldoende verwarmingsvermogen levert. Als dit systeem dan ook nog de gevraagde flexibiliteit kan bieden (gelijktijdig koelen en verwarmen), snel reageert op temperatuurwijzigingen en daarbij ook nog eens zeer energie-efficiënt is, maakt dit de keuze voor een VRVsysteem heel logisch.

GEÏNTEGREERDE KLIMAATOPLOSSING Als tegenhanger van de systemen die gebruikmaakten van fossiele brandstoffen met een hoog energieverbruik, ontwikkelde Daikin in de jaren zeventig haar eerste VRV-systeem. Deze energiezuinige, all-electric klimaatoplossing combineert de gehele klimaatbeheersing in één warmtepompsysteem en is opgebouwd uit een centrale warmtepomp, een buitendeel en diverse binnendelen. Op de binnendelen is een temperatuurregeling aanwezig, waarbij alleen de koudemiddelhoeveelheid wordt gebruikt die ook werkelijk nodig is. Door deze exacte afstemming van de benodigde hoeveelheden en energie, heeft het systeem een zeer hoog rendement. En omdat de vraag wordt geregeld op basis van de gevraagde temperatuur, verzekert het systeem een optimaal comfort.

ALTIJD IN ONTWIKKELING De Daikin VRV-systemen zijn de afgelopen jaren – dankzij een continue doorontwikkeling – steeds energiezuiniger geworden. In de nieuwe VRV IV-regeling is bijvoorbeeld een speciale techniek opgenomen,

66 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Warmtepompen

waardoor nog beter afgestemd kan worden hoeveel energie er aangeleverd moet worden op de binnendelen. Met de zogenaamde VRT-regeling (Variable Refrigeration Temperature) wordt niet alleen de hoeveelheid koudemiddel geregeld, maar ook de temperatuur hiervan. Zo wordt de meest efficiënte manier van koelen en verwarmen gerealiseerd. Het VRV IV-systeem zorgt voor maximaal comfort gedurende het gehele jaar, met hogere inblaastemperaturen gedurende hogere koelvraag in het tussenseizoen, met een zeer hoog rendement en lagere inblaastemperaturen op de heetste uren van het jaar, met een goed rendement. Binnendelen zijn vrij te combineren op hetzelfde systeem. De keuze wordt afgestemd op het meest gunstige voor de situatie en de wensen van de gebruiker. Met het systeem kan ook warm water worden gegenereerd voor vloerver warming en radiatoren, maar ook warm tapwater behoort tot de mogelijkheden. Aangezien Daikin ook ventilatie, koudwatermachines en koel-/vriessystemen produceert, zijn combinaties van systemen eenvoudig te realiseren. De diversiteit en toegepaste technieken in klimaatsystemen zijn de afgelopen jaren fors toegenomen en complexer geworden. Het is de taak van voor de leverancier om projecten zo te ontwerpen, te begeleiden en op te leveren dat de faalkosten zo min mogelijk zijn. Daarvan is Daikin zich terdege bewust. ❚

EEN VRV-SYSTEEM IS DUURZAAM EN ZEER ENERGIEZUINIG, MET DE VOLGENDE EIGENSCHAPPEN: • Flexibel, door de grote keuze aan binnendelen en lange leidinglengtes. • Compact, door kleine binnendelen en kleine leidingdiameters. • Hoog comfort, door koelen, verwarmen en eigen bediening per ruimte. • Fiscaal interessant, doordat energiezuinige systemen gebruik kunnen maken van de EIAregeling van RVO.nl. • Gunstig in de EPG-berekeningen.

INSTALLATIE & BOUW | 67

THEMA | Warmtepompen

Beeldmateriaal: WAX Architectural Visualizations

NIEUWBOUW ZERNIKE CAMPUS GAAT VOOR BREEAM-NL ‘OUTSTANDING’ OPLEVERCERTIFICAAT

De Zernike Campus, een gebied in het noorden van de stad Groningen, huisvest verschillende topinstituten voor onderzoek en innovatie op het gebied van duurzame energie. In september 2016 werd het gebouw van de Energy Academy Europe opgeleverd; een bijzonder duurzaam pand met een installatietechnische primeur. Binnen de Energy Academy Europe werken bedrijfsleven, onderwijs en wetenschap samen om de energietransitie te versnellen. In het gebouw van dit instituut komt die doelstelling ook heel duidelijk terug: het is ‘duurzamer dan duurzaam’ en zonder meer het meest innovatieve onderwijsgebouw van Nederland. Veelzeggend in dat opzicht is dat het concept van de nieuwbouw is onderscheiden met het BREEAM-NL ‘Outstanding’ certificaat; de hoogst mogelijke klassering op het gebied van duurzaamheid. Een bijzondere noviteit die daaraan heeft bijgedragen, is te vinden in de klimaatinstallatie: het is de eerste locatie in Nederland die is voorzien van een warmtepomp met het nieuwe, milieuverantwoorde en ozonneutrale koudemiddel HFO-R1234ze(E).

DUURZAME MAATREGELEN Volgens Arjen Best, als accounthouder van Carrier Airconditioning betrokken bij het project, leverde de keuze voor dit koudemiddel extra BREEAM-punten op: “De opdrachtgever wilde dat hier een zo duurzaam mogelijk gebouw zou worden gerealiseerd. Om aan die vraag te voldoen, zijn verschillende energiebesparende maatregelen getroffen, zoals CO2-gestuurde ventilatie, betonkernactivering, de toepassing van een warmtekoudeopslag, koude laden met oppervlaktewater en de installatie van een Carrier Aquaforce 30XW-warmtepomp. Het feit dat deze warmtepomp is gevuld met het zeer milieuverantwoorde koudemiddel HFOR1234ze(E) levert extra punten op, waardoor het gebouw uiteindelijk in aanmerking kwam voor de hoogst mogelijke BREEAM-certificering.”

68 | INSTALLATIE & BOUW

Het milieuverantwoorde karakter van HFO-R1234ze(E) zit met name in het zeer lage GWP (Global Warming Potential) ervan. “In veel middelgrote en grote warmtepompen wordt R134a toegepast”, aldus Best. “Dat is een prima koudemiddel dat voor hoge rendementen zorgt, maar het heeft een GWP van 1,430 ton. Als één kilo van dit middel in de atmosfeer komt, heeft het dus hetzelfde broeikaseffect als 1,430 ton CO2. Hoewel R134a zelfs onder de nieuwe, strengere F-gassenregelgeving nog vele jaren kan worden toegepast, kunnen opdrachtgevers uit duurzaamheidsoverwegingen voor een alternatief koudemiddel met een veel lager GWP kiezen. Zo’n koudemiddel is HFO-R1234ze(E): het heeft een GWP van minder dan 1 en is dus bijzonder klimaatvriendelijk. Bovendien presteert een warmtepomp of koelmachine in energetisch opzicht hiermee nog net iets beter dan met een koudemiddel als R134a.” HFO-R1234ze(E) is met name geschikt voor gebruik in schroefmachines met een relatief groot vermogen, zoals toegepast bij de Energy Academy Europe. Carrier loopt echter ook voorop bij de ontwikkeling van alternatieve koudemiddelen voor kleinere scrollmachines; naar verwachting zal binnen één à twee jaar ook hiervoor een HFO-koudemiddel met een bijzonder laag GWP beschikbaar zijn.

50% MEER RENDEMENT Ook Peter Slot, manager ontwikkeling en realisatie bij installateur en exploitant Unica Ecopower is enthousiast over het project en de inbreng van Unica.

THEMA | Warmtepompen

Unica onderhoudt en beheert de WKO-installaties van alle andere gebouwen die nu al op de Zernike Campus staan. De zeer innovatieve WKO-installaties in de nieuwe Energy Academy komen daar nu bij. “Alle innovaties die een gebouw nóg duurzamer maken, worden hier toegepast”, vertelt Peter. “Dus ook de WKO-installatie die wij plaatsen en gaan exploiteren in de Energy Academy is duurzamer dan duurzaam. Voor het eerst op de Nederlandse markt wordt een warmtepomp geplaatst met een nieuw, milieuvriendelijk koudemiddel. Dit koudemiddel (HFO-R1234ze(E)) is volledig afbreekbaar in achttien dagen, waar het ‘oude’ koudemiddel (R134a) een afbreektijd heeft van veertien jaar. Daarnaast zorgt de allernieuwste warmtepomp van het merk Carrier voor vijftig procent meer rendement dan reguliere warmtepompen.” In het crediteringsysteem van BREAAM had het oude koudemiddel een negatief effect op de klassering. Slot: “Nu is het precies andersom: het nieuwe koudemiddel en de installatie zijn zo duurzaam dat ze extra BREEAM-punten opleveren.” Het veel hogere rendement en de lagere milieubelasting zullen ervoor zorgen dat de duurdere installatie zichzelf terugverdient. Dit sluit perfect aan bij de ambities van RUG en wat wij willen laten zien met dit gebouw. Het kwam voor hen dan ook heel goed uit dat deze nieuwe warmtepompinstallatie net nu op de markt kwam.”

WKO-INSTALLATIE: WIN-WIN Normaal gesproken is de vraag naar warmte en koude in een gebouw rede-

lijk goed in balans. Slot: “Maar nieuwe gebouwen zijn zo energiezuinig dat de warmtevraag in de winter beperkt is. Tegelijkertijd is de koudevraag in dit gebouw hoog door de laboratoria die erin zitten. Dat leidt tot een onbalans: als je in de winter minder warmte uit de bodem haalt dan je in de zomerperiode opslaat, warmt de bodem teveel op. Daarom gaan we in de winterperiode koude onttrekken aan oppervlaktewater in de directe omgeving. Dat water gaat door een warmtewisselaar en de koude wordt opgeslagen in WKO-bronnen, honderd meter onder de grond.” Hierdoor zal het oppervlaktewater iets opwarmen, maar dat is geen probleem als de opwarming binnen bepaalde grenzen blijft. “Dit hebben we samen met de stadsecoloog onderzocht en we hebben vastgesteld dat het oppervlaktewater maximaal 3°C mag opwarmen. Hoe groter de plas water die hiervoor beschikbaar is, hoe kleiner het effect. We gaan nu onderzoeken hoeveel oppervlaktewater in de watergangen van de campus beschikbaar is voor dit doel.” Duurzamer dan duurzaam, een hoger rendement; claims als deze vragen om bewijslast, zegt Slot. “Dat is ook een vereiste binnen BREAAM. In de nieuwbouw hangt daarom overal meetapparatuur om alle credits achteraf te kunnen aantonen. Daarnaast exploiteert Unica Ecopower veel duurzame gebouwen. Daardoor weten we uit ervaring al heel goed wat wel en wat niet werkt. Voor de meest nieuwe innovaties is het voor ons ook spannend, want hoe ver kun je gaan in energiezuinigheid? Een gebouw moet natuurlijk wel comfortabel zijn. Daarover gaan we altijd in dialoog met de klant.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 69

D E S I G N I N G

I N N O V A T I V E

S O L U T I O N S

Our VISION is keeping the world COOL

Of het nu gaat om koelbehoefte of verwarmingsbehoefte, als wereldwijd marktleider in technisch hoogwaardige verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsystemen is Carrier in staat om in iedere klimaatbehoefte te voorzien.

â&#x153;&#x2020; 088 567 67 00 www.carrier.nl/klimaatoplossingen

THEMA | Warmtepompen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Vaillant

VUISTREGELS VOOR HET KIEZEN VAN DE JUISTE WARMTEPOMP De keuze tussen een cv-ketel of warmtepomp is voor veel installateurs niet eenvoudig. Hoewel warmtepompen zich inmiddels op zowel energetisch als technologisch en financieel vlak hebben bewezen, twijfelen veel installateurs nog over de toepassing in de praktijk. Want hoe selecteer je de juiste warmtepomp? Vaillant ontwikkelde een aantal vuistregels om installateurs meer zekerheid en vertrouwen te bieden. Horrorscenario’s van verkeerd gedimensioneerde warmtepompen en woningen die niet opwarmen weerhouden veel installateurs ook anno 2016 van het adviseren van een warmtepomp, weet Sander Rutten, hoofd Productmarketing & Trainingen bij Vaillant Nederland. “De cv-ketel is voor veel installateurs nog de veiligste weg. Want een cv-ketel past altijd. Bij warmtepompen ligt dit iets lastiger, zeker wanneer je kiest voor all-electric.”

GROND- OF LUCHTWARMTEPOMP? De toepassing van warmtepompen is de afgelopen jaren in een stroomversnelling geraakt, vertelt hij. “Zeker nieuwbouwwoningen kunnen ideaal met een warmtepomp worden verwarmd. Hiervoor adviseren wij in begin-

sel grondgebonden warmtepompen. Deze warmtepompen kennen bij lage temperaturen immers een veel hogere efficiency omdat de bron-/ grondtemperatuur ongeveer 10˚C blijft. Bovendien kan hiermee passief worden gekoeld.” Bij renovatiewoningen is het vaak niet wenselijk om een grondgebonden warmtepomp te installeren. Niet alleen omdat de tuin dan moet worden omgewoeld, maar ook omdat de warmtevraag groter is, wat een grotere dimensionering en investering betekent. “In deze gevallen biedt een hybride luchtwarmtepomp uitkomst, waarbij de piekvraag en de verwarming van warm tapwater worden afgedekt met een hr-ketel”, vertelt Rutten. ›

INSTALLATIE & BOUW | 71

aroTHERM De warmtepomp voor iedereen

De aroTHERM is een zeer efficiënte lucht/water warmtepomp voor verwarming, warm water en koeling. Voor zowel all electric als hybride en beschikbaar in vermogens van 5, 8, 11 en 15 kW. • COP 5,3 en hoogste haalbare energielabel voor verwarming A++ door modulerende compressor; • Hoge efficiency in koude en vochtige omstandigheden door rijpwerende vormgeving; • Gegarandeerde levering van warmte en warmwater door systeem met 2 warmte opwekkers; • Brede range aan vermogens en grote diversiteit aan systeemcomponenten; • Minimale bouwkundige ingreep in bestaande bouw door flexibele opstelmogelijkheid alles in één lucht/water warmtepomp. Met de Communicatiemodule VR 900 is beheer op afstand mogelijk. Uw klanten kunnen via een smartphone de multiMATIC 700 thermostaat op afstand bedienen.

THEMA | Warmtepompen

WARMTEVERMOGEN WONING Om het benodigde vermogen voor de woning te bepalen, heeft Vaillant een handige tool ontwikkeld waarbij per woningtype en bouwjaar het geschatte vermogen in kW bij -10 ˚C wordt weergegeven. Uit deze tabel blijkt dat een matig geïsoleerde tussenwoning uit 1970 een warmteverlies heeft van 130 Watt per m². Een vergelijkbare woning uit 2000 vraagt met circa 60 Watt minder dan de helft van dit vermogen. Bij hoekwoningen is die behoefte zo’n 25 procent meer; in vrijstaande woningen stijgt de behoefte met zo’n 40 procent. Een vrijstaand huis van 170 m² uit 2000 vraagt dus een warmtevermogen van zo’n 170 m² x 60W/m² x 1,4 = 14kW. Wanneer je kiest voor een hybride warmtepompsysteem, adviseert Rutten bij de dimensionering uit te gaan van vijftig procent van het benodigde vermogen. “Hiermee kan 85 procent van de totale warmtevraag worden voorzien. Voor die vrijstaande woning uit 2000 kom je dus uit op een 8 kW hybride warmtepomp.”

TERUGVERDIENTIJD Ook om de exacte besparing te berekenen, heeft Vaillant een vuistregel bedacht. “Wanneer je de piekvraag vermenigvuldigt met het gemiddelde van 1.600 draaiuren per jaar, heb je een goede indicatie van hoeveel kW/h je op jaarbasis verbruikt”, vertelt Rutten. “Bij woningen vanaf 2000 wordt veelal vloerverwarming toegepast met een afgiftetemperatuur van 35˚C. Dan mag je bij de Vaillant warmtepomp uitgaan van een COP van 4,5. Wanneer je het warmtevermogen (85 procent van het totale vermogen) deelt door die COP én vermenigvuldigt met de actuele elektriciteitsprijs, weet je je elektriciteitskosten. Dezelfde berekening kun je uitvoeren voor je gasverbruik.” De vrijstaande woning uit 2000 verbruikt zo’n 1.600u x 14kW = 22.400 kWh/ jaar voor verwarming, vertelt hij. “Wanneer 85 procent door de luchtwarmtepomp wordt geleverd, kost dit aan elektriciteit 22.400 kWh/jaar x 85 procent / 4,5 X € 0,22 = € 930. Dit had aan gas circa 22.400 kWh x 85 procent / 10 kWh/m³ x € 0,65 = € 1.238 gekost, wat neerkomt op een jaarlijkse besparing van € 300. Tel daarbij op de ISDE-subsidie van de overheid en je verdient de luchtwarmtepomp in vijf tot zeven jaar terug.”

Hoewel Vaillant bekend is geworden door de geysers en cv-ketels, ontwikkelt en produceert het bedrijf zelf ook al jarenlang warmtepompen. Het assortiment is zeer breed, met 3 tot 15 kW hybride en all-electric luchtwarmtepompen en 5 tot 45 kW all-electric grondgebonden warmtepompen met bijbehorende buffers en boilers. Speciaal voor installateurs heeft Vaillant een certificerings- en trainingsprogramma ontwikkeld om aan de benodigde kennis, kunde én eisen van de overheid te kunnen voldoen, onder andere met betrekking tot de dimensionering van warmtepompen. “Aan de hand van onze vuistregels kunnen installateurs een goede eerste inschatting maken”, vertelt Rutten. “Onze afdeling Projectadvies ondersteunt vervolgens graag bij het maken van een gedetailleerde berekening, zodat gegarandeerd de juiste warmtepomp wordt geïnstalleerd.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 73

THEMA | Warmtepompen

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Panasonic

WARMTEPOMPEN MET EEN INDRUKWEKKENDE PRESTATIECOËFFICIËNT Panasonic behoort al jaren tot de meest vooraanstaande leveranciers van koelen verwarmingsapparatuur. Vol gefocust op milieuvriendelijkheid en energie-efficiëntie wordt een breed scala van topproducten aangeboden. Doordachte oplossingen die niet alleen uitblinken in prestaties, maar ook leiden tot aanzienlijke besparingen op de energierekening. Met de recente uitbreiding van de warmtepomplijn Aquarea H-generatie trekt Panasonic de duurzame lijn andermaal verder door. Met de koelen verwarmingsproducten van Panasonic kiezen installateurs, huiseigenaren, gebouwbeheerders en bedrijven altijd voor topkwaliteit, comfort en een maximale EPC-reductie. Het zijn aspecten die bij de nieuwe modellen uit de Aquarea lucht-/water-warmtepomplijn hand in hand gaan met een verder toegenomen installatieen bedieningsgemak. “Nadat we de specifiek voor de duurzame woningbouw bestemde Aquarea H eerder al in een 3 en 5 kW-uitvoering op de markt brachten, hebben we onlangs een tweetal nieuwe modellen met een vermogen van 7 en 9 kW geïntroduceerd”, aldus Ildert Burghout, product manager binnen Panasonic Nederland. “Net als de andere modellen uit de serie zijn deze stijlvolle en compacte toestellen dankzij een nieuw ontwerp makkelijker te installeren én te onderhouden. Verder beschikken deze modellen over een innovatief bedieningspaneel. Dat maakt ze nóg gebruiksvriendelijker dan hun voorgangers. Last but not least voldoen alle warmtepompen uit de H-serie aan de efficiëntie-eisen van de A++-klasse. Met een COP van 5 vormen ze een duurzame oplossing voor iedereen die aanzienlijk wenst te besparen op de energierekening.”

INZICHT De nieuwe Aquarea-modellen zijn voorzien van een intuïtief bedieningspaneel met een 3,5 inch groot hoge resolutie LCD-scherm en grote, eenvoudig bedienbare knoppen. “Het bedieningspaneel kan tevens worden gebruikt als thermostaat en geeft de eindgebruiker alle informatie over het functioneren van de warmtepomp”, aldus Burghout. “Zo kunnen onder meer de COP en de energiestromen op basis van dagen, weken of maanden worden weergegeven. Zodoende weet de eindgebruiker exact hoeveel energie er met het apparaat bespaard wordt.” De bediening is tevens uitgerust met een temperatuursensor. Wanneer deze als thermostaat wordt gebruikt, wordt de stooklijn aangepast aan de behoefte van de ruimte. Het voordeel hiervan is dat er een maximale energiebesparing mogelijk is, doordat de vraag en de benodigde warmte perfect op elkaar zijn afgestemd.

74 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Warmtepompen

REMOTE Gemak dient de mens. Bij Panasonic weten ze er alles van. Vandaar dat het bedrijf in lijn met de nieuwe warmtepompen een slim stukje techniek heeft ontwikkeld dat bedieningsgemak een andere dimensie geeft. “Via een speciale door ons ontwikkelde WiFi-module is het mogelijk om elke Aquarea H-serie warmtepomp via het internet met een smartphone, tablet of pc te besturen. Zelfs op grote afstand”, zegt Burghout. “Handig wanneer je als gebruiker remote bijvoorbeeld de temperatuur wilt instellen of de tapwaterproductie wenst bij te stellen. Maar ook de installateur zal de vele voordelen van deze noviteiten zeer waarderen. Zo is het mogelijk om via internet eventuele foutcodes uit te lezen en de pomp te monitoren. Dat vergemakkelijkt het onderhoud van de installatie aanzienlijk. En wat nog mooier is: in de toekomst zal de huidige module verder worden uitgebreid met nieuwe functies die de monitorings- en aansturingsmogelijkheden op een nog hoger peil zullen trekken. Bij Panasonic zitten we niet stil.” ❚

PANASONIC AQUAREA VOOR ALS HET ÉCHT KOUD IS!

PANASONIC AQUAREA BIEDT COMFORT OOK ALS HET ÉCHT KOUD IS • • • • •

Volledige capaciteit tot -15°C Voor iedere toepassing een toestel Smart grid ready Energieneutraal bouwen Maximale EPC besparing

www.aircon.panasonic.eu www.panasonicproclub.com

INSTALLATIE & BOUW | 75 71284-0 Advertentie Vaktijdschift Installatie & bouw.indd 1

04-08-16 15:46

THEMA | Warmtepompen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Alklima B.V. en Stonecold airconditioning BV

OPTIMAAL BINNENKLIMAAT, MINIMAAL ENERGIEVERBRUIK DANKZIJ ALL-ELECTRIC WARMTEPOMPSYSTEEM

Na enkele jaren de Ecodan lucht/water-warmtepompen van Mitsubishi Electric te hebben aanbevolen aan zijn klanten, heeft Wim Stouthart, directeur en oprichter van Stonecold airconditioning BV de installatie ook in zijn eigen nieuwbouwwoning in Woerden geïnstalleerd. Dankzij de warmtepomp, in combinatie met een zeer goed geïsoleerde schil en achttien pv-panelen van 270 Wattpiek per stuk presteert zijn woning meer dan nul-op-de-meter, zonder in te boeten aan comfort. In de twee-onder-een-kapbungalow van 800 m³ én in de woning van de buren is – op basis van een warmteverliesberekening – gekozen voor een energiezuinige lucht/water-warmtepomp van 7,1 kW waarmee zowel verwarmd als gekoeld kan worden, vertelt Stouthart. “De compacte buitenunit onttrekt energie aan de buitenlucht, die wordt gebruikt om het verwarmings- en tapwater in de cilinder-binnenunit te verwarmen tot maximaal 55˚C voor het tapwater en 35˚C voor de vloerverwarming en ventilator-

76 | INSTALLATIE & BOUW

convectoren. De cilinderunit is voorzien van een 200 liter tapwaterboiler die de cv-ketel vervangt. Een gasaansluiting was niet meer nodig.”

GEBRUIKSVRIENDELIJK Op de begane grond en in de badkamers van de woningen is vloerverwarming met een diffuusdichte Aluminium Kunststof Buis (AKB) voorzien, vertelt Stouthart. “De leidingen zijn 20 mm hart-op-hart 100 mm

THEMA | Warmtepompen

aangelegd, om een zo hoog mogelijk rendement uit de warmtepomp te kunnen halen. In de slaap- en studeerkamers is gekozen voor ventilatorconvectoren waarmee zowel gekoeld als verwarmd kan worden.” Iedere gebruiker kan met het systeem eenvoudig zijn eigen temperatuur creëren, vertelt hij, zonder dat hierbij veel energie wordt gebruikt. Besparingen tot veertig procent ten opzichte van traditionele installaties zijn geen uitzondering.” Daarbij is het systeem zeer gebruiksvriendelijk. “Je hoeft geen techneut te zijn om het systeem te kunnen bedienen. Het systeem maakt automatisch warm water aan wanneer dit wordt gevraagd. Hiervoor is geen extra handeling nodig.”

HOOG RENDEMENT Doordat de woningen zeer goed zijn geïsoleerd – conform het huidige Bouwbesluit, met een gemiddelde Rc-waarde van 6,0 – gaat nauwelijks verwarming of koeling naar buiten verloren, vertelt Stouthart. “Het systeem verbruikt dan ook nauwelijks energie om de woning op tempe-

ratuur te houden. Vanaf afgelopen maart, toen we onze intrek hebben genomen in de woning, hebben we ongeveer 2.700 kW aan energie opgewekt, terwijl we slechts 76 kW/h aan verwarmingsvermogen en 116 kW/h aan koelvermogen hebben verbruikt. Het systeem is dan ook zeer zuinig. Jaarlijks ontvang ik 18 euro terug van de energiemaatschappij. Mijn buurman ontvangt 12 euro, omdat hij iets meer koeling verbruikt.”

ERVARING “Dankzij de nieuwe installatie krijg ik niet alleen installatie- maar vooral ook gebruikservaring met de Ecodan warmtepomp”, besluit hij. “Ervaring die ik weer kan delen met mijn klanten. Enkele maanden na de ingebruikname ben ik zeer tevreden over de installatie. Ik blijf hem dan ook zeker aanbevelen.” De Ecodan lucht/water-warmtepompen van Mitsubishi Electric wordt exclusief geïmporteerd door Alklima B.V.. ❚

'Vanaf afgelopen maart, toen we onze intrek hebben genomen in de woning, hebben we ongeveer 2.700 kW aan energie opgewekt, terwijl we slechts 76 kW/h aan verwarmingsvermogen en 116 kW/h aan koelvermogen hebben verbruikt'

INSTALLATIE & BOUW | 77

THE ROAD TO ALL-ELECTRIC

De moderne energiehuishouding van Mitsubishi Electric Alklima, exclusief importeur van de warmtepompconcepten van Mitsubishi Electric, staat voor kennisdeling en verregaande verticale integratie binnen de bouwkolom. In verschillende bouwprojecten komt deze ‘samenwerking met meerwaarde’ naar voren. De kennis die wij en verschillende partners opdoen wordt weer terug in de keten gestuurd, zodat er gezamenlijk geïnnoveerd kan worden.

Comfort en prestatie gegarandeerd

Ketensamenwerking

Wonen zonder energielasten

Co-makers

all-electric-oplossingen.nl

PRODUCTPRESENTATIE | Ubbink

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Ubbink

VEILIGHEID WAS NOG NOOIT ZO MAKKELIJK ÉN VOORDELIG! Koolmonoxidevergiftigingen door verwarmingsinstallaties veroorzaken ieder jaar slachtoffers, soms met dodelijke afloop. Bij het losraken van rookgasafvoerbuizen en/of dakdoorvoeren kan er namelijk koolmonoxide vrijkomen. Dat ruik je niet, proef je niet en zie je niet, met alle mogelijke gevolgen van dien….

In november 2015 heeft de Onderzoeksraad voor de Veiligheid het rapport ‘Koolmonoxide - Onderschat en onbegrepen gevaar’ gepubliceerd, als reactie op het grote aantal slachtoffers van koolmonoxidevergiftigingen door verwarmingsinstallaties. Hierdoor is behoefte ontstaan aan veiligheidsoplossingen op het gebied van onder andere rookgasafvoeren. Uneto-VNI geeft aan levensgevaarlijke situaties te zien. Installaties worden steeds ingewikkelder, terwijl het kennisniveau van monteurs afneemt. Bovendien loopt onze overheid uit de pas met de ons omringende landen als het gaat om inspectie en toezicht op de vakbekwaamheid van installateurs.

Ministers Stef Blok (Wonen) en Edith Schippers (Volksgezondheid) hebben inmiddels namens de overheid op het rapport van de Onderzoeksraad gereageerd. Ter verbetering van de betrouwbaarheid adviseren zij een keurmerk te onderzoeken. Daarnaast start de overheid een waarschuwingscampagne over de risico’s van koolmonoxide. Naast het foolproof maken van de verwarmingstoestellen is hun aanbeveling gericht op het foolproof maken van luchttoevoer- en rookgasafvoerkanalen en van de complete installatie. De regering is voornemens dit via Europese wetgeving te borgen.

VOORKEUR VOOR CONCENTRISCH Ter bevordering van de veiligheid adviseert de vereniging van rookgasafvoerfabrikanten Rogafa om – zowel bij nieuwbouw als renovatie – voortaan te kiezen voor concentrische rookgasafvoeren. Een concentrisch kanaal bestaat uit een binnenbuis voor de afvoer van rookgassen en een buitenbuis voor de toevoer van verbrandingslucht, waarbij de pijp-in-pijp-constructie dienst kan doen als veiligheidsvangnet. Bij lekkage van de binnenbuis komen de rookgassen niet in de opstellingsruimte terecht, maar direct in de luchttoevoer van de ketel, die hierdoor op storing springt. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 79

Voorkeur voor concentrisch!

UbiFit Concentrisch Push-Fit niet duur en super veilig! Ter bevordering van de veiligheid, adviseert de vereniging van rookgasafvoerfabrikanten Rogafa om voortaan te kiezen voor concentrische rookgasafvoeren voor nieuwbouw én bij renovatie. Concentrische systemen bieden, door de pijp-in-pijp constructie, een extra vangnet bij lekkages. Hierdoor wordt de kans op koolmonoxidevergiftiging sterk gereduceerd. Met Ubbink hoeft veiligheid niet duur te zijn! De voordelen van UbiFit Concentrisch Push-Fit • Eenvoudige installatie: voorzien van afstandhouders en geleidingsring • Uitzetting en krimp bestendig • Ruimte besparend • Eenvoudig in te korten: makkelijk uit elkaar te halen • Gebruik van water of glijmiddel is niet nodig • Minder beugelen: behoeft minder beugels dan parallelle situatie • Lagere prijsstelling dan de traditionele klembandsystemen! • Net zo duur als parallelle systemen!

Veiligheid is nog nooit zo voordelig geweest!

Ubbink, dat werkt wel zo makkelijk! www.ubbink.nl/concentrisch

PRODUCTPRESENTATIE | Ubbink

Het risico op koolmonoxidevergiftiging wordt hierdoor aanzienlijk verkleind. Ubbink heeft in bovenstaande problematiek haar verantwoordelijkheid genomen en het UbiFit Concentrisch Push-Fit programma ontwikkeld in combinatie met een beugelprogramma muuren dakbeschotbeugels, geschikt voor parallelle en concentrische rookgasafvoersystemen.

NOMINATIES EN PRIJZEN Het veilig rookgasafvoerprogramma van Ubbink – dat bestaat uit het Veilige Beugelprogramma én het Concentrisch Push-fit systeem, is recent genomineerd voor de Bouwkennis Marketing Jaarprijs 2016. Het Veilige Beugelprogramma werd eerder al bekroond met de VSK Award 2016, in de categorie Installateurszaken. In het

juryrapport stond dat ‘het Veilige Beugelprogramma in zijn eenvoud bijdraagt aan het tegengaan van koolmonoxidevergiftigingen. Dankzij het slimme, doordachte ontwerp is dit een ideale oplossing voor monteurs. Het maakt nabeugelen eenvoudiger. Het kleurgebruik van de verschillende onderdelen is slim en het toegepaste mate riaal is licht en dus handig in gebruik’. ❚

VEILIGHEID VÓÓR PRIJS In Europa zijn concentrische systemen in de meeste landen al verplicht. In Nederland echter (nog) niet. Veel installateurs kiezen nog voor enkelwandige systemen, omdat die tot voor kort goedkoper waren, vertelt Yvette Janssen, Marketing Manager Nederland bij Ubbink. “Wij brengen daar verandering in met een Push-Fit systeem dat volledig in eigen huis wordt geproduceerd en daardoor voordeliger kan worden aangeboden.” Concentrische systemen zijn sec qua materialen duurder, vertelt ze. “Daar staat tegenover dat de helft minder gebeugeld hoeft te worden dan bij een enkelwandig of traditioneel concentrisch klembandsysteem. De besparing op de montagekosten en de voordelige prijsstelling zorgen ervoor dat het Push-Fit systeem net zoveel kost als een enkelwandig systeem, waardoor de installateur prijsbewust kan kiezen voor concentrisch. Hiermee komen we naast de installateur ook de eindgebruiker/consument tegemoet, die een gegarandeerd veilige installatie krijgt.” Het concentrisch systeem van Ubbink bestaat uit verlengstukken, bochten en de Rolux 5G in concentrische uitvoering.

SNEL EN VEILIG BEUGELEN Ubbink heeft verschillende soorten kunststof beugels in haar assortiment voor het veilig en snel beugelen van rookgasafvoeren ventilatiesystemen. “Beugelen zorgt ervoor dat pijpen en doorvoeren niet kunnen losraken en dus geen risico vormen”, vertelt Janssen. “Dankzij de unieke ontwerpen kan de installateur de systemen eenvoudig en snel positioneren, aftekenen, boren en bevestigen. In het licht van de veiligheid hebben we ons programma in 2016 uitgebreid met nieuwe diameters muuren dakbeschotbeugels. Het geheel vormt het complete Veilige Beugelprogramma.” Voor het beugelen van rookgas- of luchttoevoerpijpen op de muur biedt Ubbink de Rolux Beugels 60, 80 of 100-131 PP. Voor veilige montage van de dakdoorvoeren biedt het bedrijf de Dakbeschotbeugel 100-131 PP. Deze beugels zijn gemaakt van hoogwaardig kunststof en onderscheiden zich door de bevestiging aan de zijkant, waardoor bestaande installaties en doorvoeren ook achteraf eenvoudig en veilig gemonteerd kunnen worden.

INSTALLATIE & BOUW | 81

BEDRIJFSPRESENTATIE | Wasco

Tekst: Lieke van Zuilekom

25 JAAR NUMMER 1 IN ONDERDELEN

De onderdelendivisie van Wasco bestaat in september 25 jaar. Dit jubileum wordt gevierd met leuke win- en spaaracties. Onder andere tijdens de Installatie Vakbeurs in Hardenberg zal de groothandel op het gebied van verwarming, sanitair en onderdelen flink uitpakken, vertelt Hans Liefveld, Business Unit Manager Onderdelen. “In oktober starten we met een spaaractie. Gedurende drie maanden geven wij bij alle bestellingen zegels weg, die in een boek kunnen worden verzameld. Een vol boek gaat iets heel leuks opleveren, bovendien maakt men kans op mooie prijzen.”

82 | INSTALLATIE & BOUW

UNIEK IN DE MARKT De onderdelendivisie van Wasco is in 1991 gestart onder de naam ‘HET CV ONDERDEEL’, vertelt Liefveld. “In die tijd werd het leveren van onderdelen nog veelal aan de fabrikanten zelf overgelaten, die hiervoor vaak onvoldoende waren

BEDRIJFSPRESENTATIE | Wasco

ingericht. Onderdelen lagen lang niet altijd bij de dealers op voorraad en daar werd weleens mis gegrepen, met ontevreden klanten tot gevolg. Ook bij Wasco was het leveren van onderdelen lange tijd bijzaak, totdat we beseften dat we hierin het verschil konden maken.” Het startsein van de ontwikkeling van een specialistische groothandel was hiermee gegeven. “In Twello bouwden we een groot magazijn, om alle voorraden te kunnen opslaan. Niet alleen onderdelen van de ketels die Wasco zelf leverde, maar van alle ketels op de markt, zodat klanten voortaan al hun onderdelen op één adres konden bestellen. Niet alleen de hardlopers, maar ook de minder courante onderdelen. En niet alleen tijdens kantoortijden maar 24 uur per dag, zeven dagen per week en 365 dagen per jaar.” Een onderdelengroothandel was in die tijd uniek voor Nederland. Voorbeelden om van te leren – positief of negatief – waren er niet. Eigen inzicht, creativiteit en ervaringen van klanten werden aangesproken om de dienstverlening van HET CV ONDERDEEL te optimaliseren. En met succes. “De eerste anderhalf jaar hebben we vooral gewerkt aan het optimaliseren van onze voorraad en het kunnen garanderen van foutloze leveringen. We hebben ervaren technici in huis gehaald om klanten telefonisch te adviseren en te begeleiden in hun bestelproces. Daarnaast hebben we tools ontwikkeld om de vindbaarheid van onze artikelen te optimaliseren.” Oprichter Geert van den Belt voor de entree van ‘HET CV ONDERDEEL’.

Als eerste groothandel startte HET CV ONDERDEEL met een eigen productcatalogus, met daarin het complete onderdelenaanbod. “Al snel daarna volgde ook een cd-rom, die wij ‘cv-rom’ hadden gedoopt”, lacht Liefveld. “Hierop werd alle data digitaal beschikbaar gemaakt. Rond 1998 was dit een revolutie, want niet eens alle pc’s beschikten toen al over een cd-rom driver.”

OPTIMALISATIE VAN DE DIENSTVERLENING In de jaren daarna – onder andere door de komst van het internet – werden grote stappen in de automatisering gemaakt. Daarnaast startte HET CV ONDERDEEL met het leveren op sleuteladressen, naar voorbeeld van de dagen weekbladen die voor ’s ochtends 7 uur al werden bezorgd. Hiervoor ging de technische groothandel een partnership aan met TNT, waarbij bestellingen die voor 18 uur ’s avonds werden besteld, voor het begin van de volgende werkdag al in de auto’s van de monteurs werden gelegd. Een service die vandaag de dag nog altijd door Wasco wordt geboden, aan meer dan duizend auto’s. De afgelopen jaren is het aanbod van HET CV ONDERDEEL aanzienlijk uitgebreid. ›

Beeld: PLEK Fotografie

INSTALLATIE & BOUW | 83

BEDRIJFSPRESENTATIE | Wasco

Beeld: Erik Karst Fotografie

“Naast onderdelen voor cv-ketels bieden we anno 2016 ook onderdelen voor geisers, ventilatoren, oliestook, luchten stadsverwarming en ventilatie, evenals koeltechnische en sanitaire onderdelen. Daarnaast leveren we een uitgebreid pakket aan accessoires – van poetsdoekjes tot batterijen, gereedschap en meetapparatuur.” Veel meer dan alleen cv dus, daarom werd de naam van de groothandel in 2010 aangepast naar HET ONDERDEEL en inmiddels naar Wasco Onderdelen. “We hebben meer dan 18.000 producten op voorraad, die vanuit het distributiecentrum in Twello worden aangeboden. Daarnaast telt Wasco inmiddels 32 Nederlandse vestigingen, met een compleet assortiment voor service en onderhoud. Zij draaien ook mee in onze 24/7 bereikbaarheidsdienst, zodat we een perfecte landelijke dekking bieden.” Sinds vijf jaar is Wasco ook actief in België, vertelt Liefveld. “We bieden hier hetzelfde concept als in Nederland.”

stickers ingeruild voor het nieuwe RFID (Radio-frequency identification) concept, waarbij we stickers gebruiken voorzien van een identificatiechip. Hiermee beloven we onze klanten meer inzicht en grip op hun servicevoorraad.” In de praktijk komt dit er op neer dat de klant na advies van Wasco zijn busvoorraad vaak met zo’n dertig procent kan verlagen, waarna men nog steeds met gemak een servicegraad van 95 procent of hoger behaalt. Door meerdere keren per jaar de voorraad te scannen en de klant te adviseren, zal zijn one-stop-fix percentage na elke voorraadverbetering hoger worden, waardoor een servicemonteur zijn klanten nog beter van dienst kan zijn. ❚

NIEUW DISTRIBUTIECENTRUM Hoewel in de afgelopen jaren de andere technische groothandels zich ook meer met onderdelen zijn gaan bezighouden, is Wasco nog altijd koploper in de markt. Qua assortiment, maar ook op het gebied van logistiek en service. Om ook in de toekomst klanten optimaal te kunnen blijven bedienen, opende Wasco afgelopen juli een nieuw, zeer duurzaam gebouwd distributiecentrum op de Ecofactorij in Apeldoorn. Het 18.000 m² grote distributiecentrum vervangt het sanitair magazijn in Rotterdam en het magazijn voor grote materialen in Twello, dat voortaan onderdak biedt aan klein materiaal en onderdelen die via een nieuw geavanceerd orderpicksysteem gepickt kunnen worden.

OPTIMAAL VOORRAADBEHEER “Al vanaf het begin van onze onderdelendivisie hebben we veel tijd gestoken in het identificeren van onze producten. Elke servicemonteur kende onze gele artikelstickers”, vertelt Liefveld. “Een jaar geleden hebben we deze befaamde

84 | INSTALLATIE & BOUW

Beeld: Ton Poortvliet

BEDRIJFSPRESENTATIE | M&D Services

HOE SCHOON IS UW HVAC-SYSTEEM? Uw luchtbehandelingssysteem (ook wel HVAC genoemd, Heat Ventilation and Airconditioning) is vaak veel vuiler dan u denkt, met alle gevolgen van dien. Een verontreinigd ventilatiesysteem verbruikt veel meer energie, zorgt voor een slechte kwaliteit binnenlucht en veroorzaakt hiermee het sick building syndrome waarbij ernstige gezondheidsrisico’s kunnen optreden. Door uw ventilatie-, luchtkanalen en het luchtbehandelingssysteem met enige regelmaat te laten reinigen, voorkomt u veel onnodige kosten en problemen.

ONDERHOUD & SERVICE

GEUROVERLAST EN BRANDGEVAAR

Dhr. Kroezen, ervaren onderhoudsexpert en directeur van M&D Services en Vetkanaal.nl uit Barendrecht heeft zich gespecialiseerd in het inspecteren, onderhouden en reinigen van ventilatie- en luchtbehandelingssystemen, bijbehorende randapparatuur, filters en alles wat daarbij komt kijken. Dhr. Kroezen is een positieve en gedreven man en overduidelijk de drijfveer van een gemotiveerd vakkundig team van onderhoudsspecialisten, welke te allen tijde paraat staan om hun klanten te ontzorgen, 24 uur per dag en 7 dagen in de week.

“Omwonenden klagen vaak over geuroverlast vanuit naastgelegen horecakeukens. Een vette bakdampafzuiging en vervuilde luchtbehandelingssystemen zorgen voor meer energieverbruik en kunnen tevens gezondheidsrisico’s en brandgevaar veroorzaken. De vette aanhechting in uw luchtafvoerkanalen werkt als een kweekbodem voor schimmels en bacteriën die zich verder verspreiden middels uw ventilatiesysteem. Deze vette aanslag in uw afzuigkappen en luchtkanalen is ook nog eens vrij makkelijk ontvlambaar, ›

INSTALLATIE & BOUW | 85

BEDRIJFSPRESENTATIE | M&D Services

via het vet kan het vuur zich snel verspreiden en kan er al snel een onbeheersbare brand ontstaan.“

VETKANALEN REINIGEN “De reiniging van deze vette kanalen is allang geen handmatig werk meer zoals dat vroeger gebeurde met plamuurmessen en schrapers. Op afstand bedienbare robotcamera’s en krachtige borstelmachines zijn vandaag de dag ons gereedschap. Het controleren, reinigen en eventueel coaten van ventilatie- en vetkanalen is werk voor specialisten, waarbij een goede kennis van weten regelgeving net zo belangrijk is als het vakmanschap.“

CERTIFICERING Verzekeraars vragen horecakeukens hun luchten vetkanalen jaarlijks te laten controleren en reinigen, hiervoor eisen zij een aantoonbaar certificaat. M&D Services zorgt ook hier voor certificering na iedere reiniging en inspectie.

INNOVATIE M&D Services is uw onderhoudsspecialist. “Wij inspecteren en reinigen luchtbehandelingsinstallaties, vetkanalen, bakdampafvoerkanalen en afzuigkappen. Ook bieden wij het recent ontwikkelde coaten van afzuigkanalen en luchtbehandelingskasten aan. Hierbij wordt het gehele kanaal

M&D SERVICES NEEMT U ALLE ZORGEN UIT UW HANDEN!

inwendig voorzien van een speciale coating. De coating van RZ Ecoseal is speciaal ontwikkeld als brandwerende coating en een zeer revolutionaire ontwikkeling. Coaten kan bijzonder (kosten)effectief zijn in bestaande situaties waarbij vervanging niet gewenst of onmogelijk is. De coating dicht de kanalen honderd procent af, zodat via eventuele open verbindingen ‘geurlekkage’ wordt voorkomen. Het kanaal is dan ook waterdicht en kan nat gereinigd worden zonder dat er lekkage ontstaat. Wij zijn vanaf het begin af aan al bij deze revolutionaire ontwikkeling betrokken. De speciale apparatuur die wij voor het coaten gebruiken, mochten wij helpen ontwikkelen.“

Afzuigkanalen van professionele keukens hebben een verhoogd risico op brand, doordat deze vervuild zijn door vette aanslag, kan hier al snel een onbeheersbare brand ontstaan.

VOOR

GESPECIALISEERD IN ONDERHOUD EN REINIGING VAN VENTILATIE, LUCHTBEHANDELING EN VETKANALEN Wij bieden u totaalonderhoud op maat geheel volgens uw wensen en staan garant voor een uitstekende service! - één aanspreekpunt - glasheldere afspraken - professioneel advies Bel voor meer informatie:

Of bekijk onze website:

010-3070938

www.mendservices.nl

86 | INSTALLATIE & BOUW

VRAGEN? Mocht u vragen hebben of wilt u meer weten over de gevaren en risico's van vervuilde vetkanalen, luchtbehandelingsinstallaties en ventilatiesystemen en het onderhouden hiervan dan kunt u vrijblijvend contact opnemen met M&D Services via 010-3070938 of per email naar info@mendservices.nl ❚

ONTZORGING VOOR HORECA “Wij bieden een totale ontzorging van service en onderhoud voor o.a. horecaondernemers, maar ook voor de industrie. De luchtafvoer van vette bakdampen en geurende keukenlucht via afzuigkappen uit bedrijfskeukens zorgen voor extra problemen en veel onnodige zorgen”, vertelt Dhr. Kroezen.

AMSTERDAM | Porcellis-gebouw

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Bennink Klimaattechniek

BIJZONDERE KLIMAATINSTALLATIE VOOR PORCELLIS-GEBOUW Op de kop van de Houthavens, aan de zuidelijke IJ-oevers van Amsterdam is de afgelopen twee jaar keihard gewerkt aan een nieuwe landmark voor de stad. Het Porcellis-gebouw, dat dienstdoet als hoofdkantoor van Calvin Klein, valt op door zijn opvallende vorm, aluminium bekleding en royale glaspartijen. Om te voorkomen dat het gebouw in de zomermaanden teveel opwarmt, zijn hoge eisen gesteld aan de klimaatinstallaties. Duurzaamheid, individuele regelbaarheid en een snelle werking waren hierbij een must, vertelt Peter Ophoff, directeur-eigenaar van Bennink Klimaattechniek, verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige en sanitaire installaties in het gebouw. Gekozen is voor een warmtekoudeopslag in de grond, gekoppeld aan een VRF DX-warmtepompsysteem, vertelt Ophoff. “Met name dat laatste is bijzonder. Een DX-systeem wordt veelal luchtzijdig gekoeld. In dit project gebeurt dit echter via twee monobronnen, waarin de warme en koude bel bovenop elkaar liggen. Om deze bronnen regeltechnisch en hydraulisch perfect op elkaar af te stemmen, was geen sinecure. Daar hebben onze techneuten zeker in het beginstadium van het project flink veel energie in gestoken.” Hij vertelt dat voor twee bronconstructies is gekozen vanwege de benodigde capaciteit, maar ook omdat de bronnen zo als back-up voor elkaar kunnen functioneren. “Dankzij het actieve koelsysteem kunnen gebruikers van het Porcellis-gebouw – conform het Programma van Eisen – per ruimte snel hun verwarming en koeling regelen. Hierbij hebben we per verdieping een systeem geëngineerd, wat het gebouw zeer flexibel maakt, ook voor de toekomst.” ›

‘Duurzaamheid, individuele regelbaarheid en een snelle werking van de klimaatinstallaties waren een must’ INSTALLATIE & BOUW | 87

AMSTERDAM | Porcellis-gebouw

Naast de voorzieningen voor verwarming en koeling heeft Bennink Klimaattechniek ook de complete, gebalanceerde luchthuishouding in het Porcellis-gebouw voorzien. Het restaurant op de begane grond heeft hierbij een eigen ventilatievoorziening gekregen.

‘Om te voorkomen dat het gebouw in de zomermaanden teveel opwarmt, zijn hoge eisen gesteld aan de klimaatinstallaties’

KORTE BOUWTIJD Enkele weken na de oplevering kijkt Ophoff terug op een geslaagd, maar ook uitdagend project. “Naast het watergedragen DX-systeem was ook de snelheid van bouwen een uitdaging”, vertelt hij. “We waren nog met de engineeringsfase bezig toen aannemer Herenbouw BV ons al verzocht de sparingstekeningen in te leveren voor het prefab betonskelet. Als je plan dan nog niet honderd procent sluitend is, is dat best een risico. Maar in de praktijk heeft dit goed uitgepakt. De foutmarge was minimaal, onder andere dankzij goed overleg en een flexibele instelling van alle bouwpartners.”

BEHEER EN ONDERHOUD

Bouwinfo

“Van meet af aan hebben we alle hoofdpartijen actief betrokken bij het installatieontwerp”, vertelt Ophoff. “Het resultaat was een optimaal ontwerp, dat zich heeft vertaald in een optimale installatie, waarin we – naast het Programma van Eisen van de opdrachtgever – ook alle huurderswensen hebben verwerkt.” Alle installaties zijn gekoppeld aan een centraal Priva-gebouwbeheersysteem, vertelt hij, waarmee zowel lokaal als op afstand de installaties beheerd en beheerst kunnen worden. “Half juni hebben we een beheer- en onderhoudscontract afgesloten met opdrachtgever Houthavens Beheer BV.” ❚

OPDRACHTGEVER PROJECTMANAGEMENT ONTWERP ADVIES UITVOERING INSTALLATIES WARMTEPOMP EN PLATENWISSELAARS REGELKASTEN WARMTEPOMP-CONDENSORUNITS REGELPANELEN KANALENWERK VENTILATIE BOUWPERIODE

88 | INSTALLATIE & BOUW

Houthavens Beheer BV, Amsterdam Heren2 BV, Amsterdam MVSA Architects, Amsterdam Huisman & van Muijen, ‘s-Hertogenbosch Herenbouw BV, Amsterdam Bennink Klimaattechniek, Amsterdam (W), Mega Elektra, Amsterdam (E) CIAT Nederland BV D.Q.S. Elektrotechniek Alklima B.V. D.Q.S. Elektrochtechniek B.V. Schilt Luchtkanalen BV Systemair mei 2014 – begin 2016

CLIMACIAT

™

Beyond Your AIRspectations

www.ciat.n f rl

NL16.42A - © CIAT 2016

A L I T e I T L u C h T k w

•

T C O M F O R

•

L I s A T I e - O p T I M A e N e R g I e

Ciat introduceert de nieuwe generatie in luchtbehandelingskasten

AMSTERDAM | Porcellis-gebouw

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Bennink Klimaattechniek

‘WARMTEPOMP DRAAGT BIJ AAN ENERGETISCHE WARMTE-OPWEKKING PORCELLIS-GEBOUW’

Aan de klimaatbeheersing in het nieuwe Porcellis-gebouw in Amsterdam werden door ontwikkelaar Heren2 BV zeer hoge eisen gesteld, onder andere op het gebied van duurzaamheid en regelbaarheid. Om hier optimaal invulling aan te kunnen geven, riep werktuigbouwkundig installateur Bennink Klimaattechniek de hulp in van CIAT Nederland BV, om mee te denken over de best passende warmtepomp en platenwisselaars voor de luchtbehandeling van het project.

90 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | Porcellis-gebouw

Het pand met vijftien verdiepingen – waarvan vijf verdiepingen zijn ingericht als showroom en één verdieping is bestemd voor de directie – wordt duurzaam verwarmd en gekoeld. “Bennink was hiervoor op zoek naar een warmtepomp die aangesloten kon worden op het open bronnensysteem”, vertelt Marcus Mol, verkoopadviseur bij CIAT Nederland BV. “Op ons advies is gekozen voor de DYNACIAT LGP 400V warmtepomp met een vermogen van 135 kW, waarmee zeer energetisch verwarmd kan worden. Deze warmtepomp is door ons op maat geëngineerd en just-in-time op het project aangeleverd, waarna Bennink Klimaattechniek de montage ter plaatse heeft verzorgd. Vervolgens hebben wij de inbedrijfsstelling begeleid, evenals de fijne afstelling van de warmtepomp.”

WARMTE-UITWISSELING De warmtepomp krijgt water met een temperatuur van 11˚C aangeleverd vanuit de broninstallatie, vertelt hij. “Hieraan wordt warmte onttrokken tot een temperatuur van 6˚C, waarna het water terug de bron in wordt gestuurd. Aan de andere kant van de machine wordt gelijktijdig warm water aangeleverd met een temperatuur van 35˚C, dat door de warmtepomp wordt opgewaardeerd tot 45˚C.

Cv-ketels in de technische ruimte verwarmen het water vervolgens door tot 55˚C, ten behoeve het centrale verwarmingsstelsel.” Naast de warmtepomp zijn drie platenwisselaars toegepast in het Porcellis-project, om warmte en/ of koude over te dragen ten behoeve van de luchtbehandeling. Gekozen is voor twee platenwisselaars van 70 KW en één van 40 kW, die door CIAT zijn geproduceerd.

DUURZAME INSTALLATIE Enkele weken na de oplevering kijkt Mol terug op een geslaagd maar ook uitdagend project. “Onze technische afdeling heeft veel energie gestoken in het engineeren van de warmtepomp, in combinatie met de open bron”, vertelt hij. “Maar het resultaat mag er zijn. Conform de eisen van de opdrachtgever is een zeer duurzame klimaatinstallatie gerealiseerd. We zijn heel trots dat we hieraan onze bijdrage hebben mogen leveren.” Het Porcellis-gebouw is niet het eerste project dat CIAT Nederland BV in opdracht van Bennink Klimaattechniek uitvoert. “Pasgeleden hebben we ook honderd coadis line fancoilunits mogen leveren voor het gebouw DK 207, dat tevens aan de Danzigerkade in Amsterdam is gevestigd.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 91

D.Q.S. ELEKTROTECHNIEK B.V.

Uw betrouw bare partner, met meer dan 25 jaar ervaring in klimaatbesturingssystemen en elektrotechnische installaties

Meet & Regeltechniek Paneel bouw Bekabeling Gebouwbeheer

Zeeburgerpad 18

1018 AJ Amsterdam

www.dqsbv.nl

info@dqsbv.nl

T: 020-6926939

F: 020-6685939

AMSTERDAM | Porcellis-gebouw

Projectinfo ENERGIEZUINIGE ALL-ELECTRIC KLIMAATINSTALLATIE VOOR PORCELLIS-GEBOUW

‘OPTIMAAL COMFORT TEGEN EEN MINIMAAL ENERGIEVERBRUIK’

Tijdens de bouw van het Porcellis-gebouw is veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Onder andere ten aanzien van de klimaatinstallaties, waarmee de verschillende gebouwdelen energiezuinig en zonder gasgebruik verwarmd, gekoeld en geventileerd kunnen worden.

De warmtepompen, broninstallatie, cv-ketels en ventilatie-installatie in het Porcellis-gebouw in Amsterdam worden aangestuurd door twee regelpanelen, geëngineerd, geproduceerd, gemonteerd en in bedrijf gesteld door D.Q.S. Elektrotechniek B.V. uit Amsterdam.

In nauwe samenwerking met Alklima B.V. – exclusief importeur van Mitsubishi Electric – heeft Bennink Klimaattechniek het ontwerp voor het klimaatsysteem gemaakt. Gekozen is voor een warmtekoudeopslag in de grond, gekoppeld aan een VRF DX-warmtepompsysteem. “Ons watergevoerde, all-electric City Multi WR2-systeem is opgebouwd uit een serie waterpomp-condensorunits die zijn aangesloten op de broninstallatie”, vertelt Martijn van Leerdam, Adviseur bij Alklima B.V.. “De condensorunits kunnen hierdoor niet alleen onderling energie uitwisselen, maar ook onttrekken en afgeven aan de bodem. Voor de binnenunits is gekozen voor kanaalunits.”

“In de kelder van het gebouw hebben wij een groot paneel geplaatst ten behoeve van de ventilatie-installaties en de vloerverwarming”, vertelt technicus Richard Melgers. “Bij de cv-ketels hebben we een wat kleiner paneel geplaatst. De Priva regelsystemen zijn via een ethernetverbinding aan elkaar, aan het gebouwbeheersysteem én aan de Mitsubishi Electric koelinstallaties in het gebouw gekoppeld. Hierdoor kunnen alle klimaatinstallaties perfect op elkaar worden afgestemd, beheerd en beheerst en wordt nergens onnodig energie verbruikt.”

Met het systeem kunnen gebruikers eenvoudig hun eigen comfort creëren, vertelt hij. “De energie die bij het koelen wordt onttrokken, wordt duurzaam hergebruikt voor de verwarming van ruimtes met een warmtebehoefte. Hiermee worden aanzienlijk betere rendementen behaald ten opzichte van traditionele installaties.”

In de nieuwbouw is gekozen voor een lage temperatuur traject, vertelt hij. Water wordt niet warmer gestookt dan 50 á 55˚C, wat tevens een aanzienlijke besparing op de energiekosten betekent. “De gehele installatie – inclusief alle regeltechniek – is hierop uitgelegd.”

LUCHTKANALEN PORCELLIS DEELS IN HET ZICHT GEBLEVEN

D.Q.S. Elektrotechniek B.V. heeft zowel het hardware- als softwarematige deel van de regelpanelen voor zijn rekening genomen, vertelt Melgers. “Hiervoor hebben we nauw contact gehad met de leveranciers van de verschillende klimaatinstallaties en met opdrachtgever Bennink Klimaattechniek, om een juiste softwarematige koppeling te garanderen.”

Het Porcellis-gebouw in Amsterdam, het nieuwe onderkomen van Calvin Klein, is door Schilt Luchtkanalen BV voorzien van het benodigde luchtkanalenwerk, inclusief alle TROX-componenten. In opdracht van werktuigbouwkundig installateur Bennink Klimaattechniek is circa 3.550 m² rechthoekig kanaalwerk en 2.090 m¹ rond kanaalwerk geleverd en gemonteerd. Alle kanalenwerk voldoet aan de Luka C-certificeringscriteria, vertelt commercieel marketing manager Leo ’t Jong. “Hiermee hebben wij een belangrijke bijdrage geleverd aan de duurzaamheidsambitie van het Porcellis-gebouw.” Bijzonder hierbij was dat ongeveer de helft van het kanalenwerk zichtwerk betrof. “Dit stelde nog hogere eisen aan de afwerking. We hebben regelmatig moeten bijstellen om alle luchtkanalen op het gewenste kwaliteitsniveau aan te brengen.” De keuze voor de Schilt bedrijven is niet verwonderlijk, vertelt ’t Jong. “Want sinds 1985 zijn wij de enige voorraadhouder voor TROX in Nederland. In ons 5.000 m² grote magazijn liggen de belangrijkste onderdelen van het TROX-leveringsprogramma altijd op voorraad. Voor 14 uur besteld, betekent altijd: morgen in huis. Bovendien zijn wij een vaste bouwteampartner van Bennink Klimaattechniek. In het Houthavengebied van Amsterdam hebben we in het verleden ook de bedrijfsgebouwen aan de Danzigerkade 13, 17, 23, 55 (Diesel hoofdkantoor Benelux), 65 en 221 mogen realiseren.” Schilt is al veertig jaar specialist in het adviseren, ontwerpen, fabriceren, leveren, monteren en onderhouden van hoogwaardige luchttechnische componenten en installaties.

INSTALLATIE & BOUW | 93

THEMA | Elektrotechniek

DE KRACHT VAN DE COMBINATIE

GEPASSIONEERD VERBINDEN EN BOUWEN AAN DE FORMULE 1 VAN DE ELEKTROTECHNIEK Je staat er ongetwijfeld niet dagelijks bij stil, maar als je erover nadenkt, vertoont de wereld van elektrotechniek veel overeenkomsten met de Formule 1 racesport. Snel optrekken en schakelen om op markttrends te anticiperen. Continu onderhoud en finetuning plegen om de organisatie zo lang mogelijk in topconditie te houden. Het betere bochtenwerk om de juiste koers te houden en het bedrijf bij te sturen. En dan is er natuurlijk ook nog de zoektocht naar nieuw talent. Als het kan in de vorm van Max Verstappen. Maar waar de autosport toch meer iets is voor het individu, draait het in de wereld van elektrotechniek vaak om de teamprestatie. Zo’n team is de Fedet – de brancheorganisatie voor elektrotechniek. Versnellen, sturen, snel schakelen: alles uit de autosport wordt uit de kast gehaald om in te spelen of vooruit te lopen op trends. Om samen sterk te staan voor de toekomst. “Een prachtige toekomst, want alles in Nederland draait om elektrotechniek”, aldus Rob van Veen, gepassioneerd voorzitter van de Fedet, de brancheorganisatie in de elektrotechniek.

BINDEN EN VERBINDEN Kijk in het dagelijkse leven – thuis, op kantoor of onderweg – eens om je heen en probeer te bedenken wat er allemaal mogelijk is dankzij elektrotechniek. Nagenoeg alles! In een wereld die om elektrotechniek draait is het des te belangrijker om ook de elektrotechnische wereld draaiend te houden. En om deze wereld steeds beter te laten presteren. Hiervoor is een krachtige ondersteuning

Rob van Veen, gepassioneerd voorzitter van de Fedet, de brancheorganisatie in de elektrotechniek 94 | INSTALLATIE & BOUW

foto Jilke Tanis.

THEMA | Elektrotechniek

Nieuwe voorzitter Rob van Veen en vertrekkend voorzitter Rene Wortelboer.

nodig. Ondersteuning die de Fedet samenvat in zes kernbegrippen: inspiratie, innovatie, invloed, instroom, imago en impact. Begrippen die techniek de ‘lading’ geven die het verdient. Diezelfde techniek lijkt tegelijkertijd alleen maar in belang toe te nemen. Meer veiligheid, meer digitalisering, meer oog voor het milieu en een duurzame wereld – trends en ontwikkelingen die door elektrotechniek worden ondersteund of mogelijk gemaakt. Logisch toch dat je dat goed wilt structureren en organiseren? Dat je bedrijven en organisaties wilt binden én verbinden om te bouwen aan een betere wereld? Dat is precies de ambitie van de Fedet.

EFFICIENCY EN KOSTENBESPARING REALISEREN Die ambities komen niet uit de lucht vallen. Een goede plaats – áchter het stuur maar met voldoende ruimte voor ‘bijrijders’ – krijg je niet zomaar. Daarvoor zijn een scherpe strategie en een duidelijke missie nodig. “Die hebben we de afgelopen periode vastgelegd aan de hand van ronde tafelbijeenkomsten in het land. Leerzame sessies die duidelijk maakten dat de verbinding die Fedet biedt nodig is om je als bedrijf in de huidige markt te onderscheiden. En dat willen alle leden – ieder op zijn eigen schaal en eigen manier: eenheid in verscheidenheid.” Dat onderscheidend vermogen is nodig in een markt met belangrijke maatschappelijke vraagstukken. Rob van Veen: “Neem de digitalisering. Hoe ga je als ondernemer in de elektrotechniek daarmee om? En brengt al die digitalisering nou inderdaad wel meer efficiency, comfort of productiviteitsverbetering? Lang nog niet in alle gevallen. Daarom ook wil Fedet een belangrijke trekker zijn van nauwere samenwerking en verdere digitalisering in de bouwketen. Samenwerking en digitalisering die moeten leiden tot een grote efficiencyslag en kostenbesparingen. Daar profiteert iedereen in de keten én de consument van!”

COLLECTIEF DREMPELS SLECHTEN “Nog zo’n ontwikkeling waar je als Fedet van onschatbare waarde bent: instroom”, vervolgt Rob van Veen. “Steeds meer bedrijven in de elektrotechniek hebben moeite om het kennisniveau op peil te houden.” Er liggen eigenlijk twee drempels op elkaar gestapeld: de maatschappij vergrijst waardoor kennis en deskundigheid verloren gaan én er is te weinig belangstelling voor techniek onder jongeren. Dat bemoeilijkt de instroom van nieuwe medewerkers met kennis van de laatste techniek. Dat is een fors gemis in een markt die van technologische ontwikkelingen en maatschappelijke verandering aan elkaar hangt. Onze leden bewust maken van hun mogelijkheden op dit gebied – daar draait het voor Fedet om. Zij hebben de sleutel naar de experts en vakmensen van morgen. Maar ze moeten wel weten waar en hoe die sleutels gebruikt worden. Dat lukt het best als je als collectief opereert – van elkaar leren, met elkaar delen, onze branche vooruit helpen.” Dat gezamenlijke streven om vooruit te komen, heeft een grote aantrekkingskracht op bedrijven. “En hoe groter het deelnemersveld, hoe spannender de race”, aldus Rob van Veen. “Het is zaak om met elkaar gas te geven, te blijven zorgen voor versnelling. We richten ons dan ook niet alleen op groei in de breedte maar ook in de diepte.” De mogelijkheden hiervoor worden geboden door een Fedet in een sterk FME-huis, waarbij nieuwe secties zich aangetrokken voelen door de Fedet-dynamiek. “De oprichting van de Sectie Paneelbouw en het recente besluit van de Nederlandse Licht Associatie (NLA) om toe te treden tot Fedet zijn daar uitstekende voorbeelden van.” Daarnaast wordt bij bestaande leden het draagvlak steeds groter. “Hoe groter die groep en hoe intenser de passie, hoe groter de overtuigingskracht en het onderscheidend vermogen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 95

THEMA | Elektrotechniek

UITGEBREIDE NETBEVEILIGING VOOR GEBOUWEN Productfamilie met nieuw ontwikkelde vonkbrugtechniek Om een gebouw en de daarin aanwezige elektrische apparatuur veilig te kunnen gebruiken, is een effectieve bliksemstroomen overspanningsbeveiliging onontbeerlijk. Bij de keuze van de juiste componenten komt het vooral aan op de kwaliteit, het afleidvermogen en de levensduur. Alleen zo kan reparatie en uitval op lange termijn worden voorkomen. De productfamilie Safe Energy Control van Phoenix Contact brengt met een nieuw ontwikkelde vonkbrugtechniek de bliksemstroomen overspanningsbeveiliging naar een

Afb.1: De professionele overspanningsbeveiligingsoplossingen uit de nieuwe SEC-productfamilie van Phoenix Contact bieden ook in het gebouw een hoge veiligheid.

hoger niveau. Om een effectief concept voor de overspanningsbeveiliging van een object te realiseren, moet eerst worden vastgesteld welke stroomleidingen gevaar lopen. Want alleen als bekend is welke stroomvoerende leidingen naar het te beveiligen gebouw lopen en welke het gebouw verlaten, kunnen de juiste beveiligingsmodulen worden geïnstalleerd. De benodigde beveiligingsmodulen worden volgens een trapsgewijze verdeling toegepast – de krachtigste beveiliging wordt direct bij de plaats waar de leidingen het gebouw binnenkomen geïnstalleerd, het beveiligingsapparaat met de snelste reactie wordt direct voor het te beveiligen eindapparaat geplaatst.

OPTIMALE BEVEILIGING BIJ DE PLAATS VAN BINNENKOMST De beveiliging van hoofd- en onderverdeling bij openbare gebouwen en particuliere woningen is net zo belangrijk als de beveiliging in industriële omgevingen. Hier is het noodzakelijk dat de optimale beveiliging voor het gebouw en de daarin aanwezige elektronische verbruikers direct bij de plaats van binnenkomst van de hoofdleidingen

96 | INSTALLATIE & BOUW

wordt gerealiseerd. Zonder voldoende krachtige beveiligingsapparaten op deze plaats is een effectief beveiligingsconcept niet mogelijk. De vraag die hier in de engineeringsfase al gesteld moet worden luidt: gaat het om een gebouw met of zonder bliksembeveiliging aan de buitenzijde? Bij gebouwen met externe bliksembeveiliging kan bij een blikseminslag een enorme hoeveelheid bliksemenergie in het te beveiligen gebouw worden ingekoppeld. Hier is volgens de NEN1010 norm een bliksemstroombeveiliging van het Type 1 verplicht. Als krachtigste techniek voor bliksemstroomafleiders wordt hiervoor de vonkbrugtechniek toegepast. De Type 1-afleiders uit het SEC (Safe Energy Control) productenprogramma beschikken over een noviteit: het betreft de eerste Type 1-afleiders met een netvolgstroomvrije vonkbrugtechniek (afbeelding 2/zie tekst 1 in kader). De daaruit resulterende verbeterde beveiliging van de installatie verhoogt de beschikbaarheid van de installatie en reduceert de stilstandtijden (zie tekst 2 in kader). Bovendien kunnen de Type 1-afleiders uit de SEC-productenfamilie in installaties met zekering tot 315 A bij aftakkende bedrading zonder eigen voorzekering worden

toegepast. Ook als bij installaties met grotere nominale stromen vanwege gebrek aan ruimte van afleidervoorzekering moet worden afgezien, bestaat er nu een interessante oplossing: het nieuwe beveiligingsmoduul FLT-SEC-Hybrid is de eerste steekbare combinatie van een Type 1-bliksemstroomafleider en een geïntegreerde voorzekering (afbeelding 3).

BEVEILIGING VAN DE HOOFD- EN ONDERVERDELINGEN Bij gebouwen zonder externe bliksembeveiligingsintallatie en een gering risico door bliksem zijn ook overspanningsbeveiligingsmodulen van het Type 2 geschikt op de plaats waar stroomleidingen het gebouw binnenkomen. Zo worden ingekoppelde overspanningen veilig gereduceerd tot waarden die voor de navolgende installaties aanvaardbaar zijn. Om hier tegemoet te komen aan de wens van veel gebruikers om de oplossing zo ruimtebesparend mogelijk uit te voeren, biedt de nieuwe Type 2-afleider uit de SEC-familie twee bijzondere functies. Ten eerste is de afleider met de naam Valvetrab SEC ‘s werelds smalste overspanningsaf-

THEMA | Elektrotechniek

NETVOLGSTROOM – WAT IS DAT EIGENLIJK? Netvolgstroom is dat deel van de stroom dat na het afleiden van een optredende overspanning vanuit het voedingsnet door een vonkbrug stroomt. Een dergelijke netvolgstroom kan tot enkele milliseconden aanhouden en de intensiteit van een kortsluitstroom hebben. Daarmee vormen netvolgstromen een belasting voor de complete installatie, zodat het goed mogelijk is dat daardoor in een installatie een spanningsval optreedt en er storingen kunnen optreden. Bovendien kan het zo zijn dat onder bepaalde omstandigheden een ervoor geplaatste zekering of overstroombeveiliging wordt geactiveerd.

Afb. 2: Alle producten voor de bliksemstroomen overspanningsbeveiliging worden in het testlaboratorium van Phoenix Contact in Blomberg getest. Het laboratorium is op basis van DIN EN ISO/IEC 17025 geaccrediteerd.

leider. Ten tweede kan het apparaat in installaties met zekering tot 315 A bij aftakkende bedrading eveneens geheel zonder eigen voorzekering worden toegepast. Dat heeft niet alleen een positief effect op de benodigde ruimte, maar bespaart ook duidelijk tijd en geld bij de installatie. Dat vanwege de verkorte kabeltrajecten ook het beveiligingsniveau aanzienlijk wordt verbeterd, is nog een ander voordeel van deze opbouw. Afb. 4: Royale coderingsmogelijkheden, een eenvoudige handling van de draaibare stekers en een compacte bouwvorm behoren tot de voordelen van de nieuwe SEC-productfamilie.

BEVEILIGING VAN EINDAPPARATEN Als laatste beveiligingstrap in een volledig beveiligingsconcept worden overspanningsafleiders Type 3 toegepast. Deze beveiligingscomponenten, die ook wel fijnbeveiliging worden genoemd,

SEC - SAFE ENERGY CONTROL De nieuwe productfamilie Safe Energy Control (SEC) staat voor een lange levensduur en hoge prestaties op het gebied van bliksemstroomen overspanningsbeveiliging – de afleiders maken zo een betrouwbare beveiliging mogelijk. De nieuw ontwikkelde vonkbruggen in combinatie met de afleiders Type 2 en Type 3 bieden een onmisbaar beveiligingsconcept voor de voeding. Het uniforme, compacte design alsmede de modulaire steekbaarheid van de SEC-componenten komen tegemoet aan de vraag van veel gebruikers naar een modulair installatievriendelijk totaalpakket.

Afb. 3: De afleider FLT-SEC-Hybrid uit de SEC-productfamilie is de eerste steekbare Type 1-afleider met een geïntegreerde voorzekering, die over een krachtige en netvolgstroomvrije vonkbrug beschikt

worden direct vóór het eindapparaat toegepast – ze dienen vooral tegen ingekoppelde spannings pieken in de leidingen te beveiligen. De Type 3-afleiders uit het SEC-programma zijn leverbaar voor alle spanningsniveaus en eveneens in veel installaties zonder voorzekering toepasbaar. Het nieuw ontwikkelde interne beveiligingselement van de afleider maakt inbouw in zowel AC- als DC-applicaties mogelijk. Hierdoor wordt het toepassingsgebied van dit beveiligingsmoduul aanzienlijk vergroot.

CONCLUSIE Om een effectieve netbeveiliging voor gebouwen mogelijk te maken, is de juiste keuze van de blik-

sem- en overspanningsbeveiligingsmodulen de eerste stap. Alleen met een volledig beveiligingsconcept kan apparatuur op de lange termijn tegen de gevolgen van overspanningen worden beveiligd. Met het nieuwe SEC-productenprogramma van Phoenix Contact wordt de juiste keuze en installatie van de passende beveiligingsmodulen eenvoudiger (afbeelding 4). Optimaal op elkaar afgestemde beveiligingscomponenten zorgen voor een betrouwbare samenwerking tussen de verschillende afleidertypen. De nieuw ontwikkelde netvolgstroomvrije vonkbrug alsmede de voorzekeringsvrije toepassing voor elke applicatie en afleiderklasse brengt de overspanningsbeveiliging naar een hoger niveau. Mocht desondanks de statusindicatie op één van de afleiders uit de SECfamilie een keer aangeven vervangen te moeten worden, is er nog een pluspunt voor de klant: de stekers van Phoenix Contact worden tot vijf jaar na aankoop gratis vervangen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 97

Overspanningsbeveiliging opnieuw uitgevonden Uw installatie altijd beveiligd Safe Energy Control-technologie is de basis voor een duurzame en krachtige bliksem- en overspanningsbeveiliging. De revolutionaire vonkbrug voorkomt op veilige wijze elke netvolgstroom. Dit beveiligt uw installatie, inclusief zekeringen en afleiders. Bij alle gangbare toepassingen kan hierdoor een separate afleidervoorzekering worden uitgespaard. De compacte en steekbare componenten zorgen voor een eenvoudige installatie. Voor meer informatie: tel. (0316) 59 17 20 of ga naar: phoenixcontact.nl

TT 01-14.000.L1 ÂŠ PHOENIX CONTACT 2016

THEMA | Elektrotechniek

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Donal McCann Photography

‘ Railkokers winnen snel terrein in de installatiemarkt’ In de energiedistributie in ziekenhuizen, universiteiten en hogescholen, treinstations, industriële omgevingen en datacenters winnen railkokers het steeds vaker van traditionele kabelsystemen. Niet verwonderlijk, vinden Patrick Matthijssen en Leendert Nugteren van Alpha Railkoker. “Railkokersystemen nemen namelijk niet alleen minder ruimte in, ze bieden door het gebruik van aftakkasten ook meer ontwerpvrijheid. Waar kabels om technische redenen uit elkaar en in ruime bochten gelegd moeten worden, kunnen railkokers strak en in haakse hoeken worden gemonteerd. Railkokers kunnen bovendien meerdere kabels vervangen, vragen minder aansluitruimte en hebben een kortere installatietijd.” Alpha Railkoker – onderdeel van Alpha Industrial – is al meer dan twintig jaar specialist in railkokersystemen in diverse beschermingsklassen, van IP52-55 (Alpha MBP) en IP 55 (Alpha HPB) tot IP68 (Alpha SCR). Het bedrijf werd in 1995 opgericht door Willem Hinfelaar, die zich aanvankelijk focuste op kleinere railkokers voor verlichtingsinstallaties in winkels en bedrijfsruimtes. Door de jaren heen zijn het toepassingsgebied en productengamma steeds verder uitgebreid, zonder bestaande relaties uit het oog te verliezen. “Ook vandaag plukken we hier nog de vruchten van. Zo’n 65 procent van ons klan-

tenbestand bestaat uit terugkerende installatiebedrijven”, vertelt Matthijssen, die het bedrijf in 2013 overnam. Onder zijn supervisie is Alpha Railkoker erin geslaagd een jaarlijkse autonome groei van meer dan twintig procent te realiseren. Onder andere een marktverbreding richting de zware industrie en datacenters en een aanpassing in het personeelsbestand liggen hieraan ten grondslag. “Hierdoor kunnen we met hetzelfde aantal mensen nog meer projecten aan, waarbij we naar wens niet alleen de productie, levering en montage maar het complete projectmanagement uit handen nemen. ›

INSTALLATIE & BOUW | 99

THEMA | Elektrotechniek

Zoals we deden bij de bouw van de vijf metrostations van de Noord/Zuidlijn, waar we al in de ontwerpfase bij betrokken raakten. Via componentenleverancier Hager hebben we een zeer compact railkokersysteem geleverd dat op ieder moment uitgebreid of ingekort kan worden. Naar wens plaatsen we bij iedere aftakking een KwH-meter, zodat het energieverbruik per gebruiker gemonitord en afgerekend kan worden.”

'Onze ambitie is om leverancier van de complete energiedistributie te worden, inclusief de verdelers en trafo’s' Twee jaar geleden was Alpha Railkoker betrokken bij de bouw van het Google datacenter in Saint-Ghislain (B). Een project dat onlangs een vervolg heeft gekregen in Eemshaven, waar het bedrijf meer dan dertig kilometer Alpha HPB-systemen aanlegt. “Daarnaast maken we veel kleinere datacenters voor universiteiten en ziekenhuizen”, vertelt Nugteren. “Voor deze groepen voeren we bovendien noodstroomprojecten tot 5.000 A uit in de vorm van grote, mobiele containers met generatoren. Bij stroomuitval kunnen deze generatoren – met behulp van onze verbindingen – eenvoudig en snel met de bestaande installaties worden verbonden.” In het verlengde hiervan is Alpha Railkoker onlangs gestart met de inrichting van twintig 5.000 A containers voor een datacenter in Amsterdam, die de hoofdstroomlijnen bij stroomuitval in bedrijf moeten houden.

VAN KLEIN TOT GROOT Voor supermarkten levert Alpha Railkoker met name energiedistributiesystemen van 25 A, die eenvoudig en plug-and-play geïnstalleerd kunnen worden. Daarnaast levert het bedrijf 160 A systemen voor tijdelijke accommodaties voor bijvoorbeeld vluchtelingen en studenten en ten behoeve van acculaadstations voor heftrucks en elektrische auto’s. “Ons 400A (Alpha System) systeem wordt met name toegepast in technische scholen, verzamelgebouwen en werkplaatsen”, vertelt Nugteren. “Onlangs hebben we bijvoorbeeld een project afgerond voor de RDM Campus in Rotterdam, een oude duikbotenfabriek waarin nu bedrijven en studenten zijn ondergebracht. Per ruimte kan ons systeem aan de muur worden geplugd, waardoor iedere ruimte over zijn eigen stroomvoorziening beschikt.” De campus is zeer flexibel ingericht, vertelt hij. “Datzelfde geldt voor onze installatie.” Voor een zuivelcoöperatie in Leeuwarden combineert Alpha Railkoker verschillende systemen en uitvoeringen, om transformatoren en verdelers en verdelers onderling te verbinden. “De zogenaamde trafo-bordverbindingen zijn op sommige plekken zelfs waterdicht uitgevoerd. Op de droge plekken is gekozen voor uitvoering in aluminium, om de kosten in de hand te houden.”

AMBITIE De komende jaren wil Alpha Railkoker haar dienstverlening nog verder uitbreiden. “Onze ambitie is om leverancier van de complete energiedistributie te worden, inclusief de verdelers en trafo’s”, vertelt Matthijssen. “Om hier optimaal invulling aan te geven, zijn we op zoek naar een engineeringsbedrijf om over te nemen. Hiermee komen we nog beter tegemoet aan de behoefte van de installatiemarkt, waarin steeds meer werkzaamheden worden uitbesteed.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 101

THEMA | Elektrotechniek

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Eldra BV

BENT U KLAAR VOOR DE NIEUWE CPR-NORMEN? Waar in het verleden met name de focus lag op de elektrische veiligheid van kabels, wordt vandaag de dag steeds meer aandacht besteed aan brandveiligheid. Dit komt onder andere door de introductie van de nieuwe CPR-norm EN 50575 die sinds 1 juli 2016 van kracht en vanaf 1 juli 2017 verplicht is. Vanaf volgend jaar moeten kabelfabrikanten een verklaring afleggen over het brandgedrag (CPR-classificatie) van hun kabels, als onderdeel van de CE-markering. Zo ook kabelproducent Eldra, specialist in de ontwikkeling, productie en levering van innovatieve kabeloplossingen voor industriële, elektrische- en communicatiesystemen, die hierin al grote stappen heeft gemaakt. Eldra, dat sinds 1978 onderdeel uitmaakt van de TKH Group, is al meer dan vijftien jaar vertegenwoordigd in de normcommissie NEC 20B (draad en kabel voor elektrotechnische sterkstroominstallaties), waarin ook Dekra, Draka, Nexans en TKF – tevens onderdeel van de TKH Group – actief zijn. “We volgen normontwikkelingen dan ook op de voet”, vertelt Jan Fleuren, Configuratie Manager bij Eldra BV. “De CPR-norm die nu van kracht wordt, zat al heel lang in het vat. Als organisatie hebben wij ons dan ook goed kunnen voorbereiden op wat er komen gaat, in tegenstelling tot veel collega-bedrijven en afnemers.”

102 | INSTALLATIE & BOUW

BRANDVEILIGHEID Vanwege de strengere classificatie en testmethoden van kabels, moeten alle kabel-productfamilies in ons land opnieuw worden getest op hun brandveiligheid. Eldra werkt hiertoe samen met zusterbedrijven TKF en Jobarco. “Om het proces zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, hebben we onze kabels hierbij opgedeeld in portfolio’s, die we stap voor stap onderzoeken en aanpassen naar de nieuwe regelgeving”, vertelt Sjef Verberne, Salesmanager Groothandel & Installatie bij Eldra BV. “De traditionele laagspanningskabels zijn inmiddels gereed voor de certificeringsfase. De flexibele leidingen, stuurstroomleidingen en signaal-/communicatiekabels, volgen over enkele maanden.” De kabels worden gevalideerd door een zogenaamde ‘aangemelde instantie’ (notified body), vertelt hij, die de kabels onder andere test op brandvoortplanting, warmteafgifte, rookontwikkeling, vallende brandende deeltjes en corrosiviteit. “De Eldra kabels worden hiertoe getest onder toezicht van Dekra. Na het behalen van de Euroclassificatie moet deze op alle betreffende kabels worden geprint, waarna we de kabels kunnen aanbieden aan onze afnemers. Niet alleen wij, maar ook onze afnemers moeten vóór 1 juli 2017 hun voorraden kabels ter gebruik in bouwwerken reduceren en vervangen door de vernieuwde producten. Uiteraard worden zij in dit proces actief door ons begeleid. We verzorgen met grote regelmaat trainingen en lezingen en houden afnemers via onze website op de hoogte van ontwikkelingen.”

THEMA | Elektrotechniek

HALOGEENVRIJ Verberne en Fleuren verwachten dat door de nieuwe regelgeving de aandacht voor halogeenvrije kabels zal groeien. Een ontwikkeling die door Eldra alleen maar wordt toegejuicht, omdat deze kabels niet alleen op het gebied van brandveiligheid (geen emissie van giftige en corrosieve gassen, minder rookontwikkeling) beter presteren, maar ook beter zijn voor het milieu. “Wij gebruiken de CPR-classificatie dan ook als kapstok om de overstap van pvc naar halogeenvrij verder vorm te geven”, vertelt Fleuren. “Onze R&D afdeling doet actief onderzoek naar hoe we in de toekomst zoveel mogelijk met halogeenvrije oplossingen kunnen werken.” Verberne: “De verwerkbaarheid én prijs van halogeenvrije kabels komt steeds dichter bij pvc te liggen. Dit biedt een enorme kans voor halogeenvrij. Een kans die wij van harte steunen.” ❚

Halogeenvrij Dé kabel voor een beter milieu • Tot 90°C belastbaar • Voorzien van KEMA-Keur • Geen schadelijke en corrosieve gassen tijdens brand • Risico’s voor mens en milieu worden aanzienlijk beperkt • Binnen 24 uur uit voorraad leverbaar Halogeenvrije speciaalkabels? Wij ontwikkelen deze samen voor uw toepassing!

T +31 (0)475 566 767 | verkoop@eldra.nl | www.eldra.nl

ELD_Adv_InstalBouw_197x130_2016.indd 1

27-07-16&15:21 INSTALLATIE BOUW | 103

THEMA | Elektrotechniek

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Alfen BV

LADEN EN OPSLAAN VAN ENERGIE WORDT STEEDS FLEXIBELER In Nederland rijden circa 100.000 (semi-)elektrische auto’s, onder andere als gevolg van stimuleringsmaatregelen door de overheid en door de groeiende aandacht voor het milieu. Om al deze auto’s op te laden, wordt veel van ons elektriciteitsnet gevraagd. Om de betrouwbaarheid van het net ook in de komende jaren te garanderen, zijn dan ook aanvullende energiesystemen nodig. Alfen BV, fabrikant en marktleider in transformatorstations, producten voor de distributie van elektrische energie en oplaadpunten voor elektrische auto’s, heeft hiervoor verschillende oplossingen in huis. “Binnen Alfen investeren we continu in nieuwe producten en diensten voor het elektriciteitsnet van de toekomst”, vertelt Marketing Coördinator Martijn Wanders. “Al sinds 2008 verdiepen we ons in laadpalen voor elektrische auto’s. Inmiddels hebben we meer dan 25.000 laadpalen in het veld staan, waarvan zo’n negentig procent in Nederland. Deze palen staan niet alleen in het publieke segment, maar ook in semi-publieke omgevingen (bedrijventerreinen) en in de private sector. Voor deze doelgroepen bieden we verschillende oplossingen, die allemaal simlockvrij functioneren. Gebruikers zijn vrij hun eigen serviceprovider te kiezen. Wij focussen ons sec op de techniek, die vandaag de dag niet stilstaat. Onze auto’s worden steeds slimmer, wat ook om slimmere oplaadpalen vraagt. In de nabije toekomst zullen de palen met onze auto’s kunnen communiceren, zonder dat hiervoor nog een pasje nodig is. Palen die de benodigde vraag en aanbod analyseren, waarna op maat geladen kan worden. En die – in het geval van de private palen – eenvoudig geïntegreerd kunnen worden in de thuisdomotica, waarbij vooraf kan worden ingesteld wanneer en hoe lang geladen moet worden.”

DUURZAAM IS ECHT NIET ALTIJD DUURDER Kort geleden is Alfen gestart om zo’n achthonderd openbare laadpalen die vijf à zes jaar geleden zijn geplaatst, om te bouwen tot slimme laadpaal. “Daarnaast hebben we onlangs ons eerste batterij-oplaadstation geplaatst, bij pompstation Haarrijn langs de A2 bij Breukelen”, vertelt Wanders. “Hierbij is een snellaadstation gekoppeld aan een batterij-opslagsysteem gevoed door zonnepalen, waaruit de elektrische auto’s kunnen putten. Dankzij deze duurzame oplossing was een investering van 750.000 euro voor een nieuwe elektriciteitskabel onder het Amsterdam-Rijnkanaal niet meer nodig.”

ENERGIEOPSLAG IS DE TOEKOMST Andreas Plenk, Sales Manager Energieopslag & PV, verwacht dat de komende jaren de mogelijk-

104 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Elektrotechniek

heden voor energieopslag zullen toenemen. Niet alleen op publieke plaatsen, maar ook thuis, waar zelfs de auto als energieopslag kan dienen. “Op dit moment kunnen huishoudens met zonnepanelen hun eigen verbruik nog verrekenen met hun opwekking. Wat er in de toekomst met de salderingsregeling gebeurt, is onzeker”, vertelt hij. “Om huishoudens blijvend van de voordelen van zonnepanelen te laten genieten, hebben we een buurtbatterij ontwikkeld voor opslag van energie in de buurt en zijn wij bezig met de ontwikkeling van laadsystemen waarbij de accu van de auto ook als energieopslag kan worden gebruikt. De eerste testen met dit systeem zijn inmiddels gestart.” Het zogenaamde ‘SOPRA’ energie-opslagsysteem is in de eerste plaats ontwikkeld voor plekken waar stroomuitval aan de orde van de dag is, zoals in Afrika. “Hier staan veel productiebedrijven met vervuilende dieselgeneratoren die energie opwekken. Met onze SOPRA-oplossing in combinatie met zonnepanelenvelden kan meer bedrijfszekerheid worden gegarandeerd en kunnen de vervuilende dieselgeneratoren worden vervangen”, vertelt Plenk. “Deze techniek hebben we later vertaald naar Europa, onder andere voor de energieopslag van windenergie. Door windmolenparken 24/7 te laten draaien en de windmolens pas later in het netwerk te laten ontladen, kan duurzame energie maximaal worden benut. Onze producten zijn er klaar voor. De markt zal snel volgen.” ❚

Nieuw! ICU Eve Mini Elektrische auto’s opladen bij thuis– en bedrijfslocaties Uniek is de koppeling met een “slimme” meter, een display of het kiezen uit verschillende laaddienstverleners voor stroomvergoeding. Net zoals mobiele telefonie! Switchen is mogelijk. SOLID SMARTWARE Meer informatie? Ga naar www.elektrischladen.nl of bel 036-5493402.

INSTALLATIE & BOUW | 105

NIJMEGEN

| Radboud Universiteit

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Jos Janssen, Middelaar

COMPLEET INSTALLATIE ONDERHOUD OP DE CAMPUS De Radboud Universiteit Nijmegen is een brede, internationaal georiënteerde en studentgerichte onderzoeksuniversiteit. Samen met Radboudumc biedt het in 1923 als Katholieke Universiteit Nijmegen gestarte opleidingsinstituut een bruisende, intellectuele omgeving waarin medewerkers en studenten worden geïnspireerd en uitgedaagd. Dat alles gebeurt binnen de circa veertig gebouwen die de 300.000 vierkante meter tellende campus rijk is. Onderkomens die zijn uitgerust met de meest uiteenlopende installatietechnische voorzieningen. Croonwolter&dros neemt het onderhoud van zowel de elektrotechnische als brandgerelateerde installaties voor zijn rekening. Sinds 1 januari van dit jaar is Croonwolter&dros weer kind aan huis op de Nijmeegse campus om in opdracht van het Universitair Vastgoed Bedrijf het merendeel van de E-installaties en alle brandbeveiligingsinstallaties te beheren en/of aan te passen. Daartoe heeft het bedrijf de beschikking over een eigen werkplek op de campus. Van hieruit is dagelijks een vast team van specialisten van Croonwolter&dros onder leiding van projectverantwoordelijke Jan Willem Kettelarij en locatiecoördinator Dennis Groeve actief. “Met uitzondering

106 | INSTALLATIE & BOUW

van de toegangscontrole, CCTV en inbraakbeveiliging verzorgen we op contractbasis het preventief en correctief onderhoud van alle E- en brandbeveiligingsinstallaties, inclusief de sprinkler”, zegt Kettelarij. “Daarnaast houden we ons bezig met het verduurzamen en modificeren van de aanwezige voorzieningen.”

EXPERTISE Is de onderhoudsovereenkomst in eerste instantie een inspanningscontract, de transitie naar

een resultaatgericht model is volgens Kettelarij een volgende stap. Het is een scenario dat is gebaseerd op de ruime expertise die binnen Croonwolter&dros aanwezig is. Zo bleek ook al voorafgaand aan de ondertekening van het contract. “Na eerst de betrokken beïnvloeders en beslissers te hebben overtuigd van onze kennis en kunde, zijn we met marktconsultaties gestart”, schetst Kettelarij. “Vervolgens hebben we tijdens de aanbesteding getoond in welke richting maintenance zich volgens ons de komende jaren zal

NIJMEGEN

| Radboud Universiteit

Projectinfo ‘SPRINKLERINSTALLATIES GARANDEREN VEILIGHEID EN CONTINUÏTEIT RADBOUD UNIVERSITEIT’ De circa veertig gebouwen op de campus van de Radboud Universiteit in Nijmegen worden vakkundig onderhouden door huisinstallateur Croonwolter&dros, dat het onderhoud en beheer van de watervoerende sprinklerinstallaties – met uitzondering van het Grotiusgebouw – heeft uitbesteed aan SPIE Fire Protection & Security (voorheen: KIN Sprinklertechniek B.V.). bewegen, inclusief de trends en ontwikkelingen. Mede daardoor sloot ons Plan van Aanpak perfect aan bij de wensen van de klant.” Met name de slagvaardigheid, het innovatief vermogen en de solide procesborging van het bedrijf vielen bij de opdrachtgever erg in de smaak.

CENTRAAL MONITOREN Voor de uitvoering en rapportage van de werkzaamheden op de campus maakt Croonwolter&dros volledig en ‘live’ gebruik van het facilitair managementsysteem van de klant. Dit systeem van Planon is ingericht voor het beheersen van storingen. Vanaf 1 januari 2017 is het echter ook helemaal

geschikt voor het preventief onderhoud. “We kunnen met dit systeem samen met onze opdrachtgever alle assets beheren en rapporteren”, aldus Kettelarij, die tot slot nog een tweetal aardige weetjes naar voren brengt. “In het kader van social return hebben we in samenwerking met Werk Bedrijf Regio Nijmegen een medewerker fulltime gedetacheerd. Maar ook onze eigen mensen leveren op het gebied van duurzaamheid en efficiency een mooie bijdrage. Om zich te verplaatsen, maken ze namelijk gebruik van elektrische scooters en bakfietsen. Een snelle, leuke en uitermate zuinige wijze van vervoer op de campus, die ons en onze opdrachtgever veel voordeel biedt.” ❚

“Naast het jaarlijks onderhoud begeleiden wij de twee halfjaarlijkse inspecties van de sprinklerinstallaties, welke worden uitgevoerd door R2B Inspecties BV”, vertelt Walther Eras, Accountmanager Sprinkler bij SPIE-Building Systems. “Tijdens deze inspectie worden alle sprinklerinstallaties technisch beproefd en wordt op ruimteniveau gekeken of er aanpassingen nodig zijn, bijvoorbeeld als gevolg van (interne) verbouwingen. Daarnaast testen wij iedere twee weken de werking van het sprinklersysteem middels een brandsimulatie per alarmklep, zodat de Radboud Universiteit bij daadwerkelijke brand niet voor verrassingen komt te staan.” De sprinklerinstallaties van de Radboud Universiteit betreffen gecertificeerde CMSA (Control Mode Sprinkler Application) installaties die eventuele brand detecteren, signaleren, controleren en bestrijden, vertelt Eras. “In negentig procent van de gevallen blijkt de activering van enkele sprinklers al voldoende om een beginnende brand onder controle te krijgen. Hierdoor wordt gevolgschade voor gebouw, mens én milieu tot een minimum beperkt. Dankzij de installaties mag de universiteit bovendien tot 10.000 m² ongecompartimenteerd bouwen, wat een grote indelingsvrijheid met zich meebrengt.”

INSTALLATIE & BOUW | 107

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VOOR DE INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT Staat u nog niet op www.installatieenbouw.nl? Neem dan voor meer informatie contact op met Roel de Bruijn: r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SCHRIJF U NU IN VOOR ONZE ONLINE NIEUWSBRIEF!

THE TO SAFETY SAFETY THEGREENEST GREENEST WAY WAY TO THE GREENEST WAY TO SAFETY GEEN BATTERIJ==GEEN GEENGIF GIF GEEN BATTERIJ GEEN BATTERIJ = GEEN GIF GARANTIE 10JAAR JAAR GARANTIE 10 GARANTIE 10 JAAR DRAADLOZE MONITORING DRAADLOZE MONITORING DRAADLOZE MONITORING

SPIE FIRE PROTECTION & SECURITY

SPECIALIST OP HET GEBIED VAN BRAND- EN ELEKTRONISCHE BEVEILIGING SPIE, een gezamenlijke ambitie Kranenberg 17 NL-5047 TR Tilburg Tel 013 - 578 43 82 www.spie-nl.com

De De ESCAP armaturen van Teknoware i.p.v.batterijen. batterijen. ESCAP armaturen van Teknowarezijn zijnvoorzien voorzien van van supercondensatoren supercondensatoren i.p.v. De ESCAP armaturen van Teknoware voorzien supercondensatoren i.p.v. batterijen. Grootste voordeel is dat er geen stoffen zitten in endat dat geen batterijen vervangen Grootste voordeel is dat er geengiftige giftigezijn stoffen zittenvan in condensatoren condensatoren en erergeen batterijen vervangen Grootste is dat er geen giftige stoffen zitten in condensatoren ende datcondensatoren er geen batterijen vervangen hoeven tevoordeel worden. Teknoware geeft danook ookeen een garantie enen armaturen. hoeven te worden. Teknoware geeft dan garantie van 10 10 jaar jaarop op de condensatoren armaturen. hoeven te worden. Teknoware geeft dan ook een garantie van 10 jaar op de condensatoren en armaturen. grotere besparingentetekunnen kunnenrealiseren realiseren op op de de loonkosten loonkosten isisde OmOm nognog grotere besparingen deAALTO AALTOversie versieontwikkeld. ontwikkeld. Om grotere(ZIGBEE) besparingen te kunnen realiseren op de loonkosten de AALTO versie ontwikkeld. dit draadloze (ZIGBEE)systeem systeem kan demonitoring monitoring MetMet dit nog draadloze kan de op afstand afstandisplaatsvinden. plaatsvinden. Met dit draadloze (ZIGBEE) systeem kan de monitoring op afstand plaatsvinden.

NIJMEGEN

Tekst: Lieke van Zuilekom

| Radboud Universiteit

Beeldmateriaal: Hoogaerts Lichttechniek

DECENTRALE NOODVERLICHTING MET SUPERCONDENSATOR VOOR RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN Het Erasmusgebouw (gebouw H0511) van de Radboud Universiteit Nijmegen is onlangs voorzien van decentrale noodverlichting. In opdracht van huisinstallateur Croonwolter&dros heeft Hoogaerts Lichttechniek ESCAP noodverlichtingsarmaturen met supercondensator geadviseerd en geleverd die niet alleen eenvoudig geïnstalleerd kunnen worden, maar waarmee ook grote voordelen worden behaald in de onderhouden beheerfase. “De supercondensator – die de traditionele batterij vervangt – heeft een levensduur van meer dan tien jaar”, vertelt Francis Hoogaerts namens Hoogaerts Lichttechniek. “Bovendien kan met de supercondensator een flinke kostenbesparing worden gerealiseerd ten opzichte van traditionele noodverlichting met batterij. Immers zijn geen (vervangende) batterijen meer nodig, evenals manuren om de batterijen te vervangen.” Gedurende hun levenscyclus hebben de armaturen weinig onderhoud nodig, vertelt ze. “Daar komt bij dat aan het eind van de levenscyclus de armaturen gerecycled kunnen worden, omdat er geen gevaarlijke stoffen vrijkomen – wat bij

batterijen wel het geval is.” Fabrikant Teknoware geeft tien jaar garantie op de ESCAP armaturen.

MILIEUVRIENDELIJK De keuze op de ESCAP noodverlichtingsarmaturen met supercondensator werd gemaakt na een voordracht van Hoogaerts Lichttechniek, vertelt Francis Hoogaerts. “We hebben verschillende opties aan Croonwolter&dros voorgelegd, waaronder een oplossing op basis van WiFi (Zigbee), voor een draadloze monitoring van de noodverlichting. Men koos uiteindelijk voor de supercondensator, vanwege het milieuvriendelijke aspect en de voordelen tijdens de onderhouden beheerfase. In

navolging van dit project zullen in de toekomst ook de andere gebouwen van de Radboud Universiteit van deze oplossing worden voorzien.”

OVER HOOGAERTS LICHTTECHNIEK Hoogaerts Lichttechniek is sinds 1992 leverancier van hoogwaardige projectverlichting. “Wij denken graag met onze opdrachtgevers mee”, vertelt Francis Hoogaerts, “door het adviseren van de best passende verlichting en het maken van creatieve en/of technische lichtplannen.” Op de referentielijst van het bedrijf staan onder andere banken, ziekenhuizen, verpleeghuizen, scholen en kantoorpanden. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 109

THEMA | Bekabeling

Tekst: Sjoerd Meuleman

Beeldmateriaal: CIC

EEN KABELLEGGER MET EXTRA’S Al sinds 2003 is Cable Installation Company een betrouwbare partner voor de installatie van kabelwerken. Dankzij een combinatie van kennis, ervaring en een gedreven aanpak zijn opdrachten groeiende. Cable Installation Company installeert voor zowel grote als kleine bouwprojecten, variërend van kantoorutiliteit, woningen en petrochemische bedrijven tot de procesindustrie. Cable Installation Company heeft de wind mee. Dat blijkt wel uit de steeds groter wordende orderportefeuille, sinds de oprichting van het bedrijf in 2003. Te danken aan vaklui die de materie verstaan, zegt Edwin van der Heiden, directeur van het bedrijf. “Cable Installation Company is het resultaat van de bundeling van vakkennis, ervaring en gedrevenheid. Al onze mensen zijn specialisten die jarenlang elders ervaring hebben opgedaan in de aanleg van kabelwerken. En dat zie je in de resultaten terug.” Cable Installation Company legt kabels voor netwerkuitbreidingen, data- en telecommunicatie en andere doeleinden voor in principe alle soorten bouwprojecten. Het bedrijf is actief in zowel Nederland als België.

CiC

soort werken komen onze kwaliteiten het meest tot uiting.” Vanzelfsprekend bijna staat veiligheid daarbij hoog in het vaandel. Cable Installation Company is VCA-gecertificeerd en hanteert daarmee veiligheidsnormen die verder gaan dan de wettelijke eisen. Ook wordt er veel aandacht besteed aan personeelsontwikkeling. Van der Heiden: “Neem onze uitvoerder Pascal van Zundert. Hij heeft zich gespecialiseerd in de aanleg van dikke voedingen met eigen ontwikkeld kabeltrekmateriaal. Het is niet voor niets dat ons motto luidt: ‘Alleen met goed gemotiveerde mensen kun je bergen verzetten’.” ❚

CiC

ONTWIKKELING Een belangrijke sector zijn lokale, regionale en landelijke overheden. Niet toevallig, zegt Van der Heiden, ‘want dat zijn opdrachtgevers, waarbij alles tot in de puntjes geregeld moet zijn’. “Werken voor overheden vereist een specifiek soort toewijding. Niet alleen qua inhoud, maar ook omdat overheidsprojecten nogal eens onder een vergrootglas liggen. Juist bij dat

Cable Installation Company B.V.

Cable Installation Company B.V. Uw partner in kabelwerkzaamheden

Postbus 5848 3290 AC Strijen Tel.: 06 - 51 34 79 49 cableinstallationcompany@skynet.be

www.cableinstallationcompany.nl 110 | INSTALLATIE & BOUW 16230436_cable 1-4.indd 1

22-08-16 16:13

THEMA | Bekabeling

Kennis van kabels Het vinden van de juiste kabel in de gewenste hoeveelheid kan een lastige opgave zijn. Fabrieken hebben minimale productiehoeveelheden van enkele kilometers en gevraagde specificaties zijn aangepast of niet meer geldig. Kabelspecialist Cable Masters biedt hiervoor een oplossing met eigen producten. Mocht de gezochte kabel daar niet tussen zitten, dan weet het bedrijf altijd een alternatief te vinden. Zelfs een doodgewone ymvk- kabel kan in een bepaalde uitvoering tegenwoordig lastig te verkrijgen zijn, vertelt Mike Slutter, directeur van Cable Masters B.V.. “We zien dat in de markt steeds minder voorraad wordt aangehouden, zeker wat betreft de duurdere kabels. Bovendien zetten fabrieken voor een order van tachtig meter de machines niet aan. Wij kunnen zo’n kabel wel leveren, in die hoeveelheid.”

BREDER WERKGEBIED Cable Masters B.V. is opgericht in 2002. Aanvankelijk richtte het in Rijswijk gevestigde bedrijf zich volledig op de specialisatie functiebehoud bij

brand, een destijds nieuw en complex onderwerp. Al snel breidt Cable Masters haar werkgebied uit naar het leveren van kabeloplossingen voor de industrie (food, (petro)chemie en marine/offshore) en infrastructuur (met name tunnelbouw). Voor deze sectoren ontwikkelde het bedrijf specifieke producten en oplossingen.

KENNIS DELEN “Ons grootste goed is meedenken met de klant”, stelt Slutter. “Het delen van kennis is net zo belangrijk als het leveren van de kabels. Wij adviseren onze klanten welke kabel je in welke omgeving het best kunt toepassen. ›

INSTALLATIE & BOUW | 111

Functiebehoud kabel en -bevestigingsmateriaal Chemisch resistente kabel Middenspanningskabel Diverse soorten EMC kabel Instrumentatie- en signaalkabel

THEMA | Bekabeling

Installateurs en opdrachtgevers vallen vaak op ons terug voor die kennis.” Veranderingen in regelgeving zijn ook een aanleiding voor relaties om naar Cable Masters te stappen. “Zo speelt momenteel de nieuwe Europese CPR-regelgeving. Die heeft een enorme impact op de toepassing van producten met betrekking tot brandveiligheid. Wij helpen relaties met het interpreteren van deze nieuwe regels.”

EIGEN FABRICAAT Lange tijd leverde Cable Masters, naast het eigen fabricaat Functiebehoud een aantal bekende kabelmerken. Dat laatste bood echter weinig toegevoegde waarde. “Daarom zijn we een eigen fabricaat gaan ontwikkelen. Zeker in de industrie en brandbeveiliging is het belangrijk om een betrouwbaar merk te kunnen bieden en herkenbaar te zijn. Vertrouwen is zo belangrijk in deze markt.”

'Ons grootste goed is het vinden van een oplossing voor de klant'

Een beter product tegen een goede prijs is het uitgangspunt. “Meer installatiegemak, een langere levensduur, een betere prestatie”, somt Slutter de voordelen op. Hij durft te stellen dat het eigen merk meer voordelen biedt dan de andere merken in deze markt. Onder de naam InduCab biedt Cable Masters een range aan kabels voor de industrie, waaronder instrumentatiekabels, signaalkabels en voedingskabels. “Wij werken met fabrieken die deze kabels in kleine hoeveelheden kunnen produceren, tussen de vijfhonderd meter en één kilometer. Dat is aanzienlijk minder dan gangbaar in de Nederlandse markt. Toch kunnen wij normale prijzen garanderen. We werken uitsluitend met Europese fabrieken. Deze samenwerkingen zijn op basis van partnership. Moet er bijvoorbeeld een aanvullende test of iets dergelijks geregeld worden, dan is dit altijd mogelijk bij onze partners. Inmiddels is het merendeel van wat wij leveren eigen fabricaat.”

ALTIJD EEN OPLOSSING Mocht een klant nu net een kabel nodig hebben die niet in de eigen merkrange zit, dan weet Cable Masters hem wel te vinden. “Er zijn veel gespecialiseerde fabrieken in Europa die bepaalde typen kabels kunnen leveren. Die weten wij goed te vinden. Ook hebben we de kennis die nodig is om te weten welke normeringen je met elkaar kunt vergelijken. En is een kabel niet te leveren of te duur om te produceren, dan bekijken wij of we een alternatief kunnen vinden. Zo kunnen we altijd een oplossing bieden, wat de vraag ook is.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 113

ZWAAG | Distributiecentrum MOSO International

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Caleffi Hydronic Solutions

DUURZAAMHEID TROEF BINNEN NIEUWBOUW MOSO Bamboe is niet alleen een hoogwaardig materiaal, het kan ook worden getypeerd als zeer duurzaam en grenzeloos veelzijdig. Dat blijkt wanneer we de producten en activiteiten van MOSO International nader onder de loep nemen. Het bedrijf geldt met een scherpe focus op kwaliteit, innovatie en duurzaamheid als Europees marktleider op het gebied van bamboe producten voor binnen en buiten, zoals vloeren, fineer, plaatmateriaal en vlonderplanken. Onlangs nam MOSO aan de Adam Smithweg 2 in Zwaag een hagelnieuw distributiecentrum annex kantoor in gebruik. In samenwerking met Al-In Techniek en Centercon leverde Caleffi Hydronic Solutions diverse componenten voor de lucht/water-warmtepomp, een onderdeel van de klimaatinstallatie die in de kantoorruimten voor een aangenaam werkklimaat zorgt. Het karakter van de producten van MOSO sluit naadloos aan bij de duurzame aard van de geplaatste klimaatinstallatie, zo meent Marc Heusinkveld namens Caleffi. “De warmte en koude die binnen het gebouw nodig zijn, worden door de installatie uit de buitenlucht gehaald. Dat resulteert in een minimale belasting van het milieu. Daarnaast zorgen de eveneens door ons geleverde regelen balanceercomponenten ervoor dat er een zeer hoge energiebesparing wordt gerealiseerd.”

114 | INSTALLATIE & BOUW

SAMENWERKING De installatie, waarin tevens verschillende producten van LG zijn verwerkt, is het resultaat van een optimale samenwerking tussen installatiebedrijf Al-In Techniek, groothandel Centercon en Caleffi, zo blijkt. “We leveren onze appendages aan diverse technische groothandels”, aldus Heusinkveld. “In dit specifieke geval was Centercon uit Rotterdam op haar beurt verantwoordelijk voor de levering aan Al-In Techniek. Dat alles is geweldig verlopen en heeft tot een

oplossing geleid die naadloos aansluit bij de wensen en eisen van onze opdrachtgever. Een oplossing waaraan we overigens niet alleen in producttechnisch opzicht hebben bijgedragen. Samen met Centercon hebben we Al-In Techniek ook intensief ondersteund tijdens het engineeren van de installatie.”

LOGISCHE KEUZE Ook Alwin Slooten, directeur van het in Middelie gevestigde Al-In Techniek, is zeer te spreken over

ZWAAG | Distributiecentrum MOSO International

het verloop van het project. In elk opzicht. “In opdracht van hoofdaannemer Knook Totaaltechniek hebben we de energiezuinige klimaatinstallatie verzorgd. Het belangrijkste onderdeel daarvan is de lucht/water-warmtepomp. De componenten hiervan zijn afkomstig van Centercon, dat als totaalleverancier niet alleen de koeltechnische, maar ook de hydraulische producten leverde. En dan kom je al snel uit bij Caleffi, een merk dat staat voor een superieure kwaliteit en een zeer

nauwkeurige engineering. Alle onderdelen die de fabriek in Italië verlaten, zijn bovendien uitgebreid getest en voorzien van certificaat en productnummer. Waterzijdig en koeltechnisch sloten de gebruikte componenten dan ook naadloos op elkaar aan. Bij Al-In werken we graag met goed materiaal. Met Caleffi speel je dan op zeker.” Al-In kon gedurende het project ook rekenen op de prima ondersteuning van de hydraulisch

HYDRONIC DESIGN

specialist. Een aspect dat werd versterkt door de uiterst korte communicatielijnen tussen beide partijen. Slooten: “Zowel tijdens de engineering, inregeling als inbedrijfstelling van de installatie hebben we Caleffi om extra input gevraagd. En die krijg je dan ook direct. Naast de goede toegankelijkheid en makkelijke bediening van de Caleffi-systemen heeft dat in grote mate bijgedragen aan de perfecte klimaatbeheersing binnen dit gebouw.” ❚

HYDRONIC

HVAC OPTIMALISATIE DOOR UNIEKE SYSTEEMSOFTWARE • ONTWERP een functionele installatie in een intuïtieve ‘drag & drop’ interface m.b.v. principeschema’s en grondplannen • BEREKEN debieten, leidingdiameters, hydraulische schakelingen, pompfiches, inregelrapporten en meetstaten • ANALYSEER je ontwerp a.h.v. een systeemcontrole • SIMULEER seizoensrendementen en installatievermogen op lange termijn

Caleffi_hydronicdesign_197x130.indd 2

care.caleffi.nl

13/05/16 14:56

INSTALLATIE & BOUW | 115

PRODUCTPRESENTATIE | Hago

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: HAGO Electronics

‘ FLEXIBELE SCHOOLOMROEPSYSTEMEN MAKEN OPTIMALE COMMUNICATIE MOGELIJK’ Toen in de jaren zestig van de vorige eeuw het klassikaal onderwijs strikter werd, ontstonden ook de eerste schoolomroepsystemen. De centrale bel in de hal maakte plaats voor luidsprekers per lokaal, waarmee de lessen aan- en afgekondigd werden. Sinds die tijd is er een hoop veranderd. Niet alleen in het onderwijs, maar ook in de schoolomroeptechniek. HAGO Electronics, leverancier, producent, importeur en adviseur van technisch geavanceerde communicatiesystemen, weet daar alles van. De schoolomroepsystemen van vandaag betreffen veelal geavanceerde, computergestuurde systemen waarin naast omroepmogelijkheden ook diverse opties voor lestijdsignalering zijn meegenomen. Dit geldt ook voor de schoolomroepsystemen van HAGO, die zich onderscheiden door een

grote mate van flexibiliteit. “Gebruikers kunnen bijvoorbeeld zelf in het systeem aangeven hoe lang een lesuur duurt”, vertelt directeur Nico Landheer. “Naar wens kunnen zij zes tot acht standaardprogramma’s instellen, voor bijvoorbeeld ‘gewone’ lesuren, tropenroosters en 10-minuten-oudergesprekken, waarbij na elke ingegeven tijdsperiode een zoemer klinkt. Door hierbij een begin- en eindtijd in te geven, wordt voorkomen dat het systeem ook ’s avonds en in het weekend actief is.” Gebruikers kunnen hierbij zelf de tonen voor hun zoemers kiezen, vertelt hij. “Zij hebben keuze uit een aantal standaardtonen, maar kunnen naar wens ook eigen geluiden aan het systeem toevoegen. Om te voorkomen dat bepaalde ruimtes onnodig verstoord worden, kan per ruimte worden aangegeven of de luidspreker hier wel of niet geactiveerd moet worden.”

ALS COMMUNICATIE HELDER ALS GLAS MOET ZIJN

Voor elk loket een systeem op maat • inbouw of opbouw mogelijkheden • keuze uit diverse luidsprekers • keuze uit diverse microfoons • Simplex, duplex en open duplex Bel ons en vraag naar de mogelijkheden HAGO ELECTRONICS Radonstraat 179 2718 SV Zoetermeer Tel. 0793617555 www.hagoelectronics.com 116 | INSTALLATIE & BOUW

Het schoolomroepsysteem van HAGO bestaat uit twee series. “Ons SHP 8-systeem is vooral omroepgericht”, vertelt Landheer. “Hierbij worden luidsprekers in de lokalen gemonteerd, voor omroepfuncties en lestijdsignalering. Veel uitgebreider echter is onze SHP 240-serie, waarmee ook een verbinding vanuit de lokalen met een centrale ontvanger mogelijk is. Hiertoe worden in de lokalen leslokaaltoestellen gemonteerd, waarmee individueel gecommuniceerd kan worden.” Doordat zowel de hardware als de software door HAGO zelf zijn ontwikkeld, is het Zoetermeerse bedrijf in staat om – naast haar standaardsystemen – ook schooloplossingen op maat te leveren. Met naast schoolomroepsystemen ook omroepsystemen voor individuele ruimtes en loketintercomsystemen. ❚

PLAATSNAAM | Projectnaam

Functioneel “onzichtbaar”

HVAC Luchtgordijnen zijn functioneel en onzichtbaar. Volledig geïntegreerd in het plafond is het luchtgordijn nagenoeg onzichtbaar. Uw entree is volledig geopend, waardoor deze uitnodigend is voor uw clientèle. De perfecte afscherming tussen buiten- en binnenklimaat werkt zowel in de zomer

VERVUILING

BUITEN KLIMAAT

GEURTJES

INS ECTEN

LUCHTSTROOM

WARM E OF KOELE LUCH T

als in de winter. Insecten, bladeren, uitlaatgassen en vuil passeren de onzichtbare luchtstroom niet. Uw bedrijf blijft schoon. HVAC luchtgordijnen bieden daarnaast een zichtbaar voordeel: energiebesparing, dus een lagere energierekening. BINNEN KLIMAAT

Dit is één van de innovatieve oplossingen met luchtgordijnen door HVAC Nederland. Kijk voor meer informatie op de website.

HVAC levert de oplossing!

Air Conditioning Cooling

Heating Ventilation

Een begrip wereldwijd 0255 52 24 20 • www.hvac.nl

INSTALLATIE & BOUW | 117

PRODUCTPRESENTATIE | HVAC Nederland

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Ko van Leeuwen

MINIMALE ZICHTBAARHEID, MAXIMAAL RESULTAAT Een ontwerp dat tegemoet komt aan wensen van architecten en pandeigenaren Luchtgordijnen kennen een groot aantal voordelen. Ze scheiden het geconditioneerde binnenklimaat van de buitenlucht en houden vuil, stof en insecten buiten. Om de systemen optimaal te kunnen laten functioneren, zijn bepaalde afmetingen ventilatoren en toebehoren nodig. Zeker bij kleinere (draai)deuren en schuifdeuren valt de installatie hierdoor behoorlijk in het zicht. Een doorn in het oog van veel architecten en pandeigenaren. Na jaren van ontwikkeling komt HVAC Nederland hen nu tegemoet, met een uiterst smal ontwerp. “Wanneer ik een winkel binnenloop, kijk ik altijd eerst naar het plafond”, lacht Frank Joosten van HVAC Nederland. “Pas nadat ik het luchtgordijn heb bekeken, is het assortiment aan de beurt. Maar ik begrijp dat ik hierin uniek ben. Architecten, pandeigenaren en ook pandbezoekers worden liever niet geconfronteerd met techniek, maar alleen met de prestaties van de installaties. Reden voor ons om een nieuw soort luchtgordijn te ontwikkelen.”

ALLEEN DE UITBLAASLANS IS ZICHTBAAR HVAC biedt sinds jaar en dag luchtgordijninstallaties waarin alle techniek is geïntegreerd. Installaties van minimaal 240 mm dik en 540 mm diep. Een mooie afmeting voor draaideuren en grote toegangsdeuren, maar voor kleinere (draai) deuren en schuifdeuren minder geschikt, aldus Joosten. “Reden voor ons om te brainstormen

118 | INSTALLATIE & BOUW

PRODUCTPRESENTATIE | HVAC Nederland

Delft. Naast functioneel bleek de vorm echter ook bijzonder mooi. Een win-win-situatie.” Door de vorm kan met zo min mogelijk lucht het geconditioneerde binnenklimaat van het buitenklimaat worden gescheiden. Hierdoor wordt veel energie bespaard. “Het systeem maakt bovendien gebruik van EC-ventilatoren die tot 75 procent energiezuiniger zijn dan hun voorgangers: de AC-ventilatoren. Bovendien voldoen de luchtgordijnen aan de Europese norm ErP2017”, aldus Joosten. “Daarnaast hebben we de installatie voorzien van een slimme thermostaatregeling, die zichzelf – afhankelijk van het temperatuurverschil tussen binnen en buiten – kan regelen. Het resultaat is een zeer energiezuinige installatie.”

AFWERKING OP MAAT

over alternatieve mogelijkheden. Aanvankelijk dachten we dat de installaties simpelweg niet kleiner kónden. Maar door op een andere wijze naar het luchtgordijn te kijken, kwamen wij tot een nieuwe oplossing. VisionAir en Vision-Air-B zijn hiervan het resultaat.” Bij de nieuwe, verticale luchtgordijninstallaties worden de ventilatoren óf boven de deur óf onder de vloer voorzien, vertelt hij. “Wat overblijft, is een zeer slanke uitblaaslans met een afmeting van 160 x 160 mm

die taps toeloopt tot 50 x 45 mm. Het enige zichtbare onderdeel van de installatie.”

FUNCTIE VOOR VORM “VisionAir is ontwikkeld door te luisteren naar onze klanten en vervolgens doorontwikkeld, zodat nu ook de rest van de markt er gebruik van kan maken. Bij de ontwikkeling stonden de techniek en functionaliteit voorop”, vertelt Joosten. “Met de gekozen vorm wordt een ideale, gelijke luchtstroom gecreëerd over de gehele uitblaashoogte, zo is berekend door de TU

VisionAir wordt standaard geleverd in gegalvaniseerd plaatstaal en afgewerkt in een RALpoedercoating. Wie een andere afwerking wenst, kan met VisionAir-B ieder gewenst materiaal kiezen. “Aanvankelijk wilden we de uitblaaslans zelf in verschillende materialen aanbieden, maar dit bleek in de praktijk niet realiseerbaar. Om toch verschillende materialen te kunnen aanbieden, hebben we daarom VisionAir-B ontwikkeld, waarbij een bekleding om de uitblaaslans is voorzien die de installatie een chique afwerking geeft. De VisionAir-B is verkrijgbaar in alle RAL-kleuren, Anodic, RVS, aluminium en andere materialen.”

OVER HVAC NEDERLAND HVAC Nederland is gespecialiseerd in het adviseren, ontwerpen en leveren van koel-, regelen warmtetechnische oplossingen. Van luchtgordijnen tot ventilatorconvectoren. En van warmtepompen tot waterkoelmachines. Het bedrijf beschikt bovendien over een landelijk werkende servicedienst. Alle luchtgordijnen, dus ook de VisionAir en Visionair-B zijn TÜVgecertificeerd. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 119

PRODUCTPRESENTATIE | Linum

BESPAAR OP MONTAGETIJD ÉN ARBEIDSKOSTEN In alle bouwprojecten is het ophan-

aanzienlijk. Bovendien vermindert met kabelophangingen het gewicht van een totale constructie.

gen van leidingen en technische componenten zoals luchtkanalen,

Zip-clip ophangingen kenmerken zich door een exclusief ‘ZIPLOCK’ sluitblokje vervaardigd uit een hoogwaardige zinklegering. De met olie geïmpregneerde en gesinterde metalen wig is ontwikkeld om de beste sluiting te garanderen en de roestvrijstalen veer zorgt ervoor dat deze wig perfect functioneert. In combinatie met de gegalvaniseerde kabel met hoge treksterkte zorgen de Zip-Clip kabelophangsystemen voor een hoge graad van kwaliteit en veiligheid in al uw bouwprojecten. Op vraag is er ook een roestvaststalen kabel (AISI 316) verkrijgbaar.

kabelgoten, armaturen en plafonds een arbeidsintensieve en tijdrovende onderneming. Net zoals binnen het domein van elektriciteit waar kabelgoten al vaker met kabelophangsystemen opgehangen worden, wordt voor statische HVAC- en technische instal-

ZIP-CLIP VOORDELEN:

laties steeds vaker gebruikgemaakt

- Verminderde arbeidskosten dankzij snellere installatie. - Gemakkelijk te hanteren, vervoeren en eenvoudig te versnijden met een snijtang. - Flexibele, veilige en milieuvriendelijke all-round oplossing voor bouwen installatietechniek.

van dergelijke suspensietechnieken. De veelzijdige Zip-Clip kabelophangingen zijn hiertoe in verschillende maten voor specifieke gewichten

APPLICATIES

verkrijgbaar.

Zip-Clip is een innovatieve ontwikkelaar van diverse kabelophangsystemen, geschikt voor vele installatieen bouwdoeleinden en steeds met als kenmerken: snelheid, veiligheid en eenvoud van gebruik. ZipClip kabelophangingen vervangen draadstangen waardoor zagen en vijlen overbodig wordt. Het vermindert de installatietijd en -arbeidskost dus

120 | INSTALLATIE & BOUW

- HVAC: luchtkanalen – ventilatorconvectoren – gas- en waterleidingen – airconditioning. - CONSTRUCTIE: koelcelbouw – plafondophanging – montagebalken – gordingen. - ELECTRICITEIT: kabelgoten – armaturen – rails. - WINKELINRICHTING, e.a. Voor de distributie in de Benelux, Duitsland en Frankrijk doet ZIP-CLIP een beroep op Linum Europe. www.linum.eu ❚

Dalkruid 54 5731 TN Mierlo T 0492 66 39 67 M 06 25 04 66 33 E bdebruijn@intecad.nl W www.intecad.nl

Uw partner voor integraal technisch advies in: Duurzaamheid Beveiliging Beheer en onderhoud

precies zoals u het nodig heeft c: 100 m: 65 y: 0 k: 0

STErk in onTWErp En dirEcTiEvoEring

ParTiciPaNT vaN EcoDEsk

WErkT saMEN MET WarMBouWEN

Uw partner voor Meet- & Regeltechniek Alles in één hand Partner van Priva en Web Easy Advies en Projectbegeleiding Software ontwerp en Inbedrijfstelling Levering en ombouw van regelpanelen n Levering veldapparatuur n Bekabeling n Technisch Beheer

Wat wij met de modulaire oplossingen van Big Foot Systems voor deze klanten deden, kunnen we beslist ook voor u. Bel ons.

n n n n

LINUM EUROPE BV HVAC

COOL

Oosterparkweg 35H 2985 SX Ridderkerk T: 0180-46 35 88 F: 0180-46 35 69 info-nl@linum.eu www.linum.eu

VAN LENTE Systeemintegratie B.V. Herfordstraat 5, 7418 EX Deventer tel. 0570-63 12 18, fax 0570-63 68 25 16.054

e Vraag d e ervic HVAC S 6 1 gids 20

www.vanlente.nl

vanlente_adv_m-r_4100(3).indd 1

Technische Automatisering Technische Installaties Technisch Beheer

02-04-14 15:05

THEMA | Klimaatplafonds

Easy-KlimaPlus Klimaatplafonds, samen goed voor een oppervlakte van 7.750 m², staan in voor een aangenaam binnenklimaat in het Academisch Ziekenhuis Maastricht. (BG) Tekst: Koen Mortelmans

Beeldmateriaal: Bart Gosselin (BG) en Atomis (A)

‘ KLIMAATPLAFONDS HEBBEN DE TOEKOMST’ Terwijl ze in België al vrij stevig zijn ingeburgerd, hebben klimaatplafonds in Nederland nog veel tot nog toe ongebruikt potentieel. Specialist Anthony Schrauwen, zaakvoerder van Interalu (Antwerpen) legt uit waarom. “In België zijn heel wat internationale instellingen gevestigd en wordt de markt van nieuwe kantoren hoofdzakelijk gedragen door bouwpromotoren. In beide gevallen zijn de bouwopdrachten gebaseerd op strak bemeten en nauwkeurig gecontroleerde budgetten. Het komt er dan ook op aan oplossingen aan te bieden die niet alleen een goed binnenklimaat opleveren en de hedendaagse energetische eisen te respecteren, maar ook een scherp prijskaartje dragen”, schetst Schrauwen de situatie in zijn thuisland. “Daardoor konden de klimaatplafonds van Interalu in België zich ook opwerken tot de standaardoplossing.” In Nederland is de situatie anders, vertelt hij. “De eerste intensieve gebruikers van klimaatplafonds waren multinationals zoals Shell. Privébedrijven van die omvang zijn er in België nauwelijks. Maar door de allure van de Nederlandse topbedrijven kreeg het klimaatplafond er het imago van een peperdure oplossing, zeg maar de Rolls-Royce van de HVAC. We werken eraan om dit dure imago te ontkrachten.”

MAAR WAT ZIJN DE INHOUDELIJKE REDENEN OM VOOR KLIMAATPLAFONDS TE KIEZEN? “In negentig procent van de utiliteitsgebouwen zijn ze de meest aangewezen oplossing. Ik denk dan aan puur kantoorgebouwen, scholen en ziekenhuizen. Kortom, gebouwen met een variërende vraag naar warmte en koude. Voor kleine en middelgrote bedrijven, waar de kantoren slechts een beperkt deel van de

122 | INSTALLATIE & BOUW

bebouwde oppervlakte innemen, hebben we andere geschikte oplossingen. Maar vanaf een kantooroppervlakte van +/-300 m² kom je altijd bij klimaatplafonds uit.”

WAARIN SCHUILT HET COMFORTVERSCHIL? “Klimaatplafonds wisselen energie uit door straling, niet door convectie. Ze veroorzaken dus ook geen luchtverplaatsingen. Dit houdt in dat ze ook geen stof of bacteriën door een gebouw verspreiden. Ze werken bovendien geruisloos. En er gaat geen nuttige ruimte verloren aan radiatoren of convectiekasten.”

HOE ZIT HET MET HET ENERGIEVERBRUIK? “Klassieke systemen verbruiken bij het koelen veel energie. Klimaatplafonds werken op lagere temperatuursregimes. Ze transporteren energie met water in plaats van met lucht. Klimaatsystemen die energie uitwisselen door straling, geven bij koeling een lagere gevoelstemperatuur. Al deze aspecten beïnvloeden het rendement van de koudeproductie zeer positief. Bovendien hebben we onze productontwikkeling afgestemd op het toenemende belang van energie en milieu. We kunnen verwarmen met water van 35 graden en koelen door water met een temperatuur van 18 of 19°C door de koelleidingen te sturen, in plaats van 15°C. Dat maakt veel verschil, vooral omdat je dan een groter gedeelte van de periode waarin wordt gekoeld (maart-oktober), gebruik kunt maken van vrije koeling. Zo worden de warmtepompen, geothermische installaties en koeltorens veel interessanter.”

THEMA | Klimaatplafonds

Met de SAPP – een afkorting van Smart Acoustic Passive Power – ceiling formuleerde Interalu zelf al een eerste antwoord op de energievraag. Door zijn open structuur (43 procent) kan dit klimaatplafond straling combineren met convectie: warme lucht stijgt tot tussen de panelen van het plafond, koelt er af en zakt dan vanzelf weer. "We hebben daarvan ook een hybride versie op punt gesteld. Ze combineert de eigenschappen van het klimaatplafond zelf met die van de betonplaat erboven. Dit betekent wel dat deze oplossing alleen geschikt is voor betonnen gebouwen, niet voor steeldeck. Maar de meeste nieuwe kantoorgebouwen zijn betonconstructies.”

WAAROM DAN GEEN BETONKERNACTIVERING IN PLAATS VAN KLIMAATPLAFONDS?

kantoorgebruikers in het tussenseizoen ’s morgens geneigd zijn de verwarming aan te zetten, omdat het dan nog te koud is. Bovendien gaat betonkernactivering slecht samen met efficiënte geluidsabsorptie.” ❚

➊➋ Het

Tweelinghuis (gemeentelijke diensten) in Leiden, een renovatieproject met 2.400 m² Easy-KlimaPlus klimaatplafond. (BG)

➌➍ Basisschool De Tweeklank in Zoeterwoude-Rijndijk, met 600 m² Easy-KlimaPlus klimaatplafond. De sterke akoestische waarden van dit plafond worden ook in scholen sterk geapprecieerd. (BG)

➎

Politiebureau Burgwallen in Amsterdam, met 1.400 m² SAPP ceiling klimaatplafond. (A)

➎

“Ik geef toe dat de opkomst van betonkernactivering indertijd voor ons een aanleiding vormde om hierover na te denken. Maar voor dynamisch belaste gebouwen is de reactietijd van betonkernactivering te lang. Dit systeem kan niet voldoende snel op de wisselende vraag reageren. Het speelde in op het feit dat ’s nachts elektriciteit veel goedkoper is dan overdag. Maar het ecologisch minpunt is dat

➊

➍

➌ ➋

INSTALLATIE & BOUW | 123

klimaatplafonds met eco-perspectief

Klimaatplafond op maat,binnen uw budget De metalen klimaatplafonds van Interalu bieden u een optimale leefomgeving met een constante temperatuur en een hoog akoestisch comfort. Interalu-plafonds zijn brandstabiel, zeer flexibel en hebben een hedendaags design. Het goede binnenmilieu, de lange levensduur en het lage energieverbruik passen perfect in uw nieuwbouw- of renovatieproject met oog voor duurzaamheid en het milieu. Meer info op interalu.eu of neem contact met ons op: Nederland: +31 76 513 99 97, BelgiĂŤ: +32 3 830 74 00. We helpen u graag verder!

THEMA | Klimaatplafonds

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Bestek-44 advies en engineering BV

DUURZAME KLIMAATPLAFONDS VOOR VOORMALIG VROM-KANTOOR Het voormalige VROM-kantoor aan de Rijnstraat 8 in Den Haag wordt momenteel ingrijpend gerenoveerd en verbouwd tot een nieuw rijkskantoor voor de ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Milieu, de Immigratie- en Naturalisatiedienst en het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. In totaal komen er 4.400 werkplekken voor meer dan 6.000 gebruikers. Voor de energievoorziening en de klimaatbeheersing wordt optimaal gebruikgemaakt van nieuwe, duurzame technieken. Het project is aanbesteed als een publiek-private samenwerking (PPS). Het bouwconsortium PoortCentraal, bestaande uit O.M.A, BAM Bouw en Techniek en ISS Nederland is hierbij verantwoordelijk voor het ontwerp en de renovatie, evenals het onderhoud en de exploitatie voor de komende 25 jaar. “Hoofdaannemer BAM Bouw en Techniek heeft ons al in de beginfase van het project benaderd om samen met architect O.M.A. de best passend (klimaat)plafonds voor het gebouw te selecteren en om de technische invulling hiervan te verzorgen”, vertelt Koen Schelling, directeur/eigenaar van Bestek-44 advies en engineering BV. “We hebben de plafonds uitgetekend in Revit-BIM. Vervolgens hebben we de coördinatie met de installateur voor onze rekening genomen. Samen hebben we toegewerkt naar een aanbestedingsgereed ontwerp, dat bij verschillende marktpartijen is neergelegd. En ook bij het inkoopproces hebben we BAM Bouw en Techniek ondersteund.” In de vleugels in de hoogbouw is gekozen voor stalen klimaatplafonds met bandrasters die flexibel indeelbaar zijn, vertelt Schelling. “In de spine en het kopgebouw, waar de indeling vaster is, hebben we stalen klimaatplafonds met lamellen geëngineerd.” Een uitdaging hierbij betrof de beperkte inbouwhoogte van het plenum, vertelt hij. “Het was passen en meten om alle installaties in te bouwen. Maar het resultaat mag er straks zijn. In november is het gebouw mechanical gereed.”

Naast het gebouw op de Rijnstraat 8 is Bestek-44 druk bezig voor Delftse Poort in Rotterdam, World Trade Center Rotterdam en Infinity (voormalig ING House) in Amsterdam. Recent heeft het bedrijf de NIBC Bank in Den Haag opgeleverd. ❚

Bouwinfo ARCHITECT UITVOERING FACILITAIRE DIENSTEN ADVIES EN ENGINEERING SYSTEEM- EN KLIMAATPLAFONDS

OMA HQ, Rotterdam BAM Bouw en Techniek ISS Nederland Bestek-44 advies en engineering BV

INSTALLATIE & BOUW | 125

THEMA | Klimaatplafonds

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Peutz

‘ Onafhankelijke producttests voorkomen vervelende verrassingen achteraf’ Fabrikanten van klimaatplafonds doen er goed aan hun nieuwe of vernieuwde producten te testen op onder andere capaciteit, comfort en akoestiek, alvorens de producten in de markt worden gezet. Datzelfde geldt voor klimaatinstallatieadviseurs en opdrachtgevers, die in een project vaak keuze hebben uit verschillende producten/leveranciers. Peutz kan hierin voorzien. In het bouwfysisch laboratorium in Molenhoek test het onafhankelijke adviesbureau onder andere klimaatplafonds en plafondinductie-units volgens de meest recente Europese normen. Door een klimaatkamer op te bouwen, in te richten en in te regelen volgens projectontwerp en -condities, kan het gerealiseerde klimaat in de klimaatkamer worden getoetst aan de gestelde bestekeisen. “Hierbij kijken we niet alleen naar luchtsnelheden en temperaturen, maar ook naar comfortparameters als PMV-, PPD- en DR-waarden conform NEN EN ISO 7730. Bovendien wordt in combinatie met de klimaatonderzoeken vaak een meting in ons akoestisch laboratorium uitgevoerd. Hier kan onder andere de geluidsabsorptie van het klimaatplafond worden gemeten, wat tevens bijdraagt aan een optimaal werk- of leefklimaat.” Alle meetresultaten worden door Peutz samengevat in een rapportage. Indien gewenst kunnen hierin ook aanbevelingen worden meegenomen. ❚

‘Wij van Wc-eend adviseren Wc-eend’. De reclameslogan uit 1989 is ook vandaag nog van toepassing. Ook in de markt van klimaatcomponenten zoals klimaatplafonds en plafondinductie-units, waar eindgebruikers – als er geen onafhankelijk klimaatkameronderzoek is uitgevoerd – na oplevering met een (binnen)klimaatprobleem kunnen worden geconfronteerd. “Zonde van de tijd, het geld en onnodig”, vindt Ramón van Stijn, Projectleider klimaatkamer onderzoek bij Peutz. “Door in de ontwerpfase – dus voordat de klimaatinstallatie wordt gebouwd, gemonteerd en ingeregeld – het klimaatsysteem door een onafhankelijke partij in een klimaatkamer te laten testen, voorkom je klimaatklachten bij oplevering.” In Molenhoek kunnen de klimaatplafonds en plafondinductie-units worden ingebouwd in een klimaatkamer, waarna onder andere een capaciteitsonderzoek conform de NEN EN 14240-norm wordt verricht. “Hierbij wordt het waterzijdig afgegeven vermogen bij meerdere wateraanvoertemperaturen onderzocht”, vertelt Van Stijn. “Door de meetresultaten tot een grafiek te verwerken kan de capaciteitsfunctie worden bepaald, evenals het beschikbare vermogen bij andere water- en ruimtetemperaturen.”

126 | INSTALLATIE & BOUW

peutz group vestigingen in nederland, belgië, duitsland en frankrijk

www.peutz.nl

AMSTERDAM | NieuwDok

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Lomans/Schouten Techniek | Art impression: Moke Architecten

NIEUWDOK AMSTERDAM:

STUDEREN EN WONEN IN EEN DUURZAME OMGEVING Nadat in mei vorig jaar de eerste paal de grond in ging, werd onlangs het onderwijs- en wooncluster NieuwDok afgerond. Het project, uitgevoerd op het NDSM-terrein aan de NDSM-straat te Amsterdam, betreft de nieuwbouw van een circa 4.000 vierkante meter tellend schoolgebouw voor ROC TOP alsmede de realisatie van 380 studentenwoningen. Met de oplevering van NieuwDok biedt het gebouw met een totaal van zo'n 20.000 vierkante meter BVO volop ruimte aan studenten om kennis te vergaren én te wonen. Het in het noorden van Amsterdam gelegen NieuwDok maakt deel uit van de herbestemming van het NDSM-terrein. Het gebouw heeft met zes verdiepingsvloeren een prominente plaats te midden van de grote monumentale loodsen en dokken die in de directe nabijheid van ’t IJ in ruime mate te vinden zijn. Het schoolgebouw omvat de eerste twee bouwlagen van het pand dat op de begane grond tevens is voorzien van een fietsenstalling. Op de eerste etage zijn diverse patio’s met terras gecreëerd. Op de vijf verdiepingen daarboven zijn studentenwoningen inclusief enkele ondersteunende voorzieningen gerealiseerd, waaronder een beheerdersruimte en wasserette.

COMPLEET E-SCALA Met de realisatie van een breed pakket elektrotechnische voorzieningen maakte Lomans binnen NieuwDok andermaal de status van totaalinstallateur waar. “We hebben nagenoeg het hele scala aan E-installaties verzorgd”, aldus projectleider Sebastiaan Schut. “Dan moet je onder meer denken aan een omroepinstallatie, wifi-aansluitingen en een inbraakbeveiligingsinstallatie.” De geplaatste KNX-installatie verdient volgens hem een ruimere toelichting. “Dit bussysteem van Theben stuurt in het gebouw zowel de verlichting, de vloerverwarming als naregeling. Doordat de schakelactoren tot drie stuks met elkaar kunnen worden verbonden, zijn er minder fysieke adressen nodig. Dat heeft geleid tot een behoorlijke reductie van de installatiekosten. Verder kunnen de actoren dankzij een intelligente module op een andere plaats worden geprogrammeerd dan waar ze zich daadwerkelijk bevinden. Ook dat scheelt qua kosten.” Efficiency en duurzaamheid lopen duidelijk als een rode draad door het project. Zo zijn alle vertrekken in het gebouw voorzien van LED-verlichting. ›

INSTALLATIE & BOUW | 127

AMSTERDAM | NieuwDok

De verlichting langs de gevelzijde van de klaslokalen kan, afhankelijk van de buitenlichtinval, zelfs naar behoefte worden teruggedimd. Daarnaast is de installatie voorzien van bewegingsmelders die zijn gelinkt met de KNX-installatie. Deze zorgt ervoor dat de verlichting automatisch aan of uit gaat. Zo’n tachtig procent van de installaties is in het zicht uitgevoerd, waardoor het gebouw een industrieel karakter krijgt. Tot besluit noemt Schut het aangelegde Cat6A-FTP-netwerk. “Een mooi stuk techniek dat uitzonderlijk hoge kabelsnelheden garandeert. Ook op dit vlak is NieuwDok dus optimaal voorbereid op de toekomst.”

SNELLE REALISATIE Een strakke planning, slimme logistiek en heldere communicatie. Díe aspecten waren volgens Jan

Branger, projectleider binnen Schouten Techniek, bepalend voor het succesvol installeren van de sanitaire, verwarmings-, ventilatie- en elektravoorzieningen (o.a. voor de brandbeveiliging, verlichting en collectieve voorzieningen). Binnen de school, maar zeker ook in de studentenwoningen. “Na de afbouw van het schoolgebouw hebben we de huisvestingen in zeer korte tijd voorzien van verschillende werktuigbouwkundige installaties. Daarbij haalden we een score van veertig woningen per week.” De sanitaire installatie in de school ligt in een op zand gestorte vloer, waarin middels verdiepte stroken de riolering is opgenomen. Betreffende de verwarming van het gebouw is ervoor gekozen om de koudeval van de ramen op te vangen met vloerverwarming. Voor de overige verwarming

is het balansventilatiesysteem uitgebreid met naverwarmers. “Het ventilatiesysteem omvat vier op het dak geplaatste luchtbehandelingskasten”, zegt Branger. “Om een gelijkmatige luchtverdeling in de lokalen te krijgen, hebben we gekozen voor Air Socks van Fibertec.” De warmwatervoorziening voor de woningen vindt plaats via een oplaadsysteem op de begane grond en wordt op de tweede etage over diverse strangen naar de woningen verdeeld. “De studentenonderkomens worden verwarmd door middel van radiatoren die thermostatisch worden nageregeld”, legt Branger uit. “Voor de warmteopwekking van de school en de woningen wordt tot slot gebruikgemaakt van het stadsverwarmingsnet (IWAS, red.).” ❚

Projectinfo DUURZAME VERLICHTING VOOR NIEUWDOK AMSTERDAM Efficiency en duurzaamheid lopen als een rode draad door het nieuwe onderwijs- en wooncluster NieuwDok in Amsterdam. Zo is in alle vertrekken LED-verlichting toegepast. In samenwerking met E-installateur Lomans en in opdracht van Lumenplan produceerde en leverde MacBright alle verlichtingsarmaturen en -panelen voor het project, deels voorzien van bewegingsmelders. Conform het Programma van Eisen heeft MacBright de verlichting geselecteerd op de juiste inkijkhoeken, lichtkleur en lichtniveau. Daarnaast is goed gekeken naar de kwaliteit van de verlichting, omdat NieuwDok een onderhoudsarm pand wenste.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting ROC Top ARCHITECT CASCO Moke Architecten ARCHITECT INRICHTING BBTH Bouwkundig Adviesbureau ADVISEUR BASISINSTALLATIE VIAC Installatie Adviseurs EN WONINGEN BOUWKUNDIG AANNEMER CASCO Kondor Wessels Amsterdam BOUWKUNDIG AANNEMER AFBOUW Annhil INSTALLATIEADVIES Traject INSTALLATIES Lomans (E), Schouten Techniek (W), Mac Bright, Theben, Klemko Techniek

128 | INSTALLATIE & BOUW

Dat MacBright deze opdracht gegund zou krijgen, stond vanaf de beginfase van het project al bijna vast. “Maar liefst drie installateurs die op het project inschreven, vroegen ons om advies uit te brengen en een productaanbieding te doen”, vertelt Richard Visser, Sales Manager bij MacBright. “Uiteindelijk kreeg Lomans de opdracht gegund. Via verlichtingsgroothandel Lumenplan hebben wij circa 450 LED-opbouwarmaturen en LED-downlighters en een honderdtal LED-panelen in daglichtkleur geleverd. De verlichting is voorzien van speciale louvre reflectors, waardoor ‘verblindingshinder’ wordt voorkomen.” In de technische ruimtes zijn waterdichte armaturen toegepast, vertelt hij. “Deze armaturen hebben een gematteerde kap gekregen, waarbij de lumen-output gehandhaafd blijft zonder dat verblinding optreedt.” NieuwDok is niet het eerste project dat MacBright in samenwerking met Lomans uitvoert. Beide bedrijven hebben ook andere mooie projecten mogen realiseren, samen met een technische groothandel.

AMSTERDAM | NieuwDok

Projectinfo TECHNIEKINTEGRATIE SLEUTEL NAAR DUURZAAMHEID Binnen de nieuwbouw van onderwijs- en wooncluster NieuwDok ROC TOP Amsterdam tekende Theben voor de regelingen van verlichting en klimaat. Edwin Hannink licht namens Theben Nederland toe: “Op basis van de door de adviseur geformuleerde uitgangspunten, waarbij het gestandaardiseerd KNX-protocol en een comfortabele bediening als nadrukkelijke eisen golden, hebben we samen met installateur Lomans naar een passende invulling gezocht. Daarbij is integratie van de diverse disciplines de sleutel naar duurzaamheid geworden.” Door de regelingen in één infrastructuur (veldbus) op te nemen, is een mooie installatie op bedienniveau ontstaan. “Zo zijn er aanwezigheidsmelders geplaatst die de verlichting aansturen en de klimaatregeling van stand-by naar comfort kunnen opschalen. Daarnaast kan de temperatuur voor elk lokaal afzonderlijk worden ingesteld.” De keuze voor de actoren (schakelen dimunits) van Theben is volgens Hannink duidelijk gemaakt op basis van de onderscheidende eigenschappen. Als voorbeeld noemt hij de uitneembare intelligentie, die ervoor zorgt dat de programmeur geen druk ondervindt van de kastenbouwer en dus de programmering rustig kan doorvoeren. “De hardware kan op de bouw worden geïnstalleerd en via de handbediening op elke actor fysiek worden getest”, zegt Hannink. “De intelligentie kan later worden teruggeplaatst.” Dankzij het Theben MIX-concept kunnen decentraal meerdere actoren van verschillende disciplines worden gekoppeld. Hierdoor is het mogelijk om minder buscomponenten in de installatie op te nemen. “Binnen dit project betekende dit een concrete besparing van één buslijn”, aldus Hannink. “Er waren dus minder systeemcomponenten nodig om de installatie te realiseren.”

Retail Winkels Horeca Bedrijven

Industrie Fabrieken Bedrijfshallen Garages

Onderwijs Basisonderwijs MBO / HBO Universiteiten

Slimme gebouwen KNX woningen gebouwautomatisering

Gezondheidszorg Ziekenhuizen Tandartspraktijken Fysiotherapiepraktijken

Met KNX van Theben zijn gebouwfuncties eenvoudig met elkaar te verbinden, te programmeren en te controleren. Van binnenklimaat, verlichtingssturing en zonwering tot aan visualisatie via smartphone en tablet.

www.theben.de/nl INSTALLATIE & BOUW | 129 95x130_4c_PF_KNX_NL_06_2016.indd 1

04.07.16 08:10

PRODUCTPRESENTATIE | NCCW

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: NCCW

‘ Een vlekkeloze verwerking van uw dagelijks onderhoud’ “Steeds meer woningcorporaties kiezen ervoor hun onderhoud en beheer uit te besteden aan een vaste poule van onderaannemers. Hierdoor houden zij hun klanttevredenheid hoog, terwijl onderhouds- en beheerkosten beter gemanaged kunnen worden. Om processen optimaal te stroomlijnen, wordt veelal procesgestuurd gewerkt. Echter lopen veel van die processen nog door meerdere systemen, afdelingen en organisaties. “Erg inefficiënt”, vinden algemeen directeur Wibo Pollmann en sales- en marketingprofessional Frank de Krou van NCCW. Om woningcorporaties en onderaannemers te helpen hun processen beter te sturen, ontwikkelde de ICT-dienstverlener een processjabloon waarin verschillende systemen aan elkaar kunnen worden gekoppeld: Corporatie Cloud Dagelijks Onderhoud.

130 | INSTALLATIE & BOUW

PRODUCTPRESENTATIE | NCCW

Algemeen Directeur Wibo Pollmann.

Sales- en marketingprofessional Frank de Krou.

NCCW ONTZORGT!

NIEUW, FRIS GELUID

Inmiddels hebben al meer dan vijftig woningcorporaties het processjabloon omarmd, vertelt Pollmann. “In de toekomst zal dit aantal alleen maar stijgen. Want het processjabloon maakt een vlekkeloze verwerking van het dagelijks onderhoud mogelijk, zonder dat de corporatie de regie verliest.” Corporaties hebben bij NCCW keuze uit een aantal opties, waaronder een klassieke verwerking van gegevens middels PDF-opdrachtbonnen en een aannemersportaal. Maar ook een honderd procent digitale verwerking behoort tot de mogelijkheden. “Huurders kunnen hierbij eenvoudig via een online portaal hun reparatieverzoek indienen. Een eenvoudige zoekboom zorgt ervoor dat het juiste verzoek wordt ingediend. Vervolgens wordt de meest geschikte aannemer voor de klus geselecteerd. Alle processtappen zijn eenvoudig te monitoren met de Business Activity Monitor, waardoor corporaties voortdurend op de hoogte blijven van de afhandeling van reparatieverzoeken en de prestaties van hun aannemers. Aan het eind van het proces kan de huurder een enquête invullen en worden de opdrachten en bijbehorende facturen automatisch gekoppeld en gecontroleerd.” Corporatie Cloud Dagelijks Onderhoud is al in 2012 beloond met de Computable award voor de ‘meest innovatieve oplossing’. “Een mooie erkenning”, aldus Pollmann. “Voor onze mensen, maar ook voor onze klanten, die hun nek hebben uitgestoken door de nieuwe software te implementeren.”

NCCW levert als sinds 1973 softwareoplossingen om woningcorporaties en bedrijven in de keten te ontzorgen. Naast de Corporatie Cloud Dagelijks Onderhoud dragen ook de primaire bedrijfsinformatiesystemen Property Management en BIS NOA hieraan bij. “Dankzij onze softwareoplossingen kunnen inmiddels ruim 1,5 miljoen huurders en duizenden leveranciers 24/7 online hun zaken met hun woningcorporaties afhandelen”, vertelt Frank de Krou, sales- en marketingprofessional bij NCCW. “Al sinds 1979 leveren wij onze diensten in ASP/SaaS, wat nu beter bekend staat als ‘in de cloud’. En ook anno 2016 lopen we voor op ontwikkelingen in de markt. Niet alleen onze producten, maar ook onze mensen verdienen hiervoor de credits. NCCW is een mensenbedrijf, voor en door mensen. Dat willen we de komende jaren nog sterker uitdragen richting de markt. We zijn een bedrijf met een nieuw, fris geluid. We denken niet in beperkingen, maar in kansen. Niet in concurrentie, maar in samenwerken, voor een maximaal resultaat. Onze ERP-systemen, die gekoppeld kunnen worden met de systemen van derden, zijn hier een goed voorbeeld van. Net zoals de volledige overname door Total Specific Solutions (TSS) afgelopen juli, waardoor we nieuwe en bestaande klanten in de toekomst nog beter kunnen bedienen.”

INNOVATIEKRACHT “Met de overname profiteren wij van het beste van

'Dankzij onze softwareoplossingen kunnen inmiddels ruim 1,5 miljoen huurders en duizenden leveranciers 24/7 online hun zaken met hun woningcorporaties afhandelen' twee werelden”, vult Pollmann aan. “Aan de ene kant genieten wij nu van de financiële investeringskracht en expertise van een groot bedrijf, terwijl wij aan de andere kant het decentrale model van TSS hanteren. De eigen identiteit en kracht van NCCW blijven hierdoor in tact. Erg belangrijk, want we moeten snel kunnen reageren op veranderende omstandigheden in de markt, onder andere met betrekking tot weten regelgeving. Wij blijven zelf verantwoordelijk voor ons taakgebied, resources en werkprocessen. Bovendien blijft er volop ruimte voor de creativiteit van onze medewerkers.” De Krou: “De overname biedt ons de mogelijkheid onze doelmarkt verder te verbreden en om naast woningcorporaties ook zorginstellingen, gemeentes en commercieel vastgoed te bedienen. We hebben de kennis, kunde en producten hiervoor al in huis. Door de overname beschikken we nu ook over de benodigde innovatiekracht én kapitaal.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 131

“Ik de juiste informatie, planning en facturatie via het onderhoudsproces van NCCW.”

“En via internet konden wij zo onze reparatie regelen.”

Bijna vijftig woningcorporaties zijn u al voorgegaan.

n6 Meer da

NCCW introduceert een nieuwe oplossing, gebaseerd op het CORA-proces Onderhouden Eenheden. NCCW ontzorgt!

Een zeer uitgebreide oplossing die als geheel kan worden ingezet, maar de verschillende componenten kunnen ook afzonderlijk worden ingezet, ongeacht het ERP+-systeem dat gebruikt wordt. De oplossing bestaat uit: • Mobiele toepassingen op het gebied van klanten medewerkerportalen, een fieldservice-oplossing voor vaklieden van de eigen dienst en derden en een module voor Mutatie-Inspectie. • Procesondersteuning ten behoeve van activiteiten die binnen de eigen organisatie worden uitgevoerd, maar juist ook ten behoeve van monitoring én sturing van activiteiten die door externe uitvoerenden worden uitgevoerd (60-70% van de werkzaamheden worden immers daar uitgevoerd). • ESB+ dienst ten behoeve van communicatie met externe uitvoerenden. Nu kunnen woningcorporaties en leveranciers hun informatie-uitwisseling volledig optimaliseren. Door standaardisering van processen en berichtenverkeer (CORA, VERA, KOVON, KOVRA en S@les in de Bouw),

is geborgd dat “we dezelfde taal spreken”. Dit biedt vele mogelijkheden om onderlinge samenwerking tussen partijen op een hoger niveau te brengen. Voordelen: U blijft als corporatie altijd in regie over dit proces, zodat: • u altijd uw klanten te woord kunt staan en van de laatste informatie kunt voorzien • de afhankelijkheid van derden vermindert, u blijft in regie • uw partner de kosten van administratieve werkzaamheden tot een minimum beperkt en dus betere prijsafspraken kunt maken (interessant voor corporatie, maar zeker ook voor de derde die zijn concurrentiepositie verstevigt). Kijk op onze website voor meer informatie. Wilt u persoonlijk contact bel dan 036 539 13 93 of stuur een e-mail naar info@nccw.nl.

www.nccw.nl/dagelijksonderhoud

THEMA | Meetapparatuur

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: Chauvin Arnoux

ENERGIEBESPARING BEGINT MET METEN Afslanken zonder voor- en achteraf een weegschaal te gebruiken, heeft weinig zin. Bij het nemen van energiebesparende maatregelen is het al niet anders. Om vast te kunnen stellen of de ondernomen acties tot de gewenste resultaten hebben geleid, is het ook hier zaak om de begin- en eindsituatie in kaart te brengen. Meten is immers weten. Met de PEL100 vermogens- en energiedataloggers van Chauvin Arnoux en de IF-module van IME geeft KWx Meetinstrumenten helder inzicht in het energieverbruik van de meest uiteenlopende installaties. Daarmee levert het bedrijf een substantiële bijdrage aan een betere energie-efficiency en een duurzame, economische bedrijfsvoering. KWx biedt met de PEL100-serie een divers assortiment vermogens- en dataloggers voor AC en DC. “Slimme, compacte oplossingen die de energieconsumptie van elk type installatie kunnen meten en registreren”, aldus Kees Compaan namens KWx. Met de PEL102 (zonder display) en PEL103 (met display) kunnen bijna alle netgrootheden worden bekeken en vastgelegd op een uitneembare SD-kaart. Datzelfde geldt voor de PEL105, die bovendien is voorzien van een all weather behuizing en een zeer snelle logger (tot vijf metingen per seconde). “Dankzij de toegepaste meettechnologie, de compactheid en de meervoudige communicatiemogelijkheden via USB,

BESPAREN BEGINT MET METEN

> PEL 103

Mobiele datalogger voor energie en Power Quality.

Ethernet en Bluetooth (en wifi op de PEL105) kan de gebruiker eenvoudig energie-efficiencyprojecten uitvoeren en monitoren. Verder hebben de PEL102 en PEL103 een magnetische bevestiging. Dat maakt het mogelijk om duurmetingen met een gesloten frontdeur uit te voeren.”

GEEN SOFTWARE NODIG > IF4E011

Stand-alone energie registratie, geen software nodig. KWx Meetinstrumenten Aston Martinlaan 41 3261 NB Oud-Beijerland t. +31 (0)186 633 603 e. meetinstrumenten@kwx.nl i. www.kwx.nl

Een standalone energieregistratie via web interface, zónder dat daarvoor extra software benodigd is. Het zijn slechts enkele kenmerken van de geavanceerde IF-module van IME. “De module, voorzien van een intern geheugen van vierhonderd dagen, verstuurt zelfstandig één keer per dag, maand of jaar per e-mail een Excel-document met daarin alle verbruiksgegevens van de betreffende installatie”, licht Compaan toe. “De IF-module is geschikt voor het uitlezen van 1 tot 64 IME kWh-meters via RS485. Daarnaast biedt deze oplossing de mogelijkheid om gebruikers aan te maken, die vervolgens zelf op de module kunnen inloggen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 133

THEMA | Meetapparatuur

Tekst: Chris Elbers

Beeldmateriaal: ACIN instrumenten bv

HET METEN VAN LUCHTSTROMEN HEEFT EEN NAAM

Binnen de ventilatiewereld is ‘FlowFinderen’ al jaren een bekend werkwoord. En dat is niet raar. De door ACIN instrumenten bedachte techniek is namelijk uniek in zijn soort. “Door gebruik te maken van het nuldrukcompensatieprincipe is de FlowFinder® luchtdebietmeter het enige meetapparaat dat ventilatiesystemen feilloos en zeer nauwkeurig inregelt of controleert”, zegt Victor Struik, die zo’n veertig jaar geleden aan de wieg stond van het slimme handmeetinstrument. ACIN instrumenten geldt al ruim vijftig jaar als maatproducent en leverancier van een breed scala aan hoogwaardige meet- en regelapparatuur voor aircoen ventilatiesystemen. De FlowFinder® en zijn opvolger, de FlowFinder® mk2 zijn twee hoogstandjes die door het Rijswijkse bedrijf op basis van de nuldrukcompensatiemethode zijn ontwikkeld. “Beide meetapparaten zuigen of blazen zodanig, dat ze zichzelf als het ware onzichtbaar maken voor de luchtstroom die gemeten moet worden”, aldus Struik. “Bij de FlowFinder® wordt de weerstand gecompenseerd met een handbediende smoorklep, de FlowFinder® mk2 is daartoe uitgerust met een speciale, automatisch geregelde ventilator.”

Feilloos inregelen van ventilatiesystemen

FlowFinder mk-2 Made in Holland

ONTWIKKELING

De enige manier om ventilatiesystemen feilloos in te regelen of te controleren, is met de nuldrukcompensatiemethode. De FlowFinder mk-2 luchtdebietmeter maakt gebruik van deze uiterst nauwkeurige meetmethode.

• • • • •

MEETBEREIK VAN 10m3/u TOT 850m3/u NAUWKEURIG EN REPRODUCEERBAAR ZEER SNEL LICHTGEWICHT OPLAADBARE ACCUSET

instrumenten meer informatie: www.acin.nl

134 | INSTALLATIE & BOUW

Werd het nuldrukcompensatieprincipe zo’n vijftig jaar geleden binnen de textielbranche al gebruikt voor het meten van luchtstromen, de marktvraag naar betrouwbare meettapparatuur was voor ACIN medio jaren zeventig reden om de methodiek productmatig verder te ontwikkelen. “We hebben op verzoek van een technische adviesbureau toen een meetwagen gemaakt, waarmee we in een gebouw de ventilatieroosters stuk voor stuk konden nameten. Dat was eigenlijk het eerste type FlowFinder®”, lacht Struik. Echt serieus werd het rond 1980. Net als ACIN was ook TNO destijds bezig met de ontwikkeling van een dergelijk apparaat. “Ze vroegen ons toen om het, op basis van onze gezamenlijke expertise, te gaan bouwen. Dat heeft geleid tot de eerste FlowFinder®, een behoorlijk zwaar, maar wel uiterst nauwkeurig instrument. De opkomst van balansventilatie en de verbeterde luchtdichtheid van woningen resulteerden zes jaar geleden in de introductie van de FlowFinder® mk2; een compact, gebruiksvriendelijk en volledig geautomatiseerd stukje techniek dat internationaal wordt beschouwd als het meest nauwkeurige meetinstrument binnen de branche.” ❚

HENGELO | HP Valves

Tekst: Sjoerd Meuleman

Beeldmateriaal: Plegt-Vos & bct architecten

HP VALVES IS PRAGMATISCH DUURZAAM HP Valves is een mondiaal opererende fabrikant en leverancier van middel- en hogedruk afsluiters voor de energieopwekking en petrochemische industrie. Wegens groei besloot het bedrijf tot de bouw van een nieuw bedrijfspand op het High Tech Systems Park in Hengelo. Sommige klanten zijn er om gekoesterd te worden. HP Valves uit Hengelo is zo’n klant; een mondiaal opererende fabrikant van hoogwaardige afsluiters. Dankzij een eerder succesvol verlopen project mocht Löwik Installatietechniek uit Almelo ook voor het nieuwe Hengelose onderkomen de installaties verzorgen. Directeur Peter Valk is trots op dit werk. “Met Löwik richten wij ons voornamelijk op bouwteam- en/of ketensamenwerking. Dit omdat wij op die manier onze klanten het meest van dienst kunnen zijn. HP Valves is een typerend voorbeeld van een samenwerking die tot iets moois heeft geleid. Producten en diensten op een hoog kwaliteitsniveau, binnen budget en met een scherpe planning, met dus louter tevreden gezichten.” Löwik verkreeg de bouwteamopdracht na een gezamenlijke aanbieding met hoofdaannemer Plegt-Vos. Ook de daktechniek werd in opdracht verkregen.

NATUURLIJK

ARBEIDSINTENSIEF

In co-design installeerde Löwik zowel de E- en W-installaties als de utilities ten behoeve van het machinepark. Valk omschrijft de onderdelen als ‘pragmatisch duurzaam’. “HP Valves is een no-nonsense onderneming met een platte organisatie. Het kantoorgedeelte is bijvoorbeeld opvallend geïntegreerd met de productieruimte. Dat pragmatische zie je terug in de installaties die ‘natuurlijk duurzaam’ zijn uitgevoerd.” Valk doelt onder meer op de toepassing van ‘suntrackers’, op natuurlijke energie aangedreven daklichtspiegels die aanwezig daglicht optimaal laten renderen. Ook de daglicht gestuurde LED-verlichting, zomernacht-ventilatie met warmteterugwinning, warmtepompen en de aansluiting op het Bronnetsysteem (uitwisseling van restwarmte op het High Tech Systems Park, daarom geen noodzakelijkheid van gasaansluiting) zijn duurzame onderdelen.

Ook verrichtte Löwik al het dakwerk voor het project. Geïnstalleerd werd onder meer een met mossedum ingericht dak voor de productiehal, goed voor in totaal zo’n 7.500 m² groene dakbedekking. Veel en arbeidsintensief, zegt Löwiks bedrijfsleider daktechniek Jan de Haan. “Groene daken zijn altijd mooi om te maken, omdat je dan iets duurzaams produceert dat tegelijk een esthetische functie vervult. Hier was de uitdaging vooral de grootte van het werk in combinatie met de relatief korte beschikbare tijd: meer dan 96-duizend plantjes in nog geen vier weken tijd. En allemaal zijn ze met de hand gepoot.” Ook vermeldenswaardig noemt hij de reflecterende kunststof dakbedekking op het dak van het magazijn; uitgevoerd in wit met als doel een optimaal rendement genereren voor eventueel toekomstig te plaatsen zonnepanelen. ›

INSTALLATIE & BOUW | 135

HENGELO | HP Valves

Projectinfo

BIM Zoals vaker tegenwoordig werd het werk geheel driedimensionaal uitgewerkt, als het ware ‘virtueel gebouwd’. Een essentiële voorwaarde voor hoge kwaliteit en het in korte tijd realiseren van een gebouw, menen beiden. Directeur Valk: “HP Valves is een bedrijf dat met zijn tijd meegaat. Men legt de lat hoog. Niet alleen voor ons als bouwpartners, maar ook voor zichzelf. Dan is het mooi om te zien dat die ambitie vruchten afwerpt.” Ook De Haan is lovend, vooral over Valves’ wil tot meedenken. “Ze denken mee vanaf begin tot eind. Zo’n betrokkenheid zie je niet vaak.” ❚

DISTRIPOINT SYSTEMEN B.V. te Hengelo, is gespecialiseerd in het assembleren van schakelen verdeelinrichtingen voor laagspanningstoepassingen. Daarnaast vormt de productie van bedieningstableaus, medische trafokasten en besturingskasten een kernactiviteit. Wij bieden marktdekking met licenties van Eaton, Siemens en Schneider Electric. Distripoint Systemen B.V. is KEMA-gecertificeerd. Met onze systeem- en marktkennis zijn wij uw partner voor: Energieverdelers & Besturingskasten.

E: info@distripoint.nl I: www.distripoint.nl Hassinkweg 4 7556 BV Hengelo

136 | INSTALLATIE & BOUW

HOOFDVERDELER IN BUITENHOEK OPSTELLING VOOR HP VALVES Om verdere groei mogelijk te maken, worden op het Hengelose High Tech System Park een nieuwe fabriek en kantoren gebouwd voor HP Valves, producent van hogedrukafsluiters en -accessoires. In opdracht van Löwik Installatietechniek heeft Distripoint Systemen B.V. de energieverdelers voor de nieuwbouw geleverd. “In totaal gaat het om drie staande en dertien wandverdelers”, vertelt Jan Postma namens Distripoint Systemen B.V.. “Bij de staande verdelers is ook de Eaton xEnergy Main hoofdverdeler inbegrepen, bestaande uit een voeding en een NSA van 2.500 ampère. Om deze verdeler – met een lengte van circa zeven meter – optimaal in te passen in de beschikbare ruimte, was geen sinecure. Een buitenhoekopstelling bleek de enige oplossing. Voor het ontwerp hiervan heeft onze engineer nauw samengewerkt met de engineer van Eaton.” De verdeler is in twee delen het pand in gereden en ter plaatse door de buitendienstmonteur van Distripoint Systemen B.V. gekoppeld, vertelt hij. De monteurs van Löwik Installatietechniek hebben de installatiewerkzaamheden verzorgd. Naast de hoofdverdeler zijn staande en wandverdelers geëngineerd, geproduceerd en geleverd varierend van 400 tot 40 ampère, vertelt Postma. “Hierin is onder andere de besturing van de verlichting meegenomen, inclusief de DALI-componenten.” HP Valves is niet het eerste project dat Distripoint Systemen B.V. in opdracht van Löwik Installatietechniek uitvoert. Recent zijn ook verdelers geleverd voor Nestlé in Nunspeet en voor diverse zorgprojecten van de Freya Groep.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER BOUWKUNDIG AANNEMER TECHNISCHE ADVISEUR CO-DESIGN EN AANNEMER INSTALLATIES E EN W DAKWERK ENERGIEVERDELERS START BOUW OPLEVERING

HP Valves, Hengelo Plegt-Vos Oost B.V., Hengelo Technion, Heerenveen Löwik Installatietechniek (e+w), Almelo Löwik Daktechniek, Almelo Distripoint Systemen B.V. oktober 2015 juli 2016

HOOFDDORP | AQUAradius

Tekst: Lieke van Zuilekom

Beeldmateriaal: Schouten Techniek

DUURZAAM INSTALLATIEPAKKET VOOR AQUARADIUS Appartementencomplex AQUAradius in Hoofddorp is woensdag 15 juni feestelijk geopend. Het complex bevat 57 koopappartementen van 100 tot 135 m², een aantal penthouses en verschillende faciliteiten voor vijftigplussers, waaronder hobbyruimten, gastenverblijven en ruimtes voor cursussen, fysiotherapie en een kapper. Alles is erop gericht de bewoners zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen laten wonen. Bij de bouw is rekening gehouden met de nieuwste richtlijnen op het gebied van duurzaamheid en energiezuinigheid, met uitstekende isolatie, extra kierafdichtingen, een WKO-installatie en een optimale ligging ten opzicht van de zon.

AQUAradius betreft een uniek project voor Nederland. Het appartementencomplex is namelijk gebouwd in Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). En dat zorgde voor de nodige uitdagingen, vertelt Saco de Vries, projectleider Woningbouw bij Schouten Techniek, verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige, elektrotechnische en sanitaire installaties in het pand. “In verschillende commissies hebben de bewoners van de appartementen meegedacht over het ontwerp, waarbij zij werden begeleid door een externe adviseur. De bewonerscommissies

waren aanwezig bij bouwvergaderingen en werkoverleggen, waardoor de lijntjes niet altijd even kort waren. Immers hadden de meeste bewoners geen ervaring met bouwprojecten. Hier hebben we wel wat extra tijd en moeite in moeten steken, maar het resultaat mag er zijn. Elke woning in dit project is uniek.”

DUURZAAM INSTALLATIEPAKKET Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld door middel van een All-Electric WKO-SKID-installatie, aangevuld met booster-warmtepompen

in de woningen, geleverd en aangelegd door onderaannemer Nathan. “Een regeneratiedak ondersteunt de warmtepompen direct bij het verwarmen van het water of brengt warmte naar het bronsysteem. Indien nodig kan het regeneratiedak ook koude aan de bron leveren”, vertelt De Vries. “Daarnaast zijn vijfhonderd pv-zonnepanelen op het dak geplaatst. Alle woningen zijn voorzien van vloerleidingen waarmee per ruimte zowel verwarmd als gekoeld kan worden, evenals de nieuwste balansventilatie-units van Brink Climate Systems.” ›

INSTALLATIE & BOUW | 137

HOOFDDORP | AQUAradius

COMFORT EN VEILIGHEID In het kader van comfort en veiligheid is veel aandacht besteed aan domotica, vertelt hij. “In het gebouw is een glasvezelnetwerk aangelegd, waarop ook de intercominstallatie, beveiligingsinstallaties en booster-warmtepompen zijn aangesloten, zodat we op afstand eventuele storingen kunnen uitlezen. In het atrium is bovendien een brandmeldinstallatie voorzien, waarop tevens de aangrenzende woningen zijn aangesloten. Alle verlichting – ook in de parkeergarage – betreft LED-verlichting.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER CPO-vereniging AQUAradius

ARCHITECT ARX architecten

UITVOERING Ter Steege Bouw

INSTALLATIES Schouten Techniek, in samenwerking met Nathan TECHNISCHE RUIMTE WONINGEN Nathan

VENTILATIE-UNITS Brink Climate Systems

VENTILATIE EN BRANDKLEPPEN Systemair

Geef verse lucht de ruimte, woon en werk gezonder Brink zorgt ervoor dat gebruikers van gebouwen kunnen genieten van hun leef- en werkomgeving. Met de oplossingen van Brink op het gebied van ventilatie, verwarming, koeling en warmwaterbereiding wonen en werken zij een leven lang gezond, comfortabel en duurzaam.

57 WTW-units van het type Renovent Excellent 400 zijn door Schouten Techniek geïnstalleerd in het Appartementencomplex AQUAradius Hoofddorp.

www.BRINKclimatesystems.nl 138 | INSTALLATIE & BOUW

WIE DOET WAT

GEBOUWAUTOMATISERING

BIM SOFTWARE & CONSULTANCY

NEMO GROEP STABIPLAN Postbus 128 2410 AC BODEGRAVEN T +31 172 65 02 65 E info@stabiplan.nl W www.stabiplan.nl

Marconiweg 5 3442 AD WOERDEN T +31 6 24 66 84 84 E info@nemogroep.nl W www.nemogroep.nl

BRCONTROLS PRODUCTS BC Telfordstraat 47 8013 RL ZWOLLE T +31 38 460 42 40 F +31 38 355 66 33 E info@brcontrols.com W www.brcontrols.com

GELUIDSYSTEMEN

BRANDBEVEILIGING

KLIMAATBEHEERSING

AIR TECH SYSTEMS BV Postbus 1228 3800 BE AMERSFOORT T

+31 33 469 17 86

+31 33 461 37 43

info@airtechsystems.nl

W www.airtechsystems.nl

REDLINK BV HEFAS BRANDDETECTIE Impact 27 6921 RZ DUIVEN T +31 26 750 50 00 E info@hefas.nl W www.hefas.nl

Nijverheidsweg 2 3751 LP BUNSCHOTEN T +31 33 298 09 26 E info@redlink.nl W www.redlink.nl

DUURZAAMHEID

TOA BENELUX

Meidoornkade 4 3992 AE HOUTEN T +31 30 637 74 99 E info@toa-benelux.com W www.toa.eu

INSTALLATIETECHNIEK HVAC/R

ALKLIMA BV Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T

+31 78 615 00 00

info@alklima.nl

W www.alklima.nl

AERO DYNAMIEK

HERTEK Postbus 10209 6000 GE WEERT T +31 495 58 41 11 E info@hertek.nl W www.hertek.nl

Postbus 173 3860 AD NIJKERK T +31 33 2459064 W www.aero-dynamiek.nl

ELEKTRISCHE VERWARMING

LINUM EUROPE BV Oosterparkweg 35 H 2985 SX RIDDERKERK T +31 180 46 35 88 E info-nl@linum.eu W www.linum.eu

INTERCOM- EN OMROEPSYSTEMEN

AMBRAVA BV / SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING Postbus 4300 7320 AH APELDOORN

JOWITHERM NEDERLAND PNEUMAN BV Postbus 47 1130 AA VOLENDAM T +31 299 41 13 50 F +31 299 41 13 60 E info@pneuman.nl W www.pneuman.nl

Robijnstraat 6 7554 TB HENGELO T +31 88 8898800 F +31 88 8898801 E info@jowitherm.nl W www.jowitherm.nl

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

HAGO ELECTRONICS

+31 55 527 77 77

info@samsung-klimaat.nl

W www.samsung-klimaat.nl

Radonstraat 179 2718 SV ZOETERMEER T +31 79 361 75 55 E info@hagoelectronics.com W www.hagoelectronics.com

ISOLATIETECHNIEKEN

DATAKABEL CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV FOREHAND Driemanssteeweg 174 3084 CB ROTTERDAM T +31 10 240 41 21 E info@forehand.nl W www.forehand.nl

140 4 | INSTALLATIE INSTALLATIE & BOUW BOUW

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T +31 348 47 34 34 F +31 348 47 22 94 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

TONZON BV

Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T +31 53 433 23 91 E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

Papendorpseweg 83 3528 BJ UTRECHT T

+31 88 567 67 00

info@carrier.nl

W www.carrier.nl

WIE DOET WAT

KUNSTSTOF LUCHTKANALEN

CIAT NEDERLAND Annie M.G. Schmidtweg 229 1321 NA ALMERE T

+31 36 533 25 87

+31 36 533 25 97

info@ciat.nl

W www.ciat.nl

SCHILT AIRCONDITIONING BV SCHILT LUCHTKANALEN BV SCHILT LUCHTTECHNIEK BV BRAGO LUCHTTECHNIEK Energieweg 29 4231 DJ MEERKERK Postbus 3 4230 BA MEERKERK T

+31 183 35 25 44

info@schilt-meerkerk.nl

W www.schilt-meerkerk.nl

COOLMARK BV

De Amert 424 5462 GH VEGHEL T +31 413 36 90 00 F +31 413 36 93 00 E info@brago.nl W www.brago.nl

LEIDINGSYSTEMEN

TOA BENELUX Meidoornkade 4 3992 AE HOUTEN T +31 30 637 74 99 E info@toa-benelux.com W www.toa.eu

REGELTECHNIEK

DYKA STEENWIJK BV

Postbus 393, 2990 AJ BARENDRECHT Zweth 6, 2991 LH BARENDRECHT

ONTRUIMINGSALARMINSTALLATIES

+31 180 75 13 00

SMITSAIR

+31 180 75 13 05

Postbus 41

info@coolmark.nl

1420 AA UITHOORN

W www.coolmark.nl

W www.coolmark-mhi.nl

+31 297 56 44 55 +31 297 56 92 96

verkoop@smitsair.nl

Produktieweg 7 8331 LJ STEENWIJK T +31 521 53 49 11 F +31 521 53 43 71 E info@dyka.com W www.dyka.nl

LUCHTKANALEN

W www.smitsair.nl

BETTINK REGELTECHNIEK Jacob Catsstraat 48 3771 GL BARNEVELD T

DAIKIN AIRCONDITIONING NETHERLANDS B.V. Postbus 8585 3009 AN ROTTERDAM T

+31 88 324 54 75

+31 88 324 54 69

info@daikin.nl

W www.daikin.nl

SYSTEMAIR BV Van Leeuwenhoekstraat 2 3846 CB HARDERWIJK T

+31 341 43 91 00

+31 341 43 91 90

info@systemair.nl

W www.systemair.nl Zanddonkweg 7a 5144 NX WAALWIJK T

+31 416 68 55 55

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV

Postbus 59201

W www.systemair.nl

info@systemair.nl

3008 PE ROTTERDAM T

+31 10 487 88 00

info@vangalen.com

KOUDETECHNIEK

VINK SYSTEMEN Postbus 3119 2220 CC KATWIJK T +31 71 409 83 00 E info@vinksystemen.nl W www.vinksystemen.nl

Wij zorgen voor lucht!

COX GEELEN Emmastraat 92 6245 HZ EIJSDEN

Vink Systemen, uw adres voor het ontwerpen, leveren, installeren en FLIR COMMERCIAL SYSTEMS

T +componenten. 31 43 409 95 00 onderhouden van luchtkanalen en luchttechnische

Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 76 579 41 91 E info@flir.com www.vinksystemen.nl W www.flir.nl

Platinastraat 63

VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK

KOREX BENELUX BV

8211 AR LELYSTAD

Spoorstraat 14

+31 320 28 11 66

4001 CN TIEL

+31 320 28 12 34

Tjalk 13B 2411 NZ BODEGRAVEN T +31 172 61 17 19 F +31 172 61 79 27 E info@korexbenelux.com W www.korexbenelux.Com

raimond.taal@robatherm.nl

Uncoated pantone 427

MEETAPPARATUUR

ROBATHERM

W www.robatherm.nl

ROOKGASAFVOERSYSTEMEN

sales@coxgeelen.nl

W www.coxgeelen.nl

ONTGASSING CV

W www.vangalen.com

+31 342 70 10 64

E info@bettinkregeltechniek.nl Coated pantone 420 W www.bettinkregeltechniek.nl

+31 344 63 48 84 info@vankempen-tiel.nl

W www.vankempen-tiel.nl

UBBINK BV Verhuellweg 9 6984 AA DOESBURG T

+ 31 313 48 02 00

info@ubbink.nl

W www.ubbink.nl

141 INSTALLATIE & BOUW INSTALLATIE BOUW | 5

WIE DOET WAT

SANITAIR

BUVA DELABIE BENELUX Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T +32 25 20 16 76 E info@delabiebenelux.com W www.delabiebenelux.com

SMART BUILDING SOLUTIONS

5700 AC HELMOND

Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT T +31 180 69 75 00 E info@buva.nl

+31 492 57 86 00

W www.buva.nl

info@kuijpers.nl

KUIJPERS Postbus 121

W www.kuijpers.nl

TECHNISCHE UNIE

BIS BV Rietdekkerstraat 14 2984 BM RIDDERKERK T +31 180 48 67 77 E info@bis.nl W www.bis.nl

Postbus 83

Postbus 900 1180 AX AMSTELVEEN T +31 20 545 03 45 E info@technischeunie.com

2410 AB BODEGRAVEN

W www.technischeunie.com

UNICA INSTALLATIETECHNIEK B.V.

+31 172 64 41 44

info@unica.nl

VASTGOED ICT

W www.unica.nl

TECHNISCHE PRODUCTEN

Industrieweg 32 4301 RS ZIERIKZEE T

+31 111 45 07 76

+31 111 40 60 19

info@revb.eu

W www.reveb.eu

VERWARMING

COOLWORLD RENTALS B.V. 5140 AH WAALWIJK

NCCW

ISOLECTRA BV

TECHNISCH ADVIESBUREAU

SOLUTIONS

Duikerweg 34

STEKERBAAR INSTALLEREN

Postbus 444 2900 AK CAPELLE AAN DEN IJSSEL T +31 10 28 55 24 44 E info@isolectra.nl W www.isolectra.nl

REVEB INDUSTRIAL LIGHTING

+31 416 68 80 88

sales@coolworld.nl

W www.coolworld-rentals.com

Postbus 50088

ACO

1305 AB ALMERE

Edisonstraat 36

+31 (0)36 539 19 22

info@nccw.nl

7006 RD Doetinchem T

+31 314 36 83 01

info@aco.nl

W www.nccw.nl

VERLICHTING

W www.aco.nl

ELCO BV Hamstraat 76 6565 AG KERKRADE +31 45 751 86 00

TECHNISCH HANDELSBUREAU RENSA BV Postbus 84 6940 BB DIDAM

+31 45 566 99 35

BELIMO SERVOMOTOREN B.V.

AURORA LIGHTING B.V

heatingsolutions@nl.elco.net

Postbus 300

Glasgowstraat 16 - 20

www.elco.net

+31 316 29 64 85

8160 AH EPE

info@rensa.nl

T E

W www.rensa.nl

TECHNISCH INSTALLATEUR

+31 (0)578 576836 info@belimo.nl

W www.belimo.nl

3047 AE ROTTERDAM T

+31 10 713 18 27

info@auroralighting.com

VLOERVERWARMING

W www.auroralighting.com

MG VLOERVERWARMING

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T +31 475 56 81 17 E info@homij.nl W www.homij.nl

142 6 | INSTALLATIE INSTALLATIE & BOUW BOUW

BRINKMANN & NIEMEYER MOTOREN BV Postbus 50 7390 AB TWELLO T +31 571 27 69 00 E

info@bnmotoren.nl

W www.bnmotoren.nl

BEVER INNOVATIONS Industrieweg 32 4301 RS ZIERIKZEE

Ambachtsweg 40-42 5731 AG MIERLO T

+31 88 778 00 50 +31 88 778 00 20 info@montage-garant.nl

+31 111 45 32 32

mvc@beverinnovations.com

W www.beverinnovations.com

W www.montage-garant.nl

jaa

rs ys te em

o Pr

jec

e tb

Tra ga

id ele

✳

✳ ✳ 2 4/7

✳ g in En

gin

g rin

✳

ste

n Co

lge

o pt

i tw

n eli

Centercon biedt totale klimaatoplossingen Natuurlijk kunt u bij Centercon terecht voor het meest complete assortiment in koude- en klimaattechniek, maar wij helpen u graag een stap verder. We denken graag met u mee over het ontwerp en selectie en bieden projectbegeleiding als u dit wenst. Naast het complete programma van LG Climate Solutions biedt Centercon aanvullende producten als vloerverwarming, boilers, buffervaten en appendages.

Meer weten? Bel (010) 258 11 21 | salesairco@centercon.nl | www.centercon.nl