Stedenbouw 709 2013

EDITIE

709 Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving I Jaargang 65 I 2013

Hoofdkantoor Arcade intelligent gebouw met dubbele glazen huid | De totaalbelevenis van Fitland XL足Suytkade | Het Nieuwe Centrum: Waddinxveen krijgt eindelijk een echt winkelhart | Deo Neo verbindt omringende buurten

NOBELWOOD

Innovatief van Foreco

Een geniaal alternatief voor tropisch hardhout

Verantwoord bouwen dankzij biomodificatie

• Grondstof naaldhout

estendorp Ams l Fiep W o o ter ch s dam e d e r B

• Gemodificeerd met biopolymeren • Door en door homogeen • Duurzaam en stabiel • Blijvend mooi • Uitstekend te bewerken • Duurzaamheidsklasse 1 Winnaar FSC Keten Award!

Bewijs dat NobelWood gevelbekleding tot de meest milieuvriendelijke keuze behoort.

Aangetoond aan de hand van een LCA-analyse gemaakt door het NIBE.

Foreco BV

Dalmsholterweg 5, 7722 KJ Dalfsen

Postbus 73, 7720 AB Dalfsen

Telefoon

0529 43 15 48

Fax

0529 43 21 98

info@foreco.nl

www.foreco.nl

We‘re celebrating our jubilee.

GEZE sets doors and windows in motion.

GEZE moves people.

GEZE – in motion since 1863.

Thank you for the trust you have placed in us for 150 years.

www.geze.nl

Aluminium ramen en kozijnen

Verhagen Ramen levert sinds 1968 aluminium ramen en kozijnen voor de projectmatige woningbouw en woningrenovatie.

Als onafhankelijk systeemleverancier ontwikkelen wij Prominent® aluminium gevelelementen. Van advies tot en met nazorg werken wij samen met onze klanten, hun architecten en adviesbureaus, aan een creatieve en duurzame invulling van gevels.

Centraal hierbij staat de bewoner, zowel in het gebruik en onderhoud, als in beperking van ongemak bij renovatieprojecten. Ramen en (eventueel houten) deuren hebben het Politiekeurmerk Veilig Wonen.

Aluminium heeft een lange levensduur en is zeer vriendelijk in onderhoud. De kosten van onderhoud zijn minimaal.

Verhagen Ramen is DUBOKEUR® gecertificeerd in de toepassing Buitenkozijnen. Vanaf januari 2011 leveren wij aluminium kozijnen in ten minste 90% gerecycled aluminium, zonder concessies te doen aan kwaliteit en garantie. Met Prominent® SL werkt Verhagen Ramen aan een duurzame toekomst.

nieuwbouw en renovatie ongebonden en innovatief DUBOKEUR®, duurzaam aluminium KOMO gecertificeerd gegarandeerde zekerheid de bewoner centraal!

Meer info: www.verhagenramen.nl

T 0492 361 324 • F 0492 363 825 IJzerzijp 1 • 5421 ZE Gemert

EDITIE

Voorwoord

709

'Integraliteit, diversiteit en kwaliteit' Hoe onderscheiden moderne bouwpartijen zich anno 2013? Door middel van een ver doorgevoerde specialisering in regio, segment of werkwijze, of juist door een groeiende veelzijdigheid? In de huidige marktsituatie, waarin de concurrentie om het afgenomen aantal projecten logischerwijze toeneemt, is het hanteren van geografische en/of inhoudelijke schotten ons inziens snijden in eigen vlees. Veelzijdigheid, focus op kwaliteit en een open en klantgerichte houding vergroten de kans op succesvolle, integrale bouwprojecten en langetermijnrelaties in een vaak onzekere toekomst. De prijsdruk is er, jazeker, maar de noodzaak tot kwaliteitsverhoging en een verbreding van de scope al evenzeer. De opdrachtgever is geen consument (meer) die zich door een te beperkt aanbod laat verleiden tot minder optimale keuzes.

Het projectaanbod dat voor u ligt, het eerste van Stedenbouw in 2013, toont aan dat die kwalitatieve veelzijdigheid geen papieren tijger is, ook al gaat het om minder aantallen woningen en vierkante meters vloeroppervlak dan pakweg vijf jaar geleden. Van afrondingen van woongebieden, zoals Cinema Paradiso in Hoofddorp-centrum en Londenhaven in Purmerend Weidevenne, tot het onderkomen van eredivisieclub Vitesse op Papendal en de 'wedergeboorte' van het Hilton Rotterdam Hotel aan het Hofplein.

Rijksbouwmeester Frits van Dongen toont ons de continu誰teit in zijn functie en de kwalitatieve vernieuwing van zijn werkgebied. De op strategische groei gerichte Nota's van Ruimtelijke Ordening mogen dan verdwenen zijn, in het Nederland van de eenentwintigste eeuw gaat het vooral om 'integraliteit, diversiteit en kwaliteit'. Wij wensen u niets minder toe.

Jan-Kees Verschuure

5 | STEDENBOUW 709 701

709

sinds 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving Jaargang 65 | 2013 Verschijnt 9 x per jaar ISSN 0165-3997

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactiecöordinator Jan-Kees Verschuure

8

redactieMedewerkers

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Henk Geist, Jac Buchholz, Fiona de Heus, Sjoerd Meuleman, Martijn van den Bouwhuysen, Liliane Verwoolde, Marcia van Wensveen "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure.

30

46

Bladmanagement

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl Specials Gilles Coulier E g.coulier@louwersuitgevers.nl

22

Secretariaat

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

49

Advertenties

Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: stedenbouw, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs

€ 81,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Opzeggingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Tessa van Gameren

Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6 | STEDENBOUW 704 706

Utiliteitsbouw AMSTERDAM Room Mate Hotel IJDock ROTTERDAM Hilton Hotel HELMOND Fitland XL Suytkade APELDOORN Achmea Campus GOUDA Groenhovenbad ZWOLLE Justitiegebouw ZEEWOLDE Leisurecentrum NAALDWIJK Hoofdkantoor Arcade WINSCHOTEN Cultuurcentrum de Klinker TILBURG Diepvriesmagazijn Agristo GROESBEEK ZZG Herstelhotel Dekkerswald LEEUWARDEN Brandweerkazerne ARNHEM Trainingsaccommodatie Vitesse HOOFDDORP Cinema Paradiso MAASTRICHT United World College PURMEREND Londenhaven

8 14 20 22 27 30 34 36 38 40 43 46 49 52 54 56

Inhoud

52

68 63

72 78

89 92

Rubrieken Journaal INTERVIEW Frits van Dongen DEN HAAG Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie

58 60 62

woningbouw

Coverbeeld | Vorm Bouw

WADDINXVEEN Het Nieuwe Centrum ZALTBOMMEL Portage SPIJKENISSE Het Terras aan de Maas ZAANDAM De Zaanse Strip Heerhugowaard Hortensialaan PIJNACKER Keijzersveste AMSTERDAM Nieuwe Hoogstraat HEEMSKERK Haydnplein ZEIST Indische Buurt UTRECHT Paul Gauguinhof, Het Zand HAARLEM Deo Neo

63 66 68 72 76 78 81 84 86 89 92

7 | STEDENBOUW 706

Utiliteitsbouw Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Your Captain Luchtfotografie, aangeleverd door ASR Vastgoed Ontwikkeling

8 | STEDENBOUW 709

amsterdam | Room Mate Hotel IJDock

Laatste bouwdeel IJDock

vanaf dit voorjaar nieuwe vestiging Room Mate Hotels Room Mate Hotels zal de huurder zijn van een 285 kamers tellend viersterrenhotel op het door ASR Vastgoed Ontwikkeling gerealiseerde IJDock. De Spaanse hotelketen gaat het hotel vanaf dit voorjaar aan de gelijktijdig op te leveren passantenhaven exploiteren, waarmee het nieuwe schiereiland aan de Westerdoksdijk volledig kan functioneren als multifunctionele hub in hartje Amsterdam, aldus ontwikkelingsmanager Jan Thijs Klaassen.

Het Room Mate Hotel is verdeeld over veertien verdiepingen, telt 18.000 m² en neemt het gehele westelijke blok van IJDock in gebruik. Het hotel beschikt over een groot restaurant met terras aan de passantenhaven, meeting rooms en een fitness. De huurder maakt gebruik van de ondergrondse parkeergarage van IJDock, en de aan- en afvoer van goederen gaat via een servicelaag tussen het maaiveld en de tweelaagse parkeergarage. Het transparante ontwerp van het hotel – de gevel bestaat bijna volledig uit glas - is van de hand van architecten Jan Bakers en Ben Loerakker. Zij hebben het integrale ontwerp voor IJDock, met binnenstraatjes, zichtsneden en een deels uniforme materialisatie, doorvertaald naar de specifieke wensen van de opdrachtgever en de huurder, die een eigen interieurarchitect bij het project betrok. “Wij hebben dit bouwdeel voor het grootste deel uitontwikkeld met een eerdere kandidaat-huurder. Room Mate Hotels werd pas in april 2012 gecontracteerd. Huurder en bouwpartners hebben dus veel geïnvesteerd de laatste maanden. Dat dit blok van IJDock een viersterrenhotel zou worden stond in de planvorming echter al langer vast”, zegt Klaassen. Evenals de bouwstart, die om redenen van constructieve aard gelijk moest opgaan met die van de andere bouwdelen, met daarin inmiddels opgeleverde kantoren en woningen, het Paleis van Justitie, het Openbaar Ministerie en een vestiging van het KLPD.

Moderne architectuur De unieke aspecten van locatie en ontwerp blijven volledig behouden. “Het schiereiland wijst hier met de punt naar het Centraal Station en het hotel heeft door de stedenbouwkundige contouren aan die zijde juist een bijzondere puntige gevel, waardoor aan deze zijde een speciaal kamerconcept kon worden toegepast, bestaande uit een aantal hotelappartementen met een eigen toegang”, vervolgt Klaassen. Room Mate Hotels is op dit moment actief in vier landen en beschikt naast vijftien vestigingen in Spanje over hotels in de Verenigde Staten, Mexico en Argentinië. Daarnaast is Room Mate Hotels op vele locaties in onderhandeling over het openen van nieuwe vestigingen. Het Room Mate Hotel moet dit seizoen nog in gebruik worden genomen, richt zich doordeweeks op de zakelijke markt en in het weekeinde op toeristen. “De kamers zijn altijd minimaal dertig vierkante meter groot. Het Room Mate Hotel is een uitzonderlijk viersterrenhotel voor de binnenstad van Amsterdam, niet alleen vanwege de locatie vlakbij het Centraal Station, maar ook omdat de hotelformule niet wordt beperkt door de historische bouwkundige omgeving, zoals vaak elders in de binnenstad. Dat was een belangrijke overweging voor deze huurder, die grote waarde hecht aan moderne architectuur. Mooi is dat de passantenhaven, die eind 2012 aan de landzijde van IJDock is uitgegraven en vanaf januari 2013 wordt ingericht, gelijktijdig met het hotel wordt opgeleverd. Het terras zal vanuit het hotel worden bediend. Deze ontwikkeling maakt IJDock compleet.” ❚

9 | STEDENBOUW 709

706109_sluis.indd 1

30-01-13 10:41

amsterdam | Room Mate Hotel IJDock

Boven: Het hotel (links op de voorgrond) krijgt uiteindelijk een terras aan het water.

Rechts: Van bovenaf bekeken zijn de afzonderlijke bouwdelen van IJDock goed te onderscheiden.

Bouwinfo Opdracht

Ontwerp

Uitvoering Bouwprogramma

Bouwperiode

ASR Vastgoed Ontwikkeling (huurder: Room Mate Hotels) Jan Bakers Architecten in samenwerking met Ben Loerakker; Tomas Alia (interieur) Hurks moes bouw circa 18.000 m² hotelvoorzieningen (285 kamers) januari 2011 – voorjaar 2013

Projectinfo Maatwerktegels voor Room Mate Amsterdam Hotel Het ontwerp van het Room Mate Amsterdam Hotel is van de hand van Jan Bakers Architecten. In het interieur komt veel tegelwerk terug. De 285 badkamers en de vloeren en trappen in de publieke ruimten worden geleverd en gemonteerd door Tuijps Tegelprojecten en De Kitverwerker – onderdelen van de Tuijps Groep. “Het is een maatwerklevering die in nauwe samenwerking met tegelproducent Mosa en de architect tot stand is gekomen”, vertelt directeur Mark Tielemans.

“De badkamers worden voorzien van grote witte wand- en vloertegels, die speciaal voor dit project zijn gemaakt”, vervolgt Tielemans. “Vloertegels en wastafels zijn uit dezelfde Mosa-tegel gemaakt, wat zorgt voor een integrale, luxe uitstraling. Voor de vloeren in de hal is dan weer een bestaande tegel gebruikt, een grijze 60x60-centimetertegel van de serie Mosa Terra Tones. Ongeveer 75 procent van de vloeren op de begane grond en in de kelder wordt door ons geleverd en gemonteerd.”

De opening van het Room Mate Amsterdam hotel wordt verwacht in het voorjaar van 2013. Tot die tijd werken de tegelzetters en kitters, die in week 45 begonnen, in hoog tempo door. “Na de kerstpauze gaan we van vijftien naar dertig badkamers per week.”

'Ruwbouw is afbouw' Metaalsluis BV uit Genemuiden – onderdeel van L.M. van der Sluis Technische bedrijven –engineerde, produceerde en monteerde de staalconstructies voor drie bouwdelen van IJDock, waaronder die van het hotel. “Elk bouwdeel heeft zijn eigen gebruiksfunctie, en elk bouwdeel heeft onder meer vanwege de zichtlijnen een specifieke vorm. Men spreekt in dit verband ook wel van 'ijsschotsen'”, vertelt Arend van der Kamp van Metaalsluis. “Wij zijn op dit bouwterrein al sinds eind 2010 actief, omdat de ruwbouw van de verschillende bouwdelen tegelijkertijd werd opgetrokken. In het hotel alleen hebben wij in totaal zo'n 280 ton staal verwerkt, niet alleen constructieve elementen in het casco, maar bijvoorbeeld ook achthonderd strekkende meter aan diverse hekwerken en onder meer een driehoekige trappartij en een hangtrap over tien verdiepingen. Bijzonder aan het casco is dat de ruwbouw ook afbouw is; dat betekent dat staal en beton op diverse plaatsen naadloos in elkaar overgaan en verbindingen een grote esthetische waarde hebben. Verder was het bouwterrein minimaal. Wij zouden hier kunnen spreken van een verticaal bouwterrein. Al met al een intensief werk, maar met een prachtig resultaat.”

11 | STEDENBOUW 709

amsterdam | Room Mate Hotel IJDock

Projectinfo Alle systemen bundelen

Schiereiland met allure

Brandmelders, ventilatiesystemen, verlichting, noodstroom, toegangscontrole, inbraakalarmen, ontruimingssystemen en bliksembeveiliging. De opdrachtgevers van het complex op IJDock nemen geen enkel risico. Toch komt er meer kijken bij de veiligheid van het gebouw dan deze losse elementen.

In het hart van Amsterdam, waar de grond schaars is en de mogelijkheden voor nieuwe ontwikkelingen complex en beperkt zijn, is IJDock komen bovendrijven. Het schiereiland is ontstaan door grondwinning, heeft de grootte van twee voetbalvelden en staat voor wonen, werken en recreëren.

Op het schiereiland bouwt Hurks moes bouw een aantal indrukwekkende gebouwen.

“Het draait om een goede koppeling van alle systemen”, verklaart Jan Smit, directeur van Smit Elektra. Zijn bedrijf is verantwoordelijk voor de complete elektrotechnische installatie van de parkeergarage, het hotel en de appartementen op IJDock. Hij benadrukt: “Als er brand ontstaat en de netspanning wegvalt, moeten alle onderdelen - de noodverlichting, de noodstroom, de brandmelders, de toegangssystemen, de speedgates, de ventilatie en het ontruimingssysteem - en bloc reageren.”

Smit Elektra werkt dan ook graag als spin in het web. “Vaak leggen verschillende leveranciers elk een eigen systeem aan. Dan werken alle systemen afzonderlijk, maar is het een hels karwei om alles te bundelen. Omdat wij dit project in eigen beheer uitvoeren, houden we vanaf het eerste uur rekening met de uiteindelijke koppeling. Dat scheelt.” Hij werkt met plezier aan het project. “We zijn samen met ingenieursbureau Hori verantwoordelijk voor de uitvoering. Bij een complex project als dit, waarbij ook tijdsdruk een factor is, kom je samen voor heel wat uitdagingen te staan. Maar daar is in de sfeer niets van te merken.”

C

M

Y

CM

MY

CY CMY

K

IJDock ligt nog geen vijfhonderd meter van het Centraal Station. Wie vanaf IJDock om zich heen kijkt, kan genieten van de levendige charmes van de binnenstad en de luxe en gemakken van IJDock. Op het nieuwe schiereiland bevinden zich een ondergrondse tweelaagse parkeergarage met circa vijfhonderd parkeerplaatsen, het Paleis van Justitie, kantoorruimte voor de KLPD, commerciële ruimtes, een hotel met circa driehonderd kamers, 56 appartementen en een passantenhaven. Hurks moes bouw is de aannemer van de appartementen, het hotel en de afbouw van de parkeergarage.

Noviteiten Hurks moes bouw mag zich rekenen tot de doorgewinterde aannemers, maar werd toch verrast door aardig wat noviteiten. Mark van Lambalgen, projectleider Hurks moes bouw, licht ze toe. “In het parkeerdek onder het Paleis van Justitie is een windscherm aangelegd. Het scherm is volledig verzonken en wordt bij flinke wind uitgezet. De windkering is 25 meter lang en uitschuifbaar tot vier meter boven het maaiveld. Het is speciaal voor dit project ontwikkeld.”

Duikerswerk Ook de inzet van de torenkranen vroeg om de nodige inventiviteit. Deze werden in het IJ geplaatst en vroegen dus om een bijzondere funderingsconstructie. Speciaal opgeleide duikers hebben het kraanonderstel onder water gedemonteerd. Zo kan het straks niet de vaart van de plezierboten verhinderen.

Glasbewasinstallatie Ook innovatief is de glasbewassingsinstallatie. Van Lambalgen: “Het is de grootste van Nederland. De installatie is ‘opgeborgen’ in een kamer op de bovenste etage van het hotel en uitgerust met een arm van 36 meter. Eenmaal in werking wordt zij op een railsysteem geplaatst, dat over het hele gebouw loopt. De besturing gebeurt vanuit de installatie. Ook deze installatie is speciaal voor IJDock ontwikkeld.”

Logistiek Maar hoe innovatief de ontwikkelingen ook zijn, de grootste uitdaging bij bouwen in hartje stad is en blijft toch de logistiek. “Dat begint al bij de ruwbouw”, vertelt Van Lambalgen. “Om alle transporten tijdig te kunnen laten plaatsvinden, moeten alle partijen goed overleggen. Er kon bijvoorbeeld maar een vrachtwagen tegelijk het bouwterrein op. Tijdens de afbouw wordt het terrein ook nog ingericht. De wegen worden bestraat en voorzien van openbare verlichting en meubilair. Dat maakt de ruimte nog kleiner. Bovendien is er na oplevering van de eerste gebouwen sprake van ‘openbare ruimte’. En ook dat vergt weer speciale aandacht.”

“Op dit moment verkeert het hotel in het afbouwstadium. Door de late instroom van de exploitant is de afbouw van hotelkamers laat ingezet, terwijl de opleveringsdatum nadert. Juist in dit stadium bevinden zich de meeste mensen op de bouw. Ook van de meetingrooms, horecagelegenheid en keuken is nog niet bekend hoe deze uitgevoerd moeten worden. Dit maakt het extra spannend. Maar tot dusver verloopt alles uitstekend.”

13 | STEDENBOUW 709

rotterdam | Hilton Hotel

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Hilton Rotterdam

Thuiskomen

in het Hilton “Ik moet nog bepalen wat mijn nieuwe favoriete plek wordt”, zegt Hotel Manager Jan Rutgers als we het vernieuwde restaurant van het Hilton Rotterdam inlopen. We nemen plaats op het stijlvolle meubilair en bestellen iets te drinken. De ideale uitgangspositie om de renovatie van het hotel door te nemen.

Boven en links: Het hotel is vormgegeven door architectenbureau RPW, in samenwerking met de hotelorganisatie.

Nadat hij een slokje van zijn dubbele espresso genomen heeft, vertelt Rutgers dat het Hilton Rotterdam, in mei 1963 geopend door Conrad Hilton, een prominente rol verwerft in de stad. “Als internationaal hotel staan we al vijftig jaar aan de top van de lokale markt. Om die positie te behouden, was renovatie hard nodig.” De renovatie van het Hilton maakt deel uit van een grootscheeps renovatieplan binnen Hilton Hotels & Resorts.

als vroeger, weer volledig dienst als ontmoetingsruimte.” De eerste verdieping is ingedeeld als 'dedicated conference floor'. Hier bevinden zich alle zakelijke faciliteiten, waaronder de 'executive lounge' en zeven state of the art-vergaderzalen. Het paradepaardje van deze etage is de Coolsingel Suite, met prachtig uitzicht op de Coolsingel, het Hofplein en het stadhuis.

Symmetrie

De herinrichting van het hotel is vormgegeven door het Engelse architectenbureau RPW, in nauwe samenwerking met het designteam van Hilton. Rutgers: “Vanuit de gedachte dat onze gasten vaak in een hotel slapen, wilden we een huiselijke sfeer creëren. Ze het gevoel geven dat ze thuiskomen. Dit wordt onder meer gerealiseerd door alles van de grond te halen. Bedden, tafeltjes, het bureau: alles staat op pootjes. Praktische staande lampen zijn vervangen door gezellige hanglampen met kantmotief en flatscreens hangen, net als thuis, aan de muur. Stroomkabels van elektrische apparaten worden niet weggestopt, maar zorgen met hun feloranje kleur voor vrolijke accenten. Donkere kleuren hebben plaatsgemaakt voor lichte

De renovatie omvat het strippen en opnieuw inrichten van vrijwel het gehele hotel.

De grootste veranderingen vinden plaats in de kelder, op de begane grond en op de eerste verdieping. “Zo verbouwen we een deel van de zeer ruime kelder tot parkeerruimte met 42 parkeerplaatsen”, legt Rutgers uit. “Op de begane grond verplaatsen we de hoofdingang naar de Weenazijde, waardoor het hotel zijn oorspronkelijke symmetrie terugkrijgt. Boven de nieuwe hoofdingang komt een luifel van 15 x 5 meter. Ook het restaurant heeft een andere plek gekregen, met een eigen ingang aan de Kruiskade. De lobby wordt hierdoor groter en doet, net

14 | STEDENBOUW 709

Huiselijke sfeer

rotterdam | Hilton Hotel

Projectinfo Drie kilometer asbest

tinten en natuurlijke materialen.” Het ontwerp omvat zowel globale als lokale referenties. Meubels, tapijten en wanddecoraties zijn voorzien van een spannend lijnenspel, geïnspireerd op de vormen van de Erasmusbrug, het polderlandschap en het stratenplan van Rotterdam. Onderdelen die een monumentale waarde hebben, zoals het glazen kunstwerk dat de verwoesting en wederopbouw van Rotterdam verbeeldt, hebben we behouden. Ook het exterieur is zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat teruggebracht.”

Gefaseerde aanpak De renovatie ging eind september 2011 van start en wordt in drie fasen uitgevoerd.

Deze fasen zijn zodanig ingericht en op elkaar afgestemd, dat de gasten zo min mogelijk overlast ervaren. Rutgers: “De eerste fase bestond uit het slopen, saneren en opnieuw inrichten van de slaapkamers. Op de verdiepingen waar gewerkt werd, we deden er steeds drie tegelijk, werden vanzelfsprekend geen kamers beschikbaar gesteld. Fase twee bestond uit de eerste verdieping en de helft van de begane grond. Fase drie, waar we nu mee bezig zijn, omvat de andere helft van de begane grond en de kelder.” Rutgers noemt de vergunningaanvraag, het aanbrengen van de sprinklerinstallatie en het verwijderen van asbest de grootste uitdagingen. “Ga je verbouwen in een oud pand als dit, dan weet je dat je tijdens de werkzaamheden voor verrassingen komt te staan. Vooral het asbest zorgde in de tweede en derde fase voor het nodige oponthoud. Desalniettemin lijkt de streefdatum nog altijd haalbaar.” Medio april verwacht Rutgers op te leveren. Op 16 mei, wanneer het hotel zijn vijftigste verjaardag viert, vindt de heropening plaats. ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp

Betrokken partijen

Bouwperiode Bouwprogramma

De renovatie van Hilton Rotterdam bestaat uit het volledig strippen van het gebouw en het opnieuw inrichten en aankleden ervan.

De sloop en asbestsanering van dit vijftig jaar oude pand is in handen van Asbest Assist, in nauwe samenwerking met onderaannemer Vermeulen Sloop- en Milieutechnieken.

Asbest Assist is een dynamisch bedrijf, gespecialiseerd in middelgrote asbestsaneringen. Met ruim twintig jaar ervaring op adviserend en uitvoerend gebied is Asbest Assist een vaste partner van bijvoorbeeld aannemers en woningcorporaties. Eigenaar Vincent Oosterwijk: “Wij ontzorgen onze opdrachtgevers op het gebied van asbest en sloopwerk. Wij nemen het gehele saneringstraject uit handen, inclusief inventarisatie en de aanvraag van sloopvergunningen.”

In november 2011 werd Asbest Assist bij de renovatie van het Hilton betrokken. Het bedrijf kreeg de opdracht om de kelder, begane grond en eerste verdieping te slopen tot aan het betonnen casco.

Daarbij moest een flinke hoeveelheid asbest verwijderd worden.

Oosterwijk: “Het asbest bevindt zich onder meer in de drie kilometer lange luchtkanalen in het gebouw. Tijdens de werkzaamheden kwamen we ook op onverwachte plekken asbest tegen, bijvoorbeeld in de lijmlaag van enkele vloeren. Dit zijn zaken die niet naar voren komen tijdens de inventarisatie en dus ad hoc aangepakt moeten worden.” Omdat het hotel tijdens de renovatie in bedrijf blijft, moet de overlast tot het uiterste beperkt worden.

“De sloop en sanering van de kelder en de eerste verdieping zijn afgerond”, vertelt Oosterwijk. “De begane grond is voor driekwart gereed, we verwachten eind februari op te leveren. Dan kunnen we terugkijken op een intensief, maar zeer interessant project. Mede dankzij de intensief betrokken en soms kritische opdrachtgever, krijgt het vernieuwde Hilton een hoogwaardige, chique uitstraling.

Ik ben er trots op dat wij daaraan bijdragen.”

Maatwerk van de bovenste plank Hilton Rotterdam PBV architecten, Wassenaar (Lead Designer); RPW Interior Design Consultants Ltd., Londen (Interior Architect) Turner & Townsend, Amsterdam (Lead Consultant); hkw Engineering B.V., Hoofddorp (Consultant M&E); Bakels en Ouwerkerk Bouw group, Den Haag (hoofdaannemer onder- bouw/Public Areas); Voglauer hotel concept, Abtenau (aannemer bovenbouw/Guestrooms); dpa lighting concepts, Londen (Specialist Lighting Consultant); ABT, Velp (Structural Engineer) september 2011 – mei 2013 renovatie hotel (16.726 m²)

J. van der Marel BV vervaardigt en monteert het interieur voor de 'presidential suite' van Hilton Rotterdam. De aannemer/interieurbouwer moet deze luxe verblijfsruimte in kort tijdsbestek realiseren en daarbij voldoen aan een hoogstaand kwaliteitsniveau.

“De uitdaging is dat we qua materiaal en uitstraling moeten aansluiten op de overige hotelkamers”, zegt directeur/eigenaar Niels Kinneging. “We schenken dan ook veel aandacht aan de juiste hout- en laksoorten voor de deuren, wall panels en kasten. Voor de ellipsvormige meubels maken we speciale mallen. Momenteel zijn we bezig met het selecteren van het juiste marmer voor de badkamer.” Omdat J. van der Marel alles in eigen huis heeft, van engineeringafdeling tot meubelmakerij, kan het bedrijf aan de krappe planning en hoge kwaliteitseisen voldoen. In februari wordt naar verwachting opgeleverd.

15 | STEDENBOUW 709

Met Asbest-Assist haalt u een ervaren partij in huis die kwaliteit, openheid en klantvriendelijkheid hoog in het vaandel heeft staan.

Wij assisteren u op een soepele en vriendelijke manier om zodoende het ingewikkelde web van de asbestverwijdering te doorgronden. Uw asbestprobleem is onze specialiteit. Op weg naar een gezonde leefomgeving lossen wij dit asbestprobleem voor u op.

Partners:

Weijpoort 35 2415 BW NIEUWERBRUG

Tel: 0348 - 688 018 Fax: 0348 - 689 443

www.asbest-assist.nl

info@asbest-assist.nl www.asbest-assist.nl

rotterdam | Hilton Hotel

Projectinfo De nieuwe generatie stoeltjesprofielen Als eerste in Nederland heeft het Rotterdamse Hilton gekozen voor ARTE en Stieva Metalen Puien om zijn oorspronkelijke, straffe lijnenspel in de kozijnen weer terug te krijgen, door het toepassen van het nieuw ontwikkelde Janisol ARTE-profiel. Deze moderne versie van het klassieke stoeltjesprofiel voldoet aan de huidige isolatienorm, en biedt daarom voor architecten en de renovatiesector nieuwe perspectieven.

Het bijna vijftigjarige Rotterdamse hotel nabij het Hofplein heeft bij een eerdere onderhoudsbeurt diversen stoeltjesprofielen puien laten vervangen door aluminium raampuien. Omdat dit niet de juiste uitstraling gaf, is er besloten om voor de volledige renovatie van het gebouw in 2012 op zoek te gaan naar een raampui met slanke profielen. ODS Barendrecht had op dat moment samen met Jansen AG in Zwitserland, net een volledig nieuw raamsysteem ontwikkeld en geïntroduceerd in Nederland, genaamd ARTE. Met een aanzichtbreedte van 25 tot veertig millimeter en een inbouwdiepte van zestig millimeter toont deze qua afmetingen veel overeenkomst met de klassieke stalen stoeltjesprofielen. De ARTE-profielen zijn echter thermisch onderbroken zodat er een Uf-waarde van 1,9 tot 2,8 W/m2K haalbaar is.

J. van der Marel BV

aannemer en interieurbouwer

J. van der Marel BV

Hoge kwaliteit een superieure uitstraling en een oplevering die tot in de puntjes vezorgd is: dat is waar het ons om te doen is. We zijn niet anders gewend.

aannemer en interieurbouwer

Wij werken voor aansprekende klanten zoals Schiphol, ABN AMRO, Achmea en ProRail.

Klanten vinden ons omdat we dingen anders of beter doen.

Juist dan zijn we in ons element.

Verbouwing entree hoofdkantoor ABN AMRO

Wilt u meer weten over ons bedrijf?

Neem dan contact met ons op via telefoonnummer 020-4524542.

Wij staan u graag persoonlijk te woord.

e-mail: centrale@jvdmarel.nl

www.jvdmarel.nl

709039_jvandemarel.indd 1

Hierdoor is met een optimale beglazing een isolatiewaarde mogelijk die heel dicht bij de passieve huisstandaard komt. De in staal S215G uitgevoerde ARTE-profielen worden geproduceerd met een continue lasverbinding. De profielen krijgen hun sterkte door een materiaalcombinatie toe te passen van staal met isolatoren van glasvezelversterkt polyurethaan. Deze combinatie garandeert een maximale stabiliteit.

De raamkozijnen voor het Hilton zijn berekend op een maximale windbelasting van 1.200 tot 1.600 pascal (klasse C3 en C4 volgens EN 12210). De waarden voor de slagregendichtheid (klasse 9A volgens EN 12208) en de luchtdoorlatendheid (klasse 4 volgens EN 12207) bedragen beide 600 Pa. Stieva Metalen Puien heeft het afgelopen jaar ruim driehonderd raamelementen met ARTE geproduceerd en gemonteerd, en ziet dan ook een mooie toekomst tegemoet voor deze nieuwe geïsoleerde versie van het oude stoeltjesprofiel.

'Wij vullen het gat tussen concept en verwezenlijking' Het interieur van het Hilton Rotterdam Hotel is tot op de constructie gestript om opnieuw te worden ingericht. In de huidige bouwfase worden onder meer het restaurant en de keuken onder handen genomen. Het ontwerp van keuken, bars en buffetten is in handen van Vendrig International. “Wij verzorgen binnen de wensen van de opdrachtgever en diens concept het complete technische traject”, vertelt senior consultant Bart Kerssen.

Vendrig International heeft met recht het predicaat internationaal achter de naam staan, want de grootkeukenontwerper uit Woerden kan bogen op een internationale klantenkring binnen de specialistische branche. “Wij zijn een klein en flexibel bedrijf dat bijvoorbeeld al dertig jaar met de Hilton-keten samenwerkt. Het huidige project in Rotterdam is aangestuurd vanuit het Europese hoofdkantoor van Hilton, en compleet naar wens ontworpen en geëngineerd, binnen het gevraagde concept.”

Het restaurant van het Hilton Rotterdam Hotel transformeert volledig, van een gesloten opzet naar een flexibel bruikbaar belevingsconcept. “De keuken wordt kleiner, maar transparanter; er wordt zichtbaar gekookt. Ook zal het restaurant gebruikt worden voor het ontbijtbuffet. Het gaat om zo'n 800 m² – inclusief opslag, waarvan wij het complete ontwerp – zowel constructief, installatietechnisch als esthetisch, engineeren. Dat begint met een haalbaarheidsonderzoek. Dan gaat het bijvoorbeeld om de footprint, de routing en uiteindelijk de beleving.”

“Gaan we van start dan ontzorgen we onze opdrachtgever volledig in het volgende traject. Wij vullen als keukenontwerpers met een kritische klantenkring, die zich uitstrekt van de hotellerie tot aan overheidsgebouwen, het gat tussen concept en verwezenlijking.”

Vendrig International ontwierp recentelijk onder meer de restaurants in het hoofdkantoor van Friesland Campina en in het Holland Casino Scheveningen, alsmede horecavoorzieningen in het Science Park Amsterdam (UvA) en de keuken van het eveneens gerenoveerde Hilton The Hague Hotel aan de Haagse Zeestraat.

16-01-13 10:56 17 | STEDENBOUW 709

VENDRIG INTERNATIONAL

Vendrig International is een onafhankelijk professioneel adviesbureau op het gebied van grootkeukens.

Wij adviseren, ontwerpen en begeleiden reeds 35 jaar grootkeuken projecten in de nationale- en internationale hotellerie, op luchthavens, in het onderwijs, de bedrijfs- en overheidscatering en de leisure markt. Daarbij houden wij rekening met belangrijke aspecten als investeringsbudget, exploitatiekosten, energieverbruik, efficiency, duurzaamheid, logistiek, beleving, veiligheid en de geldende wet- en regelgeving (o.a. HACCP, ARBO, Bouwbesluit).

Vendrig International beschikt over uitgebreide, specialistische kennis om ieder grootkeukenproject adequaat en optimaal te realiseren. Vanaf het allereerste idee tot en met oplevering kunnen opdrachtgevers rekenen op onze persoonlijke betrokkenheid, ons vertrouwen en onze jarenlange expertise.

De Kruipin 1c | 3471 BR Woerden | 0348 481 918 | info@vendriginternational.com | www.vendriginternational.com

ALLES VOOR DE BOUW OP ÉÉN ADRES! Stenen en dakpannen Ramen en deuren

Wand- en vloertegels

Bouwmaterialen

Hout en plaat Natuursteen

Houten vloeren

Marineweg 16 • 2241 TX Wassenaar Tel: 070-5117900 • Fax: 070-5117908 • E-mail: info@bouwcenter-wassenaar.nl

Stieva Project BV - Stieva Metaalbewerking BV - Stieva Metalen Puien BV - Roest Vast Staal Aalsmeer BV - Stieva Metaalbewerking Harmelen BV Postbus 19 1430AA Aalsmeer | telefoon: 0297-324898 | fax: 0297-342586 | mail: info@stieva.com | web: www.stieva.com

helmond | Fitland XL Suytkade

Tekst | Roel van Gils Beeld | Fitland

In de nieuwbouwwijk Suytkade in Helmond verrijst momenteel een hagelnieuw vrijetijdscentrum. Er wordt gebouwd aan een multifunctioneel sport-, wellness- en vrijetijdscomplex voor de wijk, de stad Helmond, alsmede voor de omliggende regio.

Een mooi voorbeeld hiervan vormen de samenwerkingsverbanden met de nabijgelegen Groene Campus en het Helicon opleidingscentrum.

Fitland gaat dit project in samenwerking met Green Real Estate exploiteren.

De totaalbelevenis van Fitland XL Suytkade

Fitland werd in 1984 opgericht als Fitnesscentrum in Mill en is sindsdien met de jaren explosief gegroeid. Het bedrijf breidde haar sport- en fitnessactiviteiten succesvol uit in de richting van wellnessresorts, hotels, horecagelegenheden en evenementen, maar ook in het aanbieden van gerichte zorgfaciliteiten. Dat heeft inmiddels geleid tot een kleine twintig fitness- en multifunctionele centra, maar de groei stopt daar niet. “Wij verenigen opleiding, zorg, bewegen en leisure in één gebouw, daar waar het kan publiek/privaat”, zegt algemeen directeur Maarten van Kempen. Het samenbrengen van deze verschillende disciplines legt het bedrijf zeker geen windeieren. “Momenteel zijn we in Sittard, Schijndel, Leiden, Uden, Kerkrade en hier in Helmond aan het bouwen, vrijwel gelijktijdig. Dit jaar breiden we ons personeelsbestand uit met vijfhonderd extra mensen, wat het totaal op 1.200 medewerkers brengt.”

Wellnessresort en bowlingbanen De bouwwerkzaamheden in Suytkade zijn inmiddels in volle gang. Van Kempen: “We hebben de activiteiten opgesplitst in een tweetal fasen. De eerste fase behelst de bouw van een dubbele sporthal, diverse fitnessruimtes, horecagelegenheden, een kinderdagverblijf, een wellnessresort, bowlingbanen, een driesterrenhotel met 150 kamers - waarvan vijftig ingericht als zorgkamer, en een parkeerkelder voor 365 auto’s. De nieuwe sporthal vervangt straks de huidige Citysporthal in het centrum van Helmond. De sporthal wordt dan ook door de gemeente gehuurd. De nieuwe sporthal is overigens meer dan alleen een sporthal, ligt volledig ingebed in het nieuwe gebouw en biedt aan maximaal 1.200 mensen een zitplaats. De nieuwe indoorsportvoorziening is daarmee uitermate geschikt voor 'Fitland is meer dan som der delen'.

internationale wedstrijden. De planning is om fase 1, en dan met name de sportvoorzieningen, vóór het begin van het nieuwe schooljaar in gebruik te nemen.

De overige functies worden iets later opgeleverd. We streven ernaar om het pand eind dit jaar voor het grote publiek te openen.”

Loopbrug Het naastgelegen ROC gaat straks intensief gebruikmaken van de voorzieningen van Fitland XL. Volgens Van Kempen een win-winsituatie voor beide partijen. “Er komt straks een fysieke verbinding, een loopbrug op hoogte, tussen De Groene Campus en het vrijetijdscentrum. De bedoeling is om de leerlingen op de horecaopleidingen een leer-/ werkomgeving te kunnen aanbieden in één van onze

Projectinfo 1.000 kVA-trafo voor Fitland Helmond Een 1.000 kVA-transformator staat aan de basis van alle elektrische installaties binnen het nieuwe complex van Fitland Helmond. Elektrotechnisch installatiebureau Van Lanen, de huisinstallateur van Fitland, draagt zorg voor alle E-installaties.

Volgens Fred Hendriks, projectleider van elektrotechnisch installatiebureau Van Lanen, heeft het bedrijf de verschillende voorzieningen al eens eerder voor Fitland aangelegd, maar niet eerder kwamen alle specialisaties samen in één complex. In Helmond komt alles samen. De uitdaging zit hem niet zozeer in de complexiteit van de technieken, maar in de tijdsspanne waarin alles gerealiseerd moet worden. Momenteel zijn er acht medewerkers van ETB van Lanen op de bouw aanwezig. Dat aantal zal op piekmomenten groeien naar veertien tot vijftien medewerkers, waarbij zij op enig moment op alle plekken tegelijk bezig zijn met verschillende ploegen.

Behalve de aanleg van de elektrotechnische en zwakstroominstallaties door het gehele gebouw, draagt Van Lanen volgens Fred Hendriks ook zorg voor de zwembadtechniek en de regelinstallatie van de luchtbehandeling, inclusief het schrijven van de benodigde software.

20 | STEDENBOUW 709

helmond | Fitland XL Suytkade

horecagelegenheden: het à la carte restaurant, het sportcafé, de ‘funcooking’ of het wellnessrestaurant. Bovendien maken de leerlingen ook gebruik van de verschillende voorzieningen van het multifunctionele centrum, zoals de fitness en de sporthal. Wij kunnen vervolgens weer profiteren van bijvoorbeeld de diverse vergader- en congresruimten die De Groene Campus te bieden heeft.” Zo ontstaat het kenmerkende Fitland-effect: publiek/private-samenwerking in een nieuwe jas.

Kleine groepen Het fitnesslandschap in het nieuwe pand is gericht op het ‘nieuwe’ fitnessen. “We gaan het op een andere manier vormgeven”, vervolgt Van Kempen. “Traditionele krachtapparatuur zal je er in eerste instantie niet aantreffen. Zie het meer als een wellnessgerelateerde fitness, waarbij in kleine groepen effectief getraind wordt om vervolgens op adem te komen in de wellnessomgeving.” Pas in fase 2 krijgt de traditionele apparatuur ook een plekje in het nieuwe pand en wordt de huidige locatie van Fitland, slechts vijfhonderd meter verderop, verlaten.

Behalve de genoemde functies ziet Van Kempen in het vrijetijdscentrum in de toekomst genoeg mogelijkheden voor een eventuele derde fase. Zo lijkt er ook een plek weggelegd voor het nieuwe theater van Helmond. “Plannen genoeg om de volgende fase in te vullen. We zijn dan ook volop in gesprek met diverse partijen.” Een zorgwinkel van de toekomst ziet Van Kempen ook wel zitten, waarbij de nadruk ligt op ‘beter voorkomen dan genezen’.

Het nieuwe gebouw is door architectenbureau Povse-Timmermans getekend en opgetrokken uit verschillende materialen. De voorzijde ter hoogte van het hotel wordt in baksteen uitgevoerd, terwijl de gevel van de enorme aanbouw, waar zich de fitness en wellness bevindt, in beton wordt uitgevoerd. De bovenbouw wordt bekleed met zink, waarop levensgrote uitgesneden sportfiguren worden aangebracht die ’s avonds oplichten. “Voor de inrichting van het complex vertrouwen wij op de diensten van onze vaste partners, met wie wij al jaren samenwerken”, besluit Van Kempen. Met het nieuwe Fitland XL-complex, dat perfect past bij de uitstraling van de wijk, raakt Suytkade weer een stukje verder 'af'. ❚

Projectinfo 'Veel volume, hoog bouwtempo' Nieuwbouwwijk Suytkade in Helmond krijgt steeds meer vorm. Van Wijnen heeft het gebied met Gemeente Helmond ontwikkeld en mogen bouwen.

Karakteristieke appartementengebouwen, opvallende waterburchten, patiowoningen, starterswoningen, De Groene Campus en Tech Park Brainport fase 1a, kantoor- en productieruimte voor de voedselindustrie zijn reeds gerealiseerd. Momenteel is Van Wijnen druk met de bouw van het nieuwe vrijetijdscentrum Fitland XL. “We hebben in het voortraject veel aandacht besteed aan lean bouwen en daar profiteren we optimaal van tijdens de uitvoering,” vertelt Raymond Passier, directeur van Van Wijnen. “Anders hadden we nooit zo’n groot bouwvolume kunnen realiseren in zo’n korte tijd. Om het bouwtempo hoog te kunnen houden, maken we voor het casco grotendeels gebruik van prefab beton en staal. In principe leveren wij het gebouw volledig casco op. De huisaannemer van Fitland neemt de complete afbouw voor haar rekening.

De sporthal moet volgend schooljaar open zijn (augustus 2013), de rest wordt eind 2013 opgeleverd. Vooralsnog lopen we keurig op schema.”

Inmiddels is Van Wijnen in samenwerking met Gemeente Helmond ook bezig met de verdere gebiedsontwikkeling van Suytkade. Passier: “We zijn met een aantal partijen in gesprek om de volgende fase in te richten. Daarnaast is Gemeente Helmond bezig met de realisatie van een spoorwegonderdoorgang om de verbinding tussen Suytkade en het centrum van Helmond tot stand te brengen. Kortom, de komende jaren kunnen we nog volop vooruit in Suytkade. Een mooie klus voor ons.”

21 | STEDENBOUW 709