weststation
een stedenbouwkundig ontwerp door Machiel Van Nieuwenhove en Jasper Weustenraad onder begeleiding van Goedele Desmet en Nathan Ooms
3bira groep 8 ASRO 2012-2013
Inhoudstafel
4 masterplan 8 circulatie 9 collectieve ruimtes 12 overdekte markt 20 woontypologieĂŤn 23 plannen 36 woontypologieĂŤn 44 structuur 50 gevels
4
masterplan
Verder werken met een bestaand masterplan. Tijdens de voorgaande ontwerpopdracht werden de grote lijnen voor de indeling van de site vastgelegd. Onderzoekend, ontwerpend en filosoferend werd de situatie in Sint-Jans-Molenbeek nauwgezet geanalyseerd en blootgelegd. Als kleine, maar snel groeiende deelgemeente van onze hoofdstad kent Molenbeek min of meer dezelfde problemen die bij een sterk verstedelijkt gebied horen. Hoe meer de grens tussen stad en platteland zich verder naar buiten wringt, hoe sterker deze problemen aan de oppervlakte komen; hoe luider de roep naar nieuwe vormen van stedelijk samenwonen wordt; hoe veelzijdiger en uitdagender de onderzoeksopdrachten worden.
1A
5
Uit de analyse van de lokale omgeving blijkt duidelijk het tekort aan ademruimte. Volledig verslonden, overrompeld en dichtbebouwd komt de leefbaarheid van de buurt gestaag in het gedrang. Een groot gebrek aan restruimte en een tekort aan diversiteit van primaire stedelijke functies (de mix tussen residentie, commercie en arbeid) vormen een gevaar voor het o zo vitale stadsleven. Het herdenken van het klassieke bouwperceel legde problemen bloot en bracht nieuwe mogelijkheden aan het licht. De nabijheid van het recent vernieuwde Weststation zal in de toekomst een grote impuls geven aan de buurt. Het is echter een kwestie om deze impuls te sturen en ervoor te zorgen dat ze tot een gezonde mix van stedelijke functies en een bruisend leven leidt. Kenmerken die eigen zijn aan een bloeiende stadsbuurt.
E. Bonehillstraat
6
Tijdens de eerste stap wordt het stratenplan herdacht en hertekent. Overbodige, ongebruikte routes zoals de E. Bonehillstraat worden ge誰ntegreerd in de site. Intu誰tief wordt een ingesloten plein geschetst, dat gebruik maakt van de natuurlijke helling van het terrein om zich centraal in het perceel te nestelen. Wat overblijft is een zone langs de Ninoofse Steenweg, die door haar ligging een zekere rust en intimiteit voor het lager gelegen plein garandeert.
Tijdens de tweede stap wordt deze zone doorsneden door circulatieassen voor traag verkeer die de omliggende buurt, het station en de Ninoofse baan verbinden. Door het creĂŤren van zorgvuldig gerichte perspectieven wordt er vorm gegeven aan de ruimte die overblijft om te bebouwen.
7 Om deze circulatielijnen aantrekkelijk te maken zodat ze ook daadwerkelijk gebruikt worden, is het nodig om te voorzien in voldoende afwisseling van functies op het straatniveau. Dit wordt verwezenlijkt door het inplannen van een grote overdekte markt aan de zijde van het Weststation. Open en bloot, op de kop van het perceel, dient ze als een aantrekkingspool. De andere blokken worden onderaan gesteund door ondermeer handelszaken. Op deze manier wordt het wonen een niveau omhoog getild, om zo in de nodige woonkwaliteit te voorzien.
De bouwblokken worden, mede omwille van hun diepte, doorsneden door een ‘kloof ’. Deze splitst het woongedeelte in 2 segmenten. Op deze manier ontstaat er een royale leegte binnen in de gebouwen, die als doorgangsniveau en aangename rustplek voor de bewoners fungeert.
8
Naast het sociale aspect op stedenbouwkundig niveau is het ook nodig om dit op de schaal van het gebouw zelf te bekijken. Door de onderliggende commerciële laag ontstaat een duidelijke grens tussen het publieke plein en de private woongedeelten. Het is belangrijk om de interne circulatie zo te ontplooien dat een lineaire omgang vermeden wordt. Door de trappen en gangen naar de buitenruimte, de ‘kloof ’, te verschuiven en deze uit te spreiden over het ganse gebouw, wordt er ingezet op een werkende flux van horizontale stromingen, geordend op verschillende lagen. Zo ontstaan er horizontale kruisingen en visuele relaties, gelinkt aan interne collectieve buitenruimten, die ontmoetingen tussen bewoners mogelijk maken en stimuleren.
circulatie
De collectieve ruimten liggen verspreid over het Zuidelijke segment, waardoor ze van een uitstekende oriëntatie genieten. Zo worden dit lichtbronnen voor de ‘kloof ’. Het zijn aangename buitenkamers, die voor uiteenlopende activiteiten bruikbaar zijn. Om te vermijden dat de aanpalende bewoners zich deze ruimten als private terrassen zouden toe-eigenen, komen er geen deuren op uit. Er worden echter wel ramen boven ooghoogte uitgesneden. Op deze manier wordt inkijk in de binnenkamers vermeden, maar zijn de gebruikers van de buitenruimte zich toch bewust van de aanwezigheid van woonruimtes aan de andere kant van de muur. De gemeenschappelijke ruimten worden niet op voorhand ingericht, omdat hun gebruik niet ontwerpmatig te voorspellen valt. Ze zijn afhankelijk van de behoefte van de bewoners en kunnen naar eigen wensen uitgerust worden met stevige buitenmeubels, zitbanken, speeltuigen… Hun ligging en vormgeving maakt ze flexibel genoeg om een verschillende invulling op te vangen doorheen de tijd.
9
collectieve ruimtes
10
snede dd - collectieve ruimtes
11
1/150
0
1 2
5 O
Om de overdekte markt maximaal te integreren in het woonproject en haar functie ten volle tot uiting te laten komen, is het nodig om deze in te richten als aantrekkelijk wandelalternatief voor de straat. Om de nieuwsgierigheid van toevallige voorbijgangers te prikkelen trachten we een plek te creĂŤren waar je ook als flaneur door zou lopen, al is het enkel om de sfeer van de plek op te snuiven. Door de logica van de buitencirculatie te projecteren op de markt, ontstaat er een vlotte doorstroming doorheen deze ruimte. De markt beslaat 2 verdiepingen, waarvan er een gelinkt is aan de straat en de andere aan het lager gelegen plein. Om een eentonige doorgang doorheen de markt te vermijden, wordt het hoogteverschil van 3 meter geleidelijk overbrugd door middel van plateaus, die als eilanden tussen een circuit van hellende vlakken drijven. Zo zorgt de kronkeling van de hellingsbaan voor een continue flux die passanten op een eenvoudige en aangename wijze van het station naar het plein voert en vice versa.
12
De plateaus volgen de helling van de Ninoofse steenweg en scheppen op die manier de mogelijkheid om van de straat rechtstreeks de markt binnen te stappen op een van de plateaus.
overdekte markt
13
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
PRODUCED BY AN AUTODESK EDUCATIONAL PRODUCT
c
14
0.00
0.00
b
-0.50
a c
nivo 0
-3.00
d
b
-3.00
15 -2.00
-2.50
-2.00
a
-1.50
-1.50
-1.00
d
1/150
0
1 2
5 O
16
binnenbeeld markt
17
18
snede bb - overdekte markt
19
1/150
0
1 2
5 O
Elk segment van het blok heeft haar eigen logica met kenmerkende voor- en nadelen. Hierdoor is het nodig om de woningen te ontwerpen op maat van en volgens deze gevelsegmenten. De woningscheidende muren staan telkens loodrecht op de buitengevels, zodat er toch een zekere symmetrie ontstaat binnen het uiterst onregelmatige plan. Ook worden de schuine muren opgevangen door het kromtrekken van de inkom, waardoor een symmetrische keuken ontstaat. Deze ingreep ensceneert tevens het binnenkomen in de woningen, dat zo gepaard gaat met een perspectivistische inkijk in de leefruimte van de woningen. 20
Om voldoende privacy te voorzien voor de woningen die rechtstreeks aan de kloof gelegen zijn, is de inkom en de keuken hier telkens een meter opgetrokken. Op deze manier ontstaat er een soort belle-etage woning waarvan de keuken als buffer fungeert tussen openbare kloof en intieme leefruimte. Vanuit de keuken heeft men tevens een wijd overzicht over wat er zich in de kloof afspeelt. Zo biedt deze ingreep de mogelijkheid tot ĂŠn het behouden van de woonkwaliteit, ĂŠn het genereren van sociale controle op de openbare ruimte. Onder deze verhoogde keukens ontstaat zo ook een soort kruipkelder, langs waar leidingen eenvoudig herleid en verdeeld kunnen worden.
woontypologieĂŤn
21
c
22
b
a c
nivo -2 - ondergrondse parking
d
b
23
a
d
1/150
0
1 2
5 O
c
24
b
a c
nivo -1 - zicht van op het plein, met snede doorheen hellende markt
d
b
25
a
d
1/150
0
1 2
5 O
c
26 6.00
b
a c
nivo 1
d
6.00
b
7.00
27
a
d
1/150
0
1 2
5 O
c
28
b
a c
nivo 2
d
+10.20
b
29
a
d
1/150
0
1 2
5 O
c
30
b
a c
nivo 3
d
+13.40
b
31
a
d
1/150
0
1 2
5 O
c
32
b
a c
nivo 4
d
+16.60
b
33
a
d
1/150
0
1 2
5 O
c
34
b
a c
nivo 5
d
+19.20
b
35
a
d
1/150
0
1 2
5 O
36
woontypologieĂŤn - type 1: Ninoofse baan
Type I: Ninoofse baan Living/eetkamer 39,7 m² Slaapkamer 12,0 m² Keuken 8,0 m² Slaapkamer 10,3 m² Berging 1.5 m² Slaapkamer 11,2 m² Terras 7,9 m² Badkamer 9,8 m² Circulatie 13,0 m² Toilet 1,4 m²
37
38
woontypologieĂŤn - type II: station
Type II: station Living/eetkamer 54,8 m² Slaapkamer 11,4 m² Keuken 10,8 m² Slaapkamer 10,6 m² Toilet 1,6 m² Slaapkamer 9,1 m² Terras 9,3 m² Slaapkamer 9,8 m² Circulatie 15,4 m² Badkamer 7,6 m² Toilet 1,5 m²
39
40
woontypologieĂŤn - type III: plein
Type III: plein Living/eetkamer 45,3 m² Slaapkamer 13,8 m² Keuken 12,1 m² Slaapkamer 8,3 m² Toilet 1,9 m² Slaapkamer 9,9 m² Terras 6,4 m² Badkamer 8,1 m² Circulatie 15,8 m² Toilet 2,7 m²
41
42
woontypologieĂŤn - type IV: brouwerij
43
Type IV: brouwerij Living/eetkamer 38,9 m² Slaapkamer 12,6 m² Keuken 10,8 m² Slaapkamer 15,1 m² Toilet 1,5 m² Badkamer 5,9 m² Terras 6,7 m²
44
gevels
De gevels worden getypeerd door een grote tweeledigheid. Enerzijds zijn er de gevels aan de buitenzijde van het project. Deze tonen duidelijk de draagstructuur van woning scheidende wanden en vloerplaten. Dit vormt een grid dat volledig opgevuld wordt met glas. Op deze manier ontstaat er een geleding van de gevel zonder de grootte, vorm of ligging van de appartementen te tonen. Om de nodige privacy te garanderen en een verdere geleding van de gevel zijn er voor deze grote glaspartijen houten lamellen geplaatst. Ze bevinden zich verder teruggetrokken van het gevelvlak om niet in tweestrijd te gaan met de massieve draagstructuur. Ter hoogte van terrassen zijn deze elementen bevestigd aan grote harmonicapanelen. Zo kunnen bewoners naar eigen believen hun gevel openen en wordt er dynamiek gecreëerd. Anderzijds zijn er de gevels aan de kloof. Hier is de verhouding omgekeerd: veel beton en weinig hout. Er wordt gebruik gemaakt van een licht beton om op deze manier een hoog albedo te creëren. De scheiding tussen appartementen is in deze gevels helemaal zoek waardoor alle bewoners onderling gelijk worden gesteld, ongeacht de grootte van hun appartement. Ter hoogte van de collectieve ruimtes breekt deze ‘binnengevel’ naar buiten en komt ze in contact met de buitengevel.
45
46
gevel 2 - materialiteit binnengevel
47
1/150
0
1 2
5 O
48
gevel 2 - materialiteit buitengevel
49
1/150
0
1 2
5 O
Om tot voldoende interactie tussen de verschillende functies te komen, mag de markt onder de woningen niet in een afgesloten sokkel worden ondergebracht. De link tussen het publieke gedeelte en het private gedeelte van het gebouw mag dan wel fysiek afgesloten zijn, toch zijn ze visueel en structureel verbonden. Deze connectie wordt verwezenlijkt door een cassettevloer. De ribben hiervan volgen de silhouetten van de woning scheidende wanden. Hierdoor worden de krachten van de muren via de ribben rechtstreeks op kolommen afgedragen. Door deze structuur kan de markt vrij ontworpen worden en zijn grote overspanningen realiseerbaar. De bovenliggende massa’s zijn niet alleen visueel vertegenwoordigd in de markt, de leidingen van de appartementen lopen onverborgen door de markt waardoor dit nog eens benadrukt wordt. Ook vanuit de ‘kloof ’ is de markt sterk aanwezig. Vanop bepaalde posities is er namelijk een doorkijk vanuit de kloof naar de markt en vice versa door uitsparingen in de cassettevloer.
50
structuur
51
52
snede aa - draagstructuur
53
1/150
0
1 2
5 O