Barbara Morawiec
Skarbiec Biblioteki Narodowej. Przewodnik po nowej Cyfrowej Bibliotece Narodowej.
1
2
SPIS TREŚCI
1. Czym jest CBN Polona? ............................................................ 4 2. Zbiory CBN Polona ................................................................... 7 2.1. Kolekcje tematyczne .......................................................... 8 3. Wyszukiwanie w CBN Polona .................................................. 10 4. Prezentacja zbiorów CBN Polona ............................................. 13 4.1. Prezentacja wyników wyszukiwania ................................. 13 4.2. Prezentacja publikacji...................................................... 15 4.3. Praca z publikacją ........................................................... 19 5. Logowanie do serwisu CBN Polona.......................................... 24 6. Zasady korzystania................................................................. 26 7. Nowa Polona w mediach ......................................................... 27
3
1. Czym jest CBN Polona?
Polona to serwis Cyfrowej Biblioteki Narodowej (Zdjęcie 1), który został uruchomiony w nowej wersji 20 czerwca 2013 roku. Serwis został wzbogacony o wiele funkcji. Umożliwia on:
dostęp do zdigitalizowanych zbiorów Biblioteki Narodowej; przeszukiwanie i tworzenie własnych kolekcji; robienie notatek do poszczególnych obiektów i materiałów; udostępnianie zbiorów i treści w serwisach społecznościowych; dzielenie się treściami i materiałami w serwisach społecznościwoych; komentowanie zbiorów w serwisach społecznościowych.
Zdjęcie 1. Serwis główny CBN Polona (20.06.2013).
4
Cyfrowa Biblioteka Narodowa pozwoli także na prezentacje i udostępnianie zbiorów innych instytucji kultury. Nowa odsłona CBN to wielka zmiana dla czytelników, a najcenniejsze dzieła polskiej literatury dostępne są bezpłatnie dla wszystkich i o każdej porze. Nowa Polona została uroczyście otwarta podczas konferencji prasowej w Bibliotece Narodowej (Zdjęcie 2). Udział w niej wzięli minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski oraz dyrektor BN dr Tomasz Makowski. Polona to rewolucja w udostępnianiu zbiorów – opublikowane w niej najwyższej jakości cyfrowe kopie książek, czasopism, map, nut, fotografii i rycin można nie tylko oglądać, ale także pobierać i dowolnie wykorzystywać – za darmo i bez ograniczeń. Portal przewiduje możliwość dzielenia się oglądanymi zbiorami na portalach społecznościowych. Do końca roku liczba udostępnianych woluminów sięgnie 300 tysięcy1.
Zdjęcie 2. Dyrektor Biblioteki Narodowej prezentuje nową POLONĘ [źródło: http://www.bn.org.pl/aktualnosci/555-nowa-polona-otwarta.html].
Nowa Polona otwarta [online]. Biblioteka Narodowa [dostęp: 20.06.2013]. World Wide Web: http://www.bn.org.pl/aktualnosci/555-nowa-polona-cyfrowa-biblioteka-narodowaotwarta.html. 1
5
Wersja testowa Cyfrowej Biblioteki Narodowej udostępniona została 11 października 2006 roku, a 6 grudnia 2006 roku po uwagach i opiniach internautów szata graficzna uległa zmianie (Zdjęcie 3). CBN to biblioteka utworzona z myślą o wszystkich użytkownikach bibliotek i Internetu. Jej celem jest udostępnianie w postaci cyfrowej najważniejszych wydań tekstów literackich i naukowych, dokumentów historycznych, czasopism, grafik, fotografii, nut oraz map. Polona prezentuje dziedzictwo kulturalne Polski, jej wielowiekowe tradycje i dokonania, a jednocześnie pokazuje bogactwo zbiorów Biblioteki Narodowej oraz otwiera wirtualnie magazyny i skarbce Biblioteki Narodowej2.
Zdjęcie 3. Poprzednia wersja CBN POLONA (16.02.2007).
CBN POLONA [online]. Biblioteka Narodowa [dostęp 20.06.2013]. World Wide Web: http://www.bn.org.pl/zasoby-cyfrowe-i-linki/cbn-polona. 2
6
2. Zbiory CBN Polona
Zgodnie ze swoją misją CBN Polona udostępniana zbiory cenne, chronione oraz będące w złym stanie zachowania. Cyfrowe zbiory obejmują książki, czasopisma, starodruki, mapy i atlasy, druki ulotne, fotografie, grafike i rysunki, pocztówki oraz mapy (Zdjęcie 4).
Zdjęcie 4. Zbiory CBN Polona.
W dniu odsłony nowej wersji serwisu udostępniono ponad 70 tys. zbiorów. Do końca 213 roku planowanych jest wprowadzenie 300 tys. Przeliczając tę liczbę dodawanych będzie ponad 1600 publikacji dziennie.
Zdjęcie 5. Catalogus archiepiscoporum Gnesnensium Jana Długosza [źródło: http://polona.pl/item/104669/6/]
7
2.1. Kolekcje tematyczne Kolekcje tematyczne Polony obejmują wiele ciekawych publikacji dotyczących wybranych aspektów z literatury polskiej, kultury oraz historii (Zdjęcie 6). Prezentują zbiór dokumentów o wspólnym zagadnieniu. Podzielone są one na 5 kategorii:
wydarzenia; ludzie; miejsca; tematy; kolekcje historyczne.
Zdjęcie 6. Kolekcje CBN Polona.
Każda z kolekcji zawiera dokładny opis problematyki (Zdjęcie 7). Użytkownik może przeszukiwać zbiory danej kolekcji i dowolnie z nich korzystać. Wyniki prezentowane są w postaci kafelków lub listy wraz z grafiką. W lewym pasku bocznym widoczna jest wyszukiwarka wybranej kolekcji oraz wybór typu dokumentu, autora, zakresu chronologicznego, miejsca wydania, wydawcy, języka, słów kluczowych, gatunku i częstotliwości (w przypadku 8
czasopism). W opisie kolekcji zawarta jest także informacja o ilości i typie dokumentów. Powyżej w pasku głównym użytkownik także może zmienić wyniki wyszukiwania (filtracja wyników obejmuje różne kryteria).
Zdjęcie 7. Przykładowa kolekcja zbiorów Jan Kochanowski.
Obiekty chronione prawem autorskim są dostępne tylko w czytelni Biblioteki Narodowej. By mieć dostęp do publikacji bez prawa autorskiego należy zaznaczyć opcję Ukryj niedostępne znajdującą się pod paskiem wyszukiwania kolekcji.
9
3. Wyszukiwanie w CBN Polona
Poszukiwania zbiorów w Cyfrowej Bibliotece Narodowej nie są trudne (Zdjęcie 8). W lewym górnym rogu strony głównej zamieszczony jest pasek wyszukiwania.
Zdjęcie 8. Pasek wyszukiwania.
Użytkownik w szybkim wyszukiwaniu może wpisać dowolne zapytanie informacyjne (Zdjęcie 9). Podczas wprowadzania hasła katalog podpowiada odpowiednie tagi lub podaje propozycje wyników. Po wybraniu hasła użytkownik zostaje przekierowany do zakładki Biblioteka, gdzie prezentowane są wyniki (Zdjęcie 10).
Zdjęcie 9. Wyszukiwanie.
10
Zdjęcie 10. Prezentacja wyników.
W tej części użytkownik może skorzystać z wyszukiwania zaawansowanego (Zdjęcie 11). Określając odpowiednie kryteria z zastosowaniem operatorów Boole’a odnajdzie poszukiwany dokument. Obok w zakładce można zobaczyć wymienione kryteria wyszukiwania, ilość wyników lub skasować ich całą zawartość.
Zdjęcie 11. Wyszukiwanie zaawansowane i kryteria wyszukiwania.
11
Ukrywanie widoczności wyszukiwarki. Kliknij ikonę po prawej stronie Przełącz widoczność wyszukiwarki, by zyskać większą powierzchnię na prezentację wyników.
Uzyskany efekt:
12
4. Prezentacja zbiorów CBN Polona 4.1. Prezentacja wyników wyszukiwania Wyniki wyszukiwania prezentowane są w przejrzysty sposób. Domyślnym układem jest widok kafelkowy (Zdjęcie 12) z uwzględnieniem szczegółów o dokumencie. Zbiory można przeglądać także w postaci listy (Zdjęcie 13).
Zdjęcie 12. Prezentacja szczegółowych wyników w widoku kafelkowym.
Zdjęcie 13. Prezentacja szczegółowych wyników w widoku listy.
13
W części głównej tj. obszaru prezentacji wyników po lewej stornie w pasku bocznym udostępniona jest wyszukiwarka w otrzymanych wynikach, a także opcje filtrujące, gdzie można wybrać: typ dokumentu, autora, czas, źródło, miejsce, wydawcę, język, słowa kluczowe, gatunek oraz częstotliwość (w przypadku wydawnictw ciągłych).
Zmiana widoku prezentacji zbiorów. Kliknij wybraną ikonę znajdującą się po prawej stronie nad wynikami.
Ukrywanie szczegółów dokumentów. Kliknij ikonę paska po prawej stronie nad wynikami, by zyskać większą powierzchnię na prezentację wyników.
Ukrywanie paska bocznego z filtracją. Kliknij ikonę znajdującą się obok paska wyszukiwania, by zyskać większą powierzchnię na prezentację wyników.
14
4.2. Prezentacja publikacji Po wybraniu wyniku wyszukiwania (Zdjęcie 14) dokument wyświetlany jest na osobnym ekranie (Zdjęcie 15).
Zdjęcie 14. Wybór dokumentu. Konrad Wallenrod, Adam Mickiewicz.
Użytkownik serwisu w obszarze prezentacji dokumentu może:
przeglądać publikację; uzyskać pełny opis bibliograficzny publikacji; przeszukać treść publikacji (jeśli istnieje jej wersja tekstowa); ustawić widok prezentacji: pojedynczy skan lub widok miniatur (Zdjęcie 15, Zdjęcie 16); dodać publikację do swojej kolekcji; pobrać publikację lub jej dowolny skan na dysk swojego komputera; utworzyć swoje notatki; dodać zakładkę do tekstu; udostępnić publikację w serwisach społecznościowych lub poprzez wiadomość e-mail; skomentować publikację na serwisach społecznościwoych.
15
Zdjęcie 15. Prezentacja wyników w widoku pojedynczego skanu, Konrad Wallenrod, Adam Mickiewicz [źródło: http://polona.pl/item/109562/3/].
Zdjęcie 16. Prezentacja wyników w widoku miniatur, Konrad Wallenrod, Adam Mickiewicz [źródło: http://polona.pl/item/109562/3/].
16
Ukrywanie paska bocznego z opcjami. Kliknij w górną ikonę strzałki po prawej stronie, by zyskać większą powierzchnię na prezentację wyników.
Uzyskany efekt:
17
Poniżej dla porównania, zaprezentowany został widok tej samej publikacji w starej wersji Polony (Zdjęcie 17 i 18).
Zdjęcie 17. Prezentacja wyników w starej wersji CBN Polona [źródło: http://web.archive.org/web/20120109170131/http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?i d=11&from=pubstats] (09.01.2012).
Zdjęcie 18. 8rezentacja wyników w starej wersji CBN Polona [źródło: http://web.archive.org/web/20120109170131/http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?i d=11&from=pubstats] (09.01.2012).
18
4.3. Praca z publikacją Nowa Polona bardzo ułatwia pracę z materiałami. Za przykład w tym rozdziale posłuży Ilustrowany kucharz krakowski dla oszczędnych gospodyń…, wydanie 1897 rok (Zdjęcie 19).
Zdjęcie 19. Ilustrowany kucharz krakowski dla oszczędnych gospodyń… Maria Gruszecka [źródło: http://polona.pl/item/956988/4/]
Najważniejsze informacje o publikacji, w tym pełen opis bibliograficzny znajdują się w prawym pasu bocznym. Rekord ten można zobaczyć także w katalogu Biblioteki Narodowej po kliknięciu w podany link. Korzystając z paska u dołu strony możliwy jest wybór stron publikacji. W drugiej zakładce paska bocznego znajduje się tzw. wyszukiwarka w obiekcie, gdzie można przeszukiwać treść publikacji po wpisaniu hasła. Opcja ta jest aktywna tylko wtedy, gdy obiekt posiada wersję tekstową. Użytkownik może dodać publikację do swojej kolekcji po kliknięciu na gwiazdkę znajdującą się w pasku bocznym lub bezpośrednio z prezentacji wyników.
19
Nowością wprowadzoną przez Polonę jest możliwość dodawania własnych notatek do oznaczonych przez użytkownika miejscach oraz zaznaczanie stron (Zdjęcie 22). Gdy w wybranej publikacji znajdziemy przepis możemy oznaczyć dodać do niego uwagi. Wystarczy zaznaczyć miejsce specjalną szpilką lub zaznaczyć konkretny obszar tekstu i wpisać adnotacje (Zdjęcie 20 i 21).
Zdjęcie 20. Dodawanie notatek do publikacji (obszar zaznaczony na żółto oraz pinezką) .
Zdjęcie 21. Podgląd dodanej notatki (obszar zaznaczony na żółto) .
20
Zdjęcie 22. Dodawanie zakładek do publikacji (kolor czerwony).
Dzięki opcji powiększenia strona dokumentu nie traci na jakości, gdyż dodawane są skany o wysokiej rozdzielczości (Zdjęcie 23).
Zdjęcie 23. Powiększenie strony publikacji.
21
Polona udostępnia także bezpłatną opcję pobrania całej publikacji lub jej części na dysk komputera, a także wydrukowanie. Publikacje do, których wygasły prawa autorskie można ściągać w różnych formatach (Zdjęcie 24). Wystarczy zalogować się do serwisu.
Zdjęcie 24. Pobieranie dokumentów w widoku wyszukiwania (po lewej) oraz z kolekcji utworzonej przez użytkownika (po prawej).
Pobieranie dokumentu z ekranu przeglądania publikacji. Kliknij ikonę pobierania.
22
Daną publikacją użytkownik może podzielić się w serwisach społecznościowych, takich jak Facebook, Google+, Twitter lub poprzez wiadomość e-mail (Zdjęcie 25). Dodatkową opcją jest funkcja komentowania.
Zdjęcie 25. Udostępnianie zbiorów w serwisie społecznościowym oraz funkcja komentowania.
23
5. Logowanie do serwisu CBN Polona
Serwis POLONA umożliwia wiele dodatkowych i przydatnych funkcji po zalogowaniu. W czasie korzystania z serwisu użytkownik może korzystać z wielu opcji, takich jak: wyszukiwania materiałów, dodawania zbiorów i tworzenia własnych kolekcji (Moje zbiory), oznaczania obiektów, tworzenia własnych notatek w dowolnym fragmencie dokumentu, korzystania z wirtualnej zakładki. Sam system logowania jest prosty (Zdjęcie 26). Opcja ta ulokowana jest w prawym górnym rogu strony.
Zdjęcie 26. Ekran logowania do serwisu Polona.
Rejestracja wymaga podania w formularzy kontaktowym imienia, nazwiska, adresu e-mail oraz hasła (Zdjęcie 27). Następnie na wskazany adres e-mail wysyłane jest potwierdzenie rejestracji. Wraz z weryfikacją użytkownik zgadza się na warunki korzystania z serwisu (patrz rozdział 6).
Zdjęcie 27. Rejestracja w serwisie Polona.
24
Dla ułatwienia Polona umożliwia logowanie się poprzez zewnętrzne serwisy, takie jak: Facebook, Google+ oraz Twitter. Proces ten wymaga uwierzytelniania konta. Polona nie ponosi odpowiedzialności za ich zasady zachowania danych z tych stron. Zgodnie z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną wyłączną odpowiedzialność za politykę prywatności na danej stronie WWW ponosi podmiot świadczący usługi drogą elektroniczną na danej stronie3. Po zalogowaniu użytkownik ma prawo do dostępu do danych osobowych (Zdjęcie 28), a także edycji swojego konta, w tym zmiany hasła. W przypadku zapomnienia hasła odzyskanie wymaga ponownego podania adresu e-mail wskazanego podczas rejestracji w formularzu Zmiana hasła. W każdej chwili użytkownik możne dezaktywować lub usunąć swoje konto.
Zdjęcie 28. Konto i zbiory zalogowanego użytkownika.
Zasady korzystania [online]. POLONA [dostęp: 20.06.2013]. World Wide Web: http://polona.pl/. 3
25
6. Zasady korzystania
Podczas korzystania z serwisu na serwerach Biblioteki Narodowej gromadzone są automatycznie informacje o użytkownikach i ich aktywności w systemie:
logi, zawierające takie informacje jak adres IP, data i czas korzystania z biblioteki cyfrowej, lista odwiedzonych stron systemu, przy czym logi nie zawierają danych osobowych; cookies (ciasteczka), które umożliwiają rozpoznanie preferowanych przez użytkownika ustawień systemu, zaś ich pobieranie przez użytkownika jest uzależnione od indywidualnych ustawień przeglądarki; dane osobowe konieczne do założenia w systemie konta umożliwiającego pełne korzystanie z funkcjonalności serwisu, to jest: imię i nazwisko oraz adres e-mail, które wykorzystywane będą do kontaktu z użytkownikami w sprawach dotyczących funkcjonowania systemu4.
Pliki cookies (ciasteczka) tworzą dane informatyczne i pozwalają na generowanie statystyk przydatnych do określenia profilu i preferencji użytkownika korzystającego z serwisu Polona. Wykorzystywane są także na potrzeby systemu, służą wzbogacaniu jego treści, dostosowania zawartości, poprawy funkcjonalności, monitorowania i administrowania statystyk serwisu w celach naukowo-badawczych. Warto zaznaczyć, iż poprzez wprowadzenie polityki cookies serwis Polona nie sprawdza tożsamości i informacji o swoich użytkownikach. Dane dotyczące zarejestrowanych użytkowników Polony gromadzone na serwerach Biblioteki Narodowej oraz są zabezpieczone przed nieautoryzowanym dostępem i nie są udostępniane osobom trzecim. Zgodnie z ustawą z z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r., Nr 101, poz. 926 z późn. zm.), oraz. ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. z 2002 r. Nr 144, poz 1204) Biblioteka Narodowa przetwarza dane osobowe tylko w celach świadczenia usługi dostępu do serwisu POLONA.
4
Ibidem.
26
7. Nowa Polona w mediach
W dniu uruchomienia serwisu Polona tj. 20 czerwca 2013 roku nastąpił szereg artykułów na temat nowej i długo wyczekiwanej wersji Cyfrowej Biblioteki Narodowej. Film5 reklamujący nową odsłonę cyfrowej biblioteki (Zdjęcie 29) dostępny jest z kanału Polona w serwisie YouTube. Spot reklamowy powstał we współpracy wielu osób. Udział w nim wzięli Aleksander Baron (kucharz), Jacek Dehnel (pisarz), Marcin Doman Domański (tatuator), Maja Graniszewska (herbarystka), Miłosz Sosnowski (mediewista), Magda Tejchma (muzyk), Aleksandra Waliszewska (artystka). Za scenariusz, zdjęcia i reżyserię odpowiedzialni byli Natalia Jakubowska i Łukasz Gronowski.
Zdjęcie 29. Film promujący nową odsłonę Polony.
Polona [online]. You tube [dostęp: 20.06.2013]. World Wide Web: http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=0EeDykShMTU. 5
27
O Polonie w mediach elektronicznych (kolejność alfabetyczna):
1. Cyfrowa Biblioteka Narodowa w zupełnie nowej wersji – świetnie to zrobili – Antyweb 2. Nowa Polona otwarta – Biblioteka Narodowa 3. Największe hity cyfrowej biblioteki Polona - Culture 4. Polona – Digital Treasures of the National Library with a Modern Twist - Culture 5. Biblioteka Narodowa udostępnia swoje zbiory w sieci - Dziennik 6. Notuj w kronice Galla Anonima. Jedyna taka biblioteka na świecie - Gazeta Wyborcza 7. Polona niczym biblioteka idealna. Tak się to robi na świecie – Gazeta Wyborcza 8. Zbiory Biblioteki Narodowej udostępnione w Internecie – Gazeta Wyborcza 9. Polona już działa! "Proszę korzystać z kultury jak najczęściej – Jedynka Polska Radio 10. Polona, czyli Cyfrowa Biblioteka Narodowa na miarę projektów Google’a - Komputer Świat 11. POLONA. Skarbiec Biblioteki Narodowej – Lustro Biblioteki 12. Wrzuć na Facebooka miłosny list Chopina - Newsweek 13. Polona - Biblioteka Narodowa staje się cyfrowa - Pejcz 14. Biblioteka Narodowa udostępnia swoje zbiory w sieci! – Polskie Radio 15. Biblioteka Narodowa otworzyła swój skarbiec - Rzeczpospolita 16.
Nowa Polona od Biblioteki Narodowej to nie tylko Pinterest dla bibliotekarzy - Spidersweb
28
29