Onderwijs & bouw 03 2015 by Louwers Mediagroep

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 4 | NUMMER 3 | 2015

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

CLUSIUS COLLEGE CASTRICUM | CULINAIRE VAKSCHOOL HUBERTUS & BERKHOFF AMSTERDAM BEUKELMANSCHOOL ALBLASSERDAM | REHOBOTHSCHOOL KOOTWIJKERBROEK | MFA DE HEERD HEERDE

Wat presteert uw gebouw?

Architect: LIAG architecten en bouwadviseurs, Den Haag (www.liag.nl)

Een gezond binnenklimaat zorgt voor productieve mensen. Wat gezond is, is afhankelijk van de wensen van de gebruiker. Van nu en in de toekomst. VBI bouwt daarom mee aan duurzame, flexibele en comfortabele woon- en werkomgevingen die steeds zijn aan te passen. Flexibel comfort noemen we dat. Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @flexibelcomfort

www.vbi.nl

Duurzame totaalconcepten voor scholen en sportfaciliteiten

Samen zijn wij 1 ! Door de fusie van Sika Nederland B.V. uit Utrecht en Descol sportvloeren uit Deventer is het merk Pulastic sportvloeren nu van Sika. De totale organisatie, met twee vestigingen, bestaat uit een team van 130 medewerkers en 20 gespecialiseerde salesmanagers. Samen zijn we in staat zijn om scholen en sportfaciliteiten indoor en outdoor totaal nieuw in te richten. Door dicht op de markt te opereren kunnen we ons aanbod van producten, systemen en service continu vernieuwen, verbeteren en op elkaar afstemmen. Met een focus op duurzame ontwikkeling en winst voor onze klanten. Winst, die veel verder gaat dan ﬁnancieel voordeel alleen. Zo bieden we bijvoorbeeld het Roof-to-Basement concept. Van kelder, vloer tot dak realiseren we een totaalconcept van daksystemen, wandbekleding en (sport)vloeren. Kijk op www.sika.nl en www.pulastic.com voor meer informatie of mail voor een speciﬁeke vraag naar verkoop.pulastic@nl.sika.com

Sika Nederland B.V., Locatie Deventer (Pulastic sportvloeren) Postbus 420, 7400 AK Deventer, Tel. 0570 620744 www.pulastic.com, mail: verkoop.pulastic@nl.sika.com De actuele algemene voorwaarden zijn van toepassing. Consulteer a.u.b. voor gebruik de meest recente locale Productinformatie-bladen.

Evago® Een sterk staaltje VanLien

VanLien bundelt zestig jaar expertise in haar nieuwste productlijn Evago. De top in lichtprestatie gecombineerd met minimaal metalen design inclusief vijf jaar armatuurgarantie en een power factor van meer dan 0,95 voor Energie Investerings Aftrek (EIA). VanLien signature zoals u het kent: metaal, minimalistisch design en optimale prestatiekracht. Vernieuwende noodverlichtingsoplossingen die doen wat ze beloven.

VanLien Noodverlichting Tel: (0180) 641 888 E-Mail: info@vanlien.nl www.vanlien.nl

Voorwoord

Vakantie… en daarna Nederland gaat allang niet meer massaal dicht in de zomer, onder andere dankzij de spreiding van de bouwvak. Waar het ene deel van Nederland straks alweer bijna terug is van vakantie, daar moet een ander deel nog gaan. Zo’n gespreide vakantieperiode heeft z’n voor- en nadelen. Vooral voor wie landelijk is georiënteerd is het wel eens lastig. Heb je net twee weken zitten wachten om iemand in het noorden te pakken te krijgen, blijkt degene in het zuiden die eveneens een rol in dat specifieke project speelt net weg te zijn. Daarom zijn er bedrijven die niet sluiten of enkele weken met een kleine bezetting draaien. En dan is er natuurlijk de keiharde opleverdatum. Is er ergens tijdens het proces vertraging ontstaan, dan wordt er gekeken op welke manier die zo goed mogelijk kan worden ingelopen. Soms gewoon dankzij een meevaller op enig ander moment, maar er wordt ook gekeken of er dubbele diensten kunnen worden gedraaid, of doorwerken in de weekenden een optie is, of doorwerken tijdens… de vakantie. Kortom waar de een de reisplannen al meer dan een half jaar van te voren in kannen en kruiken heeft, daar boekt de ander een ‘last minute’, misschien wel pas in september. En na die vakantie… dan gaat het werk – gelukkig – gewoon weer door. De geluiden in de markt zijn gematigd optimistisch en allerlei ontwikkelingen zorgen voor een behoefte aan nieuwe schoolgebouwen. Ontwikkelingen zoals de vraag naar een gebouw dat zo optimaal mogelijk kan worden benut. Dat vertaalt zich in steeds meer brede scholen en multifunctionele accommodaties. Een goed voorbeeld daarvan is de MFA in Heerde, een gebouw met functies voor de hele gemeenschap. Van grootouders tot kleinkinderen, zeg maar. In deze editie van Onderwijs & Bouw leest u er meer over. Zoals u ook kunt lezen dat ‘groen’ bij heel wat scholenbouwprojecten een belangrijke rol speelt, onder meer op de Bèta Campus in Leiden. En ROC Friese Poort in Drachten is een goed voorbeeld van een gebouw waar bij de bouw de BREEAM-klasseringen leidend was, in dit geval de klassering ‘Excellent’. Daar werd op dusdanig optimale wijze invulling aan geven dat dit ROC zich het duurzaamste schoolgebouw van Nederland mag noemen. Een mooi ijkpunt voor nieuwe schoolgebouwen in wording en ambitieuze opdrachtgevers. Want er zijn altijd mensen die streven naar beter, zoals er altijd innovaties zullen zijn waarmee invulling aan dat streven kan worden gegeven. Welke innovaties? We zullen er ongetwijfeld over gaan schrijven… Na de vakantie. Veel en zonnig leesplezier,

Jac Buchholz

Vaktijdschrift over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs

Nummer 3 | Jaargang 4 | 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4161 UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

Autobaan 22, 8210 Loppem Postbus 85, 3900 Overpelt T +32 (0)50 368170 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

018

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE Jac Buchholz

REDACTIEMEDEWERKERS

Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Liliane Verwoolde (Het Tekstbureau), Lieke van Zuilekom, SjoerdMeuleman, Joke Heikens, Henk Geist, Marcel van Rijnbach

BLADMANAGEMENT

Gilles Coulier E g.coulier@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: www.wetransfer.com o.v.v. naam en project Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTSPRIJS

€ 63,-- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie bv o.v.v. Onderwijs & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, projectontwikkelaars, woningbouw/verenigingen, overheidsinstellingen, brancheorganisaties, directies, management en besturen van alle scholen en organisaties in het onderwijs in Nederland met (ver) bouwplannen, wethouders onderwijs van alle gemeenten in Nederland en België.

Amstelveen Gent Castricum

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

8 14 18

THEMA KLIMAATBEHEERSING Decentrale luchtverversing voor Gertrudisschool in Utrecht Clusius Alkmaar Smart@school Nieuwste generatie luchtbehandelingskasten voor Zernike College Haren

Amsterdam Alblasserdam

Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff Brede School

De Pen: Ed Veldhuizen en Stephan de Kievit

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

Brede School Hortensialaan IVV Sint-Vincentius Clusius College

Kootwijkerbroek Drachten

Rehobothschool ROC Friese Poort

21 25 26 28

30 36

44 47

Inhoud

Journaal

Maastricht

UWC Maastricht

72 50

THEMA FACILITY MANAGEMENT VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 4 | NUMMER 3 | 2015

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS | WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

CLUSIUS COLLEGE CASTRICUM | CULINAIRE VAKSCHOOL HUBERTUS & BERKHOFF AMSTERDAM BEUKELMANSCHOOL ALBLASSERDAM | REHOBOTHSCHOOL KOOTWIJKERBROEK | MFA DE HEERD HEERDE

Coverbeeld | Twee scholen onder één dak De Zonnehof in Duivendrecht foto Roos Aldershoff

Bijzondere panelenwand voor Jan van Brabant College Goed handenhygiëneprogramma zorgt voor minder ziekteverzuim Lokaal Opleidingen Centrum (LOC) in Barendrecht Adequaat onderhoud van noodverlichting waarborgt veiligheid Gefaseerde aanleg van intensief en extensief groen op Bèta Campus

Heerde Duivendrecht De Rijp Antwerpen

MFA De Heerd De Zonnehof BS De Pauw Passiefschool Hardenvoort

Wie doet wat?

58 59 61 62 63

65 68 71 72

AMSTELVEEN | Brede School Hortensialaan

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Blanksmabouw

School Hortensialaan:

géén van twaalf in een dozijn Soms is direct duidelijk wanneer het een gebouw aan de noodzakelijke repetitie ontbeert voor een echt snelle bouwwijze. Zoals De nieuwe Brede School aan de Amstelveense Hortensialaan. Bewerkelijke sheddaken, sprongen in de gevels en een grote diversiteit aan materialen dwingen aannemer Blanksmabouw tot inventieve inspanningen voor tijdige oplevering.

Ook de bouwwijze van de school verschilt met die van veel andere.

Een mooi gebouw is het zeker, het nieuwe onderwijsonderkomen van de Amstelveense basisscholen 2e Montessorischool en vrije school De Parcival. Met de vooral karakteristieke sheddaksprongen die zich doorzetten in de gevels lijkt de architect bewust saaiheid te willen vermijden. Maar het is daardoor ook een gebouw met veel lastige detailleringen. Projectcoördinator Marko van Schie van hoofdaannemer Blanksma Bouw uit Alphen aan den Rijn: “De school is er niet een van twaalf in een dozijn. Dat is ook niet erg elke aannemer wil mooie projecten op zijn referentielijst. Spannend is vooral de korte bouwtijd. Want snel meters maken is er hier echt niet bij.” Hij wijst op de dakconstructies, uitgevoerd in twee trio’s sheddaken die worden verbon-

den door een centraal liggend hoger deel. “Zo’n dak heb je niet zomaar waterdicht. Er was een tijdelijke goot nodig voor overvloedige waterafvoer.”

VEELVOUD Ook de bouwwijze van de school verschilt met die van veel andere. Dat zit vooral opgesloten in de veelvoud aan materialen in zowel het casco als de gevels. Constructief werd gekozen voor een combinatie van kalkzandsteen draagwanden, stalen kolommen en liggers en vloeren van kanaalplaat. Geen constructie voor snelle klappen, zegt Van Schie. “Idealiter worden casco’s gebouwd uit één soort materiaal. Hier kon dat niet, of althans: het oorspron-

AMSTELVEEN | Brede School Hortensialaan

Projectinfo BREDE SCHOOL HORTENSIALAAN: WARM-GELEGDE VLOERVERWARMING Installatiebureau Rutgers BV uit Oosterblokker realiseert momenteel de werktuigbouwkundige installaties voor de Brede School aan de Hortensialaan in Amstelveen. Met onder meer ‘warm-gelegde’ vloerverwarmingslangen ter voorkoming van krimpscheuren in de dekvloeren.

kelijke plan voor alleen kalkzandsteen bleek uiteindelijk toch niet haalbaar. Dan heb je te maken met verschillende materialen, die alle op elkaar moeten worden aangesloten. Veel bewerkelijker dan een constructie van bijvoorbeeld alleen staal of prefab beton.”

LICHT EN RUIMTE Iets soortgelijks is te zien bij de gevels. Ook deze worden gekenmerkt door verscheidenheid in materialen, zoals metselwerk, houtskeletbouw met betimmering, prefab betonnen waterslagen en aluminium kozijnpartijen. Bovendien zijn ze uitgevoerd met op elke beuk een sprong. Dat heeft te maken met daglichttoetreding, verklaart van Schie. “Scholen worden niet meer hokkerig gebouwd, architecten willen creatie van licht en ruimtelijkheid. Dankzij de gevelverspringingen krijgen de binnenruimten meer lucht.” Hij wijst naar het hart van het gebouw, daar waar zich onder meer een theaterzaal bevindt. “Het is een Brede School, dus met buitenschoolse opvang en publieke faciliteiten. In de theaterzaal komt zo’n beetje alles samen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Amstelveen ONTWERP Rudy Uytenhaak Architecten BV, Amsterdam ADVIES W-INSTALLATIES Fore Installatie Adviseurs, Sassenheim ADVIES E-INSTALLATIES gemeente Amstelveen UITVOERING Blanksmabouw, Alphen aan den Rijn INSTALLATIES W: Installatiebureau Rutgers BV, Blokker

ALUMINIUM ZETWERK START BOUW OPLEVERING

E: Elektropartners, Heerhugowaard Brand/inbraak: Protectiepartners, Heerhugowaard Liften: Lohr Liften, Zevenaar Alusystemen, Woudenberg augustus 2014 september 2015

Hij noemt het bedrijf inmiddels een echte onderwijsspecialist. Te billijken, zo blijkt, want de Brede School aan de Hortensialaan is niet de eerste school die Rutgers’ projectleider Auke Krijgsveld installeert. En zoals vaker met onderwijsinstellingen gaat ook deze gepaard met enkele bijzondere elementen. Zoals vloerverwarming met slangen die pas worden gelegd, nadat ze zijn gevuld met warm water. Krijgsveld: “Dekvloeren vertonen al snel de neiging tot scheuren tijdens het droogproces. Door de slangen vooraf te vullen met warm water kan dit euvel worden voorkomen. Meer werk inderdaad, maar het is de moeite waard.” Naast verwarming realiseert Rutgers tevens de klimaatbehandeling. Twee stuks luchtbehandelingskasten zijn daarvoor nodig die worden geplaatst op het dak van de school. De koeling ervan gebeurt met DX-batterijen, met als doel een koudwaterinstallatie uit te sparen. Krijgsveld: “Scholen kijken tegenwoordig steeds vaker ook naar exploitatiekosten. In deze situatie waren batterijen gewoon de meest economische oplossing.”

BS HORTENSIALAAN: KEI VAN EEN LIFT Elke cent telt, dus ook liftputten zijn tegenwoordig vaak minimaal uitgevoerd. Lohr Liften ontwikkelde een lift voor ondiepe putten met een maximaal hefvermogen tot tweeduizend kilogram. Binnenkort ook te zien in de nieuwgebouwde Brede School aan de Hortensialaan in Amstelveen. Liften zijn er tegenwoordig te kust en te keur. Maar vaak ongeschikt voor liftputten van een centimeter of tien. Althans: er zijn geen liften die langer meegaan dan hooguit drie jaar, zegt Dirk Lohr, directeur van de gelijknamige liftenfabrikant Lohr Liften uit Zevenaar. “Zonder nu direct om me heen te willen schoppen: wat er nu verkrijgbaar is, stelt bar weinig voor. Twee, hooguit drie jaar gaan dergelijke liften mee, en vrijwel altijd gaan ze gebukt onder torenhoge onderhoudskosten. Onze onlangs ontwikkelde LL2000-lift niet. Wij beloven 25 jaar levensduur, met een garantie van 10 jaar.” De lift voor de brede school is van ditzelfde type, echter uitgevoerd met een hefvermogen tot 650 kilogram (maximaal drie stopplaatsen). Alleen de beste materialen zijn erin toegepast. Wellicht iets duurder, zegt Lohr, maar "die extra kosten zijn in drie jaar terugverdiend. We bouwen de ene na de ander. Dat zegt genoeg.”

DE VEELZIJDIGE LIFTFABRIKANT FLEXIBILITEIT IN ZOWEL MAATWERK ALS IN SERVICE

Zorgdragen voor een uitstekende bedrijfszekerheid en tevreden klanten: daar maken wij ons sterk voor!

EEN GOEDE SERVICE GEDEGEN KENNIS SNELLE AFHANDELING SNELLE OMBOUWTIJD BIJ MODERNISERING VAN OUDE LIFTEN ONDERHOUD VAN DIVERSE MERKEN GEEN VOORRIJDKOSTEN ZEVEN JAAR GARANTIE OP NIEUWBOUW HOGE SERVICEGRAAD

service en onderhoud reparatie en modernisering nieuwbouw 15790313_lohr liften.indd 1

10-07-15 10:53

Beter leren, doceren en studeren met een optimale akoestiek Plaka biedt tal van oplossingen voor een optimale geluidbeheersing op maat. Altijd inclusief deskundig advies en praktische begeleiding, ook in de meest complexe situaties. Van ontwerp, berekening en calculatie tot concreet uitgewerkte systemen. Geluidsaborberende platen- en ophangelementen Akoestische plafonds Balworp bestendige oplossingen voor gym- en sportzalen Ruimteakoestiek oplossingen passend in elke ruimte en elk interieur Akoestische zwevende vloeren voor gymzalen, muziekruimten, technieklokalen, enz.

PLAKAGROUP.NL Postbus 81 | 2700 AB Zoetermeer | Tel.: +31 79 344 63 63 | info@plakagroup.nl Adv. onderwijs en bouw.indd 1

11-06-15 10:28

AMSTELVEEN | Brede School Hortensialaan

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Alusystemen

BEELDBEPALEND ZETWERK Soms zie je nieuwgebouwde scholen die de standaardvorm ontstijgen. Een voorbeeld is de nieuwe Brede School aan de Hortensialaan in Amstelveen. Tjokvol verspringingen, hoeken en aansluitingen, boeiend daarom voor Alusystemen, het gevelbedrijf uit Woudenberg dat in opdracht van kozijnfabrikant Lieftink het aluminium zetwerk realiseerde. De als een paviljoen opgetrokken Brede School Hortensialaan is een geslaagd voorbeeld van spelen met licht, ruimte en kleur. Alusystemen bv uit het Utrechtse Woudenberg droeg aan vooral die laatste component fors bij met zetwerk rond de kozijnen, aangevuld met panelen eromheen. Ver van standaard werk verwijderd, zegt eigenaar Robert Jan van der Hurk. “Wij zetten in op de wat specialere toepassingen, willen het verschil kunnen maken tussen gewoon zetwerk en iets dat het beeld werkelijk bepaalt. We willen vroeg aan tafel om samen met architect en opdrachtgever tot iets echt onderscheidends te komen. En al zeg ik het zelf: ik vind het er hier prachtig uitzien.”

bij zulk beeldbepalend gevelwerk is synergie met de architect van wezenlijk belang. Architecten kunnen nogal eens veeleisend zijn; aan ons de taak om hun wensen te vertalen naar de praktijk. Hier was de samenwerking uitstekend.”

HELE TRAJECT

Dat resultaat is vooral te danken aan de toegepaste kleurcombinaties: kleuren in de gevels zijn stemmig afgewisseld waardoor het op zich opvallende gebouw toch voldoende rust behoudt. Dankzij een architect, aldus Van den Hurk, "die duidelijk wist wat hij wilde. Je zult het heus vaker horen, maar

Alusystemen verkreeg de opdracht van kozijnfabrikant Lieftink. Niet toevallig - beide bedrijven werken geregeld samen. En de zaken lopen prima, zegt Van den Hurk. “Het is heus niet zo dat we alleen maar afwijkende dingen willen maken - elke klant is er een, ook honderd meter trim voor een dakrand is de moeite waard. Maar het wel zo dat we ons richten op maatwerk. Dat hele traject van ontwerp, tekenen, engineeren, produceren en uiteindelijk ook montage past ons het best.” Ter illustratie wijst hij naar de Pathé-bioscoop in Arnhem en gebouw De Bouwmeester in Den Haag. “Daarvan hebben wij ook de gevels gemaakt. Hele mooie werken, allebei.” ❚

Geprofileerd en glad zetwerk.

Veel aansluitingen.

SYNERGIE

| 11

ALUSYSTEMEN.NL Uw bouwpartner!

www.alusystemen.nl

Installatiebureau Rutgers B.V. te Oosterblokker is het vertrouwde adres voor: • • • • • • •

Centrale Verwarming Warmwatervoorziening Luchttechniek/Airconditioning Zwembadwaterzuivering Duurzame technieken Meet- en regeltechniek Onderhoud en revisie

Kijk voor meer informatie op onze website: www.rutgers-bv.nl Zuiderdracht 1A 1696 AK Oosterblokker Tel. 0229-261668 Fax. 0229-261983 E-mail: algemeen@rutgers-bv.nl

15790322_rutgers.indd 1

14-07-15 16:04

AMSTELVEEN | Brede School Hortensialaan

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Protectiepartners

Gecertificeerd veilig Installaties zijn ingewikkeld, maatwerk of uitdagend. Zeggen vaak diegenen die ze hebben aangelegd. Niet Protectiepartners uit Heerhugowaard dat de branden inbraakbeveiliging installeerde voor de Brede School aan de Hortensialaan in Amstelveen. "Een installatie is een installatie. Waar het om gaat zijn gecertificeerde mensen in een gecertificeerd bedrijf." Bedrijfsleider Jeroen Mussert heeft het niet zo op interessantdoenerij over de complexheid van gebouwen. En al helemaal niet als die betrekking heeft op installaties voor branden inbraakbeveiliging. Die van de Brede School aan de Hortensialaan in Amstelveen bijvoorbeeld, die werd aangebracht in opdracht van moederbedrijf Elektropartners. Zonder te knipperen met zijn ogen: “We hebben daar een branden beveiligingsinstallatie gemaakt, niets meer niets minder. Ik kan daarover weinig bijzonders vertellen. Sommigen geven hoog op, alsof het een of andere rakettechnologie betreft. Onzin natuurlijk. In essentie is elke branden inbraakbeveiliging hetzelfde, het gaat er alleen om dat gecertificeerde mensen die aanbrengen, met respect voor de geldende normen en regelgeving.”

Gerealiseerde installaties in Den Helder.

GECERTIFICEERD

Brand- en inbraakbeveiligingsinstallatie aangebracht conform de brandmeldregeling 2011.

En daar wringt bij hem een beetje de schoen. Want letterlijk elk bedrijf mag een branden inbraakbeveiliging installeren, mits conform de daarvoor geldende Nen-normen. En dat zegt niet zo veel, volgens Mussert: “Het probleem is dat bij oplevering niets meer te controleren valt. Grote delen van de installaties zijn reeds bouwkundig weggewerkt, zitten achter koven, wanden of in schachten. Dus zijn inspecties in feite een wassen neus. Ik vind het belangrijk dat opdrachtgevers zijn verzekerd van een gecertificeerd bedrijf. Maar helaas hoeft dat niet meer.” Hij doelt op de als marktstimulator bedoelde bouwbesluitverandering van 2012. Daarin staat dat certificering van installerende bedrijven niet meer nodig is. Mussert: “Het is waar dat ook werk van gecertificeerde bedrijven oncontroleerbaar is. Maar de opdrachtgever heeft dan wel een poot om op te staan. Gaat er iets mis, dan ligt de verantwoordelijkheid bij de installateur.”

BRANDMELDREGELING 2011

Met indrukwekkende entreepartij.

Terug naar de branden inbraakbeveiligingsinstallatie van de Brede School in Amstelveen. Protectiepartners bracht die aan conform de brandmeldregeling 2011 (geïnstalleerd door gecertificeerd bedrijf). Niet verplicht, zegt Mussert, maar als gezegd wel wenselijk - de school is elk geval verzekerd van een kundige installatie. “Het is heus niet zo dat allerlei beunhazen de markt verstieren. Maar de branche zou er gebaat bij zijn wanneer de brandmeldregeling 2011 verplicht wordt gesteld.” Protectiepartners voldoet dus aan een regeling die anderen kunnen laten liggen. Is dat niet zuur? Mussert: “Ik kijk niet zo naar concurrenten. Wij zijn een familiebedrijf dat vijftig jaar bestaat. We doen alles zelf, van ontwerp, overleg met instanties en opstellen van programma’s van eisen tot installatie, nazorg en onderhoud. Schrijf dat maar op.” ❚

| 13

GENT | IVV Sint-Vincentius

Het meest opvallende aan het hernieuwde schoolgebouw is de overkapte binnenkoer.

Aanpassingswerken herenigen leerlingen Gentse zorgcampus Alle leerlingen van de middelbare school op dezelfde locatie les laten volgen, dat was de betrachting van het Gentse IVV Sint-Vincentius. Aannemer Vandenbussche en Architektenburo De Vloed verlegden daarom het hart van het gebouw, integreerden hierin een overkapte polyvalente ruimte en verblijdden het leerkrachtenkorps met de uitbreiding van de lerarenkamer met een dakterras.

14 |

GENT | IVV Sint-Vincentius

Een probleem voor het gebouw waarin vroeger een deel van het Instituut voor Verpleegkunde Sint-Vincentius was gehuisvest was dat de lessen van een lagere school in hetzelfde gebouw plaatsvonden. Dat resulteerde eerder in een opdeling van de zorgcampus op vier verschillende locaties in het Gentse centrum. Het was bijgevolg hoog tijd dat een bouwteam met een aangepast ontwerp een oplossing uitdacht voor deze verscheurde onderwijsinstelling. “Een eerste fase bestond erin aanpalend een nieuwbouw voor de lagere school op te trekken,” vertelt architecte Sara Van Damme, die bij De Vloed verantwoordelijk was voor het IVV. “Na oplevering van de lagere school, gingen we aan de slag met de herinrichting van het bestaande schoolgebouw.”

BEREIKBAARHEID MAXIMALISEREN De geschiktmakingswerken impliceerden drie fases: de leslokalen, de buitenaanleg en de overkapping van de binnenkoer. De realisatie van die binnenkoer, tevens de polyvalente ruimte van de school, en de aanbouw van het dakterras als uitbreiding voor de leerkrachtenstudio, omvatten binnen deze herconditionering een gedeeltelijke nieuwbouw. Een belangrijke uitdaging voor het projectteam bestond erin de bereikbaarheid van de klaslokalen te maximaliseren. “Vroeger waren ze niet allemaal even vlot bereikbaar. Sommigen kon je pas bereiken via andere klaslokalen. De aangelegde passerelle verschafte de oplossing. Samen met de vier traphallen zijn nu alle lokalen even vlot bereikbaar.” Een ander euvel kwam door de jaren heen tot stand door de manier waarop bouwblokken aan het geheel werden toegevoegd. Dit creëerde een kakofonie in vloerniveaus. “Het bleek niet evident om de lift in het geheel te integreren. De moeilijkheid lag voornamelijk in de zoektocht naar de strategische niveaus die de lift bedient.”

VERWARMD HART Het meest opvallende aan het hernieuwde schoolgebouw is de overkapte binnenkoer. Dankzij de overkapping gebruikt de school het verwarmde binnenplein nu als multifunctionele ruimte. “Als refter en forum bijvoorbeeld, of als

aula voor toespraken en diploma-uitreikingen; kortom het nieuwe hart van de school. Omdat deze 500 m2 grote ruimte zoveel wordt gebruikt, beperkten we de constructie-elementen. Dit lukte ons door het inbouwen van passerelles die een overspanning van 18 m mogelijk maakten. Het overdekken van de bestaande binnenkoer is niet alleen een budgetvriendelijke oplossing die met een atrium extra ruimte schept. Ze verbetert ook substantieel de compactheid van het gebouw. Hierdoor verkleinden de te isoleren geveloppervlaktes van de bestaande klaslokalen. Door de circulatie te verleggen naar de passerelle in het ontstane atrium, konden we de klassen vergroten.”

INTEGRATIE IN OMGEVING De lerarenkamer moet niet alleen een ontspannend karakter uitstralen, maar van hieruit moet het korps ook voldoende toezicht behouden op de polyvalente ruimte beneden. “We herwerkten de ruimte tot een deel onder en een deel boven het forum. Daarbovenop vormden we het aanwezige en aansluitende dakterras om tot een oase van rust. Als materiaal voor dit nieuwe volume kozen we zink. Aangezien het gebouw midden in de stad ligt, streefden we ernaar de nieuwbouw te laten opgaan in de omgeving. Het zink loopt perfect over in de leien daken die talrijk aanwezig zijn en dragen het industriële karakter mee uit. Net wat deze stadswijk typeert,” beklemtoont Van Damme. ❚

| 15

GENT | IVV Sint-Vincentius

Tekst | Nick Vanderheyden

Lichtstraten optimaliseren gebruik daglicht, zonnewarmte en luchtcirculatie Om de inval van het daglicht te maximaliseren, opteerde het bouwteam van IVV Sint-Vincentius voor het gebruik van lichtstraten. Het concept biedt bovendien voordelen wat betreft ventilatie en de toevoer van verse lucht in grote ruimtes. De plaatsing werd toevertrouwd aan installateur D-Lux Daylight uit Sint-Laureins, die als vaste installateur voor onder meer fabrikant Velux fungeert. Dankzij de goede communicatie met fabrikant Velux en de hoofdaannemer konden we de werken op twee dagen klaren,” aldus zaakvoerder Tom Dhooge. “In de polyvalente ruimte van de school installeerden we twee lichtstraten van 4 op 20 m. De moeilijkheid lag erin dat de opstanden waarop de lichtstraten zijn bevestigd, onder een hoek moesten worden geplaatst. Indien ze op een plat dak worden gezet, dan is een maximale speling van 4 mm toegelaten. Onder een hoek is deze ruimte er niet.” Daarom zat de installateur al voor de werken samen met het bouwteam en de fabrikant. “In deze sessies bespreken we elk detail van de werkzaamheden zodat iedereen exact weet waar hij aan toe is. Hoe beter en nauwkeurig de voorbereidende werken worden uitgevoerd, hoe vlotter wij onze opdracht kunnen afwerken. De aannemer vergemakkelijkte onze taak enorm door de precisie van het geleverde werk. Daarom konden we deze opdracht met vier mensen op twee dagen afronden.”

TERUG VAN WEGGEWEEST

Studies hebben aangetoond dat daglicht en verse lucht duidelijke voordelen bieden.

16 |

Het is niet verwonderlijk dat de architect in dit project opteerde voor de integratie van lichtstraten. Het concept is terug populair, zo weet ook Rik Van Keymeulen, nationaal project sales manager bij Velux. “Studies hebben aangetoond dat daglicht en verse lucht duidelijke voordelen bieden. Wij zetten onze knowhow en vindingrijkheid in om de perfecte lichtstraat te ontwikkelen voor commerciële en openbare gebouwen. Daarom kunnen onze modulaire lichtstraten op veel interesse rekenen. De producten bieden niet alleen de mogelijkheid de hoeveelheid daglicht die binnenvalt en bijgevolg de zonnewarmte aan te passen, ook de ventilatie in een ruimte is via deze modellen regelbaar.” De keuze voor het modulaire karakter biedt bovendien extra voordelen: eenvoudige installatie, nauwkeurige pasmaten, gewaarborgde kwaliteit en kostenefficiënte werken. Dankzij de samenwerking met de architecten van Foster + Partners staan de lichtstraten tevens bouwtechnisch op punt. “De systemen bieden erg lage U-waarden (1.0 W/m2K voor standaard beglazing met drie lagen) en maken gebruik van een composietmateriaal van glasvezel en polyurethaan voor de frames. Dit leidt tot goede energieprestaties en heeft een beter milieuprofiel dan de klassieke aluminium tegenhanger. 'Licht doet leven', vormt niet alleen in dit product de uitvalsbasis, het is een visie die we integreren in elk facet van ons bedrijf,” besluit Van Keymeulen. ❚

SINT-PIETERS-LEEUW | De Groene Parel Tekst | Bram Souffreau Visuals | Styfhals & Partners

Brede school De Groene Parel komt met een nieuwe wijk De basisschool De Groene Parel uit Sint-Pieters-Leeuw verhuist in mei naar een gloednieuw gebouw in de volkse wijk Negenmanneke. Het onderwijsproject omvat echter meer dan een nieuw schoolgebouw. De Groene Parel trekt als eerste in Vlaams-Brabant de kaart van de brede school. Projectontwikkelaar Vanderstraeten bouwt via dochter Montreal in de nabijheid twee appartementen met elk 21 flats, een crèche, een speelplein en een sociale wijk met 22 gezinswoningen. De publiek-private samenwerking (pps) rond De Groene Parel behoort tot de pilootprojecten van het Vlaams gemeenschapsonderwijs GO!. "De school had twee hectare grond en heeft die aan Vanderstraeten verkocht," legt gedelegeerd bestuurder Jeroen Nevelsteen van hoofdaannemer Peremans uit. "Met de opbrengst bouwt GO! een nieuwe school, terwijl Vanderstraeten de omliggende terreinen ontwikkelt met appartementen, gezinswoningen, een speelweide en een crèche." Architectenbureau Styfhals & Partners won de architectuurwedstrijd en schreef het Masterplan voor De Groene Parel uit. De school wordt omgevormd tot een brede school waarbij de verankering met de buurt centraal staat. Na de lesuren gooit de school de deuren open voor allerhande wijkinitiatieven en -organisaties. Door de nabijheid van de nieuwe appartementen en gezinswoningen, de ligging in een volkse wijk en de groene en verkeersarme inplanting moet de school tot een ontmoetingsplaats voor jong en oud uitgroeien. De architecten hebben de school in aparte clusters opgebouwd, zodat administratie, basisschool, lagere school en refter apart afgesloten kunnen worden en

Ontmoetingsplaats voor jong en oud.

Projectinfo

de school zonder problemen in de wijkactiviteiten geïntegreerd kan worden. Het langwerpige gebouw telt twee bouwlagen en krijgt een kleurrijke aankleding. Op de gelijkvloerse verdieping bevinden zich de administratie, de kleuterklasjes en de turnzaal. De eerste etage herbergt de lagere school. De school is voornamelijk uit beton opgetrokken en de aankleding beperkt zich tot een minimum. Pleisterwerk was dankzij de betonblokken van Coeck overbodig. Dat beperkt vooral het onderhoud en leverde een goede luchtdichtheid af. De akoestische betonstenen van Coeck dempen voorts het geluid. Nevelsteen omschrijft het gebouw als 'laag energetisch' en benadrukt de luchtdichtheidsgraad van 0,9 na een blowerdoortest. Ook ging er bij het ontwerp van het schoolgebouw veel aandacht naar de optimale inval van daglicht en naar een groen kader. De ramen lopen door tot op de grond en een het dak is gedeeltelijk een groendak. Aannemer Peremans heeft de werken aan het schoolgebouw in april 2015 afgerond. Intussen heeft de Halse aannemer de bouw van de twee appartementsgebouwen en de bijhorende ondergrondse parking aangevat. Eind dit jaar zou ook dat deel van het project af moeten zijn, samen met de bouw van de crèche. De bouw van de 22 eengezinswoningen is voor 2017 gepland. ❚

Bouwinfo PROJECTONTWIKKELAARS Montreal, Lummen OPDRACHTGEVER Gemeenschapsonderwijs GO!, Brussel

ALITECH –SANITAIR EN HVAC Alitech (Denderhoutem) zorgde voor de inrichting van de sanitaire ruimten en installeerde de HVAC. "Dit zijn onze specialiteiten," zeggen de zaakvoerders Christophe en Pascal Van der Maelen. "We hebben hiervoor zowat negen maanden lang vier tot zes van onze medewerkers ingezet op de bouwplaats en één persoon gedurende enkele dagen in ons atelier. De Groen Parel is voor ons een belangrijke referentie om mee te mogen dingen naar volgende bouwprojecten van het gemeenschapsonderwijs. Het was ook een ongewoon project wegens de akoestische eisen voor de pulsie- en extractiekanalen in de verschillende klassen en ook wegens de speciale sanitaire toestellen voor kleuters." Recent werkte Alitech ook mee aan het nieuwe Matexi-kantoorgebouw in Grimbergen en aan de Onze-Lieve-Vrouwziekenhuizen in Aalst –vernieuwing van de Angiozaal– en Asse, aan het nieuwe sorteercentrum van BPost in Hasselt en aan het nieuwe hoofdkantoor van VPK Packaging in Aalst. De gebroeders Van der Maelen hebben Alitech opgericht in 1989. De naam staat voor ALle Installaties en TECHnieken. Momenteel werken er 21 techniekers.

ARCHITECT STUDIE STABILITEIT STUDIE TECHNIEKEN HOOFDAANNEMER PAALFUNDERING BETONWERKEN CHAPEWERKEN PLEISTERWERKEN LEVERING MUURROOSTERS START WERKEN EINDE WERKEN BOUWBUDGET

(voor de school), Montreal, Lummen (appartementen en woningen) Styfhals & Partners, Machelen Util, Brussel CES, Asse Peremans, Halle De Waal Palen, Lokeren Loveld, , Aalter Carro-Bel, Ternat Meerschaut, , Aalst Renson, Waregem maart 2014 april 2015 (voor de school) zomer 2017 (voor het volledige project) 19,5 miljoen euro

| 17

CASTRICUM | Clusius College

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Dijkstra Draisma + Installatiebureau Rutgers

IN RECORDTIJD GEREALISEERD

Soms lopen projecten beter dan de grootste optimist ooit had kunnen bevroeden. Zoals nu ook gebeurt met de uitbreiding en renovatie van het Clusius College in Castricum. Dankzij ‘ruimte vinden in overlappingen’ levert Bouwgroep Dijkstra Draisma het werk een half jaar eerder op dan gepland. Het is het streven van elke aannemer: eerder opleveren dan volgens planning noodzakelijk. En dan niet een week of desnoods een maand, maar een veelvoud daarvan, liefst een half jaar. Bouwgroep Dijkstra Draisma uit het Friese Bolsward en Dokkum realiseert dit kunststuk met de renovatie c.q. uitbreiding van het Clusius College in Castricum. Een tevreden en tegelijkertijd trotse projectleider Harm Jan de Vries: “Je zult het wel vaker horen, maar hier wordt echt een topprestatie geleverd. Inhoudelijk is het werk niet zo moeilijk, de logistiek ervan wel. Juist dan is het knap wanneer een werk zo voorspoedig loopt.”

OPKNIPPEN Hij doelt op een aspect zoals dat vaker is te zien bij scholenrenovaties: voortgang van lessen tijdens het werk. Daartoe is het werk opgeknipt in elf deelfasen die nu als een soepel lopende trein worden afgevinkt. De Vries: “Eigenlijk voeren we hier elf aparte werken uit, zij het dat ze elkaar natuurlijk alle raken. De kunst is dan te zoeken naar overlappingen in werkzaamheden, zodat je tijd kunt winnen. Gelukkig toont de school zich flexibel. Mits de argumenten deugen, krijgen we alle medewerking.” Het gevolg daarvan is dat Bouwgroep

Inhoudelijk is het werk niet zo moeilijk, de logistiek ervan wel.

18 |

CASTRICUM | Clusius College

Dijkstra Draisma sommige onderdelen uit de verschillende deelbestekken kan combineren. Intensief voor vooral de werkvoorbereiding.

COMBINEREN Dat werk zelf spitst zich toe op het combineren van renovatie met uitbreidingen. Veel werk schuilt in vooral het eerste deel: veel zaken zijn niet goed inzichtelijk. De Vries: “Je moet voortborduren op bestaand. Veel onderdelen daarvan staan bijvoorbeeld niet goed op tekening, dus moet er veel overlegd en vergaderd worden. ➤

Projectinfo W-INSTALLATIES CLUSIUS CASTRICUM: PRESTATIE VAN FORMAAT Een half jaar eerder opleveren dan gevraagd: geen geringe prestatie van Installatiebureau Rutgers, de W-installateur die de werktuigbouwkundige installaties realiseert voor de verbouwing c.q. uitbreiding van het Clusius College Castricum. Bestaand en nieuw verbonden, dus gelijk ook een werk boordevol uitdagingen. Echt eenvoudig zijn ze niet, de nieuwe installaties voor het Clusius College in Castricum: Rutgers’ projectleider Auke Krijgsveld heeft, met andere woorden, wel eens minder complexe werken mogen installeren. Toch blijkt dat niet uit de voortgang van het werk, want de school zal maar liefst een half jaar eerder worden opgeleverd dan verwacht. Krijgsveld: “Zonder vals bescheiden te willen zijn: wat we hier aan het leveren zijn, is een prestatie van formaat. Omdat de lessen tijdens het werk gewoon doorgaan, is het werk in elf opeenvolgende deelfasen geknipt. En als je dan zo voortvarend te werk weet te gaan, mag je daar best trost op zijn.” Krijgsveld overdrijft in zijn woorden niet. Te meer ook omdat het project een combinatie betreft van oud en nieuw. Dus dienen de w-onderdelen - waaronder moderne technieken zoals warmtepompen, een wko-installatie en de regeltechniek - just in time te worden omgezet van de bestaande naar de nieuwe situatie. Krijgsveld: “Hou het maar op een uitdaging. Dat dekt de lading perfect.”

Echt eenvoudig zijn ze niet, de nieuwe installaties voor het Clusius College.

| 19

CASTRICUM | Clusius College

Het is een kwestie van volhouden: net zo lang zoeken tot iets wel kan.” Bouwgroep Dijkstra Draisma maakt voor de school onder meer nieuwe lokalen en gangen, nieuwe installaties, een kassencomplex, een gymzaal en dierverblijven. En als gezegd vele malen sneller dan vermoed. De Vries: “Oprecht dank aan het complete uitvoeringsteam. Ik meen dit serieus.” ❚

Projectinfo

U W V E E L Z I J D I G E INTERIEURBOUWER

TEGEN DE STROOM IN GROEIEND In opdracht van hoofdaannemer Dijkstra Draisma realiseerde Interieurbedrijf Octo-Plus uit Grou het interieurwerk voor het Clusius College in Castricum. Waaronder een receptiebalie die om een stalen constructie heen moest worden gebouwd. Een lastige klus die vroeg om maatwerk, nauwkeurigheid en improvisatievermogen, zegt Johan Brinksma, mededirecteur van Octo-Plus. “Je bereidt zo’n receptiebalie natuurlijk goed voor, in principe elk onderdeel wordt geprefabriceerd, maar uiteindelijk dient een en ander nog wel te worden geplaatst. Hier werd van onze mensen creativiteit gevraagd.” Verder in de opdracht zaten nog houten bankjes voor in de receptiehal en her en der kleinschalig afwerktimmerwerk. Van beduidend eenvoudiger gehalte, zegt Brinksma. Omzetstijging Octo-Plus verkreeg de opdracht van hoofdaannemer Dijkstra Draisma uit Dokkum. Niet toevallig, want beide bedrijven werken vaker samen: voor het maken van kasten, balies, pantry’s… feitelijk elk denkbaar interieurwerk, mits gemaakt van hout of gerelateerd daaraan. Sinds de overname in ‘crisisjaar’ 2008 laat het bedrijf ironisch genoeg voortdurend stijgende omzetten zien: nu tweehonderd procent meer dan in het beginjaar 2008. Brinksma: “Feitelijk weten we niet beter. Vanaf het begin hebben we scherp moeten concurreren. Wij zijn een klantgericht bedrijf dat bijvoorbeeld niet gelijk komt met meerwerk - soms geef je wat, soms is het andersom. Ik denk dat die instelling wel wordt gewaardeerd.”

20 |

Biensma 1a | 9001 XZ GROU Tel.: +31 (0)566 62 13 11 | Fax: +31 (0)566 62 14 11 www.octo-plus.nl | info@octo-plus.nl

Frisse buitenlucht wordt ingeblazen via airsocks aan het plafond.

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Campus Installatietechniek

LUCHTBEHANDELINGSKASTEN IN KOVEN, TOEVOER MET AIRSOCKS

Decentrale luchtverversing voor Gertrudisschool in Utrecht De in maart 2015 opgeleverde Gertrudisschool in Utrecht voldoet aan de normen van Frisse Scholen klasse B. De luchtverversing is decentraal met luchtbehandelingskasten in de lokalen. Frisse buitenlucht wordt ingeblazen via airsocks aan het plafond. Campus Installatietechniek installeerde de ventilatie, de verwarming, het sanitair en de regeltechniek. Systemair leverde de luchtbehandelingskasten en de ventilatoren. De verbouw en renovatie van de Katholieke Basisschool Gertrudis aan de Waalstraat in Utrecht is in 2 fases uitgevoerd, waarbij de school deels in bedrijf bleef. In beide fases is eerst de binnenzijde

gestript en opnieuw opgebouwd en vervolgens is aan de buitenzijde de complete gevel gerenoveerd. Alle W- en E-installaties worden ontmanteld en vervangen door systemen die voldoen aan heden-

daagse eisen. Katholieke Scholenstichting Utrecht koos voor decentrale luchtverversing, die wordt aangestuurd op basis van CO2-metingen in de klaslokalen. Hoe meer leerlingen er aanwezig zijn, ➤

| 21

Centrale Centrale Verwarming Verwarming Centrale Verwarming Airconditioning Airconditioning

Centrale Verwarming

www.samsung-klimaat.nl

Airconditioning

Airconditioning - Volledig assortiment binnendelen in diverse capaciteiten

Elektrotechniek

- Enthalpieventilatie, vocht en temperatuur - Zeer schone lucht door unieke F8 filters - Geen (elektrische) voorverwarming nodig

Luchtbehandeling

oploss De perfecte ing van he voor het verb t binnen eteren in scho klimaat len

Luchtbehandeling

GasGasenen Waterleidingen Waterleidingen

Regeltechniek Regeltechniek Sanitair

Sanitair

+ aansluiting op luchtbehandelingskasten

WTW ventilatie

Sanitair Sanitair

Regeltechniek

- Lucht-lucht - Lucht-water - Water-lucht - Water-water - Lucht-lucht/water - Water-lucht/water

Luchtbehandeling Luchtbehandeling Elektrotechniek

Gas- en Waterleidingen

Warmtepompen

Airconditioning

Elektrotechniek Elektrotechniek

Onderhoud / Service

Nijverheidsweg 19 • 3771 ME Barneveld www.campus-instal.nl Tel. 0342 - 41 80 21 • Fax 0342 - 49 34 12

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

De totaaloplossingen van Samsung klimaatbeheersing

Cen

Onderhoud Onderhoud / Service / Service

Gas-

Gas- en Waterleidingen

Regeltechniek

Onderhoud / Service

Nijverheidsweg Nijverheidsweg 19 19 • 3771 • 3771 MEME Barneveld Barneveld www.campus-instal.nl www.campus-instal.nl Tel.Tel. 0342 0342 - 41 - 41 80 80 21 21 • Fax • Fax 0342 0342 - 49 - 49 34 34 12 12

Nijverhei w Tel. 0342 -

Uw totaalleverancier

Smart ideas – more efficiency.

Nijverheidsweg 19 • 3771 ME Barneveld www.campus-instal.nl Tel. 0342 - 41 80 21 • Fax 0342 - 49 34 12

Wolf biedt een compleet productassortiment om de energie-efficiëntie te verhogen van bestaande en nieuwe woningen en gebouwen. Dit betekent perfect op elkaar afgestemde systemen zonder beperkingen qua selectie en systeemcombinaties – bij Wolf sluit het allemaal op elkaar aan – verwarming, koeling, zonne-energie, ventilatie en luchtbehandeling. Wolf Energiesystemen, www.wolf-energiesystemen.nl, Tel. 038- 333 50 86, Fax 038 - 333 68 02

'MET DIT ENERGIEZUINIGE EN GELUIDSARME SYSTEEM VOLDOET DE SCHOOL AAN DE NORMEN VAN FRISSE SCHOLEN KLASSE B' school aan de normen van Frisse Scholen Klasse B.” Systemair B.V. is leverancier en fabrikant van een breed assortiment ventilatoren, compacte WTW-units, modulaire luchtbehandelingskasten, luchtverdelingsproducten en brandbeveiliging, zegt Kuiper: “We bieden oplossingen voor de utiliteitsbouw, industrie, woningbouw, infra en parkeergarages. Scholen behoren ook tot onze referentieprojecten.”

UITVOERING “De werktuigbouwkundige installaties van de Gertrudisschool zijn door ons ingebouwd”, zegt Wouter Mudde van Campus Installatietechniek b.v. “We zijn nu bezig met de tweede fase van het bouwproject. De opdrachtgever, Katholieke Scholenstichting Utrecht (KSU), is een bekende partij voor ons. We hebben al vaak opdrachten voor hen uitgevoerd. Het bouwproject in Utrecht was enigszins vertraagd omdat er telkens asbest werd gevonden; dat werd dan vervolgens vakkundig gesaneerd. De samenwerking met KSU en Systemair verliep goed.” “Campus Installatietechniek is een breed georiënteerd installatiebedrijf”, vervolgt Mudde. “Na de oprichting in 1990 groeiden we uit tot een moderne, middelgrote onderneming. We zijn inzetbaar voor zowel de particulier als het bedrijfslevenen zijn tevens een erkend en actief leerbedrijf. Op deze manier willen wij onze kwaliteit in vakmanschap garanderen en stimuleren.” ❚ Het gekozen systeem met luchtkasten in een koof en airsocks is nog niet eerder toegepast in een bestaand gebouw.

des te meer luchtverversing plaatsvindt per lokaal. Verse lucht wordt via gevelroosters door de luchtbehandelingskasten in airsocks geblazen. Dat zijn textielen luchtzakken met perforaties, die lucht het lokaal inlaten. Door de overdruk in de lokalen wordt de lucht via roosters afgevoerd naar buiten of naar de gangen, waar afzuigventilatoren de lucht vervolgens het gebouw uitblazen. Dit systeem is energiezuiniger en voordeliger dan balansventilatie door het ontbreken van een afzuigkanalenstelsel.

ENERGIEZUINIGE EN GELUIDSARME VENTILATIE “Wij leverden de luchtbehandelingskasten en enkele dakventilatoren voor de Gertrudisschool”, zegt accountmanager Edwin Kuiper van Systemair. “Adviseur Invent benaderde ons voor het bouwproject en we dachten mee over het toe te passen ventilatieconcept. Het gekozen systeem met luchtkasten in een koof en airsocks is nog niet eerder toegepast in een bestaand gebouw. Met dit energiezuinige en geluidsarme systeem voldoet de

Bouwinfo OPDRACHT Katholieke Scholenstichting Utrecht

ADVIES VENTILATIE Invent, Beilen

LUCHTBEHANDELINGSKASTEN & DAKVENTILATOREN Systemair b.v., Harderwijk

W-INSTALLATIES Campus Installatietechniek b.v. , Harderwijk

BOUWPERIODE augustus 2014 – maart 2015

| 23

HR Combi-line • Warmteterugwinning met warmtepomp • Volledig koeltechnisch gemonteerd • Voorzien van plug & play stand alone regeling en aansturing van de warmtepomp • Dé oplossing voor een comfortabel binnenklimaat

Vraag nu aa n de we via bsite !

www.thermoair.com

Energieschool Jirnsum kent één ventilatiesysteem: vraaggestuurd koelen, verwarmen en ventileren met lucht.

The strong combination of technology and trust

Systemair B.V. · Postbus 263 · 3840 AG Harderwijk · Telefoon 0341 - 439 100 · Fax 0341 - 439 190 info@systemair.nl · www.systemair.nl

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Dijkstra Draisma

Clusius Alkmaar

Installatiebedrijf Geertsma uit Wieringenwerf realiseerde voor Clusius College Alkmaar de werktuigbouwkundige installaties. Met daarbij klimaatbehandeling onder de glaskap in het atrium. "Moeilijk om daar de balans te vinden." Het Clusius College in de regio Noord-Holland zit niet stil. Terwijl de verbouwing van dependance Castricum nu zijn afronding nadert, is die van Alkmaar alweer enige tijd klaar. Een mooi werk voor Geertsma BV uit Wieringenwerf, dat voor die laatstgenoemde vestiging de w-installaties aanbracht. Projectleider Jacky van der Horst: “Behalve dat er ook hier weer is gekozen voor duurzame installaties, is het project zelf ook mooi. Er is veel aandacht besteed aan de inrichting, zoals de bouw van een groot atrium, allerlei soorten leerpleintjes en - dankzij de glaskap - veel binnentredend daglicht.”

BIVALENT De keus viel op een bivalente (gecombineerde) verwarming/koeling, bestaande uit een wko-installatie met warmtepomp, aangevuld met cv-ketels voor de bestaande bouw. Van der Horst: “Moderne systemen zoals wko’s en warmtepompen zijn weliswaar bijzonder energiezuinig, alleen moeilijk inpasbaar in een bestaande situatie. Alle aanpassingen die daarvoor zijn benodigd, maken de kosten eenvoudigweg te hoog. Daarom is besloten het bestaande deel in te vullen met cv-ketels. Die bovendien het voordeel hebben dat ze kunnen bijspringen tijdens piekmomenten.” Afgifte van de warmte geschiedt eveneens gecombineerd, via zowel vloerverwarming als mini-convectoren. Die laatste kunnen tevens koelen.

UITERSTEN Veel werk behelsde de klimaatbehandeling in het atrium. Vanwege de enorme glaskap die erboven zit was het constant zoeken naar de juiste

balans. Van der Horst: “Je kunt je de verschillen voorstellen tussen zomer en winter. De buitentemperatuur heeft een enorme impact op zo’n kap. Er worden hier uitersten gevraagd van de installatie. Het puzzelwerk dat daarbij komt kijken, maakt zo’n onderdeel boeiend.” Wat in het verhaal meetelde, was dat de school had ingezet op Frisse Scholennorm klasse B. Dit betekende voor Geertsma installatie van vier luchtbehandelingskasten, verspreid over verschillende technische ruimten. Van der Horst: “De school heeft ingezet op kwaliteit. Regeltechnische sturing van bijvoorbeeld de zonnewering van de glaskappen is geen onderdeel dat je in elk bestek terugziet. Echt mooi allemaal.” ❚

Er is veel aandacht besteed aan de inrichting.

| 25

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | ABB

Smart school “Iedereen heeft belang bij een goed binnenklimaat”, zegt Paul Markesteijn, business developer bij ABB. “Zowel schoolbestuur, docent als leerling benaderen dit echter vanuit hun eigen perspectief. ABB gaat vanuit dit perspectief gezamenlijk met marktpartijen op zoek naar een ideale oplossing om scholen comfortabel en duurzamer in te richten.”

Paul Markesteijn, business developer bij ABB.

26 |

'SMART@SCHOOL, NU EN IN DE TOEKOMST' “Leerlingen, docenten en schoolbesturen hebben allemaal belang bij een school met een goed binnenklimaat”, zegt Paul Markesteijn, die zich specialiseerde in het verduurzamen van scholen. Bij het opstarten van de les wordt het binnenklimaat van het lokaal automatisch op de ideale stand gezet. Deze stand is gebaseerd op een optimaal binnenklimaat en energieverbruik conform de richtlijnen Frisse Scholen. Uit onderzoek van Agentschap NL blijkt dat bijna 75% van de scholen energielabel C of slechter scoort. Zo is 25% van het ziekteverzuim te herleiden tot een slecht binnenklimaat en zorgt elke verdubbeling in toevoer van verse lucht voor 15% betere schoolprestaties van de leerlingen. Door gebruik te maken van verschillende sensoren die aangesloten zijn op een open platform kunnen deze gegevens gebruikt worden voor verschillende doeleinden. Zo kan een eenvoudige sensor - die bijvoorbeeld bewegingen detecteert - zorgen voor het activeren van de verlichting, verwarming, koeling, frisse lucht, zonwering, et cetera. Maar dit gaat nog verder. Denk hierbij aan het inzichtelijk maken van welke lokalen er in gebruik zijn. Deze informatie kan weer meegenomen worden voor de schoonmaak. Oftewel geen schoonmaak als er geen les wordt gegeven, immers schoon is schoon. Het voordeel van het toepassen van sensoren is de snelheid van waarnemen. Zo wordt er eerder ingespeeld op veranderingen zoals temperatuurstijging. Dit voorkomt onnodig verbruik van energie die noodzakelijk is om een trage reactie te compenseren.

ONDERSTEUNEN EN ONTZORGEN Een leerkracht wil gewoon lesgeven. Op het moment dat de leerkracht gefaciliteerd wordt, hoeft die zich niet bezig te houden met in zijn ogen onbelangrijke zaken en kan die zijn specialisme uitvoeren: lesgeven. Uit onderzoek van Oberon blijkt dat 70% van de leerkrachten meer functionaliteit wenst. Het klaslokaal dient aangepast te kunnen worden aan de verschillende activiteiten. Denk hierbij aan lesgeven, maken van tentamens, geven van presenta-

Leerlingen, docenten en schoolbesturen hebben allemaal belang bij een school met een goed binnenklimaat.

ties, waarbij onder andere de lichtintensiteit kan worden aangepast. Bij het ontwerpen en inregelen is het van cruciaal belang om rekening te houden met de menselijke invloeden. Zoals wanneer iemand tijdens een warme dag het raam opent voor het binnenlaten van buitenlucht. Dit kan leiden tot het verhogen van de koeling, maar kan worden voorkomen door de standen van het kiep/kantelkraam mee te nemen in het ontwerp. Denk hierbij aan open, kantel en dicht. Zoals gebruikelijk maakt de conciërge zijn ronde om de school te controleren. Maar door het toepassen van sensoren beschikt men op een centrale plek over actuele informatie van de school. Zo kan er op een bedieningspaneel inzichtelijk worden gemaakt welke ruimtes er in gebruik zijn zoals toilet, miva toilet en lokalen. Actuele waardes kunnen in de verschillende ruimtes worden bekeken. Denk hierbij aan CO2, temperatuur en de stand van de ramen. Verder is het mogelijk om het intercomsysteem te integreren en zichtbaar te maken op het bedieningspaneel en de smartphone.

UITBREIDING

ABB gaat gezamenlijk met marktpartijen op zoek naar een ideale oplossing om scholen comfortabel en duurzamer in te richten.

Markesteijn vervolgt: “Enkele jaren geleden stonden de richtlijnen van frisse scholen nog in de kinderschoenen. De vraag is dan ook wat de wens is in de toekomst. Een telefoon vervangt men om de twee jaar, maar een schoolgebouw niet. Daarom is het van belang dat er rekening wordt gehouden met zaken die aan ontwikkeling onderhevig zijn zoals bijvoorbeeld fijnstof. Dit zou in de toekomst wel eens een heel belangrijk item kunnen gaan worden. Daarom is het wenselijk om het systeem zo in te richten dat uitbreidingen kunnen worden toegepast. Dat is de reden waarom ABB voor een open platform kiest. Kortom: smart@school, nu en in de toekomst.” ❚

| 27

Martijn van den Bouwhuijsen | Team 4 Architecten

NIEUWSTE GENERATIE LUCHTBEHANDELINGSKASTEN VOOR ZERNIKE COLLEGE HAREN Het Zernike College in Haren kreeg oerdegelijke luchtbehandelingskasten van Wolf Energiesystemen. De kasten zijn onderhoudsarm en energiezuinig. Een comfortabel binnenklimaat is het eindresultaat, zodat leerkrachten prettig kunnen werken en leerlingen fijn kunnen leren.

“De drie luchtbehandelingskasten voor het Zernike College hebben we, geheel volgens planning, in februari 2015 geleverd”, zegt Martin Wendels namens Wolf Energiesystemen.“Kropman Installatietechniek was onze opdrachtgever. De school in Haren kreeg de nieuwste generatie luchtbehandelingskasten uit de AHU TE serie, wat staat voor efficiënte klimaattechniek op maat. De kasten zijn energiezuinig door warmteterugwinning, met rendementen tot 80 en 90%. En onderhoudsarm door gebruik van duurzame materialen.”

EENVOUDIGE MONTAGE EN MEER FLEXIBILITEIT Het Zernike College kreeg drie luchtbehandelingskasten met een verschillend luchtdebiet. De kleinste kast zorgt voor luchtverversing in de sportzaal, de twee grote luchtbehandelingskasten zorgen voor verse lucht in de rest van het schoolgebouw. De toegepaste vrijloopventilatoren hebben een grote diameter voor een laag stroomverbruik en geluidsniveau. Wendels zegt: “De AHU serie heeft aan de buitenzijde een hoogwaardige poedercoa-

28 |

ting, in de kleur RAL 9006 of RAL 9016. Overige RAL kleuren, inwendige coating of C5M offshore coating zijn optioneel. De panelen aan de binnenzijde kunnen volledig in RVS worden uitgevoerd. Door de insteekhoekprofielen zijn de transportdelen compleet in delen te leveren, voor kleine inbreng openingen, eenvoudige montage en flexibiliteit bij groot onderhoud. De bouwwijze en de toepassing van de modernste onderdelen zorgen voor een maximale energie-efficiëntie en reduceren de levenscycluskosten. Een voorbeeld hiervan zijn de nieuwe generatie hoogrendement warmtewielen met rendementen tot 90% en optioneel uitgevoerd met een innovatieve labyrint afdichting, waardoor een zeer hoge luchtdichtheid wordt gerealiseerd. Door de kwaliteit van de toegepaste materialen vervullen de luchtbehandelingskasten alle wensen wat betreft bedrijfszekerheid.”

TOTAALAANBIEDER “Wolf Energiesystemen is een totaalaanbieder van energiebesparende klimaatoplossingen voor kleine en grote opdrachtgevers”, zegt Wendels.

“Onze energiebesparende concepten bieden een oplossing op het gebied van luchtbehandeling, ventilatie, verwarming en koeling. Ook zonnecollectoren, warmtepompen en HR ketels behoren tot ons assortiment. We denken graag mee en bieden de nieuwste generatie producten voor woningbouw en utiliteitsbouw. Wij verzorgen graag de gewenste LCC berekeningen. Wolf Energiesystemen innoveert en ontwikkelt met een focus op duurzaamheid, energieverbruik, hygiëne, levensduur, onderhoudsgemak en de levenscycluskosten. Onze producten kunnen afzonderlijk toegepast worden, maar bieden verregaande voordelen als totaalsysteem, dankzij het intelligente regelsysteem. Op het gebied van luchtbehandeling zijn wij marktleider in Europa. Wolf produceert ruim 20.000 luchtbehandelingskasten per jaar.” ❚

Bouwinfo ONTWERP Team 4 Architecten, Groningen

UITVOERING Rottinghuis' Aannemingsbedrijf bv, Groningen

INSTALLATIES Kropman Installatietechniek

LUCHTBEHANDELINGSKASTEN Wolf Energiesystemen, Kampen

Uw totaalleverancier

Smart ideas – more efficiency.

| 29

AMSTERDAM | Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff

Toegang tot culinaire technieken.

Tekst en beeld | Sjoerd Meuleman

Klimaat en kookproces naadloos verbonden Pak een duurzaam bestek tegenwoordig en het staat bol van de regeltechnische koppelingen. Zo ook in de Amsterdamse Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff, waar de afzuigkappen en klimaatinstallaties in de keukens en bakkerijen op een vernuftige manier met elkaar zijn verbonden. HX Advies uit Naarden ontwierp een geïntegreerd systeem met afzuigkappen conform het zogeheten ‘vangluchtprincipe’. Er zijn waarschijnlijk weinig bedrijfstakken waarbij klimaatinstallaties zo’n grote rol spelen als in de horeca. Daarom ontwierp HX Advies voor de school een geheel vraaggestuurd klimaatsysteem met als doel beperking van het energiegebruik. Directeur Peter Rijnen: “Voor horeca, en dus ook horecavakscholen, gelden speciale klimaateisen.

30 |

Warmtepomp op dak.

AMSTERDAM | Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff

Het probleem met keukens en bakkerijen is dat er veel lucht wordt afgezogen, waardoor er ook veel lucht moet worden aangevoerd voor het handhaven van een geringe onderdruk. Met afzuigkappen volgens het vangluchtprincipe is niet alleen minder afzuigcapaciteit benodigd, maar wordt de hoeveelheid afgezogen lucht tevens afgestemd op de kookactiviteit. Dit systeem werkt volledig automatisch, waarbij koelen verwarmingsinstallaties constant anticiperen.”

VANGLUCHTKAPPEN In de randen van de afzuigkappen zijn nozzles en een perforatie aangebracht, waardoor lucht wordt ingeblazen via een ingebouwde ventilator. Hierdoor ontstaat een 'luchtgordijn' waarmee de dampen beter en effectiever worden opgevangen. Daarnaast hebben de afzuigkappen een variabele volumeregeling die reageert op de kookactiviteit. En ook dat is bijzonder duurzaam, zegt Rijnen. “Wat voor de klimaatinstallatie geldt, is evenzo van toepassing op de afzuigkappen. Conventionele afzuigkappen werken op een constant volume, terwijl dat vaak niet nodig is. Een regeling op basis van een variabele afzuigcapaciteit bespaart niet alleen energie maar vermindert tegelijkertijd de geluidsproductie, met als gevolg meer gebruikscomfort.”

Keukens om van te watertanden.

OVERIG Ook de ‘gewonere’ W- en E-onderdelen zijn - vanzelfsprekend bijna - modern en duurzaam uitgedacht. Zo zijn de klimaatinstallaties en de verlichting in elke ruimte gekoppeld aan bewegingsmelders. Dit om onnodig energieverbruik bij afwezigheid te voorkomen. Alle installatieonderdelen zijn aangesloten op een gebouwbeheersysteem en voorzien van op maat geschreven software. Deze software biedt veel mogelijkheden, volgens Rijnen. “Hoewel de geplaatste warmtepomp op zich heel duurzaam is, hebben wij softwarematig de energie-efficiency

'WAT VOOR DE KLIMAATINSTALLATIE GELDT, IS EVENZO VAN TOEPASSING OP DE AFZUIGKAPPEN'

Overige installaties.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP ONTWERP W- EN E-INSTALLATIES UITVOERING BOUWKUNDIG W-INSTALLATIES E-INSTALLATIES START BOUW OPLEVERING

ROC van Amsterdam Ector Hoogstad Architecten, Rotterdam HX Advies, Naarden Bruil bouw, Ede ITN, Ede Breedveld & Schröder, Almere eind 2013 5 januari 2015

(EER) van de warmtepomp geoptimaliseerd”. Ook de keus voor naverwarmers in de luchtkanalen van de keukens en bakkerijen blijkt te kunnen worden verklaard. Rijnen: “Dat heeft te maken met zowel conditionering van de toevoerlucht, als met de in de horeca geldende HACCP-eisen (voedselveiligheidseisen). Met deze installaties kan de Hubertus & Berkhoffschool worden gekwalificeerd als een duurzame en Frisse school.” ❚

| 31

De mens en zijn omgeving staan centraal HX Advies is een gespecialiseerd adviesbureau op het gebied van gebouwgebonden installaties en projectmanagement. Wij bieden onze opdrachtgever een klantgerichte aanpak en duurzame, economisch verantwoorde maatwerk adviezen. Na de oplevering blijven wij betrokken voor goede nazorg en technisch beheer van de installaties. HX Advies ontwerpt voor diverse scholen installaties waarbij de mens en zijn omgeving centraal staan.

HX Advies B.V. • Amsterdamsestraatweg 35 • 1411 AW Naarden • info@hxa.nl • www.hxa.nl • 035 - 699 80 60

Interieur; Hubertus & Berkhoff: De Culinaire Vakschool te Amsterdam. Opdrachtgever; ROC Amsterdam. Ontwerp; Zenber interieur architectuur. Totaal maatwerkinterieur van koperen lamp, ontvangstbalie tot mozaïeken figuraties.

Interieurbouw

Meubelen

Engineering

Meubel & Project bv

Afrikalaan 15 5232 BD ‘s-Hertogenbosch T 073 6128069 F 073 6129663 info@vanderplas.biz www.vanderplas.biz

AMSTERDAM | Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Velux

Montage lichtstraten vakschool als IKEA Geheel in de lijn van Bruils prefab bouwmethode leverde Velux geprefabriceerde lichtstraten voor de Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff in Amsterdam. Het was de aannemer zélf die de elementen monteerde, precies zoals het systeem is bedoeld. Soms heb je producten, waarvan het merk is verworden tot productnaam. Luxaflex is een bekend voorbeeld, maar ook Velux en dakramen zijn bijna niet los te zien van elkaar. Die dakramen maakt Velux nog steeds, echter niet alleen: voor de utiliteits-platte-daken-markt ontwierp de fabrikant een lichtstraatsysteem dat eveneens door een leek kan worden gemonteerd. Zoals in de nieuw gebouwde Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff. Accountmanager projecten Jack Kenters: “Ons motto is altijd geweest: ‘Velux staat voor gezonde lichtinval voor gebouwen’. En waar het ons eigenlijk om ging: ook voor utiliteit hebben we nu een systeem dat op zijn IKEA’s in elkaar kan worden gezet.”

ZELFREDZAAM De lichtstraten zijn opgebouwd uit koppelbare modules. De elementen van de Hubertus & Berkhoff school hebben een afmeting van 1000 x 1800

Voor uwuw gemak hebben we we Voor gemak hebben dit vast vooraf gemonteerd dit vast vooraf gemonteerd Bovenste afdekkap Bovenste afdekkap

Kliklijst Kliklijst Afdekbeugel Afdekbeugel

Afdekbeugel Afdekbeugel

Bovenste afdekkap Bovenste afdekkap

Kliklijsten Kliklijsten Afdekbeugel Afdekbeugel

OndersteOnderste afdekkapafdekkap Beugel Beugel Beugel Beugel

Afdekbeugel Afdekbeugel

Glaselement Glaselement Koppelstrip Koppelstrip

Onderste afdekkap Onderste afdekkap

Montagebeugel Montagebeugel

Beugel Beugel

Frame Frame en raamprofiel en raamprofiel

Beugel Beugel

Ingebouwde motor motor Ingebouwde

Rolgordijn Rolgordijn

Montagebeugel Montagebeugel Rvs-draden Rvs-draden

Rvs-draden Rvs-draden

Kettingaandrijving Kettingaandrijving Montagebeugel Montagebeugel Katrolwielen Katrolwielen

VELUX VELUX BIM-objecten BIM-objecten Snel, makkelijk Snel, makkelijk en nauwkeurig en nauwkeurig VELUX modulaire lichtstraten: geprefabriceerd, VELUX modulaire lichtstraten: geprefabriceerd, dus de beste keus voorkeus CAD-tekenwerk dus de beste voor CAD-tekenwerk VELUX modulaire lichtstraten zijn gebaseerd op een 100% VELUX modulaire lichtstraten zijn gebaseerd op een 100% modulair concept dat uitvoerige werkvoorbereiding compleet compleet modulair concept dat uitvoerige werkvoorbereiding overbodig overbodig maakt. Daarbij biedt VELUX u simpele, maakt. Daarbij biedt VELUX ubondige simpele, bondige CAD-toolsCAD-tools waarmee uwaarmee snel nauwkeurige en visueel aantrekkelijke u snel nauwkeurige en visueel aantrekkelijke tekeningentekeningen en presentaties creëert. Met andere woorden, en presentaties creëert. Met anderewij woorden, wij hebben dehebben lichtstraat gecompleteerd, zodat u verder met kunt met de lichtstraat gecompleteerd, zodatkunt u verder uw project.uw project.

Katrolwielen Katrolwielen

De lichtstraten zijn opgebouwd uit koppelbare modules.

millimeter, maar groter kan ook; ze zijn te produceren tot maximaal 3000 x 1000 millimeter. Het grote voordeel ervan, volgens Kenters, is als gezegd zelfredzaamheid - gespecialiseerde gevelbouwers zijn niet nodig, het is de timmerman zelf die de daklichten kan monteren. “Het systeem is bedoeld om aannemers minder afhankelijk te maken van specialisten. Immers: de kwaliteit komt voort uit de fabrieksmatige fabricage. Niet uit specialisme op de bouwplaats.”

VERTAALSLAG Geprefabriceerde VELUX VELUX Geprefabriceerde modulaire lichtstraten modulaire lichtstraten

Kenters spreekt van een vertaalslag van de principes van de woningdakramen naar utiliteitsbouw. Het principe is namelijk hetzelfde - ‘met de doos naar boven’ om aan de hand van een gedetailleerde handleiding de elementen eenvoudig te kunnen plaatsen. En binnen de afgesproken tijd, garandeert Kenters. “Aannemers kunnen opteren voor montageploegen, maar de praktijk heeft al laten zien dat dat niet nodig is. De eerste keer begeleiden we het montageproces zelf. Bruil was ruimschoots binnen de ❚ afgesproken tijd klaar.”

Voor een sneller en sneller veiligeren resultaat gaat u naar: Voor een veiliger resultaat gaat u naar: modulairelichtstraten.velux.nl modulairelichtstraten.velux.nl

| 33

AMSTERDAM | Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff

Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Van der Plas Meubel & Project

HUBERTUS & BERKHOFF: DE CULINAIRE VAKSCHOOL

De lekkerste school van Nederland Met ingang van het nieuwe schooljaar opent op de Zuidas in Amsterdam Hubertus & Berkhoff: De Culinaire Vakschool. Op de nieuwe vmbo-school kunnen leerlingen aan de slag met Horeca, Toerisme en Brood & Banket. Van der Plas Meubel & Project, een interieurbouwbedrijf uit Den Bosch, realiseerde het uitnodigende interieur van ‘de lekkerste school van Nederland’.

34 |

AMSTERDAM | Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff

Daarbij fungeerde Van der Plas niet alleen als uitvoerende partij, maar ook als verlengstuk van architect en opdrachtgever. “Zo hebben wij onze kennis van materialen gebundeld met het gevoel voor esthetiek van Zenber, de interieurarchitect. Die samenwerking zie je onder meer terug in de ontvangstbalie: een doorlopende hexagonale vorm van door en door gekleurd HPL. Daardoor zijn op het meubel geen zwarte naden zichtbaar en het materiaal is ook nog eens slijtvast”, aldus Ruud van der Plas.

GASTVRIJHEID Diezelfde hexagonale vormen komen terug op meerdere plekken in het gebouw: van de zitelementen naast de balie tot aan de akoestische panelen en de illustraties van mozaïek in de gangen. Al bij binnenkomst stralen de ambacht, traditie en hospitality – de essentie van de studierichtingen – je tegemoet. Boven de balie hangt een imposante kroonluchter van staal en kopergaas en de voor bezoekers toegankelijke restaurants, het grand café én de bakkerswinkel bevinden zich eveneens op de begane grond van het gebouw.

FUNCTIONALITEIT Bij het vertalen van de vormgeving naar de uiteindelijke werktekeningen heeft Van der Plas niet alleen gekeken naar de haalbaarheid, maar ook naar de functionaliteit van de te maken meubels. Van der Plas: “Zo was bij dit project de routing en de indeling van het barmeubel een belangrijk punt. Daarbij moesten we rekening houden met de wensen van de opdrachtgever, maar wel mét behoud van het ontwerp. De goede samenwerking met het ROC en architect Eric Wezenberg van Zenber heeft geleid tot een plek waar leerlingen, werknemers én bezoekers zich thuis voelen.” ❚

Boven de balie hangt een imposante kroonluchter van staal en kopergaas

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT INTERIEURARCHITECT CONSTRUCTEUR UITVOERING INTERIEURBOUWER BOUWPERIODE

ROC van Amsterdam Ector Hoogstad Architecten Zenber interieur I architectuur IMd Raadgevende Ingenieurs Bruil Van der Plas Meubel & Project bv november 2013 – november 2014

| 35

ALBLASSERDAM | Brede School

Tekst | Margot Visser Beeld | Waal

Kleurrijk ontwerp voor brede school Alblasserdam Het is een eenheid qua architectuur, maar de drie gebruiksfuncties van de nieuwe brede school in Alblasserdam hebben een eigen identiteit gekregen door de toepassing van verschillende kleuren gevelbekleding. Kleurrijk is de school ook aan de binnenzijde. De opzet van het gebouw is zodanig dat een aantal ruimten door alle gebruikers benut kan worden. Aan de Mesdaglaan in Alblasserdam is een nieuwe brede school gerealiseerd. Drie gebruikers hebben hier onderdak gevonden: de hoofdlocatie van de ds. Joannes Beukelmanschool, dagopvang voor gehandicapten door Stichting Adullam en peuteropvang door Stichting Peuterspeelzaal Kiekeboe. De totale oppervlakte van de nieuwbouw bedraagt circa 3.400 m2. De Beukelmanschool heeft 2.100 m2 tot haar beschikking, verdeeld over drie bouwlagen. Het dagactiviteitencentrum van Stichting Adullam heeft een vloeroppervlakte van circa 1.200 m2 en Stichting Peuterspeelzaal Kiekeboe gebruikt 70 m2. De gevel is zodanig ontworpen dat de drie gebruiksfuncties afzonderlijk herkenbaar zijn,

36 |

ALBLASSERDAM | Brede School

maar toch een duidelijke eenheid vormen. Elk van de functies heeft een eigen vorm en kleur. “Er is veel aandacht besteed aan de uitstraling van het gebouw,” vertelt projectleider Martin van der Blom van bouwbedrijf Waal uit Vlaardingen. “Dat heeft geresulteerd in een mooi gebouw met een frisse uitstraling. Gekozen is voor de toepassing van onderhoudsarme materialen: keramische tegels, kunststof deuren, ramen en kozijnen en PVC dakbedekking. Op het lage dak ligt een mos-sedumdak dat functioneert als waterberging maar ook een educatieve waarde heeft.”

'MATERIAAL- EN KLEURKEUZE ZIJN GOED OP ELKAAR AFGESTEMD EN DE VLOER-, WAND- EN PLAFONDAFWERKING ZIJN VAN EEN HOGE KWALITEIT' Binnen is het gebouw kleurrijk ingericht. Gangen, deuren en kozijnen hebben verschillende felle kleuren gekregen en ook in lokalen zijn accentkleuren gebruikt. Het afwerkingsniveau is hoog volgens Van der Blom. “Materiaalen kleurkeuze zijn goed op elkaar afgestemd en de vloer-, wanden plafondafwerking zijn van een hoge kwaliteit.” Het gebouw heeft een verdiepte aula waarvan de helft als sporthal te gebruiken is dankzij de toepassing van een sportvloer. Verschillende ruimtes zijn multiinzetbaar. Zo heeft de keuken van Adullam een uitgiftebalie in de school en maakt Adullam op haar beurt gebruik van de lift in de school. De opzet van het gebouw is zodanig dat een aantal ruimten door alle gebruikers benut kan worden.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ARCHITECT ADVISEUR W-INSTALLATIES E-INSTALLATIES AANNEEMSOM BOUWPERIODE

ds. Joannes Beukelmanschool en Stichting Adullam architectenbureau BORN, Middelharnis Bouwbedrijf: Waal, Vlaardingen Van Dijnsen, Breda Rijndorp, Zoeterwoude € 2.972.000 maart 2014 – februari 2015

Een uitdaging in het bouwproces was de zeer korte voorbereidingstijd. “Binnen vier weken na opdrachtverstrekking zijn we gestart met de bouw. Zo’n korte voorbereiding zet het bouwproces behoorlijk onder druk. Het verwerken van aanpassingen op het oorspronkelijke ontwerp, die er zeker waren, is dan lastig. Dit zien we vaker gebeuren in de scholenbouw. Raadzaam is om de eindgebruiker en de aannemer met haar partners eerder in het bouwproces te betrekken zodat een eindproduct kan worden gerealiseerd dat aan alle gebruikerswensen voldoet.” De nieuwbouw is in april 2015 betrokken. ❚

| 37

PROFESSIONALS OP HET GEBIED VAN

HEKWERK-OPLOSSINGEN J&L Hekwerk is een professioneel en zelfstandig hekwerkbedrijf waar kwaliteit en communicatie zeer hoog in het vaandel staan. Dankzij onze eigen gecertificeerde monteurs kunnen wij de montagekwaliteit hoog houden, zodat u langer kunt genieten van uw terreinbeveiliging.

UW BETROUWBARE LEVERANCIER IN • •

• •

• • •

Industriële hekwerken en afrasteringen o.a. spijlen, gaas en dubbelstaafmat hekwerk Bouwafrastering o.a. bouwhekken met blok of staanders in de grond met of zonder overklimbeveiliging Sier & balkonhekwerk o.a. uw eigen ontwerp of standaard balustrades Kindvriendelijk hekwerk o.a. poorten met klembeveiliging en kindvriendelijke hekwerkbevestiging Draai & schuifpoorten o.a. geautomatiseerd of handbediend Sportafrastering o.a. leunhekwerk, ballenvangers en onderhoudspoorten Onderhoud & service voor langere levensduur van uw installatie en verkleint de kans op storingen en onveilige situaties

Door onze doordachte en slimme manier van inkopen geniet u van de beste prijs-kwaliteitverhouding. Van 200 meter rond een bedrijfsgebouw of een sierhekwerk bij u in de voortuin wij van J&L hekwerk komen met een passende en werkende oplossing. Bij ons is elk project in goede handen. Ook in maatwerk zijn wij sterk. Dankzij een eigen productie kunnen wij al uw wensen realiseren.

De Roysloot 4c | 2231 NZ Rijnsburg | 071-4080202 | info@jlhekwerk.nl

WWW.JLHEKWERK.NL

ALBLASSERDAM | Brede School

Tekst | Margot Visser Beeld | J&L

FUNCTIONEEL ÉN MOOI HEKWERK

“Het oog wil ook wat” Primair heeft hekwerk een beveiligende functie, maar de esthetische waarde wordt steeds belangrijker. Zo is het tegenwoordig mogelijk om hekwerk in de kleuren van een logo te laten maken. J&L Hekwerk kan aan alle wensen voldoen. Met ruim twintig jaar ervaring in het monteren van hekwerk besloten Leo Zwanenburg en Jaap Spaanderman in 2006 voor zichzelf te beginnen. In 2013 breidden zij hun werkzaamheden uit met in- en verkoop. Inmiddels heeft J&L Hekwerk vijf vaste medewerkers in dienst. “Wij onderscheiden ons in de markt door een persoonlijke benadering,” vertelt Zwanenburg. “We nemen de tijd en leggen de klant in de watten, net als vroeger. Dat werkt.” J&L Hekwerk levert en monteert nagenoeg alles op het gebied van hekwerk en afrasteringen: van gaashekwerk tot geautomatiseerde buitenpoorten, van een enkele draaipoort bij een particulier tot honderd meter hekwerk met detectie en diverse toegangen bij een multinational. Voor de ds. Beukelmanschool leverde de hekwerkspecialist uit Rijnsburg een onderhoudsvriendelijk hekwerk. “Een

hek van deze tijd,” vindt Zwanenburg. “Het is een dubbelstaafmathekwerk met stalen elementen van 8 mm dik. Veel duurzamer en onderhoudsvriendelijker dan de 3 mm dikke gaashekken van vroeger. De afrastering is een meter hoog. In een dorp als Alblasserdam kan dat, maar in steden zie je juist een trend naar steeds hogere hekken tot wel 2 meter, met scherpe punten.” Een andere ontwikkeling is de toepassing van kleur in het hekwerk. “Voor een school in Schoonhoven gaan we een hekwerk maken dat aan de buitenkant de standaard groene kleur heeft, maar op het schoolplein felrood is. En onlangs hadden we een opdrachtgever die de kleuren van zijn logo, geel en blauw, wilde laten terugkomen in het hek. Een leuke ontwikkeling vind ik, het ziet er meteen een stuk vrolijker uit.” ➤

Een andere ontwikkeling is de toepassing van kleur in het hekwerk.

| 39

ALBLASSERDAM | Brede School

Een bijzondere opdracht kreeg J&L Hekwerk onlangs van een aantal scholen in Amsterdam. “Het is een trend om kinderen meer in aanraking te laten komen met moestuinieren. In Amsterdam is op vijf scholen een project gestart met fruitbomen. De school plant een aantal bomen, tot wel twintig aan toe, en de kinderen gaan die zelf onderhouden. Wij kregen de opdracht om een, kindvriendelijk, hekwerk met een net eraan bevestigd daaromheen te plaatsen.”

nogal eens wordt onderschat volgens Zwanenburg. “Goed onderhoud is op de lange termijn goedkoper, want je verlengt daardoor de levensduur en functie van een hekwerk. Daar moet je als school, gemeente en stichting niet op bezuinigen. Eén onderhoudsbeurt per jaar is voldoende: we lopen dan alle poorten en sloten en de afrastering na. Een hekwerk moet er tenslotte goed uitzien: het oog wil ook wat.” ❚

Wat de wensen ook zijn, bij J&L Hekwerk kunnen scholen terecht voor een kwalitatief goed hekwerk én onderhoud. Een belangrijk aandachtspunt dat

‘T HUIS B.V. Schiedam - Zierikzee Postbus 107, 3100 AC Schiedam, Tel: 0111 - 76 20 01, Fax: 010 - 246 94 86, info@staatalseenhuis.nl

STUKADOORSWERK

GEVELISOLATIE

SPACK SPUITWERK

SCHILDERWERK

BRANDWEREND SPUITWERK

BEHANGWERK

MASSIEVE SCHEIDINGSWANDEN

AIRLESS SPUITWERK

SIERPLEISTERWERK

WIJ MAKEN VAN UW HUIS EEN THUIS! 40 |

‘t Huis B.V. is KOMO-gecertificeerd en gespecialiseerd in Lean Bouwen. Korte communicatielijnen zorgen voor snelle en flexible planningen zonder onnodig productieverlies. Vakmanschap en kwaliteit vormen de basis voor onze uitgebreide en tevreden klantenkring. Bezoek de site en bekijk alle mogelijkheden alsmede onze referenties.

WWW.STAATALSEENHUIS.NL

ALBLASSERDAM | Brede School

Tekst | Margot Visser Beeld | ‘t Huis

AFBOUWBEDRIJF MET EEN VROUWELIJKE TOUCH Het complete pakket aan afbouwwerkzaamheden kan met een gerust hart aan ’t Huis worden overgelaten. Onder leiding van de twee zussen Angela Vergeer en Sylvia Huis in ’t Veld-Vergeer is het Schiedamse bedrijf uitgegroeid tot één van de grotere afbouwbedrijven in de Randstad. “Wij ontzorgen onze opdrachtgevers.” “Noem het maar ‘Girlpower in de bouw’”, suggereert Angela Vergeer als we het hebben over een passende kop voor dit artikel. Want het is bijzonder: twee vrouwen aan het roer van een afbouwbedrijf. Sylvia Huis in ’t Veld-Vergeer voert samen met haar man Jules de directie, terwijl Angela verantwoordelijk is voor acquisitie. “We zijn in de loop der jaren steeds verder gaan uitbreiden qua disciplines. Inmiddels bieden we een compleet pakket aan afbouwwerkzaamheden: van behang- en schilderwerk tot en met gevelisolatie (KOMO-gecertificeerd) en brandwerend spuitwerk (gecertificeerd). Bovendien bevindt ’t Huis zich momenteel in de afrondende fase van de realisatie van het VCA2008/5.1/ISO9001/ISO14001 traject en MVO zelfevaluatie + CO2 footprint,” vertelt Sylvia. Beide dames voelen zich helemaal thuis in de typisch mannelijke bouwwereld. Hun vrouwelijke aanpak werkt, merkt Sylvia. “Ik hoor vaak terug dat wij het net even anders doen. ‘Als ik het jou vraag weet ik zeker dat het goed komt’ zei een opdrachtgever laatst.” Ook Angela ziet vooral voordelen. “Mij bellen ze vaak net iets sneller terug dan een man.” ’t Huis werkt veel voor een vaste groep aannemers en beleggings- en onroerendgoedmaatschappijen. Daarnaast behoren ook woningbouwcoöperaties, VVE’s, private bedrijven, overheidsinstellingen en particulieren tot de klantenkring. Scholen vormen een belangrijke doelgroep. Projectleider Albert de Vries: “We merken dat veel scholen behoefte hebben om alle afbouwwerkzaamheden bij één partij onder te brengen. Daar ligt juist onze kracht.”

Angela Vergeer en Sylvia Huis in ’t Veld-Vergeer: Girlpower in de bouw.

Voor de Beukelmanschool fungeerde ’t Huis als onderaannemer van Waal Bouw. “Leuk aan dit project was de verscheidenheid aan kleuren in de school. Om het goed reinigbaar te houden is tot een hoogte van 1.70 m een vuilwerende blanke laklaag aangebracht. Naast het schilderwerk hebben we ook het stuc- en behangwerk gedaan.” Lean planning was noodzakelijk om het werk binnen de korte bouwtijd te kunnen realiseren. Daarin heeft ’t Huis inmiddels ruime ervaring opgedaan. “We werken met het Lean-programma Arpa en hebben al verschillende nieuwbouw- en renovatieprojecten succesvol afgerond op deze manier,” aldus De Vries. ❚

| 41

De Pen

Ed Veldhuizen.

42 |

De Pen

Ed Veldhuizen en Stephan de Kievit

Co-creatie, wat is er op tegen…?

Steeds meer bedrijven, instellingen en woningcorporaties houden zich bezig met de vraag: hoe kunnen we eindgebruikers effectief betrekken bij de uitvraag? Zodat door samenwerking maatwerk kan worden geleverd en vraag en aanbod samenkomen. LEAN, ontzorgen en ketensamenwerking lijken de heilige graal, maar een succesvol eindproduct creëren met de gewenste verwachting realiseer je enkel en alleen door Co-creatie. WAT IS CO-CREATIE DAN EIGENLIJK? Co-creatie is een vorm van samenwerking waarbij alle deelnemers invloed hebben op het proces en het resultaat van dit proces. Kenmerken van Co-creatie zijn dialoog, no-nonsense, enthousiasme en daadkracht. Voorwaarde voor Co-creatie zijn gelijkwaardigheid, openheid en vertrouwen.

BIJ CO-CREATIE VERLIES JE CONTROLE OVER HET RESULTAAT? Co-creatie betekent niet loslaten: gooi wat ideeën in de groep en wacht welke concepten er terugkomen. Nee, bij co-creatie gaat het er juist om met elkaar de voortgang van het gehele proces niet te vertragen door informatie achter te houden, maar juist vooraf al kennis te delen. Kader van te voren af welke doelstellingen belangrijk zijn en welke voorwaarden hiervoor gelden. Deel deze informatie met de relaties/klanten waarmee je Co-creëert; dit zorgt voor begrip en helpt je tot een concept te komen dat voor beide partijen relevant en haalbaar is.

VERTRAAGT CO-CREATIE DE INNOVATIE? Overleggen en samenwerken kost tijd en vertraagt beslissingen. Met je collega’s iets beslissen is natuurlijk makkelijker en sneller dan wanneer je ook relaties/klanten in discussies betrekt. Echter, deze gedachte is iets te kort door de bocht. Onderzoek wijst uit dat samenwerken met een diver-

siteit aan teamleden leidt tot effectievere en efficiëntere productinnovatie. Mede doordat uitdagingen of tekortkomingen in een vroeger stadium erkend kunnen worden en de ontwikkeling vanuit verschillende hoeken benaderd wordt.

KLANTEN ZIJN ACHTERAF TELEURGESTELD ALS JE AFSPRAKEN NIET KUNT NAKOMEN. Aanbieders deinzen terug voor Co-creatie omdat ze bang zijn niet exact aan de verwachting van de klant te kunnen voldoen. Dat is jammer en onnodig. Wederzijdse verwachtingen spelen een grote rol in hoe relaties/klanten Co-creatie ervaren en hun tevredenheid met het eindresultaat. De Co-creatie vereist vaardigheden in het overleg met de opdrachtgever en eindgebruikers in plaats van ‘u vraagt en wij draaien’. Spreek van te voren uit wat de mogelijkheden zijn en welke doelstellingen het Co-creatie-proces heeft. Onze ervaring wijst uit dat deelnemers begrip hebben voor kaders, zolang deze uitgelegd worden en geen grote belemmering vormen tijdens het proces. Kortom, met Co-creatie zorgen de betrokken partijen voor een hefboomeffect en dat is in ieders voordeel. Wat kan daar op tegen zijn? Ed Veldhuizen, NVT Engineering BV Stephan de Kievit, Pand13 Vastgoedbeheer

| 43

KOOTWIJKERBROEK | Rehobothschool

Het gebouw is gedeeltelijk zelfvoorzienend in warmte en elektriciteit, dankzij PV-panelen en warmtekoudeopslag.

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Bouwbedrijf van de Kolk

Rehobothschool in elf maanden gebouwd Bouwbedrijf van de Kolk heeft in Kootwijkerbroek een school met sportzaal gebouwd onder nevenaanneming met de installateurs. Het familiebedrijf uit Garderen had hierbij een coördinerende rol. Door de strakke organisatie en het gunstige weer is het combinatieproject ruim op tijd opgeleverd. Het gebouw is gedeeltelijk zelfvoorzienend in warmte en elektriciteit, dankzij PV-panelen en warmtekoudeopslag.

De Rehobothschool Kootwijkerbroek heeft een eigenzinnige vorm. De 600 m2 grote sportzaal met gebogen groendak vormt een contrast met het gehoekte hoofdgebouw van 3.600 m2 vloeroppervlak. Het hoofdgebouw is tot twee bouwlagen hoog en huisvest 2 speellokalen, 26 leslokalen, 13 tussenruimtes en een bibliotheek. Door de schoolgangen langs de schil te plaatsen en te voorzien van vliesgevels, komt veel daglicht het gebouw in en is er goed zicht naar het buitengebied van Kootwijkerbroek.

Door de schoolgangen langs de schil te plaatsen en te voorzien van vliesgevels, is er goed zicht naar het buitengebied van Kootwijkerbroek.

44 |

KOOTWIJKERBROEK | Rehobothschool

De sportzaal heeft een vloeroppervlakte van 600 vierkante meter.

Projectinfo

'DE NIEUWBOUW VAN DE REHOBOTHSCHOOL KOOTWIJKERBROEK PROJECTMANAGEMENT, DIRECTIEVOERING IS ONS EERSTE COMBINATIEPROJECT ÉN DAGELIJKS TOEZICHT VOOR EN EERSTE PROJECT WAARBIJ WIJ DE COMBINATIEPROJECT COÖRDINATIE IN NEVENAANNEMING Kootwijkerbroek is een bijzonder gebouw rijker, een gebouw dat opvalt vorm en duurzaamheid, dat van de Rehobothschool. Quadraat zorgde UITVOERDEN' qua voor het projectmanagement, de directievoering en het dagelijks toezicht. GEBOGEN GELAMINEERDE LIGGERS “De nieuwbouw is gefundeerd op staal”, zegt projectleider Henk Ruitenbeek van Bouwbedrijf van de Kolk. “Voor de bovenbouw van de sportzaal is staal gebruikt. De rest van de constructie is gerealiseerd met kalkzandsteen wanden en kanaalplaatvloeren. De gebouwschil is uitgevoerd in schoon metselwerk, betonnen spekbanden en aluminium puien. Het groendak heeft gelamineerde liggers die uitkragen boven de op het platte dak van de school geprojecteerde installaties die door middel van stalen gevelbeplating zoveel mogelijk aan het zicht zijn onttrokken. Elke hoofdligger bestaat uit drie geprefabriceerde segmenten die op de bouwplaats zijn gekoppeld.”

SLAGKRACHT “De nieuwbouw van de Rehobothschool Kootwijkerbroek is ons eerste combinatieproject en eerste project waarbij wij de coördinatie in nevenaanneming uitvoerden”, zegt directeur Henk van de Kolk namens Bouwbedrijf van de Kolk. “Quadraat Projectmanagement ondersteunde ons bij de aansturing van het bouwproject. ➤

Zowel de gemeente als de Rehobothschool waren opdrachtgever. Het werk is uitgevoerd in nevenaanneming met Bouwbedrijf van der Kolk in een coördinerende rol. Projectmanager Edwin Boonstoppel van Quadraat zegt: “Wij hebben veel ervaring met combinatieprojecten en verschillende aanbestedingsvormen. De samenwerking met de gemeente Kootwijkerbroek en de Rehobothschool verliep goed. Door het goede bouwweer en de uitstekende samenwerking tussen de diverse betrokkenen is het pand in elf maanden gebouwd. Geheel volgens planning. De school kon in de kerstvakantie beginnen met inhuizen. Het gebouw functioneert prima.” In het ontwerp is gezocht naar een maximale pleingrootte. Dit is gerealiseerd door het plein een dubbelfunctie te geven, waarbij het voor en na schooltijd gebruikt wordt als parkeerterrein, maar tijdens schooltijden gewoon als speelterrein bruikbaar is. Deze oplossing is in goed overleg met de gemeente Barneveld tot stand gekomen.“Het gebouw is comfortabel en energiezuinig”, zegt Boonstoppel. “De ventilatie is volgens de normen van Frisse Scholen Klasse B. PV-panelen voorzien in zo'n 40-45% van de elektriciteitsvraag. Door toepassing van warmtekoudeopslag in de bodem en een warmtepomp besparen we zo'n 70% aan gas.”

| 45

KOOTWIJKERBROEK | Rehobothschool

Door de strakke organisatie en het gunstige weer is het combinatieproject ruim op tijd opgeleverd.

De sportzaal met gebogen groendak vormt een contrast met het gehoekte hoofdgebouw.

Het project verliep naar wens. Door de goede organisatie, onze slagkracht en het gunstige weer, konden we ruim bijtijds opleveren. De gemeente Kootwijkerbroek en de school waren verheugd over het bouwtempo en resultaat.”

BEST PRESTERENDE BOUWER Bouwbedrijf van de Kolk is een middelgroot bouwbedrijf. Het familiebedrijf is opgericht in 1933. Henk van de Kolk is de kleinzoon van de oprichter. “Bij ons is bouwen een tweede natuur”, zegt de directeur. “Vanuit onze uitvalsbasis in het hart van de Veluwe bedienen we opdrachtgevers in de volle breedte van de markt. Of het nu gaat om woningen, winkels, kantoren, woonboerderijen, villa's, seriematige woningen, bedrijfspanden, renovatie, onderhoud, beheer of onze 24-uurs service. In al deze projecten is onze persoonlijke benadering kenmerkend. In 2014 zijn we daarom verkozen tot Best Presterende Bouwer door de Stichting Klantgericht Bouwen.” ❚

Bouwen Bouwen zonder zonder zorgen? zorgen? Kies voor Van de Kolk Kies voor Van de Kolk • Financieel gezond

•• Financieel Slagvaardiggezond en flexibel •• Slagvaardig flexibel IJzersterk in en turn-key-projecten •• IJzersterk turn-key-projecten Van adviesintot oplevering • Van advies tot oplevering

Verhelderend Verhelderend advies nodig? advies nodig? Bel ons! Bel ons!

Bouwbedrijf van de Kolk - Garderen B.V. www.vandekolk.nl 461 855 B.V. Bouwbedrijf van de 0577 Kolk --Garderen www.vandekolk.nl 0577 - 461 855

46 |

HP - Adv Van de Kolk SEPT2014 [130x195].indd 1

9-10-2014 11:53:24

HP - Adv Van de Kolk SEPT2014 [130x195].indd 1

9-10-2014 11:53:24

Bouwinfo OPDRACHTGEVERS Gemeente Barneveld, Bestuur Reformatorisch Onderwijs, Kootwijkerbroek

PROJECTMANAGEMENT Quadraat Projectmanagement, Veenendaal BOUWKUNDIG AANNEMER Bouwbedrijf van de Kolk-Garderen B.V., Garderen & COÖRDINATIE E-INSTALLATIES Leertouwer, Barneveld W-INSTALLATIES Hollander Techniek, Apeldoorn PERCEEL 9.300 m2 B.V.O. 3.600 m2 schoolgebouw, 600 m2 sportzaal BOUWPERIODE januari 2014 – november 2014 BOUWKOSTEN € 4,15 miljoen exclusief BTW SPORTZAAL & SCHOOL

DRACHTEN | ROC Friese Poort

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Dijkstra Draisma

HET DUURZAAMSTE

SCHOOLGEBOUW VAN NEDERLAND

De nieuwbouw van ROC Friese Poort in Drachten is het duurzaamste schoolgebouw van Nederland. Het gebouw voldoet aan de ‘Excellent’-klassering binnen BREEAM-NL, het meetinstrument voor de beoordeling van de duurzaamheid van gebouwen. Bouwgroep Dijkstra Draisma kreeg de bouwkundige opdracht voor de duurzame nieuwbouw van de sector Zorg en Welzijn van ROC Friese Poort. Projectleider Heerke Osinga: “We kregen de opdracht via een aanbesteding, gegund aan de economisch meest voordelige inschrijving.” Het gebouw is onderdeel van de schoolcampus waaraan tot 2017 wordt gebouwd. De nieuwbouw ➤ omvat een bruto vloeroppervlakte van ruim 3690 m2.

| 47

DRACHTEN | ROC Friese Poort

HET ONTWERP ROC Friese Poort staat voor ‘persoonlijk en veelbelovend onderwijs’. Met een visie die aansluit bij deze kernwaarden heeft DP6 Architectuurstudio uit Delft een ontwerp gemaakt voor een nieuw gebouw voor de sector Zorg en Welzijn en het verbindende campusterrein in Drachten. Osinga: “Het is een strak en modern gebouw met witte betonelementen, aluminium puien met veel glas en gevelstuc.”

BREAAM EXCELLENT Osinga: “We controleerden tijdens de bouw of het schoolgebouw voldeed aan de BREAAM-NL eisen en keken daarbij naar de omgeving, materialen en betrokkenheid van personeel. We deden zaken met bedrijven die het ISO 14001-certificaat hebben. Dit certificaat zegt iets over het productieproces,

'WE CONTROLEERDEN TIJDENS DE BOUW OF HET SCHOOLGEBOUW VOLDEED AAN DE BREAAM-NL EISEN EN KEKEN DAARBIJ NAAR DE OMGEVING, MATERIALEN EN BETROKKENHEID VAN PERSONEEL'

48 |

zoals het hergebruik van materialen en de CO2-uitstoot. De uitdaging is om zo duurzaam mogelijk te bouwen.”

SPLIT LEVEL “Constructief is het gebouw complex”, aldus Osinga. “Het is split level, dat wil zeggen dat de verdiepingen op meerdere niveaus liggen. De verdiepingenniveaus verspringen. Daarnaast zijn er betonkolommen met vloeren en bijna

DRACHTEN | ROC Friese Poort

geen dragende wanden. Tijdens het bouwen hadden we dubbele liften nodig voor de aanvoer van materialen op de verschillende niveaus. Het gebouw heeft betonnen gevelbanden. Het was heel arbeidsintensief om deze op een goede manier aan te brengen.” Het nieuwe gebouw voor Zorg en Welzijn is het derde in een reeks van duurzame nieuwbouw die Friese Poort in 2011 in Drachten is begonnen. Bouwgroep Dijkstra Draisma realiseerde hier ook de nieuwbouw voor de sector Techniek. De Friese Poort is bezig met een duurzame vernieuwingsgolf in meerdere plaatsen in Friesland. ❚

'HET NIEUWE GEBOUW VOOR ZORG EN WELZIJN IS HET DERDE IN EEN REEKS VAN DUURZAME NIEUWBOUW DIE FRIESE POORT IN 2011 IN DRACHTEN IS BEGONNEN' Projectinfo DUURZAME INSTALLATIETECHNIEKEN VOOR ROC FRIESE POORT In de nieuwbouw van ROC Friese Poort in Drachten zijn onder andere aardwarmte, betonkernactivering, energiezuinige led-verlichting en zonnepanelen toegepast. ROC Friese Poort Zorg en Welzijn is mede daardoor het duurzaamste schoolgebouw van Nederland. Pranger-Rosier Installaties uit Dokkum kreeg van ROC Friese Poort de opdracht voor de volledige installatietechniek. Met de betonkernactivering wordt het gebouwskelet gebruikt voor koeling en verwarming. Dat gebeurt met aardwarmte, energie uit de aardbodem. Het gebouw wordt CO2-gestuurd geventileerd. Als er veel leerlingen (actief) zijn, wordt er veel CO2 geproduceerd. De ventilatie wordt daarop aangepast. In het schoolgebouw heerst hierdoor een fris klimaat.

Zonnepanelen.

Lange termijn Bij de nieuwbouw aan de Splitting zijn de materiaalkeuzes en de werkmethodes gebaseerd op duurzaamheid op de lange termijn, wat past bij de visie van Pranger-Rosier. Marc Mulder, commercieel directeur: “Wij werken op heel veel vlakken samen met ROC Friese Poort. Zo denken we mee in adviesraden en het programma voor open dagen. In april was de Week van de Duurzaamheid, waarmee we leerlingen en bedrijven bereiken. De komende jaren zijn er weer goede technische mensen nodig voor het prachtige installatiewerk. Het realiseren en beheren van een gebouw is een heel mooi vak en in de gebouwgebonden installatietechniek worden heel veel moderne technieken en ICT praktisch toegepast. Op afstand kunnen we met gebouwbeheersystemen en domotica het hele gebouw besturen.” “Het schoolgebouw krijgt een BREEAM Excellent-certificaat, een duurzaamsheidskeurmerk”, aldus Mulder. “Het certificaat is voor zowel voor het ontwerp als de realisatie van het gebouw”.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ONTWERP ADVIES

UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

ROC Friese Poort Leeuwarden DP6 Architectuurstudio bv, Delft Technion BV Heerenveen (installaties), Ingenieursburo Goudstikker - de Vries BV te Sneek (constructies), DGMR Adviseurs Drachten (Breeam) Bouwgroep Dijkstra Draisma, Dokkum/Bolsward Pranger-Rosier Installaties, Dokkum (W- en Einstallaties) juli 2014- juni 2015

Warmtepomp.

| 49

Journaal MONTESSORISCHOOL WAALSDORP ‘BESTE STIMULERENDE OMGEVING’

BOUWSECTOR ZET WEER VOLOP IN OP WINSTGROEI

De Montessorischool Waalsdorp heeft een prijs gewonnen als beste stimulerende omgeving. Het schoolgebouw was een van de kanshebbers in de strijd om de titel ‘Gebouw van het jaar 2015'.

De Nederlandse bouwbranche krijgt weer meer vertrouwen. Dat blijkt uit een grootschalig marktonderzoek van bedrijfsinformatiespecialist Graydon dat werd uitgevoerd bij meer dan 200 financieel specialisten en ondernemers in de bouw. Bouwbedrijven zijn optimistisch over hun toekomstperspectieven. Lag in 2014 de bedrijfsfocus nog vooral op het vergroten van de klanttevredenheid en kostenbesparingen, nu zegt een meerderheid van de ondervraagden op de eerste plaats in te zetten op winstgroei gevolgd door kostenbeheersing en het vinden van nieuwe klanten. Daarnaast beoordeelt meer dan de helft van hen de kansen van hun bedrijf positief. Peter Schoenmaker, Sales Manager Corporate Clients bij Graydon: “We zien dat de bouwbranche de opwaartse lijn doorzet en dat er weer meer vertrouwen bestaat in de financiële situatie van leveranciers. Vorig jaar hanteerde nog 70% van de respondenten een verscherpt credit management beleid, dit jaar daalde dit percentage naar 48%. Ook op het vlak van betaalmoraal stellen we een gevoelige verbetering vast. Uit ons onderzoek blijkt dat ‘slechts’ 27% van de respondenten vindt dat de betaalmoraal van hun zakenpartners is verslechterd. Vorig jaar was dit 44%.”

Het onderwijs van Waalsdorp is georganiseerd rond drie leeftijdsgroepen: de onderbouw, de middenbouw en de bovenbouw, elk met vier verticale groepen. De structuur van het schoolgebouw sluit hierbij aan en biedt voor elke groep een eigen deel in het gebouw. Een transparante ‘straat’ op de verdieping vormt de verbinding tussen de drie domeinen en andere voorzieningen zoals een aula en een gymzaal. De titel ‘Gebouw van het jaar 2015' ging naar treinstation Rotterdam Centraal.

‘WANNEER ER VEEL GROEN IS, ZIJN DE KINDEREN SLIMMER’ De hoeveelheid groen op en rond een schoolplein blijkt een positieve invloed te hebben op de slimheid van kinderen. Wanneer er veel groen is, zijn de kinderen slimmer. Dat blijkt uit een studie van Payam Dadvand en Mark Nieuwenhuysen van het Centre for Research in Environmental Epidemiology in Barcelona, meldt Eos Wetenschap. Blootstelling aan veel uitlaatgassen zou een negatieve invloed hebben op de cognitieve ontwikkeling van kinderen. De onderzoekers lieten ruim 2.500 kinderen van 36 lagere scholen in Barcelona vier keer een computertest afleggen over een periode van een jaar. De tests maten hun werkgeheugen en aandachtsspanne. Het bleek dat de kinderen die in de 25 procent ‘groenste’ scholen zaten sterker vooruit gingen, zowel wat betreft werkgeheugen als focussen. De hoeveelheid groen die een school had, werd bekeken door middel van satellietdata. Dat een groenere omgeving zo’n positief effect heeft, blijkt onder meer te verklaren doordat er dan minder auto’s in de omgeving zijn, minder lawaai, een grotere stimulans om te bewegen en een grotere blootstelling aan bacteriën.

FORBO INTRODUCEERT CORAL CLASSIC SCHOONLOOPTEGEL Forbo heeft onlangs een schoonlooptegel geïntroduceerd met de naam Coral Classic Tile, als aanvulling op haar al bestaande Coral schoonloopmattencollectie. De tapijttegel laat zich makkelijk installeren, houdt 94% van alle vuil en vocht tegen en bespaart dus enorm op de schoonmaakkosten. Daarnaast kent de Coral Classic Tile de hoogste brandklasse voor veilige entrees. De Coral Classic Tile wordt in Nederland geproduceerd met 100 procent groene stroom.

50 |

GEMEENTELIJKE TECHNISCHE SCHOOL MAAKT PLAATS VOOR ZORG EN VERZORGING Het oude gebouw van de voormalige Gemeentelijke Technische School aan de Biesdonkweg in Breda is niet meer. De plek waar duizenden ambachtslieden het vak leerden, is veranderd in een grote zandbak. Binnenkort begint hier de bouw van een nieuwe school. De laatste vaste gebruiker van het oude pand was de VMBO-school Van Cooth. Deze besloot in 2011 om de deuren te sluiten vanwege de daling in het aantal leerlingen. Daarna bood het gebouw kort onderdak aan het Stedelijk Gymnasium. In 2018 verrijst er een nieuw schoolgebouw, het Vitalis College, met onder andere de opleidingen Zorg en Verzorging.

Journaal KLEURRIJKE VLOER VOOR OBS HET PALET

KNAUF INTRODUCEERT REVOLUTIONAIR KLIMAATCONCEPT

Tijdens de renovatie van OBS Het Palet, dat gevestigd is in een historisch pand in Alphen aan den Rijn, is gekozen voor een zeer kleurrijke Marmoleum vloer, in maar liefst zes verschillende kleuren. Naast de vloer zijn ook de nieuwe deuren, wanden, het tegelwerk en de kluisjes in het kleurrijke palet uitgevoerd. Opdrachtgevers de gemeente Alphen aan den Rijn en SOPORA zijn trots op het resultaat, aldus architect Bart Jan Onderwaater. De Marmoleum vloer is geïnstalleerd door Vloerenbedrijf Verdonk Projectinrichting te Aarlanderveen.

Knauf heeft onlangs een revolutionair klimaatconcept geïntroduceerd: BoWall Flow. Het concept ventileert ruimtes, waarbij zo min mogelijk gebruik wordt gemaakt van techniek. Hierdoor kan een beter binnenklimaat worden gecreëerd tegen lagere investerings-, energie- en onderhoudskosten. Op Building Holland 2015 konden bezoekers voor het eerst kennis maken met dit bijzondere wandconcept. BoWall Flow is ideaal als gangwand in scholen. Het klimaatconcept voorziet ruimtes als klaslokalen en gangen van verse lucht zonder extra ventilatielucht en energie en met behoud van de gewenste luchtkwaliteit. De akoestische scheiding tussen de ruimtes blijft hierbij behouden. Het concept bestaat uit het BoWall Base-systeem B75-128-S12 in een dubbelskeletwand met enkele Knauf Diamond Board beplating. In combinatie met een innovatief CO2-gestuurd ventilatiesysteem wordt schone voorverwarmde lucht via de wand het lokaal ingezogen. Door toepassing van het speciale wandsysteem is er in de lokalen geen enkele luchtcomponent meer benodigd. Dit biedt veel flexibiliteit en maakt het systeem ongevoelig voor storingen. De gebruikte lucht wordt door de verse lucht verdrongen en verlaat het lokaal via het systeemplafond. Zo wordt een comfortabele en efficiënte luchtverversing gecreëerd.

INZICHT IN SYSTEMEN Afgelopen jaar heeft Bouwstenen zo’n vijftig systemen voor vastgoedmanagement in kaart gebracht. Dit jaar doet de organisatie dit nogmaals, maar dan breder, beter en diepgravender. Met meer vergelijkingstabellen, schema’s en trends. Bouwstenen pakt dit onderzoek op samen met verschillende partijen: leveranciers en gebruikers uit diverse sectoren. Naast systemen voor vastgoedmanagement wordt ook gekeken naar systemen voor facility management en BIM. Per systeem wordt informatie op de website gepubliceerd. De resultaten van het onderzoek worden gepresenteerd in een publicatie met vergelijkingstabellen (zowel qua aanbod als gebruikerservaringen), trends en artikelen. Ook worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd tijdens de Najaarsbijeenkomst van Bouwstenen, op 3 december 2015. Zowel in de vorm van een workshop als tijdens de kennismarkt, waar deelnemers in gesprek kunnen met diverse leveranciers. Het onderzoek is relevant voor diverse sectoren zoals gemeenten, onderwijs, zorg, corporaties, kinderopvang en private partijen en is een actie in het kader van de Agenda Maatschappelijk Vastgoed 2015 (verdere professionalisering). Oproep: wat zijn uw wensen? Ter voorbereiding op het onderzoek hoort Bouwstenen graag waarvoor u een dergelijk systeem gebruikt of zou willen gebruiken. Wat moet het systeem in essentie kunnen? Welke informatie moet het leveren? En ook: waar zou u systemen op willen vergelijken? Mail uw reactie naar evelien@bouwstenen.nl

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor onderwijs & bouw Bel of mail ons! T +31 (0)495 450095 Gilles Coulier g.coulier@louwersuitgevers.nl

| 51

Journaal DVN DAKVENTILATOR NU MET EC-MOTOR

SMT BOUW & VASTGOED EN STICHTING SCOLA VAN KINSBERGEN TEKENEN CONTRACT VOOR NIEUWBOUW Op vrijdag 22 mei 2015 werd door de heer C.M. de Wolf (directeur) namens SMT Bouw & Vastgoed, gedelegeerd partner Draaijer + partners en het bestuur van de Stichting Scola Van Kinsbergen het contract getekend voor de nieuwbouw van Scola Van Kinsbergen in Elburg.

De veelgebruikte DVN dakventilator van Systemair is vanaf nu ook in EC-uitvoering verkrijgbaar, met een 100% toerenregelbare motor. EC-motoren zijn erg populair vanwege de langere levensduur en het lagere energieverbruik. De EC-technologie die in deze motoren is verwerkt, gebruikt een geïntegreerde elektronische regelaar om ervoor te zorgen dat de motor altijd op de meest optimale belasting loopt. De DVN-EC dakventilator is geschikt voor de meest uiteenlopende toepassingen, waaronder het afzuigen van vochtige en/of warme lucht. De ventilator is bovendien bestand tegen temperaturen van maximaal 120o C. Deze uiterst robuuste en duurzame ventilatoren hebben een huis van zeewaterbestendig aluminium. De grondplaat en het beschermrooster zijn van poedergecoat gegalvaniseerd plaatstaal. De motorplaat is gemonteerd op trillingdempers. De DVN-EC heeft al een laag geluidsniveau, maar de ventilator is optioneel ook leverbaar als DVNI met extra isolatie voor akoestische demping. De DVNI serie is voorzien van 50 mm mineraalwol isolatie ter verlaging van het geluidsniveau naar de omgeving.

JAN FRANSSEN VOORZITTER NIEUWE RAAD VAN TOEZICHT EDVENTURE Jan Franssen is op vrijdag 12 juni benoemd tot voorzitter van de nieuwe Raad van Toezicht van EDventure, de landelijke vereniging van onderwijsadviesbureaus in Nederland. Met zijn publieke achtergrond, hart voor het onderwijs en zijn ervaring is hij volgens de vereniging de ideale kandidaat voor deze functie. “Voor het voorzitterschap voor de nieuwe Raad van Toezicht heeft het bestuur unaniem gekozen voor Jan Franssen, een verbinder met een publieke achtergrond en hart voor het onderwijs”, zegt Annemarie Kaptein, directeur van EDventure en lid van de selectiecommissie RvT. “Tevens heeft hij ervaringen in andere brancheverenigingen en heeft hij actuele kennis op het gebied van onderwijs en de daarbij behorende ondersteuningsstructuren.” Jan Franssen is een politicus en bestuurder. Hij begon zijn politieke loopbaan als adviseur van Hans Wiegel. Eerder was hij geschiedenisleraar en gemeenteraadslid in zijn woonplaats. Hij ontwikkelde zich in de Tweede Kamer snel tot een bekwame woordvoerder onderwijs en binnenlands bestuur en werd later secretaris voor de VVD-fractie. Na zijn vertrek uit de Kamer was hij burgemeester van Zwolle, voorzitter van de VNG en Commissaris van de Koning(in) in Zuid-Holland. Hij is vanaf 2014 lid van de Raad van State.

52 |

De basisscholen Admiraal van Kinsbergenschool en Daltonschool De Vrijheid en het Van Kinsbergen college voor voortgezet onderwijs slaan op het gebied van huisvesting de handen ineen. Voor de bouw heeft de gemeente Elburg een budget toegekend. De nieuwe accommodatie zal bovendien plaats gaan bieden aan de Stichting Kindcentrum Elburg (kinderopvang, buitenschoolse opvang en peuterspeelzaal). De nieuwbouw van Scola, te realiseren op de hoek van de Klokbekerweg en de Arent Toe Boecoplaan, is een ontwerp van DMV Architecten en zal onder meer bestaan uit: - speel-, leer- en ontwikkelomgevingen voor de verschillende groepen, variërend van 0-4 jarigen tot en met 10-12 jarigen leer- en werkomgeving voor 14-16 jarigen gedeelde ruimten, zoals multifunctionele ruimten en keuken overheadruimten, zoals spreekruimten en werkplekken buitenruimten De bouw zal op 1 juli starten en naar verwachting zal Scola begin 2016 in gebruik genomen kunnen worden.

CONTRACTONDERTEKENING RENOVATIE FRANKENDAELSCHOOL AMSTERDAM Afgelopen dinsdag 7 juli is het Design & Build-contract ondertekend voor de renovatie en aanbouw van de Frankendaelschool aan de Von Liebigweg te Amsterdam. SMT Bouw & Vastgoed heeft deze opdracht gegund gekregen van de Stichting Amos en Van Hulzen advies en projectbegeleiding. De Frankendaelschool is een basisschool van 5 klaslokalen, waar zich een VVE bij heeft aangesloten. Deze VVE zal zijn plaats vinden in de aanbouw. Het project kent een snelle doorlooptijd. Binnenkort wordt gestart met een ontwerptraject, waarin SMT Bouw & Vastgoed adviseert en ontzorgt. De oplevering van de renovatie van de school staat gepland voor december 2015. Aansluitend wordt de aanbouw voor de VVE gerealiseerd. De renovatie en de aanbouw is ontworpen door architect Sebastiaan Robben, het bouwkundig tekenwerk wordt uitgevoerd door Kantoor Princen. Het project wordt lean uitgevoerd.

Journaal LEAN VERTAALD NAAR PROJECTEN In ‘Lean vertaald naar projecten’, geschreven door Rudy Gort, komt de filosofie van lean samen met de praktijk van de bouw en andere projectorganisaties. Het boek, dat vol staat met afbeeldingen, bestaat uit twee delen waarin twee hoofdproblemen rond projecten en lean worden behandeld. Als eerste wordt aandacht besteed aan de tegenvallende prestaties van organisaties. Want: ruim 80% van alle projecten faalt. Dit kost de maatschappij jaarlijks miljarden euro’s. Rudy Gort laat zien waarom het zo vaak misgaat met projecten en onderzoekt ook de achterliggende oorzaken. Zo wordt duidelijk dat er fundamenteel iets mis is met de manier waarop bedrijven zich organiseren, waardoor er een negatieve spiraal ontstaat. Deze spiraal kan worden doorbroken waarna grote verbeteringen mogelijk zijn door middel van lean. Hier gaat het tweede deel over: leren begrijpen wat de lean-filosofie behelst en beoogt. Op basis van praktijkervaring en uitgebreid onderzoek vertaalt Gort de principes naar projectorganisaties zoals de bouw, in tegenstelling tot de productieomgeving die meestal als voorbeeld wordt gebruikt. Zo brengt hij de wereld van lean en projecten op constructieve wijze samen. ‘Lean vertaald naar projecten’ is verkrijgbaar via www. leanvertaald.nl/boek/bestellen/ Rudy Gort is ruim 15 jaar werkzaam binnen projectorganisaties: van consultancy (o.a. CSC), overheid (gemeente Zaanstad), tot bouw (Lean Manager bij Heembouw). Vanaf 2007 werd zijn interesse gewekt door lean, wat resulteerde in een MBA-scriptie over Lean & Sustainability en uiteindelijk het boek ‘Lean vertaald naar projecten’. Hij is voorzitter van het Lean Construction Netwerk Nederland, een veelgevraagd spreker voor symposia en gastdocent aan diverse hogescholen en universiteiten.

LEAN VERTAALD NAAR

PROJECTEN

‘GOEDKOOP’ GEPIMPTE BARBARASCHOOL WINT GULDEN FENIKS De katholieke Barbaraschool is één van de oudste basisscholen van Amsterdam en een echte buurtschool. De school is gehuisvest in een prachtig neoclassicistisch kloostergebouw op het Eikenplein in Amsterdam Oost. Zoals de hele buurt was de Barbaraschool wat in verval geraakt. Het interieur van het monumentale schoolgebouw stamde uit de jaren tachtig en verkeerde in zeer slechte staat – donker, stoffig en versleten – en de school dreigde zelfs gesloten te worden. In samenwerking met de kinderen, docenten en ouders ontwikkelde NAP een creatief renovatieplan. De oude kloosterschool werd ingrijpend aangepakt maar met eenvoudige middelen. Lichtgrijze Marmoleumvloeren, type Waltlon uni cement, witte wanden en plafonds zorgen in combinatie met enkele kleuraccenten en goede verlichting voor een prettige leeromgeving. De kwaliteit van het monumentale pand wordt daardoor weer zichtbaar. De Coral brush schoonloopmatten houden het pand schoon en doordat de mat 94 procent van het vuil en water opvangt, vallen schoonmaak- en onderhoudskosten mee.

samen leren bouwen aan innovatievermogen

RUDY GORT | 53

Journaal BIM: ‘BEZINT EER GIJ BEGINT’ Op dinsdag 9 juni jl. organiseerde Knauf een BIM-voorlichtingsbijeenkomst voor afbouwbedrijven. De hoge opkomst in de Knauf Akademie en de levendige discussies toonden maar weer eens aan dat BIM ‘hot topic’ is. Maar hoewel het onderwerp leeft in de afbouw, was de conclusie van de bijeenkomst niet dat heel afbouwend Nederland morgen ‘moet’ starten met de implementatie van BIM.

De voordelen van BIM (Bouw Informatie Model) werden tijdens de bijeenkomst helder gepresenteerd door sprekers uit de praktijk, Gijs Derks van Hendriks Bouw en Ontwikkeling, Davy Gilesen van Tenback Afbouw en Jorik Post van Knauf. In een BIM-model wordt een gebouw vooraf virtueel gebouwd. Daarbij voegt elke partij met zijn eigen expertise een stuk informatie en dus waarde toe. Dit heeft een positief effect op de doorlooptijd van een project, het reduceren van faalkosten en een verbeterde samenwerking. Uit de praktische verhalen bleek echter ook heel eerlijk dat BIM niet zaligmakend is. Er is langzaam een verandering gaande in de bouwwereld maar die heeft tijd nodig. Door BIM zal het traditionele bouwproces, en de positie die een afbouwer daarin inneemt, niet direct veranderen. Toch is BIM een handig hulpmiddel. Een goed gemodelleerd project kan een afbouwer veel calculatietijd besparen. De tip voor de aanwezige afbouwbedrijven was dan ook: kijk eerst goed naar je bedrijfsvoering, wie zijn je klanten en hoe wil je jezelf positioneren. Ga niet blind morgen starten met de implementatie van BIM in je bedrijf, maar denk daar goed over na. Ga BIMmen als het relevant is en waarde toevoegt. Investeer niet hals over kop in dure softwarepakketten, maar begin met het investeren in tijd door je te verdiepen in BIM via (gratis) viewers. Afbouwers kunnen bij Knauf terecht voor praktische ondersteuning. Voor meer informatie, www.knauf.nl/bim

VAKANTIEPROTOCOL VOOR SCHOLEN Het energieverbruik op basisscholen en voortgezet onderwijsscholen kan gemiddeld zo’n 25% verminderd worden door alert te zijn op het gebruik. Een aandachtspunt is het verbruik tijdens vakanties. Nog te vaak gaan er dingen mis met oude ketels, verkeerd afgestelde ketels, niet werkende timers, slechte ventilatie en nog veel meer. Om te voorkomen dat er in de vakanties onnodig energie wordt verbruikt, heeft Eco-Schools, i.s.m. AVS, Grontmij, HilgersomDeen, Duurzaam en SME Advies, een vakantieprotocol opgesteld. Het vakantieprotocol bevat nuttige tips rondom warmte, elektriciteit en eindigt met een protocol voor het ‘weer opstarten’ na de vakantie. Bekijk het protocol via http://www.bouwstenen.nl/fileswijkplaats/Vakantieprotocol%20energie%20op%20scholen.pdf

54 |

MINISTER BLOK INFORMEERT NAAR GEBRUIKERSERVARINGEN IN DUURZAAM EN COMFORTABEL GEBOUW In aanloop naar de Nederlandse definitie voor bijna energieneutrale gebouwen liet minister Blok voor Wonen en Rijksdienst zich tijdens een werkbezoek in juni informeren over de ervaringen van studenten en hun begeleiders in het eerste publieke CO₂-neutrale gebouw van Denemarken. In dit Green Lighthouse gaan comfort en gebruiksgemak hand-in-hand met energiebesparing. 2020, het jaar dat alle gebouwen in Europa energie neutraal moeten worden gebouwd, nadert met rassen schreden. Waar men in Nederland nog zoekende is naar een goede balans tussen leefbaarheid in een gebouw en zijn energieprestatie, is Denemarken hierin wereldwijd koploper. Zo ontving het land in 2014 de Energy Efficiency Visionary Award voor haar inspanningen om de energieconsumptie te reduceren. Minister Blok liet zich tijdens een werkbezoek in Kopenhagen daarom uitgebreid voorlichten over de Deense initiatieven. De minister bracht daarbij onder andere een bezoek aan Green Lighthouse in Kopenhagen. Met een geavanceerd energieontwerp in combinatie met een prettig binnenklimaat is dit één van de eerste gebouwen waar energie en comfort in balans zijn. Zowel de energieprestaties van het gebouw als de gebruikerservaringen zijn de afgelopen jaren gemonitord. De minister was tijdens de rondleiding dan ook vooral geïnteresseerd om de ervaringen van de gebruikers uit eerste hand te horen. Blok was geïnteresseerd in de incentives die de Deense overheid heeft ingezet om particulieren te stimuleren energiezuinige maatregelen te treffen. De bestaande woningvoorraad is veruit het belangrijkste potentieel om uit te nutten, maar hoe krijg je de consument in beweging? Een in het oog springend verschil tussen beide landen is het feit dat de prijzen voor energie in Nederland aanzienlijk lager liggen dan in Denemarken. De hoge energieprijzen in Denemarken leiden voor de Deense woonconsument dan ook snel tot de overtuiging dat het loont om energiebesparende maatregelen te treffen. Dit verschil maakt de opgave waar de minister voor staat dan ook niet gemakkelijker. Minister Blok heeft ook verdere interesse getoond in Active Houses voor social housing in Nederland en specifiek het project De Poorters van Montfoort. Een vervolgbezoek aan dit Nederlandse project, dat de komende 2 jaar gemonitord zal worden, behoort tot de besproken opties.

SINGAPORE UNIVERSITY OF TECHNOLOGY & DESIGN: DE CAMPUS VAN MORGEN De universiteitscampus van de Singapore University of Technology & Design (SUTD), ontworpen door UNStudio en DP Architects, toont een diepgaande visie op de veranderende behoeften van onderwijsinstellingen. Verbondenheid, samenwerking, co-creatie, vernieuwing en sociale samenhang vormen de basisgedachte voor de ‘campus van de toekomst’. “In het ontwerp voor de SUTD is bewust een overdaad aan architectonische articulatie uit de weg gegaan”, vertelt architect Ben van Berkel. “De nadruk

Journaal RECORDAANTAL FRIESE SCHOLEN SLUIT DEUREN De zomervakantie heeft voor ten minste zestien Friese Scholen helaas het einde van hun bestaan ingeluid. De bevolkingskrimp is de belangrijkste oorzaak van de schoolsluitingen. De laatste vijf jaar daalde het totaal aantal leerlingen op Friese basisscholen met ruim 7 procent, van 62.200 naar 57.700. Ook op veel kleine scholen ging het leerlingenaantal omlaag en in verschillende plaatsen bleek het financieel niet meer mogelijk om de vestiging open te houden. De afgelopen jaren gingen steeds meer Friese basisscholen dicht. In 2010 viel nog het doek voor 5 scholen, in de jaren daarop achtereenvolgens 6, 7, 13 en nu dus 16. Het aantal basisscholen in Friesland is in de periode 2010-2015 met 10 procent gedaald, van 476 naar (volgend schooljaar) 429.

in het ontwerp ligt op hoogwaardige infrastructuur, op connectiviteit en op het creëren van een open, transparante en lichte onderwijsfaciliteit die tegemoet komt aan eisen van een hedendaagse campus. Op deze manier wil de SUTD studenten niet overweldigen met één visie, maar ze juist de gelegenheid bieden om hun eigen architectonische taal te ontwikkelen. Dankzij het introduceren van diagonale lijnen, doorkijkjes, horizontale en verticale verbindingen, overdekte voetgangersverbindingen en het taps toe laten lopen van de gebouwen, ontstaat een openheid die ervoor zorgt dat de gebouwen als één samenhangend geheel worden ervaren.”

UITBREIDING SYSTEEMOPLOSSINGEN WOLF ENERGIESYSTEMEN De systeemoplossingen van Wolf worden verder uitgebreid met pakketten waarin een warmtepomp is opgenomen. Er zijn combinaties met een warmtepomp, voorraadvat en bijbehorende componenten, maar ook systemen waar de warmtepomp wordt gecombineerd met thermisch zonnecollectoren. Voor meer verwarmingsvermogen of als back-up voorziening kan een combinatie met de CGB-2 gaswandketel worden gemaakt. De systeemoplossingen zijn verkrijgbaar met de BWL lucht/water warmtepomp, die verkrijgbaar is voor binnen- of buitenopstelling of de BWS bron/ water warmtepomp. De componenten in de systeemoplossingen zijn volledig op elkaar afgestemd. De Wolf-regeling stuurt het gehele systeem aan en optimaliseert de onderlinge samenwerking om de energiebesparing te maximaliseren. Doordat de totale oplossing door één fabrikant wordt geproduceerd, zijn gebruikers verzekerd van een probleemloze werking en goede onderlinge afstemming. Vanuit de Wolf BM-bedienmodule kan het gehele systeem worden bestuurd. Vanaf september 2015 ontvangen gebruikers van de Wolf systemen de verplichte energielabels voor de componenten en het bijbehorende systeemlabel. Voor meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Foto’s door © Hufton+Crow.

| 55

MAASTRICHT | UWC Maastricht

Voor de bouw van de gevels is gekozen voor een lokale methode met bakstenen volgens het Vlaamse verband.

Tekst en Beeld | Wisse Kommunikatie

Internationale school UWC Maastricht staat voor duurzaamheid

De wereld in een dorp, zo zou je de nieuwe locatie van het UWC Maastricht kunnen noemen. Het UWC is een internationale school die als motto heeft ‘vriendschap tussen kinderen uit verschillende landen is de basis voor een vreedzame en duurzame toekomst’. Dat duurzaamheid een grote rol speelde tijdens het bouwproces van de school is te zien aan het ontwerp en aan de materiaalkeuze. Zo zijn de bakstenengevels met een bepaald honingraadpatroon gebouwd, is het isolatiemateriaal in de spouw extra dik en is voor de vlonder streetdeck gebruikt, dat bevestigd is met tijdbesparende en duurzame schroeven van HECO-Schrauben. De school is gebouwd op een kunstmatig eiland in een vijver aan de rand van Maastricht en bestaat uit vijf verschillende gebouwen. Het hoofdgebouw is te bereiken via een brug, waarna brede houten trappen leiden naar het plateau. Vanaf dit plateau zie je dat het ‘dorp’ is opgebouwd uit verschillende paviljoens die elk een eigen functie hebben. Links en rechts van de ingang liggen de schoolgebouwen voor de basis- en middelbare school, terwijl de overige drie gebouwen de ‘dorms’ zijn voor de interne leerlingen. Het terrein ademt rust uit en gaat op in zijn omgeving. Het is duidelijk dat dit een bewuste keuze van de architecten was.

56 |

BOUWPROCES Jos Marx, hoofduitvoerder bij Van Wijnen Sittard, vertelt dat de bouw een uitdagend proces van 1,5 jaar was. “Alle gebouwen van het instituut, dus de scholen en de ‘dorms’ voor de studenten, liggen op een eiland met daaromheen een gracht. We hebben eerst alle gebouwen gebouwd en de afwatering en riolering op het eiland geregeld. Daarna konden de nutsbedrijven aan de slag. Omdat de gebouwen op een eiland liggen, hebben we ook een auto- en voetgangersbrug gebouwd. Toen dat allemaal was afgerond, was de gracht aan de beurt.” Ook voor het graven van de gracht was Van Wijnen verant-

MAASTRICHT | UWC Maastricht

De school is gebouwd op een kunstmatig eiland in een vijver aan de rand van Maastricht

weren van de zomerzon. Bovendien is in alle gebouwen een spouwisolatie van veertien centimeter gebruikt en is er voor een gedeeltelijke vloerverwarming gekozen omdat dat beter is voor de klimaatbeheersing. Twee warmtepompen voorzien de gebouwen van energie. Als het koud is nemen de pompen aardwarmte op en wanneer de temperatuur binnen oploopt voeren de pompen warmte af via de grond. Voor de bouw van de gevels is gekozen voor een lokale methode met bakstenen volgens het Vlaamse verband. Deze methode is gecombineerd met een opengewerkte sectie van bakstenen in Braziliaanse stijl. Hierdoor springt de gevel niet alleen meteen in het oog en heeft hij een hippe uitstraling, maar is het ook eenvoudiger om de temperatuur in de gebouwen te regelen.

VLONDER woordelijk. In plaats van klei is er voor de bedding van de gracht gekozen voor trisoplast. Dit is mineraal isolatiemateriaal voor bodemafdichting.

DUURZAAMHEID Petra Stassen, hoofd facilitaire dienst, vertelt dat het UWC Maastricht tijdens de oplevering afgelopen september een van de duurzaamste scholen van Europa was. “Het is ons gelukt om binnen het geplande budget van 18 miljoen euro een EPC van 0.56 te halen, daar waar een EPC van maximaal 1,1 verplicht is.” De architecten van Frencken Scholl Architecten hebben tijdens het ontwerp rekening gehouden met de ligging van de verschillende gebouwen. Ruimtes die veel warmte nodig hebben zijn aan de zuidkant van het eiland geplaatst en de koelere ruimtes aan de noordkant. Dit hebben ze gecombineerd met verschillende soorten zonwering. Op deze manier kunnen ze optimaal gebruik maken van het binnenlaten van de winterzon, maar het

Het centrale plein van de school is een vlonder. De vlonder moet de scholieren uitnodigen om met mooi weer buiten te genieten van de warmte. Ook bij de keuze van de vlonder is op duurzaamheid gelet. De vlonderplanken lijken op normale houten planken, maar bestaan voor 75 procent uit versnipperd resthout en 25 procent uit synthetisch materiaal, waardoor het minder snel verweert. Voor de bevestiging van de planken is gekozen voor de Vlonderschroef van HECO-Schrauben. Marx vertelt dat dit een bewuste keuze is. “De deeldraadschroef, een HECOTOPIX, die hier gebruikt is, heeft de unieke eigenschap de te monteren onderdelen als het ware naar elkaar te toe trekken. Dit geeft een solide oplossing, waarbij de kop van de schroeven ook nog eens volledig verzinkt in het dek. Dit is niet alleen fraai als afwerking, maar voor de bewoners van dit ‘dorp’ ook een stukje veiligheid. De kinderen lopen met mooi weer op slippers en gaan graag op de grond zitten. Omdat de HECO-vlonderschroef verzinkt, kunnen ze zich daaraan geen pijn doen.” ❚

| 57

Bijzondere panelenwand voor Jan van Brabant College Bureau M2uur bv ontwikkelde een unieke print voor het Jan van Brabant College in Helmond. Het ontwerp is geproduceerd op krasvaste mdfplaten. BREEDVELD, specialist in mobiele wandsystemen, verwerkte de platen in een multifunctionele wand. Het Jan van Brabant College kan hierdoor eenvoudig en naar wens ruimtes vergroten of verkleinen.

Er werd een kleurenpatroon ontwikkeld en daar zijn silhouetten van een uitbundig publiek aan toegevoegd.

In het ontwerp komen de huiskleuren van de school terug. “Het kleurenpalet van het College vormde het uitgangspunt”, vertelt Freekje Vervoord van M2uur bv. “We hebben een kleurenpatroon ontwikkeld en daar silhouetten van een uitbundig publiek aan toegevoegd. Het geheel zorgt voor een vrolijke, enthousiaste en dynamische sfeer die echt past bij de school.” Na goedkeuring is het ontwerp gereproduceerd op Duho Digital, mdf-platen met een print. De afbeeldingen zijn geïntegreerd in de plaat en worden

58 |

beschermd door een melamine toplaag. Hierdoor zijn de platen zeer goed bestand tegen krassen en verkleuring. Bovendien zijn de platen erg onderhoudsvriendelijk. BREEDVELD mobiele wandsystemen maakte het mdf geschikt voor hun panelenwand. De wand is geplaatst in een hoekopstelling en kan eenvoudig volledig ingeklapt worden. In de wand zijn drie deuren opgenomen en glas voor voldoende daglicht in de achterliggende ruimtes. In 2009 plaatste BREEDVELD tot tevredenheid van het Jan van Brabant College een soortgelijke wand, uitgevoerd in standaardkleuren. ❚

Tekst | Hilda Bosma Beeld | CWS

Goed handenhygiëneprogramma zorgt voor minder ziekteverzuim

“Uit verschillende onderzoeken blijkt dat een goede handenhygiëne leidt tot veel minder ziekteverzuim”, aldus Han Strijbos, marketing manager bij CWS Nederland, dienstverlener op het gebied van sanitaire hygiëne. Om een hoog niveau van hygiëne te handhaven is naast een goede toiletinrichting ook educatie over hygiëne belangrijk.”

EDUCATIEPAKKET VOOR KINDEREN CWS verzorgt de inrichting van de toiletruimte met milieuvriendelijke handdoekautomaten, zeepautomaten, luchtverfrissers en schoonloopmatten. Strijbos: “De inrichting van de sanitaire ruimte is echter pas het begin. Voorlichting geven aan de kinderen op school is minstens zo belangrijk. Hygiëne begint immers bij de gebruikers van het toilet zelf; het is belangrijk dat ze een hygiënebewustzijn ontwikkelen. Bij de meeste kinderen is handenhygiëne echter niet optimaal. Veel kinderen wassen hun handen niet na de toiletgang. Daardoor zijn kinderen zijn de ideale verspreiders van bacteriën.

De belangrijkste oorzaken van dit hoge ziekteverzuim liggen in een hogere werken regeldruk en gebrekkige hygiëne binnen het schoolgebouw. Dit hoge ziekteverzuim zal uiteindelijk, naast de extra kosten ter vervanging van de leerkracht, resulteren in een slechtere schoolscore wat de aantrekkingskracht op nieuwe leerlingen zal verminderen.

& Tamm

Het onderwijs kampt met een hoog ziekteverzuim. Dat resulteert in een flinke kostenpost en kwaliteitsverlies. Door te investeren in een goed handenhygiëneprogramma kan het ziekteverzuim met 35%-60% afnemen en levert u direct een bijdrage aan een beter imago van de school.

i l ilet twee

RONDE STICKER 20X 20.AANGEP.indd 1

Daarom heeft CWS een educatiepakket voor leerlingen van onder- tot bovenbouw ontwikkeld en geïntroduceerd. Strijbos: “In ons ludieke pakket zit allerhande informatie voor kinderen met tips en uitleg. Met behulp van de toilettweeling Tom & Tammy wordt de kinderen op verschillende manieren geleerd wat bacteriën zijn, wat je zelf aan hygiëne kunt doen en krijgen ze leuke toiletweetjes onder ogen. Er is bijvoorbeeld een handdoekautomaat met op de cover een strip die de volgorde van het handenwassen omschrijft. In de

Handjes wassen met Tom & Tammy de toilet tweeling

HANDJES SPOELEN

HANDJES INZEPEN

HANDJES WASSEN

Cover onderbouw.wit.indd 1

24-06-15 10:02

Handjes wassen met Tom & Tammy de toilet tweeling

klas kunnen de kinderen tests doen en certificaten behalen. Het educatiepakket proberen we zo levendig mogelijk te houden, toegespitst op kinderen van diverse leeftijden. Zo maken we ze op een leuke manier bewust van het feit dat hygiëne belangrijk is. Via de afbeeldingen in de toiletruimte worden ze dagelijks herinnerd aan de juiste wijze van handen wassen. We geloven in de kracht van de herhaling en herkenning, vandaar dat we de beelden uit het lesprogramma via verschillende uitingen laten terugkeren." Met CWS heeft u dus een state-of-the-art ingerichte toiletruimte en er wordt tevens bijgedragen aan een lager ziekteverzuim op school. ❚

HANDJES SPOELEN

HANDJES INZEPEN

HANDJES WASSEN

HANDJES SPOELEN

HANDJES DROGEN

Klaar

16-09-14 15:54

| 59

L I G H T International

Sinds 1995 is M-Light specialist in verlichtingssystemen. M-Light adviseert en levert lichttechniek voor zowel nieuwbouw als renovatie.

de Vernieuwers De Enk Groen & Golf B.V.

Bezoekadres Hogelandseweg 88 6545 AB Nijmegen

085-4890018 info@mlight.nl www.mlight.nl

Bennekomseweg 128 · 6871 KH Renkum Postbus 1041 · 6870 DA Renkum T 0317 - 72 70 00 · info@deenkgroenengolf.nl www.deenkgroenengolf.nl

Maak kennis met Tom & Tammy

Hygiëne in het primaire onderwijs....kinderlijk eenvoudig CWS verzorgt de inrichting van de toiletruimte met handdoek- en zeepautomaten, luchtverfrissers en levert een groot aantal schoonloopmatten. De inrichting van de toiletruimte is pas het begin. Voorlichting geven aan schoolkinderen is minstens zo belangrijk. Hygiëne begint immers bij de gebruikers van het toilet zelf. CWS heeft ean aantal lespakketten die op een educatieve, maar ludieke, manier aandacht schenken aan het belang van sanitaire hygiëne. Via Tom & Tammy, de toilettweeling, worden leerlingen spelenderwijs bewust gemaakt van persoonlijke hygiëne. Zo blijft de boodschap voor altijd in het geheugen gegrift en het ziekteverzuim zal hierdoor aanzienlijk dalen. Kijk voor alle info over de educatieve pakketten en voor de hygiënische toiletinrichting naar: www.tomentammy.nl

Tom & Tammy 197 x 130.indd 1

01-07-15 16:13

Tekst | Lieke van Zuilekom | Beeld M-Light International BV

LOKAAL OPLEIDINGEN CENTRUM (LOC)

IN BARENDRECHT De Gemeente Barendrecht heeft onlangs het convenant ‘Verbeteren Energieprestatie nieuwbouw’ samen met een aantal regiogemeenten ondertekend. Het doel van het convenant is om de energieprestatie voor nieuw te ontwikkelen locaties en gebouwen te verhogen. Het streven is om een goed binnenklimaat te creëren aan de hand van de leidraad ‘Frisse Scholen 2012.’ In 2013 is specialist in verlichtingssystemen M-Light International BV door de installatieadviseur van het Lokaal Opleidingen Centrum (LOC) in Barendrecht benaderd om een aantal lichtberekeningen te maken voor dit zeer fraai vormgegeven gebouw. “Mede dankzij de ronde vormen lagen er lichttechnische uitdagingen”, vertelt Werner Huisman van M-Light. “Want een lage UGRwaarde, een hoge lumenstroom en een goede gelijkmatigheid gaan meestal niet samen. Echter, met een speciale microprisma van Jungbecker hebben we toch het gewenste resultaat kunnen bereiken. Met de installatie van Prevaled LED-engines en drivers van Osram, die een levensduur heeft van 50.000 branduren, is de school verzekerd van zeer gering onderhoud.”

M-Light International BV is sinds 1995 actief als groothandel en importeur van verlichtingsarmaturen voor zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten met toepassingen in de utiliteitsbouw, winkels, kantoren en industrie. Naast het Lokaal Opleidingen Centrum (LOC) in Barendrecht heeft het bedrijf recent verlichtingssystemen ontworpen en geleverd voor de nieuwbouw van het KWR (Water Research Institute) in Nieuwegein, de renovatie van gemeentekantoor Peel en Maas, de renovatie en nieuwbouw van het gemeentekantoor (RP1 en KW2) in Leidschendam-Voorburg en het Krimpenerwaard College in Krimpen aan den IJssel.

❚ ➤

| 61

Tekst | Hilda Bosma Beeld | VanLien Noodverlichting

Adequaat onderhoud van noodverlichting waarborgt veiligheid Hoe waarborg je de veiligheid op scholen? Door te investeren in jaarlijks onderhoud van je noodverlichting. Naast de aanschaf van goede noodverlichting die voldoet aan de wettelijke normeringen is onderhoud belangrijk voor een veilige school. Aan het woord is Marco de Lijster, sales manager bij VanLien Noodverlichting, producent van noodverlichtingsarmaturen en –systemen. Het bedrijf is onderdeel van ABB, een wereldwijde speler in de elektrotechnische componentenmarkt. VanLien ontwikkelt en produceert noodverlichting in Barendrecht. Noodverlichting bestaat uit vluchtrouteverlichting en vluchtrouteaanduiding. De Lijster: “We bieden ondersteuning tijdens de ontwerpfase, geven begeleiding gedurende het installeren en opleveren van systemen en zorgen tijdens de exploitatiefase voor inspectie- en onderhoud.”

De Lijster: “We leveren twee soorten systemen: decentrale systemen en centrale systemen. Bij een noodverlichtingssysteem heeft ieder armatuur een noodverlichtingsbatterij. Dit wordt veel toegepast bij basisscholen. Grotere scholengemeenschappen maken gebruik van een centrale noodvoedingssysteem. Daarbuiten willen grotere scholen graag de gehele noodverlichting via een centraal punt controleren. Noodverlichting wordt vaak gekoppeld aan een gebouwbeheerssysteem. De UvA (Universiteit van Amsterdam) is bijvoorbeeld door ons voorzien van een dergelijk systeem.

SPECIFIEKE OPLOSSINGEN

EVAGO

Scholen en onderwijsinstellingen huisvesten miljoenen personen per dag. Deze hoge bezettingsgraad vereist een optimale evacuatie-oplossing. Verder vragen specifieke ruimten om specifieke oplossingen. Voor al deze eisen biedt VanLien een passende oplossing. Van basisarmatuur tot balbestendige, slagvaste IK10 armaturen voor in gymzalen. De Lijster: “Scholen komen vaak via de installateur bij ons terecht, als hun noodverlichtingsapparatuur verouderd is, maar ook bij nieuwbouw. Een noodverlichtingsplan is onderdeel van een ontruimingsplan. Het bouwbesluit schrijft voor waar noodverlichting bij nieuwbouw moet komen. We leveren de systemen, maar zorgen ook voor het onderhoud. Het onderhoud van complexe systemen doen we in opdracht van de installateur, omdat scholen graag een aanspreekpunt hebben.

EVAGO is een nieuwe productgroep voor scholen. De Lijster: “Het is de allernieuwste led-verlichting. Dit nieuwe energiezuinige product voldoet aan de EIA, EnergieInvesteringsAftrek. Hierdoor kunnen scholen subsidie ontvangen.” ❚

TOTAL COST OF OWNERSHIP "Onze meerwaarde is dat we een Nederlandse producent zijn, waarbij de ontwikkeling en assemblage in Barendrecht geschiedt”, aldus De Lijster. “We hebben de kennis in huis, om een goed noodverlichtingsplan te maken. We kennen het Bouwbesluit en andere wettelijke eisen. We zorgen altijd dat het noodverlichtingsplan goed is afgestemd op de specifieke wensen van de school. Hierdoor is de veiligheid van leerlingen en docenten in de school gewaarborgd. Ten derde kunnen we voor scholen een calculatie maken wat het onderhoud van hun noodverlichtingssysteem kost. Daarbij gaan we uit van total cost of ownership. Wat kost de aanschaf van noodverlichting en wat kost het om het in stand te houden? We zien dat scholen veel aandacht hebben voor zowel veiligheid als exploitatiekosten.

LED-VERLICHTING Een belangrijke ontwikkeling is dat led als lichtbron meer en meer wordt toegepast. Het voordeel van led is de levensduur van 100.000 uur, dat is tien tot twaalf jaar. Met fluorescentie buizen is de levensduur één tot twee jaar.

62 |

De Enk Groen & Golf creëert onder andere daktuinen met sedum en daktuinen met verhardingen gras en vaste planten.

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | De Enk Groen & Golf

GEFASEERDE AANLEG VAN INTENSIEF EN EXTENSIEF GROEN OP BÈTA CAMPUS De Enk Groen & Golf realiseert de groenvoorzieningen op de Bèta Campus in Leiden. In totaal omvat de opdracht 1.500 vierkanter meter met intensieve en extensieve groendaken en ander groen. De groenspecialist uit Renkum voert het project met tussenpozen uit. Goede afstemming met Ballast Nedam/Heijmans is cruciaal. Kort nadat een dak waterdicht is gemaakt, brengt De Enk Groen & Golf het groen aan. Op de campus werken de vakmensen onder leiding van uitvoerder Bart Lost. “We werden in 2010 bij dit project betrokken en dachten mee over ontwerp en uitvoering”, zegt projectleider Peter Koop. “We creëren onder andere daktuinen met sedum en daktuinen met verhardingen, gras en vaste planten. De daktuin op maaiveldniveau, boven de kelder, loopt naadloos over in de vollegrond. Bij de overgang wordt het water afgevangen met een drainagekoffer, ter voorkoming van verzakking of vernatting.” De Universiteit Leiden kan vertrouwen op de kwaliteit van de producten en verwerking. De groendaken worden geleverd met een 10-jarige verzekerde garantie. De Enk Groen &Golf is Groenkeur gecertificeerd voor Groen aanleg en Dak & Gevelgroen. Koop zegt: “We hebben jarenlang ervaringen in het

De groendaken worden geleverd met een 10-jarige verzekerde garantie.

ontwerp en aanleg van groen- en infraprojecten. De laatste tijd realiseren wij veel bij onderwijsinstellingen, zoals het Edith Stein College in Den Haag en het Graafschap College in Doetinchem. Naast realisatie zijn we sterk in onderhoud en totale ontzorging. Verder zijn we ook in de golfwereld actief. Als 'vernieuwers' hebben we bijvoorbeeld grote professionele robotmaaiers geïntroduceerd.” ❚

| 63

HEERDE | MFA De Heerd

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Burgland Bouw

‘VEEL AANDACHT VOOR AKOESTISCHE MAATREGELEN VANWEGE EEN DIVERSITEIT AAN FUNCTIES’

In de multifunctionele accommodatie De Heerd in Heerde komen veel gebruikers samen. Het gebouw fungeert daarmee als ‘bindmiddel’ voor het gehele dorp. De centrale plaats in de samenleving is terug te zien in de architectuur. De centrale hal waarin het dorpshuis is gesitueerd, functioneert tevens als de entree van en voor alle andere gebruikers. Het gebouw grenst aan een ‘parkachtige’ omgeving. Het voetpad in het park is door de architect geïntegreerd in het ontwerp van het gebouw en loopt als het ware door de centrale hal heen en verbindt de beide ingangen. Van twee zijdes is het gebouw te benaderen en komen gebruikers binnen. Het gebouw beschikt hiermee over twee voorkanten en dit benadrukt de centrale functie en toegankelijkheid. Daarmee krijgt de accommodatie een uitermate openbaar karakter. Het gebouw is ontworpen door DAT Architecten te Tilburg, de realisatie is uitgevoerd door Burgland Bouw B.V. uit Dodewaard. De multifunctionele accommodatie in Heerde-Oost heeft een bruto vloeroppervlakte van circa 6.200 m2 en bestaat uit vier basisscholen, een cultuurplein,

MFA DE HEERD, ONTMOETINGSPLEK VOOR DE BUURT

64 |

bibliotheek, dorpshuis, kinderdagverblijf, peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang en een gymzaal. Het cultuurplein bestaat uit een theater met 300 zitplaatsen en diverse ruimten voor andere kunst- en culturele activiteiten. Naast de grote gymzaal is er een aparte zaal voor de tafeltennisvereniging. Het gebouw bestaat overwegend uit één bouwlaag en heeft daarmee een uitgestrekt karakter met een paviljoenachtige uitstraling. Alleen ter plaatse van de basisscholen bestaat het gebouw uit twee bouwlagen. Hubert van Velden, projectleider namens Burgland Bouw B.V., vertelt dat MFA De Heerd ook binnen over een open en toegankelijk karakter beschikt. Binnen overheerst de kleur wit, afgewisseld met in het oog springende accenten zoals de Accoya binnenkozijnen en enkele gekleurde wanden. Verder is er veel glas toegepast wat voor ruime zichtlijnen zorgt. ➤

HEERDE | MFA De Heerd

| 65

HEERDE | MFA De Heerd

'ER IS EEN DIVERSITEIT AAN FUNCTIES ONDER ÉÉN DAK SAMENGEBRACHT. DIE MOGEN UITERAARD GEEN GELUIDSOVERLAST VAN ELKAAR ERVAREN'

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Heerde

ARCHITECT DAT Architecten

AANNEMER Burgland Bouw B.V.

BOUWPERIODE februari 2014 – februari 2015

66 |

De strakke gevels zorgen aan de buitenkant voor een fraai en afwisselend karakter. “In de gevel is ondermeer een opvallend type gevelsteen van uitzonderlijk formaat verwerkt en gecombineerd met gevelstucwerk.” Hubert van Velden legt uit dat de contractuele bouwtijd voor MFA De Heerd één jaar bedroeg. “Dat is relatief kort, maar het uitgestrekte karakter van het gebouw maakte ondermeer dat dit mogelijk was. We konden met name de afbouwwerkzaamheden per gebouwdeel faseren en gelijktijdig uitvoeren. Bijzonder efficiënt.” Eén van de belangrijkste aandachtspunten was de akoestiek. “Er is een diversiteit aan functies onder één dak samengebracht. Die mogen uiteraard geen geluidsoverlast van elkaar ervaren. Er zijn op dat vlak diverse maatregelen voorzien. Zo zijn er akoestische ontkoppelingen in de hoofddraagconstructie gemaakt en er zijn akoestische voorzetwanden, plafonds en vloeren toegepast.” Elk bouwdeel heeft een eigen installatie en een eigen techniekruimte. De installaties zijn door Harwig Installatiegroep aangelegd. MFA De Heerd is volgens Van Velden gefundeerd op een traditionele strokenfundering op staal. De hoofddraagconstructie bestaat uit een staalconstructie gecombineerd met kalkzandsteenwanden. Voor de afwerking zijn veelal voor dit soort gebouwen gebruikelijke materialen toegepast. “Dit is een type project dat we regelmatig mogen realiseren en waarin we niet voor heel uitzonderlijke uitdagingen zijn geplaatst. De goede samenwerking met de betrokken partners maakten dat we gezamenlijk een prachtig gebouw hebben gerealiseerd binnen de overeengekomen bouwtijd.” ❚

DUIVENDRECHT | De Zonnehof

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Roos Aldershoff

TWEE SCHOLEN ONDER ÉÉN DAK

De Zonnehof in Duivendrecht

Het onderwijs is volop in ontwikkeling. Nieuwe onderwijsvisies en -concepten maken dat aanpassingen aan bestaande huisvesting of nieuwbouw noodzakelijk zijn. Budgetten staan echter onder druk. Goede advisering en begeleiding zijn dan ook een must.

68 |

DUIVENDRECHT | De Zonnehof

❚ ➤

'ONZE EXPERTISE REIKT VAN HUISVESTINGSADVIES EN PROJECT- EN PROCESMANAGEMENT TOT DIRECTIEVOERING EN TOEZICHT BIJ DE UITVOERING, INCLUSIEF NAZORG' Door de scholen samen te clusteren in een gebouw met meerdere bouwlagen kwam er grond vrij voor de bouw van zorgwoningen

ABC Nova adviseert dagelijks opdrachtgevers in woon-, werken leeromgevingen bij hun vastgoedvraagstukken. “We zijn continu op zoek naar optimale en duurzame oplossingen”, vertelt Simone van den Brink, managing partner bij de vestiging in Amsterdam. “Onze expertise reikt van huisvestingsadvies en projecten procesmanagement tot directievoering en toezicht bij de uitvoering, inclusief nazorg.” ABC Nova ontstond twee jaar geleden uit een fusie van Smitshoek Melles & Partners en ABC Management Groep. Het bedrijf heeft vestigingen in Amsterdam, Assen en Nieuwegein. “De afgelopen jaren hebben we ons meer en meer toegelegd op onderwijshuisvesting. Van primair en voortgezet onderwijs tot huisvesting voor universiteiten. Recent hebben we onder meer Brede School De Oase in Utrecht, Basisschool Op Dreef in Utrecht en clustervoorziening Vught Noord opgeleverd, evenals de nieuwbouw van de Zonnehof in Duivendrecht, waarbij twee basisscholen onder één dak zijn samengebracht.”

FRISSE SCHOLEN KLASSE A De A. Bekemaschool en de Grote Beer in Duivendrecht waren tot begin dit jaar gevestigd in éénlaagse gebouwen uit de jaren zestig. “Deze gebouwen waren volledig afgeschreven”, vertelt Van den Brink. “Door de leeftijd, éénlaagse bouw en het gebrek aan isolatie waren de energie- en onderhoudskosten aanzienlijk. Nieuwbouw was dan ook noodzakelijk.” Door de scholen samen te clusteren in een gebouw met meerdere bouwlagen kwam er grond vrij voor de bouw van zorgwoningen, vertelt ze. “Dit gaf de gemeente de financiële middelen om de nieuwbouw te financieren. Door de gemeenteraad is bovendien extra budget ter beschikking gesteld, op voorwaarde dat de nieuwbouw zou voldoen aan de eisen omtrent duurzaamheid en Frisse Scholen klasse A. Hier is invulling aan gegeven middels extra hoge klaslokalen, een goede akoestiek, veel daglichtinval, led-verlichting, een WKO-opslag in de bodem en automatisch gestuurde zonwering.” ➤

| 69

DUIVENDRECHT | De Zonnehof

ons onderzoek bleek dat met name het exploitatierisico voor beide scholen te groot zou worden. Op basis van het onderzoek heeft de gemeenteraad dan ook ingestemd met de realisatie van enkel twee scholen onder één dak”, vertelt Van den Brink. “De kinderopvang is verplaatst naar het wijkcentrum. Naschoolse opvang is in de eigen clusters van de scholen ondergebracht.” Hoewel het lijkt dat de nieuwbouw aan de buitenzijde een eenduidige uitstraling heeft, zijn beide scholen dankzij subtiele verschillen toch herkenbaar. “In het interieur van de Zonnehofscholen zijn de eigen identiteit en onderwijsvisie van de basisscholen duidelijk herkenbaar”, vertelt Eric Königs, senior projectmanager bij ABC Nova en directievoerder van het project. “Waar de A. Bekemaschool heeft gekozen voor het onderwijsconcept van ‘Dunn & Dunn’, waarbij leerlingen zich kunnen terugtrekken in kleinere ruimtes, beschikt de Grote Beer juist over ruime leerpleinen.” Beide delen zijn zo ontworpen dat herindeling, maar ook uitbreiding in de toekomst tot de mogelijkheden behoort.

COÖRDINATIE

HAALBAARHEIDSONDERZOEK ABC Nova was namens de schoolbesturen ASKO en St. OOP verantwoordelijk voor de begeleiding van het volledige proces vanaf de haalbaarheidsstudie, inclusief investerings- en exploitatieraming, tot en met de oplevering. Bij aanvang van het project heeft het bedrijf in opdracht van de schoolbesturen en in samenwerking met de gemeente een onderzoek uitgevoerd naar de haalbaarheid van de investering en exploitatie van een Brede School. “Uit

Königs kijkt terug op een mooi, maar ook uitdagend project. “Voor een relatief kleine school hadden we te maken met veel stakeholders”, vertelt hij. “Niet alleen beide opdrachtgevers, maar ook de schooldirecteuren en hun achterban schoven regelmatig aan tijdens bouwvergaderingen. Daarbij kwam dat het bouwkundige werk en de W-, E- en sanitaire installaties apart zijn aanbesteed. Hierdoor kwamen er een hoop coördinatietaken bij. Maar het resultaat mag er zijn. Beide scholen zijn erom trots op het resultaat.” Nu de oplevering een feit is, ondersteunt ABC Nova de scholen bij het vertrouwd raken met het nieuwe pand en de installaties. ❚

Nieuwegein Nieuwegein – Amsterdam – Amsterdam Nieuwegein – Assen –– Amsterdam - Assen - Nieuwegein

Bouwinfo

088 – 021 53 088 15– 021 53 15 088 – 021 53 088 - 021 53 15

Gemeentehuis Drechterland Gemeentehuis Drechterland Geme Over ons: Over ons: Over ons: Wij zijn een integraal adviesbureau voor ruimtelijke projecten envoor processen. Wij ABC Nova is eenABC integraal Nova isadviesbureau een integraal ABC voor Nova adviesbureau ruimtelijke is een integraal voor projecten ruimtelijke adviesbureau en projecten ruimtelijke en projecten en adviserenWij enprocessen. ondersteunen onze opdrachtgevers om optimale woon-, werk-, processen. adviseren en Wij ondersteunen adviseren processen. enonze ondersteunen Wij opdrachtgevers adviseren onze en opdrachtgevers ondersteunen om onze om opdrachtgevers om leer- enwoon-, leefomgevingen tewerk-, verwezenlijken. Dat doen altijd met de belangen optimale optimale werk-, leerwoon-, en leefomgevingen optimale leer- en woon-, leefomgevingen te verwezenlijken. werk-, leer-wij te enverwezenlijken. leefomgevingen te verwezenlijken. vandoen vandaag enmet overmorgen op ons netvlies. Dat wij altijd Dat doen dewij belangen altijd met Dat van de doen vandaag belangen wij altijd envan overmorgen met vandaag de belangen en op overmorgen van vandaag op en overmorgen op Trappenhuis Trappenhuis Flexibele werkplekFlexibele Trappenhu w ons netvlies. ons netvlies. ons netvlies.

OPDRACHTGEVER Schoolbesturen ASKO en Stichting Openbaar Onderwijs Primair

GEBRUIKERS OBS de Grote Beer en de A. Bekemaschool

PROCES- EN BOUWMANAGEMENT

Nieuwegein – Amsterdam – Assen

Nieuwegein

We zijn bevlogen en solide voor53 onze15 opdrachtgevers en stakeholders. 088experts – 021

088 – 021 5

We zijn bevlogen Weenzijn solide bevlogen experts voor We solide zijn onze experts bevlogen opdrachtgevers voor enonze solide opdrachtgevers en experts voor onze en opdrachtgevers en Samen met hen behalen weentoekomstgerichte, concrete resultaten. Met stakeholders. Samen stakeholders. met hen Samen behalen stakeholders. met wehen toekomstgerichte, behalen Samen wemet toekomstgerichte, concrete hen behalen weconcrete toekomstgerichte, concrete zo’n 60 medewerkers opereren wij landelijk vanuit Amsterdam, Assen en ABC Nova Amsterdam resultaten. Met resultaten. zo’n 60 projectmanagers medewerkers Met zo’n resultaten. 60opereren medewerkers Met wij landelijk zo’n opereren 60 kunst medewerkers vanuit, wij Drechterland landelijk opereren vanuit, wij landelijk vanuit, Gemeentehuis G Nieuwegein. Onze verstaan de om het hele proces Over ons: Over ons: Hal tweede verdieping Hal tweede verdieping Entreehal Hal tweede Entree ver Amsterdam, Assen Amsterdam, en Nieuwegein. Assen en Onze Amsterdam, Nieuwegein. projectmanagers Assen Onzeenprojectmanagers Nieuwegein. verstaan de Onze verstaan projectmanagers de de van initiatief-, defi nitieen ontwerpfase tot en met de realisatie en nazorg in was verstaan ABC Nova ookABC betrokken Nova was ABC No bi ABC Nova is een integraal adviesbureau voor ruimtelijke projecten enhet ABCom Nova isproces een integraal adviesbureau voor ruimtelijke projecten en kunst het hele kunst om van hele initiatief-, proces kunst defi van omnitieinitiatief-, het hele en ontwerpfase proces definitievanen initiatief-, tot ontwerpfase definitietot en ontwerpfase tot bij: ook betrokken Theo Kupers Architecten i.s.m. Jeroen Schipper Architecten beweging te brengen én te houden. enprocessen. met de realisatie en Wij met ende nazorg realisatie in beweging en en met nazorg de te in realisatie brengen beweging én ente te nazorg houden. brengen in beweging én te houden. te brengen én te houden. processen. Wij adviseren en ondersteunen onze opdrachtgevers om adviseren ondersteunen onze opdrachtgevers om

ARCHITECT

CONSTRUCTEUR

ABC Nova iswoon-, een belangrijke voor schoolbesturen en bij de optimale woon-, werk-, leer- en leefomgevingen te verwezenlijken. optimale werk-, partner leer- en leefomgevingen tegemeentes verwezenlijken. Van Rossum Raadgevende Ingenieurs Onze expertise: Onze expertise: • Project- en Procesmanagement Onze • Projectexpertise: en Procesmanagement • Risico • Project– planning en Procesmanagement • Risico – planning • Risico – planning realisatie vanwij onderwijshuisvesting in alle categorieën. Van Primair Onderwijs Dat doen wij altijd met de belangen van vandaag en overmorgen op doen altijd met de belangen vandaag en overmorgen opdiensten • Dat Concepten • Concepten • Vastgoed – accommodatiebeleid • •Concepten Vastgoed – accommodatiebeleid •van Juridische • Vastgoed diensten – accommodatiebeleid • Juridische diensten • Juridische ADVISEUR INSTALLATIES tot Universiteiten in zowel nieuwbouw, renovatie, uitbreiding en verbouw. Trappenhuis Flexibele werkplek • Tendermanagement • Tendermanagement • Gebiedstransformatie • •Tendermanagement Gebiedstransformatie • Duurzaamheid • Gebiedstransformatie • Duurzaamheid • Duurzaamheid ons netvlies.Ingenieurs ons netvlies. De Blaay – van den Bogaard Raadgevende • Huisvestingsadvies • Huisvestingsadvies • Contractmanagement • •Huisvestingsadvies Contractmanagement • Bouwbegeleiding • Contractmanagement • Bouwbegeleiding • Bouwbegeleiding

Stadhuis Almelo Stadhuis Almelo Utrecht Science Park Stadhuis UtrechtAlmelo Science P Rol ABC Nova: Bouwbegeleiding, Rol ABC Nova: RolBouwbegeleiding, Abc Nova: Accommodatienota, RolRol ABCAbc Nova: Nova: Bouwbe Accom Contractmanagement, ProjectContractmanagement, en Bouwbegeleiding, Project- Duurzaamheid, en Contractmanagement, Bouwbegeleiding, Du P Procesmanagement Procesmanagement Project- en Procesmanagement, Procesmanagement Project- en Procesm Architect: Kraaijvanger Architect: Kraaijvanger Transformatie Architect: Transformatie Kraaijvanger © Bart van Hoek © Bart van Hoek © Bart van Hoek

ADVISEUR BOUWFYSICA EN BRAND

abcnova.nl abcnova.nl abcnova.nl We zijn bevlogen en solide experts voor onze opdrachtgevers en We zijn bevlogen en solide experts voor onze opdrachtgevers en stakeholders. Samen met hen behalen we toekomstgerichte, concrete stakeholders. Samen met hen behalen we toekomstgerichte, concrete UITVOERING ABCNova goo.indd 1 ABCNova goo.indd 1 ABCNova goo.indd 1 resultaten. Met zo’n 60 medewerkers opereren wij landelijk vanuit, resultaten. Met zo’n 60 medewerkers opereren wij landelijk vanuit, Aannemingsbedrijf Klaassen Arnhem Hal tweede verdieping Entreehal Amsterdam, Assen en Nieuwegein. Onze projectmanagers verstaan de Amsterdam, Assen en Nieuwegein. Onze projectmanagers verstaan de AANNEMERS LOODGIETERSWERKEN ABC Nova was ook betrokken bij: om het tot hele proces van initiatief-, deﬁnitie- en ontwerpfase tot kunst om het hele proces van initiatief-, deﬁnitie- en kunst ontwerpfase Loodgietersbedrijf Révé Park te Brede schoolén te houden. en én mettede realisatie enUtrecht nazorgScience in beweging brengen en met de realisatie en nazorg in beweging te brengen houden. Stadhuis Almelo AANNEMER WERKTUIGBOUWKUNDIG

Trapp

Peutz Zoetermeer

Goorhuis Installatietechniek

AANNEMER ELEKTROTECHNISCH Onze expertise:

• Project- en Procesmanagement

Mega elektra

• Vastgoed – accommodatiebeleid

• Concepten

ONTWIKKEL- EN REALISATIEPERIODE • Tendermanagement

• Gebiedstransformatie

• Huisvestingsadvies september 2012 – februari 2015

• Contractmanagement

abcnova.nl 70 |

ABCNova goo.indd 1

• Rol ABC Nova: Bouwbegeleiding, Contractmanagement, Onze expertise: • Risico – planning Project- en Proces•management •Concepten Juridische diensten ••Architect: Kraaijvanger •Tendermanagement Duurzaamheid • © Bart van Hoek

• •Huisvestingsadvies Bouwbegeleiding

• Rol Abc Nova: Muziekbuurt Rijswijk Accommodatienota, • Rol Abc Nova: Bouwbegeleiding, Accommodatienota, • Project- en Procesmanagement • Risico – planning Duurzaamheid, ProjectBouwbegeleiding, ProjectAlmelo Utrecht Science Park • Stadhuis Vastgoed – accommodatiebeleid • Juridische diensten en Procesmanagement, en Procesmanagement Rol ABC Nova: Bouwbegeleiding, Rol Abc Nova: Accommodatienota, Transformatie Project- en •Bouwbegeleiding, Architect: • Duurzaamheid Duurzaamheid, • Contractmanagement, Gebiedstransformatie Procesmanagement Projecten Procesmanagement, Architectuurstudio HH • Architect: Contractmanagement Bouwbegeleiding Kraaijvanger •Transformatie © Geert de• Jong © Bart van Hoek

abcnova.nl ABCNova goo.indd 1

09-06-15 09:09

Hal tweede

DE RIJP | BS De Pauw

De uitdaging van de kapconstructie Tekst & beeld | Sijperda Hardy

Wat betreft de installatietechnische uitdaging bij dit project ligt het zwaartepunt voornamelijk in het wegwerken van de kanalen en het leidingwerk. Dat komt doordat het schoolgebouw is opgebouwd uit verschillende kapconstructies. In zo’n kapconstructie zijn bijvoorbeeld de luchtbehandelingskast en het benodigde hoofdkanalentracé opgenomen. Het gebouw wordt voorzien van een centrale luchtbehandelingskast met een vraaggestuurde regeling op basis van CO2. Aanwezigheid van personen en de luchtkwaliteit worden hiermee bewaakt. Indien de CO2-concentratie oploopt in de ruimte zal er meer verse lucht worden toegevoerd. Naast een gezonde luchtkwaliteit levert dit een energiebesparing op. Voor de warmteopwekking is gekozen voor een bivalent systeem bestaande uit een water/water-warmtepomp met een gesloten verticale bodemwisselaar en een HR cv-ketel. De lokalen worden door middel van lucht verwarmd. Hiervoor is de luchtdichtheid geoptimaliseerd en een hoge isolatiewaarde van het glas toegepast. Door middel van de gesloten bodemwisselaar wordt gebruik gemaakt van passieve koeling. Om het energieverbruik te beperken zijn diverse slimmigheden opgenomen zoals veegschakelingverlichting per gebruiker die gekoppeld is aan de inbraakinstallatie. Op deze manier kan er na sluitingstijd geen verlichting blijven branden. Daarnaast zijn er voor de verblijfsruimten afwezigheidsmelders in combinatie met daglichtregeling toegepast. De verlichting kan alleen middels een handmatige actie worden aangezet maar gaat altijd automa-

tisch uit; zo maak je de gebruiker bewust van het schakelen. Een deel van de verlichting is uitgevoerd met led om het energieverbruik terug te dringen. Op het dak komen PV-panelen om het overige elektraverbruik te compenseren. Om de installatie in het gebruik te optimaliseren is een monitoring-systeem met behulp van opnemers en energiemeters verwerkt in het ontwerp. Op deze manier kan Sijperda Hardy de installatie screenen en optimaliseren. De verwachting is dat vanwege deze maatregelen de nieuwbouw de kwalificering A+++ zal behalen. ❚

O og vo or te ch ni

Installatietechnisch adviesbureau T (0515) 429 777 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

| 71

ANTWERPEN | Passiefschool Hardenvoort

Passiefschool moet buurt activeren Tekst & beeld | Koen Mortelmans

Niet zolang geleden leek het of in de Antwerpse wijk tussen het Damstation en het Asiadok de tijd was blijven stilstaan in het midden van de twintigste eeuw. Je herkende er meteen de achtergronden van de verhalen van Willem Elsschot en misschien nog meer die van de jonge Willy Vandersteen. Sinds de omvorming van een voormalig NMBS-terrein tot Park Spoor Noord zit er weer schwung in de wijk. De uitbouw van de Hardenvoortcampus versterkt die evolutie. Deze campus omvat niet alleen de nieuwe school, maar ook een bestaand vroegere spoorwegatelier, die al eerder was omgevormd tot vestiging voor deeltijds kunstonderwijs en buitenschoolse kinderopvang. De nieuwbouw bestaat uit een kleuter- een lagere en een middelbare school. De bestaande kleuter- en lagere school-containerklasjes verdwijnen. "Het is de bedoeling de campusgebouwen breed in te zetten," legt projectarchitect Thomas Dierickx (Buro II & Archi + I) uit. "Zo zullen zowel de buurtwerking als lokale sportverenigingen buiten de schooltijden gebruik kunnen maken van de refter en de sportzaal."

DAGLICHTINVAL De noordelijke kant van de straat Hardenvoort is volledig bebouwd met rijhuizen en magazijnen. De zuidkant vormt de rand van Park Spoor Noord. De uniforme architectuur van de nieuwbouw bestaat uit witte betongevelpanelen, meranti buitenschrijnwerk en dito hekkens en verluchtingsroosters. "Wit als toonaangevende kleur in combinatie met een zo groot mogelijke

daglichtinval was een zeer specifieke vraag van het stadsbestuur," licht de architect toe. Tussen de entree van de kinderen jongerencampus en die van kinderopvang en kunstonderwijs bestaat er een hoogteverschil. "Binnen de schoolpoorten vangen we dit op door een tribune met treden tussen beiden gebouwen. Dit niveauverschil biedt samen met levend groen een uitstekende afbakening tussen de speelplaats van de school en het speelterrein voor de kinderopvang."

AARDKLEUREN Binnen bestaat het kleurenpalet naast wit uit aardkleuren, die de verschillende afdelingen identificeren. Deze kleuren worden hernomen in zowel de linoleum vloerbekleding als in de screens van de mobiele en automatische zonwering. Langs de straatkant domineren strakke, rechte lijnen het uitzicht. Binnen is de architectuur zachter: de lijnen zijn nog wel recht, maar af en toe vertonen ze een knik. De hoeken zijn hier ook niet loodrecht. Het hout domineert er de gevelafwerking, door het gebruik van witte vezelcementpla-

Wit als toonaangevende kleur in combinatie met een zo groot mogelijke daglichtinval was een zeer specifieke vraag van het stadsbestuu.

72 |

ANTWERPEN | Passiefschool Hardenvoort

ten met houten belijning die overgaat in de noodzakelijke balustrades van de speelplaatsen op de daken. "De school zal 680 leerlingen tellen, terwijl het perceel minder dan 6.000 m² groot is. Daarom hebben we speelplaatsen ingericht op de daken. Ze zullen afgewerkt worden in steentapijt of kunsthars, in kleuren afgestemd op het koraalrood van het bestaande verbouwde NMBS-gebouw. Een gebruik als speelplaats is niet compatibel met zachte groenaanleg. Op de speelplaatsen op de begane grond zullen verschillende hoogstammige bomen geplant worden." Een beperkt deel van de dakoppervlakte wordt aangelegd als extensief groendak en er komen ook enkele educatieve vierkantemeter-tuintjes. Campus Hardenvoort is niet de eerste, maar nog altijd één van de eerste scholen die volgens de passiefstandaard is opgetrokken: dikkere isolatie, een doorgedreven aandacht voor luchtdichtheid, zonwering, buitenschrijnwerk met drievoudige beglazing en een volledig automatisch gestuurde nachtventilatie die het koelend vermogen van de zware bouwmaterialen van wanden en vloerplaten activeert. ❚

Projectinfo LOVELD –GEVELELEMENTEN Loveld (Aalter) leverde de prefab sandwich-gevelelementen in architectonisch gepolijst en gezuurd beton. "De triptiek kostenefficiëntie, kwaliteit en functionaliteit leidde tot de keuze om het gebouw volledig in prefab op te trekken," legt sales manager Vincent Termote uit. "Vanaf de eerste pentekening werd prefab minded ontworpen. Het geheel bestond uit honderden puzzelstukjes, zoals vloerdragende sandwichgevels, kolommen, balken, welfsels, breedplaten, trappen, wanden en prefab vloeren. Die werden op een mum van tijd aan elkaar gepast. Hoewel het beton afkomstig was van verschillende leveranciers, was alles toch vooraf zo grondig uitgekiemd dat alle elementen naadloos in elkaar gemonteerd konden worden." "Achter de wit parelende gevels, uitgevoerd in een hoogwaardig gepolijst /gezuurd architectonisch beton, schuilt een dragend sandwichverhaal. Die maakte dat de aannemer het aantal te monteren elementen met honderden kon verminderen. De binnenschil kreeg een vloerdragende functie. Het buitenblad loopt boven de elementen door. In de sandwichelementen zit een isolerende, 240 mm dikke PIR-isolatiekern. Postzegelgewijs met elkaar verbonden, Ingestorte EPDMslabben staan in voor de horizontale compartimentering ten behoeve van de waterhuishouding. Het volstond hiervoor om na plaatsing enkele gaines op te gieten met krimpvrije mortel en een mechanische koppeling aan te brengen tussen de horizontale en verticale bouwdelen." De sandwich gevelelementen zijn integraal bij Loveld geproduceerd. "Zowel engineering, design, wapening, bekisting, productie, afwerking en transport maakten deel uit van ons contract." Voor Loveld was Hardenvoort het eerste passief prefab gebouw waarvoor het bouwelementen leverde. Het bedrijf is in 1985 opgericht en telt momenteel – in België – 110 medewerkers. Het heeft ook een vestiging in het Nederlandse Zwijndrecht.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Autonoom Gemeentebedrijf Vespa, Antwerpen ONTWERP, STUDIES STABILITEIT Buro II & Archi + I, projectarchitect EN PROJECTMANAGEMENT Thomas Dierickx, Gent

TECHIEKEN EN PASSIEFBOUWPRINCIPES OMGEVINGSAANLEG BEKISTING + BALKEN- EN PREDALONDERSTEUNING LEVERING GEVELELEMENTEN START WERKEN INGEBRUIKNAME OPPERVLAKTE TERREIN VLOEROPPERVLAKTE

Buro II & Archi + I, i.s.m. Ingenium, Brugge Buro II & Archi + I, i.s.m. THV Thiers (Antwerpen)-Dujardin (Kortrijk) Peri (Londerzeel) Loveld, Aalter 6 januari 2014 gepland op 1 september 2015 5.983,81 m² 8.395,58 m²

| 73

ONDERWIJSENBOUW.NL

WWW.

DE MEEST COMPLETE WEBSITE OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS Onderwijs & Bouw heeft naast dit veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe en up-to-date website; ONDERWIJSENBOUW.NL. Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar geïnformeerd wil blijven over bouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs.

LAAT U DAGELIJKS INFORMEREN OVER HET LAATSTE VAKNIEUWS OP ONDERWIJSENBOUW.NL

en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads. ONDERWIJSENBOUW.NL is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat ONDERWIJSENBOUW.NL u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten.

Wat krijgt u terug voor een goede online positionering? U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website

Het platform biedt het meest actuele projecten productnieuws. Zes keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving

U vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Top Banner 175 x 110 pix, 72 dpi

- 12 x per jaar recht op een persbericht op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

ouw Onderwijs & B it veelzijdige heeft naast d een nieuwe vaktijdschrift en up-to-date website!! Homepage Leaderbord Banner

Homepage Sidebar Banner

728 x 90 pix, 72 dpi

300 x 200 pix, 72 dpi

Neem voor meer informatie contact op met Gilles Coulier T +31 (0)495 450095

...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.onderwijsenbouw.nl? Neem dan contact op met Gilles Coullier: T +31 (0)495 450095 E g.coullier@louwersuitgevers.nl

‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers van Onderwijs & Bouw branche Vanaf € 495,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet! Bel of mail Gilles Coulier voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw: T +31 (0)495 450095 - E g.coulier@louwersuitgevers.nl

Wie doet wat AANNEMERS & BOUWBEDRIJVEN

BOUWADVIES & -MANAGEMENT

REMMERS BOUWGROEP BOUWGROEP DIJKSTRA DRAISMA

Postbus 120 8700 AC BOLSWARD T.................................................+31 (0)515 334000 F.................................................+31 (0)515 334040 E info@bgdd.nl W www.bgdd.nl

Postbus 4021 5004 JA TILBURG T.................................................+31 (0)13 5723900 F................................................ +31 (0)13 5729301 E ohubers@remmersbouwgroep.nl W www.remmersbouwgroep.nl

Nieuwe Kraayertsdijk 37 4458 NK 'S-HEER ARENDSKERKE T..................................................+31 (0)113 615500 F..................................................+31 (0)113 612764 E info@fraanje.com W www.fraanje.com

Postbus 549 2400 AM ALPHEN AAN DE RIJN T.................................................+31 (0)172 484000 E mail@alphaplan.nl W www.alphaplan.nl

AFBOUW

AFBOUW PERDOK BV AANNEMINGSBEDRIJF FRAANJE BV

GOEDE SPEELPROJECTEN BV ALPHAPLAN

Peizerweg 140 9727 AP GRONINGEN T................................................+31 (0)50 5280680 F................................................+31 (0)50 8508950 E info@afbouwperdok.nl W www.afbouwperdok.nl

LINDHORST HUISVESTINGADVISEURS Postbus 3 7900 AA HOOGEVEEN T.................................................+31 (0)528 234518 F.................................................+31 (0)528 234517 E info@lindhorst.nl W www.lindhorst.nl

Kraaivenstraat 23-12, 5048 AB TILBURG T................................................ +31 (0)13 4551605 F.................................................+31 (0)13 4556872 E goede.atvansteijn@speelprojecten.nl W www.speelsystemen.nl

CONSTRUCTIEBEDRIJF

CONSTRUCTIEBEDRIJF K. STOK & ZN B.V Stadhoudersweg 67-A 9076 AB SINT ANNAPAROCHIE Postbus 11 9076 ZN SINT ANNAPAROCHIE T................................................ +31 (0)518 401577 F................................................. +31 (0)518 401071 E info@stok.nl W www.stok.nl

DAGLICHTCONSTRUCTIES STAM MONTAGEBOUW CORNELISSEN AANNEMINGSBEDRIJF B.V. Postbus 43, 5411 NX ZEELAND Boekelsedijk 22a, 5411 NX ZEELAND T................................................ +31 (0)486 451608 E info@cornelissenbouw.nl W www.cornelissenbouw.nl

Pesetaweg 135, 2153 PJ NIEUW-VENNEP T..................................................+31 (0)71 3018154 E marco@stammontagebouw.nl W www.stammontagebouw.nl

KLEISSEN EN PARTNERS Postbus 1271 7550 BG HENGELO T................................................. +31 (0)74 2670111 W www.kleissen.nl

NOBUTEC BV

AKOESTIEK SIJPERDA - HARDY ADVIESBUREAU

HEERKENS VAN BAVEL BOUW BV

Postbus 35 5000 AA TILBURG T.................................................+31 (0)13 4666999 F.................................................+31 (0)13 4666900 E info@hvbbouw.nl W www.heerkensvanbavel.nl

KNAUF AMF PLAFONDSYSTEMEN BV

Mesonweg 8-12 3542 AL UTRECHT T............................................... +31 (0)30 2415445 F.................................................+31 (0)30 2410737 E info@knaufamf.nl W www.knaufamf.nl

Postbus 23 8650 AA IJLST T.................................................+31 (0)515 429777 F................................................. +31 (0)515 438457 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

Maasdijkseweg 113 2291 PJ WATERINGEN T.................................................+31 (0)174 385242 F.................................................+31 (0)174 441027 E info@nobutec.nl W www.nobute–c.nl

BOUWKUNDIGE BRANDPREVENTIE THERMOFLOR BV

MEIJER BOUW SASSENHEIM

Postcode 156 2170 AD SASSENHEIM T................................................ +31 (0)252 219122 F................................................ +31 (0)252 232628 E info@meijersassenheim.nl W www.meijersassenheim.nl

AKOESTIEK MEESTERS

Kerkeinde 34 4254 LD SLEEUWIJK T ............................................ +31 (0)183 304324 E info@akoestiekmeesters.nl W www.akma.nl W www akoestiekmeesters.nl

VAN DER AA BRANDWERENDE APPLICATIES BV Havenweg 20c, 5145 NJ WAALWIJK T..................................................+31 (0)416 561010 E info@vanderaa.com W www.vanderaa.com

FIREJOB BV BOUWBEDRIJF DE VRIES EN VERBURG Postbus 59 2820 AB STOLWIJK T.................................................+31 (0)182 341741 F.................................................+31 (0)182 342475 E info@devriesverburg.nl W www.devriesverburg.nl

MERFORD ACOUSTIC MATERIALS

Postbus 160, 4200 AD GORINCHEM Franklinweg 8 , 4207 HZ GORINCHEM T.................................................+31 (0)183 675000 E acousticmaterials@merford.nl W shop.merford.com

Ged. Laanweg 47, 1619 PB ANDIJK Postbus 4, 1619 ZG ANDIJK T............................................... +31 (0)228 594900 F............................................... +31 (0)228 594909 E info@toekomstgroep.nl W www.toekomstgroep.nl

76 |

BUITENTERREININRICHTING

DEUREN & KOZIJNEN

MERFORD ACOUSTIC MATERIALS

Postbus 160, 4200 AD GORINCHEM Franklinweg 8 , 4207 HZ GORINCHEM T.................................................+31 (0)183 675000 E acousticmaterials@merford.nl W www.merford.com

ARCHITECTEN

MARX& STEKETEE architecten bv TOEKOMST GROEP

Havenweg 20c, 5145 NJ WAALWIJK T..................................................+31 (0)416 561010 E info@firejob.nl W www.firejob.nl

Molenweer 2b 2291 NR WATERINGEN T.................................................+31 (0)174 290606 F.................................................+31 (0)174 290291 E info@thermoflor.com W www.thermoflor.com

MARX & STEKETEE ARCHITECTEN

Dommelstraat 11 5611 GJ EINDHOVEN T................................................+31 (0)40 2446568 F................................................+31 (0)40 2444591 E mail@mrxnstkt.nl W www.mrxnstkt.nl

KÜHLKAMP BUITENSPELEN Postbus 145 7580 AC LOSSER T ............................................... +31 (0)53 5362767 F............................................... +31 (0)53 5385925 E buitenspelen@kuhlkamp.nl W www.kuhlkampbuitenspelen.nl

MHB BV

Postbus 6 6674 ZG HERVELD T............................................... +31 (0)488 451951 F...............................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

Wie doet wat GEVELBOUW

INSTALLATIETECHNIEK MEGENS INSTALLATIES

FACADIS GEVELTECHNIEK

Postbus 330 7570 AH OLDENZAAL T.................................................+31 (0)541 572030 F.................................................+31 (0)541 572040 E info@facadis.nl W www.facadis.nl

ABB B.V.

Frankeneng 15 6716 AA EDE Postbus 104 6710 BC EDE T.............................................. +31 (0)318 669300 F.............................................. +31 (0)318 631718 E info@nl.abb.com E info.lowvoltageproducts@nl.abb.com

ITN INSTALLATIETECHNIEK BV Postbus 345 6710 BH EDE T.................................................+31 (0)318 637375 F.................................................+31 (0)318 622346 E info@itn.nl W www.itn.nl

Postbus 68 6650 AB DRUTEN T................................................. +31 (0)487 581510 F................................................. +31 (0)487 517080 E info@megens-installaties.nl W www.megens-installaties.nl

ROUWELER INSTALLATIETECHNIEK

Stikkenweg 19, 7021 BN ZELHEM T.................................................+31 (0)314 626364 E info@rouweler.nl W www.rouweler.nl

JM VAN DELFT & ZN

Postbus 232 5150 AE DRUNEN T................................................ +31 (0)416 374925 F................................................ +31 (0)416 378450 E info@jmvandelft.nl W www.jmvandelft.nl

GROENVOORZIENING

KONINKLIJKE GINKEL GROEP

Postbus 11 3900 AA VEENENDAAL T ................................................+31 (0)318 519039 F................................................ +31 (0)318 540340 E info@ginkelgroep.nl W www.ginkelgroep.nl

BECK EN V/D KROEF

Printerstraat 21 1033 RT AMSTERDAM T................................................ +31 (0)20 6824385 F............................................... +31 (0)20 6844043 E info@beckvdkroef.nl W www.beckvdkroef.nl

Handelstraat 5 5961 PV HORST T................................................ +31 (0)77 3978000 F................................................ +31 (0)77 3978008 E info@driessen-horst.nl W www.driessen-horst.nl

Postbus 2184 6020 AD BUDEL T................................................ +31 (0)495 492348 F................................................ +31 (0)495 492773 E info@kemtec.nl W www.kemtec.nl

BECTRO INSTALLATIETECHNIEK BV

Heliumweg 36 3812 RE AMERSFOORT T................................................+31 (0)33 4560805 F................................................ +31 (0)33 4561013 E info@bectro.nl W www.bectro.nl

GRONDWERK

DRIESSEN BV

KEMTEC

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T.................................................+31 (0)348 473434 F................................................ +31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

LAMMERINK INSTALLATIEBEDRIJF NOORD BV De Mors 76 7631 AK OOTMARSUM T................................................ +31 (0)541 588010 F................................................ +31 (0)594 585801 E noord@lammerink-groep.nl W www.lammerink-groep.nl

SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING

Postbus 4300, 7320 AH APELDOORN T................................................ +31 (0)55 5277777 F................................................ +31 (0)55 5277770 E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

BOWA INSTALLATIES EMMEN BV

Columbusstraat 9 7825 VR EMMEN Postbus 2012 7801 CA EMMEN T................................................ +31 (0)591 618032 F............................................... +31 (0)591 642503 E info@bowa-emmen.nl W www.vanlosser.nl

MAMPAEY DORDRECHT Wieldrechtseweg 30 3300 AB DORDRECHT T................................................ +31 (0)78 6522422 F................................................ +31 (0)78 6180892 E informatie@mampaey.nl W www.mampaey.nl

TES INSTALLATIETECHNIEK BV

Postbus 612, 5000 AP TILBURG T................................................ +31 (0)13 4678200 F.................................................+31 (0)13 4678600 E info@testilburg.nl W www.tesgroep.nl

FRANKI GRONDTECHNIEKEN BV

Trondheim 8 2993 LE BARENDRECHT T................................................. +31 (0)180 641998 F................................................. +31 (0)180 641999 E info@franki-grondtechnieken.nl W www.franki-grondtechnieken.com

HOUTCONSTRUCTIES

HEKO SPANTEN BV

Rijksweg 39, 6718 WK EDE Postbus 108, 6710 BC EDE T................................................. +31 (0)318 571641 T................................................. +31 (0)318 573606 E info@hekospanten.nl W www.hekospanten.nl

BRANDSEN INSTALLATIETECHNIEK B.V. Barneveldseweg 33 6741 LJ Lunteren Nederland T..................................................+31 (0)342 401715 F................................................. +31 (0)342 401751 E info@brandsen-installatietechniek.nl W www.brandsen-installatietechniek.nl

MB-BUIS BV

COFELY ZUID BV

MEGENS ELEKTRO

Bergweg 4A-2 8271 CD IJSSELMUIDEN T............................................... +31 (0)38 3447096 E info@mb-buis.nl W www.mb-buis.nl

MEGENS ELEKTRO Postbus 72 5060 AB OISTERWIJK T.................................................+31 (0)13 5292685 F.................................................+31 (0)13 5288445 E info@cofely-gdfsuez.nl W www.cofely-gdfsuez.nl

Scheltseweg 8 5374 EB SCHAIJK T............................................... +31 (0)486 462763 E info@megenselektro.nl W www.megenselektro.nl

THERMO AIR

Ambachtsweg 18, 1271 AM HUIZEN T................................................+31 (0)35 5249000 F................................................+31 (0)35 5262424 E info@thermoair.nl W www.thermoair.nl

WASSINK INSTALLATIETECHNIEK

Ambachtstraat 30 7102 DW WINTERSWIJK Postbus 322 7100 AH WINTERSWIJK T................................................ +31 (0)543 517925 F................................................ +31 (0)543 512393 E winterswijk@wassink.nl W www.wassink.nl

| 77

Wie doet wat KIT EN VOEGWERKEN

WTH VLOERVERWARMING BV

Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T.................................................+31 (0)78 6510640 F.................................................+31 (0)78 6184282 E info@wth.nl W www.wth.nl

INTERIEURBOUW

STAALCONSTRUCTIES

VLOEREN

AKAR AFDICHTINGEN www.akar.nl

AKAR VOEGAFDICHTINGEN

Molenkade 48-49, 1115 AC DUIVENDRECHT T............................................... +31 (0)20 6999360 E jb@akar.nl W www.akar.nl

MOUW HOEDLIGGERS

Meentweg 19 3774 TK KOOTWIJKERBROEK T.................................................+31 (0)342 443078 F.................................................+31 (0)342 442579 E info@mouwhoedliggers.nl W www.mouwhoedliggers.nl

Sika Nederland BV

Postbus 420 7400 AK DEVENTER T.................................................+31 (0)570 620744 F.................................................+31 (0)570 608493 E verkoop.pulastic@nl.sika.com W www.pulastic.com

LIFTINSTALLATIES W. TEN HAM CONSTRUCTIE BV VAN BERGEN INTERIEURBOUW

Belsebaan 12 5131 PH ALPHEN T.................................................+31 (0)13 5082253 E info@vanbergeninterieurbouw.nl W www.vanbergeninterieurbouw.nl

MES LIFTEN BV

Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T............................................... +31 (0)227 860086 F................................................ +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

Radonstraat 8 6718 WS EDE T................................................ +31 (0)318 572476 F................................................. +31 (0)318 573358 E info@tenham.nl W www.tenham.nl

EPUTAN KUNSTSTOFTECHNIEK

Energieweg 6 4231 DJ MEERKERK Postbus 46 4230 BA MEERKERK T ............................................... +31 (0)183 354700 F................................................ +31 (0)183 354740 E info@eputan.nl W www.eputan.nl

TEGELS & NATUURSTEEN

PLAFONDS FOCUS INTERIEURPROJECTEN Maarnse Grindweg 12e 3951 LK MAARN T................................................. +31 (0)343 441331 E info@focusinterieur.nl W www.focusinterieur.nl

BETTING & RESSING

KNAUF AMF PLAFONDSYSTEMEN BV

Batterij 12 7141 JL GROENLO T................................................. +31 (0)544 476170 F................................................. +31 (0)544 476179 E verkoop@bettingressing.nl W www.bettingressing.nl

NIJSSEN VLOERSYSTEMEN

Vonderstraat 4 5133 AP RIEL T............................................... +31 (0)13 2600030 E info@vloersystemen.eu W www.vloersystemen.eu

WANDEN EN PANELEN

TOEGANGSTECHNIEK

PROJECTSTOFFERING STEWARD DESIGN PANELS PARTHOS B.V.

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T................................................+31 (0)77 3068200 F................................................+31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

SALTO SYSTEMS BV PROJECTSTOFFERING VAN DER LOO B.V. Vlijtseweg 166 7317 AK APELDOORN T................................................ +31 (0)55 5761027 F................................................ +31 (0)55 5761032 E vloeren@vdloo.nl W www.vdloo.nl

Kraanspoor 48 1033 SE AMSTERDAM T ................................................+31 (0)206 353100 E info.nl@saltosystems.com W www.saltosystems.nl

Postbus 96 4200 AB GORINCHEM T.................................................+31 (0)183 589099 F.................................................+31 (0)183 589823 E info@designpanels.com W www.designpanels.com

SANITAIR ROSYSTEMS ZienXL TEKTON BV

Energieweg 4 2964 LE GROOT-AMMERS T ............................................... +31 (0)184 601630 E info@tektonbv.nl W www.tektonbv.nl W www.interieurbouw.nl

DELABIE BENELUX

Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T.................................................. +32 (0)2 5201676 F.................................................. +32 (0)2 5201978 E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

ZienXL - Smuigelweg 1 1704 PX HEERHUGOWAARD T.................................................+31 (0)6 23026110 F.................................................+31 (0)72 5725486 E info@rosystems.nl W www.rosystems.nl

BREEDVELD MOBIELE WANDSYSTEMEN Postbus 60 6650 AB DRUTEN T................................................ +31 (0)487 542888 F ...............................................+31 (0)487 542076 E info@breedveld.com W www.breedveld.com

TRAPPEN

SCHILDERS & STUCADOORS

VAN WARMERDAM SPECIAAL MEUBILAIR Morsestraat 20, 4004 HA TIEL Postbus 6002, 4000 HA TIEL T............................................... +31 (0)344 636969 E info@wsm.nl W www.wsm.nl

78 |

TRAPPENFABRIEK VERMEULEN B.V. Laan der Techniek 5 3903 AS Veenendaal Tel.: 0318 51 90 24 Fax: 0318 51 05 06 E-mail: info@schildersbedrijfjvandijk.nl Internet: www.schildersbedrijfjvandijk.nl K.v.K. Utrecht 30032885 B.T.W. nr. NL.11.11.061.B.01

J. VAN DIJK & ZONEN BV

Laan der Techniek 5 3903 AS VEENENDAAL T................................................ +31 (0)318 519024 E info@schildersbedrijfjvandijk.nl W www.schildersbedrijfjvandijk.nl

Lokkerdreef 14, 4879 ND ETTEN-LEUR Postbus 82, 4870 AB ETTEN-LEUR T................................................ +31 (0)76 5088000 F................................................ +31 (0)76 5088060 E info@vermeulen-trappen.nl W www.vermeulen-trappen.nl

PARTHOS B.V.

Knauf AMF Plafondsystemen bv Mesonweg 8-12, 3542 AL - Utrecht Tel.: +31 (0) 30 / 241 54 45, Fax: +31 (0) 30 / 241 07 37 info@knaufamf.nl, www.knaufamf.nl

Foto: Corbis / Hollandse Hoogte

Het schoolgebouw van de toekomst Slimme oplossingen voor frisse scholen

De ‘frisse school’ is een term die steeds vaker opduikt. Terecht, want uit onderzoek blijkt dat er op scholen veel te verbeteren is aan het binnenklimaat én de energieprestaties. Scholen zijn vanaf heden zelf verantwoordelijk voor het realiseren van een goed binnenklimaat, en dat heeft voordelen!. ABB is specialist in gebouwsysteemtechniek. Samen met partners en dochterbedrijven biedt ABB een range aan oplossingen voor het schoolgebouw van de toekomst. Comfort, duurzaamheid, veiligheid en productiviteit zijn daarbij onze speerpunten. Maak kennis met onze mogelijkheden. www.abb.nl

ABB b.v. Frankeneng 15 NL-6710 BC Ede Tel. +31 (0)318 66 93 00, Fax +31 (0)318 63 17 18 E-mail: info.lowvoltageproducts@nl.abb.com