ศักยภาพชุมชนในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา : ชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร
สุนารี หมื่นหาวงศ
พัฒนานิพนธเลมนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษารายวิชาฝกงานการพัฒนาชุมชน Practicum in Community Development (0109411) ภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2554 มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
ประกาศคุณูปการ พัฒนานิพนธฉบับนี้สําเร็จลุลวงไดดวยความอนุเคราะหอยางสูงจากทานอาจารยสายไหม ไชยศิรินทร ซึ่งเปนอาจารยที่ปรึกษา ที่คอยใหคําชี้แนะในสิ่งที่เปนประโยชนตองานวิจัย และ ขอขอบพระคุณ คุณภักดี พรมเมือง นักวิชาการพัฒนาชุมชนชํานาญการ สํานักงานพัฒนาชุมชนโคกศรี สุพรรณ จังหวัดสกลนคร อาจารยภาคสนามเปนอยางสูงที่คอยใหคําแนะนําและชวยเหลือในการฝกงาน ภาคสนาม ซึ่งทานไดคอยแนะนําในเรื่องตางๆใหกับผูศึกษาตลอดมา ขอกราบขอบพระคุณเปนอยางสูงไว ณ ที่นี้ดวย ขอขอบพระคุณสํานักงานพัฒนาชุมชนโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ที่ใหนิสิตฝกงานไดรับ ประสบการณที่ดีในการฝกงานครั้งนี้ ใหการตอนรับนิสิตฝกงานเปนอยางดี ขอขอบพระคุณคุณสิทธิชัย ธนะคําดี นายกอบต.เหลาโพนคอ สิบเอกมีชัย อุนวิเศษ ปลัดอบต. เหลาโพนคอ คุณเกียรติศักดิ์ ขันทีทาว นักวิชาการเกษตร คุณรัตนะ คําโสมศรี หัวหนาสํานักปลัด คุณ อนุชา ไฝทาคํา นักพัฒนาชุมชน คุณดารุณี พลราชม นักวิชาการศึกษาและเจาหนาที่องคการบริหารสวน ตําบลเหลาโพนคอทุกทานที่คอยใหขอมูล คําแนะนํา รวมถึงใหการตอนรับนิสิตฝกงานเปนอยางดี ขอขอบพระคุณพอวิกรานต โตะชาลี ที่คอยใหขอมูล คําแนะนํา ที่พักกับผูศึกษา ซึ่งชาวบานบาน หวยยางเหนือ หมูที่ 9 บานหวยยาง หมูที่ 6 นั้นการตอนรับแกผูศึกษาดวยดีเสมอมา ขอขอบพระคุณ ชาวบานทุกๆคน ขอขอบพระคุณอาจารยประจําภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยาทุกทานที่คอยอบรมสั่งสอน คอยชี้แนะมาตลอด ขอกราบขอบพระคุณคุณพอผัน หมื่หาวงศ บิดา คุณแมหนูจิตร หมื่นหาวงศ มารดาของผูศึกษา สมาชิกในครอบครัว ที่คอยเปนกําลังใจใหแกผูศึกษาทําใหการศึกษาครั้งนี้สําเร็จไปดวยดี ขอบคุณเพื่อนๆ นิสิตสาขาการพัฒนาชุมชน ชั้นปที่ 4 ทุกคนที่ชวยเหลือสนับสนุนทั้งแรงกายแรงใจและกําลังสติปญญา ตลอดมา ประโยชนและคุณคาของพัฒนานิพนธฉบับนี้ ผูศึกษาขอมอบใหแกคุณพอผัน หมื่หาวงศ บิดาของ ผูศึกษา คุณแมหนูจิตร หมื่นหาวงศ มารดาผูใหกําเนิด สมาชิกในครอบครัวหมื่นหาวงศทุกคน รวมถึงผูที่ สนใจพัฒนานิพนธฉบับนี้ สุนารี หมื่นหาวงศ
ชื่อเรื่อง ผูศึกษา อาจารยที่ปรึกษา ปริญญา มหาวิทยาลัย
ศักยภาพชุมชนในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา ชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร นางสาวสุนารี หมื่นหาวงศ อาจารยสายไหม ไชยศิรินทร ศิลปศาสตรบัณฑิต (ศศ.บ.) สาขาการพัฒนาชุมชน มหาวิทยาลัยมหาสาคาม ปที่พิมพ 2554
บทคัดยอ
การศึกษาเรื่องศักยภาพชุมชนในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา ชุมชนหวย ยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มีวัตถุประสงค ดังนี้ 1)เพื่อศึกษาศักยภาพ ชุมชนดานแหลงทองเที่ยวเชิงนิเวศ 2)เพื่อศึกษาศักยภาพชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ 3)เพื่อเสนอแนวทางการสงเสริมการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศโดยชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ขอบเขตของการศึกษา คือ พื้นที่ชุมชนหวยยาง บานหวยยาง หมูที่ 6 และ บานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 โดยมีกลุมเปาหมาย คือ หัวหนาครัวเรือน จํานวน 10 คน คณะกรรมการ หมูบานและผูนําชุมชน จํานวน 20 คน ตัวแทน ตัวแทนกลุมแมบาน จํานวน 10 คน ระยะเวลาในการศึกษา ระหวางเดือนมิถุนายนถึงเดือนสิงหาคม 2554 วิธีการดําเนินการศึกษาครั้งนี้ ศึกษาขอมูลเอกสารที่เกี่ยวกับ ทั่วไปของชุมชนและการศึกษาภาคสนามจากการเก็บขอมูล เครื่องมือที่ใชในการศึกษา การสังเกตการณ แบบมีสวนรวม การสัมภาษณจากกลุมเปาหมาย การบันทึกภาคสนาม แผนชุมชน กลองถายรูป แลวนํา ขอมูลที่ไดจากการศึกษามารวมสรุปและวิเคราะหเขียนรายงานเปนผลการศึกษา ผลการศึกษามีดังนี้ ประการแรก พบวา ชุมชนหวยยาง อยูติดกับเทือกเขาภูพาน อาศัยน้ําฝนในการทํานา ทํา การเกษตร ตอมาเมื่อปพ.ศ. 2524 บานหวยยาง – บานหวยยางเหนือ พบปญหาภัยแลงเชนเดียวกับปพ.ศ. 2510 ชาวบานหวยยางจึงพากันไปขอทานกินตามจังหวัดใกลเคียง เชน จังหวัดนครพนม จังหวัดมุกดาหาร และจังหวัดกาฬสินธุ ประมาณ 90% ของครัวเรือนทั้งหมด จนกระทั่งหนังสือพิมพเดลินิวสฟาดหัวขาวหนา 1 วาพบหมูบานขอทานแหงแรกของจังหวัดสกลนคร โดยนายเสวก จันทรพรหม ผูลงขาว ขาวไดทราบถึง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ พระองคทานจึงไดมอบหมายงานใหกรมชลประทานดําเนินการกอสรางอาง เก็บน้ําหวยโท - หวยยางขึ้น ในป พ.ศ. 2528 แลวเสร็จเมื่อปพ.ศ. 2530 ในการนี้พระบาทสมเด็จพระ เจาอยูหัวฯ ทรงเสด็จมาเปดอางเก็บน้ําหวยโท - หวยยางดวยพระองคเอง เมื่อป พ.ศ. 2532 ตั้งแตบัดนั้นเปน ตนมาจนถึงปจจุบัน ทําใหบานหวยยาง – บานหวยยางเหนือ และหมูบานใกลเคียงในเขตตําบลเหลาโพนคอ
เปนหมูบานเศรษฐกิจพอเพียง จากหมูบานขอทานกลายมาเปนหมูบานเศรษฐกิจพอเพียงนํารองดาน การเกษตรอันดับหนึ่งของสํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร โดยเฉพาะดานกลา ไม ชุมชนหวยยางเปนชุมชนที่ตั้งอยูใกลเขตอุทยานแหงชาติภูผายลจึงทําใหแหลงทองเที่ยวของชุมชน หวยยางมีศักยภาพอยูในระดับสูง เพราะมีสภาพพื้นที่เปนแหลงทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ มีวิถี ชีวิตชุมชน ประเพณี วัฒนธรรม มีแหลงประวัติศาสตร มีสถานที่สําคัญ เขาถึงสะดวกรวดเร็ว ประการที่สอง พบวา ศักยภาพชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ชุมชนหวยยางยังไมมี ระบบการบริหารจัดการที่เปนแนวทางชัดเจน ไมมีรูปแบบกิจกรรมการทองเที่ยว บุคลากรในชุมชนหวยยาง มีความพยายามที่จะคนควาหาความรูเกี่ยวกับการจัดการการทองเที่ยวดวยตนเอง แตคนในชุมชนมีความรู ความเขาใจเกี่ยวกับการทองเที่ยวอยูบาง สวนเอกสารความรูเกี่ยวกับแหลงทองเที่ยวองคการบริหารสวน ตําบลเหลาโพนคอไดจัดทําไวแลว ในการฝกงานครั้งนี้ไดจัดโครงการพัฒนาความรู ความสามารถดานการบริหารจัดการการทองเที่ยว ใหกับชุมชน ณ ชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร เพือ่ เปนการ สงเสริมความรูดานการบริหารจัดการการทองเที่ยวใหกับชุมชน โดยสรุปแลวการศึกษาครั้งนี้ใหความสําคัญกับการสงเสริมชุมชนในการจัดการการทองเที่ยว รวมกับหนวยงานที่สงเสริมการทองเที่ยวในทองถิ่น
สารบัญ บทที่
หนา
1 บทนํา ......................................................................................................................................... 1 ภูมิหลัง .................................................................................................................................. 1 วัตถุประสงคของการศึกษา ................................................................................................... 6 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ ................................................................................................... 6 ขอบเขตของการศึกษา ........................................................................................................... 7 ประชากรและกลุม ตัวอยาง .................................................................................................... 7 แนวคิดที่ใชในการศึกษา ....................................................................................................... 8 งานวิจัยที่เกี่ยวของ .............................................................................................................. 20 วิธีดําเนินการศึกษา .............................................................................................................. 21 นิยามศัพทเฉพาะ ................................................................................................................. 22 2 บริบททั่วไปของชุมชน ................................................................................................................ 23 ประวัติความเปนมาของชุมชนหวยยาง ............................................................................... 23 บริบททั่วไปของชุมชนหวยยาง ........................................................................................... 24 3 ศักยภาพแหลงทองเที่ยวในชุมชนหวยยาง ................................................................................... 30 ศักยภาพแหลงทองเที่ยวในชุมชน ....................................................................................... 30 4 ศักยภาพของชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ........................................................... ศักยภาพชุมชนดานประเพณีและวัฒนธรรม ........................................................................ ศักยภาพชุมชนดานสิ่งอํานวยความสะดวก ......................................................................... ศักยภาพชุมชนดานการคมนาคมหรือการเขาถึง .................................................................. บทบาทขององคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอในการสงเสริมการทองเที่ยว .............. ปญหาความรูความเขาใจดานการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ..........................................
38 38 40 41 42 43
5 สรุปผล อภิปรายผลและขอเสนอแนะ .......................................................................................... วัตถุประสงคของการศึกษา ................................................................................................. ประชากรและกลุมตัวอยาง .................................................................................................. เครื่องมือที่ใชในการศึกษา ................................................................................................... การเก็บรวบรวมขอมูล ......................................................................................................... สรุปผล ................................................................................................................................ อภิปรายผล .......................................................................................................................... ขอเสนอแนะ .......................................................................................................................
46 46 47 47 47 48 54 55
บรรณานุกรม .................................................................................................................................... 57 ภาคผนวก ภาคผนวก ภาคผนวก ภาคผนวก ภาคผนวก ภาคผนวก ภาคผนวก
ก แบบสัมภาษณ .............................................................................................. ข แผนผังหมูบาน ............................................................................................. ค ปฏิทินวัฒนธรรม .......................................................................................... ง เสนทางการทองเที่ยว ................................................................................... จ รูปกิจกรรม ................................................................................................... ฉ แผนพับแนะนําแหลงทองเที่ยว ....................................................................
61 64 67 69 72 79
ประวัติยอของผูศึกษา ........................................................................................................................ 81
สารบัญตาราง ตาราง 1 ขอมูล ปราชญชาวบาน หรือ ผูนําชุมชน ที่ชาวบานใหความเคารพนับถือบานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 .......................................................... 2 ขอมูล ปราชญชาวบาน หรือ ผูนําชุมชน ที่ชาวบานใหความเคารพนับถือบานหวยยาง หมูที่ 6 .................................................................. 3 สถานที่ตั้งของแหลงทองเที่ยวตางๆ .............................................................................................. 4 รายชื่อกลุมบานพักโฮมสเตยชุมชนหวยยาง .................................................................................
หนา
17 22 37 44
บัญชีภาพประกอบ ภาพประกอบ
หนา
1 อางเก็บน้ําหวยโท – หวยยางและบริเวณสรางศาลาทรงงาน ......................................................... 30 2 ถ้ําผาเก .......................................................................................................................................... 31 3 พระธาตุดอยอางกุง ....................................................................................................................... 31 4 พระพุทธศิริมงคล ......................................................................................................................... 32 5 จุดชมวิวเสาเฉลียง ......................................................................................................................... 32 6 น้ําตกศรีตาดโตน .......................................................................................................................... 33 7 จุดพบฟอสซิลไดโนเสาร .............................................................................................................. 33 8 สํานักสงฆภูนอยอางกุง ................................................................................................................. 34 9 ภูผานอย ........................................................................................................................................ 34 10 ภาพเขียนทางประวัติศาสตร ....................................................................................................... 35 11 ผาขาม ......................................................................................................................................... 35 12 ถ้ําผานาง (ถ้ําเสรีไทย) ................................................................................................................. 36 13 โบสถดิน ..................................................................................................................................... 36 14 บานพักโฮมเสตยของนางบัวลอย โตะชาลี ................................................................................. 40 15 เสนทางการคมนาคมในชุมชน .................................................................................................... 41
บทที่ 1 บทนํา
ภูมิหลัง ชุมชนหวยยาง ตั้งอยูในเขตตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร บานหวย ยางเหนือ หมูที่ 9 มีประชากรทั้งหมด 858 คน แยกเปนเพศชายจํานวน 420 คน เพศหญิงจํานวน 438 คน มีจํานวนครัวเรือนทั้งสิ้น 168 ครัวเรือนและบานหวยยาง หมูที่ 6 มีประชากรทั้งหมด 923 คน แยก เปน ชาย 255 คน หญิง 485 คน มีครัวเรือนทั้งสิ้น 199 ครัวเรือน ในปงบประมาณ 2554 นี้ตําบลเหลาโพนคอไดถูกเลือกใหเปนตําบลเปาหมายในการพัฒนาใหเปน หมูบานเศรษฐกิจพอเพียง โดยมีชุมชนเปาหมายในตําบลคือบานหวยยาง หมูที่ 6 นอกจากนี้บานหวยยาง เหนือ หมูที่ 9 เปนพื้นที่เปาหมายขององคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ ที่สงเสริมใหเปนหมูบาน ทองเที่ยวเชิงนิเวศ โดยใหชุมชนไดเขามามีสวนรวมในการบริหารจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศที่มีอยูใ น ชุมชน เพื่อเปนอาชีพเสริมใหกับชุมชน ใหชุมชนมีรายไดเพิ่มขึ้นนอกจากรายไดจากภาคการเกษตร และ ยังเปนหมูบานเปาหมายของสํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอโคกศรีสุพรรณในการพัฒนาใหเปนหมูบาน เศรษฐกิจพอเพียง บานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร แบงแยก ออกจากบานหวยยาง หมูที่ 6 เมื่อปพ.ศ. 2538 ผูใหญบานชื่อ นายวิกรานต โตะชาลี อายุ 48 ป การศึกษาประกาศนียบัตรวิชาชีพการบัญชีจากโรงเรียนพณิชยการสกลนคร เมื่อปพ.ศ.2524 เปนผูใหญบาน คนที่ 2 ตอจากนายสนิท ยางธิสาร เมื่อวันที่ 10 มีนาคม 2540 สมัยนี้เปนสมัยที่ 3 บานหวยยางเหนือ เปน หมูบานยากจนอันดับตนๆของจังหวัดสกลนคร เคยเปนหมูบานประสบภัยแลงถึง 2 ครั้ง ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2510 หนีภัยแลงไป 20 ครัวเรือน ยายไปที่บานทามวง ตําบลน้ําจั่น อําเภอเซกา จังหวัดหนองคาย กลุมที่ 2 ยายไป อยูบานโคกสําราญ ตําบลชุมภูพร จังหวัดบึงกาฬ ครั้งที่ 2 หนีภัยแลงไป 12 ครัวเรือน โดยยายตามญาติพี่นอง 3 กลุม คือ กลุมที่ 1 ยายไปบานทามวง ตําบลน้ําจั่น อําเภอเซกา จังหวัดหนองคาย กลุมที่ 2 ยายไปบานคําบอน ตําบลน้ําจั่น อําเภอเซกา จังหวัดหนองคาย กลุมที่ 3 ยายตามญาติพี่นองไปบานหวยลึก บานบุงคลา จังหวัดหนองคาย ตามประวัติเดิมแลวบานหวยยางเหนือ อยูติดกับเทือกเขาภูพาน อาศัยน้ําฝนในการทํานา ทํา การเกษตร ตอมาเมื่อปพ.ศ. 2524 บานหวยยาง – บานหวยยางเหนือ พบปญหาภัยแลงเชนเดียวกับปพ.ศ.
2510 ชาวบานบานหวยยางจึงพากันไปขอทานกินตามจังหวัดใกลเคียง เชน จังหวัดนครพนม จังหวัด มุกดาหาร และจังหวัดกาฬสินธุ ประมาณ 90% ของครัวเรือนทั้งหมด จนกระทั่งหนังสือพิมพเดลินิวสฟาด หัวขาวหนา 1 วาพบหมูบานขอทานแหงแรกของจังหวัดสกลนคร โดยนายเสวก จันทรพรหม ผูลงขาว ขาว ไดทราบถึงพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ พระองคทานจึงไดมอบหมายงานใหกรมชลประทานดําเนินการ กอสรางอางเก็บน้ําหวยโท - หวยยางขึ้น ในป พ.ศ. 2528 แลวเสร็จเมื่อปพ.ศ. 2530 ในการนี้พระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัวฯ ทรงเสด็จมาเปดอางเก็บน้ําหวยโท - หวยยางดวยพระองคเอง เมื่อป พ.ศ. 2532 ตั้งแตบัดนั้น เปนตนมาจนถึงปจจุบัน ทําใหบานหวยยาง – บานหวยยางเหนือ และหมูบานใกลเคียงในเขตตําบลเหลาโพน คอ เปนหมูบานเศรษฐกิจพอเพียง จากหมูบานขอทานกลายมาเปนหมูบานเศรษฐกิจพอเพียงนํารองดาน การเกษตรอันดับหนึ่งของสํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร โดยเฉพาะดานกลา ไม เชน มะกรูด มะนาว ผักหวานปา ฯลฯ ในแตละปมีผูมาศึกษาดูงานไมต่ํากวา 1,000 – 2,000 คน ผูวาราชการจังหวัดสกลนครที่ใหการสนับสนุนและเขามาเยี่ยมเยือน อาทิเชน 1.นายถนอม ชานุวงศ 2.นายรุงฤทธิ์ มกรพงษ 3.นายพีระพล ไตรธสาวิท 4.นายปรีชา กมลบุตร เมื่อป พ.ศ. 2546 นายรุงฤทธิ์ มกรพงษ ผูวาราชการจังหวัดสกลนครไดมอบเงินจํานวน 125,000 บาท โดยใหเปลาเปนการสนับสนุนกลุมเพาะพันธุกลาไม ในปพ.ศ. 2548 หมูบานไดรับการคัดเลือกจาก องคกรพัฒนาประชาชน(คอป.) จํานวน 200,000 บาท เปนหมูบานติดอันดับ 1 ใน 8 ของหมูบานทั่วประเทศ ไทย และติดติด 1 ใน 2 หมูบานในภาคตะวันออกเฉียงเหนือในนามกลุมเพาะพันธุกลาไม บานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร โดยมีนายเริง ยางธิสารเปนประธานกลุม เพาะพันธุกลาไม และนายวิกรานต โตะชาลี เปนประธานที่ปรึกษา นอกจากนี้บานหวยยางเหนือยังเปนพื้นที่ที่มีทรัพยากรธรรมชาติที่สวยงาม เพราะอยูใกลกับอุทยาน แหงชาติภูผายล จึงมีสถานที่ที่สวยงามมาก เชน น้ําตกศรีตาดโตน เปนน้ําตกที่ใสสะอาด มองเห็น ปู ปลา มี ดอกไมขึ้นเต็มริมแมน้ํา จุดหัวภูสุดอางกุง เปนจุดชมวิวที่สามารถมองเห็นไดรอบทิศทาง เหมาะสําหรับดู พระอาทิตยขึ้นในตอนเชาและทะเลหมอกที่สวยงาม รอบดานเปนหุบเขาจะสามารถมองเห็นภูผาลม ภูผา แดง ภูแผงมา จุดชมวิวเสาเสลี่ยง เปนโขดหินที่แปลกสามารถมองเห็นภูผาแดง ภูแผงมาและเทือกเขาจาก ประเทศลาว พระธาตุดอยอางกุงหรือภูยางอึ้ง เปนจุดชมวิวที่สามารถมองเห็นวิวทิวทัศนที่สวยงาม สามารถ มองเห็นหนองหาร เหมาะสําหรับผูที่ศรัทธาในพระพุทธศาสนาที่มากราบไหว เริ่มจากหลวงปูภาไดสราง เจดียองคเล็กไว ตอมาป 2500 หลวงปูดวงก็ไดบูรณะพระธาตุอางกุงโดยครอบเจดียองคเดิม และยังเปนจุด หนึ่งที่คนพบซากฟอสซิลไดโนเสาร ที่คาดวาเปนไดโนเสารในบริเวณเทือกเขาภูพาน อยูในเขตอุทยาน แหงชาติภูผายล โดยสภาพทั่วไปของพระธาตุดอยอางกุงหรือภูยางอึ้งไมวาจะเปนหินชั้นดิน และสภาพปาที่ มีอยูโดยทั่วไปเปนพันธุไมดึกดําบรรพ จึงเชื่อวาบริเวณนี้เปนที่อยูอาศัยของไดโนเสารในสมัยโบราณ ซึ่ง การเดินทางขึ้นไปชมซากฟอสซิลไดโนเสารไดนั้นจะตองขามอางเก็บน้ําหวยโท – หวยยาง ซึ่งเปนอางเก็บ น้ําที่อยูใกลบานหวยยางเหนือ เปนตน
องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอจะสงเสริมและใหการสนับสนุนชุมชนในเรื่องการเรือขาม ฟาก เพราะการจะขึ้นไปทองเที่ยวในที่ตางๆจะตองนั่งเรือผานอางเก็บน้ําหวยโท – หวยยาง และเดินขึ้นเขา ตอเพื่อไปเที่ยวยังจุดตางๆตามแผนผังเสนทางการทองเที่ยวของตําบลเหลาโพนคอ โดยองคการบริหารสวน ตําบลเหลาโพนคอจะพัฒนาสถานที่ทองเที่ยวในแตละแหงใหมีจุดเดนมากขึ้น เพื่อดึงดูดนักทองเที่ยว เริม่ พัฒนาจากอางเก็บน้ําหวยโท – หวยยางในการสรางศาลาทรงงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระ เจาอยูห ัวฯที่พระองคเคยเสด็จมาเปดอางเก็บน้ําหวยโท – หวยยางดวยพระองคเองเมื่อป พ.ศ. 2531 และจะ เนนพัฒนาในจุดที่คนพบซากฟอสซิลไดโนเสารในเขตบานหวยยาง-หวยยางเหนือ ใหชัดเจนและพัฒนา เสนทางใหสามารถเดินทางไดสะดวกมากขึ้น เพราะเสนทางในการเขาไปยังจุดที่คนพบซากฟอสซิล ไดโนเสารจะคอนขางลําบาก เนื่องจากเปนภูเขาซึ่งเต็มไปดวยหนาผาและโขดหิน บางแหงมีน้ําตกเล็กๆและ มีปาไมขึ้นประปราย จึงจะพบซากฟอสซิลไดโนเสารแหลงที่ 1 และ 2 อยูที่บริเวณผาแดง อยูหางจากอางเก็บ น้ําหวยโท – หวยยาง 1.5 กม. โดยซากที่พบมีจํานวนมาก จะไหลเปนทางยาวตามลําธารซึ่งจุดนี้เปนจุดใหญ และเดินอีกเล็กนอยก็ถึงสถานที่พบซากฟอสซิล แหงที่ 3 เมื่อดูจากสภาพชั้นหินชั้นดิน ดูจากสภาพปาแลว และดูจากขอมูลของนักธรณีวิทยาแลวเชื่อวา บริเวณนี้จะเปนแหลงที่อยูอาศัยของไดโนเสารสมัยในสมัย โบราณ กอนหนานี้องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอไดเชิญเจาหนาที่จากพิพิธภัณฑสิรินธรภูอุมขาว จังหวัดกาฬสินธุ มาตรวจสอบแลวและยืนยันวาเปนฟอสซิลไดโนเสารจริง และสมควรจะไดรับการคุมครอง การคนพบซากฟอสซิลไดโนเสารแหงนี้ จะทําใหสามารถรับรูเรื่องราวของชีวิตในอดีตยอนหลัง อันจะเปน ประโยชนในการบริหารจัดการแหลงซากดึกดําบรรพที่พบ และสงเสริมใหเปนแหลงทองเที่ยวเพื่อการ เรียนรูของเยาวชนตอไป ในรอบทศวรรษที่ผานมา การทองเที่ยวเชิงนิเวศไดกลายมาเปนธุรกิจที่เจริญเติบโตรวดเร็วที่สุดใน แวดวงของอุตสาหกรรมการทองเที่ยว แตในขณะเดียว กัน การทองเที่ยวเชิงนิเวศก็เปนแนวคิดใหมที่ยังมี ความสับสน มีการถกเถียงและการนําเสนอมุมมองที่แตกตางกันในหลายดานดวยกัน ในการสัมมนาระดับนานาชาติเรื่อง "การทองเที่ยวเชิงนิเวศเพื่อการอนุรักษปาและการพัฒนา ชุมชน" ที่จัดขึ้น ณจังหวัดเชียงใหม เมื่อเดือนมกราคม 2540 การทองเที่ยวเชิงนิเวศไดรับการนิยาม ความหมายวาเปน "การทองเที่ยวไปยังแหลงธรรมชาติโดยมีวัตถุประสงคเพื่อเรียนรูทําความเขาใจกับ พัฒนาการทางวัฒนธรรม และสภาพแวดลอม ดวยความระมัดระวังไมใหเกิดความเสียหายตอระบบนิเวศ และในขณะเดียวกัน ก็ชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกิจเพื่อใหชาวบานในทองถิ่นไดรับประโยชนโดยตรงจาก การอนุรักษธรรมชาติแวดลอม" ในการจัดสัมมนาครั้งนั้น Gail Nash นักวิจัยจากสมาคมการทองเที่ยวเชิง นิเวศ (The Ecotourism Society) ไดนําเสนอหลักการพื้นฐาน 7 ประการของการทองเที่ยวเชิงนิเวศไวดังนี้
ประการแรก การทองเที่ยวเชิงนิเวศจะตองหลีกเลี่ยงการสรางผลกระทบทางดานลบที่จะกอใหเกิด ความเสียหายหรือการทําลายสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ และวัฒนธรรมของพื้นที่ทองเที่ยว ประการที่สอง การทองเที่ยวเชิงนิเวศจะตองใหการศึกษาแกนักทองเที่ยว ใหตระหนักถึง ความสําคัญของการอนุรักษธรรมชาติแวดลอมและวัฒนธรรม ประการที่สาม รายไดจากการทองเที่ยวเชิงนิเวศ จะตองนําไปสูการอนุรักษธรรมชาติแวดลอมและ การจัดการเขตอนุรักษ ประการที่สี่ ชุมชนทองถิ่น รวมทั้งชุมชนที่อยูใกลเคียง จะตองเปนผูไดรับผลประโยชนโดยตรงจาก การทองเที่ยวเชิงนิเวศ ประการที่หา การทองเที่ยวนิเวศจะตองเนนความสําคัญของการวางแผน และการเจริญเติบโตของ การทองเที่ยวอยางยั่งยืน โดยเนนการสรางหลักประกันวา จํานวนนักทองเที่ยวจะตองอยูภายในขอบเขตของ ศักยภาพในการรองรับ (carrying capacity) ตามธรรมชาติของระบบนิเวศทองถิ่น ประการที่หก รายไดสวนใหญจากการทองเที่ยวเชิงนิเวศ จะตองตกอยูกับประเทศผูเปนเจาของ แหลงทองเที่ยว ดวยเหตุนี้เอง การทองเที่ยวเชิงนิเวศจึงเนนการใชผลิต-ภัณฑและบริการของทองถิ่นเปน สําคัญ และ ประการที่เจ็ด การทองเที่ยวเชิงนิเวศ จะตองใหความสําคัญกับการใชจากโครงสรางพื้นฐานที่ไดรับ การพัฒนาขึ้นบนฐานคิด ซึ่งเนนความสําคัญของการจัดการทรัพยากรอยางยั่งยืน ลดละการใชน้ํามัน เชื้อเพลิง อนุรักษพันธุพืชพื้นบาน และจัดการทองเที่ยวใหสอดคลองกับธรรมชาติแวดลอมอยางแทจริง หลักการพื้นฐานทั้ง 7 ประการของการทองเที่ยวเชิงนิเวศดังกลาวขางตน แมจะครอบคลุมประเด็น สําคัญตางๆ หลายดานดวยกัน แตก็ยังขาดมุมมองสําคัญเกี่ยวกับบทบาท และการมีสวนรวมของชุมชน ทองถิ่น โดยเนื้อแทความจริงแลว การทองเที่ยวเชิงนิเวศจะประสบความสําเร็จไดก็ตอเมือ่ วางอยูบนแนวคิด ที่เนนความสําคัญของการผสมผสานจุดมุงหมายของการอนุรักษธรรมชาติแวดลอมและการพัฒนาชุมชนไว เปนเรื่องเดียวกัน อีกทั้งใหความสําคัญกับมิติของการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและการพัฒนาอยางยั่งยืน อยางไรก็ตาม การทองเที่ยวเชิงนิเวศไมควรมีสูตรสําเร็จรูปแบบที่ตายตัวหรือนโยบายที่มีมาตรฐานเดียว หากแตการทองเที่ยวเชิงนิเวศควรเปนสวนหนึ่งของทางเลือกในการพัฒนา และกอใหเกิดกระบวนการ เรียนรูอยางแทจริง ในสภาวะที่ชุมชนชนบทมากมายหลายแหงทั่วประเทศ กําลังเผชิญหนากับปญหาวิกฤติในดานของ ความยากจนและปญหาความเสือ่ มโทรมของธรรมชาติแวดลอม การทองเที่ยวเชิงนิเวศ จึงนาจะเปนสวน หนึ่งของคําตอบในการแกปญหาอันพึงไดรับการสงเสริมสนับสนุนเปนอยางยิ่ง การมองการทองเที่ยวเชิง นิเวศในบริบทของการพัฒนาอยางยั่งยืนยังเปนแนวคิดที่ใหความสําคัญกับการนําเอารายไดจากการ ทองเที่ยวมาใชในโครงการพัฒนาชุมชนดวยตัวเองในรูปแบบตางๆ ทั้งในดานของการสรางกองทุนชุมชน
การพัฒนาอาชีพและฝมือแรงงานในการประดิษฐหัตถกรรมพื้นบาน และการพลิกฟนกระบวนการเรียนรู ของชุมชนในดานของการจัดการทรัพยากรพันธุกรรม การอนุรักษและพัฒนาสายพันธุพืชพื้นบาน และการ เชื่อมตอภูมิปญญาทองถิ่นกับวิทยาศาสตรสมัยใหม เปนตน การทองเที่ยวในงานพัฒนาชุมชน เปนการใหความสําคัญกับสิทธิชุมชนในการเขามามีสวนรวมใน การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม โดยมุงพัฒนาให “ คนในชุมชน ” เปนหัวใจสําคัญในการ จัดการการทองเที่ยว จึงเปนการสรางกระบวนการเรียนรูของคนในชุมชนและใหคนในชุมชนไดเขามามี บทบาทในการจัดการการทองเที่ยว เพื่อนําไปสูการดูแลรักษาและฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติโดยใหมีความ สมดุลกับภูมิปญญาทองถิ่นและอัตลักษณทางวัฒนธรรม รวมถึงการเกื้อกูลตอเศรษฐกิจของชุมชนใน รูปแบบ “ การทองเที่ยวโดยชุมชน ” ซึ่งจะตั้งอยูบนฐานคิดที่เนนใหเห็นถึงความสําคัญของการผสมผสาน จุดมุงหมายของการฟนฟูและอนุรักษสภาพแวดลอม รวมทั้งอัตลักษณและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ของชุมชน นอกจากนี้ยังมีจุดมุงหมายใหคนในชุมชนรูจักการสรางสํานึกทองถิ่น เรงเราความภาคภูมิใจใน ความเปนอัตลักษณของวัฒนธรรมประเพณีของตน สามารถใหคําอธิบายกับคนนอกหรือนักทองเที่ยวได รับรู และเขาใจในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมทองถิ่น วามีความสวยงามและมีคุณคาอยางไร ตลอดจนการสื่อให เห็นพัฒนาการของวัฒนธรรม จารีตประเพณี เพื่อใหคนในทองถิน่ และนักทองเที่ยวมีสวนรวมใน กระบวนการเรียนรูซึ่งกันและกัน การเคารพตอความเชื่อ วัฒนธรรม ประเพณี และพิธีกรรมของชุมชน ทั้งนี้ การทองเที่ยวโดยชุมชนอาจนําไปสูการสรางกระบวนการทางสังคมที่ชุมชนทองถิ่นมีความพยายามในการ ปรับตัว ภายใตบริบทของสภาพการณที่เปลี่ยนแปลงไปอยางตอเนื่อง รวมทั้งสรางดุลยภาพระหวางการผลิต ในภาคการเกษตรกรรมกับการประกอบอาชีพเสริมของชาวบานที่เชื่อมโยงกับฐานทรัพยากรของชุมชน เพื่อ เปนการยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชนใหดีขึ้น มีรายไดเพิ่มขึ้นนอกเหนือจากภาคการเกษตร ชุมชน สามารถพึ่งพาตนเองได ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งมีตัวชี้วัดวาชุมชนนั้นๆจะเปนหมูบาน เศรษฐกิจพอเพียงหรือไม ตองขึ้นอยูกับตัวชี้วัด 6 x 2 ของหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จากสถานการณ ความสําคัญของการทองเที่ยวเชิงนิเวศและปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงดังกลาว ขางตน ผูวิจัยจึงมีความสนใจที่จะศึกษาเรื่องศักยภาพชุมชนในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา ชุมชนหวยยาง ต.เหลาโพนคอ อ.โคกศรีสุพรรณ จ.สกลนคร โดยมีความตองการจะคนหาคําตอบวา แหลง ทองเที่ยวทางธรรมชาติและวัฒนธรรมของชุมชนมีอะไรบาง มีจุดเดนอยางไร ชุมชนหวยยางไดรับการ สนับสนุนสงเสริมดานการทองเที่ยวเชิงนิเวศจากหนวยงานใด อยางไร ทั้งนี้ผูวิจัยจะไดคนหาคําตอบ ดังกลาวเพื่อเสนอเปนแนวทางในการสงเสริมใหเกิดการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศโดยชุมชนหวยยาง ตอหนวยงานที่เกี่ยวของตอไป
วัตถุประสงคของการศึกษา 1.เพื่อศึกษาศักยภาพชุมชนดานแหลงทองเที่ยวเชิงนิเวศ 2.เพื่อศึกษาศักยภาพชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ 3.เพื่อเสนอแนวทางการสงเสริมการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศโดยชุมชนหวยยาง ตําบลเหลา โพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 1. เพื่อทราบถึงแหลงทองเที่ยวเชิงนิเวศของชุมชนหวยยาง 2. เพื่อทราบถึงศักยภาพชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ 3 .งานวิจัยชิ้นนี้นาจะเปนประโยชนตอชุมชนในการวางแผนการสงเสริมชุมชนในเรื่องการจัดการ การทองเที่ยวเชิงนิเวศ ขอบเขตของการศึกษา ขอบเขตเชิงพื้นที่ 1. ศึกษาชุมชนหวยยาง คือ บานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 และบานหวยยาง หมูที่ 6 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร 2. ศึกษาแหลงทองเที่ยวหวยโท-หวยยางและแหลงทองเที่ยวในเขตอุทยานแหงชาติภูผายล ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสพุ รรณ จังหวัดสกลนคร ขอบเขตเชิงเวลา ผูวิจัยไดกําหนดขอบเขตระยะเวลาในการศึกษาในชวงระหวางเดือนมิถุนายน ถึง เดือนสิงหาคม 2554 รวมเปนเวลา 3 เดือน ขอบเขตเชิงเนื้อหา 1. ศึกษาขอมูลบริบททางเศรษฐกิจ การเมือง สังคมและวัฒนธรรมของชุมชนหวยยาง บานหวยยาง เหนือ หมูที่ 9 และบานหวยยาง หมูที่ 6 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร 2. ศึกษาขอมูลแหลงทองเที่ยวในชุมชนหวยยางและในเขตอุทยานแหงชาติภูผายล ตําบลเหลาโพน คอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร
3. ศึกษาขอมูลเกี่ยวกับศักยภาพชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ในประเด็น ศักยภาพ ดานประเพณีวัฒนธรรม ศักยภาพดานสิ่งอํานวยความสะดวก และศักยภาพดานการคมนาคมความรู ความ เขาใจดานการทองเที่ยวเชิงนิเวศและจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศของชาวบานและผูนําชุมชนหวยยาง 4. ศึกษาขอมูลเกี่ยวกับบทบาทขององคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอในการจัดกิจกรรม สงเสริมการทองเที่ยวในชุมชน 5. ศึกษาปญหาดานความรู ความเขาใจเกี่ยวกับการทองเที่ยวเชิงนิเวศและจัดการการทองเที่ยวเชิง นิเวศของชาวบานและผูนําชุมชนหวยยาง ประชากรและกลุมตัวอยาง การศึกษาครั้งนี้ไดกําหนดประชากรและกลุมตัวอยางในการศึกษา ดังนี้คือ ประชากรในการศึกษา ไดแก ชาวบาน บานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 จํานวน 923 คน ชาวบาน บาน หวยยาง หมูที่ 6 จํานวน 858 คน กลุมตัวอยางในการศึกษา จากการสุมตัวอยางแบบเจาะจง ทําใหไดกลุมตัวอยาง จํานวน 40 คน คือ 1. หัวหนาครัวเรือนที่เขารวมประชุมกิจกรรมโฮมเสตย จํานวน 10 คน 2. คณะกรรมการหมูบาน จํานวน 20 คน 3. คณะกรรมการกลุมแมบาน จํานวน 10 คน แนวคิดที่ใชในการศึกษา แนวคิดการทองเที่ยวเชิงนิเวศ (Ecotourism) ความหมายและความสําคัญของการทองเที่ยวเชิงนิเวศ การจัดการทองเที่ยว ในแตละพื้นที่นั้น มักประสบปญหาความขัดแยงระหวางอนุรักษกับการพัฒนา ความหมาย ทางออก และทางเลือกของการทองเที่ยว ที่ไมกอใหเกิดผลกระทบ ตอสภาพสิ่งแวดลอม และ วัฒนธรรมของชุมชน เสรี เวชบุษกร (2538) ใหคําจํากัดความการทองเที่ยวเชิงนิเวศวา เปนการเดินทางทองเที่ยวอยางมี ความรับผิดชอบในแหลงธรรมชาติที่มีเอกลักษณเฉพาะถิ่น และแหลงวัฒนธรรมที่เกี่ยวเนื่องกับระบบนิเวศ สิ่งแวดลอมและการทองเที่ยว โดยมีกระบวนการเรียนรูรวมกันของผูเกี่ยวของ ภายใตการจัดการอยางมีสวน รวมของทองถิ่นเพื่อมุงใหเกิดจิตสํานึกตอการรักษาระบบนิเวศอยางยั่งยืน การทองเที่ยวเชิงนิเวศ มี
องคประกอบสําคัญที่ควรพิจารณา คือ การสรางจิตใตสํานึกเกี่ยวกับการอนุรักษธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ความพึงพอใจของนักทองเที่ยว และการมีสวนรวมของชุมชนทองถิ่น รวมถึงการกระจายรายได ในการสัมมนาระดับนานาชาติเรื่อง "การทองเที่ยวเชิงนิเวศเพื่อการอนุรักษปาและการพัฒนา ชุมชน" ที่จัดขึ้น ณจังหวัดเชียงใหม เมื่อเดือนมกราคม 2540 การทองเที่ยวเชิงนิเวศไดรับการนิยาม ความหมายวาเปน "การทองเที่ยวไปยังแหลงธรรมชาติโดยมีวัตถุประสงคเพื่อเรียนรูท ําความเขาใจกับ พัฒนาการทางวัฒนธรรม และสภาพแวดลอม ดวยความระมัดระวังไมใหเกิดความเสียหายตอระบบนิเวศ และในขณะเดียวกัน ก็ชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกิจเพื่อใหชาวบานในทองถิ่นไดรับประโยชนโดยตรงจาก การอนุรักษธรรมชาติแวดลอม" ในการจัดสัมมนาครั้งนั้น Gail Nash นักวิจัยจากสมาคมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ (The Ecotourism Society) ไดนําเสนอหลักการพื้นฐาน 7 ประการของการทองเที่ยวเชิงนิเวศไวดังนี้ ประการแรก การทองเที่ยวเชิงนิเวศจะตองหลีกเลี่ยงการสรางผลกระทบทางดานลบที่จะกอใหเกิด ความเสียหายหรือการทําลายสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ และวัฒนธรรมของพื้นที่ทองเที่ยว ประการที่สอง การทองเที่ยวเชิงนิเวศจะตองใหการศึกษาแกนักทองเที่ยว ใหตระหนักถึง ความสําคัญของการอนุรักษธรรมชาติแวดลอมและวัฒนธรรม ประการที่สาม รายไดจากการทองเที่ยวเชิงนิเวศ จะตองนําไปสูการอนุรักษธรรมชาติแวดลอมและ การจัดการเขตอนุรักษ ประการที่สี่ ชุมชนทองถิ่น รวมทั้งชุมชนที่อยูใกลเคียง จะตองเปนผูไดรับผลประโยชนโดยตรงจาก การทองเที่ยวเชิงนิเวศ ประการที่หา การทองเที่ยวนิเวศจะตองเนนความสําคัญของการวางแผน และการเจริญเติบโตของ การทองเที่ยวอยางยั่งยืน โดยเนนการสรางหลักประกันวา จํานวนนักทองเที่ยวจะตองอยูภายในขอบเขตของ ศักยภาพในการรองรับ (carrying capacity) ตามธรรมชาติของระบบนิเวศทองถิ่น ประการที่หก รายไดสวนใหญจากการทองเที่ยวเชิงนิเวศ จะตองตกอยูกับประเทศผูเปนเจาของ แหลงทองเที่ยว ดวยเหตุนี้เอง การทองเที่ยวเชิงนิเวศจึงเนนการใชผลิต-ภัณฑและบริการของทองถิ่นเปน สําคัญ และ ประการที่เจ็ด การทองเที่ยวเชิงนิเวศ จะตองใหความสําคัญกับการใชจากโครงสรางพื้นฐานที่ไดรับ การพัฒนาขึ้นบนฐานคิด ซึ่งเนนความสําคัญของการจัดการทรัพยากรอยางยั่งยืน ลดละการใชน้ํามัน เชื้อเพลิง อนุรักษพันธุพืชพื้นบาน และจัดการทองเที่ยวใหสอดคลองกับธรรมชาติแวดลอมอยางแทจริง นอกจากนั้น ยศ สันตสมบัติ ไดเสนอวาการทองเที่ยวเชิงนิเวศควรไดรับการพัฒนาขึ้นบนพื้นฐาน ของแนวคิดหลัก 5 ประการดังตอไปนี้
แนวคิด ประการแรก คือ การมองการทองเที่ยวเชิงนิเวศในบริบทของการเปลี่ยนแปลงโครงสราง ทางเศรษฐกิจ การเมืองและสภาพแวดลอมธรรมชาติ ในลักษณะเชนนี้ การทองเที่ยวเชิงนิเวศมิไดเปนปรากฏการณที่หยุดนิ่งไรความเคลื่อนไหว หากแต เปนการปรับตัวของชุมชนโดยสัมพันธกับเงื่อนไขภายนอกในระดับมหภาค การมองการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ในบริบทของการเปลี่ยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกิจการเมืองและธรรมชาติแวดลอม เปนแนวคิดที่ชวยให เราสามารถเชื่อมโยงปรากฏการณในทองถิ่นกับเงื่อนไขภายนอก และชวยชี้ใหเห็นทิศทางของการพัฒนา ประเทศที่มีผลตอวิถีชีวิตของชุมชนทองถิ่นอยางชัดเจน การที่ภาคเอกชนเขามาผูกขาดธุรกิจทองเที่ยว ซึ่งเนนการสรางรายไดและความเจริญเติบโตของ ธุรกิจทองเที่ยวแตเพียงอยางเดียว อาจทําใหภาคธุรกิจอุตสาหกรรมการทองเที่ยวไดประโยชน แตใน ขณะเดียวกัน ก็มีผลในดานของการทําลายวัฒนธรรมทองถิ่น กอใหเกิดความเสื่อม โทรมของสภาพแวดลอม ธรรมชาติและความยากจน เพราะชุมชนทองถิ่นขาดอํานาจในการจัดการการทองเที่ยว และไมสามารถ พัฒนาศักยภาพของการพึ่งตนเองไดอยางตอเนือ่ ง การพิจารณาการทองเที่ยวในบริบทของการพัฒนาที่เนน ทิศทางเดียว คือ การเจริญเติบโตขยายตัวทางเศรษฐกิจเทานั้น ชวยใหเราทําความเขาใจกับปญหา ความสัมพันธระหวางชุมชนทองถิ่นกับสังคมภายนอกไดอยางชัดเจน แนวคิดประการที่สอง คือ การมองการทองเที่ยวเชิงนิเวศจากมิติของความสัมพันธระหวางมนุษย กับธรรมชาติในฐานะเปนวิถีชีวิตในระบบนิเวศเดียวกัน โดยไมอาจแบงแยกออกจากกันไดโดยเด็ดขาด ในลักษณะเชนนี้ การทองเที่ยวเชิงนิเวศเปนรูปแบบหนึ่งของการสรางแรงจูงใจ เพื่อใหชุมชน ทองถิ่นทําการใช ประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติอยางยั่งยืน และเปนธรรม ภายใตหลักการที่วาคนที่ดูแล รักษาทรัพยากรยอมสมควรไดรับประโยชนจากการดูแลรักษานั้น การทองเที่ยวเชิงนิเวศจึงเปนการ ปรับเปลี่ยนความสัมพันธระหวางมนุษยกับธรรมชาติใหมีลักษณะเปนการอนุรักษและพัฒนาอยางเขมขม ยิ่งขึ้น โดยเนนการรักษาสภาพความอุดมสมบูรณของผืนปา สายน้ํา ฝูงปลา นก และสัตวปาไวให นักทองเที่ยวไดชื่นชม และชุมชนไดประโยชนจากกิจกรรมการทองเที่ยว ในขณะเดียวกัน มีการกระจาย ผลประโยชนจากการทองเที่ยวออกไปในวงกวาง เพื่อใหสมาชิกของชุมชนทั้งหมด ไดรับอานิสงสจากการ ทองเที่ยวโดยตรง การพิจารณาการทองเที่ยวเชิงนิเวศในบริบทของความสัมพันธระหวางมนุษยกับธรรมชาติชวยให เรามองเห็นวา ความเปนธรรมทางสังคม เปนเงื่อนไขสําคัญของความเปนธรรมของระบบนิเวศ การ ทองเที่ยวเชิงนิเวศจะประสบความสําเร็จได มิใชบนพื้นฐานของสํานึกในคุณคาของการอนุรักษธรรมชาติ แวดลอมเทานั้นแตยังขึ้นอยูกับหลักการสําคัญของการสรางแรงจูงใจใหผูที่ทําการอนุรักษธรรมชาติแวดลอม ไดรับประโยชนโดยตรงจากการกระทําของตน แนวคิดประการที่สาม คือ การมองการทองเที่ยวเชิงนิเวศจากมิติทางวัฒนธรรม ในลักษณะเชนนี้ การทองเที่ยวเชิงนิเวศเปนการใหความเคารพแกอัตลักษณ และความหลากหลายทางวัฒนธรรมของกลุมชาติ พันธุตางๆ ซึ่งมีวิถีชีวิต และจารีตประเพณีแตกตางกันออกไป มุมมองทางดานวัฒนธรรมเนนการใหความ
เคารพแกศักดิ์ศรี และสิทธิในทางเปนมนุษยของกลุมชาติพันธุตางๆ มิใชมองคนเปนสัตวประหลาด และเปด โอกาสใหการทองเที่ยวสงผลใหเกิดการละเมิดจาบจวงความเชื่อ วัฒนธรรม ประเพณีและพิธีกรรมของ ชุมชนทองถิ่น ในทางตรงกันขาม การทองเที่ยวเชิงนิเวศมุงเนนใหชุมชนทองถิ่นมีสํานึกและความภาคภูมิใจในอัต ลักษณทางชาติพันธุและวัฒนธรรมประเพณีของตน สามารถอธิบายใหคนนอกหรือนักทองเที่ยวไดรับรูและ เขาใจในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมทองถิ่น วามีความสวยงามและมีคุณคาอยางไร เพื่อใหทั้งชุมชนทองถิ่นและ นักทองเที่ยวมีสวนรวมในกระบวนการเรียนรูซึ่งกันและกัน อันเปนบอเกิดแหงความเขาใจ และเอกภาพใน ความหลากหลายทางวัฒนธรรมของมนุษย แนวคิดประการที่สี่ คือ การมองการทองเที่ยวเชิงนิเวศในฐานะเปนขบวนการทางสังคม หรือความ พยายามของชุมชนในการปรับตัวภายในบริบท และสภาวการณที่เปลี่ยนแปลงไปอยางตอเนื่อง เพื่อสราง ดุลยภาพระหวางการผลิตในภาคเกษตรและการประกอบอาชีพของชาวบานกับระบบนิเวศ ตลอดจน การ สรางสรรคความเปนธรรมภายในสังคมและการรวมตัวกันเพื่อตอสูกับการเอารัดเอาเปรียบจากบริษัทนํา เที่ยวจากภายนอก บอยครั้งที่การทองเที่ยวเชิงนิเวศมิไดจํากัดตัวเองอยูแตเพียงชุมชนหมูบานแหงใดแหงหนึ่งอยาง โดดๆ หากแตมีการรวมตัวกันของชุมชนหลายแหงเปนเครือขาย เพื่อทําการจัดการทรัพยากรรวมกัน หรือจัด โปรแกรมการทองเที่ยวรวมกัน เปนตน ในแงนี้ การจัดการทองเที่ยวเชิงนิเวศจึงเปนขบวนการปรับตัวทาง สังคมที่เกิดขึ้นทั้งในระดับชุมชนและระดับเครือขายภายในบริบทของระบบนิเวศชุดหนึ่ง เพื่อทําการปกปอง ผลประโยชนและทําการจัดการทรัพยากรธรรมชาติอยางยั่งยืนและเปนธรรม การมองการทองเที่ยวเชิงนิเวศจากแงมุมของขบวนการทางสังคม ทําใหเราจําตองใหความสําคัญกับ การจัดองคกรสังคมทั้งในระดับชุมชนและระดับเครือขาย เพื่อทําการบริหารจัดการโปรแกรม การทองเที่ยว เพือ่ สรางกระบวนการเรียนรูทางสังคม เพื่อจัดการทรัพยากร และสรางอํานาจตอรองกับภายนอกอยางเปน ระบบ แนวคิดประการที่หา คือ การมองการทองเที่ยวเชิงนิเวศในบริบทของการพัฒนาชนบทและการ อนุรักษฟนฟูธรรมชาติแวดลอมอยางยั่งยืน โดยนัยนี้ การทองเที่ยวเชิงนิเวศเปนกระบวนการแสวงหา ทางเลือก เพื่อกําหนดทิศทางการพัฒนาของตนเอง บนพื้นฐานของวัฒนธรรมและจารีตประเพณีอัน หลากหลายของชุมชนและกลุมชาติพันธุตางๆ และยังเปนความพยายามในการอนุรักษฟนฟูธรรมชาติ แวดลอมไปพรอมกัน ในสภาวะที่ชุมชนชนบทมากมายหลายแหงทั่วประเทศ กําลังเผชิญหนากับปญหาวิกฤติในดานของ ความยากจนและปญหาความเสื่อมโทรมของธรรมชาติแวดลอม การทองเที่ยวเชิงนิเวศ จึงนาจะเปนสวน
หนึ่งของคําตอบในการแกปญหาอันพึงไดรับการสงเสริมสนับสนุนเปนอยางยิ่ง การมองการทองเที่ยวเชิง นิเวศในบริบทของการพัฒนาอยางยั่งยืนยังเปนแนวคิดที่ใหความสําคัญกับการนําเอารายไดจากการ ทองเที่ยวมาใชในโครงการพัฒนาชุมชนดวยตัวเองในรูปแบบตางๆ ทั้งในดานของการสรางกองทุนชุมชน การพัฒนาอาชีพและฝมือแรงงานในการประดิษฐหัตถกรรมพื้นบาน และการพลิกฟนกระบวนการเรียนรู ของชุมชนในดานของการจัดการทรัพยากรพันธุกรรม การอนุรักษและพัฒนาสายพันธุพืชพื้นบาน และการ เชื่อมตอภูมิปญญาทองถิ่นกับวิทยาศาสตรสมัยใหม เปนตน ภายใตกรอบความคิดดังกลาวขางตน ยศ สันตสมบัติ ไดนิยามความหมายของ "การทองเที่ยวเชิง นิเวศ" วาเปนการรวมตัวกันขององคกรประชาชนในระดับชุมชน และ/หรือ ในระดับเครือขายภายในระบบ นิเวศชุดหนึ่ง เพื่อแสวงหาทางเลือกในการพัฒนาตนเอง รวมทั้งการจัดการและใชประโยชนจากธรรมชาติ แวดลอมสําหรับการทองเที่ยวอยางยั่งยืนและเปนธรรม บนฐานของภูมิปญญาทองถิ่น ซึ่งเนนหลักการทาง ศีลธรรมและความมั่นคงในการยังชีพของชุมชน และความสมดุลของสภาพแวดลอมธรรมชาติเปนสําคัญ การจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ การจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศจะตองพิจารณาถึง สาระสําคัญดังนี้ 1. การจัดการทรัพยากร จําเปนตองมีการจัดการที่ดีมีประสิทธิภาพ 2. ความตองการทางดานเศรษฐกิจ โดยคํานึงวาการทองเที่ยวเปนกิจกรรมทางเศรษฐกิจชนิดหนึ่ง ที่ จําเปนตองมีความสามารถในการสรางกําไรเพื่อความอยูรอดและผลประโยชนของชุมชน 3. การตอบสนองความตองการหรือพันธะทางสังคม หมายถึง การใหความเคารพตอชีวิตและ วัฒนธรรมของชุมชนตาง ๆ รวมตลอดจนความหลากหลายและมรดกเชิงวัฒนธรรม 4. สุนทรียภาพ เปนองคประกอบที่สําคัญของสิ่งแวดลอมและวัฒนธรรมตาง ๆ ไมวาสถานที่นั้นจะ มีความยิ่งใหญเพียงใด หรือมีชื่อเสียงมากนอยเพียงไร การธํารงรักษาไวซึ่งสุนทรีภาพของสภาพของสถานที่ เหลานั้น คือภารกิจสําคัญของการพัฒนาการทองเที่ยว 5. การคํานึงถึงกระบวนการและขอบเขตทางเชิงนิเวศวิทยา เพื่อใหการพัฒนาสามารถดํารง สภาพแวดลอมตาง ๆ ทั้งทางกายภาพและทางชีวภาพที่เปราะบางเอาไว 6. การรักษาไวซึ่งความหลากหลายทางชีวภาพ (Biological Diversity) ของพืชพรรณและสัตวตาง ๆ เพราะสิ่งเหลานี้คือทรัพยากรที่สําคัญของการทองเที่ยว 7. การดํารงไวซึ่งระบบสนับสนุนชีวิต (Life-supporting Systems) ซึ่งจะชวยใหมนุษยและสิ่งมีชีวิต ทั้งหมดในโลก มีชีวิตรอดอยูไดตอไป กลาวโดยสรุป คือ การทองเที่ยวเชิงนิเวศ เปนการทองเที่ยวที่สามารถ
ตอบสนองความตองการทางเศรษฐกิจ สังคม และสุนทรียภาพ ที่สามารถรักษาความสมบูรณทางวัฒนธรรม ความหลากหลายทางชีวภาพ และระบบสนับสนุนชีวิตไวไดอยางยั่งยืน การทองเที่ยวเชิงนิเวศกับการมีสวนรวมของชุมชน มีการศึกษาวิจัยโดยชุมชนเปนฐานในเรื่องการทองเที่ยวเชิงนิเวศ แตยังขาดการศึกษาประเมินความ ยั่งยืนของการมีสวนรวมของชุมชนในการดูแลจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ อยางไรก็ตามไดมีสิ่งบงชี้วาการ มีสวนรวมของชุมชนจะยั่งยืนได ขึ้นอยูกับปจจัยหลายประการ ซึ่งสรุปไดดังนี้ 1. ความตองการของชุมชน โครงการพัฒนาการทองเที่ยวเชิงนิเวศสําหรับชุมชนใดก็ตามจะตองเกิด จากความสนใจและความตองการของสมาชิกชุมชนเองเปนหลัก มิใชหนวยงานของทางราชการหรือ องคการภาคเอกชนหรือใครก็ตามไปยัดเยียดใหโดยที่ชุมชนไมเต็มใจที่รับโครงการไวและมีสวนรวม อาจ เพราะความเกรงใจเกรงบารมีหรืออํานาจตามวิสัยธรรมชาติของชุมชนในชนบท 2. ความรูและความตระหนักของชุมชน เปนปจจัยสําคัญอีกตัวหนึ่งที่จะชี้วาการมีสวนรวมของ ชุมชนจะยั่งยืนหรือไม ความรูและความตระหนักนี้ รวมไปถึงแนวคิดและองคประกอบของการทองเที่ยวเชิง นิเวศ ทรัพยากรทองเที่ยวของชุมชนและศักยภาพ ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นตอวัฒนธรรมและวิถีชีวิตของ ชุมชน (ตนทุนทางสังคม) และสภาพแวดลอมธรรมชาติ (ตนทุนทางธรรมชาติแวดลอม) หากดําเนินงานดาน การทองเที่ยวเชิงนิเวศและความรูอื่นๆ ที่จําเปนตองใชในการพัฒนาและการบริหารจัดการ 3. การไดรับการสนับสนุนจากภายนอก ชุมชนทองถิ่นในชนบทสวนใหญมักอยูในภาวะดอยโอกาส ในหลายเรื่อง โดยเฉพาะอยางยิ่งเรื่องความรูและทักษะในการพัฒนาและการจัดการ ยิ่งเรื่องการทองเที่ยวเชิง นิเวศ ซึ่งเปนงานบริการที่ตองมีมาตรฐานขั้นต่ํา เพราะมีการแขงขันทางการตลาดแลว เปนสิ่งที่ชุมชน ทองถิ่นไมคุนเคย ก็เปนสาเหตุทําใหเกิดความทอแทและไมสามารถดําเนินการตางๆ ตามความตั้งใจได ตรง จุดนี้หนวยงานภาคราชการ หรือภาคเอกชนรวมทั้ง NGOs หรือผูรูตางๆ จะตองเขามาสนับสนุนหรือ ชวยเหลือ สรางความ เขมแข็งใหแกชุมชนดังกลาวในขอ 2 อยางจริงจังและตอเนื่อง พรอมสรางภูมิตานทาน ตออิทธิพลตางๆ เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงที่มีผลมาจากการทองเที่ยวดวย 4. การตัดสินใจและการแบงปนประโยชน การมีสวนรวมของชุมชนทองถิ่นจะตองพัฒนาใหรวม ไปถึงการมีสวนรวมในการคิด การปฏิบัติ การแกไขปญหา และการติดตามประเมินผลแบบครบวงจร ไมใช ผูนําหรือกลุมผูนําทองถิ่นดําเนินการเองทั้งหมด และที่สําคัญจะตองมีกลไกและระบบการแบงปนรายได หรือประโยชนอื่นๆ อันเกิดจากการทองเที่ยวเชิงนิเวศที่เปนธรรมและความโปรงใส โดยเฉพาะประเด็นหลัง นี้มักจะพบวาเปนสาเหตุของความไมยั่งยืนในการมีสวนรวมของชุมชนทองถิ่นคอนขางสูง
การพัฒนาการทองเที่ยวอยางยั่งยืน การพัฒนาการทองเที่ยวที่จะกอใหเกิดการพัฒนาอยางยั่งยืน ซึ่งจะพิจารณาไดจากองคประกอบหลัก 4 ประการ คือ 1. การดําเนินกิจกรรมการทองเที่ยวในขอบเขตความสามารถของธรรมชาติ ชุมชน ขนบธรรมเนียม ประเพณีวัฒนธรรม และวิถีชีวิตความเปนอยูของชุมชนตอกิจกรรมการทองเที่ยว 2. การตระหนักในกิจกรรมการทองเที่ยวที่มีผลกระทบตอ ชุมชน ขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม และวิถีชีวิตความเปนอยูของชุมชน 3. การมีสวนรวมของประชาชนในกิจกรรมการทองเที่ยว ที่มีผลกระทบตอระบบนิเวศ ชุมชน ขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม และวิถีชีวิตที่มีตอการทองเที่ยว 4. การประสานความตองการทางเศรษฐกิจ การคงอยูของสังคม และการอนุรักษสิ่งแวดลอมอยาง ยั่งยืน แนวคิดการบริหารจัดการ อรุกุล รมกลาง. 2547 : 39-40 ; อางอิงมาจาก Gulick. 1963 โดย Gulick และ Urwick เปนเจาของ สํานักบริหารที่เนนเรื่องระบบและรูปแบบ โดยเสนอทฤษฎีการบริหารที่โดงดังมาก คือ “ POSDCORB ” เปนทฤษฎีที่ใชกันมากเพราะเปนกระบวนการทํางานที่มี 7 ขั้นตอน ดังนี้ 1. Planning หมายถึง การวางแผนการทํางาน 2. Organizing หมายถึง การจัดองคการหรือการจัดโครงสรางขององคการ 3. Staffing หมายถึง การจัดคนเขาทํางาน โดยจัดคนที่มีความสามารถเหมาะสมกับงาน 4. Directing หมายถึง การอํานวยการใหลุลวงตามแผนงานที่กําหนดไว 5. Co-iodinating หมายถึง การประสานงานเพื่อใหการดําเนินงานราบรื่น สามารถแกปญหาไดอยาง รวดเร็ว 6. Reporting หมายถึง การรายงานผลการปฏิบัติงานใหผูเกี่ยวของหรือผูสนใจรับทราบ 7.Budgeting หมายถึง การงบประมาณ โดยศึกษาวิธีการในการบริหารงบประมาณและการเงิน สรุปแนวคิดหลักในการจัดการทรัพยากรการทองเที่ยว บริเวณแหลงทองเที่ยวไวเปน 2 ประเภท (วรรณา วงษวานิช. 2539 : 76-77) คือ 1.การใหบริการและใหความสะดวก ตลอดจนใหความรูแกนักทองเที่ยว 2.การรักษาไวซึ่งทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหคงอยูตลอดไป นอกจากนั้นการจัดการเพื่อการทองเที่ยวตองคํานึงถึงความสามารถที่จะไดรับของพื้นที่ (Carrying Capacity) 3 ประการ คือ
1.ความสามารถที่จะไดรับในเชิงกายภาพ (Physical Carrying) หมายถึง สภาพหรือลักษณะของ พื้นที่จะเอื้ออํานวยใหเปนสถานที่ทองเที่ยว 2.ความสะดวกที่จะไดรับทางสังคม (Social Carrying Capacity) ความสามารถที่จะอํานวยความ สะดวกตางๆของพื้นที่แหลงทองเที่ยวเพื่อนักทองเที่ยว หรือความสามารถของสถานที่ทองเที่ยวที่สามารถ ใหบริการแกผูมาเที่ยวไดสูงสุด โดยปกติสถานที่ทองเที่ยวประเภทชายหาดจะมีความสามารถที่รับ นักทองเที่ยวไดสูงกวาสถานที่ทองเที่ยวประเภทอุทยานแหงชาติ 3.ความสามารถที่จะรับไดเชิงนิเวศวิทยา (Ecological Carrying Capacity) หมายถึง ความสามารถ ของสิ่งแวดลอมทางธรรมชาติในสถานที่นั้นและบริเวณใกลเคียงกับสถานที่ทองเที่ยวนั้นการรองรับธุรกิจ การทองเที่ยว ทั้งนี้ในพื้นที่ทรัพยากรธรรมชาติแหลงทองเที่ยวแตละแหงจะมีวิธีการและเทคนิคของการ จัดการตางกัน โดยตองคํานึงถึงความสามารถที่จะรองรับไดของพื้นที่ โดยวิธีการ ดังนี้ 3.1การกระจายจํานวนนักทองเที่ยว เพื่อไมใหนักทองเที่ยวไปรวมตัวกันที่ใดที่หนึ่งของพื้นที่จะลด ผลกระทบตอการใชทรัพยากรในพื้นที่นั้น ซึ่งตางกระทําไดโดย 3.1.1 การแบงเขตแหลงทองเที่ยวเปนเขตยอยๆ เชน บริเวณชมทิวทัศน เปนตน 3.1.2 การเก็บคาธรรมเนียมเขาชมสถานที่ 3.2 การพัฒนาพื้นที่แหลงทองเที่ยวใหเกิดผลกระทบตอทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอมนอย ที่สุด เชน การสรางถนนเพื่อเชื่อมโยงจุดสําคัญในพื้นที่โดยไมใหภูมิทัศนบริเวณนั้นๆเสียไป 3.3 การจัดกิจกรรมเสริมในรูปแบบตางๆ เพื่อใหนักทองเที่ยวเกิดความเพลิดเพลินและพึงพอใจและ ใหความรูความเขาใจในทรัพยากรธรรมชาติ อันจะนําไปสูความหวงแหนในทรัพยากรในพื้นที่นั้นๆ กิจกรรมตางๆ มีดังนี้ การออกไปบรรยายนอกสถานที่ การมีศูนยบริการนักทองเที่ยว การจัดนิทรรศการประเภทตางๆ การนํานักทอเที่ยวไปตามจุดตางๆพรอมทั้งบรรยายประกอบ การจัดทําทางเทา พรอมทั้งแผนปายบรรยายหรือเอกสารแนะนํา ใชภาพไสลดและคําบรรยาย การจัดทําเครื่องหมายและคําเตือนตางๆ นอกจากนี้อาจกําหนดแนวทางการใชประโยชน กฎขอบังคับ ตลอดจนการตรวจตราพื้นที่ทองเที่ยว และออกกฎหมายลงโทษผูละเมิดกฎขอบังคับตางๆ เพื่อปองกันการรักษาทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่อีก ดวย
แนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ความหมายปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง “เศรษฐกิจพอเพียง” เปนปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงมีพระราชดํารัสชี้แนะ แนวทาง การดําเนินชีวิตแกพสกนิกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา 25 ป ตั้งแตกอนเกิดวิกฤติการณทาง เศรษฐกิจ และเมื่อภายหลังไดทรงเนนย้ํา แนวทางการแกไขเพื่อใหรอดพน และสามารถดํารงอยูไดอยาง มั่นคงและยั่งยืนภายใตกระแสโลกาภิวัตนและความเปลี่ยนแปลง มีหลักพิจารณา ดังนี้ กรอบแนวคิด เปนปรัชญาที่ชี้แนะแนวทางการดํารงอยูและปฏิบัติตนในทางที่ควรจะเปนโดยมี พื้นฐานมาจากวิถีชีวิตดั้งเดิมของสังคมไทย สามารถนํามาประยุกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชิง ระบบที่มีการเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลา มุงเนนการรอดพนจากภัยและวิกฤติ เพื่อความมั่นคงและความยั่งยืน ของการพัฒนา คุณลักษณะ เศรษฐกิจพอเพียงสามารถนํามาประยุกตใชกับการปฏิบัติตนไดในทุกระดับ โดยเนน การปฏิบัติบนทางสายกลาง และการพัฒนาอยางเปนขั้นตอน คํานิยาม ความพอเพียงจะตองประกอบดวย 3 คุณลักษณะพรอม ๆ กัน ดังนี้ 1. ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไมนอยเกิดไปและไมมากเกินไป โดยไมเบียดเบียน ตนเองและผูอื่น เชน การผลิตและการบริโภคที่อยูในระดับพอประมาณ 2. ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับของความพอเพียงนั้นจะตองเปนไปอยางมี เหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุปจจัยที่เกี่ยวของตลอดจนคํานึงถึงผลที่คาดวาจะเกิดขึ้นจากการกระทํานั้น ๆ อยางรอบคอบ 3. การมีภูมิคุมกันที่ดีในตัว หมายถึง การเตรียมตัวใหพรอมรับผลกระทบ และการเปลี่ยนแปลง ดานตาง ๆ ที่จะเกิดขึ้นโดยคํานึงถึงความเปนไปไดของสถานการณตาง ๆ ที่คาดวาจะเกิดขึ้นในอนาคตทั้ง ใกลและไกล เงื่อนไข การตัดสินใจและการดําเนินกิจกรรมตาง ๆ ใหอยูในระดับพอเพียงนั้น ตองอาศัยทั้ง ความรู และคุณธรรมเปนพื้นฐาน กลาวคือ 1. เงื่อนไขความรู ประกอบดวย ความรอบรูเกี่ยวกับวิชาการตาง ที่เกี่ยวของอยางรอบดาน ความ รอบคอบที่จะนําความรูเหลานั้นมาพิจารณาใหเชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการวางแผนและความระมัดระวัง ในขั้นปฏิบัติ 2. เงื่อนไขความธรรม ที่จะตองเสริมสรางประกอบดวย มีความตระหนักในคุณธรรม มีความชื่อ สัตยสุจริต และมีความอดทน มีความพากเพียร ใชสติปญญาในการดําเนินชีวิต
แนวทางปฏิบัต/ิ ผลที่คาดวาจะไดรับ จากการนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกตใช คือ การพัฒนาที่สมดุลและยั่งยืน พรอมรับตอการเปลี่ยนแปลงในทุกดาน ทั้งดานเศรษฐกิจ สังคมสิ่งแวดลอม ความรูและเทคโนโลยี ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง: แนวคิดใหมในการพัฒนาเศรษฐกิจ 1.1 เปาหมายการพัฒนาเศรษฐกิจโดยทั่วไป ผูบริหารเศรษฐกิจมีเปาหมายที่สําคัญสามประการคือ ก) ดานประสิทธิภาพคือ การขยายตัวทางเศรษฐกิจ โดยมักจะพิจารณาจากการขยายตัว ของผลผลิตมวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestio Product) ซึ่งแสดงวาในระยะเวลา 1 ป ประเทศผลิต สินคาและบริการรวมแลวเปนมูลคาเทาใด ดังนั้น การที่ประเทศมี GDP ขยายตัว จึงหมายถึงวาสังคมมีการ ผลิตสินคาและบริการเพิ่มขึ้นเรื่อยๆอยางตอเนื่อง มีทรัพยากรมากขึ้น ประชาชนโดยรวมมีความมั่งคั่งมาก ขึ้น ซึ่งการขยายตัวไดดีแสดงวาระบบเศรษฐกิจมีประสิทธิภาพ มีการจัดสรรทรัพยากรที่ดี ข) ดานเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ คือ การที่ตัวแปรทางเศรษฐกิจที่สําคัญไมเปลี่ยนแปลง อยางรวดเร็ว การไมมี shock ในระบบเศรษฐกิจ ทั้งนี้ ประชาชนโดยทั่วไปยอมไมชอบการเปลี่ยนแปลงอยาง รวดเร็ว ทําใหปรับตัวไดยาก ในดานเสถียรภาพนี้มักจะมองไดหลายมิติคือ การมีเสถียรภาพในระดับราคา ของสินคา หมายถึง การที่ระดับราคาของสินคาไมเปลี่ยนแปลงอยางฉับพลัน ประชาชนสามารถคาดการณ ราคาสินคาและบริการได การมีเสถียรภาพของการมีงานทํา หมายถึง การที่ตําแหนงงานมีความเพียงพอตอ ความตองการของตลาดแรงงาน การมีเสถียรภาพของอัตราแลกเปลี่ยนเงินตราตางประเทศ หมายถึง การที่ อัตราแลกเปลี่ยนเงินตราตางประเทศไมมีการเปลี่ยนแปลงอยางฉับพลัน ซึ่งจะมีผลตอเสถียรภาพของราคา ในประเทศ และทําใหวางแผนการทําธุรกรรมระหวางประเทศมีความยุงยากมากขึ้น ค) ดานความเทาเทียมกัน โดยทั่วไปหมายถึง ความเทาเทียมกันทางรายได เมื่อเศรษฐกิจมี การเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น แตปรากฏวา รายไดของคนในประเทศมีความแตกตางกันมากขึ้นเรื่อยๆ แสดงใหเห็นวามีคนเพียงกลุมนอยไดประโยชนจากการขยายตัวของเศรษฐกิจ สถานการณจะเลวรายไปกวา นี้อีก หากเศรษฐกิจมีการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น แตปรากฏวา มีคนจนมากขึ้นเรื่อยๆ
1.2 โครงสรางและเนื้อหาปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงมีกระแสพระราชดํารัสใหผูบริหารประเทศและประชาชน เห็น ถึงความสําคัญของการพัฒนาที่สมดุล มีการพัฒนาเปนลําดับขั้น ไมเนนเพียงการขยายตัวทางเศรษฐกิจอยาง รวดเร็วมาเปนเวลานานแลว เชนพระบรมราโชวาทเมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2517 ที่วา "ในการพัฒนาประเทศนั้นจําเปนตองทําตามลําดับขั้น เริ่มดวยการสรางพื้นฐาน คือความมีกินมีใชของ
ประชาชนกอน ดวยวิธีการที่ประหยัดระมัดระวัง แตถูกตองตามหลักวิชา เมื่อพื้นฐานเกิดขึ้นมั่นคงพอควร แลว การชวยเหลือสนับสนุนประชาชนในการประกอบอาชีพและตั้งตัวใหมีความพอกินพอใชกอนอื่นเปน พื้นฐานนั้น เปนสิ่งสําคัญอยางยิ่งยวด เพราะผูที่มีอาชีพและฐานะเพียงพอ ที่จะพึ่งตนเองยอมสามารถสราง ความเจริญกาวหนาระดับที่สูงขึ้นตอไปไดโดยแนนอน สวนการถือหลักที่จะสงเสริมความเจริญ ใหคอ ยเปน คอยไปตามลําดับดวยความรอบคอบระมัดระวังและประหยัดนั้น ก็เพื่อปองกันการผิดพลาด ลมเหลว" และ พระราชดํารัสเมื่อวันที่ 4 ธันวาคม 2517 " ใหเมืองไทยอยูแบบพออยูพอกิน ไมใชวาจะรุงเรืองอยางยอด แตวามีความพออยูพอกิน มีความสงบ เปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ ถาเรารักความพออยูพอกินนี้ได เราก็จะยอดยิ่งยวด " ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เปนปรัชญาชี้ถึงแนวการดํารงอยูและปฏิบัติตนของประชาชนในทุก ระดับ ตั้งแตระดับชุมชน จนถึงระดับรัฐทั้งในการพัฒนาและบริหารประเทศใหดําเนินไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกิจเพื่อใหกาวทันตอโลกยุคโลกาภิวัฒนความพอเพียง หมายถึง ความ พอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความจําเปน ที่จะตองมีระบบภูมิคุมกันในตัวที่ดีพอสมควร ตอการมี ผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้งภายนอกและภายใน ทั้งนี้ จะตองอาศัยความรอบรู ความ รอบคอบ และความระมัดระวังอยางยิ่งในการนําวิชาการตางๆ มาใชในการวางแผนและการดําเนินการทุก ขั้นตอน และขณะเดียวกันจะตองเสริมสรางพื้นฐานจิตใจของคนในชาติ โดยเฉพาะเจาหนาที่ของรัฐ นัก ทฤษฎี และนักธุรกิจในทุกระดับ ใหมีสํานึกในคุณธรรมความซือ่ สัตยสุจริต และใหมีความรอบรูที่เหมาะสม ดําเนินชีวิตดวยความอดทน ความเพียร มีสติ ปญญาและความรอบคอบ เพื่อใหสมดุลและพรอมตอการ รองรับการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วและกวางขวางทั้งดานวัตถุ สังคม สิ่งแวดลอมและวัฒนธรรมจากโลก ภายนอกไดเปนอยางดี จากปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงนี้ ไดมีการศึกษาโครงสรางและเนื้อหา โดยกลุมพัฒนากรอบแนวคิด ทางเศรษฐศาสตรของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยจําแนกองคประกอบของปรัชญาเปนกรอบความคิด คุณลักษณะ คํานิยาม เงื่อนไข และแนวทางปฏิบัต/ิ ผลที่คาดวาจะไดรับ สรุปวา กรอบความคิด ของปรัชญานี้ เปนการชี้แนะแนวทางการดํารงอยูและปฏิบัติตนทั้งแนวทางปฏิบัติและตัวอยางการประยุกตที่เกิดขึ้น โดย ปรัชญาใชไดทั้งระดับปจเจกชนครอบครัว ชุมชน ประเทศ ในที่นี้มองในแงการบริหารเศรษฐกิจ (ระดับประเทศ) เปนการมองโลกในลักษณะที่เปนพลวัต มีการเปลี่ยนแปลง มีความไมแนน และมีความ เชื่อมโยงกับกระแสโลก คือไมใชปดประเทศ แตในขณะเดียวกันก็ไมเปนเสรีเต็มที่อยางไมมีการควบคุมดูแล ไมใชอยูอยางโดดเดี่ยวหรืออยูโดยพึ่งพิงภายนอกทั้งหมด คุณลักษณะเนนการกระทําที่พอประมาณบน พื้นฐานของความมีเหตุมีผลและการสรางภูมิคุมกัน ความพอเพียง คือ ความพอประมาณ ความมีเหตุมีผล มีระบบภูมิคุมกันที่ดีตอผลกระทบของการ เปลี่ยนแปลง หากขาดองคประกอบใดก็ไมเปนความพอเพียงที่สมบูรณ
ความพอประมาณ คือ ความพอดี กลาวอยางงายๆวาเปนการยืนไดโดยลําแขงของตนเอง โดยมีการ กระทําไมมากเกินไป ไมนอยเกินไปในมิติตางๆ เชน การบริโภค การผลิตอยูในระดับสมดุล การใชจาย การ ออมอยูในระดับที่ไมสรางความเดือดรอนใหกับตนเอง พรอมรับการเปลี่ยนแปลง ความมีเหตุมีผล หมายความวา การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับความพอประมาณ ในมิติตางๆ จะตอง เปนไปอยางมีเหตุมีผล ตองเปนการมองระยะยาว คํานึงถึงความเสี่ยง มีการพิจารณาจากเหตุปจจัยและขอมูล ที่เกี่ยวของ ตลอดจนคํานึงถึงผลที่คาดวาจะเกิดการมีภูมิคุมกันการมีภูมิคุมกันในตัวดีพอสมควร พลวัตในมิติ ตาง ๆ ทําใหมีการเปลี่ยนแปลงในสภาวะตางๆ อยางรวดเร็วขึ้น จึงตองมีการเตรียมตัวพรอมรับผลกระทบที่ คาดวาจะเกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงดานตางๆ การกระทําที่เรียกไดวาพอเพียงไมคํานึงถึงเหตุการณและผล ในปจจุบัน แตจําเปนตองคํานึงถึงความเปนไปไดของสถานการณตางๆที่จะเกิดขึ้นในอนาคต ภายใต ขอจํากัดของขอมูลที่มีอยู และสามารถสรางภูมิคุมกันพรอมรับการเปลี่ยนแปลง ทั้งนี้ เงื่อนไขการปฏิบตั ิ ตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงคือ การมีความรอบรู รอบคอบระมัดระวัง มีคุณธรรมความซื่อสัตยสุจริต ความรอบรู คือ มีความรูเกี่ยวกับวิชาการตางๆอยางรอบดาน ในเรื่องตางๆที่เกี่ยวของ เพื่อใชเปน ประโยชนพื้นฐานเพื่อนําไปใชในการปฏิบัติอยางพอเพียง การมีความรอบรูยอมทําใหมีการตัดสินใจที่ ถูกตอง ความรอบคอบ คือ มีการวางแผน โดยสามารถที่จะนําความรูและหลักวิชาตางๆมาพิจารณา เชื่อมโยงสัมพันธกัน ความระมัดระวัง คือ ความมีสติ ตระหนักถึงการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นได ในการนําแผนปฏิบัติที่ ตั้งอยูบนหลักวิชาตางๆเหลานั้นไปใชในทางปฏิบัติ โดยเปนการระมัดระวังใหรูเทาทันเหตุการณที่ เปลี่ยนแปลงไปดวย ในสวนของคุณธรรม ความซื่อสัตยสุจริต ซึ่งคลุมคนทั้งชาติ รวมทั้งเจาหนาที่ นักวิชาการ นักธุรกิจ มีสองดานคือ ดานจิตใจ/ปญญาและดานกระทํา ในดานแรกเปนการเนนความรูคู คุณธรรมตระหนักในคุณธรรม มีความซื่อสัตยสุจริต และมีความรอบรูที่เหมาะสม สวนดานการกระทําหรือ แนวทางดําเนินชีวิต เนนความอดทน ความเพียร สติ ปญญา และความรอบคอบ เงื่อนไขนี้จะทําใหการ ปฏิบัติตามเนื้อหาของความพอเพียงเปนไปได ปรัชญากลาวถึงแนวทางปฏิบัติและผลที่คาดวาจะไดรับดวย โดยความพอเพียงเปนทั้งวิธีการและผล (End and mean) จากการกระทํา โดยจะทําใหเกิดวิถีการพัฒนาและ ผลของการพัฒนาที่สมดุล และพรอมรับการเปลี่ยนแปลง ความสมดุลและความพรอมรับการเปลี่ยนแปลง หมายถึง ความสมดุลในทุกดาน ทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดลอมและวัฒนธรรม ในขณะเดียวกัน ความ สมดุลของการกระทําทั้งเหตุและผลจะนําไปสู ความยั่งยืนของการพัฒนา ภายใตพลวัตทั้งภายในและ ภายนอกประเทศ จากคุณลักษณะ ของปรัชญานี้ชี้ใหเห็นวา การบริหารเศรษฐกิจจะตองเปนทางสายกลาง รูเทาทัน เพื่อการใชประโยชนจากกระแสโลกาวิวัฒน ดังนั้น นโยบายเศรษฐกิจจะไมใชการปดประเทศ ตองสงเสริม การคาและความสัมพันธทางเศรษฐกิจระหวางประเทศ ณัฏฐพงศ ทองภักดีและคณะ(2542) ชี้วาการใช ประโยชนจากกระแสโลกาภิวัฒนตามแนวนี้ จะสอดคลองกับแนวคิดทางเศรษฐศาสตรเรื่องการผลิตและ
การคาทําตามความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบของประเทศเปนหลักการสําคัญ นั่นคือการสรางความ ไดเปรียบอยางแทจริงของประเทศ นโยบายเศรษฐกิจจะตองสนับสนุนการแขงขันทางการผลิตและการคา เพื่อใหสังคมมีประสิทธิภาพ และผูบริโภคไดประโยชน ไมปกปองอุตสาหกรรมขนาดใหญ ไมมีความ ไดเปรียบในการผลิตโดยตั้งภาษีนําเขาสูง ซึ่งจะทําใหไมไดประโยชนจากการคาระหวางประเทศ เพราะ สินคานําเขาจะมีราคาแพง ตนทุนการผลิตในประเทศสูงขึ้น การสงออกทําไดยากขึ้นในขณะเดียวกันตองมี นโยบายสําหรับผูเดือดรอนจากการกระแสโลกาภิวัฒนใหปรับตัวได งานวิจัยที่เกี่ยวของ กรวรรณ สังขกร (2552 : 146-147) ไดศึกษาเรื่องแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงกับการทองเที่ยว ชุมชน พบวา การประยุกตใชแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงตอการพัฒนาการทองเที่ยวชุมชนอยางยั่งยืนตาม นิยามตางๆ วาเปนการพัฒนาบนทางสายกลางและความไมประมาท ประกอบดวย 3 คุณลักษณะ 2 เงื่อนไข ดังนี้ (1) 3 คุณลักษณะ ประกอบดวย ความพอประมาณ คือ ความพอดี พองาม ความสัมพันธอันดีระหวาง คนในชุมชนและระหวางคนกับธรรมชาติมีการวางแผนใชทรัพยากรและทุนทางสังคมที่มีอยูอยางเหมาะสม และเกิดประโยชนตอชุมชน และจัดการทองเที่ยวเชิงอนุรักษที่ไมเบียดเบียนสิ่งแวดลอม รวมถึงการการ ฟนฟูวัฒนธรรมที่ดีในวิถีชุมชน และมีการสืบทอดภูมปิ ญญาทองถิ่นจากผูสูงอายุสูคนรุนใหม ความมีเหตุผล มีการกําหนดกฎกติกาตางๆที่นํามาใชจัดการการทองเที่ยวรวมกันในชุมชน การมีภูมิคุมกัน ตองมีระบบการ บริหารจัดการที่ดี มีผูนําดี มีคุณธรรม มีลูกบานเปนผูตามที่ดี มีการบริหารจัดการทรัพยากรสวนรวมอยางมี คุณคา (2) ในสวนประกอบ 2 เงื่อนไข คือ ความรู นอกจากตนเองตองสนใจการเรียนรูแลว ชุมชนควรมีการ สงเสริมการเรียนรู พัฒนาบุคลากรของชุมชนโดยการอบรม นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาภูมิปญญาทองถิ่น ประยุกตกับวิทยาการสมัยใหมในรูปแบบตางๆ และคุณธรรม ผูนําดีมีคุณธรรม ซื่อสัตยสุจริต กระจาย รายไดจากการทองเที่ยวอยางเปนธรรมและทั่วถึง มุงประโยชนโดยรวมของชุมชนเปนที่ตั้ง ซึ่งจะทําใหเกิด ความสามัคคีในชุมชน ธัญญลักษณ มีหมู (2552 : 114-116) ไดศึกษาเรื่องศักยภาพและแนวทางการจัดการการทองเที่ยว เชิงนิเวศวัฒนธรรม ในเขตตําบลทาหินงาม อําเภอเมือง จังหวัดชัยภูมิ สรุปผลการวิจัยดังนี้ ศักยภาพการ ทองเที่ยวเชิงนิเวศวัฒนธรรม ความสามารถ ความพรอม คุณคาและสิ่งอํานวยความสะดวกตางๆของแหลง ทองเที่ยว สรุปเปน (1) ดานความสะดวก (2) ดานการบริการ (3) ดานผลิตภัณฑชุมชน (4) การสงเสริม การตลาด ดานแนวทางการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศวัฒนธรรม มาตรการ วิธีการ การบริหารจัดการ แหลงทองเที่ยว สรุปไดดังนี้ (1) แนวทางการจัดการเกี่ยวกับที่พัก (2) แนวทางการจัดการดานความปลอดภัย (3) แนวทางการจัดการเกี่ยวกับผลิตภัณฑสินคาชุมชน (4) แนวทางการจัดการเกี่ยวกับสภาพแวดลอม (5) แนวทางการจัดการดานตลาด
บังอร ทาประเสริฐ (2552 : 180-183) ไดศึกษาเรื่อง ตลาดน้ําวัดลําพญา : การจัดการเพื่อ พัฒนาการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมโดยการมีสวนรวมของชุมชน พบวา ศักยภาพทางดานการทองเที่ยวทาง วัฒนธรรมชุมชนตลาดน้ําวัดลําพญา ตําบลลําพญา อําเภอบางเลน จังหวัดนครปฐม สรุปไดดังนี้ (1) วิถีชีวิต ความเปนอยูของชุมชนตลาดน้ําวัดลําพญา สวนใหญดําเนินชีวิตในรูปสังคมเกษตรกรรม พึ่งพาธรรมชาติ และสิ่งแวดลอม (2) ประเพณีวัฒนธรรม ชาวชุมชนตลาดน้ําวัดลําพญาศรัทธาถือปฏิบัติกิจสําคัญทาง พระพุทธศาสนา ประเพณีวัฒนธรรมประจําจังหวัดนครปฐม เชน งานนมัสการองคพระปฐมเจดีย งาน นมัสการปดทองหลวงพอวัดไรขิง ฯลฯ (3) ศักยภาพแหลงทองเที่ยวของตลาดน้ําวัดลําพญา มีพระพุทธรูป ศักดิ์สิทธิ์ คือ หลวงพอมงคลมาลานิมิต เปนพระพุทธรูปปางมารวิชัย สรางดวยศิลาแลงพอกปูนและปดทอง ทับไว (4) ปญหาการทองเที่ยว โดยเฉพาะเรื่องขยะ และสิ่งปฏิกูล และปญหามลภาวะทางน้ําเปนอันดับรอง (5) ความตองการของชุมชนในการพัฒนาการทองเที่ยว การมีสวนรวมของชุมชนในการวางแผนการ พัฒนาการทองเที่ยวแบบยั่งยืน การจัดการตลาดน้ําวัดลําพญา เพื่อพัฒนาการทองเที่ยวทางวัฒนธรรม โดย การมีสวนรวมของชุมชน (1) แนวทางการจัดการทั่วไป ชุมชนควรมีจิตสํานึกในการรักษาสิ่งแวดลอม รวมกัน ควรเนนการประชาสัมพันธตลาดใหเปนที่รูจักมากขึ้น (2) การจัดการ (3) แผนการพัฒนาการ ทองเที่ยว (4) แบบการทองเที่ยว (5) การมีสวนรวม (6) แผนการทองเทีย่ วคัดสรร วิธีดําเนินการศึกษา ในการศึกษาครั้งนี้ผูศึกษาจะใชระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยที่ผูศึกษาจะใชชีวิตอยูในชุมชนเพื่อ สังเกตการณแบบมีสวนรวมและการสัมภาษณผูใหขอมูลสําคัญ เครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูล มีดังนี้ สมุดจดบันทึก 2. กลองถายรูป 3. แบบสัมภาษณ 4. การสังเกตการณแบบมีสวนรวม 5. แบบประเมินผลของการจัดโครงการ 1.
อีกทั้งผูศึกษายังมีการศึกษาขอมูลมือสองและศึกษาเอกสารที่เกี่ยวของกับการทองเที่ยวเชิงนิเวศ เพื่อนําขอมูลมาวิเคราะหและอธิบายอยางเปนระบบ
นิยามศัพทเฉพาะ การทองเที่ยวเชิงนิเวศ หมายถึง การเดินทางทองเที่ยวอยางมีความรับผิดชอบในแหลงธรรมชาติที่ มีเอกลักษณเฉพาะถิ่น และแหลงวัฒนธรรมที่เกี่ยวเนื่องกับระบบนิเวศ สิ่งแวดลอม และการทองเที่ยวโดยมี ระบบการเรียนรูรวมกันของผูที่เกี่ยวของ ภายใตการจัดการอยางมีสวนรวมของทองถิ่น เพื่อมุงใหเกิด จิตสํานึกตอการรักษาระบบนิเวศอยางยั่งยืน ศักยภาพ หมายถึง ความสามารถหรือความพรอมของชุมชนในการบริหารจัดการการทองเที่ยว เชิงนิเวศ ชุมชนหวยยาง คือ บานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 และบานหวยยาง หมูที่ 6 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอ โคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร
บทที่ 2 บริบททั่วไปของชุมชน
ประวัติความเปนมาของชุมชนหวยยาง ชนเผาภูไทในอดีตสรางบานแปงเมืองอยูกันเปนอาณาจักรใหญ มีเมืองแถนเปนราชธานีมีขุนบรม ราชาธิราช เปนกษัตริยปกครองเมืองแถน มีมเหสี 2 องค คือ พระนางเอกแดง (เอคแกง) มีโอรส 4 องค และ พระนางยมพาลามีโอรส 3 องค รวม 7 องค เมื่อโอรสเติบโตขึ้นจึงไดใหไปสรางเมืองตางๆ พรอมมอบทรัพย สมบัติใหอาณาจักรแถนจึงอยูอยางอิสระและหางไกลจากไทกลุมอื่น ไดปรากฏหลักฐานขึ้นอีกครั้งหนึ่งมี เนื้อความวาผูไทมีอยู 12 เมืองจึงเรียกดินแดนนี้วา “สิบสองจุไท” โดยแบงเปน 1. ภูไทดํา มีอยู 8 เมืองนิยมแตงกายดวยชุดเสื้อผาสีดําและสีคราม 2. ภูไทขาว มีอยู 4 เมือง อยูใกลชิดติดกับชายแดนจีนนิยมแตงกายดวยชุดเสื้อผาสีขาว บานหวยยางอพยพมาจาก Hun Phan เนื่องจากในยุคสมัยนั้นมีโจรจีนฮอเขามาปลนบานเมือง ฆา คน ชิงทรัพยและเผาบานเผาเมืองเปนจํานวนมากจึงไดรับความเดือนรอนตองหนีโจรเขาปาเปนจํานวนมาก เพราะความดุรายของจีนฮอ โดยมีผูนํากลุมคือ “ยางธิสาร” ทานมีความเกงกลาและวิชาอาคม ยางธิสารไดนํา ชนเผาภูไทในความปกครองของตนมาจากบานมั่น เมืองเซะ สาระวัน คําทอง ขามแมน้ําโขงมาสูนครพนม แลวเดินทางตอมาจนถึงภูพาน ซึ่งปจจุบัน คือ บานหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัด สกลนคร เพราะทานเห็นวาที่แหงนี้มีดินดีมีน้ําอุดมสมบูรณเหมาะแกการเพาะปลูก ในป พ.ศ. 2510 บานหวยยางเปนหมูบานยากจนอันดับตนๆของจังหวัดสกลนคร เปนหมูบานที่ ประสบภัยแลงถึง 2 ครั้ง ครั้งที่ 1 ยายไปอยูที่บานทามวง ตําบลน้ําจั่น อําเภอเซกา จังหวัดหนองคาย หนีภัย ไป 20 ครัวเรือน กลุมที่ 2 ยายไปอยูที่ บานโคกสําราญ ตําบลชุมภูพร จังหวัดบึงกาฬ ครัง้ ที่ 2 หนีภัยไป 12 ครัวเรือน โดยยายตามญาติพี่นอง 3 กลุม คือ กลุมที่ 1 ยายไปบานทามวง อําเภอเซกา จังหวัดหนองคาย กลุมที่ 2 ยายไปบานคําบอน ตําบลน้ําจั่น อําเภอเซกา จังหวัดหนองคาย กลุมที่ 3 ยายตามญาติพี่นองไปบานหวยลึก บานบุงคลา จังหวัดหนองคาย ตอมาในป พ.ศ. 2524 บานหวยยาง-เหนือพบกับปญหาภัยแลงเชนเดียวกับป พ.ศ. 2510 ชาวบาน หวยยาง-เหนือจึงพากันไปขอทานกินตามจังหวัดใกลเคียง เชนนครพนม มุกดาหาร กาฬสินธุ ประมาณ 90% ของครัวเรือนทั้งหมด จนกระทั่งหนังสือพิมพเดลินิวสพาดหัวขาวหนา 1 วาพบหมูบานขอทานแหงแรกของ สกลนคร โดยนายเสวก จันทรพรหม ผูลงขาว ขาวไดทราบถึงพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว พระองคทานได
มอบหมายงานใหกรมชลประทานดําเนินการกอสรางอางเก็บน้ําหวยโท-หวยยางขึ้นในป 2528 แลวเสร็จเมื่อ ป พ.ศ. 2530 ในการนี้พระองคทรงเสด็จมาเปดอางเก็บน้ําดวยพระองคเอง เมื่อป พ.ศ. 2531 ตั้งแตบัดนั้นเปน ตนมาจนถึงปจจุบันทําใหบานหวยยาง-เหนือและหมูบานใกลเคียงในเขตตําบลเหลาโพนคอ เปนหมูบาน เศรษฐกิจพอเพียงจากหมูบานขอทานกลายมาเปนหมูบานเศรษฐกิจนํารองดานการเกษตรอันดับ 1 ของ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร โดยเฉพาะดานกลาไม เชน มะกรูด มะนาว ผักหวานปา ฯลฯ ป พ.ศ. 2548 ไดรับการคัดเลือกจากองคกรพัฒนาประชาชน (คอป.) ไดรับงบประมาณ 200,000 บาท เปนหมูบานติดอันดับ 1 ใน 8 ของหมูบานทั่วประเทศ และติด 1 ใน 2 หมูบานในภาคอีสานในนามกลุม เพาะพันธุกลาไม บริบททั่วไปของชุมชนหวยยาง ขอมูลประชากร บานหวยยางเหนือเ หมูที่ 9 มีประชากรทั้งสิ้น 858 คน แยกเปน ชาย 420 คน หญิง 438 คน มีครัวเรือนทั้งสิ้น 163 ครัวเรือน บานหวยยาง หมูที่ 6 มีประชากรทั้งสิ้น 1,010 คน แยกเปน ชาย 255 คน หญิง 485 คน มี ครัวเรือนทั้งสิ้น 199 ครัวเรือน ที่ตั้งชุมชนหวยยาง บานชุมชนหวยยาง บานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 และบานหวยยาง หมูที่ 6 ตั้งอยูในเขตตําบลเหลา โพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร อาณาเขตบานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 ทิศเหนือ ทิศใต ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก
ติดเขตบานโพนสูง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ติดเขตบานโพนงาม ตําบลหนองบอ อําเภอนาแก จังหวัดนครพนม ติดเขตบานหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ติดเขตเทือกเขาภูพาน อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร
อาณาเขตบานหวยยาง หมูที่ 6 ทิศเหนือ ทิศใต ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก
ติดเขตบานโพนคอ ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ติดกับเขาภูพาน เขตตําบลหนองบอ อําเภอนาแก จังหวัดนครพนม ติดเขตบานเหลา ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ติดเขตบานหวยยางเหนือ ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร
ขอมูลดานการเมือง การปกครองบานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 1 ผูใหญบาน ชื่อ นายวิกรานต โตะชาลี 2 ผูชวยผูใหญบาน 1. นายมานะชัย แสนธิจักร 2. นายวิวร โตะชาลี 3. นายวิตตะ ยางธิสาร (ผรส.) 3. สมาชิก อบต. 1. นายจบ ยางธิสาร 2. นางวงคจันทร ยางธิสาร 4. จํานวนคุม ในหมูบาน มี 4 คุม ดังนี้ 1. ชื่อคุม คุมกลางใหญ หัวหนาคุม ชื่อ นายจบ ยางธิสาร 2. ชื่อคุม คุมกลางตอนบน หัวหนาคุม ชื่อ นายไมตรี ศูนยราช 3. ชื่อคุม คุมหนองไผตอนบน หัวหนาคุม ชื่อ นายสนธีร ยางธิสาร 4. ชื่อคุม คุมหนองไผตอนลาง หัวหนาคุม ชื่อ นายคําตา นาริเพ็ง 5. ประธานประชาคม นายเจริญ โตะชาลี ขอมูลดานการเมือง การปกครองบานหวยยาง หมูที่ 6 1. ผูใหญบาน ชื่อ นายหวล ยางธิสาร 2. ผูชวยผูใหญบาน 1. นายเมคินธ ยางธิสาร 2. นางญาณี ยางธิสาร 3. นายวีระชัย แสนธิจักร (ผรส.) 3. สมาชิก อบต. 1. นายสุรัน โตะชาลี
2. นายสาคร ยางธิสาร 4. จํานวนคุม ในหมูบาน มี 4 คุม ดังนี้ 1. ชื่อคุม คุมวัดโพธิ์ชัย 2. ชื่อคุม คุมแสงสวาง 3. ชื่อคุม คุมโรงเรียน 4. ชื่อคุม คุมบานนอย
หัวหนาคุม ชื่อ นายสาคร ยางธิสาร หัวหนาคุม ชื่อ นายลิขิต ยางธิสาร หัวหนาคุม ชื่อ นายหวล ยางธิสาร หัวหนาคุม ชื่อ นายเรง ยางธิสาร
ขอมูลดานอาชีพ และการมีงานทําในชุมชนบานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 ประชากร มีอาชีพทํานา 163 ครอบครัว ทําสวน - ครอบครัว อาชีพรับจาง 100 ครอบครัว อาชีพคาขาย 6 ครอบครัว อาชีพเลี้ยงสัตว 120 ครอบครัว อาชีพรับราชการ 13 คน ประกอบอาชีพ อยางเดียว 163 ครัวเรือน ประกอบอาชีพหลายอยาง 163 ครัวเรือน คนวางงานในหมูบาน จํานวน คน ขอมูลดานอาชีพ และการมีงานทําในชุมชนบานหวยยาง หมูที่ 6 ประชากร มีอาชีพทํานา 199 ครอบครัว ทําสวน 32 ครอบครัว อาชีพรับจาง 28 ครอบครัว อาชีพคาขาย 8 ครอบครัว อาชีพเลี้ยงสัตว 85 ครอบครัว อาชีพรับราชการ 10 คน ประกอบอาชีพอยาง เดียว 24 ครัวเรือน ประกอบอาชีพหลายอยาง 12 ครัวเรือน คนวางงานในหมูบาน จํานวน 32 คน ขอมูลดานสังคม ประเพณี และวัฒนธรรมทองถิ่นชุมชนหวยยาง ชุมชนหวยยาง ไดดําเนินชีวิตประจําวันตามหลักของ ฮีต 12 คอง 14 ตามประเพณีที่นับถือมาแต โบราณกาล มีวัฒนธรรมเรื่องการนับถือผี การเลี้ยงผีปูตา ในเดือนสามของแตละปจะมีการเลี้ยงผีปูตา ซึ่งชาวบานจะรวมกันเก็บรวบรวมเงินตามศรัทธาของ ชาวบานมาซื้อไกทําพิธี โดยมีตัวแทนเรียกวาเจาจ้ํา มาทําพิธีตามหลักที่เคยนับถือกันมา
การฟอนภูไท
ฟอนภูไท มีอยู 2 จังหวัดคือ จังหวัดนครพนมและจังหวัดสกลนคร ซึ่งเปนศิลปดั้งเดิมของชาวภูไท ที่ไดอนุรักษศิลปการรํานี้ไว ปจจุบันการฟอนภูไทจังหวัดนครพนม เปนการรําเพื่อพิธีกรรมเซนสรวงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ตามศิลป ดั้งเดิมอยางหนึ่งหรือเปนการรําเพื่อความสนุกสนานในงานการละเลนของหมูบาน จังหวัดสกลนคร บางปที่ขาวออกรวงงามดีก็จะพากันทําพิธีแหขาวเมาไปสักการะที่พระธาตุเชิงชุม แลวทําพิธีถวายตามประเพณีเดิม เปนการแสดงออกใหเห็นถึงความสามัคคีในหมูคณะเดียวกันโดยจะฟอน ในงานเทศกาลเดือน 5 และเดือน 6 อุปกรณและวิธีการเลน เชน แคน กลอง หาง ฉิ่ง ฉาบ กลองสองหนา ซอ พิณ ฆองวงเล็ก ไมกั๊บแกบ วิธีเลน หนุมสาว ชายหญิง จับคูเปนคูๆแลวฟอนทาตางๆใหเขากับจังหวะดนตรีโดยรําเปนวงกลมและมีทา รํา 16 ทา เวลาฟอนทั้งชายหญิงจะไมสวมถุงเทาและรองเทา ที่สําคัญ ในขณะฟอนฝายชายจะถูกเนื้อตองตัว ฝายหญิงไมไดเด็ดขาด มิฉะนั้นจะผิดผี อาจจะถูกปรับไหมตามจารีตประเพณีได คุณคา/แนวคิด/สาระ เปนการนําเอาเอกลักษณดานการแตงกาย ดานการฟอนรํา ดานมวยโบราณ มา แสดงออกเปนศิลปวัฒนธรรม เพื่อใหคนทั่วไปไดชื่นชมการฟอนภูไท เปนประเพณีที่มีมาแตบรรพบุรุษและ ถือวาเปนศิลปะเอกลักษณทางดานวัฒนธรรมประจําเผาภูไท พิธีเหยา การเหยา (การรําผีฟา) เปนพิธีกรรมความเชื่อในการนับถือผี เปนการเสี่ยงทาย เมื่อมีการเจ็บปวยใน ครอบครัวก็เชื่อวาเปนการกระทําของผีจึงตองทําพิธีเหยาเพื่อ “แกผ”ี วาผูเจ็บปวยนี้ผิดผีดวยสาเหตุใด ผี ตองการใหทําอะไรจะไดปฎิบัติตาม เชื่อวาทําการแกผีแลวอาการเจ็บปวยก็จะหายตามปกติ โดยจะมีผูทําพิธี เหยาเรียกวา “ผีหมอ” จําพิธีเซนผี ติดตอสื่อสารกับผีโดยวิธีรองรําประกอบดนตรีประเภท แคน คํารองนั้น เชื่อวาเปนคําบอกของผีที่จะเชื่อมโยงถึงผูปวย คนคุมหรือคนเลี้ยงผีเรียกวา “แมเมือง” ในปหนึ่งๆลูกเมือง (ผีหมอ) จะทําการคารวะแมเมือง 1 ครั้ง เรียกวา “พิธีเลี้ยงผีของผีหมอ” (หมอเหยา) พิธีเหยาจําแนกได 4 ลักษณะดังนี้ 1. การเหยาเพื่อชีวิต เปนลักษณะการเหยาเพื่อรักษาอาการเจ็บปวยหรือเหยาตออายุ ภาษาหมอเหยา หรือผีหมอเรียกวา “เหยาเพื่อเลี้ยงมิ้งเลี้ยงหอ” 2. การเหยาเพื่อคุมผีออกเปนการสืบทอดหมอเหยา กลาวคือ เมื่อมีผูปวยรักษาอยางไรก็ไมหาย หมอเหยาจะมีการเหยาคุมผีออก (เนื่องจากมีผีรายเขาสิง) ถาผีออกผูปวยจะลุกขึ้นมารายรํากับหมอเหยาและ ผูปวยที่หายเจ็บไขก็จะกลายเปนหมอเหยาตอ 3. การเหยาเพื่อเลี้ยงผี เปนการจัดเลี้ยงเพื่อขอบคุณผี โดยจะจัดในชวงเดือน 4 หรือเดือน 6 ของทุกๆ ป ถาปใดหมอเหยาไมไดเหยามากนักหรือขาวปลาไมอุดมสมบูรณก็จะไมเลี้ยง หากแตจะทําพิธีฟายน้ํา เหลา (ใชใบและดอกไมมาจุมน้ําเหลาและประพรมใหกระจายออกไป)
4. การเหยาเอาฮูปเอาฮอย เปนพิธีกรรมเหยาในงานประเพณี จะทํากันในงานบุญพระเวสฯของแต ละปและจะทําติดตอกัน 3 ปเวน 1 ปจึงจะทําอีกสวนใหญผูที่ทําพิธีเหยานี้จะเปนผูชายลวน พิธีสรงน้ําพระภู พิธีสรงน้ําพระภูนี้ ชาวบานจะทําในชวงเดือน 6 ของทุกป โดยชาวบานในชุมชนหวยยางและ หมูบานใกลเคียงจะทําอาหารขึ้นไปถวายเพลพระสงฆ และรับประทานรวมกันบนพระธาตุดอยอางกุง ในชวงบายพระสงฆจะทําพิธีและจะสรงน้ําพระพุทธศิริมงคลและพระธาตุดอยอางกุง โดยชาวบานมีความ เชื่อวาหากปไหนไมไดทําพิธีสรงน้ําพระภูจะทําใหฝนไมตกตองตามฤดูกาล ขอมูลดานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ชุมชนหวยยาง มีสภาพแวดลอมที่ดีลอมรอบดวยทุงนา และติดเทือกเขาภูพานทางทิศใต มีปา ชุมชน ซึ่งประชาชนใชประโยชนรวมกัน 2 แหง และหนองน้ําสาธารณะ 7 แหง ขอมูลสถานบริการของรัฐและสถานที่สําคัญในชุมชน ชุมชนหวยยางมีสถานบริการของรัฐและสถานที่สําคัญในชุมชน ดังนี้ ชุมชนหวยยางมีรานคาขายของชํา 20 แหง วัด 2 แหง สํานักสงฆ 1 แหง ที่อานหนังสือพิมพ 2 แหง หอกระจายขาว 2 แหง ศูนยสาธารณะสุขมูลฐาน 2 แหง รานซอมรถ 3 แหง แหลงทองเที่ยวใน ชุมชน 15 แหงรานตัดผม 1 แหง ขอมูลกลุมองคกรชุมชน/ปราชญชาวบานบานหวยยางเหนือ หมูที่ 9 1. กลุมเพาะพันธุกลาไม จํานวน 53 คน ชื่อประธาน นายเริง ยางธิสาร 2. กลุมเยาวชน จํานวน 65 คน ชื่อประธาน นายแสงเพชร ยางธิสาร 3. กลุมกลุมสตรีแมบานออมทรัพย จํานวน 76 คน ชื่อประธาน นางวงคจันทร ยางธิสาร 4. กลุมเลี้ยง โคพันธุพื้นเมือง จํานวน 84 คน ชื่อประธาน นายวิวร โตะชาลี 5. กลุมทอผาไหม จํานวน 63 คน ชื่อประธาน นางวงคจันทร ยางธิสาร ขอมูลกลุมองคกรชุมชน/ปราชญชาวบาน บานหวยยาง หมูที่ 6 1. กลุมเพาะพันธกลาไม 2. กลุม เยาวชน
จํานวน 23 คน ชื่อประธาน นายเรง ยางธิสาร จํานวน 45 คน ชื่อประธาน นายชัชวาล ยางธิสาร
3. กลุมกลุมสตรีแมบานออมทรัพย 4. กลุมเลี้ยง โคพันธุพื้นเมือง 5. กลุมทอผาไหม 6. กลุมผลิตปุยชีวภาพ
จํานวน จํานวน จํานวน จํานวน
65 คน ชื่อประธาน นางจิตนา พลราชม 84 คน ชื่อประธาน นายมวลชัย ยางธิสาร 72 คน ชื่อประธาน นางเรณู ยางธิสาร 42 คน ชื่อ ประธาน นายหวล ยางธิสาร
ตารางที่ 1 ขอมูล ปราชญชาวบาน หรือ ผูนําชุมชน ที่ชาวบานใหความเคารพนับถือบานหวยยาง เหนือ หมูที่ 9 ชื่อ – สกุล บานเลขที่ ความรู/ความสามารถ/ภูมิปญญาเดน 1. นายเซง คําเพชรดี 124 เวทมนต เปางู ไลปอบ 2. นายชุย แสนธิจักร 154 ไลปอบ 3. นายขันคํา ยางธิสาร 88 เปาฝหัวดํา 4. นางจอม จองสระ 30 หมอสมุนไพร 5. นายบุญมา โตะชาลี 134 สานกระติบขาว ตารางที่ 2 ขอมูล ปราชญชาวบาน หรือ ผูนําชุมชน ที่ชาวบานใหความเคารพนับถือบานหวยยาง หมูที่ 6 ชื่อ - สกุล บานเลขที่ ความรู/ความสามารถ/ภูมิปญญา เดน 1. นายพาดี ยางธิสาร 11 จักสาน 2. นางผองคํา โตะชาลี 76 หมอเปา 3. นายหวล ยางธิสาร 215 ดนตรีพื้นบาน 4. นางแต คําเครือ หมอสมุนไพร 5. นายเกียรติ โตะชาลี 73 เปา
บทที่ 3 ศักยภาพแหลงทองเที่ยวในชุมชนหวยยาง ในการศึกษาศักยภาพแหลงทองเที่ยวในชุมชนหวยยาง ผูศึกษาจะอธิบายถึงสถานที่สําคัญ แหลง ทองเที่ยวทางธรรมชาติ รวมถึงประเพณี และวัฒนธรรมของชุมชน ดังนี้ ศักยภาพดานแหลงทองเที่ยว 1.จุดชมวิวอางเก็บน้ําหวยโท-หวยยาง อดีตเคยเปนที่ทรงงานของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ เนื่องจากพระองคไดมอบหมายงานให กรมชลประทานมาสรางอางเก็บน้ําในป 2528 แลวเสร็จในป พ.ศ.2530 เพื่อแกไขปญหาภัยแลงของหมูบาน หวยยางใหมีน้ําในการทําการเกษตร ในการนี้พระองคเสด็จมาเปดอางดวยพระองคเองในป พ.ศ.2532 ปจจุบันบานหวยยาง-บานหวยยางเหนือ จากที่เคยเปนหมูบานประสบปญหาภัยแลงและตองไปขอทานที่ จังหวัดใกลเคียงเปนหมูบานเศรษฐกิจพอเพียงและมีน้ําในการทําการเกษตรตลอดทั้งป โดยอางเก็บน้ําหวย โท-หวยยาง โดยไดตั้งชื่อสมมุติวา “ พัทยานอย” ในขณะนี้ไดมีการจัดสรางศาลาทรงงานของ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ที่บริเวณอางเก็บน้ําหวยโท-หวยยาง
ภาพประกอบ 1 อางเก็บน้ําหวยโท – หวยยางและบริเวณสรางศาลาทรงงาน
2. ถ้ําผาเก ถ้ําผาเกเปนถ้ําที่หลวงปูภา พระเกจิอาจารยในอดีตเคยจําพรรษาและนั่งกรรมฐาน กอนถึงตัวถ้ําตอง ไตบันไดลงไปประมาณ 200 เมตร ภายในถ้ํามีพระนอนองคใหญ มีพระพุทธรูปหลายยุคหลายสมัย เหมาะ สําหรับนักทองเที่ยวที่ชอบนั่งจําศีลภาวนา มีน้ําไหลออกจากถ้ําตลอดทั้งป ชาวบานเรียกวา “น้ําทิพย” และ ชาวบานเชื่อวาถาไดดื่มกินก็จะสามารถรักษาโรคตางๆได
ภาพประกอบ 2 ถ้ําผาเก 3.พระธาตุดอยอางกุง เปนพระธาตุที่กอสรางครอบพระอรหันธาตุ 24 พระองค เดิมหลวงปูภาเปนผูสรางองคเล็กไว ใน อดีตชาวบานเคยอัญเชิญพระอรหันธาตุทั้ง 24 พระองคไว กอนหนานี้เปนโพรงไมจะมีพระหลายองค ชาวบานไดเชิญไปไวที่วัด แตตอนกลางคืนมีดวงไฟลอยกลับมาที่เดิม ตอมาปพ.ศ. 2499 พระครูดวง (อาจารยครูดวง) เปนผูพาชาวบานมาสรางพระธาตุครอบพระพุทธรูปไว
ภาพประกอบ 3 พระธาตุดอยอางกุง
4. พระพุทธศิริมงคล เปนพระพุทธรูปที่สรางพรอมกับพระธาตุดอยอางกุง ซึ่งสรางในบริเวณเดียวกัน พระพุทธศิริมงคล เปนพระพุทธรูปองคใหญ ในทุกปประชาชนในตําบลเหลาโพนคอและตําบลใกลเคียงจะทําพิธีสรงน้ําพระ ธาตุดอยอางกุง เพื่อเปนการขอฝน เพื่อทําใหฝนตกตามฤดูกาล
ภาพประกอบ 4 พระพุทธศิริมงคล 5. จุดชมวิวเสาเฉลียง เปนกอนหินใหญที่ตั้งซอนกันและยื่นออกไปจากหนาผา สามารถชมวิวทิวทัศนที่สวยงามอีกจุด หนึ่งสามารถมองเห็นภูผาแดง ภูแผงมาและเทือกเขาประเทศลาว บรรยากาศยามเชามีทะเลหมอกและมีพระ อาทิตยขึ้นที่สวยงาม และสามารถมองเห็นจุดที่พบฟอสซิลไดโนเสารไดเกือบทุกจุด
ภาพประกอบ 5 จุดชมวิวเสาเฉลียง
6. น้ําตกศรีตาดโตน เปนน้ําตกที่สวยงาม ใสสะอาดมองเห็นปู ปลา มีดอกไมขึ้นเต็มริมแมน้ํา มีโขดหินเขียวชะอุม มีลาน หินกวาง สามารถเปนที่พักแรมคางคืนได โดยน้ําตกศรีตาดโตนจะไหลลงสูจุดชมวิวหวยโท-หวยยาง
ภาพประกอบ 6 น้ําตกศรีตาดโตน 7. จุดพบฟอสซิลไดโนเสาร ชุมชนหวยยาง-หวยยางเหนือมีการพบซากฟอสซิลไดโนเสาร โดยมีพระธุดงครูปหนึ่ง ชื่อ พระกึ่ม ซึ่งไดมาจําพรรษาที่สํานักสงฆภูนอยอางกุง เปนผูคนพบ จากนั้นองคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอได ทําการสํารวจและเชิญนักธรณีวิทยาจากภูอุมขาวมาตรวจสอบ พบวาเปนไดโนเสารประเภทกินเนื้อ มีอายุ 107 ลานปเพราะดูจากสภาพของชั้นหิน
ภาพประกอบ 7 จุดพบฟอสซิลไดโนเสาร 8. สํานักสงฆภูนอยอางกุง เปนสํานักสงฆที่เครงครัดดานศาสนา มีความสงบ มีพระนอนโบราณองคใหญ มีจุดชมวิวที่เปนวัด ที่พึ่งทางจิตใจ สามารถมองเห็นอางเก็บน้ําหวยโท-หวยยาง
ภาพประกอบ 8 สํานักสงฆภูนอยอางกุง 9. ภูผานอย มีลักษณะหินสูงสลับซับซอนตั้งซอนกันอยู สวยงามมาก ซึ่งผูกอการรายคอมมิวนิสตในอดีตใชเปน หอคอยระวังภัย เปนสถานที่ลึกลับถาไมสังเกตชัดๆจะหาไมพบ
ภาพประกอบ 9 ภูผานอย
10. ภาพเขียนทางประวัติศาสตร เปนภาพเขียนโบราณที่เขียนไวบนถ้ําหินขนาดเล็ก สันนิษฐานวานาจะอยูในยุคเดียวกับภาพเขียนที่ ผาแตม คนเฒาคนแกเลาวาเปนภาพเขียนลายแทงขุมทรัพย หากสังเกตดูจะเหมือนลักษณะภูมิประเทศของ เขตอุทยานภูผายล เพราะมีการทําจุดที่สําคัญๆไว
ภาพประกอบ 10 ภาพเขียนทางประวัติศาสตร 11. ผาขาม เปนหนาผาสูง ขางบนเปนจุดชมวิว เปนลานหิน เปนที่นั่งพักของนักเดินทาง จุดนี้สามารถมองเห็น ภูมิประเทศของภูยางอึ่งและภูผาลม มีลมพัดเย็นตลอดทั้งป
ภาพประกอบ 11 ผาขาม
12. ถ้ําผานาง (ถ้ําเสรีไทย) เปนที่ขนุ พลภูพาน “นายเตียง ศิริขันธ ” มาพักหลบซอนเปนแหลงเก็บอาวุธและเปนที่ฝกอาวุธ เปน ถ้ําที่มีทําเลดีมาก คือ หนาถ้ําจะเปนหนาผา ศัตรูจะเขาขางหนาไมได โจมตีทางอากาศก็ลําบาก โบราณเลาวา ที่หนาถ้ําจะมีภาพเขียนเปนภาพ “นางเปลือง”จะสามารถมองเห็นไดโดยการการปนผาดู
ภาพประกอบ 12 ถ้ําผานาง (ถ้ําเสรีไทย) 13. โบสถดิน เปนโบสถดินแหงแรกของประเทศไทย จัดสรางที่วัดปาพุทธนิมิตรสถิตสีมาราม (วัดบานนอย) โดย มีพระราชรัตนมงคล ผูชวยเจาอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร พระอารามหลวง เปนผูริเริ่มในการสรางโบสถดิน เพื่อถวายแดพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว
ภาพประกอบ 13 โบสถดิน
จากการศึกษาศักยภาพดานแหลงทองเที่ยวในชุมชนหวยยาง พบวา แหลงทองเที่ยวมีสถานที่ตั้ง ทั้งที่อยูในชุมชนหวยยางและแหลงทองเที่ยวที่ตั้งอยูในเขตอุทยานแหงชาติภูผายล (ดังตารางที่ 3 สถาน ที่ตั้งของแหลงทองเที่ยวตางๆ) ตารางที่ 3 สถานที่ตั้งของแหลงทองเที่ยวตางๆ แหลงทองเที่ยวในชุมชน 1.โบสถดิน 2. จุดชมวิวอางเก็บน้ําหวยโท-หวยยาง 3.สํานักสงฆภูนอยอางกุง
แหลงทองเที่ยวในเขตอุทยานแหงชาติภูผายล 1.ถ้ําผาเก 2.พระธาตุดอยอางกุง 3.พระพุทธศิริมงคล 4.จุดชมวิวเสาเฉลียง 5.น้ําตกศรีตาดโตน 6.จุดพบฟอสซิลไดโนเสาร 7.ภูผานอย 8.ภาพเขียนทางประวัติศาสตร 9.ผาขาม 10.ถ้ําผานาง (ถ้ําเสรีไทย)
บทที่ 4 ศักยภาพของชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ในการศึกษาศักยภาพของชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ผูศึกษาจะอธิบายถึงศักยภาพ ดานประเพณีและวัฒนธรรมชุมชน ศักยภาพชุมชนดานสิ่งอํานวยความสะดวก ศักยภาพชุมชนดานการ คมนาคมหรือการเขาถึง บทบาทขององคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิง นิเวศ และปญหาความรูความเขาใจเกี่ยวกับการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศของชุมชน ศักยภาพชุมชนดานประเพณีและวัฒนธรรม การเลี้ยงผีปูตา ในเดือนสามของแตละปจะมีการเลี้ยงผีปูตา ซึ่งชาวบานจะรวมกันเก็บรวบรวมเงินตามศรัทธาของ ชาวบานมาซื้อไกทําพิธี โดยมีตัวแทนเรียกวาเจาจ้ํา มาทําพิธีตามหลักที่เคยนับถือกันมา การฟอนภูไท ฟอนภูไท มีอยู 2 จังหวัดคือ จังหวัดนครพนมและจังหวัดสกลนคร ซึ่งเปนศิลปดั้งเดิมของชาวภูไท ที่ไดอนุรักษศิลปการรํานี้ไว ปจจุบันการฟอนภูไทจังหวัดนครพนม เปนการรําเพื่อพิธีกรรมเซนสรวงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ตามศิลป ดั้งเดิมอยางหนึ่งหรือเปนการรําเพื่อความสนุกสนานในงานการละเลนของหมูบาน จังหวัดสกลนคร บางปที่ขาวออกรวงงามดีก็จะพากันทําพิธีแหขาวเมาไปสักการะที่พระธาตุเชิงชุม แลวทําพิธีถวายตามประเพณีเดิม เปนการแสดงออกใหเห็นถึงความสามัคคีในหมูคณะเดียวกันโดยจะฟอน ในงานเทศกาลเดือน 5 และเดือน 6 อุปกรณและวิธีการเลน เชน แคน กลอง หาง ฉิ่ง ฉาบ กลองสองหนา ซอ พิณ ฆองวงเล็ก ไมกั๊บแกบ วิธีเลน หนุมสาว ชายหญิง จับคูเปนคูๆแลวฟอนทาตางๆใหเขากับจังหวะดนตรีโดยรําเปนวงกลมและมีทา รํา 16 ทา เวลาฟอนทั้งชายหญิงจะไมสวมถุงเทาและรองเทา ที่สําคัญ ในขณะฟอนฝายชายจะถูกเนื้อตองตัว ฝายหญิงไมไดเด็ดขาด มิฉะนั้นจะผิดผี อาจจะถูกปรับไหมตามจารีตประเพณีได คุณคา/แนวคิด/สาระ เปนการนําเอาเอกลักษณดานการแตงกาย ดานการฟอนรํา ดานมวยโบราณ มา แสดงออกเปนศิลปวัฒนธรรม เพื่อใหคนทั่วไปไดชื่นชมการฟอนภูไท เปนประเพณีที่มีมาแตบรรพบุรุษและ ถือวาเปนศิลปะเอกลักษณทางดานวัฒนธรรมประจําเผาภูไท
พิธีเหยา การเหยา (การรําผีฟา) เปนพิธีกรรมความเชื่อในการนับถือผี เปนการเสี่ยงทาย เมื่อมีการเจ็บปวยใน ครอบครัวก็เชื่อวาเปนการกระทําของผีจึงตองทําพิธีเหยาเพื่อ “แกผ”ี วาผูเจ็บปวยนี้ผิดผีดวยสาเหตุใด ผี ตองการใหทําอะไรจะไดปฎิบัติตาม เชื่อวาทําการแกผีแลวอาการเจ็บปวยก็จะหายตามปกติ โดยจะมีผูทําพิธี เหยาเรียกวา “ผีหมอ” จําพิธีเซนผี ติดตอสื่อสารกับผีโดยวิธีรองรําประกอบดนตรีประเภท แคน คํารองนั้น เชื่อวาเปนคําบอกของผีที่จะเชื่อมโยงถึงผูปวย คนคุมหรือคนเลี้ยงผีเรียกวา “แมเมือง” ในปหนึ่งๆลูกเมือง (ผีหมอ) จะทําการคารวะแมเมือง 1 ครั้ง เรียกวา “พิธีเลี้ยงผีของผีหมอ” (หมอเหยา) พิธีเหยาจําแนกได 4 ลักษณะดังนี้ 1. การเหยาเพื่อชีวิต เปนลักษณะการเหยาเพื่อรักษาอาการเจ็บปวยหรือเหยาตออายุ ภาษาหมอเหยา หรือผีหมอเรียกวา “เหยาเพื่อเลี้ยงมิ้งเลี้ยงหอ” 2. การเหยาเพื่อคุมผีออกเปนการสืบทอดหมอเหยา กลาวคือ เมื่อมีผูปวยรักษาอยางไรก็ไมหาย หมอเหยาจะมีการเหยาคุมผีออก (เนื่องจากมีผีรายเขาสิง) ถาผีออกผูปวยจะลุกขึ้นมารายรํากับหมอเหยาและ ผูปวยที่หายเจ็บไขก็จะกลายเปนหมอเหยาตอ 3. การเหยาเพื่อเลี้ยงผี เปนการจัดเลี้ยงเพื่อขอบคุณผี โดยจะจัดในชวงเดือน 4 หรือเดือน 6 ของทุกๆ ป ถาปใดหมอเหยาไมไดเหยามากนักหรือขาวปลาไมอุดมสมบูรณก็จะไมเลี้ยง หากแตจะทําพิธีฟายน้ํา เหลา (ใชใบและดอกไมมาจุมน้ําเหลาและประพรมใหกระจายออกไป) 4. การเหยาเอาฮูปเอาฮอย เปนพิธีกรรมเหยาในงานประเพณี จะทํากันในงานบุญพระเวสฯของแต ละปและจะทําติดตอกัน 3 ปเวน 1 ปจึงจะทําอีกสวนใหญผูที่ทําพิธีเหยานี้จะเปนผูชายลวน พิธีสรงน้ําพระภู พิธีสรงน้ําพระภูนี้ ชาวบานจะทําในชวงเดือน 6 ของทุกป โดยชาวบานในชุมชนหวยยางและ หมูบานใกลเคียงจะทําอาหารขึ้นไปถวายเพลพระสงฆ และรับประทานรวมกันบนพระธาตุดอยอางกุง ในชวงบายพระสงฆจะทําพิธีและจะสรงน้ําพระพุทธศิริมงคลและพระธาตุดอยอางกุง โดยชาวบานมีความ เชื่อวาหากปไหนไมไดทําพิธีสรงน้ําพระภูจะทําใหฝนไมตกตองตามฤดูกาล ศักยภาพชุมชนดานสิ่งอํานวยความสะดวก 1) ที่พัก มีบานของชาวบานหวยยาง ที่สามารถจัดทําเปนที่พักแบบ Home Stay ไวรองรับ นักทองเที่ยวไดประมาณ จํานวน 10 หลัง เชน บานของนางบัวลอย โตะชาลี (ภาพประกอบ 14 บานพักโฮม เสตยของนางบัวลอย โตะชาลี) เปนบานพักที่มีลักษณะของตัวบานที่มั่นคง แข็งแรง ไมเสี่ยงอันตรายตอ การใชสอย วัสดุที่ใชสรางบานมีความแข็งแรง มีอากาศถายเทสะดวก มีแสงสวางเขาถึง มีหองน้ําและหอง สวมสะอาด โดยเจาของบานพักจะทําความสะอาดที่พักและรอบบริเวณบานพักอยูเสมอ ดานความ
ปลอดภัยของที่พัก ซึ่งความปลอดภัยถือวาเปนสิ่งที่สําคัญอีกประการหนึ่งที่นักทองเที่ยวใชเปน องคประกอบในการตัดสินใจเดินทางเขารวมกิจกรรมที่พักเชิงนิเวศ
ภาพประกอบ 14 บานพักโฮมเสตยของนางบัวลอย โตะชาลี 2) รานอาหารและเครื่องดื่ม ภายในชุมชนหวยยางจะมีรานอาหารและเครื่องดื่ม จํานวน 4 ราน ไดแก รานกวยเตี๋ยวน้ําตก สูตรโบราณ รานกวยเตี๋ยวนางไหมคํา รานอาหารตามสั่งนายจิมมี่และรานอาหาร ในสวน ไวคอยบริการคนในชุมชนและนักทองเที่ยว 3) การตอนรับ ชาวบานในชุมชนหวยยางเปนผูมีจิตใจโอบออมอารี เอื้อเฟอเผื่อแผ ดังสํานวน สุภาษิตไทยที่วา “เปนธรรรมเนียมไทยแทแตโบราณ ใครมาถึงเรือนชานตองตอนรับ” (ธัญญลักษณ มีหมู. 2552.) การตอนรับนักทองเที่ยวดุจญาติมิตรจะทําใหนักทองเที่ยวเกิดความรูสึกอบอุน มีการจัดเตรียมพื้นที่ ตอนรับในลักษณะศูนยกลางของชุมชน คือ ที่วัดโพธิ์ชัยและตลาดชุมชนบานหวยยาง 4) ดานอาหารพื้นเมือง ชุมชนหวยยางมีวิถีชีวิตอยูกับธรรมชาติหาอยูหากินกันตามไรตามนา ตาม ปาตามเขา อาหารของชาวบานจึงเปนอาหารที่หามาไดตามธรรมชาติ อาหารตามฤดูกาล อาหารตามทองทุง นา เชน หอยเชอรี่ เขียด ปลา ปู อาหารจากปา เชน หอยหอม นก หนอไม เห็ด เปนตน อาจมี บางอยางที่ชุมชนตองพึ่งจากตลาด เชน เนื้อสัตว ผักบางชนิด ซึ่งในแตละวันชาวบานจะขึ้นไปหาอาหาร ปาที่ภูเขาที่อยูใกลเขตชุมชน บางสวนจะไปหาปลาที่อางเก็บน้ําหวยโท – หวยยาง การปรุงอาหารหรือการ ประกอบอาหารจะเปนอาหารที่เปนเอกลักษณพื้นบาน สามารถทีจ่ ะหาไดในชุมชนมาปรุงเปนอาหารได เชน น้ําพริก ผักนึ่ง แกงหวายใสไก แกงหนอไม เปนตน ซึ่งรสชาติของอาหารจะไมจัดจนเกินไป ศักยภาพชุมชนดานการคมนาคมหรือการเขาถึง
การคมนาคมของชุมชนหวยยาง เปนถนนคอนกรีต การเดินทางไปมาสะดวกและรวดเร็ว โดย ชุมชนอยูหางจากตัวจังหวัดสกลนครเพียง 37 กิโลเมตรตามถนนสกล-นาแก มีรถประจําทางจากจังหวัด สกลนครผานปากทางเขาหมูบานทุกวัน ตั้งแตเวลา 06.30 – 17.30 น.อัตราคาโดยสาร 20 บาท มีรถ มอเตอรไซครับจางเขาหมูบาน อัตราคาโดยสาร 20 บาท
ภาพประกอบ 15 เสนทางการคมนาคมในชุมชน
บทบาทขององคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอในการสงเสริมการทองเที่ยว 1. บทบาทการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศในตําบลเหลาโพนคอ พันธกิจการพัฒนาการทองเที่ยวตําบลเหลาโพนคอ 1. กําหนดใหพื้นที่เปนแหลงทองเที่ยวตามธรรมชาติ ทางวัฒนธรรม และประเพณีที่มีการ กําหนดขอบเขตการใชทรัพยากรการทองเที่ยวรวมกันระหวางชุมชนและหนวยงานที่เกี่ยวของ 2. มีการพัฒนาการทองเที่ยวในรูปเชิงนิเวศมุงเนนการอนุรักษทรัพยากรการทองเที่ยว ทั้งทาง ธรรมชาติ ประวัติศาสตร วัฒนธรรม ประเพณีและวิถีชีวิตชุมชน 3. มีการพัฒนากิจกรรมการทองเที่ยว มุงเนนการแลกเปลี่ยนทั้งภายในและภายนอกชุมชน โดยรักษาไวซึ่งเอกลักษณที่ดีของชุมชน 4. มีการบริหารจัดการการทองเที่ยวในรูปแบบธุรกิจชุมชน เนนความมีสวนรวมของคนใน ชุมชนและองคกรประสานงานหลักดานการบริหารจัดการ
5.
มุงสูการเปนศูนยกลางการเรียนรูโลกดึกดําบรรพเสนทางไดโนเสาร
เปาหมายการพัฒนาการทองเที่ยวเชิงนิเวศของตําบลเหลาโพนคอ 1. มีขอตกลงรวมกันในการใชทรัพยากรการทองเที่ยวระหวางชุมชนและหนวยงานที่ เกี่ยวของ 2. รักษาสภาพของทรัพยากรการทองเที่ยวทางธรรมชาติ ประวัติศาสตร วัฒนธรรม ประเพณีและวิถีชีวิตของชุมชนอยางยั่งยืน 3. กอใหเกิดการแลกเปลี่ยนความรูจากสิ่งที่ใหทําในแตละกิจกรรมทั้งภายในและภายนอก ชุมชน 4. มีการบริหารจัดการในรูปแบบธุรกิจชุมชน เนนการใหทุกคนในชุมชนมีสวนรวมเพื่อ กอใหเกิดอาชีพและกระจายรายไดที่เปนธรรมและทั่วถึง ตลอดจนมีผลตอการพัฒนาคุณภาพชีวิตของชุมชน แผนการพัฒนาการทองเที่ยเชิงนิเวศของตําบลเหลาโพนคอ เนนในดานการควบคุมและการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ เปนโครงการที่ควรดําเนินงานใน ระยะ 5 ปเปนสวนใหญ ประกอบดวยแผนการพัฒนาดานการบริหารจัดการ แผนการพัฒนาแหลง ทองเที่ยว/กิจกรรมทองเที่ยวและโครงสรางพื้นฐาน แผนพัฒนาดานการบริการทางการทองเที่ยวและ แผนการพัฒนาดานการตลาด สวนใหญเปนชุดโครงการที่ตองประสานความรวมกันในหลายหนวยงานและ องคกรที่เกี่ยวของ ดังนี้ 1. แผนการพัฒนาดานการบริหารจัดการ มี 5 โครงการ ประกอบดวย 1.1 โครงการจัดทําแผนการพัฒนาการทองเที่ยวเชิงนิเวศ 1.2 โครงการพัฒนาความรู ความสามารถดานการจัดการทองเที่ยวเชิงนิเวศแกองคการ ธุรกิจชุมชน 1.3 โครงการจัดตั้งองคการธุรกิจชุมชนดานการทองเที่ยวเชิงนิเวศ 1.4 โครงการจัดทําระเบียบชุมชนในการใชประโยนชทรัพยากรทองเที่ยวเชิงนิเวศ 1.5 โครงการจัดตั้งองคกรประสานงานหลักดานการทองเที่ยวเชิงนิเวศ 2. แผนการพัฒนาแหลงทองเที่ยว/กิจกรรมทองเที่ยวและโครงสรางมี 7 โครงการ ประกอบดวย 2.1 โครงการปรับปรุง/พัฒนาจุดชมวิวบนยอดเขาเสาเสลียง 2.2 โครงการปรับปรุง/พัฒนาเสนทางศึกษาธรรมชาติ 2.3 โครงการฟนฟูการทองเที่ยวดานประเพณี วัฒนธรรมและเทศกาลสําคัญของตําบล เหลาโพนคอ 2.4 โครงการพัฒนาระบบโทรศัพท
โครงการพัฒนาถนนและระบบการขนสงทางบกในพื้นที่ 2.6 โครงการพัฒนาระบบการจัดเก็บขยะมูลฝอยในแหลงทองเที่ยว 2.7 โครงการปรับปรุงพัฒนาแหลงทองเที่ยวทางโบราณวัตถุและซากฟอสซิลไดโนเสาร ของตําบลเหลาโพนคอ 3. แผนพัฒนาดานการบริการทางการทองเที่ยวมี 3 โครงการ ประกอบดวย 3.1 โครงการพัฒนาทักษะการใหบริการดานการทองเที่ยวเชิงนิเวศโดยชุมชนทองถิ่น 3.2 โครงการสงเสริมการประสานการรวมมือระหวางผูประกอบการทองเที่ยวในพื้นที่ 3.3 โครงการจัดตั้งรานคาและรานอาหารโดยองคกรธุรกิจชุมชน 4. แผนการพัฒนาดานการตลาดมี 3 โครงการ ประกอบดวย 4.1 โครงการพัฒนาความรูดานการตลาด 4.2 โครงการพัฒนาผลิตภัณฑที่เปนเอกลักษณของชุมชนทองถิ่น 4.3 โครงการเผยแพรการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม 2.5
งบประมาณ จากการสํารวจไดจัดทํางบประมาณโครงการขึ้นมาระยะ 1 ป มีทั้งสิ้น 500,000 บาทและ งบประมาณที่ยังไมรวมโครงการบางโครงการ ซึ่งยังไมไดกําหนดงบประมาณไว เพราะ เปนภารกิจของ หนวยงานที่รับผิดชอบ มีหนวยงานหลักที่รับผิดชอบในพื้นที่ ไดแก องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพน คอ โดยมีหนวยงานภาครัฐโดยเฉพาะอําเภอโคกศรีสุพรรณที่ใหคําปรึกษาและใหการสนับสนุน 2. ขอรับงบประมาณดานการสงเสริมการทองเที่ยวจากการทองเที่ยวแหงประเทศไทย (ททท.) 3. จัดงบประมาณในขอบัญญัติงบประมาณรายจายขององคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอประจํา ทุกป 1.
นอกจากนั้นองคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอยังชวยประชาสัมพันธแหลงทองเที่ยวผานทาง อินเตอรเน็ต http://laophonkhor.go.th/index.php เพื่อใหเปนที่รูจักกันอยางแพรหลาย 2. บทบาทการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศในชุมชนหวยยาง
เนื่องจากชุมชนหวยยาง หมูที่ 6 และหวยยางเหนือ หมูที่ 9 เปนชุมชนที่ตั้งอยูใกลแหลงทองเที่ยว ทางธรรมชาติในเขตอุทยานแหงชาติภูผายล ดังนั้นในปพ.ศ. 2551 องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ ไดมีการจัดตั้งกลุมบานพักโฮมสเตยและกลุมอาสาสมัครทองเที่ยว ใหแกผูนําและชาวบานหวยยางไว รองรับการทองเที่ยวและนักทองเที่ยวที่จะเขามาทองเที่ยวในอนาคต (ตารางที่ 4 รายชื่อกลุมบานพักโฮม สเตยชมุ ชนหวยยาง) ตารางที่ 4 รายชื่อกลุมบานพักโฮมสเตยชุมชนหวยยาง ลําดับ ชื่อ-สกุล 1 นายปรารถนา แสนธิจักร 2 นางไหมคํา ฮมปา 3 นางธิดารัตน ยางธิสาร 4 นางบัวลอย โตะชาลี 5 นายมีพิมพ ยางธิสาร 6 นางสมบูรณ ยางธิสาร 7 นายไมตรี ยางธิสาร 8 นายแกง แพงดี ลําดับ ชื่อ – สกุล 9 นายหนูเตรียม พลราชม 10 นายอรุณรัตน ยางธิสาร 11 นายทอน ยางธิสาร 12 นางอรัญญา ยางธิสาร 13 นายชัยพิทักษ ยางธิสาร 14 นายสรสินธ โตะชาลี
ปญหาความรูความเขาใจดานการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ
ตําแหนง ประธานกลุม รองประธาน เลขานุการ กรรมการ กรรมการ กรรมการ กรรมการ กรรมการ ตําแหนง กรรมการ กรรมการ กรรมการ กรรมการ กรรมการ กรรมการ
จากการสัมภาษณ สอบถามของผูศึกษากับผูนําชุมชน ตัวแทนชุมชน กลุมบานพักโฮมสเตยและ ประชาชนในชุมชนรวมกันเกี่ยวกับความรูในการบริหารจัดการการทองเที่ยวนั้นชุมชนยังไมมีรูปแบบใน กิจกรรมการทองเที่ยว เนื่องจากไดรับการอบรมจากองคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ 1 ครั้ง ในการ จัดตั้งกลุมโฮมสเตย ชุมชนตองการพัฒนาศักยภาพในดานนี้ใหมากขึ้น ดังนั้นควรมีการจัดอบรมในเรื่อง มัคคุเทศนใหกับชุมชนและพาผูนําชุมชน ตัวแทนชุมชน กลุมบานพักโฮมสเตยไปศึกษาดูงานดานการ บริหารจัดการการทองเที่ยวและการพัฒนาปรับปรุงแหลงทองเที่ยวของชุมชนที่ประสบผลสาเร็จในการ บริหารจัดการการทองเที่ยวแลว เพื่อนําความรูที่ไดรับและประโยชนที่จะนํามาใชในการพัฒนาการบริหาร จัดการดานการทองเที่ยวในชุมชนของตนเอง นอกจากนี้ชุมชนควรมีการแบงบทบาทหนาที่ของคนใน ชุมชน ไมวาจะเปนผูนําชุมชน ตัวแทนชุมชน กลุมบานพักโฮมสเตยและประชาชนในชุมชนใหชัดเจน รวมกันวางแผนรูปแบบกิจกรรมการทองเที่ยวใหชัดเจนมากขึ้น
บทที่ 5 สรุปผล อภิปรายผลและขอเสนอแนะ ในการศึกษาเรื่อง ศักยภาพชุมชนในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา ชุมชน หวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาศักยภาพ ชุมชนดานแหลงทองเที่ยวเชิงนิเวศ เพื่อศึกษาศักยภาพชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ เพื่อ เสนอแนวทางการสงเสริมการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศโดยชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอ โคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร โดยเก็บขอมูลที่ชุมชนหวยยาง บานหวยยางหมูที่ 6 และหมูบานหวยยาง เหนือ หมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ระยะเวลาในการศึกษาระหวาง เดือนมิถุนายน ถึงเดือนสิงหาคม 2554 วิธีการเก็บขอมูล คือ การสังเกตการณแบบมีสวนและการสัมภาษณ ผูใหขอมูลหลัก การศึกษาขอมูลมือสองและเอกสารที่เกี่ยวของกับการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ใชแนวคิดการ ทองเที่ยวเชิงนิเวศ ( Ecotourism ) แนวคิดการบริหารจัดการของอรุกุล รมกลาง และแนวคิดปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง ผูศึกษาสรุปผลได ดังนี้ 1. วัตถุประสงคของการศึกษา 2. ประชากรและกลุมตัวอยาง 3. เครื่องมือที่ใชในการศึกษา 4. การเก็บรวบรวมขอมูล 5. สรุปผล 6. อภิปรายผล 7. ขอเสนอแนะ 1.
วัตถุประสงคของการศึกษา
1.เพื่อศึกษาศักยภาพชุมชนดานแหลงทองเที่ยวเชิงนิเวศ 2.เพื่อศึกษาศักยภาพชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ 3.เพื่อเสนอแนวทางการสงเสริมการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศโดยชุมชนหวยยาง ตําบลเหลา โพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร
2.ประชากรและกลุมตัวอยาง กลุมเปาหมายที่ใชในการศึกษา คือ ประชากรบานหวยยางเหนือ จํานวน 923 คน ประชากรบาน หวยยาง จํานวน 858 คน และมีกลุมตัวอยางในการศึกษา คือ หัวหนาครัวเรือน จํานวน 10 คน คณะกรรมการ หมูบานและผูนําชุมชน จํานวน 20 คน ตัวแทน ตัวแทนกลุมแมบาน จํานวน 10 คน และผูรู จํานวน 6 คน 3. เครื่องมือที่ใชในการศึกษา เครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูลสําหรับ ศักยภาพชุมชนในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา ชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ผูศึกษาไดใช เครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูลจากการศึกษาภาคสนาม ดังนี้ 6. สมุดจดบันทึก 7. กลองถายรูป 8. แบบสัมภาษณ 9. การสังเกตการณแบบมีสวนรวม 10. แบบประเมินผลของการจัดโครงการ 4.การเก็บรวบรวมขอมูล การเก็บรวบรวมขอมูลมาใชในการศึกษาครั้งนี้ ผูศึกษาไดดําเนินการตามลําดับ ดังนี้ 1. ศึกษาหนังสือที่เกี่ยวของจากหองสมุดมหาวิทยาลัยมหาสารคาม เพื่อประกอบในการศึกษาครั้งนี้ 2. ศึกษาเอกสารมือสองที่ไดจากหมูบานและองคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ 3. ขอหนังสือจากคณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เพื่อขออนุญาต เขาไปศึกษาและหนังสือสงตัวนิสิตในการฝกงาน 4. ดําเนินการเก็บรวบรวมขอมูล โดยการสังเกตการณแบบมีสวนรวมและสัมภาษณประชากร ตามที่กําหนดไวโดยผูศึกษาดําเนินการเก็บรวบรวมขอมูลดวยตนเอง เนื่องจากการศึกษาคนควาครั้งนี้เปน การวิจัยเชิงคุณภาพ
5.สรุปผล จากการใชระเบียบวิธีวิจัยดังกลาวขางตนพบผลการศึกษา สรุปไดดังนี้
ประการแรก ในประเด็นของศักยภาพชุมชนดานแหลงทองเที่ยวเชิงนิเวศ แหลงทองเที่ยว ของชุมชนหวยยางมีศักยภาพอยูในระดับสูง เพราะมีสภาพพื้นที่เปนแหลงทรัพยากรธรรมชาติที่อุดม สมบูรณ มีวิถีชีวิตชุมชน ประเพณี วัฒนธรรม มีแหลงประวัติศาสตร เขาถึงสะดวกรวดเร็ว มีสถานที่ สําคัญ ดังนี้ 1.
ศักยภาพของแหลงทองเที่ยวในชุมชน
1.1 จุดชมวิวอางเก็บน้ําหวยโท-หวยยาง อดีตเคยเปนที่ทรงงานของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ เนื่องจากพระองคไดมอบหมายงานให กรมชลประทานมาสรางอางเก็บน้ําในป 2528 แลวเสร็จในป พ.ศ.2530 เพื่อแกไขปญหาภัยแลงของหมูบาน หวยยางใหมีน้ําในการทําการเกษตร ในการนีพ้ ระองคเสด็จมาเปดอางดวยพระองคเองในป พ.ศ.2532 ปจจุบันบานหวยยาง-บานหวยยางเหนือ จากที่เคยเปนหมูบานประสบปญหาภัยแลงและตองไปขอทานที่ จังหวัดใกลเคียงเปนหมูบานเศรษฐกิจพอเพียงและมีน้ําในการทําการเกษตรตลอดทั้งป โดยอางเก็บน้ําหวย โท-หวยยาง โดยไดตงั้ ชื่อสมมุติวา “พัทยานอย” 1.2 ถ้ําผาเก ถ้ําผาเกเปนถ้ําที่หลวงปูภา พระเกจิอาจารยในอดีตเคยจําพรรษาและนั่งกรรมฐาน กอนถึงตัวถ้ําตอง ไตบันไดลงไปประมาณ 200 เมตร ภายในถ้ํามีพระนอนองคใหญ มีพระพุทธรูปหลายยุคหลายสมัย เหมาะ สําหรับนักทองเที่ยวที่ชอบนั่งจําศีลภาวนา มีน้ําไหลออกจากถ้ําตลอดทั้งป ชาวบานเรียกวา “น้ําทิพย” และ ชาวบานเชื่อวาถาไดดื่มกินก็จะสามารถรักษาโรคตางๆได 1.3 ถ้ําอางกุง เปนถ้ําที่ลึก ใหญ กวางขวางมาก ตามประวัติเปนถ้ําที่ในอดีตเคยใชเปนสถานที่วิปสสนากรรมฐาน ปจจุบัน สภาพของถ้ํายังมีสภาพคงเดิมไมเปลี่ยนแปลง แทนที่ทานที่ใชนั่งวิปสสนากรรมฐานยังคงสภาพเดิม 1.4 พระธาตุดอยอางกุง เปนพระธาตุที่กอสรางครอบพระอรหันธาตุ 24 พระองค เดิมหลวงปูภาเปนผูสรางองคเล็กไว ใน อดีตชาวบานเคยอัญเชิญพระอรหันธาตุทั้ง 24 พระองคไว กอนหนานี้เปนโพรงไมจะมีพระหลายองค ชาวบานไดเชิญไปไวที่วัด แตตอนกลางคืนมีดวงไฟลอยกลับมาที่เดิม ตอมาปพ.ศ. 2499 พระครูดวง (อาจารยครูดวง) เปนผูพาชาวบานมาสรางพระธาตุครอบพระพุทธรูปไว 1.5 พระพุทธศิริมงคล
เปนพระพุทธรูปที่สรางพรอมกับพระธาตุดอยอางกุง ซึง่ สรางในบริเวณเดียวกัน พระพุทธศิริมงคล เปนพระพุทธรูปองคใหญ ในทุกปประชาชนในตําบลเหลาโพนคอและตําบลใกลเคียงจะทําพิธีสรงน้ําพระ ธาตุดอยอางกุง เพื่อเปนการขอฝน เพื่อทําใหฝนตกตามฤดูกาล 1.6 จุดชมวิวเสาเฉลียง เปนกอนหินใหญที่ตั้งซอนกันและยื่นออกไปจากหนาผา สามารถชมวิวทิวทัศนที่สวยงามอีกจุด หนึ่งสามารถมองเห็นภูผาแดง ภูแผงมาและเทือกเขาประเทศลาว บรรยากาศยามเชามีทะเลหมอกและมีพระ อาทิตยขึ้นที่สวยงาม และสามารถมองเห็นจุดที่พบฟอสซิลไดโนเสารไดเกือบทุกจุด 1.7 น้ําตกศรีตาดโตน เปนน้ําตกที่สวยงาม ใสสะอาดมองเห็นปู ปลา มีดอกไมขึ้นเต็มริมแมน้ํา มีโขดหินเขียวชะอุม มีลาน หินกวาง สามารถเปนที่พักแรมคางคืนได โดยน้ําตกศรีตาดโตนจะไหลลงสูจุดชมวิวหวยโท-หวยยาง 1.8 จุดพบฟอสซิลไดโนเสาร ชุมชนหวยยาง-หวยยางเหนือมีการพบซากฟอสซิลไดโนเสาร โดยมีพระธุดงครูปหนึ่ง ชื่อ พระกึ่ม เปนผูคนพบ จากนั้นองคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอไดทําการสํารวจและเชิญนักธรณีวิทยาจากภูอุม ขาวมาตรวจสอบ พบวาเปนไดโนเสารประเภทกินเนื้อ มีอายุ 107 ลานปเพราะดูจากสภาพของชั้นหิน 1.9 สํานักสงฆภูนอยอางกุง เปนสํานักสงฆที่เครงครัดดานศาสนา มีความสงบ มีพระนอนโบราณองคใหญ มีจุดชมวิวที่เปนวัด ที่พึ่งทางจิตใจ สามารถมองเห็นอางเก็บน้ําหวยโท-หวยยาง 1.10 ภูผานอย มีลักษณะหินสูงสลับซับซอนตั้งซอนกันอยู สวยงามมาก ซึง่ ผูกอการรายคอมมิวนิสตในอดีตใชเปน หอคอยระวังภัย เปนสถานที่ลึกลับถาไมสังเกตชัดๆจะหาไมพบ
1.11 ภาพเขียนทางประวัติศาสตร เปนภาพเขียนโบราณที่เขียนไวบนถ้ําหินขนาดเล็ก สันนิษฐานวานาจะอยูในยุคเดียวกับภาพเขียนที่ ผาแตม คนเฒาคนแกเลาวาเปนภาพเขียนลายแทงขุมทรัพย หากสังเกตดูจะเหมือนลักษณะภูมิประเทศของ เขตอุทยานแหงชาติภูผายล เพราะมีการทําจุดที่สําคัญๆไว
1.12 ผาขาม เปนหนาผาสูง ขางบนเปนจุดชมวิว เปนลานหิน เปนที่นั่งพักของนักเดินทาง จุดนี้สามารถมองเห็น ภูมิประเทศของภูยางอึ่งและภูผาลม มีลมพัดเย็นตลอดทั้งป 1.13 ถ้ําผานาง (ถ้ําเสรีไทย) เปนที่ขุนพลภูพาน “นายเตียง ศิริขันธ ” มาพักหลบซอนเปนแหลงเก็บอาวุธและเปนที่ฝกอาวุธ เปน ถ้ําที่มีทําเลดีมาก คือ หนาถ้ําจะเปนหนาผา ศัตรูจะเขาขางหนาไมได โจมตีทางอากาศก็ลําบาก โบราณเลาวา ที่หนาถ้ําจะมีภาพเขียนเปนภาพ “นางเปลือง”จะสามารถมองเห็นไดโดยการการปนผาดู 1.14 โบสถดิน เปนโบสถดินแหงแรกของประเทศไทย จัดสรางที่วัดปาพุทธนิมิตรสถิตสีมาราม (วัดบานนอย) โดย มีพระราชรัตนมงคล ผูชวยเจาอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร พระอารามหลวง เปนผูริเริ่มในการสรางโบสถดิน จากการศึกษาศักยภาพดานแหลงทองเที่ยวในชุมชนหวยยาง พบวา แหลงทองเที่ยวมีสถานที่ตั้งทั้ง ที่อยูในชุมชนหวยยางและแหลงทองเที่ยวที่ตั้งอยูในเขตอุทยานแหงชาติภูผายล ดังนี้ แหลงทองเที่ยวที่ตั้งอยูในชุมชน ไดแก โบสถดิน จุดชมวิวอางเก็บน้ําหวยโท – หวยยาง และ สํานักสงฆภูนอยอางแกว แหลงทองเที่ยวที่ตั้งอยูในเขตอุทยานแหงชาติภูผายล ไดแก ถ้ําผาเก ถ้ําอางกุง พระธาตุดอยอางกุง พระพุทธศิริมงคล จุดชมวิวเสาเฉลียง น้ําตกศรีตาดโตน จุดพบฟอสซิลไดโนเสาร ภูผานอย ภาพเขียนทาง ประวัติศาสตร ผาขามและถ้ําผานาง (ถ้ําเสรีไทย) ประการที่สอง ในประเด็นของศักยภาพของชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ บุคลากร ในชุมชนหวยยางมีความพยายามที่จะคนควาหาความรูเกี่ยวกับการจัดการการทองเที่ยวดวยตนเอง แตคนใน ชุมชนมีความรูความเขาใจเกี่ยวกับการทองเที่ยวอยูบาง สวนเอกสารความรูเกี่ยวกับแหลงทองเที่ยวองคการ บริหารสวนตําบลเหลาโพนคอไดจัดทําไวแลว ศักยภาพประเพณีและวัฒนธรรม ชุมชนหวยยาง ไดดําเนินชีวิตประจําวันตามหลักฮีต 12 คอง 14 ตามประเพณีที่นับถือกันมาแต โบราณกาล มีวัฒนธรรมเรื่องการนับถือผี เชน ผีปูตา
การเลี้ยงผีปูตา ในเดือนสามของแตละปจะมีการเลี้ยงผีปูตา ซึ่งชาวบานจะรวมกันเก็บรวบรวมเงินตามสรัทธาของ ชาวบานมาซื้อไกทําพิธี โดยมีตัวแทนเรียกวาเจาจ้ํา มาทําพิธีตามหลักที่เคยนับถือกันมา การฟอนผูไท ฟอนผูไท มีอยู 2 จังหวัดคือ จังหวัดนครพนมและจังหวัดสกลนคร ซึ่งเปนศิลปดั้งเดิมของชาวผูไท ที่ไดอนุรักษศิลปการรํานี้ไว ปจจุบันการรําผูไทจังหวัดนครพนม เปนการรําเพื่อพิธีกรรมเซนสรวงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ตามศิลปดั้งเดิม อยางหนึ่งหรือเปนการรําเพื่อความสนุกสนานในงานการละเลนของหมูบาน จังหวัดสกลนคร บางปที่ขาวออกรวงงามดีก็จะพากันทําพิธีแหขาวเมาไปสักการะที่พระธาตุเชิงชุม แลวทําพิธีถวายตามประเพณีเดิม เปนการแสดงออกใหเห็นถึงความสามัคคีในหมูคณะเดียวกันโดยจะฟอน ในงานเทศกาลเดือน 5 และเดือน 6 อุปกรณและวิธีการเลน เชน แคน กลอง หาง ฉิ่ง ฉาบ กลองสองหนา ซอ พิณ ฆองวงเล็ก ไมกั๊บแกบ วิธีเลน หนุมสาว ชายหญิง จับคูเปนคูๆแลวฟอนทาตางๆใหเขากับจังหวะดนตรีโดยรําเปนวงกลมและมีทา รํา 16 ทา เวลาฟอนทั้งชายหญิงจะไมสวมถุงเทาและรองเทา ที่สําคัญ ในขณะฟอนฝายชายจะถูกเนื้อตองตัว ฝายหญิงไมไดเด็ดขาด มิฉะนั้นจะผิดผี อาจจะถูกปรับไหมตามจารีตประเพณีได คุณคา/แนวคิด/สาระ เปนการนําเอาเอกลักษณดานการแตงกาย ดานการฟอนรํา ดานมวยโบราณ มา แสดงออกเปนศิลปวัฒนธรรม เพื่อใหคนทั่วไปไดชื่นชมการฟอนภูไท เปนประเพณีที่มีมาแตบรรพบุรุษและ ถือวาเปนศิลปะเอกลักษณทางดานวัฒนธรรมประจําเผาภูไท พิธีเหยา การเหยา (การรําผีฟา) เปนพิธีกรรมความเชื่อในการนับถือผี เปนการเสี่ยงทาย เมื่อมีการเจ็บปวยใน ครอบครัวก็เชื่อวาเปนการกระทําของผีจึงตองทําพิธีเหยาเพื่อ “แกผ”ี วาผูเจ็บปวยนี้ผิดผีดวยสาเหตุใด ผี ตองการใหทําอะไรจะไดปฎิบัติตาม เชื่อวาทําการแกผีแลวอาการเจ็บปวยก็จะหายตามปกติ โดยจะมีผูทําพิธี เหยาเรียกวา “ผีหมอ” จําพิธีเซนผี ติดตอสื่อสารกับผีโดยวิธีรองรําประกอบดนตรีประเภท แคน คํารองนั้น เชือ่ วาเปนคําบอกของผีที่จะเชื่อมโยงถึงผูปวย คนคุมหรือคนเลี้ยงผีเรียกวา “แมเมือง” ในปหนึ่งๆลูกเมือง (ผี หมอ) จะทําการคารวะแมเมือง 1 ครั้ง เรียกวา “พิธีเลี้ยงผีของผีหมอ” (หมอเหยา) พิธีเหยาจําแนกได 4 ลักษณะดังนี้ 1. การเหยาเพื่อชีวิต เปนลักษณะการเหยาเพื่อรักษาอาการเจ็บปวยหรือเหยาตออายุ ภาษาหมอเหยา หรือผีหมอเรียกวา “เหยาเพื่อเลี้ยงมิ้งเลี้ยงหอ”
2. การเหยาเพื่อคุมผีออกเปนการสืบทอดหมอเหยา กลาวคือ เมื่อมีผูปวยรักษาอยางไรก็ไมหายหมอ เหยาจะมีการเหยาคุมผีออก (เนื่องจากมีผีรายเขาสิง) ถาผีออกผูปว ยจะลุกขึ้นมารายรํากับหมอเหยาและผูปวย ที่หายเจ็บไขก็จะกลายเปนหมอเหยาตอ 3. การเหยาเพื่อเลี้ยงผี เปนการจัดเลี้ยงเพื่อขอบคุณผี โดยจะจัดในชวงเดือน 4 หรือเดือน 6 ของทุกๆ ป ถาปใดหมอเหยาไมไดเหยามากนักหรือขาวปลาไมอุดมสมบูรณก็จะไมเลี้ยง หากแตจะทําพิธฟี ายน้ําเหลา (ใชใบและดอกไมมาจุมน้ําเหลาและประพรมใหกระจายออกไป) 4. การเหยาเอาฮูปเอาฮอย เปนพิธีกรรมเหยาในงานประเพณี จะทํากันในงานบุญพระเวสฯของแตละปและ จะทําติดตอกัน 3 ปเวน 1 ปจึงจะทําอีกสวนใหญผูที่ทําพิธีเหยานี้จะเปนผูชายลวน พิธีสรงน้ําพระภู พิธีสรงน้ําพระภูนี้ ชาวบานจะทําในชวงเดือน 6 ของทุกป โดยชาวบานในชุมชนหวยยางและ หมูบานใกลเคียงจะทําอาหารขึ้นไปถวายเพลพระสงฆ และรับประทานรวมกันบนพระธาตุดอยอางกุง ในชวงบายพระสงฆจะทําพิธีและจะสรงน้ําพระพุทธศิริมงคลและพระธาตุดอยอางกุง โดยชาวบานมีความ เชื่อวาหากปไหนไมไดทําพิธีสรงน้ําพระภูจะทําใหฝนไมตกตองตามฤดูกาล ศักยภาพชุมชนดานสิ่งอํานวยความสะดวก 1) ที่พัก มีบานของชาวบานหวยยาง ที่สามารถจัดทําเปนที่พักแบบ Home Stay ไวรองรับ นักทองเที่ยวไดประมาณ จํานวน 10 หลัง เชน บานของนางบัวลอย โตะชาลี เปนบานพักที่มีลักษณะของตัว บานที่มั่นคง แข็งแรง มีอากาศถายเทสะดวก มีแสงสวางเขาถึง มีหองน้ําและหองสวมสะอาด 2) รานอาหารและเครื่องดื่ม ภายในชุมชนหวยยางจะมีรานอาหารและเครื่องดื่ม จํานวน 4 ราน ไดแก รานกวยเตี๋ยวน้ําตก สูตรโบราณ รานกวยเตี๋ยวนางไหมคํา รานอาหารตามสั่งนายจิมมี่และรานอาหาร ในสวน ไวคอยบริการคนในชุมชนและนักทองเที่ยว 3) การตอนรับ ชาวบานในชุมชนหวยยางเปนผูมีจิตใจโอบออมอารี ตอนรับนักทองเที่ยวดุจญาติ มิตรจะทําใหนักทองเที่ยวเกิดความรูสึกอบอุน 4) ดานอาหาร ชุมชนหวยยางมีวิถีชีวิตอยูกับธรรมชาติหาอยูหากินกันตามไรตามนา ตามปาตาม เขา อาหารของชาวบานจึงเปนอาหารที่หามาไดตามธรรมชาติ อาหารตามฤดูกาล อาหารตามทองทุงนา เชน หอยเชอรี่ เขียด ปลา ปู อาหารจากปา เชน หอยหอม นก หนอไม เห็ด เปนตน อาจมีบางอยางที่ ชุมชนตองพึ่งจากตลาด เชน เนื้อสัตว ผักบางชนิด การปรุงอาหารหรือการประกอบอาหารจะเปนอาหารที่ เปนเอกลักษณพื้นบาน สามารถที่จะหาไดในชุมชนมาปรุงเปนอาหารได เชน น้ําพริก ผักนึ่ง แกงหวายใส ไก แกงหนอไม เปนตน ซึ่งรสชาติของอาหารจะไมจัดจนเกินไป
ศักยภาพชุมชนดานการคมนาคมหรือการเขาถึง การคมนาคมของชุมชนหวยยาง เปนถนนคอนกรีต การเดินทางไปมาสะดวกและรวดเร็ว โดย ชุมชนอยูหางจากตัวจังหวัดสกลนครเพียง 37 กิโลเมตรตามถนนสกล-นาแก มีรถประจําทางจากจังหวัด สกลนครผานปากทางเขาหมูบานทุกวัน ตั้งแตเวลา 06.30 – 17.30 น.อัตราคาโดยสาร 20 บาท มีรถ มอเตอรไซครับจางเขาหมูบาน อัตราคาโดยสาร 20 บาท บทบาทขององคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอในการสงเสริมการทองเที่ยว ชุมชนหวยยาง หมูที่ 6 และหวยยางเหนือ หมูที่ 9 มีลักษณะการพัฒนาการทองเที่ยวในพื้นที่ให เปนการทองเที่ยวเชิงนิเวศ จัดเปนแหลงทองเที่ยวตามธรรมชาติ วัฒนธรรม โดยมุงเนนการอนุรักษ การ พักผอนหยอนใจ การศึกษาธรรมชาติ และการแลกเปลี่ยนความรูซึ่งจัดใหมีโครงสรางพื้นฐานเทาที่จําเปน และมีการจัดการในรูปของธุรกิจชุมชนโฮมสเตย ที่อยูในขั้นของการเริ่มตนดําเนินการเพื่อใหทุกคนใน ชุมชนมีสวนรวมตามศักยภาพทุกระดับ แผนการพัฒนาการทองเที่ยเชิงนิเวศของตําบลเหลาโพนคอ เนนในดานการควบคุมและการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ เปนโครงการที่ควรดําเนินงานใน ระยะ 5 ปเปนสวนใหญ ประกอบดวยแผนการพัฒนาดานการบริหารจัดการ แผนการพัฒนาแหลง ทองเที่ยว/กิจกรรมทองเที่ยวและโครงสรางพื้นฐาน แผนพัฒนาดานการบริการทางการทองเที่ยวและ แผนการพัฒนาดานการตลาด สวนใหญเปนชุดโครงการที่ตองประสานความรวมกันในหลายหนวยงานและ องคกรที่เกี่ยวของ นอกจากนี้องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอชวยประชาสัมพันธแหลงทองเที่ยวผาน ทางอินเตอรเน็ตเพื่อใหแหลงทองเที่ยวเปนที่รูจักกันอยางแพรหลาย ปญหาความรูความเขาใจดานการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ จากการสัมภาษณ สอบถามของผูศึกษากับผูนําชุมชน ตัวแทนชุมชน กลุมบานพักโฮมสเตยและ ประชาชนในชุมชนรวมกันเกี่ยวกับความรูในการบริหารจัดการการทองเที่ยวนั้นชุมชนยังไมมีรูปแบบใน กิจกรรมการทองเที่ยว เนื่องจากไดรับการอบรมจากองคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ 1 ครั้ง ในการ จัดตั้งกลุมโฮมสเตย ชุมชนตองการพัฒนาศักยภาพในดานนี้ใหมากขึ้น ดังนั้นควรมีการจัดอบรมในเรื่อง มัคคุเทศนใหกับชุมชนและพาผูนําชุมชน ตัวแทนชุมชน กลุมบานพักโฮมสเตยไปศึกษาดูงานดานการ บริหารจัดการการทองเที่ยวและการพัฒนาปรับปรุงแหลงทองเที่ยวของชุมชนที่ประสบผลสาเร็จในการ บริหารจัดการการทองเที่ยวแลว เพื่อนําความรูที่ไดรับและประโยชนที่จะนํามาใชในการพัฒนาการจัดการ
ดานการทองเที่ยวในชุมชนของตนเอง นอกจากนี้ชุมชนควรมีการแบงบทบาทหนาที่ของคนในชุมชน ไม วาจะเปนผูนําชุมชน ตัวแทนชุมชน กลุมบานพักโฮมสเตยและประชาชนในชุมชนใหชัดเจน รวมกัน วางแผนรูปแบบกิจกรรมการทองเที่ยวใหชัดเจนมากขึ้น 6.อภิปรายผลการศึกษา จากการศึกษาวิจัยเรื่องศักยภาพในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา ชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ผลการศึกษาพบวา ศักยภาพดานแหลง ทองเที่ยวเชิงนิเวศ พบวา ชุมชนหวยยางแหลงทองเที่ยวของชุมชนหวยยางมีศักยภาพอยูในระดับสูง เพราะมีสภาพพื้นที่เปนแหลงทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ มีวิถีชีวิตชุมชน ประเพณี วัฒนธรรม มี แหลงประวัติศาสตร เขาถึงสะดวกรวดเร็ว มีสถานที่สําคัญ ซึ่งสอดคลองกับแนวคิดการทองเที่ยวเชิงนิเวศ (Ecotourism) เสรี เวชบุษกร (2538) ใหคําจํากัดความการทองเที่ยวเชิงนิเวศวา เปนการเดินทางทองเที่ยว อยางมีความรับผิดชอบในแหลงธรรมชาติที่มีเอกลักษณเฉพาะถิ่น และแหลงวัฒนธรรมที่เกี่ยวเนื่องกับ ระบบนิเวศสิ่งแวดลอมและการทองเที่ยว โดยมีกระบวนการเรียนรูรวมกันของผูเกี่ยวของ ภายใตการจัดการ อยางมีสวนรวมของทองถิ่นเพื่อมุงใหเกิดจิตสํานึกตอการรักษาระบบนิเวศอยางยั่งยืน การทองเที่ยวเชิง นิเวศ มีองคประกอบสําคัญที่ควรพิจารณา คือ การสรางจิตใตสํานึกเกี่ยวกับการอนุรักษธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม ความพึงพอใจของนักทองเที่ยว และการมีสวนรวมของชุมชนทองถิ่น รวมถึงการกระจายรายได ผลการศึกษาพบวา ศักยภาพชุมชนในการสงเสริมการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ในเรื่องของการจัดการ การทองเที่ยว ชุมชนหวยยางยังไมมีระบบการบริหารจัดการที่เปนแนวทางชัดเจน ไมมีรูปแบบกิจกรรมการ ทองเที่ยว บุคลากรในชุมชนหวยยางมีความพยายามที่จะคนควาหาความรูเกี่ยวกับการบริหารจัดการการ ทองเที่ยวดวยตนเอง แตคนในชุมชนมีความรูความเขาใจเกี่ยวกับการทองเที่ยวอยูบาง สวนเอกสารความรู เกี่ยวกับแหลงทองเที่ยวองคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอไดจัดทําไวแลว ซึ่งสอดคลองกับแนวคิดการ บริหาร แนวคิดหลักในการจัดการทรัพยากรการทองเที่ยว บริเวณแหลงทองเที่ยวไวเปน 2 ประเภท (วรรณา วงษวานิช. 2539 : 76-77) คือ 1.การใหบริการและใหความสะดวก ตลอดจนใหความรูแกนักทองเที่ยว 2.การรักษาไวซึ่งทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหคงอยูตลอดไป ดังนั้นการศึกษาครั้งนี้จึงชี้ใหเห็นถึงการมีสวนรวมของชุมชนหวยยางในการจัดการการทองเที่ยว เชิงนิเวศและยังเปนการสรางจิตสํานึกทางสิ่งแวดลอมใหกับคนในชุมชนและนักทองเที่ยวดวย นอกจากนี้การศึกษาศักยภาพในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา ชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ผูศึกษาใชกรอบแนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียงในการอธิบาย เนื่องจากในอดีตชุมชนหวยยางเคยเปนหมูบานขอทาน จนเปนขาวหนา 1 ของ
หนังสือพิมพเดลินิวส กระทั่งขาวทราบถึงพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ พระองคทรงมอบหมายงานให กรมชลประทานดําเนินการสรางอางเก็บน้ําหวยโท – หวยยาง ในป 2528 แลวเสร็จในป 2530 โดยพระองค เสด็จมาเปดอางเก็บน้ําหวยโท – หวยยางดวยพระองคเองในป 2532 ตั้งแตบัดนั้นเปนตนชุมชนหวยยาง เปลี่ยนจากหมูบานขอทานมาเปนหมูบานเศรษฐกิจพอเพียง ชุมชนหวยยางไดนอมนําปรัญชาเศรษฐกิจ พอเพียงมาใชในการดําเนินชีวิตภายใตกรอบ 3 หวง 2 เงื่อนไข ตามหลักปรัญชาเศรษฐกิจพอเพียง 7.ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะดานงานวิจัย 1. ควรมีการศึกษาผลกระทบที่จะเกิดขึ้นหลังการสงเสริมการทองเที่ยวที่จะเกิดขึ้นในชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร 2. ควรมีการศึกษาการพัฒนารูปแบบการทองเที่ยวอยางมีสวนรวมของประชาชนในชุมชนหวยยาง ขอเสนอแนะดานการพัฒนาชุมชน หนวยงานที่เกี่ยวของควรสนับสนุน สงเสริมและใหความรูแกชุมชนเพิ่มมากขึ้นในการพัฒนา รูปแบบการทองเที่ยว 2. ภายในชุมชนควรปรับปรุงภูมิทัศน เพื่อเปนแรงดึงดูดใหนักทองเที่ยวเขามาเที่ยว 3. ภายในชุมชนนาจะมีผลิตภัณฑของชุมชนและมีตลาดเพื่อรองรับการทองเที่ยว 1.
บรรณานุกรม
บรรณานุกรม
กรวรรณ สังขกร. แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงกับการทองเที่ยวชุมชน. สถาบันวิจัยสังคม : มหาวิทยาลัยเชียงใหม, 2552.
ทัศนีย บัวระภา. การพัฒนาตลาดการทองเที่ยวเชิงนิเวศและวัฒนธรรมแบบยั่งยืนของกลุมจังหวัดรอยแกน สาร. สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน : มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 2549. ธัญญลักษณ มีหมู. ศักยภาพและแนวทางการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศวัฒนธรรม ในเขตตําบล ทาหินงาม อําเภอเมือง จังหวัดชัยภูม.ิ วิทยานิพนธ ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต. มหาสารคาม : มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 2552. บังอร ทาประเสริฐ. ตลาดน้ําวัดลําพญา : การจัดการเพื่อพัฒนาการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมโดยการมีสวน รวมของชุมชน. วิทยานิพนธ ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต. มหาสารคาม : มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 2552. พจนา สวนศรี. คูมือการจัดการทองเที่ยวโดยชุมชน. กรุงเทพ : โครงการทองเที่ยวเพื่อชีวิตและ ธรรมชาติ, 2547. ยศ สันตสมบัติและคณะ. การทองเที่ยวเชิงนิเวศ : ความหลากหลายทางวัฒนธรรมและการจัดการ ทรัพยากร. โครงการพัฒนาองคความรูและศึกษานโยบายการจัดการทรัพยากรชีวภาพในประเทศ ไทย(โครงการ BRT), 2544. สิรินทิพย พันธมัฆวาฬ. การพัฒนาและการจัดการการทองเทีย่ วเชิงนิเวศวัฒนธรรม จังหวัดมหาสารคาม. มหาสารคาม : มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 2552. เสรี พงศพิศ. เศรษฐกิจพอเพียง การพัฒนายั่งยืน. กรุงเทพฯ : พลังปญญา, 2549. https://sites.google.com/site/laophonkhortv/natural
รายนามผูใหสัมภาษณ
1.นายวิกรานต โตะชาลี เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 13 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถนุ ายน 2554
2. นางกวาย ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 115 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถุนายน 2554 3. นายสาคร ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 146 บานหวยยางหมูที่ 6 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถุนายน 2554 4. นายทวีศักดิ์ ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 124 บานหวยยางหมูที่ 6 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถุนายน 2554 5. นางสายมะณี ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 175 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถุนายน 2554 6. นางวงคจันทร ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 245 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถุนายน 2554 7. นายไพบูลย ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 235 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถุนายน 2554 8. นางบัวลอย โตะชาลี เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 184 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถุนายน 2554 9. นายมานะชัย ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 182 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร มิถุนายน 2554 10. นางรักคํา โตะชาลี เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 203 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร กรกฎาคม 2554 11. นางลําใย ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 114 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร กรกฎาคม 2554 12. นางสมบูรณ ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 176 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร กรกฎาคม 2554 13. นายจบ ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 5 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบลเหลา โพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร กรกฎาคม 2554 14. นางญาณี ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บา นเลขที่ 1 บานหวยยางหมูที่ 6 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร กรกฎาคม 2554 15. นายปรีดา โตะชาลี เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 13 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร กรกฎาคม 2554 16. นางอรัญญา ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 42 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร กรกฎาคม 2554 17. นายวิวร โตะชาลี เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 185 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร กรกฎาคม 2554
18. นายวิตตะ ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 22 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร สิงหาคม 2554 19. นางรุงตะวัน ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 113 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร สิงหาคม 2554 20. นางทองคํา โตะชาลี เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 245 บานหวยยางหมูที่ 9 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร สิงหาคม 2554 21. นายเมคินธ ยางธิสาร เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 133 บานหวยยางหมูที่ 6 ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร สิงหาคม 2554 22. นางรุงฤดี นิลชั้น เปนผูใหสัมภาษณ ที่บานเลขที่ 180 บานหวยยางหมูที่ 6 ตําบล เหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร สิงหาคม 2554 23. นายเกียรติศักดิ์ ขันทีทาว นักวิชาการเกษตร องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ เปนผูใหสัมภาษณ ที่องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ กรกฎาคม – สิงหาคม 2554 24. นายรัตนะ คําโสมศรี หัวหนาสํานักปลัด องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ เปน ผูใหสัมภาษณ ที่องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ กรกฎาคม – สิงหาคม 2554 25. นายอนุชา ไฝทาคํา นักพัฒนาชุมชน องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ เปนผูให สัมภาษณ ที่องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ กรกฎาคม – สิงหาคม 2554 26. นางสาวดารุณี พลราชม นักวิชาการศึกษา องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ เปน ผูใหสัมภาษณ ที่องคการบริหารสวนตําบลเหลาโพนคอ กรกฎาคม – สิงหาคม 2554
ภาคผนวก
ภาคผนวก ก แบบสัมภาษณ
แบบสัมภาษณ ใชสัมภาษณกลุมผูรูหรือผูใหขอมูลหลักและผูใหขอมูลทั่วไป
เรื่อง : การสงเสริมชุมชนในการบริหารจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ กรณีศึกษา แหลงทองเที่ยวหวยโทหวยยาง เขตอุทยานแหงชาติภูผายล ชุมชนหวยยาง ตําบลเหลาโพนคอ อําเภอโคกศรีสุพรรณ จังหวัดสกลนคร ขอมูลเกี่ยวกับผูใหสัมภาษณ ชื่อ-สกุล................................................................................... อายุ.................. ป ที่อยูปจจุบัน................................................................................................................................................. การศึกษา..................................................... อาชีพ.................................................................................... 1.ขอมูลดานการทองเที่ยว ประวัติความเปนมาและจุดเดนของแหลงทองเที่ยว .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................
วัฒนธรรมของชุมชน ……………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………. ความรูความเขาใจเกี่ยวกับการจัดการการทองเทีย่ วเชิงนิเวศและวัฒนธรรมชุมชน บุคลากร……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… คมนาคม……………………………………………………………………………………………………… .......................................................................................................................................................................... บริการ………………………………………………………………………………………………………... .......................................................................................................................................................................... ความพรอมในการเขามามีสวนรวมในการจัดการการทองเที่ยว ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………. หนวยงานภาครัฐในทองถิ่น ( องคการบริหารสวนตําบล,กลุมชาวบาน) เขามามีสวนรวมในการบริหาร จัดการหรือไม ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ขอเสนอแนะในการจัดการการทองเที่ยวเชิงนิเวศ ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………..
ภาคผนวก ข แผนผังหมูบาน
N
8
16
9
1
18 6
15
โซนที่ 147
ศาลา ศูนยเด็กเล็ก 261
116
แผนที่สังเขปบานหวยยาง หมูที่ 6 ตําบลเหลาโพนคอ
53
ภาคผนวก ค ปฏิทินวัฒนธรรม
\
ปฏิทินวัฒนธรรม
บุญกฐิน
บุญปใหม
บุญกฐิน เดือนสิบสอง
เดือนอาย
เดือนสิบเอ็ด บุญขาวสาก
บุญขาวประดับดิน
เดือนยี่ ประทายขาวเปลือก (บุญกองขาว)
เดือนสิบ เดือนเกา
ปฏิทินประเพณี วัฒนธรรม
เดือนสาม
เลี้ยงเจาปูตา
เดือนสี่
บุญบั้งไฟ หมอเหยา
เดือนแปด เขาพรรษา
เดือนหา เดือนเจ็ด
เดือนหก
บุญบั้งไฟ สรงพระภู
บุญมหาชาติ
ภาคผนวก ง เสนทางการทองเที่ยว
ภาคผนวก จ รูปกิจกรรม
เสนทางการทองเที่ยว
บานพักโฮมสเตย
การคมนาคมในหมูบาน
สัมภาษณกลุมเปาหมาย
วิถีชุมชน
ทําบุญตักบาตร
สรงน้ําพระภูบนพระธาตุดอยอางกุง
กิจกรรมที่เขารวมกับองคกรพัฒนา
พิธีเปดการอบรมเพาะพันธุกลาไมและลงนามขอตกลง (MOU) โครงการปลูกไมดอกเพื่อปรับปรุง ภูมิทัศนโคงปงงู ระหวางบริษัทอภิชญาฟลอรา จํากัด กับกลุมเพาะพันธุกลาไมบานหวยยาง
กิจกรรมยุวเกษตรกรดีเดน กิจกรรมที่ปรึกษายุวเกษตรกรดีเดน กิจกรรมสมาชิกยุวเกษตรกรดีเดน
โครงการ ศอช.จังหวัดสกลนครสูเสนทางการเมืองใสสะอาด
กิจกรรมบูรณาการแผนระดับตําบล
กิจกรรมประเมินโครงการเศรษฐกิจพอเพียง
รวมปลอยปลากับอบต.เหลาโพนคอเนื่องในวันแม
ภาคผนวก ฉ แผนพับแนะนําแหลงทองเที่ยว
ประวัติยอของผูศึกษา
ประวัติยอของผูศึกษา ชื่อ นางสาวสุนารี หมื่นหาวงศ วันเกิด 19 กรกฎาคม 2532 ที่อยูปจจุบัน 153 หมูที่ 5 บานจอกอ ตําบลน้ําคํา อําเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดรอยเอ็ด 45130 ประวัติการศึกษา 2547 มัธยมศึกษาตอนตน โรงเรียนสุวรรณภูมิพิทยไพศาล 2550 มัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนสุวรรณภูมิพิทยไพศาล 2554 ปริญญาตรี มหาวิทยาลัยมหาสารคาม