Onderwijs & bouw 5 6 2013 by Louwers Mediagroep

Vaktijdschrift over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs Jaargang 2

nummer 5 - 6

2013

www.onderwijsenbouw.nl

SCAN WITH

L E I D E N A nna van B ueren g ebouw | P ijnacker - N ootdorp M F A K eij z ershof Heerlen Arcus College | Utrecht ROC Kanaleneiland | Oldebroek Brede School â&#x20AC;&#x2122;t Loo |

Healthy School Concept ® Het Healthy School Concept® van RENSON® bestaat uit 3 elementen ten waardoor het comfort in klaslokalen op eenvoudige wijze geoptimaliseerd kan worden. Ongeacht e. het een dure renovatie en nieuwbouw betreft of een kleine renovatie. ➊ Continue basisventilatie ( TOEVOER van verse lucht/ ➋ Intensieve ventilatie ( NIGHTCOOLING ) ➌ BUITENZONWERING

AFVOER

van vervuilde lucht) VENTILATION V SUNPROTECTION S

Wenst u meer informatie ? www.renson.nl of bel onze infolijn +32 (0)56 62 93 87

Design & Build Brede school te gemeente Twenterand

Brede School te Joure

Design & Build Brede school te Rijswijk

Design & Build Brede school Duinterpen te Sneek

Samen met Pellikaan creëert u een perfecte omgeving voor recreëren, werken en leren Ruimtes voor prestaties of ontspanning creëert Pellikaan Bouwbedrijf met unieke ervaring in Design, Build, Finance, Maintain en Operate. Zo realiseerden we in de afgelopen 65 jaar honderden sportaccommodaties, utiliteitsgebouwen en scholen in binnen- en buitenland.

Voor meer inspiratie bezoek www.pellikaan.com of bel ons op 013 465 76 00

Orion WUR Wageningen WVH Gevelprojecten realiseerde 15.000 m2 gevel- en plafondbekleding

WVH Gevelprojecten realiseerde in samenwerking met hoofdaannemer Heijmans Utiliteitsbouw, het nieuwe universiteitsgebouw Orion in Wageningen. Het project is uniek in ontwerp en systeem, maar ook het eerste project waar Alubond REAL anodized aluminium composiet panelen zijn toegepast. Hierbij kiest Wageningen Universiteit voor duurzaamheid in een unieke vorm! WVH Gevelprojecten heeft voor project Orion geleverd en gemonteerd: · HSB (houtskeletbouw) patio- en buitengevels · Geëmailleerde glazen gevelbekleding incl. aluminium achterconstructie · Alubond REAL anodized aluminium composiet bekleding op de patio gevels · Uniek prefab akoestisch plafondsysteem geïntegreerd in het betonskelet · 3D gekromd Alubond composiet plafond volledig akoestisch geperforeerd · Decoratieve roostergevels en -vloeren voor interieur en exterieur · Alubond REAL anodized aluminium composiet lamelbekleding boven patio · LED lichtreclame · Diverse metalen gevelbekledingen

www.wvhgevelprojecten.nl

WVH Gevelprojecten bv De Scheper 211, 5688 HP Oirschot • T. 0499-577476 • info@wvhgevelprojecten.nl

Binnenklimaat op scholen scoort dikke onvoldoende.

Het is tijd voor actie! Het is niet goed gesteld met het binnenklimaat in scholen. Veel scholen voldoen niet aan de normen op het gebied van frisse lucht, licht, geluid, ergonomie, verwarming en koeling. Uit recent onderzoek door Het Centrum voor Gezonde Scholen blijkt dat in zeventig procent van de scholen de temperatuur in de zomers te hoog is. En van de duizend ondervraagde scholen, klaagt 43 procent over slechte ventilatie. Het gebrek aan frisse (buiten)lucht leidt aantoonbaar tot slechtere (leer)prestaties van leraar en leerling. Volgens TNO maken leerlingen tot twintig (!) procent minder taal- en rekenfouten, wanneer de ruimte adequaat geventileerd wordt! Gebrekkige ventilatie is één van de belangrijkste oorzaken voor het slechte binnenklimaat in scholen. Sommige klaslokalen beschikken over te weinig ventilatiemogelijkheden, in andere lokalen worden de mogelijkheden te weinig benut. Een gemiste kans. Uit onderzoek van de GGD Nederland blijkt namelijk dat dagelijks gemiddeld tweeduizend leraren en twintigduizend leerlingen ziek zijn, als gevolg van het slechte binnenmilieu in de klas. En dat terwijl de oplossingen om het binnenklimaat in de klas op peil te krijgen én te houden, eindeloos zijn. Zowel voor nieuwbouw als voor bestaande bouw. Hierover kunt u lezen in deze editie van Onderwijs & Bouw magazine. Daarnaast besteden we uitgebreid aandacht aan de brandveiligheid van schoolgebouwen en aan toepassingen voor vloeren, wanden en plafonds. Bijzondere projecten die in deze uitgave geportretteerd worden, zijn onder andere het Alfa-College in Groningen, het Anna van Buerengebouw van de Leidse Universiteit, het Arcus College in Heerlen en de Luc Stevensschool in Utrecht. Ik wens u veel leesplezier!

Lieke van Zuilekom-Bousema

Vaktijdschrift over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs

Nummer 5 - 6 | Jaargang 2 | 2013 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4161 Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDredactie

Lieke van Zuilekom

redactieMedewerkers

Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Nicole Kirkels, Peter de Koning, Marcel van Rijnbach, Richard Slegers, Liliane Verwoolde (Het Tekstbureau), Marcia van Wensveen, Lieke van Zuilekom

Bladmanagement

Gilles Coulier E g.coulier@louwersuitgevers.nl Patricia Rutten E p.rutten@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

Advertenties

Online aanleveren: louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs

€ 63,-- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie bv o.v.v. Onderwijs & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Leiden Utrecht Groningen Ameland Eindhoven

Anna van Buerengebouw Luc Stevensschool Alfa-College De Burgemeester Waldaschool Stedelijk College

Paviljoen Erasmus Universiteit Promes rekent af met hinderlijke toiletgeur Akoestiek in gebouwen vaak onder de maat Goede akoestiek, positieve invloed op leerling en leerkracht Betere leerprestaties

28 30 33 35 37

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

De Zilk

Doelgroep

Klimaat & Ventilatie Gezond binnenklimaat in scholenbouw is gigantische uitdaging

Adreswijzigingen

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Opzeggingen

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, projectontwikkelaars, woningbouw/verenigingen, overheidsinstellingen, brancheorganisaties, directies, management en besturen van alle scholen en organisaties in het onderwijs in Nederland met (ver) bouwplannen, wethouders onderwijs van alle gemeenten in Nederland.

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau bv T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl

drukwerk

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Vloeren, Wanden & Plafonds

8 14 20 23 26

De Egelantier

Meer zuurstof tot nadenken Binnenklimaat op scholen nog altijd onder de maat Scholen naar een schoner binnenklimaat Textiele luchtkanalen in eerste CO2-neutrale school Natuurlijke ventilatie zorgt voor een gezonde school

40 42 44 47 49 51

Pijnacker-Nootdorp MFA Keijzershof Stoas Vilentum, Hogeschool Wageningen Wageningen Brede School De Piloot Breda Arcus College Heerlen VSO school en De Prinsenhof II Alkmaar

52 54 59 61 66

Inhoud

90 Heino Harderwijk Den Haag Hengelo

100 Brede School De Springplank RSG Slingerbos Brede School De Ontmoeting Brede School ’t Berflo

Brandpreventie, Brandveiligingheid Hoe brandveilig is uw schoolgebouw?

Vaktijdschrift oVer nieuwbouw, onderhoud en renoVatie in het onderwijs Jaargang 2

nummer 5 - 6

2013

WWW.OnDerWIJSenBOuW.nl

VaKTIJDSCHrIFT OVer nIeuWBOuW, OnDerHOuD en renOVaTIe In HeT OnDerWIJS | WWW.OnDerWIJSenBOuW.nl SCAN WITH

5 6

leIDen anna Van BuerengeBOuW | PIJnaCKer-nOOTDOrP mFa KeIJzerSHOF Heerlen arCuS COllege | uTreCHT rOC KanaleneIlanD | OlDeBrOeK BreDe SCHOOl ’T lOO | 2013030_Onderwijs 5-6.indd 1

19-12-13 15:46

Coverbeeld | Paviljoen Erasmus Universiteit, Beeld Derako International B.V.

Arnhem Utrecht Emmen Enschede Kampen-Noord Bakel Den Haag Sint-Michielsgestel Lieshout Diemen Joure Oldebroek Oirschot Boskoop Buitenpost

Automatische watermistinstallaties

MFC Klarendal ROC Kanaleneiland SBO de Catamaran Scholingsboulevard Nieuwbouw van het Hoornbeeck College SICURO Nieuwbouw van De Opperd Educatief cluster De Ellips Multifunctionele accommodatie Brede School Diemen Noord Brede School Brede School ’t Loo WVH Gevelprojecten Brede School Snijdelwijk Lauwers College Journaal Wie Doet Wat

108 69 71 74 76 78 81 82 85 86 89 90 92 93 97 98 100 103 104 107 108 111 113 116

LEIDEN | Anna van Buerengebouw

Tekst | Het Tekstbureau Beeld | Nicole Romijn Fotografie

Het Anna van Buerengebouw leeft SCAN WITH

Geïntegreerd bouwen Op 31 juli werd het Anna van Buerengebouw opgeleverd. De nieuwe huisvesting van de Leidse Universiteit heeft dan zestien maanden lang de gemoederen van veel partijen die bij de bouw betrokken waren, flink bezig gehouden. Wie nu over het Anna van Buerenplein wandelt, heeft geen idee welke logistieke hoogstandjes bouwbedrijf Wessels Zeist, onderdeel van VolkerWessels, heeft moeten verrichten om het zeventig meter hoge gebouw tijdig op te leveren. De 396 studentenwoningen, collegezaal en kantoor- en

onderwijsruimtes zijn gestoffeerd, ingericht en inmiddels volop in gebruik. In en rondom het gebouw lopen studenten af en aan en ook de commerciële plint wordt stap voor stap ingevuld met retail. Het Anna van Buerenplein is een levendige ontmoetingsplaats geworden.

Inbouwpakket “Zestien maanden was al kort om een project van dit kaliber casco op te leveren”, blikt projectleider René van Zon terug. “Maar gaandeweg de bouw werd het inbouwpakket van de universiteit hieraan toegevoegd, ook met de opleveringsdatum

LEIDEN | Anna van Buerengebouw

van 31 juli 2013. We moesten dit inbouwpakket dus integreren in de basisplanning. Dat vroeg een nauwe samenwerking van alle partijen. Interieurarchitect Ewoud Netten heeft hierop een tot in de puntjes uitgewerkt bestek aangeleverd. Bamboe plafonds, een groenwand met echte beplanting achter de receptie, deuren, vloeren wandbekledingen, de plafonds met de ingegraveerde teksten, alles stond op papier. Vervolgens hebben onze partijen en die van de universiteit als één team het volledige inbouwproject geïntegreerd in het bouwproces.”

Planning en logistieke lijnen Met deze geïntegreerde aanpak worden de logistieke lijnen nog belangrijker. Alle partijen moeten immers hun werk kunnen doen. De inrichting van de studentenkamers, het gebruik van de liften en het transport op de toch al beperkte bouwplaats moeten goed geregeld zijn. Van Zon: “In die periode moesten trailers vol koelkasten, bedden en andere interieurelementen naar boven worden getransporteerd, terwijl de reguliere werkzaamheden gewoon doorgingen. Het is gelukt omdat alle partijen wilden samenwerken. In moderne termen heet dit LEAN-bouwen, maar wij hebben het nooit anders gedaan.” ➤ SCAN WITH

DE SOUPLESSE VAN EEN DRAAD

DE KRACHT VAN EEN KABEL

Karpervijver 27 3703 CJ Zeist www.wessels-zeist.nl Tel.: 030 - 69 18 020 Bouwbedrijf Wessels Zeist is een VolkerWessels onderneming

adv_Wessels_A4_half.indd 1

Plateautrapliften, verticaalliften en schaartafels voor rolstoelen, goederen, fietsen en brancards

Euroliften produceert op maat

05-07-2007 15:47:07

Euroliften is gespecialiseerd in maatwerk, naar wens en behoefte van de gebruiker. Sinds 1997 zijn wij producent en leverancier van plateautrapliften, MIVA hefplateaus, fietsliften, schaarliften en brancardliften voor de zakelijke- en particuliere markt.

Onze adviseurs kunnen uw wensen vertalen in een pasklare oplossing, waarna deze in eigen huis geproduceerd wordt en geïnstalleerd door onze vakkundige monteurs. Euroliften beschikt over een eigen service- en onderhoudsdienst.

Witteweg 4 D • telefoon 0297 - 32 42 91

12140420_euroliften.indd 1

1431 GZ Aalsmeer • Postbus 88 • 1430 AB Aalsmeer • fax 0297 - 321 311 • info@euroliften.nl • www.euroliften.nl

11-12-12 10:31

LEIDEN | Anna van Buerengebouw

Projectinfo Balanceren tussen esthetische en technische eisen

‘Het is alsof het Anna van Buerengebouw er al jaren staat’

Het Anna van Buerengebouw dankt haar uitstraling vooral aan de gevel. De bedenker van deze gevel is Wiel Arets Architects, maar niet zonder hierbij Scheldebouw te betrekken. Zo konden alle partijen er zeker van zijn, dat het ontwerp ook uitvoerbaar was. “Wiel Arets Architects vroeg al in een pril stadium om technische ondersteuning”, vertelt Ralph Dubbeld, salesmanager bij Scheldebouw. “Op dat verzoek zijn we natuurlijk graag ingegaan. Waar Wiel Arets Architects de esthetische ideeën voor het gevelontwerp op tafel legde, bewaakten wij de technische haalbaarheid. Dat leidde nogal eens tot een compromis, maar het resultaat mag er zijn.”

Oplevering

Wonen en studeren

In de periode die volgt, worden de woningen per verdieping overgedragen. Op 31 juli 2013 is het Anna van Buerengebouw klaar voor de overdracht aan haar nieuwe gebruikers, compleet en functioneel.

“Het is de eerste vaste locatie van de Leiden University College”, vertelt Aimée Krommenhoek, projectmanager Vastgoed Universiteit Leiden. “En nu al blijkt dat het werkt. De studenten kunnen hier wonen en studeren combineren. Omdat deze studie veel samenwerking vraagt, hebben we erg ingezet op deze community. De studieplekken hebben alles om comfortabel te kunnen studeren, terwijl de studentenverdieping ook faciliteiten biedt om samen muziek te maken en een kop koffie te drinken. Het Anna van Buerengebouw leeft nu al.” ❚

De universiteit kan de studenten ontvangen. Van Zon: “Het was een formeel en relaxt moment, waar iedereen naartoe had gewerkt. Op zo’n moment realiseer je je welke inspanningen nodig waren om dit samen te verwezenlijken.”

Technische versus esthetische wensen Scheldebouw is inmiddels vertrouwd met de transparante vormgeving van Wiel Arets Architects. Ze kent haar voorliefde. “Wiel Arets Architects houdt van strakke transparante gevels met veel glas, hetgeen in conflict kan komen met de technische eisen zoals ventilatiebehoefte, balustrades en schuifpuien. Voor deze elementen hebben we gezamenlijk naar oplossingen gezocht.” Hierop zijn geïntegreerde ventilatieroosters achter het glas van de borstwering geplaatst. De balustrades kregen geen rvs-net, maar spijlen. “Rvs-net moet gespannen worden, maar dat was in de gegeven situatie niet haalbaar”, legt Dubbeld uit. De schuifpuien worden fraai in de gevel geïntegreerd, rekening houdend met de juiste wind- en waterdichtheidseisen. Doelgericht werken “Deze manier van werken is het resultaat van een intensieve samenwerking gedurende een ruime periode”, vertelt Dubbeld. Wessel Zeist, Wiel Arets Architects en Scheldebouw weten wat ze aan elkaar hebben. Ze kennen elkaars belangen. “De lastigste hobbel die we samen hebben moeten nemen, was die van de staalconstructie. In een staalconstructie zit altijd beweging en de bouwtoleranties zijn hoger dan gebruikelijk. Daarom hebben we gekozen voor een prefab elementensysteem dat de bewegings- en bouwtoleranties opneemt en toch voldoet aan de esthetische wensen van de architect. Het is mooi om samen zo doelgericht bezig te zijn. Het resulteert in een reductie van de doorlooptijd en de (faal-)kosten voor alle partijen.” SCAN WITH

| 11

Mutsaars Project Afbouw b.v.

info@mutsaarsbv.nl - www.mutsaarsbv.nl

Kempenlandstraat 17a, 5262 GK Vught - Postbus 335, 5260 AH Vught Telefoon 073-6561637 - Fax 073-6562328

LEIDEN | Anna van Buerengebouw

Projectinfo Tegels met exclusieve afmetingen De entree van het Anna van Buerengebouw is royaal en heeft een opvallend rustieke uitstraling. Gigantische tegels in betongrijs zorgen voor een uitgesproken luxe atmosfeer. De Mosa-tegels, met een afmeting van één bij één meter, zijn geleverd en geplaatst door Mutsaars Project Afbouw. “Een schitterende tegel voor deze locatie”, vindt directeur Jan-Willem Mutsaars. Nog een maatje groter worden de tegels op de derde etage, waar ze een afmeting hebben van één bij drie meter en zijn toegepast in combinatie met staalplaat. Verder heeft Mutsaars Project Afbouw de totale wanden vloerbetegeling op de overige 21 etages uitgevoerd. Bij elkaar zo’n 7000 vierkante meter, oftewel 398 appartementen. “Ik voel me hierin wel bevoorrecht”, bekent Mutsaars. “We behoren al veertien jaar tot de vaste onderaannemers van Wessels Zeist. We hebben dus al behoorlijk wat projecten samen uitgevoerd, grootschalig en kleinschalig.” Kwaliteit Maar hoeveel ervaring Mutsaars Project Afbouw ook heeft, de verlijming van tegels met deze exclusieve afmetingen vraagt om advies van buitenaf. Dat krijgt het bedrijf van gespecialiseerde tegelleveranciers en lijmspecialisten. Mutsaars: “We zijn een IKOBKB erkend tegel- en natuursteenverwerkingsbedrijf en hebben de ambitie om de hoogste kwaliteit te leveren. Niet voor niets worden we elk jaar gecontroleerd op kwaliteit en veiligheid. Bij al onze tegelwerkzaamheden werken we volgens de richtlijnen van IKOBKB URL 35-101.”

Projectinfo

Logistiek En dan weer over het Anna van Buerengebouw: “Uiteindelijk waren we honderd procent zeker dat we de tegels perfect konden zetten. Maar de tijdsdruk was enorm. Vanwege de beperkte omliggende ruimte konden de tegels ook alleen in kleine porties worden aangeleverd. De logistiek speelde dus een toonaangevende rol. Toch was de sfeer op de bouw altijd goed. Het was een prima georganiseerd bouwproject.”

Lift voor mindervaliden en lichte goederen Personenliften brengen de bezoekers van het Anna van Buerengebouw straks naar elke gewenste etage. Alleen een liftverbinding naar de onderliggende parkeergarage ontbrak nog. Dit probleem werd opgelost door een lift voor mindervaliden en lichte goederen.

Bouwinfo Projectontwikkeling, opdrachtgever Anna van Buerenplein

Euroliften is al twintig jaar de bedenker, producent en leverancier van adequate oplossingen voor rolstoelen scootmobielgebruikers. Met plateauliften, hefplateaus, woonhuisliften en schachtliften maakt het bedrijf nagenoeg elke verticale verplaatsing mogelijk. “Bij het Anna van Buerengebouw zijn de liftschachten echter niet recht boven elkaar gebouwd”, vertelt directeur Erik van Tol. “De bezoeker moet dus de ene lift verlaten en ongeveer een meter verder in de volgende lift stappen.”

Uitvoering Bouwbedrijf Wessels Zeist

Huurder, gebruiker Universiteit Leiden

Belegger Green Real Estate

Euroliften heeft de lift in een vroeg stadium geplaatst, omdat anders de lift in delen aangevoerd zou moeten worden. In overleg met hoofdaannemer Wessels kon dit voor het plaatsen van de wanden en werd de lift net voor de oplevering afgesteld en gebruiksklaar gemaakt.

Bouwperiode 15 maart 2012 – 31 juli 2013

SCAN WITH

| 13

UTRECHT | Luc Stevensschool

Tekst | Het Tekstbureau Beeld | Beeld: GiesbersWijchen | a.i.: Mecanoo architecten

Lichte â&#x20AC;&#x2DC;frisseâ&#x20AC;&#x2122; nieuwbouw met opvallend metselwerk

SCAN WITH

De nieuwe Luc Stevensschool in Utrecht verschilt op het eerste gezicht niet zo veel van andere schoolgebouwen. Toch is de uitstraling anders. Het verschil zit onder andere in de gevels, die zijn opgetrokken in staand metselwerk.

14 |

UTRECHT | Luc Stevensschool

Mecanoo architecten wilde voor de Luc Stevensschool een bijzondere architectuur ontwikkelen. Een zeer bijzonder element aan het gebouw is het verticale gevelmetselwerk. Het metselwerk, dat om vakmanschap vraagt, geeft de school een rijzige uitstraling. Patrick Gerdsen, projectleider bij ontwikkelen bouwpartner GiesbersWijchen: “Het beoogde effect wordt alleen bereikt als ‘strak’ wordt gemetseld. Dat is werk voor onze eigen metselaars.” Ook bijzonder zijn de lichthappers in het dak die voor extra daglicht zorgen. En dan is er nog de vloer die de school een eigen gezicht geeft. “Onder de fundering op staal is een isolatielaag van schuimbeton aangebracht. Daarboven ligt de constructievloer. Deze is monolithisch in het werk gestort en enkel met een waterafstotende coating afgewerkt. Stoer en eigentijds.” De school is zeer recent opgeleverd. De kinderen starten in het nieuwe jaar in een nieuwe school.

‘Frisse school’ Als ventilatieconcept is gekozen voor een duurzaam en energiezuinig CO2-gestuurd systeem, waarbij continu frisse lucht via het dak naar binnen wordt gezogen en mechanisch wordt afgevoerd. Gebouwen met dit systeem krijgen het predicaat ‘Frisse School’, de Luc Stevensschool zelfs een klasse A-waardering.

Oude bekenden De Luc Stevensschool wordt op dezelfde plaats gebouwd als de ‘oude’ Luc Stevensschool. Leerlingen en leerkrachten vertoeven tijdelijk in de oude Anne Frankschool, die speciaal voor dit doel wat later wordt gesloopt. “De nieuwe Anne Frankschool is ook door Mecanoo architecten ontworpen en door ons gebouwd”, vertelt Gerdsen. “We zijn oude bekenden.” ❚

In plaats van een eerste steen werd door de kinderen een tijdcapsule in de fundering geplaatst. Daarin zitten brieven en gedichten over de school en hoe die er over veertig jaar uitziet.

SCAN WITH

| 15

Wolf Dikken adviseurs

Lean&Duurzaam Dé specialist voor het ‘Frisse scholen’ concept

Bouwfysica Bouwtechniek Installatietechniek 0174 285 900 www.wolfdikken.nl info@wolfdikken.nl

www.giesberswijchen.nl

Samenscholen Verschillende soorten onderwijs onder één dak. Gecombineerd met buitenschoolse opvang, zorg, welzijn, sport of cultuur. Probeer al die uiteenlopende wensen maar eens te vertalen in een aansprekend, energiezuinig gebouw met toekomstwaarde en een gezond binnenklimaat waarin elk type gebruiker zich thuis voelt. Gelukkig lukt het ons steeds weer. Dankzij een perfect samenspel met alle betrokkenen. En ons vermogen om ons in te leven in ieders belangen. Zullen we afspreken? Bel 024 649 2811.

www.vandenpol.com

UTRECHT | Luc Stevensschool

Projectinfo

De Brug Timmerfabriek Son bv: Kwaliteitsleverancier

INTEGRALE AANPAK DOOR WOLF DIKKEN ADVISEURS

Binnen het ‘Design en Build’ project van Giesbers Wijchen is kozijnenleverancier De Brug Timmerfabriek Son bv verantwoordelijk geweest voor het toeleveren van alle binnenkozijnen, schuifdeursystemen en stelkozijnen. “We hebben in het beginstadium vooral een adviserende rol aangenomen voor wat betreft de te maken keuzes in houtsoorten, schuifbeslagsystemen en brandwerende constructies. Deze advisering, goede voorbereiding en engineering hebben geresulteerd in weer een mooi project. De keuze voor vooral de houtsoort Grenen voor de kozijnen, in combinatie met een transparante afwerking, heeft gezorgd voor een unieke natuurlijke uitstraling. Kortom: weer een project waar wij trots op zijn!”

Wolf Dikken adviseurs was bij de Luc Stevensschool adviseur voor de bouwfysica én de installatietechniek. Deze twee aandachtsgebieden zijn bij de huidige duurzaamheidswensen dan ook nauwelijks los te koppelen. De nieuwbouw en verbouw van scholen met een ‘Frisse Scholen’-ambitie stellen hoge eisen aan het bouwfysische én het installatietechnische ontwerp. Het behoeft geen betoog dat het grote voordelen biedt als één bedrijf beide expertises in huis heeft. Zo kan een goed op elkaar afgestemd, integraal ontwerp ontstaan. In dit kader neemt Wolf Dikken voor de Luc Stevensschool akoestiek, toetsing Bouwbesluit, Epc-berekening en het installatietechnisch ontwerp voor haar rekening. “We hebben een ruime ervaring in het ontwerpen van scholen met het label ‘Frisse school’”, vertelt Gerrit Gerritsen, directeur Wolf Dikken Adviseurs. “Zowel in klasse B als C. Wolf Dikken is al ruim 20 jaar een landelijk opererend adviesbureau dat projecten realiseert in de gezondheidszorg, het onderwijs, kantorenbouw, leisure, winkelcentra en woningbouw.” Met circa 20 werknemers vervult Wolf Dikken opdrachten voor coöperaties, banken, schoolbesturen, architectenbureaus, ontwikkelaars, overheden en eindgebruikers. Naast genoemde expertises heeft zij veel kennis en ervaring opgebouwd in BREEAM-certificering, NEN 2767-conditiemetingen, BIM-systematiek en het ontwerp van de meest uiteenlopende duurzame installaties. Los van de duurzaamheidsambities zijn de toegevoegde waarden van het bedrijf terug te vinden in haar eigenschappen: een maakbaar ontwerp, duidelijke afspraken, plezier in werken en harde garanties.

Projectinfo Van den Pol Elektrotechniek

Vooruit denken en oplossingen aandragen is onze kracht! • • • • • • • •

Buiten -en Binnen kozijnen Buiten- en Binnen deuren Ramen Stelkozijnen HSB elementen Isolerende beglazing Brandwerende beglazing Totaal gevel concepten

De Brug levert en monteert voor verschillende afnemers: • Bouw en aannemers bedrijven • Renovatie bedrijven • Vastgoedbeheerders

Ekkersrijt 2013 - 2015 | 5692 BB Son en Breugel +31 499 - 47 48 64 | info@debrug.eu

In de Utrechtse wijk Kanaleneiland heeft Van den Pol Elektrotechniek de elektrotechnische installaties verzorgd voor de Luc Stevensschool voor speciaal basisonderwijs. Het elektrotechnisch installatiewerk vergde gedetailleerde voorbereiding vanwege het ontbreken van systeemplafonds in de gangen. Op basis van het programma van eisen zijn vooraf stortingstekeningen gemaakt, waarin exact was aangegeven waar mantelbuizen voor de verschillende installaties in de betonvloeren moesten worden ingegoten. Dat gold niet alleen voor de bekabeling van de elektrotechnische installaties, maar ook voor die van de inbraak-, branden ontruimingsinstallaties, het datanetwerk en de aan de telefooncentrale gekoppelde intercom. Van den Pol verzorgde ook de verlichting, inclusief bewegingsensoren en de data- en elektriciteitsaansluitingen voor de digiborden in de klaslokalen. Voor de bouwvakvakantie 2013 is de eerste fase van het project afgerond. De oplevering staat gepland voor eind 2013, zodat de kinderen van de Luc Stevensschool na de kerstvakantie van hun nieuwe onderkomen gebruik kunnen gaan maken.

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting openbaar Primair Onderwijs Utrecht Ontwerp Mecanoo architecten, Delft Uitvoering Ontwikkel- en bouwpartner GiesbersWijchen, Wijchen E-installaties Van de Pol Elektrotechniek, Montfoort W-Installaties Installatiebedrijf F.H. Bosmans, Oss Cv MV Installaties Roelofs en van Brakel Installatietechniek, Renkum Bouwkosten circa € 1.8 miljoen Bouwperiode mei 2013 – eind 2013

www.debrug.eu SCAN WITH

| 17 Timmerfabriek de brug.indd 1

17-12-13 16:00

MAAK RUIMTE

FUNCTIONEEL

PANE E LWAN DEN

SCHUIF WANDE N

VOUW WANDEN

ZICHTBAR E E N ONZICHTBAR E PE R FEC TIE Zichtbare en onzichtbare perfectie vormt de doorslaggevende succesfactor achter onze mobiele paneelwanden. Zichtbaar zijn de precieze passingen, de fraaie detailleringen en de mooie afwerkingen. Maar de niet zichtbare technieken vormen eigenlijk het ĂŠchte succes achter onze wanden. Zoals sterke en oerdegelijke mechanieken. En het beproefde hang-, loop- en sluitwerk. Gericht op langdurig en veelvuldig gebruik. Kijk ter inspiratie op www.breedveld.com Of bel voor advies of een afspraak 0487-542888.

G L A SWANDEN

SPECIAL S

UTRECHT | Luc Stevensschool

De speelzaal van de Luc Stevensschool kan straks óók spelen met ruimte BREEDVELD is als partner in mobiele wandsystemen betrokken bij de ontwikkeling van een speelzaal in de nieuwe Luc Stevensschool. Flexibele ruimteverdeling is de primaire doelstelling. Doordat BREEDVELD vaak al vroeg bij de bouwplannen van schoolvastgoed wordt betrokken, adviseren we oplossingen die de onderwijskwaliteit nog eens extra ten goede komen. Dat resulteert vaak in ruimteverdeling-plus. Met wanden die dankzij hun uitvoering of afwerking niet alleen meerwaarde bieden voor onderwijs, maar ook voor multifunctioneel gebruik. Denk aan toepassingen met loopdeuren. Of aan wanden die zijn voorzien van glaspanelen waarmee meer openheid en transparantie ontstaat. Maar ook afwerkingen met fotoprints, whiteboard of antibacteriële bescherming zijn mogelijk. Doordat onderwijsvastgoed steeds vaker wordt gecombineerd met andere publieke functies, zoals gemeentelijke ontmoetingsruimtes, kinderopvang of zorgfaciliteiten wordt de juiste flexibele indeling steeds belangrijker. De mobiele afscheiding in de Luc Stevensschool betreft een Conference paneelwand. De wand bestaat uit vijf verplaatsbare panelen en een telescooppaneel. De echte kwaliteit zit in de details, zoals degelijke interne mechanieken en soepel hang-, loop- en sluitwerk. Daarmee is de school verzekerd van langdurig en frequent gebruiksgemak. Sterke profielen, extra stevig magneetband en degelijke afdichtingsrubbers zorgen voor nog meer gebruikscomfort. De wanden zijn afgewerkt met een standaard witte kunststof beplating, maar de afhangconstructie met geluidsschot is dankzij de degelijke houten constructie uniek. Het resultaat is dat de constructie veel minder trillingen doorlaat en zeer stabiel is. Een deel van de constructie wordt door GiesbersWijchen verzorgd, omdat de bovenconstructie doorloopt in de plafondbouw. Mecanoo Architec-

Matjeskolk 16 7037 DZ Beek Postbus 12 7037 ZG Beek

ten, die een uitstekende naam heeft op het gebied van onderwijsvastgoed, is de ontwerper van het geheel. Naast paneelwanden produceert en levert BREEDVELD ook vouwwanden, glaswanden en schuifwanden. Kijk voor meer informatie op www.breedveld.com. U treft er uitgebreide foto-impressies, productfilms en technische informatie. Bel dan 0487- 542888. Of mail info@breedveld.com ❚

Vergelijkbare wanden op een andere locatie dan de Luc Stevensschool

T 0316 - 53 23 20 F 0316 - 53 22 60

Kozijnen

Vliesgevels

Ramen

Serres

Deuren

Veranda’s

info@gevel-design-beek.nl www.gevel-design-beek.nl

SCAN WITH

09144

| 19

Groningen | Alfa-College

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Stolker Glas

Alfa College Groningen:

Onderwijsgebouw met aanzien Net voor de zomer is de nieuwe onderwijslocatie van het Alfa-College in Groningen opgeleverd, een zeven bouwlagen hoog gebouw aan de Boumaboulevard in Groningen, direct naast de Euroborg. Het gebouw heeft een grotendeels flexibele indeling gekregen, afgestemd op de omgeving. De nieuwbouw van het Alfa-College bestaat uit een ‘glazen plint’ van twee bouwlagen en een ‘massieve’ bovenbouw van vijf bouwlagen. In de glazen plint zijn alle algemene/facilitaire functies ondergebracht, zoals het restaurant, de receptie en de vergaderaccommodaties. In de vijf bouwlagen van de bovenbouw zijn de opleidingen voorzien, daarnaast worden hier het College van Bestuur en de centrale stafdiensten gehuisvest. “Het meest in het oog springende onderdeel van de nieuwbouw is de gevel”, vertelt Jan Grijpma, projectmanager namens Jorritsma Bouw uit Drachten. Hij wijst op de keramische tegels, die de voorgevel sieren. “Er is gekozen om geen platte tegels te voorzien, maar tegels van 75 bij 75 millimeter die variëren in dikte, tussen de 0,5 en 2 centimeter. De tegels zijn in wildverband aangebracht. In combinatie met de in diepte variërende composietkaders rondom de ramen, is een heel bijzonder, in het oog springend geheel ontstaan.” Naast de uitstraling van de school is veel aandacht besteed aan duurzaamheid en een goed binnenklimaat. Zo is het gebouw voorzien van een WKO-installatie, CO²-gestuurde ventilatie, armaturen met daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie. Het complex wordt verwarmd door

20 |

middel van betonkernactivering. In het nieuwe schoolgebouw ligt de nadruk op het ‘nieuwe leren’ en ‘nieuwe werken’. Grijpma: “De toiletgroepen, technische ruimten, keukens en gangen zijn kerngebieden, verder zijn de ruimten flexibel te gebruiken en in te delen. Net zoals in kantooromgevingen zie je dat in het onderwijs vaste plekken verdwijnen. De student pakt zijn laptop en zoekt zelf een plekje.” In het gebouw zijn kantoorruimten gehuisvest en ook de fanclub van FC Groningen heeft er een plek gekregen.

een tunnelconstructie te maken. Door onderling goed te communiceren en één en ander strak te plannen, hebben we ervoor kunnen zorgen dat het bouwproces vlekkeloos is verlopen.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Alfa College Groningen

Ontwerp Het realiseren van schoolgebouwen is niet nieuw voor Jorritsma Bouw, aldus Jan Grijpma, al zijn de omstandigheden iedere keer anders. “Vanuit onze kennis kijken we bij de doorontwikkeling mee naar allerlei aspecten. Zo is in dit geval in een lastige omgeving gebouwd, stijf tegen het Groningen-stadion aan. Dat vroeg om een fundatie van zes meter diep waarvoor een damwandconstructie moest worden aangelegd. Verder is de ruimte beperkt, wat om goed overleg met allerlei betrokken partijen vroeg. En dan is er het gegeven dat we moesten bouwen boven de hoofdingang van een supermarkt. Ten behoeve van de veiligheid hebben we ervoor gekozen

AAS Architecten, Groningen

Advies Grontmij Nederland BV te Haren en DGMR te Drachten

Directie Draaijer + Partners, Bunnik

Aannemer Jorritsma Bouw West bv, Groningen

Installaties Cofely Noord te Roden (E+W), Raadsma ToegangsBeheer te Dokkum

Bouwperiode juli 2011 t/m mei 2013

Groningen | Alfa-College

Nieuwbouw Alfa-college in Groningen:

Jaloezieën tussen glas met spouwbreedte van 18 millimeter Glasproducent Stolker Glas heeft 809 aluminium jaloezieën tussen glas geleverd voor de nieuwbouw van het Alfa-college. Met een unieke smalle spouwbreedte van 18 millimeter, sloot het glas perfect aan op de dunne kozijnen in het ontwerp van AAS Architecten uit Groningen. Het nieuwe schoolgebouw biedt sinds het begin van het schooljaar plek aan ruim 1500 leerlingen. Ook de FC Groningen-fanshop maakt gebruik van dit pand. Het Alfa-college met een oppervlakte van 11.500 m² is een Frisse School. Dit houdt in dat de nadruk is gelegd op duurzaamheid en een aangenaam binnenklimaat. Glas en goede zonwering spelen hierbij een belangrijke rol.

Zonwering in de spouw AAS Architecten ontwierp een vlakke gevel, waarbij losse uitstulpingen zoals zonneschermen niet pasten. Zonwering in de spouw tussen de beglazing had daarom de voorkeur. Jorritsma Bouw uit Groningen realiseerde de Frisse School.

Beweegbaar Jan Grijpma, projectleider van Jorritsma Bouw: “Eén van de opvallendste kenmerken van het gebouw is de grote hoeveelheid smalle ramen. Stol-

ker Glas sloot perfect aan op deze geringe dikte van de kozijnen. De standaard spouwbreedte in de markt is tussen de 20 en 27 millimeter.”

Inblindz Ralf van Rijn van Stolker Glas: “Met Inblindz presenteren we het breedste assortiment op het gebied van zonwering en raambekleding tussen glas. Dit biedt de mogelijkheid om zonwering en raambekleding tussen glas naar eigen wens vorm te geven. Er zijn tal van opties in typen zonwering, bediening en kleur.” Omdat het gebouw uit zeven verdiepingen bestaat, is er gekozen voor veiligheidsglas. Verder is isolatieglas gebruikt dat voldoet aan de waarde 1.1 W/m2K vanwege het ‘frisse’ karakter van de school. Zo is er immers minder energie voor verwarming of verkoeling van het gebouw nodig. Van Rijn: “De jaloezieën zijn te bedienen met een

magneet. Hierbij kun je handmatig een magneet, die op de buitenzijde van het glas is bevestigd, verschuiven en bewegen. In het beweegbare profiel van de jaloezieën bevindt zich een interne magneet, die hierop reageert. Hierdoor kantelen de jaloezieën als het ware mee met de hand.” Omdat de jaloezieën zijn gemonteerd tussen de glasbladen, kan er niemand aankomen en raken ze minder snel beschadigd. Als één van de weinige glasproducenten biedt Stolker Glas naast jaloezieën en duettes ook plissés tussen glas aan. ❚

Projectinfo Alfa-College kiest voor toegangscontrole van Raadsma ToegangsBeheer Onder de naam Raadsma ToegangsBeheer (RTB) heeft Raadsma uit Dokkum de toegangscontrole van het AlfaCollege in Groningen verzorgd. “De Salto onbekabelde (stand-alone) toegangscontrole maakt het mogelijk de toegang van personen vooraf en op afstand te regelen”, vertelt verkoper buitendienst Peter van der Wijk. “Op de elektronische toegangspas kan online informatie (toegangsrechten) worden geschreven, die binnen het gebouw bepaalt of een gebruiker wel of geen toegang heeft tot een bepaalde ruimte, op een bepaald tijdstip.” Het elektronische systeem is op vele manieren uit te breiden. Zo kunnen naar wens met de pas ook de koffieautomaat, printer of bijvoorbeeld de lift worden bediend. De keuze voor het Salto systeem is bepaald na een succesvol pilotproject op de Alfa vestiging op de Kardingerweg in Groningen, vertelt Van der Wijk. “Gebruikers en beheerders waren zeer te spreken over het systeem, dat op de pilotlocatie was beperkt tot toegangscontrole en de bediening van de printers. Doordat het systeem werkt met offline componenten, hoeft er geen bekabeling te worden voorzien. Hierdoor kunnen veel kosten worden bespaard, terwijl het gebruiksgemak, het comfort en de veiligheid op de locatie worden vergroot.”

| 21

Ameland | De Burgemeester Waldaschool

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Grunstra Architecten Groep BNA

Energieneutrale, frisse school zonder gangen op Ameland Ameland heeft vanaf de zomer een energieneutrale school. De Burgemeester Waldaschool, de enige school voor voortgezet onderwijs op Ameland, maakt gebruik van een biomassaketel, hergebruik van afvalwater, dynamische verlichting en zonnepanelen. Het zestig jaar oude schoolgebouw werd in 2012 voor het grootste deel gesloopt en op dezelfde plek opnieuw opgebouwd. Het karakteristieke bouwdeel met een rieten overkapping bleef staan. Daarbij kwamen drie nieuwe kleinschalige bouwdelen passend bij de kleinschalige omgeving van Nes. Vanaf de zomer 2013 maken leerlingen en docenten gebruik van de energieneutrale school met een oppervlakte van 2450 m², gelegen aan de rand van het dorp. Bijzonder is dat de school geen gangen heeft.

Total engineeringsopdracht Op basis van een presentatie kreeg Grunstra Architecten Groep BNA uit Bolward de opdracht voor de nieuw- en verbouw van de school. Bouwmanager Gerrit van der Steege: “De gemeente Ameland wilde één partij als aanspreekpunt. Het is een total engineeringsopdracht. We zijn verantwoordelijk voor de bouwdirectie, engineering en het ontwerp, de planning en de financiën. Dat betekent dat we zowel de ontwerpende als procesbewakende

partij zijn voor alle bouwdisciplines.” De gemeente Ameland heeft als ambitie om in 2020 energieneutraal te zijn. De gemeente wilde daarom ook een energieneutrale, frisse school. Architect Leo ter Beke: “In de planvoorbereiding hebben we de kennis en expertise van het Agentschap NL van het ministerie van VROM gebruikt.” Het nieuwe en verbouwde deel van de Burgemeester Waldaschool maakt gebruik van een biomassaketel op houtsnippers. Houtafval van het eiland is de brandstof voor de kachel van de school. Daarnaast zijn er op het dak van de naastgelegen sporthal 340 zonnepanelen (75 MegaWatt) gekomen. Ook maakt het goed geïsoleerde gebouw gebruik van een grijswaterkelder met een bassin voor grijs water. Daardoor heeft de school een veel lagere EPC dan verplicht: 0,43 in plaats van 1,3.

Amelander school Ter Beke: “In de voorbereiding hebben we samen onze adviseurs het ontwerp helemaal in

3D-BIM uitgewerkt. Doordat we een fullservicebureau zijn, kunnen we ‘creativiteit’ en ‘realiteit’ bundelen. Het is een echte Amelander school geworden. In de kleurtoepassingen en de materialisering zie je het eiland terug. De kleuropbouw van drie nieuwe bouwdelen is een verwijzing naar de materialisering van het hoofdgebouw, met witte baksteen onder en donkere baksteen boven. In het ontwerp van de school zie je vier thema’s terug: aarde, water, groen en zand. Zo zijn schelpresten verwerkt in de baksteen. Het vierde en laatste leerjaar hebben we op de eerste verdieping gesitueerd. Dat is ook symboliek. Leerlingen kunnen over het eiland kijken naar de toekomst.” Jeroen de Jong, uitvoerder bij Kienstra Bouwbedrijf: “Voor Ameland is dit project een experiment op het gebied van energieneutraal bouwen. We zijn heel blij dat we als Amelander bouwonderneming dit belangrijke schoolgebouw voor ons eiland hebben mogen realiseren. Daarmee dragen we bij aan de groene ambitie van Ameland.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Ameland

Bouwdirectie, engineering en ontwerp Grunstra Architecten Groep BNA, Bolsward

Advies Adviesbureau Sijperda-Hardy, IJlst (installaties); Goudstikker-De Vries, Sneek (constructies)

Uitvoering Bouwbedrijf Kienstra B.V., Nes Ameland

Installaties Damstra Installatie Techniek, Driezum

Zonnepanelen ASN Installaties, Dokkum

Bouwperiode juni 2012 – juni 2013

| 23

O og vo or te ch ni

Installatietechnisch adviesbureau

K Koninklijke

T (0515) 429 777 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

Stedelijk College Eindhoven

E r p / U d en

Tel . 0 4 1 3 - 212 343

w w w. s t u k ad o o r s b ed r i j f- v a n z u t ph e n . n l

Er p / U d e n www.cofely-gdfsuez.nl

www.debonthvanhulten.nl

Te l . 0413 - 212 343

w w w. stu k ad oorsb ed rijf-v a n zu t ph e n .n l

710075_Vanzutphen.indd 1

12-03-13 16:56

Ameland | De Burgemeester Waldaschool

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Grunstra Architecten Groep

Amelander school met eigen energievoorziening Ameland heeft de ambitie om in 2020 energieneutraal te zijn. Met de nieuw- en verbouw van de Burgemeester Waldaschool heeft het eiland een belangrijke stap gezet in het realiseren van deze ambitie. Door energiezuinige toepassingen is het een energieneutrale school geworden. De school is geheel volgens de Trias Energetica ontworpen. Het gebouw heeft een thermische schil met ramen in 3-laags glas. Daarnaast maakt de school gebruik van een gebalanceerd ventilatiesysteem met CO 2sturing. Door deze maatregelen is het benodigde verwarmingsvermogen met 65 procent gereduceerd.

Snoeiafval van het eiland Bijzonder is dat de school warmte opwekt met een houtgestookte ketel. Deze wordt gevuld met snoeiafval dat op het eiland aanwezig is. Door deze biomassa hoeft de school geen gebruik te maken van brandstof van de vaste wal. Hiermee bespaart de school op de CO 2uitstoot door transport. Zonnepanelen leveren de benodigde elektrische energie. Door deze maatregelen is geen fossiele brandstof meer nodig en is het gebouw energieneutraal. Het ontwerp voor het gebouw is gemaakt door Grunstra Architecten Groep in nauwe samenwerking met installatieadviesbureau

Syperda-Hardy. Koninklijke Damstra Installatietechniek werd na een aanbesteding de hoofdaannemer van de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. Projectleider Gaatze Bosma: “Wij kregen de opdracht een gebouwgebonden installatie aan te brengen in de Burgemeester Waldaschool. Onze rol in dit project was een goed werkende en energiezuinige installatie aan te brengen in overleg en op advies van de technische adviseur Syperda- Hardy. De duurzame installaties zijn door ons in bedrijf gesteld en worden momenteel door ons ook onderhouden.”

Zelfsturende ketel “De aanwezige houtgestookte CV-ketel, is een geheel zelfsturende ketel”, aldus Bosma. “Indien er vraag is, gaat de ketel aan. Wanneer de school op temperatuur is, schakelt de installatie over naar de naast gelegen sporthal. De eis was dat de biomassakachel (houtkachel) wordt voorzien van houtsnippers die van het eiland afkomen. Het gekapte hout wordt dan door de eigenschool/sporthal weer

verstookt. Op deze manier zorgt de gemeente Ameland voor een eigen energievoorziening.” “Het project was voor ons leuk project, mede door toepassing van de biomassaketel”, aldus Bosma. “De samenwerking met de ketelleverancier en andere toeleveranciers liep vlekkeloos. Logistiek gezien waren er weinig problemen. Materialen worden gewoon één dag later dan normaal op het eiland geleverd. Met onze leveranciers hebben we hier goede afspraken over gemaakt. Door een vooruitziende blik van de aanwezige leidinggevende monteurs was dit geen probleem. Het project is naar tevredenheid verlopen.”” ❚

Projectinfo Installatietechnisch adviesbureau Sijperda-Hardy Installatietechnisch adviesbureau Sijperda-Hardy is een volledig zelfstandig en onafhankelijk adviesbureau. De hoofdactiviteiten bestaan uit de advisering van elektrotechnische en werktuigkundige installaties, bouwfysica en brandveiligheid. Sijperda-Hardy heeft veel ervaring in de scholenbouw. Onze doelstelling is altijd het creëren van een comfortabele school waarin het goed toeven is. De technische installaties bepalen een belangrijk deel van het leer- en werkcomfort. Deze vormen als het ware het hart van het gebouw. En dat moet kloppen! De mensen van Sijperda-Hardy realiseren zich dat. Ons streven is een optimale integratie tussen bouwen installatietechniek. Dat doen we door een technisch doordacht ontwerp te maken, gebaseerd op onze ruime ervaring in de scholenbouw. Gebruikerseisen en een optimaal leefcomfort gaan hierin harmonieus samen met zo laag mogelijke investerings- en exploitatiekosten. Uiteraard kunnen we de opdrachtgever volledig adviseren over de toepassing van duurzame technieken, inclusief de (economische) terugverdientijd, onderhoudskosten, CO2-besparing, et cetera.

| 25

EINDHOVEN | Stedelijk College

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | De Bonth van Hulten bv

Stedelijk College Eindhoven:

In alle opzichten een uitdaging Op Sportpark Eindhoven-Noord wordt op dit moment druk gebouwd aan de nieuwbouw van het Stedelijk College. Met dit nieuwe onderwijscomplex wil de gemeente Eindhoven het tekort aan technische vakmensen in de regio tegengaan. Cofely is verantwoordelijk voor de integrale realisatie van het project. Het bedrijf is niet alleen hoofdaannemer, maar draagt ook zorg voor de installatie en het onderhoud van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties én het optimaliseren van de energieprestaties van het schoolgebouw. De Bonth van Hulten is als onderaannemer van Cofely verantwoordelijk voor de bouw van de school. ISS draagt de komende jaren zorg voor de schoonmaak. De nieuwe VMBO-school van het Stedelijk College biedt vanaf schooljaar 2014-2015 plaats aan ruim duizend leerlingen. Het complex omvat een bruto vloeroppervlakte van 15.000 vierkante meter. Het zeventien meter hoge schoolgebouw is opgedeeld in vier lagen met vides op verschillende hoogten. De gemeente Eindhoven wil met de school een optimale leeromgeving creëren voor studenten die een technische opleiding willen volgen. Hiervoor wordt een brede afdeling techniek voorzien, met faciliteiten voor autotechniek, hout en bouw, metaal, elektro en installatietechniek.

26 |

Bijzondere rolverdeling Het slaan van de eerste paal van het Stedelijk College had volgens Flip Moerenhout, projectmanager bij Cofely, heel wat voeten in de aarde. “Het project is na de aanbesteding toegewezen aan de combinatie BVR Bouw en Ontwikkeling bv en Cofely Zuid Nederland bv.. BVR Bouw en Ontwikkeling zou een deel van het bouwkundig werk uitbesteden aan haar partner De Bonth van Hulten (dochteronderneming van Volker Wessels). Echter, toen BVR net voor de start van de bouw failliet ging, heeft De Bonth van Hulten op basis van de

samenwerkingsovereenkomst met BVR, het hele bouwkundige werk voor haar rekening genomen.” Door de wisseling van de wacht is er wel vertraging ontstaan in de voorbereidingen van de ruwbouw. En die tijd moet nog voor de oplevering in mei, worden goedgemaakt, zodat in augustus het pand in gebruik kan worden genomen.

Onderhoud en schoonmaak voor twintig jaar geregeld Het Stedelijk College project omvat niet alleen de bouw van de nieuwe school, in het contract

EINDHOVEN | Stedelijk College

noemenswaardig. “Er is een tribune/trap voorzien waarboven twee grote lichtstraten zijn gemaakt. Hierdoor oogt de entree heel ruimtelijk.”

'De gemeente Eindhoven wil met de school een optimale leeromgeving creëren voor studenten die een technische opleiding willen volgen' zijn ook het onderhoud voor twintig jaar en de schoonmaak van de school voor vijf jaar meegenomen, waarvan twee jaar in hoofdaanneming. Volgens Moerenhout is deze constructie zeker van invloed geweest op de keuzes voor de installaties. “De WKO-installatie bijvoorbeeld is aanzienlijk geoptimaliseerd ten opzichte van het bestek. Zo heeft de warmtepomp een andere regeling gekregen en is het hydraulisch ontwerp gewijzigd, om meer rendement uit de installatie te halen.” Toch zitten volgens hem de grootste uitdagingen niet alleen in de uitvoering van de technische installaties of de bouwkundige zaken, maar vooral ook in de afstemming van het totale proces, met alle betrokken bouwpartners, de gebouwbeheerder en de gebruikers en leerlingen. Adrie Bergmans, projectleider namens aannemer De Bonth van Hulten, is dat met hem eens. Als voorbeeld noemt hij de bijzondere gevel van de school, waar geen meter metselwerk aan te pas is gekomen. “De gevel is opgebouwd uit houten skeletbouw wanden, waarvan de voorgevel grotendeels bestaat uit aluminium vliesgevels. Het voordeel van deze constructie is dat er snel gebouwd kan worden. Alle houten skeletbouwwanden worden prefab aangeleverd en op de bouwplaats aan elkaar bevestigd. Zo kan de gevel snel worden gesloten.” Ook het open karakter van het entreegedeelte is volgens hem

In het pand worden twee sportzalen voorzien, inclusief kantines en kleedkamers. Twee lokale voetbalverenigingen zullen hier in de toekomst gebruik van gaan maken. “De sporthal op de begane grond is op twee meter diepte gerealiseerd. En op de eerste verdieping van de school is een grote sportzaal voorzien die voldoet aan de NOC*NSF eisen. Het dak van die sportzaal ligt wat lager dan de rest van het dak. Een bewuste keuze, want hierop wordt straks een patio voorzien, met onder andere een groendak.” Rondom het groendak worden acht luchtbehandelingskasten geplaatst, die het binnenklimaat in de school regelen. “Alleen op bepaalde plaatsen, waaronder in de kleedruimtes, zijn extra radiotoren geplaatst. En in het atrium is vloerverwarming voorzien”, aldus Moerenhout. De ruwbouw van het Stedelijk College is nagenoeg gereed. “We zijn nu bezig met de gevel- en daksluiting”, aldus Bergmans. “Aan het eind van dit jaar moet het gebouw wind- en waterdicht zijn, om de gehele afbouw voor de geplande oplevering gereed te kunnen krijgen.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting Primair en Voortgezet Onderwijs Zuid-Nederland

Architect DP6 architectuurstudio bv

Uitvoering Cofely Zuid Nederland bv, De Bonth van Hulten bv

Installaties Cofely Zuid Nederland bv (W+E)

Bouwkosten € 15 miljoen

Bouwperiode maart 2013 – mei 2014

| 27

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld Derako International B.V.

Derako brengt warmte in Studenten Paviljoen Erasmus Universiteit Derako International B.V., industrieel producent en leverancier van massief houten plafond- en wandsystemen, heeft begin 2013 een nieuw systeem op de markt gebracht voor toepassingen op binnenwanden en gevels. In het geanodiseerde aluminium SLR-profiel kan op elke gewenste positie een inkeping gefreesd worden voor de bevestiging van een speciaal gepatenteerde RVS Derako clip. Hierdoor is er een maximale ontwerpvrijheid en kunnen de lamellen eenvoudiger en efficiënt gemonteerd worden. Met het nieuwe binnenwandsysteem heeft u keuze uit lamellen van minimaal 63 mm tot maximaal 180 mm breed. De dikte van de lamel bedraagt minimaal 15 mm. “Naast een compleet zichtloze bevestiging en efficiënte montage, maakt de ontwerpvrijheid het product uniek. Niet alleen houtsoort, maar ook maatvoering en afwerking van de lamellen zijn vrij te kiezen”, vertelt Sita

28 |

Vleer, Marketing en Communicatie manager bij Derako International BV. “Het systeem is op de bouw bovendien heel makkelijk uit te lijnen. Omdat de clips al in de fabriek op de gewenste plek worden bevestigd en de profielen 5,8 meter lang zijn, liggen alle lamellen direct in een strakke lijn.”Vleer vertelt dat het systeem eigenlijk is geïnnoveerd voor toepassingen op de gevel. “Maar

het systeem blijkt ook heel geschikt voor wandtoepassingen binnen. Het grote verschil is alleen dat je buiten te maken hebt met een beperking van het aantal toepasbare houtsoorten, plus er is een ander laksysteem vereist.”

Bouwinfo Opdrachtgever Erasmus Universiteit Rotterdam

Het afgelopen jaar heeft Derako het systeem al in verschillende grote projecten toegepast, waaronder in CAH in Dronten (1500 m²) en in het Studenten Paviljoen van de Erasmus Universiteit. In het Studenten Paviljoen is 1.060 m² plafond en wand voorzien van 15 bij 60 mm grote lamellen, uitgevoerd in rood eiken. “Technisch gezien was dit project zeer uitdagend”, vertelt Vleer. “Aan alle vier de wanden lopen de curves of radii namelijk anders en niet alle wanden beginnen op gelijke niveaus. Om ervoor te zorgen dat alle latten op de hoeken goed zouden uitkomen, is het ontwerp uitgetekend in een 3D BIM-model. We hebben elke hoek prefab op maat gezaagd en alle lamellen genummerd, zodat de afbouwer deze als bouwpakket kon monteren.”

ontwerp De Zwarte Hond en Powerhouse Company

Aannemer Lokhorst Bouw & Ontwikkeling

Constructeur Pieters Bouwtechniek Utrecht

Wand-/plafondsysteem Derako International ‘t Zand

Montage Punt Systeembouw

Bouwperiode Alle lamellen zijn bevestigd op CNC-gebogen vuren schenkels. De wanden achter de lamellen zijn bespoten met een rood, akoestisch sprayplan. Door de verlichting achter de latten gloeit het Studenten Paviljoen ‘s avonds op ❚ als een lantaarn.

April 2012 - augustus 2013

Bouwkosten € 5,6 miljoen

| 29

VLOEREN, WANDEN

&PLAFONDS

Soldicoat pakt alle verouderde vloeren op scholen grondig aan

Promes rekent af met hinderlijke toiletgeur Als gebouwenbeheerder namens Stichting Promes heeft Willem Prins (64) het onderwijs gedurende een periode van tientallen jaren van dichtbij zien veranderen. Van klassikaal onderwijs naar individueel onderwijs; van kleine zelfstandige scholen naar grote schoolgemeenschappen. Medio juli 2013 nam hij samen met de leerlingen van groep 8 afscheid van Stichting Promes. Na een werkzaam leven van 50 jaar breekt een periode aan voor zaken die niets met school te maken hebben. Prins kijkt echter met genoegen achterom: “Ze kunnen me altijd bellen. Het beheren van gebouwen in combinatie met veel interactie met leerlingen en docenten blijft dienstbaar werk met veel voldoening.” Ook voor de verzelfstandiging van Stichting Promes was Prins namens de Gemeente Meppel al verantwoordelijk voor het energiebeheer van de scholen. Prins: “De nadruk lag hierbij op het sturen en onderhoud van de kachels en licht. Branden als het nodig is, standby als er geen energiebehoefte is.” Vanaf 1 juli 2007 werd zijn takenpakket uitgebreid en werd Prins verantwoordelijk voor het totale gebouwenbeheer. “Uitgangspunt bij het beheer van de scholen is het beheersplan, waarin de onderhoudsprioriteiten per school staan omschreven. Afhankelijk van het budget worden onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. Het zal geen verbazing wekken dat het budget de beperkende factor is. Den Haag is stevig aan het bezuinigen en dat merken we hier in Meppel en Staphorst ook. Uiteindelijk draait alles om geld, hoe vervelend ook. Met de overgang naar Stichting Promes is de wet van de marktwerking meer dan ooit voelbaar. Minder leerlingen betekent minder budget. Er is scholen dus veel aan gelegen om een toiletvloer: oude situatie

30 |

goed imago te hebben bij ouders van schoolgaande kinderen en kinderen die binnen afzienbare termijn leerplichtig zijn. Als openbare, multiculturele onderwijsinstelling staan we klaar voor alle kinderen. Uiteraard staat hierbij de kwaliteit van het onderwijs centraal, maar je merkt dat ouders ook andere afwegingen maken. Hoe is de sfeer op de school? Is de school veilig. Welke faciliteiten zijn beschikbaar en niet in de laatste plaats: hoe staat het met de hygiëne? Hoe zien de toiletgroepen eruit? Is alles netjes en schoon? Zie hier de essentie van goed onderhoud. Het totale plaatje bepaalt de keuze van ouders. Ondanks een knijpende overheid blijft het een uitdaging om met relatief weinig middelen het onderhoud van de negen scholen op peil te houden.”

Mentaliteit Het onderwijs is zakelijker geworden, zoveel is duidelijk. Prins: “Er viel in het onderwijs inderdaad behoorlijk wat te besparen als het gaat om energieen onderhoudskosten. Op onze scholen zijn warmtoiletvloer: gerenoveerde situatie teterugwininstallaties geïnstalleerd, waarbij de ventilatie afgestemd is op de hoeveelheid kooldioxide in de lucht. Komt het gehalte boven de 1.100 ppm, dan wordt extra met buitenlucht geventileerd. Er is nog veel winst te boeken. Het gaat in mijn ogen primair om een mentaliteitskwestie. Het is natuurlijk mooi dat we met dure bewegingssensoren het energieverbruik kunnen beperken. Toch blijft het in essentie verkeerd dat kinderen, maar ook docenten, niet het licht

VLOEREN, WANDEN

&PLAFONDS

Kunststofvloer met afschot in badkamer decoratieve kunststofvloer

Soldicoat

Willem Prins, (voormalig) gebouwbeheerder Stichting Promes

uitdoen als ze als laatste een ruimte verlaten. We zijn bezig met gevolgbestrijding, zonder dat we ons bewust zijn van ons verkeerd aangeleerde gedrag. Thuis doe je toch ook het licht uit?”

Geuroverlast Met veel jongere kinderen binnen de schoolmuren is de kans op een sanitair ‘ongelukje’ niet ondenkbaar. “In de toiletten zijn niet alle kinderen even stuurvast,” glimlacht Prins. “Maar met frequent goed schoonmaken is de hygiëne in de regel goed op peil te houden. Anders wordt het als de toiletten verouderd zijn. Oude staande potten in combinatie met voegtegelwerk blijkt vaak de grote boosdoener. Je kunt boenen tot je ons weegt, de stank blijft. Dit probleem manifesteerde zich jaren geleden nadrukkelijk op één van onze scholen. Met dit gegeven in mijn achterhoofd ontmoette ik Soldicoat Kunststofvloeren op NOT, de onderwijsbeurs in de Jaarbeurs in Utrecht. De oplossing die Soldicoat bood om in één keer duurzaam af te rekenen met het stankprobleem, sprak me direct aan. De kern van de oplossing ligt in het aanbrengen van een naadloze vloer van wand tot wand, inclusief plinten, waardoor vuil zich niet meer kan ophopen. Staande toiletpotten worden vervangen door hangende potten; vloeren worden vernieuwd. Vanaf de eerste dag dat de toiletvloeren waren gerenoveerd was én bleef de stank weg. De schoonmakers reageerden enthousiast. Ook zij hadden weer eer van hun werk.”

'De luchtkwaliteit op scholen is vaak ver onder de maat. Soldicoat neemt de oorzaak van geuroverlast weg. Goede ventilatie doet de rest'

“Uit alles blijkt dat Soldicoat thuis is in de onderwijsmarkt. Als het enigszins mogelijk is, wordt het werk in de vakantieperiode uitgevoerd. Werkzaamheden die veel lawaai veroorzaken, zoals het schuren van vloeren, worden bij voorkeur op woensdagmiddag uitgevoerd als er geen kinderen op school zijn. De werkzaamheden worden goed afgestemd, waarbij gefaseerde uitvoering geen enkel probleem is. Kinderen en leerkrachten moeten nu eenmaal wel gebruik kunnen blijven maken van het toilet. De keuze uit kleuren en motieven is eindeloos en kan prima afgestemd worden op het aanwezige kleurengamma van o.a. deuren en wanden. Desgevraagd adviseert Soldicoat het gebruik van specifieke kleuren. Zo hebben effen vloeren een meer rustgevend effect dan spikkelvloeren. Een element dat op scholen met moeilijk lerende kinderen relevant kan zijn. Bij de afwerking wordt in toiletten vaak voor slijtvaste glanslak gekozen, wat hygiëne accentueert; ‘spik en span’. In gangen wordt omwille van rust veelal voor een matuitvoering gekozen. In beide gevallen hebben de vloeren een gegarandeerde stroefheid, waarmee uitglijden wordt voorkomen. Ook is mogelijk de vloeren te voorzien van een decoratief effect, bijvoorbeeld het logo van de school.”

Vertrouwen “Soldicoat is mede een sterke leverancier dankzij de korte lijnen en een nuchtere manier van werken. Offertes zijn helder en concurrerend; afspraak is afspraak. Eventuele vragen tijdens het werk worden pragmatisch en in goed overleg opgelost. Uit alles blijkt dat Soldicoat zich heeft gespecialiseerd in het onderwijs- en zorgsegment. Een omvangrijke referentielijst van scholen en zorgcentra is het logische gevolg. Belangrijker acht ik daarentegen het vertrouwen in de organisatie. Met mijn ruime ervaring kan ik snel beoordelen of een leverancier waar maakt wat hij belooft of niet. Soldicoat heeft me in dit opzicht nooit teleurgesteld,” besluit Prins. ❚

Stichting Promes Stichting Promes (Primair Openbaar Onderwijs Meppel en Staphorst) verzorgt het openbaar onderwijs aan 9 scholen in de gemeenten Meppel en Staphorst. Naast (speciaal) basisonderwijs biedt Promes ook eerste opvangonderwijs en onderwijs voor zeer moeilijk lerenden aan. De scholen staan in Meppel, Nijeveen, Staphorst en IJhorst. Sinds 1 januari 2007 worden de scholen niet meer organisatorisch ondersteund door een ambtelijke organisatie, maar door het stafbureau onder leiding van een algemeen directeur. Het stafbureau faciliteert de scholen op administratief, financieel en personeel gebied. Ook het onderhoud van de scholen valt onder de verantwoordelijkheid van het stafbureau. Het bestuur van de Stichting wordt gevormd door zeven mensen. De kwaliteit van het onderwijs staat centraal: het waarborgen en stimuleren van kwalitatief goed, openbaar onderwijs voor iedereen met veel aandacht voor sámen leven, leren en werken.

| 31

Geconcentreerd werken, verstaanbaar telefoneren of een rustig gesprek voeren. De inrichting van een ruimte vervult een essentiële rol in de beleving van werk, onderling contact en persoonlijk welzijn. Wij van In-Zee zorgen voor een goede akoestiek en brengen intimiteit en geborgenheid in een hectische omgeving.

In-Zee. Visueel en akoestisch comfort www.in-zee.nl

WALL-LINQ CONCEPT COMFORT EDUCATIONAL INSTITUTIONS KO Wall-lin MO®A TTEST BETERE LEERPRESTATIES IKB 24

E TAP

Wanden van Wall-linQ hebben een uitstekende geluidsisolatie voor de nodige privacy, hoge brandveiligheid en worden nagenoeg geruisloos gemonteerd volgens de ‘Fluistermethode’. Onderwijsinstellingen zijn stiltebehoevende instellingen. Hoe minder lawaai er in een klaslokaal komt, hoe makkelijker leerlingen zich kunnen concentreren en hoe hoger hun leerprestaties zijn. Het Wall-linQ Tape Drywall System® zorgt voor een uitstekende akoestiek in de lokalen en voor een goede beheersing van de geluidsniveaus van aangrenzende vertrekken. Comfort Educational Institutions: voor een prettige, veilige omgeving en hogere leerprestaties.

www.wall-linq.nl | info@wall-linq.nl | +31 (0) 345 501 777 | The Netherlands

DR ® YW ALL SYSTEM

VLOEREN, WANDEN

&PLAFONDS Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Merford Noise Control

Akoestiek in gebouwen vaak onder de maat Veel schoollokalen en gymzalen kampen met een slechte akoestiek. Dat blijkt uit de Gezonde Scholen-studie van het Centrum voor Gezonde Scholen. De slechte akoestiek staat op nummer drie op het klachtenlijstje; bij één op de vijf scholen ervaren leerlingen geluidshinder vanuit aangrenzende ruimtes en veel nagalm. Ook in de gymzaal laat de akoestiek vaak te wensen over. En dat heeft een negatieve invloed op het welzijn en de prestaties van leerling en leerkracht. Merford Noise Control is al jaren marktleider op het gebied van lawaaibeheersing. Het bedrijf levert standaard- en maatwerkoplossingen voor ieder geluidsprobleem en kan het volledige proces, van geluidsmeting en ontwerp tot productie en montage, uit handen nemen. “Als je een ruimte hebt waar onvoldoende geluidsabsorberend materiaal aanwezig is, ontstaat veel nagalm”, vertelt Theo de Wildt, businessmanager Acoustic Materials and Components bij Merford Noise Control. “Sporthallen bijvoorbeeld zijn grote ruimtes. Door het gebruik van harde bouwmaterialen in zowel het dak als de wanden en de vloer, wordt geluid van gebruikers (leerkrachten en leerlingen) niet of nauwelijks geabsorbeerd. Naast het discomfort van de gebrekkige verstaanbaarheid, kunnen bij de gymleerkrachten problemen optreden als vermoeidheid, hoofdpijn en stemklachten, ontstaan door het Lombard Effect: de tendens om harder te gaan spreken in een lawaaiige omgeving.” De akoestiek in sporthallen is jarenlang een ondergeschoven kindje geweest, vertelt De Wildt. “De laatste jaren echter is hier steeds meer aandacht voor gekomen. Voor sporthallen wordt steeds vaker de NOC*NSF norm gehanteerd. Maar ook in scholen, in de machinebouw en in de industrie bijvoorbeeld, waar Merford Noise Control ook werkzaam is, wordt steeds vaker al in het voortraject van de bouw aandacht besteed aan de akoestiek. Men

is begonnen aan een inhaalslag.” Op het Bisschoppelijk College in Weert, ontworpen door Rau Architecten, heeft Merford onlangs Airrow baffles voorzien, vertelt De Wildt. “Airrow baffles zorgen voor een verbetering van het akoestisch klimaat, zonder dat de warmte- of koudeafgifte van het plafond wordt beïnvloed.” De Airrow baffles zijn verticaal aan het plafond bevestigd. “Aan de bovenzijde is een gecoat stalen profiel voorzien waartussen Flamex geluidsabsorberend schuim geklemd zit. Aan de bovenzijde van het profiel zitten twee verschuifbare ogen, waarmee de elementen door middel van snelhangers of haken zijn opgehangen. De elementen zijn brandveilig, bestand tegen hoge temperaturen en kunnen eenvoudig gereinigd worden.”

Akoestiek volgens de norm De Wildt vertelt dat Merford Noise Control al in de beginfase van de nieuwbouw met de architect om de tafel probeert te komen, om hem bewust te maken van de akoestiek in het pand. “Maar we doen ook veel in de oplossende sfeer, op plekken waar mensen echt hinder ondervinden van de slechte akoestiek.” Het eerste dat Merford doet, is een nagalmmeting. “Het resultaat van die meting vergelijken we met de norm. Wanneer blijkt dat de nagalmtijd te lang is, berekenen we hoeveel extra geluidsabsorberend materiaal in de ruimte moet worden aangebracht, om aan de norm te voldoen. Dat kan geluidsabsorberende polyestherwol zijn of een melamineschuim, maar ook geluidsabsorberende Impact S elementen die met één van deze materialen gevuld zijn, behoren tot de mogelijkheden.”

Prettig werken en verblijven In het St. Nicolaaslyceum in Amsterdam, een school voor havo, atheneum en gymnasium, heeft Merford onlangs circa 40.000 Flamex Cilinder baffles voorzien in drie verschillende maten. “In vrijwel alle ruimten, van de lokalen en de gang tot het restaurant en de mediatheek, is het plafond voorzien van witte cilinders baffles. Dit geeft het gebouw een origineel en modern uiterlijk met eenduidige akoestische voorzieningen. DP6 Architecten uit Delft heeft, samen met adviesbureau DGMR, al in een vroeg stadium van de bouw gekeken naar de akoestiek in het pand, waardoor het hier nu prettig werken en verblijven is.” ❚

| 33

(ADVERTORIAL)

The Floor is Yours

Ook een technische school verdient een mooi tapijt Van de klimaatinstallatie tot het tapijt. Alles in de nieuwe Winkler Prins school vertelt een verhaal van vernuftige techniek. In 2011 bouwde de brede school onder de rook van stadion de Langeleegte in Veendam een volledig nieuw schoolgebouw. De school, een VMBO-huis voor Techniek en Economie, staat in het teken van één thema: techniek in het zicht. Vrij ademen Naast een fraaie uiterlijke dimensie heeft AirMaster® ook een interessant verhaal. Dat is niet direct aan de buitenkant zichtbaar, zoals bij de klimaatinstallatie. Maar AirMaster® is een product met een belangrijk gezondheids- en duurzaamheidsaspect. Het tapijt zuivert de lucht namelijk van fijnstof. Door een technologie die speciaal werd ontwikkeld om fijnstof op te vangen en beter vast te houden. AirMaster® is hierin acht keer effectiever dan harde vloeren. Het helpt mensen vrijer te ademen en beter te presteren. Cradle to Cradle® Desso, de fabrikant van het tapijt, werkt volgens de Cradle to Cradle® principes. Volgens dit principe worden producten gemaakt van positief gedefinieerde* bestanddelen die biologisch of technisch afbreekbaar zijn, zodat ze in zowel de biologische als de technische cyclus kunnen worden hergebruikt als grondstof voor nieuwe producten. In haar uitgesproken designvisie combineert het Waalwijkse bedrijf Cradle to Cradle® met functionaliteit en creativiteit. AirMaster® is een uitkomst van deze manier van werken.

Desso BV | T 0416 68 41 30 | www.desso.com

VLOEREN, WANDEN

&PLAFONDS

Tekst | Hilda Bosma Beeld | In-Zee

Goede akoestiek, positieve invloed op leerling en leerkracht Een goede akoestiek in een schoolgebouw heeft een positieve invloed op de productiviteit én het welbevinden van leerlingen en leerkrachten. Iedereen heeft het wel eens ervaren: een prachtig ingerichte ruimte waar een gesprek voeren onmogelijk is. Vooral ‘open’ ruimtes waar harde en gladde materialen in zijn verwerkt, staan hierom bekend. In gebouwen kan geluid, of beter gezegd slechte akoestiek, een bron van ergernis zijn. Of erger nog, van invloed zijn op de resultaten.

Goede akoestiek maakt het mogelijk om geconcentreerd te werken, en verstaanbaar een rustig gesprek te voeren. Met akoestische oplossingen breng je geborgenheid in een hectische omgeving.” www.in-zee.nl ❚

Een akoestisch probleem wordt vaak veroorzaakt door veel geluiden tegelijk en de reflectie van geluid tegen harde oppervlakten. Hierdoor kan een hinderlijke nagalm ontstaan. Dit vermindert de verstaanbaarheid waardoor mensen harder gaan praten. Die slechte akoestiek kan leiden tot concentratieproblemen, stress en vermoeidheid. Wat is goede akoestiek? Goede akoestiek hangt af van de functie van de ruimte. Directeur Jelle van der Zee van In-Zee: “Voor scholen gaat het om de factoren verstaanbaarheid, privacy en concentratie. Ook voor de kwaliteit van het onderwijs is het belangrijk om in klaszalen te zorgen voor rust en geluidscomfort.” In-Zee, specialist in akoestiek, werkt al jarenlang samen met architecten en inrichters om de akoestiek in een ruimte zo optimaal mogelijk te krijgen. In-Zee maakt akoestische oplossingen zoals akoestische wandafwerking, bureaupanelen, ruimtedelers en plafondeilanden. Van der Zee: “De akoestische oplossingen zijn flexibel en worden op maat gemaakt, onopvallend in de ruimte of juist als bijzondere, opvallende blikvanger. Zo passen ze in elk interieur, zonder dat de bestaande inrichting moet worden aangepast.

| 35

Solid Wood Systems

Akoestische oplossingen voor scholen In het onderwijs kunnen geluiden van spraak, stoelen, (trap)lopen, rennen en verplaatsen van materialen voor overlast zorgen. Een slechte geluidsisolatie en akoestiek beïnvloeden de gezondheid, leerprestaties, verstaanbaarheid en privacy. Merford Noise Control heeft een groot aantal oplossingen die budget technisch, esthetisch en technisch geschikt zijn voor toepassing in ruimtes als sporthallen, gymzalen, gangen, atriums, entrees, klaslokalen en kantines. Oplossingen: • • • • • •

Akoestische schermen Plafondeilanden Plafond elementen (baffles) Wandpanelen Stoelpootbescherming Geluid- en trillingsisolatie

Merford Noise Control - Tel: 0183 675 000 - info@merford.nl - www.merford.nl

Comfort Educational Institutions

Betere leerprestaties Uitstekende geluidsisolatie: betere prestaties Onderwijsinstellingen zijn stiltebehoevende instellingen. Hoe minder lawaai er in een klaslokaal is, hoe makkelijker leerlingen zich kunnen concentreren en hoe hoger hun leerprestaties zijn. Het Wall-linQ Tape Drywall System® zorgt voor een uitstekende akoestiek in de lokalen en voor een goede beheersing van de geluidsniveaus van aangrenzende vertrekken. Alle wanden van Wall-linQ zijn geproduceerd volgens de Europese richtlijnen voor luchtgeluidsisolatie. De metingen zijn uitgevoerd door TNO (Innovation for life) conform EN-ISO 140-3 en EN-ISO 717-1. Het Wall-linQ Tape Drywall System® is vanwege haar geluidsisolerende werking uitermate geschikt voor toepassing in onderwijsinstellingen.

Brandwerende constructie: een veilig gevoel voor leraren en leerlingen Brandveiligheid in onderwijsinstellingen is zeer belangrijk. Helemaal als er jonge kinderen aanwezig zijn die hulp nodig hebben bij het zoeken naar een vluchtweg. Zij zijn extra kwetsbaar. Onderwijsinstellingen zijn veelal gestapelde gebouwen. Hierin zijn de veiligheidsvluchtwegen en de gebruikte constructies in trappenhuizen

van essentieel belang. Zij moeten leerlingen, leraren en ander personeel voor een lange tijd tegen hitte en brand kunnen beschermen. Het Wall-linQ Tape Drywall System® heeft een beschermende werking, die is vertaald in de Europese brandklassecertificering EI. EI staat voor stabiliteit, vlamdicht en temperatuurisolatie. De E (vlamdichtheid) betekent dat er in de scheidingsconstructie geen openingen mogen ontstaan, waardoor zich onverbrande gassen en vlammen kunnen verplaatsen naar de niet-direct verhitte zijde van constructie. De I staat voor thermische isolatie. Dit houdt in dat de constructie ervoor zorgt dat de temperatuur aan de niet-brandzijde gedurende een bepaalde tijd gemiddeld niet boven de 140°C uitkomt en lokaal niet boven de 180°C. Een veilig gevoel voor leerlingen, leraren en schoolpersoneel.

Visueel comfort De hoogwaardige vlakke wanden van het Wall-linQ Tape Drywall System® zorgen voor een rustige omgeving voor het oog. Daarom hebben ze een positieve werking op de gemoedstoestand en het concentratieen prestatievermogen van leerlingen en leraren. Bovendien voorkomen ❚ de vlakke, gladde wanden de aanhechting van stofdeeltjes.

| 37

De ZILK | De Egelantier

Tekst | Marcel van Rijnbach Beeld | Korbee van der Kroft Architecten

Compacte duurzame Brede School met oog voor omgeving In een hechte dorpsgemeenschap als De Zilk bij Noordwijkerhout passen grootschalige gebouwen geenszins. Dankzij de bescheiden korrelgrootte, de dakkap en het gebruik van metselwerk in de buitengevel voegt de Brede School met de rooms-katholieke basisschool de Egelantier, BSO (buitenschoolse opvang) en kinderdagverblijf zich naadloos in de omgeving. Desondanks valt de nieuwbouw wel op door haar transparante karakter en centrale ligging.

38 |

De dorpsgemeenschap volgt de bouw, die in mei van dit jaar begon met het boren van de bronnen voor warmtekoude-opslag, op de voet. De gebrekkige sociale controle rondom het vorige schoolgebouw op dezelfde locatie, was een punt van aandacht in de besprekingen tussen de opdrachtgever en architect KVDK | Korbee van der Kroft Architecten. Door de nieuwbouw midden op het plein te concentreren en de footprint zo compact

mogelijk te houden, kan het reilen en zeilen in en rondom de toekomstige brede school uitstekend in de gaten worden gehouden. “De Egelantier is niet alleen een schoolgebouw, maar een plek voor de gehele gemeenschap”, zegt project-architect Pieter Benschop. “Dorpsbewoners kunnen gebruik maken van de gemeenschappelijke gymzaal en de aula die we centraal

De ZILK | De Egelantier

‘De Egelantier is een plek voor de gehele gemeenschap’

in het gebouw hebben gesitueerd.” Benschop zag het als een uitdaging om deze Brede School als één gebouw te beschouwen, terwijl de diverse functies toch ook separaat van elkaar moeten opereren. “Het was een logistiek lastige puzzel. De BSO, kinderopvang en school maken gebruik van elkaars ruimten, zoals de aula, het speellokaal en de kookstudio, maar loopcircuits mogen elkaar niet kruisen. Deuren moeten separaat kunnen worden afgesloten”, legt Benschop uit. Voor Meijer Bouw is het duurzaam bouwen een

speerpunt in haar beleid. Het bedrijf kan, wat dat betreft, prima haar ei kwijt in dit project. Duurzaam betekent bijvoorbeeld dat functies binnen een schoolgebouw snel aangepast kunnen worden aan veranderende behoeften en wensen van de gebruiker. In onderwijsland volgen de veranderingen elkaar in snel tempo op. Daarom bouwt de aannemer een stalen draagconstructie met lichte scheidingswanden die flexibel ingevuld kunnen worden. Glazen puien en grote bandvensters creëren grote transparantie tussen de diverse gebouwgebruikers en zorgen voor veel daglichtinval. In het kader van het Frisse Scholen Concept voldoet het schoolgebouw aan allerlei klimaatvriendelijke en energiebesparende maatregelen. Zo heeft het gebouw geen gasaansluiting, worden tap- en douchewater verwarmd met zonnecollectoren en wordt het gebouw verwarmd door een ondergrondse WKO in combinatie met warmtepompen. Uiteraard ontbreekt een WTWunit niet. Automatisch bedienbare screens zorgen voor de zonwering van de gevels. De aannemer draagt zelf bij aan duurzaamheid “door het bouwafval zoveel mogelijk te beperken en het bouwproces 'Lean' te managen. Prijs, kwaliteit, levertijd en een gezonde kostprijs krijgen extra aandacht”, aldus projectleider Harry de Graaf. ❚

Projectinfo Van den Pol Elektrotechniek

Lean&Duurzaam

Het waren de goede ervaringen met Brede School Nassaupark in Lisse die het bestuur van de Sophia Stichting voor Katholiek Onderwijs deed besluiten om Van den Pol Elektrotechniek ook de opdracht te gunnen voor de elektrotechnische installaties van Brede School de Egelantier in De Zilk. Dit twee verdiepingen tellende gebouw in de gemeente Noordwijkerhout is het derde duurzame schoolgebouw dat door de Sophia Stichting voor Katholiek Onderwijs wordt gerealiseerd. Op elektrotechnisch gebied blijkt het duurzame karakter van het gebouw uit de toepassing van daglichtregelingen, bewegingssensoren en LED-verlichting. Voor de geplande zonnepanelen op het dak van De Egelantier heeft Van den Pol Elektrotechniek een aanvullende aanbieding gedaan. Verder verzorgt het bedrijf de elektrotechnische basisinstallatie en de installaties voor data, beveiliging, brandmelding en intercom. Brede School De Egelantier biedt straks ruimte aan een basisschool, buitenschoolse opvang, een kinderdagverblijf, een peuterspeelzaal en een gymzaal voor algemeen gebruik. De oplevering van de nieuwe Brede School staat gepland voor april 2014.

Bouwinfo Opdrachtgever Sophia Stichting, Voorhout Architect Korbee van der Kroft Architecten, Noordwijk Aannemer Meijer Bouw, Sassenheim Constructeur Pieters Bouwtechniek, Zwolle W-installaties J. van den Burg, Lisse E-installaties Van den Pol Elektrotechniek, Montfoort Omv. bebouwd opp. 2500 m2 BVO Bouwperiode 2013 Bouwkosten 3,2 miljoen excl. BTW

www.vandenpol.com | 39

Gezond binnenklimaat in scholenbouw is gigantische uitdaging Tekst | Gezonde scholen Beeld | Comfoschool

Elke dag gaan 6,5 miljoen mensen naar een school in Nederland, BelgiĂŤ en Luxemburg. In de praktijk blijkt echter dat het binnenmilieu van de ruim 15.000 schoolgebouwen verre van optimaal is. Licht, lucht, geluid, ergonomie, verwarming, koeling en kleurgebruik zijn factoren die in een schoolgebouw de gezondheid van de gebruikers sterk beĂŻnvloeden.

40 |

IJveren voor een beter binnenklimaat

Onderzoek naar uitdagingen in de scholenbouw

Het Centrum voor Gezonde Scholen is een kenniscentrum dat streeft naar een verbetering van het binnenklimaat in scholen. Kennisopbouw, sensibiliseren en adviseren van schoolinstellingen, gebruikers en voorschrijvers staan hierbij centraal. Hoe bouwen we een aangename leer- en leefomgeving? Dit is een uitdaging waar veel schoolinstellingen voor staan. Bijzonder veel scholen kampen met een zware huisvestingsproblematiek. De gebouwen zijn compleet verouderd en de infrastructuur beantwoordt niet meer aan de noden van een hedendaagse school. Het ontbreekt de directie echter vaak aan middelen, tijd, kennis en inspiratie om het bouwen renovatieproces professioneel te beheren.

Het is natuurlijk al langer bekend dat het binnenklimaat in schoolgebouwen sterk te wensen overlaat. Het Centrum voor Gezonde Scholen voert continu onderzoek uit naar de kwaliteit van het leefklimaat in klaslokalen en schoolgebouwen in de Benelux. Via deze grootschalige studies inventariseert het kenniscentrum de - soms schrijnende - toestand van de scholen om zicht te krijgen op de omvang van de problematiek. Eerder bleek uit de Gezonde Scholen-studie dat 1 op 4 schoolverantwoordelijken een ruime onvoldoende gaf voor het binnenmilieu van hun schoolgebouw. De zorgwekkende resultaten van deze studie onderstrepen de proble-

KLIMAAT & VENTILATIE

'Hoe bouwen we een aangename leer- en leefomgeving? Dit is een uitdaging waar veel schoolinstellingen voor staan' schoolprojecten en best practices in het buitenland bezocht worden. Dankzij de initiatieven van het Centrum voor Gezonde Scholen zijn intussen al tal van nieuwe gezonde scholen gebouwd.

Gezonde Scholen, daar bouwen we samen aan Een gezond en inspirerend schoolgebouw met een stimulerende leer- en leefomgeving vormt namelijk een cruciale aanvulling op het onderwijsprogramma. Een planmatige en onderbouwde aanpak van renovatie- en nieuwbouwdossiers in de scholenbouw, met oog voor energiebesparing en duurzame oplossingen, maakt het mogelijk de onderwijskwaliteit en -huisvesting naar een hoger niveau te tillen. Hier staat natuurlijk tegenover dat er voldoende budgetten voor scholenbouw vrijgemaakt moeten worden. Ondanks de vaak veelbelovende ambities blijft dit toch nog een heikel punt. De laatste jaren is er gelukkig een toenemende aandacht voor kwaliteitsvolle schoolarchitectuur en een visie op scholen van de toekomst. Het Centrum voor Gezonde Scholen heeft een enorme kennis en ervaring opgebouwd op het gebied van akoestiek, ventilatie, verwarming, verlichting, ergonomie en visueel comfort in schoolgebouwen. Bij architecten en studiebureaus is er een toenemende aandacht voor het realiseren van duurzame schoolgebouwen. Ook de overheid begrijpt dat niet alleen de inhoud maar ook de vorm uitermate belangrijk is: verschillende overheden reserveren budgetten voor scholenbouwprojecten of gaan op zoek naar extra middelen om deze te financieren. Gezonde Scholen, daar bouwen we immers samen aan. ❚

matiek. Daarom lanceert het Centrum voor Gezonde Scholen de Gezonde Scholen Barometer, een breedschalig onderzoek dat de uitdagingen in de scholenbouw voor schoolgebruikers, beleidsmakers, architecten en andere betrokken partijen permanent in kaart zal brengen. Met de onderzoeken vraagt het Centrum voor Gezonde Scholen structurele aandacht voor de specifieke noden van schoolinstellingen en bijkomende investeringen om een goede schoolhuisvesting en een verantwoord binnenklimaat te waarborgen.

Inspirerende informatiesessie en studiereizen Om schoolinstellingen, opdrachtgevers, architectenbureaus en andere stakeholders te informeren en adviseren over energiezuinige, duurzame en gezonde schoolgebouwen, organiseert het Centrum voor Gezonde Scholen al enkele jaren regelmatig informatiesessies op inspirerende schoollocaties in de Benelux. Al meer dan 1.500 geïnteresseerde bezoekers deden de afgelopen jaren kennis en inspiratie op om het binnenklimaat in scholen te verbeteren en de energiezuinigheid te optimaliseren. Het Centrum voor Gezonde Scholen organiseert ook Europese studiereizen, waarbij bijzondere

Het Centrum voor Gezonde Scholen Het Centrum voor Gezonde Scholen streeft naar de verbetering van het binnenklimaat in scholen. Als expertisecentrum verzamelen, ontwikkelen en bundelen we kennis en expertise om gebruikers van schoolgebouwen en beslissingsnemers in het bouwen verbouwproces te informeren. De thema’s luchtkwaliteit, visueel comfort, akoestiek, ergonomie, thermisch en visueel comfort staan hierbij centraal. Meer weten? Surf dan naar www.gezondescholen.eu en volg @GezondeScholen op Twitter

| 41

KLIMAAT & VENTILATIE Tekst | Johan Debaere Beeld | Renson®

Meer zuurstof tot nadenken Gezonde klaslokalen voor een gezonde toekomst

Ventilatierooster AR75 zorgt voor de toevoer van verse lucht

Gezonde lucht inademen, het klinkt als een vanzelfsprekendheid. Maar is het dat ook? Of het nu in België, Nederland, Denemarken, Noorwegen, Amerika of Japan is, onderzoeken hebben aangetoond dat het binnenklimaat in scholen heel slecht is. Klaslokalen zijn vaak muffe ruimtes met een verontreinigde lucht, flikkerende en verblindende verlichting en op warme dagen een temperatuur zoals in een sauna. De richtwaarde voor CO² en andere schadelijke stoffen wordt in bijna alle gecontroleerde klaslokalen overschreden. Conclusie: ventilatie en controle van het zonlicht in scholen is een must.

42 |

Dat bleek begin december ook op een ‘scholenevent’ bij RENSON, waar gastprekers als Pawel Wargocki (Universiteit van Kopenhagen), Froukje van Dijken (BBA Binnenmilieu), Frido van Nieuweramerongen (Arconiko Architecten), Henk Versteeg (LBP/Sight) en Ivan Pollet (Studiedienst Renson) de problemen in scholen nog eens duidelijk in kaart brachten en ook mogelijke oplossingen voorstelden. Een slecht binnenklimaat in scholen leidt immers tot verschillende klachten: droge ogen en kelen; leraren die elke dag lesgeven met hoofdpijn; kinderen die ‘s middags wegsuffen. Het ziekteverzuim bij leerlingen en leerkrachten stijgt en de prestaties van de leerlingen verslechteren. Toch kunnen eenvoudige maatregelen al veel problemen voorkomen: lokalen aangepast aan het aantal leerlingen, een adequate en correcte verlichting, een goede isolatie en een gezond binnenklimaat. “Bij renovatie of nieuwbouw moet zeker rekening gehouden worden met de beperking van het energieverbruik, maar men moet ook zorgen voor de gezondheid en het comfort van leerlingen en personeel. Speciale aandacht moet daarbij uitgaan naar de kwaliteit van de binnenlucht en de temperatuur in de klaslokalen,” zegt Johan Debaere, Communicatieverantwoordelijke bij RENSON®. “Door de verbeterde isolatie blijven vochtigheid, CO2 en andere schadelijke stoffen in het gebouw hangen, waar-

KLIMAAT & VENTILATIE door de binnenlucht wordt verontreinigd. Net daarom is het zo belangrijk om regelmatig en correct te ventileren.” Ook de temperatuur speelt een belangrijke rol. “Op warme dagen kan het vaak broeierig heet worden in klaslokalen, wat de leeromstandigheden ook niet bevordert,” vervolgt Johan Debaere. “Intensieve ventilatie (nightcooling) en de beperking van de zonne-instraling overdag door een efficiënte buitenzonwering moet die oververhitting tegengaan.” Met zijn Healthy School Concept® biedt RENSON® energiezuinige oplossingen, die helpen om een gezond en aangenaam binnenklimaat in klaslokalen te creëren. Dit concept bestaat uit drie elementen: continue, gecontroleerde basisventilatie, nightcooling en buitenzonwering.

CONTINUE EN GECONTROLEERDE BASISVENTILATIE Basisventilatie garandeert een goede luchtkwaliteit. Zelfregelende ventilatieroosters zorgen voor de toevoer van verse lucht, terwijl afvoermonden in combinatie met een CO²-gestuurde klep (RENSON® Healthconnector) de afvoer van de vervuilde lucht regelen. Er wordt nooit meer geventileerd dan strikt noodzakelijk. Er wordt dus geen energie verspild. Afhankelijk van de locatie van de school kan voor de ventilatieroosters geopteerd worden voor akoestische ver-

Aluminium lamellen voor een glasgevel houden de zonnestralen tegen vooraleer ze met het glas in aanraking komen. Het uitzicht blijft behouden.

De windvaste Fixscreen laat de gebruiker de zonneïnstraling beheersen

Continue basisventilatie met zelfregelende ventilatieroosters.

'Met deze oplossingen is de gezonde school echt mogelijk' sies. Die zorgen voor de toevoer van verse lucht, maar beperken de invloed van het buitenlawaai aanzienlijk. Verder kan ook gekozen worden voor systemen met actieve voorverwarming.

INTENSIEVE VENTILATIE Hierbij koelen grote natuurlijke luchtstromen het gebouw en de binnenlucht ’s nachts of ’s morgens af, zonder energieverbruik. De luchttoevoer in de lokalen gebeurt via speciale roosters met hoge doorlaat, bijvoorbeeld opbouwrooster type 432. Het debiet dat nodig is voor deze ventilatie ligt immers verschillende keren hoger dan bij basisventilatie.

EXTERNE ZONWERING VOOR GLASGEVELS

Nightcooling in combinatie met een zonneluifel houdt het klaslokaal koel op elk moment van de dag

Windvaste screens, zoals de Fixscreen®, of aluminium zonweringsystemen, zoals de Loggia®-schuifpanelen, weren tijdens warmere dagen de zon uit klaslokalen en voorkomen op die manier oververhitting. Toch blijft een optimale lichtinval mogelijk, want daglicht heeft een positief effect op de leerprestaties. ❚

| 43

KLIMAAT & VENTILATIE Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | CIAT Nederland

Binnenklimaat op scholen nog altijd onder de maat Een kwart van de schoolleiders geeft een ruime onvoldoende voor het binnenklimaat in hun klaslokalen. Dat blijkt uit een onderzoek van Het Centrum voor Gezonde Scholen naar schoolgebouwen in BelgiĂŤ, Nederland en Luxemburg, dat half oktober werd gepresenteerd. In zeventig procent van de scholen is de temperatuur in de zomers te hoog. EĂŠn op de drie scholen klaagt bovendien over tocht en vochtplekken. En van de duizend ondervraagde scholen, klaagt 43 procent over slechte ventilatie.

44 |

KLIMAAT & VENTILATIE

'Gelukkig maken veel scholen wel werk van hun klimaatbeheersing, door de kiezen voor een klimaatsysteem op maat' maat. En ook in renovatieprojecten komt klimaatbeheersing steeds hoger op de agenda. Maar er worden nog altijd nieuwbouwprojecten gerealiseerd die niet voldoen aan de eisen die de overheid heeft gesteld.”

Gezond binnenklimaat, goede leeromgeving Investeren in een gezond binnenklimaat, is investeren in een goede leeromgeving, aldus Maréchal. “Doordat geen school hetzelfde is, levert CIAT Nederland altijd systemen op maat, voor ventilatie, koeling en verwarming. Daarbij verliezen we energieverbruik én onderhoudskosten nooit uit het oog. We streven ernaar om in de school zoveel mogelijk lokalen te koppelen aan één luchtbehandelingskast, om vervolgens middels kleppen de CO²-concentratie in de klas te optimaliseren. Want hoewel een luchtbehandelingskast per lokaal heel aantrekkelijk klinkt, de onderhoudskosten zullen enorm toenemen. En dan hebben we het niet eens gehad over het comfort. Onderhoudswerkzaamheden moeten dan namelijk in het lokaal worden uitgevoerd.” Scholen moeten volgens Maréchal vooraf goed nadenken over het comfort en de verwachte onderhoudskosten en energiekosten. “Want dan blijkt regelmatig dat een iets duurdere installatie zich heel snel kan terugverdienen en – uiteindelijk – zelfs veel goedkoper kan uitpakken.” De luchtkwaliteit in een gemiddeld schoolgebouw is vele malen slechter dan op kantoor of zelfs in de gevangenis, aldus de onderzoekers. De VO Raad, de sectororganisatie voor het voortgezet onderwijs, heeft berekend dat het gemiddelde Nederlandse schoolgebouw 38 jaar oud is en inderdaad niet meer voldoet aan de eisen van nu. Maar ook in nieuwbouwprojecten staat klimaatbeheersing niet altijd hoog op de agenda, weet Erik Maréchal, verkoopadviseur buitendienst bij CIAT Nederland, leverancier van systemen voor airconditioning, verwarming, koeling en luchtbehandeling. “Een gemiste kans, want een slecht binnenklimaat kan leiden tot hoofdpijn, geïrriteerde luchtwegen en vermoeidheid bij de leerlingen én leerkracht en leidt daardoor tot een vermindering van de (leer)prestaties. Gelukkig maken veel scholen wel werk van hun klimaatbeheersing, door de kiezen voor een klimaatsysteem op

Verwarming en koeling Om lekker te kunnen leren (en werken) moet de temperatuur in het lokaal op elk moment van de dag fijn een aangenaam zijn. Het belang van koeling wordt echter nog regelmatig onderschat. “Als de CO²-concentratie in de klas op orde is maar het is veel te warm, kunnen kinderen zich nog steeds niet concentreren. En als je dertig kinderen in de klas hebt zitten, loopt de temperatuur snel op.” Vrije koeling, waarbij gebruik wordt gemaakt van de buitenlucht, kan dan een goede oplossing zijn. “Dit levert bovendien een enorme energiereductie op, aangezien vrije koeling een groot deel van het jaar kan worden toegepast. Pas wanneer de temperaturen buiten echt oplopen, is aanvullende koeling gewenst.” ❚

| 45

• Binnenklimaat metingen • Microbiologische luchtkwaliteit metingen • Visuele inspectie luchtbehandelingsysteem • Legionella-bemonstering & analyses Blygold Lab is ISO 9001:2008 en BRL 6010 gecertiﬁceerd

Blygold Laboratories BV | Hoofdveste 13 | 3992 DA Houten T 030 634 43 40 | www.blygoldlab.nl

Legionella, Lucht, Corrosie en Binnenklimaat.

Luchtverdeelslangen in elk interieur

Luchtverdeling zonder tocht?

KE Fibertec biedt u de oplossing!

Wij gaan elke uitdaging aan

KE Fibertec is dé specialist in het ontwerpen, adviseren, leveren, installeren en onderhouden van textiele luchtverdeelslangen. KE Fibertec beschikt over zeven vakkundige en gekwalificeerde montage teams.

Frisse lucht uit schone slangen

KE Fibertec heeft een eigen wasserij voor het reinigen van de textiele luchtverdeelslangen, waardoor schone lucht blijft gewaarborgd.

Meer weten over tochtvrije luchtverdeling? Kijk op www.ke-fibertec.nl

KLIMAAT & VENTILATIE

SCHOLEN NAAR EEN SCHONER BINNENKLIMAAT Uitgebreid onderzoek van de GGD, Arbodienst en TNO toonde vijf jaar geleden al aan dat het binnenklimaat in circa 80% van de basisscholen ernstig tekort schiet. Daarbij gaat het o.a. om verontreinigde binnenlucht en een slechte luchtvochtigheid. Leerlingen zijn hierdoor regelmatig ziek en behalen vaker onvoldoendes. Blygold helpt scholen naar een schoner binnenklimaat en naar betere leerprestaties.

Veel klaslokalen ruiken muf en hebben een veel te hoge CO2-concentratie. In 88% van de leslokalen in Nederland is de maximale waarde van de CO2 hoger dan de wettelijk toegestane 1.200 ppm (Bouwbesluit, Ventilatierichtlijn). Door het ontbreken van mechanische ventilatie, hebben vooral oudere schoolgebouwen hier last van. Een “raampje openen” wordt vanwege de verwachte geluidsoverlast vaak nagelaten. Het gevolg is een bedompte geur en een allesbehalve ideale omgeving voor optimale leerprestaties. Onderzoek uit 2007 bevestigt dit beeld en toont zelfs aan dat een goede luchtkwaliteit in scholen het ziekteverzuim tot 25% doet afnemen en de leerprestaties tot 23% doet verbeteren!

Blygold Lab Daarom is actie gewenst. Allereerst heeft u als schoolbestuurder inzicht nodig in de kwaliteit van de binnenlucht op school. Blygold Lab verricht me-

tingen en inspecties op dit gebied. Daarbij meten we de CO2-concentratie, maar ook relatieve vochtigheid, temperatuur en doen we microbiologisch onderzoek van lucht en oppervlakken. Daarnaast voeren we visuele inspecties uit van HVAC-systemen en geven we adviezen over hoe u de kwaliteit van het binnenklimaat kunt verbeteren, en dat voor een langere termijn.

Blygold Gezonde lucht is altijd het gevolg van een klimaatinstallatie die in topconditie is. Blygold Nederland zorgt hiervoor door reiniging van luchtkanalen en regelmatig onderhoud van systemen. Daarnaast bieden wij met onze coatings bescherming tegen corrosie van condensors en andere vitale onderdelen. Blygold Nederland ondersteunt u bij het creëren van een gezonde werkomgeving en helpt u met deze onderhoudsmaatregelen te besparen op uw energieverbruik. ❚

| 47

FLOWAY

WTW / HR luchtbehandelingskast (inclusief regeling en inbedrijfstelling) FLOWAY CLASSIC (RHE) - Zelfdragende constructie; - Dubbelwandige omkasting met 50 mm isolatie; - Buitenzijde gecoat, binnenzijde gegalvaniseerd; - Kleur RAL 7035 en RAL 7024; - Brandklasse A1/M0; - Luchthoeveelheid 500 – 18.000 m3/h; - Binnen of buitenopstelling met geringe afmetingen; - Plug-fan met borstelloze EC Motor; - Inclusief complete Carel pCO3 regeling; -Toerengeregeld Warmtewiel of Kruisstroomwisselaar; - Koel- of verwarmingsblok; - Diverse mogelijkheden m.b.t. de luchtrichtingen.

FLOWAY VERTICAAL - Zelfdragende constructie; - Dubbelwandige omkasting met 50 mm isolatie; - Buitenzijde gecoat, binnenzijde gegalvaniseerd; - Kleur RAL 7035 en RAL 7024; - Brandklasse A1/M0; - Luchthoeveelheid 300 – 2600 m3/h; - Binnenopstelling met geringe afmetingen; - Plug-fan met borstelloze EC Motor; - Inclusief complete Carel pCO3 regeling; -Tegenstroomwisselaar.

FLOWAY PLAFOND - Zelfdragende constructie; - Dubbelwandige omkasting met 50 mm isolatie; - Buitenzijde gecoat, binnenzijde gegalvaniseerd; - Kleur RAL 7035 en RAL 7024; - Brandklasse A1/M0; - Luchthoeveelheid 300 – 1900 m3/h; - Binnenopstelling met geringe afmetingen; - Plug-fan met borstelloze EC Motor; - Inclusief complete Carel pCO3 regeling; -Tegenstroomwisselaar.

CIAT Nederland BV Annie MG Schmidtweg 229 – 1321 NA – ALMERE Tel: +31 533 25 87 – Fax: + 31 533 25 97 e-mail: info@ciat.nl – www.ciat.nl

De textiele luchtkanalen worden op maat gemaakt en zijn leverbaar in 1600 RAL kleuren.

Cradle to Cradle gecertificeerde, textiele luchtkanalen in eerste CO2-neutrale school KE Fibertec levert en monteert de textiele luchtkanalen voor de eerste koolstofdioxide-neutrale school van Nederland. Het Schiedamse lyceum Schravelant is voorzien van luchtverdeelslangen, die zorgen voor een tochtvrije, gelijkmatige ventilatie en een gezond binnenklimaat. In totaal gaat het om ongeveer 250 meter recyclebare, op maat gemaakte CradleVent kanalen. Duurzaamheid hand in hand met goede luchtverdeling “In totaal monteerden we in het schoolgebouw van Schravelant ongeveer 250 meter halfronde CradleVent luchtkanalen direct onder het verlaagde plafond, verdeeld over vier bouwlagen”, zegt Gerjo de Zeeuw, directeur van KE Fibertec. “De luchtslangen zijn Cradle to Cradle gecertificeerd; een wereldwijd unicum voor textiele luchtkanalen. Het Environmental Protection Encouragement Agency verstrekte dit keurmerk.”

systeem vermindert. Het gevolg hiervan is dat het energieverbruik zal stijgen en onderhoud noodzakelijk is, bij voorkeur zonder dat de gebruikers van uw gebouw iets merken.” Na ingebruikname van het Schiedamse lyceum Schravelant dienen de slangen eens per drie á vier jaar onderhouden te worden, afhankelijk van de bezettingsgraad en de kwaliteit van de luchtfiltering. De Zeeuw licht toe: “Wij adviseren om jaarlijks een controlemeting uit te voeren en tijdig de slangen te demonteren, te wassen, te drogen en weer te monteren.” ❚

Dit groene keurmerk garandeert de duurzaamheid van het product en de verantwoordelijkheid die KE Fibertec neemt voor de volledige levenscyclus van het product: van productie tot recycling. “Met het Cradle to Cradle concept gebruiken we het afval uit onze productiecyclus als voeding voor een nieuw productieproces. Zo creëren we balans. Wanneer onze producten na een duurzaam leven niet meer bruikbaar blijken, nemen we ze terug voor demontage en worden de onderdelen gerecycled in een andere cyclus. Er wordt niets verspild.” Luchtkanalen zijn meestal van staal. Het schoonmaken ervan is lastig en soms zelfs onmogelijk. “Stalen ventilatiekokers vormen dikwijls een vochtige broeiplaats voor bacteriën, wat kan leiden tot het sick building syndrom. Installaties bepalen voor een belangrijk deel het comfort in uw gebouw. Het is dan ook van groot belang dat deze optimaal blijven functioneren. Na verloop van tijd zal de binnenzijde van de slangen vervuilen, waardoor de effectiviteit van het

| 49

STANK? REKEN DEFINITIEF AF MET STANK IN UW TOILETTEN!

Sportmaterialen, Gymnastiektoestellen, Kleedkamerinrichtingen, Sportvloeren en Belijningen.

SOLDICOAT: EVENEENS UW PARTNER VOOR DE AANLEG EN RENOVATIE VAN SPORTVLOEREN, GANGEN EN ENTREES!

Soldicoat Deco SR Kunststofvloeren Aanleg op bestaande (tegel)vloeren • Snel • Géén sloopwerk Naadloos • Geheel gesloten oppervlak • Smaakvol • Slijtvast Hygiënisch • Uitstekend reinigbaar • Optimale hechting Lange levensduur • Groot kleurengamma • Decoratie op maat

Dealer van:

Vlietskade 7006 4241 WR Arkel www.jekaservice.nl info@jekaservice.nl Tel. 0031 (0)183 563068

Postbus 2035 • 7420 AA DEVENTER • Tel. 0570 - 623 543 Fax 0570 - 623 520 • info@soldicoat.nl • www.soldicoat.nl

KLIMAAT & VENTILATIE Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek BV

Natuurlijke ventilatie zorgt voor een gezonde school Goede luchtkwaliteit is van essentieel belang voor scholen. De kwaliteit van de lucht houdt namelijk nauw verband met het werken leerklimaat. Uit onderzoek en praktijkervaringen blijkt dat mensen tevreden zijn over het binnenklimaat, wanneer er voldoende doorstroming is van frisse buitenlucht. Daarvoor is natuurlijke ventilatie noodzakelijk. Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek BV biedt een uitgebreid assortiment producten en systemen die natuurlijke ventilatie regelen. In schoolgebouwen worden met name het GBS- en het Pascalle-rooster toegepast, vertelt René Cas, commercieel directeur bij Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek BV. “Het GBS-rooster is een onderdeel van het vraaggestuurde systeem dat de toe- en afvoer van frisse lucht regelt. Met andere woorden: het systeem ververst de lucht alleen in ruimtes waar zich ook daadwerkelijk personen bevinden, volautomatisch. Zo kan gezond en comfortabel worden geventileerd, zonder onnodig energieverlies.” Het GBS-rooster kan worden gevoed en gestuurd vanuit ieder gangbaar gebouwbeheersysteem. De roosters van het GBS-systeem worden doorgaans in de gevel geplaatst. “Middels een verwarmingslus kan

de buitenlucht eerst worden voorverwarmd, voordat deze via het plafond in de ruimte wordt geblazen. Maar de roosters kunnen ook op het glas of in het kozijn worden toegepast.” Het Pascalle-rooster betreft een mechanisch zelfregelende oplossing, waarbij binnenstromende lucht naar boven wordt gestuurd en verkleeft aan het plafond. “Naast een duidelijk esthetisch effect leidt het plaatsen van de roosters op een hogere plek in de gevel tot een verbetering van het comfort, omdat de verse lucht hoger in de ruimte binnenkomt”, aldus Cas. “Dit bevordert het zogeheten coanda-effect. Koudere buitenlucht kan zich beter mengen met de warmere binnenlucht. Dit voorkomt tochtklachten.” ❚

Pascalle-rooster

| 51

Pijnacker-Nootdorp | MFA Keijzershof

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Peter de Ruig

Multifunctionele Accommodatie Keijzershof

staat dicht bij de natuur In de gemeente Pijnacker-Nootdorp is de Multifunctionele Accommodatie (MFA) Keijzershof onlangs in gebruik genomen. Het parkpaviljoen, dat onder andere drie scholen, een kinderopvang en een sporthal huisvest, telt in totaal 7.564 m² BVO. Als hoofdaannemer was Waal verantwoordelijk voor de realisatie en coördinatie van het bouwkundige deel van de school, evenals voor de coördinatie van de installaties. In het pakket van Waal is niet alleen de bouwkundige ruwbouw meegenomen, maar ook de afbouw. “Ook zaken als vloerafwerking, plafondafwerking en de vaste inrichting zijn aan ons uitbesteed”, vertelt John de Geus, teamleider bij Waal. Het project was volgens hem – voor een scholenproject – redelijk omvangrijk en vooral erg bewerkelijk. “Het pand is voorzien van een heel bijzondere gevel. De prefab betonnen schil met bijzondere profilering is gemaakt in Tsjechië. De afstemming tussen het monteren van de gevel en het plaatsen van de houtskeletbouw spouwelementen binnen, had nog wel wat voeten in de aarde. En ook de detaillering van de profilering in de elementen heeft veel aandacht gevraagd van architect, leverancier en aannemer.” De MFA is ontworpen als een paviljoen in een park. “De gevel bevat ontzettend veel schuif-

52 |

Pijnacker-Nootdorp | MFA Keijzershof

Projectinfo Sporthal MFA Keijzershof biedt keur aan sporten spelmogelijkheden

puien en deuren, er is nagenoeg geen vast glas in de gevel voorzien”, aldus De Geus. Architect Annemiek Braspenning van No Label vult hem aan: “Als in een openluchtschool kunnen de kinderen hierdoor naar buiten om te leren. De verschillende leeftijdsgroepen hebben hun eigen plek in het gebouw gekregen, met hun eigen entree. De indeling is overzichtelijk, flexibel en maakt divers gebruik eenvoudig mogelijk. De gangen zijn op diverse plaatsen breder gemaakt zodat zelfstandige leerplekken ontstaan.”

in een nieuwe wijkontwikkeling. Veel nutsvoorzieningen waren hierdoor nog niet aanwezig. En dat vroeg om de nodige afstemming. Toch is het gelukt om de school tijdig op te leveren. En het resultaat mag er zijn. Zeker wanneer je kijkt naar de afwerking. De trappen, tribunes, kasten en pantry’s en het type plafond dat is toegepast bijvoorbeeld, zijn van zeer hoogwaardige kwaliteit.” ❚

Duurzaam bouwen vormt een belangrijk onderdeel binnen het project. Niet eerder vertoond in Nederland is een luchtventilatiesysteem dat gebruik maakt van (eventueel natuurlijk opgewarmde)buitenlucht. “De voorverwarmde lucht van buiten wordt via de plafonds de klaslokalen in geleid. Het tocht nooit en juffen en meesters die dat wensen, mogen gewoon ramen en deuren openzetten”, aldus Braspenning. “Naast duurzame materialen is er gebruik gemaakt van een energiedak, een warmte-koudeopslag in de bodem en een energiezuinig lichtplan met aanwezigheidsdetectie en daglichtregeling. De GPR-score van het gebouw bedraagt 8.2.”

Bouwinfo

De Geus: “De combinatie van het bouwkundig deel en de installaties heeft erin geresulteerd dat de school een ‘Frisse School, klasse B’ is geworden met een hoog duurzaamheidsgehalte.” Begin november is de school in gebruik genomen. “Het MFA-project was een zeer interessant project voor ons. De planning om het gebouw in een jaar op te leveren, was ambitieus”, aldus De Geus. “Zeker vanwege de bijzondere gevel, die in het verre buitenland moest worden vervaardigd. Bovendien is de MFA het eerste gebouw

W/E adviseurs

Opdrachtgever Gemeente Pijnacker Nootdorp

ontwerp No Label architectuur stedenbouw interieur en Studio Leon Thier

Projectmanagement PROCO

Uitvoering Waal uit Vlaardingen

Constructeur Smit Westerman

Adviseur duurzaam bouwen en bouwfysica Installaties Homij Technische Installaties (E), BRI Groep (W) en Alusta Natuurlijke ventilatietechniek

Installaties Heijmans Utiliteitsbouw, Rosmalen

Bouwkosten € 6.473.000,- (exclusief installaties)

Bouwperiode augustus 2012 – augustus 2013

De sporthal van MFA Keijzershof is bestemd voor het gymonderwijs, voor Oliveo Handbal (die er een eigen kantine krijgt) en voor het gebruik door eventuele andere sportverenigingen. Jeka Service BV heeft de ontwerptekeningen gemaakt voor de sportvelden in de nieuwe sporthal en heeft daarnaast de gehele inrichting van de hal verzorgd. “De vloer is geschikt gemaakt voor diverse balsporten, waaronder zaalvoetbal, -handbal, -korfbal, -basketbal, -volleybal en badminton”, vertelt Jan Kleijweg, directeur van Jeka Service BV. “We hebben vloerpotten geplaatst voor de handbal- en korfbaldoelen en we hebben de zaal van een klimtouwinstallatie, basketbalinstallaties en ringensystemen voorzien. Daarnaast hebben we alle andere gymtoestellen geleverd.” Het grote werk in de sporthal is inmiddels afgerond. “In samenwerking met onze opdrachtgever zijn wij er in geslaagd een hoogwaardige sporthal neer te zetten, die voldoet aan de ISA-sport normen”, vertelt Kleijweg. “Het ontwerp van het project is in de loop der tijd een aantal keer behoorlijk veranderd, waardoor het inrichten van MFA Keijzershof af en toe een behoorlijke uitdaging was. Zo is een aantal wanden op andere plekken geplaatst, waardoor wij het ontwerp van onze klimrekken aangepast hebben. De klimrekken moeten namelijk wel altijd aan de twee meter obstakelvrije hoogte voorwaarde blijven voldoen, volgens de ISA-norm. We zijn erg trots op het geleverde resultaat en hopen dat iedereen veel plezier gaat hebben in de sporthal.”

Projectinfo Scholencomplex ‘Het Nest’ kiest voor natuurlijke ventilatie Het staat met zijn voeten in het park en is zo natuurlijk mogelijk gebouwd: scholencomplex ‘Het Nest’ in de Pijnackerse wijk Keijzershof. Begin november werd de multifunctionele accommodatie (MFA) officieel geopend. Drie scholen, een kinderopvangorganisatie en een sportvereniging maken er gebruik van. De uitdaging was om een duurzaam gebouw neer te zetten, dat voldoet aan Energielabel A. Na uitvoerig onderzoek door W/E adviseurs heeft Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek 284 zelfregelende GBS ventilatieroosters geleverd voor in de MFA, die gevoed en gestuurd worden middels het gebouwbeheersysteem. “Het systeem omvat een totaaloplossing”, aldus René Cas, commercieel directeur bij Alusta. “In de winter wordt de koude buitenlucht middels warmwaterspiralen verwarmd, in de zomer wordt gebruikgemaakt van nachtkoeling. Hierdoor ontstaat een gezond en comfortabel binnenklimaat.” De standaardroosters zijn uitgebreid met speciale sensoren, die ingrijpen wanneer er bijvoorbeeld te veel wind op de gevel staat. Hiermee worden tochtklachten voorkomen. “Er wordt vaak gevraagd of het mogelijk is om met natuurlijke ventilatie een Energielabel A te krijgen”, aldus Cas. “Dit project toont aan dat dit heel goed mogelijk is.”

| 53

Wageningen | Stoas Vilentum, Hogeschool Wageningen

54 |

Wageningen | Stoas Vilentum, Hogeschool Wageningen

Tekst | Hilda Bosma Beeld | BDG Architecten Ingenieurs Zwolle fotograaf: ScagliolaBrakkee

Ecologische intelligentie vertaald in een passend ontwerp Stoas Vilentum | Hogeschool Wageningen maakt vanaf het voorjaar 2013 gebruik van een nieuw rond, transparant en duurzaam schoolgebouw. Het gebouw staat op een groene terp op de campus in Wageningen.

BDG Architecten Ingenieurs Zwolle heeft het gebouw ontworpen vanuit de specifieke onderwijsvisie ‘ecologische intelligentie’. Dit ontwerp sluit heel goed aan bij de Stoas Hogeschool waar onderzoek en onderwijs gericht zijn op de groene sector. In het nieuwe schoolgebouw zijn twee locaties samengevoegd. Leren en ontwikkelen, menselijk gedrag, relaties tussen mens en natuur, ecosystemen en duurzaamheid vormen de basis voor de opleidingen aan Stoas.

Gelijkwaardigheid Wilco Scheffer, architect-directeur van BDG Architecten Ingenieurs licht het gebouw toe: “Gelijkwaar-

digheid tussen docenten en leerlingen is voor Stoas erg belangrijk. Als grondvorm van het ontwerp is bewust gekozen voor de cilinder. De cilinder is niethiërarchisch. Elke verdiepingslaag heeft in essentie dezelfde vorm en hetzelfde uitzicht. Na de bolvorm heeft de cilinder de meest gunstige verhouding van het vloeroppervlak in relatie tot het geveloppervlak. Het energieverlies via de gevels is minimaal.”

Grot en nest Scheffer vervolgt: “Voor de interne organisatie van de school is het principe van ‘de grot en het nest’ als uitgangspunt genomen. Het nest is in feite een heel rationele ruimte: een vogel maakt zijn nest

uiterst functioneel, elk voorjaar opnieuw. Daartegenover staat de non-rationele grot, waarin de bewoners zich voegen naar de al bestaande ruimte en hun plek daarin moeten ontdekken. Het schoolgebouw bestaat uit een combinatie van ‘nest-ruimtes’ met vast gebruik, zoals practicumlokalen en kantoorfuncties, en de grotruimte die zich daar tussendoor beweegt en waar het gebruik onvoorspelbaar is. Er is plek om onderwijs te geven of ‘gewoon’ even neer te strijken.”

Samenhang “De constructie zorgt voor maximale heid in het gebouw”, aldus Scheffer.

vrij➤

| 55

Geconcentreerd werken, verstaanbaar telefoneren of een rustig gesprek voeren. De inrichting van een ruimte vervult een essentiĂŤle rol in de beleving van werk, onderling contact en persoonlijk welzijn. Wij van In-Zee zorgen voor een goede akoestiek en brengen intimiteit en geborgenheid in een hectische omgeving.

In-Zee. Visueel en akoestisch comfort www.in-zee.nl

Wageningen | Stoas Vilentum, Hogeschool Wageningen

Projectinfo Watermistinstallatie voor Stoas Vilentum De Stoas Vilentum | Hogeschool Wageningen is voorzien van een watermistinstallatie. Unica Automatic Sprinkler leverde deze moderne sprinklerinstallatie. Voor het blussen met watermist is veel minder water nodig, waardoor kan worden volstaan met een drinkwaterleiding in plaats van een grote watertank. Hierdoor is er bovendien minder waterschade. Salesmanager Henk Jan Kooijmans: “Door de verspreiding van een nevel van minuscule waterdeeltjes, zorgt watermist voor een groot bluseffect en directe verkoeling. Dit is van levensbelang, omdat leerlingen en onderwijzend personeel meer tijd hebben om zich in veiligheid te brengen bij brand. Daarnaast slaan rook- en roetdeeltjes direct neer, zodat de kans op schadelijke inademing hiervan kleiner is. Tenslotte is de installatie van watermist in schoolgebouwen eenvoudiger. De leidingen zijn dunner, nemen minder inbouwruimte in beslag en zorgen voor een lagere belasting van de constructie. Dit zorgt er ook voor dat er niet voldaan hoeft te worden aan zware bouwkundige eisen op het gebied van compartimentering en brandvertragende afwerking. De watermistinstallatie is compleet van roestvrijstaal. Daardoor ontstaan er geen roestvorming en verstoppingen in de leidingen, waardoor de apparatuur minimaal 50 jaar meekan. “

Unieke wallcovering voor Stoas Vilentum

“Het kloppend hart wordt gevormd door grote vides tussen de drie bouwlagen met daarin het trappenhuis. De open structuur nodigt uit tot maximale interactie tussen docenten en studenten. Gebouw, constructie en installaties staan niet tegenover elkaar, maar vormen samen met de gebruiker een geheel. De installaties zijn zichtbaar en op een

slimme wijze geïntegreerd, waardoor de school energiezuinig en duurzaam is. Geheel in lijn met de onderwijsvisie, benadrukt het ontwerp dat “alles met alles samenhangt en alleen in samenhang begrepen kan worden.”

Groene terp “Architectuur en landschap zijn met elkaar verweven door het schoolgebouw op een ‘groene terp’ te plaatsen”, aldus Scheffer. “Het ligt iets verhoogd op het campusterrein, omgeven door hellingen van gras. Voor het exterieur (en op de vloeren) is gekozen voor het motief van een ‘mycorrhiza’: een symbiose tussen schimmels en plantenwortels met een draderige structuur. De mycorrhiza staat symbool voor de intelligente verbindingen binnen een synergie, corresponderend met het concept van ‘het geheel is meer dan de som der delen’. Ook op andere plaatsen in het gebouw zijn ecologische structuren verwerkt. Zo is het een prachtige groene school geworden.” ❚

De verschillende wanden van Stoas Vilentum | Hogeschool Wageningen zijn voorzien van een unieke wallcovering. Architect Edith Winkler van “the reflective workspace”, maakte samen met InZee het ontwerp voor de wandbekleding. Directeur Jelle van der Zee van In-Zee: “Het ontwerp begint met de keuze van beelden uit onze fotodatabase. Deze foto’s moeten van hoge kwaliteit zijn en in de juiste verhouding. In samenwerking met Edith Winkler en opdrachtgever Stoas is er een selectie van beelden gemaakt. Omdat de wanden groot zijn en daardoor veel impact hebben op de ruimte, zijn van de beelden meerdere kleurproeven en voorstellen gemaakt. Uiteindelijk is op basis van de proeven een definitieve selectie gemaakt. De wallcovering die we geselecteerd en geleverd hebben, is een polyester geweven wandbekleding met extreem hoogwaardige eigenschappen zoals brandwerendheid, krasvastheid en water- en vuilafstotende eigenschappen. De wandbekleding van 9x3 meter is uit één stuk geprint en hebben we zonder naden tegen de wand verlijmd. Bij sommige wanden zijn zelfs de deuren mee geplakt.”

Bouwinfo Opdrachtgever Aeres Groep, Ede Ontwerp BDG Architecten Ingenieurs Zwolle Advies Huygen installatieadviseurs,

Uitvoering Installaties Bouwkosten

Zwolle (installaties); Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs (bouwfysica), Pieters Bouwtechniek Zwolle (constructie) Bouwbedrijf Van der Ven, Veghel Alferink BV, Groenloo € 6.085.000,- (bouwkundig en installaties)

| 57

Wageningen | Stoas Vilentum, Hogeschool Wageningen

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Ferrocal BV Lucht- en ventilatiekanalen

Zichtwerkkanalen in een cilindervormig gebouw In de nieuwbouw van de Stoas Vilentum | Hogeschool Wageningen zitten de witgetinte luchtkanalen allemaal in het zicht. Ook volgen de kanalen de cilindervorm van het gebouw. Het hoofdkanalentracé loopt rond. “Meestal zit de luchttransportweg verstopt achter plafonds”, aldus Arend Hordijk, Hoofd bedrijfsbureau van Ferrocal. Ferrocal heeft het luchtkanalenstelsel in het gebouw aangebracht.

Extra ontwerptijd “Vanwege de ronde vorm was het belangrijk voldoende tijd in de ontwerpfase te investeren”, aldus Hordijk. “Daardoor voorkomen we bij de uitvoering grote problemen. Door de vorm van het gebouw en de daarmee samenhangende kanaalloop is het, ten opzichte van een gebouw met een traditionele vorm, lastiger om praktische aanpassingen ter plaatste te verrichten. Daarom hebben we extra tijd in de ontwerpfase gestoken. Het luchtkanalenstelsel is in

Uw brandveiligheid proactief benaderen? Kies dan voor watermist, dé brandblusbeveiliging in het onderwijs! • Automatische snelle blussing van de brand • Grotere veiligheid voor u, uw leerlingen en leraren • Minimale (in)directe schade bij brand • Waarborgt de continuïteit van uw school bij brand • Maximale ontwerpvrijheid met minimale bouwkundige voorzieningen Voor vragen en advies belt u met Henk Jan Kooijmans: 06-239 560 05

Unica Brandbeveiliging

58 |

De Wel 15 3871 MT Hoevelaken www.unica.nl/watermist

T (033) 247 80 80

3D uitgewerkt. Ferrocal tekent en ontwerpt al ruim 17 jaar de luchtkanalen in 3D.” Ferrocal heeft de luchtkanalen van sendzimir verzinkt staal op maat gemaakt. Hordijk: “De maatvoering van zowel de rechthoekige en ronde kanalen was heel gedetailleerd. Diverse kanalen zijn speciaal voor dit project in de gewenste maten gemaakt.” In opdracht van Alferink Installatietechniek uit Groenlo heeft Ferrocal het gebouw voorzien van 620 m2 verzinkt plaatstaal, 390 strekkende meter aan ronde luchtkanalen (diameter ≤ 315 mm) en 540 m2 ronde luchtkanalen (diameter > 315 mm). Alferink Installatietechniek was verantwoordelijk voor de engineering. In de praktische uitvoering hebben we Alferink ondersteund en aangevuld.”

Showcase Hordijk: “Het meest uniek kenmerk van dit gebouw is voor ons het op veel fronten afwijken van de traditionele oplossingen met betrekking tot de luchttransportweg. Dit gebouw is voor ons een showcase van wat Ferrocal allemaal kan.” ❚

rotterdam | Brede school De Piloot

Tekst | Lilian Verwoolde Beeld | Jorissen

Brede school De Piloot

Een vertrouwde plek voor bijzondere jongeren

Brede school De Piloot telt niet minder dan 36 klaslokalen. Maar dat is nog niet alles. Omdat in De Piloot speciaal onderwijs wordt gegeven, heeft elk klaslokaal een eigen luwteruimte. Jorissen Simonetti architecten tekende hiervoor een bijzonder ontwerp. De Piloot is gebouwd op 2.800 m2 grond in het centrum van een Rotterdamse woonwijk. De 36 lokalen zijn verdeeld over twee vleugels van twee verdiepingen. In het middengedeelte bevinden zich de sporten speelzalen; op de begane grond de algemene voorzieningen; in totaal ruim 6.000 m2 school. “Jorissen Simonetti heeft het ontwerp perfect afgestemd op de doelgroep”, vindt Raymond Kelfkens, projectleider bij aannemersbedrijf Van Wijnen Stolwijk. “De Piloot heeft een heldere structuur en de sfeer is er rustig en vertrouwd.”

van het proces. “De ruimte rondom het schoolgebouw was zeer beperkt”, vertelt Kelfkens. “Om toch efficiënt te kunnen werken, hebben we het project in drie blokken verdeeld en de bouwplaats hierop ingericht. Alle grote bouwelementen hebben we geprefabriceerd aan laten leveren: prefab betonelementen, binnenwanden en interieuronderdelen. Hierdoor was er minder materieel op de bouwplaats nodig. Dankzij een gedegen voorbereiding en goede afspraken met leveranciers bleef het terrein werkbaar.”

Logistieke zaken

Luwteruimtes

Van Wijnen heeft een ruime ervaring in de bouw van schoolgebouwen. De uitdaging zit dan ook niet zozeer in het bouwen, maar in de beheersing

De luwteruimtes vormen een bouwkundige uitdaging. De hoeken in deze ruimtes zijn afgerond. De buitenzijden zijn bekleed met kunststoffineer,

'Luwteruimtes zonder schroeven, nieten, naden en aftimmerlatten' waarbij schroeven, nieten en naden onzichtbaar en zonder aftimmerlatten zijn weggewerkt. “ Het vroeg meerdere engineeringssessies om de uitvoering helder te krijgen”, bekent Kelfkens. “Gelukkig was de bereidheid tot samenwerken groot. ➤

| 59

rotterdam | Brede school De Piloot

De Piloot is nog maar net in gebruik, maar de meningen zijn onverdeeld positief. De Piloot is een warme plek voor bijzondere jongeren. De sfeer is er huiselijk en vertrouwd. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Stadsontwikkeling Gemeente Rotterdam

Ontwerp Jorissen Simonetti architecten – Leiden

Directievoering/toezicht ORCA - Breda

Advies Trok je je vroeger terug op je zolderkamer om de oplossing uit te dokteren, hier werden problemen juist in the spotlights gezet, zodat extra toelichting en goede ideeën regelrecht naar de beste oplossing leidden. Uiteindelijk heeft de Metal Studbouwer het frame geplaatst, de interieurbouwer heeft hierin de beklede ronde schalen en wanden gemonteerd en de installateur heeft de elektra, de data en de luchtbehandeling geregeld.”

De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs

Uitvoering Van Wijnen Stolwijk

Installaties Technisch Installatiebureau Van Wijngaarden – Nieuwerkerk ad IJssel

Bouwkosten € 6.070.000

Bouwperiode november 2012 – november 2013

Projectinfo De som van techniek en vakmanschap Tekton BV bestaat al sinds 1977 en levert maatwerk op het gebied van interieurbouw en industrie. Met een hecht team van vijftien medewerkers realiseert de onderneming uit Groot-Ammers de interieurs voor bedrijven, zorginstellingen, scholen en particulieren in heel Nederland. Denk daarbij aan receptiebalies, winkelinrichting, zorgmeubilair, speciale kasten en keukens. Tekton is een totaalaanbieder met alle disciplines in huis en heeft ook het vervoer en de montage in eigen hand. Het bedrijf is gespecialiseerd in buigwerk en ronde vormen. “Het bijzondere aan De Piloot waren de 72 vacuüm gevormde ronde wanden en vlakke wandpanelen die wij in de klaslokalen hebben toegepast”, vertelt algemeen directeur Krijn van Zee. “De drie meter hoge ronde wanden bestaan uit triplex buigmateriaal met high pressure laminate (hpl) in verschillende kleuren en zijn gevormd in een grote vacuüm mal. Bijzonder is bovendien dat we al in een zeer vroeg stadium door Van Wijnen betrokken werden bij het project om alle detailleringen en maatvoeringen met elkaar af te stemmen.” Daarnaast heeft Tekton in 36 klaslokalen de pantry’s en garderobes gemaakt, evenals de groene receptiebalie in de hal. Van Zee: “Ondanks dat het onze specialiteit is zijn we er trots op alles binnen de tijd gerealiseerd te hebben. Het was een mooie opdracht, met een strakke planning.”

Energieweg 4 2964 LE Groot-Ammers T 0184 601 630 E info@ tektonbv.nl W www.tektonbv.nl W www.interieurbouw.nl

60 |

13790565_tekon.indd 1

17-12-13 16:23

Heerlen | Arcus College

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Luchtfoto's: Airvision.nl, Valkenburg (LB)

Arcus College bouwt letterlijk en figuurlijk aan de toekomst Aan de Valkenburgerweg in Heerlen verrijst op dit moment een aantal prachtige gebouwen. Het merendeel van de opleidingen van het Arcus zal medio 2014 in deze nieuwbouwlocatie worden ondergebracht. Er worden zes halfronde gebouwen voorzien, die ruimte zullen bieden aan de units Horeca en Toerisme, Administratie & Handel, Dienstverlening en Welzijn en Educatie. LAUDY Bouw & Ontwikkeling is bouwkundig aannemer binnen het project en is verantwoordelijk voor alle bouwkundige werkzaamheden en de planningscoördinatie van de overige percelen, waaronder de elektrotechnische en werktuigbouwkundige

installaties, de sprinklerinstallaties, het interieur, de infrastructuur en de grootkeukens. “Wij hebben ons via een niet-openbare aanbesteding geselecteerd als één van de vijf gegadigden”, vertelt projectleider Lex Gulikers. “De selectie vond plaats op ba-

sis van onze opgedane ervaring met vergelijkbare projecten in het verleden, onze financiële stabiliteit en onze ervaring met duurzaam bouwen. Hierna heeft een aanbesteding op prijs plaatsgevonden, die door ons is gewonnen.” ➤

| 61

what a floor can do. Een vloer is de belangrijke functionele basis van elke ruimte, maar functionaliteit gaat zeker niet alleen over praktische aspecten. Een vloer bepaalt ook de sfeer en het gevoel van de ruimte waarin men woont, werkt, leert. Arturo biedt een grenzeloos scala aan mogelijkheden om daar vorm aan te geven. Arturo maakt vloeren die perfect passen bij de functie van de ruimte, maar die bovendien alle eisen en wensen vertaalt naar een volstrekt uniek vloerconcept, zowel voor nieuwbouw als renovatie. Een Arturo vloer is net zo uniek als de opdrachtgever. Ontdek wat een vloer kan doen.

Industriestraat 15 - Postbus 33 - 7480 AA Haaksbergen NL T +31 (0)53 573 73 73 - www.arturoflooring.nl

Heerlen | Arcus College

In januari 2012 is gestart met de bouwwerkzaamheden, in mei 2014 moet de nieuwbouw worden opgeleverd. “Het schoolgebouw wordt in zijn geheel opgeleverd, echter voor de kerstperiode worden in de eerste bouwdelen al opnames gedaan voor de oplevering in mei”, vertelt werkvoorbereider Daan Thommassen. “We zijn op dit moment volop bezig met alle afbouwwerkzaamheden, in

1.800.000 kilo betonstaal en 35.000 m² monolietvloeren in het pand voorzien.” De bouwwerkzaamheden van het Arcus College lopen volgens hem volgens planning, ondanks de achterstand in de ruwbouw die tijdens de winterperiode begin 2013 werd opgelopen. “Het uitvoeringsteam heeft de achterstand weten in te lopen door alle processen goed te sturen”, vertelt hij. “De uitda-

'We zijn op dit moment volop bezig met alle afbouwwerkzaamheden, en de grootkeukens' combinatie met de installatiewerkzaamheden en de start van de aanleg van de infrastructuur, het interieur en de grootkeukens. LAUDY beschikt over een groot aantal eigen vakmensen in diverse disciplines. De diverse werkzaamheden bij dit project zorgen ervoor dat wij veel van onze eigen ondernemers kunnen inzetten, onder andere bij de detailengineering en de bouw. Daarnaast kunnen wij, voor de disciplines die wij niet zelf in huis hebben, terugvallen op onderaannemers en leveranciers waarmee wij al jarenlang samenwerken.” Alle betonwanden, zowel prefab als in het werk gestort, zijn uitgevoerd in zichtbeton. “Dat stelt hoge eisen aan zowel de betonkwaliteit als aan de bekisting, de stortvolgorde, de stortnaden en het klimaat waarin deze wanden staan tijdens de ruwbouw”, aldus Thommassen. In totaal hebben we 17.000 m³ beton, 910 stuks prefab binnenspouwbladen, 19.000m² breedplaatvloeren,

ging bij een project van deze omvang is om alle partijen op tijd op de bouw te krijgen, de werkzaamheden op elkaar af te stemmen en goed te communiceren. Daarbij komen alle bijbehorende formele zaken als werkplannen, de FSC-administratie en de KOMO-/CE certificaten.” Bij de bouw van de nieuwe Arcus panden wordt veel aandacht besteed aan duurzaamheid. “Het project betreft een FSC-project. Ook worden alle daken voorzien van sedum pakketten. Centraal in het gebouw staat de theaterzaal, die voorzien is van een groene binnen- en buitengevel.” Het gebouw is aangesloten op het Mijnwater-systeem van de Gemeente Heerlen, een milieuvriendelijke manier van klimaatbeheersing waarbij de CO²uitstoot aanzienlijk wordt beperkt. Daarnaast zijn ook andere energiebesparende maatregelen toegepast, zoals het gebruik van hoogwaardig isolatiemateriaal, zonneboilers, daglichtregelingen en bewegingsdetectoren voor de verlichting. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting Arcus College

Ontwerp Marieke Blanken, IAA Architecten

Uitvoering LAUDY Bouw & Ontwikkeling

Constructie Ingenieursbureau voor beton- en staalconstructie A. Palte B.V. Installaties Cofely Zuid Nederland BV, Regiobedrijf Zuidoost (E + W)

Bouwperiode oktober 2011 – mei 2014

Bouwkosten 65 miljoen euro

| 63

Heerlen | Arcus College

Tekst | Nicole Kirkels

Gietvloeren met passie voor design Herinnert ú zich nog de vloeren van de basisschool en de middelbare school? Grote kans dat deze vraag ontkennend wordt beantwoord. Maar is dat dan zo erg? Vloeren in onderwijsgebouwen horen op de eerste plaats functioneel te zijn. Stoelen en tafels moeten bijvoorbeeld makkelijk kunnen schuiven en leerlingen en medewerkers met allergieën horen geen last te hebben van eventuele stofdeeltjes.

Unipro bv uit Haaksbergen ziet dit ook in en denkt al vijftig jaar één of meerdere stappen vooruit. Het bedrijf levert een compleet assortiment voor het leggen, onderhouden én renoveren van alle soorten vloerbedekking, parket, tegels en natuursteen. Met de merken UZIN, Pallmann, WOLFF, Arturo en codex dekt het de volledige vloerenmarkt. Uipro produceert de producten van deze merken en levert ze aan professionele vloerenleggers, zoals bijvoorbeeld Condor Vloeren en Bovitec Bouwchemie. Unipro voorziet de vloerenleggers ook van technisch advies voor de juiste verwerking van de producten.

Meerdere disciplines Bij het Arcus College heeft Unipro op meerdere gebieden een rol gespeeld. Condor Vloeren bv uit Kerkrade verwerkt de tapijten en het linoleum met lijmen van het merk UZIN, terwijl Bovitec

64 |

Bouwchemie uit Geleen aan de slag gaat met Arturo gietvloeren. Deze laatste komen in de sanitaire ruimten, meerdere lokalen, in een aantal transportgangen en een groot deel van de centrale hal op de begane grond. Op de bordessen van de trappenhuizen wordt de vloer afgewerkt met epoxycoating-systeem. Ronald Vugts, technisch commercieel adviseur Zuid-Nederland van Arturo, vertelt enthousiast over de samenwerking met beide bedrijven: “Zowel Bovitec als Condor Vloeren hadden niet alleen al vaker samengewerkt met ons, maar ook met LAUDY Bouw & Ontwikkeling, de aannemer. Hierdoor was het contact van ons uit naar LAUDY Bouw & Ontwikkeling snel gelegd. Wij hebben de aannemer dan ook mogen voorzien van technisch advies. Erg leuk om dit project vanuit verschillende kanten mee te maken!” Naast dit advies was Arturo ook betrokken bij het schrijven van het bestek met de architect

en gaf het advies aan Bovitec, ook tijdens de werkzaamheden die momenteel plaatsvinden. Verder gaf Ruud Hoogland, de technisch commercieel adviseur van het merk UZIN advies aan Condor Vloeren.

Garantie Vloeren van Arturo zijn volledig oplosmiddelvrij, duurzaam, onderhoudsarm, slijtvast, naadloos,

Heerlen | Arcus College

Projectinfo Twee Limburgse bedrijven op een prachtig lokaal project Condor Vloeren en de Hilhorst Groep hebben sinds enkele jaren hun kennis en netwerk gebundeld. Door samen te brainstormen en voortdurend met de markt bezig te zijn, hebben zij dit mooie project mogen uitvoeren. Hilhorst heeft door haar 56-jarige bestaan een solide naam opgebouwd in het afwerken van vloeren en wanden met een diversiteit aan tegelwerken. Zij ontzorgt haar klanten met 55 geschoolde tegelzetters. Deze combinatie blijkt heel goed te werken in deze tijd van flexibiliteit en snelheid. Hierdoor kan Hilhorst een grote markt bereiken.

goed te reinigen en toepasbaar in combinatie met vloerverwarming. Bovendien biedt Arturo een enorme keuze in kleuren in combinatie met UV-stabiele gietvloeren en lakken waardoor verkleuring tot het verleden behoort. Het Arcus College heeft gekozen voor een gietvloer in een grijstint, die voorzien is van decoratieve flakes. Beide applicatiebedrijven bieden het Arcus College garantie op de vloeren die zij leveren. Unipro gaat daarin nog een stapje verder: “Wij geven verzekerde garantie op ons advies en alle producten. Dit kost de verwerker niets extra’s, maar betekent voor de opdrachtgever wél extra zekerheid.” ❚

Condor Vloeren heeft in haar 4-jarige bestaan bewezen een net zo solide partner te zijn in deze markt. Door de correcte uitvoering en de korte lijnen naar de werkvloer kan ook zij deze grote, maar ook kleine projecten professioneel aanpakken. Condor Vloeren heeft het Arcus College voorzien van 15.000 vierkant meter vloerafwerking, waaronder diverse tapijten, marmoleum en andere vloerafwerkingen. Kortom, een vloerenpartner met visie en een gezond toekomstperspectief in deze mooie markt, maar moeilijke tijd. Unieke samenwerking LAUDY Bouw & Ontwikkeling is een solide aannemer waarmee bedrijven de zekerheid hebben op een professionele aanpak en waar kwaliteit en loyaliteit nog hoog in het vaandel staan. De samenwerking met Condor en Hilhorst is uniek, omdat beide bedrijven alles afstemmen qua planning en kwaliteit. Daar waar vloerafwerkingen van diverse aard nauw op elkaar aansluiten en respect verdienen om een mooi en tevreden eindresultaat te realiseren. Het project Arcus College te Heerlen is typisch een project waar ketensamenwerking de weg naar duurzaamheid opent. De werkdruk is hoog, maar dit gaat zeker niet ten koste van de kwaliteit. Samen werken zij naar een duurzame en vertrouwelijke relatie met hun opdrachtgevers, maar ook naar nieuwe potentiële klanten.

Hilhorst en Condor Vloeren nodigen dan ook iedereen uit om eens een bezoek te brengen aan de uitgebreide showrooms of neem contact op met de adviseurs. “Bij ons mag iedereen over de vloer komen!” www.hilhorst.nl www.vloerenboulevard.nl www.condor-wonen.nl

V V V

Voor al uw vloeren Vakkundige montage Gratis interieuradvies

Wiebachstraat 24-28 | Kerkrade | T O45 - 541 11 00 (achter het Parkstad Limburg Stadion) showrooms open: di-vrij 10.00-17.30u | za 10.00-16.00u

| 65

alkmaar | VSO school en De Prinsenhof II Tekst | Hilda Bosma Beeld | Bouwgroep Dijkstra Draisma, Bolsward

Speciaal onderwijs en basisonderwijs in luchtdichte jas De nieuwbouw van de VSO school en de christelijk basisschool De Prinsenhof II aan de Amstelstraat in Alkmaar is uitgewerkt volgens het passief bouwen principe. Beide gebouwen voldoen door de thermische schil aan hoge luchtdichtheidseisen. De Gemeente Alkmaar gaf Bouwgroep Dijkstra Draisma de opdracht voor het realiseren van twee scholen op een groene locatie. EĂŠn gebouw betreft een reguliere christelijke basisschool. Het andere gebouw biedt onderdak aan "De Alk" (een school voor voortgezet speciaal onderwijs) en de afdeling Praktische vorming van "De Ruimte" (een Mytylschool voor kinderen van 12 tot 20 jaar). In dit gebouw wordt geĂŻntegreerd onderwijs, zorg en therapie aangeboden.

66 |

alkmaar | VSO school en De Prinsenhof II

definitief rapport. Van der Valk: “Verwacht wordt dat deze ook voldoet aan de hoge luchtdichtheidseisen gezien de positieve metingen tijdens de bouw.” Van der Valk: “Vooraf hebben we alle tekeningen en details doorgenomen en bedacht hoe alle details luchtdicht uitgevoerd konden worden. De samenwerking met de architect en constructeur verliep goed. Door goed te kijken naar de detaillering en de constructie is het een mooi gebouw dat voldoet aan de hoge eisen van het passief bouwen concept. Beide scholen hebben een luchtdichte jas.” ❚

Bouwinfo Isolatie Werkvoorbereider Jelmer van der Valk: “Aan beide scholen werden hoge eisen aan de schil gesteld. De schil van het gebouw moest een Rc-waarde van 6,5 m²K/W (isolatiewaarde) hebben en voldoen aan een luchtdichtheidseis van Qv10 = 0.15. Daarbij is de beglazing uitgevoerd in Triple beglazing. Bij elkaar opgeteld een hele uitdaging, ook al heeft Bouwgroep Dijkstra Draisma al langer ervaring met het realiseren van gebouwen met hoge Qv-10 eisen. We zien dat luchtdicht bouwen op dit moment heel actueel is en dat de eisen telkens scherper worden.” De wanden zijn zeer goed geïsoleerd. Vanwege de thermosfleswerking hoeft er weinig warmte inge-

bracht te worden. In de scholen is een vloerverwarmingssysteem toegepast.

Detaillering Van der Valk: “De detaillering was zeer essentieel: alle aansluitingen moesten luchtdicht worden uitgevoerd. Dat houdt bijvoorbeeld in dat alle vloer- wandaansluitingen zijn afgedicht met folie. De aansluiting van de (stel)kozijnen aan het casco zijn voorzien van extra dichtingen, en er is veel aandacht besteed aan de rubbers en kitafdichtingen. Deze zijn fabrieksmatig onder de beste omstandigheden aangebracht.” De Prinsenhof is getoetst en heeft een waarde van 0,12. De VSO had begin december nog geen

Opdrachtgever Gemeente Alkmaar

Ontwerp SVP Architectuur en Stedenbouw, Amersfoort

Advies J. van Toorenburg (installaties); Berkhout Tros (constructies)

Uitvoering Bouwgroep Dijkstra Draisma, Bolsward

Installaties Geertsma en Snip

Bouwkosten € 4.040.000,-

Bouwperiode 2012-2013

| 67

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven! Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van Onder wijs & Bouw tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld. Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig? Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Interactieve Print Hoe werkt het: Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store. Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet. Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet. Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo. Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken. Veel lees en kijkplezier!

bekijk de layar!

Vak tijdschrift oVe r nieuwbouw, ond erhoud en renoVa | nummer 5 - 6 | 2013 tie in het onderw ijs

Jaargang 2

WW W.O nDe rWI JSen

BOu W.n l

VaKT IJDSC HrIF T OVer nIeu WBO uW, OnDe rHOu D en renO VaTIe In HeT OnDe rWIJ S | WWW .OnD erWI JSen BOuW .nl

Stap voor stap

Scan de pagina

SCAN WITH

5 6

leID en ann a Van Bue ren geB OuW | PIJn aCK Hee rle n arC uS COl leg e | uTr eCH er-n OOT DOr P mFa KeIJ zer SHO T rOC Kan ale neI lan D | OlD eBr OeK F Bre De SCH OOl ’T lOO | 2013030_Onderw ijs 5-6.indd 1 19-12-13 15:46

heino | Brede School De Springplank

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Groothuis Bouwgroep

Brede School met hoog afwerkingsniveau De Brede School De Springplank midden in een woonwijk in Heino is in negen maanden tijd gebouwd. Het pand dat opgedeeld is in verschillende ‘huisjes’ past in de kleinschalige omgeving. Het gebouw kenmerkt zich door een hoog afwerkingsniveau. Constructieve sessies Projectleider Jorden Jan van Zeumeren: “Kenmerkend voor dit project was de relatief korte bouwtijd. Dat was mogelijk door de grondige voorberei-

ding. Voor de daadwerkelijk bouw hebben we het gebouw virtueel gerealiseerd met 3D-software. Dat gebeurde al in een vroeg stadium met alle betrokken partijen.

Twee constructieve sessies en een lean-planningsdag gingen vooraf aan de daadwerkelijke bouw. Op de constructieve sessies hebben we samen met de opdrachtgever, de architect, constructeur, diverse leveranciers en onderaannemers en de installateur alle constructieonderdelen bekeken en gezien of deze op elkaar aansluiten. We hebben alle knelpunten besproken. Op een Lean-planningsdag zijn alle werkzaamheden per dag gepland. Daardoor is het gelukt om binnen de gestelde termijn van de opdrachtgever de Brede School te bouwen. De winter gooide wel roet in het eten. Anders waren we nog sneller klaar geweest. Door het gebouw in een vroeg stadium virtueel te bouwen zijn er minder faalkosten.”

Diversiteit Van Zeumeren: “Brede school De Springplank heeft een hoog afwerkingsniveau. De blanken houten binnenkozijnen en de houten spanten zijn in de ruwbouwfase al geplaatst. Daarbij zijn we heel zorgvuldig te werk gegaan, zodat deze niet beschadigd zouden raken. Kenmerkend aan de school is ook de toepassing van verschillende materialen en afwerkingen. Veel aandacht is besteed aan de maatvoeringen en aansluitingen van al deze materialen.”

Variatie Van Zeumeren: “We hadden voor de verschillende soorten materiaalafwerkingen met diverse partijen te maken. Zo hadden we voor de vloerafwerking met drie leveranciers te maken.” In het gebouw liggen sportvloeren, marmoleumvloeren en gietvloeren. “Het is een heel mooi pand”, aldus Van Zeumeren. “De massa van het gebouw is opgedeeld in verschillende ‘huisjes’ die door een plat dak met elkaar verbonden zijn. Dit past bij de ‘ouderwetse’ woonwijk. Het gebouw met de hoge kapvormen past heel goed in het centrum van Heino. ➤

| 69

heino | Brede School De Springplank

De wijkbewoners spreken met lovende woorden over de Brede School, die zorgt voor levendigheid in de wijk. Voor Heino is dit gebouw een aanwinst. Het laat zien hoe revitalisering van een gebied of wijk goed mogelijk is, rekening houdend met de omgeving.”

Frisse School

toegepast, in combinatie met vloerverwarming. Op het dak zijn zonnepanelen aangebracht en er is een luchtbehandelingssysteem toegepast dat ook warme en koude lucht kan toevoeren en reageert op de CO2-waarde in de lokalen. De gevels, dak en vloer zijn extra geïsoleerd om zoveel mogelijk warmteverlies tegen te gaan.” ❚

De school voldoet aan Frisse Scholen klasse B. Dit houdt in dat extra aandacht is gegeven aan het binnenmilieu in de school. Een schoner binnenmilieu draagt bij aan de gezondheid, leerprestaties en het functioneren van de leerlingen en onderwijzend personeel. Van Zeumeren: “Om dit te bereiken is in Heino een warmtekoude-opslag

Projectinfo Middels energiemonitoring inzicht in opbrengst WKO-installatie en PV-panelen

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting De Mare, Stichting openbaar basisonderwijs Salland Ontwerp 19hetatelier, Zwolle Advies Alferink-van Schieveen, Zwolle (constructies); Uitvoering Installaties Bouwperiode Bouwkosten

70 |

De Adviseurs, Apeldoorn (installaties) Groothuis Bouwgroep, Genemuiden Harwig, Emmen (E- en W-installaties) maart 2012 – medio 2013 1.650.000 euro

Harwig Installatiegroep was bij de nieuwbouw van Brede School De Springplank in Heino verantwoordelijk voor de realisatie van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Daarnaast zijn vanuit de eigen organisatie de specialistische installaties zoals de data-installatie, lestijdsignalering, branden ontruimingsinstallatie en inbraakbeveiliging gerealiseerd. Het gebouw is zeer energiezuinig en duurzaam, onder meer door de toepassing van een WKO-installatie en PV-panelen. Middels de energiemonitoring is de opbrengst van de PV-panelen en het gebruik en balans van de WKO-installatie inzichtelijk en wordt de luchtkwaliteit gemonitord. De school voldoet aan de gestelde eisen conform Frisse Scholen. In de Brede School is tevens een KNX-installatie (domotica) voor de verlichting, zonwering en lestijdsignalering geïnstalleerd, deze installaties zijn middels een touch screen centraal te bedienen. Daarnaast worden middels de KNX-installatie de storingsmeldingen centraal weergegeven. Harwig Installatiegroep is een erkend KNX-installateur. Na de oplevering hebben wij een les verzorgd voor alle kinderen van groep 6, 7 en 8, over de installaties in hun schoolgebouw.

Harderwijk | RSG Slingerbos Tekst | Marcel van Rijnbach Beeld | Roel de Ruiter

Er zijn meer open, multifunctionele ruimten gecreëerd in het Slingerbos.

Gedateerd schoolgebouw in moderne jas gestoken Het RSG Slingerbos in Harderwijk is een typisch gedateerd schoolgebouw: gangen met aan weerszijden lokalen, gedragen door een star in het werk gestorte betonconstructie. Het onderwijs is sinds het millennium echter sterk veranderd. Meer open, multifunctionele ruimten zijn gewenst om het zelfstandig leren en onderzoeken in praktijk te brengen. Daarom moest het logge schoolgebouw voor circa 1.600 leerlingen flink op de schop. Gezien de krappe financiën was nieuwbouw onhaalbaar. Prins Bouw zal de starre gebouwconstructie op meerdere plekken doorbreken om open leerpleinen te creëren en vides in de vloeren te zagen, die ondersteund worden door een stalen constructie. De nog te bouwen aula wordt in een gelamineerde houten draagbalkconstructie uitgevoerd. ➤

| 71

Harderwijk | RSG Slingerbos

De aula wordt gedragen door een gelamineerde houten constructie

Dit om de flexibele invulling van het schoolgebouw-nieuwe-stijl zoveel mogelijk te waarborgen. De moderne school is multifunctioneel; het biedt ruimte om werkstukken te maken, op projectbasis in groepen te werken of met stage-opdrachten bezig te zijn. Deze forse ingreep zal tot mei volgend jaar duren. Intussen heeft de aannemer de eerste van de in totaal drie bouwfasen afgesloten. In een bijzonder strakke planning zijn vloeren, plafonds en muren van een aantal lokalen opnieuw afgewerkt. Leerlingen worden opgevangen in semi-permanente units. “We hebben de planning volledig aangepast aan de situatie op school. In bepaalde periodes mogen we absoluut geen geluidsoverlast veroorzaken, zoals tijdens de examenweken. Dus vindt het lawaaiige sloop- en heiwerk bijvoorbeeld op de zaterdag plaats”, zegt projectleider Michiel Achter de Molen van Prins Bouw. Na de meivakantie volgend jaar wordt de sportzaal uitgebreid, een nieuwe entree aan de achterzijde gecreëerd en nog een aantal lokalen onder handen genomen. In het vernieuwde schoolconcept worden individuele vakken geclusterd tot de talenvakken, al-

72 |

gemene zaakvakken en bèta. Daardoor worden de twee verdiepingen bij elkaar getrokken via een vide die ondersteund wordt door een nieuwe stalen buispaalfundering. Op elk cluster worden nieuwe open ruimten geschapen. “We transformeren het gebouw van een somber, introvert karakter met beperkte mogelijkheden tot een ruimtelijk multifunctioneel gebouw dat recht doet aan het moderne onderwijs. Bovendien zullen de klimatologische omstandigheden fors verbeteren door een luchtbehandelingsinstallatie en een warmterugwinningsinstallatie toe te passen. Voorheen werden lokalen niet of nauwelijks geventileerd. Dat tijdperk wordt met deze verbouwing afgesloten”, zegt project-architect Janneke Snelder van Snelder Architecten.

Bouwinfo Opdrachtgever RSG Slingerbos, Harderwijk

Architect Snelder Architecten, Naarden

Aannemer Prins Bouw, 't Harde

Gezien de forse ingreep in de bestaande draagconstructie en de installatietechnische aanpassingen was het best lastig om binnen het vastgestelde budget te blijven. Snelder Architecten hanteert met succes het principe om vanaf de eerste schets de teller mee te laten lopen. “We laten ook nog eens een externe begroting maken om ons werk te toetsen. We houden financieel goed de vinger aan de pols.” ❚

W-installaties Van Dorp Installaties, Amersfoort

E-installaties Klik elektrotechniek, Amsterdam Zuidoost

Constructeur IBT Veenendaal B.V., Veenendaal

Bouwperiode juli 2013 t/m juli 2014

AMBITIES WAARMAKEN

      

Elektrotechnische installaties

•

Gespecialiseerd in de onderwijssector

•

Totaal installateur

•

Dealer DEOS voor ontwikkeling en installatie complete systemen voor automatisering gebouwen

Werktuigbouwkundige installaties Industrie Communicatie & Veiligheid Sprinklers Beheer & Onderhoud Keuring & Inspectie

 Emmen – Groningen – Apeldoorn – Almere

Onze medewerkers zijn er trots op dat zij het 11.000 m² tellende gebouw van de Regionale Scholen Gemeenschap Slingerbos in Harderwijk mogen verbouwen en renoveren. PRINS BOUW BV, acef in nieuwbouw, verbouw, renovae, onderhoud en restaurae van woningen en uliteitsgebouwen.

•

Erkend KNX-installateur

•

ISO 9001 - ISO 14001 - VCA**

Nijverheidsweg 20 8084 GW ‘t Harde Postbus 41 8084 ZG ‘t Harde



Telefoon 0525-653211 Fax 0525-652678 Internet www.prinsbouwbv.nl E-mail info@prinsbouwbv.nl

Emmen – Groningen – Apeldoorn – Almere

Een schoolvoorbeeld van een goed bouwbedrijf!

bouwen ontwikkelingsmij. www.vinkenveenman.nl

0172 - 23 66 88

Den Haag | Brede School De Ontmoeting

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Topos Architecten B.V.

Multifunctioneel schoolgebouw

volgt contouren gesloopte school

Vink+Veenman b.v. heeft in opdracht van en in samenwerking met de Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden (SCOH) een multifunctioneel gebouw gebouwd. De Brede School De Ontmoeting biedt huisvesting aan basisschool SCOH, kinderdagopvang Kim Dak en voorschoolse peuterspeelzaal â&#x20AC;&#x2122;t Musje van Xtra. Gymzaal Het nieuwe schoolgebouw in Laak-Noord biedt plaats aan een basisschool met twaalf groepen, kinderopvang voor vier groepen, twee groepen

74 |

buitenschoolse opvang, een peuterspeelzaal en een gymzaal. Een aantal lokalen en de gymzaal zijn op de tweede verdieping gekomen, vanwege de druk op de begane grond. De onderbouw van

de school, peuterspeelzaal en de kinderopvang zijn daar gesitueerd. Opdrachtgever Ton van der Peet: â&#x20AC;&#x153;De kavelvorm zie je duidelijk terug in het ontwerp. De nieuwe school volgt de contouren

Den Haag | Brede School De Ontmoeting

Logistiek plan Projectleider Vink + Veenman Olaf van Dam: “Qua logistiek is er in overleg met de gemeente Den Haag een plan gemaakt. Wij konden de straat niet afsluiten voor de bevoorrading, omdat deze toegang geeft tot de wijk daarachter. Het leggen

'De kleur van het metselwerk in de buitengevel is bruin gemêleerd, een kleur passend in zijn omgeving' van de kavel. Topos Architecten heeft een gebouw ontworpen met veel open ruimtes en veel licht, passend bij de onderwijsvisie van de school.”

Verschillende materialen “Net als het hele bouwblok is de school in baksteen uitgevoerd’, vertelt architect Kees Jongelie van Topos Architecten, “waarbij gekozen is voor

een staand metselverband met doorlopende voegen. Hierdoor krijgt het blok een eigen, meer zelfstandige status. De kleur van het metselwerk in de buitengevel is bruin gemêleerd, een kleur passend in zijn omgeving.”

van bijvoorbeeld de twaalf meter lange kanaalplaatvloeren was daarom even passen en meten in de krappe Draaistraat. De kraan en de vrachtwagens voor het aanvoeren van de materialen konden alleen maar achter elkaar staan.”

De gymzaal heeft ter hoogte van de vierde laag metalen gevelbekleding en een staaldak gekregen. De gevel van deze gevelbekleding ligt wat terug ten opzichte van de gemetselde voorgevel.

De Brede School De Ontmoeting is prima ingepast in de straat. “Ondanks de afwijkende kavelvorm, is er een erg functioneel gebouw neergezet, met een hele mooie entree.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever SCOH, Den Haag

Ontwerp Topos Architecten B.V., Waddinxveen

Advies Iv-Bouw b.v., Sliedrecht (installaties)

Directievoering Topos Fields, Waddinxveen

Opzichter DJVDL architecten, Den Haag

Uitvoering Vink en Veenman bouwen ontwikkelingsmij., Nieuwkoop

Installaties Schulte & Lestraden B.V, Lisse

Constructeur Bartels, Utrecht

Bouwkosten 4.000.000 incl. BTW, inclusief de sloopkosten van de oude school

Bouwperiode augustus 2012 t/m september 2013

| 75

Hengelo | Brede School ’t Berflo

Tekst | Het Tekstbureau

Brede School Berflo Es

Uniek complex door de toepassing van Passief Huis technologie In Hengelo wordt in de wijk Berflo Es de multifunctionele accommodatie ’t Berflo gebouwd. Goossen Te Pas Bouw steekt met haar activiteiten nog maar net boven het maaiveld uit, maar de artist impressions verraden dat het hier gaat om een fraai licht gebouw met vriendelijke, ronde vormen. De accommodatie komt in het eveneens nieuw ontworpen Watertorenpark, een unieke plek in Hengelo. In het gebouw huizen straks drie basisscholen, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, buurt- en welzijnswerk en een consultatiebureau. De multifunctionele accommodatie wordt – samen met het nieuwe winkelcentrum – het kloppend hart van de herstructureringswijk Berflo Es. Duurzaamheid is een belangrijk item. Het gebouw wordt geheel opgetrokken volgens de ‘Passief Huis technologie’, oftewel: ‘Energiezuinig en

Fris'. Om die reden verstrekt Provincie Overijssel een belangrijke subsidiebijdrage.

gedegen voorbereiding en gedetailleerde werktekeningen.”

Funderen

Bouwen in delen

De ronde vormen in het ontwerp vragen vanaf het eerste moment veel aandacht. Onder de grond moet de fundering immers in de rondingen meegaan. “Hierdoor moesten we werken in segmenten van 1,20 meter”, vertelt projectleider Maikel Groters. “En datzelfde geldt voor de vliesgevel en de houtskeletbouwwanden. Dat vraagt om een

Om de bouwsnelheid op te voeren, verdeelt Goossen Te Pas het project in drie delen. Nu kan op drie plaatsen tegelijk worden gewerkt. Eerst wordt het eerste gedeelte afgedekt met kanaalplaatvloeren en verder opgetrokken, daarna het tweede deel en zo verder. Groters: “Zo winnen we tijd en dus geld.”

'De rondingen vragen om gedetailleerde werktekeningen'

76 |

Hengelo | Brede school 't Berflo

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Hengelo

Ontwerp Spring architecten – Rotterdam

Advies IND – Rotterdam

Luchtdicht afsluiten

Test luchtdichtheid

Het gebouw moet straks zo energiezuinig draaien, dat het de voorgeschreven norm van het Bouwbesluit ver overtreft. Hiervoor wordt het gebouw luchtdicht gebouwd. Dat heeft nogal wat consequenties voor de bouw. “Normaal plaatsen we de houtskeletbouwelementen eenvoudig naast elkaar”, vertelt Groters. “Nu moeten de aansluitingen luchtdicht zijn. We doen dat met folie die we luchtdicht afplakken. Voor de luchtdichte aansluiting van de kozijnen op het beton werken we met luchtdichte purschuim en tape.”

Verwarming wordt geregeld met een lage-temperatuur-vloerverwarming. Dat is voldoende nu de gerealiseerde warmte door het gesloten ventilatiesysteem in het gebouw blijft. Goossen Te Pas heeft inmiddels ervaring met het systeem. “Als het gebouw straks wind- en waterdicht is, wordt de luchtdichtheid getest met een blowerdoor-test. Het gebouw wordt dan aan onder- en overdruk blootgesteld, waardoor de luchtstromen verwijzen naar de luchtlekken. Dan weten we of we ons werk goed hebben gedaan.” ❚

Bouwfysisch advies LBP|SIGHT – Nieuwegein

Installatieadvies Wiecherink – Enschede

Constructie IMD

Projectbegeleiding: 4advies

Installaties Van Losser Installaties - Rijssen

Bouwkosten (ex installaties) € 4,5 miljoen

Bouwperiode mei 2013 – mei 2014

| 77

Tekst | Lieke van Zuilekom Foto’s | Walraven

Hoe brandveilig is uw schoolgebouw? De brandveiligheid binnen Nederlandse scholen laat vandaag de dag nog steeds te wensen over. Zowel passieve als actieve brandbescherming zijn niet altijd optimaal geregeld. Veel branden ontstaan doordat men zich niet bewust is van de gevaren. Of doordat men niet goed weet hoe te handelen. Werkstukjes worden op de verwarming gelegd, zodat ze sneller drogen. Doordat echter de zon door de pot penselen op de vensterbank schijnt, vat het papier ineens vlam. “Het is zaak om preventieve maatregelen te treffen, die ervoor zorgen dat een brand zich niet naar andere delen van het gebouw kan uitbreiden”, begint Ingrid Boerkamp, company trainer bij Walraven. “Zo krijgen gebruikers van het gebouw de tijd het pand veilig te verlaten en kan de brandweer de brandhaard snel bereiken, waardoor schade aan gebouw en omgeving geminimaliseerd kunnen worden.” Volgens Boerkamp zijn er geen aanwijzingen dat de brandveiligheid op scholen beter is geregeld dan in het bedrijfsleven. “In de media verschijnen regelmatig berichten waarin uiting gegeven wordt aan de sporadische controles. Voorzieningen als een goed functionerend brandalarm en/of een ontruimingsplan ontbreken soms. Nooddeuren gaan op slot of worden gebarricadeerd, omdat ze anders opengemaakt zouden worden door baldadige leerlingen. Maar in het geval van een calamiteit verhindert dit soort ‘nalatigheden’ een snelle ontruiming, met alle gevolgen van dien.”

78 |

Walraven speelt via (onder)aannemers een adviserende rol ten aanzien van preventieve brandbescherming. “Aannemers spelen een leidende rol in het realiseren van de wettelijk voorgeschreven compartimentering binnen gebouwen, die gerealiseerd/gehandhaafd dient te worden”, aldus Boerkamp. “Onze technische adviseurs zijn volledig op de hoogte van de weten regelgeving gesteld in het Bouwbesluit 2012, ten aanzien van brandveilig bouwen. Met deze kennis kunnen zij (onder)aannemers en installateurs op locatie adviseren.” Daarnaast beschikt Walraven over een breed assortiment BIS Brandwerende Systemen; diverse brandwerende afdichtingsproducten voor het brandveilig afdichten van doorvoeringen van werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. Deze systemen optimaliseren de brandwerendheid van compartimentscheidende wanden, plafonds en vloeren. “Het aantal verschillende buis- en kabeldoorvoeringen dat in gebouwen brandwerend afgedicht moet worden, lijkt bijna oneindig. Zo zijn er buizen van kunststof, metaal of zelfs een combinatie daarvan. Veelal is er een grote verscheidenheid aan diameters en wanddikten. De doorvoering kan horizontaal, verticaal of zelfs diagonaal in een wand of vloer zijn aangebracht. De mogelijkheden zijn eindeloos. Elke buis- en/of kabeldoorvoering dient echter, net als alle dilataties en voegen, gegarandeerd brandwerend afgedicht te zijn. Ons ‘Handboek Brandveilig doorvoeren en bevestigen’ helpt bij het bepalen van de geschikte systemen en de bijbehorende toepassingswijze”, aldus Boerkamp. “Walraven wil met het handboek een praktisch hulpmiddel bieden voor de afnemers van de BIS Brandwerende Systemen, waaronder groothandels, installateurs, tussenpersonen en gebruikers, maar ook adviesbureaus en inspecteurs. “Het Handboek ondersteunt hen bij het efficiënt en professioneel realiseren van brandwerende en rookdichte afdichtingen met de BIS Brandwerende Systemen.” Vraag het gratis handboek aan via www.walraven.com/brandhandboek

| 79

Het antwoord op al uw brandwerende vraagstukken! Handboek Brandveilig doorvoeren en bevestigen

■ Duidelijke praktijksituaties ■ Overzichtelijke selectieschema‘s ■ Uitgebreide productinformatie ■ Conform Bouwbesluit 2012

Nieuw!

Vraag het gratis handboek aan! Scan de QR-code of ga naar www.walraven.com/brandhandboek

BRANDPREVENTIE & BRANDVEILIGHEID

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Unica Automatic Sprinkler

Automatische watermistinstallaties vergroten de brandveiligheid op school

In de toekomst zullen scholen steeds meer aangewezen zijn op automatische blusinstallaties in geval van brand. Unica levert de automatische hogedruk watermistinstallatie. Deze installatie verbruikt slechts 20% aan water in vergelijking met een traditioneel sprinklersysteem.

watermistinstallatie heeft veel voordelen. Door het lagere waterverbruik, is er minder waterschade. De mistinstallatie is ook gemakkelijker in te bouwen door de kleinere oppervlakte van de pompinstallatie en door veel kleinere leidingdiameters. Daarnaast heeft de mistinstallatie met minimaal 50 jaar een langere levensduur, dan een conventionele installatie. Ook is het systeem aantrekkelijk door de lagere aansluitkosten voor drinkwater (vastgoedrechtkosten).” ❚

Een watermistinstallatie bestaat uit een netwerk van dunne leidingen die via verstuivers minieme druppeltjes water de ruimte in spuiten, waardoor er watermist ontstaat. Bij brand wordt de watermist gasvormig en zuigt het zich toe naar de brandhaard. Dit zorgt voor een koelend effect en de brand wordt plaatselijk bestreden. De mist verdampt direct, verdringt de zuurstof bij de vlam en levert een groot blussend effect op. Henk Jan Kooijmans, sales manager bij Unica Automatic Sprinkler: “Door de snelle koeling en automatische snelle blussing is het een goede brandveilige oplossing voor scholen.”

Automatische blusinstallaties Tot nu toe is het gebruikelijk dat zich in schoolgebouwen brandmeldinstallaties bevinden. Deze hebben de functie te attenderen op brand. Mocht er brand zijn, dan zijn er poederblusapparaten voorhanden. “De brandweer zal de komende jaren minder snel uitrukken bij brand. Voor de eindgebruiker van het gebouw is veiligheid gewenst. Er moet snel geblust kunnen worden. Automatische blusinstallaties bieden dan uitkomst”, aldus Kooijmans.

Automatische hogedruk watermistinstallatie Unica Automatic Sprinkler is één van de weinige bedrijven in Nederland die watermistsystemen installeert. Kooijmans: “De laatste jaren zien we een toenemende vraag naar watermist ontstaan. Een automatische hogedruk

| 81

arnhem | MFC Klarendal

Tekst | Het Tekstbureau Beeld | Zwarte Hand

Bijzondere uitstraling door verticaal metselwerk MFC Klarendal is het nieuwe levendige hart van de wijk Klarendal in Arnhem. In het lichte gebouw – opvallend door strakke lijnen, fraai metselwerk en spectaculaire ruimtes – hebben uiteenlopende instanties een nieuw onderkomen gevonden. MFC Klarendal is gebouwd op het oude kazerneterrein bovenaan de Klarendalseweg in Arnhem. In het multifunctionele centrum zijn allerlei wijkvoorzieningen gevestigd onder één dak. Zo zijn er een buurtcentrum, kinderdagopvang, buitenschoolse opvang (BSO), Centrum voor Jeugd en Gezin, consultatiebureau, WMO-loket, sportschool en een wijkwinkel gevestigd. Paul Hardonk Bouw is de aannemer van MFC Klarendal. “Het project is door de gemeente Arnhem aanbesteed via een Europese niet-openbare aanbesteding in twee fasen: selectiefase en gunningsfase. We zijn geselecteerd op basis van referentieprojecten en de laagste prijs. We bouwen regelmatig scholen en MFC’s”, vertelt adjunct-directeur André Guis.

82 |

Twijfels Na de gunning gaat de bouw echter nog niet meteen van start. Twijfels of MFC Klarendal wel de beste oplossing is voor de schoolgaande kinderen zorgen ervoor dat de eerste spade pas driekwart jaar later de grond in gaat. Maar daarna gaat het vlot. Opdrachtgever, constructeur en meerdere adviespartijen hebben een fraai ontwerp uitgewerkt met een hoog kwaliteitsniveau. Het hekwerk van de oude kazerne vormt de afscheiding van het bouwterrein.

Meerdere constructiemethoden “In het gebouw zijn meerdere constructiemethodes toegepast”, vertelt Guis. “De ruwbouw is op-

getrokken in beton met een stalen bovenbouw. Voor de verdiepingsvloer van de boksschool en dansschool boven de sporthal zijn betonnen TTliggers toegepast met een hoogte van 83 centimeter en een vrije overspanning van 16,5 meter. Om het gebouw te dichten, is gekozen voor houtskeletbouw en metselwerk aan de buitenzijde. Het blijkt een snelle manier van bouwen.” Een felsdak, met zinken banen van circa 40 centimeter, geeft het pand uitstraling.

Verticaal metselwerk Bijzonder is het verticale metselwerk in de gevelgedeeltes tussen de kozijnen. Guis: “Met de verticale stand van de stenen en de extra hard

arnhem | MFC Klarendal

gebakken steensoort was op voorhand duidelijk dat het metselwerk veel aandacht zou vragen. Daarom hebben we de beste metselaars aangetrokken en het werk zorgvuldig voorbereid. De oplossing is gevonden in een bijzondere mortel en minder lagen tegelijk.” Om de gaatjeszijde op de hoeken buiten het zicht te houden, zijn de hoekstenen in verstek gezaagd. Om de aanblik nog meer te verfraaien zijn de stenen met

de ‘Fusskant’ naar voren gemetseld. Deze heeft meer kleurschakering.

Spectaculair De royale entreehal met de centrale trap en de frisse kleuren bezorgen elke bezoeker een warm welkom. Rondom de hal liggen de gebruiksruimtes. “Het is een fraai pand geworden”, vindt Guis. “Het afwerkingsniveau – binnen en buiten – is

hoog. De combinatie van hoogwaardige installaties en een goed geïsoleerde schil zorgt voor een energielabel A en een gemiddelde GPRduurzaamheidsscore van 7,7. De energieprestatie ligt ruim 15% onder de destijds geldende prestatie-eis. Op het dak zijn zonnecollectoren geplaatst voor de warmtapwaterbereiding. Dit is de kwaliteit waar Paul Hardonk Bouw ook zelf voor staat.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Arnhem Ontwerp De Zwarte Hond - Rotterdam Advies Advies- en Ingenieursbureau Van de Laar – Eindhoven, Huisman& Van Muijen Adviseur Installaties – Eindhoven

Uitvoering Paul Hardonk Bouw - Deventer Installaties WSI - Eibergen Bouwkosten ca € 6 miljoen Opleverdatum september 2013

Matjeskolk 16 7037 DZ Beek Postbus 12 7037 ZG Beek

T 0316 - 53 23 20 F 0316 - 53 22 60

Kozijnen

Vliesgevels

Ramen

Serres

Deuren

Veranda’s

info@gevel-design-beek.nl www.gevel-design-beek.nl

09144

| 83

NIEUWBOUW

ONDERWIJS

MULTIFUNC TIONEEL

Paul Hardonk Bouw heeft veel kennis en erva-

scholen voor het voortgezet onderwijs, veelal

ring met nieuwbouwprojecten voor de onder-

gecombineerd als brede scholen en multi-

wijssector. We weten dat budgetten vast staan,

functionele accomodaties met cultuur en sport-

daar zijn we op ingesteld. Daarom denken we

faciliteiten.

graag creatief mee en zorgen we dat geld, tijd en kwaliteit onder controle zijn tijdens het

Voor meer informatie kijk op

gehele proces. In het onderwijs zijn we van

www.paulhardonk.nl of bel 0570-63 44 55

alle markten thuis. Wij bouwen basisscholen en

Een dijk van een trap komt van Dijkhof! Wij zijn een jong bedrijf met een lange traditie en gespecialiseerd in het vervaardigen van metalen (staal, rvs en aluminium) trappen, treden en hekwerken, eventueel afgewerkt met glas, hout of natuursteen.

•

Gespecialiseerd in de onderwijssector

•

Totaal installateur

Seriematig en uniek maatwerk gecombineerd met innovatie in de trappenwereld vormen onze belangrijkste pijlers. Een stijlvolle trap in een school, bedrijfshal of winkelcentrum, een fraaie balustrade met hekwerk bij een wooncomplex - ze

•

imponeren, verwelkomen en nodigen

Dealer DEOS voor ontwikkeling en installatie complete systemen voor automatisering gebouwen

bezoekers en bewoners uit om binnen te komen. Wij ontwerpen, produceren en installeren deze staaltjes van functioneel en fraai design voor elk project. Van huis tot hotel en van school tot schip. Bovendien zit innovatie in onze genen.

•

Erkend KNX-installateur

•

ISO 9001 - ISO 14001 - VCA**

Zo bedachten wij de praktische antislipperfotreden: weer of geen weer, uitglijders voorkomt u hiermee gegarandeerd. Dankzij ons moderne machinepark en de complete fabricage in eigen beheer ontvangt u alles bovendien snel; van

 Emmen – Groningen – Apeldoorn – Almere

losse trede tot complete trap.

Industriestraat 15 7622 AV Borne T : 074 - 265 77 77 F : 074 - 266 12 13 E : info@dijkhof.com I : www.dijkhof.com

Utrecht | ROC Kanaleneiland

Tekst | Het Tekstbureau Beeld | Proper-Stok (Heijmans)

Sprankelend middelpunt Kanaleneiland is één van de krachtwijken van Utrecht. Het gebied in het centrum van Kanaleneiland tussen de Amerikalaan, Bernadottelaan, Rooseveltlaan en het 5 Meiplein was hard toe aan een metamorfose. Dankzij een slimme structuurvisie verandert de wijk op dit moment in een fraaie woon- en werkomgeving met het ROC Kanaleneiland als sprankelend middelpunt. aandeel geleverd om de herontwikkeling van Kanaleneiland ‘groots’ aan te kunnen pakken.”

Officiële opening ROC Op dit moment is deelgebied 3 in uitvoering. In deze fase wordt op het terrein van het voormalige Niels Stensen College een cluster van maatschappelijke voorzieningen gebouwd, gecombineerd met een Regionaal Opleidingscentrum (ROC), woningen en voorzieningen. “De bouw van het ROC is volgens een Europese aanbesteding gegund aan Jurriens Bouw in Utrecht”, vertelt De Lange. “De bouw is gestart in september 2012 en inmiddels is de school al in gebruik genomen. In maart 2014 vindt de officiële opening plaats. Dan krijgt dit prachtige lichte en transparante gebouw de aandacht die het verdient.” ❚ Peter van der Gugten van Proper-Stok (inmiddels onderdeel van Heijmans) stond aan de basis van de metamorfose, die vanuit zes deelgebieden wordt aangepakt. “Voor dit plan werd draagvlak gecreëerd door ook andere partijen uit de wijk erbij te betrekken”, vertelt Annet de Lange, gebiedsontwikkelaar van Proper-Stok.

Krachtenbundeling Zo werd eerst een viermanschap gevormd, ‘GEM Kanaleneiland’. De gemeente leverde een actieve bijdrage door het openbaar gebied – inclusief sporthal – in te brengen. De woningcorporaties Portaal en Mitros waren bereid om hun bezit in te brengen en Proper-Stok leverde de input voor de structuurvisie. “Door deze aanpak ontstond niet alleen een krachtenbundeling”, vertelt De Lange. “Hij zorgde ook voor gelijkwaardigheid onder de partijen. Elke partij heeft een gelijk

| 85

emmen | SBO de Catamaran

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Jansman

Duurzaam gebouw van schoon prefab beton De gehele nieuwbouw van SBO de Catamaran in Emmen is opgebouwd uit een prefab betonnen skelet. Daardoor werden de bouwtijd en de overlast voor de omgeving verkort. Het ontwerp van CITA architecten kenmerkt zich door de schone metselwerkgevels. Daarnaast is de gymzaal op de eerste verdieping gerealiseerd. Jansman Bouw kreeg de uitvoeringsopdracht voor alle bouwkundige werken, het vaste interieur en de terreininrichting. Directeur Gerrit Hospers: “Tevens hadden we de coördinatie van alle deelnemende, samenwerkende partijen.”

Schoon werk “De bouwmethodiek van grote prefab beton elementen maakt dit project bijzonder efficiënt”, aldus Hospers: “Een intensieve en effectieve voorbereiding was noodzakelijk om alle installaties passend te krijgen. Daarvoor moesten er onder meer sparingen worden gemaakt in de wanden en vloeren. Alle betonwanden waren zogenaamd schoon werk. Dat betekent dat dit gelijk het eind-

resultaat is. Voorzichtigheid met plaatsen en het schone werk in stand houden was dus vereist.” Hospers: “Het schoolgebouw kenmerkt zich door een hoge duurzaamheidgraad. Frisse scholen klasse B was de leidraad voor het klimaat. De buitenschil is onderhoudsvrij. Binnen zijn alle materialen ingericht op matig onderhoud. Schone beton en blank houten kozijnen en deuren vergen een minimale inspanning om reparaties uit te voeren.”

Energiedak Bijzonder was ook de installatie van het gebouw, met de toepassing van energieopwekkende dakbedekking die samen met de warmtekoude-opslag voor de energieopwekking en -afgifte zorgen. Hospers: “De school is in een hoge duurzaamheidsklasse gerealiseerd. Het accent lag op comfort, binnenklimaat en energiezuinige installaties.”

Projectinfo SBO De Catamaran, een energiezuinige en duurzame school Harwig Installatiegroep was bij de nieuwbouw van SBO De Catamaran in Emmen verantwoor-delijk voor de realisatie van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Daarnaast zijn vanuit de eigen organisatie de meer specialistische installaties zoals liftinstalla-tie, data-installatie, lestijdsignalering, branden ontruimingsinstallatie en inbraakbeveiliging gerealiseerd. Het gebouw is zeer energiezuinig en duurzaam, onder meer door de toepassing van een WKO-installatie. De school voldoet aan de gestelde eisen conform Frisse Scholen, waarmee een gezond binnenklimaat middels een uitgekiend ventilatiesysteem is gewaarborgd. In het schoolgebouw is tevens een KNX-installatie (domotica) voor de verlichting geïnstal-leerd, deze is middels een touch screen centraal te bedienen. Harwig Installatiegroep is een erkend KNX-installateur. Een meerjarenonderhoudsplan voor de technische installaties was tevens onderdeel van de aanbesteding. Harwig Installatiegroep is met ruim 170 medewerkers meer dan 100 jaar actief met ontwer-pen, uitvoeren, onderhouden en beheren van technische installaties en richt zich met name op de utiliteitsbouw.

86 |

emmen | SBO de Catamaran

“Het was voor Jansman Bouw het eerste project waarbij energieleverende dakbedekking voor het platte dak is toegepast”, aldus Hospers. “Deze toepassing is een toonbeeld van de ambitie die partijen hebben ingebracht in het project. Het is een fraai modern en doordacht gebouw, toegespitst op de gebruikers die als middelpunt hebben gefungeerd voor het ontwerp. Zo kenmerkt het gebouw zich door natuurlijke materialen en rustige kleuren, passend bij leerlingen met een handicap.

Leerling-bouwplaats Hospers: “Gebruikersplezier, maatschappelijke besteding en verantwoorde exploitatie waren belangrijk in dit project. Daarnaast was Jansman Bouw met de Catamaran genomineerd voor leerling-bouwplaats van het jaar. Leerlingen van de opleiding Bouwkunde konden tijdens de bouw werkervaring opdoen. Het project eindigde op een gedeelde tweede plaats. Vanwege de leerlingbouwplaats voldeed Jansman ruimschoots aan de SROI invulling (social return on investments) die door de gemeente Emmen gevraagd werd.” ❚

Projectinfo Energiedak voor gratis warmte De duurzame klimaatinstallatie van De Catamaran wordt in balans gehouden door een eenvoudig maar uiterst effectief Energiedak®. Dit is aangelegd op het schuin aflopende dak van de gymzaal. Onder de donkere dakbedekking ligt een buizenregister waarmee in de zomer warmte kan worden opgevangen. De warmte wordt afgevoerd naar de WKO-installatie onder het gebouw en wordt in koudere tijden aangesproken als aanvulling op de warmtevoorziening. Omgekeerd wordt de kou van de winter met het Energiedak® opgevangen en opgeslagen, waarmee gedurende de zomer wordt gekoeld. De school krijgt zodoende het hele jaar door een uitgekiend binnenklimaat waar de leerlingen en het onderwijzend personeel veel baat bij hebben. Moderne duurzaamheid zonder dat je er erg in hebt, het kan heus wel! Het enige zichtbare onderdeel van het Energiedak® zijn de twee koepeltjes op het dak van de gymzaal. Het uitgestrekte buizenregister van 175 m² ligt in een speciaal ontwerp van collectorplaten onder de donkere, goed warmte-absorberende dakbedekking. Er wordt een mengsel van koud water met een antivriesmiddel doorheen geleid dat door de zon wordt opgewarmd. De extra investering in het Energiedak® verdient zich eenvoudig in vier a vijf jaar terug, doordat het een enorme besparing oplevert op de benodigde energie voor de verwarming en de koeling van de school.

Bouwinfo Opdrachtgever + directievoering Gemeente Emmen

Ontwerp Cita architecten BNA, Utrecht

Uitvoering Het Energiedak® is een zelf ontwikkeld systeem van SolarTech International uit Eindhoven. De nieuwste inzichten leiden inmiddels tot nog veel betere rendementen dan bij de Catamaran worden behaald. Door het Energiedak® in te zetten als primaire energiebron kan een groot deel van het jaar rechtstreeks via het dak verwarmd of gekoeld worden. De WKO-installatie kan hierdoor een stuk kleiner worden uitgevoerd, dus de investering wordt lager en in de exploitatie wordt het goedkoper. Goede regeltechniek is daarbij van doorslaggevend belang maar die wordt uiteraard meegeleverd met het systeem.

Jansman Bouw BV, Raalte

Aanneemsom € 1.812.000,- excl. BTW

Bouwperiode 2011 - november 2012

| 87

Het slimste

jongetje van

de klas

DCW/School WTW: • Automatische ventilatieregeling op basis van CO2-metingen • Flexibel in installatie: voor elke

Elke dag een perfect leerklimaat

situatie een oplossing • Laag in geluidsniveau: voldoet aan de gestelde geluidsnormen

Goed ventileren is noodzakelijk voor een goede luchtkwaliteit in de klas. Te veel CO2 vermindert de schoolprestaties. Een raam openen? Dan gaat het tochten en loopt het energieverbruik op.

• Comfortabel: door plaatsing tegen het plafond geen tocht • Neemt weinig ruimte in • Hoog rendement: > 85% van de

Itho Daalderop heeft een slimmere oplossing: de DCW/School WTW. Met dit decentrale CO2 gestuurde warmteterugwinsysteem creëert u automatisch een goed binnenklimaat. Het systeem ventileert alleen maar als dat nodig is. Dat is niet alleen effectief, maar ook heel energiezuinig. Net zoals u van Itho Daalderop mag verwachten.

www.ithodaalderop.nl

warmte wordt bij luchtverversing teruggewonnen • Plug-and-play: stekkerklaar en voorgeprogrammeerd

Enschede | Scholingsboulevard

Tekst | Het Tekstbureau Beeld | Jansman Bouw

Verbouwen terwijl de lessen gewoon doorgaan Bouwtechnisch gezien waren de gebouwen van de Scholingsboulevard in Enschede nog lang niet aan renovatie toe. De hypermoderne gebouwen dateren immers van 2009. Maar nieuwe bestemmingen zorgden er wel voor dat er verbouwd moest worden. De uitdaging? Het moest waanzinnig snel. De nieuwbouw van 26.000 m2 – verdeeld over twee dicht bij elkaar gelegen locaties – werd in 2009 gerealiseerd door Aannemingsmaatschappij Hegeman in Nijverdal. Het bedrijf bouwde twee lichte open gebouwen met een opvallende plint en daarboven twee omgekeerde kegelvormige bouwmassa’s, in de volksmond bekend als ‘Ufo’s’. “De plint en de ronde ruimtes zijn geheel in stand gebleven”, vertelt Gerrit Hospers, directeur van Jansman Bouw, een zusterorganisatie van Aannemingsmaatschappij Hegeman. “De Gemeente Enschede koos er nadrukkelijk voor om de bijzondere uitstraling van het gebouw in stand te houden. Ze wilde wel de indeling aanpassen. De ene locatie wordt nu gebruikt door scholengemeenschap ROC van Twente. De locatie met de Ufo’s is opnieuw ingedeeld. Nu is hier ruimte voor alle studierichtingen, waaronder autotechniek, bouwtechniek, installatietechniek en zorg & welzijn.”

schikt gemaakt voor nieuwe ontwikkelingen. De uitdaging zat dus niet in de verbouwing, maar in het hoge tempo waarin deze moest worden uitgevoerd. En dat zonder overlast te veroorzaken voor de lessen, die gewoon doorgingen.We maken dit in andere sectoren ook mee. Zo hebben we tijdens de zomervakantie – naast de Scholingsboulevard – ook intern verbouwd in een hotel in Drenthe, midden in het hoogseizoen. Dan komt het aan op expertise. Je moet je inleven in de klant en daar je plannen op afstemmen. Maatwerk in alle facetten. Ook in de zorgsector en industriële bouw kennen we deze uitdagingen.”

Afstemmen Met deze mission impossible gebruikte Jansman Bouw de weken buiten de zomervakantie om alles optimaal voor te bereiden. Het bedrijf plaatste

stofschotten tussen de verschillende ruimtes, stippelde de omleidingsroutes uit zodat de gebruikte ruimtes en de verbouwingsruimtes gescheiden bleven en concentreerde zich op de activiteiten die geen of weinig geluidsoverlast veroorzaakten. “Om de activiteiten goed op elkaar af te stemmen, hadden we regelmatig overleg met de school”, vertelt Hospers. “Zo moesten er tijdens de bouwtijd examens worden afgenomen. Die dagen moest het volkomen stil zijn, terwijl onze handen jeukten om aan de slag te gaan.”

Tijdig opleveren Met deze uitstekende voorbereidingen konden de omvangrijke werkzaamheden in hoog tempo plaatsvinden tijdens de zomervakantie, waardoor Jansman Bouw de verbouwing binnen de gestelde drie maanden kon opleveren. ❚

Interne verbouwing

Bouwinfo

Het ging dus om een interne verbouwing over alle verdiepingen. Het bouwproces werd voorbereid in een bouwteam, waarin de Gemeente Enschede, het schoolmanagementbureau en Jansman Bouw zitting hadden. “We hebben veel ervaring in de onderwijssector en met name in dit soort verbouwingen”, vertelt Hospers. “We hebben tientallen scholen weer ge-

Opdrachtgever Gemeente Enschede

Ontwerp Bouwteam (Gemeente Enschede, Schoolmanagementbureau en Jansman Bouw)

Bouwperiode mei– augustus

Bouwsom Ruim € 1.000.000,00

Installaties € 1.000.000,00

| 89

Kampen-Noord

| Nieuwbouw van het Hoornbeeck College

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Groothuis Bouwgroep

Een verfrissende manier van samenwerken In Kampen-Noord verrijst de nieuwbouw van het Hoornbeeck College, tegenover het pas geopende station. De school heeft de vorm van een schip met aan de voorzijde een duidelijke hoofdelement met een ronding als kajuit. Het achterdek doet dienst als terras.

90 |

Kampen-Noord

Kampen-Noord heeft de afgelopen jaren een transformatie ondergaan. In plaats van weilanden en een snelweg verrees de grote woonwijk Onderdijks. De wijk ligt aan een kruispunt van wegen richting Zwolle en Kamperveen. Ook komt er nog een bedrijventerrein voor het nieuwe station. De school komt te liggen aan de rotonde en verbindt het nieuwe station en de woonwijk. Groothuis Bouwgroep realiseert de nieuwbouw. “Via een voorselectie en een aanbestedingsprocedure kregen we de opdracht het Hoornbeeck College turn-key op te leveren”, aldus projectleider Einbert van Rees, “waarbij de installaties door derden worden uitgevoerd.”

Lean Van Rees vervolgt: “Het ontwerp van architectenburo Roos & Ros is duurzaam met veel frisse details. Ook de samenwerking met dit architec-

Bouwinfo Opdrachtgever Hoornbeeck College, Kampen

Ontwerp Architectenburo Roos & Ros, Oud-Beijerland

Uitvoering Groothuis Bouwgroep, Genemuiden

Installaties Harwig (E- en W-installaties)

Bouwperiode april 2013 - april 2014

Bouwkosten € 3.074.000,-

tenbureau vinden we verfrissend. Voor aanvang van de bouw is veel aandacht gestoken in de bouwvoorbereiding. Ook bij dit project werken we volgens de Lean-filosofie, die we vertalen naar het Groothuis DNA, de oranje draad naar anders bouwen. “Wij zijn dit project gestart met een Project Start Up waarbij het gehele bouwteam op verschillende vlakken afspraken heeft gemaakt. Zo hebben we onder meer de risico’s en de communicatiemethodes besproken. Ook hebben we afspraken gemaakt over meer- en minderwerk en tussentijdse evaluaties. Alle betrokken partijen bepalen gezamenlijk het planningsproces, zodanig dat alle processen op elkaar aansluiten. Daardoor wordt de doorlooptijd van het bouwproces kort en efficiënt.” De goede voorbereiding en aandacht voor communicatie werpt zijn vruchten af. Van Rees: “In een paar weken tijd stond het complete betonnen casco. De bouw verloopt voorspoeding. De school leveren we in april 2014 op.”

Ruimte De ROC-school is ruim opgezet. Van Rees: “Het Hoornbeeck College wilde veel ruimte voor ontmoeting en het nieuwe leren. Een prettig klimaat in relatie met een duurzaam gebouw stond voorop. Zo heeft de nieuwbouw hoge plafonds en een ruime entree met rondom ontmoetingsplekken. Het atrium zorgt voor heel veel daglicht in het gebouw en fungeert als klimaatschacht. De school is compact van opzet, maar is flexibel door de vrije indeelbaarheid. Ook zijn verschillende duurzame materialen en energiezuinige concepten toegepast. Het gebouw voldoet straks aan Frisse Scholen niveau B.” ❚

| Nieuwbouw van het Hoornbeeck College

Projectinfo Vormgeving gebouw zorgt voor extra dimensie installatiewerk Harwig Installatiegroep realiseert momenteel de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties ten behoeve van de nieuwbouw van het Hoornbeeck College te Kampen. Naast de basisinstallaties verzorgen wij ook de specialistische installaties vanuit onze eigen organisatie, zoals de data installatie, zonwering, lestijdsignalering, branden ontruimingsinstallatie en inbraakbeveiliging. In het gebouw worden diverse energiezuinige en duurzame installaties gerealiseerd; een WKO-installatie, zonnecollectoren ten behoeve van de warmwatervoorziening, vloerverwar-ming en LED verlichting. De school voldoet aan de gestelde eisen conform Frisse Scholen, waarmee een gezond binnenklimaat middels een uitgekiend ventilatiesysteem wordt gewaar-borgd. Het is een bijzonder vormgegeven onderwijsgebouw dat door zijn rondingen een extra di-mensie aan het installatiewerk biedt. In het school gebouw is slimme en efficiënte installatie mogelijk middels prefab en stekkerbare installatieonderdelen. Harwig Installatiegroep is met ruim 170 medewerkers meer dan 100 jaar actief met ontwer-pen, uitvoeren, onderhouden en beheren van technische installaties en richt zich met name op de utiliteitsbouw.

| 91

BAKEL | SICURO

Speeltoestellen

Ontwerp, plaatsing, inspectie en onderhoud

Natuurlijk spelen.

Sport en spel.

Gethematiseerde speelplek.

Speeltoestellen.

De bouw en inrichting van basisscholen wordt met de grootste zorg omringd. Maar als je het de echte gebruikers vraagt – we hebben het dan over jongeren van 4 tot 12 jaar - dan maakt het speelterrein het verschil. Toch gaat de aandacht vaak pas naar de inrichting van speelplekken, als de bouw en inrichting van de school klaar zijn”, vertelt Louis Althuizen, directeur Sicuro. “Jammer, want dat zorgt voor extra kosten en beperkingen. Wie de ruimte, de wensen en het budget voor de speelplekken al in een vroeg stadium bekijkt, kan samen met de ontwerper en leverancier het meest aantrekkelijke plan maken. Dat zou bijvoorbeeld een plateau of speelhuisje als basismodule kunnen zijn, waaraan modulaire toestellen zoals een glijbaan, vangnet, klimtouw of schommel worden toegevoegd. Maar ook standaardtoestellen in hout, hardhout of metaal zijn mogelijk.”

Duurzaam en veiligheid Met name natuurlijke speelobjecten zijn op dit moment erg populair. Ze zijn vervaardigd van het Europese hardhout ‘Robinia’ en sluiten aan op de opkomende wens van gemeentes en scholen om ‘groene’ speelplekken in te richten. De organisch gevormde speelobjecten zijn natuurlijk en buitengewoon duurzaam. Althuizen: “Voor de speeltoestellen wordt alleen het Robi-

92 |

nia kernhout gebruikt. Dit heeft een levensduur van vijftien tot twintig jaar. Afhankelijk van de intensiteit van het gebruik kunnen we één à twee keer per jaar de technische inspecties uitvoeren.”

Speeltoestellen op maat Robinia-toestellen passen bij uitstek in een groene omgeving, waar toevallig aanwezige beekjes, markante bomen of heuveltjes deel uitmaken van het totaalontwerp. Maar ook midden in de stad doen ze het goed. En datzelfde geldt voor de gekleurde toestellen. “De keuze in speeltoestellen is ruim”, vertelt Althuizen. “Toch ontwikkelen we regelmatig toestellen naar de ideeën van de klant. We hebben alle kennis in huis om deze uit te werken tot speeltoestellen die voldoen aan de actuele regelgeving op dit gebied. Zo hebben we onlangs voor het ‘Docus de Das Avonturenpad’ in Schaijk diverse thematoestellen ontwikkeld. Deze zijn volledig in eigen beheer gemaakt en gunstig geprijsd. Sicuro neemt dan het hele traject voor haar rekening, van ontwerp tot plaatsing en van inspecties tot onderhoud.” ❚

Den Haag | Nieuwbouw van De Opperd

Tekst | Hilda Bosma

Veilige haven voor ZMOK leerlingen

Sinds kort staat in de wijk Escamp in Den Haag de nieuwbouw van De Opperd, een orthopedagogische basisschool voor kinderen met gedragsproblemen. Opdracht voor Topos Architecten was om een veilig, warm, sfeervol en overzichtelijk gebouw te ontwerpen voor Zeer Moeilijk Opvoedbare Kinderen. “De entree van de school wordt hierbij, zoals bij een haveningang gebruikelijk is, gemarkeerd door bakens in de kleuren rood en groen”, aldus Van Ooi. “De kinderen komen hier in hun school die een eigen wereld vormt. Omdat sporten en bewegen belangrijke onderdelen zijn van de school, is de gymzaal als duidelijk herkenbaar element op de school aanwezig.” ➤

Projectinfo Een vlekkeloze samenwerking Technisch installatiebedrijf Dekker van Geest uit Monster heeft het nieuwe schoolgebouw De Opperd voorzien van alle werktuigbouwkundige en sanitaire installaties. Projectleider Ruud Steinmetz: “We hebben het complete verwarmingssysteem, ventilatiesysteem en airconditioning, maar ook loodgieterswerk, zoals waterinstallatie, hemelwaterafvoer, sanitair en riolering verzorgd. De luchtbehandelingskast is vanzelfsprekend uitgevoerd met warmteterugwinning. Aangezien het om een school voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen gaat, dienen de installaties vandalismebestendig te zijn. Daarvoor hebben we voorzorgsmaatregelen getroffen. Zo wordt het pand verwarmd door middel van vloerverwarming en worden er geen radiatoren toegepast.” Het project is vlekkeloos verlopen door de goede samenwerking met Topos Architecten, Van Zanten Bouw BV en adviseur IVbouw. “Er waren duidelijke afspraken en we wisten precies wat we aan elkaar hadden. Dat komt mede door het feit dat we vaker met elkaar samenwerken. Zo is Van Zanten voor ons een vaste bouwpartner en ook de architect en adviseur zijn geen onbekenden van ons.

De nieuwe school heeft het motto ‘veilige haven’, een plek waar ze zich thuis voelen en waar ze gewoon kind kunnen zijn. Mariëlle van Ooi, projectarchitect bij Topos Architecten vertelt: “Het is een plek die warmte en rust uitstraalt, overzich-

telijk is en ruimtelijkheid biedt. Het ontwerp biedt ruimte om te bewegen, maar voorkomt ook negatieve prikkels. In het concept vormen de school en het verdiepte speelterrein samen een afbakening naar de drukke omgeving.”

In de gehele regio is Dekker van Geest een begrip in de utiliteitsmarkt, maar ook bij particulieren. Vanuit Monster werken wij in het Westland, Den Haag, Rijnmond en omstreken. Onze organisatie is bekend met totale projecten in scholen, kantoorpanden, zorgsector en diverse andere grote bedrijfsgebouwen. Door onze kennis en ervaring zijn wij in staat passend advies te geven, afgestemd op ieders individuele situatie.”

| 93

www.dekkervangeest.nl Klimaatinstallaties Loodgieterwerk Service en onderhoud Centrale verwarming Gasinstallaties Luchtbehandeling Het adres voor uw cv-installatie en sanitair. Dekker van Geest Vlotlaan 578 2681 TX Monster 0174-212080

Beugsloepweg 11 3133 KV Vlaardingen Postadres: Postbus 101 3130 AC Vlaardingen Telefoon: Telefax:

010-4343433 010-4603038

info@vanzantenbouw.nl www.vanzantenbouw.nl

staalplaatbetonvloeren bv cladding dak en wand

STRAMANN BV

bouw en aannemingsbedrijf

JG Nieuwbouw â&#x20AC;˘ Verbouw â&#x20AC;˘ Onderhoud Postbus 57 6916 ZG Tolkamer tel: 0316 542717 fax: 0316 373114 mobiel: 06 10929153 info@jg-cladding.nl www.jg-cladding.nl

www.stramannbouw.nl info@stramannbouw.nl 06-51929414 06-21391749

13790519_stramann.indd 1

17-12-13 16:11

Den Haag | Nieuwbouw van De Opperd

De lokalen zijn gesitueerd rondom een centrale hal. Er zijn brede gangen en ruime lokalen. Langs de vide is een gesloten (glas)vlak; er is bewust geen hekwerk toegepast vanwege de veiligheid van de kinderen. In de lokalen zit het glas vrij hoog (1200+) om prikkels van buitenaf te voorkomen.

Frisse School Het is een duurzame school geworden. Het gebouw voldoet aan de eisen van Frisse Scholen met onder meer een gebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning, hoge isolatiewaarden, vloerverwarming en een groot aantal te openen ramen in de gevel. Voor de verlichting zijn hoogfrequente armaturen met bewegingssensoren toegepast. Bijzonder is ook de toepassing van School Vision verlichting in de lokalen. De verlichtingssfeer in de lokalen kan hiermee worden aangepast aan de activiteit en/of het tijdstip van de dag (energie, concentratie, rust of standaard). Bouwbedrijf Van Zanten realiseerde als hoofdaannemer de school met 1860 m² aan bvo, bestaande uit drie bouwlagen. “We hebben ook de installaties geplaatst. Het casco is opgebouwd uit kalkzandsteen, betonkolommen en staal. De schil is opgetrokken uit metselwerk verwerkt met dunbedmortel.”

Ideale situatie De samenwerking verliep vlot. Van Ooi: “Het was een ideale situatie. Aangezien Topos Architecten de directievoering had van dit project, waren er korte lijnen tussen de aannemer en architect.” Kevin Jansson, projectleider bij Van Zanten vult aan: “Het gezamenlijk belang stond voorop, een school voor de kinderen waar ze trots op kunnen zijn. De sfeer en samenwerking met de opdrachtgever, gebruiker, architect en directievoerder was uitstekend en net zo bijzonder als het project zelf. Iets wat terug te zien is in het resultaat. Het hoge afwerkingsniveau van de school springt er uit. We zijn met ons allen trots op dit prestigieuze project.” ❚

Bouwinfo

Projectinfo Moderne en transparante gevel voor De Opperd De ZMOK-school De Opperd in Den Haag heeft een moderne en transparante gevel gekregen. In opdracht van bouwkundig aannemer Van Zanten Bouw bv leverde en monteerde gevelspecialist JG Cladding alle gevelpanelen. Projectleider Wim Snelders van JG Cladding: “Het is bijzonder dat een onderaannemer als enige partij verantwoordelijk is voor de gevel. Dat zie je maar weinig. Destijds hebben we met de aanbesteding meegedaan op basis van een offerteverzoek van de aannemer. Onze opdracht luidde het leveren en aanbrengen van stalen dakplaten op de dakopbouw. In totaal 550 m². Daarnaast hebben de stalen sandwichgevelpanelen aangeleverd en gemonteerd. Deze panelen zijn aan twee zijden voorzien van een witte kleur coating in een dikte van 100 mm. Daartegen hebben we gezette aluminium omega profielen gemonteerd. Daarvoor langs is een 40 mm polycarbonaat paneel aangebracht van type Arcoplus 547 met een werkende breedte van 500 mm, in de kleur opaal. Deze zijn gevat in aluminium profielen die gepoedercoat zijn.” De aangeboden en aangebrachte gevelpanelen zijn uitermate geschikt voor gevels die gerenoveerd dienen te worden. “Deze gevelpanelen zorgen voor een transparante uitstraling. De Opperd is een prachtig project waar we in nauwe samenwerking met de architect en aannemer een complete geveloplossing hebben verzorgd.”

Hoog afwerkingsniveau van timmerwerkzaamheden De moderne nieuwbouw van de ZMOK-school De Opperd in Den Haag heeft een hoog afwerkingsniveau. Dat geldt ook voor de timmerwerkzaamheden. “Zo zijn de entree met de ronden houten wand en de ronde erker met essen erkerbank in de teamruimte bijzonder”, aldus Marco Straver van Stramann Bouw.

Opdrachtgever Lucas Onderwijs, Den Haag

Advies Iv-Bouw bv, Alblasserdam; Adviesbureau Van Ooi vof , Gouda

Ontwerp, directievoering en toezicht Topos Architecten, Waddinxveen

Uitvoering Van Zanten bv, Vlaardingen

Installaties Dekker van Geest, Monster (W- en S-installaties); A & B Elektrotechniek, Zuid-Beijerland (E-installaties), Stramann Bouw, Boskoop (timmerwerk interieur en exterieur), JG Cladding, Tolkamer (gevel)

Bouwkosten € 2.244.000

Bouwperiode 13 september 2012 – 3 oktober 2013

Stramann Bouw kreeg als de opdracht om diverse timmerwerkzaamheden zowel het interieur als exterieur uit te voeren. Daarbij paste Stramann Bouw traditioneel timmervakmanschap toe en dacht het bedrijf mee over goede esthetische en duurzame oplossingen. “In het nieuwe schoolgebouw is een Oregon pine buitenplafond boven de entree gekomen. Daarnaast hebben we een ronde houten wand van begane grond tot tweede verdieping getimmerd. Alle garderobekasten, schuine trapwanden, wanden op eerste verdieping betreffen HPL-beplating. Ook hebben we, naast het plintwerk, de tweede verdieping voorzien van de gymzaalwanden achterconstructie met akoestische beplating. In dit project hebben we ons vakmanschap heel goed kunnen laten zien en laten zien dat we in staat zijn snel te schakelen.”“De samenwerking met opdrachtgever Van Zanten Bouw BV is perfect verlopen, doordat we alles van elkaar weten en hebben gedaan wat we hebben afgesproken. Samen zijn we zo efficiënt en logistiek mogelijk te werk te gaan en we hebben alle werkzaamheden heel goed voorbereid, met de focus op een prachtig eindresultaat.”

| 95

CV-installaties

Klimaattechniek

MEGI adv13302 FCZ197x130

Meet- en regeltechniek

Loodgieterswerk Duurzame technieken 24 uursservice Technisch beheer

Nijverheidsweg 5, Druten â&#x20AC;˘ 0487 58 15 10 â&#x20AC;˘ www.wijmakenhetgoed.nl

085 2736088

Advies en oplossingen voor

Sint-Michielsgestel | Educatief cluster De Ellips

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Megens Installaties, Druten

Complex rond gebouw integraal in 3D uitgewerkt De nieuwbouw van het Educatief cluster De Ellips in Sint-Michielsgestel heeft een ellipsvorm. De bijzondere vorm maakte het plaatsen van installaties complex. Het gebouw is geheel in 3D/BIM uitgewerkt. Het Amsterdamse architectenbureau RAU maakte het ontwerp voor het educatieve cluster waar een basisschool, buitenschoolse opvang, een kinderdagverblijf en een peuterspeelzaal in zijn gehuisvest.

3D/BIM De leverancier Megens Installaties heeft het 3Dmodel gemaakt aan de hand van het model van de architect. Armand van Andel, technisch directeur: “Door de vele rondingen is er relatief weinig ruimte om de installaties, die recht zijn, weg te werken. Een gedetailleerd ontwerp, in combinatie met het genoemde 3D-model, was hierbij onmisbaar. Door de goede voorbereidingen tijdens de engineering en zeer goede samenwerking met de andere bouwpartners, is er een kwalitatief zeer goed product afgeleverd en zijn de faalkosten tot een minimum beperkt.” Megens Installaties is bij de realisatie van het werk opgetreden als W-installateur. Alle werktuigbouwkundige installaties waaronder de riolering, water- en gasinstallaties, sanitair, verwarming en luchtbehandeling zijn door Megens Installaties uitgewerkt en geheel in eigen beheer geïnstalleerd. Tevens zijn de regeltechnische installaties binnen de eigen holding ontworpen, geprogrammeerd en aangebracht. Van Andel: “We hebben hiervoor sa-

mengewerkt met RNR, een zelfstandig opererende werkmaatschappij. RNR is gespecialiseerd in meeten regeltechnische vraagstukken en verzorgt PRIVA regelsystemen voor onder meer Megens Installaties. RNR opereert ook als onafhankelijk regeltechnisch bedrijf voor derden.”

Vraaggestuurd De centrale warmteopwekking is uitgevoerd met een modulerende HR ketelopstelling in cascade. Van Andel: “Door het integrale ontwerp van de installaties en de regeling worden alle ruimtes, uitgevoerd met communicatieve ruimteregelingen en vraaggestuurd voorzien van warmte en de benodigde ventilatie. De distributie van het CV-water wordt verzorgd door energiezuinige pompen die op basis van constante druk in toeren variëren. Hierdoor wordt er nooit meer water verplaatst en verwarmd dan nodig. Het afgiftesysteem is uitgevoerd als vloerverwarming met een zeer lage aanvoertemperatuur waardoor optimaal gebruik gemaakt wordt van het hoge rendement van de ketels.”

Frisse scholen concept B Centraal in het gebouw zijn meerdere luchtbehandelingskasten (LBK’s) opgenomen. Zij voorzien het gebouw van ventilatie en een basiskoeling. De installaties voldoen aan het ‘Frisse Scholen concept B’. De LBK’s zijn uitgevoerd met warmteterugwin-

ning en geïntegreerde koeling en naverwarming. Dit gebeurt door middel van een lucht/lucht warmtepomp voor klimaatbeheersing van de toevoerlucht naar het gebouw.

Laag energieverbruik “Door de ventilatoren in toerental te sturen van 0-100% op basis van de CO²- concentratie in de ruimten, wordt er nooit meer lucht verplaatst dan nodig is”, aldus Van Andel. “Daardoor wordt het energieverbruik van de ventilatoren alsmede het naverwarmen c.q. koelen van de te verplaatsen luchthoeveelheid tot een minimum beperkt. De Ellips is door de combinatie van de verwarming en gekozen regelstrategie een heel duurzaam gebouw geworden, met een optimaal leefklimaat.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting voor Katholiek en Interconfessioneel Primair Onderwijs (SKIPOS), Sint-Michielsgestel Directievoering BTB, Veldhoven Ontwerp RAU, Amsterdam Advies Volantis, Eindhoven Uitvoering SMT Bouw & Vastgoed, Rosmalen Installaties Gabriëls Elektrotechniek, Veghel (E-installaties); Megens Installaties, Druten (W-installaties) Bouwkosten € 2.397.000,Bouwperiode augustus 2012 t/m juli 2013

| 97

Lieshout | Multifunctionele accommodatie

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | BCP Bouw

Multifunctionele Accommodatie Lieshout bijna klaar voor gebruik

In het centrum van Lieshout opent eind dit jaar een multifunctionele accommodatie. De accommodatie is een uitbreiding van het bestaande dorpshuis, waarin tevens een Brede School wordt ondergebracht. Architect KdV Architectuur uit Eindhoven heeft de accommodatie in nauw overleg met gebruikers en omwonenden ontworpen, waarbij tevens rekening gehouden is met toekomstige uitbreidingsmogelijkheden.

98 |

Het ontwerp vloeit voort uit het beleidskader van de gemeente Laarbeek, waarin elk voedingsgebied moet beschikken over een volwaardig en toekomstbestendig voorzieningencluster. Laride ontwikkelde een plan waarbij een nieuw onderwijsgedeelte wordt toegevoegd aan het bestaande dorpshuis. Met de realisatie van de multifunctionele accommodatie wordt de leefbaarheid van Lieshout naar de toekomst geborgd.

lijk project, erkent directeur van BCP Bouw Theo Hendriks. “Het gebouw heeft een behoorlijke omvang. De bouwtijd van een jaar hebben we dan ook zeker nodig. Gelukkig loopt de communicatie met de bouwdirectie, gevormd door de architect, de constructeur en de directievoerder, bijzonder goed. De lijnen zijn kort, waardoor steeds snel geschakeld kan worden. Hierdoor gaat geen kostbare tijd verloren.”

BCP Bouw uit Cuijk is verantwoordelijk voor de complete bouw van de multifunctionele accommodatie, inclusief de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties, exclusief de bestrating en inrichting van het pand. Een behoor-

Passen en meten

een biljartruimte. “Een grote, centrale entree die dwars door het pand loopt, geeft de verschillende ruimtes aan. Dat betekent echter niet dat de gemeente niet openstaat voor kruisbestuiving”, aldus Hendriks. “Het is zeker wel de bedoeling dat de school, de buitenschoolse opvang en de kinderopvang straks gebruik gaan maken van de voorzieningen voor het dorpsgedeelte. En de dorpsbewoners kunnen eventueel gebruik maken van de grote groepsruimtes in de bovenbouw van de school, waar in totaal vier grote ruimtes zijn voorzien.”

In de multifunctionele accommodatie is een duidelijke scheiding voorzien tussen het schoolgedeelte en de voorzieningen voor het dorp, waaronder een bibliotheek, een theaterzaal, een gezellige foyer en

Een uitdaging tijdens het bouwproces is volgens Hendriks dat het dorpshuis gewoon in bedrijf blijft. “De harmonie komt gewoon repeteren.

Lieshout | Multifunctionele accommodatie

En ook het kinderdagverblijf is open gebleven. Om geen overlast te veroorzaken en om de veiligheid van de bezoekers te garanderen, hebben we geluids- en stofwerende wanden geplaatst. Daarnaast houden we alle gebruikers continu op de hoogte van de bouwstatus en -plannen.” De Gemeente Laarbeek heeft als ambitie dat alle nieuwe gebouwen beschikken over een GPR van 7.0. Voor deze nieuwe accommodatie geldt straks

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Laarbeek

Planontwikkeling en projectmanagement Laride | hart voor huisvesting

Ontwerp KdV Architectuur

Adviseur Deerns Raadgevende Ingenieurs

Uitvoering BCP Bouw bv

Installaties

een GPR van gemiddeld 8,4. Hendriks vertelt dat het pand daarom is voorzien van zoveel mogelijk duurzame toepassingen. “Het gebouw is optimaal geïsoleerd. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van lage temperatuurverwarming. Alle ruimtes zijn voorzien van vloerverwarming, je vindt bijna geen radiatoren meer. En waar mogelijk hebben we LED-verlichting voorzien.”

Van Haren Installaties B.V., Van der Aa Elektro BN

De schouders eronder

Bouwperiode

Eind dit jaar nog moet de multifunctionele accommodatie in Lieshout worden opgeleverd. Tijdens het kerstreces namelijk staat de overhui-

december 2012 - december 2013

zing van het dorpshuis en de school gepland. Een krappe deadline, vertelt Hendriks. Zeker omdat begin dit jaar zes kostbare weken verloren gingen door de lange vorstperiode. “We hebben getracht deze periode goed te maken, door volgens het Lean-principe te werken. In samenspraak met onze leveranciers en opdrachtgevers hebben we alle kansen en mogelijkheden gepakt om tijd goed te maken. We hebben samen onze schouders onder het project gezet. Zelfs tijdens de bouwvakperiode. Dat we de deadline halen, is een verdienste van ons allen.” ❚

| 99

DIEMEN | Brede School Diemen Noord

Tekst | Johan Godschalk Beeld | Slingerland Bouw BV Nijkerk

‘Het schoolgebouw wordt gerealiseerd bij de entree van de wijk en is beeldbepalend’ Het college van B&W van Diemen heeft de opdracht om de Brede School Diemen Noord te bouwen, na een openbare aanbesteding met voorgaande selectie gegund aan Slingerland Bouw B.V. uit Nijkerk. Eind maart 2013 is de aanneemovereenkomst ondertekend. Bij de selectie van de aannemer heeft de gemeente ook voorwaarden opgenomen over Social Return, in de vorm van eisen over de inzet van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. “Hiervoor is een verplichting vastgesteld met een percentage om deze doelgroep in te zetten, onder meer door plaatsingen van herintreders en leerling bouwplaats- en stageplekken”, aldus projectleider H. van Riesen. “Wij zijn nu druk doende om ook bedrijfsbreed een invulling te geven aan het Social Return, om zo te trachten werknemers weer te laten terugkeren in de maatschappij of een werknemer een aanvullende opleiding te geven.”

100 |

DIEMEN | Brede School Diemen Noord

Het schoolgebouw wordt gerealiseerd bij de entree van de wijk en is beeldbepalend. De indeling van het gebouw weerspiegelt de samenwerking en stapt af van het traditionele werken in schoollokalen. De lesruimten worden gerealiseerd rond een leerplein, zo wordt een open leeromgeving gecreëerd. “De onderbouw komt op de begane grond, samen met de peuterspeelzalen. Tevens komt op de begane grond een unit voor de middenbouw, op de eerste verdieping komen een unit voor de middenbouw en een unit bovenbouw. Op de tweede verdieping is ruimte voor de bovenbouw. In het gebouw zijn veel multifunctionele ruimten beschikbaar. Vanwege de beperkte ruimte op de kavel wordt een deel van het speelplein op het dak ondergebracht.”

De omvang van de school bevat 3.975m² BVO ten behoeve van een tweetal basisscholen, peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang en welzijnswerk. Het gebouw voldoet installatietechnisch aan het Programma van Eisen van de ‘Frisse Scholen’. De hoofddraagconstructie is opgebouwd uit prefab beton casco met HSB wanden. De gevelafwerking is deels voorzien van houten douglasdelen en prefab betonnen sierelementen. Deze prefab beton elementen, Betoshell, zijn voorzien van ingraveringen in speelse vormen, welke zijn ontworpen door een kunstenaar. “De samenwerking tussen opdrachtgever en de directievoerder verloopt optimaal”, licht H. van

Riesen verder toe. “Zo worden er diverse opties gevraagd door de opdrachtgever en door ons aangedragen en/of geadviseerd om een duurzaam gebouw te realiseren. Denk hierbij aan witte dakbedekking om snelle opwarming te reduceren, het plaatsen van zonnepanelen om zelf energie op te wekken en het plaatsen van triple beglazing om minder energie te verbruiken. Tevens zijn wij aan het onderzoeken of de afwerking van de houten douglas geveldelen onderhoudsarm kunnen worden behandeld, zodat de onderhoudskosten in de toekomst zullen afnemen.” Daarnaast wordt het gebouw verwarmd door middel van vloerverwarming met een warmtepomp (gesloten bronsysteem). Er is geen gasaansluiting in het gebouw aanwezig. “Wij hopen medio juni 2014 de school op te leveren”, sluit H. van Riesen af. ❚

| 101



  

Jansman bouwt verder

www.jansman.nl

tel 0572-301303

Zorg

Onderwijs

Utiliteitsbouw Kantoren

OUW.N SCASCOB WWW.MB

Slingerland Bouw b.v. is een dynamische

bouworganisatie, die gevestigd is in het centraal gelegen Nijkerk, nabij de A28. Met een Slingerland Bouw b.v. team van enthousiaste is een dynamische medewerkers is bouworganisatie, Slingerland Bouw

die gevestigd in het actief in zowelisde centraal gelegen utiliteitsbouw alsNijkerk, de

WWW.MULTIBETON.NL

Bedrijfsgebouwen Showrooms Utiliteitsbouw

Maatschappelijk Woningbouw Showrooms

ALLE VOORDELEN

nabij de A28. Met een woningbouw. Onze team van enthousiaste opdrachtgevers medewerkers bestaan uit is Slingerland Bouw particulieren,

actief in zowel de bedrijven, utiliteitsbouw als deen overheidsinstanties woningbouw. Onze projectontwikkelaars. opdrachtgevers bestaan uit

Agrarisch

Zorgsector Woningbouw

Appartementen

Slingerland Bouw b.v. particulieren, Postbus 203 bedrijven, 3860 AE Nijkerk overheidsinstanties en Tel. 033 - 246 21 21 projectontwikkelaars. Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Onderwijssector Zorgsector

Slingerland Bouw b.v. Postbus 203 3860 AE Nijkerk Tel. 033 - 246 21 21 Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Kerkbouw Onderwijssector

Woningen

Renovatie en Onderhoud

Slingerland Bouw www.slingerlandbouw.nl

www.slingerlandbouw.nl

UwKerkbouw bouw Onze zorg! Uw bouw Onze zorg!

Slingerland Bouw www.slingerlandbouw.nl

WWW.AFZINKKELDER.NL

MBS is dé betonspecialist in prefab-systeembouw en staat u graag terzijde met bovenstaande disciplines.

WWW.BETONTRAPPEN.NL

MultiBouwSystemen BV T. +31 (0)35 - 588 18 88 info@kelderbouw.nl afzinkkelder.nl

JOURE | Brede school

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Bureau Bos Architecten uit Baarn

Een echte brede school in Joure

Begin van het schooljaar 2014-2015 gaan

Veelkleurig

de nieuwe Brede School aan de Koningin

De verschillende gebruikers gaan elk een eigen inhoudelijke kleur geven aan de Brede School en haar programma. Het gebouw is ook letterlijk veelkleurig: elke participant kiest een eigen kleurenpalet dat past bij de eigen identiteit en de gewenste sfeer. Door de grote verscheidenheid aan planten kleurt het park rond de school mee met de seizoenen. Het nieuwe gebouw bevat duurzame aspecten, zoals een groen dak, triple beglazing, duurzame houten gevel en zal voldoen aan Frisse Scholen Klasse B.

Julianalaan in Joure-Zuid. Het veelkleurige

Innovatieve aanbesteding

twee basisscholen, de kinderdagopvang, de buitenschoolse opvang, het centrum voor de kunsten en een kantoor voor een welzijnsorganisatie gebruik maken van

gebouw verrijst op een parkachtig perceel. “Het concept Brede School komt goed tot zijn recht in dit project”, aldus projectleider Patrick Hübner, projectleider van Pellikaan, bouwkundig hoofdaannemer van de Brede School. “Het ontwerp van het gebouw is voor elk van de gebruikers geoptimaliseerd. Er is sprake van een optimale indeling van de ruimten en de klaslokalen en optimale geluidswerende voorzieningen voor de muziekvereniging. Door deze ruimtelijke indeling is het mogelijk gezamenlijk gebruik te maken van een gymzaal/ theaterzaal.”

Via innovatieve aanbesteding volgens een DBMOmodel (Design, Build, Maintain en Operate) kreeg Pellikaan de opdracht voor het ontwerp en de realisatie van de school. Hübner: “DBMO is een contractvorm waarbij een partij een gebouw realiseert en waar, naast het ontwerpen en realiseren, ook onderhoud en exploitatie in de opdracht zijn opgenomen. Onze opdrachtgever is Facilicom. Facilicom heeft van gemeente Skarsterlân ook de opdracht gekregen om het pand 25 jaar te onderhouden en te exploiteren.”

Afstemming met gebruikers Pellikaan heeft in samenwerking met Bos Architecten een ontwerp aangeboden dat geheel afgestemd

is op de wensen van de opdrachtgever en de gebruikers. Met de openbare fusieschool Lyts Luchtenveld/ Zuiderveld en P.C. E.A. Borgerschool, Centrum voor de kunsten It Toanhûs, Skik kinderopvang en Miks Welzijnsorganisatie is regelmatig overleg. Het contact verloopt prettig. Dit geldt voor de gehele samenwerking met alle partijen. Mede daardoor en door de lean planning zijn we in staat deze kleurrijke Brede School in één jaar tijd te bouwen.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Facilicom, Schiedam

Advies Westermann Installatietechniek, Leeuwarden (Installaties); AVS, Etten-Leur (constructies).

Ontwerp en uitvoering Pellikaan Bouwbedrijf BV, Tilburg Installaties Westermann Installatietechniek, Leeuwarden (E- en Winstallaties) Bouwkosten ca. 7.000.000 mln Bouwperiode zomer 2013- zomer 2014

| 103

Oldebroek | Brede School ’t Loo

Nieuwbouw Brede School 't Loo Oldebroek biedt

‘ruimte om te zijn’

104 |

Oldebroek | Brede School ’t Loo

Dit najaar is de nieuwbouw van Brede School ‘t Loo in Oldenbroek in gebruik genomen. Penta Rho maakte het programma van eisen samen met de gemeente, het schoolbestuur, de leerkrachten en de kinderen, op basis van de visie ‘ruimte om te zijn’. Ook verrichte dit projectbureau uit Apeldoorn de bouwdirectie. Transparantie, veiligheid en kleinschaligheid stonden centraal in het ontwerp van het schoolgebouw, dat een gebouw is geworden voor alle kinderen.

Rondom de bestaande gymzaal 't Loo, die ook dienst doet als speellokaal en als ruimte voor jaarafsluitingen, realiseerde bouwbedrijf K.K. Heutink de nieuwbouw. De houten draagconstructie, die gedeeltelijk in het zicht is, creëert een warme uitstraling en refereert naar het omliggende, cultuurlandschap met houten schuren. Het schoolbestuur en de gemeente Oldenbroek besloten tot de nieuwbouw van Brede School ‘t Loo omdat de bestaande school op dezelfde locatie ‘versleten’ was. De gymzaal was echter nog goed genoeg om, na een renovatie, nog jaren mee te kunnen. Dat bouwdeel bleef behouden.

Transparantie, veiligheid en kleinschaligheid centraal in ontwerp

Penta Rho werd in de zomer van 2010 uitgenodigd om zich te presenteren bij het bestuur en het team van VPCPO De Akker. De school was op zoek naar een partij die het programma van eisen kon maken en het project kon managen. “Wij hebben veel ervaring met het begeleiden van de bouw van Brede Scholen en kindcentra”, zegt Jan Roelofs namens Penta Rho. “Ons motto ‘Ruimte om te zijn’ hebben we tijdens een presentatie toegelicht. We wilden iedereen betrekken bij het hele proces. Niet alleen de gemeente, niet alleen de bestuurders, maar ook de begeleiders, leerkrachten en kinderen. Deze betrokkenheid gaf, samen met onze jarenlange ervaring, tevredenheidsverklaringen van eerdere opdrachtgevers en geboden prijs, de doorslag voor de opdrachtverlening.” ➤

Projectinfo Fraaie vloeren Brede School ’t Loo Brede School ’t Loo in Oldebroek is een fraai onder architectuur gerealiseerd gebouw tussen de maïsvelden. Alle vloerafwerkingen zijn door Eputan Kunststoftechniek voorzien van haar Herculan Kunststof gietvloeren en sportvloeren. In samenwerking met 4Darchitecten uit Nijkerk en aannemer KK Heutink uit Genemuiden is een prachtig resultaat neergezet voor deze nieuwe Brede School, op een fraaie locatie. De nieuwe school is gebouwd tegen een bestaand gymlokaal dat geheel gerenoveerd is en waaronder ook een Herculan Sportvloer MF 9+2 is geïnstalleerd. Alle kunststofvloerafwerkingen zijn eigentijds en geheel naadloos. De kunststofgietvloer Herculan IG381 die is geappliqueerd in de school is ook doorgelegd naar de kleedkamers van het gymlokaal. Hier zijn de vloeren voorzien van antislip (R11). Herculan Kunststofvloeren zijn fraai, praktisch en economisch. Eputan is fabrikant van Herculan kunststofvloerafwerkingen. Vaak wordt in scholen gekozen voor marmoleum of linoleum vloerafwerkingen. Dit brengt echter nog het nodige onderhoud met zich mee. De kunststofvloeren bieden beslist meerwaarde. Ze behoeven geen behandeling, schoonmaken is voldoende. Ook op het gebied van onderhoud en afschrijven presteren deze vloeren uitstekend en je kunt heel veel met kleuren werken. Hiermee creëer je een speelser karakter. Herculan kunststofvloeren zijn unieker, strakker en moderner, het vloeit van muur tot muur.

| 105

Oldebroek | Brede school 't Loo

Veiligheid, kleinschaligheid en transparantie “Na een voorselectie hebben we vijf aannemers uitgenodigd voor de aanbesteding. Bouwbedrijf K.K. Heutink had de laagste prijs. Tijdens de uitvoeringsfase heeft dat nooit een rol gespeeld. Het project is in goede harmonie uitgevoerd en het

Bouwinfo Opdrachtgevers gemeente Oldenbroek, Stichting Peuterspeelzalen in de gemeente Oldebroek en schoolvereniging VPCPO De Akker

Ontwerp 4D architecten, Putten

komt bijvoorbeeld tot uiting bij de sportzaal die ook fungeert als speellokaal en ruimte voor jaarafsluitingen. Rondom deze centraal gelegen zaal bevinden zich de lokalen, een mediatheek, een presentatieruimte, een teamruimte, overblijfruimtes en overige voorzieningen. De verkeersruimtes zijn zo ingericht dat ze ook dienst kunnen doen als

'Wij onderzochten onder andere de mogelijkheden van dubbelgebruik van ruimten om de onderlinge samenhang te verhogen en binnen het budget te blijven'

Bouwmanagement Penta Rho, Apeldoorn www.ruimteomtezijn.nl

Advies constructie Bartels, Veenendaal

Advies installaties Cauberg Huijgen, Zwolle

Uitvoering Bouwbedrijf K.K. Heutink, Genemuiden

beoogde hoge kwaliteitsniveau is waargemaakt.” Een belangrijke eis uit het bouwprogramma was dat kinderen en leerkrachten zich veilig moeten voelen in de school. Tegelijkertijd moesten ook alle functies voorzien zijn. Dit resulteerde in een compact en open gebouw met allerlei doorkijkjes en veel ramen.

Installaties Wouda, Dronten (W + E)

Bouwperiode augustus 2012 – juni 2013

Ruimte om te zijn

“Wij onderzochten onder andere de mogelijkheden van dubbelgebruik van ruimten om de onderlinge samenhang te verhogen en binnen het budget te blijven”, zegt Roelofs. “Het dubbelgebruik

werkplek voor de kinderen.” Peuterspeelzaal Kukeluussien kreeg een eigen plek aan de voorzijde van het gebouw. “Het schoolbestuur vereiste een warme uitstraling van het gebouw passend bij de landelijke omgeving van Oldebroek en koos daarom voor een draagconstructie van hout. Het geheel – en met name de bijzondere kapvorm – refereert aan de nabijgelegen schuren en het cultuurlandschap met monumentale bomen. Kortom: een bijzondere plek om te leren en spelen, of gewoonweg ruimte om te zijn.” ❚

Scorend in de bouw...

Aannemingsbedrijf K.K. Heutink BV bouwt al vijf generaties lang. Voor meer informatie: T (055) 538 66 90 info@pentarho.nl | www.pentarho.nl

106 |

Nijverheidstraat 37, 8281 JD Genemuiden - Tel. (038) 385 20 00 info@kkheutinkbv.nl - www.kkheutinkbv.nl - Volg ons ook op

OIRSCHOT | WVH Gevelprojecten

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | WVH Gevelprojecten

Partner in geveltechniek Een gevel geeft een gebouw niet alleen een bepaalde uitstraling, maar biedt ook bescherming en isolatie. Geveltechniek is dan ook een vak apart. Dat weet Paul Wijtman, directeur van WVH Gevelprojecten als geen ander. Behalve voor aluminium en composiet gevelbekleding, kunnen klanten bij het bedrijf terecht voor gevelprojecten met hout, vezelcement, RVS, gecoate staalplaat, koper en zink. Of voor een uitgekiende combinatie van materialen, inclusief een degelijke en duurzame achterconstructie. in Amsterdam, het Christian Huygens College in Eindhoven, de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Brede School in Moergestel geproduceerd en gemonteerd. Op dit moment staat de Cobbenhagenmavo in Tilburg op het menu. “De Cobbenhagenmavo, die in opdracht van OMO uit Tilburg is ontworpen, bestaat uit de nieuwbouw van ca. 3.000 m² onderwijsgebouw met gymzaal. De nieuwbouw kenmerkt zich door horizontale metalen banden in de gevel, waarmee in beeld de aansluiting is gezocht met het naastgelegen lyceum”, aldus Wijtman. “In deze banden is de toevoer van frisse lucht voor de onderwijsruimten geïntegreerd. De vlakken tussen de glaspuien worden ingevuld met kleurrijke panelen, die zorgen voor een frisse uitstraling. Afwisselend worden er ramen met grijze, groene en blauwe panelen voorzien, die de relatie tussen het lyceum (blauw) en de mavo (groen) aangeven.”

Constante kwaliteit Cobbenhagenmavo in Tilburg

“Doordat wij alles voor en achter de gevel kunnen produceren, leveren en monteren, zijn de mogelijkheden voor gevels vrijwel onbeperkt”, vertelt Paul Wijtman. “Ideeën voor kleur, motief, decoraties, afwerking en bevestiging zijn geen belemmering, maar vormen eerder een uitdaging voor ons.” Volgens Wijtman zijn we met ons allen geneigd om alleen naar de voorkant van de gevel te kijken, terwijl de achterkant minstens zo belangrijk is. “Aan de achterkant van de gevel zitten de slimme technieken. Hier worden bijvoorbeeld de RC-waardes en luchtdichtheid van het pand bepaald.”

Compleet pakket, van advies tot montage WVH Gevelprojecten gaat graag al in een vroeg stadium van het bouwproces om de tafel met architecten en aannemers. “Wij zijn een partner in geveltechniek”, aldus Wijtman. “Wij denken graag met architecten en aannemers mee, om samen tot een mooi en efficiënt ontwerp te komen. Wij bieden dan ook een compleet pakket, van advies tot engineering, productie, levering en montage. Wij engineeren alles zelf. Hierdoor kunnen we onze

kwaliteit continu waarborgen.” Door al in een vroeg stadium – vrijblijvend – een mock-up van de eventuele gevel te maken, krijgen partijen een goed beeld van de (on)mogelijkheden van het ontwerp. Zowel van buiten als van binnen, vertelt Wijtman terwijl hij de mock-up toont die gemaakt is voor NBD/Biblion in Zoetermeer, een organisatie die miljoenen uitleenklare boeken en andere vormen van media levert aan bibliotheken en (school)mediatheken in Nederland. “Dit ontwerp van LIAG architecten geeft straks de indruk van een liggend boek, waarbij witte gevelbanden de pagina’s voorstellen. In het kantoorgedeelte wisselen kleine, gekleurde elementen en grote glazen panelen elkaar af, als boekenruggen in een boekenkast.” Het gebouw van NBD Biblion wordt medio 2014 opgeleverd.

Overheidswerken WVH Gevelprojecten verzorgt regelmatig de gevels van overheidsgebouwen. Van ziekenhuizen en luchthavengebouwen tot stations en scholen. Recentelijk heeft de gevelspecialist de gevels van de Wageningen Universiteit, het IJburg college

De gevel van de Cobbenhagenmavo is uitgevoerd in aluminium composiet, net als veel andere gevels die door WVH Gevelprojecten zijn gemaakt. “Ons product onderscheidt zich ten opzichte van concurrenten doordat wij geanodiseerde aluminium composiet kunnen leveren”, aldus Wijtman, “in tegenstelling tot gevelbouwers die alleen aluminium composiet met een gecoate toplaag in hun pakket hebben.” Het voordeel van geanodiseerde aluminium composiet is dat het anti-graffiti eigenschappen heeft. Alle vervuiling kan eenvoudig van de geanodiseerde laag worden verwijderd. “Daarnaast hoeft het materiaal maar af en toe grondig gereinigd te worden. Als je na bijvoorbeeld tien jaar de panelen weer goed reinigt, is de gevel weer als nieuw. Zonder dat wordt ingeboet aan kwaliteit.” Wijtman vertelt dat de medewerkers van WVH Gevelprojecten continu met ideeën komen voor nieuwe materialen en toepassingen. “Op dit moment zien we een verschuiving in de markt richting polyester composiet. Die beweging volgen wij op de voet. Door steeds nieuwe mogelijkheden en toepassingen te bedenken, kunnen wij steeds weer verrassende, efficiënte en kostenbesparende geveloplossingen leveren.” ❚

| 107

Boskoop | Brede School Snijdelwijk

Tekst | Richard Stegers Beeld | Ronald Tilleman

Hoge eisen aan Brede School Snijdelwijk

Duurzaam, functioneel en markant gebouw Brede School Snijdelwijk in Boskoop is een markant gebouw. Functionaliteit en duurzaamheid in combinatie met een aangenaam en veilig binnenklimaat waren belangrijke uitgangspunten bij het ontwerp. De opdrachtgever legde de lat hoog. Er zijn door de betrokken partijen flinke inspanningen geleverd om aan de hoge eisen te kunnen voldoen. Nu het complex is opgeleverd, wordt duidelijk dat met trots kan worden gezegd dat de geleverde inspanningen zijn beloond. Het is een bijzonder, gebruiksvriendelijk, energiezuinig gebouw dat voldoet aan diverse duurzame criteria. Brede School Snijdelwijk huisvest twee basisscholen, de kinderopvang met een kinderdagverblijf en een buitenschoolse opvang, het Centrum voor Jeugd en Gezin, Kwadraad, een speel-o-theek,

108 |

een logopedist en een gymzaal. Alle gebruikers hebben hun eigen herkenbare gebruiksruimte, ondergebracht in vier gebouwen. Deze bouwdelen zijn met elkaar verbonden door een gezamenlijke ontmoetingsruimte, een centrale hal waar speellokalen kunnen worden samengevoegd tot een groot podium met tribunetrap. Het was op bepaalde onderdelen een complex project. Zo waren de omstandigheden verre van eenvoudig. De locatie, een veengebied, wordt aan drie zijden ontsloten door waterpartijen. Voor Bouwbedrijf De Vries en Verburg was dit

logistiek niet eenvoudig. “Inderdaad een flinke uitdaging”, reageert projectleider Kees Verdoorn. “Alleen via een bescheiden bruggetje kon de bouwplaats worden bereikt.” Vanwege de regelgeving in het afgesloten UAV-gc contract wordt gegarandeerd dat het schoolplein dertig jaar zettingsvrij zal blijven. “Het project is volledig onderheid in een drassige grond. Zo zijn in totaal 550 heipalen, waarvan 200 betonnen en 350 houten palen toegepast. Met daarnaast een betonvloer, een zandpakket, drainage en klinkerbestrating bracht het project de nodige uitdagingen met zich mee. Deze manier van heien is voor

Boskoop | Brede School Snijdelwijk

voor kinderen en ouders te bieden. Kortom: een groot aantal voorzieningen voor kinderen in één gebouw, dat is het uitgangspunt dat in Boskoop volledig tot zijn recht komt. Bouwbedrijf De Vries en Verburg kan de nieuwbouw van Brede School Snijdelwijk met trots toevoegen aan haar referentieprojecten. Naast het realiseren van onderwijsinstellingen ontwikkelt en bouwt het bedrijf uiteenlopende bouwprojecten in de woningen utiliteitsbouw, zoals zorginstellingen, bedrijfshallen en kantoren. Voor planontwikkeling, bouwen en service en onderhoud kunt u allemaal terecht bij Bouwbedrijf De Vries en Verburg. ❚ een schoolplein zeker niet alledaags.” Het prefab casco (fundering, wanden en vloeren) moest in vier delen naar de bouwplaats worden vervoerd. De maximale belasting van de brug was hierin een belangrijk uitgangspunt. De opdrachtgever is zeer tevreden over het eindresultaat. Aan alle eisen, ook die van Frisse Scholen Klasse B, is voldaan. Een warmte- koudeopslag in de grond zorgt op een duurzame manier voor de verwarming en koeling van het pand. De lucht wordt automatisch ververst aan de hand van constante CO²-metingen. Hoge ramen zorgen voor veel daglicht en een open karakter. De opdrachtgever had een hoge duurzaamheidambitie. Zo is bijvoorbeeld gekozen om zonne-

panelen te plaatsen en een warmte- koudeopslag te installeren in de bodem. De duurzaamheidambitie is vastgelegd aan de hand van een GPRGebouwscore. Deze score diende op alle onderdelen ten minste 7,2 te zijn. Op het onderdeel ‘Energie’ was een minimumscore van 8,0 vereist, wat overeenkomt met een EPC die dertig procent lager is dan wettelijk is vereist. Aan alle duurzaamheideisen is door het bouwteam voldaan. Een Brede School is een samenwerkingsverband tussen verschillende sociale partners die zich bezighouden met opgroeiende kinderen. Het doel van een Brede School is om de ontwikkelingskansen van kinderen te vergroten en om doorlopende, op elkaar aansluitende dienstverlening

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Boskoop Adviseur Zri, Nul25, Pieters Bouwtechniek, De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs Ontwerp Kraaijvanger, Rotterdam Uitvoering Bouwbedrijf De Vries en Verburg B.V., Stolwijk BVO 4.100 m2 Bouwkosten € 5.600.000,- (excl. btw) Bouwperiode Augustus 2012 – Eind september 2013

| 109

Bouwbedrijf

DE VRIES EN VERBURG O N D E R D E E L

D E

B U R G L A N D

Stolwijk

G R O E P

Kennis en daadkracht Bouwbedrijf De Vries en Verburg bouwt kantoren, zorginstellingen, scholen, bedrijfsobjecten en woningen. Al meer dan 25 jaar maakt Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verschil door betrouwbaarheid, degelijkheid en vakmanschap.

â&#x20AC;&#x2DC;t Vaartland 8 2821 LH Stolwijk Postbus 59 2820 AB Stolwijk Telefoon 0182 - 34 17 41 Telefax 0182 - 34 24 75 info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl

V A N

R T

V A

P A

R T

BUITENpost | Lauwers College

Tekst | Het Tekstbureau Beeld | Jorritsma Bouw

Bouwen met de verwarming aan De junioren van het Lauwers College hebben het getroffen. Sinds september krijgen zij les in een eigen vleugel. Hun nieuwe gebouw ligt nagenoeg tegen het bestaande gebouw. Via een glazen tochtsluis kunnen de leerlingen en leerkrachten van het ene naar het andere gebouw. Klein Architecten koos voor een tijdloos gebouw met een robuuste uitstraling. Zij liet de bouwstijl niet zozeer aansluiten op het al bestaande gebouw, maar des te meer op de omgeving. Op de begane grond is alles afgestemd op een multifunctioneel gebruik. Verplaatsbare schuifwanden kunnen de vloerruimte op het ene moment verdelen in leslokalen en op het andere moment omtoveren tot één grote theaterruimte. Op de

eerste etage zorgt een glazen koepel voor volop lichtinval, waaromheen de lokalen zijn gesitueerd. “Deze koepel bezorgt het gebouw een plezierige lichte sfeer”, vertelt Jan Grijpma, bedrijfsleider Onderhoud & Beheer Jorritsma Bouw.

Vloerverwarming Om de grote flexibiliteit binnen het gebouw te realiseren, werd gekozen voor een constructie

'Verplaatsbare schuifwanden kunnen de ruimte omtoveren tot één grote theaterruimte'

van stalen kolommen en betonkolommen, afgedekt met betonnen liggers en kanaalplaatvloeren. “Omdat we werkten met kanaalplaatvloeren met een druklaag, werd al tijdens de ruwbouwfase de vloerverwarming aangelegd”, vertelt Grijpma. “Dit is onze redding geweest tijdens de lange koude winter van 2012/2013. Zodra het dak klaar was, hebben we het gebouw hermetisch gesloten met folie en de vloerverwarming aangezet. Deze hield het vocht buiten de deur en zorgde ervoor dat wij – ondanks de barre weersomstandigheden – aan de afbouw konden beginnen zonder enige vertraging op te lopen.” ➤

| 111

BUITENpost | Lauwers College

Duurzaam Nevenaannemer voor de elektrische en bouwtechnische installaties was Pranger Rosier Installaties. Grijpma: “Dit bedrijf heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de duurzaamheid van het pand. Een WKO-installatie zorgt voor verwarming en koeling van het pand. Het ventilatiesysteem is ingericht volgens het ‘Frisse Scholen-concept’. De hele school is voorzien van wifi, zodat

de leerlingen overal online kunnen werken. En ten slotte is de zonwering zongestuurd, zodat het gebouw optimaal gebruikmaakt van zonlicht en zonwarmte.”

Cradle-to-Cradle Ook voor de bouw was duurzaamheid het adagio. Zo werd uitsluitend gewerkt met Cradle-to-Cradlematerialen. “Deze kunnen na langdurig gebruik nog volledig worden hergebruikt. De combinatie van hout, beton, metselwerk en gelakte kozijnen – zowel binnen als buiten – bezorgt de nieuwe vleugel van het Lauwers College een fraaie, rustgevende uitstraling.” ❚

Bouwinfo Ook voor Lauwers College Buitenpost verzorgen wij duurzame oplossingen voor licht, lucht, warmte en veiligheid. www.pranger-rosier.nl 112 |

Opdrachtgever Ontwerp Advies Uitvoering Installaties Bouwkosten Bouwperiode

Lauwers College Buitenpost Klein Architecten, Groningen Grontmij, Groningen Jorritsma Bouw, Bolsward Pranger Rosier, Dokkum € 1,3 miljoen juni 2012 – juni 2013

Journaal Zonnepanelen als kostenbesparing én lesmateriaal

SMT Bouw & Vastgoed gaat nieuwbouw Erasmus realiseren

De Stroming, de vereniging voor Protestants Christelijk Onderwijs in Altena, heeft haar eerste zonne-energie-installatie in gebruik genomen. Op basisschool Het Baken in Werkendam plaatste lokaal inkoopcollectief Duurzame Energie coöperatie Altena Biesbosch U.A. (DEcAB) een installatie met 128 zonnepanelen van de Duitse fabrikant Centrosolar. Het opwekken van eigen zonne-energie wordt onderdeel van het lesprogramma van de scholengemeenschap.

Op 21 november 2013 hebben SMT Bouw & Vastgoed en Erasmus Universiteit Rotterdam het contract ondertekend voor de nieuwbouw van een multifunctioneel en duurzaam onderwijsgebouw, ten behoeve van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het gebouw van ca. 8.800 m2 wordt gerealiseerd op Campusterrein Woudestein en is ontworpen door architectenbureau Paul de Ruiter. Het geheel is onderdeel van de vernieuwingen waarmee de Erasmus Universiteit Rotterdam een levendige campus creëert met internationale allure, waar het aangenaam studeren en werken is.

De zonne-energie die de installatie opwekt, wordt gebruikt voor de vier aardwarmtepompen van de school. De heer Van Ooijen, directeur van Het Baken: “Onze school heeft een mooi schuin dak op de zuidzijde, dat zich zeer goed leent voor zonnepanelen. Door de zonne-energie-installatie te koppelen aan onze warmtepompen verwachten we optimaal van de duurzame energie te profiteren en een rendement van vijftig procent te behalen.”

De inschrijving van SMT werd als Economisch Meest Voordelige Inschrijving beoordeeld. De opdracht omvat een Engineering & Build (constructief, bouwkundig en installatietechnisch) uitontwikkeling en realisatie van het complex. SMT werkt voor deze bieding met een tiental vaste ketenpartners.

De WVI, de Werkendamse Verwarmings Industrie, zorgde voor de koppeling van de energieen verwarmingsinstallatie en sponsorde de school met een verbruiksinformatiepaneel. Op dit paneel kan iedereen in de school zien hoeveel zonne-energie er wordt opgewekt en verbruikt. Hiermee worden zonne-energie en duurzaamheid op een speelse manier concreet gemaakt voor de leerlingen.

Dakventilator DVEX: voor uw veiligheid De explosieveilige dakventilator DVEX is onlangs ATEX gecertificeerd. De ATEX richtlijn is van toepassing op alle plaatsen waar ontploffingsgevaar kan heersen, zoals in laboratoria, garages en opslagplaatsen. De DVEX voldoet aan de hoogste eisen als het gaat om de ventilatie van explosiegevaarlijke ruimten. De DVEX serie is leverbaar tot een luchtcapaciteit van maximaal 8.000 m3/h. Het temperatuurbereik van de getransporteerde lucht mag variëren tussen de -20°C en de +40°C. De ventilator heeft een waaier met achterovergebogen schoepen en een buitenpoolmotor. Het huis is van aluminium en het basisframe van gegalvaniseerd staal, met een koperen inlaatconus. Om de motor tegen oververhitting te beveiligen is deze ventilator voorzien van interne thermistors (PTC) met naar buiten gevoerde draden voor het aansluiten van de U-EK230E motorbeveiliging relais. De explosieveilige versie voldoet aan EN 60079-0:2006 en EN 60079-7:2007 en is verbeterd beveiligd in overstemming met EX II 2G c Ex e IIB T3 volgens ATEX-richtlijn 94/9/EC. De bijpassende en voor Ex toegelaten accessoires maken de productielijn compleet.

De Erasmus Universiteit Rotterdam heeft de ambitie om tot de meest duurzame campussen van Nederland te behoren en streeft naar de realisatie van een energieneutrale campus. Het nieuwe onderwijsgebouw krijgt een duurzame klimaatinstallatie, geoptimaliseerde isolatie, natuurlijke ventilatie en een minimale technische installatie. Duurzame technieken zoals warmte-koudeopslag in de bodem, optimaal daglicht, energieterugwinning en slimme verlichting dragen bij aan het doel een zeer energiezuinig gebouw te realiseren. In maart 2014 zal worden gestart met de bouw. Naar verwachting kan het gebouw in maart 2015 in gebruik worden genomen.

| 113

Journaal Fioretticollege Lisse klaar voor de toekomst

De klim-bergingen zijn aan de ene kant een berging voor los buitenspeelgoed, skelters, fietsjes en bezems, aan de andere kant zijn het een uitdagende klimtoestellen, waar naast klimmen verschillende speelvormen mogelijk zijn. De klim-bergingen zijn goed afsluitbaar en zijn daardoor ook geschikt voor schoolpleinen die ook na schooltijd openbaar toegankelijk zijn.

In Lisse is het Fioretticollege voor MAVO, HAVO en VWO in gebruik genomen. Het gebouw van ruim 8500 m² is door Broekbakema ontworpen als een ‘fris’ en flexibel gebouw dat zich kan aanpassen aan de ontwikkelingen in het onderwijs.

Flexibiliteit, toekomstgerichtheid en ‘samen één school zijn’ vormden het uitgangspunt voor het ontwerp van de nieuwbouw. Voor de verschillende doceer- en lesstijlen van de school worden traditionele klaslokalen afgewisseld met multifunctionele, flexibele ruimtes en open studielandschappen. “Een heldere kolomstructuur biedt de vrijheid om de onderwijsgebieden op een andere manier in te richten. Ook het dak is al berekend op uitbreiding in de toekomst, net als de plafonds, installaties en binnenwanden”, zegt Aldo Vos, architect van het gebouw. Verschillende duurzaamheidsmaatregelen in het gebouw hebben geleid tot een energieprestatie coëfficiënt (EPC) van 0,62, 38 procent lager dan vereist in het Bouwbesluit. Koeling en verwarming vindt plaats via de betonvloeren. Het actieve beton is gekoppeld aan een warmte- en koudeopslag in de bodem. De transparante gevel en het glazen dak zorgen ervoor dat er veel daglicht het gebouw kan doordringen. Speciaal ontworpen stalen vouwschermen filteren de directe inval van zonlicht. De combinatie van goede isolatie, goede ventilatie, energiebesparing én een gezond binnenmilieu heeft ertoe geleid dat de school het predicaat ‘Frisse School klasse B’ mag dragen.

Van speeltoestel naar berging en vice versa Dit jaar heeft IJreka twee bijzondere speelobjecten opgeleverd, die tevens te gebruiken zijn als berging. De klim-bergingen zijn ontworpen door Ketner Olsen en Studio Papas maken deel uit van een totaalontwerp voor schoolpleinen. De klim-berging van Ketner Olsen is gesitueerd op het schoolplein van BS De Regenboog, onderdeel van de nieuwe MFA De Dirigent in Tilburg. De klim-berging van Studio Papas staat op het schoolplein van BS Klimop in Vlaardingen.

114 |

De klim-berging van Ketner Olsen heeft een grondvlak van 2x3m en een hoogte van 2m en is specifiek bedacht voor het deel van het plein dat door de kleuters wordt gebruikt. De klim-berging van Studio Papas heeft onderin een vloeroppervlak van 3x3 m en in de toren van 2x2m. De totale hoogte van de klim-berging is ruim 4 meter. Door de hoogte en de kantelen die de berging beklimbaar maken, lijkt het object op een kasteeltoren. Voor meer informatie, www.ijreka.nl

Energiezuinige verlichting maakt scholen gezonder en goedkoper De verlichting is bij veel scholen verantwoordelijk voor vijftig tot zeventig procent van de totale elektriciteitsrekening. Door energiezuinige oplossingen zoals LED echter, zijn besparingen tot wel tachtig haalbaar. En door de juiste verlichting te kiezen, neemt het welzijn in scholen toe, verbetert het concentratievermogen en voelen kinderen zich prettiger en op hun gemak. Slim of intelligent licht geeft meer licht én je bespaart energie en geld. Denk hierbij niet alleen aan energiezuinige verlichting zoals LED, maar ook aan daglicht- en bewegingsdetectie. Voor scholen of mfa’s die verder willen en renovatie of nieuwbouw overwegen, is een goed lichtplan essentieel. Voor een optimale verlichting is het bijvoorbeeld belangrijk welke vloeren wandafwerking er is, welk meubilair er staat en wat de lichtinval is. Bekijk daarnaast afzonderlijke schakelingen van verschillende ruimtes, zodat niet alles in het gebouw aan hoeft als je maar in een paar ruimtes licht nodig hebt. Hoe exacter je de instellingen per klaslokaal of ruimte kunt regelen, hoe meer controle je krijgt over de energieprestatie.

Journaal Luchtkwaliteit in veel klaslokalen ver onder de maat Voor het achterstallig onderhoud van schoolgebouwen zijn miljarden euro’s nodig. Vooral klimaatinstallaties en isolatie moeten beter, vinden schoolleiders. Dit blijkt uit een onderzoek naar de kwaliteit van onderwijshuisvesting, gemaakt in opdracht van het ministerie van Onderwijs. Aan het onderzoek deden zo’n 1100 schoolleiders mee uit het basis- en voortgezet onderwijs. Zeventig procent van hen is van mening dat hun schoolgebouw zou moeten worden aangepast. Het meest urgent zijn verbeteringen aan klimaatinstallaties, deuren en ramen en isolatie. Verder geeft meer dan de helft van de schoolleiders aan ontevreden te zijn over de mogelijkheid om de temperatuur en ventilatie zelf te regelen. Een kwart zegt hierover zelfs ‘zeer ontevreden’ te zijn. Alleen al de aanpassingen die als strikt noodzakelijk worden gezien, kosten naar schatting bij elkaar 6,9 miljard euro. Dat komt per basisschool neer op een half miljoen en per middelbare school op drie miljoen. Uneto-VNI stelt in een reactie op het rapport dat het vooral in de winter is het dramatisch gesteld met de luchtkwaliteit in de klaslokalen. Tienduizenden leerlingen zitten de komende winter in klaslokalen met onvoldoende ventilatie. Het CO2-gehalte in de lucht is daardoor tijdens de meeste lessen onaanvaardbaar hoog, aldus de brancheorganisatie, die een oproep doet aan de politiek om in actie te komen en investeringen niet langer uit te stellen.

Philips en Desso ontwikkelen lichtdoorlatende tapijten

routes en het verbeteren van de sfeer van het interieur van gebouwen door verlichting te combineren met vormgeving en kleur. De oplossing is ontworpen voor ruimtes waar veel passage is en wordt geleverd in verschillende kleuren, vormen en afmetingen; dat maakt een zeer flexibele toepassing van de nieuwe technologie mogelijk. De productnaam van de lichtdoorlatende tapijten met LED’s zal in 2014 worden onthuld, als onderdeel van de volledige marktintroductie. Philips en Desso werken nu al aan pilotprojecten en enkele belangrijke markten.

NIEUW! Samsung DVM S watergevoerde warmtepomp Kort na de introductie van het DVM S warmtepompsysteem komt Samsung klimaatbeheersing wederom met een nieuwe aanwinst: de DVM S Water. Deze duurzame watergevoerde warmtepompsystemen gebruiken water als bron voor een stabiele en aangename verwarming/koeling, zonder ontdooicyclus. Het systeem is voorzien van de geavanceerde Samsung inverter tweetraps tussengasinjectie scroll compressor. Het grotere 20 pk systeem heeft twee inverter compressoren. De elektronische componenten worden gekoeld met koudemiddel, waardoor een betrouwbare werking in het koelbedrijf gegarandeerd is en een stuk warmte teruggewonnen kan worden in warmtepompbedrijf. DVM S water presteert hierdoor goed met hoge COP waarden tot wel

Philips en Desso gaan een samenwerkingsovereenkomst aan om oplossingen met lichtdoorlatende tapijten op basis van LED-verlichting te ontwikkelen. Deze innovatie maakt het mogelijk om LED's te integreren in diverse oppervlakken en voegt een dimensie toe aan interieurontwerp en ruimtelijke vormgeving. De tapijten zorgen ervoor dat mensen op een nieuwe manier kunnen omgaan met informatie en hun omgeving in kantoren, hotels, conferentiecentra en andere openbare gebouwen. De lichtdoorlatende tapijten op basis van LED-licht bieden tal van voordelen op het gebied van informatie, oriëntatie, inspiratie en veiligheid, zoals het geleiden van mensen door de gebouwen, inclusief nooduitgangen en vlucht-

6,12 W/W onder standaard EN14511 condities. Het watergevoerde DVM S systeem is geschikt voor binnenopstelling. De unit kan gecombineerd worden met diverse binnendelen: naast de DX lucht binnendelen kunnen ook laag- en hoog temperatuurs hydromodules (ten behoeve van vloerverwarming, radiatoren of sanitair warm water) worden aangesloten. Uniek is dat het systeem naast een 8, 10 en 12 pk variant ook leverbaar is in een 20 pk uitvoering. Drie van deze systemen kunnen gekoppeld worden, zodat een systeem van 60 pk ontstaat, met 168 kW aan koelen 189 kW aan verwarmingscapaciteit. De systemen zijn leverbaar in zowel een 2-pijps warmtepomp als 3-pijps warmteterugwinsysteem. Voor meer informatie, www.samsung-klimaat.nl

| 115

Wie doet wat Wat doet u eigenlijk? Voor € 95,- per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel (0495) 45 00 95 voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw

AANNEMERS & BOUWBEDRIJVEN

BOUWGROEP DIJKSTRA DRAISMA

Postbus 120 8700 AC BOLSWARD T .................................................................. +31 (0)515 334000 F .................................................................. +31 (0)515 334040 E info@bgdd.nl W www.bgdd.nl

AFBOUW

DAGLICHTCONSTRUCTIES

AFBOUW PERDOK BV

Peizerweg 140 9727 AP GRONINGEN T ..................................................................+31 (0)50 5280680 F ..................................................................+31 (0)50 8508950 E info@afbouwperdok.nl W www.afbouwperdok.nl

NOBUTEC BV

Maasdijkseweg 113 2291 PJ WATERINGEN T .................................................................. +31 (0)174 385242 F .................................................................. +31 (0)174 441027 E info@nobutec.nl W www.nobutwc.nl

ARCHITECTEN

AANNEMINGSBEDRIJF FRAANJE BV

Nieuwe Kraayertsdijk 37 4458 NK 'S-HEER ARENDSKERKE T ................................................................... +31 (0)113 615500 F ....................................................................+31 (0)113 612764 E info@fraanje.com W www.fraanje.com

HEERKENS VAN BAVEL BOUW BV

Postbus 35 5000 AA TILBURG T ..................................................................+31 (0)13 4666999 F ..................................................................+31 (0)13 4666900 E info@hvbbouw.nl W www.heerkensvanbavel.nl

MARX & STEKETEE ARCHITECTEN

Dommelstraat 11 5611 GJ EINDHOVEN T ..................................................................+31 (0)40 2446568 F ..................................................................+31 (0)40 2444591 E mail@mrxnstkt.nl W www.mrxnstkt.nl

BOUWADVIES & -MANAGEMENT

THERMOFLOR BV

Molenweer 2b 2291 NR WATERINGEN T .................................................................. +31 (0)174 290606 F ...................................................................+31 (0)174 290291 E info@thermoflor.com W www.thermoflor.com

DEUREN & KOZIJNEN

ALPHAPLAN

Postbus 549 2400 AM ALPHEN AAN DE RIJN T ..................................................................+31 (0)172 484000 E mail@alphaplan.nl W www.alphaplan.nl

MHB BV

Postbus 6 6674 ZG HERVELD T ................................................................. +31 (0)488 451951 F ..................................................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

GEVELBOUW

MEIJER BOUW SASSENHEIM

Postcode 156 2170 AD SASSENHEIM T ...................................................................+31 (0)252 219122 F ..................................................................+31 (0)252 232628 E info@meijersassenheim.nl W www.meijersassenheim.nl

LINDHORST HUISVESTINGADVISEURS

Postbus 3 7900 AA HOOGEVEEN T .................................................................. +31 (0)528 234518 F .................................................................. +31 (0)528 234517 E info@lindhorst.nl W www.lindhorst.nl

FACADIS GEVELTECHNIEK

Postbus 330 7570 AH OLDENZAAL T .................................................................. +31 (0)541 572030 F .................................................................. +31 (0)541 572040 E info@facadis.nl W www.facadis.nl

GRONDWERK SIJPERDA - HARDY ADVIESBUREAU

BOUWBEDRIJF DE VRIES EN VERBURG

Postbus 59 2820 AB STOLWIJK T .................................................................. +31 (0)182 341741 F .................................................................. +31 (0)182 342475 E info@devriesverburg.nl W www.devriesverburg.nl

REMMERS BOUWGROEP

Postbus 4021 5004 JA TILBURG T .................................................................. +31 (0)13 5723900 F ................................................................. +31 (0)13 5729301 E ohubers@remmersbouwgroep.nl W www.remmersbouwgroep.nl

116 |

Postbus 23 8650 AA IJLST T .................................................................. +31 (0)515 429777 F ...................................................................+31 (0)515 438457 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

DRIESSEN BV

BUITENTERREININRICHTING

KÜHLKAMP BUITENSPELEN

Postbus 145 7580 AC LOSSER T ............................................................. +31 (0)53 536 27 67 F .............................................................. +31 (0)53 538 59 25 E buitenspelen@kuhlkamp.nl W www.kuhlkampbuitenspelen.nl

Handelstraat 5 5961 PV HORST T ..................................................................+31 (0)77 3978000 F ..................................................................+31 (0)77 3978008 E info@driessen-horst.nl W www.driessen-horst.nl

FRANKI GRONDTECHNIEKEN BV

Trondheim 8 2993 LE BARENDRECHT T ...................................................................+31 (0)180 641998 F ...................................................................+31 (0)180 641999 E info@franki-grondtechnieken.nl W www.franki-grondtechnieken.com

INSTALLATIETECHNIEK

Wat doet u eigenlijk? Voor € 95,- per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel (0495) 45 00 95 voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw

Wie doet wat INTERIEURBOUW

LAMMERINK INSTALLATIEBEDRIJF NOORD BV BECK EN V/D KROEF

Printerstraat 21 1033 RT AMSTERDAM T ..................................................................+31 (0)20 6824385 F ................................................................ +31 (0)20 6844043 E info@beckvdkroef.nl W www.beckvdkroef.nl

De Mors 76 7631 AK OOTMARSUM T ..................................................................+31 (0)541 588010 F ..................................................................+31 (0)594 585801 E noord@lammerink-groep.nl W www.lammerink-groep.nl

VAN BERGEN INTERIEURBOUW

Belsebaan 12 5131 PH ALPHEN T ..................................................................+31 (0)13 5082253 E info@vanbergeninterieurbouw.nl W www.vanbergeninterieurbouw.nl

MAMPAEY DORDRECHT

BECTRO INSTALLATIETECHNIEK BV

Heliumweg 36 3812 RE AMERSFOORT T ..................................................................+31 (0)33 4560805 F ..................................................................+31 (0)33 4561013 E info@bectro.nl W www.bectro.nl

Wieldrechtseweg 30 3300 AB DORDRECHT T ..................................................................+31 (0)78 6522422 F ..................................................................+31 (0)78 6180892 E informatie@mampaey.nl W www.mampaey.nl

PARTHOS B.V. MEGENS INSTALLATIES BRANDSEN INSTALLATIETECHNIEK B.V.

Barneveldseweg 33 6741 LJ Lunteren Nederland T ...................................................................+31 (0)342 401715 F ...................................................................+31 (0)342 401751 E info@brandsen-installatietechniek.nl W www.brandsen-installatietechniek.nl

Postbus 68 6650 AB DRUTEN T ...................................................................+31 (0)487 581510 F ...................................................................+31 (0)487 517080 E info@megens-installaties.nl W www.megens-installaties.nl

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV COFELY ZUID BV

Postbus 72 5060 AB OISTERWIJK T ..................................................................+31 (0)13 5292685 F ..................................................................+31 (0)13 5288445 E info@cofely-gdfsuez.nl W www.cofely-gdfsuez.nl

ITN INSTALLATIETECHNIEK BV

Postbus 345 6710 BH EDE T ................................................................... +31 (0)318 637375 F .................................................................. +31 (0)318 622346 E info@itn.nl W www.itn.nl

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T ..................................................................+31 (0)348 473434 F ..................................................................+31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

TES INSTALLATIETECHNIEK BV

Postbus 612 5000 AP TILBURG T ................................................................. +31 (0)13 4678200 F .................................................................. +31 (0)13 4678600 E info@testilburg.nl W www.tesgroep.nl

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T ..................................................................+31 (0)77 3068200 F .................................................................. +31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

SPORTHALINRICHTING

SCHELDE SPORTS

Marquesweg 1b 4462 HD GOES Postbus 21, 4460 AA GOES T .................................................................... +31 (0)113 315100 F ................................................................... +31 (0)113 315110 E info@scheldesports.nl W www.scheldesports.nl

STAALCONSTRUCTIE

MOUW HOEDLIGGERS

Meentweg 19 3774 TK KOOTWIJKERBROEK T ..................................................................+31 (0)342 443078 F ..................................................................+31 (0)342 442579 E info@mouwhoedliggers.nl W www.mouwhoedliggers.nl

TEGELS & NATUURSTEEN

KEMTEC

Postbus 2184 6020 AD BUDEL T ..................................................................+31 (0)495 492348 F ..................................................................+31 (0)495 492773 E info@kemtec.nl W www.kemtec.nl

WTH VLOERVERWARMING BV

Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T .................................................................. +31 (0)78 6510640 F .................................................................. +31 (0)78 6184282 E info@wth.nl W www.wth.nl

BETTING & RESSING

Batterij 12 7141 JL GROENLO T ...................................................................+31 (0)544 476170 F ...................................................................+31 (0)544 476179 E verkoop@bettingressing.nl W www.bettingressing.nl

117 |

Wie doet wat Wat doet u eigenlijk? Voor â&#x201A;Ź 95,- per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel (0495) 45 00 95 voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw

TOEGANGSTECHNIEK

WANDEN

PEPUTAN KUNSTSTOFTECHNIEK ROSYSTEMS ZienXL

ZienXL - Smuigelweg 1 1704 PX HEERHUGOWAARD T ..................................................................+31 (0)6 23026110 F ..................................................................+31 (0)72 5725486 E info@rosystems.nl W www.rosystems.nl

TRAPPEN

Energieweg 6 4231 DJ MEERKERK Postbus 46 4230 BA MEERKERK T ................................................................ +31 (0)183 354700 F ................................................................. +31 (0)183 354740 E info@eputan.nl W www.eputan.nl

BREEDVELD MOBIELE WANDSYSTEMEN

Postbus 60 6650 AB DRUTEN T ..................................................................+31 (0)487 542888 F ................................................................. +31 (0)487 542076 E info@breedveld.com W www.breedveld.com

VOEGAFDICHTING & VOCHTSANERING

SIMSON APPLICATIE TRAPPENFABRIEK VERMEULEN B.V. Lokkerdreef 14, 4879 ND ETTEN-LEUR Postbus 82, 4870 AB ETTEN-LEUR T ..................................................................+31 (0)76 5088000 F ..................................................................+31 (0)76 5088060 E info@vermeulen-trappen.nl W www.vermeulen-trappen.nl

Nieuwe Bredasebaan 8 4825 BP BREDA T ..................................................................+31 (0)76 5244300 F .................................................................. +31 (0)76 5244301 E info@simsonapplicatie.nl W www.simsonapplicatie.nl

WANDEN & PANELEN

VLOEREN

DESCOL KUNSTSTOF CHEMIE BV

Postbus 420 7400 AK DEVENTER T ..................................................................+31 (0)570 620744 F ..................................................................+31 (0)570 608493 E verkoop@descol.nl W www.descol.nl

STEWARD DESIGN PANELS Postbus 96 4200 AB GORINCHEM T ..................................................................+31 (0)183 589099 F ..................................................................+31 (0)183 589823 E info@designpanels.com W www.designpanels.com

PARTHOS B.V.

SCHELDE SPORTS

Marquesweg 1b 4462 HD GOES Postbus 21, 4460 AA GOES T .................................................................... +31 (0)113 315100 F .....................................................................+31 (0)113 315110 E info@scheldesports.nl W www.scheldesports.nl

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.onderwijsenbouw.nl? Neem dan contact op met Patricia Rutten of Gilles Coulier: T +31 (0)495 450095 E p.rutten@louwersuitgevers.nl E g.coulier@louwersuitgevers.nl

118 |

Is uw orderportefeuille gevuld of geveld?

Met een abonnement op Bouwberichten heeft u toegang tot onze website waarop u jaarlijks de aankondiging van 35.000 nieuwbouw- en onderhoudsprojecten vindt. U kunt zelf het soort projecten selecteren dat voor u interessant is, en de provincies waarin u aan de slag wilt. Dagelijks ontvangt u de updates in uw mailbox. Een abonnement op Bouwberichten. Wie serieus aan zijn orderportefeuille wil werken, kan eigenlijk niet zonder. Bel voor meer informatie (070) 378 03 42.

Bouwberichten. Weet werk voor u.

cobouw.nl/bouwberichten

“De praktische, doelgerichte aanpak van de bouwgroep spreekt ons aan” Folkert Sonsma, “In het onderwijs is flexibel bouwen belangrijk, evenals een flexibele instelling” vestigingsdirecteur, over de nieuwbouw van ROC Friese Poort in Drachten

Bouwgroep Dijkstra Draisma

Bouwgroep Dijkstra Draisma is een van de grootste bouwbedrijven van Noord-Nederland. Vanuit Bolsward en Dokkum werken onze betrokken medewerkers aan de realisatie van de meest uiteenlopende bouwprojecten. De opgeleverde gebouwen bewijzen dat wij ons vak verstaan – en de tevreden opdrachtgevers en eindgebruikers bevestigen dat. Begrip in de bouw; Dijkstra Draisma heeft het, is het en toont het. B G D D. N L B O L S WA R D De Marne 120, 8701 MC Bolsward T (0515) 33 40 00 / D O K K U M Bocksmeulen 23, 9101 RA Dokkum T (0519) 22 99 99