แมลงริน้ ดำ (Black flies) วิชัย ศรี สุขา งานพิพิธภัณฑ์ แมลง องค์ การสวนพฤกษศาสตร์ แมลงริ้ นดา (black flies) คนเหนือเรี ยกว่า “คุ่น” ชาวกะเหรี่ ยงเรี ยกตัวเต็มวัยว่า “ผะบอ” (คุ่นเหลือง) “คะซู” (คุ่นดา) ตัวหนอนเรี ยก “ก่อก๊อบ” เป็ นแมลงในอันดับดิพเทอร์ร่า (order diptera) วงศ์ Simuliidae มีขนาดเล็ก ตัวเต็มวัยมีอกปล้อง แรก (scutum)โค้งนูนขึ้นชัดเจน (หลังค่อม) แมลงริ้ นดาทัว่ โลกพบแล้ว 2,132 ชนิด ( living 2,120 ชนิด, fossil 12 ชนิด) ใน 26 สกุล โดยสกุล Simulium มีสมาชิกมากที่สุด 1,720 ชนิด ประเทศไทยมีรายงาน 89 ชนิด เฉพาะที่อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์มีความหลาก หลายของชนิดมากที่สุดประมาณ 2 ใน 3 (58 ชนิด) ของจานวนชนิดทั้งหมดที่รายงานใน ประเทศไทย แมลงริ้ นดา ระยะไข่ ตัวหนอน และดักแด้อาศัยในน้ าไหลทั้งชัว่ คราว และ ถาวร ในลาธารบนภูเขาหรื อในเขตชนบท ตัวเต็มวัยเพศเมียบางชนิดเป็ นปรสิ ตภายนอกดูด 1 กินเลือดจากคนหรื อสัตว์เลี้ยงเพื่อใช้ในการเจริ ญ และพัฒนาการของ ไข่ บางชนิดไม่จาเป็ นต้องกินเลือดไข่กส็ ามารถเจริ ญได้ (autogeny) ส่ วนตัวผูจ้ ะดูดกินเฉพาะน้ าหวานจากดอกไม้ 1 3
5
7
แหล่งอาศัยโดยทัว่ ไปของตัวหนอน และดักแด้ ของแมลงริน้ ดา 2 ไข่ของแมลงริ น้ ดาชนิด Simulium aureohirtum Brunetti, 1911 ตัวหนอนของแมลงริน้ ดา ที่เกาะตามลานหินในลาธาร หรื อน ้าตก 4 ลักษณะรู ปร่างของตัวหนอนแมลงริ น้ ดา ลักษณะรูปร่างในระยะดักแด้ ของแมลงริน้ ดา 6 ลักษณะรู ปร่างของตัวเต็มวัยแมลงริ น้ ดา ลักษณะของตาประกอบของตัวเต็มวัยที่ใช้ ในการแยกเพศ ้ างแยกกัน B เพศผู้ชิดกัน A เพศเมียตาประกอบทังสองข้
2
3
7 4
A B
6
5