១១. វា៉ាកងស្ខស្ចគ្រត ស្ែស្ចគ្ែាលារ ៀនបិទ្ទាវ រាំ រាកស្ែរតត ។ រិរស
ិ វទ្ោល ័យ
ិ អ្នុវទ្ោល ័យែ លោះបានគ្ែលប់រៅស្រុកកាំ
ិ រនើែវញ
ែ លោះមានរឆលៀែរៅរលងបងរអូនមាម្ងរៅ ី
រែែតរផ្សសងៗ
។
ែ លោះរទ្ៀែបានរៅជាម្ួយឪពុកមាតយ
ម្ែត ័ រត ម្លគ្រាទ្បូ រាណ ឬ រៅកាំានតរៅស្កប ិ ភក ើ មាែ់រម្ុគ្ទ្…
។
គ្រូបរគ្ងៀនែ លោះរៅស្រុកស្ស្រចាំកា
បានចូលម្ករលងគ្កុង ។ គ្រូែ លោះស្ែលគ្ែូវផ្តលរ់ពីនែ ិ ិ កញ្ជ ា ម្ុន បានវលម្ករលងកស្នល ងចារ់ែនវ ួល ញ ។
រៅស្ែរាំ រាកចូលឆ្ន ាំរនោះ ម្ុែគ្រូចារ់ៗ ែ លោះស្ែល រៅបាែ់ពីរែម្ ើ ឆ្ន ាំ
បានរលចម្កស្រុកមារុីនស្រូវ
ិ ។ រលាកគ្រូថាន់ បានន្ទ ាំគ្រពនធគ្នែ់ម្កម្ុនររ ។ វញ រលាកគ្រូវាែ ពិែស្ម្នស្ែរាំ ណាក់កព ាំ ង ់ជាម្ួយឪពុក
រកមកគ្នែ់ក ៏ម្ិនរភលចម្ករអ្ើែកស្នលងចារ់គ្នែ់រឡើយ ។
រលាកគ្រូចន ័ បា ា នគ្ែលប់ម្ករួបរុាំគ្រពនធកន ូ គ្នែ់
រគ្កាយររបនតិច ។ រៅវាកងែូចរនោះ
គ្រូែច ូ តាចស្រុកមារុីនស្រូវ
បានរួ រម្ទាក់ទ្ង កគ្នន ោងរនិទ្ានល ។ បនតិច រលាកគ្រូរម្ង
រធវកា បស្ញ្ឆវអ្ញ្ាីញរលាកគ្រូចន ័ ា ើ
រលាកគ្រូថាន់... រៅរលងផ្សាោះ ។ បនតិចស្ម្អាថាបាន ស្ផ្សលមានរ់ពីចាំកា
យករៅរូនគ្រពនធរលាកគ្រូចន ័ .ា ..។
អ្នករនគ្រពនធបងែម្បានរៅែល ់ផ្សាោះ រុែទ្ុកអ្ ខ នករទ្បម្កែល ់ថ្មី…. ើ អានគ្នន
។
ាករួ
កា នឹក លឹករាប់
បានរធវរអាយរររែ ើ រៅម្ក កគ្នន ើ
ញរញើែញរញើម្
រលង
រម្លរឆវ ងាត ាំែូចកាលរទ្បចូ ល ើ ើ
រ ៀនរទ្ៀែរែើយ ។ រររុយទាវ ការែវ រៅផ្សលូវបាំនបក ផ្សាោះអាចកលាង ិ
និោយចាំនអ្ ចាំអ្ន់គ្ននរលងររើច
កាអកកាអយ ។ ររែរណតើម្គ្ននរចញលុយ រអាយចនថា ិ “អ្នករាឹងស្គ្ែកុអ្ ាំ ី
រចញបានរែើយ ” ។
ទ្ុករអាយអ្នកស្រុកមារុីនស្រូវ
រគ្តពីកា គ្ររុាំគ្ននរៅផ្សា
រុែទ្ុកម្ ខ ែត ិ រៅភូម្ិ
ររបានរឆលៀែរៅរួ
ាំ ឹ ងពីភូម្រែ ុាំ ។ រររួ ែណ ើ ិ ម្
ឬរស ី ។ រររោះិ កង ់រៅរលងរ
រររៅរួបគ្នននិងបង
ាំ ឹ ងពីន្ទយរអ្ង ររ ស្រម្រៅភូម្ិររើង ។ រររួ ែណ នឹកអានុរា យ៍ ើ ពីគ្រូរ
។ ររចង ់រៅកាំពង ់ ររចង ់
រៅពាម្ ររចង ់រៅភូម្ពូ ... ស្ែ ិ រន ។ ររចង ់រធវគ្រប់ ើ រពលចូលរ ៀនរិែម្កែល ់ ។
រលាកគ្រូចន ័ ក ា ៏លាន់
ិ មាែ់ថា ម្នទាន់ បានអ្ីផ្សង ែល ់រពលរៅវញរែ ិ ើយ ។
រលាកគ្រូរម្ងរ
ើ ញនថ្ៃស្បកគ្ននរិែម្កែល ់ បាន
ររនើ បងែម្រអាយរ ៀបចាំផ្សោះា លាម្ែត ិ ស្ែលគ្ែូវរៅ ។ បងែម្បានពឹងអាចកគ្រុ យ ិ
ស្ែលជាអ្នកនែស្ររ់
ខាងរុយទាវរគ្ន រៅស្កប មារុីនស្រូវម្ុែផ្សាោះគ្នែ់ អា ចកគ្រុ យបានកាប់មាន់ ិ
និោយនបឡាររ ាំ ើ ចរលងថា
កាប់ទាយកម្ករអាយ
អ្ញឡឹងរែើយពួក
អាបងែម្ឯងរនោះឡូចស្ែអ្ញអ្ីចង ឹ
។
អ្ញគ្ក
អ្ញចូលចែត ួ អ្នកគ្កឡូចស្រុកចនឥលូ វ...។ ិ រយ ិ រពលបាយ
ផ្តតច់វាកងរររួបរុាំគ្ននែប់ន្ទក់
។
រលាកគ្រូវាែ រលាកគ្រូរ ែ បានម្កតា ាំងពីកាំពង ់ ។ រលាកគ្រូររន បានម្កពីពាម្ ។ ររចាំនអ្ចាំអ្ន់គ្នន
រលង ។ រររ ររើ ពីរម្ល ររថាស្ែឆ្ៃញ់ ោងរនោះ
ម្ករទ្ៀែរែើយ ។ ររថារលាកគ្រូវាែពូស្កលាងចាន ...។
ច ួ បាយររក ៏បានចាប់និោយពីកា ស្ែលររបាន
រួបគ្រទ្ោះរៅរគ្កាយរពលស្បកគ្ននបុន្ទមនស្ែម្ុន ។ ាំ ញ រលាកគ្រូថាន់បានែអ្ ូ ម្ុនររថា
- ពិបាកណារ់ស្រុកចាំកា រន្ទោះ ។ ែគ្ាំុ ា ទាម្ ាំ នបាន ិ
រទ្ ។ ឆ្ន ាំរគ្កាយរូម្ ែ់ថារម្ចក ៏ថាចុោះពិបាកណារ់ ។ តា ាំងពីផ្តលរ់រៅែចា ាំុ ា យលុយអ្រ់រនធឹក ។ ែុងទ្ន ី
ម្ួយកាល អ្រ់ លីង ម្នែ ង ឹ បានអ្វី... ។ ស្ម្អាថា ិ ម្នស្រួ ល អាកូនែូចឈឺជាប់... ។ ិ
- ចាំនណែក ាំុ ា ៏ោប់ណារ់នែ ។ គ្រក់នែស្លងគ្រប់
ស្ែម្តង រលាកគ្រូចន ័ បា ា នកាែ់ ។ ឯងរៅឯរម្
ឯែ ី
ឯណា ឯរន្ទោះ ឯកូនគ្រពនធរៅឯរនោះ ។ រររៅផ្សងម្ន ិ បានផ្សាោះពី ែររចាយរាល ់នែ ីច
និោយពីោប់នលង
និោយរែើយែម្ ាំុ ា នស្ែល ិ រ ឿងរនោះ...។
រចញរតីគ្រប់ន ណារទ្
ាតប់ឮែូចរនោះ រលាកគ្រូរម្ងបានកាែ់ -
ម្នស្ម្នស្ែរលាកគ្រូ ឯងរទ្ស្ែលរវទ្ន្ទ។ គ្រប់ ិ
គ្រូែច ូ តាចស្រទាប់រគ្កាម្រវទ្ន្ទែូចគ្នន ។ រលាកគ្រូ
រែង អ្នកគ្រូម្ន បន្ទលរ់រលាកគ្រូក ៏រវទ្ន្ទ ណារ់ ស្ែ ។ អ្នកគ្រូម្នគ្ែូវផ្តលរ់ម្ករធវទ្ ោលែពីឪពុក ើ រនោះ ី មាតយចារ់ៗ
រៅឯភនរាំ ពញឯរណាោះ
។
រលាកគ្រូៗ ស្ែលរៅម្នស្ម្នស្រួ លស្ែ ិ
ឯចាំននក
។ រយើងែង ឹ
គ្ទ្ូងជាប់ ។ ែូចរលាកគ្រូគ្ជាបរែើយ ម្នចា ាំបាច់ ិ រាប់រ ៀបរអាយស្វងឆ្ៃយរទ្... ។ រលាកគ្រូែង ឹ រែើយ រួបគ្រទ្ោះរែើយ...។
ែរាំុ ា រៀររធវន្ទម្ុ ន ើ ឺ
ែុលាកា
បាល ័ែឋ រគ្ពាោះែលស្អ្បអ្ប ែលរូ ក ែល ់ម្ករធវគ្រូ ិា ិា ើ
រៅស្ែឮរាំ នក ូ
រៅស្ែរួប របៀបលុែគ្កាប
។
ឱ្
ការណារៅ រយើងនឹងបានផ្សុែកា រាំ លែ ុ រទ្ៀែ... ។ រែរធវ ើ ែូ ើ ចរម្តចរៅ ?
រែម្ួ យស្របក់រលាកគ្រូចន ័ បា ា នរអាយរោបល ់ ិ -
រយើងែាំពគ្ងឹងរមារម្ាលារ ៀន
ែាំគ្ចាក
លុយ ែាំរឡើងគ្រក់ាលា រែរយ គ ើ បផ្ត ើ ើ ងរធវរែ ើ ម្ ី គ ប់ផ្សុ ន ន ណា
?
លា ាំងកាយ
រយើងស្ែលបានរមគ្័ រចែត ួ គ្ននចាយកាំ ិ ម្
កាំលា ាំងគ្រក់ែច ូ រនោះ
ម្នស្ម្នរែ ម្ ើ បី ិ
បុណយរកតិ រែម្ ើ បែាំ ី វូ ចែត ិ រលាករនោះក ៏រទ្ស្ែ
ររយ ឺ ើង
ិ ា ។ កា រធវរែ ាំងនឹងអ្វជា ើ បកូ ើ បគ្រឆ្ ើ ម្ ី នគ្រជារន រែម្ ី រយើងរធវរនោះបានផ្សលជាក់ នរតងរទ្ ើ បាំណងរយើងទាងអ្រ់ ាំ ពិែស្ម្ន
?
ម្នបានែូ ច ិ
ស្ែាលាស្ែល
រគ្ទ្ែរគ្ទាែធលុោះលលយ រយើងបានគ្ទ្ទ្ល ់ែាំ ង ់ រយើងបាន
គ្រក់ររ ួ រុល រយើងបានស្ថ្ម្ទាងបរងា ាំ ែថា ន ក់ពី ស្ថ្ម្ ើ
រទ្ៀែ របករអាយកុ មារាកុមា ើ ែូចៗបានរ ៀនជាង ើ
១០០ន្ទក់ផ្សង ។ ចាំរពាោះកា រយើងរធវរនោះ រែគ្រជារន ើ ើ
ែងន ឹ ិងរយើងរទ្ ? គ្រជារនស្រលាញ់ រយើងរួយរយើង រពញទ្មានពូ ានជារែម្ ើ ី
បានទាងែាំ ាំ រធវពាកយរៅ ើ
រូម្គ្រូពីកាំពង ់ពីភនរាំ ពញ ែឋរភ្ញរទ្ៀែផ្សង ។ ម្ោង រទ្ៀែកាលពីរែម្ ើ ឆ្ន ាំចូលរ ៀនម្ុនរនោះ
អ្នកស្រុក
មារុីនស្រូវរួយកា ពា រយើងរពញទ្ ី ។ ររទាងបាន ាំ
ផ្សតិែរម្នែ រធវញែត ទាម្ទា កុរាំ អាយម្ែត ើ ិ ិ រយើងែ លោះផ្តលរ់ រចញពីស្រុករយើងរនោះផ្សងស្ែបាំណងគ្រជារនម្នរាំ ិ
រ ច រម្កព មានកាំលា ាំងគ្រប់គ្គ្នន់រធវរអាយ ឺ ី ម្នទាន់ ិ ើ ាតប់រយើង ។ កនុងភូម្ិ កនុង
ុាំ កនុងស្រុក កនុងរែែត កនុង
គ្ររទ្រ កនុងរលាក កាំលា ាំងស្ែលធាំជាងររ រកាំ ឺ លា ាំង ាម្រគី
។
រយើងគ្រូស្រទាប់រគ្កាម្ែូចតាច
ស្ែល
រវទ្ន្ទគ្ែូវរចោះ កាម្រគចងបាច់ គ្ននរៅគ្រប់ ី
ាំ ុ គ្រប់
ស្រុក រឡើងផ្សតុាំគ្នន រធវជារមារម្គ្រូ រែម្ ើ បឈានរៅ ើ ី រធវរែពនធ រមារម្គ្រូស្ែ ម ើ
រៅគ្ររទ្ររយើង
ទាងម្ូ ាំ ល ។ រយើងគ្ែូវរចោះ ប ួ ម្ ួ ជាម្ួយអ្នកស្រុក ស្ម្ ឪរិរស
ោះិ ក របៀបបរគ្ងៀនរកមងរអាយឆ្ប់រចោះ
អ្យុែធម្៌ ិត
រអាយរចោះស្រលាញ់ កា ែែថកម្ម
រែើយអ្ប់ វារអាយបានជាម្នុ ាំ រសម្ួយលអ រែម្អ្ាំ រពើ ើព កម្ម
។
រយើងគ្ែូវែុររអាយអ្រ់
និរម្និយម្ស្ែលរៅកនុងាលារ ៀន រឆលៀែគ្ររុាំគ្ននស្ែងកបួនខានែ
ពល
កាំនអ្លអាណា ។
រយើងគ្ែូវ
ជាភ្ញាជាែរយ ិ ើង
រអាយរិរស រអាយស្ម្ឪរិរស ។ រយើងម្នគ្ែូ វរែ ិ ិ ែុរ រែកចា ាំររៀវរៅបា ាំរាងព ាំ ីបា រ ើ ពីនគ្ពនរ រលាករនោះ រលាករន្ទោះ
ពី
ព ឺ ី រាំនយ ួ អារម្ កា ិ ាំងរទ្ ។
រយើងគ្ែូវយល ់រអាយជាក់ថា
មានស្ែគ្រូរចោះផ្សតុាំគ្ននរទ្
ស្ែល
អាចស្ក ស្គ្រកា រ ៀនរូគ្ែ
រអាយរៅតាម្
ស្រុកឯករារយ ។ រដាយរែែុរនោះរែើយបានជាែម្ ាំុ ា ន ិ រូវរែព ិ ីរ ឿងផ្តលរ់រៅណារាោះ តាម្ស្ែររដាក់ចោះុ ស្ែលាក់បា ាំងអ្វី
ពិបាកស្ែែក ើ ងៗ ឹ អ្ីវាន់ចោះុ រឡើងរ ម្ត
ខាែម្នែ ចរទ្ ។ កុអ្ ាំ ី ែម្ ាំុ ា ន ិ ិ ិ វល ់រទារម្នញអ្វីរទ្ ររ ដាក់ភម្ ូ ណាដាក់ ចោះុ ។ តា ាំងពីចូលកងម្ក ែបា ាំុ ា ន ិ ិ បរគ្ងៀនរកមងវញ បានពី កាលស្ែ
រែើយែបា ាំុ ា នរឆលៀែស្គ្រររៀវរៅ
។ ែរ ាំុ ា ែថាែល ់ចុងឆ្ន ាំ១៩៥៦ រនោះ ិ
កែលុ ី ច យរររបាោះផ្សាយរែើយ ។
បងែម្បានាតប់រលាកគ្រូចន ័ ា គ្នមនស្គ្រគ្រួល ។ គ្នែ់រចោះស្ែងក់កាលថា ថា :
គ្ែូវរែើយៗគ្នែ់បានកាែ់
ពិររាោះស្ម្ន គ្ែូវស្ម្ន ម្លុងរែ ឹ ើ យរៅស្ែខាាែបាន
រទ្ៀែ ។ រណោះយកស្ែម្ួយស្កវពិា
រលាកចាង
ហាវង ។
រលាកគ្រូចន ័ បា ា នយកស្ែលាងបាំពងក ិ វញរ
ើ ញរលាកគ្រូថាន់រែករងថាៃរ
។
ាំ រម្លរុ ើ
ច ួ គ្នែ់
បានែរទ្ៀែថា :
មានស្ែាម្រគផ្សត ួ ម្ករែើយ រនោះ ី ុ ាំគ្ននែូចបានរតី ច
រទ្ ស្ែលអាចរអាយរយើង ច ួ ពីកតទ្ុ ខ ពវនថ្ៃ ។ ែគ្ន ាំុ ា ម ន ី ករ រ
ើ ញអ្វីរទ្ៀែរទ្ រម្ើលរលាកគ្រូរ ែមានអ្វី នថ្ម្
រទ្ៀែរទ្ ...។
ែរ ាំុ ា ែែូ ចស្ែរលាកគ្រូអ្ីចង ” ិ ឹ “ រលាកគ្រូរ ែរឆលយ ើ
ស្ែកា អ្នុវែតរអាយបានែូចជាពិបាករៅកាំពង ់ តា ាំង ស្ែពីែរាំុ ា ៅបរគ្ងៀនបានបុន្ទមនស្ែរនោះ
រ
ើ ញគ្រូែ លោះ
រៅជាប់ របៀបបុរាណរគ្ចើន រែើយហានបកអក់ ែក ាំុ ា ុាំ រអាយែ នោះស្ែ នងរពក មាៗ យកស្ែ គ្រក់នែបានរែើយ ។
ិ ចាំនណកែវាំុ ា ញរ
គ្រូចន ័ កា ា ែ់
”
ើ “ រលាក ើ ញគ្រូរគ្ចើនបានចាំរ ន
កាលែរាំុ ា ៅកាំពង ់រពឺ
ឆ្ន ាំរៅរធវរម្ ើ
ិ ា បនប័គ្ែ ែបា គ្ររោរគ្រលងវញ្ជ ាំុ ា នរួបគ្រូ៤-៥ន្ទក់ ម្កពីគ្ករចោះ ពីកាំពែ ពីររៀម្រាប ពីនគ្ពស្វង ពីតារមម ។
រយើងបានរស្រកគ្ននរុទ្ ធស្ែមានរោបល ់ែូចគ្នន
ទាងអ្រ់ ាំ ។ គ្រូែ លោះបានរនោថា គ្ែលប់រៅកស្នលងែន ួល ិ រែរូ វញ គ្ររុាំគ្នន រធវរមារម្រ ររ ររៀវរៅ ។ ិ ើ -
ខាងពាម្ក ៏រយើងរែស្ែ “ រលាកគ្រូររនបាន ិ
កាែ់ ” ស្ែអ្នកបានស្រួលែនម្ នរូ វ វល ់រទ្ ។ រែែុ ិ ួល
រនោះរែើយ
ិ ។ រម្ងវញ
បានជាែរាំុ ា គ្ចើន ែ់ម្កជាម្ួយរលាកគ្រូ
រលាកគ្រូរម្ងបានរឆលយ : ើ
។
រៅស្រុកមារុីនស្រូវ ឥលូវមានគ្រូរិែ ១០០ ន្ទក់ រយើងមានរាំនិែែូចគ្ននកនុងកា បរងាែបណា ណ ល ័យ ើ
ម្ួយទ្ញររៀវរៅរអាយគ្រជារនែ ិ ី ច ។ រយើង រងឃម្ ឹ ថា
ម្នយូ បុន្ទមនរទ្ ិ
រមារម្គ្រូបាន... ។
រយើងម្ុែជាផ្សតុាំគ្ននរធវនផ្សន ើ ក
យប់កាន់នែរគ្ៅ រវាហាកាន់នែរែាយ ។ ែ លោះរែក រងថាៃរ ែ លោះាៃប ។ រ
ើ ញ ែូចរនោះ រលាកគ្រូរម្ង
បានបញ្ជ ា ក់ថា : កា រួបរុាំរនោះម្នឥែគ្ររោរន៍ រទ្ ិ
រយើងបាន ផ្តលរ់រូ ត រាំនិែគ្នន រែើយបានម្ូលម្ែគ្ន ិ ន
ររាើ ទាងស្រុ ាំ ង
។
រយើង ...។
រយើងគ្ែូវែាំនកស្គ្រកា រ ៀនរូគ្ែ
បន្ទាប់ម្ករលាកគ្រូម្ួយម្តងៗ បានរចញ ែ លោះរោះិ កង ់ ែ លោះរែ ើ រៅផ្សាោះរ ៀងៗែន ួល ិ ម្នបានរៅវ ញរទ្ ិ
ឯចាំននករលាកគ្រូរ ែ
គ្នែ់រៅរាំ ណាក់យប់រនោះ
ម្ួយបងែម្ ។
ចប់
ជា