Onderwijs & bouw 3/4 by Louwers Mediagroep

Vaktijdschrift over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs Jaargang 2

nummer 3 - 4

2013

www.onderwijsenbouw.nl

SPORT ACCOMODATIES

FRISSE

SCHOLEN

Wageningen Onderwijsbouw Orion | Jirnsum EnergieSchool | Amersfoort Corderius College Eindhoven Internationale School Eindhoven (ISE) | Leidschendam Herinrichting Fluitpolderplein

Slimme plafonds voor frisse scholen

MC Erasmus - Rotterdam

Klimaatplafond op maat dat past binnen uw budget De metalen klimaatplafonds van Interalu bieden u een optimale leeromgeving met een constante temperatuur en een hoog akoestisch comfort. Interalu-plafonds zijn brandstabiel, zeer flexibel en hebben een hedendaags design. Het goede binnenmilieu, de lange levensduur en het lage energieverbruik passen perfect in het frisse scholen concept. Meer info op interalu.eu en op frissescholen20.nl. Of bel 076 513 99 97. Mailen kan ook: info@interalu.eu. We helpen u graag verder!

Voorwoord

Kijken naar de toekomst De één zet een flexibel in te delen gebouw neer, dat voor meerdere doeleinden en doelgroepen te gebruiken is. De ander kiest voor een grootse verbouwing in plaats van nieuwbouw en bespaart daardoor veel geld en energie. Een derde kijkt naar het gebruik van duurzame materialen en de inzet van milieuvriendelijke technieken en installaties. Maar één ding hebben opdrachtgevers van schoolgebouwen gemeen: ze denken allemaal aan de toekomst. De toekomst van hun (klein)kinderen, van hun leerlingen en medewerkers, maar zeer zeker die van de wereld om ons heen. Vaak wordt gedacht dat duurzaam bouwen stukken duurder is het lijkt zelfs al in het woord te zitten!, maar de ervaring van veel scholenbouwers leert dat dit helemaal niet het geval is. Natuurlijk, het vraagt de nodige investering, maar die verdien je binnen een paar jaar dubbel en dwars terug. En wat te denken van de kosten die bespaard worden op ziekteverzuim van het personeel, om maar een dwarsstraat te noemen. In dit nummer van Onderwijs & Bouw staan weer prachtige projecten beschreven, ieder met een eigen insteek en gedachtegang. Ik noem bijvoorbeeld de EnergieSchool in het Friese Jirnsum: de eerste school in Noord-Nederland die is gebouwd volgens het PassiefBouwenprincipe. Meteen vanaf het prille begin werd volgens het PassiefBouwen gedacht. Zo staat de school met de voorgevel op het zuiden gericht, waardoor optimaal gebruik kan worden gemaakt van de warmte van de zon. In het Brabantse Bergen op Zoom werd de school voor speciaal onderwijs juist gebouwd op basis van het programma van eisen Frisse Scholen. Hierdoor kunnen de leerlingen en medewerkers in een optimaal en comfortabel binnenklimaat leren en werken. In dossier Frisse Scholen kunt u meer lezen over dit bijzondere programma van eisen. In dossier Sportaccommodaties kunt u lezen hoe belangrijk een goede sportruimte is voor leerlingen en omwonenden. De vroegere muffe, stoffige gymzalen hebben plaatsgemaakt voor frisse, multifunctionele ruimten waar ook rekening is gehouden met de toekomst; het is niet gebaseerd op één doelgroep, maar op meerdere verschillende gebruikers. Ik wens u veel leesplezier!

Nicole Kirkels

Vaktijdschrift over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs

Nummer 3 - 4 | Jaargang 2 | 2013 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4161 Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactiecöordinator Nicole Kirkels

redactieMedewerkers

Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Jac Buchholz, Nicole Kirkels, Peter de Koning, Marcel van Rijnbach, Richard Slegers, Liliane Verwoolde, Marcia van Wensveen, Lieke van Zuilekom

Bladmanagement

Gilles Coulier E g.coulier@louwersuitgevers.nl Patricia Rutten E p.rutten@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

Advertenties

Online aanleveren: louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs

€ 63,-- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie bv o.v.v. Onderwijs & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Opzeggingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, projectontwikkelaars, woningbouw/verenigingen, overheidsinstellingen, brancheorganisaties, directies, management en besturen van alle scholen en organisaties in het onderwijs in Nederland met (ver) bouwplannen, wethouders onderwijs van alle gemeenten in Nederland.

Wageningen Onderwijsbouw Orion Dordrecht KIEM onderwijs met zorg Jirnsum EnergieSchool

54 6 12 16

De Kornalijn te Bergen op Zoom 20 Frisse scholen Frisse School door duurzame werktuigbouwkundige installatie 23 Milieuvriendelijke, ademende binnenwanden 25 De Klimtoren in Drempt 26 Waalwijk Barneveld

Dr. Mollercollege en De Walewyc-mavo van Lodenstein College

28 32

Journaal

Rheden Amersfoort

Brede School Rheder Enk Corderius College

44 47

Sportaccomodaties

Duurzame designvloeren binnen en buiten Sportpark Woudhoek te Schiedam Hofbad Ypenburg Sportcomplex Drieburcht te Tilburg

50 52 54 58

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau bv T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl

drukwerk

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Inhoud

Vaktijdschrift oVer nieuwbouw, onderhoud en renoVatie in het onderwijs Jaargang 2

VaKTIJDSCHrIFT OVer nIeuWBOuW, OnDerHOuD en renOVaTIe In HeT OnDerWIJS | WWW.OnDerWIJSenBOuW.nl

nummer 3 - 4

2013

Sportaccomodaties

Cradle to Cradle-principe als inspiratie nieuwbouw Doorbraakinnovatie: oppervlaktes in beweging Speeltoestellen: ontwerp, plaatsing, inspectie en onderhoud

64 66 67

Speelprikkels zeer geschikt voor beperkt budget

Eindhoven

Internationale School Eindhoven (ISE)

Urk

Berechja College

Boskoop Nieuwbouw Wellantcollege

Amsterdam Alphons Laudy School

Gouda GSG Leo Vroman

St.-Michielsgestel

WWW.OnDerWIJSenBOuW.nl

SPORT ACCOMODATIES

FRISSE

SCHOLEN

WagenIngen OnDerWIJSBOuW OrIOn | JIrnSum energIeSCHOOl | amerSFOOrT COrDerIuS COllege eInDHOVen InTernaTIOnale SCHOOl eInDHOVen (ISe) | leIDSCHenDam HerInrICHTIng FluITpOlDerpleIn

Coverbeeld | MFC Op Expeditie, Blerick

De Touwladder

Blerick MFC Op Expeditie

Leidschendam

Herinrichting Fluitpolderplein

Houten

Johannes Bogermanschool

Oirschot

Brede School De Korenbloem

Moergestel

Brede school de Vlonder

Driebergen Landgoed de Horst

100

Leiden Mare College

102

Wie doet wat

104

Wageningen | Onderwijsbouw Orion

Tekst | Lieke van Zuilekom

Het duurzaamste gebouw van de Wageningen UR De campus van de Wageningen University breidt uit, met de komst van het tweede, centrale onderwijsgebouw Orion. De bouw is nodig, omdat het aantal studenten aan de universiteit in rap tempo groeit. Extra onderwijsplekken zijn dan geen overbodige luxe.

Wageningen | Onderwijsbouw Orion

Het nieuwe onderwijsgebouw valt op door zijn strakke, symmetrische uitstraling. Het 45 meter hoge pand is gebouwd in een opvallende vijfhoek en is door de gevels van metallic geëmailleerd glas én de open gevel aan de noordkant, een echte blikvanger. Door de open gevel kan maximaal geprofiteerd worden van het daglicht. De zijkanten aan de oost- en westzijde van het pand zijn wat meer gesloten, omdat deze gevels een hogere zonbelasting hebben. Want de zon moet het pand weliswaar verlichten, het gebouw mag niet teveel opwarmen. Dan moeten de ventilatoren namelijk te hard werken. En dat kost energie. Het gebouw is daarom zo gepositioneerd, dat er optimaal gebruik kan worden gemaakt van het daglicht. De ruimten met minder daglichtbehoefte, zijn aan de noordkant van het pand voorzien.

Energiezuinige indeling In het nieuwe onderwijspand komen diverse algemene voorzieningen, waaronder collegezalen, horeca en instructie- en practicumruimten. In totaal zijn 2.600 extra onderwijsplekken in het pand gerealiseerd. Bij de indeling van het nieuwe schoolgebouw is rekening gehouden met de bezetting in de verschillende ruimten. De drukstbezochte ruimten, zoals de collegezalen en het horecagedeelte, zijn op de begane grond ingedeeld. Hierdoor kan namelijk in liften en liftenergie worden bespaard. De practicumruimten met een zwaar installatieniveau zijn boven het auditorium en de collegeza-

len geplaatst, direct onder de installatieruimten. Hierdoor konden de kanalen en leidingen zo kort mogelijk worden gehouden, wat veel besparingen oplevert in de kosten, het onderhoud én het energieverbruik. Het atrium onder het auditorium dient als klimaatbuffer voor de omliggende ruimten. Boven het auditorium bevindt zich een vijf lagen hoge patio met een lamellendak, dat niet alleen de omliggende practicumzalen vrijhoudt van direct zonlicht, maar ook ruimte schept voor een daktuin met een groot buitenterras.

Beperkte energievraag Ector Hoogstad Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp van het onderwijsgebouw. Volgens het bureau is Orion het duurzaamste gebouw van de Wageningen UR. Het gebouw is zelfs duurzamer geworden dan aanvankelijk gedacht, met een GreenCalc+ score van 188. Deze score heeft de school te danken aan het gebruik van natuurlijke materialen en energiebesparende technieken. Door de goede isolatie van het gebouw, is de energievraag beperkt. Verschillende CO²geregelde ventilatiesystemen en betonkernactivering zorgen voor de klimatisering van het gebouw. De warmte-koudeopslag zorgt ervoor dat het gebouw in de zomer gekoeld wordt, door het gebruik van grondwater. In de winter zorgt datzelfde grondwater, na herinfiltratie, voor de verwarming van het gebouw. Een groot deel van de elektrische energie is afkomstig van het windmolenpark Wageningen UR in Lelystad. ➤

Projectinfo Interieur van onderwijsgebouw Orion is fris en gevarieerd Het uiterlijk van onderwijsgebouw Orion is strak en symmetrisch. Van binnen echter doet het gebouw een stuk gevarieerder aan, met een auditorium in de vorm van een ruimteschip, de U-vorm van de zes bovenste verdiepingen en het overdekte dakterras als hoogtepunten. Hoogendoorn Interieurbouw bv heeft de vaste inrichting verzorgd in het onderwijsgebouw, met uitzondering van het laboratoriummeubilair. Hoofd bedrijfsbureau Pieter van de Minkelis: “Wij hebben verschillende balies gemaakt, plus de bar in het studentencafé, een aantal vaste banken en diverse scheidingselementen en pantry’s. Daarnaast hebben we op alle verdiepingen de locker omtimmeringen gerealiseerd, over de complete lengte van de gang.” Volgens Van de Minkelis was het een mooie uitdaging om de 120 meter lange omtimmeringen in één lijn te krijgen. “Maar dit is uiteindelijk goed gelukt.” De lockers en omtimmeringen zijn uitgevoerd in een felle, frisse groengele kleur. “Deze kleur is ook toegepast in een aantal kastdeuren en wanden.” Veel meubels zijn vervaardigd uit hardplastic. “Alle plastic is verlijmd op massieve MDF-platen. Het voordeel van hardplastic is dat de meubels onderhoudsvriendelijk zijn. En ze kunnen tegen een stootje.” Naast hardplastic is in het interieur van Orion veel donker gerookt eiken toegepast. “Bijvoorbeeld de balie, de bar en diverse banken in het studentencafé zijn hiermee uitgevoerd.” De bar zorgde volgens Van de Minkelis voor de mooie uitdaging. “Het studentencafé bestaat uit een grote, waaiervormige ruimte. Deze vorm is ook verwerkt in de bar. Dat was even puzzelen. Maar het resultaat is echt prachtig. Het Orion gebouw is een mooie referentie van onze mogelijkheden.”

Orion WUR Wageningen WVH Gevelprojecten realiseerde 15.000 m2 gevel- en plafondbekleding

WVH Gevelprojecten realiseerde in samenwerking met hoofdaannemer Heijmans Utiliteitsbouw, het nieuwe universiteitsgebouw Orion in Wageningen. Het project is uniek in ontwerp en systeem, maar ook het eerste project waar Alubond REAL anodized aluminium composiet panelen zijn toegepast. Hierbij kiest Wageningen Universiteit voor duurzaamheid in een unieke vorm! WVH Gevelprojecten heeft voor project Orion geleverd en gemonteerd: · HSB (houtskeletbouw) patio- en buitengevels · Geëmailleerde glazen gevelbekleding incl. aluminium achterconstructie · Alubond REAL anodized aluminium composiet bekleding op de patio gevels · Uniek prefab akoestisch plafondsysteem geïntegreerd in het betonskelet · 3D gekromd Alubond composiet plafond volledig akoestisch geperforeerd · Decoratieve roostergevels en -vloeren voor interieur en exterieur · Alubond REAL anodized aluminium composiet lamelbekleding boven patio · LED lichtreclame · Diverse metalen gevelbekledingen

www.wvhgevelprojecten.nl

WVH Gevelprojecten bv De Scheper 211, 5688 HP Oirschot • T. 0499-577476 • info@wvhgevelprojecten.nl

Wageningen | Onderwijsgebouw Orion

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | WVH Gevelprojecten bv & Hoogendoorn MBI

Onderwijsgebouw Orion in Wageningen staat bol van de noviteiten

Hare Majesteit Koningin Máxima heeft begin september het nieuwe onderwijsgebouw van Wageningen University officieel geopend. Orion biedt onderwijsfaciliteiten aan 2600 studenten. Het gebouw bevat uitsluitend algemene voorzieningen, zoals horeca, collegezalen en instructie- en practicumruimten. Orion, ontworpen door Ector Hoogstad Architecten uit Rotterdam is een karakteristiek gebouw met acht verdiepingen en een vijfhoek als grondvorm. Oorspronkelijk stond de bouw gepland voor 2018, maar door de forse groei van het aantal studenten aan Wageningen University bleek een tweede onderwijsgebouw al veel eerder nodig. WVH Gevelprojecten bv heeft de gevel- en plafondbekleding van het onderwijsgebouw voor

zijn rekening genomen. Een omvangrijk project met een aanneemsom van ruim drie miljoen euro, waarin een groot aantal noviteiten is voorzien. Directeur Paul Wijtman: “We hebben in totaal ongeveer 15.000 m² gevel- en plafondbekleding gemaakt, bestaande uit houtskeletbouw en aluminium achterconstructies met diverse gevelbekledingen. Op de vijf buitengevels hebben wij circa 6.000 m² geëmailleerd glas aangebracht. En de vijf patiogevels hebben we voorzien van

Alubond geanodiseerde, composieten panelen.” Dit materiaal is speciaal ontwikkeld met het oog op de duurzaamheid van een pand. “Geanodiseerd composiet heeft een veel langere levensuur dan composiet met een aluminium coating.” Maar ook het onderhoud speelde een rol. “Boven de patio hebben wij lamellen gemaakt, die dertig strekkende meter overspannen. We hebben tien lamellen boven de patio gehangen, die dienstdoen als zonwering. ➤

Wageningen | Onderwijsgebouw Orion

De lamellen zijn echter lastig schoon te maken, zeker in het midden. Je moet al bijna een hijskraan huren om overal goed bij te kunnen komen.” Het

'In het Orion gebouw heeft WVH Gevelprojecten BV een paar duizend m² decoratieve roostergevels aangebracht' voordeel van geanodiseerd composiet is dat je het materiaal maar af en toe grondig hoeft te reinigen. “Als je na bijvoorbeeld tien jaar de lamellen goed reinigt, zijn ze weer als nieuw. Zonder dat wordt ingeboet aan kwaliteit.”

Driedimensionaal plafond In het Orion gebouw heeft WVH Gevelprojecten bv een paar duizend m² decoratieve roostergevels aangebracht. Maar daar bleef het niet bij.

10 |

Hare Majesteit Koningin Máxima heeft begin september het nieuwe onderwijsgebouw van Wageningen University officieel geopend.

“We hebben boven de patio een decoratieve roostervloer ingelegd van 1500 m²”, vertelt Wijtman. “En boven, in de technische ruimtes, hebben we een metalen gevelbekleding aangebracht.” In het studentencafé is een 3D-gekromd plafond gerealiseerd. “Maar liefst 2.000 m² vlak plafond moest worden omgetoverd tot een 3D-plafond, dat ook nog aan bepaalde akoestische eisen

moest voldoen”, vertelt Wijtman. Het plafond is voorzien van duizenden Alubond aluminium composieten wiebertjes, voorzien van een specifieke perforatie, die als een voetbal gekromd weglopen. “Het café is de ontmoetingsplaats waar alle studenten bij elkaar komen. Daar wilde de universiteit een hele speciale ruimte voor maken. En dat is zeker gelukt.”

Wageningen | Onderwijsgebouw Orion

Prefab akoestisch plafondsysteem Orion is voorzien van een betonkernactivering. Het gebouw wordt verwarmd en/of gekoeld door het water dat door diffusiedichte leidingen in de betonnen vloeren en plafonds stroomt. “De architect wilde de betonnen plafond graag in het zicht laten. Maar voor de akoestiek was dit geen ideale oplossing. Daarom hebben we een prefab akoestisch plafondsysteem geleverd. In onze werkplaats hebben we prefab stalen kisten gemaakt, waarin wij een soort geperforeerde dakplaat hebben toegepast, ook van staal. Hierin hebben we de akoestische installatie voorzien. En ook alle voorzieningen voor de lampen, de beamers, de noodverlichting en de rookmelders hebben we in die kisten geïntegreerd. De kisten zijn vervolgens

in het beton gestort.” Wijtman vertelt dat in totaal vijfhonderd bakken zijn gemaakt van 1,25 meter breed en 8,50 meter lang. En die bakken moesten allemaal met vrachtwagens vanuit Oirschot naar Wageningen worden vervoerd. “We hebben een paar keer heen en weer moeten rijden.” Anderhalf tot twee jaar voordat WVH Gevelprojecten bv de opdracht voor Orion kreeg, zijn de specialisten al met de aannemer om de tafel gegaan. “Er moest een paar miljoen worden bezuinigd, dus we hebben in een soort bouwteam verschillende plannen, proeven en proefmodellen bekeken, om uit te zoeken waar en hoe we konden bezuinigen. Het resultaat is dat de aannemer strak binnen zijn budget is gebleven. De klant is heel tevreden. En het gebouw is prachtig geworden.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Wageningen University

Architect Ector Hoogstad Architecten, Rotterdam

Bouwtechnisch advies ABT bouwtechnisch adviesbureau, Velp

Aannemer Heijmans Utiliteitsbouw, Rosmalen

Gevelbouw WVH Gevelprojecten bv, Oirschot

interieurbouw Hoogendoorn MBI, Werkendam

Installaties Heijmans Utiliteitsbouw, Rosmalen

Aanneemsom €37.550.000

E-aanneemsom €5.400.000

W-aanneemsom €9.700.000

Bouwperiode april 2011 – april 2013

11 |

DORDRECHT | KIEM onderwijs met zorg

Tekst | Nicole Kirkels Beeld | Mecanoo Architecten

Nieuwbouw brengt speciaal onderwijs, zorg en revalidatie samen Deze zomer opent in Dordrecht een bijzonder gebouw, ontworpen door Mecanoo. KIEM biedt speciaal onderwijs in combinatie met zorg aan nul- tot achttienjarigen. In september nemen Mytylschool De Vlij, De Blije Gaarde School en de Dordtse Buitenschool met zorgondersteuner Gemiva-SVG Groep en revalidatiecentrum Rijndam samen hun intrek in deze nieuwe Brede School. Bijzonder aan dit project is de indeling van de kinderen in thuisgroepen met als uitgangspunt hun vaardigheden en capaciteiten en niet hun leeftijd of school van herkomst.

Aansluitend bij deze filosofie, waarin thuisgroepen de rustige basis vormen terwijl verschillende ateliers de kinderen uitdaging bieden, deelde Mecanoo het gebouw van ruim 5000 vierkante meter op in vier bakstenen huisjes. De kinderen voelen zich hier veilig en geborgen. Architecte Ellen van der Wal: “In een grote school is het belangrijk kinderen een thuisgevoel te bieden en ervoor te zorgen dat zij zich gemakkelijk kunnen oriënteren.

12 |

Daarom hebben we de vier huisjes elk een eigen kleur baksteen gegeven.” Naast leslokalen zijn er in het gebouw praktijkruimten, een mediatheek, een lees-, reken- en techniekatelier, een sportzaal en een outdoor Cruijffcourt voor voetbal en basketbal. De huisjes zijn verbonden met elkaar door middel van glazen, transparante zones. Hierin zijn onder andere de aula, entree, kantine, mediatheek en het taalatelier gevestigd.

Thuisgevoel Niet alleen de verdeling in huisjes geeft de leerlingen een warm thuisgevoel: Mecanoo heeft door het gebruik van hout gezorgd voor een aangename, rustige leeromgeving, zonder afleidende prikkels. Van der Wal: “Alle wanden, vloeren en plafonds van de school bestaan uit een geprefabriceerd cas-

DORDRECHT | KIEM onderwijs met zorg

co van vurenhout. Dit is een zeer duurzaam, CO2neutraal materiaal dat vochtregulerend werkt. Het heeft bovendien goede isolerende eigenschappen en voldoende massa om warmte-accumulerend te werken. Dit is zeer gunstig voor het beheersen van het binnenklimaat. We hebben een groot deel van

hoofddraagconstructie is gemaakt van hout; het zogenaamde kruislaaghout. KIEM is voorzien van sedum daken, gedecentraliseerde klimaatinstallatie, verse luchttoevoer en goede akoestiek. Dit maakt het onderwijsgebouw

'Alle wanden, vloeren en plafonds van de school bestaan uit een geprefabriceerd casco van vurenhout' het interieur geïntegreerd in het houten casco. Zo zijn de balies, trappen, leuningen, kasten, kozijnen en deuren uitgevoerd in massief hout.” Zelfs de

fris en licht. Het is een gastvrij huis geworden, veilig en vriendelijk, waar kinderen kunnen leren, spelen, ontmoeten, revalideren en zich ontwikkelen. ❚

Projectinfo Visker Interieurbouw & Keukens FSC-houten interieur voor speciaal onderwijs in Dordrecht Visker interieurbouw en keukens is een bedrijf met 20 jaar ervaring in de branche. Ons bedrijf beschikt over meer dan twintig vakbekwame mensen die hun werkzaamheden met passie uitvoeren. Het team van Visker interieurbouw en keukens is gespecialiseerd in zowel maatwerk meubelen als complete projecten te leveren en/of monteren voor particulieren en bedrijven. Visker werkt o.a. veel voor projectontwikkelaars, aannemers-bedrijven, architectenbureaus, woningbouwstichtingen, utiliteitsbedrijven en zorginstellingen. Sinds 1 april jl. voeren wij de 2 belangrijkste duurzaamheidskeurmerken ter wereld: FSC en PEFC. Wij zijn daar-mee één van de weinige FSC- en PEFC-gecertificeerde interieurbouwers in Brabant! Steeds vaker bouwen we complete interieurs van milieuvriendelijk kwaliteitshout. Warm en comfortabel interieur van massief vurenhout Zoals voor project “Onze Droomschool” te Dordrecht. Een school voor speciaal onderwijs, zorg en revalidatie. Binnen 4 maanden (incl. voorbereidingen) richtten we 7.000 m2 nieuwbouw in. De gehele constructie is gerea-liseerd uit massief vurenhout en uit dit zelfde materiaal werden alle meubels gemaakt. Voor de les-, praktijk-, openbare en sanitaire ruimtes bouwden wij de balies, kasten, vitrines, werktafels en wastafelmeubels. Het eindresultaat heeft geleidt tot een warme, comfortabele en uitnodigende leeromgeving voor kinderen.

13 |

Visker Interieurbouw bv | Bredaseweg 53, 4844 CK Terheijden | T (076) 571 82 36 | F (076) 587 13 16 | E info@viskerinterieurbouw.nl

Het onderscheidende kenmerk van Visker Interieurbouw, is dat het team van Thieu Visker in staat is om standaard maatwerk te leveren. Ongeacht of de opdrachtgever kiest voor de Engelse-cottage stijl, een donkerbruine kroeg, strak modern, neo-klassiek of een meer rustieke sfeer. De kleurrijke portfolio laat zien dat Visker alle varianten werkelijk tot in het kleinste detail beheerst. Dit geldt ook voor het werken met diverse vormen en houtsoorten in combinatie met metalen, ijzer en glas voor elk toepassingsgebied.

Werken volgens duidelijk concept

Kiem speciaal onderwijs - Dordrecht

Basisschool `t Scathe - Pannerden

Sika® ComfortFloor® systemen Zijn geschikt voor alle commerciële en openbare gebouwen als ziekenhuizen, scholen, musea en kinderdagverblijven. Het systeem biedt een hoog comfort, is onderhoudsvriendelijk en is in vele kleurnuances leverbaar waardoor iedere gewenste uitstraling te realiseren is.

Sika Nederland B.V. - www.sika.nl

Lage VOS-emissies Lange levensduur Goede stootbestendigheid Goede contactgeluidisolatie

DORDRECHT | KIEM onderwijs met zorg

Projectinfo Gietvloersysteem in combinatie met houten constructie De nieuwbouw van KIEM onderwijs met zorg in Dordrecht brengt drie scholen voor speciaal onderwijs bij elkaar. Mecanoo heeft alle wanden, vloeren en plafonds van de school ontworpen in hout. De vloerafwerking is – met uitzondering van de machineruimte – uitgevoerd met het Sika® ComfortFloor® Deco systeem, een drielaags gietvloersysteem bestaande uit een primerlaag, een PU-gietvloer met kleurvlokken en een transparante seallaag – samen circa twee millimeter dik. “Dit gietvloersysteem is volledig compatibel met de gebruikte bouwmethode”, vertelt Gertjan Vons, die projecten als deze vanaf de ontwerpfase begeleidt namens de Project Consultinggroep van Sika. “Sika® ComfortFloor® wordt veel gebruikt in scholen in verband met de belangrijkste eigenschappen: hygiëne in combinatie met comfort. In het geval van KIEM is gekozen voor een zachte, comfortabele en geluiddempende vloerafwerking, de voordelen van dit systeem. In verband met de te verwachten bewegingen vanuit de houten constructie is gekozen voor een flexibel, scheur-overbruggend systeem. In combinatie met dekvloeren is een Sika® ComfortFloor® systeem zonder problemen te gebruiken in een gebouw met een houten constructie. Specialistisch en kundig advies aan - en begeleiding van - bouwpartners als architecten, opdrachtgevers, aannemers en applicateurs is een belangrijk speerpunt. Zeker bij bijzondere projecten als deze”, aldus Vons.

Project Onze Droomschool - Dordrecht

Duurzaam was nog nooit zo simpel! Importeur in Nederland:

Van Broeckhovenlaan 2-Z 5213 HX ‘s-Hertogenbosch T 073 644 75 00 F 073 644 70 45

Bouwinfo Opdrachtgever Ontwerp Advies

Uitvoering Constructeur Installaties

SPON Onderwijs Adviesgroep Mecanoo Architecten bv, Delft DHV, Den Haag (installaties); Wolf Dikken Adviseurs, Wateringen (bouwfysica en brandveiligheid) Slokker Bouwgroep, Breda JVZ raadgevend ingenieursburo bv, Deventer Van Dijnsen, Breda (E); Romijnders, Baarn

(W)

BVO Bouwperiode

5.322 m² april 2011-augustus 2013

info@jmconcepten www.jmconcepten.nl

15 |

Jirnsum | EnergieSchool

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | Camerik Voortman

Optimaal binnenklimaat en laag energieverbruik De EnergieSchool in het Friese Jirnsum is het eerste schoolgebouw volgens het principe van PassiefBouwen in Noord-Nederland. Bijzonder is dat vanaf het begin van het project alle keuzes zijn gebaseerd op de PassiefBouwengedachte. Daardoor profiteren de leerlingen en docenten van een uitmuntend binnenklimaat, een eenvoudig regelbare installatie en zijn de exploitatielasten van het gebouw laag.

16 |

Jirnsum | EnergieSchool

Vanaf augustus maken leerlingen en docenten van de RKBS St. Radboud en OBS It Tredde Sté gebruik van de nieuwe school. Beide scholen hebben vier lokalen tot hun beschikking. Daarnaast delen ze de gemeenschapsruimte en de gymzaal. Onderwijsbureau Meppel kreeg van de Bisschop Möller Stichting en Stichting BoboB (Openbaar Onderwijs Boarnsterhim) de opdracht om één schoolgebouw te realiseren. “De bestaande schoolgebouwen waren in slechte staat”, aldus projectleider Andries Hooijsma van Onderwijsbureau Meppel. “We kregen de opdracht om het nieuwbouwproject als gedelegeerd opdrachtgever te begeleiden. Zo hebben we LindHorst huisvestigingsadviseurs op basis van een selectie aangesteld als procesma-

nager.” Jan Drogt, directeur van LindHorst huisvestingsadviseurs: “We zijn verantwoordelijk voor het gehele bouwproces, zoals financiën, planning en kwaliteit. Samen met de opdrachtgever hebben we al in een heel vroeg stadium gekozen voor het principe van PassiefBouwen.”

Thermoskan Het nieuwe schoolgebouw heeft alle kenmerken van Passief Bouwen. De EnergieSchool heeft een kierdichte schil. Dit draagt bij aan een buitengewoon hoge isolatiewaarde. De intelligente schil om het gebouw werkt als een thermoskan. Weersinvloeden zijn beperkt. Door de buitengewone luchtdichtheid kan er in de winter geen ongewenste kou binnendringen en kan er geen warmte naar buiten ontsnappen. In de school bevinden zich geen radiatoren of vloerverwarming. Lucht wordt gebruikt als medium voor verwarmen, koelen en ventileren. “Bijzonder zijn de grondbuizen die toegepast zijn”, aldus Drogt. “Dit ondergrondse buizensysteem doet dienst als warmtewisselaar en maakt handig gebruik van de constante bodemtemperatuur. Door dit systeem maakt het gebouw gebruik van natuurlijke koeling en verwarming. In de zomer wordt de aangezogen warme lucht in de buis gekoeld. In de winter wordt de lucht voorverwarmd. In de grond is het gemiddeld 12 à 13 graden Celsius.”

Door de combinatie van verwarmen, koelen en ventileren met lucht en de installatietechniek BaOpt heeft het schoolgebouw een uitmuntend binnenklimaat. Er is geen tocht in het hele gebouw. Overal heerst dezelfde temperatuur en dezelfde luchtkwaliteit. Gezondheidsklachten als hoofdpijn en slaperigheid worden door deze softwaretoepassing voorkomen.

Optimale keuzes “Doordat vanaf het begin is gedacht vanuit het principe van PassiefBouwen zijn de meest optimale keuzes gemaakt”, aldus Hooijsma. “Daar hebben de kinderen en leerkrachten veel profijt van. Zo staat het gebouw op de noordzijde van het perceel met de oriëntatie van de voorgevel op het zuiden. Daardoor is er optimaal gebruik van de zonkant. De noordzijde met de gymzaal heeft een gesloten gevel en de zuidkant heeft een open gevel.” Drogt vult aan: “Het is ook een compact gebouw geworden. Het heeft een relatief kleine buitenoppervlakte. Daardoor is het energieverlies gering. Het energieverbruik van het gebouw met een bruto vloeroppervlak van 1.650 vierkante meter is laag. De ruimteverwarming is minder dan 15 kWh/m2 bruto per jaar. De EPC is 0,61. In september heeft de EnergieSchool het certificaat gebouwd volgens PassiefBouwen Keur gekregen.” ❚

17 |

DiViSiOn inSUlATiOn

Maak kennis met het uitgebreide assortiment van Unilin

ISOLERENDE DAKELEMENTEN EN ISOLATIEPLATEN Als opdrachtgever of ontwerper stelt u hoge eisen aan de gebouwschil. Unilin heeft het meest uitgebreide assortiment aan isolerende dakelementen en isolatieplaten. Denk daarbij aan duurzaamheid, maatwerkoplossingen en een zeer ruime keuze aan afwerkingen en toepassingsmogelijkheden. Unilin heeft de technische kennis en jarenlange ervaring om samen met u de optimale gebouwschil te ontwerpen en te realiseren.

Unilin insulation bv - Beneluxstraat 1 - 5061 KD Oisterwijk - T +31(0)13 523 13 13 - info.nl@unilin.com - www.unilininsulation.com

Jirnsum | EnergieSchool

Bouwinfo Opdrachtgever Bisschop Möller Stichting Stichting BoboB Boarnsterhim Onderwijsbureau Meppel (gedelegeerd)

Procesmanager LindHorst huisvestingsadviseurs bv, Hoogeveen

Ontwerp Van Hoogevest Architecten, Amersfoort

Adviseur installaties Nieman-Valk Technisch Adviesbureau, Utrecht

Adviseur bouwfysica Nieman Raadgevende Ingenieurs, Zwolle

Adviseur constructies Ingenieursbureau Wassenaar, Haren

Uitvoering Bouwmij Hendriks bv, Assen

Installateur Damstra Installatietechniek, Driesum

Bouwperiode 2012-2013

Bouwkosten € 1.850.000,- excl. btw

De EnergieSchool Jirnsum:

Gezond leren & duurzaam presteren Energieverbruik • Bruto vloeroppervlak: 1.650 m2 • Bruto gebouwinhoud: 8.550 m3 • Gasverbruik: 5.600 m3/jaar • Elektraverbruik: 36.500 kWh/jaar • Energiekosten: ca. € 6,70 per m2 bvo • Ruimteverwarming: ≤ 15 kWh/m2 • EPC: 0,61 • Luchtdichtheid: n50 = 0,51 h-1

onderwijsbureau meppel

19 |

FRISSE

SCHOLEN

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | Comfoschool

De Kornalijn te Bergen op Zoom

Frisse lucht in de klas speerpunt tijdens nieuwbouw

De leerlingen van De Kornalijn in Bergen op Zoom, een school voor speciaal onderwijs, hebben begin dit schooljaar hun intrek genomen in hun nieuwe schoolgebouw aan de Guido Gezellelaan in Bergen op Zoom. Zowel in het ontwerp als in de bouw van de school is uitgebreid rekening gehouden met het programma van eisen Frisse Scholen, waarin een gezond en comfortabel binnenmilieu met een beperkt energiegebruik centraal staat. Op De Kornalijn, een onderdeel van stichting Het Driespan, wordt speciaal onderwijs gegeven aan kinderen van vier tot en met twaalf jaar, met ernstige sociaal-emotionele problemen en/of stoornissen binnen het autistische spectrum. Omdat deze kinderen heel gevoelig zijn voor prikkels, zoals geluid, licht en temperatuur, is een optimaal, comfortabel binnenklimaat extra belangrijk, weet Ton van Teeffelen, stafmedewerker huisvesting bij Het Driespan. “De kinderen zijn snel afgeleid. Wanneer je in de klas een perfect binnenklimaat kunt creëren, zie je direct resultaat. De kinderen zijn rustiger, meer op hun gemak en kunnen zich beter concentreren.”

Akoestisch comfort De Kornalijn biedt plaats aan twaalf lokalen, die allen zijn voorzien van een ComfoSchool ventilatie-units. In de school zijn 650 vierkante meter Krios 02 plafondpanelen en 650 vierkante meter Krios A plafondpanelen toegepast. De speciaal voor ComfoSchool ontwikkelde Krios 02-plafondpanelen zorgen

20 |

samen met de iets scheef geplaatste wanden voor een aangenaam akoestisch comfort en een zeer hoge geluidsabsorptie. Honderd procent van het geluid wordt door het plafond geabsorbeerd. Een te lange nagalmtijd en een te hoog geluidsniveau zijn hierdoor verleden tijd. In de adviesfase van de bouw, hebben Van Teeffelen, architect ARCHIKON en Eef Reuser, directeur van Reuser Technisch Adviesbureau een bezoek gebracht aan basisschool De Vuurvogel in Tilburg, waar enige tijd geleden een ComfoSchool ventilatiesysteem is gerealiseerd. “Het idee van ventilatie op maat sprak ons ontzettend aan”, vertelt Eef Reuser. “Doordat het ventilatiesysteem per lokaal in de gewenste behoefte kan voorzien en verspreid over het hele plafond verse lucht inblaast, worden hinderlijke koude- en geluidsstromen voorkomen.” Van Teeffelen: “Er wordt een aangenaam binnenklimaat gecreëerd, zonder dat de leerlingen daar op één of andere manier iets van merken. De frisse lucht komt heel geleidelijk via speciale openingen in het plafond

FRISSE

SCHOLEN het lokaal binnen. Het gaatjesplafond ziet er bovendien heel leuk uit. Geen storende roosters of kasten in het zicht, het systeem is uitgerust met hele mooie plafondplaten.”

Ventilatie via het dak Het ComfoSchool systeem is één van de weinige oplossingen die binnen de wettelijke geluidsnorm van 35 dB(A) blijft, ook bij grote hoeveelheden lucht die geventileerd moeten worden. Toch heeft De Kornalijn, in overleg met Reuser Technisch Adviesbureau, besloten de ventilatieunits niet in het plafond, maar op het dak te plaatsen. “We hebben zoveel mogelijk geprobeerd om de rust in het gebouw te houden”, aldus Van Teeffelen. Hans Koppejan, projectleider van ARCHIKON architecten & constructeurs, vult hem aan. “De ventilatieunits zijn op een dusdanige locatie op het dak geplaatst, dat ze zo min mogelijk geluidsoverlast binnen én buiten het gebouw met zich meebrengen.” Door de plaatsing van een verhoogde dakrand, zijn de units vanaf de

erkent hij. “Tijdens de bouwperiode bleek dat de vloerverwarming, de gekozen vloerbedekking en het ventilatiesysteem niet optimaal op elkaar waren afgestemd. Hierdoor moest tijdens de bouwfase een bypassoperatie worden gestart, waarbij een aantal extra radiatoren moest worden toegevoegd in het gebouw. Een les voor de toekomst is dat niet iedere partij afzonderlijk zijn kunstje moet laten zien, maar dat alle partijen in gezamenlijkheid moeten komen tot een goed geavanceerd systeem, waarbij alle elementen goed op elkaar worden afgestemd. Alleen dan kan een optimaal binnenklimaat worden verkregen.” Voor meer informatie over ComfoSchool, www.comfoschool.nl

❚

'We hebben zoveel mogelijk geprobeerd om de rust in het gebouw te houden' straat niet te zien. “Bovendien wordt het geluid van de ventilatieunits zo niet direct naar de omgeving gekaatst.” Om een te hoge geluidsbelasting voor de omgeving te voorkomen, is ervoor gekozen om de lokalen ’s nachts niet te ventileren. Tussen tien uur ‘s avonds en zeven uur ‘s ochtends staan de units uit. Pas vlak voordat de school zijn deuren opent, treden ze in werking.

Samenwerken voor een optimaal binnenklimaat Van Teeffelen vertelt dat hij veel verwacht van het ventilatiesysteem in de nieuwe school. “Het is nu, enkele weken na de ingebruikname van het gebouw, nog te vroeg om conclusies te trekken, maar als het ventilatiesysteem doet wat aanbieder Zehnder – J.E. StorkAir en plafondfabrikant ROCKFON beloven, dan zal stichting Het Driespan het systeem zeker in meer projecten gaan toepassen.” Voor een optimaal succes van het systeem is, volgens Kees Adriaanse, algemeen directeur van ARCHIKON architecten & constructeurs, een optimale samenwerking tussen alle partijen die een rol spelen in het binnenklimaat van de school, van groot belang. “Helaas is dit in dit project niet helemaal gelukt”,

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Bergen op Zoom Ontwerp ARCHIKON architecten & constructeurs, Goes Advies ARCHIKON architecten & constructeurs, Goes Uitvoering Aannemingsbedrijf de Nijs-Soffers bv, Hoogerheide Advies technische installaties Reuser Technisch Adviesbureau, ‘s-Hertogenbosch Installaties De Bont Elektrotechniek bv, Oud Gastel (E); De Bruijn Installatiewerken bv, Etten-Leur (W)

Leveranciers ComfoSchool Bouwperiode

Zehnder – J.E. StorkAir en plafondfabrikant ROCKFON medio oktober 2012- juli 2013

21 |

ik voel me super, man! Wij wilen dat leerlingen de held zijn en zich elke dag super voelen. Zodat ze zich ongestoord kunnen ontwikkelen tot wat ze later willen zijn. Daarom creĂŤren we gezonde klaslokalen die goed zijn geventileerd en waarin sprake is van een lage CO2-concentratie. ComfoSchool is een innovatief, duurzaam ventilatieplafond voor klaslokalen. Het voorziet in een constant frisse luchtkwaliteit, uitstekende akoestiek en draagt bij aan een optimale temperatuurbeheersing. Meer informatie? Kijk op www.comfoschool.nl of scan de QR-code.

ComfoSchool, het gezonde ventilatieplafond: constant frisse lucht, uitstekende akoestiek

FRISSE

SCHOLEN

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | Hollander Techniek

Frisse School

door duurzame werktuigbouwkundige installatie

In de veelzijdige onderwijssector worden steeds meer Brede Scholen opgezet. Winkels in schoolgebouwen, een inpandig theater en gemixt middelbaar en voortgezet onderwijs in een gebouw zijn slechts een aantal voorbeelden van projecten waarvoor Hollander Techniek de installatiewerkzaamheden heeft uitgevoerd. Kees Jansen, adviseur werktuigbouwkundige installaties bij Hollander Techniek: “Wij kunnen alle technische facetten in dergelijk gebouwen oppakken. Denk hierbij aan elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties, aan beveiliging, maar ook zeker ook aan klimaatvoorzieningen.” Met een goede balans van licht, temperatuur en CO2 in scholen, zullen de leerprestaties van de leerlingen flink verbeteren. Leerlingen kunnen zich beter concentreren en zijn daardoor beter bij de les. Dat erkent ook Hollander Techniek, die steeds meer ventilatie-installaties in scholen voorziet. “We hebben inmiddels al een aantal scholen van ventilatiesystemen voorzien, waaronder de Mulock Houwerschool in Huizen”, vertelt Jansen. “Dit nieuwbouwproject is gerealiseerd in een bouwteam met Bouwbedrijf A. Huurdeman bv, tezamen met de opdrachtgever Stichting Onderwijsgroep Amersfoort. Doordat wij al in een zeer vroeg stadium bij de bouw werden betrokken, hadden we alle ruimte om een top duurzaam systeem in te bouwen.”

Duurzame installaties De school voor speciaal onderwijs telt in totaal elf lokalen: acht theorielokalen en drie praktijklokalen. “De school is uitgerust als Frisse School klasse B en heeft een duurzame werktuigbouwkundige installatie gekregen. Deze installatie behelst een bivalent systeem, een luchtwarmtepomp op het dak en een relatief kleine CV-ketel voor piekverwarming en warm tapwater”, aldus Jansen. De ventilatie wordt per lokaal geregeld. “De ventilatiecapaciteit van de luchtbehandelingskast is afgestemd op de bezetting in het lokaal. Per leerling wordt er 30m3/h ververst bij maximale bezetting. Zo wordt er altijd voldoende geventileerd en blijft de gewenste luchtkwaliteit gewaarborgd.”

Mede door het ontwerp en de ligging van het gebouw ten opzichte van de zon, is het gelukt om een EPC van 0,89 te realiseren. “Ook het vegetatiedak heeft een gunstige invloed op die EPC”, aldus Jansen. “De Mulock Houwerschool is met recht een duurzame school te noemen.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting Onderwijsgroep Amersfoort Ontwerp Rik Lagerwaard Architect BNA bv Uitvoering Bouwbedrijf A. Huurdeman bv Installaties Hollander Techniek (w), Smeeing Elektro technisch installatiebedrijf (E) €2.100.000,- miljoen euro Bouwkosten Bouwperiode februari – september 2012

23 |

Transformatie biedt toekomstkansen Gebruikerswensen veranderen voortdurend. En dus moet uw gebouw kunnen meebewegen. Of het nu een school is, een ziekenhuis, een kantoor, een woning ... Levensloopbestendig bouwen vraagt om flexibele indelingsmogelijkheden. Alleen zo haalt u het maximale uit uw investering - en bent u duurzaam bezig. Onze milieuvriendelijke, doordachte producten bieden precies wat u nodig heeft: onbegrensde flexibiliteit. Letterlijk. Met onze wandsystemen, plafonds en prefab-concepten is ĂŠlke transformatie en ĂŠlke renovatie mogelijk. Keer op keer, want alles is ook eenvoudig herbruikbaar. Bel (0347) 37 66 24. Of kijk op faay.nl.

onuitputtelijke grondstoffen

brandwerend

snel te monteren

geluidwerend

schroefvast

thermisch isolerend

dubo

FRISSE

SCHOLEN Tekst | Hilda Bosma

Beeld | Faay Vianen

Milieuvriendelijke, ademende binnenwanden In een schoolgebouw kunnen duurzame en ademende binnenwandsystemen bijdragen aan energiebesparing en een optimaal binnenklimaat. Milieuvriendelijke wanden passen daarom heel goed in de Frisse Schoolgedachte.

Het gebruik van natuurlijke producten, zoals leem, draagt bij aan het verbeteren van het binnenklimaat en geeft een fris en gezonde beleving.

BinnenklimaatWand “Een gezonde binnenlucht, energiebesparing en betere akoestiek is mogelijk met de ademende BinnenklimaatWand, een nieuw wandsysteem van Faay Vianen”, aldus Marc Hoek van Faay Vianen bv. Faay is gespecialiseerd in duurzame wandsystemen en plafonds en heeft deze BinnenklimaatWand ontwikkeld. Deze wand is 100 procent biobased, geschikt voor 100 procent hergebruik en geheel recyclebaar. “De wand bestaat uit een houtvezelplaatpaneel. Dit paneel kan afgewerkt worden met een natuurlijke, ademende afwerklaag naar keuze: leemstuc, kalkpleister of een sierpleister.” De BinnenklimaatWand heeft een kern van vlasscheven (een restproduct van de vlasteelt) met aan weerszijden een toplaag van houtvezel, die uitermate geschikt is om met leem af te werken. “De ecologische BinnenklimaatWand in combinatie met een afwerklaag van bijvoorbeeld leem draagt bij aan de verbetering van het binnenklimaat en geeft een frisse en gezonde beleving. In een gezondere comfortabele omgeving kunnen zowel leerlingen als docenten zich beter concentreren en hierdoor optimaal presteren.

Akoestisch en thermisch comfort Hoek: “De BinnenklimaatWand afgewerkt met leemstuc heeft twee extra voordele;. ’s zomers zorgt de hygrofobische werking voor verkoeling en ’s win-

ters kan de school gebruik maken van de (optioneel) ingebouwde wandverwarming. Verder dempt de wand galm in de ruimte en geluid van buitenaf. De BinnenklimaatWand is ideaal voor luchtdicht gebouwde panden, waar regulering van het binnenklimaat moeilijk beheersbaar is. Dit systeem past helemaal in de Frisse Schoolgedachte met als thema’s akoestisch en klimatologisch comfort.”

Mogelijkheden Meedenken met de klant, dat is Faay Vianen bv ten voeten uit. Zo ontwikkelde het bedrijf, samen met WY Architecten uit Eindhoven, een nieuw type wandsysteem. Een vlaspaneel bekleed met houtspaanplaat met aan de onderzijde voorzien van een kabelgootsysteem. Dit wandsysteem voldoet naast de Frisse Schooleisen ook aan de vereiste geluids- en brandwerendheidseisen. De wanden zijn over het geheel schroefvast. Dat wil zeggen dat op elke plek een digibord of ander zwaar materiaal kan worden gehangen. De wanden zijn ook eventueel herbruikbaar. Zo kan de school later flexibel met plaatsen, hulpmiddelen en installaties omgaan.”

Visueel comfort Belangrijk is dat een schoolinterieur duurzaam is. Daarnaast moet een school een stimulerende inrichting bieden: aangenaam, veilig en bestand tegen intensief gebruik. De wanden plafondsystemen van Faay komen aan ál deze wensen tegemoet. Niet voor niets worden de wanden van Faay zeer veel gebruikt bij de nieuwbouw, verbouwen renovatie van onderwijsgebouwen! ❚

25 |

FRISSE

SCHOLEN Tekst | Johan Godschalk

Beeld | WAM & Van Duren Bouwgroep Winterswijk

De Klimtoren in Drempt

“We hebben hier het Frisse School principe toegepast" een Engineering &Build contract. Het ontwerp is door ons samen met Henno Westeneng van Jorissen Simonetti Architecten en Herman de Groot van de gemeente Bronckhorst nader uitgewerkt.” In de praktijk betekende de samenwerking in het Engineering &Build verband zeer korte lijnen, slechts 1 centraal aanspreekpunt en een gezamenlijk vastgestelde doelstelling. Er waren duidelijke communicatieafspraken, waarbij van meet af aan nieuwe ontwikkelingen open en transparant werden gedeeld via internet, nieuwsbrieven en informatiebijeenkomsten. “Dit vinden wij een logische stapin deze tijd van de sociale media”, aldus Willy. “Heel graag betrekken wij al in de beginfase zowel opdrachtgevers, samenwerkingspartners en de toekomstige gebruikers van een pand heel nauw bij waar we mee bezig zijn. Dit creëert een betrokkenheid en kennisdeling die het eindresultaat alleen maar ten goede komt. En, hier behalen we de tijdswinst die ook de kosten drukt.”

Willy Smit en Jeroen Bremer, respectievelijk algemeen directeur van en teamleider bij WAM & VanDuren Bouwgroep uit Winterswijk, geven enthousiast en betrokken tekst en uitleg over de bijzondere realisatie van de nieuwbouw van basisschool De Klimtoren als onderdeel van het nieuwe Kulturhus te Drempt in de Achterhoek. Jeroen: “In het bouwteam is steeds nagedacht over innovatieve oplossingen om de bouwtijd te verkorten en om de faalkosten tot een minimum te beperken. Deze vorm van ketensamenwerking voor wat eisen, budget en planning betreft laat grote voordelen zien en is wat ons bedrijf betreft de toekomst.” Begin juli 2012 werd bekend dat WAM & VanDuren met haar partners de realisatie van het Kulturhus in Drempt ter hand mocht gaan nemen. Willy: “Op basis van de prijs, plan van aanpak en onze visie op duurzaamheid, maar ook de wijze waarop wij de gebruikers betrekken middels ons communicatieplan scoorden wij optimaal.”In opdracht van de gemeente Bronckhorst is WAM&VanDurenaan de slag gegaan. In oktober 2013 wordt de school opgeleverd en in december is de infra van het voorterrein gereed. Het Kulturhus is bedoeld voor basisschool De Klimtoren, een samenvoeging van de Gildeschool uit Voor-Drempt en de Willibrordusschool uit Achter-Drempt, en voor dorpshuis ’t Gildehöfke uit Voor-Drempt. Daarnaast worden er kinderopvang-faciliteiten gerealiseerd worden en komen er twee bowlingbanen.Jeroen: “Het Kulturhus vormt, samen met de kerk aan de andere zijde van het dorp, een passend einde van de lintbebouwing. De opdracht is vergeven in

26 |

FRISSE

SCHOLEN

In het voortraject na de aanbesteding is in goed overleg met de architect het bouwsysteem qua casco en bouwmethodiek opgezet op basis van prefab onderdelen en traditionele bouw in combinatie met de installaties te combineren/engineren, uitgewerkt in REVIT-3D. Jeroen: “Zodoende bouwen we snel en goed en leveren we het binnen een jaar op. En dit ondanks de lange winterperiode, dus zeker ook een groot compliment aan de bouwers.”

het totale budget. Maar, dan kunnen zowel docenten als kinderen ook optimaal presteren in een frisse en daardoor prettige werkomgeving. En daar gaat het tenslotte om.” ❚

Het Kulturhus als geheel past heel fraai in het landschap. Het pand is zeker niet te hoog en de gebruikte kapconstructies verraden een goed gevoel voor de streekgebonden bebouwing. De Klimtoren zelf is zo vorm-

'Minder energieverbruiken en het binnenmilieu verbeteren. Isoleren én ventileren!' gegeven en geïntegreerd in het Kulturhus, dat de groepen 1 tot en met 4 op de begane grond les krijgen, en de groepen 5 tot en met 8 op de bovenverdieping. Het Frisse School principe is ook in Drempt toegepast. Jeroen afsluitend: “Er is ruim 100 vierkante meter zonnepanelen aangebracht, 2 warmte/koude bronnen in de bodem, een WKO installatie en de CO2 detectie regelt de hoeveelheid frisse lucht welke toegevoerd wordt in principe vraag gestuurd. Tezamen vormen de installaties zo’n 30% van

27 |

WAALWIJK | Dr. Mollercollege en De Walewyc-mavo

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | RoosRos Architecten

Twee scholen in ĂŠĂŠn gebouw In het bruisend hart van Waalwijk verrijst een toekomstgericht, duurzaam en dynamisch schoolgebouw. Twee scholen, het Dr. Mollercollege en De Walewyc-mavo, worden hierin samen gevoegd. Het scholencomplex ligt aan de nieuwe sportpromenade van het Olympia-(sport)park.

28 |

WAALWIJK | Dr. Mollercollege en De Walewyc-mavo

RoosRos Architecten maakte het ontwerp van het nieuwe schoolgebouw voor de OMO Scholengroep. Architect Hans Roest: “Na het winnen van de Europese aanbesteding is er een intensief ontwerptraject geweest. Beide scholen zijn als

gels herkenbaar zijn als afzonderlijke scholen. De Walewyc-mavo heeft in het ontwerp een horizontale geveluitwerking gekregen passend bij de onderwijsfilosofie van gestapelde leerjaren. Het Dr. Mollercollege kent een verticaal karakter

'De kleurtinten en het verschil in gevelindeling zorgen voor dynamiek in de gevel' toekomstige gebruikers daar nauw betrokken bij geweest. Het samenvoegen van twee verschillende scholen binnen één gebouw was één van de belangrijkste argumenten voor de vormgeving en functionele opzet van het gebouw.”

Gevelontwerp Het samenvoegen van twee scholen is zichtbaar in de gevels. Roest: “Qua gevelprincipe en materiaalgebruik is het gebouw leesbaar als één identiteit, waarbinnen de beide onderwijsvleu-

in de gevelopbouw. Dit past bij de vaksecties die door alle leerjaren ‘verticaal’ doorlopen. Deze verschillen komen tot uitdrukking door gebruik van horizontale borstweringen en verticale penanten, zogenaamde 'muurdammen' tussen de openingen voor onder meer deuren en ramen. De verschillen van de scholen worden benadrukt door verschillende metselwerksorteringen: verlopend van licht geel tot donker antraciet in de gevels. De kleurtinten en het verschil in gevelindeling zorgen voor dynamiek in de gevel.” ➤

Bouwinfo Opdrachtgever OMO Scholengroep, Waalwijk

Bouwmanagement HEVO, Den Bosch

Ontwerp RoosRos Architecten, Oud-Beijerland

Advies Nelissen ingenieursbureau, Eindhoven (installaties); Ingenieurburo Maters en de Koning, Roosendaal (constructies)

Uitvoering Wijnen Bouwgroep bv, Someren

Installaties Ingenieursbureau Wolter en Dros bv, Amersfoort (E); DGMR, Arnhem (Bouwfysica)

Brandveiligheid Floriaan BV Zaltbommel

Bouwmaterialen Gebr. Bodegraven BV Nieuwkoop

Bouwkosten ca. € 8.205.200,- (excl. BTW)

Bouwperiode augustus 2012- voorjaar 2014

29 |

WAALWIJK | Dr. Mollercollege en De Walewyc-mavo

Projectinfo

Toekomstgericht

Spouwanker- en kozijnverbindingadvies In samenwerking met de uitvoerder en werkvoorbereiders heeft Dhr. Reijnders van Gebr. Bodegraven een spouwanker- en kozijnverbindingadvies geleverd. Dit advies heeft betrek-king op het goed dragen en ondersteunen van de kozijnelementen en de juiste spouwveran-kering om buitenblad met het binnenblad te koppelen.

Duurzaamheid en toekomstgerichte installaties waren ook belangrijk voor beide scholen. In de nieuwbouw zijn veel technische toepassingen die de energielasten verlagen, het klimaatcomfort bevorderen en de exploitatielasten verminderen. Zo is er een warmte-/koudeopslag in de bodem die de school in de winter verwarmt, en in de zomer koelt. De totale buitenschil is extra geïsoleerd: zowel de vloer, de gevel en het dakvlak hebben

een RC-waarde van 5,0 m²K/W, wat aanzienlijk scheelt in de energielasten van het gebouw. Daarnaast is er mechanische ventilatie met CO2-sturing toegepast. Aanwezigheidsdetectie in combinatie met LED-armaturen in een groot deel van het gebouw zorgt voor een verdere verlaging van de energielasten. De ventilatie voldoet aan Frisse Scholen Klasse B. Roest: “Ondanks het strakke budget wordt een duurzaam en toekomstgericht schoolgebouw gerealiseerd.”

Om aan de huidige en ook de toekomstige eisen te voldoen, is gebruik gemaakt van details en kennis vanuit De kracht van de Combinatie. Hierdoor kon een goede afstemming worden bereikt bij de verbinding, verankering en afdichting (luchtdicht bouwen) van de kozijnen. Hiervoor is een aantal producten gebruikt die zware lasten kunnen dragen en tevens goed af te plakken zijn, zoals het XL-hoekanker, de vloerkozijnstrippen en bovendorpelankers. Voor de spouwmuur zijn de GB UNI-flexpluggen gebruikt in combinatie met de GB UNI-slagspouwankers om de juiste constructieve waarden te behalen, een thermische ontkoppe-ling te realiseren en matrasvorming in de isolatie te voorkomen.

Slimme oplossingen... Sterke materialen! GB Bouwverankering

GB Tuinbeslag

GB Spouwankers

GB Klein IJzerwaren

GB Houtverbindingen

GB Specials/Maatwerk

OOG VOOR BRANDVEILIGHEID

Floriaan is het advies- en ingenieursbureau op het gebied van integrale brandveiligheid. Zowel bij nieuwbouw als bestaande bouw. Ons doel is het waarborgen van kwaliteit en het ontzorgen van klanten bij vraagstukken. Wij adviseren en ondersteunen in het gehele bouwproces en brengen zo structuur aan om te komen tot een brandveilige situatie. Hiermee wordt brand voorkomen en ontstane brand beperkt. Floriaan B.V. Postbus 220, 5300 AE Zaltbommel Dwarsweg 14, 5301 KT Zaltbommel T +31 (0)418 57 38 00 F +31 (0)418 57 38 01 E info@floriaan.nl

Atoomweg 2 - Postbus 1, 2420 AA Nieuwkoop Tel.: (0172) 52 01 10 - Fax: (0172) 57 17 53

30 |

WWW.FLORIAAN.NL

WAALWIJK | Dr. Mollercollege en De Walewyc-mavo

Tekst | Marlies Pulsford (goodtotell)

Beeld | Floriaan bv

Besparen met optimale brandveiligheid Hoe de inzet van een gespecialiseerde brandbeveiligingsadviseur juist leidt tot een besparing van onnodige faalkosten en zorgt voor een integrale brandveiligheid. Een prachtig voorbeeld uit de praktijk. Het gebeurt maar al te vaak dat er bij nieuwbouw of renovatie van een schoolgebouw onvoldoende wordt nagedacht over de risico’s met bijbehorende maatregelen en voorzieningen op het gebied van brandveiligheid. Dit wordt vaak gezien als een onnodige kostenpost in het al vaak krappe budget. Bovendien speelt een gebrek aan kennis op het gebied van brandveiligheidsvoorschriften ook een rol. Veel kosten kunnen worden bespaard als de brandveiligheid van een gebouw al vanaf de ontwerpfase integraal wordt aangepakt.

Optimalisatie Zo heeft gespecialiseerd brandbeveiligingsadviseur Floriaan vanaf het ontwerpproces een unieke maatwerkoplossing gerealiseerd voor het nieuwbouwcomplex van het Walewyc - Dr. Mollercollege in Waalwijk. Het nieuwe gebouw dat ruimte biedt aan 1.600 leerlingen, kenmerkt zich door een groot atrium met een lichte en open uitstraling. Daardoor vormde het een interessante uitdaging door de beperkte mogelijkheden in de bouwregelgeving om grote brandcompartimenten te kunnen realiseren. Door slim en efficiënt de brandveiligheidsvoorzieningen te ontwerpen en aan te besteden is heel veel winst behaald in geld, tijd en flexibiliteit. Hierdoor is binnen het beschikbare budget een optimale brandveiligheid gerealiseerd. Zo was bijvoorbeeld door slimme toepassing van branden rooklaagmodellering het aantal brand-

werende deuren rond het atrium verminderd. Dit gaf niet alleen een voordeel in bouwkosten, maar ook een stuk gebruikersgemak omdat er minder deuren nodig waren. Hier ontstond de ideale relatie met de gebruiker, want veelal worden brandveiligheid en de daarbij behorende voorzieningen als beperkingen in gebruiksgemak gezien. En juist die 'overlast' is met kennis van zaken vaak te verlichten.

Toegevoegde waarde specialist Onthulling bord scholengemeenschap waalwijk.

Floriaan is vaak betrokken bij nieuwbouw- en renovatieprojecten, zowel voor kleinschalige scholen als voor grote faculteitsgebouwen. Veelal blij-

ken nog veel fouten te worden gemaakt met de toepassing van brandkleppen en brandwerende puien. Door toezicht in de bouw kan een deskundig adviseur faalkosten besparen en goede details kunnen de exploitatiekosten gunstig beïnvloeden. Om te komen tot een optimale beveiliging moet de balans worden gezocht in een mix van bouwkundige en installatietechnische voorzieningen en organisatorische maatregelen. Integrale brandbeveiliging is hier het sleutelwoord. Floriaan biedt integrale oplossingen om gebouwen optimaal te beveiligen tegen brand. Zowel bij nieuwbouw als bestaande bouw. Van planvorming, via ontwerp en aanbesteding tot en met realisatie. ❚

31 |

barneveld | van Lodenstein College

Tekst | Nicole Kirkels

Beeld | Dhr. M. Donkersteeg van, Van Lodenstein College Barneveld

Open uitstraling

In één jaar tijd werd het nieuwe schoolgebouw van het Van Lodenstein College in Barneveld gebouwd. Bouwer Ter Steege Bouw Rijssen hanteerde hiervoor een strakke planning, zodat leerlingen en personeel het gebouw in gebruik kunnen nemen in het nieuwe schooljaar. De officiële opening vindt plaats begin november. Doordat er elke twee weken overleg plaatsvond tussen architect, bouwer én de betrokken onderaannemers, werd nauwelijks afgeweken van het oorspronkelijke ontwerp en hierdoor kon de deadline gehaald worden. Gert-Jan Kwintenberg, projectleider bij Ter Steege Bouw Rijssen, vertelt dat het hele proces heel goed is verlopen. “We hielden nauw contact met de betrokkenen, waardoor voor iedereen duidelijk was wat er werd verwacht. Natuurlijk was er af en toe een kleine tegenslag, maar dit heeft ons geen extra tijd gekost.” Het gebouw is transparant opgezet: het grote raam aan de voorkant biedt niet alleen zicht

32 |

naar buiten, maar ook naar binnen toe. De hoofdingang vormt een grote, open ruimte met hoge plafonds, felle kleuren, lichtkoepels en veel ramen. De grote trap in de ronding van het gebouw kan niet alleen worden gebruikt als zit- en hangplaatsen, maar dient ook als tribune bij uitvoeringen. Leuk detail is de glazen wand tussen de lokalen en de gang, waar in het matte gedeelte de namen zijn aangebracht van de leerlingen die dit schooljaar op school zitten. Kwintenberg: “De lokalen zijn niet allemaal even groot. Dit is op verzoek van de docenten ontworpen: op deze manier kan er beter gedifferentieerd worden en kunnen groepen gesplitst worden.” Voor de leerlingen zal dit

barneveld | van Lodenstein College

ook prettiger werken. Te meer omdat er in grote mate rekening is gehouden met duurzaamheid, binnenklimaat en geluidsisolatie. Zo zijn de gymlokalen, handvaardigheids- en technieklokalen voorzien van extra geluidsisolatie en wordt er gebruik gemaakt van aardwarmte door warmte-koudeopslag, zijn er zonnepanelen geïnstalleerd en is het gehele gebouw voorzien van LED-verlichting. “Deze verlichting reageert op de hoeveelheid licht die

'Om het energieverbruik inzichtelijk te maken voor iedereen, hangt in de centrale ruimte een monitor waarop dit is af te lezeN' van buiten komt en past zich dan automatisch aan”, voegt Kwintenberg toe. “En als er een raam opengaat, past het klimaatbeheersingssysteem de hoeveelheid lucht aan. De docenten hoeven hier zelf niets aan te doen.” Om het energieverbruik inzichtelijk te maken voor iedereen, hangt in de centrale ruimte een monitor waarop dit is af te lezen. ➤

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting Onderwijs op Reformatorische Grondslag

Ontwerp SP Architecten, Waddinxveen

Advies installatie en energie DWA, Bodegraven

Uitvoering Ter Steege Bouw Rijssen, Rijssen

Installaties Van Dorp Installaties, Amersfoort (e); Alferink Installaties, Groenlo (wtb)

Ventilatieroosters JAZO Zevenaar

Bouwkosten € 10.100.000,-

Bouwperiode juni 2012- juni 2013

33 |

barneveld | van Lodenstein College

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | Jazo Zevenaar

Verticale roosters passen in een verticaal ontwerp De nieuwbouw van het Van Lodenstein College in Barneveld kenmerkt zich door een verticale belijning van een van de bouwdelen. Verticale aluminium roosters benadrukken dit lijnenspel. Het is één van de eerste projecten in Nederland waarbij verticale roosters zijn toegepast. JAZO Zevenaar, specialist in afscherming, toegang en ventilatie van techniekruimte, leverde en monteerde de veiligheidsventilatieroosters. “Samen met SP Architecten uit Waddinxveen is het ontwerp voor deze nieuwe roosters doorgevoerd”, aldus Frank Meijer, marketingmanager bij JAZO. “Het type VS (Vertical Safety) is een verticaal geplaatst HS rooster. Dit rooster is geschikt voor het natuurlijk ventileren van traforuimten en overige technische

ruimten. Het rooster heeft als bijkomend voordeel dat de waterkerendheid nóg beter is.” Voor verticale roosters is gekozen, omdat in het ontwerp van het gebouw een verticale belijning zit. Zo heeft de sporthal een damwandgevelbeplating in allemaal verticale lijnen. Meijer: “De banen hebben in de breedte verschillende afmetingen en verschillende grijstinten. Daardoor lijkt het in onze

ogen op een barcode. De loodrechte strepen sluiten heel goed aan in ons denken in verticale beelden. Sinds vorig jaar is JAZO de roosters rechtop gaan zetten.”

Eigenschappen Meijer: “Ons advies sloeg aan. SP Architecten raakte razend enthousiast over het verticaal plaatsen van rooster. ➤

35 |

Straight-up design

specialists in protected access and ventilation of plant rooms

www.jazo.eu

barneveld | van Lodenstein College

JAZO combineert vorm en functie. We hebben de aannemer en SP Architecten geholpen met het ontwerp en in de werktekeningen meegedacht over de uitwerkingsdetails en de uitvoeringsmogelijkheden.”

Esthetisch De verticale roosters zijn ook heel esthetisch. Meijer: “De roosters lopen door over de deuren, die we ook leveren. Daardoor zie je alleen de verticale roosters en geen deuren. De roosters passen precies in de lijnen van het gebouw. De VS 42 voldoet net zoals de horizontale roosters aan alle veiligheidseisen en ook aan de ei-

een netto doorlaat van 27% van het rooster; VS42 met een netto doorlaat van 42%, VS-50 met een netto doorlaat 50% en een VS-41 met netto doorlaat 41%. Meijer: “De roosters hebben diverse mogelijkheden: brandwerend, inbraakwerend, geluidwerend en kunnen in aluminium, staal of RVS worden geleverd. Alle roosters en deuren speciaal voor techniekruimtes produceert JAZO in de eigen fabriek.

Straight up design In Engeland zijn we ook actief met verticale roosters (Straight up design). In deze projecten is bewust gekozen voor het op elkaar in laten

'De roosters lopen door over de deuren, die we ook leveren'

Pui voorzien van enkele deur met horizontale- en verticale veiligheidsopbouwrooster.

sen van nutsbedrijven.” De ventilatieroosters zijn regeninslagvrij, (stuif)sneeuw- en stofwerend, doorsteekveilig, vlamdovend, muisdicht en onderhoudsvrij. Daarnaast is er één metallisch geheel voor de aarding en zijn ze vandaalbestendig en condens afvoerend. JAZO heeft verschillende types HS (horizontale roosters); VS-27(verticaal) heeft

Wil jij werken en leren combineren?

Nu bij Hardeman | van Harten reageren! Opleiding voor daken wandbeplating monteur

werken van de functionaliteit en design. Deze projecten zijn uitgevoerd in samenwerking met Mecanoo Architecten. De meest opzienbarende is toch wel de Library of Birmingham (LOB). JAZO richt zich het komende jaar op architecten die verticaal ontwerpen. De focus is “Straight up design.” ❚

Jij als monteur speelt een grotere rol bij de kwalitatieve uitvoering van projecten. Wij moeten jou kunnen vertrouwen op de juiste uitvoering van het montagewerk.Vakbekwaamheid is daarom erg belangrijk. Alleen deze opleiding geeft jou die zekerheid over die vereiste vakbekwaamheid. Dumebo DWS en Nieman Kettlitz hebben samen met ROC in Nieuwegein deze opleiding van de grond weten te krijgen. Bij deze opleiding ga je werken en leren tegelijk. De tijd die je op school zit krijg je theorie en praktijk.Tijdens je praktijk lessen krijg je te maken met de montage van de dak en wand beplating en de dingen die daar allemaal bij komen kijken. Tijdens je praktijklessen krijg je te maken met materieel kunde, tekeningen lezen, bouwfysica, vochthuishouding, duur zaamheid en statica. Na 18 weken verdeeld over 1,5 jaar ontvang je een erkend diploma ‘Monteur metalen gevels en daken’. Ben je nieuwsgierig geworden en wil je kijken of dak en wandbeplating monteur iets voor jou is? Kijk dan op: dumebodws.nl/werkenindegevelbouw.html Dak en geveltechniek opleidingen metalen gevels en daken zoals het hoort! Praktijk gerichte opleiding op maat.Voor en door de branche!

Specialisten in dak en gevelbeplating

Lage Veldweg 10, 6741 JL Lunteren T 0318 46 1551 F 0318 46 2116 E info@hardeman-vanharten.nl S www.hardeman-vanharten.nl

37 |

Journaal PassiefBouwen Event Passief bouwen zit in de lift. Door nieuwe weten regelgeving, zoals het energielabel, is energiezuinig bouwen niet langer een keuze, maar een noodzaak. Op het PassiefBouwen Event maakt u kennis met de nieuwste producten en materialen en wint u alle benodigde informatie in. Praktijkgerichte workshops en presentaties Neem deel aan een inspirerend en leerzaam inhoudelijk programma, waarin gerenommeerde sprekers u bijpraten over de ins en outs op het gebied van passief bouwen. In de Adviseursstraat geven Invent Advies, Nieman Raadgevende Ingenieurs, Trecodome en Woningborg Advies u advies over passief bouwen. Gelijktijdig met Energie 2013 en het Solar Event Het PassiefBouwen Event is onderdeel van de vakbeurs Energie, waar u alles vindt op het gebied van energiebesparing en duurzame energie. Ook vindt gelijktijdig het Solar Event plaats, een splinternieuw evenement met alles op het gebied van zonne-energie: van opwekking tot financiering en toepassingen. Partners Het PassiefBouwen Event wordt georganiseerd in samenwerking met Stichting PassiefBouwen.nl. Hoofdmediapartner is EnergieGids. Dinsdag 24 september: Woensdag 25 september: Donderdag 26 september:

10.00 - 18.00 uur 10.00 - 18.00 uur 10.00 - 17.00 uur

Locatie Brabanthallen Den Bosch, hal 4

Kleurgebruik in onderwijs mede bepalend voor beleving en prestaties Kleurgebruik in de onderwijssector is sfeerbepalend en kan een positieve invloed hebben op de prestaties van zowel de leerlingen als het personeel. Dit blijkt uit semi-wetenschappelijk onderzoek van Sigma gebundeld in een nieuw kleuradviesboek. Sigma Coatings introduceerde onlangs haar Colours of Lifefilosofie waarin mens en beleving centraal staan. Colours of Life geeft inzicht in de biologische en psychologische effecten van kleur en hoe kleur het

38 |

leven en functioneren van mensen op een positieve manier kan beïnvloeden. Op basis van deze kleurenfilosofie zijn er inmiddels 3 kleuradviesboeken verschenen die helpen bij het opstellen van functionele, belevingsgerichte kleurplannen. Voor veel meer informatie, kleurtrainingen en –advies, bezoek de website. Voor het bestellen van de kleuradviesboeken en dus ook ‘Opgroeien & Leren’: stuur een e-mail naar info@sigma.nl.

Maxime Verhagen: "Maak van G-label op z'n minst een C" “Gebruik de 256 miljoen die het Kabinet voor scholenbouw uittrekt om al in 2014 een verbeterslag te maken”, aldus Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland. “Uit onze database scholenbouw, die voor alle leden van Bouwend Nederland beschikbaar is, hebben we een selectie gemaakt van basisscholen met het energielabel G. Wij stellen voor die gebouwen in 2014 te renoveren en te verduurzamen naar ten minste label C.” Op 31 mei meldde Bouwend Nederland dat er één miljard euro voor bouwprojecten op de plank blijft liggen. Een kwart van dat bedrag is geld voor schoolgebouwen in het basisonderwijs. Vanaf 1 januari 2015 wordt dit geld aan schoolbesturen beschikbaar gesteld. Bovendien zijn schoolbesturen vanaf die datum verantwoordelijk voor het buitenonderhoud, nu nog een taak van de gemeente. Basisscholen nog niet klaar Basisscholen hebben nog niet kunnen sparen voor de nieuwe verantwoordelijkheid. Integendeel zelfs, want er verschijnen steeds meer berichten in de media dat de financiële positie van veel basisscholen onder druk staat. Juist daarom pleit Bouwend Nederland voor een renovatie- en verduurzamingsslag van schoolgebouwen die nu hoge exploitatielasten hebben door ouderdom en slechte energieprestaties. “Gericht investeren in deze gebouwen zorgt voor een betere leer- en werkomgeving, beheersbare exploitatiekosten en geeft de bouw daarnaast een welkome impuls. Kortom, daar heeft iedereen baat bij.” Ook de PO-raad heeft onderstreept dat de kwaliteit van schoolgebouwen beter kan.

Journaal Eigen brandtestinstallatie: extra vaart achter brandveiligheid Limburgia Utiliteitsdeuren

ren en 16034 voor brandwerende deuren. De nieuwe productstandaard is de aanzet tot een CE-markering. De normering is steeds strikter geworden en de testeisen ook. Alles uiteraard ten behoeve van de veiligheid van de gebruiker.

Sinds januari jl. beschikt Limburgia over een eigen brandtestinstallatie. Voordat Limburgia de deuren laat testen bij onafhankelijke instanties als Efectis of Peutz, worden ze eerst in de eigen brandoven getest. De brandeigenschappen van de testinstallatie zijn vergelijkbaar met die van de installaties van geaccrediteerde (inter)nationale partijen. De installatie is voorzien van een besturing die de mogelijkheid heeft om de ISO-brandcurve te regelen, zodat deze loopt volgens de Europese norm ten aanzien van brandtesten. Zaken zoals temperatuur, vervormingsgedrag, kromtrekken en bewegingsgedrag van de constructie zijn allemaal in de oorspronkelijk toegepaste maatvoering te testen.

‘Slechte zonwering kost Nederland miljarden’

Mogelijkheid tot bijwonen brandtest Er is een mogelijkheid voor geïnteresseerden om het verloop van testen te kunnen bijwonen en volgen.

Visuele ergonomie, de praktijkgerichte wetenschap die onder meer in kaart brengt hoe mensen door goed zicht naar behoren kunnen werken, is bij veel bedrijven en organisaties een ondergeschoven kindje. Geheel ten onrechte, vindt ING-registerergonoom Paul Settels. Niet alleen goede verlichting is van groot belang, ook goede zonwering draagt bij aan productiviteit. Bij een beeldscherm vol schittering, droge ogen en een te warme werkplek zal de productiviteit zeker dalen. “De schade van slechte zonwering is € 45.000 per persoon op jaarbasis.” En dat betekent voor Nederland in totaal miljarden per jaar. Forse schade door daling productiviteit Veel werkgevers hebben niet in de gaten hoe groot de schade is van het ontbreken van adequate licht- en warmtewering. Settels rekent het voor. “Je hebt ongeveer honderd echt zonnige dagen in Nederland. Bij het ontbreken van zonwering verlies je gemiddeld 40 procent aan arbeid. Als iemand helemaal bovenin een toren zit en ook nog aan de zuidkant, dan is dat nog meer. Mensen voelen zich niet lekker, gaan extra drinken halen en zijn minder geconcentreerd. Als je dan uitgaat van een gemiddeld uurloon van honderd euro (want dat kost een werknemer), kom je uit op een verlies aan arbeid van € 32.000 per persoon per jaar. Bij een gebouw met 100 man is dat € 3.200.000! Dan heb je een adequate zonwering snel terugverdiend. Als je bovendien de warmte goed weert in de zomer, kun je een koelmachine minder laten stoken. Op een groot gebouw met 500 werknemers, scheelt dat €500.000 aan energiekosten per jaar.”

Voordelen Het hebben van een eigen brandtestinstallatie biedt meerdere voordelen: een grotere slagingskans bij officiële testen en dus snellere certificering van producten door aanzienlijk kortere doorlooptijden (en daardoor lagere kosten). Limburgia is niet langer afhankelijk van de beperkte beschikbaarheid van de twee laboratoria in Nederland die een vergunning hebben om te testen. Productinnovaties kunnen sneller op de markt komen.

Zonwering meenemen in ontwerp architect Volgens Settels zijn dat allemaal onnodige weglekkosten. Het probleem begint al bij het ontwerp van kantoorgebouwen. “Veel architecten vinden gebouwen met zonwering lelijk. Vaak geven zij zichzelf de opdracht om een transparant gebouw te ontwerpen en daar past in hun ogen zonwering niet bij. ➤

Het beschikken over een eigen brandoven zorgt ook voor een groot stuk flexibiliteit, omdat kan worden ingespeeld op actuele thema’s. De tijdwinst door het pretesten kan oplopen tot 2 jaar bij reguliere producten, aangezien per maand 2 tot 3 (klantspecifieke) proeven gedaan kunnen worden. Via de officiële testinstanties de doorlooptijd al snel negen maanden. Ontwikkeling (Europese) normering Was sinds begin jaren negentig NEN 3885 en later NEN 6069 in Nederland de norm, vanaf 2003 is Limburgia gaan testen volgens de zwaardere Europese norm NEN-EN 1634-1. Voor de Europese norm geldt bij het testen een andere, zwaardere meettechniek dan tot nu toe. Er is sprake van een vertraagde meting omdat de meetinstrumenten in keramisch materiaal zijn ingekapseld. Een volgende stap is de Europese productstandaard 14351-2 voor binnendeu-

39 |

De Buurt 58, 1606AH, Venhuizen 0228 543423 info@herculesspeeltoestellen.nl

ee Het is w

lein!! p t e h p r fijn o

Spelen & Bewegen, Schoolpleinen bieden bij uitstek de mogelijkheid aan kinderen om lekker hun fantasie de

vrije loop te geven en met hun vrienden en vriendinnen lekker te bewegen. Belangrijk daarbij is een goede mix van speelruimte, speeltoestellen en speelprikkels. Wij bieden u hiervoor een breed scala aan zeer betaalbare mogelijkheden! Kijk op onze website voor meer informatie of bel ons!

www.herculesspeeltoestellen.nl

Journaal Pas later, in het bouwproces, blijkt dat er volgens de Arbowet toch zonwering moet komen. Slechts sporadisch komt het voor dat er leidingen voor zonen warmtewering in de gevel zijn opgenomen in het ontwerp. Met extra kosten als gevolg.” De oplossing is naar Settels’ mening een integrale benadering vanaf het begin, waarbij alle partijen betrokken zijn, zoals architect, constructeur, technisch adviseur, groenadviseur, facilitair directeur en eigenlijk ook een registerergonoom.

Duurzaam paradepaardje van glasvezelbeton Het nieuwe 11 verdiepingen tellende gebouw van het ROC Leiden bij het Lammenschanspark is niet over het hoofd te zien. Het pand, ontworpen RAU Architecten uit Amsterdam, oogt ondanks het formaat licht en transparant. Dit komt vooral door de innovatieve voorhanggevel, gemaakt van meer dan 9.000 elementen van glasvezelbeton. De producent is Hering Bau uit het Duitse Burbach, specialist in de vervaardiging van kant-en-klare betonnen gevelelementen. Duurzaamheid staat bij Hering Bau hoog in het vaandel. De afgelopen jaren werd duurzaam bouwen steeds belangrijker. De firma Hering Bau speelt hierop in door de ontwikkeling van duurzame, dunne betonnen gevelplaten, genaamd betoShell®. Bij de nieuwbouw van het ROC Leiden is gebruik gemaakt van deze nieuwe betonsoort en is daarmee een goed voorbeeld van een duurzaam project van Hering Bau. Voordelen Het grote voordeel van de betonnen gevelplaten, die worden verkocht onder de naam betoShell®, is de geringe dikte. De platen meten slechts 20-30 mm in doorsnee, een vierde van de dikte van traditionele staalbetonnen gevelplaten, en zijn hierdoor veel lichter. Dit komt door het gebruik van speciaal beton in combinatie met een glasvezelwapening. Deze twee bouwstenen zorgen samen voor een zeer sterke draagkracht. Omdat de wapening niet tegen corrosie beschermd hoeft te worden, is de afdekking met beton overbodig geworden. Bovendien beschikken de gevelplaten over een extreem hoge buig-, trek- en stootsterkte. betoShell® elementen kunnen worden geleverd in verschillende kleuren en vormen. Bovendien kunnen ze worden gewassen, gestraald, gesle-

pen of voorzien van een gezuurde afwerklaag. De gevelplaten zijn geschikt voor de renovatie van oude gebouwen, maar ook voor nieuwbouwprojecten. Een voorbeeld hiervan is de nieuwbouw van het ROC in Leiden. Het nieuwe ROC-gebouw in Leiden voldoet aan nog een eis op het gebied van duurzaam bouwen, aangezien het esthetische gebouw met zijn groen gekleurde glasvezelbetonplaten goed bij de omgeving past. Hierdoor zal de sociale acceptatie naar verwachting groot zijn en het gebouw lang worden gebruikt.

Bouwend Nederland lanceert scholendatabase Bouwend Nederland lanceert een scholendatabase met daarin gegevens als locatie, vloeroppervlak, locatie en eventueel energielabel. “Hiermee kunnen onze leden zelf actief scholen benaderen en met hen slimme voorstellen voor onderhoud, renovatie en verduurzaming bedenken”, zegt Maxime Verhagen. De branchevereniging speelt hiermee in op de ontwikkeling dat schoolbesturen vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk worden voor buitenonderhoud. Momenteel is de buitenkant van een school de verantwoordelijkheid van de gemeente en de binnenkant van het schoolbestuur. Lastig bij het onderhouden en renoveren van scholen, aldus Verhagen in het bericht op de website van de branchevereniging. “Wanneer gemeenten moeten investeren in bijvoorbeeld muur- en dakisolatie, dan plukt de gemeente daar niet zelf de vruchten van. Het schoolbestuur profiteert van de lagere energierekening. Bovendien bestaan er geen formele potjes voor renovatie, waardoor grootschalige renovatie veel te weinig voorkomt.” Onderhoudsplan Een goed onderhoudsplan, opgesteld samen met een vakkundige aannemer, kan helpen een betrouwbare meerjarenraming en -planning te maken. ➤

ROC Leiden bij het Lammenschanspark.

41 |

Journaal Als gemeente, schoolbestuur en bouwbedrijven slim samenwerken kan volgens de Bouwend Nederland-voorzitter een ‘enorme kwaliteitsslag’ worden gemaakt.

bij nieuwbouw van scholen ook te denken aan de periode daarna. Bert: “Een goed gebouw gaat langer mee.”

De branchevereniging heeft het Economisch Instituut voor de Bouw onderzoek laten doen naar de kwaliteit van huidige schoolgebouwen. Uit het onderzoekt blijkt dat het huidige tempo van nieuwbouw en renovatie zou betekenen dat een schoolgebouw 100 jaar mee zou moeten gaan. Driekwart van de huidige scholen zou een energielabel hebben van C of lager.

Maatschappelijke meerwaarde Bert: “Een tweede leven als cultuurcentrum of andere maatschappelijke functie biedt grote meerwaarde. Schoolgebouwen zijn vaak het hart van de wijk en dragen daarom bij aan de identiteit van een buurt. De nieuwe invulling van een schoolgebouw staat symbool voor veranderingen in de maatschappij. Voor programma’s die achterstand bestrijden en ontwikkeling bevorderen, zoals de wijkaanpak, is een extra goede kwaliteit van dit maatschappelijk vastgoed onmisbaar.”

100 hergebruikte scholen Scholen van vóór 1940 kunnen heel lang mee, blijkt uit Amsterdams onderzoek. Ze worden nu vaak gebruikt voor culturele activiteiten, als woning of door bedrijven. Bert Runhaar licht het onderzoek toe.

Het onderzoek Het Amsterdamse onderzoek is uitgevoerd door studenten van het Atelier Stedelijke Vernieuwing en Duurzame Ontwikkeling in opdracht van de Wijkaanpak in Amsterdam. In de publicatie die hierover is verschenen, zijn 100 Amsterdamse schoolgebouwen in kaart gebracht die in de afgelopen 100 jaar zijn hergebruikt. Het gaat grotendeels om basisscholen. De meeste dateren van vóór 1940 en hebben een tweede of zelfs derde leven gekregen.

Kennisdag onderwijshuisvesting Forbo Flooring, leider op de wereldmarkt voor projectvinyl, projecttapijt, Marmoleum en Flotex-vloerbedekking en Coral-schoonloopsystemen, organiseert op donderdag 7 november een kennisdag speciaal voor betrokkenen in onderwijshuisvesting. De dag in Assendelft met drie aansprekende lezingen staat in het teken van het delen van kennis, het opdoen van inspiratie en het bijpraten met vakgenoten.

Bert Runhaar, verbinder Maatschappelijk Vastgoed Wijkaanpak gemeente Amsterdam: “De schoolgebouwen van vóór 1940 zijn kwalitatief goede gebouwen, met een aantrekkelijke gevel en een overmaat in dimensionering: ruime trappenhuizen, brede gangen, hoge en grote lokalen. Dit maakt deze gebouwen aantrekkelijk om aan te passen. De kwaliteit van de gebouwen en gebruikte materialen en ook de overdimensionering werken goed bij transformatie. En natuurlijk speelt de locatie daarbij ook een rol. Deze scholen liggen binnen de ring. Nieuwe functies zijn vaak culturele activiteiten, bedrijf, wonen of kinderopvang." Elk zo'n 20% blijkt uit het onderzoek. Sober en doelmatig Bert Runhaar: “Latere gebouwen, vanaf 1950, zijn daarentegen veel soberder van opzet, puur gericht op de functie als school. Maar de schoolfunctie verandert voortdurend, de school zit al snel in een te krap jasje en het gebouw biedt weinig ruimte voor aanpassing of andere functies.” Bert adviseert dan ook om

42 |

Journaal Zo spreekt Froukje van Dijken van BBA Binnenmilieu over een goed binnenklimaat en Wichert Eikelenboom vertelt over de nieuwe kwaliteitskring die vanuit de PO-raad (adviesraad Primair Onderwijs) en de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) in het leven is geroepen om de schoolomgeving te verbeteren. Dat de situatie nijpend is, bleek onlangs weer eens toen Bouwend Nederland bekend maakte dat 8.000 van de 10.000 basisscholen in Nederland er slecht aan toe zijn. De laatste lezing wordt verzorgd door Geeske Faber, projectleider uitbreiding en gebouwen bij Stichting Kinderopvang Leeuwarden. Zij vertelt hoe de stichting een aanzienlijke besparing heeft gerealiseerd op het onderhoudsbudget door af te stappen van het standaard jaarlijks conserveren van de Marmoleum-vloeren.

een kanshebber.” De uitreiking van de Spirit of Innovation Award vindt plaats op dinsdag 24 september om 11.00u tijdens Energie 2013.

Belangstellenden kunnen daarnaast een rondleiding door de Forbo-fabriek krijgen om het geavanceerde productieproces van Marmoleum, dat sinds jaar en dag gangbaar is het onderwijs, van dichtbij te bekijken. De dag biedt, ten slotte, ook veel mogelijkheden om te netwerken, tijdens de lunch of de afsluitende borrel.

Meer en grotere scholen in Zuid

Voor meer informatie en aanmelding kunnen belangstellenden terecht op www.forbo-flooring.nl/kennisdag.

Lancering Solatube SmartLED op Energie 2013 ®

Gedurende Energie 2013 van 24 t/m 26 september is er natuurlijk de mogelijkheid om de SmartLED in werking te zien. De daglichtprofessionals van Techcomlight adviseren op stand 01A031, meteen rechts naast de hoofdingang, de bezoekers over de vele toepassingsmogelijkheden. Voor meer informatie en gratis toegang tot de beurs. www.solatube.nl

Amsterdam-Zuid heeft versneld een plan opgesteld voor uitbreiding van het basisonderwijs in Zuid. Bestaande scholen worden uitgebreid en er komen nieuwe scholen bij. De afgelopen jaren is er een grote druk ontstaan op de bestaande basisscholen in Zuid: basisscholen kunnen de toestroom van nieuwe leerlingen bijna niet aan. De afgelopen drie jaar zijn er klaslokalen bijgekomen, maar met een verwachte groei van 800 leerlingen in de komende vijf jaar is dit niet genoeg. In gesprek met de achttien schoolbesturen, van zowel openbare als bijzondere scholen, is gezocht naar structurele oplossingen.

Tijdens Energie 2013 in Den Bosch introduceren de daglichtprofessionals van Techcomlight de Solatube® SmartLED op de Benelux markt. De SmartLED is de unieke combinatie van kosteloos daglicht en ultrazuinige leds. Het is dé lichtoplossing voor gebouwen als scholen, kantoren, ziekenhuizen, bedrijfshallen en winkelcentra. Overdag geniet men van de weldaad van gratis daglicht op praktisch elke plek onder het dak door het Solatube® daglichtsysteem. Maar overdaglicht stopt ’s avonds. Daarom ontwikkelde Techcomlight de SmartLED. Zodra het daglicht minder wordt schakelt de SmartLED automatisch over op de ingebouwde ledverlichting. De energiekosten blijven minimaal en binnenruimtes zijn altijd goed verlicht. De uniekheid van de SmartLED blijkt ook uit de nominatie voor de Spirit of Innovation Award, een prijs voor het product die op een vernieuwende manier bijdraagt aan energiebesparing. De jury over de SmartLED: “De combinatie van de Solatube® en ledverlichting is zeker vernieuwend te noemen. Het totaalconcept in combinatie met toepassingsmogelijkheden voor de gebouwde omgeving maakt het

Stadsdeelwethouder Simone Kukenheim: “We vonden de schoolbesturen bereid om met ons mee te denken. De Nicolaas Maesschool krijgt per oktober een dependance in de Krusemanstraat. De Anne Frankschool, Maas- en Waalschool, de St. Catharina en de Oscar Carré gaan uitbreiden. De Europaschool en de Geert Grootte II gaan ook uitbreiden. Er komt er een nieuwe basisschool op de Zuidas en een dependance van de Notenkraker in de Hoofddorppleinbuurt, dit moet genoeg zijn om het groeiende aantal leerlingen de komende jaren een plek te geven. Overigens moeten er niet alleen voldoende scholen zijn; de scholen die er zijn moeten 'fris' zijn, met een gezond binnenklimaat en energiezuinig. Ook daar gaan we twee miljoen euro in investeren.” De voorstellen voor het uitbreiden basisonderwijs zijn vastgelegd in het 'Integraal Huisvestingsplan primair onderwijs Stadsdeel Zuid 2013-2017'. Dinsdag 1 oktober behandelt de commissie Samenleving het Integraal Huisvestingsplan. Op 30 oktober beslist de deelraad over de plannen. ❚

43 |

Rheden | Brede School Rheder Enk

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | AGS Architects

Gelijkwaardigheid als uitgangspunt 44 |

Rheden | Brede School Rheder Enk

Veel bouwplannen komen tot stand door een tekort aan ruimte. In Rheden was het tegenovergestelde het geval. Hier besloot de gemeente een nieuw gebouw te realiseren, omdat enkele scholen te ruim in hun jasje zaten. “Het nieuwe gebouw moest een transparant onderkomen worden voor de basisscholen Rheder Enk en St. Mauritius, voor kindcentrum Puck & Co en bibliotheek Veluwe Zoom”,

rond omheen hebben de gebruikers ieder een eigen zone met één of twee verdiepingen. De kern ligt enigszins gedraaid ten opzichte van het blok, waardoor een speels geheel ontstaat.

'Om aan te sluiten op de traditionele woonwijk hebben we gekozen voor een zadeldak. ‘Gelijkwaardigheid’ werd onze leidraad' vertelt Sandra de Leij, architect van AGS Architects International. “Om aan te sluiten op de traditionele woonwijk hebben we gekozen voor een zadeldak. ‘Gelijkwaardigheid’ werd onze leidraad. Iedere gebruiker moest een gelijke plek krijgen. Bij inkrimping of uitbreiding moesten lokalen soepel kunnen worden uitgewisseld.”

Gelijkwaardigheid De gelijkwaardigheid realiseert AGS Architects door het gebouw verticaal te splitsen. In de kern van het gebouw bevinden zich de voorzieningen zoals bergingen en toiletten. Hier

Aan de ene kopse kant bevinden zich de voorzieningen voor het kindcentrum, aan de andere de centrale hal met speellokaal.

Kleurenpallet De herkenbaarheid van de gebruikers zit vooral in de manier waarop zij lesgeven en de ruimtes gebruiken. Maar ook een doordacht kleurenpallet zorgt voor identiteit. De architect heeft gespeeld met de kleuren blauw, appeltjesgroen en turquoise. De kleuren komen voor in het hele gebouw, maar elke gebruiker heeft een eigen hoofdkleur. De kleuren zijn o.a. doorgevoerd in de rubberen vloeren. ➤

Projectinfo Brede kijk op hout Brede School Rheder Enk staat geheel in het teken van duurzaamheid en het creëren van een prettige leer- en werkomgeving. ARCOS houtconstructies heeft hieraan invulling gege-ven door het leveren van een bijzondere houtconstructie. Deze zogeheten hybride houtconstructie is een combinatie van stalen kolommen en gelami-neerde liggers, die zijn vervlochten tot een samengestelde spantconstructie. Deze combina-tie laat duidelijk zien dat hout geweldige mogelijkheden biedt om projecten te realiseren waarbij duurzaamheid, esthetica, constructieve mogelijkheden en een goede prijs-/kwaliteitsverhouding uitstekend samengaan. Tijdwinst in montage en afwerking ARCOS houtconstructies heeft gebruik gemaakt van haar eigen massieve vloeren dakpa-neel Profidecke™ om de dakconstructie met een overspanning van dertig meter te realise-ren. De Profidecke™ elementen worden met een breedte van 62,5 centimeter in een hoog tempo op de spanten gemonteerd. Door hun gelamineerde opbouw kan de overspanning van circa 8,50 meter met een hoogte van 160 millimeter gerealiseerd worden. W- en E bo-ringen kunnen zelfs fabrieksmatig op basis van het tekenwerk door middel van CNC aange-bracht worden. Deze bouwwijze zorgt ervoor dat er niet alleen tijdwinst geboekt kan worden in de montage, maar ook in de afwerking, aangezien de onderzijde van de dakvloer zichtwerk is. In totaal is er 86 kubieke meter aan gelamineerd hout en 232 kubieke meter aan Profidecke™ toegepast in deze nieuwbouw. Profidecke™ garandeert naast kwaliteit, duurzaamheid en functionaliteit, een warme uitstra-ling en goede akoestiek. Het biedt architecten tevens nieuwe mogelijkheden voor bijzondere ontwerpen in de houtbouw.

45 |

Rheden | Brede School Rheder Enk

Kapconstructie Innovatief is de open houten kapconstructie, waarbij de installaties in het zicht zijn gebleven. Dit vroeg extra aandacht voor de esthetiek, maar ook voor de akoestiek die normaliter wordt geregeld door systeemplafonds. De Leij: “In de lokalen is dit geregeld door geperforeerde panelen in de borstwering en akoestische wandpanelen die tevens als prikbord fungeren. Ook de verticale delen van de plafondkoof zijn bekleed met akoestisch materiaal. In de gangen zijn de wanden bekleed met akoestische beplating.”

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Rheden

Ontwerp AGS Architects International (AAI) te Heerlen

Advies installaties Nelissen Ingenieursbureau te Eindhoven

Bouwbegeleiding Hooiveld & Hooiveld te Elst

Bouwsom € 2.731.500

Bouwperiode medio 2012 - medio 2013

Sinds augustus hebben alle partijen hun intrek genomen. Het enthousiasme over de openheid van het gebouw is groot. “Waar ik ook sta, ik kan altijd naar buiten kijken”, vertelt Jack Palm, directeur Rheder Enk. “Dat bevalt. Verder moeten we onze weg nog vinden met elkaar. Het gebruik van bijvoorbeeld speellokaal en bibliotheek moeten we op elkaar afstemmen. Maar de inzet van iedereen is optimaal. Dus dat komt goed.” ❚

W OO DW OR in KS g va n

AR W ! U CHIT EC itb TU re RE id

Kleurwaardes:

MM proﬁdeckTM Vloer/dakpanelen

46 |

C10

M20

Y40

K75

C25

M25

Y40

K25

M70

Y100

K10

K1 multiplanTM MM crosslamTM MultideckTM Vloer/dak/gevel Gelamineerd houten Gelamineerd panelen kruislaaghout ribvloersysteem

FramelineTM Gelamineerde stijlen en regels

MM masterlineTM Gelamineerde standaard liggers

Postbus 83, 5490 AB Sint-Oedenrode T 0413 - 767 200 F 0413 - 767 201 E info@arcoshoutconstructies.nl www.arcoshoutconstructies.nl www.moodworksarchitecture.nl

amersfoort | Corderius College

Tekst | Het Tekstbureau

Beeld | Bouwbedrijf P. van Leeuwen

De rondingen van een blad

De brugklassers van het Corderius College in Amersfoort hebben tegenwoordig een eigen vleugel. De landschappelijke uitbreiding van het college heeft de vorm van een blad en telt twaalf lokalen. De leslokalen van het Corderius College lagen steeds meer versnipperd over Amersfoort. Maar dankzij de nieuwe vleugel zijn alle studenten van het college weer verenigd onder één dak. De uitbreiding van zo’n 1800 vierkante meter sluit qua architectuur aan op het omliggende sportpark en bevat twaalf lokalen, een aula, studieplekken en kantoorruimten.

laag op de begane grond. Het dak loopt op in diverse schuintes en is voorzien van sedum. “Die ronde vorm, gecombineerd met verschillende schuintes, betekende een extra moeilijkheidsgraad”, vertelt

Bemalen Maar ook de vochtige ondergrond vraagt aandacht. Zeker nu de bouwkuip - vanwege de bouwkuip met verdiepte ‘installatiegoot’ – extra diep

'Oudbouw en nieuwbouw staan ondergronds met elkaar in verbinding'

Ronde vormen Ontwerper van de uitbreiding van het Corderius College is Herman Bakker van Van Hoogevest architecten. Deze koos voor een rond gebouw met één bouwlaag half verdiept onder de grond en één

Geran van Dijk, projectleider bouwbedrijf P. van Leeuwen. “Het uitzetten van de constructie – stalen kolommen en gelamineerde houten dakliggers – vraagt dan bijzondere aandacht.”

moet worden. Van Dijk: “Om de bouwkuip droog te houden, hebben we bronbemaling toegepast. Vanwege de zandachtige ondergrond ging dat betrekkelijk eenvoudig. ➤

47 |

jaleco Totaal Projectafbouw BV Uw afbouwpartner voor: • Onderwijsgebouwen • Kantoorgebouwen

• Zorginstellingen • Winkels en woningen

Veenweideweg 24, 2957 LD | Nieuw-Lekkerland telefoon 0184 - 683187 | fax 0184 - 683447 | info@jaleco.nl

www.jaleco.nl

Franki Grondtechnieken • • • •

- licht-, kracht-, noodverlichtingsinstallaties - energiezuinige lichtbronnen - exclusieve projektverlichting - inbraakbeveiliging

• • • •

Atlaspalen Franki Omegapalen Grondverdringende schroefpalen met verloren punt Geschroefde stalen buispalen Schroefinjectiepalen Schroefpalen Palenwanden Diepwanden

van Westreenenstraat 2 3814 BN Amersfoort tel: 033-4757075 fax: 033-4757676 email: mail@smeeingelektra.nl

Trondheim 8, 2993 LE Barendrecht Postbus 132, 2990 AC Barendrecht telefoon 0180 - 641998 fax 0180 - 641999 info@franki-grondtechnieken.nl

12790232_smeeing.indd 1

27-11-12 14:05

amersfoort | Corderius College

Projectinfo Plafonds in waaiervorm De bladervormige aanbouw bezorgt het Corderius college precies de ruimtes die zij nodig heeft. Maar het vraagt enige creativiteit om de ronde vorm aan de binnenzijde te voorzien van een passend plafond. Deze creativiteit levert Jaleco. Het afbouwbedrijf werd door aannemer van Leeuwen al vroeg betrokken bij de uitbreiding van het Corderius college, waardoor zij kon meedenken en alternatieven kon aandragen. Voor de bladervormige ruimte werd gekozen voor een white washed houtenschroten-plafond, dat volledig meegaat in de waaiervorm van het gebouw. “De ronde vorm is gerealiseerd door te spelen met de tussenruimtes”, vertelt Cock Janse, directeur Jaleco. “Aan de onderzijde zijn de voegen ca. 2,5 cm breed en bovenaan ongeveer 1 cm. Op het plafond zijn grijze akoestische panelen aangebracht. Het plafond strekt zich uit over alle lokalen en gedeeltelijk over de gangen. Hierdoor bezorgt het de hele uitbreiding een frisse aanblik.” Akoestische eilanden In de gemeenschapsruimte heeft Jaleco ronde akoestische eilanden aangebracht in een willekeurig patroon. De houten cirkels, gevuld met akoestisch materiaal en bekleed met stevige witte stof, zorgen voor een prettig geluid en een speelse aanblik. Janse is tevreden over het project. “Het resultaat is prachtig geworden en de samenwerking tussen alle partijen is uitstekend geweest.”

Om de bouwkuip ook op termijn droog te houden, hebben we in de aansluiting op de bestaande bouw kimbanden geplaatst. Deze zwellen op als ze vochtig worden.” De vloeren zijn opgeleverd als gesaust betonwerk met akoestische eilanden. De vloerelementen moesten dus strak zijn. Daarom is – waar mogelijk - gekozen voor geprefabriceerde breedplaten. De

Bouwinfo Opdrachtgever Meerwegen Scholengroep

Ontwerp Van Hoogevest Architecten, Amersfoort

Constructeur Bouwtechnisch Ingenieursbureau Croes, Nijmegen

Installatieadvies De Blaay-Van den Bogaard, Rotterdam

Bouwkosten € 2.500.000,-

Bouwperiode zomer 2012 – zomer 2013

overblijvende oppervlaktes zijn opgevuld met uitgekist beton. Het beton, de gelamineerde houten liggers met daartussen de houten latten plafonds bezorgen het schoolgebouw een stoere eigentijdse uitstraling.

Indeling

BIJNA 50 JAAR EEN BEGRIP IN AMERSFOORT EN OMGEVING Indertijd begonnen als klein eenmansbedrijf in de binnenstad van Amersfoort met werkzaamheden als het doen van kleine klusjes en verbouwingen; inmiddels is Ben Smeeing Elektra en beveiligingen uitgegroeid tot een bedrijf met zestien werknemers dat op velerlei vlak zijn mannetje staat.

De verdiepte bouwlaag heeft in het midden een overblijfplein. Rondom het plein loopt de gang die toegang geeft tot de leslokalen. De etage daarboven is één open ruimte. Hier kunnen de docenten overblijven, huiswerk nakijken en gesprekken voeren. Bijzonder is de ruimte tussen

Renovaties voor bejaardenhuizen, woningbouwcomplexen, kerken, scholen en militaire complexen, maar ook het verzorgen van installaties in de nieuwbouw van woningen, kantoren, bedrijfshallen en wederom scholen, behoren tot het allround dienstenpakket. Verder wordt veel onderhoudswerk gedaan voor verschillende woningbouwverenigingen.

'Stalen kolommen en gelamineerde spanten zorgen voor een eigentijdse uitstraling'

Daarnaast staat service en onderhoud hoog in het vaandel. Een eigen storingsdienst staat 24 uur per dag en 365 dagen per jaar klaar om storingen en calamiteiten direct het hoofd te kunnen bieden. Werden in de beginjaren uitsluitend werkzaamheden verricht in Amersfoort en directe omgeving, tegenwoordig worden de werkzaamheden uitgevoerd in geheel midden Nederland. Te denken valt aan elektronische licht- en krachtstroominstallaties en brand-, noodverlichting- en zusterroepinstallaties. Sinds 1996 is het bedrijf door het NCP gecertificeerd voor de aanleg van inbraakbeveiligingsinstallaties en inmiddels is het ook in bezit van een certificering voor brandmeldinstallatiebedrijf en het VCA. In die hoedanigheid is Smeeing betrokken geweest bij de bouw van de Mulock Houwerschool in Huizen, de Tinne in Amersfoort en het Corderius College in Amersfoort.

oudbouw en nieuwbouw. Deze is op de begane grond ingericht als ‘buitenplein’ met verhoogde daklichten waardoor het ondergelegen bruggersplein zichtbaar is. ❚

49 |

SPORT ACCOMODATIES

Transformatie van het schoolgebouw

duurzame designvloeren binnen en buiten De nieuwe leer-, sport en leefomgeving van de moderne schoolgebouwen is â&#x20AC;&#x2DC;designâ&#x20AC;&#x2122; en optimaal te noemen als een mooie designuitstraling hand in hand gaat met duurzaamheid. De leefomgeving stimuleert als deze aangenaam is ingericht voor leerlingen, leraren en andere gebruikers zoals verenigingen die gebruik maken van de sportvloer. Revius Lyceum.

50 |

Playground Krajicek Den Haag.

SPORT ACCOMODATIES

Vloeren spelen een grote rol in het schoolgebouw. Descol sportvloeren denkt mee met passie en vakmanschap, hetgeen resulteert in kleurrijk maatwerk en uiterst sterke vloeren; een must in het onderwijs. De grondstoffen voor Pulastic sportvloeren zijn natuurlijk en herbruikbaar. Niet voor niets heeft Descol als eerste in de branche het MVO-certificaat prestatieladder 3, behaald. De sportruimte wordt afgemaakt met fraaie wandbekleding met akoestisch comfort. Ook de aangrenzende ruimten, zoals gangen, hallen, toiletruimten, kleedkamers, restaurants, fysiotherapieruimten -kortom uw hele accommodatie- kan

Descol samen met de vloerenpartners van het zusterbedrijf Sika Nederland bv voorzien van vloeren. Zodat uw schoolgebouw een uniforme design uitstraling krijgt. Totaalinrichting is Descols vak! Van uw outdoorschoolplein maakt de sportvloerspecialist een fantasierijke speel- en sportplek, zodat leerlingen tijdens en na schooltijd worden gestimuleerd om te bewegen en sporten. De fotoâ&#x20AC;&#x2122;s spreken voor zich! Laat u inspireren en schakel Descol in; samen met uw architect en aannemer wordt een prachtig ingerichte school gerealiseerd. â?&#x161;

51 |

SPORT ACCOMODATIES

Sportpark Woudhoek te Schiedam

Zoveel meer dan een veldje voor voetbal of basketbal

Schoolpleintje groeit uit tot spil in Schiedamse woonwijk

Sportpark Woudhoek in Schiedam is een multifunctioneel sportveld waarop kinderen uit de buurt maar liefst dertien verschillende sporten kunnen beoefenen. Samen met de gemeente en de Richard Krajicek Foundation stampte VelopA-Omniplay een unieke Krajicek Playground uit de grond, die kinderen en overige buurtbewoners bij elkaar brengt. Het begon allemaal met de renovatieplannen voor het schoolpleintje van Openbare Daltonbasisschool De Klinker. Het contact met de gemeente was snel gelegd toen de directeur van de school hoorde dat Schiedam nog op zoek was naar een locatie voor een nieuwe Krajicek Playground. Die Playground is er gekomen â&#x20AC;&#x201C; met alles erop en eraan.

52 |

Liever geen poespas Volgens Ronald Ultee, teamleider Sport en Recreatie bij de gemeente Schiedam, was het schoolpleintje een zeer geschikte plek. Ultee: â&#x20AC;&#x153;We wilden van het schoolplein al een sportplein maken voor de hele wijk. Omdat er naast het plein ook nog een kunstgrasveld lag, waren er zelfs nog meer mogelijk-

SPORT ACCOMODATIES

ruimte had om haar creativiteit kwijt te kunnen. Faber: “Vaak vragen klanten alleen naar wat ze kennen. De locatie waar het nu om ging, was echter zo geschikt dat we heel sterk het idee hadden dat er meer te behalen viel. Bij VelopA-Omniplay vinden we het belangrijk dat we kinderen uitdagen zo veel mogelijk te ontdekken. Vandaar dat we met een multifunctioneel ontwerp kwamen met tal van bestaande sporten. En tal van creatieve aanleidingen voor kinderen om zelf sporten en spellen te bedenken.”

Buurtbewoners enthousiast De gemeente vroeg VelopA-Omniplay de plannen ook aan de buurtbewoners te presenteren. Ook zij reageerden enthousiast. Net als de gemeente zagen zij wat de meerwaarde is van een Playground die meer biedt dan alleen een veldje voor voetbal en basketbal. Ultee: “Met de juiste faciliteiten stimuleren we dat kinderen meer bewegen, en dus gezonder worden. Bovendien is het goed voor de sociale cohesie in de buurt als er een uitnodigende plek is voor ouders om langs de kant te zitten.” De buurtbewoners wilden wel de garantie hebben dat kinderen de Playground ook daadwerkelijk in gebruik zouden nemen. De afdeling Sport en Recreatie van de gemeente Schiedam gaf daarom de toezegging te gaan investeren in de nodige begeleiding. Inmiddels zijn er bij sportpark Woudhoek zes sportcoaches actief die de begeleidingstaak op zich nemen. heden.” De gemeente nam contact op met de Richard Krajicek Foundation (RKF). Die wilde graag meewerken aan een nieuwe Playground, maar stelde wel een aantal eisen. Niet alleen het schoolplein, maar ook het naastgelegen kunstgrasveld moest opnieuw worden ingericht. De gemeente organiseerde een buurtoverleg voordat ze verschillende partijen vroeg een offerte uit te brengen. Ultee: “Als we iets aan een buurt veranderen, vinden we het belangrijk om dit in goed overleg met buurtbewoners te doen. Die waren dan ook vanaf moment één bij dit project betrokken”’ De boodschap van de omwonenden was duidelijk: niet te veel poespas. De gemeente nam deze wens over en vroeg zes verschillende partijen, waaronder VelopAOmniplay, een offerte uit te brengen voor de inrichting van de Playground.

Alternatieve offerte

Belangrijke rol sportcoaches Deze sportcoaches zijn jongeren uit de buurt die van Sport en Recreatie een opleiding ‘Leider Sportieve Recreatie’ mogen volgen. Op basis van een vrijwilligerscontract organiseren ze sportieve evenementen en activiteiten voor buurtkinderen. Ze laten kinderen in contact komen met sporten waarmee ze anders nooit in aanmerking zouden komen. Maar ze doen nog meer. Ze hebben een voorbeeldfunctie en in die hoedanigheid spreken ze jongeren op straat aan om ook sportief te worden. En proberen ze ouderen uit de buurt actief bij de organisatie van activiteiten te betrekken. De gemeente kan sportcoaches voordragen voor een scholarship van de RKF, die dan € 1000,meebetaalt aan hun opleiding. Als voorwaarde zet de sportcoach zich 100 uur in op de Playground. Op dit moment ondersteunt de RKF bijna honderd van deze scholarshippers. Ook VelopA-Omniplay sponsort een aantal sportcoaches met een scholarship. ❚

“Vrij snel nadat we de aanvraag hadden ontvangen, besloten we de stoute schoenen aan te trekken,” zegt Menno Roozendaal, toen nog verkoopadviseur en nu verkoopleider bij VelopA-Omniplay. “Het idee ontstond toen ik de locatie voor de Playground bezocht. Ik zag kinderen die heel creatief aan het spelen waren. Ze speelden niet alleen voetbal en basketbal, maar waren ook in de weer met hockeysticks en tennisrackets.” Samen met zijn collega’s stelde Roozendaal een plan op. “We hadden de oorspronkelijke wensen en eisen van de gemeente exact in kaart gebracht. We schreven een offerte die daar precies aan voldeed. Maar we schreven ook een alternatieve offerte. Een plan waarin onze eigen visie op sportieve ontspanning duidelijk naar voren kwam. Om zo alle verwachtingen te overtreffen.” Toen VelopA-Omniplay de gelegenheid kreeg zijn offerte te presenteren, vroeg het een half uurtje extra aan om ook met het alternatieve plan te komen.

De visie van VelopA-Omniplay In de alternatieve offerte bood VelopA-Omniplay aan de bestaande faciliteiten weg te halen om iets geheel nieuws neer te zetten. Hoewel het niet direct aansloot bij waar de gemeente om had gevraagd, viel het plan al snel in goede aarde. Ultee: “Het voorstel zag er bijzonder goed uit. VelopA-Omniplay presenteerde een multifunctioneel ontwerp met plek voor veel verschillende sporten en ook verschillende doelgroepen. Nadat we ook de bijbehorende visie van VelopA-Omniplay hadden gehoord, gingen we overstag.” Degene die namens VelopA-Omniplay gestalte gaf aan visie en ontwerp, was planontwerpster Liess Faber. Ze kijkt tevreden terug op dit project, waarbij ze alle

53 |

SPORT ACCOMODATIES

Tekst | Henk Geist

Beeld | Henk Geist en Variopool

Hofbad Ypenburg

Duurzaam zwembad met 'ruggengraat' Het Hofbad in de Haagse Vinexlocatie Ypenburg mag zich straks een van de duurzaamste zwembaden van Nederland noemen. Gekozen is voor een ambitieus energieconcept, waardoor de energie-efficiĂŤntie van dit zwembad veel hoger ligt dan vereist.

54 |

SPORT ACCOMODATIES

Projectinfo Verstandige investering voor uw zwembad Niet alleen energie besparen door het afdekken van uw wateroppervlak, maar ook nog eens flexibiliteit creëren in de waterdiepte en afmeting. Dat moeten wel de voornaamste redenen zijn om in een beweegbare bodem of keerwand van Variopool te investeren. Het ene uur in een drie meter diep bad synchroonzwemmen en het andere uur op dezelfde plaats voor de eerste keer kennismaken met water op 20 centimeter diepte. Weer een uur later een potje waterpolo organiseren, terwijl er aan de andere kant van de keerwand in hetzelfde bad zonder problemen wordt geoefend met schoonspringen. In het Hofbad in Den Haag is dit de dagelijkse werkelijkheid. Vele verschillende activiteiten kunnen op hetzelfde moment in de baden worden gepland waardoor de exploitatie van het enorme complex een stuk rendabeler wordt. Beweegbare bodem De beweegbare bodem ziet Variopool ook steeds meer terug komen in kleinere complexen. Niet alleen verschillende doelgroepen kunnen gebruikmaken van het bad, maar het wateroppervlak wordt in de daluren ook nog eens afgedekt. Naast de gunstige bezoekersaantallen zal de energierekening veel lager uitvallen en de klimaatbeheersing en ruimte gaan door minder condensvorming veel langer mee. Ineens lijkt de stap om te investeren in een zwembad niet zo’n hele grote stap meer.

Met de opening van het Hofbad in de loop van 2012 beschikt Den Haag voor het eerst over een overdekt vijftigmeterzwembad. Een bad van formaat dat voldoet aan de NOC*NSF eisen, waar talenten kunnen worden opgeleid voor de top. Zwemtalent uit de Haagse regio moet nu nog uitwijken naar vijftigmeterbaden in Amsterdam of Amersfoort. Het wedstrijdbad, dat wordt geflankeerd door een tribune met vijfhonderd zitplaatsen, beschikt over vier springplanken en een duiktoren van vijf meter hoog. Dit bad heeft een verstelbare bodem en ook een verstelbare wand,

'Het wedstrijdbad, dat wordt geflankeerd door een tribune met vijfhonderd zitplaatsen, beschikt over vier springplanken en een duiktoren van vijf meter hoog' waarmee het bad in tweeën kan worden gedeeld. Daarnaast omvat het Hofbad een instructiebad, een peuter- en kleuterbad en een recreatiebad met onder meer een glijbaan, een kreek met stroomversnelling, een waterval, whirlpool en massagestralen. Verwacht wordt dat jaarlijks ongeveer 320.000 mensen het Hofbad zullen bezoeken. ➤

Variopool is een bedrijf dat al ruim 45 jaar gespecialiseerd is in het vervaardigen en wereldwijd installeren van beweegbare zwembadbodems. Met 50 medewerkers en een referentielijst van meer dan 700 installaties over de hele wereld mag het bedrijf zich met grote trots marktleider noemen. Dit neemt niet weg dat ze ook heel veel energie stoppen in kleinere lokale projecten.

Zwembadinrichting op maat De gemeente Den Haag koos bij de bouw van het in 2013 in gebruik genomen Hofbad Ypenburg voor de kennis, kwaliteit en service van de dochterondernemingen van VDH Leerdam. VDH Engineering leverde en installeerde de Omega tijdwaarnemingen scoreregistratie met bijbehorende OSB11 wedstrijdblokken en LED-videoschermen, inclusief software. De geavanceerde videoschermen kunnen niet alleen de scores en tijd weergeven, bijvoorbeeld voor waterpolo- of zwemwedstrijden, maar ook PowerPoint presentaties, instructiefilms en advertenties laten zien. De mogelijkheden ten opzichte van traditionele scoreborden zijn veel uitgebreider. VDH Technisch Handelsbureau leverde voor het Haagse zwembad de les-, spelen recreatieve materialen, evenals de vaste inrichtingsproducten waaronder wedstrijdzwemlijnen, waterpolodoelen en belijningen, trainings- en LED-klokken met gps-ontvangers. VDH Roestvaststaalbouw Leerdam was verantwoordelijk voor de levering van de RVS onderdelen zoals trappen, wedstrijdspringvoorzieningen, hekken en bevestigingspunten voor de les-, spelen recreatieve materialen. Door de zwembadinrichting is het Hofbad interessant voor verschillende doelgroepen, van jong tot oud, van recreant tot (semi)- professional. Meer informatie: www.vdh-leerdam.nl of 0345-615266.

55 |

Beweegbare zwembadbodems en keerwanden

Trotse leverancier van ruim 470 projecten over de hele wereld

www.variopool.nl

SPORT ACCOMODATIES

Ribben Het complex, waarin ook horecavoorzieningen en verenigingsruimten zijn ondergebracht, is ontworpen door Venhoeven CS Architecten. Dat bureau heeft het zwembad een organische opzet gegeven. De hoofdconstructie van het gebouw bestaat uit een ruggengraat met ribben. “De ruggengraat is deels in beton, deels in staal uitgevoerd. Met het stalen gedeelte wordt het wedstrijdbad in de breedte overspannen”, vertelt projectleider Patrick van de Brake namens de bouwcombinatie VBK-CFE vof. “Het gaat om een spantconstructie, die in drie delen in de fabriek is gemaakt en daarna hier op de bouwplaats in elkaar is gezet en vervolgens op haar plek gehesen. De staalconstructie is aan de ene kant verankerd aan een buitenmuur en aan de andere kant rust het geheel met een scharnierconstructie op steunberen. Daarmee kon ook de vervorming in het gebouw worden opgevangen.”

Transparant In de ruggengraat en de ribben zijn onder meer de installaties voor luchtbehandeling, verwarming en elektra verwerkt. Een gelijke verspreiding van verse lucht door alle zwemzalen is hierdoor mogelijk. Dankzij de ruggengraat heeft het complex een transparant karakter gekregen. Door de open structuur van het zwembad zijn alle baden onderling duidelijk zichtbaar. Het gebouw toont zijn transparantie al meteen in de entreehal. Dat is een hoge, open en lichte ruimte, van waaruit je al direct kunt zien wat er zich allemaal in het gebouw afspeelt. Het is de spil van het gebouw die alle ruimten met elkaar in verbinding brengt. Een brede trap leidt naar de horecagelegenheid en tribunes op de eerste verdieping. Vanuit de horecaruimte is zicht op alle baden mogelijk en kunnen ouders hun kinderen gemakkelijk in de gaten houden. Op de eerste verdieping liggen ook een vergaderruimte en een half overdekt terras.

Energiebesparing Het zwembad wordt gebouwd volgens de nieuwste eisen op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing. Dit is bijvoorbeeld zichtbaar door de uitstraling van het gebouw, want een deel van het dak is bedekt met mossedum. Een ander deel van het dak is uitgevoerd als energiedak, waarbij onder de dakbedekking waterleidingen in het dak zijn verwerkt. Zonne-energie wordt zo gebruikt om water te verwarmen. Ook binnen zijn energiebesparende technieken toegepast. Zo wordt het zwemwater constant op een bepaalde temperatuur gehouden, waardoor er zo weinig mogelijk warmteverlies is. Uit de ventilatielucht van de zwemzalen wordt op innovatieve wijze warmte terug gewonnen. Spoelwater wordt herbenut door een warmtepomp en bij de gevel, de vloer en het dak is sprake van verhoogde isolatiewaarden (Rc=5). Van de Brake: “Dankzij die maatregelen gaat het Hofbad extra besparend en duurzaam om met energie. En kunnen we terecht spreken over een van de duurzaamste zwembaden van Nederland.” ❚

Bouwinfo Opdracht Gemeente Den Haag met HEVO als gedelegeerd opdrachtgever

Ontwerp Venhoeven CS Architecten, Amsterdam

Directievoerder HEVO, Den Bosch

Advies Pieters Bouwtechniek, Haarlem; DWA Installatie- en energieadvies, Bodegraven; Breet Consultancy bv, Nunspeet; Lichtveld Buis & Partners, Nieuwegein

BEweegbare Zwembadbodems & keerwanden Variopool Oudkarspel

Zwembadinrichting VDH Leerdam

Uitvoering Combinatie VBK-CFE vof

Installaties TIBN Installatietechniek bv, Zoetermeer (E&W); KWB, Boxtel (Wz)

Bouwperiode maart 2010 – tweede helft 2012

57 |

SPORT ACCOMODATIES

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | Jansen-Fritsen

Sportcomplex Drieburcht te Tilburg

Toonbeeld van sportiviteit

Het Wagnerplein in Tilburg ondergaat een herontwikkeling. Koploper in dit grootschalige project is sportcomplex Drieburcht, dat met zijn sterke stalen skelet en monolithische body het toonbeeld van sportiviteit is. Aannemers Heerkens van Bavel Bouw en Van Wijnen bundelden hun krachten en brengen dit functioneel, maar fraai vormgegeven gebouw in topvorm.

Sportcomplex Drieburcht is een multifunctionele sportaccommodatie, met een bruto vloeroppervlak van 12.250 vierkante meter. Bijzonder aan het gebouw is de gelaagdheid, die een dynamische interactie teweeg brengt tussen de verschillende functies. Er zijn in totaal drie zwembaden voorzien, een sporthal die in drie compartimenten deelbaar is, een fitnessruimte, wellnessvoorzieningen, naschoolse opvang en een horecagelegenheid.

58 |

TRANSPARANT EN DYNAMISCH “Het sportcomplex kijkt aan de voorzijde uit op een groot plein”, vertelt projectarchitect Manfred Wansink van architectenbureau VenhoevenCS. “Aan de achterzijde wordt een fraai park aangelegd. In ons ontwerp hebben we zo veel mogelijk interactie gecreëerd met deze omgevingselementen. Grote glazen puien in de achtergevel zorgen voor veel lichtinval en

SPORT ACCOMODATIES

Projectinfo Decennialange ervaring in zwembadinrichting Op 21 december 2013 opent het gloednieuwe Sportcomplex Drieburcht haar deuren aan het Tilburgse Wagnerplein. Onderdeel hiervan zijn drie zwembaden. VDH Leerdam raakte via de aannemer en gemeente bij het Brabantse project betrokken, en werkt gefaseerd aan de inrichting van de zwembaden. De zwembadspecialist uit ZuidHolland produceerde, leverde en monteerde ook hier weer vele onderdelen vanwege zijn decennialange ervaring en up-to-date vakkennis. VDH Roestvaststaalbouw Leerdam realiseerde de RVS-onderdelen die in het zwembad voorkomen zoals trappen, hekken, springtorens, waterpolodoelen en bevestigingspunten voor de les-, spelen recreatieve materialen. VDH Technisch Handelsbureau zorgde voor de wedstrijdbelijningen, de les-, spelen recreatieve materialen, en VDH Engineering leverde en monteerde de speciale startblokken, geschikt voor internationale zwemwedstrijden. De diverse werkzaamheden vonden eind 2012 en begin 2013 plaats. Mede door de inzet van VDH kunnen straks allerlei doelgroepen gaan zwemmen op de manier die hen uitkomt. Meer informatie: www.vdh-leerdam.nl of 0345-615266. vanuit het zwembad of whirlpool kijk je zo het park in. Aan de voorzijde kraagt het gebouw op de derde en vierde verdieping iets uit, zodat er een poort ontstaat naar het plein. Ook hebben we de verkeersstromen en trappen zo veel mogelijk aan de voorkant gesitueerd, zodat je de mensen door het complex ziet lopen. Die openheid en dynamiek past bij de func-

'de grote overspanning in het zwembadgedeelte is bijzonder. Omdat hier geen kolommen kunnen staan, is een gigantische draagspant toegepast' tie van het gebouw.” Wat het exterieur betreft, koos VenhoevenCS voor een monolithische gevel van stucwerk. Wansink: “Hiermee hebben we een compacte en tegelijkertijd hoogwaardige uitstraling gecreëerd, waarmee we aan de wensen van de opdrachtgever voldeden.”

GESTAPELDE BOUW De bouw van het sportcomplex is in handen van Heerkens van Bavel Bouw uit Tilburg en Van Wijnen uit Waalwijk. Het multifunctionele complex is opgebouwd uit twee stabiliserende betonkernen en een stalen draagstructuur, in combinatie met prefab-betonnen elementen voor de tribunes en kanaalplaten voor de vloeren. De schil bestaat uit houtskeletbouwelementen, die zijn afgewerkt met gevelstucwerk en een dak van plaatstaal. Onder het gebouw bevindt zich een traditioneel uitgevoerde betonkelder voor de zwembadinstallaties. ➤

Nieuwbouw Drieburcht nadert voltooiing Ter vervanging van het bestaande zwemcomplex wordt in de wijk Wagnerplein in Tilburg een nieuw sport-/zwemcomplex gerealiseerd, in opdracht van het Sportbedrijf (gemeente Tilburg). Het bijzondere aan de Drieburcht is dat dit nieuwe sportcomplex ongeveer de helft kleiner is qua grondoppervlak, maar dat het complex veel meer functies herbergt dan zijn voorganger. “Bijzonder aan het gebouw is de gelaagdheid”, vertelt Kees Jansen, adviseur werktuigbouwkundige installaties bij Hollander Techniek. “Vanwege de beperkte ruimte is er gestapeld gebouwd.” In de kelder van het complex bevinden zich de technische installaties, op de begane grond is het zwemgedeelte voorzien. Daarboven bevinden zich de horeca en kinderopvang en op de bovenste verdieping is een sporthal gerealiseerd, met een tribune die plaats biedt aan 350 toeschouwers.” Uitdaging Hollander Techniek heeft de werktuigbouwkundige- inclusief de zwembadinstallaties in de Drieburcht verzorgd. “Constructief is de Drieburcht een heel speciaal gebouw”, vertelt Jansen. “Om alle installaties passend te krijgen binnen de beschikbare ruimte, was een behoorlijke uitdaging. In het vinden van de juiste locaties voor de technische ruimtes en de transport- en luchtkanalen, is behoorlijk wat tijd gaan zitten.” Op dit moment bevindt Hollander Techniek zich in de afrondende fase van de bouw en worden de puntjes op de i gezet. Bijna alles is nu operationeel. “Ik ben heel tevreden over het resultaat”, besluit Jansen. “Ik kijk dan ook terug op een zorgvuldig doorlopen project, met een schitterend eindresultaat voor de gebruikers en de omgeving.”

59 |

duurzaam omgaan met energie? duurzaam omgaan met energie? Cofely maakt ’t waar. U wilt energie efficiënter benutten en de uitstoot van CO2 fors beper-

energiebesparingsvoorstellen voor uw huidige installaties.

ken. En u ziet ook graag uw energierekening dalen. De oplossingen

Op die manier zijn we in staat voor onze opdrachtgevers een

van Cofely maken dit waar. Dat doen we met duurzame technologie-

CO2 reductie te realiseren tot wel 60%. Wilt u weten wat onze

en voor industrie, utiliteit en infrastructuur. Denk aan koude- en

oplossingen voor u kunnen betekenen? Kijk op www.cofely.nl voor

biomassacentrales, warmteopslag maakt in de bodem, CO Cofely ’topslag, waar. 2

meer informatie, praktijkvoorbeelden en de mogelijkheid om een

hetwilt efficiënt gebruiken restwarmte, windenergie en U energie efficiëntervan benutten en dezonneuitstootenvan CO2 fors beper-

persoonlijke afspraak te maken. voor uw huidige installaties. energiebesparingsvoorstellen

ken. En u ziet ook graag uw energierekening dalen. De oplossingen

Op die manier zijn we in staat voor onze opdrachtgevers een

van Cofely maken dit waar. Dat doen we met duurzame technologie-

CO2 reductie te realiseren tot wel 60%. Wilt u weten wat onze

ver vooruit duurzame technologie en voor industrie,in utiliteit en infrastructuur. Denk aan koude- en

oplossingen voor u kunnen betekenen? Kijk op www.cofely.nl voor

warmteopslag in de bodem, CO2 opslag, biomassacentrales,

meer informatie, praktijkvoorbeelden en de mogelijkheid om een

het efficiënt gebruiken van restwarmte, zonne- en windenergie en

persoonlijke afspraak te maken.

SPORT ACCOMODATIES

De functies bevinden zich boven elkaar. Ze zijn op elkaar gestapeld. De sporthal ligt boven het zwembad en kraagt, samen met de verdieping daaronder, uit aan de voorzijde van het gebouw. Eén van de aandachtspunten tijdens de bouw was dan ook de realisatie van de draagstructuur. De bouw is omgekeerd. Na het zetten van de staalconstructie is eerst het dak gerealiseerd, om vervolgens de onderliggende vloeren te maken. Een deel van het gebouw ‘hangt’ aan de bovenliggende constructie. Ook de grote overspanning in het zwembadgedeelte is bijzonder. Omdat hier geen kolommen kunnen staan, is een gigantische draagspant toegepast. Dit stalen spant is ruim 50 ton zwaar en 35 meter lang.

INSTALLATIES Bij een veelzijdig sportcomplex als dit komen uiteenlopende installaties kijken voor luchtbehandeling en klimaatbeheersing. En die moeten allemaal in het gebouw geïntegreerd worden. Zo moest de bouwcombinatie, met het oog op in te storten onderdelen, al in een vroeg stadium weten welke zwembadinstallaties in de kelder kwamen. Ondanks de vele installaties en het hoge energieverbruik hebben de betrokken partijen er alles aan gedaan om het sportcomplex duurzaamheid mee te geven. “In de eerste plaats door het gebouw zo compact mogelijk te maken”, legt Wansink uit. “Bovendien passen we specifieke oplossingen toe als omgekeerde osmose. Dit is een proces om water te zuiveren, waardoor we 75 procent van het water kunnen hergebruiken.” De bouw van Sportcomplex Drieburcht is nog in volle gang. De moeilijkheidsgraad van het gebouw heeft tot vertraging in het bouwproces geleid. De nieuwe Drieburcht is een zeer complex gebouw. Raymond Passier, van Bouwcombinatie Heerkens van Bavel / Van Wijnen licht toe: “Architectonisch geweldig mooi, maar zeer ingewikkeld qua bouwconstructie. Vooral de vele, noodzakelijke metingen aan de stalen constructie zorgen voor stagnatie." De verwachting is dat de accommodatie in het tweede kwartaal van 2013 in gebruik kan worden genomen. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Tilburg

Ontwerp VenhoevenCS architecture+urbanism, Amsterdam

Bouwkundig advies Pieters Projectbureau, Haarlem

UITVOERING Van Wijnen, Waalwijk en Heerkens van Bavel Bouw, Tilburg (bouwcombinatie)

ADVIES Adviesbureau Markslag Beljaars bv, Tilburg (constructeur); Nelissen ingenieursbureau bv, Eindhoven (installatie-advies); CaubergHuygen raadgevende ingenieurs bv, ’s-Hertogenbosch (advies brandveiligheid);

Installaties Cofely Zuid, Eindhoven (E); Hollander Techniek, Amersfoort (W)

Zwembadinrichting VDH Leerdam Holding bv, Leerdam

BOUWPERIODE medio 2010 – eind 2013

61 |

SPORT ACCOMODATIES

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | Heerkens van Bavel

Sportcomplex Drieburcht te Tilburg

Multifunctionele sporthal laat kinderen meer bewegen Eind 2013 opent het gloednieuwe, multifunctionele haar deuren aan het Wagnerplein in Tilburg. Het complex telt drie zwembaden, een glijbaan, een fitnessruimte, diverse wellnessvoorzieningen, een sporthal en een horecagelegenheid. Vanwege de noodzakelijke gestapelde of gelaagde bouw, is de sporthal bovenop het zwembad gebouwd. Janssen-Fritsen heeft de complete sportinrichting in de sporthal verzorgd. Van de plafond- en wandvoorzieningen tot de vloervoorzieningen en losse toestellen.

62 |

SPORT ACCOMODATIES

“Men wordt zich steeds bewuster van het feit dat kinderen moeten bewegen”, vertelt hij. “Tot enkele jaren geleden was het heel normaal dat zes kinderen aan de ringen zwaaiden, terwijl de rest van de groep op een bankje zat te wachten. Vandaag de dag echter worden zalen vaak in delen opgesplitst, waardoor alle kinderen op hetzelfde moment kunnen sporten. In het ene deel kunnen zij ringzwaaien, terwijl op de velden daarnaast bijvoorbeeld wordt gebasketbald of gebadmintond.” Deckers verwacht dat de komende jaren interactieve elektronische toestellen meer en meer hun intrede zullen doen in de sporthal. “Overal om ons heen zien we interactieve toepassingen ontstaan, de sporthal zal daarin niet worden overgeslagen. Op dit moment zijn we voorzichtig de mogelijkheden aan het onderzoeken. Nu is een gymzaal nog redelijk werktuigbouwkundig ingericht. De enige elektronische apparaten zijn elektrische plafondunits en het scorebord. In de toekomst zal een interactieve wand bijvoorbeeld een leuke toepassing kunnen zijn.”

Onbezorgd en veilig bewegen

Onder andere verenigingen en basisscholen in de regio zullen gebruik gaan maken van de sporthal. “De sporthal is daarom ingedeeld volgens het multifunctionele Janssen-Fritsen concept”, vertelt Mark Deckers, verkoopmanager Nederland bij Janssen-Fritsen. “De hal kan in zijn geheel worden gebruikt, maar kan ook effectief in drie delen van 16x28 meter worden opgesplitst. Twee delen zijn gedifferentieerd ingericht voor het bewegingsonderwijs, in het middelste deel kunnen spelsporten worden gespeeld.” Het gebruik van acht elektrische plafondunits maakt het creëren van uitdagende bewegingssituaties een ‘klusje’ van slechts enkele minuten. “Met één druk op de knop kunnen gymleraren en instructeurs bijvoorbeeld de ringen of een verhoogd landingsvlak laten zakken of een heel bewegingscircuit opbouwen. En opbergen gaat al net zo eenvoudig. Met één druk op de functieknop ‘opbergen’ worden alle toestellen aan de units automatisch naar boven gehesen. De plafondunits zorgen daarmee voor een optimaal gebruikersgemak.”

Janssen-Fritsen richt zich op het bewegingsonderwijs en de turnsport. Niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten. Zo leverde het bedrijf de turntoestellen voor de Olympische Spelen van Mexico, München, Barcelona, Athene en Beijing. “Maar of het nu gaat om turnen of bewegingsonderwijs, om topsport of om breedtesport, onze specialisten zijn ervan overtuigd dat iedereen onbezorgd en veilig moet kunnen bewegen”, aldus Deckers. “Ons sporten spelmateriaal moet dan ook aan de hoogste eisen voldoen. Daar werken wij iedere dag aan.” Janssen-Fritsen bestaat al sinds 1950, toen de ‘fabriek voor speeltoestellen’ werd opgericht. Inmiddels is het bedrijf uitgegroeid tot een speler van formaat. Zowel voor het bewegingsonderwijs als voor de turnsport hebben veel producten al voor een doorbraak gezorgd, waaronder de springplanken, turnbanken, turnmatten, turnbokken, het mobiel Sterraam of de koprolmat. Maar ook de JF-Multikast®, Multibox® of Jumper zijn noviteiten. Deze aangepaste springkasten zijn beschikbaar voor kinderen van elke leeftijd. In de showroom in Helmond is een scala aan sportartikelen opgesteld, zodat mensen zich een beeld kunnen vormen van het assortiment. “Mensen kopen vaak op papier, via een aanbesteding, zonder dat ze het product hebben gezien. En dat is zonde”, meent Deckers. “Want het ene product is het andere niet. Gemeenten, scholen en architecten zijn vrij om bij ons in Helmond te komen kijken en voelen. Maar ook op honderden referentieprojecten door heel het land kunnen zij zich een beeld vormen van het assortiment en de mogelijkheden van Janssen-Fritsen. Zoals bijvoorbeeld in Tilburg, bij de Drieburcht.” ❚

Bewust in beweging De trends in het bewegingsonderwijs zitten volgens Deckers niet zozeer in de ontwikkeling van nieuwe toestellen, maar wel in het gebruik van die toestellen.

63 |

SPORT ACCOMODATIES

Tekst: Nicole Kirkels Beeld: Aannemersbedrijf P. van Leeuwen

Cradle to Cradleprincipe als inspiratie nieuwbouw Eind juni zal de oplevering plaatsvinden van de nieuwbouw van het Lyceum Schravenlant te Schiedam. Het havo-/vwo-schoolgebouw is ontworpen door LIAG architecten & bouwadviseurs en bouwkundig aannemer is het familiebedrijf P. van Leeuwen te Meerkerk. Zowel de architect als de school en de gemeente hebben zeer hoge ambities met betrekking tot duurzaamheid. Hierbij dient het Cradle to Cradle-principe als inspiratiebron. Van Leeuwen heeft veel ervaring met het bouwen van scholen én C2C. Onder andere hierdoor kwam het bedrijf als beste uit de bus tijdens de aanbesteding. Het gebouw is energiezuinig door bijvoorbeeld te voorzien in een meer dan goed isolerende gevelopbouw en drievoudige beglazing. De installaties worden op intelligente wijze aangestuurd door uitgebreide regeltechniek. Er worden een grijswatersysteem en een WKO-installatie toegepast. De toegepaste materialen in de uitvoering zijn uitgezocht op en voorzien van de benodigde

64 |

certificaten. Arno Hamoen, projectleider bij P. van Leeuwen, vertelt dat de school de luchtdichtheidtesten van bouwfysisch adviesbureau Peutz in één keer heeft gehaald en dat in het najaar nog eens infraroodtesten volgen voor het bepalen en controleren van de praktische isolatiewaarde. “Lyceum Schravenlant is niet alleen bijzonder qua duurzaamheid, maar ook qua visie

SPORT ACCOMODATIES

van de architect: LIAG wil de leerlingen bewust maken van het gebouw en zijn omgeving, en verschaft op allerlei wijzen inzicht in bouwwijze en C2C.”

Bijzonder Een bijzonder aspect aan de binnenzijde van het gebouw is de materialisering in de centrale aula. Hier zijn wanden bekleed met het goed herbruikbare polycarbonaat, andere wanden zijn bekleed met de hernieuwbare houtsoort

Projectinfo Duurzame sporten kunststofvloeren voor Lyceum Schravenlant De duurzame nieuwbouw van het Lyceum Schravenlant in Schiedam is voorzien van 566 m2 aan sportvloeren en 1100 m2 aan kunststofvloeren. De vloeren zijn vloeistofdicht, naadloos, onderhoudsvrij en vrij van uitstoot van schadelijke stoffen. Bouwkundig aannemer P. van Leeuwen uit Meerkerk vroeg Eputan Kunststoftechniek bv, adviseur en producent van kunststof- en sportvloeren om advies. Reinier van de Pol, verkoopleider bij Eputan: “In de sporthal moest een klasse 2 vloer aangelegd worden, volgens de normen van de sportkoepel NOC *NSF. De vraag was: Welke type sportvloer is dat dan? En welke kwaliteit is voor middelbare scholieren dan nodig? In het voortraject hebben we gekeken welke vloer nodig is voor jong volwassenen. Welk vloer absorbeert voldoende, waardoor sportblessures worden voorkomen?” Uniforme trapvloer Van de Pol: “Daarnaast hebben we geadviseerd over de grote trap in de entreehal van het Lyceum Schravenlant. Deze trap heeft ook de functie van tribune. Deze gehele trap, zowel de staande als liggende delen, moest een uniforme uitstraling krijgen. Daarnaast moest de trap heel slijtvast zijn, vanwege de hoge belasting. Samen met de school en de architect hebben we gezocht naar een gewenste kunststoftoepassing.” Laboratorium Eputan Kunststoftechniek bv heeft in Meerkerk een eigen fabriek waar het bedrijf de sporten kunststofvloeren van epoxy’s en polyurethaan ontwikkelt en de producten daarvoor produceert. Van de Pol: “Deze vloeren testen we in ons laboratorium. Betrokken partijen nodigen we uit in onze fabriek in Meerkerk. Oorspronkelijke wilde LIAG architecten & adviseurs een gladde vloer. We hebben met testen op weerstandsklassen de architect overtuigd van een stroeve toplaag met een speciale lak. Dat komt de veiligheid ten goede.” Oplosmiddelvrij Eputan Kunststoftechniek bv exporteert naar ruim 80 landen. Van de Pol: “We hebben milieu en gezondheid hoog in het vaandel staan. Vanuit milieuoogpunt werken we met oplossingsvrije materialen. De vloeren zijn Agbb-gecertificeerd. Dat is een certificatie vanuit Duitsland. De vloeren van Eputan zijn vrij van uitstoot van schadelijke stoffen. Dat geldt zowel bij de applicatie als het jarenlang gebruik.”

bamboe. Er is zelfs een wand bekleed met rendiermos, dat de lucht zuivert en een natuurlijke uitstraling heeft. Wat verder een belangrijk element is, is de groene baan die buiten begint en binnen via de hoofdtrap als een loper door het hele gebouw loopt. Hamoen: “Aan de buitenzijde is bovendien gekozen voor een mossedumdak en is ook het bovenste dak voorzien van een C2C -dakbedekking. Naast de gebruikte materialen dragen verscheidene teksten in de aula, die door leerlingen zijn aangeleverd en refereren naar het principe van hergebruik, bij aan de bewustwording van de leerlingen. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Lyceum Schravelant, Schiedam

Ontwerp LIAG architecten en bouwadviseurs, Den Haag

Installatie advies Vintis installatieadviseurs bv, Zoetermeer Constructeur Advies- en Ingenieursbureau vd Laar, Eindhoven

Bouwkundig aannemer Aannemersbedrijf P. van Leeuwen, Meerkerk

W-installateur Verstappen van Amelsvoort, Nuland

E-installateur Naadloos In de verbindingsruimtes, de loopruimtes in de school, de sanitaire ruimtes en kleedkamers zijn ook onderhoudsvrije en naadloze vloeren toegepast. De kunststofvloeren zijn deels afgewerkt met een kunststof holle hoek plint. Deze sluit naadloos aan op het tegelwerk. Dit komt de hygiëne ten goede. “Het is een prachtig project, waarbij we samen met de opdrachtgever, aannemer en architect om de tafel hebben gezeten”, aldus Van de Pol. “Door de combinatie van sport – en kunststofvloeren konden we onze kennis volledig toepassen. We voelden ons in dit project als een vis in het water. Het hele vloerentraject hebben we in eigen beheer: van advies, productie tot aanleg. Dat is ook onze kracht.”

Van den Pol Elektrotechniek, Montfoort

Zwembadinrichting VDH Leerdam

Vloeren Eputan

Bouwkosten €5.009.000,- exclusief btw

Bouwperiode mei 2012 – juni 2013

65 |

SPORT ACCOMODATIES

Doorbraakinnovatie

Oppervlaktes in beweging Wie kent ze niet, de slimme reclameborden langs de lijn van het sportveld? De opbrengsten ervan houden menig sportorganisatie in leven. Maar wat als deze borden ook buiten de wedstrijd geld op zouden brengen? Bijvoorbeeld als zonnepaneel of als water- of luchtzuiveringsinstrument? Sublean heeft hier haar missie van gemaakt. Onder het motto ‘Stilstand is achteruitgang’ verrijkt zij elk oppervlakte met een nieuw verdienmodel. snelwegen - met eindeloze vierkante meters asfalt, geluidswanden, reclametorens en verkeersborden – om nog niet te spreken van sportaccommodaties en luchthavens. Oppervlaktes met onbeperkte mogelijkheden voor energieopwekking, water- en luchtreiniging, communicatie, experience, cultuur en kunst, biobased productie zoals voedsel en natuurlijk de hoogste CO2-reductie per m².

Cablean 4-D voor sportaccommodaties “Voor sportaccommodaties is dit razend interessant”, meldt Van Dommele. “Zij kunnen hiermee besparen én nieuwe verdienmodellen realiseren zonder grote investeringen aan te gaan. Het oppervlakte hebben ze immers al. Vergelijk het maar met olie- of gaswinning. Ook hier gaat de winst naar de eigenaar van de grond. Met de Cablean 4-D Smart Surface Technologie kunnen ze meerdere toepassingen combineren en duurzaam en toekomstbestendig sponsorinkomsten genereren. Er zijn nu al sportverenigingen die door de 4-D Boarding’s geen energiekosten meer hebben. Sommige verdienen zelfs extra geld dat ze direct kunnen inzetten voor hun sport. 4-D Smart Surface Technologie levert uitsluitend maatschappelijk verantwoorde winnaars.” ❚

“De mogelijkheden zijn eindeloos”, steekt Peter van Dommele, directeur Sublean, van wal. “Een zonnepaneel lijkt al duurzaamheid ten top. Maar wie streeft naar het maximale rendement én het hoogste verdienmodel, kan de zonnecellen beter draaiend maken. Het paneel fungeert dan buiten de effectieve zonuren als reclamebord of als onderdeel van een luchtzuiveringsinstallatie. Met de Cablean 4-D Technologie kunnen we bestaande en nieuwe oppervlaktes omzetten tot een flexibele duurzame economie met een maximale lokale impact.”

Onbeperkt werkgebied Wie vanuit dit perspectief om zich heen kijkt, ontdekt onmiddellijk dat het werkgebied van Sublean nagenoeg eindeloos is. Het begint dichtbij huis waar de woningen zijn voorzien van daken en muren – strekt zich uit langs de

66 |

SPORT ACCOMODATIES

Speeltoestellen

Ontwerp, plaatsing, inspectie en onderhoud

Natuurlijk spelen.

Sport en spel.

Gethematiseerde speelplek.

Speeltoestellen.

De bouw en inrichting van basisscholen wordt met de grootste zorg omringd. Maar als je het de echte gebruikers vraagt – we hebben het dan over jongeren van 4 tot 12 jaar - dan maakt het speelterrein het verschil. Toch gaat de aandacht vaak pas naar de inrichting van speelplekken, als de bouw en inrichting van de school klaar zijn”, vertelt Louis Althuizen, directeur Sicuro. “Jammer, want dat zorgt voor extra kosten en beperkingen. Wie de ruimte, de wensen en het budget voor de speelplekken al in een vroeg stadium bekijkt, kan samen met de ontwerper en leverancier het meest aantrekkelijke plan maken. Dat zou bijvoorbeeld een plateau of speelhuisje als basismodule kunnen zijn, waaraan modulaire toestellen zoals een glijbaan, vangnet, klimtouw of schommel worden toegevoegd. Maar ook standaardtoestellen in hout, hardhout of metaal zijn mogelijk.”

Duurzaam en veiligheid Met name natuurlijke speelobjecten zijn op dit moment erg populair. Ze zijn vervaardigd van het Europese hardhout ‘Robinia’ en sluiten aan op de opkomende wens van gemeentes en scholen om ‘groene’ speelplekken in te richten. De organisch gevormde speelobjecten zijn natuurlijk en buitengewoon duurzaam. Althuizen: “Voor de speeltoestellen wordt alleen het Robi-

nia kernhout gebruikt. Dit heeft een levensduur van vijftien tot twintig jaar. Afhankelijk van de intensiteit van het gebruik kunnen we één à twee keer per jaar de technische inspecties uitvoeren.”

Speeltoestellen op maat Robinia-toestellen passen bij uitstek in een groene omgeving, waar toevallig aanwezige beekjes, markante bomen of heuveltjes deel uitmaken van het totaalontwerp. Maar ook midden in de stad doen ze het goed. En datzelfde geldt voor de gekleurde toestellen. “De keuze in speeltoestellen is ruim”, vertelt Althuizen. “Toch ontwikkelen we regelmatig toestellen naar de ideeën van de klant. We hebben alle kennis in huis om deze uit te werken tot speeltoestellen die voldoen aan de actuele regelgeving op dit gebied. Zo hebben we onlangs voor het ‘Docus de Das Avonturenpad’ in Schaijk diverse thematoestellen ontwikkeld. Deze zijn volledig in eigen beheer gemaakt en gunstig geprijsd. Sicuro neemt dan het hele traject voor haar rekening, van ontwerp tot plaatsing en van inspecties tot onderhoud.” ❚

67 |

SPORT ACCOMODATIES

Speelprikkels zeer geschikt voor beperkt budget Spelen is enorm belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Er zijn verschillende, relatief goedkope, speelattributen die de fantasie prikkelen en waarmee kinderen zich naar hartenlust kunnen uitleven. Leuk, uitdagend en veilig spelen hoeft niet duur te zijn. Ook met een beperkt budget zijn er tal van mogelijkheden. Dat bewijst Hercules Speeltoestellen.

'Jollebollen en Pleinplakkers zijn leuke speelprikkels waarmee kinderen hun fantasiespel ontwikkelen'

68 |

SPORT ACCOMODATIES

Hercules Speeltoestellen is leverancier van speeltoestellen, speelprikkels, pleinplakkers en valdempende ondergronden. Het bedrijf in Venhuizen werkt onder andere voor basisscholen, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en gemeentes. Partijen die zich door de moeilijke economische tijden soms genoodzaakt zien om investeringen op speelpleinen uit te stellen.

Passend aanbod Eigenaar John Bakker van Hercules Speeltoestellen is van mening dat het opfleuren van een speelplek beslist niet te duur hoeft te zijn. “Er zijn leuke en relatief goedkope speelprikkels op de markt. Je moet dan denken aan bijvoorbeeld Jollebollen, Stepping Stones, Pleinplakkers en Bloemzitelementen. Maar voor scholen of gemeentes zijn er ook kleinere, betaalbare speeltoestellen beschikbaar die toch voldoende uitdaging bieden.” Volgens Bakker is er altijd een passend aanbod. Zijn bedrijf denkt met de klant mee. “Wij houden van een directe aanpak met korte lijnen. Bezuinigen op buitenspelen is een slechte zaak. Bewegen is een must, waarbij het sociale aspect beslist niet mag worden vergeten. Op een goed ingericht speel- of schoolplein leren kinderen van en met elkaar. Het is van groot belang te blijven investeren in kinderen die samen kunnen spelen.”

uit de mouwen! Het is een vorm van Teambuilding die enorm aanspreekt. Dit scheelt veel geld en zorgt tevens voor extra betrokkenheid. Het is ontzettend leuk en stimulerend om met ouders, leerkrachten en vrijwilligers samen iets te maken waar de kinderen jarenlang plezier van hebben.” ❚ Hercules Speeltoestellen T 0228 543423 I www.herculesspeeltoestellen.nl

'Pleinplakker hinkelbaan kleurt en fleurt het schoolplein en laat kinderen ouderwets leuk spelen'

Soms lijkt het misschien onbetaalbaar, maar dat valt reuze mee. Het kan namelijk anders. Zelfwerkzaamheid is bij Hercules Speeltoestellen beslist mogelijk. Daarmee komt een deel van de plaatsingskosten te vervallen en kan met een beperkt budget toch iets moois worden gecreëerd. “Eén van onze sterke punten is de mogelijkheid om toestellen met vrijwilligers van de school te bouwen onder onze begeleiding. Speeltoestellen bouwen? Samen de handen

In goede samenwerking speeltoestellen bouwen met een groep enthousiaste vrijwilligers; een echte “win-win” situatie!

69 |

Eindhoven | Internationale School Eindhoven (ISE)

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | Strukton Bouw

Campus Internationale School Eindhoven volledig ontzorgd dankzij DBFMO In de voormalige De Constant Rebecque Kazerne aan de Oirschotsedijk in Eindhoven klinken vrolijke kinderstemmen. Het zijn de leerlingen van de Internationale School Eindhoven, die hier sinds begin dit schooljaar is gevestigd. Ongeveer achthonderd leerlingen volgen hier internationaal basis- en voortgezet onderwijs. Daarnaast zijn op het terrein een kinderopvang, een buitenschoolse opvang, een mediacenter, twee speelzalen en een auditorium gevestigd. Ook is er volop ruimte voor sport.

70 |

Eindhoven | Internationale School Eindhoven (ISE)

dertig jaar volledig ontzorgd worden. “Wij moeten en willen ons bezighouden met onderwijs. Als anderen alle facetten daaromheen regelen, kunnen wij ons richten op onze core-business.”

De Internationale School Eindhoven (ISE) en de Stichting Primair en Voortgezet Onderwijs Zuid Nederland (SPVOZN), waar ISE onder valt, besloten ruim tien jaar geleden al dat een samenvoeging van primair- en voortgezet onderwijs wenselijk was, vertelt Meine Stoker, voorzitter van het college van bestuur van SPVOZN. “Maar doordat beide scholen toen nog onder verschillende besturen vielen, was dat makkelijker gezegd dan gedaan. En ook het vinden van een juiste locatie, was niet eenvoudig.” Inmiddels echter zijn beide scholen gefuseerd. En samen met de Gemeente Eindhoven, verdiepten ISE en SPVZON zich in de nieuwbouw. “Aanvankelijk richtten we ons op traditionele bouw”, vertelt verantwoordelijk projectmanager René Bartels van de Gemeente Eindhoven, “maar dat bleek te duur. Toen hebben we gekozen voor de contractvorm DBFMO. Want deze constructie staat erom bekend dat er tussen de tien en twintig procent voordeel kan worden behaald, in vergelijking met traditionele bouw.”

Goedkoper dan traditioneel bouwen Het consortium SPC ISE bv werd gevormd. De aanvankelijk zeventien bedrijven werden niet alleen verantwoordelijk voor het ontwerp (Design), de bouw (Build) en de financiering (Finance) van de internationale school, maar nemen de komende dertig jaar ook het onderhoud (Maintain) en de exploitatie (Operate) voor hun rekening. Alleen het Montaigne Lyceum in Den Haag ging Eindhoven voor bij het toepassen van deze vorm van publiek-private samenwerking (PPS) voor onderwijshuisvesting. Bartels: “Gebleken is dat DBFMO in ons geval elf procent goedkoper was dan traditioneel bouwen. Die ‘winst’ is inmiddels opgegaan aan allerlei extra kosten, waaronder het inhuren van professionals die bekend zijn met de financieel-juridische kant van DBFMO. Want die kennis hadden wij zelf nog niet in huis.”

Naderende exploitatie zorgt voor bewuste(re) keuzes Strukton is één van de partijen die in het consortium is opgenomen en heeft hierin inmiddels een leidende rol. Directeur PPS Assets Errol Scholten legt uit dat het hele proces een grote uitdaging vormt voor zijn bedrijf, maar ook voor alle partners. “De integrale verantwoordelijkheid voor dertig jaar op je nemen, is iets heel anders dan het aannemen van een bouwopdracht. Tijdens het ontwerpen bouwproces hebben alle partijen zich beziggehouden met de vraag hoe je kwalitatief hoogwaardige onderwijshuisvesting kan aanbieden, tegen zo laag mogelijke kosten. De aankomende exploitatiefase zit constant in je achterhoofd. En daardoor maak je andere keuzes”, vertelt hij. “In de bouwfase bleek bijvoorbeeld dat de daken van de oude kazernegebouwen niet zo best meer waren. Dat was tijdens de aanbesteding niet bekend. In plaats van die daken op te lappen, hebben we ervoor gekozen om ze nu al volledig te vernieuwen. Een extra investering tijdens de bouwperiode, maar dit verdient zich de komende jaren terug.” Bartels: “Doordat alle partijen in het consortium samen aan de tekentafel hebben gezeten, krijg je een beter ontwerp en kunnen kostentechnisch enorme voordelen worden gehaald. Binnen het project is bewust geïnvesteerd in kwaliteit en duurzaamheid, omdat dit zich op termijn terugverdient. Als je ontwerpers, adviseurs, bouwbedrijven en installateurs verantwoordelijk maakt voor de exploitatie, dwing je hen om verantwoordelijkheid te nemen.” Maar dat is niet het enige voordeel van de DBFMO-constructie, vertelt hij. “Met deze constructie hebben we voorkomen dat we grote investeringen moesten doen aan de voorzijde. Bedrijven krijgen dertig jaar lang een beschikbaarheidsvergoeding, mits ze zich aan alle afspraken houden. Dat betekent een spreiding van onze investering.” Stoker: “Voor ISE en SPVZON is het prettig dat we de komende

De nieuwe campus is volgens hem een verademing voor ouders, die hun kinderen nu niet meer naar twee verschillende locaties hoeven te brengen. “Het tweede voordeel heeft te maken met de kwaliteit van het onderwijs”, vertelt hij. “Wij verwachten dat, doordat je beide scholen samenbrengt, docenten elkaar regelmatig ontmoeten, waardoor de overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs beter en makkelijker kan verlopen.” De campus moet dé ontmoetingsplaats worden voor expats en hun gezinnen. Want als zij het naar hun zin hebben in de regio, is de kans groot dat ze blijven. De campus kan hier een grote rol in spelen. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Internationale School Eindhoven en Gemeente Eindhoven

Advies Quadrant4, OPPS, SPR Legal en Rebel Group Opdrachtnemer SPC ISE bv Strukton Assets

Deelnemende partijen consortium Strukton Bouw, Strukton Worksphere, Mansveld projecten & services, VB&T facilitair management, BTL realisatie, Complan, Peutz, Ingenieursbureau Van de Laar, Deloitte, AKD, IAK, Diederendirrix, Buro Lubbers en Staal christensen

Gevel Hendriks Geveltechniek BV, Reynaers Aluminium

Financier BNG Bank

Contractvorm Design, Build, Finance, Maintain & Operate (DBFMO)

Contractwaarde €55.000.000,-

Bouwperiode december 2011 – augustus 2013

71 |

Eindhoven | Internationale School Eindhoven (ISE)

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | BTL Realisatie

Duurzaamheid is sleutelwoord op campus

Eén jaar tijd, vijf hectare grond om in te richten én verschillende processen (grijs en groen) tegelijkertijd aan het werk. Een hele uitdaging, maar met een mooi doel: de campus van de Internationale School Eindhoven moet een ontmoetingsplaats worden voor internationale ouders en hun kinderen. Maar hoe organiseer je het opzetten van verschillende sporten speelvoorzieningen op een terrein waar de bouwwerkzaamheden nog in volle gang zijn? BTL weet er alles van: uit eigen ervaring! Niet alleen in het pand van de Internationale School Eindhoven, maar ook op de campus staat duurzaamheid centraal. “We hebben veel materialen een tweede leven gegeven”, vertelt Van de Pas. “Om het monumentale karakter van de panden te ondersteunen, hebben we de oude, gebakken klinkers hergebruikt. Daarbij is de historische appèlplaats uitgevoerd in granietkeien, zodat deze plek wat extra cachet krijgt.” In het project is veel beton gebruikt. “Het effect is opzienbarend. Beton is een functioneel en degelijk materiaal. Maar door de manier waarop wij het materiaal hebben toegepast, draagt het tevens bij aan een mooie uitstraling van de campus.”

Alle speelterreinen op de campus zijn uitgevoerd volgens het concept Spelen in ‘t Groen. Binnen dit concept staan natuurlijke elementen in combinatie met fantasie van het kind centraal. “Houten toestellen overheersen, evenals hutten en tunnels van wilgentakken.” Ook op de rest van de campus is veel hout gebruikt.” De groene kleur op het terrein wordt met name verkregen door de vele Prunus bomen, die op het terrein zijn aangeplant. “Zeker in het voorjaar zorgen de bomen voor een vrolijke sfeer.” Rondom de gebouwen zijn grote, natuurlijke grasvelden aangelegd, die zorgen voor een ruimtelijk effect. Groene haagstructuren maken het de campus helemaal af.” ➤

BTL was verantwoordelijk voor het bouwrijp maken én de inrichting van de campus. “Binnen één jaar hebben we een terrein van vijf hectare ingericht, terwijl de bouw nog in volle gang was”, beschrijft Ruud van de Pas, vestigingsmanager bij BTL Realisatie. “We hebben sleuven gegraven voor leidingen, kabels en riolering. Oude bestrating is verwijderd en wij waren verantwoordelijk voor het verplanten van de monumentale bomen. Vervolgens hebben onze drie werkmaatschappijen samen de gehele buiteninrichting voor hun rekening genomen.” Door de strakke voorbereiding (van enkele jaren) en planning, de expertise van de drie werkmaatschappijen én de goede afstemming met hoofdaannemer Strukton, konden alle werkzaamheden binnen de tijd én volledig naar wens worden afgerond. En daar is BTL terecht trots op. “Binnen dit project komen alle specialismen van BTL naar voren”, vertelt Van de Pas. “Spelen en Sport, twee expertises van ons, komen uitgebreid aan bod. En ook ons specialisme Daktuinen komt tot zijn recht. De campus is daarmee een schitterend referentieproject voor ons.”

73 |

VISIE/STRATEGIE

PROJECTMANAGEMENT

BRANDVEILIGHEID

DOMOTICA

fACILITAIR BEHEER

“VoorbErEIdIng, opEnhEId En VasthoudEndhEId” Internationale school Eindhoven “Een school ‘bouwt’ maar eens in de 40 of 50 jaar. Lastig, want dat maakt je geen bouwexpert. Quadrant4 leerde ons denken in output en niet in producten. Daardoor gingen we in het proces steeds volledig uit van de behoeften van de (eind)gebruikers. Quadrant4 was ook de zwaargewicht die tegenwicht bood aan het bouwconsortium. En nu de exploitatie voor de komende jaren aan de orde komt, is Quadrant4 de aangewezen partij om dat in goede banen te leiden. Waar ze echt goed in zijn? In voorbereiding, openheid en vasthoudendheid. Daar maakten ze echt het verschil.” Meine Stoker, voorzitter college van bestuur SPVOZN (stichting primair en voortgezet onderwijs zuid nederland)

Schijfstraat 8N I 5061 KB Oisterwijk I +31 (0)13 2021900 I hello@quadrant4.nl I www.quadrant4.nl

Van ontwerp tot uitvoeringsfase werken onze specialisten met oog voor duurzaamheid, kostenefficiëntie en kwaliteit. www.btl.nl

Eindhoven | Internationale School Eindhoven (ISE)

Tekst | Lieke van Zuilekom, fotografie | van Hennie Raaymakers

Aluminium en stalen kozijnen

maken uitstraling ISE-campus af

In opdracht van de bouwcombinatie ISE bouw te Eindhoven heeft Hendriks geveltechniek, in samenwerking met Reynaers aluminium de buitengevelkozijnen van de Internationale School Eindhoven geëngineerd, geleverd en gemonteerd, inclusief de achterzetkozijnen in de renovatiepanden en de stalen binnendeuren in het nieuwbouwgedeelte. Naar wens van de architect hebben de kozijnen in de renovatiepanden en nieuwbouw een compleet andere uitstraling gekregen. Maar dat was niet de enige uitdaging in het project. Hendriks geveltechniek en Reynaers aluminium werden al in een vroeg stadium bij het project betrokken, vertelt Peter van de Vliert, commercieel directeur bij Hendriks Groep: “De advisering vooraf aan de bouwperiode, wordt steeds belangrijker. Niet alleen in het onderwijs, maar ook in andere sectoren.” Ook service en onderhoud begint gemeengoed te worden, merkt hij. “Bij bijna alle scholen, maar ook bij veel andere panden die wij de afgelopen jaren hebben opgeleverd, heeft onze afdeling Service & Onderhoud ook een onderhoudscontact afgesloten.” Uitzonderlijk aan dit project is echter dat er een periode is afgesloten voor de duur van dertig jaar, terwijl één, twee tot vijf jaar de standaard is. “Vanwege dat lange onderhouds- en garantiecontract hebben we vooraf extra goed nagedacht over de te gebruiken materialen en systemen”, vertelt Van de Vliert. “De deuren bijvoorbeeld worden in een school veelvuldig gebruikt. Je kunt je voorstellen dat als je

dertig jaar garantie en onderhoud afspreekt, je de voor- en nadelen van alle materiaalkeuzen en samenstellingen tegen elkaar afweegt.” Samen met de bouwcombinatie hebben Hendriks geveltechniek en Reynaers aluminium alle wensen van de opdrachtgever doorgenomen. “De architect, Diederendirrix, wist heel goed wat hij wilde”, vertelt Mark van Rosmalen, architectenadviseur bij Reynaers aluminium. “Niet alleen op het gebied van thermische eisen, inbraakwerendheid en veiligheid, vooral ook op esthetisch vlak stelde hij hoge eisen.” Het resultaat is bijna vierkante, aluminium kozijnen met een vlak profiel, in een goudachtige kleur. “De kozijnen in de nieuwbouw zijn allemaal geanodiseerd, terwijl in het monumentale gedeelte is gekozen voor een lakafwerking. Dat was een bewuste keuze van de architect. Renovatie en nieuwbouw hebben hierdoor een compleet andere uitstraling gekregen.”

De stalen kozijnen in de monumentale panden van de voormalige Constant Rebecque Kazerne zijn stuk voor stuk gerenoveerd en voorzien van aluminium achterzetkozijnen. “Voor de oude panden is gekozen voor het lichte, gebruiksvriendelijke schuifsysteem CP50”, vertelt Van de Vliert. “Met name het verbeteren van de thermische isolatie, was hier belangrijk.” Binnen heb je niet te maken met regen en wind, dus de eisen op wind- en waterdichtheid waren voor deze kozijnen minder van belang. “Wat wel belangrijk was, zijn zaken als duurzaamheid, comfort, gebruiksgemak en veiligheid. De kozijnen moesten makkelijk open en dicht kunnen, eenvoudig te (de)monteren zijn en uit veiligheidsoverwegingen vlak worden uitgevoerd. De achterzetkozijnen hebben een totaal andere toepassing dan de andere kozijnen in het pand. Daar hebben we het product ❚ op afgestemd.”

75 |

Eindhoven | Internationale School Eindhoven (ISE)

Tekst | Lieke van Zuilekom

Quadrant4 ziet toe op DBFMO-contract Het ondertekenen van het DBFMO-contract betekende eind 2011 een mijlpaal voor Internationale School Eindhoven (ISE). Het lokale consortium SPC ISE bv is sindsdien verantwoordelijk voor zowel het ontwerp (Design) als de bouw (Build), de financiering (Finance), het onderhoud (Maintain) én de exploitatie (Operate) van de school. Naast het consortium zijn de gemeente Eindhoven en de Stichting Primair en Voortgezet Onderwijs Zuid-Nederland (SPVOZN) bij de bouw van de internationale school betrokken. ren of bijvoorbeeld klimaat- en geluidseisen worden nageleefd. “Het dagelijks reilen en zeilen ligt bij de facilitair manager van de school”, vertelt De Vetten. “Quadrant4 houdt zich bezig met de wat ingewikkeldere zaken. Ik schuif regelmatig aan bij de voortgangsgesprekken die met het consortium worden gevoerd. Daarnaast stel ik voor de school de jaarbegrotingen op. Wat gaat deze locatie de school nu precies kosten en opleveren? Dat maak ik inzichtelijk.”

Uitdagingen

Eric de Vetten, directeur van Quadrant4, is door SPVOZN gevraagd om deel te nemen aan het project. Zijn taak: een blijvende verbinding leggen tussen de wensen die de gebruikers hebben geformuleerd en datgene wat door het consortium tijdens de bouwperiode en in de komende dertig jaar wordt geleverd. “Quadrant4 is gevraagd om te controleren of alle wensen en eisen die door de school aan de bouw en aan de facilitaire processen werden gesteld, ook daadwerkelijk zijn toegepast. Zowel in het ontwerp als in de uitvoering”, vertelt De Vetten. “Samen met Martie Jacobs van OPPS heeft Quadrant4 het technisch inhoudelijke team aangestuurd.” Bij het bouwproces zijn verschillende specialisten betrokken. Niet alleen wat betreft de bouwfysica, maar ook op het gebied van bijvoorbeeld brandveiligheid, ICT en monumentenzorg. “Quadrant4 heeft erop toegezien dat al die specialisaties op een juiste manier zijn samengekomen in het gebouw.”

Contractmanager Nu de internationale school in gebruik is genomen, controleert Quadrant4 of alle gemaakte afspraken ook daadwerkelijk worden nageleefd.

76 |

“In het DBFMO-contract zijn afspraken opgesteld voor de komende dertig jaar. Die afspraken moeten natuurlijk worden nagekomen. Quadrant4 ziet erop toe dat alle werkzaamheden, service en onderhoud die worden gefactureerd, ook daadwerkelijk volgens afspraak worden uitgevoerd.” Periodiek worden op het campusterrein tests uitgevoerd, om te controle-

De uitdagingen voor de komende dertig jaar, zitten volgens De Vetten vooral in het uitvoeren van alle gemaakte afspraken. “En dan heb ik het met name over de dienstverlening”, vertelt hij. “Hoe zorg je ervoor dat de dienstverlening op het gebied van bijvoorbeeld catering, beveiliging en schoonmaak blijft voldoen aan wat we op dit moment voor ogen hebben? Maar ook: hoe zorgen we ervoor dat het personeel van de school gaat wennen aan deze nieuwe contractvorm? Want voor hen is het ook wennen. Het onderwijzend personeel heeft nu minder vrijheden dan men gewend is, dat vormt zeker ook een uitdaging.” ❚

Urk | Berechja College

Tekst | Nicole Kirkels Beeld | Bouwbedrijf L. Post en zonen

Schoolgebouw met

eigen karakter en uitstraling In Urk bouwt Bouwbedrijf L. Post en zonen momenteel een nieuw schoolgebouw voor het mbo van het Berechja College. Al eerder werd het vmbo grondig verbouwd, zodat het voldoet aan de eisen van deze tijd. Het mbo wordt een school met een eigen karakter en uitstraling, dat onderwijsinnovaties en duurzaamheid naar buiten uitstraalt. De maritieme uitstraling van het gebouw is in de vorm en materialisering goed te herkennen. De eerste plannen waren om de twee vestigingen vmbo en mbo samen te voegen. In 2011 werd duidelijk dat één locatie geen praktische keuze was door de grote inhoudelijke verschillen tussen beide scholen. Men besloot de oude Visserijschool (mbo) te slopen; deze voldeed niet meer aan de eisen van de tijd. Voor het vmbo was een combinatie van renovatie en nieuwbouw de beste optie.

Meesterschap Onderwijs is het meesterschap van Berechja College. Bouwen is het meesterschap van aannemingen scheepstimmerbedrijf L. Post en zonen bv. Het bouwbedrijf is pas tevreden als er een school gebouwd is met een sfeer waar zowel leerlingen als leerkrachten zich thuis voelen en tot ontplooiing kunnen komen. Hierbij spelen kwaliteit, duurzame materialen, rustgevende leeromgeving en het creëren van een thuisgevoel een grote rol. Bouwbedrijf L. Post en zonen bouwt en verbouwt woningen, is actief in de utiliteitsbouw en scheepsbetimmering en treedt op als projectontwikkelaar.

Ontwerp De opgave van de nieuwbouw was om de verandering van de Berechja College in de onderwijsmethodiek en de merkbelofte ‘innovatief op Urk’ om te zetten in een schoolgebouw met een eigen karakter en uitstraling. De nieuwe school zou zich moeten identificeren met de kenmerken waar Berechja College voor staat: christelijk, innovatief, ondernemend, duurzaam en uniciteit. Arkentect heeft deze opgave goed begrepen en een school ontworpen met een maritieme uitstraling. In het nieuwe schoolgebouw bevinden de praktijkvakken zich op de begane grond, terwijl de eerste verdieping ruimte biedt voor theorie-

vakken. De grote vide verbindt visueel alle verdiepingen en voorziet het centrale gedeelte van daglicht.

Bouwinfo Opdrachtgever Berechja College

De tweede verdieping van het Berechja College Nautisch huisvest het Maritiem Kenniscentrum. Doel hiervan is ten eerste het bevorderen van kennisontwikkeling en –valorisatie, in samenwerking met bedrijven in de visketen op weg naar een duurzame visserijsector. Ten tweede het verzorgen van kennisdeling op maritiem gebied -niet behorende tot het rechtstreeks vanuit het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en/of het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bekostigde onderwijs. ❚

Ontwerp Arkentect, Blokzijl

Uitvoering L. Post en zonen bv, Urk

Constructeur Ingenieursgroep Romkes bv, Sint Nicolaasga

Installaties Hoekstra Installatie, Urk; Heluto, Diever

Bouwperiode oktober 2012- zomer 2014

77 |

boskoop | Nieuwbouw Wellantcollege

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | Van den Berg architecten & De Groot Vroomshoop Bouwsystemen

De voordelen van een geïntegreerde contractvorm en systeembouw

Het Wellantcollege laat op basis van een geïntegreerde contractvorm, de UAV-GC 2005, een VMBO school ontwerpen en bouwen. Daardoor is één partij volledig verantwoordelijk. Deze contractvorm biedt het Wellantcollege veel voordelen.

78 |

boskoop | Nieuwbouw Wellantcollege

De Groot Vroomshoop Bouwsystemen realiseert de school op basis van een design&build opdracht. Projectmanager Erwin Slagboom: “Daarbij hoorde ook het ontwerpen en inrichten van de complete buitenruimte, het slopen van het bestaande opstallen en het vervangen van de bestaande toegangsbrug.”

Een aanspreekpunt Slagboom: “De contractvorm is anders dan gebruikelijk. De UAV-GC 2005 is een geïntegreerde con-

en te bouwen. Deze lagere investeringskosten kunnen oplopen tot zo’n 15% ten opzichte van de traditionele manier van werken. De opdrachtgever moet wel achter zo’n contractvorm staan, want zijn zeggenschap is wat beperkter.”

Regie “Als hoofdaannemer houden wij de regie over het project. Wij sturen de architect en de adviseurs aan. De rol van de architect hebben wij beperkt tot het voorlopig ontwerp. De overige ontwerp-

'Door onze slimme manier van denken en werken zijn wij in staat voor lagere kosten te ontwerpen en te bouwen'

ditioneerde omstandigheden geprefabriceerd en continue op kwaliteit gecontroleerd. De prefab elementen worden naar de bouwplaats getransporteerd en op de bouwplaats geassembleerd. Dit zorgt voor een korte bouwtijd, lage rente- en bouwplaatsgebondenkosten en minder bouwafval. Onze manier van bouwen is duurzaam en biedt ongekende mogelijkheden.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Wellantcollege, Houten

Ontwerp tractvorm, wat inhoudt dat één partij voor zoveel het ontwerp als de bouw volledig verantwoordelijk is. De opdrachtgever heeft daar veel baat bij. Zo heeft de opdrachtgever één aanspreekpunt en dragen wij de risico’s in plaats van de opdrachtgever.” Andere voordelen zijn dat de markt de kans krijgt innovatieve en creatieve oplossingen te bedenken en uit te voeren. Daarnaast wordt het ontwerp continue getoetst op haalbaarheid en uitvoerbaarheid door het Bouw Informatie Model. Over faalkosten wordt niet meer gesproken. Slagboom: “Door onze slimme manier van denken en werken zijn wij in staat voor lagere kosten te ontwerpen

technische werkzaamheden worden door onze eigen ontwerpgroep uitgevoerd.”

Van den Berg Architecten icm ontwerpgroep De Groot Vroomshoop Bouwsystemen

Advies De Groot Vroomshoop verzorgt ook het projectmanagement. Slagboom: “Door middel van de GROTIK-methode beheersen we het project. Met GROTIK sturen we op geld, risico’s, organisatie, tijd, informatie en kwaliteit. Dat geeft zekerheid. Niet alleen voor de opdrachtgever maar zeker ook voor ons.“

Nieman Raadgevende Ingenieurs, Klictet iAdvies, IJBgroep

Eigen bouwsysteem

Bouwperiode

Slagboom: “Wij bouwen met ons eigen bouwsysteem. Onze bouw-elementen worden onder gecon-

Uitvoering De Groot Vroomshoop Bouwsystemen, Vroomshoop

Installaties Installatieburo Bertus Huisman, Daarlerveen

Investeringskosten incl. diverse opstallen, terreininrichting, bijkomende- en directiekosten € 4.500.000,-- exclusief BTW december 2013 t/m juli 2014

79 |

Zoekt u een master in buildings? Zoekt u een master in Zoekt u een master in buildings? buildings?

Bij goed onderwijs past een uitstekend gebouw dat Bij goed onderwijs pasteisen: een uitstekendenergiezuinig, gebouw dat voldoet de hoogste Bij goedaan onderwijs past een duurzaam, uitstekend gebouw dat voldoet aan de hoogste eisen: betaalbaar gericht op de duurzaam, toekomst. energiezuinig, Een gebouw voldoet aan en de hoogste eisen: duurzaam, energiezuinig, betaalbaar en gericht op de toekomst. gebouw dat bijdraagt hetopbehalen van uwEen organisatie betaalbaar en aan gericht de toekomst. Een gebouw dat bijdraagt en aan hetstudenten behalen en van uw organisatie doelstellingen waar docenten optimaal dat bijdraagt aan het behalen van uw organisatie doelstellingen en waar studenten en docenten optimaal doelstellingen en waar studenten en docenten optimaal

kunnen presteren. Voor zulke onderwijsgebouwen moet kunnen Voor zulke onderwijsgebouwen moet u bij De presteren. Groot Vroomshoop Bouwsystemen zijn. kunnen presteren. Voor zulke onderwijsgebouwen moet u bij voor De Groot Vroomshoop Bouwsystemen zijn. Kijk projecten op www.degrootvroomshoop.nl en u bij De Groot Vroomshoop Bouwsystemen zijn. Kijk voor projecten op www.degrootvroomshoop.nl en u zult zienprojecten dat we op al meerdere keren met succes zijn Kijk voor www.degrootvroomshoop.nl en u zult zien dat we al meerdere keren met succes zijn afgestudeerd. u zult zien dat we al meerdere keren met succes zijn afgestudeerd. afgestudeerd.

T +31 (0)546 666 333 T +31 (0)546 666 333 T +31 (0)546 666 333

Bouwsystemen is onderdeel van De Groot Vroomshoop Groep

Bouwsystemen is onderdeel van De Groot Vroomshoop Groep Bouwsystemen is onderdeel van De Groot Vroomshoop Groep

I www.degrootvroomshoop.nl I www.degrootvroomshoop.nl I www.degrootvroomshoop.nl

amsterdam | Alphons Laudy School Tekst | Richard Steegers

Beeld | Rietvink Architecten

Gebouw met twee gezichten De Alphons Laudy School in Amsterdam is klaar voor de toekomst. Stichting Kolom gaf opdracht om de middelbare school voor zeer moeilijk lerende kinderen flink uit te breiden. In juli was het project conform planning klaar en in augustus kon het gebouw in gebruik worden genomen. De reacties zijn louter positief.

De bestaande school was niet toereikend. Het onderkomen voldeed niet meer aan de eisen van deze tijd en door het groeiende aantal leerlingen kampte men al langere tijd met ruimtegebrek. Dat is nu opgelost. Een deel van het oude gebouw bleef behouden en werd aangevuld met nieuwbouw. Daardoor is nu veel meer ruimte beschikbaar. Het pand heeft twee gezichten. Aan de buitenkant oogt de school statig en klassiek. Een ander beeld zie je binnenin het gebouw: speels en kleurrijk, waardoor een verrassende combinatie is ontstaan.

Goede alternatieven In augustus 2012 werd een start gemaakt met de werkzaamheden. Daar ging een langdurig traject

het gebouw. De welstandscommissie was het daar mee eens. In 2010 kon het nieuwe ontwerp worden aanbesteed. Prijstechnisch bleek het project toch niet

'Een deel van het oude gebouw bleef behouden en werd aangevuld met nieuwbouw' aan vooraf. Het eerste serieuze plan dateert van 2007. Het ontwerp moest worden aangepast, omdat omwonenden moeite hadden met de hoogte van

haalbaar. “Er moesten uit het oogpunt van bezuinigingen aanpassingen worden gedaan”, vertelt Eibert Kroneman van Bouwbedrijf Oskam – Bunnik. ➤

81 |

        

     

amsterdam | Alphons Laudy School

“We lopen nergens voor weg, dat is onze kracht. Door onze ervaring en na intensief overleg zijn goede alternatieven gevonden, waardoor toch een prachtig project is gerealiseerd.” Kroneman doelt onder andere op het toepassen van een ander type gevelsteen en de keuze voor grijze prefab betonbanden in plaats van de duurdere rode. “De aanpassingen hebben goed uitgepakt. Er zijn qua functionaliteit geen concessies gedaan en de uitstraling van het gebouw heeft juist geprofiteerd van de veranderingen.”

zeker noemen. Zij hebben er onder andere voor gezorgd dat alle, voor de school beschikbare, financiële middelen en budgetten doeltreffend zijn gebruikt. Mede hierdoor kan er zowel binnen als buiten de school passend speciaal onderwijs in een veilige leeromgeving voor de leerlingen worden gegeven.”

Ruime ervaring

De afbouw verliep naar wens. Het was weliswaar een project met flinke uitdagingen, maar er werd

Bouwgroep Oskam Bouwbedrijf Oskam - Bunnik heeft veel ervaring in het bouwen en verbouwen van scholen. Het allround familiebedrijf wordt regelmatig ingeschakeld bij de complexere nieuwbouw-, renovatie- en interieurprojecten. “We

flexibel omgesprongen met de vraagstukken die soms gedurende de bouw ontstonden. “Zo moesten de verdiepingstrappen in het werk aangepast worden. Door korte lijnen te hanteren kon er heel efficiënt worden gewerkt.” Kroneman benadrukt

gaan de moeilijke klussen niet uit de weg”, zegt Kroneman. “Ook in dit geval was het zeker niet eenvoudig. We moesten onze expertises beslist aanwenden. Dat had vooral te maken met de combinatie ontwerp, sloop, renovatie oudbouw en

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting Kolom

Ontwerp Rietvink Architecten, Oosthuizen

'Een ander beeld zie je binnenin het gebouw: speels en kleurrijk, waardoor een verrassende combinatie is ontstaan' de prettige samenwerking met de opdrachtgever, architect en installateur. “We vormden een goed team en dachten met elkaar mee. Daarbij wil ik de namen van Edwin Jonkheer van Stichting Kolom en Frank van Baarsen van Rietvink Architecten

nieuwbouw. Mede gezien het enthousiasme van de opdrachtgever, leerlingen en ouders over het eindresultaat kijken we met trots en tevredenheid terug op dit karwei. Niet alleen voor ons is het een mooi referentieproject.” ❚

Advies Sijperda-Hardy, IJlst

Uitvoering Bouwbedrijf Oskam-Bunnik bv, Bunnik

Installaties Taylor Installatietechniek, Den Helder (E); R&J Installatietechniek, Eindhoven (W) en Bouwbedrijf Oskam-Bunnik bv, Bunnik

Bouwkosten €2.200.000,-

Bouwperiode augustus 2012 - juli 2013

83 |

gouda | GSG Leo Vroman

Tekst | Lieke van Zuilekom

Beeld | Lokhorst

Duurzaamheid centraal tijdens nieuwbouw

De duurzaamste school van Nederland staat vanaf begin volgend jaar in Gouda. Aan de Willem de Zwijgersingel wordt momenteel hard gewerkt aan het nieuwe hoofdgebouw van de Goudse Scholengemeenschap Leo Vroman, volgens de principes van PassiefBouwen. De nieuwbouw van het hoofdgebouw vervangt het verouderde jaren twintig pand, dat niet meer voldoet aan de eisen van deze tijd: het pand is te duur in onderhoud en is niet ingericht voor eigentijds onderwijs, waar de school veel waarde aan hecht. Het ontwerp van de middelbare school gaat uit van een driehoekig gebouw waarin elke afdeling zijn eigen plek krijgt, een zogenaamd ‘domein’. Elk domein is bestemd voor maximaal drie tot vier klassen en grenst aan een trappenhuis. De looplijnen in het gebouw zijn hierdoor kort. Lange, donkere gangen zijn hiermee verleden tijd. Intimiteit is het toverwoord. In de domeinen komen straks drie soorten ruimten: instructieruimten voor de lessen, plekken om samen te werken en mogelijkheden om individueel te werken. In het entreegebied van ieder domein komen ‘kluisjesmeubels’

84 |

te staan, met geïntegreerde bankjes die een informele sfeer creëren en interactie stimuleren. Om rust en eenheid te bewaren, is gekozen voor een beperkt aantal, rustige kleuren en materialen in het interieur. Grijs, wit en hout zullen straks overheersen. Per trappenhuis wordt hier een accent-

PassiefBouwenkeurmerk De oplevering van de school staat gepland voor februari 2013. Voor die tijd moet er nog heel wat gebeuren, vertelt projectleider Rene Hollenberg van hoofdaannemer Lokhorst. “Het beton casco

'Bijzonder aan het nieuwe gebouw is de grote vide boven de centrale aula' kleur aan toegevoegd, die ook gebruikt wordt in de aangrenzende domeinen. Bijzonder aan het nieuwe gebouw is de grote vide boven de centrale aula. Hierdoor ontstaat contact tussen de verschillende verdiepingen. Bovendien draagt de vide bij aan een mooie lichtinval.

staat inmiddels. Momenteel zijn we bezig met het aanbrengen van de gevelsluitende elementen.” Alle materialen die in de bouw worden gebruikt, moeten volgens Hollenberg voldoen aan hoge rcwaardes. Het gebouw wordt immers volgens de principes van PassiefBouwen gebouwd. De focus daarbij ligt op het terugdringen van de energie-

gouda | GSG Leo Vroman

zaamheden voor ons. Met het PassiefBouwenconcept zijn we minder bekend. Maar omdat we er met alle partijen stevig de schouders onder zetten, weet ik zeker dat we de doelstellingen gaan halen”, besluit Hollenberg. De verwachting is dat de leerlingen na de zomervakantie van 2014 in het nieuwe gebouw gehuisvest zijn. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever GSG Leo Vroman, Gouda

Architect Broekbakema, Rotterdam

Aannemer behoefte van het gebouw, in combinatie met een goed binnenklimaat. “In het gebouw wordt driedubbel glas voorzien, in plaats van het reguliere dubbelglas. En ook aan isolatiewaarden van vloeren, daken en gevel worden hoge eisen gesteld. De muren worden opgevuld met een dikke laag isolatiemateriaal en er komt daglichtafhankelijke verlichting. Daarbij is de buitenschil bovendien nagenoeg luchtdicht.” Ook aan de ventilatie van de school wordt ruim aandacht besteed, want een fris binnenklimaat zorgt voor goede leerprestaties.

Met het nieuwe gebouw wil de school aan de omgeving, maar vooral ook aan de leerlingen laten zien hoe je slim kunt omspringen met energie. Het realiseren van het nieuwe gebouw brengt hierdoor wel wat hogere kosten met zich mee. Maar die investeringen kunnen ruimschoots worden terugverdiend in de jaarlijkse exploitatiekosten.

Nog even geduld “Het maken van de constructie, het heien en het optrekken van de constructie zijn standaard werk-

Lokhorst Bouw & Ontwikkeling, Beverwijk

Projectbegeleiding BOAG Advies en Management, Rotterdam

Installaties DME Installatie Groep bv, Moerkapelle (E); Putman Installaties bv, Noordwijk (WTB)

Bouwkosten € 6.451.475,- excl. BTW

Bouwperiode februari 2013 – februari 2014

kika

Lokhorst bouw en ontwikkeling Postbus 79 1940 AB Beverwijk T 0251 - 265 000

F 0251 - 265 050

www.lokhorst.nl

85 |

St.-Michielsgestel | De Touwladder

Niets is recht Tekst en Beeld | Peter de Koning

in duurzame Touwladder

Niets is alledaags aan De Touwladder in St.-Michielsgestel. Het ufo-vormige schoolgebouw blinkt uit in duurzaamheid, originaliteit en functionaliteit en is voor bouwbedrijf SMT uit Rosmalen een prachtig visitekaartje. “Alles wat we in huis hebben, komt in dit gebouw terug”, vertelt directeur Stijn de Wolf. “Voor ons was het veel meer dan een bouwproject. Het was ook een leertraject en een proces van bewustwording.” De Touwladder biedt ruimte aan 360 leerlingen in vijftien groepsruimten, diverse aanvullende ruimten, een speellokaal, een gymzaal en zes ruimten voor buitenschoolse opvang, kinderdagverblijf en peuterspeelzaal. De architect is Thomas Rau en dat betekent veel aandacht voor cradle-to-cradle en bewuste keuzes in de duurzaamheid van materialisatie en detaillering. Daarnaast was het voor SMT het eerste project met BREEAM als bestekseis. Building Research Establishment Environmental Assesment Method is een softwaretool die duurzaamheid op de bouwplaats meetbaar maakt. De Wolf daarover:

86 |

“Tijdens dit project merkten we dat we al lang een heleboel doen zonder het BREEAM te noemen. Zoals ver doorgevoerde maatregelen voor veiligheid, afvalscheiding en onze iso- en FSCcertificeringen. Nu valt alles onder één noemer en zijn we ons er nog meer van bewust, zodat we het verder kunnen uitbouwen. We hebben nu ook een eigen erkend BREEAM-expert. Een goed voorbeeld is het vermijden van kit en pur. Op een gegeven moment kwamen onze mensen daar zelf mee toen ze merkten dat de oplossing ligt in de kwaliteit van afwerking en detaillering. Het vereiste vakmanschap hebben we zeker in huis.”

Andere voorbeelden zijn het grote bouwbord dat terugkomt als teamtafel in de lerarenkamer en de speeltoestellen gemaakt van gerooide bomen op het terrein. De Wolf noemt met nadruk het dakbedekkingsysteem, opgebouwd uit Betopor, een mengsel van gerecyclede Polystereen met cement en water. Daar bovenop zit een witte dakbedekking van Derbigum op basis van plantaardige olie in plaats van aardolie. Het product voldoet volledig aan de cradle to cradle-gedachte en dubo-eisen. Volgens De Wolf is toepassing op deze schaal een primeur in Nederland.

St.-Michielsgestel | De Touwladder

“Een hickup was er nauwelijks. Het is opvallend hoe vlotjes dit bouwteam zo’n uitdagend project heeft gerealiseerd”, vindt De Wolf.

Parkachtig

Directeur Stijn de Wolf.

BIM De Touwladder is een bijzonder ontwerp met nauwelijks rechte lijnen in de hoofdconstructie. Die bestaat uit een buitenring van kalkzandstenen wanden met kanaalplaatvloeren en een binnenring van staal met gelamineerde liggers. Detaillering, vormgeving en maatvoering waren een test voor het vakmanschap van SMT. En volgens De Wolf is zijn team daar ruimschoots voor geslaagd.

De Touwladder ligt midden in een woonwijk. In het begin was er wel wat weerstand tegen het uitgesproken ontwerp, maar dat verdween gedurende het proces. Sterker nog, tijdens de Dag van de Bouw afgelopen voorjaar telde SMT 700 enthousiaste bezoekers. “Het bijzondere gebouw en zijn ligging op die plek maken de buurt mooier, daar is iedereen het nu wel over eens”, vertelt De Wolf. “Naast de lokalen heeft dit gebouw prachtige algemene ruimten en zeer aansprekende buitenruimten die straks, als alles is aangelegd, voor een bijzondere parkachtige sfeer zorgen. Thomas Rau maakt zijn naam helemaal waar in dit project. Het betegelde schoolplein is passé. Spelen, natuur en ruimte voor leren en ontmoeten komen hier samen in een complex dat echt onderdeel is van de buurt. Die combinatie van functies is cruciaal.”

Leertraject De drukke Dag van de Bouw, allerlei publicaties in vakbladen, de aandacht die Rau altijd trekt en de vele bestuurders van andere gemeenten die nieuwsgierig komen kijken. De Wolf heeft het er druk mee. Maar voor hem is De Touwladder meer

'Het bijzondere gebouw en zijn ligging op die plek maken de buurt mooier, daar is iedereen het nu wel over eens' “We konden zelf het Bouw Informatie Model van de architectgebruiken voor de maatvoering en aansluitingen”, vertelt hij. Het Bouw Informatie Model (BIM) bundelt alle informatie, inclusief een 3D-model, in één databank. De voordelen zijn duidelijk: de toename van integrale informatie op één plek biedt mogelijkheden tot kostenbewaking, betere communicatie en minder faalkosten. Het BIM speelde vanzelfsprekend ook een rol in de goede samenwerking binnen het bouwteam.

dan een visitekaartje: “Elk bouwproject is op zijn eigen manier een leertraject. In dit geval werden we ons nog meer bewust van de vele duurzame alternatieven voor bestaande producten. We gaan bekijken welke materialen en werkwijzen we standaard kunnen gaan toepassen, zoals de dakbedekking en het vermijden van kit en pur. Zo kunnen we ons nog beter onderscheiden als specialist op het gebied van onderwijshuisvesting en maatschappelijk vastgoed.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting voor Katholiek en Interconfessioneel Primair Onderwijs (SKIPOS), Sint-Michielsgestel

Ontwerp RAU, Amsterdam

Advies Volantis, Eindhoven

Uitvoering SMT Bouw & Vastgoed, Rosmalen

Installaties Gabriëls Elektro, Veghel (E); Technisch Installatiebedrijf F. Megens, Puiflijk (WTB)

Bouwkosten € 2.397.000,-

Bouwperiode augustus 2012 t/m juli 2013

87 |

Ruimte voor Leren en Ontmoeten Bij de realisatie van scholen en ander maatschappelijk vastgoed gaat het om zekerheid. U wilt als opdrachtgever zeker weten dat het te realiseren bouwwerk aan alle eisen met betrekking tot functionaliteit, energieprestatie en veiligheid voldoet. Dat het binnen de afgesproken tijd wordt opgeleverd, strikt binnen budget. Maar u wilt 贸贸k exact weten waar u de komende decennia qua exploitatie en beheer aan toe bent. Dat vraagt een ervaren partner met specifieke expertise. Een innovatieve, conceptuele bouwer. SMT Bouw & Vastgoed realiseert voor u ruimte om te leren en te ontmoeten. Meer weten? Op onze website treft u uitgebreide projectinformatie aan.

www.smt-benv.nl

KS Bouwmanagement B.V.

De leverancier van prefab cellenbeton wanden en daken

Specialist in onderwijshuisvesting Vanaf het programma van eisen tot en met de oplevering Bureau voor projectontwikkeling, projectmanagement, advisering, directievoering en bouwtoezicht Xella Nederland BV - Postbus 23 - 4200 AA Gorinchem Tel: +31 (0) 183 67 12 34 - info@xella.nl

www.ksbouwmanagement.nl

www.xella.nl

Blerick | MFC Op Expeditie

Beeld | Allard de Goeij

Tekst | Jac Buchholz

Beeld | Atelier Pro

Gebouw ván niemand, maar vóór iedereen In het voortraject naar de bouw van MFC Op Expeditie moesten de nodige horden worden genomen: het naar elkaar toegroeien van twee basisscholen (met behoud van identiteit), het overwinnen van de scepsis in de omgeving en het toewerken naar een gebouw met een passende uitstraling en doordachte indeling, om er maar een paar te noemen. Vanuit een zorgvuldige aanpak werd naar een geslaagd resultaat toegewerkt en de wijk De Vossener (in stadsdeel Blerick, gemeente Venlo) heeft het gebouw en zijn mogelijkheden omarmd. Een gebouw ontwerpen voor meerdere gebruikers – twee basisscholen, gymzaal, dagopvang, ruimte voor de wijkvereniging en voorzieningen voor de wijk – was niet de enige uitdaging waar Dorte Kristensen en Pascale Leistra, het architectenteam van Atelier PRO Architecten, voor stonden. Ook de omvang van het gebouw was in het begin een discussiepunt, legt Kristensen uit. “De stedenbouwkundige randvoorwaarden gingen uit van een gebouw van één verdieping, eventueel met een hoedje – een kleinere tweede verdieping. Een gebouw dat paste bij de uit de jaren zeventig stammende wijk. Aan dat ‘passen in de wijk’ is uiteindelijk voldaan”, glimlacht Kristensen, “maar dan wel met een fier gebouw, een gebouw dat swingt.”

Onderscheidende uitstraling MFC Op Expeditie heeft dan ook een heel eigen, onderscheidende uitstraling gekregen. Het is drie

lagen hoog en de speelse vormgeving met afgeronde hoeken bestaat uit houten verticale geveldelen. De kleur hiervan sluit aan bij de stammen van de prachtige, bijna 50 jaar oude bomen. Kristensen vertelt dat het gebouw deels onderdeel is van het achterliggende park waarin speelplekken en de ontdektuin met diverse thema`s zijn gecreëerd. “Door niet voor een traditionele speelplaats met hekken te kiezen, ontstaat meer buitenruimte en is er de nadrukkelijke verbinding met de rest van de wijk, wat ook de opzet was. De buurtbewoners zijn hier bijzonder enthousiast over.” Dat was aan het begin van het traject wel anders, beamen Ine Hermans (directeur BS Natuurlijk) en Robert Joosten (directeur OBS De Ontdekking). “Veel bewoners waren nogal kritisch, vooral uit onzekerheid. We hebben vanaf het begin opengestaan voor die kritiek, voor open aanmerkingen en zijn steeds in gesprek gebleven. Daardoor sloeg de

stemming om. Ook omdat ze zien: dit gebouw is feitelijk ván niemand, maar vóór iedereen.”

Uniek ontwerp Aan de inhuizing (opening november) in augustus ging dus nogal wat vooraf. Maar ook de twee scholen die naar elkaar moesten toe groeien vormde een lang traject. “Daar hebben we uitgebreid, enkele jaren, de tijd voor genomen”, geeft Robert Joosten aan. “Het is aan de ene kant heel leuk; samen in een nieuw, mooi gebouw, maar ook lastig”, vervolgt Ine Hermans. “Je bent elkaars concurrent, wil de eigenheid van de school behouden.” Beide scholen hebben, aan de zijkanten, een eigen ingang en eigen plek in het gebouw, maar er is ook veel dat ze verbindt. Zo is er sprake van een gezamenlijke gymzaal en spelzalen. En beide lerarenteams maken gebruik van dezelfde ruimte. “Een unicum voor mij als architect”, aldus Dorte Kristensen. ➤

89 |

Blerick | MFC Op Expeditie

Projectinfo “Verschillende gebruikers, veel overleg” De realisatie van Op Expeditie vond plaats onder directie van KS Bouwmanagement dat tevens verantwoordelijk was voor het bouwkundig toezicht en als adviseur fungeerde van één van de in het MFC gehuisveste partijen: stichting Kerobei. “We hebben onder meer veel aandacht besteed aan de flexibiliteit en functionaliteit van het gebouw, aan de te gebruiken materialen en aan de installaties, dat laatste in samenspraak met een installatieadviseur”, vertelt directeur Math Sprooten van KS Bouwmanagement. “We hebben de nodige ervaring in de scholenbouw en weten op welke zaken we moeten letten. Een optimaal klimaat, de zogenaamde ‘Frisse School’, is daar een onderdeel van. Verder hebben we goed naar de onderhoudstechnische aspecten gekeken.”

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Venlo

Ontwerp Samenwerking Met twee basisscholen, kinderopvang, een sporthal en een ruimte voor de wijkbewoners, krijgt Op Expeditie diverse gebruikers. Sprooten: “Dat betekent een gebouw met verschillende aspecten, afgestemd op die diverse gebruikers met verschillende wensen en belangen. Daarom was er zowel gedurende de voorbereiding als tijdens de bouw veel overleg met en tussen de diverse partijen. Daarin hadden wij een spilfunctie. Op die manier konden we waar nodig zaken optimaliseren en zorgen voor een goede voortgang van het werk. Omdat het gebouw klaar moest zijn voor het nieuwe schooljaar, was er sprake van een bepaalde tijdsdruk. Door de goede samenwerking zijn we echter niet in de problemen gekomen.”

“Maar eigenlijk vanzelfsprekend. De plek van de leraar is in de klas, waarom dan twee ruimten die een groot deel van de dag niet worden gebruikt.” Ze legt uit dat de scholen met elkaar verbonden zijn, zodat er in de toekomst op een flexibele manier op allerlei veranderingen kan worden ingespeeld.

Matjeskolk 16 7037 DZ Beek Postbus 12 7037 ZG Beek

90 |

Atelier PRO, den Haag

Uitvoering/aannemer WBC Aannemersbedrijf, winterswijk

bouwdirectie KS bouwmanagement, Heerlen

Installaties E Wat de verdere indeling betreft: aan de voorzijde van het gebouw is de centrale ingang met daarachter de ontvangsthal en centrale ontmoetingsruimte die over drie bouwlagen het hart van het gebouw vormt. De openbare ruimten voor de wijk liggen allemaal aan de voorzijde, wat de levendigheid versterkt. Kristensen geeft verder aan dat er veel aandacht aan duurzaamheid is besteed, met onder andere een WKO en energiedak, en dat er is voldaan aan het predicaat ‘Frisse school B’. Ine Hermans en Robert Joosten merken op dat de scholen zich in MFC Op Expeditie al helemaal thuis voelen. Net als steeds meer mensen en gezelschappen uit de wijk. “Omdat het gebouw vanuit de mensen die er gebruik van maken is ontwikkeld, en niet van bovenaf”, besluit Kristensen. ❚

T 0316 - 53 23 20 F 0316 - 53 22 60

HOMIJ Technische Installaties

Installaties W Megens Installaties druten

constructeur IMD raadgevende ingenieurs Rotterdam

E&W adviseur Volantis Venlo

tuinontwerp bureau Niche Heilig Landstichting

grafisch ontwerp ontwerpbureau gewoon M Nunhem

Bouwperiode 2012 –2013

Bouwkosten €6.000.000

Kozijnen

Vliesgevels

Ramen

Serres

Deuren

Veranda’s

info@gevel-design-beek.nl www.gevel-design-beek.nl

09144

Leidschendam | herinrichting Fluitpolderplein

Tekst | Richard Seegers

Beeld | GAJ Architecten

Scholen en bibliotheek onder één dak Alle partijen zijn enthousiast over het eindresultaat. Na een lang voortraject is afgelopen zomer het schoolgebouw met bibliotheek aan het Fluitpolderplein in Leidschendam opgeleverd. De herinrichting van het gebied is daarmee een flinke stap op weg. Invulling van het Fluitpolderplein kent een lange voorgeschiedenis. De eerste gesprekken dateren al van ruim dertien jaar geleden. Na een gedegen voorbereiding kon in januari 2012 de eerste schop de grond in. Het nieuwe schoolgebouw op de inbreidingslocatie biedt huisvesting aan verschillende partijen. De gebruikers zijn het ID College, Scholengroep Spinoza en de Bibliotheek aan de Vliet. Zij gaan er met dit nieuwe gebouw fors op vooruit. Daardoor zal de kwaliteit van het onderwijs op een hoger niveau komen, zo is de verwachting. Vertegenwoordigers van de gebruikers kregen op 15 juli als symbolische handeling de sleutel overhandigd door wethouder Heleen Mijdam. De gemeente Leidschendam-Voorburg gaat nu de buitenomgeving verder inrichten.

Ruimtelijk Het moderne complex biedt onderdak aan bibliotheekbezoekers en mbo- en vmbo-leerlingen. Het gebouw is ruimtelijk van opzet en werd gerealiseerd door Bouwbedrijf De Vries en Verburg uit Stolwijk. ➤

91 |

Leidschendam | herinrichting Fluitpolderplein

materialen met rustige, maar toch frisse kleuren om zo voor de leerlingen een aantrekkelijk klimaat te scheppen dat ook goed te onderhouden blijft. De gevels van de laag- en hoogbouw zijn duidelijk verschillend uitgevoerd. Die van de laagbouw bestaat voornamelijk uit gecementeerde metsels-

'Doordat de raamopeningen met een afwisselend ritme zijn toegepast in de gevels ontstaat een speels effect'

Het betreft een combinatie van hoog- en laagbouw, verbonden door een intermediair. Door creatief om te gaan met veel beglazing in de gevel, grote vides, loopbruggen en een grote uitkragende buitenruimte wordt een enorm ruimtelijk gevoel

Bouwbedrijf

gestimuleerd. Met name de in het intermediar gevestigde functies van entree, bibliotheek, aula voor de scholen en ook verschillende verkeersruimten krijgen hierdoor een hele ruime uitstraling. Voor de binnenafwerking is gekozen voor sterke

DE VRIES EN VERBURG O N D E R D E E L

92 |

V A N

D E

B U R G L A N D

Stolwijk

G R O E P

Kennis en daadkracht Bouwbedrijf De Vries en Verburg bouwt kantoren, zorginstellingen, scholen, bedrijfsobjecten en woningen. Al meer dan 25 jaar maakt Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verschil door betrouwbaarheid, degelijkheid en vakmanschap.

â&#x20AC;&#x2DC;t Vaartland 8 2821 LH Stolwijk Postbus 59 2820 AB Stolwijk Telefoon 0182 - 34 17 41 Telefax 0182 - 34 24 75 info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl

tenen die een verrassende en toch zakelijke uitstraling geven. De gevelafwerking van de hoogbouw is opgebouwd uit gelijmde trespa-beplating in de drie, in het gehele gebouw terugkomende, kleuren; grijs, blauw en wit. In beide bouwdelen zijn aluminium kozijnen toegepast. Doordat de raamopeningen met een afwisselend ritme zijn toegepast in de gevels ontstaat een speels effect.

R T

V A

P A

R T

Leidschendam | herinrichting Fluitpolderplein

Projectinfo Een nieuw gezicht voor het Fluitpolderplein De markante nieuwbouw van ID College, Stip/Dalton en de openbare bibliotheek geeft het Fluitpolderplein in Leidschendam een nieuw gezicht. GAJ architecten won in 2006 de architectenselectie voor de scholenbouw. “Later is de openbare bibliotheek aan het plan toegevoegd”, aldus architect /directeur Jeroen Soer van GAJ Architecten. “De opdracht bedroeg het maken van het ontwerp in samenwerking met een bouwmanagementbureau.”

Tevreden Projectleider Dick van Erk van Bouwbedrijf De Vries en Verburg kijkt met een tevreden gevoel terug op het project. “Het was een afwisselend project met verschillende uitdagingen.” Hij doelt allereerst op de bouwlocatie. “Bij inbreiding moet nadrukkelijk rekening worden gehouden met de directe omgeving. Dat was hier zeker het geval. Er was weinig ruimte om te manoeuvreren. Ook omdat de beeldbepalende bomen moesten blijven staan”, aldus de projectleider. Door het zeer slanke constructieve ontwerp, was de assemblage op de bouwplaats van de geprefabriceerde betonnen wanden, betonnen

Bouwinfo Opdrachtgevers Stichting ID-College, Stichting Scholengroep Spinoza, Gemeente Leidschendam-Voorburg

Ontwerp GAJ Architecten, Arnhem

Installatieadvies Schreuder Installatietechnieken, Apeldoorn, opgevolgd door DWA Installatie- en energieadvies, Rijssen

Uitvoering Bouwbedrijf De Vries en Verburg, Stolwijk

Installaties Alewijnse Delft, Delft (E); Breijer Installaties, Rotterdam (WTB)

Bouwkosten circa €6.000.000,- (excl. installatiekosten)

BVO 7.900 m²

Bouwperiode januari 2012 – 21 juni 2013

vloeren en de stalen kolommen, in combinatie met stabiliteitsvoorzieningen van in het werk gestorte beton, niet zoals in de meeste bouwprojecten gebruikelijk is. Er moesten daarom veel tijdelijke voorzieningen worden getroffen om op een veilige manier te kunnen bouwen. De stabiliteit van de verschillende geprefabriceerde onderdelen ontstond pas nadat de in het werk gestorte delen voldoende waren uitgehard.

Opgetild Het plan kenmerkt zich door de strakke stedenbouwkundige randvoorwaarden. Soer: “De nieuwbouw van het ID College en Stip/Dalton mocht zo min mogelijk ten koste gaan van het Fluitpolderplein waarop het gebouw gesitueerd is. Om zo veel mogelijk parkeerplaatsen te behouden, is het gebouw opgetild. De helft van de begane grond bestaat uit parkeerplaatsen en de andere helft uit fietsenstalling voor de scholen. Hierdoor staan de fietsen uit het zicht en blijft het plein ‘netjes’. Daarnaast blijft de overlast van de leerlingen die van en naar de fietsen gaan beperkt.

Als opvallende onderdelen zijn wel te noemen het schoolplein dat voor een deel als dakterras is uitgevoerd en voor een deel als balkon, uitkragend boven de belendende bestaande sporthal. Hierdoor is wel voldoende buitenruimte gecreëerd, maar tegelijkertijd wordt door de situering ook duidelijk de overlast voor de omgeving beperkt. ❚

Het gebouw bestaat verder uit drie bouwvolumes: hoogbouw, laagbouw en een intermediaire die deze twee volumes met elkaar verbindt. Soer: “Het gebouw is als een ‘haak’ om de bestaande sporthal heen gebouwd om de wand van het plein een nieuw aanzien te geven. Via de hoofdentree kom je de grote hal/aula binnen. Deze aula is voor alle gebruikers bereikbaar. Door een vide en twee grote tribunetrappen zijn de verdiepingen ruimtelijk met elkaar verbonden. De trappen dienen onder meer als zitplaats voor de leerlingen.” Overlastbeperking De buurt wilde geen honderden leerlingen die rond het Fluitpolderplein zwerven tijdens pauzes. Hierop ontwierp de architect twee grote terrassen aan en op het gebouw. “Het terras dat direct gekoppeld is aan de aula hangt als een groot balkon boven de bestaande sporthal. Een mooie vorm van dubbelruimtegebruik. Het tweede terras ligt op het dak van de aula. Hierdoor kunnen de leerlingen ook tijdens de pauzes naar buiten, maar wordt de overlast naar de buurt beperkt. Ook omdat beide terrassen aan de achterkant, de sporthal kant van het gebouw liggen.” Aanwinst De openbare bibliotheek ligt direct gekoppeld aan de hoofdingang en is twee verdiepingen hoog. De verdiepingen worden door middel van een vide met elkaar verbonden. Soer: “De gevel bestaat voornamelijk uit glas en geeft een mooi uitzicht over het Fluitpolderplein. Het gebouw is met de openbare bibliotheek een mooie aanwinst voor de buurt.”

93 |

houten | Johannes Bogermanschool

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | Bouwbedrijf van Rijn bv

School met hoog ambitieniveau De nieuwbouw van de Johannes Bogermanschool in Houten kenmerkt zich door duurzaamheid en een grote diversiteit in het ontwerp. De hoge en ruime klaslokalen bevinden zich op verschillende niveaus met veel indelingsflexibiliteit. Er zijn veel aparte werkplekken voor de leerlingen en diverse vergaderplekken. Aan de zijde van het oude dorp Houten heeft de school 2,5 laag. De bebouwing vloeit af naar beneden tot één laag aan de zijde van de Houtense Wetering. De nieuwe school ligt in de Weteringsehoek tussen de Houtense Wetering, een oud boerderijenlint en de bebouwing van de Weteringhoek.

Wim van Rijn van Bouwbedrijf Van Rijn, verantwoordelijk voor de bouw van de nieuwe Bogermanschool. “De school is geheel volgens klasse B ‘Frisse Scholen’ met een 30 procent lagere EPC gebouwd. De begane grond, de gevel en het dak van nieuwe school zijn zeer goed geïsoleerd.”

Frisse School klasse B

Van Rijn: “De schil heeft een RC van 5,0. De aluminium kozijnen zijn met een U-max 0.72 w/m2K en de school heeft driedubbele beglazing van U-max 0.5 w/m2K.” Op het sedumdak zijn 195

Opdrachtgever Educatis RPO uit Utrecht had een hoog ambitieniveau. Zo moest de school heel duurzaam worden. “Dat is gelukt”, aldus directeur

zonnepanelen gemonteerd. In totaal zit er 400 vierkante meter aan zonnepanelen op het dak. De school heeft een WTW-unit met gebalanceerde ventilatie en maakt gebruik van aardwarmte-bronnen. Een warmte/koude-opslagsysteem zorgt voor koeling in de zomer door middel van aardwarmte opslag. Ook is er sprake van twee gescheiden installatiezones. Er is 100 procent scheiding tussen retourlucht en toevoerlucht. De verlichting is ook energiezuinige door (dimbare) verlichting met aanwezigheidsdetectie.

Wij feliciteren de Johannes Bogermanschool met hun nieuwe locatie.

Van Maurik InstallatieAdvies Johannes Verhulstlaan 7 3741 GG Baarn Tel: 035 – 82 00 315 Mail: f.vanmaurik@vmia.nl Website: www.vmia.nl

Van Sligtenhorst ontwerpen adviesbureau Nunspeterweg 82a 8075 AD Elspeet Tel: 0577 – 49 19 94 Mail: evert@vansligtenhorst.nl Website: www.vansligtenhorst.nl

94 |

houten | Johannes Bogermanschool

Akoestiek Ergonomisch voldoet de school ook aan een zeer goede akoestiek. Zo is er akoestisch spuitpleister op het plafond aangebracht in plaats van systeemplafonds en zijn er akoestische gipswanden (MS150mm) met geperforeerde gipsplaten voor hoge geluidsabsorptie in de school gekomen. De geluidswering in de lokalen is maximaal 44 decibel. Dat is mogelijk door de geluidswerende binnendeuren, zwevende dekvloeren en geluidsisole-

'De school is geheel volgens klasse B ‘Frisse Scholen’ met een 30 procent lagere EPC gebouwd' rend glas. Van Rijn: “Het unieke van dit project is dat alle interieurwerk uit onze eigen timmerfabriek en meubelmakerij komt.” De timmerfabriek van Bouwbedrijf van Rijn heeft de houtskeletbouwwanden voor de binnenschil, kozijnen, binnendeuren en al het interieurwerk geproduceerd. “Hierdoor kunnen we ook garanderen dat alle materialen dezelfde uitstraling hebben in het gehele schoolgebouw. Alle binnenkozijnen zijn blank grenen en alles is afgetimmerd met gelakt berken multiplex.” ❚

Projectinfo Energiezuinig en comfortabel binnenmilieu Opdrachtgever Educatis wilde graag een nieuwbouwschool realiseren volgens het program-ma van eisen Frisse Scholen. In goede samenwerking met Groenesteijn en Luijk samenwer-kende architecten realiseerden Van Maurik InstallatieAdvies en Van Sligtenhorst Ontwerp- en Adviesbureau, de nieuwbouw van de Johannes Bogermanschool met een energiezuinig, duurzaam en comfortabel binnenmilieu. Het eindresultaat is een school die op de meeste punten voldoet aan klasse A volgens het programma van eisen Frisse Scholen. Op de overi-ge punten voldoet de school aan klasse B. Installaties De school is voorzien van een zeer uitgebreid Dali schakelsysteem. Deze zorgt er mede voor dat de verlichting in de ruimten niet onnodig branden en de buitenzonwering op de juiste tijden geheel automatisch worden bediend, waardoor de opwarming door de zonnestralen zoveel mogelijk wordt voorkomen. Tevens schakelt dit systeem de schoolbelinstallatie, vloer-verwarming/koeling en ventilatie. Op het terrein zijn meerdere bronnen geboord die de school in zijn geheel voorzien van ver-warming en koeling, waardoor een gasaansluiting voor de school niet nodig is. Het schuine sedumdak (natuurdak) is voorzien van een kleine tweehonderd hoogwaardige PV-panelen om het energieverbruik, met name van de warmtepomp, te compenseren. Van Maurik InstallatieAdvies wenst het personeel en de leerlingen veel gebruikersplezier in deze mooie Frisse School.

Bouwinfo Opdrachtgever Educatis RPO, Utrecht

Ontwerp Groenesteijn Luijk Samenwerkende Architecten, Baarn

Advies Van Sligtenhorst Adviesbureau, Elspeet; Van Maurik Installatieadvies, Baarn

Uitvoering Bouwbedrijf van Rijn bv, Houten

Installaties E-Tech, Soest (E); Boumans, Tull & ’t Waal (W)

Bouwkosten € 1.475.000,- excl. BTW ( € 2.300.000,- incl. installaties)

Bouwperiode september 2012-juli 2013

95 |

adv HAL 88x132 wit:Layout 1

6/24/10

12:30 AM

Page 1

halmos stelt de mens centraal

INSTALLATIES. BOUWFYSICA. ENERGIE. Wassenaarseweg 30 2596 CJ Den Haag

www.halmos.nl

13790330_mortel.indd 95

02-09-13 14:27

Allure in flexibele ruimteverdeling Mobiele wandsytemen Interieurbouw en toelevering Parthos B.V., Industrieterrein 25, 5981 NK Panningen Tel.077- 3068200, Postbus 7051, 5900 AB Panningen info@parthos.nl www.parthos.com

Adv Parthos 197x130mDef.indd 1

mobile wall systems interior contracting

26-08-13 12:17

Oirschot | Brede School De Korenbloem

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | BurgtBouw

Gepolijste betonvloeren

in Brede School De Korenbloem

Oirschot is verrijkt met een nieuw duurzaam multifunctioneel gebouw: Brede School De Korenbloem. Diverse gebruikers maken gebruik van het gebouw, waaronder de participanten RBOB als overkoepelend schoolbestuur voor openbaar onderwijs en ikOOk als kinderopvangorganisatie. In de avonduren wordt de multifunctionele ruimte in het gebouw gebruikt voor andere maatschappelijke activiteiten. laat is de stalen balustrade rondom het hangende werkplein in het hart van het gebouw indrukwekkend. Door de staalconstructie met betonvloeren konden de gevels en scheidingswanden een nietdragende functie konden krijgen.”

Kwaliteit “Het gebouw heeft een hoog afwerkingsniveau”, vervolgt Tonnaer. “De architect heeft veel oog voor de gebruiker gehad en veel oog voor detail. Dat geldt onder meer voor de rockpanel gevelbekleding en de bekleding van de kernen met vuren houten delen, die op plankniveau zijn uitgewerkt. Door een actieve samenwerking tussen WY-architecten en BurgtBouw gedurende het bouwproces is de geleverde kwaliteit behaald.” ❚

Projectinfo WY-architecten uit Eindhoven maakte het ontwerp voor de nieuwbouw. Architect Sander Leistra: “Het gebouw moest flexibel indeelbaar zijn. Zo kon al tijdens de bouw ingespeeld worden op actuele ontwikkelingen in het onderwijs en het concept

Bouwinfo Opdrachtgever RBOB de Kempen, Veldhoven

Ontwerp + Directievoering WY-architecten, Eindhoven

Advies Bartels ingenieursbureau, Eindhoven (constructie); Boink Project-& Energiemanagement, Nuenen (installaties); Franken projectmanagement, Vessem (bouwkosten)

van ‘Integraal Kind Centrum’. Daarnaast diende het een energiezuinige, met verantwoorde materialen gebouwde gezonde school te zijn. ”

Cradle to cradle Leistra vervolgt: “Een belangrijk aspect in de keuze voor nieuwbouw was het verantwoord recyclen van het te slopen oude schoolgebouw. In de lijn van de cradle to cradle gedachte is een uniek concept voor de vloeren ontwikkeld, waarbij het beton van de vloeren deels gemaakt is van het puinmateriaal van de gesloopte school. Door dit ruwe constructiebeton te veredelen in de vorm van polijsten bleek het niet nodig nog een toegevoegd afwerkmateriaal zoals marmoleum toe te passen. De resten baksteen van de oude muren zijn daardoor nu in de vloer zichtbaar.”

Uitvoering BurgtBouw, Deurne

Installaties Breijer Projecten, Schijndel (E); Installatiebureau Gebr. van Hout, Veldhoven (W)

Aanneemsom €2.500.000,- incl. BTW

Bouwperiode september 2012 – september 2013

Hoofdaannemer BurgtBouw realiseerde Brede School De Korenbloem. Projectleider Teun Tonnaer: “De gebouwschil is in prefab houtskeletbouwelementen uitgevoerd met een hoge Rc-waarde van 5. De gevelbekleding bestaat uit lichte en onderhoudsvrije stroken van geperst steenwol, dat als een ‘gordijn’ om het gebouw is getrokken. Het is een uniek gebouw. Naast de gepolijste cradle to cradle betonvloeren van 100 procent puingranu-

Staalconstructie siert nieuwe Brede School De Korenbloem De nieuwbouw van Brede School De Korenbloem Oirschot heeft een speciale staalconstructie. Deze constructie is in fases gemonteerd. “Dit was nodig omdat de nieuwe afgewerkte betonvloer behouden diende te blijven. Op de verdieping realiseerden we een kapconstructie”, aldus Joan van de Mortel, eigenaar van J vd Mortel Staalwerken. “Bijzonder is ook dat de constructie uit twee verschillende kokerprofielen bestaat waaraan de gootconstructie is bevestigd. Deze moest ook nog in het zicht blijven, waarvan diverse kolommen en liggers ook nog met beton zijn gevuld.” In opdracht van bouwkundig aannemer Burgtbouw hebben de medewerkers van J vd Mortel Staalwerken de gehele staalconstructie uitgetekend, geproduceerd en gemonteerd. Van de Mortel: “Daarnaast hebben in de nieuwbouw een zwevend werkplein voorzien van stalen trappen en zeer speciale hekwerken.” J vd Mortel is gespecialiseerd in maatwerk voor de bouw. “We hebben alle disciplines op het gebied van staalwerk in huis en zijn ook gestart met rvs werkzaamheden zoals hekken en leuningen. De aannemer heeft bij ons één aanspreekpunt. We zijn het verlengstuk van opdrachtgever en aannemer. Tevens zijn wij het adres voor op maat gemaakte sierhekwerken en sierpoorten, met of zonder automatisering. Verder zijn we ijzersterk in al het voorkomend lasen constructiewerkzaamheden.”

97 |

moergestel | Brede School de Vlonder

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | DAT architecten en Parthos bv

Een schoolgebouw zonder gangen In de nieuwbouw van De Brede School Moergestel in Noord-Brabant is geen gang te vinden. De lokalen zijn rechtstreeks vanuit het leerplein bereikbaar. Dit past in de onderwijsvisie van de school. Naast Basisschool de Vonder zijn Peuterspeelzaal Janneke, Kinderdagverblijf Mokido en Kinderopvang de Buitenkans gehuisvest in het nieuwe gebouw. een leerplein. De leerlingen krijgen een taak per groep, en dus niet per klas en zoeken een plek met dit groepje om deze taak uit te voeren. In dit flexibele werkgebied ten midden van de leslokalen kunnen kinderen geconcentreerd en in alle rust werken. Het oppervlak van dit werkgebied is gemaximaliseerd, ten koste van ‘verkeersruimte’ in de school. Van Ham: “Om het leerplein te kunnen realiseren, hebben we alle gangen weggelaten. Per twee lokalen hebben ze een eigen entree met daarin de garderobe, toiletten en berging. De lokalen zijn

er is een multifunctioneel speelplein gerealiseerd voor de bovenbouw, dat vóór en na school dienst doet als ‘kiss en ride strook’ met schuifdeuren verbonden met elkaar en met het leerplein. Het verkeer gaat dus buitenom. Op deze manier wordt de rust in het werkgebied tussen de lokalen bevorderd.” Met het school vision systeem kunnen leerlingen door middel van licht beïnvloed worden. Daarnaast voldoet de school aan de normen van de Frisse School klasse B. Dit draagt allemaal bij aan een optimaal leerklimaat. Dat Architecten maakte het ontwerp voor het gebouw van circa 3500 vierkante meter BVO, bestaande uit twee bouwlagen. Architect Niels van Ham: “In het ontwerp, een school zonder gangen, is de visie van de school te lezen.”

98 |

Leerplein

Aansluiting

De school wilde vanwege het taakgerichte onderwijs geen traditionele opbouw, een gang met daaraan klassen, maar veel flexibiliteit in ruimten. De klassen zijn daarom gegroepeerd rondom

Van Ham: “De aansluiting op de bestaande bebouwing was erg belangrijk. De locatie is aan de rand van de dorpskern van Moergestel met aan de ene kant vrijstaande woningen en aan de andere

moergestel | Brede School de Vlonder

kant een wat grootschaliger verzorgingstehuis. We hebben getracht met de bouw van de nieuwe school een overgang te maken tussen deze twee typen bebouwing. Door het gebruik van een lichte kleur baksteen en de toepassing van een schuin dak gaat het gebouw mooi op in zijn omgeving. Het vormt de opmaat van de kleinschaligheid van de woningen naar het verzorgingstehuis.”

Verkeer Een belangrijk thema was ook het verkeer. Van Ham: “Uit onderzoek bleek dat de meeste kinderen per auto worden gebracht. Dit zou tot gevaarlijke situaties leiden volgens sommigen. Een aantal mensen was ook fel tegen de komst van de school op deze locatie. Uiteindelijk is er een multifunctioneel speelplein gerealiseerd voor de bovenbouw, dat vóór en na school dienst doet als ‘kiss en ride strook’ voor circa 90 auto’s. Dit plein is na schooltijd en in het weekend openbaar toegankelijk.”

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Oisterwijk

Ontwerp DAT Architecten, Tilburg

Uitvoering Janssen aannemers, Moergestel

Installaties E en W Teurlings Installatietechniek bv, Oisterwijk

Mobiele wandsystemen en interieurprojecten Parthos bv, Panningen

Geluid Peutz, Mook

Bouwkosten Van Ham besluit: “Het is een bijzonder gebouw geworden waarbij de wensen van de gebruikers zo goed mogelijk zijn behartigd.” ❚

€3.300.000,-

Bouwperiode december 2011- maart 2013

Projectinfo XXL schuifwanden voor transparantie en communicatie Parthos is sinds 1968 Europa’s meest veelzijdige producent van mobiele wandsystemen. Daarnaast heeft het bedrijf zich ontwikkeld tot allround interieurbouwer en toeleverancier van componenten en halffabricaten voor de bouw en industrie. Scholen, winkelketens, banken, kantoren, congresgebouwen, hotels en theaters, Parthos bedient wereldwijd elk segment van de markt. Het hele traject- van concept tot productie, logistiek en montage - is in handen van Parthos. Dit maakt dat zij snel, flexibel en kostenefficiënt kan werken. Parthos is ISO 9001 en VCA gecertificeerd en lid van de Dutch Green Building Council. Innovatie De nieuwste innovatie van Parthos zijn de XXL schuifwanden, bijzonder geschikt voor in het onderwijs. De Parthos XXL schuifwanden kunnen voorzien worden van glasopeningen voor transparantie en communicatie tussen verschillende ruimten. In het onderwijs wordt deze vorm van mobiele wanden vaak toegepast: in gesloten toestand is het klaslokaal afgezonderd voor lesinstructies; in open toestand is het klaslokaal verbonden met het leerplein. Met een simpele beweging aan het handvat kunnen de schuifwanden geopend en gesloten worden. De Parthos XXL schuifwand is een dubbelwandige geluidsisolerende schuifwand, conform de specificaties van de Parthos Palace paneelwanden. In Moergestel zijn zevenentwintig XXL schuifwanden gemonteerd, waarvan eenentwintig met ramen. De wanden zijn circa drie meter lang en twee meter veertig hoog.

99 |

Driebergen | Landgoed de Horst

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen

Beeld | de Baak

Duurzame nieuwbouw de Baak revitaliseert Landgoed de Horst Met eerbied voor het karakter van Landgoed de Horst investeerde de Baak in herinrichting van het landschap en nieuwbouw. In mei 2012 werd het laatste deel in gebruik genomen. De twee logiesgebouwen, het theater en het kantoorgebouw kregen een moderne uitstraling die past bij de natuurlijke omgeving en duurzaamheidfilosofie van de Baak. Gasten en medewerkers zijn uiterst positief over het gemoderniseerde landgoed. De ambiance, het gastvrijheidsconcept en de inhoudelijke programma's faciliteren een bijzondere leerervaring.

Het Maitland-theater is vernoemd naar de oprichter van de Baak, Charles Maitland.

100 |

“De Baak, centrum voor leiderschap en ondernemerschap, faciliteert opleidingen in Driebergen, Noordwijk en Den Haag”, vertelt manager facilities Alex van ’t Hooft. “Volgens de filosofie van oprichter Charles Maitland is het scheppen van de juiste ambiance essentieel voor het leerproces. De opgedane kennis moet beklijven na een onvergetelijke ervaring.” Hiernaast vormt duurzaamheid een belangrijke pijler van het bedrijf. Dit uit zich bijvoorbeeld in het toepassen van een

bied denkt de Baak aan de toekomst. “Actueel is ons partnerschap met Expeditie Geluk, een initiatief voor het bevorderen van geluk van basisschoolkinderen. Topsporters en overige initiatiefnemers lopen 1600 kilometer in estafette: een sponsorloop langs de grenzen van Nederland. Van de opbrengst worden onder andere lessen in geluk voor kinderen betaald.”

WKO-installatie voor de totale nieuwbouw op Landgoed de Horst. Ook op maatschappelijk ge-

In 2001 kocht de Baak Landgoed de Horst. Dit 23 hectare grote terrein was daarvoor in eigen-

Moderne huisvesting in bosrijke omgeving

dom van particulieren en van de stichting Kerk en Wereld. Het centrum voor leiderschap en ondernemerschap besloot in 2006 tot herinrichting en nieuwbouw over te gaan. Een naoorlogs gebouw, dat daarvoor fungeerde als slaapverblijf en leerruimte, werd ontmanteld en bood plek voor nieuwbouw. Ontwerpgroep Trude Hooykaas herstelde het landschap en ontwierp moderne huisvesting, passend bij de omgeving. De parkeervoorzieningen werden langs de rand geplaatst. De materialen van het gesloopte kantoor zijn 100 procent hergebruikt, als verharding of als grondstof voor een ander bouwproject.

Driebergen | Landgoed de Horst

'Volgens de filosofie van oprichter Charles Maitland is het scheppen van de juiste ambiance essentieel voor het leerproces' Bouwinfo Opdracht De Baak – Landgoed de Horst Driebergen

Ontwerp

Ontwerpgroep Trude Hooykaas bv, Amsterdam Advies constructie Arup, Amsterdam De logiesgebouwen Eb en Vloed werden genomineerd voor de Houtarchitectuurprijs.

Het blokvormige kantoorpand biedt op de begane grond ruimte voor bijeenkomsten.

Advies installatie

Van 't Hooft: “De nieuwbouw is energiezuinig en omvat een kantoorgebouw, twee logiesgebouwen en een theater. Het blokvormige kantoorpand heeft een gevel van cortenstaal en biedt op de begane grond ruimte voor bijeenkomsten. Het Maitland-theater, dat is vernoemd naar de oprichter, heeft een rond grondvlak en een afgeschuind dak

met zitplaatsen. Dit gebouw met veel glas in de gevels lijkt op te rijzen uit het maaiveld. Hier gaf onze CEO Arko van Brakel het startsein voor de Expeditie Geluk.” De logiesgebouwen Eb en Vloed werden genomineerd voor de Houtarchitectuurprijs. Deze stoere 'boomhutten' staan op palen en maken overnachten tot een belevenis. ❚

Uitvoering

Huygen, Rotterdam Van den Hengel, Soest

Bouwperiode

Bouwprogramma kantoorgebouw, twee logiesgebouwen en een theater april 2010 – april 2012

Projectinfo Vakwerk op landgoed De Horst Op landgoed De Horst in Driebergen heeft Baak Hospitality, onderdeel van opleidingsinstituut de Baak, een uitbreiding van de bestaande gebouwen gerealiseerd. Het landgoed telt naast het monumentale landhuis nog zes gebouwen, die allemaal hun eigen karakteristieke sfeer hebben. Van den Pol Elektrotechniek verzorgde het installatiewerk voor een nieuw kantoor/vergadergebouw, twee logiesgebouwen met in totaal veertig hotelkamers en een theaterzaal voor tweehonderd tot vijfhonderd bezoekers.

Lean&Duurzaam

Het Maitland-theater, vernoemd naar Baak-oprichter Charles Maitland, is een volledig rond gebouw met veel beton en glas, dat als een schijf uit het maaiveld oprijst. Hotel ‘Eb en Vloed’ van OTH architecten werd eind november 2012 genomineerd voor de Houtarchitectuurprijs. Omgeving en sfeer zijn een belangrijk onderdeel van het totaalconcept van Baak Hospitality, dat is gericht op ontplooiing, leren en persoonlijke ontwikkeling. Zo is het nieuwe Eb en Vloed een belevingshotel, waar elke kamer zijn eigen verhaal heeft. Van den Pol Elektrotechniek verzorgde bij het prestigieuze project de installatie van alle elektra, het inbraakalarm, de brandmeldinstallaties en de voorbereiding voor het lichtbesturingssysteem in de theaterzaal. Met het oog op energie-efficiency zijn in alle gebouwen sensorschakelingen aangebracht. De hotelkamers hebben moderne kaartschakelingen. Met deze energiezuinige oplossingen levert Van den Pol Elektrotechniek een bijdrage aan het Golden Green Key-certificaat van Landgoed de Horst, de hoogst haalbare duurzaamheidscertificering voor ondernemingen in de hospitalitysector. Aan het project heeft Van den Pol Elektrotechniek twee jaar gewerkt.

www.vandenpol.com 101 |

Leiden | Mare College

'De façade aan het binnenplein werd bekleed met hardhouten geprofileerde strips, waarvan de schaduw een driedimensionaal bladerpatroon vormt' Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen

Beeld | Martin van Welzen

Vrije, natuurlijke vormgeving voor vrije school Het in mei 2013 opgeleverde Mare College in Leiden toont de originaliteit en het vakmanschap van de ontwerpers en de bouwers. De vrije school heeft een vrije, natuurlijke vormgeving van exterieur en interieur. Meest bijzonder is de zogeheten lemniscaat, die onder andere een theater en een aula herbergt. Dit 'oneindige' volume van twee in elkaar verlopende bollen is aan twee zijden bekleed met leisteen. “We begonnen in mei 2012 met het bouwproject Mare College in Leiden”, zegt projectleider Henk Blankestijn namens van Diesten Bouw. “Een leegstaand schoolgebouw werd gedeeltelijk gesloopt, gerenoveerd en voorzien van nieuwbouw. Intern hebben we de bestaande ruimten heringedeeld, opgeknapt en plaatselijk ontmanteld. Ook installeerden we een nieuw klimaatsysteem, gebaseerd op de Frisse Scholennorm. Inmiddels is de school geopend. Uit reacties van de directie, docenten en leerlingen blijkt grote tevredenheid met het resultaat.”

Oneindig vrije vorm Het lemniscaatteken, dat wiskundige oneindigheid weergeeft, vormde een inspiratiebron voor de nieuwbouw. 24H architecture gaf dit

102 |

teken een derde dimensie. Resultaat is een bouwvolume met twee in elkaar overlopende bollen nabij de hoofdentree. De bol aan de achterzijde herbergt de grote aula/danszaal, en de bol aan de voorzijde een kantine en keuken op de begane grond en lokalen hierboven. Op de plek waar de bollen in elkaar overgaan is de schoolgang. Blankestijn: “De constructie van de lemniscaat bouwden we met houten gelamineerde spanten op een palenfundering. De cirkelvormige begane grondvloeren maakten we met PS Combinatievloerdelen. De verdiepingsvloer van de voorste bol is opgebouwd met stalen balken en houten liggers. De schil van de lemniscaat timmerden we

De natuurlijkheid wordt in de gangplafonds doorgezet met platen van berken multiplex, die tezamen een bladermotief vormen. De stalen trapbomen zijn bekleed met houten segmenten, treden van bamboe en berken multiplex stijlen en leuningen.

Leiden | Mare College

uit en vulden deze met folies en isolatie. De bollen zijn hierna bekleed met leistenen en duurzaam geproduceerd hardhout. De bouwkundige uitwerking van de trappen in de lemniscaat vormde een huzarenstukje. Twee stalen trapbomen volgen de

Bouwinfo Opdracht Stichting Vrijescholen Zuidwest Nederland, Den Haag

Ontwerp 24H architecture, Rotterdam

Advies constructie IMd Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam

Advies installatie Wolf Dikken adviseurs, Wateringen

Directie bbn adviseurs, Houten

Het Mare College in Leiden toont de originaliteit en het vakmanschap van de ontwerpers en de bouwers.

Uitvoering van Driesten Bouw, Ede

Leidekken Leidekkersbedrijf Willem van Boxtel, Weurt

Bouwperiode

rondingen. Deze kokerprofielen zijn bekleed met houten segmenten, treden van bamboe en berken multiplex stijlen en leuningen.”

mei 2012 – mei 2013

Bladermotieven

Bouwprogramma

De schil van de bestaande bebouwing is grotendeels vernieuwd. De façade aan het binnenplein werd bekleed met hardhouten geprofileerde

2500 m2 renovatie, 1300 m2 nieuwbouw

Leisteen: kroon op het werk

strips, waarvan de schaduw een driedimensionaal bladerpatroon vormt. Op de bestaande bakstenen gevels zijn houten details aangebracht, zodat dit in de toekomst overgroeid kan worden met hedera planten. De natuurlijkheid wordt bijvoorbeeld ook in de gangplafonds doorgezet. Hiervoor bedacht de architect speciale platen van berken multiplex, die tezamen een bladermotief vormen. ❚

Het Marecollege in Leiden geniet van een vernieuwde huisvesting

Leisteen. De klassieke, door eeuwen beproefde dakbedekking. Sterk, betrouwbaar, status. Ouderwets? Integendeel. Leisteen is opnieuw de kroon op een bouwwerk. Als creatieve bedekking van de bouwkundige kathedralen van deze tijd. Zoals het prachtige Mare College in Leiden. Twee ronde vormen met een huid van 600m2 Braziliaanse Multi Color leien dringen tot binnen in het bestaande gebouw door. Een schitterend lijnenspel van allerlei rondingen vormt een leien achtbaan. Leisteen nu ook flexibel, speels, verrassend. De bouwsteen voor eigentijdse monumenten als het Mare College. Ouderwets vakmanschap en moderne creativiteit: een nieuwe bron voor de architectuur.

Deze renovatie en uitbreiding is gerealiseerd door:

Rob van Boxtel geeft leisteen een eigentijds gezicht.

Leidekkersbedrijf Willem van Boxtel bv, Metaalweg 19, 6551 AC Weurt T: 024-3230500 | F: 024-3554384 | email: info@willemvanboxtel.nl www.willemvanboxtel.nl

Frankeneng 20a | 6716 AA Ede | Postbus 122 | 6710 BC Ede Tel. 0318 - 63 83 33 info@vandriestenbouw.nl | www.vandriestenbouw.nl

103 |

Wie doet wat Wat doet u eigenlijk? Voor € 95,- per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel (0495) 45 00 95 voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw

Aannemers & Bouwbedrijven

BOUWGROEP DIJKSTRA DRAISMA

Postbus 120 8700 AC BOLSWARD T................................................................... +31 (0)515 334000 F................................................................... +31 (0)515 334040 E info@bgdd.nl W www.bgdd.nl

Afbouw

Daglichtconstructies

AFBOUW PERDOK BV

Peizerweg 140 9727 AP GRONINGEN T...................................................................+31 (0)50 5280680 F...................................................................+31 (0)50 8508950 E info@afbouwperdok.nl W www.afbouwperdok.nl

NOBUTEC BV

Maasdijkseweg 113 2291 PJ WATERINGEN T................................................................... +31 (0)174 385242 F................................................................... +31 (0)174 441027 E info@nobutec.nl W www.nobutwc.nl

Architecten

MARX& STEKETEE architecten bv AANNEMINGSBEDRIJF FRAANJE BV

Nieuwe Kraayertsdijk 37 4458 NK 'S-HEER ARENDSKERKE T.................................................................... +31 (0)113 615500 F.....................................................................+31 (0)113 612764 E info@fraanje.com W www.fraanje.com

HEERKENS VAN BAVEL BOUW BV

Postbus 35 5000 AA TILBURG T...................................................................+31 (0)13 4666999 F...................................................................+31 (0)13 4666900 E info@hvbbouw.nl W www.heerkensvanbavel.nl

MARX & STEKETEE ARCHITECTEN

Dommelstraat 11 5611 GJ EINDHOVEN T...................................................................+31 (0)40 2446568 F...................................................................+31 (0)40 2444591 E mail@mrxnstkt.nl W www.mrxnstkt.nl

Bouwadvies & -management

THERMOFLOR BV

Molenweer 2b 2291 NR WATERINGEN T................................................................... +31 (0)174 290606 F....................................................................+31 (0)174 290291 E info@thermoflor.com W www.thermoflor.com

Deuren & Kozijnen

ALPHAPLAN

Postbus 549 2400 AM ALPHEN AAN DE RIJN T...................................................................+31 (0)172 484000 E mail@alphaplan.nl W www.alphaplan.nl

MHB BV

Postbus 6 6674 ZG HERVELD T.................................................................. +31 (0)488 451951 F...................................................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

Gevelbouw

MEIJER BOUW SASSENHEIM

Postcode 156 2170 AD SASSENHEIM T....................................................................+31 (0)252 219122 F...................................................................+31 (0)252 232628 E info@meijersassenheim.nl W www.meijersassenheim.nl

LINDHORST HUISVESTINGADVISEURS

Postbus 3 7900 AA HOOGEVEEN T................................................................... +31 (0)528 234518 F................................................................... +31 (0)528 234517 E info@lindhorst.nl W www.lindhorst.nl

FACADIS GEVELTECHNIEK

Postbus 330 7570 AH OLDENZAAL T................................................................... +31 (0)541 572030 F................................................................... +31 (0)541 572040 E info@facadis.nl W www.facadis.nl

Grondwerk SIJPERDA - HARDY ADVIESBUREAU

BOUWBEDRIJF DE VRIES EN VERBURG

Postbus 59 2820 AB STOLWIJK T................................................................... +31 (0)182 341741 F................................................................... +31 (0)182 342475 E info@devriesverburg.nl W www.devriesverburg.nl

REMMERS BOUWGROEP

Postbus 4021 5004 JA TILBURG T................................................................... +31 (0)13 5723900 F.................................................................. +31 (0)13 5729301 E ohubers@remmersbouwgroep.nl W www.remmersbouwgroep.nl

104 |

Postbus 23 8650 AA IJLST T................................................................... +31 (0)515 429777 F....................................................................+31 (0)515 438457 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

DRIESSEN BV

Buitenterreininrichting

KÜHLKAMP BUITENSPELEN

Postbus 145 7580 AC LOSSER T .............................................................. +31 (0)53 536 27 67 F............................................................... +31 (0)53 538 59 25 E buitenspelen@kuhlkamp.nl W www.kuhlkampbuitenspelen.nl

Handelstraat 5 5961 PV HORST T...................................................................+31 (0)77 3978000 F...................................................................+31 (0)77 3978008 E info@driessen-horst.nl W www.driessen-horst.nl

FRANKI GRONDTECHNIEKEN BV

Trondheim 8 2993 LE BARENDRECHT T....................................................................+31 (0)180 641998 F....................................................................+31 (0)180 641999 E info@franki-grondtechnieken.nl W www.franki-grondtechnieken.com

Installatietechniek

Interieurbouw

LAMMERINK INSTALLATIEBEDRIJF NOORD BV BECK EN V/D KROEF

Printerstraat 21 1033 RT AMSTERDAM T...................................................................+31 (0)20 6824385 F................................................................. +31 (0)20 6844043 E info@beckvdkroef.nl W www.beckvdkroef.nl

De Mors 76 7631 AK OOTMARSUM T...................................................................+31 (0)541 588010 F...................................................................+31 (0)594 585801 E noord@lammerink-groep.nl W www.lammerink-groep.nl

VAN BERGEN INTERIEURBOUW

Belsebaan 12 5131 PH ALPHEN T...................................................................+31 (0)13 5082253 E info@vanbergeninterieurbouw.nl W www.vanbergeninterieurbouw.nl

MAMPAEY DORDRECHT

BECTRO INSTALLATIETECHNIEK BV

Heliumweg 36 3812 RE AMERSFOORT T...................................................................+31 (0)33 4560805 F...................................................................+31 (0)33 4561013 E info@bectro.nl W www.bectro.nl

Wieldrechtseweg 30 3300 AB DORDRECHT T...................................................................+31 (0)78 6522422 F...................................................................+31 (0)78 6180892 E informatie@mampaey.nl W www.mampaey.nl

PARTHOS B.V. MEGENS INSTALLATIES Brandsen Installatietechniek B.V.

Barneveldseweg 33 6741 LJ Lunteren Nederland T....................................................................+31 (0)342 401715 F....................................................................+31 (0)342 401751 E info@brandsen-installatietechniek.nl W www.brandsen-installatietechniek.nl

Postbus 68 6650 AB DRUTEN T....................................................................+31 (0)487 581510 F....................................................................+31 (0)487 517080 E info@megens-installaties.nl W www.megens-installaties.nl

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV COFELY ZUID BV

Postbus 72 5060 AB OISTERWIJK T...................................................................+31 (0)13 5292685 F...................................................................+31 (0)13 5288445 E info@cofely-gdfsuez.nl W www.cofely-gdfsuez.nl

ITN INSTALLATIETECHNIEK BV

Postbus 345 6710 BH EDE T.................................................................... +31 (0)318 637375 F................................................................... +31 (0)318 622346 E info@itn.nl W www.itn.nl

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T...................................................................+31 (0)348 473434 F...................................................................+31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

TES INSTALLATIETECHNIEK BV

Postbus 612 5000 AP TILBURG T.................................................................. +31 (0)13 4678200 F................................................................... +31 (0)13 4678600 E info@testilburg.nl W www.tesgroep.nl

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T...................................................................+31 (0)77 3068200 F................................................................... +31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

Sporthalinrichting

SCHELDE SPORTS

Marquesweg 1b 4462 HD GOES Postbus 21, 4460 AA GOES T..................................................................... +31 (0)113 315100 F.................................................................... +31 (0)113 315110 E info@scheldesports.nl W www.scheldesports.nl

Staalconstructie

MOUW HOEDLIGGERS

Meentweg 19 3774 TK KOOTWIJKERBROEK T...................................................................+31 (0)342 443078 F...................................................................+31 (0)342 442579 E info@mouwhoedliggers.nl W www.mouwhoedliggers.nl

Tegels & Natuursteen

KEMTEC

Postbus 2184 6020 AD BUDEL T...................................................................+31 (0)495 492348 F...................................................................+31 (0)495 492773 E info@kemtec.nl W www.kemtec.nl

WTH VLOERVERWARMING BV

Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T................................................................... +31 (0)78 6510640 F................................................................... +31 (0)78 6184282 E info@wth.nl W www.wth.nl

BETTING & RESSING

Batterij 12 7141 JL GROENLO T....................................................................+31 (0)544 476170 F....................................................................+31 (0)544 476179 E verkoop@bettingressing.nl W www.bettingressing.nl

105 |

Wat doet u eigenlijk? Voor â&#x201A;Ź 95,- per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel (0495) 45 00 95 voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw

Wie doet wat

Wie doet wat Wat doet u eigenlijk? Voor â&#x201A;Ź 95,- per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel (0495) 45 00 95 voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw

TOEGANGSTECHNIEK

ROSYSTEMS ZienXL

ZienXL - Smuigelweg 1 1704 PX HEERHUGOWAARD T...................................................................+31 (0)6 23026110 F...................................................................+31 (0)72 5725486 E info@rosystems.nl W www.rosystems.nl

Vloeren

DESCOL KUNSTSTOF CHEMIE BV

Postbus 420 7400 AK DEVENTER T...................................................................+31 (0)570 620744 F...................................................................+31 (0)570 608493 E verkoop@descol.nl W www.descol.nl

Voegafdichting & Vochtsanering

SIMSON APPLICATIE

Nieuwe Bredasebaan 8 4825 BP BREDA T...................................................................+31 (0)76 5244300 F................................................................... +31 (0)76 5244301 E info@simsonapplicatie.nl W www.simsonapplicatie.nl

Wanden & Panelen

STEWARD DESIGN PANELS

PARTHOS B.V. Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T...................................................................+31 (0)77 3068200 F................................................................... +31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

Postbus 96 4200 AB GORINCHEM T...................................................................+31 (0)183 589099 F...................................................................+31 (0)183 589823 E info@designpanels.com W www.designpanels.com

Wanden SCHELDE SPORTS PEPUTAN KUNSTSTOFTECHNIEK

Energieweg 6 4231 DJ MEERKERK Postbus 46 4230 BA MEERKERK T ................................................................. +31 (0)183 354700 F.................................................................. +31 (0)183 354740 E info@eputan.nl W www.eputan.nl

BREEDVELD MOBIELE WANDSYSTEMEN

Postbus 60 6650 AB DRUTEN T...................................................................+31 (0)487 542888 F .................................................................. +31 (0)487 542076 E mvanzon@breedveld.com W www.breedveld.com

Marquesweg 1b 4462 HD GOES Postbus 21, 4460 AA GOES T..................................................................... +31 (0)113 315100 F......................................................................+31 (0)113 315110 E info@scheldesports.nl W www.scheldesports.nl

....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

www.onderwijsenbouw.nl

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.onderwijsenbouw.nl? Neem dan contact op met Patricia Rutten of Gilles Coulier: T +31 (0)495 450095 E p.rutten@louwersuitgevers.nl E g.coulier@louwersuitgevers.nl

106 |

Verlaag nu de woonlasten en help het milieu

Foto van een kurkdroge TONZON kruipruimte

TONZON Vloerisolatie: al 33 jaar de beste aanpak OokOok bij huurwoningen geen overbodige luxe! bij scholen geen overbodige luxe!

Dubbele aanpak voor het beste resultaat Zelfs betonnen vloeren worden merkbaar warmer met TONZON Thermoskussens, warmer nog dan de vloer van nieuwe woningen. (zie grafiek). Het Thermoskussen is het enige materiaal dat alle warmteverlies door warmtestraling elimineert. Een TONZON vloer wordt daardoor sneller warm, bereikt een hogere temperatuur en koelt langzamer af (zie het schema). Daarom ook bij uitstek geschikt bij vloerverwarming, zelfs als de vloer al is geïsoleerd met EPS of PUR. De besparing bij vloerverwarming kan oplopen tot wel 40%. 21

Gemiddelde vloertemperatuur

spaart enorm in de onderhoudskosten. Leidingen en ophangbeugels corroderen niet meer en houten balken rotten niet verder, zo blijkt na 33 jaar praktijkervaring. TONZON stopt zelfs betonrot! Het maakt ook een einde aan muffe lucht en met minder ventilatie heeft men een droger huis. De dubbele aanpak; duurzaam, energiezuinig, gezond en veilig Het Thermoskussen en de Bodemfolie hebben beiden DUBO-Keur. Door de warmere droge vloeren ontstaan minder schimmels en huisstofmijt en daarmee een gezonder binnenmilieu. De uitvoering brengt nauwelijks overlast met zich mee. Geen grote vrachtwagens voor de deur en de bewoners kunnen tijdens het aanbrengen gewoon in huis blijven.

TONZON Rc > 3,8 m2K/W

Schematische weergave thermisch gedrag begane grondvloer

Isolatiewaarde Hoog Middel Laag

Temperatuur

Rc = 1,3 m2K/W (nieuwbouw norm van 1982 tot 1993)

Geen isolatie 0

Rc-waarde vloer

Temperatuur vloer

Rc = 2,5 m2K/W (1993 - 2012)

Afkoeling bij nachtverlaging

Opwarming in de morgen

Temperatuurverloop gedurende de dag

Droge kruipruimte, alleen maar voordelen Door de stevige Bodemfolie, die woningbreed wordt aangebracht, ontstaat een droge kruipruimte. De folie neemt nauwelijks ruimte in en houdt toch meer vocht tegen dan een dikke laag losse materialen. De kurkdroge kruipruimte

Meer weten? Kijk op www.tonzon.nl. Bellen of mailen kan ook via 0900 - 28 66 966.

TONZON BV • Postbus 1375 • 7500 BJ Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl