Renaat Braem. Het Middelheim paviljoen

MiddelheimHET

Renaat Braem – leerling van Le Corbusier - geldt als één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de naoorlogse architectuur in België. Vanuit zijn streven naar integratie van architectuur en kunst, was Braem vanaf de oprichting intens betrokken bij het Middelheimmuseum.

paviljoen

Renaat Braem

OPMERKELIJKE GEBOUWEN Het Openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst in het Middelheimpark werd in 1951 opgericht, op initiatief van burgemeester Lode Craeybeckx. Het museum, dat binnen het natuurlijke kader van het park een internationaal overzicht wil bieden van de ontwikkeling van de moderne beeldhouwkunst, is op dat moment enig in Europa. De bedoeling is een zo ruim mogelijk publiek in contact te brengen met kunst van eigen tijd, waarbij de vrije toegang, het recreatieve karakter van het park en het harmonisch samengaan van kunst en natuur als belangrijkste troeven gelden.

Na het ontwerpen van een voorlopig paviljoen voor de 7e Biënnale voor Beeldhouwkunst in 1963, kreeg Renaat Braem in hetzelfde jaar van het stadsbestuur de opdracht tot het ontwerp van een permanent paviljoen, bedoeld om de groeiende collectie kwetsbare beeldhouwwerken op een gepaste manier tentoon te stellen. Braem, van bij de beginne zeer betrokken bij de oprichting van het museum, ziet daarbij zelfs van een ereloon.

Het resultaat kan beschouwd worden als een klein architectonisch juweeltje!

Ik meen dat het resultaat een van de best gelukte items uit mijn oeuvre is.

Architectuur als sculptuur

Het was de inzet van een langdurig creatief proces met talrijke varianten, op zoek naar een gebouw met een bescheiden sculpturale monumentaliteit en een dienende rol voor de beeldhouwkunst, dat organische zou versmelten met het parklandschap. Al snel evolueerde het ontwerp naar een aaneenschakeling van gesloten paviljoenen en open patio’s, vormgegeven ‘op de wijze van de natuur’. Een uitnodigende inkompartij en een eigenzinnige dakstructuur, een continue ruimtelijke beleving en een gelijkmatige lichtinval, droegen het concept. De eerstesteenlegging vond plaats in 1969 en het paviljoen werd ingehuldigd ter gelegenheid van de 11e Biënnale in 1971. Het ontwerp voor een tweede fase die het paviljoen in oppervlakte zou verdubbelen lag toen al op de tekenplank, maar kwam er uiteindelijk nooit. Ook de geplande aanleg rond het paviljoen bleef uit, een kleine vijver met een fontein van Olivier Strebelle vormt er zowat het enige spoor van.

Over het paviljoen dat hem zo na aan het hart lag schreef Braem later: “Ik meen dat het resultaat een van de

best gelukte items uit mijn oeuvre is. De plaats was goed gekozen. Er stonden twee geweldige pijnbomen waarvoor ik beleefd uit de weg ging, wat een gebogen planvorm als gevolg had. Verder is de totaalvorm het resultaat van het streven naar een gelijkmatige verlichting door middel van gebogen dakvlakken die het zonnelicht opvangen en naar binnen toe verspreiden. Er zijn ook verticale ramen aan de noordzijde die voor bepaalde beelden de juiste belichting moeten verschaffen en kleine nissen voor kleinere sculpturen. Voor de toegangsdeur maakt een gebogen wand een uitnodigend gebaar om binnen te komen. De buitenmuren zijn zoveel mogelijk de expressie van de erbinnen heersende krachten. De functionele constructievormen zijn ook doorgedreven in het schrijnwerk.”

(uit: Het schoonste land ter wereld, Kritak-Leuven, 1987) Het Braempaviljoen werd op 5 december jl. opnieuw toegankelijk voor individuele bezoekers, mits het reserveren van een ticket voor de expo van Berlinde De Bruyckere. Berlinde deelt haar zoektocht als kunstenaar met ons. Vertrekkend van voorbereidende schetsen, foto’s en tekeningen voor haar Middelheimtentoonstelling in 1995, neemt ze ons mee in haar denkproces. Deze mini-expo loopt tot zondag 21 februari, van 10u. tot 17u.(uiteraard steeds onder voorbehoud van gewijzigde corona-maatregelen).

Focuspresentatie Berlinde De Bruyckere

1 presentatie met 3 locaties, waarvan 2 in de paviljoenen (Collectiepaviljoen en Braempaviljoen). De 2 paviljoenen dienen binnen de 60 minuten bezocht te worden.

RESERVATIES

ttk.antwerpen.be/Exhibitions/ Alleen bezoekers met een geldig e-ticket krijgen toegang.

Met dank aan

het Middelheimmuseum; alle informatie over haar werking is te vinden op www.middelheimmuseum.be archixplore – jouw gids in architectuur in Antwerpen – Natacha Van de Peer archixplore.com

In de periode januarifebruari 2021 organiseert Archixplore een digitaal stadsspel rond architectuur in Antwerpen (corona-proof).