En Route 172 – Zomer 2021

BIJZONDER FRANKRIJK N U M MER 172 | ZOMER 2 021 | EN ROU T E - M AG A ZI N E.N L

TUSSEN SOMMIÈRES EN NARBONNE

ROADTRIP VAN DE GARD NAAR DE AUDE DE ZUIDELIJKE BOURGOGNE ONTDEK WIJNSTAD MÂCON

AUVERGNE

TOEREN DOOR DE PUY-DE-DÔME

MORVAN FAIRE DU VÉLORAIL!

HAUTESPYRÉNÉES

GARAISON: HET ANDERE LOURDES

DE RUWE CHAR ME VAN

HET DIEPE ZUIDEN BP

€ 8,45

CHAMBRESDHOTESWIJZER.NL

Thuis in Frankrijk bij meer dan 750 vakantieadresjes van landgenoten Inclusief arrangementen, workshops, aanbiedingen ...

vanaf

vanaf

vanaf

€ 85

€ 60

€ 165

ÉDITO

R

Vrij reizen

eizen was vroeger een voorrecht voor de gegoede burgerij. Zelfs een bescheiden weekje naar de Middellandse Zee zat er voor een gemiddeld arbeidersgezin niet in. Daarom was reizen ook een deftige aangelegenheid die grote literaire geesten inspiratie schonk om over hun avonturen te vertellen. Zo schreef Joris-Karl Huys­mans over zijn bezoek aan Lourdes (Les Foules de Lourdes) en deed Gustave ­Flaubert verslag van zijn reis door de Oriënt (Voyage en Orient).

In Nederland waren het Leo Faust en Louis Couperus die begin 20e eeuw Frankrijk ontdekten. Faust vestigde zich in Parijs en begon over de zegeningen van de Franse hoofdstad te schrijven. Met plechtige taal voerde hij de onervaren reiziger mee naar een arcadische wereld waarvan geen detail onvermeld bleef. Pagina’s vol over treintijden, of in welk hotel men ‘ongehinderd een tukje kan pakken, zoals in het Terminus Saint-Lazare ‘waar ge heel gezellige lees- en schrijfzalen hebt ANDY ARNTS waar niemand u zal wegjagen indien ge u behoorlijk gedraagt’.

HOOFDREDACTEUR

Couperus trok nog wat verder zuidwaarts en ging naar Nice, waar hij betoverd raakte door de ‘paradijselijke zaligheid’ van het weer en door de zuurstof, die ‘met haar schitteratomen de lucht verlevendigde’. Ja, Louis wist het beeldend te verwoorden. Dat vonden ook de vele arbeidersgezinnen die wegdroomden bij het verlangen om ooit zelf eens zo’n prachtige reis te mogen maken. Door de opkomst van het massatoerisme werd het later inderdaad voor iedereen mogelijk om – zelfs met een bescheiden budget – iets van die ‘paradijselijke zaligheid’ te kunnen proeven.

Totdat het coronavirus ingreep en ons het ‘vrije reizen’ ontnam. De grenzen gingen dicht, en Frankrijk werd weer dat verre land waar je alleen maar van kunt dromen omdat je er niet naartoe mag gaan. Zelfs al heb je er de financiële middelen voor en ben je kerngezond. Naar het zich laat aanzien zal dat binnenkort veranderen, maar wel onder voorwaarden. Dan ben je weer van harte welkom, mits je je prikbewijs op zak hebt. Laten we hopen dat het die kant niet opgaat en dat het land van liberté, égalité en fraternité gewoon, net als vroeger, toegankelijk blijft voor iedereen die het een warm hart toedraagt.

Ik wens dan ook iedereen, niemand uitgezonderd, een bon voyage!

EN ROUTE

3

TEAM EN ROUTE Patricia Jacob Eindredactie, cultuuragenda & tekst

Marcel Reimer Vormgeving, fotografie & tekst

Karin Jurgens Nieuwsrubriek ‘Faits’ & tekst

Suzanne Rietmeijer Nieuwsrubriek ‘Aujourd’hui à Paris’ & tekst

Karin de Koning Taalrubrieken ‘Pris sur le vif’ + ‘Citations histo­ riques’ & tekst

Jeroen Sweijen Columns, tekst, eindredactie

Renate van der Bas Columns & tekst

Paul van Laar Boekrecensies & tekst

Paola Westbeek À Table: ‘Question de goût’ & tekst

Paul le Blanc Columns & tekst

Sylvain Lelarge Taalrubriek ‘Cueilleurs de mots’

Laura Jane Heppener À Table: recepten

Marina de Massiac Tekst (À Table)

JAARGANG 36, NUMMER 172, ZOMER 2021 – LOSSE VERKOOPPRIJS: € 8,45 En Route is een uitgave van Publièra Publishers (www.publiera.nl) en verschijnt 5 maal per jaar.

Vragen, suggesties, opmerkingen aan de redactie kunt u mailen naar info@publiera.nl of via de website enroute-magazine.nl U I T GE V E R : Michiel Bom | H O O F D R E DAC T E U R : Andy Arnts | VO R M GE V I N G : Marcel Reimer E I N D R E DAC T I E : Andy Arnts, Patricia Jacob, Jeroen Sweijen OV E R IGE M E DE W E R K E R S : Ruud Dijkmans, Rob & Annemie van der Elst, Ilona van Hilst, Wim Kruize, Anna Venter, Chantal van der Weyden, Patricia Witkamp C OV E R : Béziers – foto: Paul Atkinson/Adobe Stock A DV E RT E N T I E S : enroute-magazine.nl/adverteren | D RU K W E R K : PRinterface A B O N N E M E N T E N : Regulier Jaarabonnement En Route: Nederland, België: € 30,–. Overige landen: € 40,–.

Combinatieabonnement met Maison en France of Côte & Provence magazine: Nederland, België: € 52,50. Overige landen: € 72,50.

Frankrijk Compleet (3 abonnementen): Nederland, België: € 77,50. Overige landen: € 97,50.

Prijswijzigingen voorbehouden.

O P G AV E E N V R AGE N OV E R A B O N N E M E N T E N : E N ROU T E- M AG A Z I N E . N L

Abonnementen worden aangegaan voor een bepaalde periode. Voortijdige beëindiging is niet mogelijk. Na deze eerste periode worden abonnementen automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde tijd met een opzegtermijn van 1 maand. © 2 0 2 1 – E N ROU T E

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen of worden vermenigvuldigd.

Aan alle artikelen wordt de grootst mogelijke zorg besteed maar fouten zijn menselijk. Daarom kan geen verantwoordelijkheid worden aanvaard voor eventuele onvoorziene gevolgen, veroorzaakt door foute gegevens in dit magazine en/of onze website/nieuwsbrieven. We doen ons uiterste best om de rechten van de gebruikte tekst en af beeldingen vooraf te controleren en voor zover mogelijk te vermelden cq toestemming te vragen. In een aantal gevallen is het echter niet mogelijk gebleken de oorspronkelijke rechthebbende te traceren.

4

EN ROUTE

Q Home en Lemon Tree Interior, de professionele en betrouwbare partners voor de verhuur en inrichting van uw woning in de Provence en aan de Côte d’Azur! www.qhome.fr www.lemon-tree-interior.nl +31 (0)6 30 61 44 44

BOURGOGNE

14

20

Oenotoerisme Een midweek lang ondergedompeld in wijn

FR ANSE TA AL

20

54

In een (spoor)rijtuigie Fietsen op rails in de Morvan

Pris sur le vif & Citations historiques Parijs ligt aan de Yonne

24

56

Mâcon en de zuidelijke Bourgogne Flaneren langs kerken, kloosters en wijngaarden

Cueilleurs de Mots À la recherche du mot qui fait mouche

57

Toponynie Column van Jeroen Sweijen over de herkomst van Franse plaatsnamen

20

38 HET DIEPE ZUIDEN

38

Saint-Antonin-Noble-Val ... en zijn vier windrichtingen

44

Het wonder met het wittebrood Twee Mariaverschijningen bij de Pyreneeën

60

‘Soms hoor je niets behalve de natuur’ De ongereptheid van de Auvergne

66

La France d’autrefois Toeren door de Puy-deDôme

70

48

‘De oude stenen vertellen krachtige verhalen’ Roadtrip van Sommières naar Narbonne

6

AUVERGNE

EN ROUTE

‘Hier geniet je van rust en ruimte’ Toeristische tips van insiders

70

60

ER#172

INHOUD À TABLE

96

Question de Goût Paola Westbeek belicht de kwaliteitsaardbeien van de Périgord

98

COLUMNS

Junimaand aardbeimaand 6 favorieten uit de Franse keuken

31

Paul le Blanc Over grote oren

102

75

Tarte aux fruits d’été et crême pattisière Koken met Laura Jane Heppener

Renate van der Bas Is trots op haar Franse land RUBRIEKEN

98

10

Faits

87

32

Boekenplank

77

Aujourd’hui à Paris Suzanne Rietmeijer over de laatste nieuwtjes en haar persoonlijke ‘bonnes adresses’

87

Eropuit

102

82 EN VERDER

3

31

Édito

4

Team En Route & colofon

82

Plaques de cocher Wegwijzers uit vervlogen tijden

106

In het volgende nummer & in de andere Frankrijkmagazines

75

EN ROUTE

7

COLL AGE

Tour de France 2021

Kijk je niet voor de wielersport, dan kijk je wel voor de prachtige landschappen en natuurlijk de vele chateaus tussen start en finish.

Château de Brest – start 26 juni – Brest (Bretagne) Massief brok historie aan de haven van Brest waar nu het Musée de la Marine is gevestigd.

Château de Fougères – finish 29 juni – Fougères (Bretagne)

Fougères is een fraaie, middeleeuwse vestingstad die vijf eeuwen lang het oosten van Bretagne beschermde.

Château de Chenonceau – doorkomst 1 juli – Chenonceaux (Indre-et-Loire)

Een van de beste bewaarde Loire-kastelen, die overigens de kleinere rivier de Cher overbrugt.

Château de la Verrerie – finish 2 juli – Le Creusot (Indre)

Voormalige glasfabriek van Marie-Antoinette, nu een prachtig kasteel met indrukwekkend park en een museum over industrialisering.

8

EN ROUTE

Château du Duché – doorkomst 8 juli – Uzès (Ardèche)

Het huis van de hertogen van Uzès – het eerste hertogdom van Frankrijk – in het centrum van de stad.

Château Comtal – finish 9 juli – Carcassonne (Aude)

Carcassonne wordt beheerst door dit voormalige katharen­ kasteel dat één geheel vormt met de middeleeuwse stad.

Château de Pau – finish 15 juli – (Pyrenées-Atlantiques) Benny IJntema – Saint-Jean-de-Côle (Dordogne)

In het centrum van deze finishplaats. Het kasteel diende ooit als vakantieverblijf van Napoleon.

Château Angelus – tijdrit 17 juli – Saint-Émilion (Gironde)

Een van de vier Premiers Grand Crus Classé A op een steenworp afstand van Saint-Émilion.

EN ROUTE

9

Wegpiraten Slechtste chauffeurs van Frankrijk • Die vind je in Île-de-France, Auvergne-Rhône-Alpes en Hauts-deFrance. Dat blijkt uit een onderzoek van online verzekeringsplatform Les Furets, die aan de hand van eigen data onderzocht welk profiel slechte chauffeurs hebben, en in welke regio’s ze zich bevinden.

Redenen dat deze chauffeurs als ‘slecht’ worden aangemerkt, kunnen zijn dat hun contract door een autoverzekeraar is opgezegd, dat ze (gedeeltelijk) schuldig waren bij een schadeclaim, of dat ze meerdere claims in korte tijd hebben gedaan.

Gelukkig is er ook goed nieuws: in Centre-Val de Loire, Bretagne en Bourgogne-Franche-Comté wonen de minst slechte automobilisten.

ARCHI TECTURE

ONSTERFELIJK? oudste Europeaan overleeft corona • Lucile Randon, beter bekend als zuster André, heeft met haar 117 jaar corona overleefd. De zuster, die in een verpleeghuis in Toulon verblijft, vertoonde geen symptomen. Zelf gaf ze te kennen het veel moeilijker te vinden dat ze tijdens haar verplichte isolatie zo eenzaam was, dan dat ze lichamelijk ongemak ervaarde.

Ook voelde ze geen angst: met haar respectabele leeftijd verwelkomt ze de dood, waarbij ze verwacht herenigd te worden met haar grote broer, grootvader en grootmoeder. En of wij nog iets kunnen leren van haar indrukwekkende leeftijd? Het is in ieder geval bekend dat ze dagelijks een klein glaasje wijn drinkt.

Franse banlieue-architecten winnen prestigieuze Pritzker Prize • De Franse architecten Anne Lacaton en Jean-Philippe Vassal hebben de Pritzker Prize gekregen, een prijs die in de architectuurwereld wordt gezien als de Nobelprijs van het vak. Dat ze de prijs hebben gekregen is bijzonder: ze zijn relatief onbekend en hun oeuvre is vrij klein. Desalniettemin looft de jury hun sociale projecten: het duo maakte naam door niet zozeer nieuwe gebouwen te ontwerpen, maar het woongenot in bestaande, simpele banlieue-flats een flinke boost te geven. Zo verbouwden ze in 2011 een jaren-zestig-woontoren in Parijs, waarbij de betonnen façade werd vervangen door schuifpuien met veel glas, wintertuinen en verwarmde buitenruimtes. Met Anne Lacaton als winnares is daarmee ook de zesde vrouw aan de erelijst toegevoegd.

10

EN ROUTE

FA I T S

Het verleden ruiken geuren uit het verleden tot leven wekken • Met het project Odeuropa willen Franse, Britse, Nederlandse, Duitse en Sloveense onderzoekers de geuren van het verleden nieuw leven inblazen. Hiervoor ontwikkelen ze een algoritme dat teksten van de 17e tot de 20e eeuw in zeven talen kan analyseren op vermeldingen van geuren, waarmee een encyclopedie van geuren wordt opgezet. Het idee is dat de resultaten met parfumisten en chemici worden gedeeld, zodat geuren opnieuw kunnen worden gecreëerd. Met de huidige trend dat musea hun bezoekers steeds meer een ‘ervaring’ willen bieden, worden de resultaten ongetwijfeld toegepast in het toerisme. Wie weet snuiven we binnenkort in de Spiegelzaal in Versailles het parfum van Louis XIV wel op!

LIBRE Cartoonist Willem stopt bij Libération • Bernard Willem Holtrop, beter bekend onder zijn artiestennaam Willem, stopt met zijn dagelijkse cartoon voor Libération. Willem verwierf bekendheid in de jaren zestig, toen hij in Nederland een cartoon publiceerde van koningin Juliana als raamprostituee. Omdat hij het satirische klimaat in Frankrijk vrijer vond, vertrok hij al snel naar dat land, waar hij bij het satirische blad Hara-Kiri, de voorloper van Charlie Hebdo, terechtkwam. Hij verwierf bekendheid door zijn choquerende cartoons, en zijn toenmalige gebrekkige Frans in de begeleidende teksten werd zijn handelsmerk. Anno 2021 zijn zijn avonturen bij Libé voorbij, maar dat betekent niet dat de tachtigjarige cartoonist met pensioen gaat: zijn wekelijkse tekening voor Charlie Hebdo blijft hij gewoon afleveren.

Die twee C’s ...

Coco Chanel herleeft • In het Château de Crémat, dat even buiten Nice in de heuvels ligt, herleeft Coco Chanel. Chanel zou in de roaring twenties namelijk regelmatig aanwezig zijn geweest bij de schitterende soirées die hier georganiseerd werden. En als we kijken naar het raam in een van de trappenhuizen, waarbij de c’s staan voor château en Crémat, dan is de gelijkenis met het bekende Chanel-logo onontkoombaar. In die geest heeft de huidige eigenares het interieur van Coco uit het Ritz opgekocht: fauteuils, haar bed, tot aan een weegschaal aan toe. En om het helemaal af te maken, staan er in de tuin rozenstruiken uit Grasse die de grondslag vormen voor het No 5-parfum. De suites zijn te bezoeken als onderdeel van een rondleiding door het kasteel en de tuinen, inclusief proeverij van het bijbehorende wijndomein – chateaucremat.com.

EN ROUTE

11

© Kris Dewitte / Versus Production

DONDERDAG EN ZONDAG OM 21:00

NL

PAR AMOUR DU CINÉMA

europe.tv5monde.com 71

41

500

421

OENOTOERISME Een midweek lang ondergedompeld in wijn

IN EEN (SPOOR)RIJTUIGIE Fietsen op rails in de Morvan

MÂCON EN DE ZUIDELIJKE BOURGOGNE Flaneren langs kerken, kloosters en wijngaarden

BOUR GOGNE

EN ROUTE

13

O E N O T O E R I S ME EEN MIDWEEK LANG ONDERGEDOMPELD IN WIJN

Onderweg naar het zonnige zuiden passeer je het uitgestrekte wijngebied van de Bourgogne. Voor liefhebbers van een glaasje rood of wit een perfecte landstreek om te proeven, ontspannen en nieuwe vrienden te maken. Chantal van der Weyden verbleef een midweek bij een domaine in de Beaujolais en liet zich verrassen.

T E K S T E N B E E L D : C H A N TA L VA N D E R W E Y D E N

14

EN ROUTE

BOURGOGNE

EN ROUTE

15

L’Écury

H

et is maandagmiddag en we rijden de ­A utoroute du Soleil af. Het is duidelijk dat we in een wijnregio zijn aangekomen.

Overal om ons heen zie ik wijnvelden.

Wat meteen opvalt is hoe glooiend het landschap is. Sommige velden zijn echt behoorlijk steil en ik vraag me af hoe de boeren hier te werk gaan. Daar krijg ik vast een antwoord op tijdens de aanstaande ‘bourgondische wijnweek in de Beaujolais’.

Dag 1 – Aankomstdag Een beetje onwennig is het wel. Ik ben benieuwd hoe de andere deelnemers zijn. Ik heb deze wijnweek aan mijn vriendin cadeau gedaan. Zij is een echte wijnlief hebster en doet weleens een cursus om meer over wijn te leren. Ik vind zelf het proeven vooral leuk en gezellig. Beaujolais ken ik eigenlijk alleen van de Beaujolais Nouveau maar ik heb al begrepen dat de Beaujolais veel meer te bieden heeft dan alleen deze jonge fruitige wijn.

We worden welkom geheten met een glas beaujolais. Meteen een grote verrassing, want het is een witte, bruisende wijn. Wel gemaakt van de gamay druif. Ik ben al meteen in de war, want ik weet nog net dat gamay een rode druif is, maar niet dat je daar ook witte, bruisende wijn van kunt maken. Gelukkig legt de gastvrouw uit hoe dit werkt. Leuk, meteen wat geleerd.

Hierna proeven we ook de wijn (nu wel rood) van Domaine Lachat waar we deze week slapen. De barbecue staat al aan en met een hapje en een drankje leren we elkaar snel kennen. Het is een leuke, diverse groep met een mix van ervaren beaujolais-drinkers en mensen die gewoon eens wat anders wilden voor een weekje vakantie in het voorjaar.

16

EN ROUTE

De boeren bewerken de grond met kleine ploegjes die via een lier omhoog getrokken worden Dag 2 Wijnvelden Het ontbijt wordt buiten geserveerd. Je zit hier heerlijk tussen de druivenstokken. In de ochtend wandelen we door de wijnvelden en nemen een kijkje in de cuvage, de ruimte waar daadwerkelijk de wijn gemaakt wordt. Anne en Thijs zijn letterlijk in de wereld van het wijnmaken gestruikeld. Ze kwamen hier voor het rustige leven Het uitzicht in de herfst

BOURGOGNE

op het platteland en om een bed & breakfast te beginnen. Geïnspireerd door innovatieve wijnmakers uit de omgeving zijn ze zelf ook begonnen met wijnmaken.

Mooi om te zien hoe ze hun dromen achterna zijn gegaan.

Die middag is ons eerste uitstapje naar Château Thivin. Een bekend wijnhuis in de Beaujolais, die geen primeur-wijn maken, maar kwalitatieve bewaarwijnen.

Met voornamelijk wijnvelden op de Mont Brouilly.

Wat trouwens ook een heerlijke picknick plek is met fantastisch uitzicht. Het kerkje boven op de heuvel is een soort oriëntatiepunt die je wat houvast geeft als je over de kronkelende wegen door de wijnvelden toert.

Bij Château Thivin drinken we fruitige, maar toch krachtige wijnen. De familie Geoffray maakt al wijn sinds 1743 en generatie op generatie komen er nieuwe wijnmakers bij. De druiven worden met respect voor de natuur verbouwd. Je proeft duidelijk de verschillende (vulcanische) grondsoorten terug in de wijn. Wat ze noemen echte terroir-wijn.

Dag 3 – Fietsen naar de top en een Franse lunch Vandaag begin ik de dag r ustig, even zonder wijn. Ik heb mijn racefiets meegenomen en ik besluit dat deze ochtend een goed moment is om de buurt eens vanaf de fiets te verkennen. Ik ben nog niet eens zo heel lang onderweg als ik het dorpje Villie-Morgon in rijd. Hier zie ik wat collega-wielrenners die genieten van een kop koffie in het zonnetje. Laat ik er ook maar even stoppen. Een oudere man aan de bar zit al aan een

Thijs lopend door de Chardonnay

Beaujolais Een wijnstreek in de departementen Saône-et-Loire en Rhône. De Beaujolais strekt zich 60 kilometer uit tussen Macon en Lyon. De wijnstreek zelf hoort bij de regio Bourgogne-Franche-Comté.

De Beaujolais is een levendige streek die zich niet alleen goed leent voor wijnliefhebbers maar zich ook kenmerkt door het prachtige glooiende landschap.

Daarmee is de streek ook aantrekkelijk voor natuurliefhebbers en sporters.

Ook Lyon, de culinaire hoofdstad van Frankrijk, is zeker een bezoek waard.

EN ROUTE

17

Agroforesterie bevordert de biodiversiteit in de grond en uiteindelijk de gezondheid van de wijnplanten

glaasje waarvan ik denk dat het pastis is. Ik hou het nog maar even bij koffie.

Na genoten te hebben van dit voor mij typische Franse terras, fiets ik door richting Fleurie. Om mij heen zie ik wijnboeren aan het werk in hun wijnvelden. De boeren bewerken zwetend de grond tussen de wijnstokken. Met kleine ploegjes die via een lier aan een ronkende tractor omhoog getrokken worden. Wat een werk!

Regelmatig kom ik andere fietsers tegen die mij vrolijk groeten. Als ik Fleurie nader, zie ik een grote kerktoren boven het centrum uitsteken en een kleiner kerkje op de top van een steile heuvel. De steilheid van de heuvel ziet er niet makkelijk uit maar ik besluit het toch te proberen. Na een zware klim, geniet ik van het weidse uitzicht.

Nu snel weer op de fiets, want vandaag staat er een culinaire lunch op het programma bij een restaurant in Avenas. Avenas ligt op 700 meter boven de zeespiegel. Dat is ook de hoogte waarop de wijnvelden plaatsmaken voor de naaldbossen in de Beaujolais.

Mooi om dit contrast te zien.

Een echte Franse lunch bestaat uit een voorgerecht, een hoofdgerecht, een kaasplankje en een toetje.

Het restaurant waar we eten serveert moderne Franse gerechten met bijpassende wijnen. Prachtig hoe de sommelier over de wijnen kan vertellen en ze heeft ze perfect bij de gerechten uitgekozen. Gelukkig hoef ik na de lunch alleen nog maar een stukje af te dalen, terug naar mijn comfortabele gîte.

Dag 4 Agroforesterie Al weer de laatste volle dag van onze wijnreis. Het gaat snel, alhoewel ik ook heel veel heb gezien en geleerd. Vanochtend brengen we een bezoek aan

18

EN ROUTE

Château de Javernand. Dit wijndomein in Chirouble wordt gerund door twee zwagers.

We rijden het terrein op langs een rij prachtige oude platanen.

Het chateau is eigenlijk een oud landhuis. Bij het gele huis met lichtblauwe luiken waan ik me in Zuid-Frankrijk. Het uitzicht is magisch.

Het domein beslaat behoorlijk wat hectares aan grond waarvan 11 hectares zijn beplant met wijnstokken. Maar niet alleen wijnstokken. Ze beoefenen hier agroforesterie. Dit betekent concreet het mixen van wijnstokken en verschillende boomsoorten in het veld. Dit bevordert de biodiversiteit in de grond en uiteindelijk de gezondheid van de wijnplanten – en daarmee de kwaliteit van de druiven én dus de wijn. Wat een passie hebben de mannen voor hun bedrijf. In deze sfeer en met al die pracht om ons heen, smaakt de wijn nog beter!

De laatste avond houden we op Domaine Lachat een pubquiz.

Eens kijken of we wat hebben opgestoken deze week. Voor de gelegenheid is quizmaster Sebastien ingevlogen. Hij is de kracht achter Domaine L’épicurieux, een jong wijnhuis in Régnié, het dorp waar we verblijven. Het wordt een super gezellig avond.

Het afscheid De volgende ochtend is het al weer tijd om afscheid te nemen.

Ik neem nog één duik in het zwembad en geniet van het prachtige uitzicht. De Beaujolais is een streek waar ik zeker terug wil komen. Voor de wijn, de vriendelijke mensen en de prachtige natuur.

Domaine Lachat Een kleinschalig vakantie- en wijndomein in de Beaujolais. De eigenaren Anne en Thijs zijn in 2018 geëmigreerd naar Frankrijk en hebben een oude wijnboerderij omgetoverd tot vier luxe gîtes.

Daarnaast maken zij ook hun eigen wijn op de aangrenzende wijnvelden. In het voor- en najaar organiseren Anne en Thijs wijnweken. In een midweek op Domaine Lachat staan het genieten van wijn, lekker eten en gezelligheid centraal.

De eerstvolgende wijnweek staat gepland voor 21 juni. Kijk voor meer informatie op domainelachat.com/wijnweek.

Volg Anne en Thijs ook op instagram: @Domainelachat.

EN ROUTE

19

20

EN ROUTE

BOURGOGNE

IN E E N ( S P O OR ) R I J T UIGIE FIETSEN OP RAILS IN DE MORVAN

De Morvan, een streek die al kan bogen op zoveel aantrekkelijkheden, heeft er sinds enige tijd weer een nieuwe troef bij. Je kunt er fietsen op rails oftewel faire du vélorail.

TEKST EN BEELD: WIM KRUIZE

EN ROUTE

21

E

en vélorail is een licht voertuigje dat op (oude) spoorrails rijdt en dat voortbewogen wordt door de spierkracht van twee passagiers. Die moeten namelijk fietstrappers rond bewegen, maar er wordt wel een beetje elektrische hulp geboden. Twee personen zijn minimaal nodig, maar er kunnen nóg twee volwassenen of drie kinderen mee.

Dat is, in het kort gezegd, de formule van de Vélorail du Morvan.

Een idee met een hoed Olivier Curie is de man die op het idee kwam om op oude spoorrails deze originele vorm van ecotoerisme te ontwikkelen. Olivier is altijd verrukt geweest van alles wat met treinen te maken heeft. Zijn vader was cheminot (spoorwegbeambte/-arbeider) en zijn grootvader was het ook. Als kind was hij al geboeid door het fenomeen spoorbaan. Naderhand reisde hij vaak per trein op de spoorlijn van Etang-sur-Arroux via Autun en Saulieu naar Avallon. Deze spoorlijn is in 1882 aangelegd door de spoorwegmaatschappij PLM (Paris Lyon Méditerranée), maar ging in 1937 op in de SNCF, de Société Nationale des Chemins de fer Français. In december 2011 – de lokale lijn was onrendabel geworden – viel het besluit om voortaan geen reizigers meer te vervoeren. Toen zag Olivier Curie zijn kans schoon om zijn jongensdroom te realiseren: treintje spelen op echte rails. Hij bedacht de vélorail. Met een echt stationnetje erbij, dat van Cordesse-Igornay. De spoorlijn zou eigendom blijven van de SNCF, maar Olivier mocht 11 kilometer rails benutten voor zijn plan. Hij kreeg hulp van de twee betrokken communautés de communes (samenwerkingsverbanden van verschillende gemeenten). Beide gemeenschappen waren bereid het onderhoud van de spoorbaan voor hun rekening te nemen.

22

EN ROUTE

Picknickmand mee, en hoppetee!

In het stationnetje is een barbuffet waar je onder andere wafels en wat te drinken kunt kopen Met pet en fluit En daar gaan ze dan, de spoorrijtuigjes! Laten we ze zo maar noemen. Elke dag, en dat van april tot november, vertrekken er achttien op drie à vier verschillende momenten om twee trajecten af te leggen: je kunt kiezen tussen Cordesse-Barnay (8 kilometer heen en terug) en Cordesse-Manlay (22 kilometer heen en terug).

Wat de bedenker bedacht heeft, loopt als een trein want in 2019 mocht Olivier Curie al 6500 reizigers begroeten.

Drukte op het spoor

BOURGOGNE

In stijl ...

Het vertrek van een rijtuig je gaat geheel in stijl: stations­c hef Olivier, met een heuse spoorwegpet op, blaast plechtig op een fluitje. Het startsein voor het fietsen. Dat gaat heerlijk, je hoeft niet eens zo hard te trappen, je kunt er zelfs voor kiezen stiekem je trapcollega wat meer werk te laten verrichten. Op de heenweg gaan de rails licht omhoog (tussen Cordesse en Manley is het hoogteverschil 110 meter), wat betekent dat je op de terugweg flink vaart kunt maken.

Gevaar is er eigenlijk niet. Je kunt niet uit de rails vliegen en de afstand tussen de rijtuigjes moet zo’n 50 meter bedragen. Om het gevoel van veiligheid nog te verhogen is aan de zijkant van een van de rails om de 100 meter een bordje aangebracht dat het afgelegde aantal meters vermeldt en een nummer draagt. Bij onheil kun je Olivier bellen en zeggen bij welk nummer je je bevindt.

Er zijn 8 passages à niveau (overweggetjes). Worden die genaderd, dan moet er geremd worden (aan beide zijden is er een rem); een van de fietsers stapt af/uit en duwt het voertuig er kalmpjes overheen. Aan het eind van een traject moet het rijtuigje omgedraaid worden. Dat gaat heel simpel. Vóór het vertrek legt Olivier uit hoe je dat precies moet doen.

Kedeng, kedeng ... kedeng, kedeng ...

Wie het laatst vertrekt komt als eerste aan. Dat behoeft verduidelijking. Voor het station liggen twee sporen naast elkaar. Dat stuk dubbele baan wordt gebruikt voor het rangeren en het parkeren van de rijtuigjes.

Maar verderop gaat het stukje dubbelspoor over in enkelspoor. Eerst vertrekken de 22 km-fietsers en daarna zij die het korte traject doen. Op de terugweg is de volgorde omgekeerd.

De verre rit duurt ruim 2 uur en de korte ongeveer 1 uur. Je kunt, als je dat wilt, en uiteraard tegen betaling, picknicken, een aperitief drinken of slakken

eten. In het stationnetje is een bar-buffet waar je onder andere wafels en wat te drinken kunt kopen. Van 20 juni tot 30 augustus is er zelfs de mogelijkheid om de fietstocht ’s avonds te maken.

Het is tijdens de rit aardig om door de cadans van de wielen zo nostalgisch terug te denken aan de treinreizen van weleer.

Kedeng, kedeng ... kedeng, kedeng ... Dat geluid kwam, zo hadden we geleerd, van de spoorstaven die niet aaneengesmeed waren omdat ze bij hitte moesten kunnen uitzetten.

Wat het landschap betreft waar je doorheen rijdt, het is de Morvan, dus veel bomen en af en toe een vergezicht.

Carnet de voyage VÉLORAIL DU MORVAN, Gare de Cordesse-Igornay, 71540 Cordesse Tel. +33 (0)6 82 44 53 84 – Neem vanuit Autun de D981 richting Arnay-leDuc. Passeer, na zo’n 12 km, het dorp Cordesse en rijd tot de afslag Igornay.

Ga daar linksaf voor de D26. Volg de borden ‘Vélorail du Morvan’.

Reserveren Het is handig om van tevoren online te reserveren, want dan ben je er zeker van dat er een vélorail voor jou klaarstaat. De site, veloraildumorvan.fr, kan in verschillende talen gelezen worden, waaronder het Nederlands.

Et en plus ...

Er is een kort traject: Cordesse-Barnay (8 km, 32 euro) en er is een lang traject: Cordesse-Manlay (22 km, 44 euro). Het korte traject duurt ongeveer 1 uur, het lange ruim 2 uur. Je komt in beide gevallen terug bij het vertrek­ station +++ In 2021 loopt het seizoen van 3 april tot en met 14 november +++ Wees 20 minuten vóór vertrek aanwezig op het Gare de Cordesse-Igornay +++ GPS-positie: 47.059, 4.3431.

EN ROUTE

23

FL ANEREN L ANGS KERKEN, KLOOSTERS EN WI JNGA ARDEN MÂCON EN DE ZUIDELIJKE BOURGOGNE

Wie naar Zuid-Frankrijk rijdt realiseert zich vaak onvoldoende waar je links en rechts aan voorbijrijdt. Dat geldt ook voor de Bourgogne. Op doorreis naar Lyon onttrekt zich veel moois aan de snelle passanten op de Autoroute du Soleil. Ik sloeg vorig jaar eens af bij Mâcon, en ontdekte stad, streek en wijnen.

T E K S T: M I C H I E L B O M

24

EN ROUTE

BOURGOGNE

EN ROUTE

25

A

an de oevers van de Saône, de grote rivier die hier zuidwaarts stroomt, ligt de stad Mâcon. Al voor de Romeinen er een legerkamp inrichtten was hier een Gallische nederzetting. Als je dan ook nog eens bedenkt dat de stad al in de 4e eeuw een bisschopszetel werd en sinds 1790 de hoofdstad van het departement Saône-et-Loire is, dan verwacht je een grote, historische stad, geschoeid op de leest van Lyon, 80 kilometer naar het zuiden, waar de Saône zich in de Rhône werpt. Dat klopt slechts ten dele. Mâcon heeft zeker een oud, historisch centrum, maar oogt in alles als een rustige, voorname en bovenal klassiek-Franse provinciestad.

Mediteren in kathedralen en kerken Sinds twee eeuwen heeft Mâcon geen eigen bisschop meer – die huist tegenwoordig in Autun, meer naar het noordwesten. Toch heeft de katholieke kerk hier duidelijk haar sporen achtergelaten. De stad herbergt maar liefst twee kathedralen – nou ja, enkele restanten van de oudste kathedraal staan nog overeind. Van die oorspronkelijke middeleeuwse kathedraal, de VieuxSaint-Vincent, resteren slechts nog de torens en de voorgevel. Even verderop, net buiten het centrum van de stad, is in de 19e eeuw een nieuwe kathedraal gebouwd.

Tenzij je echt religieus-historisch geïnteresseerd bent, beveel ik voor een kerkbezoek echter de église Saint-Pierre aan, gelegen aan het centrale place SaintPierre in de binnenstad. Wandelend door een Frans stadje mag ik als niet-kerkganger graag even in een kerkbank plaatsnemen voor een licht meditatief intermezzo. En zelfs als je daar geen behoefte aan hebt, beklim dan toch even de trappen voor het prachtige uitzicht over de stad.

Eenmaal weer beneden laat Mâcon zich betrekkelijk gemakkelijk ontdekken. Je staat nu nagenoeg op de stoep bij het Office de Tourisme, waar ze je graag wijzen op het Tracé de la Plume. Volg de ganzenveer voor een wandeling langs de interessante plekken in de binnenstad van Mâcon. Het is een mooie manier om kennis te maken met de geschiedenis, de architectuur en zelfs de gastronomie van de stad.

26

EN ROUTE

Maison du Bois

Cathedrale Saint-Vincent

Ik laat mij verleiden door zo’n strogele pouilly-fuissé Alphonse de Lamartine, zoon van Mâcon De wandeling is vooral ook een hommage aan schrijver, dichter en politicus Alphonse de Lamartine (1790-1869), de bekendste zoon van de stad – vandaar die ganzenveer. Hij groeide op in Mâcon en wordt er nu geëerd met een groot standbeeld aan de quai Lamartine, even verderop aan de Saône.

Standbeeld van Lamartine

BOURGOGNE

Abbaye de Cluny

De dichter Lamartine wordt wel gezien als de vader van de Franse Romantiek. Als politicus was hij een zeer verlichte geest, een van de wegbereiders van de Tweede Republiek die in het revolutiejaar 1848 werd uitgeroepen. Hij nam ook deel aan de voorlopige regering van die nieuwe Republiek. Slechts kort, want zijn voor die tijd vrij progressieve denkbeelden kwamen nog net iets te vroeg. Later dat jaar verloor hij de presidentsverkiezingen – nota bene van Louis-Napoléon Bonaparte, bepaald geen vriend van de adellijke familie de Lamartine. Teleurgesteld trok Alphonse zich terug om zich volledig op het schrijven te werpen.

Sinds die tijd zijn Alphons de Lamartine en Mâcon onlosmakelijk met elkaar verbonden. De moderniteit die hij voorstond kenmerkt de stad nog altijd. Kenmerkend hiervoor is de in 1805 opgerichte en nog altijd actieve Académie de Mâcon, gevestigd in het Hôtel de Senecé.

Je komt er langs op het Tracé de la Plume. Als zelfverklaarde verlicht geest moest ik natuurlijk ook even binnenkijken. Gelukkig was ik er uitgerekend op een dinsdag, wanneer er twee rondleidingen gegeven worden. Schrijdend door de salons, de bibliotheek, de oude keuken en op de statige trappen waan je je weer even in de 18e eeuw. Ik zou willen dat ik als lid van die Académie aan kon schuiven bij een van de komende lezingen – maar ik was slechts een gewone bezoeker.

Aan het place aux Herbes kom je vervolgens het Maison du Bois tegen, het oudste huis van Mâcon, gebouwd rond 1500. Tegenwoordig

is er een restaurant gevestigd, maar bewonder vooral de rijkversierde houten gevel. Apen die je grijnzend aankijken, gemaskerde personages, al dan niet gevleugeld, naakt of slechts gekleed in een sjaal of met een hoed. Het doet denken aan Jeroen Bosch, die ook rond die tijd zijn fantasie de vrije loop liet.

De wijngaarden in Met die grijnzende maskers nog in je achterhoofd is de stap naar de streekwijnen niet zo groot. Daarvoor gaan we de stad uit: ten westen en met name ten noordwesten van Mâcon, tot aan Tournus, zijn de heuvels bezaaid met wijngaarden. Hier worden de witte mâcon-villages (AOC) vervaardigd, allemaal chardonnay-wijnen met vijf grote cru’s die erboven uitsteken: pouilly-fuissé, pouillyvinzelles, pouilly-loché, saint-véran en viré-clessé.

Jaren geleden ben ik tijdens een tussenstop op weg naar huis, gevallen voor zo’n strogele pouilly-fuissé die mij ’s avonds voorgezet werd. Verwar de pouilly-fuissé overigens niet met de pouilly-fumé uit de Loirestreek, honderden kilometers naar het noorden en écht een andere wijn, van een andere druivensoort, de sauvignon blanc.

Abdij van Cluny We rijden nog even door. Al vrij snel kom je in Cluny terecht, en dus bij de beroemde Benedictijner abdij die hier in 909 gevestigd werd. Eeuwenlang was dit het monastieke centrum van Europa, met een gezag over meer dan 1100 kloosters en abdijen. Van de 11e tot de 16e eeuw was de abdijkerk van Cluny, bijgenaamd de Maior Ecclesia, de grootste katholieke kerk ter wereld.

EN ROUTE

27

GITESWIJZER.NL

Een selectie van vakantiewoningen in de Bourgogne vanaf

vanaf

vanaf

€ 390

€ 390

€ 1.365

per week

Gîte Rural

per week

per week

Digoin (Saône-et-Loire)

Saint-Niévérin (Nièvre)

Villa des Prés

Chateau de Villette

vanaf

vanaf

vanaf

€ 545

€ 975

€ 665

Le Moulin de Chevannes

Jachthuis Maison de Brenet

Domaine Les Reprilles

per week

Saint Didier-sur-Arroux (Saône-et-Loire)

per week

Saint Martin de Commune (Saône-et-Loire)

Poil (Nièvre )

per week

Chiddes (Nièvre)

GA VOOR MEER INFORMATIE EN ANDERE VAKANTIEWONINGEN IN HEEL FRANKRIJK NAAR WWW.GITESWIJZER.NL

OVERNACHTEN

HOTEL DE BOURGOGNE*** Prettig hotel in een klassiek 19e-eeuws gebouw, gelegen in het centrum van de stad met een eigen parkeerplaats.

6 rue Victor Hugo 71000 Mâcon hoteldebourgogne.com

Rocher de Solutré

HOSTELLERIE LE POTIN GOURMAND*** Charmant hotel in het historische centrum van Cluny, gevestigd in een voormalige pottebakerij.

Le champ de foire 71250 Cluny potingourmand.com ZIEN, DOEN & BELEVEN

Trap naar de rots

De kerk, de bibliotheek en veel andere gebouwen zijn verwoest tijdens de Franse Revolutie. Nog geen 10% van wat ooit was is nog zichtbaar; de rest is grotendeels verwerkt in het huidige stadje Cluny. Toch waren die weinige restanten indrukwekkend genoeg om me even een uurtje mee te laten voeren in de rijke geschiedenis van deze belangrijke kloosterorde.

Rocher de Solutré Op weg terug naar Mâcon besloot ik toch even langs de wijngaarden van Pouilly-Fuissé te rijden om een paar flesjes te scoren. Toen viel mij ineens die markante rots op. Een groot blok kalksteen, dat ineens lijkt op te doemen in een verder relatief vlak landschap. Het lijkt wel een klif. Navraag tijdens een korte dégustation ‘en route’ gaf opheldering: die rots van Solutré is een van de Grands Sites de France, alsmede een archeologische vindplaats waar duizenden beenderen van tienduizend jaren geleden zijn opgegraven. Iets noordelijker, in Blanot en in Azé, zijn grotten te bezichtigen waarin onze verre voorouders nog vertoefd hebben – met zelfs een prehistorisch museum.

Voor een bezoek aan dat alles was het inmiddels te laat, net als voor een wandeling door de wijngaarden naar de top van de rots, waar je een schitterend uitzicht schijnt te hebben, dat tot aan de Alpen reikt.

Het zijn weer een paar mooie redenen om binnenkort terug te komen voor een paar flesjes pouilly-fuissé en meer … halverwege Frankrijk.

SKYBAR HOTEL PANORAMA 360 Neem hier de lift naar boven, strijk neer in een van de banken op het dakterras, bestel een glas witte Mâcon en geniet van het uitzicht over de stad.

4 rue Paul Gateaud, Mâcon hotelmacon-panorama360.com ACADÉMIE DE MÂCON Laat je op dinsdag (10.00 uur en 15.00 uur) rondleiden door Hôtel de Senecé waar sinds de 18e eeuw de Académie de Mâcon gevestigd is.

41 rue Sigorgne, Mâcon academiedemacon.fr ABDIJ VAN CLUNY Duik in de middeleeuwse geschiedenis en bezoek de restanten van wat eens het spirituele centrum van WestEuropa was.

Rue du 11 Août, Cluny cluny-abbaye.fr

Skybar Hotel Panorama 360 ROCHE DE SOLUTRÉ EN HET MUSÉE DE PRÉHISTOIRE Wandel door de wijngaarden naar de top van deze Grand Site de France of bezoek het museum over de prehistorie in en om de rots of het Maison du Grand Site.

Solutré-Pouilly rochedesolutre.com GROTTEN VAN AZÉ Onder begeleiding van een gids ga je hier ondergronds naar de onderaardse rivier maar zak je ook letterlijk de prehistorie in. Reserveer je tickets vooraf online. grottes-aze71.fr VITIPASS In Mâcon en omgeving ga je natuurlijk wijnproeven. Maak dan gebruik van de Vitipass.

Voor € 29,– met z’n tweetjes proeven in de Mâconnais of Beaujolais, incl. 3 flessen Mâconnais en een ‘offre decouverte’ als extraatje. vitipass.com OVERIGE INFORMATIE

OFFICE DE TOURISME MÂCON SUD BOURGOGNE 1 place Saint-Pierre, Mâcon macon-tourism.com DESTINATION SAÔNE & LOIRE (ADT) destination-saone-et-loire.fr

EN ROUTE

29

AL ZEVEN JAAR OP RIJ WINNAAR VAN ‘BEST REAL ESTATE AGENCY FRANCE’

EXCLUSIEF

LEGGETT IMMOBILIER

LEGGETT EXCLUSIEF

Lot et Garonne €598,500 Calvados €299,600 €593,600 Ardèche Ref.: A03846 - Exclusief landhuis met Ref.: A03801- Herenhuis, 6 slpk.

Ref.: T134970 - Prachtige villa met 4 4 slpk., tennisbaan en zwembad. slpk., tuin en panoramisch uitzicht. mooie omgeving op 7 ha. en apart huisje.

Drôme €347,000 Charente Maritime €299,950 Ref: P5815JBF - Villa, 3 slpk. met Ref.: A03947 - Ruime woning, 3 slpk. uitzicht, prachtige tuin, in rustige en vrijstaand gastenverblijf. woonwijk.

EXCLUSIEF

Lot €318,000 Ref.: 114736 - Woonhuis, 3 slpk., garage, zicht op het zwembad en 2500m² grond.

Charente €349,000 Pyrénées-Atlantiques €600,000 Ref.: 112856CRE16 - Prachtige villa, Ref.: 116942 - 16e eeuwse water5 slpk. mooie kenmerken, verw. molen, 4 slpk., mooi gerenoveerd! zwembad.

IMMOBILIER

EXCLUSIEF

EXCLUSIEF

Calvados €399,000 Haute Vienne €172,800 Hérault €235,000 €345,000 Côtes d’Armor Ref.: 104851- Villa, 5 slpk. in grote Ref.: A03945 - Bij Capestang en Ref.: A03934 - Villa met 5 slpk. dicht- Ref.: 11980 - Villa, 2 slpk. in leuk tuin met schuur en werkplaats. gehucht met voorzieningen.

Canal du Midi, mooi pand met 4 bij Eymoutiers. Prachtig uitzicht! slpk. en schuur.

EXCLUSIEF

EXCLUSIEF

EXCLUSIEF

EXCLUSIVE

Corrèze €246,100 Charente €235,400 €518,000 Charente Ref.: 116315LBC19 - Boerderij, 4 Ref.: A04145 - Vrijstaand gelijkvloers Ref.: 110541 - Villa 320m² met 5/7 slpk., 2 gîtes, schuur en volgroeid dorpshuis met 4 slaapkamers. slpk., zwembad en 0,5ha. terrein. terrein.

www.leggettfrance.com

EXCLUSIEF

Drôme €609,000 Ref.: A03771 - Zeldzaam! 5 slpk. woning met prachtig uitzicht op de bergen.

info@leggett.fr +33 (0)5 53 60 84 88

Bent u Nederlands (sprekend), wilt u werken vanuit huis en ambieert u een carrière als makelaar ?

DAN ZIJN WIJ OP ZOEK NAAR U! Neem vandaag nog contact met mij op!

Joppe Louwrier +33 (0)5 53 60 82 77 recruitment@leggett.fr

PAU L L E B L A N C Kunsthistoricus en gespecialiseerd in de romaanse kunst van Bourgondië.

Hij besteedt aandacht aan opmerkelijke kunst uit Frankrijk.

Grote oren

‘Ik wil eindelijk eens die mensen met hun grote oren in werkelijkheid zien,’ riep een enthousiaste vrouwenstem door de telefoon toen we, vanuit ons gastenhuis in de omgeving van Vézelay, startten met cursussen over de romaanse kunst in Bourgondië. Deze dame was de allereerste die zich aanmeldde voor de cursus nadat we een kleine wervingsadvertentie hadden geplaatst in enkele kranten. Gelukkig wist ik meteen waar ze het over had en kon ik haar bij voorbaat tevreden stellen. Natuurlijk zou zij die lui met hun grote oren gaan zien en niet alleen die rare wezens, maar nog vele andere.

Die mensen met hun grote oren staan afgebeeld op het beroemde timpaan in de narthex (voorhal) van de Sainte-Madeleine in Vézelay, vervaardigd rond 1135. In het midden van het timpaan troont een majestueuze Christus. Vanuit zijn grote handen gaan stralenbundels in de richting van de twaalf apostelen. Die worden aangespoord om, begeesterd door het vuur van de Heilige Geest, alle volkeren te gaan onderwijzen. Rondom staan die te bekeren volkeren afgebeeld: Romeinen, Byzantijnen, Cappadociërs, Ethiopiërs, Phrygiërs, Byzantijnen, Armeniërs, pygmeeën, kynokephaloi (hondkoppigen) en natuurlijk ook de Panotti met hun grote oren. Al die volkeren hebben recht op de boodschap van Christus.

De bedenkers en de beeldhouwers die belast waren met het uitbeelden van al die volkeren waren natuurlijk niet zo bereisd dat zij wisten hoe al die mensen er precies uitzagen. De wereld waarin zij zelf leefden was immers zeer beperkt.

Gelukkig konden zij een beroep doen op teksten van Griekse en Romeinse schrijvers. Niet dat die het allemaal precies wisten, maar zij deden in hun geschriften in ieder geval wel alsof. Een belangrijke bron was de Romeinse schrijver Plinius de Oudere (23-79) die, mede gebaseerd op Griekse teksten, alles wat hem bekend was verzamelde in zijn uitgebreide encyclopedie, getiteld Natuurlijke historie. Daarin komen we veel te weten over de Panotti.

Panotti is afgeleid van de Griekse woorden ‘pan’ en ‘ous’, wat betekent ‘helemaal oor’. Plinius schrijft daarover: ‘In Scythië (de Oeral of de bergen van India) bestaan wezens met zulke grote oren dat zij daarmee hun hele lichaam kunnen bedekken. Hun oren raken vaak hun voeten en kunnen als dekens dubbelgevouwen worden. En aangezien ze een heel verlegen volkje zijn, gebruiken ze hun oren vaak om uit moeilijke situaties weg te vliegen’.

Veel van de vreemde volkeren op het timpaan in Vézelay woonden in vage droomlanden waarvan de namen mysterieus waren. Voor de beschouwers in de 12e eeuw waren dit soort schepsels vreemd en geloofwaardig tegelijk. Er bestonden meer dingen in de hemel en op aarde dan ze zich konden indenken.

En die gedachten leefden nog lang voort.

Zelfs op 15e-eeuwse prenten zien we de Panotti nog afgebeeld.

Mijn ‘eerste cursist’ was natuurlijk verrukt toen ze uiteindelijk oog in oog stond met de beroemde ‘oormensen’. Eenmaal buitengekomen wees ik nog even op het timpaan met het Laatste Oordeel aan de voorgevel van de kerk. Daar worden onder andere de zieltjes gewogen. Het zieltje dat naar de hemel mag houdt zijn handen achter zijn oren omdat het altijd goed geluisterd heeft naar de boodschap van Christus.

‘Die Panotti zullen ook wel in de hemel gekomen zijn,’ zei ik met een glimlach. ‘Die hebben die boodschap vast goed kunnen verstaan.’ ‘Dat begrijp ik,’ antwoordde ze, ‘je hebt niet tegen dovemans oren gesproken.’

In Scythië bestaan wezens met zulke grote oren dat zij daarmee hun hele lichaam kunnen bedekken

EN ROUTE

31

KAMPEREN VOOR RUSTZOEKERS Weg van het massatoerisme – voor een grote groep kampeerders is dat hét credo voor een geslaagde vakantie. Voor deze kampeerders selecteerde de ANWB in het zuidelijk deel van Frankrijk 131 charmecampings: kampeerterreinen die uitblinken in ligging, uitstraling en gastvrijheid. Stuk voor stuk droomplekken. Ontdek de voordelen van het buiten zijn en rustiek kamperen in de natuur.

ANWB | Charmecampings Frankijk Zuid | € 24,99

OP!

NAAR BRETAGNE

LANGZAAM DOOR FRANKRIJK Prachtige vergezichten, adembenemende oude plekken, verrukkelijk eten, indrukwekkende kunst, mooie bossen, hoge bergen, sprookjesachtige kastelen, spectaculaire kustwegen, vriendelijke mensen – het is allemaal te vinden in Frankrijk.

In Take the slow road Frankrijk belicht schrijver Martin Dorey 26 fantastische reisroutes. Geïllustreerd met schitterende foto’s, handige kaarten en grappige teksten van deze koning van de kampeerbus.

Martin Dorey | Take the slow road Frankrijk | Spectrum | € 25,99

Ille-et-Vilaine, de Côtes d’Armor, Loire-Atlantique … namen die al even pittoresk klinken als de streken waarnaar ze verwijzen. Een vakantie in Bretagne baadt ongetwijfeld in romantiek: idyllische kustdorpjes, overweldigende natuur en heerlijke nachten in intieme chambres d’hôtes. Reizigers die in alle rust het échte Bretagne willen ontdekken hebben met dit boek een prima gids in handen. Maak kennis met de authentieke cultuur en geschiedenis van de Bretonnen en de ruwe pracht van het platteland. Laat je langs de kust en de Bretonse eilanden voeren, met hun typische vuurtorens in de branding. Ook het achterland verken je in enkele routes landinwaarts, langs sfeervolle stadjes als Dinan, Locronan en Rochefort-en-Terre.

Tineke Zwijgers & Dorien Koppenberg Het echte Bretagne | TiDo Producties | € 19,95

32

EN ROUTE

LAAT JE COACHEN DOOR

COCO CHANEL

Word net zo’n pionier en net zo innovatief, stijlvol, moedig en succesvol als deze beroemde modeontwerpster. Chanel was niet alleen de vrouw die een moderevolutie ontketende door broeken voor vrouwen te ontwerpen, ze was ook chic en feministisch. Ontdek hoe je de levenslessen van een van de meest invloedrijke personen van de 20e eeuw kunt toepassen in je dagelijks leven.

Aurelie Godefroy | Doe en denk als Coco Chanel | Kosmos | € 15,-

va k a n t i e

EEN WEEKENDJE

B

oek en

BORDEAUX

Bordeaux is hot en met de TGV nog geen twee uur verder dan Parijs. Dus een weekendje Bordeaux is helemaal zo gek niet. Met dit boekje heb je een ideale gids in handen waarmee je geen enkele bezienswaardigheid of topadres overslaat. Voorzien van een handige uitneembare stadsplattegrond.

Bordeaux Weekend | Lannoo | € 10,99

CULINAIRE REIS DOOR FRANKRIJK Het leven in een Bourgondisch dorpje, de geschiedenis van het kaasplateau, taaie biefstuk eten in het Parijse Quartier Latin… in dit boek mengt Onno Kleyn op zijn onnavolgbare wijze avonturen en informatie over Frankrijk door elkaar. Voor de Fransen zijn eten en tafelen zó belangrijk dat Kleyn in Frankrijk een tweede vaderland vond. Ga met hem op reis door de hexagone, van Normandië tot de Provence, van de Elzas tot de Spaanse grens, en smul van de beschrijvingen en de bijna honderdtwintig recepten die Kleyn kookte op een campinggasje of in de keuken van zijn Franse huis. Net als Mijn Italië is dit een kookboek om van kaft tot kaft te lezen.

Zie ook het boekfragment op de volgende pagina’s Onno Kleyn | Mijn Frankrijk | Nijgh & van Ditmar | € 29,99

CAMPERGIDS VOOR LA DOUCE FRANCE

Steeds vaker gaan mensen met de camper op reis. Voor wie op deze manier, in zijn eigen tempo en zonder zorgen Frankrijk wil verkennen, is dit de ideale gids. Alle routes werden uitgestippeld en getest door kenners van de regio. Waar kun je veilig stoppen, waar ga je winkelen, eten of rustig wat drinken? En wat valt er te beleven? De selectie van de adressen gebeurde door lokale specialisten. Voor elk adres worden de faciliteiten uitvoerig beschreven.

Met de camper door Frankrijk | Lannoo | € 25,99

EN ROUTE

33

LEESFR AGMENT

CULINAIR

Onno Kleyn MIJN FRANKRIJK, 2021 NIJGH & VAN DITMAR, € 29,99

BLOEDWORST

M

et haar blote hand, de mouw opgestroopt, roert de vrouw in een trog vol varkensbloed met witte stukjes reuzel. Room gaat erbij, zout, quatre épices en gepureerde ui. Om haar heen staan mensen te kijken, toeristen en lokaal volk door elkaar, opa’s met kleinkinderen, tweedehuisbezitters, wijnliefhebbers op strooptocht. Ze maken foto’s of een stukje video, net als ik doe. Het is grijs en koud op de zondagse markt in Chablis. Dan besluit madame dat het goed is. Ze neemt een bundeltje darm uit een bak water, maakt een knoopje aan het eind en stroopt het ding om de hals van een grote gebutste blikken trechter. Met een pollepel giet ze bloedsoep in de darm, die zich razendsnel vult en door het zwarte bloed tekening krijgt, marmerachtige patronen over de lengte, wit afstekend tegen een blauwe gloed, glanzend alsof

34

EN ROUTE

het nog bij een levend dier hoort. Als de darm vol is, wordt hij afgeknoopt, opgepakt en in de broeiketel gestopt, een vat waar de damp vanaf slaat nu madame het deksel licht. Worst erin en dan een zwaar rek erop om hem ondergedompeld te houden; tien minuten broeien bij tachtig graden is genoeg.

Naast haar verkoopt monsieur de worst die al klaar is.

Met een houten tang kijkt hij of de boudin gaar is en tilt hem eruit, een zware, kromme kluwen zacht gestold bloed, zoet en kruidig. Een indrukwekkende rij klanten wacht. Un part, deux parts, ou trois? Hij snijdt per persoon een centimeter of vijftien af, pakt dat in aluminiumfolie en doet het in een plastic zak.

De euro’s fladderen binnen.

Dit is het Frankrijk waarvan ik houd. Natuurlijk, het klinkt allemaal als een filmscène, maar het is werkelijkheid. In Nederland onbestaanbaar, hier iets van alledag. Dit worstmaken is geen romantisch tafereel in een openluchtmuseum, geen voorstellinkje op de braderie. Goed, deze nijvere lieden weten ook wel dat ze voor spektakel zorgen, maar het is ze eerst en vooral om de verkoop te doen. Ze krijgen geen subsidie uit een of andere culturele pot.

Zeker is dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit het worstmaken in de openlucht niet zou toestaan, zo zonder handschoenen, haarnetjes en hygiëneprotocollen. Maar qua gezondheid zijn er in Chablis geen risico’s. […]

Welkomstcadeau zie pagina 107 Goede kans dat u van het markttafereel wegloopt. En dat heeft dan waarschijnlijk niet te maken met een vermeende bedreiging van de volksgezondheid. Misschien voelt u afkeer, walging zelfs, ook als u geen vegetariër of veganist bent. Dieren eten is één, zien hoe ze verwerkt worden tot eten is een tweede.

Voor veel Fransen is dat nog altijd normaler dan voor ons. En voor u nu denkt dat dit boek een evangelie met een carnivore boodschap wordt: nee, diezelfde houding geldt ook voor het plantaardige, de groenten en het fruit, de knollen en kroppen, stengels en blaadjes, de noten, zaden, peulen, bessen en bloemen die gegeten worden. Fransen staan dichter bij waar het eten vandaan komt. Zelfs Parijzenaars. Maar eigenlijk moeten we het omdraaien. Niet de Fransen zijn zo anders, wij Nederlanders zijn verwijderd van die oorsprong. Door onze al zeer oude verstedelijking en onze grote, al vrij lang breed verdeelde welvaart zijn wij losgezongen van het platteland.

Eten komt uit schappen. Reukloos, smetteloos, hygiënisch.

Dat is net zo decadent als het dragen van broeken waarin door de fabrikant gaten zijn aangebracht.

Op het terras van La Chablisienne huiveren wat novembertrotserende rokers, de rest van de bezoekers zit binnen, onder het glimmend gouden plafond van plastic schrootjes. Het is vol, we moeten slalommen en wringen, excusez, pardon, merci, om bij lege stoelen te komen. We drinken koffie, maar op

veel van de belendende tafeltjes prijken al de kleine glazen Chablis, kelkjes met een dikke bodem, zodat je denkt dat je heel wat krijgt. Het is halfelf ’s ochtends. Nee, we hebben geen bloedworst gekocht dit keer. Vlak voor het café staat de bestelbus van de paardenslager en diens filet de cheval is onovertroffen. De meeste vaste klanten komen er voor de tartaar, die per bestelling wordt gedraaid – het traditionele recept voor steak tartare gaat uit van paardenvlees. De slager zelf is een zachtpratende, attente man met pianohanden en de uitstraling van een filosoof.

We bestellen onze tweede petit café. Voor ons geen grands cafés – daar herken je op afstand altijd de Nederlanders aan.

En ik heb dan inmiddels de illusie laten varen dat ik ooit voor Fransman kan doorgaan, niet herkend word als toerist, toch ga ik niet aan de grote bakken koffie met melk, gewoon omdat ik er niet van houd. Net zoals het eten anders smaakt wanneer je het eet met mes en vork, stokjes of je vingers, zo is een kleintje koffie aangenamer dan een klotskom vol. […]

EN ROUTE

35

VERRASSEND MOOIE ROUTES Voor Martijn Joosse is 50 een heilig getal. Voor zoveel prachtige bestemmingen maakte hij ons al warm in 2019, nu voegt hij er evenveel roadtrips aan toe. Een blik op de kaart van Frankrijk voorin laat zien dat hij bijzonder veel streken doorkruist heeft. De weerslag daarvan is een kant-en-klaar routeboek met tochten variërend van 1 tot 6 dagen. Bij elke tocht hoort een heldere beschrijving, een routekaart, een adresgids (campings, restaurants, bezienswaardigheden). Extra pluimen voor de overzichtelijke lay-out en de vele foto’s en illustraties. Het hele land passeert, zijn kusten, bergen, lavendelvelden, rivieren, historie, cultuur, wijn, tot Corsica aan toe. Ik heb de routes door de Elzas, Normandië, de Gers, de Luberon, langs de MontVentoux en de Verdon getoetst aan mijn recente ervaringen aldaar en kan niet anders zeggen dan dat Joosse’s beschrijvingen me weer zeer enthousiast maakten. [PAUL VAN LAAR]

Martijn Joosse | Frankrijk Puur Roadtrips | Martijn Joosse, 2021 | € 25,00

boek en

Nog geen 2 jaar na de verschijning van Frankrijk Binnendoor over het Andere Frankrijk, verrast Ruud Couwenhoven ons met een al even rijkgevulde gids over de Loire. Daar begon ooit zijn grote Frankrijkliefde in de wijnstreek bij Bourgueil, jarenlang zijn vertrekpunt van omzwervingen vanaf Orléans tot Angers. Het plezier begint al op de heenweg, waar we mogen kiezen uit links of rechts om Parijs heen, liefst over D-wegen. Eet- en slaapadresjes worden als geheimtips bijgeleverd. Met aanstekelijk enthousiasme neemt Ruud ons bij de hand met de beschrijvingen van de vele ervaringen die hij overzichtelijk kanaliseert in dagtrips voor auto’s en fiets- en wandeltochten. Alle routes worden bijzonder fraai in kaart gebracht. Uiteraard passeren de bekende kastelen, maar ver voorbij hun schaduwen wordt ook het rijkgeschakeerde achterland doorkruist.

Het beste van alles komt samen in de term ‘wijnroadtrip’. Al mag gezegd worden dat de vele prachtige foto’s ook al doen watertanden.[PAUL VAN LAAR]

Ruud Couwenhoven | Frankrijk Binnendoor Loire | Mo’media, 2021 | € 22,50

Het doorbladeren alleen al stemt tot vrolijkheid bij het zien van de vele kleurrijke creaties op Parijse muren. Stéphanie Lombard, straatkunstexpert, neemt ons met haar duidelijke plattegrondjes mee voor wandelingen door 10 wijken, waaronder de Marais, Mouffetard & Butteaux-Cailles, République/Canal St. Martin, Oberkampf/Belleville, het 13e arrondissement, Montmartre en St. Denis. Met aardige tips voor drink- en eetpauzes. Kundig duidt Stéphanie geschiedenis, stromingen en topartiesten van de straatkunst. Het is mooi te zien hoe grauwe wijken zijn opgeknapt dankzij de vaak monumentale muurschilderingen. Zo is de wandeling door St. Denis langs het Stade de France als een loper die wordt uitgelegd naar de beroemde basiliek. Dat de tekst geschreven is in het Engels mag niet verhinderen dat deze gids voortaan elke keer mee naar Parijs gaat! [PAUL VAN LAAR] Stéphanie Lombard | Street Art Guide to Paris | Lannoo, 2020 | € 18,99

EN ROUTE

lank

WARE LIEFDE VOOR DE LOIRE

HOE STRAATKUNST PARIJS KLEURT

36

P

HETDIEPE ZUIDEN SAINT-ANTONIN-NOBLE-VAL ... en zijn vier windrichtingen

HET WONDER MET HET WITTEBROOD Twee Mariaverschijningen bij de Pyreneeën

‘DE OUDE STENEN VERTELLEN KRACHTIGE VERHALEN’ Roadtrip van Sommières naar Narbonne

EN ROUTE

37

38

EN ROUTE

HET DIEPE ZUIDEN

S A I N T-A N T O N I N N O BL E -VA L EN ZIJN VIER WINDRICHTINGEN

25 jaar geleden belandde Ruud Dijkmans met zijn gezin in het departement Tarn-et-Garonne in de Occitanie. Ondanks dat hij er er alweer ruim twintig jaar werkt als makelaar, blijft hij ‘nog steeds nieuwe weggetjes en gehuchtjes ontdekken’ rond zijn woon- en werkplek Saint-Antonin-Noble-Val. T E K S T: R U U D D I J K M A N S

EN ROUTE

39

Wijnchâteau in Cahors

Z

oals de meeste Nederlanders kenden wij de Dordogne en de Pyreneeën, maar hadden we geen benul wat ertussen lag. Dat mijn vrouw en ik met onze kinderen hier zijn terechtgekomen, is dan ook min of meer toevallig. 25 jaar terug hadden we namelijk nog nooit van Tarn-et-Garonne en Occitanie gehoord. Wel was het zo dat we er enkele jaren eerder op doorreis doorheen waren gereden, maar dat we er ooit zouden gaan wonen konden we ons toen niet voorstellen.

Ondertussen ben ik alweer meer dan twintig jaar makelaar in deze streek en leg ik hier ongeveer 40.000 kilometer per jaar af. Ik zou de streek moeten kennen als mijn broekzak, maar ik blijf nog steeds nieuwe weggetjes en gehuchtjes ontdekken.

Cate Blanchett Wij wonen in het dorp Saint-Antonin-Noble-Val. Ons kantoor zit hier ook; het is mijn uitvalsbasis. Saint Antonin heeft in de jaren vijftig de toevoeging ‘Noble Val’ gekregen. Dit omdat er meerdere Saint Antonins in Frankrijk zijn én om het dorp iets meer cachet te geven.

Saint-Antonin-Noble-Val ligt aan de rivier de Aveyron. Vanuit het dorp kijk je tegen hoge witte kalkrotsen aan. Stap je in een kano, dan kom je als vanzelf bij de Gorges de l’Aveyron, een prachtig parcours voor kano of kajak, dat in de zomer heel populair is. De kliffen zijn ook een waar paradijs voor klimmers en speleologen.

Het dorp zelf is oorspronkelijk middeleeuws. Je vindt er een van de oudste stadshuizen van Frankrijk, althans gedeeltes ervan, want een groot deel is door de 19e-eeuwse architect Viollet-le-Duc herbouwd. Deze architect heeft tal van bouwwerken op zijn naam staan, waaronder de vestingstad van Carcassonne. In het dorp wemelt het van de nauwe straatjes en blijf je overal pleintjes ontdekken. Op zondag is er een markt met veel lokale en verse producten.

40

EN ROUTE

Filmdécor: straten van Saint-Antonin-Noble-Val

De charme van het dorp is ook bij filmmakers niet onopgemerkt gebleven De charme van het dorp is ook bij filmmakers niet onopgemerkt gebleven. Zo is hier de film Charlotte Gray met Cate Blanchett opgenomen. The Hundred-Foot Journey met Helen Mirren is hier ook gefilmd. In deze film komt ons prachtige dorp helemaal tot zijn recht, inclusief de karakteristieke zondagsmarkt.

Uitvalsbasis Saint-Antonin-Noble-Val is niet alleen een prachtige plek om te verblijven, maar is ook zeer geliefd bij mensen die een actieve vakantie willen. Er zijn tig wandelpaden en mountainbike tracks. Je kunt er Parapente in de Aveyron

HET DIEPE ZUIDEN

parapenten, klimmen, abseilen en, zoals ik eerder zei, kanoën en kajakken op de Aveyron. Daarnaast is het een prachtige uitvalsbasis om de omgeving te leren kennen.

Ik zeg altijd tegen klanten: ‘Een half uur naar het oosten is helemaal anders dan een half uur naar het westen en een half uur naar het noorden is helemaal anders dan een half uur naar het zuiden.’ Per windrichting verandert het landschap, de natuur, de architectuur en zelfs de menukaart.

Noord Wanneer je naar het noorden rijdt, ga je richting het departement Lot en de gelijknamige rivier. De huisjes zijn er erg pittoresk: witte of beige kalksteen, rode platte dakpannen op de daken, natuurstenen muurtjes en romantische rozentuintjes.

De grond is erg arm en rotsachtig, maar daarom wel weer goed voor de wijnbouw. De wijnstreek hier is de Cahors, tevens de hoofdstad van het departement Lot. Wijn uit Cahors wordt ook wel ‘de zwarte wijn’ genoemd, vanwege zijn donkere kleur en stevige smaak. De streek staat ook bekend om de truffels. Het dorp Lalbenque is het centrum van de truffelhandel.

Andere leuke dorpjes in dit gebied zijn Saint-Cirq-Lapopie en Cajarc. Het eerste dorp is gebouwd op een rots, die boven de rivier de Lot hangt. In het seizoen is het er zeer toeristisch.

Cajarc is dan een betere optie. Aan de rivier vind je terrasjes. Ook zijn er allerlei activiteiten op het water, zoals waterskiën.

West Ga je vanuit mijn dorp naar het westen, dan komt je al snel in de streek die Quercy wordt genoemd. Typerend voor dit gebied zijn de kalkplateaus. Een licht glooiend landschap met vooral arme kalkgronden, eikenboompjes en Quercy-boerderijen, natuurstenen boerderijen met een

Saint-Cirque-Lapopie

trap en een veranda aan de voorkant. Op het dak liggen kanaaldakpannen en meestal staat er wel een pigeonnier, een duiventoren, bij. Vroeger werden hier duiven in gehouden omdat de mest ideaal was voor de druiven. Ook stond er vaak duif op het menu. De pigeonniers waren vaak statussymbolen, waardoor je prachtige exemplaren kan tegenkomen. In de kleinere boerderijen werden duiven op zolder gehouden. Er werd een hoek op zolder afgezet met enkele gaten in de muur en een uitstekende rand aan de buitenkant, zodat ratten en andere rovers er niet bij konden. Bij alle oude huizen in deze streek kom je wel iets tegen dat aan dit gebruik herinnert.

Verder door naar het westen wordt de streek vruchtbaarder en kom je in het hart van de Franse fruitteelt: het departement Tarn-et- Garonne. Dit is de grootste fruitproducent van Frankrijk.

De-Tarn-et Garonne, waar Saint-Antonin-Noble-Val onderdeel van is, heeft als hoofdstad Montauban. In deze stad ligt het museum Ingres, vernoemd naar de 19e-eeuwse schilder JeanAugust-Dominique Ingres die in deze stad is geboren.

Oost Vanuit Saint-Antonin-Noble-Val richting het oosten verandert het landschap wederom ingrijpend. Graniet is de geologische ondergrond van dit gebied. Dit ziet je direct terug in huizenbouw.

De boerderijen en huizen zijn hier gebouwd van hard, grijs gra-

EN ROUTE

41

Cordes-sur-Ciel

Najac

Typisch stenen mini-huisje, de sécadou

niet dat veel moeilijker te bewerken is dan kalksteen.

Het is allemaal een stuk ruwer en de daken zijn vaak bedekt met loze, platte stenen van graniet. Ze lijken wat op leisteen, maar zijn veel dikker en dus ook veel zwaarder. In het gebied, een coulisselandschap, staan veel kastanjebomen.

Zoals je in het westen de pigeonnier hebt zo heb je hier de sécadou, stenen huisjes van vijf tot zes vierkante meter waar kastanjes werden gedroogd. Van oudsher is dit een arm agrarisch gebied; de kastanje was een waardevolle aanvulling van het menu. Behalve om de kastanjes staat dit gebied ook bekend om de charcuterie, zoals worst en paté.

Een mooi plaatsje om hier te bezoeken is Najac, een dorp om een rots in een haarspeldbocht van de rivier de Aveyron. Najac is als het ware een smal straatje dat over de rug van deze heuvel loopt met boven op een indrukwekkend kasteel.

Zuid Ga je vanuit mijn woonplaats naar het zuiden, dan vind je een aantal dorpen boven op een heuvel. Vanuit strategisch oogpunt een veilige plek in dit gebied dat door de eeuwen heen zijn klappen heeft gehad tijdens de inquisitie, de jacht op de Katharen in de twaalfde eeuw en daarna tijdens de honderdjarige oorlog met de Engelsen. Het bekendste dorp is Cordes-sur-Ciel, letterlijk: draadjes aan de hemel. Ga je hierheen vanuit mijn dorp, dan begrijp je waarom Cordes-sur-Ciel zo heet. Ondanks dat het een flinke klim naar boven is, is het dorp een bezoek waard. Natuurlijk kun je ook het toeristentreintje nemen.

42

EN ROUTE

Per windrichting verandert het landschap, de natuur, de architectuur en zelfs de menukaart

Vanuit Cordes-sur-Ciel kun je richting Gaillac of Albi. Beide plekken liggen zo’n twintig kilometer verderop aan de rivier de Tarn.

Gaillac staat bekend om zijn wijnen. Behalve heerlijke rode wijn vind je er ook een licht sprankelende witte wijn, Gaillac perlé. Albi, de hoofdstad van het departement de Tarn, is een prachtige stad die niet voor niets op de lijst van UNESCO Werelderfgoed staat.

In het centrum staat kathedraal Sainte-Cécile, een indrukwekkend bouwwerk uit 1281 opgetrokken uit rode baksteen. Daarnaast staat een museum dat is gewijd aan Toulouse- Lautrec. Deze vriend van Van Gogh komt oorspronkelijk uit Albi en is hier in 1894 geboren.

In het museum zijn prachtige schilderijen en affiches van ToulouseLautrec te bewonderen, maar ook het museum op zich is een prachtig gebouw met een mooi park en uitzicht over de bruggen van Albi.

Saint-Antonin-Noble-Val ligt echt in het hart van een zeer mooie en afwisselende streek. Welke richting je ook uitgaat, het landschap verandert voortdurend en blijft boeien. Zelfs als je hier 40.000 km per jaar rondrijdt!

HET DIEPE ZUIDEN

Cordes-sur-Ciel

EN ROUTE

43

Notre-Dame de Garaison

44

EN ROUTE

HET DIEPE ZUIDEN

HET WONDER MET HET WITTEBROOD TWEE MARIAVERSCHIJNINGEN BIJ DE PYRENEEËN

Lourdes kent iedereen wel, al is het maar van naam. Sinds in 1858 de ­Heilige Maagd er 18 maal aan Bernadette Soubirous verscheen, is het stadje uitgegroeid tot een bedevaartsoord van wereldformaat. Toch is het niet de enige plaats aan de rand van de Pyreneeën waar Maria verschenen is.

T E K S T: J E R O E N S W E I J E N – B E E L D : PA S C A L G A R Ç O N C S C , F R È R E PAT R I C E M A B I L AT, J O S I A N E B L E D

‘I

k wil dat men een kapel bouwt. Hier zal ik mijn gaven verspreiden. Vergeet niet om God te danken voor zijn weldaden.’ Met die woorden verscheen de heilige Maagd meerdere malen aan het jonge herderinnetje Anglèze de Sagazan. Zij was ongeveer 10 à 12 jaar oud toen Maria in de lente van 1515 aan haar verscheen, op een afgelegen plek in de parochie Monléon-Magnoac (Hautes-Pyrénées). Deze locatie zou uitgroeien tot het grootste en bekendste Mariaheiligdom in de Pyreneeën, tot Lourdes drieënhalve eeuw later die rol overnam.

De knapzak van de herderin Garaison was een nietig gehuchtje met slechts twee eenvoudige woningen. De familie ­Sagazan was een nederig en arm gezin, dat desondanks een kleine kudde schapen bezat. Op een mooie lentedag ging Anglèze de schapen hoeden op de nabijgelegen heide. Zij rustte uit bij een bron, toen zij plotseling een wondermooie vrouw zag opdagen. De vrouw zag er ernstig doch sereen uit en droeg een lange witte jurk, die in plooien neerviel tot aan haar voeten.

In het Gascons – de enige taal die Anglèze begreep – stelde de heilige Maagd haar gerust: ‘Wees niet bang, ik ben de maagd Maria, de Moeder van God.’ Zij vroeg om een kapel en zei dat het meisje aan haar vader moest vragen om samen naar de pastoor van Monléon te gaan, om hem dat verzoek over te brengen.

Haar vader geloofde het meisje, maar de pastoor niet. Die vroeg om een teken, een bewijs dat het buitengewone verhaal waar kon zijn. De volgende dag verscheen de heilige Maagd nogmaals aan Anglèze en herhaalde zij haar boodschap. Weer Notre-Dame de Saint-Bernard geloofde de pastoor het niet en weer vroeg hij om een teken van bewijs.

Inmiddels was het nieuws over de verschijningen tot in de boerderijen en buurtschappen in de omgeving doorgedrongen. Op die derde dag werd Anglèze dan ook door veel mensen naar de bron vergezeld. Behalve het meisje zag niemand de Maagd, maar wel hoorden zij allen de stem van Maria, die nogmaals haar verzoek deed en een teken gaf om ook de pastoor te overtuigen.

Notre-Dame de Garaison

Concurrentie tussen heiligdommen

MEN KON HET BROOD SLECHTS ALS EEN WONDER BESCHOUWEN EN OOK DE PASTOOR WERD ERDOOR OVERTUIGD

In de 17e en 18e eeuw vervulde Garaison de rol die Lourdes later heeft overgenomen. De Franse Revolutie diende in 1792 de eerste klap toe: tot 1836 was het heiligdom verlaten. Daarna kwamen de bedevaarten weer langzaam op gang; in 1841 werd in Garaison een katholieke middelbare school gesticht. Vanaf 1866 zorgden de geestelijken van Garaison voor de opbouw en organisatie van het heiligdom in Lourdes, waardoor Garaison zelf in aanzien daalde. Al snel kreeg Lourdes de overhand, en zonk Garaison weg in een relatieve vergetelheid. Tegenwoordig beleeft het heiligdom opnieuw een bescheiden opgang.

Notre-Dame de Saint-Bernard

Lourdes won het dus van Garaison, maar in eerdere eeuwen werden eventuele concurrerende heiligdommen angstvallig afgehouden. Neem bijvoorbeeld Notre-Dame de Saint-Bernard. In de bosrijke heuvels tussen de dorpen Alan en Aurignac (Haute-Garonne) ligt op een vredige plek aan een klein beekje de eenvoudige maar elegante kapel van Notre-Dame de Saint-Bernard. Slechts enkele passen verwijderd van dit inspirerende heiligdom bevindt zich een bron waarop een Mariabeeld troont en dat omgeven is ‘Kijk in je broodzak en ga ook thuis in de broodkist kijken.’ Anglèze door een klein tuintje. Het bronwater is drinkbaar; opende haar knapzak, waarin ze wat voedsel meenam voor haar de aanwezige ex-voto’s tonen aan dat het meer dan lange dagen in het veld, en zag dat er zacht wit brood in zat, in eens voor genezing, verlichting, hoop en verleende plaats van het gebruikelijke harde zwarte brood. Toen ze thuis genade gezorgd heeft. in de broodkist keek zat die vol met wit tarwebrood. In de streek heerste in die jaren met regelmaat een grote voedselschaarste.

Wondermooie dame in een Tarwebrood was een grote luxe, die niet in het bereik van de arme kring van licht boerenbevolking lag. Men kon dit brood slechts als een wonder De oorsprong van dit kleine heiligdom gaat terug tot beschouwen en ook de pastoor werd erdoor overtuigd. het einde van de 17e eeuw. In de maand mei van het Mariabeeld in het vuur jaar 1682 hoedde Madeleine Serre, samen met een Men trok in processie naar Garaison en plantte een kruis naast groepje andere kinderen uit het dorp, een kudde vee. de bron. Al snel werd een eerste, eenvoudige kapel opgetrokZe speelden samen op de helling van de heuvel van ken. Pelgrims stroomden toe en in de parochieregisters vinden Lareu, terwijl het vee rustig graasde. Toen het tijd we de beschrijving van meerdere wonderbaarlijke genezingen. werd om terug naar het dorp te keren, joegen ze de In de nieuwe, grotere kerk die in 1540 werd gebouwd, plaatste dieren weer bijeen en liepen ze de heuvel af, naar een men het hoogaltaar exact op de plaats van de verschijningen. beekje waarlangs ze terug naar huis konden lopen.

Al in de 16e eeuw waren de bedevaarten naar Garaison groots Madeleine kwam op het oneffen pad ten val, doordat opgezet en zeer geliefd bij de lokale bevolking. Toch vielen in ze in een gat stapte dat door het hoge gras aan haar 1590 protestantse strijders Garaison binnen. Zij vernielden het zicht onttrokken was. heiligdom en gooiden het houten Mariabeeld in het vuur. Het lag

Ze schrok van haar plotselinge val, riep luid de zeker twee uur in het vuur, maar toen de protestanten weggingen, naam van Jezus en zag toen ineens een wondermooie kon men het beeldje zo goed als ongeschonden uit het vuur halen. dame in een kring van helder licht voor zich opdoemen.

Het was een nieuw wonder, dat nog meer luister bijzette aan het De vrouw keek haar welwillend aan en zei: ‘Ik ben de heiligdom van Garaison.

Maagd Maria. Ik ben hier gekomen om te zeggen dat je

46

EN ROUTE

HET DIEPE ZUIDEN

Notre-Dame de Saint-Bernard

moet bidden, goed bidden, en je moet aan de anderen zeggen dat ze ook veel, heel veel moeten bidden. Ga naar de priesters van je parochie. Zeg hun dat zij hier een kapel voor mij moeten bouwen. Je moet ook aan de priesters zeggen dat zij deze bron geschikt moeten maken zodat de mensen eruit kunnen drinken en er zich in kunnen wassen. Zieken die van dit water gebruik maken, zullen genezen of hun pijnen zullen verlicht worden. Ik vraag dat alles omdat ik wens dat men meer bidt.’

De andere kinderen hadden niets gezien, maar vonden dat Madeleine zich maar vreemd gedroeg.

Onderweg vertelde Madeleine aan haar vriendinnetje Jeanne Teulé wat haar was overkomen. Plotseling lichtte midden op het pad weer een fel licht op en de goede Maagd verscheen opnieuw. Ook Jeanne zag haar nu en de meisjes vielen op hun knieën. Overdonderd en ongerust ging Madeleine naar huis. Haar boodschap werd echter met openheid ontvangen en iedereen toog naar de bron, waar al spoedig de eerste wonderen gemeld werden.

Een kluizenaar bij de heilige bron Veel gelovigen bleven naar de bron komen om te bidden en van het water te drinken. Nadat men de kinderen uitgebreid ondervraagd had, luidde de conclusie van een kerkelijke enquête dat men de verschijning als authentiek en bovennatuurlijk zou kunnen beschouwen. De bisschop van Toulouse ging daar echter niet in mee: hij vreesde voor concurrentie van andere heiligdommen in de buurt, waaronder dus het heiligdom van Garaison. Toch kreeg een Benedictijner monnik uit Zwitserland het voor elkaar om een heiligdom te bouwen en daar als kluizenaar te leven.

In de Franse Revolutie werd dit heiligdom compleet verwoest en de devotie raakte grotendeels in de vergetelheid. Toch bleven buurtbewoners de bron bezoeken. Vooral tijdens de Eerste Wereldoorlog werd er dikwijls een beroep gedaan op de genade van Maria. Vandaag de dag is het is een klein doch levend heiligdom, waar nog steeds een kluizenaar leeft en waar meermalen per week de heilige mis wordt opgedragen; zeker driemaal per jaar vindt er een bedevaart plaats.

Notre-Dame de Garaison

In Bezoek van boven gaat auteur Jeroen Sweijen op zoek naar de boeiende verhalen achter 120 Maria­verschijningen door heel West-Europa, waaronder maar liefst 47 in Frankrijk. Van Lourdes tot Parijs, van Pontmain tot La Salette ... in heel Frankrijk zijn tal van prachtige Mariaheiligdommen te ontdekken.

Bezoek van boven is een luxe, rijk geïllustreerde uitgave, telt 416 pagina’s en is te koop bij alle (online) boekhandels.

Meer info op: Bataviapublishers.com

EN ROUTE

47

Nîmes, Jardin de la Fontaine Boekwinkel in Sommières

Menu Zuid-Frankrijk

Bert in de arena van Nîmes

48

EN ROUTE

HET DIEPE ZUIDEN

R O A D T R IP VA N S O M MIÈ R E S N A A R N A R BO N N E ‘DE OUDE STENEN VERTELLEN KRACHTIGE VERHALEN’ Sinds 1990 kiezen Ilona en Bert voor autovakanties naar Frankrijk.

Ze hebben al diverse regio’s bezocht, maar Occitanie heeft voor hen tóch een streepje voor, dankzij de nabijheid van de Middellandse Zee en het aangename klimaat. Vorig jaar maakten zij een prachtige roadtrip die hen langs Sommières, Nîmes, Béziers en Narbonne voerde.

T E K S T: I L O N A VA N H I L S T – B E E L D : I L O N A VA N H I L S T E N B E R T E C K H A R D T

W

a nde le n , b e r ge n , dessert van het huis; een hoog torentje van pure chocolade gevuld uitzichten, meren, met slagroom en seizoensfruit. Wel machtig, maar allez, desserts en grotten, paarden, patisserie horen bij onze Franse vakantietradities. Buiten het dorp ka stelen, kerken, staat de Saint-Julien-de-Montredon kapel, een volmaakt voorbeeld pr o e ve n , r u i ke n , van Romaanse kunst. zwoele avondlucht Sommières inspireert ... van alles pikte ik We komen aan in Sommières, dat we al vaker hebben bezocht, als jong kind op, tijmaar waar steeds weer iets nieuws te ontdekken valt. We parkeren dens vakanties met aan de kade en gaan te voet verder. Ons doel is een bezoek aan de mijn ouders en broer door Europa. Maar kasteelruïne, die uittorent boven de stad. niet Frankrijk, want de taal waren mijn ouSommières is charmant en heeft een rijk handelsverleden (graan, ders niet machtig. Best jammer, want ze essences, leer en wollen stoffen). Het was tot in de 16e eeuw proteszouden hebben genoten. Toen ik met Bert tants en is deels vernietigd in godsdienstoorlogen. Desondanks zijn ging samenwonen, kreeg ik zijn liefde voor er talrijke interessante overblijfselen (vestingtoren, stadsommuring, Frankrijk erbij als een mooi cadeau. En wat kerken, arcadebogen, herenhuizen). een veelzijdig land bleek dat te zijn!

We steken de Vidourle over via de Romeinse brug uit de 1e Reizen door Frankrijk inspireert mij eeuw met nog zeven zichtbare arcadebogen. Ik maak verderop een en het verandert ons ritme. We vertrekken foto van een kleurrijk geklede vrouw met een schildersezel onder vroeg vanuit ons gehuurde vakantiehuis de platanen; ze schildert de brug en de rivier. Het beeld past bij deze nabij Quissac en rijden binnendoor richzonnige dag. We volgen de marktroute naar de historische binting Sommières over smalle slingerwegnenstad en gaan een stenen trap op, naar de fraaie katholieke kerk getjes door het stroomgebied van de rivier l’église Saint-Pons. Na vele transformaties is deze nu neo-gotisch.

Vidourle, te herkennen aan de bordjes ‘Zone d’inondation’ (overstromingsgebied). In de grijze, doodse dorpsstraat van Salinelles passeren we ons favoriete restaurant O’Château, een verscholen kasteeltje met een romantisch terras, dat je niet zult vinden als je er niet van afweet. Voor gezellige jazzavonden, exposities en lekker eten, zoals ‘Tour de Chocolat’, het

EN ROUTE

49

De Vidourle is een 95 km lange rivier die ontspringt in de Cevennen bij SaintRoman-de-Gordières, zuidoostelijk stroomt via Sauve, Quissac, Sommières, Lunel en uitmondt in de Middellandse Zee bij La Grande Motte en Le Grau-du-Roi. In 2002 was de laatste overstroming. Huizen stonden onder water en auto’s werden meegesleurd. Vroeger vestigden zich leerlooiers bij de Vidourle of in de rivierbedding, om te profiteren van het water. In Sommières zijn de huizen in de hoogte gebouwd, ze steunen op de arcadebogen van de brug en laten bij overstromingen het water passeren naar de straten erachter.

Na het bezoek wandelen we langs terrasjes.

Ergens piepen we langs een toegangspoort van een van de vele fraaie herenhuizen en bewonderen het trappenhuis. Daarna passeren we allerlei winkeltjes. Bert wacht als ik een boekhandel inloop. Binnen is het smal en echt ouderwets, meer een antiquariaat. Ik maak een praatje met de aardige winkelier (ook antiek!), want ik zoek het boek Het Alexandriakwartet van Lawrence Durrell.

Deze Britse schrijver woonde in Sommières van 1966-1990. Uitverkocht. Van schrijvers als Durrell prijken op winkelruiten leuke quotes. De stad is geliefd bij kunstenaars en Sommières is daar trots op.

In de etalage bij Boutique Gaïa ontdek ik een ring met een traanvormige labadorite (halfedelsteen). Hij is helder blauwgroen, precies zoals ik beschreef in mijn roman Oogvocht; het lijkt geen toeval dat ik hem in Sommières vind. Daarna pakken we een steeg, er hangt een bordje ‘Château eglise’ en gaan de steile trappen op. Hijgend komen we boven, maar het uitzicht over de stad en de groene vallei van de Vidourle is prachtig.

Hier is rust en ruimte. Sommières heeft iets, ik begrijp de inspiratie voor kunstenaars. We bezoeken de kasteelkapel en de burcht uit de 11e eeuw. Er werden protestanten gevangen gehouden, die boodschappen achterlieten.

Door vele godsdienstoorlogen is het oude kasteel veranderd in een ruïne. Ik ben onder de indruk, sta even stil op de binnenplaats en denk aan die tijd. Oude stenen fascineren me, ze vertellen verhalen met krachtige boodschappen om te toetsen aan ons heden.

We gaan terug en kopen bij patisserie Rosso lekkere gebakjes voor onderweg,

Virtuele gladiator

Daarna gaan we naar het Maison Carrée, dat geldt als een van de best bewaarde Romeinse tempels van het Romeinse Rijk. Het is prachtig en we voelen de rijke cultuur. Tot slot bezoeken we de Arena, het Romeinse amfitheater uit de 1e eeuw na Chr. Een bas-reliëf op de Arena, een wolvin die haar jongen voedt is een verwijzing naar Rome. We nemen een audiogids en luisteren naar de geschiedenis: overal is iets te zien, van info-tableaus tot 3D-films en Bert waant zich in het museum even een gladiator, gestoken in een harnas.

We verlaten Nîmes, denkend aan de welvaart, de mysterieuze val van het Romeinse Rijk, de komst van het Christendom, barbaarse invallen, maar ook de waanzin van gladiatorengevechten.

Béziers en Narbonne Nu naar het land van de katharen. Via Lunel naar Beziers (121 km).

Onderweg bezoeken we de Cave Cooperative du Muscat de Lunel.

Deze wijn vind ik de lekkerste zoete verleider uit de streek en naast Suze mijn favoriete Franse aperitief.

In Béziers gaan we naar de kathedraal Saint-Nazaire-et-SaintCelce, dat dominant uittorent boven de stad. Het bevat een groot orgel en is gebouwd op een plek die in de 13e eeuw het toneel was van afslachtingen en wandaden tegen 12.000 katharen (afvalligen van de katholieke kerk), waarna de stad werd platgebrand. Alles met de goedkeuring van de paus. We bezoeken daarna iets lichtvoetigers: het Plateau de poètes, een prachtig aangelegd stadspark met veel waterpartijen en beelden van dichters die ooit in Béziers woonden.

Van Béziers is het slechts 35 kilometer naar Narbonne. Daar belanden we via de historische stad bij het Horreum, het ondergrondse doolhof uit de 1e eeuw, met graanschuren zoals in Sommières. Indrukwekkend. Daarna flaneren we in het centrum met een ijsje langs de kade van het Canal de la Robine, een afsplitsing van de Aude, dat de stad in tweeën splitst.

Dineren doen we aan de gezellige haven van de 16 kilometer verderop gelegen kustplaats Gruissan, maar maken daar natuurlijk eerst een wandeling op het lange zandstrand.

In het prachtig aangelegde stadspark staan beelden van dichters die ooit in Béziers woonden

We rijden binnendoor naar Nîmes (41 km), met vernieuwende architectuur, voor een bezoek aan nog meer oudheid. In de historische binnenstad, ‘het Franse Rome’, starten we in de Jardins de la Fontaine en maken een wandeling door het fonteinenpark, op een oorspronkelijk bron. Aan het eind beklimmen we de Tour Magne. Deze Keltische toren uit de 1e eeuw v.Chr. is door de Romeinen bij de bouw van de stadsmuur betrokken en als enige restant bewaard gebleven. Via 140 treden in het stenen trappenhuis bereiken we een prachtig panorama.

50

EN ROUTE

HET DIEPE ZUIDEN

Sommières, Gaïa, ring uit boek Oogvocht

ALGEMENE INFORMATIE

OFFICE DE TOURISME AUDE audetourisme.com OFFICE DE TOURISME GARD tourismegard.com ZIEN EN BELEVEN

KUNSTEXPOSITIES ESPACE LAWRENCE DURRELL 245 bd Ernest François, Sommières Tel. 04 66 80 89 82 (Service culture) Sommieres.fr

Sommières, op de kade van de Vidourle

Haven van Gruissan Markt van Quissac

KASTEEL VAN SOMMIÈRES 11 chemin de Château Fort chateau-Sommieres.fr

COURTIN CHOCOLATIER Dure, maar erg lekkere bonbons, eigen fabricage.

8 place République, Sommières courtin-chocolatier.fr RESTAURANT O’CHÂTEAU Een culinaire verrassing, niet duur.

36 route de Sommières, Salinelles ochateausalinelles.com LES KORRIGANS DU VIDOURLE Uitzicht op de Romeinse brug, in de arcaden, pannenkoeken, erg drukbezocht. 2 rue de Faubourg du Pont, Sommières leskorrigansduvidourle.fr LITERATUUR

BOUTIQUE GAÏA (Voor handgemaakte sieraden, halfedelstenen, parels, zilveren) 8 place Jean Jaurès, Sommières gaiana.fr

LAWRENCE DURRELL: HET ALEXANDRIAKWARTET roman/tetralogie. Britse schrijver, woonde in Sommières van 1966 tot aan zijn dood in 1990.

KASTEEL VAN VILLEVEILLE Ligt bij Sommières. Goed bewaard, is gerestaureerd en heeft fraai gemeubileerde ruimtes. Je kunt op het terrein met je smartphone de ‘Villevieille Antique experience’ doen en het dagelijks leven ontdekken van een Gallo-Romaanse familie.

Rue du château, Villevieille villevieilleantique.fr chateau-de-villevieille.fr

ILONA VAN HILST: OOGVOCHT thriller. De auteur van dit artikel schreef het boek dat zich deels afspeelt in Sommières en het oude kasteel. Een spannend verhaal over een geheime sociëteit en een oudEgyptische mythe. Hoofdpersoon Isis is de stiefdochter van de burgemeester van Sommières; ze heeft opvallend heldere blauwgroene ogen. Als ze op zakenreis is in Luxor komt haar leven in gevaar en slaat haar reisgenote Mira alarm. In Sommières zwijgt men als het graf.

LES ESTIVALES DE SOMMIÈRES Jaarlijks terugkerend wijnfestival dat dit jaar (onder voorbehoud) van 26-28 juni plaatsvindt. Dagelijks van 18.30 uur tot 23.00uur. Entree: € 5,– incl. twee glazen wijn. Place du marché médiéval, Sommières languedoc-aoc.com

Meer info: bataviapublishers.com

ETEN EN DRINKEN

Caveau de vins & produits du terroir (wijnpluk, wijnproeverij, verkoop streekproducten) 2 rue de l’Arnède, Sommières vin-vds.com

EN ROUTE

51

Bonnes Adresses

De leukste chambres d’hôtes in het diepe zuiden vanaf

vanaf

€ 840

€ 110

per week

per nacht

ESPÉRAZA (AUDE)

ESTADENS (HAUTE-GARONNE)

Résidence Espéraza

PYRÉNÉES PASSIONS

Kom genieten van wandelen, fietsen, lekker eten, cultuur, wijnvelden en de natuur in de Aude. Nabij Carcassonne en Limoux vind je het luxe appartement Résidence Espéraza. In dit pand met zijn rijke historie is nieuwbouw gepleegd, met een groot park er omheen, aan de rivier de Aude en op loopafstand van het centrum van Esperaza. Om de hoek van het historische Rennes-le-Château en Quillan met een heerlijk zwemmeer en strand. Op nog geen uur van de bergen en de kust.

Kleinschalig vakantiedomein met zwembad aan de voet van de Franse Pyreneeën, dichtbij de Spaanse grens. Daar waar het voortreffelijk slapen, eten (vooral local food) en drinken is. Je geniet hier van een optimale bergbeleving en de vele sportieve outdoor activiteiten. Ontdek de heuvels en bergen. Schilderachtige dorpjes en prachtige steden. Een weldadigheid aan bronwater en wellness.

Ervaar de luxe van eenvoudig genieten en beleef het aangename plattelandsritme van de Pyreneeën.

WWW.MA-DOME.NL

WWW.PYRENEESPASSIONS.COM

vanaf

vanaf

€ 70

€ 66

per nacht

per nacht

PRATS-DE-MOLLO-LA-PRESTE (PYRÉNÉES-ORIENTALES)

COUFLENS (ARIÈGE)

Mas Taillet

Auberge Les Myrtilles

Landgoed met een grote middeleeuwse boerderij, omgebouwd tot chambres d’hôtes en gîtes. Vanaf het terras bij het zwembad zie je de hoge bergtoppen van de Pyreneeën. Voor het huis kijk je uit op de vallei van de rivier de Tech. Voor de beginner en voor de geoefende wandelaar is het een paradijs. En voor anderen is het voldoende om rondom het huis te genieten van de rust, met af en toe een duik in het zwembad.

Midden in de Pyreneeën staat aan een zeer rustige weg dit hotelletje met als enige gasten wandelaars, fietsers, lokale boeren en dorpsgenoten. Vanaf het uitnodigende terras is het uitzicht op de bergtoppen rondom adembenemend. Hier kom je voor een actieve vakantie in de bergen. En dat alles vanuit een gezellig klein dorpshotel waar de dorpsgenoten kind aan huis zijn bij eigenaren René en Anouk.

WWW.MAS-TAILLET.COM

WWW.AUBERGELESMYRTILLES.COM

Ga voor meer adressen naar chambresdhoteswijzer.nl

Op vakantie in de Pays d’Oc? Op vakantie in de Pays d’Oc?

Merel, ys d’Oc! n e s o o K e v Lie het zonnige Pa leren s vanuooits en Mardeernel, Fietsen ’eOn c! n o n a v s e j t Groe LssenievdeeKwijngat zonnige iPjneany.s d n Lekoektejers vtuan onovservaonnuzite fhaevaorrideeten wFiegetsnenieteenn!lere Gr ssen de wijecnhgtaaan heijt nen.

Lekker tuWove ezrijonn ze fanvoroniesteenw tgoetnsienteeln! xnxx evchat aan het

erel Groen Koos en Menweg 34 Noll roeA n lkmaar G l e r e B M 4 1 n e 8 Koos 1 enwegN34etherlands NollTh maar Alk 1814 BG etherlands The N

We zij n ons en tot snel xxx va

Scan de QR code voor een overzicht van de leukste wijnhuizen!

Scan de QR code voor een overzicht van de leukste wijnhuizen!

Reis jij deze zomer af naar het zonnige Zuid-Frankrijk en ben je Reis op jij deze af naar hetBoek zonnige ben je verzot een zomer goed glas wijn? danZuid-Frankrijk een tour enen wijnproeverij verzot op een goed glas wijn?

Boek dan een tour en wijnproeverij bij (één van) de prachtige wijnhuizen met Pays d’Oc IGP wijnen. bij (één prachtige wijnhuizen met in Pays Pays d’Ocvan) IGP de is een wijn-kwaliteitslabel de d’Oc regioIGP wijnen.

Pays d’Oc IGP is een wijn-kwaliteitslabel in de regio Languedoc-Roussillon met wijnhuizen aan de kust of vlak bij Languedoc-Roussillon met wijnhuizen aan de kust of vlak bij historische steden als Carcassonne. Pays d’Oc is bekend om historische steden als Carcassonne. Pays d’Oc is bekend om dede mono enkeledruivensoort. druivensoort.

Deze monocépage cépagewijnen wijnen met met één één enkele Deze filosofie resulteert en diverse diversewijnen wijnenmet met een hoge filosofie resulteertininprachtige prachtige en een hoge prijs-kwaliteit ratio. prijs-kwaliteit ratio.

ScanScan de QR of kijk opop www.proefpaysdoc.nl adressenen en de code QR code of kijk www.proefpaysdoc.nlvoor voor de adressen voor voor meermeer informatie.

En En heb je je een bij het hetwijnhuis, wijnhuis, informatie. heb eenmooie mooiefoto fotogenomen genomen bij de wijngaarden of gewoon met een goedglas glaswijn wijnin in de de hand? hand? Dan de wijngaarden of gewoon met een goed Danzorgt zorgt ervoor deze vormvan vaneen eengratis gratis ansichtkaartje ansichtkaartje bijbij PaysPays d’Ocd’Oc IGP IGP ervoor datdat deze in in dedevorm tante of vriend(in) matbelandt! belandt! opa,opa, oma,oma, tante of vriend(in) opop dedemat

TA AL PRIS SUR LE VIF Karin de Koning

Parijs ligt aan de Yonne Wie dacht dat Parijs aan de Seine ligt, heeft het mis. We noemen deze rivier wel de Seine, maar het is eigenlijk de Yonne. En is de Seine eigenlijk wel een fleuve (= een rivier die in zee uitmondt) of is het toch een rivière (= een rivier die in een andere rivier uitmondt)?

54

EN ROUTE

De bron van wat wij de Seine noemen ligt op het Plateau de Langres, bekend van het feit dat zich daar de waterscheiding bevindt: de riviertjes die daar ontspringen, stromen aan de noordelijke kant richting Atlantische Oceaan of Kanaal en aan de zuidelijke kant richting Middellandse Zee. De Seine ontspringt op 446 meter hoogte in Source-Seine (source = bron). In 1864 kocht de stad Parijs de bron op en werd er een kunstgrot omheen gebouwd. In de grot werd een beeld geplaatst van een nymf die de rivier symboliseerde.

Inmiddels is de bron overgedragen aan de regio Bourgogne. In de nabijheid van de bron zijn restanten gevonden van een GalloRomaanse tempel, waar men de KeltischGallische godin Sequana vereerde, die haar naam gaf aan de Seine.

Tot zover niks aan de hand. Het riviertje kabbelt rustig in noordwestelijke richting, wordt geleidelijk aan een echte rivier, en bereikt dan Marcilly-sur-Aube om daar samen te stromen met de rivier de Aube.

Dan wordt het al problematisch. Stroomt de Aube in de Seine of stroomt de Seine in de Aube? De regel is dat de rivier die het meeste water meebrengt (le débit) en het grootste stroomgebied (bassin versant) heeft tot aan de samenvloeiing, de hoofdrivier is en de andere de zijrivier. Deze strijd wint de Aube, dus vanaf Marcilly zou de Seine Aube moeten heten. De gemengde wateren van Aube en Seine stromen verder in westelijke richting en ontmoeten in Montereau-Fault-Yonne een nieuwe watervloed, die van de Yonne.

Jaarlijks voert de Yonne 93 m3 per seconde aan water aan, terwijl de Aube/Seine maar 80 m3 water per seconde levert. Bovendien is het stroomgebied van de Yonne 500 km2 groter dan dat van de Aube/Seine. Vanaf Montereau zou de Aube/Seine dus eigenlijk Yonne moeten heten.

Waarom ligt Parijs dan toch aan de Seine? Om culturele en historische redenen, zegt men. Het komt erop neer dat vroege volken nog niet zo goed konden meten zodat zij het verschil tussen hoofdrivier en zijrivier niet uit konden rekenen. Andere gegevens waren voor hen bovendien belangrijker dan

cijfers. Bijvoorbeeld de goddelijke oorsprong van de rivier (de godin Sequana), maar ook het feit dat de Aube/Seine gemakkelijker bevaarbaar was dan de Yonne. Je kon dus goed van Parijs naar Châtillon-sur-Seine varen en veel minder goed van Parijs naar bijvoorbeeld Auxerre. Handelsbelangen speelden hierbij zeker ook een rol: Châtillon was een belangrijk handelscentrum.

De Seine is dus cultuurhistorisch een fleuve, want ze mondt uit in zee, maar geografisch is ze een rivière, want bij Marcilly mondt ze als zijrivier uit in een andere rivier.

En Parijs ligt cultuurhistorisch aan de Seine, maar geografisch aan de Yonne.

Hoe het ook zij, wie is niet verliefd op de Seine? Of boven de Seine? De Pont des Arts in Parijs ontvangt jaarlijks vele geliefden die hier hun ja-woord aan elkaar geven, terwijl het water van de Aude/Yonne/Seine onder hen door stroomt en hun beloften van trouw meevoert naar de eeuwigheid van de zee. n Pont des Arts – foto: Richard Cohen

TA AL CITATIONS HISTOR IQU ES Karin de Koning

Foto: Dan Smedley

De petite rivière de grands poissons n’espère. ( A N O N I E M ) Verwacht in kleine riviertjes geen grote vissen.

Un grand seigneur, un grand clocher et une grande rivière sont trois mauvais voisins. ( A N O N I E M ) Een grote heer, een grote kerktoren en een grote rivier zijn drie slechte buren.

Ce n’est pas le fleuve qui compte mais les gouttes qui le remplissent.

(A NONIEM)

Het is niet de rivier die telt, maar de druppels die hem vullen.

Fleuves et rivières De Seine spreekt tot de verbeelding. Zowel de schrijver Gustave Flaubert (L’Éducation sentimentale) als de dichter Apollinaire (Le pont Mirabeau) zien haar als symbool van de voorbijglijdende tijd.

In veel spreekwoorden en gezegden staan rivieren in het algemeen symbool voor een levenswijsheid. Hieronder enkele Franse spreekwoorden en citaten van bekende Fransen.

En vooruit, één Russisch citaat mag er ook bij.

Le temps est comme un fleuve, il ne remonte pas à sa source. ( A N T OI N E D E R I VA RO L , S C H R I J V E R 18 E E E U W )

De tijd is als een rivier, hij keert niet terug naar zijn bron.

C’est en allant vers la mer que le fleuve reste fidèle à sa source.

(J E A N JAU R È S , VO O R M A N VA N D E S O C I A L I S T E N , I N 1914 V E R M O O R D)

Door naar zee te gaan blijft de rivier trouw aan zijn bron.

Le fleuve est pareil à ma peine.

Il s’écoule et ne tarit pas. (G U I L L AU M E A P O L L I N A I R E , 2 0 E - E E U W S E DIC H T E R )

De rivier is hetzelfde als mijn verdriet. Hij stroomt en droogt niet op.

Qu’est-ce qu’un fleuve sans sa source?

Qu’est-ce qu’un peuple sans son passé? ( V IC T O R H U G O, S C H R I J V E R 19 E E E U W )

Wat is een rivier zonder zijn bron? Wat is een volk zonder zijn verleden?

Les grandes révolutions naissent des petites misères comme les grands fleuves des petits ruisseaux.

L’élève, comme la rivière, aimerait suivre son cours tout en restant dans son lit. ( A L B E R T C A M U S , S C H R I J V E R MIDDEN 20E EEU W )

– Suivre son cours = 1 zijn gang gaan, zijn beloop hebben. 2 zijn cursus / lessen volgen – Le lit = 1 het bed, 2 de bedding De leerling zou net als de rivier zijn lessen willen volgen terwijl hij in bed blijft.

Ce qu’on appelle stratégie consiste essentiellement à passer les rivières sur des ponts et à franchir les montagnes par les cols. ( A N AT O L E F R A N C E , SCHR IJ V ER BEGIN 20E EEU W )

Wat we strategie noemen bestaat er voornamelijk uit om rivieren over te steken via bruggen en bergen over te klimmen via bergpassen.

La Loire, un grand fleuve de sable quelquefois mouillé. (J U L E S R E N A R D, S C H R I J V E R E I N D 19 E E E U W )

De Loire, een grote rivier van zand die af en toe nat is.

Les politiciens sont les mêmes partout.

Ils promettent de construire un pont même là où il n’y a pas de fleuve. ( N I K I TA C H RO E S J T S J OV, PA R T I J L E I D E R VA N D E R U S S I S C H E C O M M U N I S T I S C H E PA R T I J VA N 19 5 3 T O T 19 6 4)

Politici zijn overal hetzelfde. Ze beloven om zelfs dáár een brug te bouwen waar geen rivier is. n

( V IC T O R H U G O)

Grote revoluties ontstaan uit kleine ellende zoals grote rivieren ontstaan uit kleine beekjes.

EN ROUTE

55

TA AL CUEILLEURS DE MOTS À la recherche du mot qui fait mouche – Sylvain Lelarge

Vous êtes en France ?

Ouvrez l’œil et cueillez les mots ! Je me réjouis d’avance de vos envois ...

Bien du plaisir !

Bent u in Frankrijk?

Hou dan uw ogen open voor opmerkelijke teksten. Cueillez les mots, (pluk de woorden), en mail uw foto naar Sylvain: contact@talenvoortalent.nl Nederlandse vertaling: Jeroen Sweijen.

56

EN ROUTE

La fourchette à droite Tiens, tiens … On m’a toujours appris que c’est le couteau qui, sur une table mise dans les règles de l’art, se doit d’être placé à droite, et la fourchette à gauche. Alors, pourquoi ce nom … Oh, mais j’ai mal lu : ce n’est pas la fourchette à droite, mais la fourchette adroite, c’est-à-dire ‘habile’, ou ici, probablement, ‘experte’. Voici qui nous ramène à un aspect de notre culture européenne – et nordafricaine, d’ailleurs – qui frise la discrimination. Tout ce qui concerne la droite est bon, ce qui se rapporte à la gauche est inférieur. L’habilité se nomme aussi la dextérité. On est heureux d’avoir deux mains droites, bien plus … que de se lever du pied gauche.

‘Gauche’ signifie d’ailleurs ‘maladroit’. Et si vous rencontrez, tard le soir, une personne ‘sinistre’, vous passez bien vite votre chemin, sans vous pencher sur l’étymologie latine : ‘sinister’ (qui vient de gauche). Alors, gauchers de tous les pays, consolezvous : votre ‘gaucherie’ est partagée par bien des artistes, et des plus grands. Et elle est souvent l’indice d’une personne d’une grande sensibilité, comme le fut la chanteuse Danielle Messia, dont je vous recommande la chanson ‘De la main gauche’.

De vork rechts Kijk nou eens … Men heeft mij altijd geleerd dat op een nette, volgens de regels gedekte tafel, het mes rechts gelegd moet worden en de vork links. Maar waarom dan deze naam? O, wacht, ik heb het verkeerd gelezen.

Het is niet ‘de vork rechts’, maar ‘de handige vork’, ‘handig’ of wellicht zelfs ‘deskundig’. En dat brengt ons bij een element uit onze Europese cultuur – en trouwens ook uit de Noord-Afrikaanse – dat tegen discriminatie aanschurkt. Alles wat de rechterhand betreft is goed, de linkerhand wordt als minderwaardig beschouwd.

Handigheid duidt meestal op rechtshandigheid. Je

prijst je gelukkig wanneer je twee rechterhanden hebt, en dat is zeker beter dan met het verkeerde (=linker) been uit bed te stappen. ‘Links’ betekent vaak ook ‘onhandig’. En als je ’s avonds laat een sinister persoon tegenkomt, dan stap je haastig door, zonder bij de Latijnse etymologie stil te staan: ‘sinister’ = ‘links’.

Dus, linkshandigen aller landen, troost u: die ‘linkshandigheid’ wordt door heel wat kunstenaars gedeeld, onder wie de allergrootsten. En het duidt vaak op een grote gevoeligheid, zoals bij de zangeres Danielle Messia, van wie ik jullie het lied ‘De la main gauche’ warm aanbeveel.

Bien sûr : sous la table !

Quel malotru se permettrait dans un restaurant de mettre les pieds sur la table ? Ce serait d’un culot tout à fait déplacé … Mais non, le propriétaire de cet établissement ne vous rappelle pas à la politesse la plus élémentaire, il vous invite simplement à vous sentir chez vous, mais aussi à vous faire gâter, à venir simplement vous ‘mettre les pieds sous la table’ et profiter de toutes les bonnes choses qu’il vous aura préparé et qu’on vous servira avec le sourire. Et ceci sans avoir à lever ne serait-ce que le petit doigt. Vous serez ici vraiment traité ‘comme un coq en pâte’.

Natuurlijk: onder tafel!

Welke lomperik zou de vrijheid nemen om in een restaurant zijn voeten op tafel te leggen? Dat zou toch wel van een compleet misplaatste brutaliteit getuigen!

Maar nee, de eigenaar van dit restaurant wil je niet aan de meest basale beleefdheid herinneren. Hij nodigt je slechts uit om je thuis te voelen. Maar ook om je te laten verwennen, je voeten onder de tafel te schuiven en van alle lekkere dingen te genieten die hij voor je heeft klaargemaakt en die met een glimlach opgediend zullen worden. En dat alles zonder ook maar een vinger uit te hoeven steken. Hier kun je echt ‘de gebraden haan’ uithangen!

TA AL TOPONYMIE Jeroen Sweijen

Gallische markten Jeroen Sweijen is gefascineerd door herkomst van Franse plaatsnamen en de verhalen erachter.

Hij schreef er het boek Waarom Lyon geen Dijon heet over, dat onlangs is verschenen bij Batavia Publishers.

De Gallische term magos duidt een ‘markt’ aan, een plaats waar handel werd gedreven en ambachten werden uitgeoefend. Voordat magos een betekenisontwikkeling onderging tot ‘markt/ marktstad’, was de oorspronkelijke betekenis ‘veld, vlak open gebied’, een open stuk land dat niet omheind was. De ontwikkeling van de betekenis van ‘veld’ naar ‘markt’ is te verklaren door het feit dat de grote markten een grote open ruimte nodig hadden.

De oorspronkelijke betekenis van magos vinden we nog terug in de naam van de prefectuur van de Calvados, CAEN. De stad is een oud Catomagos, waarin cato- ‘gevecht, strijd’ betekent.

Catomagos duidde voor de Galliërs een plaats aan waar ooit strijd geleverd was of waar dat op reguliere basis gebeurde: hetzij een slagveld, hetzij een exercitieterrein. Caen was in de Gallische tijd geen hoofdstad: het lag op het grondgebied van de Viducasses (Vieux), vlak bij de grenzen met de Baiocasses (Bayeux) en de Lexovii (Lisieux). Het is goed mogelijk dat de buurstammen een oogje hadden op deze vruchtbare vlakte, of het gaat om een exercitieveld waar de Viducasses aan hun buren lieten zien hoe sterk ze waren. Caen staat niet alleen: ook CHAON (Loir-et-Cher), CAHON (Somme), CAHAN (Orne) en QUÉANT (Pas-deCalais) hebben dezelfde oorsprong: plaatsen aan een oude Gallische grens die bewaakt moest worden. Zelfs CHAMPS (Aisne), waarvan de huidige vorm duidelijk beïnvloed is door champ, ‘veld’, is een oorspronkelijk Catomagos; de oude vorm Cadamo uit de 9e eeuw kan niet van campus afstammen.

NYONS (Drôme) werd in de 2e eeuw geschreven als Noimagos. Het eerste gedeelte is afkomstig van novio, ‘nieuw’, en het geheel betekent ‘nieuwe markt’. Het tegenovergestelde bestaat ook; in SAINT-PIERRE-DE-SÉNOS, een wijk van Bollène (Vaucluse), betekent Sénos de ‘oude markt’. Beide plaatsen liggen niet ver van elkaar vandaan.

Andere oude markten vinden we terug in SENAN (Yonne) en CÉNOMES (Aveyron), samenstellingen op basis van *seno-magos.

De ‘nieuwe markten’ – novio-magos – waren legio in Keltischtalig West-Europa. Naast de andere Franse plaatsen met uiteenlopende namen als het kleine NIJON (Haute-Marne),

NÉOUX (Creuse), NOJEON-EN-VEXIN (Eure), NOVION-PORCIEN (Ardennes), NOYON (Oise)

– in de 3e eeuw al vermeld als Noviomago – en NOYEN-SUR-SARTHE (Sarthe) vinden we die

herkomst ook terug voor het Zwitserse Nyon, het Duitse Neumagen en de Nederlandse stad Nijmegen. In het noorden van Frankrijk komt een half dozijn keer de naam Nouvion voor: ook dat zijn ‘nieuwe markten’. In LONGJUMEAU (Essonne) is Noviomagos dusdanig verbasterd dat het op een ‘lange tweeling’ is gaan lijken; toch is ook deze naam oorspronkelijk een ‘nieuwe markt’.

ROUEN (Seine-Maritime), Ratomagos in de tweede eeuw na Christus, hoort ook bij deze reeks markten. Het eerste gedeelte duidt vermoedelijk op stadsmuren en het geheel verwijst naar een versterkte marktstad. Vlakbij Marmande vinden we GRANON (Lot-et-Garonne), waarin we de naam van de rivier de Garonne mogen herkennen. Inderdaad, de ‘markt aan de Garonne’, zoals GOUZON (Creuse) de ‘markt aan de Goze’ is, en MOUZON (Ardennes) de ‘markt aan de Maas’; de plaats wordt in 400 al vermeld als Musmagenses.

Ook BLOND (Haute-Vienne) is een – magos – een Merovingische munt vermeldt Blatomago. Het eerste gedeelte zou het Gallische *blato zijn, dat ‘graan’ betekent. Blond was dus een ‘graanmarkt’.

De marktfunctie van Blond is aan de dag gelegd door archeologische opgravingen, waarbij een groot ambachtscentrum is ontdekt. n

Foto: Sylvain Lelarge

EN ROUTE

57

Ref. 0421 8224 – Hoogwaardig gerenoveerd ‘Maison de Maître’ met gastenverblijf en zwembad gelegen in middeleeuws stadje. € 678.000.

Ref. 0321 8221 – Dorpshuis met zwembad en grote tuin op 3 minuten van het historische centrum van Saint-Antonin-Noble-Val. € 259.000.

Ref. 0421 8228 – Statige dorpswoning, perfect voor B&B, met diverse terrassen, Pigeonnier en mooi uitzicht op Caylus. € 169.600.

Ref. 0820 8261 – Dorpshuis aan de rivier in het middeleeuwse centrum met uitzicht over de rivier de Aveyron. € 195.000.

Ref. 0121 8202 – Gelijkvloerse en comfortabele woning met uitzicht over het dorpje Caylus. € 229.000.

Ref. 0321 8220 – Mooie dorpswoning met gastenverblijf en tuin gelegen in het centrum van Saint-Antonin-Noble-Val. € 269.000.

www.disc.immo Meer dan 150 huizen in Zuidwest-Frankrijk!

DISC Immobilier 54 avenue Doc. P. Benet 82140 Saint-Antonin-Noble-Val +33 (0)5 63 68 27 50 info@agencedisc.fr Alle prijzen inclusief makelaarskosten en btw.

AU VER GNE ‘SOMS HOOR JE NIETS BEHALVE DE NATUUR’

De ongereptheid van de Auvergne

LA FRANCE D’AUTREFOIS Toeren door de Puy-de-Dôme

‘HIER GENIET JE VAN RUST EN RUIMTE’

Toeristische tips van insiders

EN ROUTE

59

Vanuit Clermont-Ferrand ben je in twintig minuten en plein nature.

60

EN ROUTE

AU V ERGNE

de natuur Soms hoor je niets behalve

DE ONGEREP THEID VAN DE AUVERGNE

T E K S T: PAT R I C I A J A C O B B E E L D : C O M I T É R É G I O N A L D E D É V E L O P P E M E N T T O U R I S T I Q U E D ’A U V E R G N E , JOË L DA M A S E E N G É R A R D FAY E T

Hoe goed het leven in de Auvergne is, weten de bewoners al lang. Maar nu in de Lonely Planet staat dat het gebied een betere reis­bestemming is dan Hawaï, gaat die kennis de hele wereld over.

EN ROUTE

61

Christophe Anglade

In de Auvergne eet je gerechten die lijken op de streek: robuust en no-nonsense

Randonnée op de Puy Mary

Christophe heeft dier- en plantkunde gestudeerd en in zo’n vijftig landen gewoond en gewerkt. Hij zat in Griekenland om zijn kennis over eetbare bloemen te vergroten, werkte over de globe als berggids en doceerde Franse taal en literatuur in Colombia. Nu is de wereldreiziger al weer een paar jaar terug in zijn geboortestreek. ‘Door al mijn reizen weet ik nu dat ik niet ver hoef te reizen om alles te vinden waar ik van houd. Het is ongelooflijk hoeveel soorten planten en bomen er rondom mijn huis staan. Elk met hun eigen achtergrond, hun eigen verhaal. Deze diversiteit vind je nergens anders hristophe Anglade hapt in een ‘rauwe’ loempia op de wereld. Ik loop hier dagelijks rond, maar word nog Vietnamese stijl: rijstpapier gevuld met wortel, steeds verrast.’ verse kruiden, viooltjes en andere eetbare bloeFrisse lucht men. Als je hem niet zou kennen, zou je denken De liefde voor de natuur is wat bewoners van de Auvergne dat hij de spring roll voor de eerste keer eet – zijn bindt. Neem nou Corinne Renard, manager bij het Comité ogen stralen, hij knikt zachtjes met zijn hoofd – Régional de Développement Touristique d’Auvergne. Ze maar niets is minder waar. Het is misschien wel de werd geboren in Normandië, woonde en werkte in Parijs, honderdste keer. Met zijn bedrijfje Aluna Voyages werd verliefd op een Auvergnat en ging in de hoofdstad leidt hij toeristen rond in het Massif du Sancy, een van de Auvergne wonen. ‘Parijs heeft de musea en het natuurgebied in het departement Puy-de-Dôme in de Auvergne. Hij uitgaansleven. Maar naarmate ik ouder werd, had ik daar vertelt ze over de planten en bomen en laat ze kruiden en eetbare minder behoefte aan. Clermont-Ferrand is veel kleiner bloemen plukken. Onder zijn leiding bewerken ze de ‘buit’ tot lunch. dan Parijs. Het heeft alle voordelen van een stad, maar niet de nadelen – de drukte, de troep. Het mooiste is dat je vanuit Clermont-Ferrand binnen twintig minuten en plein nature bent. Heerlijk, die frisse lucht en die ruimte.

Je kunt hier mountainbiken, wandelen, skiën en zelfs aan parapente, schermvliegen, doen.’

Corinne lijkt voor de Auvergne te zijn gemaakt. Voor haar geen eindeloos getut met hakjes en mascara. Winkelen op zondag? Ja, dat kan in de mondaine kuurstad Vichy in het noorden van de Auvergne. Maar zij heeft daar geen behoefte aan. Net zomin als haar collega Céline, die in de winter het liefst elke dag op een snowboard staat. De stoere dames praten over de Auvergne alsof het hun speeltuin is, een vrij forse overigens. De totale oppervlakte van het gebied in het zuidelijk centrum van Frankrijk bedraagt circa 26.000 vierkante kilometer, zo’n 4,8% van het nationale grondgebied. Ondanks de omvang woont slechts 2,5% van de Franse bevolking in de Auvergne. Het gros daarvan woont in ClermontFerrand. Dat er relatief weinig mensen wonen, hangt samen met de geologie: een groot deel van de Auvergne is ‘geannexeerd’ door het Massif Central, een oeroud Salers gebergte van zo’n 85.000 vierkante kilometer.

C 62

EN ROUTE

AU V ERGNE

Geklingel van koebellen

Reis je door de Auvergne, dan valt het meteen op hoe stil het er is; op sommige plekken hoor je niets behalve de natuur. Zoals het schelle gepiep van de ‘zwaluw-look-a-likes’ en het getrippel van gemzen bij Puy-de-Dôme, de bekendste vulkaan van het gebied.

Als je het dorpje Salers in de Cantal uitloopt, dan is het stil op het geklingel van koebellen na. Die bellen hangen om de nek van de beroemde Salers-koeien: rode runderen met spleetogen die tot in Australië bekend zijn om de kwaliteit van hun vlees en melk. Van die melk wordt een beroemde kaas gemaakt: de Salers, een van de vijf kazen uit de Auvergne met een beschermde herkomstbenaming (zie kader ‘Kazen uit de Auvergne’). En alsof de dorpsbewoners nog niet genoeg hebben om trots op te zijn, is Salers een van de Plus Beaux Villages de France.

De muren die de plaats in het verleden hebben beschermd, staan er voor een groot deel nog waardoor je al snel het idee hebt dat je dwars door de middeleeuwen loopt. Toeristen slenteren over de keien langs de winkeltjes naar de Église Saint-Matthieu om onder meer de vermaarde wandkleden uit Aubusson te bewonderen en daarna wat te drinken op een van de terrasjes waar het lokale aperitief op de kaart staat: Gentiane, een likeur van de gelijknamige bloem. Salers heeft ook uitstekende restaurants waar je streekspecialiteiten kunt eten, faux filet de Salers natuurlijk, maar ook truffade, een aard­ appelgerecht met romige kaas, en een pounti, een hartige cake van snijbiet en pruim. Gerechten als de streek zelf: robuust en no-nonsense.

VIJF AOP KAZEN De Auvergne heeft maar liefst vijf kazen met een speciaal keurmerk: een Appellation d’Origine Protégée (AOP). Voor kazen met een AOP gelden onder meer strenge eisen wat betreft het gebied waar de kaas gemaakt wordt en de productiemethode. Tot die kwaliteitskazen behoren Bleu d’Auvergne, Cantal, Fourme d’Ambert, Salers en Saint-Nectaire.

De eerste kaas, een pittige blauwschimmelkaas, is misschien wel de bekendste. Wie de verschillen tussen de vijf kazen wil proeven, zou een kaasroute kunnen rijden. fromages-aop-auvergne.com

EN ROUTE

63

Loop je tussen al dat natuurgeweld in de Auvergne, dan degradeer je tot Calimero; je voelt je klein, héél klein

radepaardje daarvan, de Puy Mary, heeft de vorm van een piramide. De vergezichten vanaf de top – dromerige valleien, gletsjerdalen, kabbelende riviertjes – zijn onvergetelijk. Welke vulkaan het mooist is, is moeilijk te zeggen. Maar één ding is zeker: met z’n allen geven ze de Auvergne een uniek, rauw en ‘machtig’ karakter.

Loop je tussen al dat natuurgeweld, dan degradeer je tot Calimero; je voelt je klein, héél klein.

Delicious kind of vertigo

UNESCO-werelderfgoed

Salers wordt ook wel de ‘zwarte diamant op een groen tapijt’ genoemd, een verwijzing naar de kleur van de omliggende weiden en van de huizen in het dorp: stuk voor stuk voorzien van dakpannen met leisteen en gebouwd van vulkanisch gesteente. Ik herinner me weer de woorden van de gids toen ik op de Puy-de-Dôme stond.

Hij zei: ‘De kleur zwart kenmerkt de streek. Kijk, dáár. Dat zwarte gebouw is de kathedraal van Clermont-Ferrand. De kathedraal is gemaakt van lavastenen uit Volvic, een kuuroord daar in de buurt. In de Auvergne kun je niet om de vulkanen heen. Vóór je liggen tachtig slapende vulkanen en kraters verspreid over tientallen kilometers.

Samen vormen zij de Chaîne de Puys. Indrukwekkend, non?’

Dat valt niet te ontkennen. De Keten van Puys staat zelfs op de nominatie om UNESCO-werelderfgoed te worden.

In de buurt zijn nog veel meer mooie gebieden, zoals de Monts du Cantal, een vulkaan die net iets groter is dan de Etna. Het pa-

Hoe bijzonder het hier is, weten niet heel veel toeristen.

Maar dat zou kunnen veranderen nu reisgidsenimperium Lonely Planet de Auvergne in de schijnwerpers heeft gezet. In het boekje Best in Travel 2016 staat het gebied op nummer 6 van ’s werelds 10 beste regio’s om te reizen, na Waiheke Island in Nieuw-Zeeland (nummer 5), maar vóór Hawaï in de Verenigde Staten (nummer 7). De lijst wordt aangevoerd door Transsylvanië in Roemenië.

Volgens de gids bezorgt de Auvergne reizigers een ‘most delicious kind of vertigo’. Die duizeligheid komt vooral door de ‘glacier-carved valleys and volcanic peaks’, die je eerder zou verwachten in IJsland dan in Frankrijk. De schrijvers moedigen reizigers aan om de Keten van Puys te verkennen – het zou een ‘life-changing experience’ zijn. Ze zijn enthousiast over de mix van ‘small-town charisma’, de avontuurlijke buitenactiviteiten en de lokale keuken. ‘De vermelding zal ervoor zorgen dat er meer toeristen zullen komen en dat de economie een boost krijgt,’ zegt toerismedeskundige Corinne Renard.

‘Laat ze maar komen! Wij zijn er klaar voor.’

AUVERGNE IN CIJFERS • 2 natuurparken: Parc Naturel Régional des Volcans d’Auvergne en Parc Naturel Régional du Livradois-Forez • 2 Grands Sites de France: Puy Mary en Puy-de-Dôme • Meer dan 13 routes voor langeafstandswandelingen • 3 fietsroutes, waaronder de Grande Traversée du Volcan (150 km) • Meer dan 950 kilometer aan skipistes Uitzicht vanaf de Puy-de-Dôme

64

EN ROUTE

AU V ERGNE

HÔTEL SALUCES Lief, vriendelijk hotel midden in het centrum van het fraaie Salers. 2-persoonskamer vanaf € 76.

Rue de la Martille, Salers hotel-salers.fr

DOEN

ALUNA VOYAGES Wandelen op vulkanen, langs meren en eetbare planten van de Auvergne onder begeleiding van ervaren gidsen, waaronder Christophe Anglade. aluna-voyages.com HORIZONS SANCY Elke zomer, van juni tot september, gaan kunstenaars naar het Massif du Sancy om daar kunstwerken neer te zetten die perfect in het landschap passen. Nog tot 25 september 2016. horizons-sancy.com

LA BOUGNATE Comfortabel hotel met goed restaurant in dromerig plaatsje. 2-persoonskamer vanaf € 95.

Place du Vallat, Blesle labougnate.fr

Carnet de Voyage ETEN

LA DILLIGENCE Kaasliefhebbers kunnen hier terecht voor voor-, hoofd- en nagerechten met kaas en het beroemde vlees uit de streek.

Place Tyssandier d’Escous, Salers ladiligence-salers.com

LA GOLMOTTE Knus restaurant in bergdorp met confit de canard aux lentilles vertes du Puy en andere streekgerechten op de kaart.

Le Barbier, Le Mont-Dore aubergelagolmotte.com SLAPEN

HÔTEL DE RUSSIE Bergdorphotel met ruime kamers en de look and feel van een chalet. 2-persoonskamer vanaf € 61.

3 rue Favart, Le Mont-Dore lerussie.com

EN ROUTE

65

Issoire, Tour de l’Horloge

Puy-de-Dôme en de escalier du Pariou

La France d’autrefois TOEREN DOOR DE PUY-DE-DÔME T E K S T E N B E E L D : PAT R I C I A W I T K A M P

Elk jaar brengen we onze zomer door in ons familiehuis in Lamastre (Ardèche). Daar vullen we onze dagen met lezen, de plaatselijke markt bezoeken, zwemmen in de rivier en wisselen dat af met dagtochten. Zo ook nu: voor de negende verjaardag van onze zoon gaan we naar Vulcania, een educatief attractiepark waar alles in het teken staat van vulkanen en de ontstaansgeschiedenis ervan.

V

anaf onze uitvalsbasis is het een rit van iets meer dan 200 kilometer, maar aangezien we ons over de Route Nationale verplaatsen – en we willen genieten van het vulkanisch landschap – hebben we alvast een hotel bij Clermont-Ferrand geboekt, zodat we morgenochtend fris en uitgerust het park kunnen bezoeken. We rijden door een uitgestorven gebied. Het is niet voor niets dat de Fransen de Auvergne ‘la France d’autrefois’ noemen, want het is alsof de tijd er heeft stilgestaan.

Er is nog maar weinig toerisme en bijna geen bedrijvigheid. Perfect als je op zoek bent naar rust en authentieke dorpen, zoals le Puy-en-Velay, onze eerste stop van vandaag.

66

EN ROUTE

Cathédrale Notre-Dame-du-Puy

Le Puy-en-Velay is een uniek middeleeuws dorp in het departement Puy-de-Dôme met een rijke geschiedenis: al in de vroege 5e eeuw bezochten pelgrims de Cathédrale Notre-Dame-du-Puy. Inmiddels prijkt ‘la Cathédrale’ op de werelderfgoedlijst van UNESCO en staat het dorp bekend als beginpunt en etappeplaats van de Santiago-deCompostella pelgrimsroute.

Een bezoek aan de kathedraal is indrukwekkend: het gebouw lijkt op een enorm schip dat hoog op een rots is geplaatst, klaar om vele pelgrims te ontvangen. De kerk is in romaanse stijl gebouwd in de eerste helft van de 12e eeuw. Er heerst een serene rust in het hart van de kerk en er zijn diverse stijlinvloeden te herkennen: Byzantijns, Italiaans en Mozarabisch. Van de 9e tot de 12e eeuw ontwikkelden de Spaanse christenen onder de Moorse overheersing (de Mozaraben genoemd) een eigen kunststijl in architectuur, beeldhouwkunst, ivoorsnijkunst en handschriftversieringen. Misschien is het deze Arabische stijl die ervoor zorgt dat de kathedraal een vrolijk, positief gevoel bij mij oproept. Het kunnen echter ook de ‘rondwandelende’ pelgrims zijn, al is het eind juli en zijn de meeste pelgrims al gestart

AU V ERGNE

Le Puy-en-Velay

met hun tocht. De wens om een aantal maanden alles achter je te laten en een inspirerende voettocht te maken, is voor velen immers een romantisch ideaal.

Mariaprocessies

De Notre-Dame-du-Puy is een van de oudste Maria-heiligdommen in Europa, en staat met name op 25 maart (Maria-Boodschap) en op 15 augustus (Maria-Tenhemelopneming) volop in de spotlights. Op die dagen maken de inwoners van Le Puy traditioneel een processie door de stad. Tijdens die van 15 augustus komen jaarlijks rond de tienduizend mensen naar het stadje om van het imponerende schouwspel getuige te zijn. Het middeleeuwse Le Puy-en-Velay heeft sowieso een heerlijk historisch centrum om in rond te dwalen.

Château d’Hauterive, Issoire

Vooral in de vroege ochtend, als het nog niet zo druk is in de kerk en de omliggende straten.

Wandelen in Issoire

Wij blijven niet lunchen in ‘Le Puy’, want we hebben zin in een picknick! We vervolgen onze trip daarom in noordelijke richting naar Issoire via de N102. Ik kan me de tijd nog herinneren dat je met de kaart op schoot echt naar een bakker of supermarché moest zoeken als je een stad of dorp binnen kwam rijden. Maar dat gaat nu veel gemakkelijker: via maps rij je er in één keer naartoe. We kopen vers brood, wat broodbeleg en gekoelde flessen Orangina en Volvic (het mineraalwater uit de regio).

In het oude deel van Issoire vinden we verkoeling bij een fontein. In de schaduw hebben we uitzicht op la Tour de l’Horloge, gebouwd in de 15e eeuw. Het is een bijzondere toren, omdat hij van hout gemaakt is. Ruim driehonderd jaar later, in 1840, is er een façade van vulkanisch steen voorgeplaatst. Vanaf de top heb je een schitterend uitzicht over Issoire en zie je in de verte ons eindpunt van de reis al: la Chaine des Puys.

In de straatjes van het stadje staan prachtige oude panden zoals Maison Bartin, l‘hôtel Bohier en Clément.

Geen hotels die gasten ontvangen maar des hôtels particuliers; statige ruime woningen die herinneren aan vroegere rijkdom. Al slenterend belandden we bij patisserie Cyril Devessier. We nemen onze desserts in de tuinen

EN ROUTE

67

Patisserie CD

Vulcania van bovenaf gezien

Je loopt al slingerend steeds dieper de krater in terwijl de aarde brult en lava spuwt

maar liefst 80 vulkanen en deze keten strekt zich uit over 45 kilometer in het noorden van het Massief Centraal.

Er zijn nog veel meer vulkanen in de Auvergne, maar deze keten bevindt zich in het ‘Parc Naturel Régional des Volcans d’Auvergne’. Dit natuurpark staat sinds 2018 op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Vulcania werd in 2002 geopend als educatief themapark over vulkanen. Vele jaren voor de opening wilde de Franse vulkanoloog Maurice Krafft al een centrum van le Château d’Hauterive op 600 meter afstand van openen. Zijn plannen werden omarmd door de voormahet centrum. De tuinen van dit kasteel, met een opperlige president van Frankrijk, Valéry Giscard d’Estaing, vlakte van 7 hectare, worden ‘les jardins remarquables’ maar er was ook kritiek vanuit de politiek en diverse genoemd en in de zomer zijn ze geopend voor het publiek. milieubewegingen. Toch lukte het Giscard d’Estaing zijn In 1780 werd begonnen aan de bouw van ‘la maison tegenstanders te overtuigen om een educatief centrum de plaisance’ voor François Lecourt (1725-1796). Dit op te richten en daarmee de economie in dit dunbevolkte prachtige buitenhuis met omliggende terreinen is nog deel van Frankrijk te stimuleren. Sinds de opening komen altijd in het bezit van de familie.

Fransen uit het hele land op het park en de natuur van Helaas hebben we te weinig tijd om nog te gaan de Auvergne af. Maar of ze al uit de torenhoge kosten baden in de thermische bron van Croizat. We verlaten zijn, is de vraag …

Issoire en nemen onze intrek in een hotel even buiten Vulcania vormt één geheel met de natuur. Bij binClermont-Ferrand, zodat we morgen lekker vroeg naar nenkomst zie je een ‘levensechte’ grote vulkaan waar Vulcania kunnen gaan. je in kunt; je loopt al slingerend steeds dieper de krater in terwijl de aarde brult en lava spuwt. Verder zijn er in Vulcania het park diverse IMAX theaterzalen met waanzinnige Themapark Vulcania ligt in La Chaine des Puys, ook wel 4D attracties. En in de sections vertes leer je alles over de ‘de bergen van de Dôme’ genoemd. La Chaine bestaat uit positieve effecten van vulcanisme. Wandelen en genieten van het uitzicht op échte vulkanen doe je tussen de attracties door.

Een ongelofelijke ervaring.

Inspirerende trips, (zakelijke) Het vulkanische landschap taaltrainingen Frans én podcasts van de Auvergne heeft me geraakt, vooraf had ik al foto’s gezien Auteur Patricia Witkamp heeft een ongekende passie voor van die rijen met kraters, maar de Frankrijk, de taal en cultuur, maar in het bijzonder voor Parijs. In werkelijkheid is zo veel anders: haar Paris-Podcasts gaat zij in gesprek met bijzondere personen intenser en niet in woorden uit die een speciale band hebben met Parijs of in Parijs of Frankrijk te drukken. Ruim honderd jaar zijn gevestigd. Daarnaast organiseert zij dagtrips naar Parijs voor geleden schreef Marcel Proust ondernemers en (zaken)teams. Exclusieve trips met een kleine zijn beroemde romancyclus À groep waarbij inspiratie en verbinding centraal staan. Ook voor een (zakelijke) taaltraining Frans kun je bij haar terecht. la recherche du temps perdu (op zoek naar de verloren tijd). In de www.witkampevents.nl – info@ witkampevents.nl ­Auvergne hoef je daar niet lang Foto: Miranda Koevoets naar te zoeken!

68

EN ROUTE

Carnet de Voyage

AU V ERGNE

ALGEMEEN

Le Puy-en-Velay Office de tourisme Le Puy-en-Velay 2 place du Clauzel lepuyenvelay-tourisme.fr Parkeren Alle omhooggaande straatjes in het oude stadsdeel leiden vanzelf naar de kathedraal. Je kunt je auto parkeren op het place sur Breuil, het place Carnot of bij Hôtel du Département.

Issoire Office de tourisme de l’Issoire 9 place Saint Paul issoire-tourisme.com Vulcania (15 km van Clermont Ferrand) 2 route de Mazayes Saint-Ours-les Roches vulcania.com Parc naturel régional des Volcans d’Auvergne parcdesvolcans.fr OVERNACHTEN

Binnenin de ‘cône’ van Vulcania

IBIS CLERMONT-FERRAND NORD RIOM (We kozen voor dit hotel buiten het centrum van Clermont-Ferrand omdat er ruime familiekamers zijn en een privé parkeerterrein.

Afstand tot Vulcania: 25 km) Rue Louis Armstrong, Riom all.accor.com

EN ROUTE

69

70

EN ROUTE

AU V ERGNE

‘Hier geniet je van

rust en ruimte’ TOERIS TISCHE TIPS VAN INSIDERS

In de Puy-de-Dôme, op de grens van de departementen Loire en Haute-Loire, ligt Moulin des Comtes, een voormalige watermolen waar Rob en Annemie van der Elst sinds oktober 2017 kamers en gîtes verhuren. Zij kennen de mooie, rustige omgeving inmiddels als geen ander en delen graag hun tips én die van hun gasten.

T E K S T: R O B E N A N N E M I E VA N D E R E L S T & R EDACTIE EN ROUTE

EN ROUTE

71

le Puy-en-Velay

In Saint-André-deChalencon word je bedwelmd door de geur van rozen

Saint-André-de-Chalencon

overweldigd door het kolossale, gietijzeren beeld van Notre-Dame de France dat hoog op een vulkanische rots staat. Het ruim 22 meter hoge beeld stamt uit 1860 en werd vervaardigd van de 213 kanonnen die tijdens de Krimoorlog waren buitgemaakt door Napoleon III. Het weegt dan ook niet weinig: 835 ton.

Het is even klimmen om er te komen, maar dan heb je ook wel een magnifiek uitzicht over le Puy en de verre omtrek.

Onze gasten Erik en Denise waren ook naar Le Puy-en-Velay gegaan en daar getuige geweest van de fascinerende lichtshow ‘Puy de lumière’ die in de zomermaanden tegen schemering op de monumentale panden van het stadje wordt geprojecteerd. Deze dagelijkse voorstelling, die ruim twee uur duurt, kun je gratis bijwonen.

A

nnemie vertelt: ‘Onze gasten Suzanne en Marit hadden een bezoek gebracht aan Saint-Étienne, een gezellige studentenstad en de hoofdstad van het departement Loire. Ze hadden daar enorm genoten van hun bezoek aan het Musée d’art moderne de Saint-Étienne, waar zich een rijke kunstcollectie bevindt met werken van onder anderen Picasso, Monet, Fernand Léger en de fauvist Maurice Marinot. Het museum met zijn opmerkelijke strakke vormgeving is goed bereikbaar per auto, want het ligt vlak langs de snelweg richting Lyon.

Religieus erfgoed in Montarcher en le Puy-en-Velay

Als je na een ochtendje museum van de natuur wilt genieten, moet je zeker naar de gorges de la Loire gaan; een natuurreservaat van 355 hectare waar je heerlijke wandelingen kunt maken, al dan niet onder begeleiding van een gids. Onze gasten Max en Nicole hebben de omgeving op de fiets ontdekt. Dat kan ook prima, want de D-wegen zijn hier voorzien van uitstekend asfalt. Dit is vooral te danken aan de Tour de France, die sinds wij hier wonen al twee keer de Auvergne heeft aangedaan. Max en Nicole hadden hun route zorgvuldig uitgestippeld en kwamen zo langs prachtige dorpjes als Montarcher dat nog slechts 63 inwoners telt. Het gehucht is gebouwd op een bergtop van 1162 meter. De trotse dorpskerk stamt uit de 12e eeuw, maar is in de 15e en 16e eeuw verrijkt met kapellen en een klokkentoren. In het dorp raakten Max en Nicole aan de praat met een van de inwoners die hun vertelde dat Montarcher op de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela ligt.

Datzelfde geldt voor het indrukwekkende le Puy-en-Velay, waar veel te zien en te doen is. Meteen als je aan komt rijden word je al

72

EN ROUTE

Gezelligheid troef

Een tip die wij zelf graag geven is Saint-André-de-Chalencon, een dorp dat in alle jaargetijden betoverend mooi is. In de zomers word je bedwelmd door de geur van rozen, de herfst hult het dorp in nevel, in de winter – als de sneeuw haar witte mantel over het dorp heeft uitgerold – is de stilte er ‘oorverdovend’ en in het voorjaar brengen de vele vogels en prille bloesems het dorp weer tot leven.

We bevelen zeker ook de vele lokale ochtendmarkten in onze regio aan. Zo is de zaterdagmarkt van Montbrison bekroond als de beste markt van Frankrijk.

Ook op de zaterdagmarkt van Craponne-sur-Arzon is het gezelligheid troef met tal van boeren die hun producten daar vers van het land verkopen. Maar ook huisgemaakte worsten en kazen. Het is een vrolijk schouwspel, zeker vanaf een van de terrassen met een kop koffie. Of zoals de Fransen dat doen: al vroeg met een glaasje witte wijn en een paar oesters die ze bij een kraam iets verderop hebben gehaald.

Gewichtloos door de lucht

Je moet het durven, maar wat we altijd van harte aanraden is een ballonvaart in de vroege ochtend. Rond zonsopkomst begint de ballon aan zijn reis en zie je vanuit de mand de wereld onder je ontwaken. De geluiden van de natuur hoor je heel goed en terwijl je voor je gevoel bijna gewichtloos door de lucht zweeft, heb je alle tijd om de Vallée de l’ance op een geheel andere wijze te ontdekken. Regelmatig zie je reeën, vossen of hazen ontwaken en terwijl zij zich onbespied wanen, kun je niets anders dan genieten van deze magische belevenis.’

AU V ERGNE Saint-Étienne

Carnet de Voyage Le Clos Perché

ZIEN EN BELEVEN

ETEN, DRINKEN EN SLAPEN

Musée d’art moderne de Saint-Étienne rue Fernand Léger, Saint-Priest-en-Jarez mamc.saint-etienne.fr

Le Clos Perché Le Bourg, Montarcher leclosperche.fr

Saint-Étienne – Gorges de la Loire Nature Reserve Route de Saint-Victor, Saint-Étienne reserve-regionale-gorges-loire.fr

Moulin des Comtes Rust, ruimte en genieten in de Auvergne 2 tweepersoonskamers, 1 gîte voor 2 personen en 1 gîte voor 4 personen 1, Lieu dit moulin des comtes, Viverols moulindescomtes.nl

La Statue Notre-Dame de France Rue du Cloître, Le Puy-en-Velay lepuyenvelay-tourisme.fr Maurice Marinot - Nu dans un paysage, 1935

Puy de Lumières puydelumieres.fr Airshow 1, place de l’Église, Viverols airshow.fr

Rob en Annemie

EN ROUTE

73

Bonnes Adresses De leukste chambres d’hôtes

vanaf

vanaf

€102,50

€ 70

per nacht

per nacht

SAINT-DÉSIRÉ (ALLIER)

La Joyeuse

Domaine Bonneblond

PRÉVERANGES (CHER)

Precies midden-Frankrijk ligt het gemoedelijke Domaine Bonneblond met een diversiteit aan verblijfsaccommodaties. Je wordt gastvrij ontvangen door Helen en Willem in een familiaire sfeer.

Het 69 hectare tellende landgoed is landelijk gelegen, heeft een zwembad en zwemmeer en er wordt iedere avond voor je gekookt.

Van camping tot glamping van chambre d’hôtes tot familiekamers en van studio’s tot boomhuis, iedereen voelt zich thuis op Bonneblond!.

Middenin een rustig dorpje in de prachtige historische streek ‘le Berry’, in het hart van Frankrijk bevindt zich deze sfeervolle chambres d’hôtes. La Joyeuse beschikt over vijf comfortabele gastenkamers met privé badkamer. Buiten kun je heerlijk ontspannen in één van de zitjes in de ruime tuin, of genieten van het zwembad.

De omgeving is wandelgebied bij uitstek, maar neem ook gerust je e-bike mee. Tot ziens bij La Joyeuse!

WWW.BONNEBLOND.COM

WWW.LA-JOYEUSE.COM

vanaf

vanaf

€ 79

€ 90

per nacht

per nacht

VIVEROLS (PUY-DE-DÔME)

TOURS-SUR-MEYMONT (PUY-DE-DÔME)

MOULIN DES COMTES

la paresse en douce chambres et table d’hôte

In een mooie vallei, midden tussen de groene heuvels van de Auvergne, ligt het prachtige Moulin des Comtes. Op deze locatie, met een rijke geschiedenis, wordt je met open armen ontvangen door Rob & Annemie van der Elst in hun chambres d’hôtes of een van de gîtes. Twee Nederlandse ondernemers die Nederland achter zich lieten, zich vestigden in de Auvergne, en daar nog geen minuut spijt van hebben.

La Paresse en Douce betekent vrij vertaald ‘de lieve luiheid’ en dat is precies wat hier door Henk en Helen Slik geboden wordt.

Hier logeer je in een robuust gerenoveerd huis à la campagne waar onthaasten vanzelf gaat, i een van onze vijf ruime, sfeervolle en comfortabele gastenkamers. Buiten een par heerlijke terrassen in een een ommuurde tuin met een hot tub en kinderzwembad.

WWW.MOULINDESCOMTES.NL

WWW.LAPARESSEENDOUCE.NL

Ga voor meer adressen naar chambresdhoteswijzer.nl

R E N A T E VA N D E R B A S Sinds 1998 met veel plezier en verbazing allochtoon, ergens ten zuiden van Carcassonne ...

Oost west, thuis slechtst.

Of niet?

Als er één ding is waarin Fransen lijken op Nederlanders – en waarschijnlijk op alle andere nationaliteiten – dan is het de graagte waarmee wordt gefoeterd op het eigen land. De onbetrouwbare politici, de arrogantie van de macht, het trage vaccinatieproces, het onbegrip voor ondernemers. Allemaal zaken waarover zowel Nederlanders, Britten als Fransen om mij heen pislink kunnen worden. En waarover ik geregeld forse tirades aanhoor. Opvallend is dat de Fransen na zo’n scheldkanonnade het snelst de schouders laten zakken. Dit is dan wel het land van de gilets jaunes, maar de meeste mensen om mij heen zijn geen actievoerders. En kiezen eerder een moedeloze houding van c’est comme ça, wat doe je eraan?

Wanneer iemand op zijn eigen land scheldt, klinkt daarin vaak de onuitgesproken aanname door dat het in alle ‘normale’ landen veel beter voor elkaar is. En daarin zit een mooie kans op verbroedering. Begin maar eens een reactie met: ‘Och, bij ons in Nederland is het nog véél erger.’ Ik weet, dit zinnetje voelt als tegennatuurlijk voor Nederlanders die in Frankrijk wonen. Ook u heeft waarschijnlijk veel vaker de neiging een verhaal te beginnen met: ‘Bij ons in Nederland hebben we dit of dat veel efficiënter, handiger, slimmer geregeld.’ Niet meer doen, bijt op je tong en vertel je Franse gesprekspartner dat het juist allemaal nog veel slechter kan. Het zal hem of haar opkikkeren.

Waar ik de laatste tijd veel Franse buren blij mee maak, is een lofzang op hun gezondheidszorg. Wettige echtgenoot en ik werden in maart, in het zicht van Vaccinhaven, toch nog bezocht door HMS Corona en moesten een paar weken voor anker in de Baie de la Quarantaine. Ik dacht: als ik het zo omschrijf klinkt het een beetje als vakantie, maar het was natuurlijk gewoon een waardeloze periode van koorts en eenzame opsluiting. Maar het werd ook een tijd waarin mijn liefde voor moedertje Frankrijk weer groeide. Want wat werden we goed verzorgd. De huisarts kwam op bezoek en besloot meteen dat ze ons niet allenig zou laten dobberen. Mijn benauwde man werden goede pillen en

‘Het was een periode van koorts en opsluiting.

Maar ook een tijd waarin mijn liefde voor moedertje Frankrijk weer groeide’

inhalers voorgeschreven, er kwam een megavoorraad Doliprane van de pharmacie en we kregen een tegoedbon voor een infirmier aan huis. Manlief had visioenen van een kortgerokte charmante Chantal, maar het werd de breedborstige rugbyman Boris. Yeah! Iedere ochtend kwam de stoere man ons temperaturen, bloeddruk en saturatie checken en keek hij ons onderzoekend in de ogen: gaat het nog?

Wat een service van ons nieuwe vaderland. We waren er werkelijk door ontroerd. En vertellen nu aan iedere Franse buur de blijde boodschap. ‘Wat is Frankrijk een geweldig land, wat werd er goed voor ons gezorgd, weten jullie wel hoe royaal de Franse gezondheidszorg is?’ Prachtig om dan even die verbazing op de gezichten te zien. ‘Hé, is onze service de santé echt zo opvallend goed?’ ‘Ja, lieve mensen’, zeggen we dan, ‘jullie kunnen trots zijn op je land.’

Zo moeten we elkaar allemaal maar op de been houden met wat meer lieve woorden en complimenten. Eli Asser schreef het al: ‘We benne op de wereld om mekaar, om mekaar, te hellepe nietwaar?’ Ik zal dat liedje eens proberen te vertalen in het Frans, het is immers een universele boodschap.

Voor nu: au revoir, hier of daar! n

EN ROUTE

75

MAKELAAR EN AANKOOPBEGELEIDING IN DE AUVERGNE – WWW.AUVERGNE-PROPERTIES.COM

Allier Charmant plattelandswoning in goede staat gelegen in een klein gehucht vlakbij Lavoine op een terrein van 450 m².

Bewoonbaar oppervlak van circa 135 m².

Ref. 03007734 – Prijs € 125.000

Allier Mooie en karaktervolle vrijstaande woning, bewoonbaar oppervlak van 150 m2. Vrij gelegen zonder directe buren op 2,2 ha grond met bijgebouwen.

Ref. 03007613 – Prijs € 155.000

Allier Leuke plattelandswoning met aangren­ zende schuur, zonder directe buren.

Bewoonbaar oppervlak van circa 130 m².

Terrein van 2.784 m² met terras en schuur.

Ref. 03007763 – Prijs € 161.000

Livradois-Forez Charmant en ruim natuurstenen huis, in goede staat met 2 garages. Woon­ oppervlak van circa 239 m². Rustig gelegen op een perceel van 1.434 m².

Ref. 03007761 – Prijs € 175.000

Cantal Prachtige karakteristiek huis, met een bewoonbaar oppervlak van 203 m².

Mooie ligging op een perceel van 1.242 m2 met open uitzicht.

Ref. 03007811 – Prijs € 179.000

Livradois-Forez Zeer mooie bourgeoise woning met 180m² woonoppervlak op een perceel van circa 880m² met prachtig vrij uitzicht.

Ref. 03007777 – Prijs € 190.000

Allier Mooie geheel gerenoveerde woning plus tweede te renoveren woning en vele bijgebouwen op een perceel van 8.208 m2 met mooi open uitzicht.

Ref. 03007775 – Prijs € 249.000

Livradois-Forez Zeer mooie woning (B&B), gebouwd in de jaren 70 en gelegen op een perceel van 8.000 m2 in de Dore vallei. Woonopper­ vlak van 280 m2.

Ref. 03007773 – Prijs € 299.990

Auvergne Properties – 5 Allée du Château – 03270 Mariol tel.: +33 (0)4 70 41 51 56 – mobiel: +33 (0)6 29 70 87 75 – info@auvergne-properties.com – www.auvergne-properties.com

Moeite met Frans spreken én verstaan?

Met de Conversatiecursussen Frans van Taaldolfijn is dat voorgoed verleden tijd!

We zingen gewoon door!

Vraag nu geheel vrijblijvend een proefles aan via

WWW.FRANSCONVERSATIE.NL Inspirerende online koorprojecten voor klein ensemble – Online zangles

www.ankevocal.com Elvira van der Sluis

Tel. +33 (0)5 53 29 40 90

Aujourd’hui à Paris ...

Import-Parisienne Suzanne Rietmeijer struint haar stad af op zoek naar de laatste nieuwtjes en persoonlijke ‘bonnes adresses’

EN ROUTE

77

LES TERRASSES ÉPHÉMÈRES • Ook de Parijse cafés en restaurants mogen deze maand weer open. In eerste instantie alleen de terrassen, met halve bezettingsgraad, maar hopelijk zijn ook die maatregelen snel niet meer aan de orde. Na zeven maanden sluiting én met de zomer voor de deur schieten de terrassen op de Parijse stoepen en straten als paddenstoelen uit de grond. Deze tijdelijke terrasses éphémères zijn breed opgezet en daardoor coronaproof, maar stiekem is het straatbeeld met al die terrassen ook extra gezellig.

TR ANSPORT

• Na zijn overlijden in 1991 bleef het huis van Serge Gainsbourg, op 5 rue de Verneuil in het 6e arrondissement, in de familie. Sinds die tijd heeft dochter Charlotte Gainsbourg alles, waar mogelijk, precies zo gelaten als het was, tot de volle asbakken aan toe. Of zoals Jane Birkin, vriendin van Gainsbourg, het recentelijk verwoordde: ‘On dirait qu’il vient juste d’aller se coucher.’ Het huis is eigenlijk te klein om als museum te dienen, maar toch lijkt Charlotte een manier gevonden te hebben om het musée binnenkort te openen.

Nog even geduld dus ...

EROPUIT

FEEST IN HET BOIS DE VINCENNES • Elke zomer kijken de Parisiens er weer halsreikend naar uit: bijzondere horecagelegenheden die alleen voor de zomer de deuren openen. Van pop-up restaurants tot tijdelijke rooftop-bars en plekken in de natuur waar je tijdens de zomermaanden kunt feesten tot de zon opkomt. Rosa Bonheur, bekend van het café in parc Buttes-Chaumont en Rosa Bonheur sur Seine, opent deze zomer een paviljoen in het Bois de Vincennes. Ver weg van de drukte van de stad kun je hier aan het Lac de Minimes genieten van een apéro in de middagzon en dansen tot in de late uurtjes. Maar er gebeurt meer in het bos, want even verderop gaat begin juni La Bamba open.

Een exotische buitenplaats midden in het Parc Floral die elk weekend geopend zal zijn. Genoeg reden dus om het Bois de Vincennes, gelegen naast het 12e, te ontdekken deze zomer.

UITGA AN

78

EN ROUTE

Musée Gainsbourg

PA R I S E N PLEI N A I R F E E S T J E • Het was even spannend of het door zou gaan, maar ook dit jaar kun je aan de Seine en langs het Bassin de Villette neerploffen in de heerlijke strandstoelen van Paris Plage. De mairie doet er alles aan om ook deze zomer weer uit te pakken aan het water. Meer zin in een feestje?

Van 3 juli tot 15 augustus vindt l’Été du Canal plaats: een festival met op het programma onder andere rondvaarten, openluchtconcerten, kajaktochten, cinéma en plein air en DJ-sets. De festiviteiten zullen zich voornamelijk afspelen rondom het Canal de l’Ourcq. dus houdt die omgeving in de gaten als je, gewapend met je masker, zin hebt in een dansje.

KONINGSHOUT VOOR DE NOTRE-DAME R E S T A U R A T I E • Hoewel het al even geleden lijkt, vond de verwoestende brand in de Notre-Dame pas twee jaar plaats. Intussen zijn de restauratie­werkzaamheden in volle gang. Het heeft alleen wel heel wat voeten in aarde om de beroemde torenspits van de Notre-Dame, la flèche, opnieuw op te bouwen. Alleen eeuwenoude eiken zijn goed genoeg voor la flèche en die vind je niet overal in Frankrijk. In het bos van ConchesBreteuil in de Eure vind je dit soort geschikte bomen wel en dus zullen hier duizend eiken gekapt worden voor de Notre-Dame. Een schande volgens sommigen, een geluk volgens anderen. Na de kap moeten de bomen overigens nog twaalf tot achttien maanden drogen voordat ze in de benodigde tweeduizend stukken zullen worden gezaagd voor Quasimodo’s nieuwe torenspits..

LA SAMARITAINE DU FUTUR R E N O V A T I E • Het werd al meerdere keren uitgesteld, maar deze maand is het echt zover: vijftien jaar na sluiting opent la Samaritaine weer voor het publiek. Het is de Louis Vuitton groep, LVMH, die nieuw leven blaast in het mythische warenhuis.

In 1870 begon Ernest Cognacq een kleine stoffenwinkel die later zou uitgroeien tot la Samaritaine. Het warenhuis speelde in op de groeiende massaconsumptie en liet de beste architecten aanrukken voor een prachtig pand. Het resultaat: la Samaritaine dat een bijzondere mix kent van art deco en art nouveau-elementen.

Met een prijskaartje van 750 miljoen euro mag gerust gezegd worden dat kosten noch moeite werden gespaard bij de renovatie.

Naast een warenhuis komen er in het gloednieuwe Samaritaine overigens ook restaurants, het grootste zwembad van Parijs en een art decohotel met kamers vanaf € 1150,– per nacht. Nog maar even sparen dus ...

EN ROUTE

79

AUJOU R D’H U I À PA R I S

CULTUREEL KOMPAS • Ben jij altijd bezig om zoveel mogelijk sorties in een paar dagen Parijs te proppen? Of ben je het culturele overzicht misschien even kwijt? Ontwerper Lucas Destrem helpt je uit de brand. Hij ontwierp een metrokaart van Parijs met daarop alle culturele hotspots. Je kunt ’m downloaden via lucasdestrem.com/metro-culturel-paris#2.

HOTSPOTS

Verscholen • Ook de lichtstad kent nog verschillende plekjes waar je even vergeet dat je je in een grote stad bevindt. Quartiers die nog dorps aanvoelen, met kleine huizen, geplaveide straatjes en, met een beetje geluk, weinig andere nieuwsgierige bezoekers. Deze zogenaamde villages zijn ooit opgegaan in de structuur van de grote stad, maar hebben nooit hun karakter verloren. Zo woon ik zelf vlak bij Mouzaïa in het 19e arrondissement en elke dag wandel ik met mijn hond door de straatjes de heuvel op, langs de prachtige huizen die zich in de verschillende zogenaamde villa’s bevinden. Maar ook op andere plekken in de stad kun je deze sfeer proeven. In het 20e bijvoorbeeld vind je La Campagne à Paris bij rue des Pyrénées ter hoogte van Porte de Bagnolet, ook zo’n dorps quartier. Minder verscholen, maar daardoor niet minder sfeervol is de wijk Batignolles, in het 17e. Dit quartier was meer dan een eeuw geleden al populair bij intellectuelen zoals Flaubert en Émile Zola, en de gemoedelijke sfeer hangt er nog altijd. Ook hier kun je verdwalen in de passerelles die leiden naar de mooiste huizen zoals je die in Parijs niet snel verwacht.

QUARTIERS

80

EN ROUTE

GUN UZELF EEN JAARTJE FRANKRIJK MET EEN JAARABONNEMENT OP …

€ 30,– (4X)

€ 28,– (4X)

€ 30,– (4X)

FRANKRIJK COMPLEET (3 TITELS SAMEN): I.P.V. € 88,– NU SLECHTS

€77,50!

Ga naar een van de websites en meld u aan als abonnee. Of doe een abonnement cadeau!

ENROUTE-MAGAZINE.NL • COTEPROVENCE.NL • MAISONENFRANCE.COM

KLEIN ERFGOED LANGS DE WEG

Wegwijzers uit vervlogen tijden Vroeger kwam je ze overal in Frankrijk langs ’s Heren wegen tegen. Tegenwoordig zijn ze een stuk zeldzamer en worden ze in hun bestaan bedreigd door de vooruitgaande modernisering en veiligheidseisen. We gaan op ontdekkingstocht naar de plaques de cocher, die ondanks het gietijzer waarvan ze gemaakt zijn, een klein en fragiel erfgoed vormen.

TEKST EN BEELD: JEROEN SWEIJEN

82

EN ROUTE

R EPORTAGE

EN ROUTE

83

e moet er wel oog voor hebben. Niet klakkeloos naar de GPS luisteren, maar uitkijken naar historische kruispunten, voormalige doorgaande wegen, of oude routes die niet meer op de moderne wegenkaarten voorkomen.

Soms moet je ook gewoon geluk hebben.

Maar als je dan op een straathoek, het liefst op een vervallen, verweerde façade, toch weer zo’n oude plaque de cocher ontwaart, dan is de vreugde groot.

Gietijzeren ambachtsproducten Vaak zijn ze van gietijzer, uit één stuk gegoten door reeds lang geleden teloorgegane ambachtelijke of industriële ijzergieterijen. Soms zijn ze van gelamineerd zink, want dat was goedkoper. Deze oude voornamelijk 19e-eeuwse wegwijzers loodsten koetsiers, marskramers en voetreizigers van dorp naar dorp.

Met honderdduizenden vond je ze in de 19e en aan het begin van de 20e eeuw op de muren bij strategische plekken in dorpen en steden. Wanneer er buiten de dorpen geen muren waren, dan werden ze, net als nu, op palen geplaatst, de zogenaamde mâts de cocher. Deze waren het fragielst, en zijn dan ook het eerst verdwenen of domweg vervangen door modernere wegwijzers.

Schrift in het landschap Onze voorouders hebben deze bewegwijzering vanaf 1835 in hun omgeving zien verschijnen. Het idee was in 1833 gelanceerd en vanaf 1835 door de departementen verwezenlijkt. Daarvoor vond men wegwijzers ook helemaal niet nodig.

‘Vroeger was men veel minder onderweg. Om naar de markt in het buurdorp te gaan, volgde je altijd dezelfde zandweg. Die kende je al snel, dus je had geen wegwijzer nodig,’ vertelt Patrick Rollet, hartstochtelijk liefhebber van oude bewegwijzering. ‘Voor langere trajecten was er maar één weg, die al van oudsher bekend was, op de oude post- of pelgrimsroutes. Iedereen volgde dezelfde route, al eeuwen lang, en er was altijd wel iemand om de weg aan te vragen.

Op een gegeven moment begon ik me te interesseren voor de opkomst van het schrift in het landschap. Dat begint met de ministeriële circulaire uit 1835. Vanaf dat moment kan men zich in het landschap oriënteren en de weg vinden, dankzij het geschreven Steven Soulard aan het werk

84

EN ROUTE

woord. De plaques de cocher en de zeer gedetailleerde informatie die men daarop kon lezen, maakten reizen gemakkelijker.’

Landelijke inventarisatie Ruim tien jaar geleden initieerde Patrick Rollet de eerste website over deze plaques de cocher en stond hij aan de wieg van een landelijke inventarisatie. ‘Er waren wel enkele personen die er zich net als ik voor interesseerden, maar er was nauwelijks documentatie beschikbaar,’ legt Patrick uit. ‘In die tien jaren hebben bijna 650 mensen mij bij de inventarisatie geholpen.’

Naast een uitgebreide inventaris van bijna 10.000 oude gietijzeren en zinken wegwijzers, is de website plaquedecocher.fr ook een onschatbare bron van informatie.

En de inventaris is nog niet compleet, nog wekelijks worden her en der in Frankrijk nieuwe ontdekkingen gedaan door een groepje gepassioneerde liefhebbers.

Behoud en restauratie Een van die liefhebbers is Steven Soulard, een jonge Normandiër die ICT studeert, maar zich in zijn vrije tijd toelegt op het ambachtelijk restaureren van deze gietijzeren wegwijzers. Hij heeft al enkele tientallen geslaagde restauraties op zijn naam staan, voornamelijk in Normandië en het noorden van Frankrijk.

‘In 2016 ontdekte ik tijdens een fietstocht voor het eerst een plaque de cocher. Ik vond dat schitterend, die historische bewegwijzering met plaatsnamen erop. Daarna zag ik er nog een, volgens hetzelfde model. Ik ben me erin gaan verdiepen en van het een kwam het ander.’

In het weekend is hij thuis in de garage met de gietijzeren platen in de weer. ‘Het is lastig te zeggen hoeveel tijd ik per plaat bezig ben. Dat ligt voornamelijk aan de droogtijd tussen twee verfbeurten. Eerst moet de plaat schoongemaakt worden en ontdaan van alle roest, handmatig met een ijzerborstel of met een kleine zandstraler. Vervolgens begint het verven: één of twee lagen antiroest, daarna een mooie diepe kleur blauw

R EPORTAGE

Champ-Haut (Orne)

Voormalige naam: La Poôté

OM NAAR DE MARKT IN HET BUURDORP TE GAAN, HAD JE GEEN WEGWIJZER NODIG voor de ondergrond. Het interessantste om te doen zijn vervolgens de letters, meestal in het wit.’ Precisiewerk, dat de nodige tijd vergt.

Het resultaat is verbluffend; hopelijk kunnen de gerestaureerde plaques de cocher weer een eeuw mee.

Er zijn door heel Frankrijk meerdere enthousiastelingen en verenigingen die zich bezig houden met het in hun volle glorie herstellen van deze plaques de cocher, en die waken over het behoud van dit kleine, discrete erfgoed. Soms zorgen ook gemeenten en departementen voor het onderhoud.

Steeds zeldzamer Steven wordt in zijn restauratiewerk ondersteund door de erfgoedvereniging Urgences Patrimoine, die zich in heel Frankrijk inzet voor het behoud van erfgoed dat niet per se op de monumentenlijst staat.

Dat is vaak het probleem met deze plaques de cocher en met de bijbehorende mâts de cocher: ze kennen geen officiële beschermde status. In theorie behoren ze toe aan de eigenaar van de muur waarop ze bevestigd zijn, die ermee mag doen wat hij wil; bij de palen is dat de eigenaar van de grond. Zeer vele zijn er in de 20e eeuw door de officiële diensten verwijderd, toen de bewegwijzering gemoderniseerd werd. Want zeg nu zelf: vanuit je snelle bolide zijn de platen nauwelijks te lezen.

De overblijvende wegwijzers zijn zeer ongelijk over Frankrijk verdeeld. In sommige departementen zijn ze nog ruimschoots te vinden, zoals in de Haute-Saône of in de Orne, waar het departement er ook actief onderhoud aan pleegt. ‘Maar als ze stuk zijn,’ vult Patrick Rollet aan, ‘dan worden ze natuurlijk niet meer vervangen.’

Toch kun je in de Orne nauwelijks enkele kilometers rijden zonder er op z’n minst één tegen te komen.

In andere departementen zijn ze, om uiteenlopende redenen, veel schaarser. In de Alpes-de-Haute-Provence is er geen een meer over, in de Manche slechts een handvol, en ook in Bretagne kom je er slechts sporadisch een tegen.

Oude namen en verdwenen dorpen Wat sommige plaques de cocher helemaal bijzonder maakt, is dat er soms namen op staan die van de officiële namenlijsten verdwenen zijn, omdat ze in de loop der jaren gewijzigd zijn. Saint-Pierre-des-Nids (Mayenne) heette tot 1929 nog La Poôte, toen de gemeente haar naam liet wijzigen, omdat ‘die naam helemaal niets betekende’.

Ook La Chapelle-Moche (Orne) liet in 1961 haar schijnbaar onwelluidende naam – in het hedendaags Frans betekent moche ‘lelijk’ – wijzigen in het neutralere La Chapelle-d’Andaine. En in de Eerste Wereldoorlog vond men in een dorp nabij Caen dat de dorpsnaam Allemagne toch echt niet meer kon – het zou Fleurysur-Orne worden, naar een volledig verwoest dorp bij Verdun. Die oude namen zijn verdwenen, maar discrete oude wegwijzers wijzen je er nog steeds de weg naar.

Nog mooier wordt het als zo’n oude wegwijzer ons de weg wijst naar een plaats die niet meer bestaat. Zo vinden we even buiten Argillières (Haute-Saône), aan een splitsing op de weg naar Champlitte, nog een oude dubbele handwijzer die ons aanspoort om rechts af te slaan, naar Velleguibelle en naar Frettes. Vervolgens is Velleguibelle in geen velden of wegen meer te bekennen …

Sinds de jaren vijftig is het ooit levendige buurtschap met zeker 100 inwoners leeggelopen, verlaten en vervallen. Er staat nauwelijks een muur meer overeind. Enkel nog op de historische wegwijzer leeft het buurtschap voort, reden te meer om dat oude wegenerfgoed zorgvuldig te koesteren.

Het verdwenen buurtschap Velleguibelle

EN ROUTE

85

Onlangs verschenen bij Batavia Publishers

J’aime la vie!

Prachtige verhalen van Anke de Bruijn

Ludique op z’n best

Hilarische belevenissen van meesterverteller Ludique le Vert

R Franse zaken nemen geen keer

Regel je rechten daarom goed in La Douce France

Bezoek van boven

Jeroen Sweijen vertelt je alles over Mariaverschijningen in West-Europa

www.bataviapublishers.com

Ah, zit dat zó!

Op reis door Frankrijk heb je je vast weleens afgevraagd waar al die mooie plaatsnamen vandaan komen. In dit schitterende boek laat Jeroen Sweijen zien wat plaatsnamen ons vertellen over de geschiedenis van dorpen, steden, buurtschappen en streken. Met deze kennis op zak zul je nooit meer op dezelfde manier door Frankrijk rijden.

Een ‘must-have’ voor iedereen die de Franse taal een warm hart toedraagt!

Meer info op: Bataviapublishers.com

Op zoek naar een goed verhaal om uw business in Frankrijk te promoten? Wij maken content voor al uw media-uitingen in pakkende tekst (NL/ENG) en inspirerend beeld.

Dat wordt ‘une belle histoire’! www.thefrenchlife.org/contact Ook voor vertalingen (NL-ENG)

Côté jardin.

De Monet à Bonnard Giverny – t/m 1 november

AGENDA

24 Tips In Parijs en Frankrijk

Maatregelen i.v.m. Corona kunnen ervoor zorgen dat evenementen en/of tentoonstellingen niet door kunnen gaan. Check altijd vooraf even de betreffende website.

EN ENROUTE ROUTE

87 87

ag e n da

pa r i j s

DALÍ, L’ÉNIGME SANS FIN Expo – t/m 2 januari 2022

PEINTRES FEMMES, 1780-1830 Expo – t/m 4 juli 2021

De Franse Revolutie schudde ook de kunstwereld wakker, waardoor vrouwen nadrukkelijker aanwezig konden zijn. Het begin van de 19e eeuw brengt ons grote namen als Élisabeth Vigée-Lebrun, Marguerite Gérard, Marie-Guillemine Benoist en Constance Mayer. In deze tentoonstelling in het musée du Luxembourg staat het werk van deze vrouwen en hun tijdgenoten centraal. Tot aan de heropening is de expositie ook virtueel te bezoeken.

MUSÉE DU LUXEMBOURG, 19 RUE DE VAUGIRARD – MUSEEDULUXEMBOURG.FR

In 2021 wordt het Atelier des Lumières verlicht door de unieke werken van Salvador Dalí. Deze meeslepende tentoonstelling blikt terug op meer dan 60 creatieve jaren van de Catalaanse meester, die verschillende artistieke stijlen verkende en uitvond.

Aan de hand van een thematische route wandelt de bezoeker door surrealistische en metafysische landschappen en komt hij terecht in het hart van de verrassende werken van de kunstenaar en zijn ongebreidelde fantasie. Daarnaast is er een kleine tentoonstelling met het werk van Gaudí.

ATELIER DES LUMIÈRES, 38 RUE SAINT-MAUR ATELIER-LUMIERES.COM

ICÔNES DE L’ART MODERNE Expo – van 22 september 2021 t/m 22 februari 2022

De collectie van Morozov is een van de belangrijkste collecties ter wereld van impressionistische en moderne kunst. De tentoonstelling in de fondation Louis Vuitton brengt een uitzonderlijke reeks werken bijeen van Franse en Russische kunstenaars, onder wie Cézanne, Gauguin en Manet.

FONDATION LOUIS VUITTON, 8 AVENUE DU MAHATMA GANDHI FONDATIONLOUISVUITTON.FR

Expo – t/m 13 februari 2022 Napoléon Bonaparte was het onderwerp van honderdduizenden afbeeldingen, kunstwerken, boeken en films. De 200e verjaardag van zijn dood wordt door het Musée de l’Armée aangegrepen als aanleiding om te laten zien wat hedendaagse kunstenaar doen met zijn persoonlijkheid en zijn erfgoed. Het museum toont een keur aan 21e-eeuwse kunstwerken, vervaardigd door kunstenaars uit de meest uiteenlopende landen.

MUSÉE DE L’ARMÉE, HÔTEL NATIONAL DES INVALIDES, 129 RUE DE GRENELLE – MUSEE-ARMEE.FR

88

EN ROUTE

NOUS VOUS AIMONS, MADAME Expo – tot eind augustus 2021

NOTREDAME

In het stadhuis van Parijs is deze zomer een ambitieuze tentoonstelling gewijd aan Simone Veil. Zij was een bijzondere vrouw die de hel van Auschwitz overleefde en veertig jaar lang een speciale plaats in de Franse politiek innam. Ze werd onder meer in 1974 de eerste vrouwelijke minister van de Vijfde Republiek. Buiten Frankrijk werd zij vooral bekend als eerste vrouwelijk voorzitter van het Europese parlement, in 1979.

HÔTEL DE VILLE, 5 RUE DE LOBAU QUEFAIRE.PARIS.FR/SIMONEVEIL

Expo – t /m 9 september 2022

Expo – t/m 19 december 2021 Parijs staat uitgebreid stil bij het overlijden van Napoléon, 200 jaar geleden. Deze groots opgezette expositie volgt hem van zijn vroege jaren aan de militaire school van Brienne tot aan zijn zegenrijke campagnes in Italië en Egypte. Ook zijn kroning, zijn mislukkingen en zijn ondergang komen aan bod. Ruim 150 voorwerpen afkomstig uit de grootste musea ter wereld brengen hem in beeld, van zijn symbolische zwarte bicorne tot de majestueuze kroningstroon.

GRANDE HALLE DE LA VILETTE, 211 AVENUE JEAN JAURÈS EXPO-NAPOLEON.FR

Aan het begin van de 19e eeuw raakte de Parijse kathedraal in verval. In 1831 maakte Victor Hugo in zijn roman Notre-Dame de Paris de kathedraal tot hoofdpersoon, en uit dit immense literaire succes ontstond een beweging ter verdediging en bescherming van de Notre-Dame. De architecte Viollet-le-Duc leidde vervolgens een ambitieus restauratieproject, dat zich uitstrekte van 1844 tot 1864. Hij blijft het middeleeuwse monument trouw, maar voegt enkele persoonlijke creaties toe, die hij rechtstreeks ontleent aan de roman.

CRYPTE ARCHÉOLOGIQUE DE L’ÎLE DE LA CITÉ, 7 PLACE JEAN-PAUL II – CRYPTE.PARIS.FR

Chagall, Modigliani, Soutine ...

Expo – t/m 31 oktober 2021 Paris pour école verwijst naar de artistieke scène die aan het begin van de 20e eeuw gevormd werd door buitenlandse kunstenaars, onder wie veel joden. Zij waren afkomstig uit grote Europese steden, maar ook uit het Russische rijk. De tentoonstelling is gewijd aan het werk van deze kunstenaars, die tussen 1904 en 1914 in de Franse hoofdstad kwamen wonen.

MUSÉE D’ART ET D’HISTOIRE DU JUDAÏSME, HÔTEL DE SAINT-AIGNAN, 71 RUE DU TEMPLE – MAHJ.ORG

EN ROUTE

89

ag e n da

f ra n k r i j k

Tour Auto Optic 2000 Sportief – 30 augustus t/m 4 september De Tour Auto Optic 2000 is een inmiddels befaamde autorace, met op het programma een route van Parijs naar het circuit van Paul Ricard, via Limoges, Toulouse en de pont du Gard, met speciale evenementen op circuits en op afgesloten wegen. De festiviteiten beginnen in Parijs in het Grand Palais, met een tentoonstelling van de uitzonderlijke auto’s die dit jaar door Frankrijk zullen toeren, modellen die tussen 1951 en 1973 deel hebben genomen aan de Tour de France Automobile. Een niet te missen evenement voor fans van oldtimers.

PETERAUTO.FR

Les Musicales dans les Vignes de Provence Muziek – 27-29 augustus Dit muziekfestival, verspreid over tientallen wijngaarden in de Provence, wordt alweer voor de 9e keer gehouden.

Je kunt een uniek concert in de wijngaarden beleven, waarbij je kennis maakt met de lokale wijnen. Klassieke muziek, jazz, latin, voor elk wat wils – en op bepaalde geen onbekende domeinen als Peyrassol, Val Joanis en het Château d’Ott. Op de website vind je een uitgebreid overzicht.

LESMUSICALESDANSLESVIGNES.BLOGSPOT.COM

Anjou Vélo Vintage Sportief – 27-29 augustus Anjou Vélo Vintage is een hilarisch fietsevenement in vintage-stijl in en rondom de beroemde wijnstad Saumur. Er zijn verschillende fietstochten, muziek en natuurlijk veel wijn. Ook is er de Salon du Rétro en de Brocante du Vélo. Zelfs leuk als je niet meefietst!

SAUMUR (MAINE-ET-LOIRE) – ANJOU-VELO-VINTAGE.COM

MARATHON DE L’ARDÈCHE sportief – 5 september

Dit voorjaar zijn veel marathons afgelast vanwege de coronamaatregelen. Die van de Ardèche staat vooralsnog gewoon op het programma. Het is een prachtige marathon over de Dolce Via van de Ardèche, die je ook als team in delen kunt lopen.

LA VOULTE-SUR-RHÔNE (ARDÈCHE) – MARATHON-ARDECHE.ORG

90

EN ROUTE

CÉZANNE,

LE MAÎTRE DE LA PROVENCE Expo – t/m 2 januari 2022 De nieuwe tentoonstelling van de Carrières de Lumières presenteert de belangrijkste meesterwerken van Paul Cézanne (1839-1906), als schilders van 900 doeken en 400 aquarellen onlosmakelijk verbonden met de Provence. De tentoonstelling vormt een reis naar het hart van de kunstenaar uit Aix-enProvence, met als rode draad de Provençaalse natuur en het montagne Sainte-Victoire.

CARRIÈRES DE LUMIÈRES, ROUTE DE MAILLANE, LES BAUX-DE-PROVENCE (BOUCHESDU-RHÔNE) – CARRIERES-LUMIERES.COM

DE VENTOUX OP … VOOR EEN GOED DOEL

sportief – eind augustus & begin september

Jaarlijks beklimmen duizenden sportievelingen de Alpe d’Huez om geld op te halen voor de strijd tegen kanker. Minder bekend is dat ook op de Mont Ventoux dergelijke evenementen georganiseerd worden, voor wielrenners, hardlopers en wandelaars. Eind augustus en begin september zijn er drie evenementen: de Ventoux3 in de strijd tegen hersentumor (26 augustus), Groot verzet tegen kanker (2 en 3 september) en de Tour du ALS (11 september).

VENTOUX3.ORG – GROOTVERZETTEGENKANKER.NL – TOURDUALS.NL

Boire avec les dieux Expo – t/m 29 augustus i

Voor wie nog niet in het museum Cité du Vin in Bordeaux geweest is, is dit een mooie aanleiding: een interactieve expositie waarin de wijnen uit de Oudheid centraal staan. Het Cité du Vin biedt in deze tentoonstelling een historische reis langs wijnen en goden van de Griekse en Romeinse beschavingen, waarbij natuurlijk de vele gezichten van Dionysus, god van de wijn, niet ontbreken.

LA CITÉ DU VIN, 134 QUAI DE BACALAN, BORDEAUX (GIRONDE) – LACITEDUVIN.COM

Festival de la Saint-Loup Cultuur – 21 en 22 augustus

Het festival de la Saint-Loup is een van de oudste Bretonse festivals gewijd aan traditionele muziek en dans. Sinds 1957 kun je er elk jaar weer genieten van Keltische muziek en Bretonse volksdansen. Normaal gesproken een week, dit jaar twee dagen, vol Bretonse muziek en dans. Er wordt nog gewerkt aan het programma; de geplande concerten zijn uitgesteld tot 2022.

GUINGAMP (CÔTES-D’ARMOR) – FESTIVAL-SAINT-LOUP.COM

EN ROUTE

91

ag e n da

f ra n k r i j k

Les Chorégies d’Orange Cultuur – 18 t/m 31 juli

21E FESTIVAL DE GUITARE LAMBESC Festival – 6 t/m 10 juli Wie van gitaarmuziek houdt moet zeker een keer het jaarlijkse festival bijwonen in Lambesc, vlakbij Aix-en-Provence. Elk jaar weer komen daar de beste gitaristen uit de hele wereld spelen; dit jaar blijft het echter bij de beste gitaristen uit de Provence. Dat neemt niet weg dat er weer een gemoedelijke sfeer zal heersen in de schaduw van de platanen in het Bertogliopark in Lambesc.

Dit festival van lyrische kunsten is één van de oudste van Frankrijk – het voltrekt zich al sinds 1869 elk jaar weer in het Romeinse theater van Orange. Je moet het gewoon een keer meegemaakt hebben – voor de sfeer en voor de bijzondere voorstellingen, opera, klassieke muziek en theater. Met dit jaar onder meer een optreden van Cecilia Bartoli.

THÉÂTRE ANTIQUE, 18 PLACE SILVAIN, ORANGE (VAUCLUSE) CHOREGIES.FR

PARC BERTOGLIO, LAMBESC (BOUCHES-DU-RHÔNE) – FESTIVALGUITARE-LAMBESC.COM

EK ballonvaren Sportief – 29 juli t/m 1 augustus

Voor de ballonvaarders is het serieuze competitie, voor het publiek een indrukwekkend spektakel. Gedurende vier dagen is de lucht boven de wijngaarden van de Charente gevuld met bonte kleuren. Het evenement wordt afgesloten met een vliegshow op zondagmiddag boven het kleine dorp Mainfonds.

MAINFONDS (VAL-DE-VIGNES, CHARENTE) – MAINFONDS.COM

Côté jardin.

De Monet à Bonnard Expo – t/m 1 november Het museum belooft met deze expositie een waarlijke wandeling door de tuinen van het impressionisme. Schilderijen, tekeningen, prenten en foto’s, van Auguste Renoir tot Claude Monet en van Édouard Vuillard tot Pierre Bonnard. Een mooie extra reden voor een bezoek aan Giverny en het bijzondere musée des impressionnismes.

MUSÉE DES IMPRESSIONNISMES, 99 RUE CLAUDE MONET, GIVERNY (EURE) – MDIG.FR

92

EN ROUTE

Festival – 4 juli t/m 26 september

Insane

Het jaarlijkse fotografie-evenement van Zuid-Frankrijk met tientallen exposities op verschillende, vaak historische locatie in Arles. Het festival, dat in 1970 is opgericht door de in Arles geboren fotograaf Lucien Clergue, trek jaarlijks zo’n 100.000 bezoekers naar de stad.

Insane is het grootste dance-festival van de Provence. Ten midden van de schoonheid van de natuur rondom de waterplas in Apt presenteert het festival ook dit jaar een line-up met bekende DJ’s en artiesten. Electro, techno, dub en psytrance komt aan bod, en ook hardere stijlen.

ARLES (BOUCHES-DU-RHÔNE) RENCONTRES-ARLES.COM

Festival – 13-15 augustus

PLAN D’EAU, APT (VAUCLUSE) – INSANEFESTIVAL.COM

FESTIVAL DE NÎMES

Cultuur – 10 juni t/m 24 juli Dit jaarlijks terugkerend festival in de Romeinse Arena van Nîmes biedt altijd weer een programma met aansprekende namen. Ook dit jaar is er weer een mooi muziekaanbod, met onder meer optredens van Deep Purple, Kiss en de Black Eyed Peas.

ARÈNES, NÎMES (GARD) FESTIVALDENIMES.COM

HIPPOLYTE, PAUL, AUGUSTE : LES FLANDRIN, ARTISTES ET FRÈRES Expo – t/m 5 september

De drie artistieke broers Hippolyte (1809-1864), Paul (1811-1902) en Auguste (1804-1842) Flandrin behoorden tot de belangrijkste kunstenaars uit de artistieke wereld in het Lyon van de 19e eeuw. Hippolyte, die les kreeg van de befaamde schilder Ingres, zou uitgroeien tot de bekendste van de drie broers. Hij schilderde voornamelijk historische taferelen.

MUSÉE DES BEAUX-ARTS DE LYON, 20 PLACE DES TERREAUX, LYON (RHÔNE) MBA-LYON.FR

EN ROUTE

93

ChambresdHotesWijzer.nl Prettig overnachten op weg naar je vakantie-adres? Ook daarvoor ga je naar een chambres d’hôtes! Een greep uit het aanbod ... vanaf

€ 59

per nacht

vanaf

vanaf

€ 60

€ 104

per nacht

per nacht

Château de la Commanderie

Le Moulin de Planiol

Le Bailli de Montsaugeon

Langs de A10 tussen Tours en Poitiers

Langs de A20 tussen Brive en Cahors

Langs de A31 tussen Nancy en Dijon

De ideale plek voor een tussenstop naar het zuiden of voor een bezoek aan de Loire­ streek met zijn schitterende kastelen, prach­ tige tuinen, wijngaarden en eeuwenoude stadjes. Het château uit 1806 is gesitueerd in het midden van een oud landgoed met uitzicht over de wijngaarden, de rivier en de vallei. Een gezellig 'guest house' om te genieten van een rijk architecturaal erfgoed, de Franse keuken en heerlijke wijnen. De kamers zijn comfortabel en charmant, met uitzicht over de vallei, het park en de wijngaarden.

Le Moulin de Planiol is een beetje het midden tussen een klein hotelletje en een chambres d’hôtes. Voor iedereen: toeristen, motor­ rijders, wandelaars, pelgrims op weg naar Compostella, en natuurlijk hedendaagse vakantiegangers op weg naar hun bestem­ ming. Of je nu met het gezin, partner of vrienden komt, hier geniet je van de Vlaamse gastvrijheid en ben je echt even weg van de snelweg. Je kunt tevens genieten van het verwarmd zwembad en sauna (in de winter).

Elke avond staat de table d'hôtes klaar voor de gasten maar ook worden ontbijt en lunch natuurlijk geserveerd.

Wil je langs de Autoroute du Soleil even aanleggen en genieten van de mooie natuur en omgeving van de Champagnestreek en de Bourgogne? Met een comfortabele tussenstop in een pittoresk plaatsje? Deze chambres d’hôtes biedt een heerlijk royaal verblijf, waar je even volledig tot rust komt. ’s Avonds staat een uitgebreid viergan­ genmenu klaar met Franse klassiekers en regionale specialiteiten. Montsaugeon, waar de meeste huizen zijn gerestaureerd en het authentieke karakter nog bewaard is gebleven, ligt halverwege de historische steden Langres en Dijon.

Ga voor meer dan 150 adresjes voor onderweg naar www.chambresdhoteswijzer.nl en filter op ‘Op doorreis naar het zuiden’

QUESTION DE GOÛT

Paola Westbeek belicht de kwaliteits­aardbeien van de Périgord

JUNIMA AND A ARDBEIMA AND 6 favorieten uit de Franse keuken

TARTE AUX FRUITS D’ÉTÉ ET CRÊME PATTISIÈRE Koken met Laura Jane Heppener

ÀTA

EN ROUTE

95

À TA BLE – QUESTION DE GOÛT

Niets is zo teleurstellend als aardbeien die verleidelijk zoet ruiken maar waterig en zuur smaken. Zoals de golfbal-formaat

De Zonnekoning was verzot op aardbeien en at ze vaak gemarineerd in rode wijn met suiker

aardbeien die buiten het seizoen in de supermarkt liggen. Of die je ’s zomers op de markt koopt en die net zo misleidend mooi en geurig als

flauw en melig zijn. Goede aardbeien zijn tegen­woordig een zeldzaamheid. Tenzij je in de Périgord woont.

Maar eerst wat over de geschiedenis van De aardbeien vind je ook terug op het menu van regionale de aardbei. Wilde, zoete bosaardbeitjes restaurants, verwerkt in de meest creatieve gerechten. groeiden al eeuwen in de wouden van AmeDidier Casaguana van sterrenrestaurant Les Fresques rika, Azië en Europa. In de 15e eeuw werd in Monestier garneert een friszure tartaar van aardbeien een aantal soorten in Europese moestuimet stukjes blauwe kreeft en fluweelzachte eendennen geplant en als delicatesse beschouwd. lever. In Bergerac serveert chef-kok Charlie Ray van Louis XIV was verzot op de kleine, vrolijke Le Vin’Quatre een warme brownie met gemarineerde vruchtjes die zijn hovenier Jean-Baptiste de aardbeien en crème anglaise, en maakt pâtissier Franla Quintinie volop had geplant in de tuinen çois Granger een ‘macaronade’ (luchtige amandeltaart) van Versailles. De Zonnekoning at ze vaak bedekt met pistache crème en een laag verse aardbeien.

Paola Westbeek is gemarineerd in rode wijn met suiker. WelGoede aardbeien – een zeldzaamheid, maar niet in culinair journalist en schrijft licht iets te vaak, want in 1709 mocht hij de Périgord – zijn ook nog eens heel gezond. Ze barsten ook graag over Franse van zijn arts geen aardbeien meer eten. van de vitamine C en honderd gram ervan bevat maar wijnen, kunst, cultuur en Een advies dat de gulzigaard overigens 28 calorieën. Niet dat ik me hier druk om maak: ik eet ze bijzondere plekken. koninklijk naast zich neerlegde. graag met dikke crème fraîche, mascarpone of vanilleIn de rubriek ‘Question De voorloper van de aardbei die we nu ijs, veel lekkerder dan gewone slagroom. U kunt ze ook de Goût belicht ze de kennen – een kruising van twee soorten uit pureren tot een zijdezachte coulis en met fromage blanc geschiedenis van een de Nieuwe Wereld – werd pas in de vroege serveren (een slankere optie). Périgord-aardbeien zijn typisch Frans product – 18e eeuw in Bretagne geteeld door ingenieur kroonjuwelen op glinsterende taarten en knapperige, thefrenchlife.org en ontdekkingsreiziger Amédée-François sneeuwwitte pavlovas.

Frézier. Vanaf ongeveer 1820 werden aardAls je écht wilt uitpakken, maak dan eens een verfrisbeien overal in Europa op grote schaal geproduceerd en vandaag sende soep van aardbeien met een sappige Beaujolais. kennen we meer dan duizend verschillende soorten.

Verwarm de wijn met een beetje suiker en een gespleten Wie beslist de beste aardbeien wil proeven moet tussen de vanillepeul of kaneelstokje. Voeg eventueel een scheutje maanden april en oktober in de pittoreske Périgord (ofwel de balsamicoazijn of limoenschil toe. Laat even afkoelen Dordogne) zijn. Op de kleurrijke regionale markten van Nontron tot kamertemperatuur, voeg de aardbeien toe en plaats in het noorden tot Monpazier in het zuiden staan dan maar liefst enkele uren in de koelkast. Serveer de gemarineerde acht verschillende soorten te pronken die allemaal even zoet en aardbeien goed gekoeld, in mooie wijnglazen en met zalig zijn. Zelfs hun namen zijn mooi: de Gariguette, Flair, Cirafine, een takje verse munt. Of hou het simpel: sta vroeg op, Charlotte, Elsanta, Mara des Bois, Favori en Cléry. ga naar de markt, koop een barquette en neem ’m mee Aardbeien worden sinds eind 19e eeuw in de Périgord geteeld, terug naar bed – met een fles Champagne uiteraard. maar echt bekend als een regionale heerlijkheid zijn ze sinds de Echte smaak moet tenslotte gevierd worden! jaren 50. In 2004 kreeg la Fraise du Périgord als eerste in Europa het IGP (Indication Géographique Protégée) keurmerk. Vandaag de dag worden ze geteeld door ongeveer 200 producteurs in het departement. Vergt, 20 kilometer ten zuiden van Périgueux (de hoofdstad van de Périgord Blanc), wordt beschouwd als la capitale de la Fraise du Périgord. Elke twee jaar, op de derde zondag in mei, kun je la Fête de la Fraise bezoeken en je tegoed doen aan alles met aarbeien – van aardbeien met warme chocoladesaus tot een stukje van een gigantische tarte aux fraises.

96

EN ROUTE

Goede aardbeien EEN ZELDZAAMHEID, MAAR NIET IN DE PÉRIGORD

EN ROUTE

97

À TA BLE

JUNIMA AND A ARDBEIMA AND 6 F AV O R I E T E N U I T D E F R A N S E K E U K E N A L 8 0 JA A R I S ‘ L E G R A N D L A RO U S S E G A S T RO NOMIQU E ’ HÉ T NA SL AGW E R K VOOR IE DE RE E N DIE ZIC H , OP W E L K N I V E AU DA N OOK , GR A AG ACH T ER HE T FOR N UIS BEGEEF T. OMDAT J UNI DE A A R DBEIENM A A ND IS, M A A KTEN W E U I T D I T S TA N DA A R D W E R K E E N S M A K E L I J K E S E L E C T I E VA N A A R D B E I R E C E P T E N , O O K VA N T O P ­P AT I S S I E R S A L S P I E R R E H E R M É , P I E R R E M AU D U I T E N S I M O N E L E M A I R E .

T E K S T: A N N A V E N T E R , J O Ë L R O B U C H O N E . A .

98

EN ROUTE

JOËL ROBUCHON | LAROUSSE GASTRONOMIQUE KOSMOS UITGEVERS | € 75,– De Larousse Gastronomique, die in 1938 voor het eerst verscheen, is een klassieker waarin van A tot Z alle vragen rondom gastronomie worden beantwoord. De drie in linnen gebonden delen in een linnen cassette presenteren niet alleen de rijkdom van de hedendaagse gastronomie, maar ook nieuwe gerechten. In totaal bevat de editie 2250 recepten, waarvan 500 van de allerbeste koks ter wereld.

EN ROUTE

99

C

HARLOT TE

De Charlotte is een nagerecht uit de patisserie. Het principe van een charlotte is een (warme of koude) crème (of luchtige room, mousse, puree enzovoort) in een vorm die bekleed is met bijgesneden sneetjes casinobrood zonder korst of lange vingers.

De charlotte schijnt pas aan het einde van de 18e eeuw ontstaan te zijn en was oorspronkelijk een Engels nagerecht, bestaande uit een heel dikke, met citroen en kaneel op smaak gebrachte vruchtencompote – vaak van appel – in een hoge, ronde vorm met iets uitlopende wanden, die vanbinnen geheel met beboterde sneetjes brood werd bekleed. Het gerecht werd in de oven gebakken; nadat de massa uit de oven tot lauwwarm was afgekoeld, werd deze gestort en met koude crème anglaise opgediend.

Vermoedelijk heeft Marie-Antoine Carême de charlotte à la russe geïntroduceerd. Dit is de charlotte die koud wordt klaargemaakt en gekoeld wordt opgediend, zonder in de oven te worden gebakken.

De inhoud bestaat uit vanillebavarois, chocolademousse, mokkamousse, bombe-ijsmengsel of op smaak gebrachte en stijfgeklopte slagroom (soms met gelatine). De massa wordt overgedaan in een vorm, vanbinnen bekleed met lange vingers, die meestal doordrenkt zijn met likeur of mokka. Nadat de inhoud enige tijd is doorgekoeld, kan deze worden gestort om koud te worden opgediend.

Recept: Aardbeiencharlotte – Charlotte aux fraises (Recept van Pierre Mauduit) Maak de lange vingers: klop 6 eierdooiers met 150 g suiker tot een bleke massa. Klop 7 eiwitten goed stijf. Roer eerst een kwart van het eiwitschuim door de dooiermassa en spatel er dan de rest door, afgewisseld met 150 g gezeefde bloem. Spuit van dit beslag reepjes en een ronde schijf op een beboterde en met bloem bestoven bakplaat en zet ze 12-15 minuten in een tot 240°C verhitte oven.

Maak aardbeienbavarois: pureer 1 kg aardbeien en zeef ze.

Breng 300 g van deze massa aan de kook met 30 g suiker. Roer er van het vuur af 3 geweekte en uitgeknepen blaadjes gelatine door en laat het mengsel afkoelen totdat het licht gaat geleren. Roer er 4½ dl schuimig geklopte room (circa 25%) door.

Bekleed een charlottevorm met de lange vingers en vul hem met bavarois (leg desgewenst halverwege een horizontaal laagje lange vingers). Dek alles af met lange vingers en zet de vorm 4 uur in de koelkast. Stort de charlotte, bestrooi hem met een laagje poedersuiker en garneer hem in het midden met een grote aardbei, gedrenkt in een coulis van 400 g frambozenpuree met het sap van ½ citroen en 125 g suiker. Doe de rest van de coulis in een sauskom.

Recept: Aardbeiensiroop – Sirop de fraise Was goed rijpe aardbeien, dep ze droog en ontkroon ze. Pureer ze, laat ze in een doek uitlekken en doe het sap in een jampan.

Breng het aan de kook en meet de dichtheid met een dichtheidsmeter. De hoeveelheid ­suiker is daarvan afhankelijk. Voeg bij een dichtheid van 1,007 1 kg suiker per kilogram sap toe. Los de suiker op en kook de stroop in 2-3 minuten tot een dichtheid van 1,33 in. Vul gesteriliseerde flessen, sluit ze af en bewaar ze afgeschermd tegen licht op een koele droge plaats.

FR AISIER

Frasier is een taart van twee vierkante lagen génoisegebak. Ze worden met een kirschstroop bevochtigd en op elkaar gelegd, gescheiden door een laag crème de beurre met kirsch waarop men verse aardbeien legt. De bovenkant wordt afgedekt met karmijnrode crème au beurre, marsepein of Italiaanse meringue, gegarneerd met aardbeien. Er bestaan diverse varianten op deze aardbeientaart, die ook fragaria of fraisalia heet.

100

EN ROUTE

À TA BLE

Recept: Fraisier (Recept van Pierre Hermé) Was 1 kg grote aardbeien, ontkroon ze en dep ze droog. Breng 150 g suiker en 0,7 dl water aan de kook; voeg 3 eetlepels likeur van wilde frambozen en 3 eetlepels kirsch toe. Leg een stuk génoisegebak van 18 x 22 cm op een met bakpapier afgedekte plaat en giet er 1/3 van de suikerstroop over. Klop 500 g crème au beurre los en roer er met een houten lepel 100 g banketbakkersroom door. Bestrijk het gebak met 1/3 daarvan. Leg er met de punten omhoog en vlak naast elkaar de aardbeien op en druk ze in de crème. Bedruppel ze met 2 eetlepels kirsch. Snijd de punten met een kartelmes vlak af, bestrijk ze met de rest van de crème en strijk de boven- en zijkant met een spatel glad. Leg er een tweede, even grote plak génoisegebak op en giet er de rest van de stroop over. Bekleed de taart met een dun laagje pistachemarsepein (80 g) en zet de taart minstens 8 uur in de koelkast. Snijd de randen voor het opdienen met een in warm water gestoken mes bij. ­Garneer de taart met tot waaiertjes gesneden aardbeien en bestrijk ze met 100 g abrikozengelei.

Recept: Aardbeienkoekjes – Pâte de fraise Maak aardbeien schoon en was ze. Pureer ze in een groentemolen.

Reken 1 kg geleisuiker per kg vruchtenmoes. Doe het mengsel in een jampan of een gietijzeren braadpan en breng het aan de kook; voeg de helft van de geleisuiker toe en breng het geheel al roerend met een houten spatel opnieuw aan de kook. Voeg dan steeds roerend de rest van de suiker toe en laat de massa 6-7 minuten borrelend koken. Week 2 gelatineblaadjes in koud water en knijp ze uit. Los ze in een beetje van het vruchtenmengsel op en roer dit door de rest van de massa. Leg een vel bakpapier op het werkvlak en zet daarop een taartring. Giet de vruchtengelei erin, strijk de bovenkant glad en laat hem afkoelen. Snijd er vierkante of rechthoekige blokjes van en haal ze door fijne kristalsuiker.

PIERRE HERMÉ (Colmar, 1961) is een van de beste

patissiers ter wereld, zeker als het gaat om macarons. De ‘Picasso of Pastry’ begon zijn carrière op veertienjarige leeftijd als leerling van Gaston Lenôtre. Op zijn twintigste werd hij chef-pâtissier bij Fauchon, waar hij elf jaar zou blijven. Daarna ging hij naar Ladurée in de Rue Royale in Parijs, voor wie hij volgens dezelfde succesformule een winkel aan de Champs-Élysées opzette. In 1997 richtte bij Pierre Hermé Paris op. Tegenwoordig heeft hij verschillende zaken in Parijs (9), Tokio (8), Londen (2), Osaka en Straatsburg. pierreherme.com

Recept: Aardbeiengratin met citroensabayon – Gratin de fraises au sabayon de citron (Recept van Simone Lemaire) Snijd 24 flinke aardbeien in tweeën en leg ze met de snijkant omlaag op de bodem van een gratineerschaal. Maak een sabayon met citroen: doe 4 eieren, rasp en sap van 4 citroenen, 100 g suiker en 100 g boter in een (liefst koperen) pan. Klop alles met de garde au bain-marie tot een mooi schuimige massa.

Bestrijk daarmee de aardbeien en gratineer ze even onder de grill.

Recept: Aardbeienjam – Confiture de fraise Was 1 kg aardbeien, laat ze uitlekken en ontkroon ze.

Doe 750 g suiker en 1 dl water in een pan en kook de suiker tot ‘slappe bal’ (116°C, dichtheid 1,357). Schuim af, voeg de aardbeien toe en laat ze even doorkoken om wat water kwijt te raken. Haal ze er met een schuimspaan uit en laat ze uitlekken. Kook de stroop weer in tot slappe bal. Doe de aardbeien terug en kook ze nog 5-6 minuten tot de stroop ‘hangt’ (101°C, dichtheid 1,2407). Vul de potten.

EN ROUTE

101

À TA BLE – R ECEPT

TARTE AUX FRUITS D’ÉTÉ ET CRÊME PATTISIÈRE Dessert voor 6 personen

Haal de Franse zomer in huis met deze heerlijke taart van vers fruit en vanillecrème.

Eenvoudig te maken en een feest voor alle zintuigen!

Ingrediënten Voor het deeg • 140 gram bloem • 80 gram suiker • 65 gram roomboter • 2 eidooiers • 1 zakje vanillesuiker • Mespunt zout Voor de crême • 250 ml. volle melk • 2 eidooiers • 20 gram maïzena • 35 gram suiker • 1 vanillestokje Voor de garnering • 250 gram zomerfruit naar keuze • 1 takje munt Bereiding

Laura Jane Heppener heeft een grote passie voor Frankrijk, koken én fotograferen.

Volg haar op Instagram: made.by.laurajane

102

EN ROUTE

Doe alle ingrediënten voor het deeg in een kom en kneed het met de hand goed door.

Maak een balletje van het deeg, verpak het in vershoudfolie en laat het minimaal een uurtje rusten in de koelkast. +++ Verwarm de oven voor op 175 graden. +++ Strooi wat bloem op het aanrecht en rol het deeg uit tot een dunne lap. Bekleed een ingevette taartvorm met een afmeting van 35x12 cm met het deeg en prik met een vork gaatjes in de bodem. Je kunt ook een springvorm met een diameter van 18cm. gebruiken. Bak de taartbodem in ongeveer 15 minuten knapperig en goudbruin. +++ Giet 200 ml. melk in een pan. Halveer het vanillestokje in de lengte en schraap het merg eruit. Doe zowel de peul als het merg bij de melk en breng aan de kook. +++ Meng in een kom de overige 50 ml. melk met de suiker en eidooiers, roer met een garde goed door. Voeg nu voorzichtig de maïzena toe en roer alles door tot een mooi glad mengsel zonder klontjes. +++ Verwijder de peul uit de hete melk en voeg 4 eetlepels van de melk bij het suikermengsel. Roer het door in de kom en giet dan alles langzaam terug in de pan.

Breng opnieuw aan de kook en blijf roeren tot de gewenste dikte is verkregen. Laat de room een beetje afkoelen en bedek dan de taartbodem ermee. +++ Garneer de taart met zomerfruit naar keuze en een paar muntblaadjes.

EN ROUTE

103

BEN JIJ AL LID VAN DE

EN ROUTE FACEBOOK GROEP?

FACEBOOK.COM/GROUPS/ENROUTEGROEP De snelst groeiende Frankrijkgroep op Facebook. Een online platform waar: • Frankrijkliefhebbers elkaar ontmoeten, informeren en inspireren • Bloggers hun reisverhalen posten • Je de leukste boektips kunt uitwisselen • Lezers en auteurs van En Route met elkaar in contact komen • Je kunt deelnemen aan acties van En Route We gaan richting de 1.250 leden. Help ons groeien en kom bij de club!

Bekijk het volledige aanbod op www.maisonenfrance.com Zelf adverteren? Dat kan al een jaar lang voor € 95. Abonnees van Maison en France, En Route of Côte & Provence adverteren met € 30 korting

GEHEEL VER NIEUW DE WEBSITE!

MOULINS-ENGILBERT

PRAYSSAC

Voormalige pastorie uit de 12e eeuw

Groots en landelijk wonen

De locatie, ver van de drukte, maar dicht bij alle voorzieningen maakt het uw toekomstige hoofdverblijfplaats, maar ook uw toekomstige (semi) tweede verblijf. Het hoofdhuis van meer dan 330 m², gebouwd op een kelder, combineert authenticiteit, charme en comfort. Een volledig uitgeruste gîte van 66 m² vervolledigt het huis. In een nog werkende broodoven uit de 12e eeuw kunt u uw vrienden ontvangen.

Het geheel op een prachtig park van ca 3.000 m².

Tussen wijngaarden, bossen en weilanden ligt deze schitterend gerenoveerde herenboerderij. Een 150 meter lange oprijlaan met aan weerszijden volwassen bomen, leidt naar een ruime binnenplaats met toegang tot het huis, de toren met gastenhuis, zwembad, schuur en ruime overkapping (40 m²) waar de auto’s uit de zon kunnen staan.

Ale ingrediënten zijn hier aanwezig om te genieten van de voordelen van het heerlijke zuid Franse leven. Lees er alles over op onze website.

DOMFRONT

CONTES

Schitterende longère

B&B even achter de Côte d’Azur

Recent helemaal opgeknapt. Op de begane grond een zomerkamer met openslaande deuren naar de tuin. Grote open woonkamer met ingerichte keuken, originele schouw met houtkachel en een kastanje­ houten trap naar de bovenverdieping. Knusse lounge, met open haard en houtkachel, plus de originele – functionele – broodoven.

Drie grote slaapkamers en kantoor. Vier hectare grond met o.a. een boomgaard, garage, werkplaats en opslagruimte.

Deze chambres d’hôtes ligt op nog geen half uur boven Nice bij het stadje Contes. Een grote, gezellige villa van 280 m² met daarnaast nog eens vijf comfortabele studio’s. Een zwembad met overloop en een groot sundeck rondom, een barbecue, een pizza-oven, een sauna, olijfbomen ... Kortom, alles is aanwezig op dit terrein van bijna 4.000 m².

NIÈVRE - € 420.000

ORNE - € 260.000

LOT - € 685.750

ALPES-MARITIMES - € 595.000

Volgende keer in EN ROUTE De Parijse passages – winkelen onder staal en glas Met Jean-Paul Sartre door Frankrijk Regiospecial Provence De Franse Alpen: wintersport en zó veel meer De 50 gâteaux de grands pâtissiers van Hélène Luzin

Onze zusterbladen: In het zomernummer van MAISON EN FRANCE Reportage: het Franse arbeidsethos Het Palais Idéal van facteur Cheval We gaan verbouwen: een Bretons dagboekverhaal – deel 4 (slot) Ik heb een verzegeld hus geërfd. Wat nu?

Wonen op een authentiek landgoed in de Périgord Noir

In het zomernummer van CÔTE & PROVENCE Quoi de neuf à Nice?

De Provençaalse brieven van Vincent van Gogh De aristocratische trekjes van paradijselijk Menton Oui! Trouwen in Zuid-Frankrijk Bezoek de mooiste bloeiende lavendelvelden

106

EN ROUTE

ER#173 nazomer 2021

Dat smaakt naar meer!

Ik neem een jaarabonnement op

EN ROUTE

en ontvang Mijn Frankrijk, het nieuwe boek van Onno Kleyn, ter waarde van € 29,99 *

Neem nu een jaarabonnement voor maar € 30,– of geef er een cadeau en ontvang t/m 23 november 2014 Mijn Frankrijk, het d genieten in een Frans restaurant bij u in de buurt. nieuwe boek van Onno nclusief koffie voor € 34,50 + gratis Frankrijkmagazine!

Kleyn af 15 oktober op cadeau!* www.enroute-magazine.nl/atable

se Dinerdagen

Voor de Fransen zijn eten en tafelen zó belangrijk dat Onno Kleyn in Frankrijk een tweede vaderland vond. Ga met hem op reis door de hexagone, van Normandië tot de Provence, van de Elzas tot de Spaanse grens, en smul van de beschrijvingen en de bijna honderdtwintig recepten die Kleyn kookte op een campinggasje of in de keuken van zijn Franse huis.

? Dan heeft u voorrang en kunt u vanaf 1 oktober al reserveren

Plus ... een abonnee van EN ROUTE leest de EN ROUTE PRIMEUR nieuwsbrief én abonneert zich voordelig op de magazines MAISON EN FRANCE of CÔTE & PROVENCE

Abonnez-vous: enroute-magazine.nl Een (cadeau-)abonnement op EN ROUTE kost € 30,– (Nederland/België, overige landen: € 40,–). Deze aanbieding is geldig t/m 1 augustus 2021. *Voor verzending van het boek brengen wij € 4,50 verzend- en administratiekosten in rekening (Nederland/België; overige landen: € 9,50).

GITESWIJZER.NL

Thuis in Frankrijk bij meer dan 750 vakantieadresjes van landgenoten Inclusief arrangementen, workshops, aanbiedingen ...

vanaf

vanaf

vanaf

€ 455

€ 490

€ 605

per week

per week

per week