Onderwijs & Bouw 05 / 06 2015

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 4

|

NUMMER 5 - 6

|

2015

|

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

BRITISCH SCHOOL TERVUREN | ALMERE IKC STERRENSCHOOL | GENT CAMPUS VESALIUS SINT-AGATHA-BERCHEM KASTERLINDEN POOLSTER | UTRECHT STUDENTENHUISVESTING JOHANNA

Wat is een gezond binnenklimaat?

ROC Mondriaan, Den Haag

Een gezond binnenklimaat is een klimaat dat past bij de functie van een gebouw. VBI bouwt daarom mee aan duurzame, flexibele en comfortabele woon- en werkomgevingen die steeds aan te passen zijn aan de wensen van de eindgebruiker. Of het nu gaat om geluid, licht, temperatuur of luchtkwaliteit. Flexibel comfort noemen we dat.

Meer weten? Bel +31 (0)26 379 79 79 of volg ons via @flexibelcomfort

www.vbi.nl

Duurzame totaalconcepten voor scholen en sportfaciliteiten

Samen zijn wij 1 ! Door de fusie van Sika Nederland B.V. uit Utrecht en Descol sportvloeren uit Deventer is het merk Pulastic sportvloeren nu van Sika. De totale organisatie, met twee vestigingen, bestaat uit een team van 130 medewerkers en 20 gespecialiseerde salesmanagers. Samen zijn we in staat zijn om scholen en sportfaciliteiten indoor en outdoor totaal nieuw in te richten. Door dicht op de markt te opereren kunnen we ons aanbod van producten, systemen en service continu vernieuwen, verbeteren en op elkaar afstemmen. Met een focus op duurzame ontwikkeling en winst voor onze klanten. Winst, die veel verder gaat dan ďŹ nancieel voordeel alleen. Zo bieden we bijvoorbeeld het Roof-to-Basement concept. Van kelder, vloer tot dak realiseren we een totaalconcept van daksystemen, wandbekleding en (sport)vloeren.

Kijk op www.sika.nl en www.pulastic.com voor meer informatie of mail voor een speciďŹ eke vraag naar verkoop.pulastic@nl.sika.com

Sika Nederland B.V., Locatie Deventer (Pulastic sportvloeren) Postbus 420, 7400 AK Deventer, Tel. 0570 620744 www.pulastic.com, mail: verkoop.pulastic@nl.sika.com De actuele algemene voorwaarden zijn van toepassing. Consulteer a.u.b. voor gebruik de meest recente locale Productinformatie-bladen.

Voorwoord

Oude schoolgebouwen…?

‘Leerlingen onnodig in te oude gebouwen’ kopte de voorpagina van de Volkskrant enkele weken geleden. In het bijbehorende artikel komt naar voren dat de helft van alle scholen in ons land zijn gebouwd tussen 1950 en 1980. Bij een groot aantal van die gebouwen zit de technische levensduur er vaak op. Dat leidt regelmatig tot een discussie over renovatie of nieuwbouw en vooral over de kosten die het met zich meebrengt.

Nu is algemeen bekend dat de omstandigheden in oudere schoolgebouwen verre van optimaal zijn. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een slecht binnenmilieu waardoor de leerprestaties kunnen worden beïnvloed en er gezondheidsklachten kunnen ontstaan. Een ander probleem is de hoge energiekosten van dit soort gebouwen. Veel werk aan de winkel dus.

Gelukkig is er wat dat betreft goed nieuws te melden, iets wat we in Onderwijs & Bouw steeds weer doen. Het bovengenoemde probleem is namelijk niet alomvattend. Oude schoolgebouwen worden met regelmaat verbouwd en aangepast aan de tijd of geheel vervangen. Omdat er inderdaad andere eisen aan een schoolgebouw worden gesteld dan enkele decennia geleden. Niet alleen wat binnenklimaat en energieverbruik betreft, ook als het over bijvoorbeeld functionaliteit gaat.

In deze editie van Onderwijs & Bouw kunt u, zoals gebruikelijk, lezen op welke uiteenlopende wijzen invulling wordt gegeven aan de wensen van opdrachtgevers en eisen waaraan een modern schoolgebouw dient te voldoen. Zoals in het artikel over de multifunctionele Sterrenschool in Almere die wordt gebouwd in de nog-groeiende nieuwbouwwijk Nobelhorst. Met dat laatste – de groei van de wijk – is bij de bouw van de school volop rekening gehouden. Mochten de huidige elf lokalen en twee speellokalen op enig moment niet meer toereikend zijn om de schoolkinderen uit de wijk op te vangen, dan kan het gebouw eenvoudig worden uitgebreid. De infrastructuur ligt er al.

Een ander voorbeeld is R.K. basisschool De Hoge Waai, een school die model stond voor de problematiek waarover in het Volkskrant-artikel wordt gerept. Sinds de jaren zeventig had er geen groot onderhoud meer plaatsgevonden. Dus werd er een forse, op de toekomst gerichte verbouwing uitgevoerd. Op dusdanige wijze dat het authentieke karakter behouden is gebleven.

Zo staat ook deze editie weer vol verhalen over doordachte verbouw- en nieuwbouwprojecten en over producten en methodes om een onderwijsomgeving te verbeteren en aantrekkelijker te maken. Er is ongetwijfeld nog het nodige te verbeteren, maar met deze verhalen laten we u zien dat die verbeteringen al in volle gang zijn.

Jac Buchholz

Vaktijdschrift & website over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs Nummer 5-6 | Jaargang 4 | 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4161 UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

H.B.J.M. Louwers Domein De Herten Hertsbergsestraat 4, B-8020 Oostkamp Postbus 85, B-3900 Overpelt T +32 50 36 81 70 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

018

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 495 45 00 95 F +31 495 52 13 35 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

24

EINDREDACTIE Jac Buchholz

REDACTIEMEDEWERKERS

Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Liliane Verwoolde (Het Tekstbureau), Lieke van Zuilekom, SjoerdMeuleman, Joke Heikens, Henk Geist, Marcel van Rijnbach

BLADMANAGEMENT

Danny Jansen E d.jansen@louwersuitgevers.nl

32

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

45

ADVERTENTIES

Online aanleveren: www.wetransfer.com o.v.v. naam en project Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 495 45 00 95 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTSPRIJS

€ 63,-- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie bv o.v.v. Onderwijs & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Tervuren Raamsdonkdorp

Britisch School Basisschool De Hoge Waai

8 15

THEMA LOCKERS & SANITAIR Batterij-gevoed lockerslot sterk verbeterd Sanitaire toestellen in RVS: duurzaam en onderhoudsvriendelijk “Verhoog het comfort van je toiletgebruikers”

17 18 20

De Pen: André Stuit

22

Gent Wageningen Almere Sint-Agatha-Berchem

24 26 30 32

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, projectontwikkelaars, woningbouw/verenigingen, overheidsinstellingen, brancheorganisaties, directies, management en besturen van alle scholen en organisaties in het onderwijs in Nederland met (ver) bouwplannen, wethouders onderwijs van alle gemeenten in Nederland en België.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

Campus Vesalius Plus Ultra Campus IKC Sterrenschool Kasterlinden Poolster

Journaal

35

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­ gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

THEMA VLOEREN, WANDEN & PLAFONDS De parel van de interieurarchitectuur: Het witste plafondpaneel ooit Duurzaam schoonlooptapijt houdt scholen schoon Kunstuitingen bij scholen en bedrijven: identiteitversterkend

41 42 45

Inhoud

47

63

52

69

58

72

THEMA KLIMAAT OP SCHOOL Sectorgericht installeren op maat Klimaatbeheersing voor optimale leerprestaties ‘Open’ school vraagt om flexibele installaties

47 48 51

Haaren HelvoirThuis Amstelveen Martin Luther King school

52 54

Toegangscontroleplatform voor gemak en veiligheid

58

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 4

|

NUMMER 5 - 6

|

2015

|

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

Utrecht Dordrecht

BRITISCH SCHOOL TERVUREN | ALMERE IKC STERRENSCHOOL | GENT CAMPUS VESALIUS SINT-AGATHA-BERCHEM KASTERLINDEN POOLSTER | UTRECHT STUDENTENHUISVESTING JOHANNA

Coverbeeld | Neptunus Structures Sporthal NOC NSF Sportcentrum Papendal.

VSO Rotsoord Het Nationaal Onderwijsmuseum

60 63

Scholen van Morgen: voor een betere leeromgeving Studenten hebben nood aan een gezonde leeromgeving

66 69

Rotterdam Polak Building Utrecht Studentenhuisvesting Johanna Rotterdam LMC

70 72 74

Wie doet wat?

75

TERVUREN | British School

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Licence to Build

BRITISH SCHOOL IS VOORBEELD VAN DUURZAAMHEID De werkzaamheden voor de nieuwe sportaccommodatie en leslokalen voor de British School in Tervuren zijn in volle gang. Met de uitbreiding speelt de privéschool in op het toenemende aantal leerlingen dat de afgelopen jaren toenam van 600 naar maar liefst 1.500. De nieuwbouw, een ontwerp van architectenbureau Licence to Build, voldoet aan de BREEAM ‘Excellent’ certificeringscriteria en is daarmee een voorbeeldproject op het gebied van duurzaamheid. Zowel voor architecten en ontwerpers als voor de leerlingen zelf. In het voorjaar van 2016 moet het project worden opgeleverd.

De nieuwbouw omvat een sportcomplex met daarin een grote sporthal, gymzaal, fitnessruimte, danszaal, cafetaria, competitiezwembad en een semi-ondergrondse parkeergarage. Daarnaast is in het project ook een verbouwing meegenomen die onder andere voorziet in een aantal nieuwe klaslokalen en administratieruimten. “De scholencampus lijkt slechts weinig op wat wij in ons

8|

onderwijssysteem gewoon zijn”, vertelt architect Jos Leyssens. “Naast onderwijs wordt flink gefocust op sport, cultuur en muziek; daarvoor is een optimale infrastructuur gerealiseerd. De campus is volledig gelegen in een weelderig groene zone en bestaat uit vriendelijk ogende paviljoenen van twee tot drie verdiepingen hoog die haaks op de hoofdontsluitingsweg liggen. De L-vormige nieuw-

bouw ‘omarmt’ straks de bestaande paviljoenen, zodat de campus meer een cluster vormt in plaats van een serie parallel lopende gebouwen. De nieuwbouw geeft de campus een hart.”

Glas, gevelbeplating en lichtdoorlatende panelen In het nieuwe sportcomplex spelen drie materialen een hoofdrol: glas, gevelbeplating en lichtdoorla-

TERVUREN | British School

tende Kalwall-panelen. “De Kalwall-panelen maken het mogelijk om diffuus licht binnen te halen, zonder risico op verblinding of sterke schaduweffecten”, vertelt Leyssens. “Het belangrijkste onderdeel van de panelen wordt gevormd door speciale vezelglazen bladen die zijn vastgehecht op een raster van aaneengesloten, thermisch gebroken aluminium I-balken. De panelen zijn UV-bestendig, ballen slagvast en hebben een uitstekende isolerende werking. Met het oog op de BREEAM-certificering zeker geen overbodige kwaliteiten.”

BREEAM-MAATREGELEN Vanwege de BREEAM-eisen heeft Licence to Build de British School in een brede context benaderd.

“Niet alleen de bouw, maar ook de aanleg van de omgeving en de sturing van bijhorende verkeersstromen speelde hierin een rol”, aldus Leyssens.

“Door de toegangswegen voor fietsers te prioriteren en in de semi-ondergrondse parkeergarage een veilige en beschutte fietsenstalling te voorzien,

wordt het gebruik van de fiets gestimuleerd. Op de bouwplaats wordt zoveel mogelijk bouwafval hergebruikt, onder andere in de funderingen van de nieuwbouw. Bovendien hebben we gezocht naar lokale, duurzame bouwmaterialen, zodat flink bespaard kon worden op logistieke kosten.”

MASTERPLAN Licence to Build werd oorspronkelijk gevraagd om alleen het dak van de school te renoveren, zegt Leyssens. “Om in het tekort van klaslokalen te voorzien, adviseerden wij de school om bovenop het nieuwe dak een extra verdieping te voorzien.

Samen hebben we vervolgens een masterplan gemaakt, op basis van een behoefteanalyse. Die behoefteanalyse toonde aan dat de British School eigenlijk veel grotere behoeftes had dan alleen een nieuw dak en een extra verdieping. In overleg hebben we hun wensen verder uitgewerkt en een haalbaarheidsonderzoek voor de nieuwbouw gedaan, met dit project als resultaat.”

In het binnenzwembad worden gewone ramen en lichtdoorlatende gevelpanelen gecombineerd.

SAMENWERKING

'OM IN HET TEKORT VAN KLASLOKALEN TE VOORZIEN, ADVISEERDEN WIJ DE SCHOOL OM BOVENOP HET NIEUWE DAK EEN EXTRA VERDIEPING TE VOORZIEN'

“Om het project tot een goed eind te brengen, werken we vanaf het begin nauw samen met een aantal studiebureaus, waaronder Artabel (zwembadtechniek) en Paridaens Ingenieurs (stabiliteit) uit Leuven en RCR (technieken) uit Herent. Daarnaast hebben we heel goed contact met onze bouwheer de British School en aannemer Grontmij. Samen geven we optimaal invulling aan de wensen van de school én alle leerlingen.” ❚

|9

TERVUREN | British School

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: Hermans & Co

DE AMBITIE: COMPETITIES OP EUROPEES NIVEAU Sport staat binnen de British School of Brussels centraal. De schoolleiding is ervan overtuigd dat sport bijdraagt aan een gezonde, evenwichtige levensstijl. Daarom beschikt het schoolgebouw sinds kort over een compleet geoutilleerd sportcomplex, met de inrichting, transparantie en gevelbekleding die daarbij hoort.

De British School of Brussels in Tervuren heeft oorspronkelijk alleen een dakrenovatie nodig. Na het eerste gesprek wordt besloten om het project uit te breiden naar een extra verdieping met klaslokalen. En weer enkele weken later staat er een plan voor een volledig nieuw sportcomplex op stapel. Het nieuwe sportcomplex – ‘Project 3-2-1’ - omvat een sporthal, gymzaal, fitnessruimte, danszaal, cafetaria en modern competitiezwembad. Omdat de school de ambitie heeft om competities tussen de Britse scholen in Europa te organiseren, moet de infrastructuur aan de hoogste eisen voldoen.

10 |

LICHTDOORLATEND Onderdeel van deze hoogstaande infrastructuur is de gevelbekleding. En ook al lijkt het dat de gevelbekleding niet rechtstreeks impact heeft op de faciliteiten in het gebouw, de waarheid is anders. “Licence to Build Architects-Engineers, de ontwerpers van de accommodatie, is op zoek gegaan naar een gevelbekleding die wel lichtdoorlatend is, maar niet lichtdoorschijnend”, vertelt Joel Hermans, bestuurder van Hermans en Co, verantwoordelijk voor de gevels. “Sporters zijn immers extreem beweeglijk. Ze hebben hierbij licht nodig, maar het licht mag hen niet

DE KALLWALL-PANELEN GEVEN HET GEBOUW EEN ‘STRAKKE LOOK’ verblinden. Dat heeft hen gebracht bij de sandwichpanelen van Kallwall.”

FRAAI EN DUURZAAM Hermans en Co is de importeur van dit Amerikaanse product. Zij heeft de panelen van Amerika naar België laten verschepen en ze vervolgens gemonteerd. Hermans: “De sandwichpanelen van

TERVUREN | British School

Kallwall laten een mooi diffuus licht door en zijn bijzonder fraai. Het gladde materiaal geeft het gebouw een ‘strakke look’ die het nog minstens 25 jaar zal vasthouden. Onderzoek naar projecten in Engeland heeft uitgewezen dat de panelen na vijftien jaar nog als nieuw zijn, dus de garantie van 25 jaar maken ze zeker waar. Daarbij zijn de panelen gemakkelijk te onderhouden.”

Bouwinfo Opdrachtgever The British School of Brussels - Brussel

Ontwerp Licence to Build Architects-Engineers – Lennik

Advies

HOGE ISOLATIEWAARDE

Paridaens Ingenieurs - Leuven

Belangrijk voor The British School is de hoge isolatiewaarde van de panelen. Deze is vergelijkbaar met die van driedubbelglas. De panelen houden de zomerwarmte buiten, waardoor de sportzalen in de zomer opvallend koel blijven. Hermans: “Dat is precies waar Licence to Build naar op zoek was. Daarbij zijn ze

Uitvoering aannemers Vanhout en Van Roey - Turnhout

Gevels Hermans & Co – Tienen

HERMANS

K A LWA L L ®

gemakkelijk te monteren. De vele schuine vormen zijn exact op maat aangeleverd; we hoeven ze enkel in te klemmen in het Kallwall-systeem, compleet met bijgeleverde bevestigingsmaterialen.” De hoge isolatiewaarde sluit tevens aan op de ecologische doelstellingen van The British School. De ambitie is een ❚ BREEAM-score ‘excellent’.

Kies voor Kalwall® Kalwall® is een diffuus lichtdoorlatend bouwsysteem voor gevels en daken met extreem goede isolatie-eigenschappen (U-waarde tot 0,28 W/m2K). Kalwall® is UV-bestendig en verkleurt niet, zelfreiningend, zeer licht (15 kg/m2) en snel in montage.

Dit systeem is uitermate geschikt voor oa.: Showrooms en industrie Sporthallen Scholenbouw Musea Zwembadcomplexen Bureelgebouwen Atriums ● ● ● ● ● ● ●

J. HERMANS & C° is exclusief verdeler van Kalwall® voor de Benelux en Frankrijk. Voor meer info en technische ondersteuning:

I.Z. West-Grijpen Z2 Grijpenveldstraat 20, B - 3300 TIENEN Tel. (32) 16 82 03 00 info@hermansco.be www.hermansco.be

14790208_Hermans 1-2.indd 1

C B B C C ISO 9001 : 2008 GECERTIFICEERD

CORPORATION Kalwall® is een geregistreerd handelsmerk van Kalwall Corporation

14-04-14 09:49

| 11

TERVUREN | British School

Tekst: Neptunus | Beeld: Neptunus

TIJDELIJKE (SPORT)HALLEN MET DEMONTABEL BOUWEN

Directeur Dorrie Eilers in een sporthal in Papendrecht. (foto: Bianca Sistermans)

12 |

TERVUREN | British School

Voor de tijdelijke accommodatie van een school, sporthal of andere doelen, is het mogelijk om een gebouw te huren dat in no-time op de gewenste locatie wordt gerealiseerd. Neptunus uit Kessel verzorgt deze tijdelijke gebouwen in Nederland en België, maar ook elders in Europa. “In bijvoorbeeld Duitsland hebben we recentelijk veel tijdelijke accommodaties voor huisvesting gerealiseerd”, vertelt directeur Dorrie Eilers.

In alle gevallen waarin het onzeker is of je een permanente hal of accommodatie nodig hebt, is tijdelijke bouw een betere optie. Maar ook als vervangende accommodatie tijdens renovatie of nieuwbouw. “Het enige verschil tussen tijdelijke en permanente bouw is dat er bij tijdelijke bouw rekening wordt gehouden met het feit dat de bouw demontabel moet zijn”, legt Eilers uit. “Verder is het helemaal gelijk. Tijdelijke bouw voldoet ook aan alle bouwvoorschriften, er is niets dat wij niet kunnen maken. We werken met bouwonderdelen van vijf bij vijf meter, modules die als lego in elkaar worden gezet. Een module in de breedte of in de hoogte toevoegen is dus nooit een probleem. Uitgangspunt bij ontwerp en bouw is het demontabele en duurzame karakter: het moet gemakkelijk te demonteren én herbruikbaar zijn.”

TIJDELIJKE HUISVESTING Neptunus is actief in twee sectoren: accommodaties voor evenementen en demontabele gebouwen voor uiteenlopende toepassingen. De laatste nieuwe ontwikkeling en uitvoering is tijdelijke huisvesting.

“We hebben begin vorig jaar in Panningen een pilotproject voor tijdelijke huisvesting gedaan met een demontabel appartementengebouw voorzien van zonnepanelen en houtomlijsting. Zo’n tijdelijk gebouw is ook uitermate geschikt voor scholen, studenten of woonurgente groepen.” Er is geen limiet aan de tijd dat een complex gehuurd kan worden. “Sommige hallen staan er meer dan 10 jaar, zoals onze sporthallen op Nationaal Sportcentrum Papendal. Maar bij de Olympische Spelen in Londen hebben we ook diverse gebouwen geplaatst die echt voor de korte termijn waren, bijvoorbeeld McDonalds-vestigingen. Deze tijdelijke gebouwen ontwerpen en bouwen wij compleet volgens de huisstijl van de klant. Ook bouwen we veel theaters en supermarkten, bijvoorbeeld in Vinex-wijken waar nog gebouwd wordt, maar waar wel een tijdelijke supermarkt moet zijn voor mensen die daar al wonen. De toepassingen zijn eindeloos: van collegezalen en sporthallen tot supermarkten en airportterminals."

Sporthal NOC NSF Sportcentrum Papendal. (foto: Dick Holthuis Photography)

DE OPA VAN DORRIE EILERS (EN VAN HAAR BROER EN ZUS DIE MEDEDIRECTEUR ZIJN) WAS STRANDJUTTER. HIJ VOND EEN KIST TIJDENS ZIJN ZOEKTOCHTEN EN DAAR BLEEK EEN GROTE TENT IN TE ZITTEN. DAT INSPIREERDE HEM OM EEN BUURTFEEST TE GEVEN. TOEN MEERDERE BUREN EN BEKENDEN DE TENT TE LEEN VROEGEN, BESLOOT HIJ DAAR GELD VOOR TE VRAGEN. ZO ONTSTOND HET BEDRIJF NEPTUNUS, VERNOEMD NAAR DE OP DE KIST AFGEBEELDE DRIETAND.

DEMONTABEL BOUWEN

“We bouwen ook vaak semi-permanente sporthallen bij scholen, zoals in Tervuren in België, waar we vorig jaar in de zomervakantie twee tijdelijke sporthallen bij de British School of Brussels plaatsten. ➤

Turnhal Den Haag. (foto: Dick Holthuis Photography)

| 13

TERVUREN | British School

Het oude sportcomplex voldeed niet meer. De sporthallen die ze nu hebben zijn voor de leerlingen een enorme vooruitgang qua faciliteiten.

De school heeft geen enkele hinder ondervonden, want al het werk gebeurde tijdens vier weken in de schoolvakantie. De school vond vooral de grote, vrije overspanning en het vaste, geïsoleerde dak grote pluspunten. Ook de verwarming van de sporthal en de sneeuwlast in de winter zijn geen issues, zoals het met een zeilen dak wel zou zijn. De bedoeling is dat de tijdelijke sporthallen er twee jaar blijft staan, totdat de nieuwbouw gereed is. Mocht er in de tussentijd een andere inrichting of zaalgrootte nodig zijn, dan kunnen we dat eenvoudig aanpassen. Flexibiliteit is belangrijk. Niemand weet vooraf hoe de behoefte aan faciliteiten verandert.”

“Mensen vragen zich vaak af hoe de huurconstructie wordt berekend. De bouwonderdelen blijven eigendom van Neptunus, de huur ervan is voordeliger naarmate je langer huurt. Van te voren spreken we een gebruiksduur af die als basis dient. Flexibiliteit is het belangrijkste. Daarbij zijn de gebouwen duurzaam. Niet alleen zijn ze goed geïsoleerd, de materialen worden bovendien hergebruikt. Voor bedrijven of scholen die nog geen nieuw gebouw willen of kunnen bouwen, is demontabel bouwen daarom een goede keuze. Je hebt geen grote uitgave in één keer, maar je weet wel wat de kosten zijn voor de komende maanden en misschien jaren.” ❚

British School of Brussels in Tervuren.

14 |

Sporthal in Tervuren.

RAAMSDONKDORP | Basisschool De Hoge Waai

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: Rob Smeulders

Met behoud van de sfeer

Slimme oplossingen voor de toekomst In het Brabantse Raamsdonkdorp is de basisschool volledig opgepimpt en vernieuwd. Toch is dit aan de buitenkant nauwelijks te zien.

Zonnepanelen, extra isolatie, duurzame materialen en technologische vernieuwingen hebben allemaal een plek gekregen. Maar de sfeer, die zo kenmerkend is voor het lintdorp, is behouden gebleven.

'IN DIE NOSTALGISCHE SFEER IS DE HOGE WAAI EEN VOORLOPER OP HET GEBIED VAN AUDIOVISUELE MIDDELEN' Aan de basis van de vernieuwing van R.K. basisschool De Hoge Waai staat directeur Rob Smeulders. Omdat het schoolgebouw sinds 1971 geen grote opknapbeurt meer heeft gehad, kan hij rekenen op een forse financiële ondersteuning van de gemeente. “Maar we wilden dit weloverwogen besteden”, vertelt Smeulders. “We hebben het dak vernieuwd, extra isolatie aangebracht, pvc-vloeren gelegd, dorpels verwijderd, kozijnen aangepast, deuren vernieuwd en led-verlichting aangelegd, maar alles met het oog op de toekomst.”

SLIMME BESLISSINGEN Hiermee doelt Smeulders met name op energieverbruik en onderhoud. Hij wil de school zo duurzaam mogelijk maken, zodat altijd zoveel mogelijk geld ten goede komt aan het onderwijs. “Er was bijvoorbeeld geld om de deurstijlen te vernieuwen”, geeft hij als voorbeeld. “Maar het hout van de stijlen verkeerde nog in prima staat. Daarom hebben we het budget ingezet om de deurstijlen te voorzien van stalen strips. Ze kunnen nu niet meer beschadigd worden en zijn nagenoeg onderhoudsvrij. Op deze manier hebben we veel slimme beslissingen genomen.”

Tot de slimme beslissingen behoren ook de vloeren, die nu zijn voorzien van een pvc-toplaag. Ze zijn hard en simpel te reinigen, met een houtprint die nauwelijks van echt hout te onderscheiden is. Hiermee voldoet het gebouw aan de laatste normen en blijft de nostalgische sfeer behouden. ➤

| 15

RAAMSDONKDORP | Basisschool De Hoge Waai

INTERACTIEVE TV In ddie nostalgische sfeer is De Hoge Waai een voorloper op het gebied van audiovisuele middelen. Smeulders volgt de ontwikkelingen op dit gebied al jaren en onderzocht dus ook de voor- en nadelen van de beamer. “Zo kwam ik erachter dat de ventilator van de beamer ongeveer drie keer per uur de lucht van een klaslokaal door zijn filter jaagt. Dit leek me geen goed idee gezien de vele leerlingen – en ziektekiemen – die in een klaslokaal aanwezig zijn.” Maar toen in 2013 de eerste interactieve LED-schermen verschenen, kwamen er wel in alle lokalen 70-inch LED-schermen.

ZONNE-ENERGIE Een andere maatregel is het plaatsen van 143 zonnepanelen die ruim voldoende energie leveren om de school draaiend te houden. En ook dat leidt tot slimme beslissingen. Smeulders: “De school heeft betere airco’s aangeschaft dan we aanvankelijk van plan waren. De geïnstalleerde airco’s kunnen koelen én verwarmen waardoor de overtollige energie van de zonnepanelen goed wordt besteed en de verwarming alleen in de echte wintermaanden draait.”

Smeulders is tevreden over het resultaat. De school heeft eigentijdse kleuren en daarnaast ‘oude’ elementen zoals de hanglampen in het handenarbeidlokaal en de schrootjes aan het plafond die voor een warme sfeer zorgen. “Alles is aan de orde gekomen en nagenoeg alle werkzaamheden zijn uitgevoerd tijdens de vakanties. De leerlingen hebben er dus totaal geen last van gehad.

We kunnen er zo zeker weer 20 jaar tegen.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting Katholiek Onderwijs Raamsdonk – Raamsdonk

Uitvoering Aannemer Berende – Raamsdonk

Installaties Rodenburg Installatiebedrijven - Raamsdonksveer Aarts Koeltechniek Raamsdonk

Vloeren Goodflooring pvc vloeren - Raamsdonksveer

Schilder Commeren schilderwerken - Made

Bouwkosten € 500.000

Bouwperiode oktober 2014 – oktober 2015

16 |

LOCKERS &

SANITAIR Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Mauer Locking Systems

BATTERIJ-GEVOED LOCKERSLOT STERK VERBETERD Acht jaar na de succesvolle introductie van hun batterij-gevoede lockercodeslot ELLcam® komt Mauer® Locking Systems nu met een verbeterde versie. Met uitgebreidere elektronica, een nieuw ontwikkelde vochtwerende behuizing en een codeveld van slijtvast polycarbonaat mikt de producent van mechanische én elektronische sluitsystemen op nog bredere afzet onder bijvoorbeeld scholen, zwembaden en sportcentra. Het slot is sinds begin dit jaar verkrijgbaar.

Roelof Hoogers toont verbeterde lockerslot.

"Een gat in de markt", noemt Mauer® Locking Systems’ salesdirector Roelof Hoogers het destijds geïntroduceerde elektronische slot voor lockers nu.

Immers: het bedrijf was de eerste producent die in 2007 de markt betrad met een batterij-gevoed lockerslot. En met succes, zo bleek al snel. Hoogers: “Elektronische lockersloten bestonden al langer, maar het grote nadeel ervan was de bekabelde voeding. Juist bij vervangingstrajecten van mechanisch naar elektrisch was dat onhandig, omdat er allerlei installatietechnische werkzaamheden bij kwamen kijken. Het nieuwe ELLcam 2.0 lockerslot bevat alle voordelen van de oude versie, maar is uitgevoerd in een nieuwe, frisse en vooral verbeterde gedaante. Voor zwembaden, sporthallen, onderwijsinstellingen… feitelijk voor elk soort utiliteitsgebouw dat gebruik maakt van lockers.”

VERBETERINGEN Een belangrijke verandering van het slot betreft de behuizing. Die is nu gemaakt van een harde, hoogwaardige kwaliteit kunststof, zodat het slot beter bestand is tegen vochtige omstandigheden zoals in zwembaden of kleedruimten met douches. Ook het van polycarbonaat gemaakte en dus slijtvaste codeveld (front), een nieuw en energiezuinig vergrendel mechanisme,

de timerfuncties erop en noodopening met een elektronische sleutel noemt Hoogers aanzienlijke verbeteringen. En mochten zich eventuele calamiteiten voordoen, dan is het slot eenvoudig extern te voeden met behulp van een noodstroomvoorziening. Hoogers: “Batterijen hebben niet het eeuwige leven.

Dus kan het gebeuren dat de voeding uitvalt. De noodstroomvoorziening bij deze versie is aanmerkelijk verbeterd.”

WAARMAKEN Dat Mauer® Locking Systems zich graag als een innovatieve partij profileert, is niet toevallig. Eerder had het bedrijf ook al de primeur van het eerste online toegangssystemen met software ‘in de Cloud’ - dus op afstand te bedienen.

Een ander onderscheidend punt is volgens Hoogers dat het bedrijf productontwikkeling afstemt op klantonderzoek. Met als achterliggende reden feeling te kunnen houden met wat er onder gebruikers leeft. Hoogers: “Net als in andere installatiebranches is de concurrentie ook bij ons zeer groot.

Wij proberen daarom zo dicht mogelijk bij de klant te staan. Met leveren van kwaliteit en service als speerpunten. Ik weet heus dat anderen dat eveneens zeggen, maar bij ons wordt dat soort beloften ook waargemaakt.” ❚

| 17

LOCKERS &

SANITAIR

Tekst en beeld: Delabie

SANITAIRE TOESTELLEN IN RVS: DUURZAAM EN ONDERHOUDSVRIENDELIJK De unieke voordelen van sanitair in RVS zijn alom gekend: duurzaamheid en gemakkelijk en beperkt onderhoud staan centraal. De sanitaire apparaten in RVS van DELABIE worden specifiek ontworpen voor intensief gebruik in alle types utiliteiten en worden aan extreme weerstandstests onderworpen. De sanitaire toestellen hebben bovendien een strak design en een hoogwaardige kwaliteit. Het bedrijf introduceerde dit jaar een ruim assortiment sanitaire RVS-toestellen.

MAXIMALE DUURZAAMHEID Om vandalisme tegen te gaan, zijn de sanitaire toestellen van DELABIE vervaardigd uit RVS, een duurzaam en onbreekbaar materiaal dat bestand is tegen hoge temperaturen. De strakke vormgeving, zonder grip, beperkt het losrukken van de apparaten. Voor plaatsen die een onverwoestbare installatie vereisen (zoals een gevangenis) zijn modellen voor installaties met technische

18 |

'DE STRAKKE VORMGEVING, ZONDER GRIP, BEPERKT HET LOSRUKKEN VAN DE APPARATEN' ruimte de ideale oplossing, omdat de werkingsonderdelen en bevestiging niet toegankelijk zijn voor de gebruiker.

VEILIGHEID Ook bij het ontwerp van de sanitaire RVS-apparaten houdt DELABIE rekening met de veiligheid van de gebruiker. De afgeronde hoeken, zonder scherpe randen, sluiten elk risico op snijwonden uit. En de strakke vormgeving, zonder grip, geeft een extra veiligheid.  �

Open en sluiten maar

RVS EN MINERALSTEEL DOUCHEPANELEN Duurzame materialen: - Onbreekbaar en bacteriostatisch RVS 304 - Resistent en hygiënisch Mineralsteel Eenvoudig te plaatsen: alle sporen van een vorige installatie worden verborgen Vandaalbestendig 80 % waterbesparing Thermostatische, elektronische en zelfsluitende modellen beschikbaar

ELLcam® 2.0: De uitblinker onder de lockersloten Uw locker simpel open- en dichtdoen zonder sleutel beheer.

Uw gebruikers kunnen hun locker openen en sluiten zonder sleutels terwijl u de controle kunt houden. De ELLcam® 2.0 heeft een slijtvast codepaneel dat net zo subtiel te bedienen is als uw smartphone. Deze matzwarte uitblinker is eenvoudig in gebruik en meervoudig functioneel. Een doordacht en duurzaam ontworpen lockerslot voor jarenlang gebruiksgemak van uw lockersysteem. De ELLcam® 2.0 is ook geschikt voor ombouw van bestaande lockersystemen.

• Eenvoudig in beheer • Slagvaste kunststof behuizing (Makrolon®) • 3 Gebruiksfuncties in één • Eenvoudige en snelle montage

• Batterijgevoed • Vochtbestendig IP55 • Optie: software voor opening van slot op bepaald tijdstip • Noodstroomvoorziening

Powered by Mauer®

Meer informatie op delabiebenelux.com

Voor uitgebreide informatie: www.mauerlocks.com

LOCKERS &

SANITAIR Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Kupan BV

“VERHOOG HET COMFORT VAN JE TOILETGEBRUIKERS” Op scholen en universiteiten worden vandaag de dag hoge eisen gesteld aan de duurzaamheid, veiligheid en vandalismebestendigheid van lockers en sanitaire cabines. Wat echter vaak vergeten wordt, is de privacy van de sanitaire cabines, vertelt Norbert ten Brinke, directeur van Kupan BV. “In veel gevallen zijn de cabines van boven en/of onder open, waardoor toiletbezoekers elkaar kunnen zien, horen en ruiken. En dat vindt niet iedereen prettig. Door eindgebruikers, maar bijvoorbeeld ook architecten beter te informeren over wat er in de markt te koop is, hopen wij dat hierin bewustere keuzes worden gemaakt.”

Hoe kun je het comfort van je toiletgebruikers verhogen? “Naast geurafzuiging bij de bron, een juiste temperatuur in de ruimte en goede hygiëne speelt de uitvoering van de cabine een belangrijke rol”, maakt Ten Brinke duidelijk.

“Het maken van een goede keuze was tot voor kort geen sinecure. Technische tekeningen zijn voor veel eindgebruikers namelijk nauwelijks te begrijpen.

Met onze gratis configuratietool brengen wij hier verandering in.”

Met de configuratietool op www.sanitairecabines.nl kunnen eindgebruikers, maar ook architecten en andere marktpartijen de meest voorkomende sanitaire cabines eenvoudig naar eigen wens samenstellen, zegt hij. “Hierbij bieden wij keuze uit drie wandtypes en 26 gradaties die in meer of mindere mate privacy bieden.”

20 |

TOEGANKELIJK De tool is zeer toegankelijk ingericht, aldus Ten Brinke. “Gebruikers kunnen via een keuzemenu eenvoudig de details van hun cabine aanpassen en inzien. Hierbij hebben zij keuze uit verschillende kleuren, wanddiktes en hoogtematen. Naar wens kunnen de cabines voorzien van pootjes, vrijhangend of met een vloer- of wandaansluiting worden uitgevoerd. Met behulp van afbeeldingen krijgen gebruikers goed inzicht in hoe de cabine in de ruimte past, zodat zij een weloverwogen keuze kunnen maken en de architect of leverancier goed kunnen informeren over hun wensenpakket.”

Is de gewenste cabine gevonden, dan hebben gebruikers van de configuratietool de mogelijkheid om het bestand naar zichzelf te mailen, legt Ten Brinke

LOCKERS &

SANITAIR

uit. “Zij ontvangen dan een pdf met detailafbeeldingen van de gekozen cabine, kleurinformatie, algemene beschrijvingen en een bestekpagina die zij aan ons of aan één van onze concullega’s, die veelal vergelijkbare cabines aanbieden, kunnen voorleggen. Gebruikers van de tool zijn dus niet verplicht om de cabines ook bij ons af te nemen.”

VOOR IEDER WAT WILS In de configuratietool heeft Kupan BV haar meest verkochte Essence-, Combyen Excellent-wandtypes opgenomen, producten die vervaardigd zijn uit

respectievelijk hard plaatmateriaal, sandwichpanelen of HPL-platen met een watervaste honingraatvulling. “Met deze series bieden we voor ieder wat wils”, aldus Ten Brinke. “De cabines zijn verkrijgbaar in verschillende prijsgradaties en uitvoeringen. Naar wens kunnen de cabines zelfs profielloos worden uitgevoerd zodat ze op maat bestickerd kunnen worden. De Excellent-serie is bovendien uit te voeren met onderhoudsarm aluminium en rvs hang- en sluitwerk.”

Behalve voor scholen is de tool zeer geschikt voor zwembaden, industrie, recreatiebedrijven, sportfaciliteiten, fitnessclubs, vliegvelden en utiliteitsprojecten. ❚

Biedt u de gasten ook maximale privacy ?

V L A K K E

V O O R Z E T W A N D

Z O N D E R

P R O F I E L E N

• Diverse kleurcombinaties mogelijk • Onzichtbare scharnieren in gesloten toestand • Stijlvol design en hoogwaardige kwaliteit • 1 miljoen sluitingen zonder smering • Constructies zijn mechanisch getest op sterkte • Sluitingen zijn getest op dynamische bewegingen • Tekenwerk voor u ook in 3-D beschikbaar • KUPAN als het echt mooi moet zijn • KUPAN als het echt goed moet zijn • KUPAN als u waarde hecht aan een goede organisatie Kijk op www.kupan.nl, vraag naar onze brochures of neem contact op voor een voorstel op maat.

WWW.SHOP.KUPAN.COM Kupan BV Postbus 47 - 7050 AA Varsseveld T +31 (0)315 76 00 60 E info@kupan.com I www.kupan.com

| 21

De Pen

22 |

De Pen

André Stuit

Wielen uitvinden BOUWEN EN TRADITIONELE PROCESSEN Wie bekruipt nou nooit dat gevoel? Je bedenkt iets waarvan je weet dat het al een keer is gedaan. Of zelfs heel vaak. Opdrachtgevers van maatschappelijk vastgoed en dan in het bijzonder schoolbesturen zullen dat gevoel herkennen. Na een frisse kick off, met de beschikbaarstelling van het budget, wordt een programma van eisen opgesteld. Een architect en andere adviseurs worden aanbesteed en gecontracteerd, waarna een ontwerptraject kan starten met een enthousiast ontwerpteam. Al dan niet onder de bezielende leiding van een externe projectmanager. Als dan de bestekken gereed zijn en de kosten nog een keer zijn geraamd, wordt een aannemer naar de geldende regels van de Aanbestedingswet gecontracteerd.

En dan zijn we een jaar of anderhalf verder, starten we met de bouw en betrekt de school na, laten we zeggen nog een jaar, haar nieuwe onderkomen.

Mag je je dan eens afvragen of dit niet sneller kan? En goedkoper? En misschien ook wel beter?

Waar blijft toch die innovatie, zonder direct in noodlokaal-achtige gebouwen te vervallen? De budgetten worden alsmaar krapper en met een aantrekkende bouw zullen de kosten zeker gaan toenemen. Ontstaat daar geen prachtige uitdaging? Voor wat?...

DESIGN EN BUILD De bouw staat bekend als een traditionele sector. Een architect ontwerpt. Daarna bouwt de aannemer. Natuurlijk worden ook steeds vaker innovatieve contractvormen toegepast waarbinnen marktpartijen (zeg aannemer en architect) gezamenlijk optrekken en een school ontwerpen en vervolgens realiseren binnen een Design en Build-overeenkomst. Maar ook dit zijn geen eenvoudige processen. De opdrachtgever moet al in een zeer vroeg stadium zijn eisen formuleren in een ‘vraagspecificatie’, op basis waarvan de

marktpartij gaat ontwerpen en bouwen. Dit kost opnieuw veel tijd. Voor zowel het opstellen van de vraagspecificatie als voor de uitwerking van het ontwerp. En de lokale aannemers (die de nieuwe Aanbestedingswet beoogt te bereiken) weten lang niet altijd met de ingewikkelde overeenkomsten en navenante procedures raad. Bovendien is het risico op meerwerk voor de opdrachtgever groot, als hij na contractering van de marktpartij iets wil veranderen aan het ontwerp.

CONCEPTONTWIKKELING Maar hoe dan wel? Hoe kan het sneller, goedkoper en beter? Mijn antwoord ligt in conceptontwikkeling. Gezamenlijk met ontwerpers en bouwers slimme, modulair opgebouwde ontwerpen maken die op meer plekken gerealiseerd kunnen worden.

Dat verlaagt de ontwerpkosten sterk en kan bovenal zeer goed worden toegepast binnen de Aanbestedingswet. Hoe dat moet? Ik nodig u graag uit om daarover met mij in gesprek te gaan. ❚

| 23

GENT | Campus Vesalius

Tekst: Bram Souffreau | Beeld: Architecten Delobelle

STUDEREN IN HOUTEN AUDITORIA De studenten aan de faculteit Mens en Welzijn aan de Gentse hogeschool HoGent zullen vanaf januari of februari 2016 les volgen in twee 'houten' auditoria van de hand van het Amsterdamse architectenbureau Marc Koehler Architects in samenwerking met Architecten Delobelle uit Gent. "Een project met een innoverende architectuur," legt uitvoerend architect Robby Delobelle uit.

De Gentse hogeschool HoGent kampte op Campus Vesalius, net naast het universitair ziekenhuis van Gent, met plaatstekort. Marc Koehler Architects stelde een inbreiding met twee auditoria voor. Eén nieuw auditorium voor 150 studenten tekende het bureau midden de oudbouw waardoor het gebouw uit 1974 eveneens een opfrisbeurt kreeg. Het andere auditorium hangt achteraan vast aan de oudbouw.

Het oude gebouw kreeg een verbouwd studentenrestaurant, een gloednieuwe studentenlounge en een herinrichting van de foyer. Het geheel vergde ook een aanpassing van looppaden tussen de verschillende campusdelen. Met groendaken en wandelroutes door en over het nieuwe houten gebouw legde de architect een link tussen de campus en het omliggende groen. "De integratie van het houten auditorium in het Vesalius-gebouw blaast de campus nieuw leven in," klinkt het bij het architectenbureau Delobelle.

LOUTER HOUT Naast grote glaspartijen en betonvlakken in het oude gebouw kiest het architectenbureau voor de nieuwbouw radicaal voor hout. De houten constructie-

24 |

materialen verbeteren onder andere de energieprestatie en hebben een goede vochtregulerende en akoestische eigenschap. Dat laatste is niet onbelangrijk voor een auditorium. Bovendien voelt hout ook warmer en aangenamer aan.

Qua bouwmethode kozen de architecten voor een constructie met cross laminated timber (CLT). De techniek steunt enkel op hout. Andere materialen, zoals baksteen, beton of staal, komen bij deze technologie niet aan de bak, ondanks overspanningen tot 12 meter, schuine wandvlakken en kolommenvrije ruimtes van 160 m².

Verlijmde panelen in massief hout vormen immers de zelfdragende wanden, vloeren en daken. Bovenop het houten gebouw liggen ook nog daktuinen en wandelpaden tussen de twee auditoria zodat het dak een ontmoetingsplek wordt.

GESTRIPT OUD GEBOUW In het oude gebouw werden wanden en plafonds gestript zodat er grote vides ontstaan met een gezond binnenklimaat en veel daglicht. De verluchting liet immers te wensen over en het gebouw oogde afgeleefd. Het studentenrestaurant, de studeerruimte en de foyer kregen zo een eigentijdse, industriële look met kaal beton, hoge plafonds en grote glaspartijen.

GENT | Campus Vesalius

Aannemer Serck uit Melle verzorgde de ruwbouwwerken aan de nieuwbouw en de renovatie van het bestaande gebouw. Projectleider Walter Selhorst stipt een aantal opvallende eigenschappen aan waaraan Serck heeft gewerkt, waaronder de 'lichtere' fundering omdat hout nu eenmaal minder weegt, de tapijtafwerking in de auditoria en de nieuwe plafonds. Voorts merkt hij op dat de bouwwerkzaamheden een goede coördinatie vereisten, want de werklocatie lag midden in een actieve campus.

Serck zorgde voor de ruwbouwwerken en de afwerking van de nieuwbouw en de renovatie van het bestaande gebouw. De Noordboom uit Ronse nam alle timmerwerken, de CLT-werken inbegrepen. Het West-Vlaamse Vandewalle plaatste de technische installaties, zoals een nieuwe klimaatbeheersing, sanitaire blokken en datainfrastructuur. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever HoGent, faculteit Mens en Welzijn, Gent Architect Marc Koehler Architects, Amsterdam (ontwerp) en Architecten Delobelle, Gent (uitvoering)

Aannemer Serck, Melle (ruwbouw, renovatie en verbouwing)

ALGEMEEN BOUWBEDRIJF

Industriële gebouwen, grote privé-opdrachten en openbare werken vormen de hoofdmoot van de bedrijfsactiviteiten van de firma Serck. Als middelgrote bouwonderneming is Serck nv gespecialiseerd in het aanreiken van bedrijfsklare oplossingen.

MELLE

Gontrode Heirweg 176 B 9090 Melle T +32 (0)9 272 77 11 F +32 (0)9 272 77 22 info@serck.be

Specialisaties: Kantoren, appartementen, inkuipingen, vloeistofdichte vloerplaten, machinefunderingen, ruwbouw & voltooiing, renovatie & nieuwbouw

Meer info: www.serck.be

| 25

WAGENINGEN | Plus Ultra Campus

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Kadans Science Partner

PLUS ULTRA:

BROEDPLAATS VOOR DE AGRO- EN VOEDINGSTECHNOLOGIE Op Wageningen Campus wordt de laatste hand gelegd aan Plus Ultra, een broedplaats voor startende en volwassen kennisintensieve bedrijven en instellingen in de wereld van life sciences en agro- en voedingstechnologie. Het gebouw beschikt per eind 2015 over circa 6.500 m² aan laboratoria, pilot plants, onderzoeksruimten, technohallen, vergaderzalen, presentatieruimten en kantoren. Ook zal er een incubatorfunctie gerealiseerd worden waar ondersteuning, innovatie en ontwikkeling centraal staat.

“Onze ambitie is om binnen enkele jaren in elke universiteitsstad in Nederland dé huisvestingspartner te zijn van de kennisintensieve ondernemingen en instellingen”, begint Chiel van Dijen, adjunct-directeur en partner bij Kadans Science Partner. “In het huisvesten van de kennisintensieve ondernemingen in Nederland wordt nog niet op een duurzame en professionele wijze voorzien, met name omdat de huisvestingscomponent geen

26 |

corebusiness is binnen een universiteit of UMC. Voor Kadans is het dat wel. En daar plukken vooral de ondernemingen de vruchten van. We concentreren de ondernemingen op één fysieke plek: Plus Ultra op Wageningen Campus, waar de partijen met elkaar in contact kunnen komen.” Maar dat is niet het enige voordeel, vertelt hij. “We hebben een inhoudelijke link met verschillende universiteiten in Nederland en kunnen huurders ondersteu-

nen en/of participeren bij subsidieaanvragen. We bieden daarnaast ondersteuning bij het aanschaffen van apparatuur en faciliteren de inrichting van laboratoria op gebruikersspecifieke vraag. Een unieke aanpak die je in Nederland nog niet ziet.”

BOUWTEAM Het project wordt in bouwteamverband door Kadans Science Partner, architect Wiegerinck,

WAGENINGEN | Plus Ultra Campus

constructeur Goudstikker - de Vries B.V. en aannemer Hendriks Bouw & Ontwikkeling uitgevoerd.

De doorlooptijd is kort. “In februari dit jaar zijn we gestart met de bouw”, vertelt Jeroen van Beers, projectleider bij Hendriks Bouw & Ontwikkeling.

“Voor het eind van het jaar moet het project worden opgeleverd en in gebruik genomen zijn.

Om het bouw- en ontwerptempo hoog te houden, wordt het volledige project uitgewerkt in BIM. De BIM-modellen van de diverse disciplines zijn op elkaar afgestemd door een intensieve, wekelijkse clashcontrole uit te voeren. Hierdoor worden onder andere passingsproblemen in de uitvoering – en dus faalkosten op de bouw – tot een minimum beperkt. We hebben veel ervaring met deze werksystematiek en dat is zichtbaar in de uitvoering, waar alle bouwelementen exact passen.

Bovendien wordt zoveel mogelijk geprefabriceerd, zoals de prefab betonnen constructie die op de bouw snel gemonteerd kan worden.”

BREEAM****

Bouwinfo Opdrachtgever Kadans Science Partner

Architect Wiegerinck architectuur stedenbouw

Uitvoering Hendriks Bouw en Ontwikkeling

Installaties Hendriks Installatie Techniek & Schrijvers Elektrotechniek

Ook bevorderlijk voor de hoge bouwsnelheid is dat het project grotendeels in eigen beheer door Hendriks wordt uitgevoerd. “In dit project komt de veelzijdigheid van ons bedrijf goed naar voren”, aldus Van Beers. “Zowel Hendriks Bouw en Ontwikkeling als Hendriks Installatie Techniek en onze vaste constructeur Goudstikker - de Vries B.V. werken mee in dit project, waardoor we bouwkunde en installatietechniek tot in detail op elkaar kunnen afstemmen. De lijnen zijn kort en dat is belangrijk, ook gezien de BREEAM Excellent **** certificeringscriteria die ten grondslag liggen aan het project.” In Plus Ultra realiseert Hendriks Instal-

latietechniek zowel de W- als E-installaties, waaronder de verwarming, koeling, luchtbehandeling, technische gassen, riolering, waterleidingen, wandcontactdozen en schakelaars, verlichting, zonnepanelen alle bijbehorende meet- en regeltechniek.

EYECATHER Een echte eyecatcher in de nieuwbouw vormt het grote atrium waarin een meanderende houten trap is voorzien, vertelt Van Beers. “En ook de houten gevel, die vanaf de footprint naar boven uitkraagt, is heel karakteristiek, evenals het afwerkingsniveau.

Het gebouw oogt heel robuust doordat schoonwerkbeton, staal, glas en hout in het zicht blijven.” ❚

| 27

WAGENINGEN | Plus Ultra Campus

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Van Pommeren Las- & Montagebedrijf BV

ZWEVENDE TRAPPEN ZIJN EYECATCHER IN PLUS ULTRA GEBOUW

De werkzaamheden voor incubator en bedrijfsverzamelgebouw Plus Ultra op de Wageningen Campus naderen hun voltooiing. In de nieuwbouw spelen openheid, transparantie en zichtbaarheid een belangrijke rol. Gebruikers worden gestimuleerd om samen te werken en kennis te delen. Om dit mogelijk te maken, is onder andere een centraal atrium voorzien dat de verschillende bouwlagen, ontmoetingsruimten, vergaderplekken, pantry’s, flexwerkplekken en bedrijfsloketten met elkaar verbindt.

Een eyecatcher in het atrium vormen vier zwevende trappen die in opdracht van aannemer Hendriks Bouw & Ontwikkeling zijn geëngineerd, geleverd en gemonteerd door Van Pommeren Las- & Montagebedrijf BV. “De zwevende trappen zijn opgebouwd uit een stalen frame dat aan alle kanten is omkleed met frakéhout”, vertelt Alfred van Ekeris, calculator bij Van Pommeren Las- & Montagebedrijf BV. “Het stalen frame zorgt hierbij voor stevigheid, het hout sluit perfect aan bij de rest van het gebouw waarin nog meer hout is verwekt.”

VIA HET DAK De vier trappen zijn in de fabriek in Veenendaal geprefabriceerd en kant-en-klaar op de bouw aangeleverd, zegt hij. “Vanwege de complexe constructie van de trappen was het heel belangrijk dat ze in één geheel in het atrium gehesen konden worden. Alles moet in één keer kloppen en passen, meer kansen waren er niet. Hiervoor is het dak tot het laatste moment opengebleven. Met behulp van een grote kraan, die door Hendrix ter beschikking was gesteld, hebben we in één dag alle vier de trappen in het atrium gehesen, op hun plek gezet en vastgezet. Gelukkig pasten alle trappen perfect.”

TRANSPARANTIE Het restaurantgedeelte is door Van Pommeren van een rechte, stalen steektrap voorzien die langs beide zijden is afgewerkt met een glasafscheiding. “En ook voor de balustrades is gekozen voor glas”, aldus Van Ekeris. “De balustrade loopt door tot in de atriums waar op de verschillende verdiepingen een elftal penanten is gemaakt die uitzicht bieden op de zwevende trappen in het atrium. De glazen balustrade is voorzien van een zo slank mogelijk onderpro-

28 |

WAGENINGEN | Plus Ultra Campus

fiel dat in de vloer is weggewerkt. Alleen het glaspaneel zelf is zichtbaar, wat zorgt voor een transparant geheel.”

Op de tweede verdieping is bovendien een loopbrug gemaakt die twee gebouwdelen met elkaar verbindt. Ook hier heeft Van Pommeren een glazen balustrade aangebracht. In de noodtrappenhuizen zijn RVS gaasnetten geplaatst, ter afscherming van het schalmgat, evenals RVS leuningen.

SCHONE BOUW Eind dit jaar moet de nieuwbouw worden opgeleverd. Met de eindstreep in zicht, kijkt Van Ekeris alvast terug op een mooi project. “De communicatie met de hoofdaannemer en alle nevenpartijen loopt goed”, zegt hij. “Doordat zowel bouwkundig als installatietechnisch alle onderdelen zijn uitgewerkt in BIM, is voor iedereen inzichtelijk wat waar moet komen. Dit komt de bouwsnelheid en -nauwkeurigheid zeker ten goede. De bouw is zeer schoon, wat erg prettig werkt. Plus Ultra is het eerste project dat wij voor Hendriks Bouw & Ontwikkeling mogen uitvoeren, maar hopelijk niet het laatste. Zeker niet als alle projecten zo lopen als deze.” ❚

Kazemat 30 3905 NR Veenendaal Tel: 0318-701086 E: info@van-pommeren.nl Website: van-pommeren.nl

Nooit standaard met staal | 29

ALMERE | IKC Sterrenschool

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: Vink en Veenman

Nieuwbouw IKC Sterrenschool te Almere

Als de wijk groeit, groeit de school mee De multifunctionele Sterrenschool in Almere wordt gebouwd in de nog-groeiende nieuwbouwwijk Nobelhorst. Reden om de school in hetzelfde tempo mee te laten groeien. Mocht die – met elf lokalen en twee speellokalen – te klein worden om de schoolkinderen in de wijk op te vangen, dan kan het gebouw eenvoudig worden uitgebreid. De infrastructuur ligt er al.

Integraal kindcentrum ‘De Sterrenschool’ wordt gebouwd in opdracht van gemeente Almere. Het gebouw herbergt een uniek concept. Kinderen van nul tot zeven kunnen er in een doorlopend proces spelen en leren in hun eigen tempo. Het kinderdagverblijf is dan ook geïntegreerd in de school.

Op de begane grond van het gebouw bevinden zich zeven lokalen en twee gymzalen; op de eerste etage nog eens vier lokalen. In het hart bevindt zich

30 |

de centrale hal met daarin een trap die tijdens optredens kan fungeren als podium. Bouwer van de school is Vink en Veenman.

MEERDERE CONSTRUCTIEVORMEN “Het bouwkundige gedeelte en de installaties zijn apart aanbesteed”, vertelt Harry Veenman, projectleider van Vink en Veenman. “Maar de samenwer-

ALMERE | IKC Sterrenschool

Projectinfo king verloopt uitstekend. De uitdaging van het project zit in de uiteenlopende constructievormen. We hebben te maken met constructiedelen van prefab beton, in het werk gestort beton, staal, kalkzandsteen, betonsteen en hout. Al deze onderdelen moeten worden geïntegreerd en dat betekent ‘veel overleg’.”

DE JUISTE MATEN Extra aandacht vraagt de naar beneden gerichte dakpunt boven de toegang.

Veenman: “Het is bijzonder lastig hiervan de maatvoering te bepalen om het dak te kunnen prefabriceren. Dit probleem hebben we getackeld door eerst de staalconstructie aan te brengen en de vloeren te storten. Zo kunnen we de echte maten ter plaatse inmeten.”

PREFAB BETON VOOR IKC STERRENSCHOOL NOBELHORST In de nieuwbouw van de IKC Sterrenschool Nobelhorst in Almere Hout komen betontrappen en bordessen die worden geleverd door MBS Betontrappen en Speciaalproducten. Het betreft twee trapgangen waarvan de hoofdtrap een breedte heeft van ruim vijf meter. De trap is uit één element geproduceerd. De prefab elementen zijn voorzien van melamine sparingen waar later melamine in aangebracht wordt.

BEVESTIGINGSFRAME MET LEIEN De gevelbekleding bestaat gedeeltelijk uit traditioneel metselwerk en gedeeltelijk uit grijsbruin gemêleerde eterniet leien. De mix van kleuren zorgt voor een warm, levendig geheel. “Om de leien te bevestigen, hebben we eerst een houten frame gebouwd. Als dat klaar is, hoeven we de leien er alleen nog met haken in te hangen. Tot nu toe verloopt het werk voorspoedig en staat ❚ niets ons in de weg om de school in april 2016 op te leveren.”

MBS Betontrappen en Speciaalproducten produceert een breed scala aan betontrappen, zowel maatwerk als standaardtrappen. Naast betontrappen levert het bedrijf prefab bloktre-den, stapeltreden, bordessen, balkon- en galerijplaten, kolommen en bruggen en diverse andere prefab betonelementen. Allerlei voorzieningen zoals schroefhulzen, verwarmings-slangen en elektra kunnen gemakkelijk ingestort worden. De optionele antislipstructuur in het betonoppervlak geeft het betonelement de gewenste structuur en stroefheid. De productie van de betontrappen en overige prefab betonelementen vindt plaats bij MultiBeton in Vianen, de productielocatie van MBS.

Bouwinfo Opdrachtgever Ontwerp Advies Uitvoering W-installaties E-installaties Bouwkosten Bouwperiode

Gemeente Almere SP Architecten bv, Rotterdam Goudstikker-de Vries – Almere Vink en Veenman - Nieuwkoop Wouda Installatietechniek – Dronten Harwig Installatiegroep – Emmen € 2,5 miljoen, excl. installaties maart 2015 – april 2016

| 31

SINT-AGATHA-BERCHEM | Kasterlinden Poolster

Tekst: Nick Vanderheyden | Beeld: Interbuild

Aangepaste infrastructuur leidt kinderen met handicap doorheen nieuwe campus De leerlingen van campus Kasterlinden-De Poolster in Sint-Agatha-Berchem mochten het huidige schooljaar aanvatten in nieuwe gebouwen.

Via een DBFM-, PPS- en bouwteam-project slaagde hoofdaannemer Interbuild erin om een basis- en secundaire school met internaat, naast een revalidatiecentrum conform de vereisten van bouwheer de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) in te planten. Geen evidentie, aangezien de campus toonaangevend is in onderwijs van kinderen met gehoor-, spraak- en zichtproblemen en autismespectrumstoornissen.

Bovendien moest tijdens de twee jaar durende bouwwerkzaamheden de school operationeel blijven.

Goed voor een investering van 33,5 miljoen euro is het nieuwbouwtraject meteen de grootste opdracht die de VGC ooit uitschreef. Deze organisatie werd twintig jaar geleden de inrichtende macht van het Nederlandstalig gedeelte van dit instituut. Kasterlinden-De Poolster heeft een dubbele functie. Enerzijds zijn er de basis- en de secundaire school, campus Kasterlinden, die buitengewoon onderwijs verschaffen aan mindervalide kinderen. Anderzijds bevindt zich op dezelfde site het meer publiek toegankelijke revalidatiecentrum De Poolster. Door de stabiele groei van het centrum drong een nieuwbouw zich op.

32 |

NAUWGEZETTE WERFORGANISATIE Oude gebouwen werden gesloopt en kinderen werden tijdelijk in containerklassen gehuisvest. Na oplevering van de nieuwe infrastructuur verhuisden de kinderen vanuit de containerklassen naar de nieuwe klaslokalen en konden de tijdelijke ruimtes worden gedemonteerd. Vervolgens kon het laatste stuk buitenaanleg worden afgewerkt. Deze manier van werken verhoogde naast de efficiëntie van de werken ook het veiligheidsniveau op de werf. “Langs de ene kant zijn mindervalide kinderen makkelijk in de omgang omdat ze veel belang hechten aan signalisatie," vertelt projectleider Sven Matthyssens, “krij-

SINT-AGATHA-BERCHEM | Kasterlinden Poolster

Projectinfo

CRUCIAAL AANDACHTSPUNT Een cruciaal aandachtspunt in het eisenpakket van de bouwheer was de energiezuinigheid van het gebouw. Daarom sprak hij Hevadex uit Sint-Amandsberg (Gent) aan om zowel de vloerwandaansluitingen in de klaslokalen als de volledige wanden langs de buitenkant van het binnenspouwblad in de sporthal luchtdicht te maken. In beide gevallen zette Hevadex Blowerproof Liquid coatings in. “Deze airless gespoten of met een borstel aangebrachte coatings lieten ons toe de aansluitingen in de klaslokalen naadloos luchtdicht te maken,” vertelt verkoopdirecteur Karel De Ridder. "En dit na plaatsing van alle buisdoorvoeren en elektrische leidingen. Bij het gebruik van andere systemen zoals luchtdichte folies en tapes zou deze naadloze uitvoering quasi onmogelijk zijn. Met deze coatings vermeden we ook dat gedurende de dag meerdere volledige luchtvolumes, soms zelfs om het uur, langs deze aansluitingen zouden ontsnappen. Daarom ook is luchtbehandeling belangrijk, aangezien de N50-waarde hierdoor met één volumeschommeling per uur kan worden verlaagd.” In de sporthal hebben we vervolgens volledige wanden langs de buitenkant van het binnenspouwblad luchtdicht gemaakt met hetzelfde systeem. “Een logische keuze, aangezien we de luchtdichting niet langs de binnenzijde, maar van buitenaf, moesten aanbrengen, gezien het zichtmetselwerk binnen. Daarenboven is luchtdichting door cementering arbeidsintensief, weinig flexibel en vertoont het op termijn mogelijk barsten en scheuren.

Onze coatings daarentegen zijn erg flexibel en vangen de mogelijke zetting van het gebouw op. Dit was eerder uitvoerig getest door onder andere Universiteit Gent.” De werken in de sporthal waren een unicum voor het bedrijf, nooit eerder paste het dit systeem toe in een dergelijke omgeving. “Door de uitvoering van deze werken verhoogden we onze expertise en maakten volledige buitenwanden luchtdicht in sporthalen, ziekenhuizen, concertgebouwen en in vele 'Scholen van Morgen'," besluit De Ridder.

'KINDEREN VRAGEN GEREGELD ZELF OM EEN TIJDJE TE VERTOEVEN IN DE RUSTRUIMTE' gen ze dergelijke prikkels echter niet, dan bestaat steeds het gevaar dat ze afdwalen.” Het is dus niet verwonderlijk dat de nieuwe gebouwen uitgerust werden met bijkomende waarschuwingselementen en een toegangssysteem, om enkel bevoegde personen toegang te verschaffen.

OPMERKELIJKE TECHNIEKEN Hoofdaannemer Interbuild trok hier, op een totale oppervlakte van circa 18.000 m², vier duurzame gebouwen op, waarvan er een als revalidatiecentrum fungeert. De keuze voor bouwmaterialen viel op beton, afgewerkt met gevelsteen. “In plaats van de bakstenen te vermetselen, kozen wij voor de verlijming ervan. Dit was in de eerste plaats een esthetische keuze, omdat we uitbloeiing van het cement op de gevelsteen wilden vermijden. De verlijming bood ook voordelen voor de planning van de werken. Zo konden we de steigers na het verlijmen van de gevelstenen definitief demonteren. Normaliter moeten stellingen blijven staan, om later de voegen op te vullen.”

Het was niet de enige opmerkelijke techniek in dit traject. In primeur verzekerde hoofdaannemer Interbuild zorgde via onderaannemer Hevadex voor een secure luchtdichtheid tussen vloer en wanden met een gespoten coating. ➤

| 33

SINT-AGATHA-BERCHEM | Kasterlinden Poolster

Projectinfo “Veelal wordt de luchtdichtheid bereikt met slabben en tape die tot in de dekvloer zijn verwerkt. Dit kan echter leiden tot fouten en bijgevolg een minder luchtdicht gebouw.“ De luchtdichtheid, samen met de drievoudige beglazing, de zonwering, de funderingsplaat van 50 cm en de isolatie van 24 cm resulteren in een lage energievraag. Waarmee Interbuild de verwachting voor passief bouwen inloste.

SCHOOLGAANDE JEUGD IS VERTREKPUNT Het bouwteam dat via de DBFM-aanbesteding zowat carte blanche kreeg om het project uit te werken, voegde onder meer groene zones toe, integreerde een sporthal, grootkeuken, laslokalen, rustruimtes en een ondergrondse parking. In elke van deze ruimten ging het team steeds uit van de behoeften van de schoolgaande jeugd. Matthyssens: “Binnen vormt de inrichting een leidraad voor de kinderen in het geheel. Er zijn bijvoorbeeld gangen waar indicaties in braille zijn aangebracht. Het gebruik van felle kleuren resulteert in een herkenbare omgeving voor slechtzienden. Een unicum was voor ons de inpassing van rustruimtes. Vooral autistische kinderen hebben soms onverwachte uitbarstingen; daarom zijn dergelijke ruimtes toegevoegd aan het ontwerp. Het zijn veilige verblijfsomgevingen waar kinderen tot rust kunnen komen zonder dat zich een kans kan voordoen dat ze zich in deze afzonderingsruimten kunnen kwetsen. Het blijkt trouwens een populaire ruimte, vernam ik van het schoolbestuur. Kinderen vragen geregeld zelf aan de docenten om een tijdje te vertoeven in de rustruimte, ❚ zodat ze de les niet verstoren.”

34 |

DECORATIEVE GEPLOOIDE AFSCHERMKAPPEN Het Desselse bedrijf Aluservice stond in voor de levering en plaatsing van muurafdekprofielen uit aluminium. Dit zijn decoratieve geplooide afschermkappen voor dak- en terrasmuren. De onderneming zorgt daarbij in voor zowel de opmeting, het tekenwerk, de productie, als de montage ter plaatse. “In Kasterlinden-De Poolster installeerden we in totaal 550 lopende meter aan maatwerkprofielen,” vertelt zaakvoerder Kris Wynen. Voor de onderneming, die twintig medewerkers telt, is dit soort werk een specialiteit. Daarnaast staat Aluservice bekend als toeleverancier voor de daksector, met een uitgebreid gamma aan profielen, zoals dakrand-, wandaansluit- en grintprofielen.

Daarbovenop integreerde het raamdorpels uit aluminium, naast dagkant- en plafondbekledingen in haar assortiment. “We zijn tevens vaste partner van Renson Projects uit Waregem, dit zowel voor de verkoop als de montage van structurele zonwering,” besluit Wynen.

Bouwinfo

Bouwheer Ontwerp Hoofdaannemer

Vlaamse Gemeenschapscommissie, Brussel Polo Architects, Antwerpen Interbuild, Antwerpen

Journaal NIEUWE WEBSITE DELABIE DELABIE Benelux lanceerde begin deze maand een nieuwe website www.delabiebenelux.com!

Deze website biedt diverse nieuwe mogelijkheden: Een volledige productpagina per referentie, met allerlei belangrijke en interessante informatie: - Productkaart in PDF met productbeschrijving, technische tekening en afbeelding - Beschrijving voor bestektekst, in Word, zodat de voorschrijver dit eenvoudig kan kopiëren in haar/zijn applicatie - De technische handleiding in PDF, zoals ingesloten in de verpakking bij levering van een product - Technische tekening, - Productafbeelding

GEMEENTE LEIDEN BESTEEDT 5,5 MILJOEN AAN DE UITBREIDING VAN HAAR SCHOOLGEBOUWEN Voor het opknappen en uitbreiden van drie Leidse schoolgebouwen trekt de gemeente Leiden 5,5 miljoen euro uit. Dat maakte het stadsbestuur onlangs bekend. Het grootste deel van het bedrag, 3 miljoen euro, wordt besteed aan de uitbreiding van het Stedelijk Gymnasium, dat acht klaslokalen en twee gymzalen omvat.

FORBO INTRODUCEERT NIEUWE KLEUREN BULLETIN BOARD Forbo Flooring heeft onlangs een nieuwe collectie Bulletin Board op de markt gebracht met maar liefst negen nieuwe kleuren, waaronder felle accentkleuren als geel en oranje, maar ook neutrale tinten als grijs en beige. Bulletin Board, een zeer duurzaam linoleumproduct, dient als prikbord en wordt op de muur verlijmd, maar wordt ook steeds vaker gebruikt ter bescherming of decoratie van wanden of meubels. Het product kan naar wens worden bedrukt en wordt veel toegepast in het onderwijs, de zorg, maar ook op kantoren. Bulletin Board is ‘zelfhelend’ (de gaatjes van een punaise dichten zich vanzelf weer) en heel sterk; je kunt er relatief zwaardere zaken aan ophangen dan aan een vilten of kurken prikbord bijvoorbeeld.

Verder een interne zoekmotor die u toelaat op referentienummer of productnaam een product snel terug te vinden.

Producten die u vaak gebruikt, kunt u opslaan in ‘mijn selectie’. Zo kunt u de nodige documentatie gegroepeerd downloaden en/of een gepersonaliseerde catalogus samenstellen. Deze catalogus is steeds beschikbaar in 3 formaten: PDF, Word of Excel.

U kunt daarnaast ook nieuwigheden of groepsnieuws ontdekken, bedrijfsfilmpjes bekijken en zoveel meer…

SCHOOLGEBOUW IN EDE WORDT AANGESLOTEN OP DUURZAAM WARMTENET Het schoolgebouw van ROC A12 in Ede wordt vanaf 2016 aangesloten op het groene warmtenet van Warmtebedrijf Ede. Als brandstof voor de warmtevoorziening gebruikt het bedrijf biomassa, zoals knip- en snoeihout uit de regio. Met de aansluiting op het groene warmtenet wil de school bijdragen aan het stimuleren van een duurzamere levensstijl van studenten en medewerkers.

NED AIR INTRODUCEERT EDUCOMFORT Veel scholen starten verbetertrajecten om van hun schoolgebouw een Frisse School te maken. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft hiervoor een Programma van Eisen Frisse Scholen 2015 opgesteld. De Ned Air EduComfort voldoet als eerste decentrale ventilatie-unit aan Klasse B van dit Programma van Eisen. Zo heeft de unit een installatiegeluid van minder dan 33 dB(A) en een luchthoeveelheid van 950 m³/h = 30 leerlingen + 1 leraar.

Deze ventilatie-unit betreft een CO2-gestuurde HR ventilatie-unit met warmteterugwinning en is universeel te plaatsen, zowel in als onder het plafond.

Beheren op afstand is ook mogelijk. Bovendien zorgt de energiezuinige Ned Air EduComfort voor voldoende luchtverversing om een gezonde leeromgeving te creëren.

| 35

Journaal Ned Air biedt naast de decentrale EduComfort ook centrale ventilatiesystemen die, afhankelijk van de installatie, voldoen aan Klasse A van het Programma van Eisen Frisse Scholen 2015. Voor meer informatie, www.nedair.nl

BIJZONDERE VLOEREN VOOR GRAAF ENGELBRECHT COLLEGE In het net gerenoveerde Graaf Engelbrecht College in Breda, een openbare scholengemeenschap voor atheneum, havo en mavo zijn verschillende Marmoleumvloeren toegepast.

In het gebouw ligt Marmoleum real, Showtime nuance en Showtime experience. In de Marmoleumvloer is gebruikgemaakt van Aquajettechniek.

Enkele afbeeldingen zijn met deze techniek uitgesneden en in de vloer geïnstalleerd. Architect van dit project was Rienks Architecten uit Breda. Dick Embregts was verantwoordelijk voor het interieur en de vloer.

PROGRAMMA VAN EISEN FRISSE SCHOLEN IS AANGEPAST Onlangs heeft de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland het Programma van Eisen Frisse Scholen aangepast. De belangrijkste wijzigingen zijn: • De (prestatie)eisen voor energie zijn onderscheiden naar eisen voor nieuwbouw en eisen voor bestaande bouw.

• Voor nieuwbouw is voor klasse C de energielabel-eis (energieprestatie) vervangen door de EPC-eis overeenkomstig het Bouwbesluit.

• Voor bestaande bouw is een (totaal)eis t.a.v. het energielabel opgenomen (klasse C: label C, klasse B: label B en klasse A: label A) en zijn er (deel)eisen opgenomen t.a.v. de gebouwschil, ventilatie, verwarming, koeling en verlichting.

Toegevoegd aan het Programma van Eisen zijn: • Toelichting t.a.v. de eisen (energie, lucht, temperatuur, licht en geluid).

• Invulformulieren voor nieuwbouw en bestaande bouw.

• De relatie met kwaliteitskader Huisvesting (Ruimte-OK).

• De relatie met GPR Gebouw (W/E Adviseurs).

Kijk voor meer informatie op http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaamondernemen/gebouwen/frisse-scholen/tools-voor-frisse-scholen

GEMEENTE ENSCHEDE INVESTEERT 2 TON IN HAAR SCHOOLGEBOUWEN De gemeente Enschede investeert alsnog ruim twee ton in haar schoolpanden om de veiligheid van de panden te waarborgen en om te voorkomen dat het leerproces van de leerlingen in het gedrang komt. Dat meldt Tubantia. De helft van het geld wordt gebruikt voor de asbestsanering bij het Stedelijk Lyceum die nodig is om het verwarmingssysteem te kunnen vervangen. Het overige bedrag wordt besteed aan nieuw meubilair en leermiddelen voor de vijf scholen die van plan zijn om te gaan uitbreiden: de Anna van Burenschool, Drakensteyn, De Globe, Het Zeggelt en de Prinsesschool.

GREEN DEAL SCHOLEN ONDERTEKEND Tijdens de kennisdag van Ruimte-OK afgelopen 10 november vond tevens de centrale start plaats van het uitvoeringsprogramma van de Green Deal Scholen. De ondertekenaars van de Green Deal Scholen – onder andere de PO-Raad, VO-raad, VNG en ministeries van OCW – geven hiermee invulling aan de Green Deal Scholen die vorig jaar is ondertekend. De activiteiten in het uitvoeringsprogramma hebben tot doel schoolbesturen te ondersteunen bij het creëren van duurzame, gezonde en betaalbare scholen. Dit moet leiden tot een gezonde leer- en werkomgeving voor leerlingen en leraren. Dat meldt Green Deal Scholen.

SCHOLEN DELFTZIJL WORDEN AARDBEVINGSBESTENDIG GEMAAKT

(foto: Erik Poffers)

36 |

Alle schoolgebouwen in de gemeente Delfzijl zijn de afgelopen periode grondig geïnspecteerd op aardbevingsbestendigheid. Daarnaast is de bouwkundige staat bekeken. Gebouwen waar een onveilige situatie werd geconstateerd zijn meteen aangepakt, verstevigd of versterkt. Uit de inspecties blijkt dat voor alle schoolgebouwen in de hele gemeente Delfzijl

Journaal maatregelen nodig zijn om ze bestand te maken tegen zwaardere bevingen.

Inmiddels is berekend welke bouwkundige aanpassingen nodig zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om het aan elkaar bevestigen van vloeren, wanden en dak, vervangen van metselwerk en verbreding van de fundering. De komende maanden zal hieraan gewerkt worden.

BOUW NIEUW ONDERWIJSGEBOUW HOOGEVEEN IS GESTART Hoogeveen is binnen afzienbare tijd een uniek onderwijsconcept rijker. Aan de Voltastraat is begonnen met de bouw van Eduwiek, een school voor leerlingen van RENN4 en het Roelof van Echten College. Regulier en speciaal voortgezet onderwijs zullen hier vanaf eind 2016/begin 2017 hun krachten bundelen.

Ook de jongeren van het naastgelegen orthopedagogisch behandelcentrum van Ambiq zullen straks hun lessen in de nieuwe school volgen.

De nieuwe school wordt een moderne en inspirerende leeromgeving. Het gebouw wordt gekenmerkt door de indeling in 3 vleugels. Iedere onderwijsvorm krijgt zijn eigen plek in het gebouw. Op de begane grond krijgen de leerlingen van het cluster ‘3 en 4 onderwijs’ hun plek, samen met de scholieren van het praktijkonderwijs. De tweede bouwlaag is bestemd voor de leerlingen van het vmbo. Centraal in de school komen de gedeelde faciliteiten zoals een professionele grootkeuken, de gymzalen en diverse praktijklokalen. Op deze manier vinden leerlingen kleinschaligheid als ze dat nodig hebben, maar combinaties van onderwijs als hun talent daarom vraagt.

ENTREEMAT VAN BAMBOE Forbo Flooring introduceert deze maand een innovatie op het gebied van entree- en schoonloopmatten: een professionele profielmat met schraapstrips van bamboe. Waar de reguliere profielmatten gebruik maken van aluminium of PVC, wordt bij deze entreemat bamboe toegepast. Dit resulteert in een oersterke entreemat met een totaal andere, warme en unieke uitstraling met bovendien een zeer duurzaam karakter.

Nuway Tuftiguard Bamboo wordt gemaakt van bamboe, de snelst groeiende plant ter wereld. Bamboe lijkt op hout, maar is in werkelijkheid een grassoort.

Door de methode van verwerking heeft het dezelfde kwaliteiten als hardhout, alleen een veel duurzamer profiel. Het bamboe wordt na vier tot vijf jaar geoogst en heeft gedurende deze groeiperiode meer CO₂ geabsorbeerd (en omgezet in zuurstof) dan dat er CO₂ vrijkomt tijdens de productie. Dit resulteert in een negatieve CO₂-impact, wat dus bijzonder duurzaam is en bijdraagt aan een gezonde wereld. Nuway Tuftiguard Bamboo kan bovendien dubbelzijdig gebruikt worden, waardoor de levensduur van de entreemat verdubbelt. Nuway bestaat uit een heel scala aan profielmatten, van oprolbare tot dubbelzijdige matten en nu zelfs tot matten van bamboe. Het product wordt in de Forbo-fabriek in Engeland gemaakt, waarbij elke mat volledig op maat geproduceerd wordt. De Nuway profielmatten zijn sterk, duurzaam en strak. Er zijn diverse mogelijkheden qua functionaliteiten en kleuren. Het is zelfs mogelijk om een eigen logo in de mat te verwerken.

Forbo biedt sinds kort ook een installatieservice voor dit product. Een eigen installatieteam verzorgt een professionele installatie, waardoor de eindgebruiker verzekerd is van een perfect passende en functionerende Nuway entreemat op maat.

Voor meer informatie, zie http://www.forbo.com/flooring/nl-nl

SPILCENTRUM ’T HOFKE WINT DIRK ROOSENBURGPRIJS De Dirk Roosenburgprijs 2015 is gewonnen door project spilcentrum ’t Hofke in Eindhoven, ontworpen door UArchitects. Dat maakte juryvoorzitter Harm Tilman op vrijdag 23 oktober bekend tijdens een feestelijke bijeenkomst in het Van Abbemuseum te Eindhoven. In hetr spilcentrum zijn onder andere basisschool De Boog, een kinderdagverblijf en naschoolse opvang gevestigd, evenals een gymzaal.

De jury besloot het gebouw te lauweren omdat het zorgvuldig in zijn omgeving is ingepast met veel aandacht voor de buitenruimte en met verrassende doorzichten naar de boomrijke omgeving. Het project is met relatief beperkte financiële middelen gerealiseerd, zonder dat afbreuk is gedaan aan het eigen karakter. Het resultaat is een gebouw waar de uiteenlopende gebruikers trots op zijn en waar prettig wordt gewerkt.

De gemeente Eindhoven reikt sinds 1989 iedere twee jaar de Dirk Roosenburgprijs uit voor een opmerkelijk en inspirerend bouwproject binnen de gemeente. Doel is de kwaliteit van de gebouwde omgeving te bevorderen door middel van een openbare discussie. In totaal werden dit jaar negen projecten genomineerd.

| 37

Journaal DP6 ONTWERPT DUURZAAMSTE SCHOOL VAN NEDERLAND Het gebouw Zorg en Welzijn van ROC Friese Poort in Drachten, een ontwerp van DP6 architectuurstudio, is dankzij een BREEAM-NL Excellent score de meest duurzaamste school in Nederland. Duurzaamheid was bepalend bij alle ontwerpkeuzes. De gebouwschil is geminimaliseerd en zeer goed geïsoleerd en de gevelindelingen zijn zo geoptimaliseerd dat daglicht grotendeels de kunstverlichting vervangt. De vide zorgt voor een grote hoeveelheid natuurlijke lichtinval in het hart van het gebouw. Het gebouw wordt duurzaam verwarmd en gekoeld middels een WKO-systeem in de bodem. LED-verlichting, daglichtafhankelijke verlichting en CO2-sturing van de ventilatie beperken het energieverbruik. PV-panelen op het dak voorzien het gebouw van elektriciteit.

ONDERWIJSPROGRAMMA VOOR DUURZAME SCHOLEN IN ENSCHEDE In co-creatie met GGD, Twente Academy Young, Twente Milieu en Waterschap Vechtstromen heeft Gemeente Enschede op 29 oktober Project E gelanceerd, een platform met een onderwijsprogramma voor schoolbesturen, docenten en leerlingen in het basisonderwijs. Met dit programma kunnen zij hun school gemakkelijk, structureel en op creatieve wijze verduurzamen. Met Project E wisselen de scholen onderling kennis en ervaringen uit en stimuleren zij elkaar in hun duurzame gedrag. Dat meldt de gemeente Enschede.

Jaarlijks kunnen vijftien basisscholen met Project E starten en zo energie besparen, verspilling van water tegengaan, afval verminderen en werken aan een beter binnenklimaat in de klas. Onderdeel van het programma is de E-Battle waarin scholen onderling strijden voor de jaarprijs ‘meest duurzame school’. Ook maken deelnemende scholen met duurzame ideeën jaarlijks kans op een financiële stimuleringsbijdrage.

BOUWSTENEN ONTWIKKELT ZICH LANGZAAM VAN KENNISPLATFORM TOT KENNIS- ÉN ONTWIKKELPLATFORM Het delen van kennis en informatie en het verbinden van mensen en partijen in het veld is nog steeds de basis; daar bovenop worden in co-creatie met partners steeds meer ontwikkelactiviteiten ontplooid. Dat is de kern van het Bouwstenen-jaarverslag 2015.

Nieuwe agenda, volle vaart vooruit Nu het nieuwe jaar is begonnen brengen we alles in gereedheid om er samen weer een mooi jaar van te maken. De samenwerkingsagenda voor 2016 bevat zeven punten waarop we vooruit willen komen; vier nieuwe punten en drie punten die voortbouwen op het werk van afgelopen jaar. Wij hebben er zin in!

Nu online: ‘Wat kost dat?’

De Bouwstenen-publicatie ‘Wat kost dat? Menukaart voor een kostprijsdekkende huur van gemeentelijk vastgoed’ staat nu online en biedt houvast bij het vaststellen van de kostprijsdekkende huur. De menukaart is opgesteld door financiële (vastgoed)experts die binnen Bouwstenen actief zijn. Delen mag, graag zelfs!

En verder...

38 |

• De beste wensen voor het nieuwe jaar; een gezond, gelukkig en professioneel 2016!

• Onderzoekt Leusden of ze haar maatschappelijk vastgoed in een aparte organisatie kan onderbrengen.

• Is Eindhoven druk met het verkopen van vastgoed (niet eenvoudig), scholen bouwen en renoveren en het gebruik van leegstand (ook scholen en wijkcentra) als werkplek voor ambtenaren?

• De toekomstvisie van de VNG op goede onderwijshuisvesting.

• Hoe Nijmegen omgaat met de bekostiging van huisvesting voor onderwijs aan vluchtelingen.

• Reageren Ingrid de Moel (Bouwstenen) en GertJan Nijpels (VNG) op het Volkskrant-bericht over verouderde schoolgebouwen.

• Heeft OCW een prognosemodel voor het aantal leerlingen per basisschoolvestiging opgesteld.

• Beelden van het vernieuwde Sint-Janslyceum in ’s-Hertogenbosch; met ondergrondse sporthal en nieuwe lokalen.

• Groen licht voor 1.000 zonnepanelen op gemeentelijke daken in SintOedenrode en Veghel en onderzoek naar panelen op gemeentelijk vastgoed in Veenendaal.

• Wordt het stadhuis in IJsselstein budget- en CO2 neutraal gerealiseerd.

• Een reportage van Nieuwsuur: Rijksbouwmeester Floris Alkemade over de kansen van herbestemming.

• Is de sloop van beeldbepalende school en buurtcentrum in het centrum van Helvoirt nabij.

• Brengt subsidie voor de huisvesting van vergunninghouders transformatie van leegstaand vastgoed een stap dichterbij?

• Zet de provincie Utrecht definitief een rem op kantorenbouw om herbestemming en transformatie te stimuleren.

• Inspiratie uit Spanje: creatieve herbestemming van kerk naar skatebaan.

• Mooi initiatief: Stroop schenkt liefde aan leegstaande panden in Rotterdam.

• Krijgt Berltsum (FR) een MFC in gereformeerde kerk.

• Oproep van COA en Rijksbouwmeester: meld huisvestingsoplossingen voor asielzoekers bij A Home Away From Home.

• Wat bracht 2015 voor open data en open overheid?

• Besteedt St. Doen aandacht aan de werkplek van Bouwstenen, die is namelijk best bijzonder!

Journaal ‘TIENTALLEN SCHOLEN IN GRONINGEN ZIJN NIET VEILIG GENOEG’ Ook meedoen?

Wilt u partner van Bouwstenen worden? Dat kan! Nu met verlaagde partnerbijdrage voor kleinere gemeenten, scholen, corporaties en maatschappelijke organisaties. Meer en actiever betrokken bij ons ontwikkelwerk, meer profijt en voordeel. En natuurlijk veel leuker.

In het Groningse aardbevingsgebied zijn tientallen schoolgebouwen niet veilig genoeg. Om de schoolpanden te versterken zijn de komende jaren vele miljoenen euro's nodig. Dat blijkt uit een eerste ronde van inspecties bij 104 scholen in het risicogebied, meldt het Dagblad van Het Noorden. De veiligheidscontroles zijn uitgevoerd in opdracht van de NAM. Bij sommige scholen zijn al werkzaamheden uitgevoerd.

Als eerste op de hoogte? Volg ons op Twitter. En gebruik elkaars kennis via onze LinkedIn-groep!

‘RECORDAANTAL BASISSCHOLEN HEEFT DEUREN GESLOTEN’ Vorig jaar sloten 124 basisscholen de deuren, met name in Gelderland en Noord-Holland. Dit is het hoogste aantal sluitingen dat de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) ooit vaststelde. De consequentie hiervan is dat 8200 kinderen moesten overstappen naar een andere school.

akoestiek

pro

Professionals in akoestiek

AKOESTISCHE SPORTWANDEN | Wandpanelen | Fotopanelen | Wol panelen | Decovilt | Tegels | Sportvloeren

|www.akoestiekpro.nl|info@akoestiekpro.nl|+31(0)88 88 77 122|Minervaweg 99, 8239 DL Lelystad | 39

ECHT WIT

HELDER

SNEL MONTEREN

DUURZAAM

WAS ALLES WAT WIT IS, MAAR ZO HELDER.

www.rockfon.nl www.rockfon.nl

VLOEREN, WANDEN

& PLAFONDS Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Van den Berg Architecten Houten B.V.

DE PAREL VAN DE INTERIEURARCHITECTUUR: HET WITSTE PLAFONDPANEEL OOIT ‘We shape our buildings; thereafter they shape us’. Deze uitspraak van Winston Churchill uit 1943 gaat volgens Pascal van Dort, salesmanager bij ROCKFON/ROCKWOOL BV nog altijd op. “De gebouwen waarin wij leven, leren en werken zijn van invloed op ons welbevinden.

Onze plafondpanelen dragen hier voor een belangrijk deel aan bij door een zeer hoge geluidsabsorptie en uitstekende brandwerende eigenschappen te bieden. Op verzoek van een aantal architecten in Europa hebben we hier recentelijk nog een aantal eigenschappen aan toegevoegd met de realisatie van een zo wit, glad en duurzaam mogelijk plafondpaneel: ROCKFON® Blanka™.

Recent onderzoek van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) heeft aangetoond dat op de energiezuinigste scholen in Nederland het energieverbruik van de verlichting de grootste kostenpost is. “Een kostenpost die wij met ons Blanka™ plafondpaneel aanzienlijk kunnen reduceren”, vertelt Pascal van Dort. “Want de witheid van het paneel biedt meer dan alleen esthetische voordelen. Blanka™ verbetert namelijk ook het visueel comfort dankzij de juiste lichtreflectie, lichtdiffusie en glansgraad van het plafond.

Dit resulteert in een eenvormige en regelmatige spreiding van het natuurlijke licht en kunstlicht in de ruimte. Volgens onafhankelijke testen bedraagt de lichtreflectie-index zelfs meer dan 87 procent! Het paneel helpt energie besparen met behulp van de meest energiezuinige lichtbron: de zon. De behoefte aan kunstlicht wordt hierdoor geminimaliseerd.” Het paneel is hiertoe voorzien van een speciale coating van microscopische keramische deeltjes, vertelt hij, die ook in de ruimtevaart wordt gebruikt.

UNIEKE UITSTRALING Het paneel is in september in België voor het eerst gepresenteerd, aldus Van Dort. “De eerste reacties zijn zeer positief. Verschillende architecten hebben inmiddels hun belangstelling getoond en hebben het paneel al voorgeschre-

ven in hun ontwerp. Zoals Van den Berg Architecten Houten B.V., die het plafondpaneel heeft voorgeschreven voor de nieuwbouw van het Hoornbeeck College in Goes, vanwege de unieke uitstraling en eigenschappen van het product.”

GEEN VERPLICHTE LEGRICHTING “Doordat op de Blanka™-panelen geen richting in het vlies zit, kunnen de panelen in elke richting worden geplaatst, zonder dat er optisch kleurverschil ontstaat”, vervolgt hij. “Installateurs hoeven zich geen zorgen te maken over de legrichting. Hierdoor kan niet alleen op installatietijd worden bespaard, maar wordt er ook minder materiaal verspild.”

STOF- EN VUILBESTENDIG “Dankzij een uitstekende stof- en vuilbestendigheid zijn de panelen bovendien bestand tegen gewone slijtage en bieden ze gebouweigenaren niet alleen de zekerheid van een lange levensduur, maar ook vijftien jaar garantie”, besluit Van Dort. “De antistatische coating is bestand tegen stof en vuil en kan eenvoudig met een vochtige doek worden afgenomen. Speciale reinigingsmiddelen zijn niet nodig.” ❚

| 41

VLOEREN, WANDEN

& PLAFONDS

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Storax B.V.

DUURZAAM SCHOONLOOPTAPIJT HOUDT SCHOLEN SCHOON Bij een juiste constructie kan een schoonloopmat maar liefst twee kilo zand of zes liter vocht per vierkante meter opslaan. Leerkrachten, en kinderen en hun ouders lopen dat water en vocht dan niet de gangen en lokalen in, met als resultaat een schonere school.

42 |

VLOEREN, WANDEN

& PLAFONDS Schoonlooptapijt verschilt in diverse opzichten van gewoon tapijt, vertelt Ron Straks, directeur van STORAX B.V., leverancier van onder andere schoonloopmatten, entreematten en antislipmatten. “Allereerst wordt een schoonlooptapijt vervaardigd van dikker polyamidegaren waardoor het materiaal bestand is tegen intensief gebruik. Bovendien is de constructie van de polen anders. De onderlinge afstand is iets groter waardoor vuil gemakkelijker kan worden opgeslagen. Vocht wordt door de capillaire werking naar beneden gezogen, waar een ondoordringbare rug de ondervloer beschermt. Hierdoor en door de ventilerende werking van de ruimte wordt het vocht ‘gedwongen’ te verdampen.”

INLOOP VAN VUIL EN VOCHT WORDT VOORKOMEN In de markt, onder andere in de scholenbouw, is steeds meer vraag naar duurzame schoonloopmatten en -tapijten, geeft Straks aan. “Met onze duurzame ENTRADA ECO systeemmat konden we hier al deels in voorzien.

Het ontbrak echter nog aan een duurzaam schoonlooptapijt in ons assortiment. FORZA-ECO brengt hier verandering in.”

FORZA-ECO is een sterke en hoogwaardige schoonloopzone, speciaal ontwikkeld om de inloop van vuil en vocht te voorkomen, legt hij uit. “De unieke combinatie van schrapende en absorberende vezels zorgt voor een schoonloopzone die gelijktijdig droogt en vuil vasthoudt. Vocht en vuil kunnen zich niet verspreiden, waardoor flink bespaard kan worden op schoonmaakkosten.”

Heatset Econyl absorptiegaren.

Schrapende garens.

GEMAAKT VAN OUDE VISNETTEN De FORZA-ECO schoonloopzones worden duurzaam vervaardigd van 100% gerecycled EcoVinyl garen, gemaakt van onder andere oude visnetten. “Bovendien worden de schoonloopzones uitgevoerd met een pvc-vrije rug, in tegenstelling tot de pvc-rug die collega-bedrijven vaak aanbieden”, aldus Straks. “Een bewuste keuze, omdat polyurethaan flexibeler, lichter en dus makkelijker te verwerken is. Gedurende de levenscyclus van het tapijt besparen we met polyurethaan – ten opzichte van pvc –dertig procent niet-herwinbare energie en vijftien procent broeikasuitstoot. Omdat polyurethaan geen weekmakers bevat, is het materiaal bovendien veel omgevingsveiliger.”

Rug.

Gronddoek.

BELANGSTELLING De FORZA-ECO schoonloopzones zijn leverbaar in zes uiteenlopende gemêleerde kleuren: in granito, grijs, beige, rood, blauw en bruin. Straks: “Afgelopen september hebben we het product geïntroduceerd in de markt en de reacties zijn positief. De eerste bestellingen zijn geleverd – onder andere voor een Fletcher Hotel – en verschillende architecten hebben de schoonloopmat inmiddels voorgeschreven in hun bestek.” ❚

| 43

Luchtverdeelslangen van Climexx Zuivere lucht, behaaglijk en doeltreffend

Minervaweg 99 8239 DL Lelystad

t +31 (0)88 88 77 144

info@climexx.nl www.climexx.nl

Warmteterugwinning met warmtepomp: • Verwarmen/koelen van de toevoerlucht zorgt voor een hoog comfort van de klaslokalen.

• Het gehele jaar door het gewenste klimaat in uw klaslokaal.

• Volledig koeltechnisch gemonteerd met plug & play stand alone regeling en aansturing van de warmtepomp.

www.thermoair.com

A

Vraag nu m e inform er at bij on ie s aan!

company

VLOEREN, WANDEN

& PLAFONDS Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: M2 uur

KUNSTUITINGEN BIJ SCHOLEN EN BEDRIJVEN: IDENTITEITVERSTERKEND Soms voelen gerealiseerde projecten - ook na de oplevering - nog niet helemaal af. Wat nog ontbreekt is de handtekening van de gebruiker, anders gezegd een verhelderende, bij voorkeur creatieve uiting met daarin verwerkt iets kenmerkends. M2uur realiseert kunstuitingen inpandig, op gevels en tegen publieke werken. Op vrijwel alle denkbare ondergronden. heeft iets kunstzinnigs voor ogen, maar weet niet goed hoe daar vorm aan te geven. Hieruit volgt een werkwijzer, met daarin vertaald de wensen van de opdrachtgever. Ten slotte wordt een concept ontwikkeld en uitgewerkt. Prints op wanden kunnen vaak al worden meegenomen in het productieproces.

Vervoord: “Printuitingen op inpandige wanden of kastpartijen zijn inderdaad bij veel bedrijven populair. Prints zijn op vrijwel elke drager te verwezenlijken, op MDF, behang, kunststof of ander plaatmateriaal.” Uitdagender echter vindt ze gerealiseerde opdrachten voor publieke domeinen. Zoals voor het onlangs uitgebreide treinstation RAI in Amsterdam. Vervoord: “Daar maken we nu het kunstwerk ‘Illusie van ruimte’. Het bestaat uit twee wandvullende werken die beide zijn ontworpen door het Amsterdamse kunstenaarscollectief Polly’s Picture Show. Een heel spannend ding.”

Gevel CIOS Goes.

Steeds vaker te zien op (school)gebouwgevels, tegen receptiewanden, in kantines en rond publieke werken: kunstuitingen - in welke vorm ook - waarmee de identiteit van de gebruiker zichtbaar wordt gemaakt. M2uur heeft zich gespecialiseerd in de realisatie van creatieve werken voor utiliteitsbouw en publieke projecten. Ontworpen en ontwikkeld door bewezen kunstenaars, zegt Freekje Vervoord, directeur en eigenaar van M2uur. “Er is bij bedrijven, zorginstellingen en ook scholen een groeiende vraag naar identiteitsversterkende beelden. Dat kan een reusachtige, aan het logo gelieerde print tegen de gevel zijn, maar ook iets veel kleinschaligers, zoals een inpandige subtiele verwijzing naar duurzame ambities. Per project bekijken wij samen met de opdrachtgever naar wat het best waar past. En wij verzorgen dat traject van a tot z.”

ALTERNATIEVEN Tweeledige kennis, zegt Vervoord, is voor haar werk van groot belang: niet alleen kennis van kunst, maar ook van de bouw zelf; beide onderdelen blijken

WERKWIJZE M2uur werkt - op uitzonderingen na - volgens een vastomlijnd tracé. Meestal start een traject met een programma van eisen - de opdrachtgever of architect Binnengevel MFC Panorama Veenendaal.

Corridor parkeergarage St. Jan Den Bosch.

elkaar nauw te raken. “M2uur is twintig jaar terug gestart, puur uit artistiek oogpunt. Maar al snel werd duidelijk dat kunst en bouw nauw verweven zijn - onze ideeën werden niet altijd even goed uitgevoerd, zodat het resultaat te wensen overliet. Daarom werken we alleen met gerenommeerde kunstenaars en montagebedrijven. En wij zijn daarbij de faciliterende factor.” Ook belangrijk, zegt Vervoord, is kostenkennis. Want wat opdrachtgevers willen, blijkt niet altijd even goed haalbaar. “Onlangs wilde een opdrachtgever een glazen wandpartij met daarin een zeefdruk verwerkt. Maar dat ging ver boven het budget, voegde bovendien weinig extra toe. Uiteindelijk hebben we gekozen voor een folie, tegen een fractie van de kosten. Ik bedoel: je moet ook feeling hebben voor wat haalbaar is en wat niet. En in dat laatste geval: alternatieven kunnen aandragen. Ook al levert dat minder omzet op.” ❚

| 45

Aangenaam .

Verwarmen Ventileren Koelen Energie besparen

Grip op een gezond en energiezuinig binnenklimaat.

Aangenaam leren

www.klimaatgroepholland.nl

KLIMAAT OP

SCHOOL Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Klimaatgroep Holland

SECTORGERICHT INSTALLEREN OP MAAT Klimaatproducten zijn te kust en te keur voorradig, maar wat maakt een installatie nu project-specifiek energiezuinig? Klimaatgroep Holland uit Groningen opereert bewust branchegericht. "Niet de gekozen producten bepalen het energiegebruik, maar functie en toepassing van het gebouw zelf. En de gebruiker heeft daar invloed op."

Directeur Harry Vaatstra toont zich een betrokken ondernemer. De alom aanwezige energieverkwisting die hij ziet baart hem zorgen, dus hanteert hij bewust een heel andere strategie dan veel van zijn concurrenten. Vaatstra: “Er wordt in de installatiebranche nog veel te veel vanuit de productkant gedacht. Als een bepaald systeem voor bijvoorbeeld een school goed functioneert, dan heerst al snel de gedachte dat diezelfde installatie ook goed zal zijn voor een kantoorgebouw, theater of andersoortig utiliteitsgebouw. Wij geloven daar niet in, omdat je functie nooit los kunt zien van ontwerp en uitwerking. Klimaatgroep Holland ontwerpt, ontwikkelt, installeert en onderhoudt installaties per gebouw. Want per slot van rekening is elk bouwwerk uniek.”

ONDERWIJSCONCEPT Klimaatgroep Holland installeert - zoals dat heet - dus op maat. Dit betekent dat per gebouw bekeken wordt welke soort klimaatbehandeling bij gebruik en functie past. Zoals voor onderwijsinstellingen, een voor het bedrijf belangrijke doelgroep. Vaatstra: “Functies van gebouwen verschillen, vandaar onze filosofie.

Maar binnen die muren gelden die verschillen evengoed. Ons onderwijsconcept houdt dan ook rekening met individuele gedragingen: elk lokaal krijgt een eigen klimaatinstallatie, zodat wensen en voorkeuren apart kunnen worden ingesteld.

Dit is letterlijk uniek, want niemand doet het zo.” Hij wijst op het eveneens zelf ontwikkelde bedieningspaneel dat - als een simpele thermostaat - wordt geïnstalleerd in elk afzonderlijk klaslokaal. “Leraren zijn aangesteld om les te geven. Die moet je niet lastigvallen met complex te hanteren bedieningspanelen.”

AFSPRAAK Vaatstra zei het al: de mondiale energieverkwisting baart hem zorgen. Om die reden bevat het concept waar mogelijk energiebesparende technieken zoals warmtepompen, warmteterugwinning en bodemenergie. De laatste slag is aan de gebruiker zelf, dus worden onderdelen verbonden met het gebouwbeheerssysteem. En daar valt nog veel te winnen, meent Vaatstra. “De luchtbehandeling is CO2-gestuurd omdat wij een gezond leefklimaat niet meer dan een vanzelfsprekendheid vinden. Maar met technieken als aanwezigheidssensor gestuurde verlichting of op daglicht afgestemde zonwering kun je gedrag en energiegebruik sturen. Want energiekosten moeten omlaag en kunnen dat ook.” In één lijn hiermee staat de gemaakte energieafspraak met klanten. Monitoring via één meldkamer zorgt voor bijsturing van de installatie, zodat het energieverbruik binnen de afgesproken normen blijft. Vaatstra: “Die afspraak komen we na.” ❚

| 47

KLIMAAT OP

SCHOOL

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Ventilair Group

KLIMAATBEHEERSING VOOR OPTIMALE LEERPRESTATIES Een comfortabel binnenklimaat ondersteunt leer- en doceerprestaties in scholen. Beheersing van de temperatuur, relatieve vochtigheid en het CO2-gehalte is cruciaal. Ventilair Group biedt oplossingen op maat, ook als Frisse Scholen klasse A wordt vereist. De geautomatiseerde ventilatiesystemen zijn niet alleen energiezuinig en geluidsarm, maar ook eenvoudig bij te sturen met behulp van een touchscreen.

“Medio 2014 zijn we gestart met het ontwikkelen van Breathe & Learn concepten voor scholen”, zegt Koen Berkers van Ventilair Group. “Na de introductie een jaar later is het schoolventilatieconcept succesvol toegepast bij basisscholen De Smelen in Valkenswaard en de Samenstroom te Gemert. Diverse renovatie- en nieuwbouwprojecten lopen op dit moment in offertestadium en wij verwachten medio 2016 projecten op te starten.

Binnen het concept bieden we centrale ventilatiesystemen aan, met één unit voor meerdere lokalen en decentrale systemen waarbij de units boven het verlaagd plafond, achter een wand of op het dak geplaatst worden.

Elk luchtbehandelingssysteem heeft de mogelijkheid om aan specifieke wensen van de klant te voldoen.”

WARMTETERUGWIN-RENDEMENT TOT 89% Bij het Breathe & Learn concept worden KOMPAKT REGO-units toegepast.

Berkers zegt hierover: “De ventilatie-units zijn volledig plug-and-play. Het

Breathe & Learn products

48 |

ontwerp en de verscheidenheid aan functies beperken de exploitatiekosten tot een minimum en staan garant voor een veilige, bedrijfszekere en duurzame werking. De luchtfiltratie zorgt ervoor dat alleen zuivere, verse lucht in de schoolklassen wordt toegevoerd, wat zeer goed is voor mensen met een allergie.”

Het rendement van de warmteterugwinning van de ventilatiesystemen kan volgens Berkers oplopen tot 89%. Dankzij het warmtewiel wordt er constant een optimaal warmteterugwin-rendement nagestreefd – door de sturing wordt de rotatiesnelheid van het wiel aangepast in functie van de luchttemperatuur en -snelheid. Berkers: “Door het warmtewiel te voorzien van vochtaantrekkende materialen kan er naast warmteterugwinning tegelijkertijd ook vochtterugwinning plaatsvinden. Het vocht wordt aan de warmere binnenlucht onttrokken en afgegeven aan de drogere toevoerlucht.” Het Komfovent C5 sturingssysteem van Breathe & Learn zorgt voor efficiëntere

KLIMAAT OP

SCHOOL

BREATHE & LEARN Ventilatie units.

Sensoren.

Roosters.

Change-over batterij.

'DOOR HET WARMTEWIEL TE VOORZIEN VAN VOCHTAANTREKKENDE MATERIALEN KAN ER NAAST WARMTETERUGWINNING OOK VOCHTTERUGWINNING PLAATSVINDEN' prestaties van de toestellen waardoor meer energiebesparing gerealiseerd wordt. Berkers: “Communicatie loopt standaard via het gebouwbeheersysteem of een mobiel apparaat. Het C5 sturingssysteem beschikt over een visuele interface met een gedetailleerde uitlezing van werkingsparameters.”

De toegepaste motoren van het Breathe & Learn systeem zijn geluidsarm.

Om geluidshinder te beperken, kijkt Ventilair Group kritisch naar het leidingenontwerp en de grootte van de ventilatie-units. Berkers: “Soms is het vanuit akoestisch oogpunt noodzakelijk om een grotere WTW-unit te installeren en/of de leidingen anders te dimensioneren of te isoleren.”

INNOVATIEF Ventilair Group Nederland is al jaren specialist op het gebied van ventilatie.

Berkers: “We zijn een deskundig leverancier en productontwikkelaar met een compleet productenpakket voor zowel de residentiële als de niet- residentiële markt. Ons assortiment omvat onder andere WTW-toestellen, het innovatieve flexibele luchtverdeelsysteem Uniflexplus+, verschillende dak-, buis- en boxventilatoren, roosters, regelingen, kanalen en luchtbehandelingstoestellen met of zonder warmteterugwinning. Wij kunnen zowel voor, tijdens als na de installatie optimale ondersteuning bieden, zodat er een perfect werkend ventilatiesysteem bij de eindgebruiker afgeleverd kan worden.” ❚

| 49

GEZOND KLIMAAT

LAGERE STOOKKOSTEN RENOVATIE EN NIEUWBOUW

Breathe & Learn 1e klasse schoolventilatie Voor meer informatie: www.ventilairgroup.nl/schoolventilatie

KLIMAAT OP

SCHOOL Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Klimaatgroep Holland

‘OPEN’ SCHOOL VRAAGT OM FLEXIBELE INSTALLATIES Gebouwen veranderen, voor scholen is dat niet anders. Voor de deur staat nu de School van de Toekomst, een transparant schoolgebouwconcept waarmee vierkante meters flexibeler, doelbewuster en energiezuiniger worden benut. De Groningse binnenklimaatspecialist Klimaatgroep Holland werkt mee aan het concept. Heel bewust met gedecentraliseerde installaties. bepaalde rekensom van aan en af te voeren lucht zal heus deugen, maar doordat maatwerk ontbreekt, zal de luchtkwaliteit op druk bezochte locaties al snel tekortschieten. Vaatstra: “Centraal geleide installaties werken volgens een soort van ‘lange halen, snel thuis principe’. Er wordt vaak niet gekeken naar bezettingsgraad, met verspilling als gevolg. Daarom zijn wij voorstander van decentralisatie, met dus in elke ruimte een aparte klimaatinstallatie. Dat is comfortabeler, levert meer rendement op en is uiteindelijk ook goedkoper.” Die kostenbesparing komt onder meer voort uit minder verbindingen en aansluitingen. Vaatstra: “Honderden meters kanalen worden van hot naar her getrokken. Decentraal breng je ze precies daar waar nodig is aan.”

Meldkamer Klimaatgroep Holland.

Het is een trend - zie kantoortuinen, bijna gemeengoed als dagelijkse werkomgeving - die al ingeburgerd is in veel utiliteitsgebouwen: transparante interieurs, waardoor gebruikers meer binding voelen met elkaar en langs die weg tot uiteindelijk betere resultaten kunnen komen. Zo ook de School van de Toekomst, een conceptmatige en van hokkerige lokalen gespeende leeromgeving met open leerplekken, stiltelocaties en verzamelruimten. Meer lucht voor inspirerende activiteiten, meent platformlid en Klimaatgroep Holland-directeur Harry Vaatstra. “Onderwijs vinden wij belangrijk, als afzetmarkt maar zeker ook voor de maatschappij. De School van de Toekomst kan de nieuwe standaard worden, mits met gedecentraliseerde installaties. Want centraal gestuurd is log, ouderwets en niet zuinig genoeg.”

BEZETTINGSGRAAD Vaatstra’s algemene bezwaar betreft hoofdzakelijk de hoge, aan te weinig rendement gepaarde kosten. Anders gezegd: de door adviesbureaus

BESTEMMINGEN Bij flexibele schoolgebouwen - waaronder dus de School van de Toekomst telt dat bezwaar nog zwaarder. Sterker nog: Vaatstra vindt gedecentraliseerde installaties een must in gebouwen waar geregeld wordt geschoven. “De trend van een ‘opener’ inrichting heeft ook een economische reden: gebouwen moeten tegenwoordig geschikt zijn voor meerdere doeleinden. Juist in die gevallen zijn gedecentraliseerde installaties aan te bevelen. Want in de meeste gevallen zal een kleine ingreep volstaan.” Vaatstra doelt op bijvoorbeeld wijzigingen in lokaalindelingen die op scholen geregeld kunnen voorkomen. “Een school is een dynamische omgeving. Niemand kan voorzien hoe een school tien jaar later zal zijn ingedeeld.”

VERBINTENIS

United World College Maastricht.

Klimaatgroep Holland installeert al langer decentraal. Voorbeelden hiervan zijn onder meer de gerealiseerde schoolprojecten het Cobbenhagenlyceum in Tilburg, IKC Het Festival in Zwolle en Brede School Westwijk in Amstelveen.

Vaatstra wijst op het belang van monitoring en onderhoud in samenhang met bewust gedrag: een verbintenis tussen installateur en gebruiker. “Decentrale installaties maken een andere, milieubewustere manier van sturing mogelijk.

Voor wat scholen betreft: leerkrachten zijn deels zelf verantwoordelijk voor de instellingen. Aan de andere kant zijn wij er voor de monitoring. Want op elke afwijkende melding kan direct worden geanticipeerd.” Een stap verder dan sturing op afstand gaan prestatiecontracten. Klimaatgroep Holland sluit die af met klanten. Vaatstra: “Met daarin gegarandeerde afspraken over energieverbruik. Zodat de klant ook werkelijk weet, waar die aan toe is.” ❚

| 51

HAAREN | HelvoirThuis

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: SP Architecten en gemeente Haaren

HelvoirThuis is ontworpen met de ‘menselijke maat’ Met de opening van het HelvoirThuis is de gemeente Haaren een prachtige multifunctionele accommodatie rijker. In het gebouw – dat onderdak biedt aan een basisschool, gymzaal, kinderopvang, verenigingsleven, Centrum voor Jeugd & Gezin, Rabobank en tien appartementen – komen bewoners en gebruikers van 0 tot 100 samen om te leren, spelen, wonen, sporten en ontspannen. Het HelvoirThuis maakt deel uit van het Centrumplan Helvoirt, dat ook de nieuwbouw van woon- en zorgcomplex de Leyenhof, 42 woningen en de omliggende infrastructuur omvat. gevel wordt beëindigd met een kap met dakpannen, zoals gebruikelijk bij woningen in dorpskernen. Bakstenen in verschillende warme tinten en metselvormen maken dat plaatje compleet. Een multifunctionele zone rondom de patio verbindt alle functies in het gebouw met elkaar. Transparantie dankzij de toepassing van veel glaspuien zorgt voor onderling contact.”

EFFICIËNT EN DUURZAAM Het grootste deel van het gebouw wordt ingevuld door de basisschool, aldus Nieskens. “Na schooltijd echter worden deze ruimtes voor andere doeleinden gebruikt. Ditzelfde geldt voor de gymzaal. Alle ruimtes in het HelvoirThuis worden optimaal benut waardoor efficiënt geëxploiteerd kan worden.” Ook

projectmanager Rick van Essen.

Begin oktober is het HelvoirThuis officieel in gebruik genomen. De eerste reacties van gebruikers zijn zeer positief, vertelt Maarten School, projectmanager bij Factor S Vastgoed BV, namens de gemeente Haaren. “De gebruikers zijn heel gelukkig met het gebouw, dat niet alleen erg mooi maar ook zeer functioneel is. In de compacte ruimte hebben alle gewenste functies een plek gekregen. Alle ruimtes zijn ingericht rondom een centrale ingang en patio die zo de verschillende functies en gebruikers met elkaar verbinden.”

HUISELIJKE SFEER Om ervoor te zorgen dat gebruikers drempelloos het gebouw binnenlopen en zich direct thuis voelen, is zowel aan de binnen- als de buitenzijde gekozen voor een huiselijke sfeer, aldus Jaap Nieskens, architect bij SP Architecten. “Ik heb een uitstraling en vorm gekozen die passen bij de kleinschaligheid van het dorp. De menselijke maat speelde hierbij een belangrijke rol. Het gebouw is opgedeeld in elementen die de maat en vorm van een huis zouden kunnen hebben. De

52 |

(foto's: Henk Pijnenburg)

de duurzame voorzieningen die in het pand gerealiseerd zijn, spelen hierin een belangrijke rol, vervolgt School. “Het gebouw wordt bijvoorbeeld duurzaam verwarmd door middel van vloerverwarming en een luchtwarmtepomp.”

Als projectmanager was School onder andere verantwoordelijk voor de uitwerking van het bouwplan vanaf het Programma van Eisen, het inhuren van alle adviseurs, de coördinatie rondom de vergunningen én het contact met de gebruikers. “Met name dat laatste was soms best een uitdaging”, geeft hij aan. “Iedere gebruiker heeft immers zijn eigen wensen en eisen. Bovendien is niet iedereen even vertrouwd met nieuwbouwprojecten en alle processen die hierop van invloed

HAAREN | HelvoirThuis

zijn. Om een soepele bouw mogelijk te maken, heb ik de gebruikers soms bijna letterlijk bij de hand genomen.”

en door kwaliteit, budget en planning continu in het oog te houden, hebben we ervoor gezorgd dat de gemeente Haaren en alle gebruikers hebben

gekregen wat zij hebben aanbesteed”, besluit Van Essen. “Een kwalitatief hoogwaardige accommodatie waarin iedere gebruiker zich thuis voelt.” ❚

KWALITEIT, PLANNING EN BUDGET In opdracht van de gemeente Haaren verzorgde LindHorst huisvestingsadviseurs de directievoering en het bouwkundige toezicht tijdens de uitvoeringsfase, vertelt projectmanager Rick van Essen. “Wij bewaakten hierbij niet alleen de kwaliteit, planning en het budget van het project, maar zorgden ook voor afstemming tussen de gebruikers en de uitvoerende partijen. En dat was soms best een mooie uitdaging. Het project stond onder grote tijdsdruk. We hadden te maken met wensen van verschillende eindgebruikers. Bovendien moesten tijdens de uitvoering nog enkele wijzigingen worden doorgevoerd. De sterkte van de gevelconstructie moest bijvoorbeeld – vanwege de windbelasting – tijdens het project nog verder worden uitgeëngineerd. Aan ons de taak om die wijzigingen te coördineren.”

GEKREGEN WAT BELOOFD IS “Door het project technisch aan te sturen, door aanvullende wensen van gebruikers goed af te stemmen met betrokken partijen, door overleg en onderhandelingen op de bouw te coördineren

Uw partner in duurzame huisvesting • Strategisch vastgoedbeheer • Assetmanagement • (Duurzaam) Onderhoudsmanagement • Energiemanagement & monitoring • Breeam-NL & Passief Bouwen certificering

Bouwinfo Opdrachtgever Projectmanagement Architect Directievoering en bouwkundig toezicht Uitvoering Installaties

gemeente Haaren Factor S Vastgoed BV SP Architecten LindHorst huisvestingadviseurs bv Slokker Bouwgroep Breda Timmers Elektrotechniek (E)

www.lindhorst.nl | 53

AMSTELVEEN | Martin Luther King school

Tekst: Roel van Gils | Beeld: Lieftink Geveltechniek

Nieuwbouw Martin Luther King school:

Toegankelijk en speels In Amstelveen heeft de oudbouw van de openbare Martin Luther King school in de wijk Kostverloren / Bankras plaatsgemaakt voor een volledig nieuw gebouw. De nieuwbouw is toegankelijk en speels vormgegeven en doet in niets meer denken aan het oude pand uit de jaren zestig. In slechts vijf weken werd het betonnen casco gerealiseerd. Aan de afwerking en gevelbekleding is echter zichtbaar meer tijd besteed.

54 |

AMSTELVEEN | Martin Luther King school

De nieuwbouw biedt onderdak aan circa 350 leerlingen, in twaalf tot veertien groepen binnen het basisonderwijs, en vier groepen voor de buitenschoolse opvang van circa 85 leerlingen. Behalve vervangende nieuwbouw van het oude onderkomen, werd ook de bestaande gymzaal gerenoveerd. De bouwmethode van de nieuwbouw kenmerkte zich door de toepassing van prefab betonnen vloeren en wanden. Hierdoor was het mogelijk om de casco binnen vijf weken vanaf de fundering tot aan het dak te realiseren.

lijk drukke weg aan de voorzijde en een plein met groenvoorzieningen aan de achterkant. We hadden onszelf als doel gesteld om de gevel – en het gebouw dus ook – hierop te laten aansluiten. Dat is bereikt door een ontwerp met een getrapte vorm. Aan de straatzijde is het gebouw drie lagen hoog, aan de pleinzijde één laag. Om het gebouw herkenbaar te maken als een school en ook toegankelijk te laten functioneren voor de doelgroep, hebben we gekozen voor een gevel in herkenbare kleurstellingen.”

GETRAPTE VORM

SNIJVERLIES VRIJWEL NIHIL

Het ontwerp is de vertaling van de doelstelling een duurzaam en gezond gebouw te maken. Ook is het dubbelgebruik van de school en de naschoolse opvang en een multifunctionele ruimte een belangrijk uitgangspunt. “We wilden een gebouw realiseren dat enerzijds compact en heel toegankelijk is voor de doelgroep en tegelijk past binnen de stedenbouwkundige situatie,” zegt Harald Kor van OIII Architecten. Hij licht het ontwerp verder toe: “De school wordt ontsloten door een rede-

Gezien het taakstellend budget en de beoogde uitstraling heeft OIII Architecten gekozen voor een gevelbekleding in vezelcementplaten.

Harald Kor: “De beplating is verlijmd tegen de achterconstructie. Om snijverlies tot een minimum te beperken, Hebben we de standaard plaatafmeting als uitgangspunt genomen. Deze is in verschillende afmetingen verzaagd en toegepast. Hierdoor ontstaan er horizontale banden in verschillende afmetingen." ➤

| 55

AMSTELVEEN | Martin Luther King school

“In een deel van de beplating (25%) is tevens een structuur ingefreesd. Door middel van weersinvloeden krijgt deze beplating in de loop der jaren een meer robuust uiterlijk en gaat op in de omgeving.”

De vezelcementbeplating in de gevel wordt afgewisseld met een aluminium beplating in drie kleuren. “Elke etage heeft zijn eigen kleur: blauw, rood of geelgroen. Zo ontstaat een connectie tussen binnen en buiten en is van

56 |

buitenaf al herkenbaar voor de leerlingen waar de onderbouw, middenbouw en bovenbouw zich bevindt.”

TONEELSPEL Een belangrijk kenmerk van de nieuwbouw is tevens het grote venster aan de straatzijde.

Volgens Harald Kor wordt op die manier de levendigheid van het gebouw benadrukt. “Als voorbijganger ervaar je de dynamiek in het gebouw als een soort toneelspel het grote

venster. Kinderen bewegen, het brengt de levendigheid van binnen naar buiten. Aan de achterzijde bij de entree hebben we ervoor gezorgd dat bij binnenkomst er direct zicht is door het gebouw naar het grote venster. Hierdoor is het gebouw luchtig en licht, en is er op elk moment een connectie met zijn omgeving."

Lieftink Geveltechniek leverde de beplating en alle aluminium kozijnen voor dit project. Het grote venster is volgens Joost Plompen van

AMSTELVEEN | Martin Luther King school

Lieftink Geveltechniek uitgevoerd met het vliesgevelsysteem FW50+ van Schüco. “Daarnaast hebben we het kozijnsysteem Schüco AWS65 toegepast. In enkele niet bereikbare ramen zijn elektrische tiptronic valramen toegepast. Deze zijn dus op afstand elektrisch te openen. De beglazing is uitgevoerd met HR++ zonwerende beglazing waardoor ongewenste opwarming in de zomer zoveel mogelijk wordt beperkt.

Het getrapte silhouet van de school is volgens Harald Kor ingegeven door de wens ook in de middag zoveel mogelijk zon op het speelplein aan de oostkant van het gebouw te hebben.

“Daarnaast kreeg daarmee de bovenliggende verdieping een eigen buitenruimte, waar openlucht onderwijsfaciliteiten zijn gemaakt als een buitenwerkplaats, een kweekkas en schooltuinen. In totaal hebben we 443 m2 kozijnen en vliesgevels geleverd, en is ook de gekleurde beplating (285 m2) door ons geleverd en gemonteerd,” zegt Joost Plompen tot besluit. ❚

Produktieweg 17 2404 CC Alphen aan den Rijn +31 (0)172 469670 info@lieftink.nl www.lieftink.nl LIEFTINK GEVELTECHNIEK IS EEN SPECIALIST IN HET LEVEREN VAN KOZIJNEN EN GEVELELEMENTEN VOOR ONDERWIJSINSTELLINGEN. VOOR ZOWEL NIEUWBOUW- ALS RENOVATIEPROJECTEN HEBBEN WIJ DE KENNIS, KUNDE EN ERVARING IN HUIS.

| 57

TOEGANGSCONTROLE VOOR HOGESCHOLEN EN UNIVERSITEITEN

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: Salto Systems

Toegangscontrole voor hogescholen en universiteiten

Toegangscontroleplatform voor gemak en veiligheid Nu hogescholen en universiteiten uitgroeien tot ware agglomeraties is de aanleg en het beheer van de toegangscontrole een vak apart geworden. Het mechanische sluitplan, waarbij docenten simpelweg de sleutel van hun lokaal ophaalden bij de receptie, liep te vaak spaak waardoor de veiligheid van lokalen, apparatuur en vertrouwelijke informatie onvoldoende gewaarborgd was. Het toegangscontroleplatform biedt uitkomst.

58 |

TOEGANGSCONTROLE VOOR HOGESCHOLEN EN UNIVERSITEITEN

'DE DEUREN GAAN ALLEEN OPEN VOOR DE MENSEN DIE IN DE RUIMTE MOGEN KOMEN' Iemand die over de veiligheid binnen hogescholen en universiteiten kan meepraten, is Mike van Drongelen, sr security consultant van Salto Systems. “Zelfs als het mechanische sluitplan met de grootste nauwkeurigheid wordt toegepast, blijft het voor praktische problemen zorgen”, weet hij. “Wat als de docent – drie trappen en zes lokalen verder – ontdekt dat hij de verkeerde sleutel heeft meegekregen? Wat als de sleutel voor het ingeplande lokaal er niet blijkt te zijn? En dan hebben we het nog niet over de studenten die online een projectruimte hebben gereserveerd, waarvoor zij ‘enkel’ de sleutel hoeven op te halen bij de receptie. Door de lange wachtrijen is het eerste kwartier van hun werktijd vaak al verspild.”

Het toegangscontroleplatform tackelt volgens Van Drongelen alle problemen in één keer.

PERSOONLIJKE PAS Bij het toegangscontroleplatform hebben alle gebruikers van het pand een pas. Zij laten de pas scannen door elektronische beslagen, cilinders en online kaartlezers, die op meerdere plaatsen in het gebouw zijn aangebracht. De beheerder kan de toegangsrechten aanpassen en – eventueel – blokkeren, waarna de nieuwe rechten via de online kaartlezers op de passen worden geschreven.

Tegelijkertijd lezen de kaartlezers de toegangsgegevens van de gebruikerspas voor weergave in de software. “De pas is persoonsgebonden”, vult Van Drongelen aan, “en zo geprogrammeerd dat hij enkel de deuren opent van de ruimtes die voor de houder zijn toegestaan.”

VERBETERDE DIENSTVERLENING Het systeem levert een ongekende tijdwinst op.

Nu het sleutelbeheer – met het risico dat sleutels worden gekopieerd, verloren gaan of kwijtraken tot het verleden behoort, kunnen recepties, administraties en huismeesters hun tijd aan andere zaken besteden. Daarbij is de toegangscontrole nu goed en veilig geregeld, waardoor de kwaliteit van de dienstverlening toeneemt. Van Drongelen: “Studenten en docenten hoeven niet meer in de rij te staan om hun sleutel te krijgen. Een groot gemak. Mindervaliden hebben exclusief en zonder tussenkomst van derden toegang tot de invalidentoiletten. Deze blijven zo langer schoon en zijn nagenoeg altijd beschikbaar.”

VEILIG EN DYNAMISCH TEGELIJK Een ander groot voordeel is de veiligheid. “Het ‘controlerondje’ voordat het gebouw wordt afge-

sloten is onbegonnen werk geworden”, weet Van Drongelen. “De Hogeschool van Amsterdam telt bijvoorbeeld meerdere gebouwen en elk controlerondje vraagt al meer dan een uur. Met het toegangscontroleplatform kan dit efficiënter. Het systeem meldt alle openstaande deuren, mét behoud van dynamiek. Wil je in de avonduren een installateur toelaten omdat het licht niet werkt? Dan kan op afstand de toegang worden geregeld en na afloop kan deze weer op afstand worden ingetrokken.”

Zelfs in de energie werkt het systeem efficiënt.

Zo werken de offline beslagen en cilinders op batterijen die zo’n twee jaar lang meegaan. Als de batterijen aan vernieuwing toe zijn, wordt dit op de kaarten ‘geschreven’ en via de online wandlezers doorgegeven aan het systeem. Vervolgens ziet de facilitair manager de melding in zijn software. “Salto Systems heeft het systeem zelf ontwikkeld, dat merk je aan dit soort extraatjes", besluit van Drongelen. ❚

| 59

UTRECHT | VSO Rotsoord

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: Patrick Spanjaards

Een gebouw zonder galm VSO Rotsoord heeft haar deuren geopend. Het nieuwe schoolgebouw is in alle opzichten afgestemd op kinderen die te maken hebben met een taalontwikkelingsstoornis, doofheid of slechthorendheid.

BOUWEN VOOR BIJZONDERE GEBRUIKERS

60 |

UTRECHT | VSO Rotsoord

'CREATIEF METSELWERK ZORGT VOOR EEN LEVENDIGE UITSTRALING' Opdrachtgevers van het nieuwe schoolgebouw zijn Kentalis Het Rotsoord en het Auris College Utrecht. Dankzij hun samenwerking is de school geheel afgestemd op leerlingen met gehoor-, spraak- of taalmoeilijkheden of een stoornis in het autistisch spectrum. In het gebouw met achttien onderwijslokalen, twee gymzalen, een receptie, personeelsruimte, spreekkamers en werkplekken vinden veel kinderen uit de provincie Utrecht met genoemde problemen hier hun plek. Peter Peters Bouw heeft de school gerealiseerd.

maar ook als één ruimte worden ingezet. In het hart van het gebouw bevindt zich de centrale hal met vide, zodat ook hier het daglicht volop binnenvalt. Ook de kleedkamers, docentenkamers en leslokalen voor bijzondere vakken als drama en muziek zijn er te vinden. Op de verdieping zijn de traditionele leslokalen ondergebracht.

GELUIDABSORBERENDE MATERIALEN Om de akoestiek van het gebouw te optimaliseren, zijn de plafonds voorzien van akoestische eilanden. Zo blijft het ruimtelijk effect behouden en wordt galm optimaal geabsorbeerd. Ook in de afbouw is extra aandacht besteed aan het geluiddempende vermogen van de materialen. Om die reden zijn de vloeren belegd met marmoleum en zijn de traptreden bekleed met rubber.

LOKALEN

MILIEUVRIENDELIJKE INSTALLATIES

Het schoolgebouw bestaat uit één groot bouwvolume met twee bouwlagen. Op de begane grond ligt de sporthal met twee grote zalen, gescheiden door een flexibele vouwwand. Ze kunnen apart,

De lichtinstallaties zijn modern en energiezuinig.

Het licht stemt automatisch af op de hoeveelheid licht buiten. Bijzonder is ook de manier waarop de installaties zijn geïntegreerd. ➤

| 61

UTRECHT | VSO Rotsoord

“Dit is gebeurd met het driedimensionale Bouw Informatie Model”, vertelt Peter de Waal van RTP Electrotechniek. “Beter bekend als ‘BIM’.

Binnen dit model werken architect, constructeur, installateur en aannemer met één en dezelfde database. Hierdoor zitten alle partijen al vroeg samen aan tafel en worden kennis en

knowhow optimaal uitgewisseld. De lichtinstallaties zijn slechts één staaltje van duurzaam bouwen”, aldus Patrick Spanjaards, projectleider van Peter Peters Bouw.

“Verwarming en koeling van VSO Rotsoord gebeuren met warmte-/koude-opwekking door

een doublet recirculatie bronsysteem en warmtepomp. Er is één ketel ter ondersteuning van de warmwatervoorziening in de wintermaanden. De ventilatie is per lokaal op CO2 geregeld en de luchtverversing wordt automatisch afgestemd op de bezetting van het lokaal. VSO Rotsoord is dus zeer duurzaam.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Koninklijke Kentalis – St. Michielsgestel

Ontwerp Van de Berg Architecten – Houten

Constructie IMd Raadgevende Ingenieurs - Rotterdam

Advies Klictet Advies – Waalwijk

Uitvoering Aannemersbedrijf Peter Peters - Schaijk

W-installaties Megens Installaties – Druten

E-installaties RTP Elektrotechniek – Afferden

Bouwperiode februari 2014 – februari 2015

Schakel eerder

RTP in bij uw project CV-installaties

Klimaattechniek

Meet- en regeltechniek

Loodgieterswerk Duurzame technieken

24 uursservice

Megi_alg_A5_sta_FC_Zak

Technisch beheer

Nijverheidsweg 5, Druten

62 |

• 0487 58 15 10 • www.megens-installaties.nl

Elektrotechniek is cruciaal. Maar vaak een latere schakel in zorg- en onderwijsprojecten.

Het advies van RTP Elektrotechniek?

Schakel ons vakmanschap eens eerder in waardoor uw zorg- of onderwijsproject veel beter tot zijn recht komt. Elektrotechniek kan altijd duurzamer, efficiënter en gebruiksvriendelijker.

Dat wij daar continu aan werken, daar kunt u op rekenen. Nog zeker 100 jaar!

Van Heemstraweg 47, 6654 KD Afferden (Gld.)

Specialisten in: Utiliteit / Industrie / Panelenbouw / Industriële automatisering Service en onderhoud / Inspecties en keuringen.

(0487) 58 51 00

info@rtp.nl

www.rtp.nl

DORDRECHT | Het Nationaal Onderwijsmuseum

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Joep Jacobs

MONUMENT DE HOLLAND IN OUDE GLORIE HERSTELD In opdracht van Het Nationaal Onderwijsmuseum en de gemeente Dordrecht is het gemeentelijk monument De Holland gerestaureerd en herbestemd. Het gebouw was van oorsprong een kantoorpand van een verzekeringsmaatschappij en werd later onder meer gebruikt als supermarkt. Het monument is grotendeels teruggebracht naar de oorsprong zoals architect Sybold van Ravensteyn het ooit bedacht.

Hazenberg Bouw voerde samen met restauratiespecialist Nico de Bont het project uit in iets meer dan een kalenderjaar.

Het gemeentelijk monument is grotendeels teruggebracht naar de oorsprong zoals architect Sybold van Ravensteyn het ooit bedacht.

Van Ravensteyn had veel kennis van gewapend beton en experimenteerde met barokke krullen en andere ronde vormen. Dit kwam tot uiting in de betonconstructie en de gevel van De Holland, dat in 1939 werd opgeleverd. Het monument heeft diverse gebruikers gehad, waaronder Kwantum en Albert Heijn, wat onder meer resulteerde in stalen bijbouwen. In het gebouw kwam tevens een nieuwe begane grondvloer met daarin een staalconstructie. Hierna stond De Holland een tijd leeg.

'OMDAT DE VRIJE HOOGTE IN HET SOUTERRAIN HOGER IS GEWORDEN, MOESTEN ALLE BETONKOLOMMEN WORDEN OPGELENGD'

200 STALEN BUISPALEN Het bouwproject nam zes weken langer in beslag dan gepland. Dat kwam doordat er zich allerlei onvoorziene problemen voordeden. Er werden bijvoorbeeld oude funderingsresten gevonden van een fabriek van de firma Lips.

“Uit onderzoek bleek dat de houten funderingspalen dienden te worden vervangen”, zegt projectleider Geert van de Koppel namens Hazenberg Bouw. ➤

Hazenberg Bouw voerde samen met restauratiespecialist Nico de Bont het bouwproject uit in iets meer dan een kalenderjaar.

| 63

DORDRECHT | Het Nationaal Onderwijsmuseum

moest de vrije hoogte in het souterrain 0,5 meter hoger worden. De bestaande funderingspoeren en balken zijn gesloopt. Hiervoor moest een tijdelijke opvangconstructie van stalen frame’s rondom de bestaande beton kolommen worden geplaatst.

Per betonkolom zijn 2- of 4-paals stalen jukken geplaatst op de buispalen. Waarna de bestaande fundering is gesloopt en de betonplaat met de verzwaarde stroken is gestort. Omdat de vrije hoogte in het souterrain hoger is geworden, moesten alle betonkolommen worden opgelengd.”

BETONPRIJS 2015 Gebouw De Holland heeft in de categorie Restauratie/Reparatie de Betonprijs gewonnen.

“De keuze viel op stalen buispalen die in segmenten zijn ingeheid tot een diepte van 17 meter. 200 buispalen in totaal, die ieder bestaan uit stukken van maximaal 2,5 meter hoogte. Bij deze operatie gebruikten we 4 heistellingen tegelijkertijd.”

Onder het gebouw is een compleet nieuwe fundering aangebracht bestaande uit een betonplaat met daarin opgenomen verzwaarde stroken onder de bestaande kolommen en kelderwanden. Van de Koppel: “Voor een optimale museumindeling

Heel bijzonder is dat gebouw De Holland in de categorie Restauratie/Reparatie de Betonprijs heeft gewonnen. In de gevel, die zwaar gehavend was, zijn op diverse plaatsen nieuwe prefab betonnen ornamenten aangebracht. Het gevelstucwerk werd ook onder handen genomen. Van de Koppel: “In het terrazzo stucwerk zit een toeslag van graniet split. Deze toeslag geeft de gevel de karakteristieke roze kleur. Doordat delen gevelstucwerk niet zijn vervangen, moest het nieuwe terrazzo stucwerk tot in precisie aansluiten bij de oude kleur en structuur.”

ping zijn gerestaureerd, alle overige kozijnen zijn vernieuwd. De nieuwe stalen kozijnen hebben dezelfde uitstraling als de oude. Van de Koppel: “Alle nieuwe stalen buitenkozijnen hebben isolatieglas. De bestaande stalen puien kregen voorzetramen. Aan de binnenkant van de gevelwanden zijn geïsoleerde metal stud-wanden geplaatst.

Door deze bouwkundige maatregelen en dankzij de installatietechnische voorzieningen kreeg het gebouw energielabel A.” ❚

Bouwinfo Opdracht het Nationaal Onderwijsmuseum en de Gemeente Dordrecht

Architect herbestemming Biermanhenket architecten, Esch

Advies techniek Huisman & van Muijen, 's-Hertogenbosch

Uitvoering Hazenberg bouw/Nico de Bont, Vught

B.V.O. 2.000 m2

Bouwperiode De stalen kozijnen in de voorgevel en van de commissarissenkamer op de bovenste verdie-

november 2013 –december 2014

HUISMAN & VAN MUIJEN

ADVISEUR INSTALLATIES + Klimaatbeheersing + Sanitaire technieken + Energievoorziening + Elektrotechniek + Transportinstallaties Nationaal Onderwijsmuseum Dordrecht

Kindcentrum De Morgenzon Zeeland

+ Bouwfysica

Rompertdreef 1 Postbus 70558 5201 CZ 's-Hertogenbosch Telefoon: 073 - 642 12 55 Website: www.hvm.nl E-mail: info@hvm.nl Fries Museum Leeuwarden

64 |

Museum De Fundatie Zwolle

DORDRECHT | Het Nationaal Onderwijsmuseum

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Joep Jacobs

ENERGIELABEL A VOOR HET NATIONAAL ONDERWIJSMUSEUM Het gemeentelijk monument De Holland in Dordrecht is gerestaureerd en herbestemd tot Het Nationaal Onderwijsmuseum. Het iconische gebouw kreeg door allerlei bouwkundige en installatietechnische maatregelen energielabel A. Een van de belangrijkste ingrepen was de toepassing van warmte-koudeopslag met een warmtepomp voor de voeding van de luchtbehandeling en vloerverwarming en vloerkoeling. Huisman & van Muijen gaf het installatie-advies en was vanaf ontwerp tot uitvoering bij het project betrokken.

'MET BEHULP VAN ONDER ANDERE EEN WKO GECOMBINEERD MET EEN WARMTEPOMP WORDEN DE LUCHTBEHANDELING EN DE VLOEREN VERWARMD EN GEKOELD'

Het iconische gebouw, dat voor de verbouwing energetisch slecht presteerde, kreeg door allerlei bouwkundige en installatietechnische maatregelen energielabel A.

Naar aanleiding van een eerder geslaagd bouwproject, het Dordrechts Museum, werd aan Huisman & van Muijen gevraagd om advies te geven over de installaties voor Het Nationaal Onderwijsmuseum.

Het installatie-adviesbureau uit Den Bosch deed verder veel ervaring op met museale projecten bij onder andere Naturalis in Leiden, het Groninger Forum en Museum de Fundatie in Zwolle.

“Het gemeentelijk monument in Dordrecht presteerde energetisch zeer slecht vooraf aan de verbouwing”, zegt directeur / adviseur Will van der Weijden. “Het Nationaal Onderwijsmuseum heeft nu energielabel A. Met behulp van onder andere een WKO gecombineerd met een warmtepomp worden de luchtbehandeling en de vloeren verwarmd en gekoeld. Alleen de secretariskamer behield radiatoren. Er wordt

warmte teruggewonnen uit de ventilatielucht met een centrale WTW in de luchtbehandeling. De toegevoerde lucht wordt be- of ontvochtigd zodat tevens de gewenste vochtigheid in de museale ruimtes heerst.

Het Nationaal Onderwijsmuseum is tevens voorzien van een intelligent led-lichtregelsysteem, waarbij de armaturen - elk met een uniek IP-adres - willekeurig op de rails kunnen worden geklikt.” ❚

| 65

SCHOLEN VAN MORGEN

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: markant architecten en TEEMA architecten

Scholen van Morgen: voor een betere leeromgeving Wegens een groot tekort aan middelen voor scholenbouw is de Vlaamse overheid in 2006 een publiek-private samenwerking (PPS) gestart met AG Real Estate en BNP Paribas Fortis. Onder de titel Scholen van Morgen werkt de stichting tot 2017 aan de verbetering en vernieuwing van het onderwijs vanuit de vraag hoe leerlingen het beste leren en wat zij daarvoor nodig hebben. Gebleken is dat een functioneel schoolgebouw en deskundige ondersteuning gericht op de leerbehoefte hiervoor kritische succesfactoren zijn.

Met haar nieuwbouw toont het Gemeentelijk Technisch Instituut aan dat architectuur en techniek heel goed hand in hand kunnen gaan.

Voor het voorjaar van 2017 wil de stichting 165 schoolprojecten in Vlaanderen bouwen volgens de DBFM-formule – in totaal 200 schoolgebouwen, waarvan 90% nieuwbouw en 10% renovatie. Dat betekent dat DBFM Scholen van Morgen nv instaat voor het ontwerp (Design), de bouw (Build), de financiering (Finance) en het 30-jarig onderhoud van de schoolgebouwen (Maintain).

Tijdens deze periode betaalt het schoolbestuur jaarlijks een beschikbaarheidsvergoeding. Na afloop wordt het gebouw zonder bijkomende

66 |

kosten overgedragen aan het schoolbestuur. Om dit allemaal mogelijk te maken, is 1,5 miljard euro uitgetrokken: 925 miljoen euro voor de bouw van de scholen en 355 miljoen voor het 30-jarig onderhoud. Het betreft niet alleen basisscholen, maar ook scholen voor bijzonder onderwijs, secundaire scholen en scholen voor volwassenenonderwijs.

VAN LEER- NAAR LEEFOMGEVING De onderwijsbehoefte van kinderen, jongeren en jong volwassenen is de afgelopen jaren sterk

veranderd. Datzelfde geldt voor de manier waarop de leerlingen informatie tot zich nemen. Na de intrede van de digiborden in het onderwijs, die de manier van lesgeven al enigszins veranderde, is het nu de beurt aan laptops, tablets en zelfs mobiele telefoons in de klas; dat vraagt om een andere inrichting van de leerruimte. Bovendien wordt steeds vaker ‘onderwijs op maat’ gegeven, afgestemd op de individuele behoefte van de leerling in plaats van op het gemiddelde van de klas.

In plaats van klassikaal onderwijs wordt meer en

SCHOLEN VAN MORGEN

Projectinfo

50.000 M² SCHOLEN VAN MORGEN Binnen het ‘Scholen van Morgen’-project mag architectenbureau Licence to Build circa 50.000 m² schoolgebouwen ontwerpen. “We hebben ons – samen met het Londense architectenbureau Aedas – op drie wedstrijden ingeschreven, die we alle drie hebben gewonnen”, vertelt architect Jos Leyssens. “In totaal gaat het om elf scholenprojecten, variërend in oppervlakte van 2.000 tot 16.000 m².”

De speelplaats van het Sint-Claracollege waar je, naast de nieuwbouw, ook de bestaande gebouwen ziet evenals de 'kloostergang’ die de bestaande en nieuwe gebouwen verbindt.

Inmiddels zijn alle elf projecten gestart, vertelt Leyssens. “Het O.L.V. Hemelvaartinstituut in Waregem is het verst gevorderd. Hier zijn ze inmiddels het buitenschrijnwerk en alle installatietechniek aan het plaatsen. Aan het eind van het schooljaar 2015-2016 moet deze school worden opgeleverd.” Bij drie andere scholen is de ruwbouw nagenoeg gereed, zegt hij. De rest van de scholenprojecten wordt medio 2017/begin 2018 opgeleverd.

Recent is de bouw gestart van de Heilig-Hart School in Heist-op-den-Berg dat met in totaal 16.000 m² het grootste project is voor Licence to Build. Dat project bestaat uit een middelbare school, opgedeeld in twee bouwblokken, een sportinfrastructuur bestaande uit twee aaneengeschakelde sporthallen met bijhorende, ondersteunende functies en een basis- en kleuterschool. In januari 2018 moet de school volledig zijn afgewerkt.

HODB Middenschool.

meer gewerkt in (kleine) projectgroepjes. Flexibele ruimtes en multi-inzetbaar meubilair zijn hierbij van grote toegevoegde waarde. Om hier invulling aan te geven, worden steeds meer schoolgebouwen door ‘Scholen van Morgen’ omgevormd van leer- naar leefomgeving. Naar een inspirerende, gezonde en veilige schoolomgeving die structureel het leren, presteren, welzijn en welbevinden van de leerlingen bevordert.

EERSTE ‘SCHOOL VAN MORGEN’ In september 2014 is het eerste ‘schoolgebouw van morgen’ opgeleverd. De 4.400 m² grote nieuwbouw van het Gemeentelijk Technisch Instituut in Londerzeel (GTIL) is in de eerste plaats bestemd voor driehonderd leerlingen en hun leerkrachten, maar wordt ook gedeeltelijk opengesteld voor de lokale gemeenschap. Het gebouw herbergt acht werkplaatsklassen, een laboratorium voor ➤

Leyssens is blij dat zijn bureau in haar scholenprojecten wordt begeleid door het ervaren Aedas. “Want de materie van ‘Scholen van Morgen’ is niet eenvoudig”, benadrukt hij. “Daarom hebben we enige tijd geleden, met ongeveer 25 architecten die ‘Scholen van Morgen’-projecten uitvoeren, een ‘zelfhulpgroep’ opgericht waarin we tweemaandelijks met elkaar sparren en ervaringen uitwisselen. We leren van elkaar en behoeden elkaar voor fouten. Een solidariteit die ik nog niet gewend was in de architectenwereld.”

De bijeenkomsten worden gefaciliteerd door de NAV, de Vlaamse Architectenorganisatie.

| 67

SCHOLEN VAN MORGEN

Foto boven: In het GTIL, dat de principes van de passiefhuisstandaard volgt, ligt het energieverbruik 75% lager dan in een traditioneel gebouw. (foto: www.tecqmenne.be) Foto links: Interieurbeeld van de centrale hal op de eerste verdieping van het Sint-Claracollege.

wetenschappen, vier leslokalen voor algemene vakken, een sportzaal van 685 m² en een centrale ontmoetingsruimte met refter en open leercentrum. De bestaande klassenvleugel sluit aan op de nieuwbouw. In het GTIL, een ontwerp van TEEMA architecten dat de principes van de passiefhuisstandaard volgt, ligt het energieverbruik 75% lager dan in een traditioneel gebouw. Om dit mogelijk te maken is het GTIL compact gebouwd.

Uitstekende isolatie en winddichtheid, basisventilatie met warmteterugwinning, een aardwarmtewisselaar en mobiele zonwering zorgen ervoor dat het gebouw nauwelijks nog energie nodig heeft voor verwarming in de winter of koeling in de zomer.

68 |

Met haar nieuwbouw toont het Gemeentelijk Technisch Instituut aan dat architectuur en techniek heel goed hand in hand kunnen gaan.

Naast een optimale leeromgeving is het gebouw ook een leerobject op zich, een gegeven dat men in de lespraktijk kan benutten.

DYNAMISCHE LEEROMGEVING In navolging van GTIL zijn inmiddels nog twaalf ‘scholen van morgen’ opgeleverd. Zo’n 120 projecten bevinden zich in de bouwfase, 32 projecten liggen nog op de tekentafel. Al deze projecten zijn samen goed voor 625.000 m² nieuwbouw waarin zo’n 125.000 leerlingen zullen worden ondergebracht. Met ingang van

dit schooljaar zijn in totaal zes scholen officieel in gebruik genomen, waaronder het Sint-Claracollege in Arendonk. In dit nieuwe gebouw, dat drie verdiepingen telt, is plaats voor leslokalen en een open leercentrum met leereilandjes, een nieuwe wetenschapsblok met drie practicumruimtes en vijf wetenschapslokalen, enkele ICT-klassen en vergaderlokalen, een grote refter en een auditorium met plaats voor zo’n tweehonderd mensen. Ten slotte zijn in de school kantoren voor de directie en de administratie ingericht. Markant architecten ontwierp de nieuwbouw, aannemer Van Laere stond in voor de bouwwerken.

In de nieuwe school is geen krijtbord meer te vinden. Overal hangen touchscreens en doordat alle klassen zijn voorzien van draadloos internet en voldoende oplaadpunten kan bovendien gebruik gemaakt worden van laptops, tablets en mobieltjes in de klas. Het resultaat is een dynamische leeromgeving van hoge kwaliteit die is ingebed in het sociale weefsel van de regio.

Het Sint-Claracollege is de eerste vrije school in België die door de publiek-private samenwerking is gefinancierd. ❚

GEZONDE LEEROMGEVING

Tekst: Renson | Beeld: Renson

Studenten hebben behoefte aan een gezonde leeromgeving De laatste jaren is overal in Vlaanderen fors geïnvesteerd in de bouw en renovatie van zorginstellingen. We moeten echter ook onze jongeren een gezonde leeromgeving te garanderen. Naast de nodige energetische maatregelen moeten architecten en bouwheren ook rekening houden met een gezond binnenklimaat – een goede luchtkwaliteit en een aangename temperatuur.

'DE INTELLIGENTE COMBINATIE VAN VENTILATIE EN ZONWERING GARANDEERT LEERLINGEN EN STUDENTEN EEN GEZONDE EN COMFORTABELE EEROMGEVING' ARTESIS PLANTIJN HOGESCHOOL ANTWERPEN De Artesis Plantijn Hogeschool bouwde recent op Spoor Noord twee nieuwe campussen: Spoor Noord 1 (Polo Architects) en Spoor Noord 2 (Architectenbureau Stramien). Ze kozen daarbij voor open gebouwencomplexen met grote glaspartijen. De inval van licht en zon heeft immers een positieve invloed op het leergedrag van studenten. Op warmere dagen kan de temperatuur in de ruimtes echter snel tot een onaangename hoogte stijgen, waardoor de lokalen op een sauna gaan lijken. De architecten van Stramien integreerden daarom een buitenzonwering, met name windvaste screens type Fixscreen van Renson. Deze

screens zijn uitgerust met een ingenieus geleidingssysteem met ritsprincipe, waardoor ze zelfs windsnelheden tot 130 km/u weerstaan.

THE VILLAGE LEUVEN Jaspers-Eyers tekende een nieuw project in Leuven, dat bestaat uit zeven afzonderlijke blokken met ruimte voor 246 studentenkamers.

Daarbij kozen de bouwpartners resoluut voor de gezondheid en het comfort van de studenten en integreerden zowel ventilatie als zonwering van Renson. Zelfregelende ventilatieroosters type Invisivent zorgen voor de continue toevoer van verse lucht, terwijl de Healthbox de vervuilde lucht afvoert. Dynamische sensoren analyse-

ren de lucht op op CO2 of vocht en/of VOC’s (vluchtige organische stoffen) en passen zo het ventilatieniveau automatisch aan het leefpatroon van de individuele studenten aan. Een goede luchtkwaliteit heeft immers een positieve invloed op de leerprestaties. Om oververhitting op warmere dagen te voorkomen, zijn de studentenkamers uitgerust met Loggia-schuifpanelen. Deze Loggia bestaat uit een stevig aluminium kader, waarin aluminium of houten lamellen of screens geïntegreerd zijn. Bij risico op oververhitting kunnen gebruikers deze panelen voor de ramen schuiven. In andere gevallen zijn ze gewoon weggeschoven en blijft het zicht ❚ naar buiten onbeperkt.

| 69

ROTTERDAM | Polak Building

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: SMT Bouw

SYMBOOL VOOR DE AMBITIE VAN DE ERASMUS UNIVERSITEIT

Met het plan Campus in Ontwikkeling gaat de Erasmus Universiteit Rotterdam voor duurzaamheid en internationale uitstraling. Zij neemt het campusterrein volledig onderhanden. Bestaande gebouwen worden gerenoveerd en verduurzaamd en daarnaast krijgen nieuwe gebouwen er een plek. Het Polak Building is een van.

70 |

ROTTERDAM | Polak Building

'HET LICHTE EIKENHOUT EN HET WIT GEPOEDERCOATE STAAL HOUDEN DE TRAP LICHT EN LUCHTIG' Het Polak Building is ontworpen door architectenbureau Paul de Ruiter. De gelaagde gevel, met verticale lamellen en terugliggende glasvlakken, speelt in dat ontwerp een belangrijke rol.

De royale glaspartijen bezorgen het gebouw een open karakter. Aan de binnenzijde is met name het atrium met zijn grote trappen een eyecatcher. Het gebouw is zo ontworpen dat het ruimte biedt voor een ‘wisselprogramma’. De eerste jaren komen hier de bibliotheek, studieruimtes en winkels. Daarna biedt het gebouw onderdak aan de wetenschappelijke gemeenschap.

langs de binnengevels lijken te zweven – moeten studenten en medewerkers stimuleren om zo vaak mogelijk de trap te nemen. “De trap bestaat per etage uit één stuk en vroeg veel engineering”, vertelt De Wolf. Om de trap in het gebouw te monteren, is eerst het betoncasco gerealiseerd, vervolgens zijn de gevels wind- en waterdicht gemaakt en daarna zijn de trapdelen via het dak naar binnen getakeld. De Wolf: “Een schitterend staaltje van samenwerking. Elke aansluiting klopte.”

VOORBEREIDING MET BIM

Onder het motto ‘Natuurlijk als het kan, mechanisch als het moet’ heeft het onderwijsgebouw een duurzame klimaatinstallatie, optimale isolatie, natuurlijke ventilatie en een minimale technische installatie. Duurzame technieken zoals pv-cellen en warmte-/koudeopslag die – in combinatie met klimaatplafonds – zorgt voor koeling en verwarming versterken dit. “Klimaatplafonds worden – in verband met de hoge investeringskosten – niet vaak toegepast in het onderwijs”, vertelt De Wolf. “Maar om de multifunctionaliteit te waarborgen, is er hier toch voor gekozen. Dankzij al deze maatregelen heeft het ❚ gebouw een GPR-score van bijna 9.”

SMT Bouw & Vastgoed kreeg de opdracht op om - op basis van een design & build contract - het voorlopig ontwerp binnen zes maanden gereed te maken voor uitvoering, inclusief de bouwvergunning. Met Lean-planning en BIM slaagde zij hierin.

“Dat is snel voor een project van dit kaliber”, vindt Stijn De Wolf, directeur van SMT. “Dankzij Lean en BIM kunnen we het werk bovendien binnen veertien maanden realiseren.”

CENTRALE TRAPPENHUIS BIM biedt bijvoorbeeld uitkomst bij de uitwerking van het centrale trappenhuis. De trappen – die

VERDUURZAMING

Bouwinfo Opdrachtgever Erasmus Universiteit Rotterdam

Ontwerp Architectenbureau Paul de Ruiter – Amsterdam

Advies Ingenieursbureau voor Beton en Staalkonstruktie A. Palte – Valkenburg

Uitvoering SMT Bouw & Vastgoed – Rosmalen

Installaties Croon Elektrotechniek en Wolter & Dros

Bouwkosten € 16 miljoen

Bouwperiode maart 2014 – augustus 2015

| 71

UTRECHT | Studentenhuisvesting Johanna

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: SSH Utrecht

STUDENTENHUISVESTING JOHANNA IN RECORDTIJD GEREALISEERD gevolg veel tegelbreuk. Ruijs: “Het hoofdzakelijk doel van vacuümzuigen is fixatie van de tegels. Dankzij toepassing van extra druk verspreidende celrubber matten konden we de tegels wel heel houden.”

GROOT EN SNEL

In opdracht van SSH Utrecht realiseerde Waal uit Vlaardingen Johanna, een studentenhuisvestingscomplex met in totaal 655 wooneenheden. Met gevelelementen met elk zes kleursorteringen verbeelden de gevels precies de ‘wolk’ die de architect voor ogen had.

Grootschalige projecten doen ze vaker, vormen inmiddels een specialiteit. Toch zal project- en teamleider Marcel Ruijs van Waal Bouw nog wel eens terugdenken aan de in totaal 7000 m2 prefab gevelelementen van studentencomplex Johanna in Utrecht. Geen klus die elke dag langskomt.

Ruijs: “Vanwege de zeer korte bouwtijd zijn de

betonnen gevelelementen kant-en-klaar ontwikkeld, dus inclusief tegelwerk, kozijnen en beglazing. Je zult begrijpen dat montage van zulke hoeveelheden zich zeer nauwkeurig laat plannen.” Bijkomende complicatie vormden de tijdens het productieproces ingestorte tegels. Die bleken niet sterk genoeg voor vacuümzuiging onder in de kist, met als aanvankelijk

Het 27.000 m2 tellende gebouw bevat 655 wooneenheden, verdeeld over 381 kamers en 274 studio’s. De kamers zijn gemiddeld 16 m2, de studio’s 24 m2 groot. Als casco werd gekozen voor een gecombineerde gietbouw. Op de begane grond en op kruispunten is die gemaakt van wanden-breedplaat, op de verdiepingen met tunnelgietbouw. Aan die betonconstructie hangen de gevelelementen, met als gezegd ingestorte wandtegels in de kleuren wit en blauw die zo als het ware een reusachtige wolk verbeelden. Ruijs: “Behalve mooi is het gebouw in vrijwel alles groot. Met 655 wooneenheden is het bijvoorbeeld niet eenvoudig de trein zonder oponthoud te laten lopen. Dat dit toch is gelukt, daar ben ik wel trots op.” Hij noemt wat cijfers die zijn woorden lijken te staven. “Eind 2013 zijn we gestart met heien, nu is het gebouw volledig bewoond. Dat is voor zo’n groot project echt heel snel.” ❚

Bouwinfo Opdrachtgever SSH Utrecht

Ontwerp Onix, Groningen

Uitvoering Waal Bouw, Vlaardingen

Installaties -w: Spindler Installatietechniek, Rotterdam -e: Beers Elektrotechniek, Berkel en Rodenrijs Advies

Bouwfysica, brandveiligheid, akoestiek LBP Sight, Nieuwegein

Installaties VIAC, Houten

Start bouw oktober 2013

Oplevering augustus 2015

72 |

UTRECHT | Studentenhuisvesting Johanna

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: LBP SIght

HOGE GEVELS VANGEN VEEL WIND Met 655 woonheden behoort Johanna in Utrecht tot een van de grotere studentencomplexen van Nederland. Advies- en ingenieursbureau LBP|SIGHT uit Nieuwegein adviseerde in opdracht van SSH over bouwfysica, akoestiek, brandveiligheid, milieu en ruimtelijke ordening.

Vanaf de eerste schetsen tot aan de oplevering van het gebouw.

Ruim vijftig meter hoog, 381 studentenkamers en 274 studio’s: een eerste indruk van studentencomplex Johanna is er vooral een van groot en hoog. Niet vreemd daarom dat LBP|SIGHT veel oog had voor de windbelasting op de gevels en rondom het gebouw. Adviseur en projectleider William Veldman: “Uitdagingen bij deze klus waren het ontwerp en de uitvoering van de geprefabriceerde gevelelementen. Het standaard gevelelement zorgt in elke studenteneenheid voor de vereiste daglichttoetreding, geluidwering en spuivoorzieningen.

Met een gebouwhoogte van meer dan vijftig meter moeten aansluitingen natuurlijk exact kloppen, om een voldoende water- en luchtdichte buitenschil te realiseren.” De gevelontwikkeling verliep daarom, aldus Veldman, in nauwe samenwerking met onder andere de architect, aannemer en gevelleverancier.

Bouw Ruimte Milieu

Oplossingen voor bouw, ruimte en milieu Akoestiek

MEER COMFORT

Bouwfysica

Een ander aandachtspunt vormde de ventilatie van de ruimten. Die geschiedt geheel mechanisch, met plaatselijke ventilatie-units met warmteterugwinning.

Volgens Veldman waren windbelasting en energiebesparing de belangrijkste reden voor deze keuze. “Voor via gevelroosters toegevoerde ventilatielucht is de windbelasting veelal te hoog. Het gekozen systeem biedt veel meer comfort voor de studenten.” Het gevolg van deze oplossing en de hoge woningdichtheid was wel een toenemende kans op hinderlijk installatiegeluid. Veel installatieonderdelen zijn daarom voorzien van geluiddempers en ingepakt met extra isolatie. Veldman: “We hebben tijdens de uitvoering veel controles en metingen uitgevoerd. Alleen op deze manier kan de gewenste kwaliteit uiteindelijk ook worden gerealiseerd.” ❚

Brandveiligheid Duurzaamheid Energie Gebiedsontwikkeling Lawaaibeheersing Milieu Rentmeesterij

Lid ONRI - Organisatie van Advies- en Ingenieursbureaus

Ruimtelijke ordening

Kelvinbaan 40 3439 MT Nieuwegein (030) 231 13 77

Trillingen

LBP|SIGHT is een onafhankelijk adviesen ingenieursbureau met veertig jaar ervaring. Passie voor het vak is wat de honderd professionals bindt.

Zelfs het eenvoudigste project heeft tegenwoordig grote implicaties, zowel ruimtelijk, juridisch, maatschappelijk, economisch als milieutechnisch.

Geïntegreerde, specialistische kennis is cruciaal. Op ieder vakgebied hebben we de beste mensen in huis – experts die hun vak tot in de haarvaten beheersen.

Out of the box-denken en gezond verstand zorgen voor andersoortige, effectieve maar vooral praktische oplossingen.

Opdrachten worden aanvaard en uitgevoerd volgens de ‘Regeling van de Verhouding tussen opdrachtgever en adviserend ingenieursbureau’ (R.V.O.I.) laatstelijk gedeponeerd

www.lbpsight.nl

ter griffie van de Arrondissementsrechtbank te Den Haag Dossiernummer KvK Utrecht: 30073990

| 73 Advertentie_LBPSIGHT_A6_staand.indd 1

5-4-2012 17:09:39

ROTTERDAM | LMC

Tekst: Liliane Verwoolde | Beeld: LMC

Eén systeem voor 24 schoolgebouwen Binnen het LMC Voortgezet Onderwijs wordt de toegangscontrole een steeds groter probleem. Het gaat immers niet alleen over de toegang tot liften en entreedeuren. Ook voor de beveiliging van kostbare apparatuur en gevaarlijke stoffen – zoals in scheikunde- en natuurkundelokalen – moet de toegang goed geregeld zijn.

Stichting LMC Voortgezet Onderwijs biedt bijzonder onderwijs in Rotterdam en omstreken.

De stichting telt 24 vestigingen van waaruit zij onderwijs aanbiedt op alle niveaus, van praktijkonderwijs tot vwo. Om de toegangscontrole te verbeteren is zij op zoek naar een systeem dat kan worden uitgeprobeerd op de school aan de Beukelsdijk en vervolgens kan worden uitgerold over alle vestigingen. Dat bracht de stichting bij het Salto Virtual Network systeem, kortweg ‘SVN’.

DE MOGELIJKHEDEN OP EEN RIJ Met de toegangscontrole wil het LMC meer veiligheid binnen het gebouw creëren. Kostbare projectieapparatuur zoals beamers en screens, onderzoeksapparatuur en gevaarlijke stoffen mogen uitsluitend in handen komen van bevoegden.

“Binnen het LMC waren we al een bekende partij”, vertelt Martin Kwak, projectleider van Safe Beveiliging. “We hebben hier regelmatig kleine klussen opgeknapt, zoals de vervanging van een slot vanwege een zoekgeraakte sleutel of een storing. We kennen dus de situatie. Tijdens een adviesgesprek hebben we de mogelijkheden voor een professionele toegangscontrole op een rijtje gezet.”

KABELVRIJ Toen viel de keuze al snel op een systeem zonder bekabeling, geeft Kwak aan. “De aanleg van een systeem met bekabeling in een bestaand gebouw is lastig”, legt hij uit. “Het is een intensieve klus om de kabels overal mooi aan te leggen en weg te werken. Het SVN-systeem van Salto is grotendeels kabelvrij. De entreedeuren worden enkel voorzien van wandlezers en alle binnendeuren van een Salto XS4 deurbeslag dat werkt op batterijen. Op basis van het pasje dat de gebruikers krijgen, wordt de toegang verleend, gewijzigd of geblokkeerd door middel van een online wandlezer.”

CENTRAAL BEHEER De bediening van het systeem gebeurt vanaf één centraal punt. Kwak: “LMC heeft ervoor gekozen

74 |

om het systeem op de centrale server van het LMC te plaatsen. Zo kan zij de toegang tot de lokalen centraal, maar ook decentraal, regelen.

De centrale programmering sluit bovendien naadloos aan op de toekomstplannen van LMC. Als het systeem aan de Beukelsdijk bevalt, kan de stichting het SVN-systeem probleemloos uitrollen naar de andere vestigingen. De bediening van de software is betrekkelijk eenvoudig. Die heeft een hoog gebruikersgemak.”

PROGRAMMEREN EN INSTALLEREN Nadat de knoop was doorgehakt, werden de toegangsdeuren in het gebouw exact in kaart gebracht. Wie mag de software bedienen en welke gebruikers zijn er? Wie mag openen en sluiten?

Kwak: “Dit is een belangrijke fase die zorgvuldig moet worden uitgevoerd. Als alle info duidelijk is, programmeren we de installatie en informeren we de mensen die het gaan beheren. Binnen drie weken was het systeem operationeel en zijn alle docenten en ondersteunende krachten voorzien van een pasje.”

Inmiddels werkt het systeem binnen het LMC al enkele maanden en de reacties zijn positief. Ook het aanpassen van de software verloopt zonder problemen. “Die factoren maken Salto tot een veelgevraagd product. Bij een doelgroep vanaf vijftig personen en zo’n tien tot vijftien deuren is dit zonder meer het meest doeltreffende systeem.” ❚

...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.onderwijsenbouw.nl?

Neem dan contact op met Danny Jansen: T +31 495 45 00 95 E d.jansen@louwersuitgevers.nl

‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers van Onderwijs & Bouw branche Vanaf € 495,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet!

Bel of mail Danny Jansen voor alle informatie over een vermelding in Onderwijs & Bouw: T +31 495 45 00 95 - E d.jansen@louwersuitgevers.nl

Wie doet wat AANNEMERS & BOUWBEDRIJVEN

ARCHITECTEN

MARX& STEKETEE architecten bv REMMERS BOUWGROEP BOUWGROEP DIJKSTRA DRAISMA

Postbus 120 8700 AC BOLSWARD T.................................................+31 (0)515 334000 F.................................................+31 (0)515 334040 E info@bgdd.nl W www.bgdd.nl

Postbus 4021 5004 JA TILBURG T.................................................+31 (0)13 5723900 F................................................ +31 (0)13 5729301 E ohubers@remmersbouwgroep.nl W www.remmersbouwgroep.nl

AFBOUW

MARX & STEKETEE ARCHITECTEN Dommelstraat 11 5611 GJ EINDHOVEN T................................................+31 (0)40 2446568 F................................................+31 (0)40 2444591 E mail@mrxnstkt.nl W www.mrxnstkt.nl

FIREJOB BV

Havenweg 20c, 5145 NJ WAALWIJK T..................................................+31 (0)416 561010 E info@firejob.nl W www.firejob.nl

BUITENTERREININRICHTING

BOUWADVIES & -MANAGEMENT KÜHLKAMP BUITENSPELEN

AFBOUW PERDOK BV CORNELISSEN AANNEMINGSBEDRIJF B.V. Postbus 43, 5411 NX ZEELAND Boekelsedijk 22a, 5411 NX ZEELAND T................................................ +31 (0)486 451608 F.................................................+31 (0)486 453303 E info@cornelissenbouw.nl W www.cornelissenbouw.nl

Peizerweg 140 9727 AP GRONINGEN T................................................+31 (0)50 5280680 F................................................+31 (0)50 8508950 E info@afbouwperdok.nl W www.afbouwperdok.nl

ALPHAPLAN Postbus 549 2400 AM ALPHEN AAN DE RIJN T.................................................+31 (0)172 484000 E mail@alphaplan.nl W www.alphaplan.nl

Postbus 145 7580 AC LOSSER T ............................................... +31 (0)53 5362767 F............................................... +31 (0)53 5385925 E buitenspelen@kuhlkamp.nl W www.kuhlkampbuitenspelen.nl

GOEDE SPEELPROJECTEN BV KLEISSEN EN PARTNERS HEERKENS VAN BAVEL BOUW BV

Postbus 35 5000 AA TILBURG T.................................................+31 (0)13 4666999 F.................................................+31 (0)13 4666900 E info@hvbbouw.nl W www.heerkensvanbavel.nl

STAM MONTAGEBOUW

Pesetaweg 135, 2153 PJ NIEUW-VENNEP T..................................................+31 (0)71 3018154 E marco@stammontagebouw.nl W www.stammontagebouw.nl

Postbus 1271 7550 BG HENGELO T................................................. +31 (0)74 2670111 W www.kleissen.nl

Kraaivenstraat 23-12, 5048 AB TILBURG T................................................ +31 (0)13 4551605 F.................................................+31 (0)13 4556872 E goede.atvansteijn@speelprojecten.nl W www.speelsystemen.nl

CONSTRUCTIEBEDRIJF

AKOESTIEK

LINDHORST HUISVESTINGADVISEURS MEIJER BOUW SASSENHEIM

Postcode 156 2170 AD SASSENHEIM T................................................ +31 (0)252 219122 F................................................ +31 (0)252 232628 E info@meijersassenheim.nl W www.meijersassenheim.nl

KNAUF AMF PLAFONDSYSTEMEN BV

Mesonweg 8-12 3542 AL UTRECHT T............................................... +31 (0)30 2415445 F.................................................+31 (0)30 2410737 E info@knaufamf.nl W www.knaufamf.nl

Postbus 3 7900 AA HOOGEVEEN T.................................................+31 (0)528 234518 F.................................................+31 (0)528 234517 E info@lindhorst.nl W www.lindhorst.nl

CONSTRUCTIEBEDRIJF K. STOK & ZN B.V Stadhoudersweg 67-A 9076 AB SINT ANNAPAROCHIE Postbus 11 9076 ZN SINT ANNAPAROCHIE T................................................ +31 (0)518 401577 F................................................. +31 (0)518 401071 E info@stok.nl W www.stok.nl

DAGLICHTCONSTRUCTIES

SIJPERDA - HARDY ADVIESBUREAU BOUWBEDRIJF DE VRIES EN VERBURG Postbus 59 2820 AB STOLWIJK T.................................................+31 (0)182 341741 F.................................................+31 (0)182 342475 E info@devriesverburg.nl W www.devriesverburg.nl

TOEKOMST GROEP

Ged. Laanweg 47, 1619 PB ANDIJK Postbus 4, 1619 ZG ANDIJK T............................................... +31 (0)228 594900 F............................................... +31 (0)228 594909 E info@toekomstgroep.nl W www.toekomstgroep.nl

76 |

AKMA AKOESTISCHE MATERIALEN

Kerkeinde 34 4254 LD SLEEUWIJK T................................................. +31 (0)183 304102 E info@akma.nl W www.akma.nl

MERFORD ACOUSTIC MATERIALS

Postbus 160, 4200 AD GORINCHEM Franklinweg 8 , 4207 HZ GORINCHEM T.................................................+31 (0)183 675000 E acousticmaterials@merford.nl W shop.merford.com

Postbus 23 8650 AA IJLST T.................................................+31 (0)515 429777 F................................................. +31 (0)515 438457 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

NOBUTEC BV

Maasdijkseweg 113 2291 PJ WATERINGEN T.................................................+31 (0)174 385242 F.................................................+31 (0)174 441027 E info@nobutec.nl W www.nobute–c.nl

BOUWKUNDIGE BRANDPREVENTIE

VAN DER AA BRANDWERENDE APPLICATIES BV Havenweg 20c, 5145 NJ WAALWIJK T..................................................+31 (0)416 561010 E info@vanderaa.com W www.vanderaa.com

THERMOFLOR BV

Molenweer 2b 2291 NR WATERINGEN T.................................................+31 (0)174 290606 F.................................................+31 (0)174 290291 E info@thermoflor.com W www.thermoflor.com

Wie doet wat DEUREN & KOZIJNEN

BECK EN V/D KROEF MERFORD ACOUSTIC MATERIALS

Postbus 160, 4200 AD GORINCHEM Franklinweg 8 , 4207 HZ GORINCHEM T.................................................+31 (0)183 675000 E acousticmaterials@merford.nl W www.merford.com

MHB BV

Postbus 6 6674 ZG HERVELD T............................................... +31 (0)488 451951 F...............................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

Printerstraat 21 1033 RT AMSTERDAM T................................................ +31 (0)20 6824385 F............................................... +31 (0)20 6844043 E info@beckvdkroef.nl W www.beckvdkroef.nl

BECTRO INSTALLATIETECHNIEK BV

Heliumweg 36 3812 RE AMERSFOORT T................................................+31 (0)33 4560805 F................................................ +31 (0)33 4561013 E info@bectro.nl W www.bectro.nl

KEMTEC

ROUWELER INSTALLATIETECHNIEK

LAMMERINK INSTALLATIEBEDRIJF NOORD BV

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV

Postbus 2184 6020 AD BUDEL T................................................ +31 (0)495 492348 F................................................ +31 (0)495 492773 E info@kemtec.nl W www.kemtec.nl

De Mors 76 7631 AK OOTMARSUM T................................................ +31 (0)541 588010 F................................................ +31 (0)594 585801 E noord@lammerink-groep.nl W www.lammerink-groep.nl

Stikkenweg 19, 7021 BN ZELHEM T.................................................+31 (0)314 626364 E info@rouweler.nl W www.rouweler.nl

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T.................................................+31 (0)348 473434 F................................................ +31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

GEVELBOUW SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING FACADIS GEVELTECHNIEK

Postbus 330 7570 AH OLDENZAAL T.................................................+31 (0)541 572030 F.................................................+31 (0)541 572040 E info@facadis.nl W www.facadis.nl

MAMPAEY DORDRECHT BOWA INSTALLATIES EMMEN BV

Columbusstraat 9 7825 VR EMMEN Postbus 2012 7801 CA EMMEN T................................................ +31 (0)591 618032 F............................................... +31 (0)591 642503 E info@bowa-emmen.nl W www.vanlosser.nl

GROENVOORZIENING

BRANDSEN INSTALLATIETECHNIEK B.V. Barneveldseweg 33 6741 LJ Lunteren Nederland T..................................................+31 (0)342 401715 F................................................. +31 (0)342 401751 E info@brandsen-installatietechniek.nl W www.brandsen-installatietechniek.nl

KONINKLIJKE GINKEL GROEP

Postbus 11 3900 AA VEENENDAAL T ................................................+31 (0)318 519039 F................................................ +31 (0)318 540340 E info@ginkelgroep.nl W www.ginkelgroep.nl

INSTALLATIETECHNIEK

TES INSTALLATIETECHNIEK BV MB-BUIS BV

JM VAN DELFT & ZN

Postbus 232 5150 AE DRUNEN T................................................ +31 (0)416 374925 F................................................ +31 (0)416 378450 E info@jmvandelft.nl W www.jmvandelft.nl

Wieldrechtseweg 30 3300 AB DORDRECHT T................................................ +31 (0)78 6522422 F................................................ +31 (0)78 6180892 E informatie@mampaey.nl W www.mampaey.nl

Bergweg 4A-2 8271 CD IJSSELMUIDEN T............................................... +31 (0)38 3447096 E info@mb-buis.nl W www.mb-buis.nl

MEGENS ELEKTRO

MEGENS ELEKTRO

Scheltseweg 8 5374 EB SCHAIJK T............................................... +31 (0)486 462763 E info@megenselektro.nl W www.megenselektro.nl

COFELY ZUID BV

Postbus 72 5060 AB OISTERWIJK T.................................................+31 (0)13 5292685 F.................................................+31 (0)13 5288445 E info@cofely-gdfsuez.nl W www.cofely-gdfsuez.nl

Postbus 4300, 7320 AH APELDOORN T................................................ +31 (0)55 5277777 F................................................ +31 (0)55 5277770 E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

Postbus 612, 5000 AP TILBURG T................................................ +31 (0)13 4678200 F.................................................+31 (0)13 4678600 E info@testilburg.nl W www.tesgroep.nl

THERMO AIR

Ambachtsweg 18, 1271 AM HUIZEN T................................................+31 (0)35 5249000 F................................................+31 (0)35 5262424 E info@thermoair.nl W www.thermoair.nl

WASSINK INSTALLATIETECHNIEK MEGENS INSTALLATIES

Postbus 68 6650 AB DRUTEN T................................................. +31 (0)487 581510 F................................................. +31 (0)487 517080 E info@megens-installaties.nl W www.megens-installaties.nl

Ambachtstraat 30 7102 DW WINTERSWIJK Postbus 322 7100 AH WINTERSWIJK T................................................ +31 (0)543 517925 F................................................ +31 (0)543 512393 E winterswijk@wassink.nl W www.wassink.nl

ABB B.V.

Frankeneng 15 6716 AA EDE Postbus 104 6710 BC EDE T................................................ +31 (0)318 669300 F.................................................+31 (0)318 631718 E info@nl.abb.com E info.lowvoltageproducts@nl.abb.com

ITN INSTALLATIETECHNIEK BV

Postbus 345 6710 BH EDE T.................................................+31 (0)318 637375 F.................................................+31 (0)318 622346 E info@itn.nl W www.itn.nl

PRANGER-ROSIER INSTALLATIES BV

Postbus 88 9100 AB DOKKUM T.................................................+31 (0)519 228500 E info@pranger-rosier.nl W www.pranger-rosier.nl

WTH VLOERVERWARMING BV

Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T.................................................+31 (0)78 6510640 F.................................................+31 (0)78 6184282 E info@wth.nl W www.wth.nl

| 77

Wie doet wat INTERIEURBOUW

LIFTINSTALLATIES

MOUW HOEDLIGGERS

VAN BERGEN INTERIEURBOUW

Belsebaan 12 5131 PH ALPHEN T.................................................+31 (0)13 5082253 E info@vanbergeninterieurbouw.nl W www.vanbergeninterieurbouw.nl

MES LIFTEN BV

Nijverheidsweg 3a 1671 GC MEDEMBLIK T............................................... +31 (0)227 860086 F................................................ +31 (0)227 860089 E info@mesliften.nl W www.mesliften.nl

PLAFONDS

KNAUF AMF PLAFONDSYSTEMEN BV

Mesonweg 8-12 3542 AL UTRECHT T............................................... +31 (0)30 2415445 F.................................................+31 (0)30 2410737 E info@knaufamf.nl W www.knaufamf.nl

PARTHOS B.V.

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T................................................+31 (0)77 3068200 F................................................+31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

Meentweg 19 3774 TK KOOTWIJKERBROEK T.................................................+31 (0)342 443078 F.................................................+31 (0)342 442579 E info@mouwhoedliggers.nl W www.mouwhoedliggers.nl

W. TEN HAM CONSTRUCTIE BV

FOCUS INTERIEURPROJECTEN Maarnse Grindweg 12e 3951 LK MAARN T................................................. +31 (0)343 441331 E info@focusinterieur.nl W www.focusinterieur.nl

STAALCONSTRUCTIES

PROJECTSTOFFERING

Radonstraat 8 6718 WS EDE T................................................ +31 (0)318 572476 F................................................. +31 (0)318 573358 E info@tenham.nl W www.tenham.nl

VLOEREN

Sika Nederland BV

Postbus 420 7400 AK DEVENTER T.................................................+31 (0)570 620744 F.................................................+31 (0)570 608493 E verkoop.pulastic@nl.sika.com W www.pulastic.com

EPUTAN KUNSTSTOFTECHNIEK

Energieweg 6 4231 DJ MEERKERK Postbus 46 4230 BA MEERKERK T ............................................... +31 (0)183 354700 F................................................ +31 (0)183 354740 E info@eputan.nl W www.eputan.nl

TEGELS & NATUURSTEEN

BETTING & RESSING

Batterij 12 7141 JL GROENLO T................................................. +31 (0)544 476170 F................................................. +31 (0)544 476179 E verkoop@bettingressing.nl W www.bettingressing.nl

NIJSSEN VLOERSYSTEMEN

Vonderstraat 4 5133 AP RIEL T............................................... +31 (0)13 2600030 E info@vloersystemen.eu W www.vloersystemen.eu

WANDEN EN PANELEN

TOEGANGSTECHNIEK PROJECTSTOFFERING VAN DER LOO B.V.

TEKTON BV

Energieweg 4 2964 LE GROOT-AMMERS T ............................................... +31 (0)184 601630 E info@tektonbv.nl W www.tektonbv.nl W www.interieurbouw.nl

Vlijtseweg 166 7317 AK APELDOORN T................................................ +31 (0)55 5761027 F................................................ +31 (0)55 5761032 E vloeren@vdloo.nl W www.vdloo.nl

SANITAIR

DELABIE BENELUX VAN WARMERDAM SPECIAAL MEUBILAIR Morsestraat 20, 4004 HA TIEL Postbus 6002, 4000 HA TIEL T............................................... +31 (0)344 636969 E info@wsm.nl W www.wsm.nl

KIT EN VOEGWERKEN

Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T.................................................. +32 (0)2 5201676 F.................................................. +32 (0)2 5201978 E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

SCHILDERS & STUCADOORS

STEWARD DESIGN PANELS SALTO SYSTEMS BV

Kraanspoor 48 1033 SE AMSTERDAM T ................................................+31 (0)206 353100 E info.nl@saltosystems.com W www.saltosystems.nl

ROSYSTEMS ZienXL

ZienXL - Smuigelweg 1 1704 PX HEERHUGOWAARD T.................................................+31 (0)6 23026110 F.................................................+31 (0)72 5725486 E info@rosystems.nl W www.rosystems.nl

Postbus 96 4200 AB GORINCHEM T.................................................+31 (0)183 589099 F.................................................+31 (0)183 589823 E info@designpanels.com W www.designpanels.com

BREEDVELD MOBIELE WANDSYSTEMEN Postbus 60 6650 AB DRUTEN T................................................ +31 (0)487 542888 F ...............................................+31 (0)487 542076 E info@breedveld.com W www.breedveld.com

TRAPPEN

AKAR AFDICHTINGEN www.akar.nl Laan der Techniek 5 3903 AS Veenendaal Tel.: 0318 51 90 24 Fax: 0318 51 05 06 E-mail: info@schildersbedrijfjvandijk.nl Internet: www.schildersbedrijfjvandijk.nl K.v.K. Utrecht 30032885 B.T.W. nr. NL.11.11.061.B.01

J. VAN DIJK & ZONEN BV AKAR VOEGAFDICHTINGEN

Molenkade 48-49, 1115 AC DUIVENDRECHT T............................................... +31 (0)20 6999360 E jb@akar.nl W www.akar.nl

78 |

Laan der Techniek 5 3903 AS VEENENDAAL T................................................ +31 (0)318 519024 E info@schildersbedrijfjvandijk.nl W www.schildersbedrijfjvandijk.nl

TRAPPENFABRIEK VERMEULEN B.V.

Lokkerdreef 14, 4879 ND ETTEN-LEUR Postbus 82, 4870 AB ETTEN-LEUR T................................................ +31 (0)76 5088000 F................................................ +31 (0)76 5088060 E info@vermeulen-trappen.nl W www.vermeulen-trappen.nl

PARTHOS B.V.

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T................................................+31 (0)77 3068200 F................................................+31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

Tijd voor een nieuwe keuken

Een professionele keuken van Electrolux Nu al vanaf 12,995,-* *

Neem contact met ons op voor de voorwaarden.

Niets kookt zo lekker als een nieuwe keuken. Precies ingedeeld zoals u het wilt. Met apparatuur die het allerbeste uit u naar boven haalt.

Bij Electrolux bouwen we graag uw professionele keuken.

Pak uw kans want tijdelijk kunt u al vanaf 12.995,-* direct aan de slag!

www.electrolux.nl/professional mail: professional@electrolux.nl Telefoon (0172) 468 468 Fax (0172) 468 533 ElectroluxProfessionalNL ElectroluxProNL

professional@electrolux.nl

Zo mooi kan akoestiek zijn!

POINT OUT

van advies, geluidsmeting tot produktie en montage www.pointout.nl