Onderwijs & Bouw 01 2015 by Louwers Mediagroep

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 4

NUMMER 1

2015

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

SLIM WERKEN AAN MEGARENOVATIE UNIVERSITEITSCAMPUS | SAMEN BOUWEN AAN DUURZAME SCHOLEN OBS DE POOLSTER: ENERGIEVERBRUIK? ÉÉN EURO PER VIERKANTE METER | ZES GEBOUWEN, ÉÉN MFC

Knauf AMF Plafondsystemen bv Mesonweg 8-12, 3542 AL - Utrecht Tel.: +31 (0) 30 / 241 54 45, Fax: +31 (0) 30 / 241 07 37 info@knaufamf.nl, www.knaufamf.nl

eld

r tne

ar P ; stic

an ble

tv por

Kijk ook op www.descol.nl

Pulastic sportvloeren ®

Winnaars in elke klasse.

Uitdagingen aangaan, grenzen verleggen en in teamverband nog beter worden; het zijn de ambities van Descol die perfect passen bij de ambities van sporters. Deze topsportmentaliteit maakt Descol tot de succesvolle onderneming die zij al jaren is. Descol gaat voor eremetaal met het Pulastic sportvloerprogramma en daarom zijn onze systemen ingedeeld in vier lijnen met elk hun eigen karakteristieken en kwaliteiten: Bronze, Silver, Gold en Platinum. Om tot een mooi samenhangend geheel te komen in uw accommodatie kunt u daarnaast kiezen voor oplossingen uit ons innovatieve Solidﬂoor programma; vloeren voor al uw gebruiksruimten. Laat u ook eens informeren over de nieuwste innovatie bij Descol: outdoor sportvloeren. Bent u benieuwd naar het uitgebreide Pulastic® vloerprogramma waarin duurzaamheid centraal staat? Neem dan contact met ons op. Wij staan u met raad en daad terzijde met oplossingen die echt het verschil maken. Samen met u gaan wij de uitdaging graag aan!

Descol Sportvloeren winnaar Nationale Sport Innovatie Prijs 2009!

Descol sportvloeren, Duurstedeweg 7, Postbus 420, 7400 AK Deventer Tel: 0570 62 07 44, Fax: 0570 60 84 93, Internet: www.descol.nl De actuele algemene voorwaarden zijn van toepassing. Consulteer a.u.b. voor gebruik de meest recente locale Productinformatie-bladen.

Prestatiebevorderende middelen op scholen? We doen er alles aan om de prestaties van leerlingen te bevorderen. Uit onderzoek is gebleken dat de schoolresultaten aanzienlijk beter worden door de leefomgeving op de school. Met vloeren van Bolidt bijvoorbeeld. Minder contactgeluid, meer demping, onbegrensde mogelijkheden qua kleur en vorm. En dan hebben we het nog niet eens over onderhoud en duurzaamheid.

www.bolidt.nl

Voorwoord

Binnenklimaat staat wel degelijk op de agenda van nieuwbouwscholen Onder andere oude gebouwen, slechte ventilatie en gebrekkige installaties zorgen ervoor dat nog altijd veel scholen slecht scoren op hun binnenklimaat. Uit een onderzoek door Agentschap NL blijkt zelfs dat maar liefst driekwart van de scholen tussen energielabel C en F presteert! Toch komt er steeds meer aandacht voor het binnenklimaat op scholen, onder andere door initiatieven van de overheid. In nieuwbouw- en renovatieprojecten staat een gezond binnenklimaat steeds hoger op de agenda. En dat leidt tot mooie resultaten. Dat zult u ook in deze editie van Onderwijs & Bouw magazine weer lezen. Zo besteden we in dit nummer aandacht aan de Voorhoutse Andreasschool, de eerste ‘nul op de meter school’ van Nederland. De school heeft de titel onder meer te danken aan haar zonnepanelen, warmtepompen en lage temperatuur vloerverwarming. Behalve dat de school in eigen energie voorziet, wordt CO2-uitstoot waar mogelijk vermeden. Het pand maakt gebruik van CO2-gestuurde ventilatie en individueel instelbare ruimtethermostaten. En ook elektrotechnisch blijkt er niet te zijn beknibbeld, met aanwezigheidssensoren op de verlichting en LED-armaturen. Een tweede project betreft de nieuwbouw van de Wilhelminaschool in het Zuid-Hollandse Ouderkerk aan den IJssel. Omdat de voormalige school was verouderd en kampte met hoge energiekosten, werd in het ontwerp van de nieuwe school veel tijd en aandacht werd gestoken in duurzame installaties. Het resultaat is een gebouw met lucht/water warmtepompen, vloerverwarming, een gebalanceerde ventilatiesysteem met warmteterugwinning, waterbesparende toiletten en zelfsluitende kranen. Een perfect voorbeeld dus van energiebesparend W-installeren. In dit nummer openen we echter met de Erasmus Universiteit Rotterdam, dat de komende jaren ingrijpend wordt geherstructureerd. De bebouwing op het terrein wordt geïntensiveerd en een aantal nieuwe functies zoals studentenhuisvesting, kantoren, een hotel en horeca worden aan de campus toegevoegd. Onderdeel van de nieuwbouw vormt het multifunctionele onderwijsgebouw, het Polak Building van circa 8.800 m² BVO, ontworpen door architectenbureau Paul de Ruiter, dat in dit nummer ruim aandacht krijgt. De Erasmus Universiteit heeft de ambitie om tot de meest duurzame campussen van Nederland te gaan behoren. Het nieuwe onderwijsgebouw is hiertoe uitgerust met een duurzame klimaatinstallatie, geoptimaliseerde isolatie en natuurlijke ventilatiesystemen. Ik wens u veel leesplezier,

Lieke van Zuilekom-Bousema

Vaktijdschrift over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs

Nummer 1 | Jaargang 4 | 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4161 UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

Autobaan 22, 8210 Loppem Postbus 85, 3900 Overpelt T +32 (0)50 368170 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

008

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE

Lieke van Zuilekom

REDACTIEMEDEWERKERS

Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Richard Stegers, Liliane Verwoolde (Het Tekstbureau), Lieke van Zuilekom, Irene Theunissen, Sjoerd Meuleman, Joke Heikens, Hugo Kamperman.

BLADMANAGEMENT

Gilles Coulier E g.coulier@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: www.wetransfer.com o.v.v. naam en project Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E traffic@louwersuitgevers.nl

Rotterdam Rotterdam

Polak Building Erasmus Campus

8 12

ABONNEMENTSPRIJS

€ 63,-- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie bv o.v.v. Onderwijs & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

THEMA INTERIEUR & INRICHTING Passie voor meubelmaken Verlichte vloer verbindt hemel en aarde Licht, op maat en stootvast

15 16 18

Voorhout Andreasschool Amsterdam Gebouw E UVA

19 24

Journaal

Klazienaveen Esdal College Ouderkerk aan den IJssel Koningin Wilhelminaschool Breda MFA Viandenlaan Westerbork MFA Amsterdam Ravel Residence

32 37 40 44 46

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, projectontwikkelaars, woningbouw/verenigingen, overheidsinstellingen, brancheorganisaties, directies, management en besturen van alle scholen en organisaties in het onderwijs in Nederland met (ver) bouwplannen, wethouders onderwijs van alle gemeenten in Nederland en België.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Inhoud

THEMA KLIMAAT OP SCHOLEN

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 4

NUMMER 1

2015

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

SLIM WERKEN AAN MEGARENOVATIE UNIVERSITEITSCAMPUS | SAMEN BOUWEN AAN DUURZAME SCHOLEN OBS DE POOLSTER: ENERGIEVERBRUIK? ÉÉN EURO PER VIERKANTE METER | ZES GEBOUWEN, ÉÉN MFC

Coverbeeld | Het Hoornbeeck College kreeg een Bolidtop Sensation vloer, die een verbinding symboliseert tussen hemel en aarde.

Samen bouwen aan duurzame scholen Energiezuinig binnenklimaatsysteem voor CBS 't Kompas Maatwerk dat doet wat het belooft

48 51 52

Maasbree Brede School Den Haag Nutsschool Woonstede Venray MFC 't Brukste Den Bosch Brede Bossche School Capelle aan den IJssel Comenius College Utrecht Vreedzame school Joannes XXIII Nieuw-Roden OBS de Poolster Enschede Saxion Hogeschool Amstelveen BS Roelof Venema Utrecht VSO Rotsoord Zutphen Walter Gillijnschool Ommen Boslust

54 56 58 62 66 68 74 76 78 81 83 86

Wie doet wat?

ROTTERDAM | Polak Building

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: SMT Bouw & Vastgoed

Erasmus Universiteit kiest voor Engineering & Build aanpak Het gebied van de Erasmus Universiteit Rotterdam wordt de komende jaren ingrijpend geherstructureerd. De bebouwing op het terrein wordt geïntensiveerd en een aantal nieuwe functies zoals studentenhuisvesting, kantoren, een hotel en horeca worden aan de campus toegevoegd. De herstructurering vindt plaats in drie fases, waarbij de eerste bouwfase in 2018 moet zijn afgerond. Onderdeel van de nieuwbouw vormt het multifunctionele onderwijsgebouw, het Polak Building van circa 8.800 m² BVO, ontworpen door architectenbureau Paul de Ruiter. Het Polak Building betreft een Engineering & Build (constructief, bouwkundig en installatietechnisch) project, dat als een flexibele structuur is ontworpen. “Tijdens de voorbereidingsfase hebben we intensief contact gehad met de Erasmus Universiteit en de toekomstige gebruikers”, vertelt Carl Dolmans, tender manager bij hoofdaannemer SMT Bouw & Vastgoed. “Het resultaat is een definitief

ontwerp, waarin ruimte is voor een ‘wisselprogramma’. De eerste jaren biedt het gebouw onderdak aan een bibliotheek, moderne onderwijsruimtes, studieplekken en winkels. In de toekomst zal het gebouw onderdak gaan bieden aan de wetenschappelijke gemeenschap.” In oktober 2013 is gestart met de engineering van het project, waarna in maart 2014 is gestart met de bouwwerkzaamheden. SMT Bouw &

Vastgoed wordt tijdens haar werkzaamheden ondersteund door een tiental vaste ketenpartners.

VOLGENS PLANNING “Om de multifunctionele inzetbaarheid mogelijk te maken, zijn in het gebouw grote vrije overspanningen gecreëerd”, vertelt Dolmans. “Het aantal kolommen en balken kon hierdoor worden

ROTTERDAM | Polak Building

'DUURZAME TECHNIEKEN ZOALS WARMTEKOUDEOPSLAG IN DE BODEM, OPTIMAAL DAGLICHT, ENERGIETERUGWINNING EN SLIMME VERLICHTING DRAGEN BIJ AAN HET DOEL EEN ZEER ENERGIEZUINIG GEBOUW TE REALISEREN' beperkt. Onder andere de installatie van de BubbleDeck® bolplaatvloeren speelde hierin een belangrijke rol.”

installaties en de vaste interieurcomponenten als balies, pantry’s en wanden.”

Naar verwachting wordt het gebouw eind juni dit jaar opgeleverd. “We zijn erg blij met hoe het project tot dit moment loopt. Net voor de kerst hebben we de laatste dakplaten gelegd en is het gebouw wind- en waterdicht gemaakt. Op dit moment zijn we druk met de inrichting, waaronder de

Toegankelijkheid, transparantie, overzicht en voldoende daglicht vormen de sleutelbegrippen in het project, vertelt Stijn de Wolf, directeur van SMT Bouw & Vastgoed. “Met de toepassing van veel glas wordt het open karakter van het gebouw benadrukt en de visuele interactie en connectie met de omgeving versterkt. Er valt ontzettend veel daglicht het pand binnen, onder andere door het 500 m² grote atriumdak.” In het atrium zijn veel natuurlijke materialen toegepast, waaronder houten kozijnen en houten parketvloeren, die perfect aansluiten bij de duurzaamheidsgedachte van de Erasmus Universiteit.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Erasmus Universiteit Rotterdam

ARCHITECT Architectenbureau Paul de Ruiter

OPEN STRUCTUUR

CONSTRUCTEUR

ENERGIENEUTRALE CAMPUS

Ingenieursbureau A. Palte

De Erasmus Universiteit heeft de ambitie om tot de meest duurzame campussen van Nederland te behoren en streeft naar de realisatie van een energieneutrale campus. Het nieuwe onderwijsgebouw krijgt dan ook een duurzame klimaatinstallatie, geoptimaliseerde isolatie, natuurlijke ventilatie en een minimale technische installatie. Duurzame technieken zoals warmtekoudeopslag in de bodem, optimaal daglicht, energieterugwinning en slimme verlichting dragen bij aan het doel een zeer energiezuinig gebouw te realiseren. Een GPR-score van meer dan 9 is het uitgangspunt en resultaat.

VLOERSYSTEMEN BubbleDeck International Light Weight Concepts

AANNEMER SMT Bouw & Vastgoed

INSTALLATIES Croon Elektrotechniek en Wolter & Dros

VERDIEPINGSTRAPPEN & BALUSTRADEN Hektracon

ATRIUMKAP Brakel Atmos

VLIESGEVELS Facédo

HOUTEN DAKLIGGERS De Groot Vroomshoop

PLAFONDS EN WANDEN AT Nederland

OPPERVLAKTE 8.800 m² BVO

“Ook in het bouwproces is ruim aandacht voor duurzaamheid”, vertelt De Wolf. “We hebben in dit project gekozen om zoveel mogelijk elementen te prefabriceren, waardoor er zo min mogelijk afval op de bouw ontstaat en waardoor we snel kunnen bouwen. De overlast voor de omgeving wordt hierdoor beperkt.” ❚

ROTTERDAM | Polak Building

VERDIEPINGSTRAPPEN EN BALUSTRADES ERASMUS MFO SPRINGEN IN HET OOG Met het afronden van het atrium werd afgelopen december het hoogste punt van de nieuwbouw van het multifunctionele onderwijsgebouw (MFO) van de Erasmus Universiteit gevierd. Het atrium vormt het hart van de nieuwbouw en brengt de stapeling van vloervelden tot leven. In het oog springen de imposante trappen, die de verschillende verdiepingen met elkaar verbinden. Hektracon uit Vorstenbosch heeft de verdiepingstrappen en balustrades in het atrium ontworpen, geproduceerd en gemonteerd. “We hebben een achttal moderne streektrappen gerealiseerd, die perfect aansluiten bij de uitstraling van het gebouw”, vertelt Martijn Kouwenberg, directeur van Hektracon. “De verdiepingstrappen zijn gemaakt van trapbomen van stripstaal, waartussen platen zijn gelast, die bekleed worden met hout. Alle trappen zijn gepoedercoat door een vaste partner van ons.” Omdat de verdiepingstrappen al geproduceerd moesten worden voordat de ruwbouw gereed was,

konden ze niet in het werk worden ingemeten. “We waren afhankelijk van de maatvoeringen uit het ontwerp, die gelukkig correct bleken”, aldus Kouwenberg. Naast de verdiepingstrappen realiseert zijn bedrijf een keur aan balustrades voor de verdiepingstrappen, de tribunetrap en alle vides. Deze balustrades betreffen lamellenbalustrades van vijf centimeter breed, met een interval van acht centimeter. In het atrium zijn bijna alle werkzaamheden gereed. Binnenkort start Hektracon met de werkzaamheden in het noodtrappenhuis, waar ba-

lustrades komen aan de vrije, open zijde van de betontrappen. Hektracon is gespecialiseerd in het ontwerpen, produceren en monteren van stalen trappen, balustrades, klein constructiewerk en overig maatwerk in staal, eventueel in combinatie met hout, natuursteen of glas. “Het gehele proces, van ontwerp tot oplevering, hebben wij in eigen beheer”, benadrukt Kouwenberg. ❚

StressDeck

Build more with less ®

BubbleDeck

International Light Weight Concepts

www.bubbledeck.nl

10 |

Tel: +31 (0) 71 – 521 03 56

ROTTERDAM | Polak Building

VLOERSYSTEEM ERASMUS MFO ROTTERDAM MAAKT FLEXIBEL INDELEN MOGELIJK Het multifunctionele onderwijsgebouw (MFO) van de Erasmus Universiteit in Rotterdam nadert zijn voltooiing. Het gebouw is ontworpen als een flexibele structuur, waarbinnen ruimte is voor een ‘wisselprogramma’. De eerste jaren biedt de MFO ruimte voor een bibliotheek, kan er worden gestudeerd en komen er winkels. Na verloop van tijd zal het gebouw onderdak gaan bieden aan de wetenschap.

Een flexibel gebouw vraagt om een flexibele indeling. Een juiste constructie is hierbij van groot belang. Om herbestemming in de toekomst mogelijk te maken, heeft de Erasmus Universiteit gekozen voor het vloersysteem van BubbleDeck International Light Weight Concepts. “In dit project is ons BubbleDeck® vloersysteem toegepast; een lichtgewicht vloersysteem, opgebouwd uit fabrieksmatig vervaardigde schilvloeren met een ondernet en een bovennet, onderling verbonden door tralieliggers waartussen kunststof bollen zijn ingeklemd”, vertelt Robert Plug, directeur van BubbleDeck. “De schilvloeren zijn in het werk afgestort tot een lichte plaatvloer met een volledig vlakke onderzijde, zonder balken, waarbij de constructieve plaatvloeren de belastingen in alle richtingen op gelijke wijze afdragen naar de ondersteunende wanden en kolommen. Ongeacht waar de vloer wordt belast, de hele vloer werkt mee om de last op te vangen.” In de toekomst kan de bestemming van het pand eenvoudig

worden gewijzigd, vertelt hij. Aanpassingen aan de constructie zijn niet nodig. “In dat opzicht is de nieuwbouwconstructie vergelijkbaar met de oude Van Nellefabriek in Rotterdam, een gebouw dat in basis op dezelfde manier is ontworpen en vanwege zijn flexibiliteit al vele bestemmingen heeft gehad.” De Erasmus Universiteit heeft de ambitie om tot de meest duurzame campussen van Nederland te behoren. Het nieuwe onderwijsgebouw is hiertoe uitgerust met een duurzame klimaatinstallatie, geoptimaliseerde isolatie en natuurlijke ventilatiesystemen. “En ook ons vloersysteem levert hieraan een belangrijke bijdrage”, aldus Plug. “Bouwen met BubbleDeck® betekent lichter bouwen, waardoor bespaard kan worden op schaarse grondstoffen en energie. Zelfs als de vloer op termijn moet worden gesloopt, kunnen het beton, de wapening en alle kunststof worden gescheiden en opnieuw worden gebruikt. Doordat het eigen gewicht van de vlakke plaat-

'BOUWEN MET BUBBLEDECK® BETEKENT LICHTER BOUWEN, WAARDOOR BESPAARD KAN WORDEN OP SCHAARSE GRONDSTOFFEN EN ENERGIE' vloer 30 tot 35 procent lager is dan het gewicht van een massieve vlakke plaatvloer van gelijke dikte, wordt de volledige draagconstructie van het gebouw lichter. Er kan 35 tot 50 procent worden gereduceerd op het betonverbruik, terwijl alle technische eigenschappen waaronder stijfheid, draagvermogen, flexibiliteit, et cetera gewoon behouden blijven!” ❚

| 11

ROTTERDAM | Erasmus Campus

Slim werken aan megarenovatie universiteitscampus Nieuwbouw en renovatie in een schoolomgeving: het zijn vaak ingewikkelde puzzels. Het werk mag zo weinig mogelijk impact hebben op het onderwijs, veiligheid staat voorop en de deadlines zijn allesbepalend. De vernieuwing van de campus van de Erasmus Universiteit was zo’n project. Antea Group liet echter zien dat je met een slimme planning én een flexibele instelling veel kunt bereiken.

De Erasmus Universiteit in Rotterdam startte in 2012 met de grootschalige vernieuwing van de campus. Van parkeergarage tot universiteitsbibliotheek, van de aanleg van een centrale ontmoetingsplek tot voorzieningen voor sport en recreatie: het masterplan omvat een ‘kluwen aan bouwprojecten’. Projecten die allemaal raakvlakken hebben. Een groot aantal moest voor de opening van het studiejaar 2013 – 2014 gereed zijn. Antea Group Realisatie nam de uitvoering van twee beeldbepalende projecten voor zijn rekening: de aanleg van de Institutenlaan en ’t Hart, een multifunctionele ontmoetingsplaats. De realisatietak van het advies- en ingenieursbureau is gespecialiseerd in de uitvoering van complexe bouwprojecten. Projectmanager Rob Wassenaar: “Meedenken in het ontwerp, uitvoeringsplannen

12 |

opstellen, planningen maken, het werk organiseren, onderaannemers aansturen. Wij zorgen ervoor dat projecten van A tot Z worden gerealiseerd.”

DOMINO-EFFECT De realisatie van ’t Hart en de Institutenlaan kende de nodige uitdagingen. Beide projecten bevonden zich in de eindfase van de totaalplanning en waren afhankelijk van het verloop van andere projecten. De Institutenlaan was hier een voorbeeld van. Projectleider Marcel Verkaik: “Deze laan is ‘de slagader’ van het campuscomplex. De aanleg vroeg onder meer om de constructie van 2.500 kubieke meter aan EPS-blokken, sierbestrating, bomen en LED-verlichting. De bouw van een aanpalend paviljoen had echter invloed op de

'VAN STAGNERENDE PLANNING NAAR WIN-WIN SITUATIE' uitvoering van het werk. Toen hier vertraging ontstond, kwam ons project in de knel.” Voor deelproject ’t Hart gold hetzelfde. Hier realiseerde Antea Group een multifunctionele ontmoetingsplek voor studenten. Het werk omvatte onder meer 28.000 kubieke meter grondwerk, de aanleg van een immense vijverpartij (80 bij 25 meter) een kilometer riolering en 85 bomen. Ook hier kwam de planning onder druk te staan nadat nabijgelegen projecten vertraging opliepen.

ROTTERDAM | Erasmus Campus

DE VERNIEUWING VAN DE CAMPUS VAN DE ERASMUS UNIVERSITEIT De Erasmus Universiteit besloot in 2012 om het bestaande campuscomplex te vernieuwen. De gebouwen en de inrichting van de campus waar 25.000 studenten wonen, studeren en recreëren, waren verouderd. De Universiteit koos voor een make-over: nieuwbouw, modernisering van bestaande gebouwen en volledige aanpassing van de infrastructuur. Kijk voor meer informatie op www.eur.nl/campus_faciliteiten/ontwikkeling_campus/

RENOVATIE VAN SCHOOLPLEINEN: IN NEDERLAND ÉN BELGIË DENKEN IN OPLOSSINGEN, IMPASSES VOORKOMEN Twee cruciale deelprojecten die stagneren, werknemers en onderaannemers die stilstaan: er dreigde een impasse. Wassenaar en Verkaik: “Je kunt dan afwachten en naar de vertraging wijzen die buiten jouw invloed ontstaat, maar daar was niemand bij gebaat. We wilden van het positieve uitgaan en met elkaar het werk voor de opening van het studiejaar gereed krijgen.” Antea Group stelde het projectmanagementbureau voor om tussentijds een aantal kleinere projecten uit te voeren. “We zagen dat er werk lag dat we meteen konden oppakken. Toen ons die ruimte werd gegund, ontstond er een win-win situatie. Die kleine projecten konden ‘afgevinkt worden’ en onze mensen stonden niet stil. Als we op één plek vastliepen, konden we op de andere plek verder. Zo heb-

ben we onder meer een brandblusleiding-systeem en een parkeermanagementsysteem aangelegd.” Toen de Institutenlaan en ’t Hart rijp waren voor realisatie, was het erop of eronder. Verkaik: “In de bouwvak, de weekenden en de avonduren hebben we met man en macht gewerkt om deze klussen voor de deadline af te ronden. Omdat je met elkaar op een positieve manier ‘in het project zit’, wilden we een goed resultaat neerzetten.” En het resultaat kwam er: het studiejaar 2013-2014 werd ingeluid met een klein muziek- en kunstfestival, met ’t Hart als blakend centrum en de Institutenlaan als groene lommerrijke hoofdverbinding door het campuscomplex. Voor meer informatie: rob.wassenaar@anteagroup.com ❚

Antea Group voert ook kleinere projecten in schoolomgevingen uit. De renovatie van schoolpleinen bijvoorbeeld, in Nederland én in België (onder de naam WeGroSan/HMVT.) Werken aan een schoolplein is nooit een standaardklus. Je werkt meestal in een besloten ruimte omgeven door gebouwen, hekwerken en beplanting. Daarnaast zijn het locaties waar je de veiligheid van kinderen wilt waarborgen en de dagelijkse activiteiten van de school niet wilt verstoren. Goede communicatie en een flexibele houding zijn cruciaal om tot een goed resultaat te komen. Putte De pleinrenovatie van basisschool De Putse Knipoog in het Vlaamse Putte is een voorbeeld van een project dat vroeg om ervaring en flexibiliteit. WeGroSan/HMVT nam dit schoolplein op de schop in opdracht van het schoolbestuur. De oude inrichting werd opgeruimd en het plein is daarna opnieuw ingericht met als belangrijkste doelen: - scheiden en renoveren rioolstelsel. - plaatselijk hoogteverschil oplossen om wateroverlast te beperken. - spelattributen en ondergrond in overeenstemming brengen met de veiligheid voor kinderen. Asbestcement Uitvoeren is één, inspelen op onverwachte zaken een tweede. Bij de Putse Knipoog werden tijdens het werk asbestcementbuizen aangetroffen. Door de kennis en ervaring van WeGroSan/HMVT konden deze buizen snel, veilig en vakkundige worden verwijderd zonder negatief effect op de planning. Dankzij een goede samenwerking tussen schoolbestuur, architect en WeGroSan/HMVT, kwam er een mooi eindresultaat tot stand: binnen de deadline en budget.

| 13

MET ANTEA GROUP IS DE INRICHTING VAN UW CAMPUS OF SCHOOLPLEIN IN VERTROUWDE HANDEN

VOOR BELGIE

Understanding today Improving tomorrow VESTIGINGEN IN ALMERE | CAPELLE A/D IJSSEL OOSTERHOUT | DEVENTER HEERENVEEN | GELEEN | GOES

Tolhuisweg 57 8443DV Heerenveen

T +31 (0)513 63 45 67 F +31 (0)513 63 33 53

info.nl@anteagroup.com www.anteagroup.nl

PASSIE Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld Andreas: Profiel BV, beeld St Victor: Joop48

VOOR MEUBELMAKEN

Winkelbetimmeringen nemen weliswaar af, opdrachten voor scholen nemen daarentegen toe: Profiel uit Lisse is een typisch voorbeeld van een interieurtimmerbedrijf dat haar bakens weet te verzetten. Ook werk voor zorginstellingen en particulieren is groeiende.

Andreasschool: van vloer tot plafond

Vaak gezien in meubelmaak- en interieurtimmerbedrijven: in familiehanden zijnde ondernemingen, waarbij de directeur het vak uit de praktijk heeft geleerd. Zo ook interieurtimmerbedrijf Profiel BV uit het Zuid-Hollandse Lisse. De van oorsprong meubelmaker Remco Raamsveld geeft hier leiding aan meubelmakers die allen het vak ‘in het bloed hebben zitten’. Raamsveld: “Wellicht meer dan welke andere bouwdiscipline dan ook, is meubelmakerij een vak waar je echt liefde voor moet hebben. Ik heb het ambacht ooit geleerd van mijn vader en die bezieling is altijd gebleven. Dat zie je ook aan het personeel. Vrijwel allemaal werken ze hier decennialang.” Andreasschool: de tribunetrap.

'WELLICHT MEER DAN WELKE ANDERE BOUWDISCIPLINE DAN OOK, IS MEUBELMAKERIJ EEN VAK WAAR JE ECHT LIEFDE VOOR MOET HEBBEN' ZICHTBAAR

St. Victorschool Noordwijkerhout: veel timmerwerk rond de vide.

Deed Profiel voorheen veel aan winkelbetimmeringen (waaronder nog steeds voor bakkerijketen Bakker Bart), tegenwoordig voeren opdrachten voor scholen, zorginstellingen en ook particulieren de boventoon. Die laatste zijn veelal als gevolg van mond-tot-mond reclame, zegt Raamsveld: “Het marketingtechnische voordeel van interieurwerk is dat je producten zo prominent zichtbaar zijn. Klanten zijn tevreden, tonen trots hun tafels, keukens of kasten en van daaruit vloeien weer andere opdrachten voort.” De producten die Profiel maakt zijn daarom divers: van kleinschalig interieurwerk voor particulieren tot meer groter werk als (computer)kasten, zitmeubilair en tribunetrappen voor onderwijs- en zorginstellingen.

ERVARING

St. Victorschool Noordwijkerhout: mooie zitkuil in aula.

Inmiddels bestaat Profiel ruim veertig jaar. Het bedrijf telt dertien vaste, als gezegd ervaren meubelmakers. Daarnaast wordt er actief gewerkt met stagiaires, die hoofdzakelijk afkomstig zijn van het nabijgelegen ROC-Leiden. En dat is niet voor niets, zegt Raamsveld. “Hoe spijtig ook: nog steeds zet de trend zich voort dat jongeren maar moeilijk zijn te bewegen voor technische beroepen. Veelal kiezen ze voor kantooropleidingen, terwijl iedere arbeidsdeskundige zal beamen dat juist technische beroepen de toekomst hebben. Zonde, want zonder vaklieden kunnen we eenvoudigweg niet.” ❚

| 15

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Bolidt Kunststoftoepassing

ONGELIMITEERD ONTWERPEN MET KUNSTSTOF SYSTEMEN

VERLICHTE VLOER VERBINDT HEMEL EN AARDE Bolidt biedt architecten ongelimiteerde vrijheid bij het ontwerpen van vloeren, ook in de scholenbouw. Ontwerpers kunnen via workshops met de kunststoffen leren werken. Dit kan leiden tot eigenzinnige ontwerpen, zoals bij het Hoornbeeck College. Deze reformatorische school kreeg een gekleurde Bolidtop Sensation vloer, die in de centrale hal een verbinding symboliseert tussen hemel en aarde. De vloer heeft LED-verlichting, een techniek die Bolidt eerder gebruikte in de scheepsbouw. Bolidtop 700 vloeren bewijzen dienst in de kooklokalen.

Het Hoornbeeck College kreeg een Bolidtop Sensation vloer, die een verbinding symboliseert tussen hemel en aarde.

16 |

Familiebedrijf Bolidt is specialist in thermohardende kunststofsystemen die conventionele materialen vervangen, bijvoorbeeld in de scheepsbouw en utiliteitsbouw. De kunststofspecialist heeft tientallen jaren ervaring met onderwijsprojecten in binnen- en buitenland. Voorbeelden van opdrachtgevers zijn het Scheepvaart en Transport College in Rotterdam en het Agrarisch Onderwijs Centrum Oost in Twello. Onlangs is daar het Hoornbeeck College in Kampen bij gekomen. Bolidt vierde vorig jaar haar 50-jarig jublieum en blijft zich innoveren. Door de korte lijnen met het eigen laboratorium kunnen producten snel worden (door)ontwikkeld. En, door de korte lijnen met de sales en marketing, worden impulsen vanuit de diverse deelmarkten snel herkend en geïmplementeerd.

CREATIEVE SESSIES De kunststofspecialist uit Hendrik-Ido-Ambacht komt ontwerpers en architecten tegemoet, ook in de scholenbouw. Door de productie in eigen hand te houden kan snel ingespeeld worden op wensen vanuit de markt. Architecten, schoolbestuurders en facilitair managers kunnen tijdens de Bolidroom Experience – het creatieve ontwerplab van Bolidt – ontwerpen maken en spelenderwijs met de kunststoffen leren werken. De Bolidroom Experience kan ook op locatie plaatsvinden, bijvoorbeeld op kantoor bij de architect. Bij deze

'GRIJZE EN GEKLEURDE VOETSTAPPEN SYMBOLISEREN DE REIS DIE DE LEERLING DOORGAAT OP DE SCHOOL' bijeenkomsten zijn de ontwerpers dikwijls verrast over de mogelijkheden van kunststoffen van Bolidt. Zij vinden inspiratie en inspireren op hun beurt de vakmensen van Bolidt. De vloer van het Olympisch zwembad in Beijing is bijvoorbeeld ontwikkeld na een creatieve sessie bij Bolidt.

TUSSEN HEMEL EN AARDE

De reformatorische school, die in 2014 werd verkozen tot beste ROC van Nederland, kreeg bijzondere vloeren.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP VLOERSYSTEMEN

Hoornbeeck College – Kampen RoosRos Architecten – Goes Bolidt Kunststoftoepassing – Hendrik-Ido-Ambacht

Het nieuwe Hoornbeeck College is in oktober 2014 in gebruik genomen. De reformatorische school, die in 2014 werd verkozen tot beste ROC van Nederland, kreeg bijzondere vloeren. Docent beeldende vorming Marcel ten Brinke en projectarchitect Henk de Gelder van architectenbureau RoosRos lieten zich tijdens een Bolidroom Experience inspireren door de ongelimiteerde mogelijkheden van Bolidt. In het schoolgebouw zijn twee soorten kunststofvloeren van Bolidt verwerkt. De vrijheid van design komt vooral tot uiting in de Bolidtop® Sensation vloer in de hal. Hier valt het daglicht door een atrium diep in het gebouw. Zo ontstaat een verbinding tussen hemel en aarde. De verbinding wordt geaccentueerd door gekleurde silhouetten van leerlingen op de vloer, die naar boven kijken. Een wens van de architect waaraan Bolidt kon voldoen doordat het bedrijf alles in eigen hand heeft, waaronder de productie. Grijze en gekleurde voetstappen symboliseren de reis die de leerling doorgaat op de school. Leerlingen beginnen als grijze voetstappen, daarna wordt de leerling 'gekleurd' door het onderwijs. LED-verlichting in de vloer geeft de tijd aan. Ook deze wens van de architect kon vertaald worden in het design, dankzij de ervaringen van Bolidt in de scheepsbouw. Zo is een plek gecreëerd om bij stil te staan. ❚

| 17

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Astrimex

LICHT, OP MAAT EN STOOTVAST Ze zijn veel te zien in sporthallen en gymzalen, maar ook in zwembaden, parkeergarages, ziekenhuizen en kerken: plafonds en wanden van houtwolpanelen, die vanwege hun stootvastheid lang meegaan. Importeur en groothandelsbedrijf Astrimex met vestigingen in Leek en Utrecht levert nu op de kop af veertig jaar Tectum, geproduceerd in Amerika, en bij uitstek geschikt voor dit soort toepassingen. Licht van gewicht, in veel maten leverbaar en afwerkbaar in elke gewenste kleur. Een voorbeeld in Amsterdam, nog niet zo lang geleden. Voor de nieuw gebouwde Amstelcampus dienden twee sporthallen van akoestische plafonds te worden voorzien, uitgevoerd in balvastheidsklasse A. “Typisch een project voor ons Tectum Acousti-Tough plafond”, zegt Suzanne Nederhand, marketing en communicatie bij Astrimex BV. “Wij leveren vaker voor dit soort projecten, sporthallen zijn een belangrijke doelgroep. Hier is gekozen voor wit, maar naturel of een andere kleur is ook mogelijk.”

noemt dit project uitdagend, vanwege de ligging van de gymzaal boven de rustruimten van een kinderdagverblijf.

BEWERKINGSFACILITEITEN Nederhand noemt de vier belangrijkste Tectum-eigenschappen: duurzaam, onderhoudsvriendelijk, stootvast en uitermate geschikt voor zowel geluids- als warmteisolatie. Daarnaast gecertificeerd en sinds juni 1994 in het bezit van een IBRwaarmerk. En hoewel soortgelijke producten inmiddels ook door anderen worden geleverd, wil zij toch graag de verschillen benadrukken. Nederhand: “Met meer dan 60 jaar mondiale galmreductie-ervaring is Tectum het akoestische product voor zowel decoratieve als stootvaste toepassingen. Natuurlijk zijn er alternatieven beschikbaar, maar deze zijn lang niet zo veelzijdig: geen uiteenlopende maten tot maximaal 3,60 m¹, geen bewerkingsfaciliteiten in eigen beheer en ook niet leverbaar in alle mogelijke kleuren. Daarin zijn we echt onderscheidend.” ❚

A KO E STISCH E WA N D - EN PL A FO N DPA N ELEN

Sporthal van de Amstelcampus.

DOELGROEPEN De Tectumplaat is verwerkbaar op verschillende manieren. Voor standaard toepassingen wordt meestal gebruikgemaakt van ophangsystemen, zowel zichtbaar als verdekt. Dergelijke plafonds zijn veel te zien in algemene ruimten van commerciële en zakelijke instellingen. Ook is het mogelijk de platen direct tegen een boven- of achterliggende constructie te bevestigen. Een goed voorbeeld hiervan is de gymzaal van Brede School Palet Noord in Amstelveen met in verschillende kleuren uitgevoerde Tectum wandpanelen. Nederhand

Your creativity, our solution FSC gecertif iceerd U i t s te ke n d e g e l u i d s a bs o r p t i e Goede thermische isolatie L i c h t v a n g ew i c h t Ste r k e n s to ot v a s t Onderhoudsvriendelijk Vo c h t i g h e i d b e s te n d i g M a te n tot 120 0 x 36 0 0 m m L eve r b a a r i n e l ke vo r m e n k l e u r L eve n s l a n g e g a r a n t i e

Collegezaal in Groningen. Postbus 87 9350 AB Leek T (0594) 552315 info@tectumplafonds.nl www.tectumplafonds.nl 18 |

VOORHOUT | Adreasschool

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Horsman & Co

‘Nul op de meter school’ in recordtijd gerealiseerd

Dankzij gebruikmaking van onder meer zonnepanelen, een warmte-koudeopslag en hoog geïsoleerde gevels, heeft de nieuwe Voorhoutse Brede School Andreasschool de primeur te pakken van ‘nul op de meter school’. Niet minder tot de verbeelding spreekt de bouwtijd van de school – zes maanden tijd voor 1.620 m² vloeroppervlak is zelfs in jachtige tijden als deze bijzonder kort. Eind 2014 is de school opgeleverd. ➤

| 19

Duurzame energie gratis geleverd: Vitocal warmtepompen. Viessmann warmtepompen - van nature efficiënt: • Innovatieve warmtepompentechnologie • Gratis warmte uit grondwater, aarde of lucht • Onderhoudsvrĳ, comfortabel en geruisloos • Voor nieuwbouw en renovatie geschikt

Wij adviseren u graag: Viessmann Nederland B.V. Lisbaan 8 2908 LN Capelle aan den IJssel tel: 010-4584444 www.viessmann.com

Vitocal 300-G_95x130mm_NL.indd 1

27.01.15 16:32

ONDERHOUD & RENOVATIE WONINGBOUW; NIEUW- & VERBOUW

Wij zijn gespecialiseerd in de productie van speciaal, op maat gemaakt meubilair met alle materialen die in de meubelindustrie worden gebruikt. Door onze jarenlange ervaring staan wij garant voor kwaliteitsproducten, aangepast aan individuele wensen en vanzelfsprekend met een perfecte afwerking.

UTILITEITSBOUW; NIEUW- & VERBOUW ADVIES & ONTWIKKELING

ALLES VOOR ELKAAR Proﬁel BV Meubelmakerij – interieurbouw Gasstraat 21, 2161 WB Lisse Telefoon 0252 - 417488 E-mail info@proﬁelbv.nl

2e Poellaan 12 – 2161 CJ Lisse Tel. 0252 - 41 31 55 – info@horsman.nl

www.horsman.nl

Specialist in maatwerk www.proﬁelbv.nl

VOORHOUT | Adreasschool

'DE ANDREASSCHOOL WAS EEN PROJECT ZOALS EIGENLIJK ELK PROJECT ZOU MOETEN LOPEN. ER IS NAGEDACHT OVER ELK DENKBAAR DETAIL' Projectinfo ANDREASSCHOOL IS ZELFVOORZIENEND DANKZIJ EIGEN CONCEPT De Voorhoutse Andreasschool is de eerste ‘nul op de meter school’ van Nederland. De school heeft de titel onder meer te danken aan haar zonnepanelen, warmtepompen en lage temperatuur vloerverwarming. Duurzame adviseurs weten al langer: energiebesparende gebouwen zijn een samenspel van factoren, maar toch vooral het resultaat van hoogwaardige installaties. Zo ook de Andreasschool in Voorhout, waarvoor het Sassenheimse Fore Installatie Adviseurs BV zowel de E- als W-installaties ontwierp. Met als resultaat: de eerste Nederlandse ‘nul op de meter school’. Adviseur Frank Homan: “Behalve dat de school in eigen energie voorziet, is vooral mooi dat CO2-uitstoot waar mogelijk wordt vermeden. Uiteindelijk zullen we daar met zijn allen toch naar toe moeten.”

Snel bouwen is vandaag de dag eerder regel dan uitzondering. Maar een half jaar bouwtijd voor een energieneutrale basisschool, met daarin ook nog een kinderdagverblijf en een gymzaal, lijkt toch van een andere orde. Een prestatie die volgens projectleider Hans van Leeuwen van hoofdaannemer Horsman & Co BV te danken is aan een combinatie van een helder uitgewerkt plan, een economische bouwwijze en welwillende en meedenkende nevenpartijen. “De Andreasschool was een project zoals eigenlijk elk project zou moeten lopen. Er is nagedacht over elk denkbaar detail, waardoor er geen losse eindjes waren. En ook de samenwerking met vooral de installateurs verliep prima. Toen de trein eenmaal liep, konden

we zonder oponthoud door.” Zijn gelegde nadruk op de installaties is niet toevallig: vanwege de gewenste energieneutraliteit ging daar veel aandacht naar uit. Van Leeuwen: “Ettelijke honderden meters kanalen en leidingen zijn in het gebouw verdwenen. Dan is precieze afstemming van groot belang.”

SNELHEID Het gebouw aan de Voorhoutse Rembrandtlaan kwam in de plaats voor de op dezelfde locatie gelegen verouderde huisvesting. Het staat op een fundering van in de grond gevormde palen met daarover traditioneel uitgekiste funderingsbalken. ➤

MB-vloerverwarming Fore koos daarom voor opwekking met elektrisch aangedreven warmtepompen die allen voorzien zijn van bodemwisselaars. Meer bijzonder nog is de manier van afgifte: lage temperatuur vloerverwarming via de voor Nederlandse begrippen relatief onbekende verlegwijze van MB-vloerverwarming. Hiervoor geldt het voordeel dat energie wordt aangewend, precies daar waar benodigd. Andere duurzame W-voorzieningen zijn nog CO2 gestuurde ventilatie en individueel instelbare ruimtethermostaten. Ook elektrotechnisch blijkt er niet te zijn beknibbeld, met zonnepanelen, aanwezigheidssensoren op verlichting en LEDarmaturen. Homan: “Het is een totaalconcept dat we speciaal hebben uitgewerkt voor onderwijsprojecten. En dat werpt zijn vruchten af.”

| 21

VOORHOUT | Adreasschool

Als skeletvorm werd gekozen voor stalen kolommen en liggers met daarop vloeren van kanaalplaten. Vanwege die al eerder genoemde snelheid, zegt Van Leeuwen: “Bouwen met staal is en blijft één van de vlotste manieren van construeren. Met een andere constructiewijze hadden we die termijn waarschijnlijk niet kun-

Projectinfo TRIBUNETRAP CENTRAAL IN ANDREASSCHOOL Zoals thans vaker te zien in scholenbouw, staat ook in de Andreasschool een entree met aula centraal met daarin een prominente rol voor een in het werk geassembleerde tribunetrap. Interieurtimmerbedrijf Profiel BV uit het Zuid-Hollandse Lisse maakte de trap uit een combinatie van multiplex plaatmateriaal met vurenhouten delen. Een mooie opdracht, volgens directeur Remco Raamsveld, vooral vanwege de omvang ervan: met 8 meter breed en een hoogte van circa 3 meter valt de trap, die ook als tribune te gebruiken is, vrijwel niet te missen. “De aula vormt een belangrijke blikvanger in de school. Dan is het mooi natuurlijk wanneer je daar een wezenlijke bijdrage aan hebt kunnen leveren.” Eveneens voor de school maakte Profiel acht van formicaspaanplaat gefabriceerde opbergkasten met geïntegreerde computerwerkplekken. Ook geen kleine exemplaren – met 7,5 meter breed en 3 meter hoog zijn de kastelementen bijna wandvullend. Raamsveld: “Het ziet er mooi uit allemaal.”

22 |

nen realiseren.” Ook voor de invulling van de gevelpartijen viel de keus op ‘hoog tempo materialen’: geprefabriceerde hoogwaardig geïsoleerde houtskeletbouwelementen met HR+++ beglaasde aluminium kozijnen, samen met een gemetseld buitenblad goed voor een niet geringe RC-waarde van 6.0 m²/kW. Ook de schuine daken zijn van hout – eveneens hoog geïsoleerd – en voorzien van zonnepanelen. De vier op de hoeken gelegen platte daken functioneren als dakterrassen.

BUITEN Een ander opvallend uitpandig element vormen de ‘buitenlokalen’ op de begane grond. Horsman en Co construeerde hier van Oregon Pine geconstrueerde pergola’s waartussen de leerlingen bij mooi weer de lessen kunnen volgen. Ook een bijzondere buitenruimte is de groenteen fruitkas op één van de platte daken. Binnen staat centraal de gymzaal, die samen met een vide is gesitueerd in het hart van het gebouw. De vloer ervan ligt iets verdiept, met als doel het creëren van meer hoogte. De verdere inrichting

'BOUWEN MET STAAL IS EN BLIJFT ÉÉN VAN DE VLOTSTE MANIEREN VAN CONSTRUEREN' noemt Van Leeuwen ‘eenvoudig maar netjes’: wanden van metal stud, linoleum op de vloeren en alle ruimten voorzien van systeemplafonds. Ten slotte wijst Van Leeuwen weer naar buiten, naar het kunstgrasveld direct naast de school. “Die zat ook in de opdracht. Al met al een complete school, gerealiseerd in een korte bouwtijd: mooi om te maken.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP ADVIES INTERIEUR UITVOERING INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Sophia Stichting – Voorhout KOW Concepts Design Development – Den Haag Fore Installatie Adviseurs bv – Sassenheim Profiel BV Meubelmakerij – Interieurbouw – Lisse Horsman & Co BV – Lisse J. van den Burg bv – Lisse (W+S), Schoonderbeek Installatietechniek – Hillegom (E)

Viessmann Nederland, MB-buis IJsselmuiden, Trox, Etaloid, Ecodigma € 1.700.000 excl. BTW april – december 2014

VOORHOUT | Adreasschool

Een soortgelijke pomp is in de Andreasschool geïnstalleerd.

Tekst: Joke Heikens | Beeld: Viessmann

WARMTEPOMP VOOR ANDREASSCHOOL VOORHOUT

Nederland zit massaal aan de HR-ketel, als de opvolger zich alweer aandient: de warmtepomp. Met gratis beschikbare lucht- en aardwarmte is het de oplossing voor de langere termijn. Een warmtepomp gaat veel langer mee dan een HR-ketel en is uiteindelijk goedkoper. De Andreasschool in Voorhout heeft een warmtepomp geïnstalleerd. Viessmann Nederland leverde de warmtepomp aan de installateur; de installatie doet het van oorsprong Duitse familiebedrijf niet zelf. De installateur kwam met een idee bij Viessmann over hoe de verwarming en airco geregeld zou moeten worden, samen met Viessmann is vervolgens een passende oplossing bedacht. “Een warmtepomp is voor een school een goed idee”, vertelt Aernout van Waardhuizen van de Verkoop Binnendienst, die de begeleiding deed. “Een warmtepomp werkt niet als een kachel die je even hoog kunt zetten voor snelle warmte, een warmtepomp werkt juist langzaam. Het rendement is echter groter. Je moet de warmtepomp niet steeds aan- en uitzetten, dat gaat ten koste van zijn levensduur. Je moet hem juist de tijd geven om zijn werk te doen en een buffer aan

te leggen. Door de lage temperatuur (vloer-)verwarming is de lucht minder droog, ideaal voor een school.” Je kunt de warmtepomp zien als een omgekeerde koelkast, vertelt hij. “De warmte wordt door een warmtepomp naar binnen geleid en de koude gaat naar buiten. Voor de afvoer van koude gebruikt de warmtebron grondwater of buitenlucht. Bij de Andreasschool is gekozen voor een gesloten bron. Dit is een gesloten systeem, door een buis in de grond circuleert water (met antivries) over een warmtewisselaar in de warmtepomp. In deze warmtewisselaar wordt de koude van de warmtepomp afgegeven aan het water in de bronleiding en afgegeven aan de bodem op tientallen meters diepte.”

Het maakt nogal wat uit wat voor soort warmtepomp je aanschaft. “Mensen hebben nogal de neiging om voor het goedkoopste systeem te kiezen; de lucht/water-warmtepomp. Deze is echter afhankelijk van de buitentemperatuur en kan bij erg lage temperaturen capaciteit te kort komen. Dan kan een extra gasketel nodig zijn om het tekort op te vangen. Dan is de uiteindelijke besparing lager. Daarom kun je beter kiezen voor een water/ water-warmtepomp, die levert altijd het gewenste vermogen. De investering voor een warmtepomp is hoger dan voor een cv-ketel en het duurt zeven tot tien jaar voordat je dat er weer uit hebt, maar een warmtepomp kan wel 25 jaar meegaan, tegenover de 10 jaar van een HR-ketel. Nederland moet daarin de omslag nog maken, in Duitsland en België zijn warmtepompen heel gewoon.” ❚

| 23

AMSTERDAM | Gebouw E UVA

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Sure Vastgoed

VERBOUWING UVA GEBOUW E ‘A ANNEMERLOOS’

'Ik werk sneller, beter, eerlijker' Hoofdaannemers vindt ze uit de tijd: als het aan Shirley de Rooij van Sure Vastgoed Advies ligt, is de traditionele bouwstructuur flink aan revisie toe. Nu voor de tweede keer voor FS-afdeling UvA/HvA vult het adviesbureau de rol van hoofdaannemer in als bouwcoördinator. “Ik werk sneller dan de traditionele aannemerij, reken een vaste vergoeding en beloningen komen terecht waar ze horen.” Valse bescheidenheid is haar vreemd: Shirley de Rooij, eigenaar van Sure Vastgoed BV, kent geen twijfels dat haar methode beter werkt dan met een traditionele hoofdaannemer op het werk. Zoals dat nu ook gebeurt met de – naar eigen zeggen – voortvarend lopende UvA-upgrade gebouw E in de Amsterdamse Roetersstraat. Shirley: “Ik ben misschien uitgesproken, maar ik zie hier echt de toegevoegde waarde van een horizontale samenwerking met partijen, in plaats van verticaal zoals aannemers dat doen. Mijn hoofdtaak komt neer op de coördinatie tussen uitvoering en opdrachtgever. Ik kan daardoor partijen direct aanspreken op kwaliteit en planning. Hierdoor weet iedereen waar hij of zij aan toe is.”

PUSHWERK De Rooij laat weten te twijfelen over kostenplaatjes bij veel aannemers. Of meer concreet: laag inschrijven en sturen op meerwerk, waardoor coördinatievergoedingen omhoog gaan. “Gelukkig is het bestek door FUNON in heldere tekeningen uitgewerkt. Gemiddelde bouwers kunnen daar prima mee werken. Mijn honorarium is vast, ik word niet beter van meerwerk. Soms zit het mee, soms tegen. Sterker nog: hoe sneller iedereen werkt, des te eerder ben ik klaar.” Ze poogt haar projecten zo ‘lean’ mogelijk te plannen, daarbij niet terugdeinzend voor het noodzakelijke pushwerk. “Onderaannemers zeggen weleens: mijn mannen produceren 10 tot 20 procent meer op een dag. Ook voor ons is dat positief.”

24 |

MOTIVATIE

OPEN EN LICHT

Voor de Roetersstraat betekent dit begeleiding, aansturing en controle van tienduizend m² herindeling, bestaande uit achtereenvolgens sloop- en stripwerk, nieuwe indelingen, vervanging van zowel E- als W-installaties en veel afbouwwerk (stuc-, schilder- en timmerwerk). De disciplines worden allen apart aanbesteed en zijn in die zin vergelijkbaar met de manier waarop aannemers offerten aanvragen. En toch ziet De Rooij een belangrijk verschil. “Ik zei al dat ik sneller kan schakelen tussen specifieke nevenaannemer en bouwdirectie. Maar ik denk ook dat de bouwkundige kwaliteit beter wordt: aannemers zijn eerder geneigd hun onderaannemers financieel onder druk te zetten. En dat werkt, denk ik, demotiverend en komt de kwaliteit uiteindelijk niet ten goede.”

Gebouw E laat zien dat haar methode ook werkt. Binnen een scherpe planning wordt hier een verbouwing gerealiseerd, waarin de kernwoorden open en transparant doorklinken. Van het huidige hokkerige gebouw blijft weinig over. Het gebouw zal worden getransformeerd naar open ruimten, zoals je dat tegenwoordig ziet. Er komt een nieuwe klimaatbeheersing, net als elektra en databekabeling. Open ruimtes worden ingericht als ontmoetingsplekken met pantry’s. De muren en plafonds worden geschilderd en er komt nieuwe vloerbedekking. Alles zal worden afgewerkt in lichte materialen en kleuren. Na nu drie maanden bouwen is het werk een eind op weg. De Rooij verwacht rond juli te kunnen opleveren. Wederom niet vals bescheiden: “Ze spreken hier van de ‘methode ‘Shir’, dat zullen ze toch niet zomaar doen?” ❚

AMSTERDAM | Gebouw E UVA

'VAN HET HUIDIGE HOKKERIGE GEBOUW BLIJFT WEINIG OVER. HET GEBOUW ZAL WORDEN GETRANSFORMEERD NAAR OPEN RUIMTEN, ZOALS JE DAT TEGENWOORDIG ZIET' Bouwinfo OPDRACHTGEVER Universiteit van Amsterdam Huisvestingsontwikkeling PROJECTMANAGEMENT Aestate bv ADVIES EN PLANUITWERKING FUNON Jaap Simonse PROJECTLEIDING, UITVOERING UvA , Facility Services (PgL vastgoedadvies) UITVOERING/COÖRDINATIE Sure Vastgoed BV – Hilversum OPPERVLAKTE 12.000 m² BOUWPERIODE december 2014 - juli 2015 BOUWKUNDIG EN BRANDTECHNISCH Hs de Vries SLOOPWERK Deegen STUCWERK De Koning STAALWERK BODU SCHILDERWERK Dirkzwager groep en Reinders (brandwerend coaten) VLOERAFWERKING M2 vloeren LUCHT Airvento LOODGIETERSWERK Beck&vd Kroef INSTALLATIETECHNIEK BAM REGELTECHNIEK Regelpartners E-INSTALLATIES BMI & DATA SDR

Airvento bv.

Totaalinstallateur van ventilatiesystemen

is in de lucht

[sure]! V a s t g o e d

A d v i e s

! Hogeschool van Amsterdam ! 35.000 m Theater de Flint Revitalisering! Projectmanagement REDEPT ! !

Heech Staete ontwikkeling woon-werkboerderijen! Universiteit van Amsterdam 10.000 m2!

• Productie van rechthoekige luchtkanalen • Plaatbewerking van sendzimir-. aluminium en rvs plaat • Licht constructiewerk • Montagewerkzaamheden • Advies en engineering • Inmeetservice • Aangesloten bij branchevereniging Luka

Gaat verder in projectmanagement

Weg en bos 27 ● 2661 DL Bergschenhoek ● Tel.010-5220337 Fax 010-5225552 ● Email: info@airvento.nl

Sure Vastgoed Advies!

Borneolaan 21 1217 GX HILVERSUM! 0652 502 652 sure@surevastgoed.nl!

www.surevastgoed.nl!

! !

] | 25

AMSTERDAM | Gebouw E UVA

VENTILATIEKANALEN ONDERDEEL VAN BINNENARCHITECTUUR Geen kriskras montage boven systeemplafonds, maar een wezenlijke rol vervullend in het industriële uiterlijk: totaalinstallateur van ventilatiesystemen Airvento monteert de luchtkanalen van UvA gebouw E als zichtwerk. Inclusief de verwezenlijking van het definitieve ontwerp, tekenwerk, bepalen van sparingen en aansluiting op de luchtbehandelingskast. Steeds vaker te zien in nieuwbouw en verbouwingen van vooral scholen en universiteitsgebouwen: geen alles verhullende systeemplafonds, maar een bewust architectonische keuze voor aanzichten van ‘ruige’ onderkanten van betonvloeren. Mooi en uitdagend tegelijk, zegt Wesley Gouweleeuw, projectleider van totaalinstallateur van ventilatiesystemen Airvento BV uit Bergschenhoek. “Het is een beetje het lot van installateurs: in beginsel mooi werk dat doorgaans zo veel mogelijk wordt weggewerkt. Daarom zijn dit mooie werken voor ons. Hier komt zichtbaar vakmanschap bij kijken.”

ZWEVENDE KANALEN Airvento levert en monteert voor het UvA gebouw de ventilatiekanalen, inclusief ontwerptekeningen, werktekeningen, voorstellen voor constructieve oplossingen en inbedrijfstelling van de installatie. Juist vanwege die zichtbaarheid moet veel aandacht worden geschonken aan verbindingen, beugeling en locatiebepaling. Gouweleeuw: “Normaal gesproken worden verbindingen afgetaped, maar hier worden alleen rubberen verbindingen toegepast. Ook de manier van beugelen is bijzonder, want die is minimaal, alsof de kanalen zweven.”

INBRENG Airvento verkreeg de opdracht rechtstreeks van UvA’s bouwmanagement. Volgens Gouweleeuw best bijzonder, omdat er in de meeste gevallen wordt gewerkt in opdracht van de W-installateur. Een constructie die hem goed is bevallen. “Het werk is anders ingericht dan normaal. Alle disciplines zijn apart aanbesteed, waardoor er voor specialisten meer ruimte ontstaat. Elke woensdagochtend wordt er bijvoorbeeld vergaderd voor de laatste stand van zaken Dat maakt het werk net even interessanter dan anders.” ❚

26 |

Journaal SCHOOL, BUURT EN KERK GAAN SAMEN IN LEEUWARDEN Het schoolgebouw aan de Carel Fabritiusstraat in Leeuwarden en de naastgelegen Pniëlkerk uit 1925 worden de komende maanden verbouwd tot Integraal KindCentrum (IKC). Er worden onderwijsruimten, een BSO-ruimte, een speellokaal en een multifunctionele ruimte in de kerk gemaakt en er komen doorgangen vanuit de school naar het kerkgebouw. Aan de buitenkant blijven de school en kerk zichtbaar, binnen wordt alles functioneel met elkaar verbonden. Mogelijk blijft Pinstergemeente Elim zondags kerkdiensten houden in de multifunctionele ruimte. Ook kunnen hier straks andere wijkactiviteiten gehouden worden. De planning is dat de IKC Johan Willem Frisoschool in het schooljaar van 2015/2016 haar deuren opent.

VELUX GROEP DEELT LICHT IN AFRIKAANSE GEMEENSCHAPPEN Om te vieren dat VELUX al 75 jaar daglicht en frisse lucht brengt in het leven van mensen, verlegt de VELUX Groep haar maatschappelijke focus op gebieden in de wereld die niet op het elektriciteitsnet zijn aangesloten. Om in deze gebieden op een duurzame, betrouwbare en betaalbare manier te zorgen

voor licht, wordt in samenwerking met het maatschappelijk bedrijf Little Sun een speciale editie van de door hen ontwikkelde zonne-lamp gefabriceerd. “Een gebrek aan licht beïnvloedt hele gemeenschappen. Licht is namelijk een vitale hulpbron en mensen die geen toegang hebben tot elektriciteit staan voor aanzienlijke uitdagingen. Essentiële onderdelen van het leven die voor ons vanzelfsprekend zijn, zoals veilige medische zorg, werken, studeren en koken, worden haast onmogelijk. Little Sun produceert creatieve en innovatieve lichtoplossingen om dit probleem aan te pakken. We zijn dan ook zeer verheugd om met de VELUX Groep samen te werken en onze kernactiviteiten nog verder uit te bouwen”, vertelt Felix Hallwachs, Managing Director van Little Sun. Bij de speciale editie van de zonne-energie lamp gaat het niet alleen om het creëren van licht. Ook het ontwerp speelt een grote rol. Naast zijn functionaliteit, moet de lamp een esthetische aantrekkingskracht hebben. Om een nieuwe generatie ontwerpers te inspireren duurzame energie-oplossingen te ontwikkelen, zal de speciale editie worden gecreëerd met behulp van designstudenten uit de hele wereld. Hiervoor organiseren de VELUX Groep en Little Sun een internationale ontwerpwedstrijd genaamd ‘Natural Light’, waarbij designstudenten worden uitgenodigd hun visie te tonen op het creëren van duurzaam licht in de donkere gebieden in Afrika. Het winnende ontwerp zal in productie worden genomen en net als de originele Little Sun zonnelamp via plaatselijke verkoopagenten en tegen betaalbare prijzen worden verkocht aan de mensen in de Afrikaanse gemeenschappen. Lees meer over deze wedstrijd op www.naturallight.org

LEERLINGEN IN NOODGEBOUWEN VANWEGE AARDBEVINGEN GRONINGEN Ruim tweehonderd leerlingen van twee basisscholen in het Groningse Loppersum worden tijdelijk opgevangen in noodgebouwen omdat hun scholen onvoldoende bestand zijn tegen de aardbevingen. Uit inspecties van de NAM blijkt dat de scholen niet veilig genoeg zijn. De twee schoolgebouwen moeten daarom bouwkundig worden versterkt. Dit kan enkele maanden duren.

RADBOUD EERSTE UNIVERSITEIT MET ESSENT-SNELLAADSTATION VOOR SMARTPHONES Studenten van de Radboud Universiteit in Nijmegen kunnen voortaan ter plekke hun mobiele telefoons en tablets opladen. Dit is mogelijk doordat de Radboud Universiteit als eerste universiteit in Nederland het snellaadstation van energiebedrijf Essent heeft geplaatst. In de Faculteit der Managementwetenschappen en de Universitaire Bibliotheek kunnen studenten binnen een half uur hun telefoon of tablet veilig en gratis opladen. Zo hoeven zij niet langer dan 30 minuten zonder smartphone te zitten. De Radboud Universiteit is de eerste universiteit in Nederland en inmiddels de derde onderwijsinstelling in Nijmegen die snellaadstations van Essent heeft geplaatst. Ook het Kandinsky College en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen beschikken over de oplaaddienst.

Het snellaadstation bestaat uit tien kluisjes met ieder een sleutel. Het systeem werkt simpel: de smartphone gaat in een kluisje, het apparaat meet

| 27

Journaal te stimuleren. De leerparken zouden de doorstroom van leerlingen naar het vervolgonderwijs en de aansluiting op de arbeidsmarkt moeten verbeteren. Uit de inventarisatie blijkt dat deze verwachtingen in de praktijk echter niet uitkomen. Op de vmbo-boulevards in Groningen, Dordrecht en Enschede blijkt de doorstroom van leerlingen niet beter dan op een reguliere school voor vmbo. Daarbij komt dat de scholen vaak zijn begonnen met een zeer zwakke beoordeling van de onderwijsinspectie. Van de scholen uit het onderzoekje heeft alleen De Kluiverboom uit Groningen de onderwijskwaliteit weten te verbeteren, drie jaar na de opening. De andere twee staan nog steeds als zwak te boek. De nieuwbouw van de drie onderwijslocaties kostte tientallen miljoenen, maar de panden voldoen niet aan de vraag, ze zijn of te groot of te klein.

'SCHOLEN MIDDELBURG MOETEN BIJ RUIMTEGEBREK RUILEN VAN GEBOUW’ welke capaciteit er nodig is en laadt de accu in zo kort mogelijke tijd maximaal op. Ook tablets kunnen opgeladen worden in het apparaat. Er zijn aansluitingen voor de meest gangbare stekkers, zoals voor iPhones, iPads en smartphones met een micro-USB-aansluiting.

BOUW IKC DE KERSENTUIN MIERLO IN VOLLE GANG Begin januari is gestart met de renovatie en uitbreiding van kindcentrum De Kersentuin in Mierlo. Met de aanpassing van de huisvesting wordt een optimale samenwerking tussen onderwijs en opvang gefaciliteerd. De bestaande basisschool in Mierlo was sterk verouderd. Bovendien belemmerde de huisvesting een optimale samenwerking tussen de school en de naastgelegen kinderopvang. Door de bestaande school te renoveren en uit te breiden, ontstaat er een nieuw hart in de school, waardoor er een integraal kindcentrum ontstaat. Hierdoor wordt de samenwerking tussen onderwijs en opvang optimaal gefaciliteerd. De bouwwerkzaamheden zullen in 2 fases worden uitgevoerd. Hierdoor is er geen tijdelijke huisvesting nodig, wat aanzienlijk scheelt in de kosten. De bouwtijd is hierdoor wel iets langer. In juli 2015 wordt het gebouw opgeleverd.

LEERPARKEN MAKEN BELOFTES NIET WAAR Een leerpark of boulevard, waar vmbo, mbo en bedrijfsleven samenkomen, moest het imago van het beroepsonderwijs verbeteren en de doorstroom van leerlingen stimuleren. De inmiddels bestaande leerprojecten lijken echter niet aan die ambitie te kunnen voldoen. Uit een inventarisatie van dagblad Trouw bij drie locaties in Groningen, Dordrecht en Enschede zou blijken dat de leerparken slecht presteren en vaak een zwakke beoordeling krijgen van de inspectie. Het concept van een gezamenlijke locatie voor voorbereidend en middelbaar beroepsonderwijs en bedrijfsleven is populair. Zo stelde het kabinet twee jaar geleden 100 miljoen euro beschikbaar om op deze wijze het techniekonderwijs

28 |

Scholen in Middelburg moeten bij ruimtegebrek wellicht van gebouw ruilen, om ervoor te zorgen dat elke school voldoende lokalen heeft. Dat is één van de oplossingen die wethouder van onderwijs Chris Dekker (SGP) begin februari aandroeg in een vergadering van de commissies maatschappelijke zaken en ruimte, om de problemen met gebrek of overschot aan ruimte voor de komende vijftien jaar op te lossen. Dekker komt met zijn uitspraak tegemoet aan de wens die veel raadsfracties uitspraken, om slimme manieren te vinden voor de huisvesting, in plaats van her en der (tijdelijke) lokalen bij te bouwen, terwijl andere scholen lokalen leeg hebben, of juist slopen.

Journaal AGENDA MAATSCHAPPELIJK VASTGOED 2015 De Agenda Maatschappelijk Vastgoed 2015 biedt een mooie kans voor onderwijsorganisaties om een impuls te geven aan (de professionalisering van) hun huisvestingsbeleid en het vastgoedmanagement. De agenda bevat acht punten waarop het werkveld het komend jaar vooruit wil komen. Zeker zeven daarvan zijn ook zeer relevant voor onderwijsorganisaties, gezien de gewenste vernieuwing in het onderwijs (2032), het krimpend aantal leerlingen en het terugdringen van de exploitatiekosten. Deze punten zijn: 1. Wegwerken van de overmaat, van groot belang in verband met het krimpend aantal leerlingen 2. Transformeren en verduurzamen 3. Moderniseren van kindvoorzieningen (na de overheveling) 4. Meer makelen 5. Ondernemender 6. Scherper op het geld 7. Verder professionaliseren De Agenda Maatschappelijk Vastgoed is een samenwerkingsagenda voor en door partijen in het veld en tevens het werkbriefje van Bouwstenen voor Sociaal. Diverse onderwijsorganisaties hebben afgelopen jaren actief in het netwerk geparticipeerd om onderling en met andere partijen in het maatschappelijke werkveld kennis uit te wisselen en tot goede afspraken te komen. In 2014 is ook het eerste schoolbestuur actief partner geworden van Bouwstenen. De Agenda biedt een mooie kans voor onderwijsorganisaties om zich aan te sluiten en mee te doen met het ontwikkelwerk dat in Bouwstenenverband wordt opgepakt. Denk aan de Bouwstenen-activiteiten rond de professionalisering van het huisvestingsbeleid en het vastgoedmanagement, waaronder de ontwikkeling van eenduidige begrippen, spelregels en competenties, maar ook aan inhoudelijke en financiële zaken rond huisvesting en vastgoed. Kijk voor meer informatie op www.bouwstenen.nl

POLVO BV EN DE SCHAKEL SAMEN VERDER Polvo bv heeft begin februari de activiteiten van De Schakel in Huizen overgenomen. De Schakel heeft een rijke historie en heeft in haar marktgebied een sterke naam opgebouwd. Polvo bv, onderdeel van Pallieter Holding uit Eindhoven, verwacht met de overname dan ook haar positie in de bouwsector in deze regio verder te verstevigen. De Schakel zal onder haar huidige naam en in dezelfde structuur actief blijven in hun regio. Wel is het de bedoeling om op termijn, met name achter de schermen, zoveel mogelijk te gaan samenwerken.

VENTILATIEMERK ZEHNDER J.E. STORKAIR WORDT ZEHNDER De merknaam van het ventilatie assortiment Zehnder - J.E. StorkAir wijzigt per 1 maart 2015 in Zehnder. Vanaf maart is Zehnder hét merk voor ventilatie-, verwarmings- en filteringsystemen in Nederland. De naamsverandering naar Zehnder valt samen met een strategische keuze om naast producten steeds meer totaalsystemen te gaan leveren.

Zehnder gaat verder dan het zijn van productleverancier alleen. Naast de bekende, vertrouwde producten biedt Zehnder totaaloplossingen en systeemgaranties bij oplevering en in de verdere exploitatie. Zij wil voorop lopen in prestatiegerichte techniek, waarbij prestatie- en systeemgaranties worden afgegeven op het eindresultaat. De prestaties van het eindresultaat; een vitaal binnenklimaat. Met de stap naar één Zehnder wordt afscheid genomen van het merk J.E. StorkAir, maar daarmee niet van het krachtige DNA van ventilatiespecialist en haar vertrouwde ventilatieproducten en -systemen. De bekende kwaliteit blijft behouden en ook het ventilatieteam blijft ongewijzigd. Voor meer informatie, www.samennaardetoekomst.nl

NIEUWBOUW VMBO-SCHOOL HENGELO DEFINITIEF De Scholengroep Carmel Hengelo, de Openbare Scholengemeenschap Hengelo (OSG) en de gemeente Hengelo tekenen eind januari de realisatieovereenkomst Nieuwbouw VMBO. Dat betekent dat de scholen en de gemeente zich definitief aan elkaar verbinden om een nieuwe vmbo-school te bouwen naast de wijk Medaillon. Dit meldt de gemeente Hengelo. Met de ondertekening wordt een flinke stap gemaakt naar de nieuwbouw van het vmbo. De voorbereidingen voor de bouw van de school zijn in volle gang. Het bestemmingsplan en het definitief ontwerp zijn al vastgesteld. Naar verwachting start de bouw eind dit jaar. De oplevering is dan in het voorjaar van 2017. De nieuwe vestiging van het vmbo vervangt de oude vestigingen. De bestaande gebouwen zijn verouderd en minder geschikt voor de huidige onderwijskundige benadering van het vmbo-onderwijs.

| 29

Journaal ROOkvrij

Bewegen en spelen

SALTO EN MAXXESS BEVESTIGEN STRATEGISCH PARTNERSCHAP

PAUL KRUGERSCHOOL KRIJGT GEZOND SCHOOLPLEIN

De samenwerking bestaat uit een combinatie van het SALTO Virtual Network (SVN) met eFusion, de universele security management software van Maxxess. Daaruit ontstaat een krachtig platform voor het beheer van zowel online als offline toegangspunten.

Het eerste Gezond Schoolplein van Drenthe komt bij de Paul Krugerschool in Coevorden. De school heeft begin februari een cheque van 50.000 euro uitgereikt gekregen, waarmee het schoolplein kan worden opgeknapt.

Het platform is een integratie van flexibele en efficiënte toegangscontrole, draadloos online en de SVN technologie met de commando en controle mogelijkheden van eFusion. Als er een toegangsincident plaatsvindt, geeft eFusion de beheerder nauwkeurige informatie vanuit SVN, samen met een visuele verificatie via geïntegreerde bewakingscapaciteit. Beleid en procedures komen dan in beeld en geven de nodige informatie aan security teams om een snelle en gepaste actie in gang te zetten. Hierdoor is er veel minder interactie nodig tussen de beheerder en betrokken partijen. Bovendien verbetert de productiviteit door automatische rapportages, vult het beveiligingslekken op, dwingt het naleving van standaard operationele procedures en is het een krachtig middel voor verrichtingen op meerdere locaties.

groen

BuitenlokAAl

Bewegen en spelen

ROOkvrij

Na schOOltijd open

INrichten en oNDerhOUDEn

groen

BuitenlokAAl

vignet ‘GezoNDe schOOl’

INspirEErt ANDEren

Na schOOltijd open

INrichten en oNDerhOUDEn

Het geldbedrag komt van de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Om ervoor te zorgen dat het Gezonde Schoolplein een structurele bijdrage levert aan de gezondheid van de scholieren, ontvangt de Paul Krugerschool naast de 50.000 euro, begeleiding bij onder andere het: INspirEErt ANDEren vignet ‘GezoNDe schOOl’ - Organiseren van beheer en onderhoud; - Inzetten van gezonde activiteiten; - Verankeren van educatieve buitenactiviteiten in het bestaande lesprogramma; - Behalen van het vignet Gezonde School; - Vervullen van een ambassadeursrol richting alle scholen in Nederland. Voor meer informatie, kijk op Gezondeschool.nl/schoolpleinen Marc Handels, Chief Marketing and Sales Officer (CMSO) van SALTO Systems: “De integratie met eFusion geeft veel meer waarde en voordelen dan onze klanten op dit moment met hun online SALTO SVN oplossing kunnen hebben. Met SVN hebben we veel knelpunten weggenomen, zoals het moeten herprogrammeren van sloten, uitgeven van sleutels en vaste bekabeling van gebouwen. Onze klanten ervaren daardoor een veel grotere efficiëntie en kostenbesparingen. eFusion bouwt hierop voort met een industrie leidend assortiment van standaard integraties die de productiviteit van security teams verbeteren. Bovendien verhoogt het ook de veerkracht van de teams, zij hebben nu middelen om sneller en nauwkeuriger te reageren op een steeds veranderende omgeving met bedreigingen.”

CDA WIL ÉÉN SCHOOLGEBOUW VOOR VOORTGEZET ONDERWIJS IN NIJVERDAL Het CDA in Hellendoorn wil één groot schoolgebouw voor voortgezet onderwijs in Nijverdal. Dat bepleit de fractie in een brief aan burgemeester en wethouders. Het CDA ziet mogelijkheden om haar wensen te bewerkstelligen, nu christelijke scholengemeenschap Reggesteyn plannen heeft voor verhuizingen en samenvoegingen. Het nieuwe schoolcomplex zou volgens het CDA in de stationsomgeving moeten komen, bij het kenniscentrum dat Koninklijke Ten Cate daar voor ogen heeft.

30 |

REGELING BUITENONDERHOUD BEKEND Schoolbesturen met oude(re) schoolgebouwen kunnen een eenmalige aanvullende bijdrage vragen voor het buitenonderhoud van die gebouwen, meldt de PO-Raad. Op 3 februari is de overgangsregeling hiervoor gepubliceerd. De overgangsregeling is in het leven geroepen om scholen tegemoet te komen nu zij sinds 1 januari 2015 verantwoordelijk zijn voor het buitenonderhoud en mogelijk geconfronteerd worden met kosten waarvoor niet eerder kon worden gereserveerd. Met de eenmalige bijdrage van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kunnen de besturen in de beginfase eventuele kosten opvangen. In de regeling zijn twee categorieën besturen gedefinieerd: - Schoolbesturen met bekostiging voor materiële instandhouding van maximaal €750.000, met één of meer schoolgebouwen die ouder zijn dan 15 jaar. - Schoolbesturen met bekostiging voor materiële instandhouding van meer dan €750.000, met meer dan 70% schoolgebouwen ouder dan 40 jaar. De besturen krijgen een vast bedrag per leerling voor elk ‘oud’ schoolgebouw. Oud is hierbij gedefinieerd als gebouwd voor 1 januari 2000 (voor de eerste groep), dan wel 1 januari 1975 (voor de tweede groep). Dit onderscheid is gemaakt omdat grotere besturen beter in staat zijn risico’s te spreiden.

Journaal Voor het bepalen van het bouwjaar van het hoofdgebouw moet uitgegaan worden van de gegevens zoals die zijn opgenomen in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen. Voor meer informatie, www.poraad.nl.

LAATSTE PAAL VOOR LANGVERWACHT SCHOOLGEBOUW IN DRONTEN Bij het station in Dronten zijn begin februari de laatste palen geslagen voor het nieuwe schoolgebouw. Drie onderwijsinstellingen gaan daar vanaf volgend jaar samenwerken. Het Almere College, Ichthus College en Landstede gaan verschillende vmboen mbo-opleidingen aanbieden. Voor de naam van het nieuwe schoolgebouw wordt binnenkort een prijsvraag uitgeschreven.

ZES DIEMENSE INSTELLINGEN GAAN SAMEN IN DUURZAAM, LICHT EN RUIM GEBOUW De onlangs gebouwde Brede School Noorderbreedte in Diemen is wel heel breed. Er werken in totaal zes instellingen (basisscholen 't Palet en De Duif, peuterspeelzalen De Tuimelaar en â&#x20AC;&#x2122;t Kloddertje, buitenschoolse opvang KMN Kind & Co en de Stichting Welzijn Diemen) samen aan de opvang en ontwikkeling van kinderen. Bovendien heeft het gebouw een functie als ontmoetingsplek voor de wijk. Het idee achter de nieuwe Brede School is dat een schoolgebouw niet alleen als onderwijsplek voor kinderen zou moeten fungeren. Door bruggen te slaan tussen school, thuis en vrije tijd verbreden scholen hun bereik en kunnen ze bijdragen aan de samenlevingsopbouw van de wijk.

Het gebouw is ontworpen door het bureau Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen (LKSVDD) en Reitsema & partners architecten. Noorderbreedte bestaat uit zes transparante en overzichtelijke units rondom een open, centraal hart. In de leerunits zijn afsluitbare instructieruimten die voor meerdere doeleinden gebruikt kunnen worden. De theatertrap in het centrale hart, is de logistieke verbinder. Het is een ontmoetingsplek, een relaxplek en een tribunetrap ineen. De lokalen vormen de thuisbasis van elke groep. Daarnaast kunnen de kinderen gebruikmaken van leerpleinen waarin zij alleen of in groepen kunnen leren. Rondom elk leerplein zijn drie tot vier klaslokalen gevormd. Voor de buitenzijde van het gebouw is gekozen voor een houten bekleding. Dit geeft de school de markante uitstraling die door de gemeente voor de entree van Diemen Noord beoogd werd. Het gebouw bestaat verder voor een groot gedeelte uit (warmtewerend en isolerend) glas. Er is ook veel aandacht besteed aan het binnenklimaat. Bovendien wordt er gebruikgemaakt van een warmte- en koudeopslag in de bodem. Daarnaast ligt er duurzaam Marmoleum Striato op de vloeren, wat ook bijdraagt aan het duurzame plaatje.

BARNEVELD INVESTEERT RUIM 12 MILJOEN EURO IN SCHOLEN De gemeente Barneveld stelt dit jaar een budget van ruim 12 miljoen euro beschikbaar voor de huisvesting van scholen. Dit is te lezen in het Programma en Overzicht Voorziening Huisvesting Onderwijs. Het merendeel van het budget is bestemd voor de nieuwbouw van de Detmarschool en de Rehobothschool, twee scholen voor speciaal onderwijs. Beide scholen zijn op dit moment nog gevestigd in Ede, maar het ministerie van OCW heeft erin toegestemd dat de scholen in augustus 2016 verplaatst worden naar de gemeente Barneveld. Er wordt momenteel gewerkt aan de nieuwbouw van de scholen.

| 31

KLAZIENAVEEN | Esdal College

Tekst: Hilda Bosma | Beeld : DAT Architecten - GiesbersWijchen

Door samenwerken verrijst er een kleine Italiaanse stad Theo van Esch van DAT Architecten Tilburg: “Het is in vele opzichten een bijzonder project. Het plan voor de school is ontworpen met docenten en studenten in vier gezamenlijke ontwerpsessies. Iedere afdeling heeft zijn eigen lay-out ontworpen, de kleurenschema’s zijn met de leerlingen ontwikkeld. Het programma bestaat uit een aantal ‘studiehuizen’. Ieder afdeling krijgt zijn eigen gebied voor specifiek onderwijs.”

32 |

KLAZIENAVEEN | Esdal College

STUDIEHUIZEN “In het conceptontwerp is dit letterlijk vertaald door ieder studiehuis specifiek te maken”, aldus Van Esch. “Iedere afdeling heeft een eigen huis gekregen, dat volledig is afgestemd op de functionele en didactische eisen. De verbindingen tussen de huizen zijn vormgegeven als straten, pleinen en parken.” Het gebouw is straks in het dorp Klazienaveen zichtbaar als een verzameling van verschillende gebouwen. Van Esch: “Dat zie je terug in de kleuren, verschillende vormen, constructies, metselwerkverbanden en voegwerk alsof het een kleine Italiaanse stad betreft. Als architect hebben we het interactieve ontwerpproces gestuurd en geleid en alle technische uitwerkingen gemaakt.”

NAUWE SAMENWERKING GiesbersWijchen is verantwoordelijk voor de uitwerking van het ontwerp naar de werktekeningen en de uitvoering van het project, inclusief de installa-

ties en coördinatie van derden. GiesbersWijchen en DAT-architecten hebben van meet af aan intensief contact gehad met het Esdal College. Rik Cornelissen, projectleider GiesbersWijchen: “De integrale aanpak hebben wij, ondersteund door BIM, doorgezet in een nauwe samenwerking tussen alle betrokken partijen, waardoor de meest ideale bouwstroom ontstaat. Het is dé manier om verspilling tegen te gaan en faalkosten te voorkomen. Maar vooral ook om een gebouw te realiseren dat zijn waarde bewijst. Wij onderscheiden ons door alternatieven op het bestek toe te passen om waardecreatie te laten ontstaan. We heroverwegen het bestaande bestek en op basis van nieuwe inzichten en door middel van co-creatie hebben we continu aandacht voor innovatie. Dit doen we op het gebied van functionaliteit, gebruikscomfort en uitstraling en in het beheer en onderhoud.” Bij dit project zijn waar mogelijk leerlingen en stagiaires ingezet. Cornelissen: “We

'ALLE PARTIJEN WERKEN CONSTRUCTIEF SAMEN BIJ DE NIEUWBOUW VAN HET ESDAL COLLEGE. OOK DOCENTEN EN LEERLINGEN ZIJN NAUW BETROKKEN BIJ DE NIEUWBOUW' bouwen onder meer voor de opleiding van vaklieden en de toekomst van de bouwbranche. De interactie tussen de praktijk, op de bouwplaats van Giesbers en de lessen op de school verlopen goed. Er worden rondleidingen op de bouwplaats verzorgd en gastcolleges gegeven. Het is goed om de betrokkenheid van het Esdal College en DAT Architecten te zien en te ervaren.” ➤

Projectinfo GEÏNTEGREERDE EN FLEXIBELE TOEPASSINGEN Het Esdal College in Klazienaveen krijgt een volledige integratie van de elektrotechnische- en werktuigbouwkundige installaties. Hiervoor is het technisch Programma van Eisen van de opdrachtgever door adviesbureau Sijperda-Hardy vertaald naar een installatietechnisch en bouwfysisch ontwerp. Robert Zeinstra, installatie-adviseur bij SijberdaHardy: “De ontwerpende partijen hebben in de voorbereidingsfase intensief samengewerkt. Uiteraard is ook met de opdrachtgever en gebruikers intensief overleg gepleegd, om alle voorzieningen en aansluitingen voor de aanbesteding te bespreken en te integreren in het ontwerp. Het is van groot belang dat dit niet in de uitvoeringsfase plaatsvindt. We nemen hiervoor daarom ruim de tijd. Het project is aanbesteed door middel van een bestek en tekeningen die volledig conform BIM zijn gemodelleerd. We hebben hier ruime ervaring mee en merken dat het in de uitvoering prettig werkt, omdat alles tot in detail is uitgewerkt en daardoor realiseerbaar is in het gebouw. Er zijn geen onduidelijkheden meer. Dit komt de prijsvorming en planning ten goede.” De nieuwe huisvesting voor de school, de gymzaal en een bibliotheek wordt heel flexibel en duurzaam in gebruik. Alle systemen worden geïntegreerd in een gebouwbeheersysteem. Het gebruikersgemak staat voorop.

| 33

O og vo or te ch ni

Installatietechnisch adviesbureau T (0515) 429 777 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

ALTEZ GRO U

Vertrouwd met elke opdracht

Staalconstructies

Sterk in samenwerking

Trappen, hekwerken en bordessen

Effectieve engineering

Woningbouw

Optimaal productieproces

Utiliteitsbouw

De gestaalde perfectie

Hofman Constructies B.V. | Vroomshoop (NL) | +31 (0) 546 - 644 411 info@hofmanconstructies.nl | www.hofmanconstructies.nl HM - Advertentie gestaalde perfectie.indd 1

16-2-2015 17:46:31

KLAZIENAVEEN | Esdal College

Projectinfo VEEL AFSTEMMEN BIJ PROJECT ESDAL COLLEGE

'HET IS EEN HEEL MOOI PROJECT, VOORAL DOOR DE SAMENHANG VAN DE LOSSTAANDE GEBOUWEN IN EEN LANDELIJKE OMGEVING EN DE INTEGRATIE VAN DE INSTALLATIES'

systemen worden geïntegreerd in een gebouwbeheersysteem. Dit komt het gebruikersgemak ten goede en maakt de installatie minder complex. De regeling en bediening voor zonwering, licht, klimaat en ventilatie zijn gecombineerd in één systeem.” Kolker: “Het is een heel mooi project, vooral door de samenhang van de losstaande gebouwen in een landelijke omgeving en de integratie van de installaties.” ❚

INTEGRATIE VAN INSTALLATIES De nieuwe school krijgt een lage temperatuur verwarmingssysteem en een hoge temperatuur koelingssysteem met toepassing van aardwarmte, balansventilatie, CO2-sturing op de ventilatielucht, warmteterugwinning en gesloten bronnen. BOWA Installaties uit Emmen voorziet de nieuwbouw van de installaties. Vestigingsmanager John Kolker: “Alle

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting Esdal College Emmen ONTWIKKEL- EN BOUWPARTNER GiesbersWijchen BOUWDIRECTIE WKBA – Mantgum PROJECTMANAGEMENT ICS adviseurs ONTWERP DAT Architecten – Tilburg ADVIES Pieters Bouwtechniek – Utrecht (constructies);

INSTALLATIES STAALCONSTRUCTIES BOUWKOSTEN BOUWTIJD

Sijperda-Hardy – IJlst (installaties) BOWA Installaties – Emmen (E en W) Hofman Constructies – Vroomshoop 6,7 miljoen incl. installaties april 2014 – april 2015

In het project Esdal College is veel aandacht besteed aan de afstemming van de (prefab) stalen, betonnen en houten constructies. Door de goede samenwerking is de bouw van het schoolgebouw voorspoedig verlopen. Aan het woord is Martijn Oosterhuis, bedrijfsleider bij Hofman Constructies. “In opdracht van GiesbersWijchen hebben we de staalconstructie geleverd en gemonteerd. Daarbij was een onderverdeling van de gymzaal, kunst en techniek, aula, zorg en welzijn, containerberging, balustraden en doorvalbeveiligingen.” 3D-tekenpakket In het voortraject kreeg Hofman Constructies de 2D-tekeningen van de architect en de hoofdconstructeur. Oosterhuis: “Dat hebben we uitgewerkt in ons 3D-tekenprogramma Tekla Structures waarin we het staal op alle overige bouwkundige zaken hebben afgestemd. Er zijn veel verschillende bouwmaterialen gebruikt, zoals lijmwerk, prefab betonvloeren, gelamineerde houten spanten en prefab onderdelen. Door de perfecte samenwerking met Giesbers en afstemming over de bouwvolgorde en het tijdpad was er sprake van een korte bouwtijd.” De verdiepingsvloeren bestaan uit kanaalplaten die worden opgelegd op stalen THQ-liggers, met daaronder betongevulde stalen kolommen. Deze zijn door Hofman geleverd en gemonteerd. “Daarnaast hebben we voor de afdeling Kunst & Techniek forse stalen vakwerkspanten geleverd die onder een hoek zijn gemonteerd.” Voor de montage heeft Hofman Constructies montageplannen opgesteld om de tijdelijke stabiliteit in de bouwfase te waarborgen. “Alle stalen constructies zijn in onze eigen, moderne fabriek in Vroomshoop geproduceerd.”

| 35

ONDERWIJSENBOUW.NL

WWW.

DE MEEST COMPLETE WEBSITE OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS Onderwijs & Bouw heeft naast dit veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe en up-to-date website; ONDERWIJSENBOUW.NL. Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar geïnformeerd wil blijven over bouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs.

LAAT U DAGELIJKS INFORMEREN OVER HET LAATSTE VAKNIEUWS OP ONDERWIJSENBOUW.NL

en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads. ONDERWIJSENBOUW.NL is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat ONDERWIJSENBOUW.NL u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten.

Wat krijgt u terug voor een goede online positionering? U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website

Het platform biedt het meest actuele projecten productnieuws. Zes keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving

U vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Top Banner 175 x 110 pix, 72 dpi

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

ouw Onderwijs & B it veelzijdige heeft naast d een nieuwe vaktijdschrift en up-to-date website!! Homepage Leaderbord Banner

Homepage Sidebar Banner

728 x 90 pix, 72 dpi

300 x 200 pix, 72 dpi

Neem voor meer informatie contact op met Gilles Coulier T +31 (0)495 450095

OUDERKERK A/D IJSSEL

| Koningin Wilhelminaschool

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeld: Bezemer Bouw

Mooi voor portfolio Soms vormen bouwprojecten dankbare aanvullingen voor op de referentielijst: genoeg technische uitdagingen en dankzij representatieve kenmerken goed voor de naamsbekendheid. Zoals de onlangs opgeleverde Christelijke Wilhelminaschool in het Zuid-Hollandse Ouderkerk aan den IJssel. Met een overhellende gevel, moderne installatietechnieken en afwijkende dakvormen laat de school zien hoe een relatief klein bouwwerk toch groots kan zijn. ernaast gelegen oude school – tijdens de bouw nog in gebruik, maar binnenkort plaatsmakend voor een nieuw in te richten schoolplein. Het gebouw kent een klassiek casco, opgebouwd uit dragende kalkzandsteenwanden, kanaalplaatvloeren en met staal ondersteunde gelamineerde houten onderslagen voor de daken. Op die daken ligt een afwerking van mos-sedum die zowel een isolerende als groene functie heeft. Ook mooi aan de hellende voorgevel is dat de kozijnen te lood staan. Hierdoor ogen de neggekanten wigvormig.

KLEUREN

Zojuist afgerond en meer dan tevreden: directeur Arjen Bezemer van het gelijknamige bouwbedrijf Bezemer Bouw BV uit Bergambacht beschouwt de Wilhelminaschool als een project waarmee ‘hij voor de dag kan komen’. “Wij zijn een allround aannemersbedrijf met veel ervaring is zowel de nieuw- als verbouw van scholen. De bouw van de Wilhelminaschool was een project waarin die expertise ook tot uiting kon komen. We zijn dan ook trots op het eindresultaat.” Hij

wijst op de uit het lood staande voorgevel die net als de overige gevels is gemetseld uit gemêleerde zandkleurige stenen. “Zo’n schuine gevel is echt geen klus waar ik zomaar elke metselaar op kan zetten. Die gevel ademt kwaliteit.”

Inpandig oogt de school netjes afgewerkt, met de nadruk op de kleurstelling. Centraal in het zes lokalen tellende gebouw staat de vide direct na de entree. Hier bevindt zich ook een aula-achtige ruimte voor rustmomenten en pauze-uren. Op de vloeren ligt marmoleum en als plafondafwerking is gekozen voor zichtbeton. Tot slot de installaties: met onder andere lucht/water warmtepompen, gebalanceerde ventilatie en LED-verlichting zijn die in duurzaam opzicht dik in orde. Bezemer: “Ouderkerk aan den IJssel is een mooie school rijker.” ❚

Bouwinfo

CONSTRUCTIE

OPDRACHTGEVER

Het aanbestede project staat in de Burgemeester Neetstraat aan de rand van het dorp. De school vormt een vervangingsproject van de

Gemeente Ouderkerk aan den IJssel

ONTWERP Spring Architecten – Rotterdam

UITVOERING Bezemer Bouw BV – Bergambacht

ADVIES Beekink Installatieadviseurs BV – Nieuwerkerk aan den IJssel

INTERIEUR EBM Interieurbouw – Groot-Ammers

INSTALLATIES Van Wijngaarden Technisch Installatiebureau – Nieuwerkerk aan den IJssel (W), Boele en Rietveld – Lekkerkerk (E)

BOUWPERIODE december 2013 – november 2014 Netjes afgewerkt.

Verlichting hangend aan staaldraadjes.

| 37

OUDERKERK A/D IJSSEL

| Koningin Wilhelminaschool

KLEINSCHALIGE SCHOOL, GROOTSE INSTALLATIES De voormalige Wilhelminaschool was verouderd en kampte bovendien met hoge energiekosten: niet vreemd daarom dat er voor de nieuwbouw veel tijd en aandacht werd gestoken in duurzame installaties. Beekink Installatieadviseurs uit Nieuwerkerk aan den IJssel tekende voor het ontwerp ervan. Inmiddels vaak te zien in vooral nieuw gebouwde (semi)overheidsprojecten: geen traditioneel gasgestookte cv-ketels, maar elektrisch aangedreven warmtepompen als opwekkingsbron. Zo ook in de nieuwe Wilhelminaschool in het Zuid-Hollandse Ouderkerk aan den IJssel. Beekink Installatieadviseurs BV ontwierp voor het gebouw onder meer de W-installaties, met in dit geval een combinatie van lucht/water warmtepompen met vloerverwarming. Projectleider Martin Blom: “Het grote voordeel is natuurlijk dat er dankzij elektrische aandrijving geen verbranding van gassen plaatsvindt. Dat is beter voor het milieu en bovendien kostenbesparend.” Ook het gebalanceerde ventilatiesysteem met warmteterugwinning, de waterbesparende toiletten en zelfsluitende kranen noemt hij voorbeelden van energiebesparend W-installeren.

VERLICHTING Ook in de opdracht zat het ontwerp van de elektrotechnische installaties. Blom is hierover zeer te spreken, en dan specifiek over de wijze van verlichting. Vanwege het deels ontbreken van systeemplafonds is die namelijk uitgevoerd in pendelarmaturen; mooi vormgegeven armaturen, met staaldraadjes bevestigd aan het betonplafond, die een zacht-stemmend en reflectieloos licht verspreiden. De aansturing ervan is daglichtafhankelijk, geschiedt dus afgestemd op het binnentredende daglicht. De minder gebruikte ruimtes zijn voorzien van aanwezigheidsdetectoren. Ook die zijn geïnstalleerd omwille van de energiebesparing.

len, maar die zijn globaal en daardoor niet nauwkeurig. Met ons model zijn exploitatiekosten zeer precies vast te stellen, ook voor termijnen van meer dan twintig jaar. En dat is winst voor de opdrachtgevers.” ❚

BOUWENERGIEMODEL De opdracht omvatte het totale ontwerptraject. Dat wil zeggen behalve het ontwerp en tekenwerk van alle fases, ook de begeleiding tijdens uitvoering en oplevering. Opvallend, vond Blom, was dat het ontwerp geheel in BIM werd uitgewerkt. “Bij echt grote werken zie je driedimensionaal tekenwerk al vaker, maar dat ook een relatief kleine school hiervoor kiest, getuigt zeker van ambitie. Eigenlijk zie ik ook alleen maar de voordelen ervan: BIM werkt sneller en nauwkeuriger en vermindert dus faalkosten.” Dat brengt hem op een ander financieel onderscheidend punt, Beekinks eigen bouwenergiemodel, dat exploitatiekosten nauwgezet in beeld brengt. Vrij uitzonderlijk, volgens Blom: “Anderen werken met kengetal-

www.beekink.com

BE EK INK I N S TA L L AT I E A D V I S E U R S

DE SCHAKEL IN HET BOUWTEAM

38 | 14790138_Beeking.indd 1

10-03-14 12:42

OUDERKERK A/D IJSSEL

| Koningin Wilhelminaschool

VAKTIMMERWERK OP LOCATIE ZELF In veel nieuwgebouwde basisscholen prijken tegenwoordig vooral vrolijke kleuren. In de Wilhelminaschool in Ouderkerk aan den IJssel is het vooral een bonte trapombouw die indruk maakt. De montage geschiede in omgekeerde volgorde: eerst werd de ombouw getimmerd, pas later volgde de trapmontage. Open en transparante vides, vrolijke kleurstellingen en gebruikmaking van veel hout; het zijn de kenmerkende onderdelen van veel nieuwgebouwde basisscholen. Ook in de Wilhelminaschool In Ouderkerk aan den IJssel. Interieurtimmerbedrijf EBM Interieurbouw BV uit het Zuid-Hollandse Groot Ammers fabriceerde voor de school een felgroene trapombouw en trapgatbetimmering die beide mooi contrasteren met het eromheen gelegen dieprode marmoleum. Twee disciplines tegelijk, zegt Bart van Eijk, directeur en eigenaar van EBM. “Het mooie hieraan was de combinatie van prefabricage en in het werk gemaakt vakwerk. Wegens het risico van beschadiging is de trap pas achteraf geplaatst. Dus is de ombouw voor een belangrijk deel ter plaatse ingemeten, pasgemaakt en gemonteerd.”

CONTRASTEN Ook in de opdracht zaten zes stuks garderobekasten en een aantal strekkende meters wandbetimmeringen. Net als de trapbetimmeringen zijn die uitgevoerd in MDF-panelen, beplakt met eenzelfde groene HPL-toplaag. Bijzonder aan de kasten is vooral de binnenkant: beplakt in een RVS-kleur, ook weer met als doel contrastvorming met de omringende beplatingen. De diverse wandbetimmeringen zijn eveneens van MDF gemaakt en hoofdzakelijk te vinden in de lokalen. De panelen zijn hiervan met haaklatten ingehangen, zonder zichtbare montagepunten (blind bevestigd).

IMPROVISEREN Voor EBM betekende het werk een mooie aanvulling op het portfolio. Juist door de relatief grote hoeveelheid in het werk gefabriceerd maatwerk heeft het bedrijf laten zien waartoe de timmerlieden in staat zijn. Want al heeft EBM de beschikking over een goed geoutilleerde werkplaats – waaronder CNC zaag- en freesapparatuur, verlijmingsmachines en een eigen spuiterij – onderscheidend volgens Van Eijk is ‘wanneer je mensen kunnen improviseren, ook op de werkplek zelf’. “Natuurlijk prefabriceren we onze elementen zoveel mogelijk, we hebben er per slot van rekening de middelen voor. Maar soms wordt er meer gevraagd en moet je kunnen improviseren en maatwerk leveren op de locatie zelf. Juist dat maakte deze opdracht zo boeiend.” ❚

| 39

BREDA | MFA Viandenlaan

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Bouwgroep Moonen

LEAN-METHODE LEVERT FLINKE TIJDSWINST OP BIJ BOUW BREDE SCHOOL VIANDENLAAN IN BREDA

Bouw MFA Viandenlaan snel en soepel verlopen

40 |

BREDA | MFA Viandenlaan

Projectinfo GROENVOORZIENING BREDE SCHOOL MFA BREDA Hoveniersbedrijf Rien Sterks is verantwoordelijk voor het ontwerp en de realisatie van de groenvoorziening rondom de nieuwe Brede School aan de Viandenlaan in Breda. Bij het ontwerp is aandacht besteed aan drie aspecten: functionaliteit, vormgeving en leefbaarheid. Nauw overleg met opdrachtgever en gebruikers ging hieraan vooraf.

Op de locatie van het voormalig postkantoor aan de Viandenlaan in Breda, is door Bouwgroep Moonen een nieuwe Brede School gerealiseerd. Het project is een ontwerp van Topos Architecten uit Waddinxveen en bestaat uit drie bouwlagen, met in totaal circa 3625 m² vloeroppervlak. In het gebouw huisvesten een tweetal basisscholen (KBS Laurentius en Dr. De Visser) die gezamenlijk achttien lokalen tot hun beschikking hebben. Verder biedt de nieuwbouw ruimte voor buitenschoolse opvang en een sporthal met twee gymzalen. De gymzalen worden in de avonduren verhuurd aan verenigingen. De nieuwbouw betreft een traditioneel gebouw, opgebouwd uit een kalkzandsteen constructie, breedplaatvloeren en gemetselde gevels. Het

'DE GROOTSTE UITDAGING VORMDE DE PLANNING; WE HADDEN SLECHTS EEN JAAR DE TIJD OM DE BOUW TE REALISEREN'

project is ontwikkeld in bouwteamverband met de Gemeente Breda, vertelt Bas Punte, commercieel manager bij Bouwgroep Moonen. “We zijn al vroeg door onze opdrachtgever bij het proces betrokken. Dit maakte een proactieve aanpak mogelijk, waardoor de bouw soepel en snel is verlopen.”

LEAN BOUWEN Als hoofdaannemer was Bouwgroep Moonen niet alleen verantwoordelijk voor het bouwkundige, maar ook voor het installatietechnische deel van het project, dat zonder problemen is verlopen. “De grootste uitdaging vormde de planning”, vertelt Punte. “We hadden slechts een jaar de tijd om de bouw te realiseren. Daarom hebben we ervoor gekozen om het project uit te voeren volgens de LEAN-methode, wat uiteindelijk geresulteerd heeft in een winst van een aantal weken bouwtijd. We hebben het project in alle rust kunnen opleveren, met als resultaat een opleverlijst met een minimum aan opleverpunten.”

HARMONIE OP DE BOUWPLAATS Een belangrijk aspect van de LEAN-methode vormde de samenwerking tussen alle partijen vertelt hij. ➤

Over de genoemde aspecten zegt Rien Sterks: “De groenvoorziening bij dit soort gebouwen moet tegen een stootje kunnen. Bovendien moet de beplanting passen bij het gebouw en haar omgeving. Tot slot is het belangrijk dat het ontwerp een bijdrage levert aan de sfeer van de school en de verblijfskwaliteit van leraren, leerlingen en omwonenden.” In de praktijk resulteerde dit onder andere in een groen aanzicht voor de omwonenden aan de achterzijde, gecreëerd door middel van Leibomen. De oude toegangspoort werd geaccentueerd door twee smal blijvende Japanse notenbomen (Ginkgo biloba Fastigiata). Het groen aan de straatzijde kreeg een permanente sierwaarde door de aanplant van een beukenhaag. En twee oude bomen op het schoolplein werden behouden. Door middel van de zogenaamde plofmethode werden de luchtkanalen rondom de oude bomen weer geopend. Hierdoor vormen ze nu een gezond en karakteristiek onderdeel van de groene buitenruimte

GROND-, RIOLERINGS- EN BESTRATINGSWERKZAAMHEDEN Tijdens de bouw van de Brede School met kindercentrum en gymzalen aan de Viandenlaan in Breda, heeft Wegenbouwbedrijf J.M. van den Broek bv verschillende werkzaamheden uitgevoerd. “Wij zijn van begin af aan betrokken geweest bij de bouw”, vertelt uitvoerder Peter Hakkens. “Zo hebben we alle funderingen ontgraven en hebben we alle riolering rondom het gebouw aangelegd. Toen de bouw vorderde, hebben we buitenom het grondwerk gereedgemaakt. We hebben de plant- en boomvakken plantklaar gemaakt, de bestrating aangebracht, hellingbaantjes en fietsenrekken aangebracht en rondom hekwerk laten plaatsen. Daarnaast hebben we werkzaamheden verricht met betrekking tot het kunstwerk van de school; een zandbak met verschillende breedtes en hoogtes.” Wanneer de zon op de zandbak schijnt, ontstaat een bijzonder schaduwbeeld op de bestrating. “Die schaduw hebben we uit de bestrating gezaagd”, vertelt Hakkens. “Vervolgens hebben we hier een vier centimeter dikke, rubberen gietvloer in aangebracht, die dienstdoet als valdemper.”

| 41

Rien Sterks GARANTIE VOOR JARENLANG TUINPLEZIER!

Je komt ze overal tegen ...

Hoveniersbedrijf Rien Sterks heeft zich de afgelopen 30 jaar toegelegd op het realiseren van de inrichting van diverse buitenruimtes. Hierbij ligt het zwaartepunt bij de utiliteitsbouwprojecten.

Brede School Viandenlaan kiest voor de sanitaire cabines Ă¨n voor diverse interieurproducten van Hermeta.

Hermeta e-mail: info@hermeta.nl internet: www.hermeta.nl

Uiteenlopende van diverse scholen, kantoorgebouwen, ziekenhuizen, wooncomplexen, daktuien. Maar ook bij de beplanting van geluidwallen parken en pleinen hebben wij veel ervaring. Deze worden in nauwe samenwerking met de desbetreffende aannemer en architecten uitgevoerd. Hierin vervullen wij vaak zowel een uitvoerende als wel een adviserende rol. Van beplanting tot buitenmeubilair van overkappingen tot straatwerk wij verzorgen de totale buitenruimte. Wij opereren als klein team met een aanspreekpunt tijdens de uitvoering en bij de nazorg. Heeft u een project en wilt u dat de buitenruimte professioneel uitbesteden? Neem dan contact met ons op, wij denken graag met u mee. Heikant 9a | 5296KS Esch | telefoon 0411 - 601457 | riensterks@home.nl

Wegenbouwbedrijf

J.M. van den Broek b.v. - Aanleg en onderhoud van wegen - Riolerings-, grond- en bestratingswerkzaamheden - Erf- en bedrijfsverhardingen - Bouw- en woonrijp maken van bestemmingsplannen - Sierbestratingen voor tuinen

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor onderwijs & bouw Annevillelaan 11A, 4851 CA Ulvenhout telefoon 076 - 560 22 54 info@wegenbouwbroek.nl

www.wegenbouwbedrijf-vandenbroek.nl

Bel of mail ons! T +31 (0)495 450095 Gilles Coulier g.coulier@louwersuitgevers.nl

BREDA | MFA Viandenlaan

Projectinfo BREDE SCHOOL VIANDENLAAN KIEST VOOR MAATWERK Alle leerlingen en bezoekers van de Brede School aan de Viandenlaan in Breda kunnen hun jassen, tassen en andere spullen eenvoudig opbergen in de garderobe-elementen die door Hermeta zijn vervaardigd, geleverd en gemonteerd. “In opdracht van Bouwgroep Moonen hebben we multiplex elementen uitgevoerd in een houtdecor, die zijn geïntegreerd in de wanden tussen de lokalen en de gang”, vertelt Carla Nanninga namens Hermeta. “De elementen zijn speciaal voor dit project op maat gemaakt, conform het ontwerp van Topos Architecten.”

“Van begin af aan is gestuurd op een goede harmonie tussen alle betrokkenen, op het respect hebben voor elkaars werk en op een goed contact met de opdrachtgever en de eindgebruikers. Het behalen van het hoogste punt van de bouw hebben we dan ook groots gevierd, met de mensen op de vloer. Alle bouwlieden kregen deze dag een gouden chocolademedaille, als blijk van waardering.” Zowel de leerkrachten als de leerlingen van de Brede School zijn nauw bij het project betrok-

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Breda

ARCHITECT

'HET BEHALEN VAN HET HOOGSTE PUNT VAN DE BOUW HEBBEN WE GROOTS GEVIERD MET DE MENSEN OP DE VLOER. ALLE BOUWLIEDEN KREGEN DEZE DAG EEN GOUDEN CHOCOLADEMEDAILLE, ALS BLIJK VAN WAARDERING'

Naast de garderobe-elementen heeft Hermeta ook wandsystemen voor de toiletgroepen van de Brede School geproduceerd en gemonteerd. “Onze HerboKern Secure cabines zijn speciaal voor scholen ontwikkeld en beschikken over een mooie front met een ronde, absoluut vingerveilige scharnierzijde. De wanden zijn uitgevoerd in een duurzame, massieve HPL-beplating en zijn kleur-, kras- en vuilvast.” De samenwerking met Bouwgroep Moonen verliep erg prettig, wat heeft geleid tot een prachtig resultaat, vertelt ze. “Doordat we in dit project zowel de garderobe-elementen als de sanitaire cabines en andere aanvullende interieurproducten hebben mogen leveren, hebben we een schakel uit het bouwproces kunnen halen. Een mooie uitdaging voor ons als leverancier en een zorg minder voor onze opdrachtgever.”

Topos Architecten – Waddinxveen

UITVOERING Bouwteamverband tussen Bouwgroep Moonen en de Gemeente Breda

GROND-, RIOLERINGS- EN BESTRATINGSWERKZAAMHEDEN Wegenbouwbedrijf J.M. van den Broek bv

GROENVOORZIENINGEN Hoveniersbedrijf Rien Sterks

GARDEROBE-ELEMENTEN EN SANITAIRE CABINES Hermeta

BOUWKOSTEN € 3.000.000,00 exclusief BTW

OPLEVERDATUM december 2014

ken, zodat de Brede School voor hen echt ging ‘leven’, vertelt Punte. “Zo hebben de leerlingen verschillende opdrachtjes in de school mogen uitvoeren, zoals het vasttimmeren van een aantal houten balken en vloerplaten en het metselen van een stukje muur. Naast het bevorderen van de betrokkenheid was dit natuurlijk een perfecte kans voor ons om de leerlingen kennis te laten maken met de techniek.” Met de leerkrachten zijn met name in de ontwerpfase vele gesprekken gevoerd, waardoor er veel begrip kwam voor de nieuwbouw, vertelt hij. “Naar aanleiding van die gesprekken zijn nog enkele kleine aanpassinkjes in het ontwerp doorgevoerd. Zo zijn we gekomen tot een optimaal resultaat voor alle gebruikers.” ❚

| 43

WESTERBORK | MFA

Tekst: Joke Heikens | Beeld: BDG + Jorritsma Bouw

HET GEBOUW IS VRIJ STANDAARD, MAAR...

Complexe gevel is de uitdaging van MFA Westerbork In juni van dit jaar moet hij klaar zijn: MFA Westerbork. Een multifunctioneel complex waar onder meer twee basisscholen, een peuterspeelzaal en kinderopvang gevestigd worden. Met de start van het nieuwe schooljaar moeten alle groepen in het pand zitten.

Op de plaats waar ooit de kassen stonden van een tuincentrum, verrijst nu een nieuw onderkomen voor diverse partijen in Westerbork. “Nu zitten deze nog over verschillende locaties verspreid, straks zit alles onder één dak”, vertelt Fokko Meilof van de afdeling Onderhoud Openbare Gebouwen van de Gemeente Midden-Drenthe. “We kozen voor deze locatie omdat de buitensportmogelijkheden erg dichtbij zijn, zoals de tennisbanen en voetbalvelden. Er is veel ruimte op die plek, het kassencomplex was al jaren niet meer in gebruik. We dachten erover om een hele nieuwe sporthal te bouwen met een MFA, maar de bestaande sporthal gaat nog jarenlang mee. Daarom kozen we voor een MFA met een gymzaal. Er is wel de mogelijkheid tot uitbreiding als de huidige sporthal aan vernieuwing toe is. Er zijn veilige fietspaden aangelegd door het hele dorp, om alle leerlingen veilig van en naar school te krijgen.”

UITPAKKEN MET DE GEVEL Het meest bijzondere aan de MFA is de gevel. “Dit was voor ons een uitdaging”, vertelt Jeroen Hermans van Jorritsma Bouw. “De rest van het gebouw is vrij traditioneel, maar de gevel loopt als een soort band rondom het gebouw. Dit zit op ongeveer anderhalve meter van het gebouw, maar het zit er wel

aan vast met een soort stalen jukken. Het is tegelijk zonwering en verfraaiing van het gebouw. Het is een getrapte plaat met verschillende diktes en vormen. Door de dalletjes in die plaat, krijg je een effect in de gevel. Rondom de kozijnen aan de buitenkant komt een composiet-aluminium kader en dat steekt iets voor de gevelplaat uit, waardoor je een ander effect krijgt. Met de gevel pakken ze echt uit.”

ORKEST EN JEUDSOOS Naast openbare basisschool de Lindelaar en christelijke basisschool de Wegwijzer, Stichting Welzijn Westerbork, Kinderopvang Aska en peuterspeelzaal De Börkerdies, krijgt ook het orkest Westerbork een ruimte in de MFA. “Dit is een doos-in-doosconstructie”, gaat Hermans verder. “Het is een losse constructie die we er binnenin zetten, waardoor je een geluidsdichte ruimte creëert. Ook jeugdsoos Chill point krijgt daar onderdak, daarvoor komt ook in bar in die ruimte. Voor de gymzaal maken we een opbouw met een staalconstructie met kalkzandsteen ertussen waar die gevelplaat aan de buitenzijde tegenaan komt. Er werden hoge eisen gesteld aan de luchtdichtheid, daaraan besteden we veel aandacht door te zorgen dat alle delen van het gebouw goed op

44 |

C:\Users\adijk\Documents\6337_MFA_W_Westerbork_

WESTERBORK | MFA

Projectinfo STALEN LAMELLEN ZIJN DE ZONWERING VAN MFA WESTERBORK Complexe staalbouwprojecten, dat is waar Hofman Constructies een uitdaging in ziet. Zo min mogelijk rechttoe rechtaan, maar aparte uitdagingen die het bedrijf naar een hoger plan tillen. “Daar past de zonwering met de lamellenschermen voor MFA Westerbork prima in”, vertelt Martijn Oosterhuis, bedrijfsleider bij Hofman Constructies.

elkaar aansluiten. Het gebouw wordt later ook getest op de luchtdichtheid. Ook komt er een sedumdak op de MFA.”

TRAP EN TRIBUNE Jorritsma Bouw verzorgt ook een interieurpakket. “In de wanden komt geïntegreerde kunststof lambrisering in de algemene ruimtes. In de aula komt een trap naar boven, deze vormt tevens een tribune. Links zijn de traptreden, rechts is het zitgedeelte. Als het gebouw klaar is, verzorgen we ook het schoolplein, waarbij we deels speeltoestellen van de bestaande schoolpleinen overzetten. Dat zal pas aan het einde van de zomer gebeuren. In dit project werkten we met twee leerlingen uit de gemeente die ervaring konden opdoen in de bouw. We hopen dat we ze daarmee enthousiast hebben gemaakt voor de bouw. Ook hebben we zoveel mogelijk met lokale onderaannemers samengewerkt. Die samenwerking verliep prima, mede daardoor kunnen we de MFA op tijd afleveren.” ❚

“Dit project met de lamellenschermen is een voorbeeld van een werk dat niet iedereen durft en kan, maar wij gaan graag een stap verder. Dat kenmerkt ons bedrijf. Wij zien het als een uitdaging om ontwerpen naar de werkelijkheid te vertalen.” MFA Westerbork heeft een betonconstructie aan de buitenzijde waar de schermen met een stalen console aan zijn bevestigd. “Daarvoor hebben we demu ankers in het beton laten opnemen, dat zijn als het ware ingestorte hulzen”, gaat Oosterhuis verder. “De posities gaven wij in het voortraject al aan. De aannemer plaatste de ankers en dat vereist wat passen en meten. We vonden een kleine afwijking toen we alles namaten, dat konden we gelukkig aanpassen in ons 3Dtekenprogramma. Je kunt van alles bedenken, maar het moet in de praktijk nog wel passen. Dat is altijd een uitdaging.” De lamellenschermen worden in drie weken tijd geplaatst, begin april moet de klus geklaard zijn. Hofman Constructies doet daarnaast ook de complete engineering van de overige staalconstructies binnen de school. Het bedrijf is sinds juli 2014 volgens de nieuwste normen NEN-1090 en de ISO-3834-2 gecertificeerd tot en met executieklasse 3 en is dus klaar voor de toekomst.

Goed onderbouwd

Rekening houden met de gebruiker

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP CONSTRUCTIES ADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

Gemeente Midden-Drenthe BDG Architecten Ingenieurs Zwolle Hofman Constructies Project- en Bouwmanagement Giezen Jorritsma Bouw ITBB Elektrotechniek april 2014 – juni 2015

Een school bouwen is meer dan een functioneel gebouw neerzetten. Vakantie- en lesperiodes bepalen de deadlines, wanneer we te maken hebben met rondlopende gebruikers vraagt veiligheid extra aandacht. De overlast bij going concern moet minimaal zijn om de lessen niet te verstoren. Wij willen het niet op ons geweten hebben dat het onderwijs te lijden heeft onder onze activiteiten en ons plan van aanpak is dan ook goed onderbouwd. Rekening houden met de gebruikers is vanzelfsprekend. Ook in de scholenbouw bewijst Jorritsma de bouw meester te zijn.

jorritsmabouw.nl

| 45 15012959-1_JB_Adv_School_95x130.indd 1

28-01-15 08:55

AMSTERDAM | Ravel Residence

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: OeverZaaijer

STUDENTENHUISVESTING

MET SMOEL Gestapelde modulebouw roept nogal eens beelden op van containerachtige woningbouw waarvan de tijdigheid afstraalt. Niets van dat al bij de 800 studentenwoningen van Ravel Residence in Amsterdam Zuid. Met dank ook aan de uit composiet en glas opgebouwde gevel die op geen elk gebouw zou misstaan.

Razendsnelle bouwmethode.

Geperforeerd met veel sparingen.

Ravel Residence: niet te missen.

Voor Johan Verweij, mede-eigenaar van Verweij Mungra Vastgoed BV, zijn het mooie tijden. Terwijl Ravel Residence aan de Amsterdamse De Boelelaan nog maar juist is opgeleverd, bouwt modulebouwer Jan Snel alweer aan zijn volgende studentencomplex, ditmaal in Amsterdam Oost bij de Joan Muyskenweg. Een geslaagd concept, meent Verweij: “Uit onderzoek blijkt dat de woningnood onder studenten onverminderd groot is. Wij springen daar op in door gemeentelijke stukjes grond te huren en die in te vullen met studentenhuisvesting voor een afgesproken periode (in dit geval: 12 jaar). En je ziet dat het werkt. Alle 800 woningen hier zijn inmiddels bezet.”

die speciaal voor dit werk werd ontworpen en ontwikkeld, zegt John Bosch, directeur OeverZaaijer architectuur en stedebouw. “Meer dan de helft is geluidbelast. We hebben van een nood een deugd gemaakt met een dove gevel, waarover iedereen nu spreekt. Het is zo’n beetje verworden tot het uithangbord van het gebouw.” Die (overigens herbruikbare) ventilerende gevel is gemaakt van composiet en bijkans doorboord met kleine beglaasde rondjes. Doordat het glas rondom vrij ligt, ontstaat binnen het gevoel van een ‘open raam’.

UITHANGBORD Op de fundering en gevel na is het complex geheel geprefabriceerd. De uit stalen frames, betonvloeren en houtskeletbouwelementen geproduceerde woningen komen kant-en-klaar uit de fabriek, inclusief badkamer, keuken, vloerbedekking en wandafwerking. Heel anders is de gevel,

46 |

COMPLEET Wat zowel architect als opdrachtgever zeer bevallen, is de compleetheid van het complex – een grand café met terras, hippe lounge, studieruimten, uitzendbureau, wasserette, private dining room: het zit er allemaal in. Zeer opvallend is de extra functie van het dak: een veld van circa 520 m², waar studenten kunnen sporten of elkaar ontmoeten. De woningen zelf zijn (logischerwijs) eenvoudig doch netjes afgewerkt, met als gezegd

alles erop en eraan. Verweij in een beetje in makelaarsjargon: “Voor 495 euro per maand woon je hier volstrekt zelfstandig op een zeer centrale locatie. Ik zou het als student wel weten.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Verweij Mungra Vastgoed BV – Vinkeveen

ONTWERP OeverZaaijer Architecten – Amsterdam

UITVOERING Jan Snel Flexibel Bouwen – Montfoort INSTALLATIES Van den Pol Elektrotechniek

BEPLATING HSB-ELEMENTEN Fermacell (onderdeel Xella)

BOUWPERIODE april 2014 – maart 2015

AMSTERDAM | Ravel Residence

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Xella

Brandveilig, stootvast en geluidwerend Van Dijk. “Het belangrijkste argument was de brandwerendheid. Voor de hoofddraagconstructie gold een 90 minuten brandeis en tussen de eenheden onderling 60 minuten. Met aan twee zijden Fermacell waren die eisen eenvoudig realiseerbaar. Daarnaast zijn onze platen bijzonder sterk en stootvast. Niet onbelangrijk wanneer studenten een keer een gaatje willen boren. Ten slotte de geluidsoverdracht: die wordt sterk verminderd dankzij de hogere massa van ons product.”

COMPLEET EN OP MAAT

Alles zit er in.

Een leverantie van ruim 50.000 m² voor op de kop af 800 woningen: er zijn leveranciers die het met minder moeten doen. Fermacell BV uit Wijchen leverde voor de prefab Ravel Residence studenteneenheden de gipvezelplaten voor op de houtskeletbouwelementen. “Studentenwoningen moeten tegen een stootje kunnen.”

Fermacell vervaardigt de platen op maat. In dit geval met een lengte van 2,53 m¹ en een breedte van 1,20 m¹. Behalve gipsvezelgebonden platen fabriceert Fermacell ook cementgebonden platen. Deze worden vooral toegepast op extreem vochtige locaties, zoals in badkamers of kelders. Een bijzondere uitvoering hiervan is het type Aestuver, een zichtplaat voor onder meer bekleding van onderkanten van parkeerdekken en garages. Fermacell levert alle wanden vloerproducten op maat, inclusief toebehoren zoals bevestigingsmiddelen en vullers. Van Dijk: “We leveren het complete plaatje.” ❚

De plaat die voor je g door het vuur gaat

Smacht de traditionele woningbouw immer nog naar betere tijden, voor geprefabriceerde toepassingen geldt dat veel minder. Een voorbeeld zijn de 800 studenteneenheden van Ravel Residence die rechtstreeks uit de fabriek op de bouwplaats werden gemonteerd. Fermacell BV leverde de gipsvezelplaten voor de houtskeletbouwafwerking. Hoofd Toepassing Techniek Michiel van Dijk: “Los van ons belang: dat prefabricatie steeds meer terrein wint, vind ik terecht. Geprefabriceerde bouw gaat sneller, veroorzaakt minder verkeer- en afvalstromen en vermindert faalkosten. Dat zijn kenmerken die voor iedereen gunstig zijn.”

BEWUSTE KEUS Dat voor het complex de keuze op Fermacell viel, was niet toevallig. Het product is beduidend stootvaster, brandveiliger en geluidswerender dan gipskarton, zegt De hoofddraagconstructie vordert.

fermacell kan wel wat vuur verdragen. En dat kunnen we niet van alle gipsplaten zeggen! Maar er zijn nog veel meer eigenschappen die fermacell tot de ideale afbouwplaat maken.

Kijk op www.hetidealeplaatje.nl

| 47

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: ABB

SAMEN BOUWEN AAN DUURZAME SCHOLEN In het Informatie Centrum Duurzaam Bouwen (ICDuBo) in Rotterdam bouwt ABB komend jaar, samen met een aantal partners, aan het duurzame klaslokaal van de toekomst. De marktleider op het gebied van energie- en automatiseringstechnologieĂŤn is het initiatief gestart om zijn kennis van duurzaam bouwen te delen met schoolbesturen, gemeenten, overheden en bedrijfsleven. En natuurlijk om mee te werken aan de realisatie van duurzame en energiezuinige schoolgebouwen.

48 |

'OM SCHOOLBESTUREN INZICHT TE GEVEN IN DE MOGELIJKHEDEN, WORDEN BINNENKORT TWEE PROEFLOKALEN INGERICHT. DEELNEMENDE FABRIKANTEN HEBBEN HIER DE MOGELIJKHEID OM HUN KENNIS EN KUNDE TE DELEN' Onder andere oude gebouwen, slechte ventilatie en gebrekkige installaties zorgen ervoor dat veel scholen slecht scoren op hun binnenklimaat. Dit heeft zijn weerslag op de prestaties en het welzijn van leerlingen en medewerkers. Dit ontdekte ook Paul Markesteijn, Business Developer bij ABB, die zich sinds 2012 verdiept in het concept Frisse Scholen en alles wat daarmee samenhangt. Markesteijn werd tijdens zijn onderzoek geconfronteerd met schrikbarende cijfers. “In een onderzoek door Agentschap NL las ik dat bijna 75% van de scholen tussen energielabel C en F presteert”, vertelt hij. “Er zijn zelfs scholen die energielabel G hebben! Een onderzoek van Oberon gaf aan dat ongeveer 20 tot 25% van de leerkrachten ontevreden is over het binnenklimaat op hun school en dat 70% meer functionaliteiten wenst in het gebouw. Dat snap ik wel, want in veel scholen zijn de mogelijkheden beperkt.” Markesteijn zag direct mogelijkheden voor ABB. “Want wij bieden een keur aan domotica-oplossingen voor scholen. Maar net als veel andere fabrikanten kunnen ook wij niet in het complete Frisse Scholen pakket voorzien, terwijl veel scholen wel gebaat zijn bij een totaaloplossing. Zo ontstond het idee voor samenwerking.”

SCHOOLGEBOUW VAN DE TOEKOMST Door samen te werken met andere fabrikanten, onder andere op het gebied van klimaat- en verlichtingsinstallaties, hoopt Markesteijn het schoolgebouw van de toekomst te kunnen bouwen. Een schoolgebouw waarin systemen worden geïntegreerd, volledig naar wens van de gebruiker. “Door het toepassen van intelligente automatiseringsoplossingen voor onder andere verwarming, verlichting en ventilatie, kunnen schoolbesturen en gemeenten gebouwen realiseren (nieuwbouw of renovatie) die een positieve invloed hebben op de gezondheid, productiviteit en het welbevinden van leerlingen en medewerkers. Bovendien wordt zo veel energie bespaard.” De conciërge van de school krijgt de beschikking over één bedieningsscherm, waarop onder andere zichtbaar is welke lokalen in gebruik zijn. “Ook kan hij met het scherm de intercom bedienen en ziet hij wanneer bijvoorbeeld het invalidentoilet in gebruik is.”

FRISSE SCHOLEN PILOT De Gemeente Rotterdam is één van de gemeenten in Nederland die een voortrekkersrol neemt en scholen wil ontwikkelen die fris en comfortabel zijn, zowel thermisch, visueel als akoestisch. “Om schoolbesturen inzicht te geven in de mogelijkheden, worden binnenkort twee proeflokalen ingericht”, vertelt Markesteijn. “Deelnemende fabrikanten hebben hier de mogelijkheid om hun kennis en kunde te delen.” In maart starten de eerste brainstormmeetings. Kort daarna zal gestart worden met de inrichting van de proeflokalen. “Want de mogelijkheden liggen er wel degelijk. Fabrikanten beschikken over heel intelligente systemen om het binnenklimaat van scholen te verbeteren. Wij gaan de uitdaging aan om die systemen te koppelen, voor een optimaal resultaat.” ❚

| 49

Warmteterugwinning met warmtepomp: • Verwarmen/koelen van de toevoerlucht zorgt voor een hoog comfort van de klaslokalen. • Het gehele jaar door het gewenste klimaat in uw klaslokaal. • Volledig koeltechnisch gemonteerd met plug & play stand alone regeling en aansturing van de warmtepomp.

Vraag nu m e inform er at bij on ie s aan!

www.thermoair.com

Wolf Dikken adviseurs

www.thermoair.com Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

De totaaloplossingen van Samsung klimaatbeheersing

Dé specialist voor het ‘Frisse scholen’ concept

Warmtepompen - Lucht-lucht - Lucht-water - Water-lucht - Water-water - Lucht-lucht/water - Water-lucht/water

+ aansluiting op luchtbehandelingskasten

WTW ventilatie

oploss De perfecte ing van he voor het verb t binnen eteren in scho klimaat len

- Enthalpieventilatie, vocht en temperatuur - Zeer schone lucht door unieke F8 filters - Geen (elektrische) voorverwarming nodig

Airconditioning - Volledig assortiment binnendelen in diverse capaciteiten

Bouwfysica Bouwtechniek Installatietechniek 0174 285 900 www.wolfdikken.nl info@wolfdikken.nl

www.samsung-klimaat.nl

Tekst: Hilda Bosma

ENERGIEZUINIG BINNENKLIMAATSYSTEEM VOOR CBS ’T KOMPAS CBS ’t Kompas in Groningen is voorzien van een fris, comfortabel, energiezuinig en duurzaam binnenklimaatsysteem, tegen de laagst mogelijke exploitatiekosten. Klimaatgroep Holland kreeg daartoe de opdracht. Harry Vaatstra, directeur van Klimaatgroep Holland, vertelt: “Het verenigingsbestuur, bijgestaan door bouwadviesbureau Syplon, was heel duidelijk in haar vraagstelling. Men wilde geen centraal systeem meer, maar decentraal: elk lokaal moest, onafhankelijk van elkaar, geklimatiseerd kunnen worden. Daarnaast bestond de duidelijke ambitie om het energieverbruik zo laag als mogelijk te houden.”

SCHOLENCONCEPT

lage energieverbruiken en het ontzorgen van leerkrachten worden hierbij opgemerkt. Dat was de reden waarom men (opnieuw) koos voor dit klimaatconcept. Vaatstra: “CBS ‘t Kompas is klaar voor de komende twintig jaar. Het Scholenconcept, in combinatie met zonnepanelen en een goed geïsoleerde schil en beglazing, zorgt voor een school die duurzaam is voor de toekomst. Een prachtig resultaat, bereikt door een hoog ambitieniveau en een mooie samenwerking tussen gemeente, bestuur, adviseur en uitvoerende partijen.” ❚

Het Scholenconcept ventileert, verwarmt en koelt met één systeem. Elk lokaal krijgt een optimale verdeling van binnen- en buitenlucht via een constante meting van CO2, vocht en temperatuur. Een inventieve technologie met een hoge mate van gebruiksgemak. Elke unit krijgt een eenvoudige aansluiting op de meldkamer van Klimaatgroep Holland. Op deze manier kunnen proactief verbetervoorstellen voor de instellingen per lokaal worden gedaan. Onnodig energieverbruik wordt hierdoor voorkomen en dat bespaart extra kosten. Het Scholenconcept is standaard uitgerust met aanwezigheidsdetectie, waarop ook de verlichting wordt aangesloten. Het is dus niet nodig om de unit in- of uit te schakelen bij aankomst of vertrek.

LAGE ENERGIEGEBRUIKEN ’t Kompas koos, energie-efficiënt, uiteraard ook voor aansluiting op de zonwering. Andere scholen binnen de vereniging waren reeds voorzien van het innovatieve Scholenconcept en de ervaringen waren positief. Met name de waarborging van

| 51

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Thermo Air

MAATWERK DAT DOET WAT HET BELOOFT Er worden tegenwoordig nog maar weinig scholen gebouwd, zonder dat daar een Frisse Scholen certificaat aan hangt. Te begrijpen, want studeren vergt inspanning en concentratie. Dan is een goed binnenklimaat onontbeerlijk. Luchtbehandelingsfabrikant Thermo Air BV integreert ventilatie, koeling en verwarming in één en dezelfde unit, met maximaal comfort en besparing. Geen loze belofte, maar naar eigen zeggen beproefd in de praktijk. Ze produceren heus ook voor scholen. Maar als het aan Thermo Air’s technisch directeur Martin Leistra ligt, nog veel te weinig. Opdrachten blijken nogal eens te stuiten op gebrek aan duurzame wil of – oneerlijker – ‘produ-

52 |

centen die niet waarmaken wat ze beloven’. Leistra: “Wij geloven heilig in de combinatie van hoog comfort met energiebesparing, daar is onze productie helemaal op ingesteld. Dan is het jammer dat vooral onderwijsinstellingen

doorgaans te weinig budget genereren. En biedt een bestek een keer openingen, dan wordt er vaak gekozen voor goedkope, in het buitenland vervaardigde onderdelen.” Hij noemt een voorbeeld dat doet denken aan de kleine lettertjes in verzekeringspolissen. “Luchtbehandelingskasten die – zo blijkt in de praktijk – over te weinig vermogen beschikken. Theoretisch zullen aangevoerde luchthoeveelheden heus allemaal kloppen, maar wat er niet bij staat, is het enorme lawaai dat daarmee wordt veroorzaakt. Gevolg: de gebruiker zet de knop een stand lager, waardoor er van de beloofde luchttoevoer weinig overblijft.”

COMBINATIE-UNITS Thermo Air spitst zich daarom toe op energiezuinig maatwerk, in de vorm van combinatie-units. Met een op de luchtbehandelingskast (met warmterugwinning) aangesloten warmtepomp wordt buitenlucht eerst voorverwarmd dan wel -gekoeld, voordat die het gebouw wordt ingeblazen. Dat maakt van de units zowel ventilatie- als verwarmingsproducten. En omdat situaties verschillen, worden de units per situatie geproduceerd, dus exact afgestemd op functie, omstandigheid en type gebruiker. Leistra: “Geen gebouw is hetzelfde, dus dienen capaciteit en techniek op de omstandigheden te worden aangepast. Maar dan weet je wel zeker dat je krijgt wat er is beloofd.”

KLANTVRIENDELIJKHEID Thermo Air produceert als één van de weinige Nederlandse fabrikanten de luchtbehandelingskasten in eigen land (Huizen, Noord Holland). Dit maakt het bedrijf, volgens Leistra, flexibeler naar klanten toe. In Huizen vindt ook de productie plaats van andere maatwerktoepassingen. Meer standaard elementen worden geproduceerd in Ierland, met elementen zoals woningluchtverwarming, ventilatoren en apparatuur voor spuitcabines. Dit is ook de locatie waarvandaan de West-Europese markt wordt bediend. Zoals het een al drie generaties lang bestaand familiebedrijf betaamt, heeft Thermo Air klantvriendelijkheid hoog in het vaandel staan. De onder de vlag van Honing Beheer Groep opererende onderneming beschikt onder meer over een eigen webshop met voorraden. Leistra: “Wij willen voor elk probleem een oplossing kunnen bieden. Dat is denk ik wat ons onderscheidt.” ❚

De Thermo Air HR-Combi line 3000. | 53

MAASBREE | Brede School

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Kuin & Kuin Architecten

'Violier, centrum voor het kind'

Op tijd opgeleverd

De vormgeving van Brede School Maasbree is geïnspireerd op een liggende leeuw. De nieuwbouw herbergt naast een basisschool ook een kinderopvang en een consultatiebureau. BCP Bouw leverde de school na ongeveer een jaar op, geheel volgens planning. Dit kwam door de goede chemie met KS Bouwmanagement en de uitgebreide werkvoorbereiding van BCP Bouw. met Wiel Dautzenberg van KS Bouwmanagement is een eigentijds gebouw opgeleverd, geheel volgens planning en specificaties. De onderlinge chemie was goed. De school kon zoals gewenst in de kerstvakantie overhuizen. Bij de oplevering waren alle gebruikers erg enthousiast.” ❚

Het gekleurde metselwerk en het Cape Cod hout komen zowel binnen als buiten voor.

Het multifunctionele gebouw vervangt de bestaande accommodaties in de buurt. Vooral de basisschool, nog enkel beglaasd, was aan nieuwbouw toe. Het ontwerp van de Brede School is volgens architectenbureau Kuin & Kuin geïnspireerd op het beeld van een liggende leeuw. De leeuw ligt op z’n zij, met zijn kop bij het dorpsplein, zijn rug naar de kiss-and-ridezone en zijn buik naar de speelplaats. De achterpoten en staart worden vormgegeven door een tribunetrap. In het interieur van het gebouw staat het kind centraal. Er komen kleurige speel- en leerobjecten, gecombineerd met veel Cape Cod hout. Dit hout komt ook in de façades voor. Ook het divers gekleurde metselwerk komt zowel binnen als buiten voor. De Brede School biedt een gelijkmatig binnenklimaat met vloerverwarming en gebalanceerde ventilatie met eigen toe- en afvoer.

PLANNING BIJSTELLEN “We kregen de bouwopdracht na een openbare aanbesteding op basis van EMVI”, zegt projectleider Dennis Cox namens BCP Bouw. “Hierbij konden we scoren op bouwlogistiek, risico-analyse, planning, projectmanagement en bouwkosten. In december 2013 staken we de eerste schop in de grond. Na het verbeteren van de grond tot circa een meter hoogte, en het bouwen van de fundering op staal, konden we starten met de bovenbouw. Deze constructie bestaat uit kalkzandsteen wanden, stalen kolommen, kanaalplaatvloeren en stalen liggers.” De stalen profielen kwamen uit Slowakije, vertelt hij. “Deze moesten, vanwege de afstand, tijdig besteld worden om bouwvertraging te voorkomen. Wat lukte. Tijdens het werk moesten we soms de planning bijstellen of zaken slimmer aanpakken, bijvoorbeeld bij regen of vorst. Dit mocht baten. Dankzij een uitgebreide werkvoorbereiding en de prima samenwerking

54 |

De nieuwbouw een basisschool, een kinderopvang en een consultatiebureau.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting Kerobei – Venlo

ONTWERP Architectenburo Kuin & Kuin – 's-Hertogenbosch

BOUWMANAGEMENT KS Bouwmanagement – Heerlen

ADVIES CONSTRUCTIE Volantis – Venlo

UITVOERING BCP Bouw – Cuijk

INSTALLATIES Megens Installaties – Druten (W), Haltronic Hoensbroek (E)

BOUWKOSTEN 3 miljoen euro

BOUWPERIODE december 2013 – december 2014

BVO 3.000 m²

MAASBREE | Brede School

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Megens Installaties

TOTAALINSTALLATEUR VOOR BREDE SCHOOL MAASBREE Megens Installaties engineerde en realiseerde de W-installaties, GAWALO en de meet- en regeltechniek van Brede School Maasbree. De totaalinstallateur uit Druten raakte via stichting Korobei en KS bouwmanagement bij het project betrokken, na succesvolle samenwerking bij eerdere projecten.

De ventilatie kan per gebruikersgroep geregeld worden.

Het gebouw is ontworpen volgens de BIM-methodiek.

kasten hebben warmtewielen, die ervoor zorgen dat de warmte uit de afblaaslucht wordt teruggewonnen. Hiernaast zijn de LBK’s uitgevoerd met een hoogrendement motor en waaiercombinaties met een constante drukregeling. Hierdoor is het mogelijk om zowel de luchttoevoer als de luchtafvoer te variëren, naar gelang de behoefte van de gebruikers. CO2-sensoren meten de luchtkwaliteit, waarop de ventilatie reageert.” ❚

Het gebouw is ontworpen volgens de BIM-methodiek. Onderdeel hiervan is het 3D-ontwerp, waarvoor Megens Installaties gebruikmaakte van applicatiesoftware van Stabiplan. Technisch directeur Armand van Andel zegt namens Megens Installaties: “Een uitgebalanceerd en gedetailleerd ontwerp leidde ertoe dat de faalkosten werden beperkt. Dat had niet alleen voordelen voor ons, maar ook voor de andere partijen. Megens Installaties, die kwaliteit in een hoog vaandel heeft, kiest voor deze projectaanpak om de belangen te dienen van de opdrachtgever en gebruiker.” Van Andel vervolgt: “Voor de verwarming van Brede School Maasbree wordt gebruikgemaakt van HR CV-ketels. De school en het kinderdagverblijf kunnen onafhankelijk verwarmd worden met vloerverwarming. De aanvoertemperatuur is maximaal 50 graden, waardoor deze ruim onder de condensatietemperatuur van de rookgassen blijft en er optimaal gebruikgemaakt wordt van de HR-ketels. Ook de ventilatie kan per gebruikersgroep geregeld worden. Dit is mogelijk door de toepassing van twee luchtbehandelingskasten op het dak. De luchtbehandelings-

CV-installaties

Klimaattechniek

Meet- en regeltechniek

Loodgieterswerk

Duurzame technieken

24 uursservice

MEGI_alg_A6_sta_FC_Zak

Technisch beheer

Megens Installaties engineerde en realiseerde de W-installaties, GAWALO en de meet- en regeltechniek van Brede School Maasbree. Nijverheidsweg 5, Druten • 0487 58 15 10 • www.wijmakenhetgoed.nl

| 55

DEN HAAG | Nutsschool Woonstede

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: SP Architecten

Bijzondere constructie Nutsschool Woonstede Zo op het eerste gezicht is het een gewone basisschool met een traditionele constructie, gevels van metselwerk en houten kozijnen. Maar zoals vaker met ogenschijnlijkheden, is met de Haagse Woonstedeschool niets minder waar. Slechts uit hout is de constructie opgebouwd, met gevels als een soort van gestapelde legosteentjes. VERVANGINGSPROJECT De tweeduizend m² tellende, als comfoschool gerealiseerde, Brede School omvat elf lokalen voor basisonderwijs, een speellokaal, ruimten voor buitenschoolse opvang/kinderdagopvang/algemene activiteiten en een op te knappen gymzaal. De ruimten zijn verdeeld over een begane grond en een verdieping. Nutsschool Woonstede vormt een vervangingsproject: voor een op dezelfde locatie gelegen voormalig schoolgebouw, sterk verouderd en daardoor niet meer lonend voor renovatie. De fundering bestaat uit prefab betonpalen, in EPS-kisten gestorte balken en een balken-broodjes begane grondvloer. Hierop start het eigenlijk werk, met dragende houten binnenspouwbladen, verdiepingsvloer en dak. Ook van hout zijn de kozijnen, die allen zijn voorzien van zonwerende beglazing. Die van de groepsruimten zijn rondom afgewerkt met zink.

RUIMTELIJK De inrichting oogt zoals je die tegenwoordig veel vaker ziet; geen hokkerige indeling, maar een wijds, transparant voorkomen met ruimtelijkheid in gangen en lokalen. Doel hiervan is het stimuleren van verbinding tussen gebruikers en leerlingen onderling. De entree start met ruim opgezette vide, waaromheen de diverse lokalen zijn gesitueerd. Dit patroon zet zich voort op de verdieping. Overal ligt marmoleum (op de toiletten na: gietvloeren) en als plafondafwerking is op sommige locaties gekozen om de onderkant van de vloerdelen in het zicht te laten. Op dit moment is de school wind- en waterdicht. De Bruin toont zich tevreden: “Het werk loopt prima nu. In maart gaan we volgens planning opleveren.” ❚

Louter hout

‘Behoorlijke uniek’, noemt technisch directeur Cock de Bruin van aannemingsbedrijf G.B. van Hoek BV de nieuwe Nutsschool Woonstede. Het gebouw kent namelijk een dragende constructie van louter massief houten wanden, met het daken de verdiepingsvloer eveneens van hout. De Bruin: “De constructie draagt een duidelijke handtekening van de architect. De achterliggende gedachte is dat (duurzaam gewonnen) hout weinig tot geen restmateriaal achterlaat, dus honderd procent herbruikbaar is.” Iets soortgelijks duurzaams is te zien bij de gevels. Op het eerste oog zijn die gemetseld, maar schijn bedriegt met groeven voorziene bakstenen die middels het zogeheten ClickBrick systeem specieloos worden opgestapeld langs het binnenblad. De Bruin: “De stenen worden inclusief op maat gemaakte passtukken geleverd. De afvalstroom is daardoor vrijwel nihil.”

56 |

Gevels als gestapelde legosteentjes

DEN HAAG | Nutsschool Woonstede

Projectinfo NIET EENVOUDIG VOOR INSTALLATEURS Met hoofdzakelijk hout als constructiemateriaal, onderscheidt de Haagse school Woonstede zich in bouwmethode van veel vergelijkbare nieuwgebouwde scholen. Complex voor met name installateurs. Wat je van beton, staal of kalkzandsteen ook vinden mag, voor installateurs zijn het dankbare materialen om mee te mogen werken is. Immers: leidingwerk, afvoeren of kanalen vinden gemakkelijk hun weg in betonvloeren, boven systeemplafonds of – vooraf geplaatst/achteraf ingefreesd – in beton- of kalkzandsteenwanden. Heel anders is het in de Woonstedeschool in Den Haag. Lok Techniek BV uit Bodengraven realiseert hier In opdracht van hoofdaannemer G.B. van Hoek de installaties, zowel E als W. Niet eenvoudig, volgens Loks projectleider Arjen Lok, ‘met al dat hout om je heen’. “De massieve elementen komen kant-en-klaar op de bouwplaats aan. Elke sparing of sleuf moet exact op de juiste plaats zitten. En dat lukt nooit altijd.” Vakwerk Niettemin vordert het werk gestaag. Lok installeert voor de school als gezegd het totaalpakket aan installaties, waarbij er werktuigbouwkundig wordt aangestuurd op De Frisse scholennorm klasse B. Lok maakt hiervoor gebruik van luchtbehandeling met warmteterugwinningsunits, waarbij aangezogen buitenlucht wordt verspreid via gevelroosters. Als verwarmingsafgifte is gekozen voor vloerverwarming, het sanitair bestaat uit vrijhangende toiletten met waterbesparende kranen. Een esthetisch mooi stuk vakwerk is te zien aan de buitenkant. Lok: “De kozijnen zetten we rondom in zink. Dat ziet er echt mooi uit.”

Mooi werk voor timmerlieden

Afstemgevoelig Ook het verwerking van alle elektra – in de massieve wanden – was niet eenvoudig. Lok installeerde onder meer de verlichting, toegangsbeveiliging, enkele kabelgoten, brandbeveiliging en camera’s. Ook kreeg de school een geautomatiseerd gebouwbeheersysteem. Hierop worden onderdelen van zowel de W- als E-installaties aangesloten. Ondanks de voor het bedrijf niet eenvoudige bouwwijze, noemt Lok de school een werk dat zijn bedrijf past. “Wij zijn een totaalinstallateur. Bundeling van onderdelen levert voor opdrachtgevers voordelen op. Juist met afstemgevoelige werken als deze.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Nutsschool Woonstede (Lucas Stichting)

ONTWERP SP Architecten – Waddinxveen

CONSTRUCTEUR Peters en Van Leeuwen – Gouda

UITVOERING Aannemersbedrijf G.B. van Hoek – Delft

INSTALLATIES E en W: Lok Techniek BV – Bodegraven

BOUWKOSTEN 2,2 miljoen euro

BOUWPERIODE april 2014 – april 2015

| 57

VENRAY | MFC ’t Brukske

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: BurgtBouw

Zes gebouwen, één MFC “Met de nieuwbouw van MFC ’t Brukske zetten we de eerste stap in de renovatie van de wijk”, zegt projectleider Marius van der Heijden van BurgtBouw. “Het complex herbergt een basisschool, een jeugdhonk, het wijkcentrum, de GGD, een kinderdagverblijf, een sporthal en een wijkkantoor van Wonen Limburg. De functies zijn verdeeld over zes verschillende gebouwen. Constructief los van elkaar, maar onderling verbonden door installatiewerk en dak. Alle functies liggen rondom een gemeenschappelijke verkeersruimte.”

De zes gebouwvolumes zijn geconstrueerd met kalkzandsteen wanden en kanaalplaatvloeren.

58 |

Het MFC is gefundeerd op mortelschroefpalen.

VENRAY | MFC ’t Brukske

'HET GEBOUW WORDT GEREALISEERD MET EMISSIEVRIJE MATERIALEN EN IS ENERGIEZUINIG' Architectenbureau RAU ontwierp ’t Brukske met natuurlijke kleuren en materialen. De buitengevel van de sporthal is voorzien van ClickBrick®, het wijkcentrum krijgt een stalen beplating met zinklook, het jeugdhonk krijgt een buitengevel van Duecorock, de basisschool en de GGD worden bekleed met gevelbeplating. “RAU besteedde veel aandacht aan een gezond binnenklimaat en optimale daglichttoetreding”, zegt Van der Heijden. “Het gebouw wordt gerealiseerd met emissievrije materialen en is energiezuinig, met hoge Rc-waarden. Op 200 meter diepte hebben we 26 bronnen geboord voor warmte-koudeopslag. Andere duurzame toepassingen zijn warmtepompen, HR-ketels en vloerverwarming. Op de gemeenschappelijke ruimte is een sedumdak aangebracht.”

Wijkcentrum met zink look gevelbeplating.

SLIMME ZET In november 2013 kreeg BurgtBouw opdracht voor realisatie van het bouwkundige deel en de projectcoördinatie. In januari 2014 startte de bouw. ➤

Projectinfo MEEDENKENDE STAALBOUWER REALISEERT CHIQUE TRAPPEN EN BALUSTRADES Ketelaars Laswerk B.V. is verantwoordelijk voor de engineering, productie en montage van de stalen trappen, leuningen en balustrades in Brede School 't Brukske. Het staalverwerkende bedrijf levert kwaliteit, dat met passie en vakmanschap door de medewerkers wordt geproduceerd en gemonteerd. De atriumtrap is uitgevoerd met stalen trapbomen en blank gelakte eikenhouten treden. De aansluitende balustrades zijn voorzien van glas in staalkaders en een eikenhouten leuning. De balustrades langs de vloerranden zijn gemonteerd tegen aluminium gezette randplaten: in één koppeling zijn zowel de voetplaten als de aluminium platen vastgezet tegen het achterliggende beton. De betontrappen worden voorzien van een stalen muurleuning. De podiumtrap is negen meter breed, heeft negen stalen trapbomen en is aan de onderzijde betimmerd. Het staalwerk is gepoedercoat in kleur RAL 9010. Ketelaars Laswerk B.V. raakte via de bouwkundig aannemer betrokken bij het project in Venray. Na een korte werkvoorbereiding en productie, ving de montage van de trappen en balustrades in medio januari 2015 aan. Inmiddels is ongeveer 90% gemonteerd. Het staalverwerkende bedrijf dacht bij het ontwerpen mee met de architect en de aannemer. De subtiele bevestiging van het glas in de hekwerken komt bijvoorbeeld uit de koker van Ketelaars Laswerk.

| 59

     



Leveringsprogramma hang- en sluitwerk bouwen interieurbeslag glasdeurbeslag gereedschappen werkkleding toegangsbeheer

tel 077 - 389 55 55 website www.enckevort.com

De Van Enckevort Groep Venlo l Heerlen l Sittard l Roermond l Maastricht l Venray l Weert Helmond l Son en breugel l Eindhoven l Veldhoven l Nederweert

Ketelaars Laswerk is een modern en kwaliteitsgericht staalverwerkend bedrijf, gevestigd in midden Limburg. Onze hoofdactiviteit is de productie van stalen trappen en balustraden, en het constructieve staal voor de woningen utiliteitsbouw. Daarnaast produceren we constructies variërend van stalen luifels tot machineframes. Onze opdrachtgevers zijn voornamelijk de gevestigde bouwbedrijven, particulieren en de industrie. Met de beschikking over een jong machinepark en de inzet van vakkundige, gemotiveerde medewerkers kunnen we voldoen aan de vraag van onze opdrachtgevers. Als totaalaanbieder beheersen wij -in eigen huis- het complete traject van ontwerp, engineering, 3-D tekenen, productie en montage. Afgewerkt met de gewenste conservering (thermisch verzinken, poedercoaten of natlakken).

Ommelpad 16 - 6035 PC Ospel - T 0495 - 66 33 10 / 0653 - 15 99 70 E info@ketelaarslaswerk.nl

www.ketelaarslaswerk.nl 722071_Ketelaars Laswerk BV.indd 1

10-07-14 12:00

VENRAY | MFC ’t Brukske

Projectinfo ALUMINIUM KOZIJNEN IN ZES GEBOUWEN MFC 'T BRUGSKE

In de zomer van 2015, voor het nieuwe schooljaar begint, wordt het gebouw opgeleverd.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting Wonen Limburg – Roermond

ARCHITECT architectenbureau RAU – Amsterdam

AANNEMER BurgtBouw – Deurne

KOZIJNEN Alhako Aluminiumindustrie – Stramproy

Het MFC is gefundeerd op mortelschroefpalen van 5 tot 8 meter lang, met daarop funderingsbalken. De gebouwen zijn opgebouwd met kalkzandsteen wanden en kanaalplaatvloeren. Uitzondering hierop is de sporthal, die is opgetrokken uit staal. “De plek waar de gemeenschappelijke ruimte komt, fungeerde gedurende de ruwbouw als terrein voor de kranen, betonpompen en bevoorrading.

HANG- EN SLUITWERK Van Enckevort – Venlo-Blerick

BOUWPERIODE begin 2014 – medio 2015

BOUWKOSTEN 4.500.000 euro

BVO 4.800 m²

Eigen fabriek van vak Enckvort.

Dit was een slimme zet, omdat we rond de gebouwen nauwelijks bouwruimte hadden”, aldus Van der Heijden. “Nadat de ruwbouw op hoogte was, konden we de gemeenschappelijke ruimte verder opbouwen. De werkzaamheden verlopen volgens schema. In de zomer van 2015, voordat het nieuwe schooljaar begint, leveren we het MFC op.” ❚

MFC 't Brugske valt op door de zes verschillende volumes met diverse gevelbekleding, waaronder metselwerk en stalen beplating. Alhako Aluminiumindustrie leverde en monteerde de aluminium raam- en deurkozijnen, waterslagen en de aluminium vliesgevels. Een perfecte match. De montage verliep volgens tekening en planning. Alles paste direct. Dit kwam door een degelijke werkvoorbereiding van Alhako Aluminiumindustrie met eigen tekenaars en de doeltreffende coördinatie met andere bouwpartijen. In week 36 van 2014 begon de aluminiumspecialist uit Stramproy met de puien, RAL8023, waarna de kozijnen en waterslagen, RAL9006 en RAL9016, volgden. In november 2015 was al het aluminiumwerk gemonteerd voor de diverse gevels van MFC 't Brugske. Alle aluminium producten zijn gepoedercoat in bovengenoemde RAL-kleuren. De 72 ramen, waaronder een aantal draaikiep, variëren in afmetingen van 1,2 bij 2,3 meter tot 4 bij 2,3 meter. Van de zeventien deuren, enkel of dubbel, zijn er zes brandwerend. Ook drie puien zijn brandwerend.

AANSPREEKPUNT VOOR ALLE HANG- EN SLUITWERK EN DEUREN Van Enckevort leverde het beslag en de scharnieren voor MFC 't Brukske, inclusief deurdrangers en brandwerende deurnaalden, voor in totaal 175 deuren. Een gedeelte van de deuren heeft een elektromechanische sluiting gekregen. “Groothandel Van Enckevort werkte bij project MFC 't Brukske samen met de afhanger van de deuren. Doel is om voortaan altijd samen op te trekken richting opdrachtgevers”, zegt commercieel directeur Willem van Riet. “We willen een aanspreekpunt zijn voor alle hang- en sluitwerk en deuren, met een gezamenlijke administratie. Met de joint-venture worden opdrachtgevers ontzorgd en verlopen projecten sneller. Dit nieuwe concept wordt in de markt gezet onder de naam VEVIC totaal deurconcept (www.vevic. nl). We zijn bekend met BIM en DBM-processen. Door vanaf een vroeg stadium mee te denken over het sluitplan, kunnen we later faalkosten beperken en vlot inbouwen.” Bij Van Enckevort, in de winkel en online, kunnen klanten tevens terecht voor boormachines, bevestigingsmaterialen, bouwbeslag en bouwchemische producten.

| 61

DEN BOSCH | Brede Bossche School

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Janssen de Jong Projectontwikkeling

75% MINDER ENERGIEVERBRUIK DAN WETTELIJKE EIS

Brede Bossche School Boschveld 1,5 maand eerder opgeleverd 'HET NIEUWE WIJKCENTRUM KON EEN VAKANTIE EERDER IN GEBRUIK WORDEN GENOMEN, DOOR DE STRIKTE BOUWPLANNING EN SNELLE BOUWMETHODIEK'

Jansen de Jong Projectontwikkeling ontwierp en bouwde een bijzondere multifunctionele accommodatie in 's-Hertogenbosch. De Brede Bossche School Boschveld verbruikt 75% minder energie dan wettelijke vereist. De lokalen zijn gebouwd naar de Frisse Scholen klasse B normen. Dit nieuwe wijkcentrum kon een vakantie eerder in gebruik worden genomen, door de strikte bouwplanning en snelle bouwmethodiek. Anderhalve maand werd er ingelopen.

62 |

DEN BOSCH | Brede Bossche School

'BINNEN VIER MAANDEN WAS HET GEBOUW WIND- EN WATERDICHT' Brede Bossche School Boschveld is gebouwd vanwege een wijkherstructurering en gaat fungeren als het nieuwe wijkcentrum. De multifunctionele accommodatie herbergt een basisschool, een kinderdagverblijf, een BSO en wijkvoorzieningen zoals een gymzaal, een bibliotheek, een buurthuis en een servicepunt voor maatschappelijke organisaties. “In juni 2013 kregen we de opdracht voor het Design, Build en Maintain project in 's-Hertogenbosch”, zegt projectleider Emiel van Riel van Janssen de Jong Projectontwikkeling. “Bij de EMVI-aanbesteding werd beoordeeld op prijs, uitstraling, functionaliteit, duurzaamheid en levenscycluskosten. Onze inschrijving was niet de goedkoopste, maar scoorde volgens de opdrachtgever hoog op kwaliteitsaspecten. Architectenbureau Kuin & Kuin maakte het esthetisch ontwerp van de Brede School. Na uitgebreide engineering en werkvoorbereiding ving de bouw van dit wijkcentrum in december 2013 aan. In no-time was het gebouw cascoklaar. Binnen vier maanden was het wind- en waterdicht. We hebben de Brede School uiteindelijk anderhalve maand voor de deadline opgeleverd,

waardoor de basisschool een vakantie eerder kon overhuizen. We werkten bij dit project met een bekend team van adviseurs, bouwers en installateurs. We wisten zo in een vroeg stadium waarop we moesten letten en konden snel uitvoeren. De gekozen bouwmethodiek met veel gestapelde prefab elementen bespoedigde de uitvoering eveneens.”

ENERGIEBESPARING EN COMFORT De multifunctionele accommodatie van 3.130 m² vloeroppervlak heeft een fundering op staal. Een deel van de grond is verbeterd. De bovenbouw bestaat uit stalen kolommen en liggers, kanaalplaatvloeren en HSB-wanden, waartegen metselwerk is voorzien. De kozijnen zijn van aluminium. De gymzaal op de eerste verdieping is akoestisch ontkoppeld. Projectleider van Riel zegt: “De sportzaal is uitgevoerd als een doos in een doos, met een dubbele, geveerde vloerconstructie en een voorzetwand met geperforeerde panelen. Er waren complexe details in het ontwerp zoals de akoestische ontkoppeling van

de potten, waarin de staanders voor de netten komen.” De Brede Bossche School Boschveld verbruikt in totaal 75% minder energie dan wettelijke vereist. “We gebruikten bij het ontwerp de trias energetica”, zegt Van Riel. “De gebouwschil is goed geïsoleerd en heeft een hoge mate van luchtdichtheid. De klaslokalen zijn gebouwd volgens de normen van Frisse Scholen klasse B, wat een fris en behaaglijk binnenklimaat bevordert. Ventilatie gebeurt op basis van metingen van koolstofdioxide. Dit is een energiezuinig ventilatiesysteem. Uit een doorluchttest is bovendien gebleken dat de Brede School tweederde minder lucht lekt dan het Bouwbesluit voorschrijft. Het gebouw is voorzien van LED-verlichting. Een deel van de benodigde elektriciteit wordt met pv-panelen op het dak gegenereerd. Deze installatie heeft een piekvermogen van 100 kW piek. Op 13 maart wordt de Brede School, die al gebruikt wordt sinds januari, officieel geopend door de gemeente 'sHertogenbosch. Dan kunnen we terugkijken op een bijzonder project.” ❚

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER Brede Bossche School Boschveld 's-Hertogenbosch

PROJECTONTWIKKELING Janssen de Jong Projectontwikkeling B.V. Son en Breugel

ONTWERP Architectenburo Kuin & Kuin – 's-Hertogenbosch

BOUWKUNDIGE REALISATIE Janssen de Jong Bouw – Son en Breugel

INSTALLATIES Van Panhuis Projecten Ermelo

KEUKEN “De Leeuw” Grootkeukentechniek B.V. Diessen

VLOEREN Solid Base – Valkenswaard

BOUWKOSTEN 4 miljoen euro

BOUWPERIODE december 2013 – november 2014

BVO 3.130m² De Brede Bossche School Boschveld herbergt allerlei wijkvoorzieningen zoals een gymzaal.

| 63

DEN BOSCH | Brede Bossche School

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Solid Base

BREDE SCHOOLBESPAART MET DUURZAME VLOER De Brede Bossche School Boschveld is onlangs voorzien van diverse duurzame vloeren, waarmee voortaan aanzienlijk geld bespaard wordt, vanwege de lagere onderhoudskosten. Solid Base uit Valkenswaard adviseerde het bouwteam over de vloeren en verwerkte de diverse vloersystemen ter plaatse.

Foto boven: Solid Base adviseerde het bouwteam bij het vloerontwerp. Foto beneden: De Brede Bossche School Boschveld is voorzien van duurzame vloeren waarmee wordt bespaard op onderhoudskosten.

De school is voorzien van diverse vloeren: zandcement dekvloeren, tapijt, marmoleum en troffelvloeren. Grootste pluspunt is dat de Brede Bossche School met deze vloeren van Solid Base in de toekomst geld bespaard, vanwege de lagere onderhoudskosten. Door de goede contacten van Solid Base met Forbo Flooring konden er, ondanks een beperkt budget van de school, toch topproducten worden verwerkt. Een gesprek met Jan Vinck van Solid Base over adviseren, investeren en het onderhoud van projectvloeren.

INVESTERING EN ONDERHOUD “Na een gesprek met Herman Michiels van Janssen de Jong Bouw Zuid, raakten we betrokken bij het bouwproject in Den Bosch”, aldus Jan Vinck. “We adviseerden het bouwteam bij het ontwerp van de vloer. Bij ons advies en ontwerp hebben we niet alleen naar de kleurtjes gekeken, zoals vaak gebeurt, maar vooral naar het beschikbare investeringsbudget én de onderhoudskosten. Bijna niemand realiseert zich dat de kosten voor het onderhoud van vloerbedekking zo'n negentig procent van de levenscycluskosten bedragen. De aanschaf is slechts tien procent. De vloerbedekking in de Brede Bossche School in Den Bosch is weliswaar iets duurder in aanschaf, maar in de toekomst wordt er geld bespaard, vanwege de lagere onderhoudskosten. En daar zit ‘m dus de grote winst.”

64 |

'DE KOSTEN VOOR VLOERONDERHOUD BEDRAGEN ZO'N 90 PROCENT VAN DE LEVENSCYCLUSKOSTEN'

DEN BOSCH | Brede Bossche School

Projectinfo KEUKENS EN HUISKAMER VOOR DE WIJK “De Leeuw” Grootkeukentechniek B.V. ontwierp en bouwde de keukens van de Brede Bossche School Boschveld. In het zorglokaal leren basisscholieren grondbeginselen van het koken. Resto van Harte maakt gebruik van de grootkeuken. De multifunctionele accommodatie fungeert ook als huiskamer voor de wijk.

Door de goede contacten met Forbo Flooring konden topproducten worden toegepast.

VERSCHILLENDE VLOEREN Begin 2014 begon het vloerenproject met circa 2.500 m² zandcement dekvloeren. Vinck: “Hierna verwerkten we Coral schoonlooptapijt, Flotex projecttapijt, Forbo marmoleum en troffelvloer. De samenwerking met zowel de architect, de school als de aannemer was prettig. In goed overleg hebben we hoogwaardige vloeren ontworpen en verwerkt. Een project om tevreden op terug te kijken.” ❚

Familiebedrijf “De Leeuw” Grootkeukentechniek raakte via de gemeente 's-Hertogenbosch betrokken bij het bouwproject. Een eerder project, dat naar tevredenheid was afgerond, vormde de aanleiding. “De Leeuw” is actief in horeca, zorgen scholenbouw. Voorbeelden zijn de grootkeukens voor het NATLAB in Eindhoven, ROC, de Rooipannen en vele andere projecten. De inbouw van de keukenfaciliteiten in de Brede School in 's-Hertogenbosch verliep perfect door een goede werkvoorbereiding en duidelijke afspraken. De keukens worden in Diessen op maat gebouwd en uitgezet zodat ze perfect passen. De grootkeuken is onder meer voorzien van een vaatwaskeuken, kooktafel, combi-oven en een afzuigkap. De keuken bij het zorglokaal is voorzien van kookplaten en ovens. In 2015 viert “De Leeuw” Grootkeukentechniek B.V. zijn 45-jarig bestaan. Het in 1970 opgerichte familiebedrijf heeft in 2015 om de twee maanden een hoge korting op steeds wisselende kookapparatuur, beginnende met vaatwassers.

“De Leeuw”

Grootkeukentechniek & Horecaservice

winkel & projectstoffering

Dragonder 49e

Voor horeca-instellingen, kantines, scholen en bedrijfskeukens. Wij gaan ervoor en staan erachter, gewoon omdat het goed moet zijn. Met eigen technische dienst.

Valkenswaard T: 040 206 35 97 w w w. s ol i d b a s e.n l

Molenstraat 42, 5087 BN Diessen telefoon 013-5041401 info@deleeuwhoreca.nl

www.deleeuwhoreca.nl

| 65

CAPPELLE A/D IJSSEL | Comenius College

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Lithos

Ontwerp heeft standgehouden Soms komen projecten van de grond, vrijwel precies zoals de architect voor ogen had. Zo’n voorbeeld van architecturale handhaving betreft het onlangs opgeleverde Comenius College in het Zuid-Hollandse Capelle a/d IJssel. Tienduizend meter school werden er in elf maanden gerealiseerd, zonder noemenswaardige bezuinigingen en aanpassingen.

Door de goede contacten met Forbo Flooring konden topproducten worden toegepast.

Solid Base adviseerde het bouwteam bij het vloerontwerp.

Bouwinfo: Hij is er oprecht trots op, projectleider Bjorn Jongste van uitvoerend bouwbedrijf Lithos Bouw & Ontwikkeling uit Amersfoort. Niet vaak gebeurt het immers dat een groot project zich laat bouwen, sneller dan gepland en zonder wegens bezuinigingen gepleegde architecturale concessies. En dan ook nog een maand binnen de afgesproken planning. Jongste: “Zelden worden projecten gebouwd zonder ontwerpbezuinigingen. Die financiële kloof tussen willen en kunnen is in de bouw nu eenmaal bijna standaard. Daarom vind ik zo het knap dat dit ons allen wel is gelukt.” Lithos realiseerde het werk in bouwteamverband, na een gewonnen aanbesteding op prijs, getoonde referentieprojecten en presentatie. Gestart werd in december, elf maanden later was de school klaar.

66 |

SPLITSING

OPDRACHTGEVER

Het college, met daarin onderwijs voor vmbo, mavo (en in het bestaande gebouw reeds aanwezig havo en vwo), behelst een drielaags gebouw van tienduizend m², dat is onderverdeeld in meerdere vleugels.

CVO, Rotterdam/Comenius College – Capelle a/d IJssel

BOUWMANAGEMENT Kleissen & Partner – Hengelo

ONTWERP RAU Architecten – Amsterdam

CONSTRUCTEUR Elke onderwijsafdeling krijgt een eigen entree, net als dat ook fietsenstallingen, recepties, conciërges, kluisjes, lokalen en docentruimten zijn gesplitst. Het casco is gemaakt van staal met vloeren van kanaalplaten en binnenspouwbladen van houtskeletbouw. Bijzonder zijn de gevels: stootvoegloos gemetseld met een lange slanke steen, type Hilversum formaat. Jongste: “De architect wilde lengtelijnen, iets dat zonder stootvoegen meer tot uiting kwam. En ik vind dat hij daarin is geslaagd.”

Ingenieursbureau SmitWesterman – Gouda

STUC- EN SCHILDERWERK j. van Dijk & Zonen b.v.- Veenendaal

UITVOERING Lithos Bouw & Ontwikkeling BV – Amersfoort

INSTALLATIES Wolter & Dros/Croon – Rotterdam

BOUWKOSTEN 7 miljoen euro bouwkundig

CAPPELLE A/D IJSSEL | Comenius College

Projectinfo HUISVESTING GAAT OVER MENSEN Huisvesting gaat niet over gebouwen, maar over mensen. Kleissen en Partners weet dat als geen ander. Wij ontwikkelen en begeleiden bouwen ruimtelijke projecten volgens een eigen ontwikkelde methode: Humanagement. Onze projectmanagers geven de betrokkenen in het project volop ruimte om hun expertise optimaal in te zetten voor het project. Tegelijk houden ze scherp de kaders in de gaten. Het resultaat: opdrachtnemers krijgen de kans om de beste oplossing te leveren, opdrachtgevers krijgen méér dan waar ze om hebben gevraagd, het proces verloopt soepel en het project blijft binnen planning en budget.

LUCHTBRUG Binnen oogt de school ruim en overzichtelijk. Het meest speciaal is de metalen luchtbrug die de afzonderlijke bouwdelen (en dus ook onderwijsvormen) met elkaar verbindt. Ruim zestien meter lengte telt het stalen gevaarte, opgelegd op beide gevels, zonder gebruikmaking van tussenliggende kolommen. De verdere inrichting is tamelijk standaard, doch netjes: binnenwanden van metal stud met glasvliesweefsel, marmoleum op de vloeren (toiletten: vloertegels) en als plafondafwerking systeemplafonds. Sinds januari is de school in gebruik. Volgens Jongste tot tevredenheid van gebruikers. “We hebben scherp moeten schrijven om dit werk te kunnen binnenhalen. Mooi om te zien dat iedereen tevreden is.” ❚

Kostenmanagement

Beheer en onderhoudsmanagement

Kleissen en Partners heeft heel wat ervaring en expertise opgebouwd in de onderwijssector. Daardoor zijn onze projectmanagers goed op de hoogte van de behoeftes van scholen en schoolbesturen. Deze behoeftes worden vertaald naar een toekomstbestendige huisvestingsoplossing die past bij de opdrachtgever, met extra oog voor aanbesteding, exploitatie en duurzaamheid. Bij het Comenius College was sprake van een uitbreiding die moest aansluiten op het bestaande gebouw, zodat alle schooltypen onder één dak konden worden gehuisvest. Daarnaast wilde men flexibel kunnen inspelen op veranderingen in de onderwijssector. Kleissen en Partners heeft het ontwerpteam uitgedaagd dat deze wensen zijn geïntegreerd in het ontwerp. Risicodragend De projectmanager van Kleissen en Partners heeft het complete traject begeleid, van ontwerp en Europese aanbesteding tot en met de inrichting van het nieuwe gebouw. Dat was een flinke uitdaging, want het Comenius had scherpe eisen op het gebied van budget en planning. Bovendien hadden ze gekozen voor risicodragend bouwmanagement. Franc Kleissen, directeur van Kleissen en Partners: “We zijn trots op het Comenius College. Het is een project waar we van de opdrachtgever strakke randvoorwaarden hebben meegekregen, waarbinnen er vrijheid was om de beste oplossing te zoeken. Het resultaat is er dan ook naar. Het is een mooi, functioneel en toekomstbestendig gebouw geworden.”

Proces- en Projectmanagement

Aanbestedingsen contractmanagement

Financieringsmanagement

Sociale innovatie Humanagement

GLASGLAS-SCHILDERSSCHILDERS-EN ENAFWERKINGSBEDRIJF AFWERKINGSBEDRIJF

WW WW . S.C S BEER DR VA NL W W SHCI LHDIELRD SIBJ FEJD RNIDJIFJ K J .V ANDIJK.NL

Laan Laander derTechniek Techniek55 www.kleissen.nl • info@kleissen.nl • t.:074-2670111

Telefoon Telefoon0318-519024 0318-519024 | 67

UTRECHT | Vreedzame school Joannes XXIII

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: van Hoogevest Architecten

MIDDEN IN DE STAD

En toch maakt de school een uitgesproken ruimtelijke indruk Ruime klaslokalen, hoge plafonds en opvallend grote raampartijen bezorgen Vreedzame school Joannes XXIII een zee van licht. Maar dat is niet het enige. De royale volumes zorgen ook voor veel frisse lucht in de school.

'GROTE RAMEN ZORGEN VOOR EEN COMFORTABELE WERKSFEER'

Projectinfo DUURZAAM INTERIEUR IN DOORDACHTE KLEUREN Voor het interieur van Vreedzame school Joannes XXIII gaat Jansman Bouw naar Focus Interieurprojecten. Zij vraagt deze om niet alleen een prijs neer te leggen, maar om ook mee te denken. Kan zij alternatieven leveren, die geen afbreuk doen aan het ontwerp? Dan zijn deze welkom. Met dit soort verzoeken kan Focus Interieurprojecten uitstekend uit de voeten. “We bieden alternatieven op het gebied van materiaal en constructie. Hierbij voegen we een deskundig advies, zodat de opdrachtgever een weloverwogen keuze kan maken”, vertelt Gerard van Vulpen van Focus Interieurprojecten. “Omdat onze maatwerkmeubelen veelal zijn gebaseerd op gestandaardiseerde productieprincipes, kunnen we deze wijzigingen relatief eenvoudig realiseren. Toch kunnen ze forse besparingen opleveren. Zo hebben we het hele bestek doorgespit en alle besparingsmogelijkheden tegen het licht gehouden.” Dit speurwerk levert Focus Interieurprojecten bovendien de order op. Zij levert alle vaste kasten, de pantry’s in de lokalen, de keukens, garderobes en werkbladen. Van Vulpen: “De meubelen worden op dit moment geplaatst. Tijdens de productie is voor ons nog niet duidelijk hoe de kleuren in werkelijkheid uitpakken. Nu alles op de plaats van bestemming staat, zien we dat de architect hierin zeer weloverwogen te werk is gegaan. De kleuren van de meubelen corresponderen prachtig met de kleuren van de wanden en kozijnen. Dit meubilair maakt de school vrolijk, uitnodigend en duurzaam tegelijk.”

68 |

UTRECHT | Vreedzame school Joannes XXIII

Projectinfo HET SEDUMDAK GROEIT EN BLOEIT Het zal geen enkele voorbijganger ontgaan. Het dak van vreedzame school Joannes XXIII is groen. Het is begroeid met sedumplantjes, heeft hierdoor een vriendelijke uitstraling en biedt leefruimte aan vogels, vlinders, kevers en insecten. “Het is altijd leuk als je weer een school groen mag maken”, trapt Walter van de Werken af. Hij is projectadviseur daken gevelbegroeiing bij de Koninklijke Ginkel Groep en heeft in de afgelopen jaren zeker vijftig scholen voorzien van een sedumdak. “Groene daken hebben een positief effect op de uitstraling van het gebouw en op energiegebruik, waterhuishouding en luchtkwaliteit.” Het groeit en bloeit Aantrekkelijk is de zichtbaar duurzame uitstraling. Hoe groot de effecten van duurzaamheidsoplossingen ook zijn, ze zijn vaak onopvallend aanwezig. Het sedumdak daarentegen brengt groen in de omgeving. Het groeit en bloeit en bezorgt gebouwen een groen imago. Van de Werken: “Groen heeft een positief effect op mensen. Scholen die ervoor kiezen, dragen uit dat ze zich verantwoordelijk voelen voor het milieu. Ze helpen mee om het urban heating effect tegen te gaan.”

Gemeente Utrecht heeft zelf het masterplan gemaakt voor Vreedzame school Joannes XXIII. Hierin geeft zij onder meer aan dat de school een ‘Frisse School’ moet worden, met klimaatklasse 7 op de schaal van GPR. De aanbesteding besteedt zij uit aan Total Facility Management in Zwolle, die vaststelt dat Jansman Bouw de Economisch Meest Voordelige Inschrijver is. Joannes XXIII – met twaalf lokalen, een speellokaal en een gymzaal – is de thuishaven van een basisschool, buitenschoolse opvang en een kinderdagverblijf.

RUIMTELIJK De nieuwe school ligt in een binnenstedelijk gebied en heeft hierdoor een beperkte kavel-

ruimte. Toch slaagt Van Hoogevest Architecten erin om de school zo te ontwerpen dat deze een uitgesproken ruimtelijke indruk maakt. De lokalen zijn royaal en opvallend hoog; op de verdieping lopen de plafonds zelfs in een punt. Veel glas zorgt voor licht, lucht en goede energie.

ZELFSTURENDE ZONWERING Om te voorkomen dat de temperatuur in de school te hoog oploopt, is gekozen voor elektronisch aangestuurde zonwering. “De praktijk leert dat gebruikers de zonwering laten zakken en de koeling inschakelen als het al te warm is in het lokaal”, vertelt Gerrit Hospers van Jansman Bouw. ➤

Waterhuishouding Dankzij de begroeiing kan het sedumdak water bufferen en zuiveren. Vegetatiedaken kunnen zo’n 50 tot 99% van de neerslag vasthouden en zo het overbelaste rioleringssysteem ontzien. De piekafvoer bij stevige stortbuien is aanzienlijk minder en brengt de kosten voor waterzuivering naar beneden. Bij warm weer verdampt het vastgehouden water en wordt het weer opgenomen in de natuurlijke kringloop. Energievriendelijk Maar ook de effecten op het leefklimaat zijn aangenaam. “Het sedumdak werkt verkoelend op het gebouw en de omgeving”, legt Van de Werken uit. “Bij een zwarte dakbekleding kan de temperatuur zomaar oplopen tot 80°C. Dan is veel koelapparatuur nodig om het klimaat weer leefbaar te maken. Met een sedumdak wordt het nooit warmer dan 30°C. Het dak koelt in de zomer en isoleert in de winter. Dat levert een aanzienlijke energiebesparing op. Dankzij de CO2-reductie bevordert het tevens de luchtkwaliteit.”

| 69

Het realiseren van de ultieme werken leeromgeving Bouwmanagement is voor TFM huisvestings- en facility management het vlekkeloos laten verlopen van het proces van inrichten en bouwen. Goede faciliteiten en huisvesting dragen bij aan de gezondheid, het welzijn, het geluk en de arbeidsprestatie. Wij zorgen ervoor dat de waarde hiervan continu een rol in het proces heeft. U mag van ons verwachten dat wij het maximale nastreven en het niet voor minder doen. Ruime ervaring TFM heeft jarenlange ervaring met het managen en begeleiden van bouwprocessen, maar ook op het gebied van exploitatie van (brede) scholen. Strategisch bouwprojectmanagement wordt gekoppeld aan kennis en kunde op het gebied van bouw en inrichting. Een kwaliteit van TFM is om vanuit de facilitaire invalshoek ook continue focus op praktische toepassingen, exploitatie- en onderhoudskosten te kunnen leggen. Van PvE tot oplevering Voor TFM is het vaststellen van duidelijke eisen, uitgangspunten en kaders dé basis om een project gestroomlijnd uit te kunnen voeren. We spiegelen continu aan deze uitgangspunten. Hiermee blijft de focus gericht op de basis en is afwijken alleen van toepassing als dit tot een verbetering leidt. Regie op proces TFM draagt zorg voor de regie op het proces van A-Z. We hebben ruime ervaring met vergunningstrajecten, aanbestedingen en aansturing van alle betreffende disciplines. TFM opereert hierbij als een verlengstuk van uw organisatie. Prettig contact Met wie heeft u dan te maken? Met gedreven TFM-ers die hard werken om de gewenste resultaten te bereiken. We vinden een klik met u belangrijk en werken graag op een prettige manier samen. Meer weten? TFM Dokter van Lookeren Campagneweg 3 8025 BX Zwolle 088 – 455 51 20 info@tfm.nl www.tfm.nl

huisvestings- en facilitymanagement

Wij ondersteunen u bij: • • • • • • • • • • • •

volledige ontzorging van het bouwtraject; opstellen benodigde PvE’s; selectie architect, adviseurs en aannemer; het vormen van een ontwerp; uitvoeren exploitatietoets- en berekeningen; ontwikkeling en implementatie beheersconcept; controleren bestek, kostencalculaties en begrotingen; begeleiden van vergunningstrajecten en beschikkingsoverleggen; het bewaken van kwaliteit, planning en budget; het uitvoeren van kwaliteitscontroles op de uitvoering; het opleveren van de bouw; uitvoeren duurzaamheidstoets.

facility value creation

UTRECHT | Vreedzame school Joannes XXIII

“Dankzij een uitgebalanceerde installatie, afgestemd met bouwkundige details, wordt dat nu tijdig geregeld. Dat betekent een flinke besparing. De EPC is nu 0,46 en dat is fors onder de Bouwbesluitnorm. De techniek loopt dus voor op de vereiste normen.”

TRANSPARANTIE De uitstekende klimaatbeheersing en de grote ramen zorgen voor een comfortabele werksfeer. Maar de raampartijen hebben nog een bijkomend voordeel. Ze maken de school erg

'HET SCHOOLPLEIN IS OOK BUITEN DE SCHOOLUREN BEREIKBAAR' transparant. Je kunt in nagenoeg alle ruimtes binnenkijken, waarmee een controlemogelijkheid is ingebouwd bij maatschappelijk ongewenst gedrag van wie dan ook. ❚

Projectinfo MODERNE INSTALLATIES EN KNX STAAN GARANT VOOR BEHAAGLIJK KLIMAAT In de Vreedzame school Joannes XXIII is zo ongeveer alles vertegenwoordigd wat aan een gezond en comfortabel leefklimaat kan bijdragen. Luchtbehandelingskasten, zonnepanelen, waterleiding, riolering en sanitaire toestellen maken werken, leren en spelen in het schoolgebouw tot een feest. “Alle voorzieningen voldoen aan de laatste stand van de techniek”, vertelt Gerco van de Vendel, directeur van Installatiebedrijf van de Vendel. “Maar uitdagend was de aansluiting van de installaties op een KNX-installatie en meet- en regelsysteem. Met deze systemen kun je installaties integreren en slim koppelen. De systemen zijn bijvoorbeeld verbonden aan sensoren en opnemers die elke verandering in de weersituatie registreren. Deze informatie geven zij door aan de installaties, waardoor deze altijd adequaat reageren. Bij felle zon gaat de zonwering naar beneden. Bij donker weer gaat de verlichting aan en bij het inschakelen van de inbraakbeveiligingsinstallatie gaat alle verlichting uit.”

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING EN COÖRDINATIE INSTALLATIES BOUWMANAGEMENT INTERIEUR SEDUMDAK BOUWPERIODE

Gemeente Utrecht Van Hoogevest Architecten Amersfoort Jansman Bouw – Luttenberg Van de Vendel – Renswoude Total Facility Management (TFM) - Zwolle Focus - Maarn Koninklijke Ginkel Groep Veenendaal april 2014 – januari 2015

De installaties in combinatie met de KNX-installatie en het meet- en regelsysteem zorgen voor een uiterst comfortabel klimaat. De luchtbehandelingskasten zorgen voor frisse lucht, maar ook voor verwarming. Van de Vendel: “Het was een uitdagend project. Maar we zijn er nog niet. De eerste instellingen hebben we uitgevoerd vanachter het bureau. Als we heel veel geluk hebben, zijn die instellingen in één keer goed. Maar we nemen het zekere voor het onzekere en houden de resultaten voorlopig nog in de gaten. Als alle regeltechniek en de KNX-installatie zijn gefinetuned, zijn de gebruikers verzekerd van een comfortabel en behaaglijk gevoel en dat met minimale energiekosten.”

| 71

GROENE GEBOUWEN

PRIVÉ OMGEVING

DUURZAAM VERGROENEN

OPENBARE OMGEVING

ZAKELIJKE OMGEVING

makers van duurzaam interieur

Maarnse Grindweg 12e, 3951 LK Maarn telefoon 0343 - 441 331 info@focusinterieur.nl

Koninklijke Ginkel Groep Postbus 11 3900 AA Veenendaal

Castor 64 Veenendaal

T 0318 51 90 39 F 0318 54 03 40

E info@ginkelgroep.nl I www.ginkelgroep.nl

DUURZAAM VERGROENEN

www.focusinterieur.nl

ELEC TRA

GAS & WATER

& ZINKWERKEN

A L A R M I N S TA L L AT I E S

O N T R U I M I N G S I N S TA L L AT I E S | D ATA B E KABELING | SANITAIR | STOFZUIGSYSTEMEN V E N T I L AT I E S Y S T E M E N

K O E LT E C H N I E K

WARMTE POMP INSTALLATIES | DOMOTICA

INSTALLATIEBEDRIJF VAN DE VENDEL ADRES: GROOT OVEREEM 23, 3927 GH RENSWOUDE TELE

F VANDEVENDEL.COM

INTERNET: WWW.VANDEVENDEL.COM

UTRECHT | Vreedzame school Joannes XXIII

Tekst: Liliane Verwoolde

‘A AN HET EIND VAN DE RIT KUNNEN WE ELKE KEUZE VERANTWOORDEN’

SCHOOLBESTUUR SCHAKELT NEUTRALE PARTIJ IN VOOR BOUWMANAGEMENT Het bouwmanagement van vreedzame school Joannes XXIII – van ontwerp tot nazorg – is in handen van TFM huisvestings- en facility management. Hiermee is er een onafhankelijke partij in het spel die de belangen van het schoolbestuur behartigt. TFM huisvestings- en facility management is ingehuurd door het schoolbestuur van Joannes XXIII. Zij heeft een ruime ervaring in de bouw, verbouw en exploitatie van scholen en treedt op als verlengstuk en adviseur van het schoolbestuur. Met ontwerpteams, presentaties en overlegsessies ondersteunt zij de betrokkenen bij alle te nemen beslissingen, zodat het maximale uit het budget wordt gehaald.

REGELEN, CONTROLEREN EN BEWAKEN TFM stelt het Programma van Eisen op dat gedurende het hele proces wordt gebruikt om de keuzes aan te toetsen. Zij regelt de aanbestedingen voor een aannemer, architect en diverse uitvoerders. Zij doorloopt het vergunningencircuit, bewaakt de budgets, de voortgang van het werk en de beschikkingen. Tijdens de uitvoeringsperiode van de bouw is zij het vaste aanspreekpunt.

UITWIJKLOCATIE REGELEN Omdat het nieuwe schoolgebouw op de plaats moet komen van de oude school, moet er eerst een uitwijklocatie komen. Dit regelt TFM via de gemeente, die voor deze situaties wissellocaties heeft. Voor de kinderen wordt nog een leuk afscheid van de oude school georganiseerd en in de zomervakantie van 2013 wordt er verhuisd naar de tijdelijke locatie.

AANBESTEDING ARCHITECT EN INSTALLATIEADVISEUR Stap twee is de aanbesteding van architect en installatieadviseur. “We hebben hiervoor partijen uitgenodigd, die de school samen met het schoolbestuur wilden ontwerpen”, vertelt Rutger de Boer, huisvestingsconsultant van TFM. “De school moet aan alle eisen van de gemeente

voldoen, maar het moet ook een aantrekkelijk gebouw worden, waarin voldoende aandacht is besteed aan indeling, materiaalgebruik en kleur. We bewaken de balans tussen esthetica en functionaliteit.“

KIEZEN VOOR HET ONDERWIJS “TFM heeft voor ons de papieren keuzes vertaald en - waar nodig - omgezet in meer functionele oplossingen”, vertelt Ronald Koopman, directeur van Joannes XXIII. “We nemen hierbij een grote verantwoordelijkheid”, bevestigt De Boer. “We houden elke keuze tegen het licht en hakken alleen knopen door als we ervan overtuigd zijn dat het een goede keuze is voor het onderwijs. Aan het eind van de rit kunnen we elke keuze verantwoorden.”

DUURZAAMHEID Veel keuzes zijn ingegeven door het thema duurzaamheid. De gemeente heeft duidelijke eisen op het gebied van energie, binnenklimaat en isolatie. De Boer: “We zijn er trots op dat we met het

beschikbare budget een school gerealiseerd hebben die door gebruik van de juiste materialen, zonnepanelen, kierdichting, klimaatinstallaties en ledverlichting uiterst duurzaam is. Hierdoor bespaart de school op exploitatie-, energie- en onderhoudskosten. Joannes XXIII is zelfs dermate duurzaam, dat de voorgeschreven normen ruimschoots worden overschreden. Hier heeft de school minstens twintig jaar plezier van.”

VOORTGANG EN NAZORG “Een bouwproject van 2500 m2 kun je niet binnen een jaar neerzetten, zonder daarbij een strakke planning te hanteren”, besluit De Boer. “Dankzij ons netwerk en onze ervaring met vergunningentrajecten was het uitvoeringstempo hoog. Het totale project is keurig op tijd opgeleverd.” Rest alleen nog de verhuizing en de nazorg. “Als laatste actie checken we of de aannemer en de installateurs alle afspraken zijn nagekomen en of de boekhouding klopt. De verhuizing nemen onze collega’s van TFM verhuismanagement op zich.” ❚

| 73

NIEUW-RODEN | OBS de Poolster

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: BCT Architecten

DUURZAAM BOUWEN RIJKELIJK BELOOND

Energieverbruik? Eén euro per vierkante meter In een prachtige golvende beweging bepaalt De Poolster de sfeer in de Zevenhuisterweg in Nieuw-Roden. Met haar robuuste materialen, natuurlijke kleuren en langgerekte kavelverdelingen is De Poolster één met haar omgeving.

Ontwerper van obs De Poolster is bct architecten ingenieurs en adviseurs. “Het wensenpakket van de Gemeente Noordenveld was helder”, vertelt architect Walter Kemperman. “Het gebouw moest duurzaam zijn en passend in zijn omgeving. Daarbij was er een duidelijke voorkeur voor robuuste materialen.” Dat brengt bct architecten ingenieurs en adviseurs op een ontwerp, waarin de landschappelijke kwaliteiten het uitgangspunt vormen. Het schoolgebouw is visueel opgeknipt in drie compartimenten, sierlijk verbonden door

74 |

een golvende gemetselde gevel, die als vanzelfsprekend doorloopt van buiten naar binnen.

CENTRALE RUIMTE In het hart van het gebouw bevindt zich de gemeenschappelijke ruimte. Kemperman vergelijkt dit met de vroegere ‘brink’ in agrarische dorpen. “Vanuit hieruit zijn alle functies bereikbaar. Links bevinden zich de gymzalen, rechts de leslokalen en docentenkamers. Omdat het speellokaal ruim een halve meter hoger ligt en voorzien is van

een flexibele wand, kan het tijdens evenementen fungeren als podium. Met de gebogen muur in schoon metselwerk is voldaan aan de wens van robuuste materialen.”

ORIËNTATIE Duurzaamheid wordt in eerste instantie geregeld door de oriëntatie van het schoolgebouw op de zon. Kemperman: “Het koelen van ruimtes vraagt meer energie dan het opwarmen ervan. Daarom hebben we aan de zuidzijde – de voorzijde – van

NIEUW-RODEN | OBS de Poolster

het gebouw uitsluitend kleine kozijnen geplaatst. Uitzondering is de enorme glaspartij van de gemeenschappelijke hal, maar deze is voorzien van een enorme overstek met meerdere lamellen, die directe zoninval tegengaat.”

ENERGIEKOSTEN Alle duurzaamheidsmaatregelen tezamen bezorgen De Poolster een EPC van 0,42, een opvallende prestatie binnen een standaard bouwsysteem. Het energieverbruik komt hiermee op € 1,03/m² (gemeten

vanaf juli 2012) terwijl het Rijk € 8/m² vergoedt en het gemiddelde schoolgebouw € 11/m² kwijt is aan energie. “Met deze extreem lage energiekosten verdient De Poolster een plaats in de Top 3 van duurzame scholen”, weet Kemperman. ❚

DUURZAAMHEIDSMAATREGELEN Andere duurzaamheidsmaatregelen zijn een warmtekoudeopslag, een sedumdak boven de gymzalen, bakstenen vervaardigd met lokale klei, onderhoudsarme rubberen vloeren, isolerende beglazing, een ventilatiesysteem dat voldoet aan de ‘Frisse Scholen’ norm, zonnepanelen en kunststof kozijnen. “Van kunststof kozijnen gaat ons architectenhart niet sneller kloppen”, vertelt Kemperman over deze laatste. “Maar op het gebied van duurzaamheid scoren ze hoog in verband met het beperkte onderhoud. We hebben ze dus wel ingezet, maar zoveel mogelijk verscholen achter het metselwerk.”

‘DE POOLSTER BEHOORT TOT DE TOP 3 VAN DUURZAME SCHOLEN’

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER ONTWERP

Gemeente Noordenveld bct architecten ingenieurs en adviseurs – Enschede ADVIES bct architecten ingenieurs en adviseurs (exploitatie en duurzaamheid) UITVOERING Friso Bouwgroep – Sneek W- EN E-INSTALLATIES Pranger Rosier – Dokkum BOUWKOSTEN € 1.051/m² BVO – binnen de Rijksvergoeding BOUWPERIODE augustus 2011 – juni 2012

! s j i w r e d n o expert in www.bctarchitecten.nl

| 75

ENSCHEDE | Saxion Hogeschool

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Haafkes

Oud en nieuw vinden elkaar Midden in het centrum van Enschede bouwt bouwcombinatie Haafkes/Plegt-Vos vier nieuwe onderwijsgebouwen voor Hogeschool Saxion. Letterlijk centraal op het terrein staat de al eerder gerestaureerde, monumentaal aandoende ‘Villa Serphos’. Hoe ontmoeten oud en nieuw elkaar? die eveneens in het werk is gemaakt. De functie hiervan is tweeledig: deels dienend als fietsenstalling, deels als opslagruimte. Verder vermeldenswaardig zijn de beglaasde corridors die de gebouwen met elkaar verbinden. Deze zijn zonder kolommen uitgevoerd en dragen dus louter op tegenover elkaar liggende gevels.

LOCATIE

Het project betreft geen standaard werk, zo blijkt uit een eerste blik op de artist-impressions van de nieuwbouw van Hogeschool Saxion. Vier op het oog rechttoe-rechtaan bouwdelen, die allen zijn gesitueerd rondom de monumentaal ogende Villa Serphos. Toch lijkt één en ander wonderwel bij elkaar te passen – het contrast tussen bestaand en nieuw is aanwezig, maar niet hinderlijk, de bouwdelen lijken juist op elkaar aan te sluiten. Dit is mede te danken aan de op onderwijsgebouw De Maere (eerste Hogeschool van Nederland, eveneens in monumentale stijl gebouwd) gebaseerde gevels, meent Fons Haafkes, directeur Haafkes BV, onderdeel van uitvoerend bouwcombinatie Haafkes/Plegt Vos. “Zelf sta ik tamelijk nuchter tegenover de complexiteit van bouwprojecten, alles is al een keer gedaan en dus ook deze vier gebouwen beschouw ik bouwkundig niet als iets echt aparts. Maar die gevels zijn wel een beetje uniek. Niet zozeer bouwkundig, maar vooral qua uitzoekwerk.”

kant-en-klaar op de bouwplaats aan. Van belang is dan deze goed en vooral op volgorde op te slaan. Anders wordt de montage een onoplosbare puzzel.” De bevestiging van de panelen geschiedt tegen een draagconstructie van prefab betonnen binnenspouwbladen met daartussen vloeren van in het werk gestort beton. Onder de vier gebouwen bevindt zich nog een kelder

GEVELPUZZEL Op het eerste gezicht lijken de gevels gemetseld, maar schijn bedriegt: de gevels zijn voorzien van op een achterconstructie gelijmde steenstrips in monumentale patronen. Haafkes: “De elementen zijn geprefabriceerd, komen dus

76 |

Bouwen in de binnenstad.

Wel complex noemt Haafkes de omstandigheden waarbinnen het werk wordt gerealiseerd: in de binnenstad, met dus de bekende logistieke verschijnselen als beperkte ruimte, lastige aanvoerroutes en – in dit geval – de directe aanwezigheid van overige onderwijsgebouwen. Haafkes: “De nieuwe gebouwen maken deel uit van een grootschalige uitbreiding van de stadscampus. Dat betekent dat we bouwen tussen andere onderwijsgebouwen in. Veiligheidsvoorzieningen vroegen daarom meer aandacht dan normaal.” Logistiek en veiligheid telden zwaar mee tijdens de aanbestedingsprocedure. Vooral op deze punten kwam de combinatie Haafkes/Plegt-Vos als beste uit de bus.

BLIKVANGER Binnen in de ruim achtduizend m² tellende school (gedoceerd worden er Pabo- en technische oplei-

ENSCHEDE | Saxion Hogeschool

dingen, met daarbij ruimten ingericht als laboratoria) heerst vooral ruimtelijkheid. Grote delen zijn open gelaten, daardoor de mogelijkheid scheppend voor contacten tussen leerlingen onderling of met docenten. Veel scheidingswanden worden gerealiseerd met systeemwanden, met als doel flexibel te kunnen omgaan met eventueel toekomstige functiewijzigingen. Als (inpandige) blikvanger geldt het drielaagse bouwdeel op het kruispunt van de Tromplaan en de De Ruyterlaan: de begane grond gehuld in verdiepingshoge aluminium puien, zodat de technische vakken met bijbehorende laboratoriumruimten vanaf buiten zichtbaar zijn. Als vloerafwerking is (grotendeels) gekozen voor marmoleum, plafonds bestaan uit systeemplafonds.

VERBOND Haafkes zegt trots te zijn te hebben bijgedragen aan een mooi onderwijsproject, dat bovendien de ontwikkeling van het centrum versterkt. Niet voor het eerst voor Saxion, want al vele jaren worden er voor de Hogeschool werken uitgevoerd. En net als hier gebeurde dit veelal in samenwerking met bouwbedrijf Plegt-Vos, inmiddels verworden tot een bijna onverbrekelijke partner. Haafkes: “Tien jaar terug is onze samenwerking begonnen, toen een eveneens door Saxion gegunde opdracht te veelomvattend bleek voor ons alleen. Sindsdien doen we heel veel samen, we versterken elkaar. In de bouwwereld mag je zoiets best bijzonder noemen.” ❚

Bouwinfo:

'DE GEVELS ZIJN VOORZIEN VAN OP EEN ACHTERCONSTRUCTIE GELIJMDE STEENSTRIPS IN MONUMENTALE PATRONEN' Projectinfo UITBREIDING SAXION HOGESCHOOL IN ENSCHEDE VERLOOPT ZONDER PROBLEMEN Niet alleen de vorm, maar ook de open structuur en de grote vloeroverspanningen maken de nieuwe Saxion Hogeschool in Enschede tot een echte blikvanger. Met de nieuwbouw wordt 8.000 m² bruto vloeroppervlakte aan het Saxion toegevoegd. De nieuwe huisvesting moet bij de start van het schooljaar 2015/2016 gereed zijn. Het ontwerp van IAA Architecten bestaat uit vier gebouwen, die rondom de bestaande Villa Serphos zijn geprojecteerd. In de nieuwe gebouwen zal de Pabo worden gevestigd, evenals een aantal laboratoria van technische opleidingen. De gebouwen met hun verschillende functies worden onderling verbonden. Eén van de vier gebouwen, gelegen op de hoek van de Tromplaan/De Ruyterlaan, krijgt een bijzondere open, transparante uitstraling en functioneert straks als een ‘etalage’. Voor haar nieuwbouw wenste de school niet alleen grote vloeroverspanningen, maar ook een vlakke vloer met een vlakke onderzijde én indelingsflexibiliteit, vertelt Robert Plug, directeur van BubbleDeck International Light Weight Concepts. “Ons BubbleDeck® vloersysteem leent zich hier bij uitstek voor. De vlakke, vrijdragende vloer behoeft geen balken, verzwaarde stroken of kolomkoppen. De constructieve plaatvloeren dragen de belastingen in alle richtingen op gelijke wijze af. Ongeacht waar de vloer wordt belast, de hele vloer werkt mee om de last op te vangen. Hierdoor zijn grote overspanningen en wijzigingen in de indeling geen enkel probleem. In de nieuwe school zijn probleemloos overspanningen gerealiseerd van meer dan tien meter.” Een gedeelte van het gebouw is geprefabriceerd, een deel is in het werk gestort, om de bouwsnelheid hoog te houden. “Afhankelijk van de complexiteit, kunnen we met BubbleDeck® cyclustijden van 600 tot 1.000 m² kant-en-klare vloer per week realiseren. We konden de bouwsnelheid dan ook prima volgen.” Ook de wens om alle technieken in de vloer te integreren, zorgde niet voor grote uitdagingen. “De slangen ten behoeve van de betonkernactivering zijn al in de fabriek in de onderschil van de vloer geïntegreerd, waarna de elementen kant-en-klaar op de bouwplaats zijn aangeleverd”, aldus Plug. “Het was alleen nog een kwestie van koppelen en afpersen, waarna het beton is gestort.” Ook aan de gevraagde, hoge brandweerstand kon eenvoudig worden voldaan. “Twee uur brandweerstand is bij ons systeem een standaarddetaillering.”

OPDRACHTGEVER Saxion Hogeschool – Enschede

ONTWERP IAA Architecten

UITVOERING Bouwcombinatie Haafkes BV/Plegt-Vos BV – Enschede

INSTALLATIES Unica Installatietechniek – Hoevelaken (W+E)

STAALCONSTRUCTIES IN 3D UITGEWERKT De Hogeschool Saxion krijgt een uitbreiding van 8.000 m². Het hele project, waaronder de staalconstructies, is gezamenlijk in 3D uitgewerkt. Bouwcombinatie Plegvos en Haafkes gaf Hofman Constructies de opdracht voor de engineering, het leveren en monteren van alle stalen constructies. Bedrijfsleider Martijn Oosterhuis: “Vanaf het begin zaten we al met de aannemer om tafel. De twee stalen loopbruggen, hekwerken en balustraden hebben we met de hoofdaannemer in BIM uitgewerkt.”

LIFTINSTALLATIE Otis – Amersfoort

VLOEREN BubbleDeck International Light Weight Concepts

OPPERVLAKTE 8.000 m² BVO

STAALCONSTRUCTIE

Naadloos De ruwbouw van de uitbreiding van de Stadscampus is van prefab beton. Ook de stalen brug is prefab gemaakt. De brug en de staalconstructie zijn door middel van een 3D-tekenpakket Tekla Structures op elkaar afgestemd. Oosterhuis: “Daardoor sluiten alle constructies naadloos op elkaar aan.” De staalconstructies zijn in de moderne en goed geoutilleerde fabriek van Hofman constructies in Vroomshoop geproduceerd. Beide bruggen zijn in grote componenten samengesteld. Na de conservering zijn de bruggen in de fabriek opgebouwd en voorzien van een staalplaatbetonvloer en een stalen dakplaat. De componenten zijn in hun geheel naar de bouwplaats getransporteerd.

HofmanConstructies BV – Vroomshoop

BOUWPERIODE mei 2014 – juli 2015

BOUWKOSTEN € 9.875.000, (bouwkundig)

Twee stalen bruggen De twee gebouwen van de hogeschool zijn verbonden met stalen bruggen. De eerste brug is 21 meter lang, de tweede is 7 meter lang. Beide bruggen zijn ca. 3,20 meter hoog en hebben een breedte van 2,5 meter. De bruggen zijn ware ‘eyechatchers’ voor Hogeschool Saxion. Het is een mooi project. Oosterhuis: “We zijn blij dat we een bijdrage hebben geleverd aan de uitbreiding van de hogeschool.”

| 77

AMSTELVEEN | BS Roelof Venema

Tekst: Robert Jockin, Gert Jan Doelman

BREDE SCHOOL ROELOF VENEMA: EEN STOERE COMPOSITIE VAN VOLUMES De nieuwe Brede School Roelof Venema in Amstelveen presenteert zich nadrukkelijk aan Laan Rozenburg, opent zich naar de wijk en is herkenbaar als een belangrijke voorziening voor de buurt.

'MIDDEN IN DIT CENTRALE DEEL LIGT HET SPEELLOKAAL DAT KAN WORDEN GEKOPPELD AAN DE CENTRALE HAL EN EVENTUEEL AAN DE PERSONEELSRUIMTE'

Projectinfo MOOIE LIFT VOOR ROELOF VENEMASCHOOL De afronding van de Roelof Venemaschool nadert met rasse schreden. De afbouw is in volle gang. De lift is inmiddels geplaatst.

De langgerekte massa langs Laan Rozenburg is opgedeeld in drie heldere volumes, gescheiden door entrees en trappenhuizen. De voor de Laan Rozenburg typerende dwarsrichting is hierdoor terug te vinden in het nieuwe gebouw. In het centrale deel bevinden zich de aula, de speelzaal, de gymzaal, handvaardigheid, de centrale keuken en de buitenschoolse opvang. Het is een prikkelend gebied vergelijkbaar met een stadscentrum. Beweging, ontmoeting, uitwisseling, sport, spel, drama, koken en creëren spelen hier een belangrijke rol. Naast dit centrale bouwdeel bevinden zich de vier ‘bouwen’. Elke bouw heeft zes groepsruimten rond een ruime centrale hal. In de bouw zijn geen entrees en trappen, er is minder beweging.

78 |

Instructie, concentratie en werken in kleine groepjes of individueel, spelen hier een belangrijke rol. De groepsruimte is de veilige basis voor het kind, een soort thuis met een eigen plek, een kastje met spullen, vriendjes en natuurlijk de vertrouwde leerkrachten. Vanuit deze veilige basis kan de wereld ontdekt worden. Midden in dit centrale deel ligt het speellokaal. Het speellokaal kan gekoppeld worden aan de centrale hal en eventueel aan de personeelsruimte. Hierdoor ontstaat, midden in het gebouw, een grote ruimte voor voorstellingen en presentaties. Voor grote bijeenkomsten kan de gymzaal gebruikt worden, deze is goed toegankelijk en zichtbaar vanuit de centrale hal.

Liftinstallateur MES Liften BV uit Medemblik heeft de personenlift in week 9 geplaatst, drie weken voor de oplevering van het project. Accountmanager Edze Veldhoen: “Zeker voor een schoolgebouw is het een mooie lift, uitgerust met een hoogwaardig besturingssysteem. En ook de RVS-schachtvleugels ogen meer dan standaard.” Dat besturingssysteem is van Duits fabricaat en voorziet in drie stopplaatsen. Voordat de aansluiting erop plaatsvond, is de lift ter plekke opgebouwd. Als een soort van bouwpakket, zegt Veldhoen. “Het enige dat we daarvoor nodig hadden, waren werkvloeren in de schacht voor onze monteurs. Daarna kon de lift in hoog tempo worden opgebouwd.” MES Liften verkreeg de opdracht na een succesvolle aanbieding volgens bestek. Veldhoen wil de prettige samenwerking met de verschillende partijen benadrukken. “Huib Bakker Bouw en De Geus zijn fijne aannemers, en ook liftadviseur Liftconsult is een prettige partij om mee te werken.”

AMSTELVEEN | BS Roelof Venema

De vides, doorkijkjes en brede hal bieden de gelegenheid anderen te ontmoeten, er is veel beweging. De activiteiten in de specifieke ruimten zoals koken, handvaardigheid, media, sport, drama, muziek en spel zijn goed zichtbaar, prikkelend en uitnodigend.

ARCHITECTUUR Op grotere schaal toont het gebouw zich als een stoere compositie van grotere volumes, die goed

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER Gemeente Amstelveen

GEBRUIKERS Onderwijsgroep Amstelland en Kinderrijk

ARCHITECT Cita architecten

CONSTRUCTEUR Reijneveld Engineering BV

INSTALLATIES Gemeente Amstelveen i.s.m. FORE installatie Adviseurs BV

opgewassen zijn tegen de hoogbouw flat tegenover de school. Een compositie die meedoet in het orthogonale spel van de stedenbouw van de omgeving. De verschillende programmaonderdelen zijn hierin goed herkenbaar; de verschillende ‘bouwen’ aan de uiteindes van het gebouw en de BSO en het multifunctionele deel in het hart van de compositie. De gymzaal is opgetild en fungeert als een baken in de buurt en markeert de formele entree van de school. De lichtdoorlatende gevel laat zien dat de school ook ‘s avonds bruist! ❚

Projectinfo VAN INSTALLATIEONTWERP TOT BEGELEIDING Met 3.400 m² vloeroppervlak voor negenhonderd leerlingen is Brede School Roelof Venema een qua omvang meer dan gemiddeld schoolgebouw. Adviesbureau Fore Installatie Adviseurs BV uit Sassenheim ontwierp voor de school de W-installaties. Niet alleen het ontwerp, maar ook de uitvoeringsbegeleiding: het is het totaaltraject dat de klus voor Fore zo interessant maakte, zegt directeur Frank Homan: “Inhoudelijk was het werk op zijn eigen manier uniek, maar wat het project best bijzonder maakte, waren de grote hoeveelheden te genereren ventilatielucht voor die grote hoeveelheid toekomstige gebruikers. Ook gebeurt het niet vaak dat adviesbureaus worden betrokken vanaf de eerste schetsen tot en met de oplevering. Inregelen van de installaties is belangrijk. Maar al te vaak zie je dat dit aspect na oplevering niet goed is geregeld.”

LIFTEN Mes Liften

VLOERVERWARMING MB-Buis BV

CALCULATIE Basalt bouwadvies BV

AANNEMER Huib Bakker Bouw

AANNEMER-W Oostendorp installatietechniek BV

AANNEMER-E Breedveld & Schreuder

Onderwijsspecialist Fore ontwierp voor de school de ventilatie, verwarming, koeling en sanitaire voorzieningen. Warmteopwekking geschiedt gasgestookt met cv-ketels, afgifte via MB-vloerverwarming. De ventilatielucht is voorzien van koeling en alle lokalen hebben een eigen ruimtethermostaat (temperaturen per ruimte individueel instelbaar). Fore verkreeg de opdracht na eerder gedane opdrachten voor dezelfde opdrachtgever. Homan: “Scholen doen we vaker, inmiddels zijn we wel een beetje onderwijsspecialist. Maar andere disciplines pakken we net zo lief aan.”

| 79

ONAFHANKELIJK ADVIESBUREAU Wij zijn een jonge onderneming welke als doel heeft gesteld het adviseren en samen met de opdrachtgever realiseren van installatieconcepten in gebouwen. Onze adviesdiensten hebben betrekking op de gebouwgebonden installaties en apparatuur op het gebied van werktuigkundige en elektrotechnische installaties.

Madame Curiestraat 15, 2171 TW Sassenheim telefoon 0252 - 226201

www.fore-installatieadviseurs.nl

UTRECHT | VSO Rotsoord

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: Patrick Spanjaards

BOUWEN VOOR BIJZONDERE GEBRUIKERS

Een gebouw zonder galm

De bouw van VSO Rotsoord verkeert in het allerlaatste stadium. Binnenkort gaan de deuren open voor alle kinderen in de provincie Utrecht, die te maken hebben met een taalontwikkelingsstoornis, doofheid of slechthorendheid. ➤

'CREATIEF METSELWERK ZORGT VOOR EEN LEVENDIGE UITSTRALING' Projectinfo INSTALLEREN VOLGENS BIM De elektrotechnische installaties in VSO Rotsoord worden verzorgd door RTP Elektrotechniek. Deze bouwt volgens het Bouw Informatie Model, beter bekend als ‘BIM’. Dit biedt voordelen in de voorbereidingsfase, tijdens de uitvoering en na afronding van het werk. “Werken volgens BIM is relatief nieuw”, vertelt Joeri van den Aardweg, projectmanager van RTP Elektrotechniek. “Dat merk je. Nog niet alle kinderziektes zijn overwonnen en nog niet alle tools zijn uitontwikkeld. Maar het werken in 3D is geweldig. BIM is niet alleen een tekenmethode, maar ook een werkwijze. Het digitale prototype is al voorhanden vóórdat de bouw start. Hierdoor zit je al in een vroeg stadium met alle partijen aan tafel. Dat is het beste moment om kennis te delen en meerwaarde te bieden. We kunnen echt meer dan kabelen en buizen maken.” Het volgende voordeel doet zich voor tijdens de uitvoering. “Iedereen weet dan hoe hij het werk zo efficiënt mogelijk kan inrichten. Faalkosten in coördinatie behoren hiermee grotendeels tot het verleden. En ten slotte krijgt de opdrachtgever na oplevering een goed gedocumenteerd gebouw. Daar kan hij nog heel veel plezier van hebben.” Het is het eerste project dat RTP Elektrotechniek in BIM heeft uitgevoerd en dat is goed bevallen. Zij wil hier in de toekomst zo vaak mogelijk mee werken.

| 81

UTRECHT | VSO Rotsoord

Opdrachtgevers van het nieuwe schoolgebouw zijn Kentalis Het Rotsoord en het Auris College Utrecht. Dankzij hun samenwerking is de school geheel afgestemd op leerlingen met gehoor-, spraak- of taalmoeilijkheden of een stoornis in het autistisch spectrum. Het gebouw telt achttien onderwijslokalen, twee gymzalen, een receptie, personeelsruimte, spreekkamers en werkplekken. Peter Peters Bouw kreeg het werk gegund op basis van EMVI.

LOKALEN Het schoolgebouw bestaat uit één groot bouwvolume met twee bouwlagen. Op de begane grond ligt de sporthal met twee grote zalen, gescheiden door een flexibele vouwwand. Ze kunnen apart, maar ook als één ruimte worden ingezet. In het midden van het gebouw is de centrale hal met vide, waardoor ook in het hart van het gebouw het daglicht volop binnenvalt. Daarnaast bevinden zich de kleedkamers, docentenkamers en leslokalen voor bijzondere vakken als drama en muziek. Op de verdieping zijn de traditionele leslokalen.

LASTIGE START “Het omleggen van een gasleiding heeft de start van het werk enigszins bemoeilijkt”, ver-

telt Patrick Spanjaards, projectleider van Peter Peters Bouwbedrijf. “Daarna verliep de bouw vlot.” De hoofddraagconstructie bestaat uit staal gecombineerd met dragende kalkzandsteen wanden. Creatief metselwerk zorgt voor een levendige uitstraling. Halfsteens metselwerk en klampmetselwerk wisselen elkaar af, waarbij de bakstenen niet zijn gebruikt zoals gebruikelijk, maar met de bovenzijde van de steen naar voren, zodat de frog in de steen zichtbaar is.

AKOESTIEK Om de akoestiek van het gebouw te optimaliseren, zijn de plafonds voorzien van akoestische eilanden. Zo blijft het ruimtelijk effect behouden en wordt galm toch geabsorbeerd. Ook in de afbouw is extra aandacht besteed aan het geluiddempende vermogen van de materialen. De vloeren zijn bekleed met marmoleum en de traptreden met rubber. “Het is een mooi, modern gebouw geworden”, vindt Spanjaards. “De hoge, blank eiken kozijnen zorgen voor een rijzig effect. Verder zit VSO Rotsoort vol met slimme, energiezuinige instal-

laties. Warmte- en koude-opwekking gebeurt met een doublet recirculatie bronsysteem en warmtepomp. Er is één ketel ter ondersteuning van de warmwatervoorziening in de wintermaanden. De ventilatie is per lokaal op CO2 geregeld en de luchtverversing wordt automatisch afgestemd op de bezetting van het lokaal. Dat maakt het gebouw extra duurzaam.” ❚

Projectinfo IN ENERGIE DE MEEST VERANTWOORDE SCHOLEN VAN NEDERLAND VSO Rotsoord en de Nieuwe Baarnse School zijn uitgerust met een zelfvoorzienend WKO-systeem. In combinatie met goede gevelisolatie, vloerverwarming en slimme ventilatie behoren de schoolgebouwen tot de meest energetisch verantwoorde scholen van Nederland. Installatieadviseur is Klictet Advies. “We hebben het installatieadvies geregeld van A tot Z”, vertelt adviseur Jan-Willem van den Berk. “Van het overleg met de gebruikers en het PvE tot de montage en nazorg.” De scholen zijn uitgerust een warmtepompsysteem met een open bron als energiebron, lage temperatuur vloerverwarming en luchtbehandeling als afgiftesysteem. Elk leslokaal is apart naregelbaar voor zowel ventilatie, koeling als verwarming. Omdat de installaties continu afstemmen op de externe warmtelasten en de bezetting van het gebouw, blijven de warmte/koudevraag en de behoefte aan ventilatie tot het minimum beperkt. Dit resulteert in lage investeringskosten en lage exploitatielasten. Van den Berk: “Het hele gebouw wordt met slechts 25 kW aan warmtepompvermogen verwarmd. Dat is extreem laag.”

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER ONTWERP CONSTRUCTIE ADVIES UITVOERING W-INSTALLATIES E-INSTALLATIES BOUWPERIODE

82 |

Koninklijke Kentalis Van de Berg Architecten – Houten IMd Raadgevende Ingenieurs - Rotterdam Klictet Advies – Waalwijk Aannemersbedrijf Peter Peters - Schaijk Megens Installaties – Druten RTP Elektrotechniek – Afferden februari 2014 – februari 2015

Bij Rotsoord is het daarnaast belangrijk dat de installaties geen geluid maken. Hoewel dit voor de Nieuwe Baarnse School niet noodzakelijk is, is ook hier gekozen voor geluidarme installaties, klasse A. De lokalen van de Nieuwe Baarnse School zijn bovendien uitgerust met een intelligent LEDverlichtingssysteem. “Hiermee kan het licht op vier lichtsferen worden ingesteld”, licht Van den Berk toe. “Als er leerprestaties geleverd moeten worden, kan de leerkracht bijvoorbeeld kiezen voor wit licht met een evenwichtige lichtspreiding. Bij spel en ontspanning verdient warmer licht de voorkeur.” Met al deze doordachte voorzieningen zijn VSO Rotsoord en de Nieuwe Baarnse School extreem duurzaam en de paradepaardjes van Klictet Advies.

ZUTPHEN | Walter Gillijnschool

ARCHITECTUUR WALTER GILLIJNSSCHOOL REFEREERT NAAR OUDE VESTINGWERKEN Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Aan de Stegge

Bont metselwerk en gesegmenteerde, groen gekleurde vliesgevel De Walter Gillijnschool valt op door de eigenzinnige plattegrond, het bonte metselwerk en de gesegmenteerde pui met groene panelen. Historische vestingwerken vormden een inspiratiebron voor de architectuur van deze Brede School. Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw uit Goor werkt nu aan de afbouw van de multifunctionele accommodatie. “Wij zijn een multidisciplinair aannemersbedrijf in de bouwkunde, civiele techniek en werktuigbouwkunde”, zegt projectleider Paul Brouwer namens Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw. “Sinds de oprichting in 1947 bouwen we een reputatie op van degelijkheid en betrouwbaarheid. Onze organisatie is bijvoorbeeld ISO-9001, ISO14001 en VCA** gecertificeerd. Dankzij korte lijnen kunnen wij snel inspelen op veranderende

klantwensen. Of het nu gaat om turn-key of andere aannemingsvormen, bouwen doe je met Aan de Stegge!”

STADSMUREN Voor de vormgeving van de Walter Gillijnschool liet Van Hoogevest Architecten zich inspireren door de historische verdedigingswerken van de voormalige Hanzestad Zutphen. De klaslokalen zijn gegroe-

peerd langs de 'gesloten' west- en noordgevel die aansluiten op de woonwijk. Het metselwerk is van gemêleerde roodbruine handvormstenen. Aan de 'open' pleinzijde bevinden zich twee hoofdentrees en de aula, achter een glaswand die met groene vlakken is gevuld. Voor de binnenafwerking is gekozen voor diverse kleuren, die terugkomen in het tegelwerk, marmoleum, vloercoating en de vaste inrichting. ➤

| 83

Schakel eerder RTP in bij uw project

Elektrotechniek is cruciaal. Maar vaak een latere schakel in zorgen onderwijsprojecten. Het advies van RTP Elektrotechniek? Schakel ons vakmanschap eens eerder in waardoor uw zorg- of onderwijsproject veel beter tot zijn recht komt. Elektrotechniek kan altijd duurzamer, efficiĂŤnter en gebruiksvriendelijker. Dat wij daar continu aan werken, daar kunt u op rekenen. Nog zeker 100 jaar! Specialisten in: Utiliteit / Industrie / Panelenbouw / IndustriĂŤle automatisering Service en onderhoud / Inspecties en keuringen.

Van Heemstraweg 47, 6654 KD Afferden (Gld.)

(0487) 58 51 00

info@rtp.nl

www.rtp.nl

KLICTET KLIKT MET U! Bent u op zoek naar raadgevers en vertrouwenspersonen die u optimaal adviseren op het gebied van comfort, functionaliteit en duurzaamheid in en rondom uw gebouw? Dan bent u bij installatie adviesbureau Klictet Advies aan het juiste adres. Wij zijn een klantgerichte organisatie met uitgebreide kennis van installaties, infrastructuren en systemen. Van daaruit bieden wij u een breed scala aan adviesdiensten. Dit alles gecombineerd met een flexibel en gemotiveerd team geeft garantie tot ondersteuning op maat.

Sprangseweg 13D, Waalwijk telefoon 0416 - 669999 info@klictet.nl

WWW.KLICTET.NL

Sinds 1913 uw installatiespecialist. www.wassink.nl

Uw installatiespecialist. cv-ketel vervanging energiezuinige installaties

klimaattechniek elektronische installaties

service en onderhoud duurzame

technieken

ZUTPHEN | Walter Gillijnschool

“De gesegmenteerde vliesgevel met de colorbel panelen in lime groen en umbragrau, springt het meest in het oog”, zegt Brouwer. “Het bonte metselwerk met verspringende gevelvlakken en stenen doet denken aan oude stadsmuren van Hanzestad Zutphen. Dit is doorgezet voor een aantal raamkozijnen, waarbij her en der strekken zijn weggelaten voor de lichtinval. Deze opbouw vraagt veel meer

aandacht qua maatvoering, stellen en stabiliteit dan traditioneel metselwerk.”

DYNAMISCH De onderbouw van de Brede School bestaat uit een geïsoleerde strokenfundering bovenop mortelschroefpalen. Hierboven staat een staalconstructie met kalkzandsteen wanden en kanaalplaatvloeren.

'DEZE OPBOUW VRAAGT VEEL MEER AANDACHT QUA MAATVOERING, STELLEN EN STABILITEIT DAN TRADITIONEEL METSELWERK' Brouwer zegt: “In de ruwbouwfase zat voornamelijk de uitdaging in de aansluiting tussen het schuine staaldak met de staalconstructie, kalkzandsteenwand, technische ruimte en installaties. Het vergde veel denkwerk om dit water- en dampdicht te maken. Momenteel zijn wij drukdoende met het aanbrengen van de metalstudwanden en stucwerk. We zullen het gebouw in mei 2015 opleveren.” ❚

Projectinfo MINDER AANSCHAF- EN ONDERHOUDSKOSTEN MET ÉÉN BUSSYSTEEM Eén bussysteem koppelt alle installaties van de Walter Gillijnschool, wat scheelt in aanschaf- en onderhoudskosten. Wassink Installatie monteert de elektrotechnische installatie en coördineert al het installatiewerk. De gebouwbesturing verloopt via een gebouwbeheersysteem. De bediening van verlichting, screens, ventilatie en verwarming gaat middels een paneeltje per leslokaal. Breman Zwolle installeerde het GBS en de bedienpaneeltjes.

Historische vestingwerken vormden een inspiratiebron voor de architectuur van deze Brede School.

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER

RK Jenaplanschool WalterGllijns, CBS de Rozentuin en kinderopvang Het Kleurrijk – Zutphen

PROJECTMANAGEMENT/ OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE BVO

Hevo B.V. – 's-Hertogenbosch Van Hoogevest Architecten – Amersfoort Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw – Goor Wassink Installatie – Doetinchem (E), Breman – Zwolle (W) juli 2014 – mei 2015 1.715 m²

Via de gedelegeerd opdrachtgever Hevo raakte Wassink Installatie betrokken bij de bouw van de Walter Gillijnschool in Zutphen. Goede ervaringen bij de installatiewerkzaamheden van de Sint Jozefschool in Winterswijk leidden tot dit vervolgproject. Van begin januari 2015 tot eind april 2015 voert Wassink Installatie het werk in Zutphen uit. John Krabbenborg zegt namens Wassink Installatie: “Een werk zoals dit past bij ons. Ondanks dat het een bestekwerk is, kunnen wij als meedenkend installateur onze meerwaarde leveren in het bouwproces. Steeds meer relaties kiezen voor onze klantgerichte benadering. We zijn nu in de Walter Gillijnschool bezig met de ruwbouwinstallatie boven de plafonds. De laatste kabels worden gelegd voor de begane grond. Na het stucwerk gaan we verder met de afmontage in de wanden. Daarna volgen de plafonds en de armaturenmontage. Voor de oplevering dienen wij een onderhoudscontract in, waarin onder meer het onderhoud voor de brandmeldinstallatie, controle schakelmateriaal, noodverlichting, inspectie NEN3140 is opgenomen.”

| 85

OMMEN | Boslust

Tekst: Hilda Bosma

HELDERE EN COMPACTE BOUWVORM VOOR NIEUWBOUW BREDE SCHOOL BOSLUST bestaande gymlokaal. Welmer: “Door de plaats van deze gemeenschappelijk ruimte centraal te stellen en daaromheen de H- vormige plattegrond met een eenvoudige en heldere structuur te ontwerpen, is een compacte bouwvorm ontstaan. De bouwvorm heeft een optimale verhouding tussen omtrek en oppervlakte en er is veel licht. Door de schuine en verticale ramen in de gevel, als bomen in het bos, heeft het gebouw een dynamisch karakter gekregen.”

UITNODIGEND

'De nieuwbouw van Brede School Boslust ligt in het bosgebied aan het rand van Ommen. De energieneutrale school heeft een compacte bouwvorm' “De school voor Speciaal Onderwijs (SO) en Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) is gesitueerd op een plek eigenlijk waar je geen school verwacht”, aldus projectleider Wim Welmer. Architecten- en ingenieursbureau Kristinsson BV kreeg van de Stichting Aquila te Ommen de opdracht voor de nieuwbouw. Welmer: “Bij deze opdracht zijn wij gevraagd om een totaalaanbieding te maken inclusief adviseurs voor de constructie, installaties, directievoering en toezicht tijdens de bouw.” Het gebouw heeft leslokalen, een gymlokaal, een speellokaal en een lokaal voor de structuurgroep. Voor de VSO-Praktijkafdeling zijn een huishoudlokaal en een keuken voorzien. Voor de jongere kinderen uit het SO van de school is er een watergewenningsbad. Buiten het schoolgebouw is er een schooltuin met kas en een grote speelplaats.

De transparante entree met doorzicht door de gymzaal naar het achterterrein is uitnodigend voor de bezoeker. De entree met zijn voorhof en hoge verbindend luifel aan de voorzijde geeft de ingang een beschut karakter.

UITGANGSPUNTEN Belangrijke uitgangspunten voor het gebouw waren de interne flexibiliteit en de uitwisselbaarheid met zoveel mogelijk gelijke clusters met gelijke lokalen (de bouwstenen). Door de uiteinden van de gangen open te houden, is op eenvoudige wijze een uitbreiding te realiseren. ❚

UITGANGSPUNTEN De eisen waren om een energieneutrale school te realiseren, met in ieder geval het behoud van het

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER ONTWERP ADVIES

BOUWPERIODE

86 |

Stichting Aquila – Ommen Architecten- en ingenieursbureau Kristinsson BV – Deventer Adviesbureau Sijperda-Hardy – IJlst (installaties), Kooij & Dekker bv – Harderwijk (constructies) ca. 10 maanden

Projectinfo ENERGIENEUTRAAL EN GASLOOS GEBOUW Brede School Boslust in Ommen wordt een gasloos en energieneutraal gebouw. De goede samenwerking met de opdrachtgever, architectenbureau en installatieadviseur maakt dit mede mogelijk. Sijperda -Hardy kreeg de totaalopdracht voor installatietechniek/ontwerp, bouwfysica en brandveiligheid. Het adviesbureau zorgt ook voor de bouwbesluitberekeningen, de bouwaanvraag en de begeleiding tijdens de bouw. Projectleider Robert Zeinstra: “De school voor speciaal onderwijs heeft per groepsruimte minder leerlingen. Omdat de bezetting lager is, is de ventilatievoud (de doorspoeling van de ruimte met ventilatielucht) per groepsruimte minder hoog. Hierdoor is er ’s winters minder verwarmingvermogen beschikbaar om de ruimte te verwarmen. In de zomer is het koelvermogen lager. Hierdoor mag het warmteverlies in de winter en de warmtelast in de zomer niet te hoog zijn. Samen met architectenbureau Kristinsson hebben we gezocht naar de ideale isolatiewaarde en bouwfysische eigenschappen voor het gebouw.” Energieneutraal Zeinsta: “De school is ook voorzien van een therapiebad, dat verwarmd wordt door een warmtepompinstallatie in combinatie met zonnecollectoren. De warmteopbrengst van de zonnecollectoren wordt tevens gebruikt voor de opwekking van het warmtapwater, zwemwater van het therapiebad en in de winter voor de verwarming van het gebouw. Het voordeel hiervan is dat de zonnecollectoren voor meerdere doeleinden ingezet kunnen worden. Dat maakt de investering meer rendabel. Hierdoor neemt de terugverdientijd af. Dit komt ten goede aan het energieneutraal maken van het gebouw.”

...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.onderwijsenbouw.nl? Neem dan contact op met Gilles Coullier: T +31 (0)495 450095 E g.coullier@louwersuitgevers.nl

‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers van Onderwijs & Bouw branche Vanaf € 495,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet! Bel of mail Gilles Coulier voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw: T +31 (0)495 450095 - E g.coulier@louwersuitgevers.nl

Wie doet wat AANNEMERS & BOUWBEDRIJVEN

DAGLICHTCONSTRUCTIES

REMMERS BOUWGROEP BOUWGROEP DIJKSTRA DRAISMA

Postbus 120 8700 AC BOLSWARD T.................................................+31 (0)515 334000 F.................................................+31 (0)515 334040 E info@bgdd.nl W www.bgdd.nl

Postbus 4021 5004 JA TILBURG T.................................................+31 (0)13 5723900 F................................................ +31 (0)13 5729301 E ohubers@remmersbouwgroep.nl W www.remmersbouwgroep.nl

Nieuwe Kraayertsdijk 37 4458 NK 'S-HEER ARENDSKERKE T..................................................+31 (0)113 615500 F..................................................+31 (0)113 612764 E info@fraanje.com W www.fraanje.com

SIJPERDA - HARDY ADVIESBUREAU

Peizerweg 140 9727 AP GRONINGEN T................................................+31 (0)50 5280680 F................................................+31 (0)50 8508950 E info@afbouwperdok.nl W www.afbouwperdok.nl

STAM MONTAGEBOUW

Postbus 35 5000 AA TILBURG T.................................................+31 (0)13 4666999 F.................................................+31 (0)13 4666900 E info@hvbbouw.nl W www.heerkensvanbavel.nl

BOUWKUNDIGE BRANDPREVENTIE

Havenweg 20c, 5145 NJ WAALWIJK T..................................................+31 (0)416 561010 E info@vanderaa.com W www.vanderaa.com

FIREJOB BV

Meseonweg 8-12 3542 AL UTRECHT T............................................. +31 (0)30 2473311 F............................................... +31 (0)30 2409690 E info@knauf.nl W www.knauf.nl

Maasdijkseweg 113 2291 PJ WATERINGEN T.................................................+31 (0)174 385242 F.................................................+31 (0)174 441027 E info@nobutec.nl W www.nobute–c.nl

THERMOFLOR BV

Molenweer 2b 2291 NR WATERINGEN T.................................................+31 (0)174 290606 F.................................................+31 (0)174 290291 E info@thermoflor.com W www.thermoflor.com

DEUREN & KOZIJNEN

MHB BV

AKOESTIEK

KNAUF AMF PLAFONDSYSTEMEN BV

NOBUTEC BV

Postbus 23 8650 AA IJLST T.................................................+31 (0)515 429777 F................................................. +31 (0)515 438457 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

VAN DER AA BRANDWERENDE APPLICATIES BV Pesetaweg 135, 2153 PJ NIEUW-VENNEP T..................................................+31 (0)71 3018154 E marco@stammontagebouw.nl W www.stammontagebouw.nl

HEERKENS VAN BAVEL BOUW BV

Postbus 1271 7550 BG HENGELO T................................................. +31 (0)74 2670111 W www.kleissen.nl

AFBOUW

AFBOUW PERDOK BV

AANNEMINGSBEDRIJF FRAANJE BV

KLEISSEN EN PARTNERS OOST

Havenweg 20c, 5145 NJ WAALWIJK T..................................................+31 (0)416 561010 E info@firejob.nl W www.firejob.nl

Postbus 6 6674 ZG HERVELD T............................................... +31 (0)488 451951 F...............................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

GEVELBOUW

BUITENTERREININRICHTING

ARCHITECTEN MEIJER BOUW SASSENHEIM

Postcode 156 2170 AD SASSENHEIM T................................................ +31 (0)252 219122 F................................................ +31 (0)252 232628 E info@meijersassenheim.nl W www.meijersassenheim.nl

MARX& STEKETEE architecten bv MARX & STEKETEE ARCHITECTEN

Dommelstraat 11 5611 GJ EINDHOVEN T................................................+31 (0)40 2446568 F................................................+31 (0)40 2444591 E mail@mrxnstkt.nl W www.mrxnstkt.nl

KÜHLKAMP BUITENSPELEN

Postbus 145 7580 AC LOSSER T ............................................... +31 (0)53 5362767 F............................................... +31 (0)53 5385925 E buitenspelen@kuhlkamp.nl W www.kuhlkampbuitenspelen.nl

FACADIS GEVELTECHNIEK

Postbus 330 7570 AH OLDENZAAL T.................................................+31 (0)541 572030 F.................................................+31 (0)541 572040 E info@facadis.nl W www.facadis.nl

BOUWADVIES & -MANAGEMENT GOEDE SPEELPROJECTEN BV

Kraaivenstraat 23-12, 5048 AB TILBURG T................................................ +31 (0)13 4551605 F.................................................+31 (0)13 4556872 E goede.atvansteijn@speelprojecten.nl W www.speelsystemen.nl

BOUWBEDRIJF DE VRIES EN VERBURG Postbus 59 2820 AB STOLWIJK T.................................................+31 (0)182 341741 F.................................................+31 (0)182 342475 E info@devriesverburg.nl W www.devriesverburg.nl

ALPHAPLAN

Postbus 549 2400 AM ALPHEN AAN DE RIJN T.................................................+31 (0)172 484000 E mail@alphaplan.nl W www.alphaplan.nl

88 |

Postbus 232 5150 AE DRUNEN T................................................ +31 (0)416 374925 F................................................ +31 (0)416 378450 E info@jmvandelft.nl W www.jmvandelft.nl

GROENVOORZIENING

CONSTRUCTIEBEDRIJF K. STOK & ZN B.V

TOEKOMST GROEP

Ged. Laanweg 47, 1619 PB ANDIJK Postbus 4, 1619 ZG ANDIJK T............................................... +31 (0)228 594900 F............................................... +31 (0)228 594909 E info@toekomstgroep.nl W www.toekomstgroep.nl

CONSTRUCTIEBEDRIJF

JM VAN DELFT & ZN

LINDHORST HUISVESTINGADVISEURS

Postbus 3 7900 AA HOOGEVEEN T.................................................+31 (0)528 234518 F.................................................+31 (0)528 234517 E info@lindhorst.nl W www.lindhorst.nl

Stadhoudersweg 67-A 9076 AB SINT ANNAPAROCHIE Postbus 11 9076 ZN SINT ANNAPAROCHIE T................................................ +31 (0)518 401577 F................................................. +31 (0)518 401071 E info@stok.nl W www.stok.nl

KONINKLIJKE GINKEL GROEP

Postbus 11 3900 AA VEENENDAAL T .................................................+31 (0)318 519039 F................................................ +31 (0)318 540340 E info@ginkelgroep.nl W www.ginkelgroep.nl

Wie doet wat GRONDWERK

LAMMERINK INSTALLATIEBEDRIJF NOORD BV BECTRO INSTALLATIETECHNIEK BV DRIESSEN BV

Handelstraat 5 5961 PV HORST T................................................ +31 (0)77 3978000 F................................................ +31 (0)77 3978008 E info@driessen-horst.nl W www.driessen-horst.nl

Heliumweg 36 3812 RE AMERSFOORT T................................................+31 (0)33 4560805 F................................................ +31 (0)33 4561013 E info@bectro.nl W www.bectro.nl

De Mors 76 7631 AK OOTMARSUM T................................................ +31 (0)541 588010 F................................................ +31 (0)594 585801 E noord@lammerink-groep.nl W www.lammerink-groep.nl

TES INSTALLATIETECHNIEK BV

Postbus 612 5000 AP TILBURG T................................................ +31 (0)13 4678200 F.................................................+31 (0)13 4678600 E info@testilburg.nl W www.tesgroep.nl

MAMPAEY DORDRECHT FRANKI GRONDTECHNIEKEN BV

Trondheim 8 2993 LE BARENDRECHT T................................................. +31 (0)180 641998 F................................................. +31 (0)180 641999 E info@franki-grondtechnieken.nl W www.franki-grondtechnieken.com

HOUTCONSTRUCTIES

BOWA INSTALLATIES EMMEN BV

Columbusstraat 9 7825 VR EMMEN Postbus 2012 7801 CA EMMEN T................................................ +31 (0)591 618032 F............................................... +31 (0)591 642503 E info@bowa-emmen.nl W www.vanlosser.nl

Wieldrechtseweg 30 3300 AB DORDRECHT T................................................ +31 (0)78 6522422 F................................................ +31 (0)78 6180892 E informatie@mampaey.nl W www.mampaey.nl

THERMO AIR

Ambachtsweg 18, 1271 AM HUIZEN T................................................+31 (0)35 5249000 F................................................+31 (0)35 5262424 E info@thermoair.nl W www.thermoair.nl

WASSINK INSTALLATIETECHNIEK

HEKO SPANTEN BV

Rijksweg 39, 6718 WK EDE Postbus 108, 6710 BC EDE T................................................. +31 (0)318 571641 T................................................. +31 (0)318 573606 E info@hekospanten.nl W www.hekospanten.nl

BRANDSEN INSTALLATIETECHNIEK B.V. Barneveldseweg 33 6741 LJ Lunteren Nederland T..................................................+31 (0)342 401715 F................................................. +31 (0)342 401751 E info@brandsen-installatietechniek.nl W www.brandsen-installatietechniek.nl

MB-BUIS BV Bergweg 4A-2 8271 CD IJSSELMUIDEN T............................................... +31 (0)38 3447096 E info@mb-buis.nl W www.mb-buis.nl

Ambachtstraat 30 7102 DW WINTERSWIJK Postbus 322 7100 AH WINTERSWIJK T................................................ +31 (0)543 517925 F................................................ +31 (0)543 512393 E winterswijk@wassink.nl W www.wassink.nl

INSTALLATIETECHNIEK

MEGENS INSTALLATIES ABB B.V.

Frankeneng 15 6716 AA EDE Postbus 104 6710 BC EDE T.............................................. +31 (0)318 669300 F.............................................. (0)318 631718 logo ambrava.pdf +31 1 10-03-15 09:20 E info@nl.abb.com E info.lowvoltageproducts@nl.abb.com

AMBRAVA BV

Postbus 4300 7320 AH APELDOORN T............................................... +31 (0)55 5277777 F............................................... +31 (0)55 5277770 E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

BECK EN V/D KROEF

Printerstraat 21 1033 RT AMSTERDAM T................................................ +31 (0)20 6824385 F............................................... +31 (0)20 6844043 E info@beckvdkroef.nl W www.beckvdkroef.nl

COFELY ZUID BV

Postbus 72 5060 AB OISTERWIJK T.................................................+31 (0)13 5292685 F.................................................+31 (0)13 5288445 E info@cofely-gdfsuez.nl W www.cofely-gdfsuez.nl

ITN INSTALLATIETECHNIEK BV

Postbus 345 6710 BH EDE T.................................................+31 (0)318 637375 F.................................................+31 (0)318 622346 E info@itn.nl W www.itn.nl

KEMTEC

Postbus 2184 6020 AD BUDEL T................................................ +31 (0)495 492348 F................................................ +31 (0)495 492773 E info@kemtec.nl W www.kemtec.nl

Postbus 68 6650 AB DRUTEN T................................................. +31 (0)487 581510 F................................................. +31 (0)487 517080 E info@megens-installaties.nl W www.megens-installaties.nl

WTH VLOERVERWARMING BV

Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T.................................................+31 (0)78 6510640 F.................................................+31 (0)78 6184282 E info@wth.nl W www.wth.nl

INTERIEURBOUW

ROUWELER INSTALLATIETECHNIEK Stikkenweg 19, 7021 BN ZELHEM T.................................................+31 (0)314 626364 E info@rouweler.nl W www.rouweler.nl

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T.................................................+31 (0)348 473434 F................................................ +31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

VAN BERGEN INTERIEURBOUW

Belsebaan 12 5131 PH ALPHEN T.................................................+31 (0)13 5082253 E info@vanbergeninterieurbouw.nl W www.vanbergeninterieurbouw.nl

FOCUS INTERIEURPROJECTEN Maarnse Grindweg 12e 3951 LK MAARN T................................................. +31 (0)343 441331 E info@focusinterieur.nl W www.focusinterieur.nl

| 89

Wie doet wat SCHILDERS & STUCADOORS

Laan der Techniek 5 3903 AS Veenendaal Tel.: 0318 51 90 24 Fax: 0318 51 05 06 E-mail: info@schildersbedrijfjvandijk.nl Internet: www.schildersbedrijfjvandijk.nl K.v.K. Utrecht 30032885 B.T.W. nr. NL.11.11.061.B.01

J. VAN DIJK & ZONEN BV PARTHOS B.V.

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T................................................+31 (0)77 3068200 F................................................+31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

Laan der Techniek 5 3903 AS VEENENDAAL T................................................ +31 (0)318 519024 E info@schildersbedrijfjvandijk.nl W www.schildersbedrijfjvandijk.nl

STAALCONSTRUCTIES

TOEGANGSTECHNIEK

ROSYSTEMS ZienXL

ZienXL - Smuigelweg 1 1704 PX HEERHUGOWAARD T.................................................+31 (0)6 23026110 F.................................................+31 (0)72 5725486 E info@rosystems.nl W www.rosystems.nl

STEWARD DESIGN PANELS

Postbus 96 4200 AB GORINCHEM T.................................................+31 (0)183 589099 F.................................................+31 (0)183 589823 E info@designpanels.com W www.designpanels.com

TRAPPEN

BREEDVELD MOBIELE WANDSYSTEMEN TEKTON BV

Energieweg 4 2964 LE GROOT-AMMERS T ............................................... +31 (0)184 601630 E info@tektonbv.nl W www.tektonbv.nl W www.interieurbouw.nl

LIFTINSTALLATIES

TRAPPENFABRIEK VERMEULEN B.V. HOFMAN CONSTRUCTIES

De Sluis 13 7681 KA VROOMSHOOP Postbus 19 7680 AA VROOMSHOOP T............................................... +31 (0)546 644411 F................................................ +31 (0)546 643905 E info@hofmanconstructies.nl W www.hofmanconstructies.nl

Lokkerdreef 14, 4879 ND ETTEN-LEUR Postbus 82, 4870 AB ETTEN-LEUR T................................................ +31 (0)76 5088000 F................................................ +31 (0)76 5088060 E info@vermeulen-trappen.nl W www.vermeulen-trappen.nl

Postbus 60 6650 AB DRUTEN T................................................ +31 (0)487 542888 F ...............................................+31 (0)487 542076 E info@breedveld.com W www.breedveld.com

VLOEREN

Sika Nederland BV MOUW HOEDLIGGERS MES LIFTEN BV

Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T............................................... +31 (0)227 860086 F................................................ +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

Meentweg 19 3774 TK KOOTWIJKERBROEK T.................................................+31 (0)342 443078 F.................................................+31 (0)342 442579 E info@mouwhoedliggers.nl W www.mouwhoedliggers.nl

Postbus 420 7400 AK DEVENTER T.................................................+31 (0)570 620744 F.................................................+31 (0)570 608493 E verkoop.pulastic@nl.sika.com W www.pulastic.com

PLAFONDS

PARTHOS B.V.

EPUTAN KUNSTSTOFTECHNIEK W. TEN HAM CONSTRUCTIE BV KNAUF AMF PLAFONDSYSTEMEN BV

Meseonweg 8-12 3542 AL UTRECHT T................................................+31 (0)30 2473311 F................................................+31 (0)30 2409690 E info@knauf.nl W www.knauf.nl

Radonstraat 8 6718 WS EDE T................................................ +31 (0)318 572476 F................................................. +31 (0)318 573358 E info@tenham.nl W www.tenham.nl

Energieweg 6 4231 DJ MEERKERK Postbus 46 4230 BA MEERKERK T ............................................... +31 (0)183 354700 F................................................ +31 (0)183 354740 E info@eputan.nl W www.eputan.nl

TEGELS & NATUURSTEEN

PROJECTSTOFFERING

BETTING & RESSING PROJECTSTOFFERING VAN DER LOO B.V. Vlijtseweg 166 7317 AK APELDOORN T................................................ +31 (0)55 5761027 F................................................ +31 (0)55 5761032 E vloeren@vdloo.nl W www.vdloo.nl

Batterij 12 7141 JL GROENLO T................................................. +31 (0)544 476170 F................................................. +31 (0)544 476179 E verkoop@bettingressing.nl W www.bettingressing.nl

TOEGANGCONTROLE

NIJSSEN VLOERSYSTEMEN

Vonderstraat 4 5133 AP RIEL T............................................... +31 (0)13 2600030 E info@vloersystemen.eu W www.vloersystemen.eu

WANDEN EN PANELEN

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor onderwijs & bouw

SANITAIR

Bel of mail ons! T +31 (0)495 450095 DELABIE BENELUX

Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T.................................................. +32 (0)2 5201676 F.................................................. +32 (0)2 5201978 E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

90 |

SALTO SYSTEMS BV

Kraanspoor 48 1033 SE AMSTERDAM T ................................................+31 (0)206 353100 E info.nl@saltosystems.com W www.saltosystems.nl

AKOESTIEK MEESTERS

Kerkeinde 34 4254 LD SLEEUWIJK T ............................................ +31 (0)183 304324 E info@akoestiekmeesters.nl

Gilles Coulier g.coulier@louwersuitgevers.nl

Verwarmen Ventileren Koelen

Aangenaam .

Energie besparen

gezond en energiezuinig binnenklimaat Grip op een

KlimaatgroepÂş Holland is uw innovatieve

Maak een vrijblijvende afspraak voor een

partij voor een perfect binnenklimaat.

bezoek en ervaar het zelf.

Wij verzorgen uw klimaat van A tot Z: ontwerp, advies, installatie ĂŠn service

Bel (050) 54 70 400 of mail naar

& onderhoud voor onderwijs, retail,

info@klimaatgroepholland.nl

kantoren, industrie, sport, gezondheidscentra en wellness.

Aangenaam klimaat

www.klimaatgroepholland.nl

Foto: Corbis / Hollandse Hoogte

Het schoolgebouw van de toekomst Slimme oplossingen voor frisse scholen

De ‘frisse school’ is een term die steeds vaker opduikt. Terecht, want uit onderzoek blijkt dat er op scholen veel te verbeteren is aan het binnenklimaat én de energieprestaties. Scholen zijn vanaf heden zelf verantwoordelijk voor het realiseren van een goed binnenklimaat, en dat heeft voordelen!. ABB is specialist in gebouwsysteemtechniek. Samen met partners en dochterbedrijven biedt ABB een range aan oplossingen voor het schoolgebouw van de toekomst. Comfort, duurzaamheid, veiligheid en productiviteit zijn daarbij onze speerpunten. Maak kennis met onze mogelijkheden. www.abb.nl

ABB b.v. Frankeneng 15 NL-6710 BC Ede Tel. +31 (0)318 66 93 00, Fax +31 (0)318 63 17 18 E-mail: info.lowvoltageproducts@nl.abb.com