l a t o 2 013
22
magazyn nieuziemiony
Zawodowe związki partnerskie Juliusz Gardawski Towar z różowej strefy Mama na etacie Paweł Althamer rzeźbi autoportret Mnich o łasce zaślepienia o. Michał Zioło
ISSN: 1898-9195
Przeciw nowemu imperializmowi Ladislau Dowbor
Poza Europą
WIARA
warszawa
katolew
KULTURA
Dofinansowano ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego
PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD I ŁAMANIE: Jan Libera, Urszula Woźniak PROJEKT GRAFICZNY OKŁADKI: Martyna Wójcik-Śmierska FOTOEDYCJA: Tomek Kaczor KOREKTA: Zespół redakcyjny, Julia Odnous NAKŁAD: 1100 egzemplarzy Wydawca: KIK Warszawa
EDYCJA:
Jan Bajtlik, Rafał Bakalarczyk, Agata Bluj, Ala Budzyńska, Maciej Bulanda, Staś Chankowski, Bohdan Cywiński, Jędrzej Dudkiewicz, ks. Andrzej Gałka, Arek Gruszczyński, Wawrzyniec Haman, Adam Hornung, Wanda Kaczor, Ewa Kiedio, Karol Kleczka, Rafał Kucharczuk, Łukasz Kuśmierz, Anna Libera, Jan Libera, Piotr Maciejewski, Filip Mazurczak, Kuba Mazurkiewicz, Anna Micińska, Olga Micińska, Hanka Owsińska, o. Wacław Oszajca SJ, o. Marek Pieńkowski OP, Antek Sieczkowski, Ewa Smyk, Jan Suffczyński, ks. Sławomir Szczepaniak, Krzysztof Śliwiński, Joanna Święcicka, Ewa Teleżyńska, Kamil Trombik, Jan Wiśniewski, Krzysztof Wołodźko, Jagoda Woźniak, Bartosz Wróblewski
WSPÓŁPRACA:
WIARA: Ignacy Dudkiewicz (ignacydudkiewicz@gmail.com) KULTURA: Katarzyna Kucharska-Hornung (k.kucharska@gmail.com) POZA EUROPĄ: Paweł Cywiński (pawel.cywinski@gmail.com) OBYWATEL: Mateusz Luft (mluft@wp.pl) WARSZAWA: Cyryl Skibiński (cyrski@wp.pl) KATOLEW: Maciek Onyszkiewicz (maciekony@gmail.com) FOTOREPORTAŻ: Tomek Kaczor (t_kaczor@poczta.onet.pl)
DZIAŁY:
www.magazynkontakt.pl redakcja@kik.waw.pl
KONTAKT:
REDAKTOR NACZELNY: Misza Tomaszewski ZASTĘPCA: Maciek Onyszkiewicz SEKRETARZ REDAKCJI: Tomek Kaczor REDAKTOR PROWADZĄCY: Tomek Kaczor ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Paweł Cywiński, Ignacy Dudkiewicz, Mateusz Luft, Katarzyna Kucharska-Hornung, Jan Mencwel, Joanna Sawicka, Cyryl Skibiński, Kosta Święcicka, Ignacy Święcicki, Stanisław Zakroczymski, Paweł Zerka, Jarosław Ziółkowski
REDAKCJA:
Pr ac y!
eś
ć
rze
me
Cz
nu W n o no po inie in ść lo js ci str za gic zym e p w u m ro z n n ni opr ie en bko y s um za a. ze lki t k w en er st is Pos z k ch szt ą , s s. N ze w aje tot tę tór ko ałt ta a „K m iek się ne puj ą w rpo ow now prz on si u i ow cz ogn ąc sp ra an ią ek tak ę k i ło i k ó cj ia c ór tu o n u p w w r o ł u i, in ą t ” sa pow ozb iek o p k w cz my dy sm ym pr m a aw t ro k es śli w ut w ag , d ne i ym ce ro tn m id ną s n ru m on , su k icz y o ua k zy iem gi u em kim au za ym p ln on stk y cz jak u t c y r ej se i m p ło to pr jes okr hrz w acy kar kw , k rzy w w ac t, ea e n ja ie e t w ie a y, i b cj śc ie k ry nc ór ró k, r l s u i o ija k o j y a ub pr du so ńs oń o d w o ę w wi cić w ow je b k cz z p y d po e k k z u on sp ad wię y lu imi ący ied sz gna ą w jęc se loa zo zi dz pe m zin czo ni n iu kw to ne z ki rs si ie n a ie pr en wa mu inn ej i on ę, b sp ym z ra j ty acy cj ne d ym sp ali os ec pr ju lk je ir m o o s k y z , o g ów u ro i lu łec tam im fic ez wz dz o a l ni na i n dź zn i, dz zni Bog glę iał neż w ar m oś uw ie e a d al Bó zó zę i. I ci o aż le lud św nie g. r s dz na só am stw zk ieur ia o b. i ow , sp dw P y p orz ej, ca rz ró rac rac e– eda t: c ują ę ob w z c, cy an łost e aj e Re da kc ja tr
w
spis treści:
lato 2013 4 Temat numeru: Cześć pracy!
Konstancja Święcicka i Misza Tomaszewski: Zawieszeni w próżni Rozmowa z prof. Juliuszem Gardawskim: Zawodowe związki partnerskie Ignacy Święcicki: Towar z różowej strefy Tomasz Szkudlarek: Koniec zatrudnienia Rozmowa z Krzysztofem Nawratkiem: Przemyśleć przemysł Rafał Łętocha: Być bardziej Paweł Zerka: To nie jest raj dla młodych ludzi Dominik Owczarek: Urzędy pracy – do roboty! Maciek Onyszkiewicz: Pełny wymiar kary
54 Fotoreportaż
Jan Mencwel: Domek herbaciany
61 Wiara
o. Wacław Oszajca sj: Orka na ugorze Rozmowa z o. Michałem Zioło OCSO: Kątem u Boga Ks. Sławomir Szczepaniak: Ponura opatrzność
68 Katolew
Misza Tomaszewski: Sklejanie Kościoła Krzysztof Wołodźko: Óscar Romero
74 Kultura
Rozmowa z Pawłem Althamerem: W piątki nie stronię od ludzi Dorota Ziental: Dotykanie kultury Książki, które nas szukają: Włodzimierz Odojewski, „Oksana”
84 Poza Europą
Anna Kerber: Baliani Rozmowa z Natalią Laskowską: Indonezja. Przemilczana zbrodnia
92 Warszawa
Rozmowa z Jarosławem Trybusiem: Muzeum w budowie Wars/Sawa: Zakład naprawczy Wielcy Warszawscy: Maryna Falska
100 Obywatel
Rozmowa z Ladislau Dowborem: Pociągnąć system w dół
105 Człowiek Numeru
Rozmowa z Jędrkiem Owsińskim: Zuch, namalował…
Ilustracja: Hanka Owsińska
Cześć pracy!
s.28
Praca się nie kończy i skończyć się nie może. Jej wymiana w lokalnych społecznościach jest najprostszym i najpewniejszym sposobem przywrócenia sensu życia ludziom pozbawionym zatrudnienia. O antropologicznym wymiarze pracy pisze prof. Tomasz Szkudlarek.
fot.: Małgorzata Kujda
s.74 Osoby niewidome coraz aktywniej uczestniczą w kulturze, a dzięki licznym udogodnieniom mogą czerpać z tego taką samą przyjemność jak osoby widzące. Dział „Kultura”, przygotowany we współpracy z osobami niewidomymi, opowiada o tym, jak przezwyciężają one barierę braku wzroku w kinach, teatrach i galeriach.
Fot.: Materiały prasowe
POZA EUROPĄ
Do dziś milczy się o tym, że w latach 1965– 1966 w Indonezji zamordowano około dwóch milionów komunistów, a setki tysięcy trafiły do obozów koncentracyjnych na kilkanaście lat. Jak dotąd nikt nie został za to osądzony ani skazany. O przemilczanej zbrodni, na kanwie najnowszego filmu Joshuy Oppenheimera, opowiada Natalia Laskowska.
Warszawa Fot.: Tomek Kaczor
s.88
s.92
Pamięć o zniszczeniu miasta powinna zostać dopełniona niezwykłą, a często pomijaną, historią jego odbudowy. Do tego, że Muzeum Historyczne może odgrywać ważną rolę w tworzeniu alternatywnej narracji dotyczącej tożsamości Warszawy, przekonuje Jarosław Trybuś – nowy wicedyrektor tej placówki.
4
ilustracja: Zofia R贸偶ycka
wstępniak
W poszukiwaniu utraconego sensu Misza Tomaszewski Wołając „Cześć pracy!”, nie chcemy jedynie żegnać się z perspektywą etatowego zatrudnienia. Nie każda bowiem praca wyraża się w drganiach wskaźników wzrostu gospodarczego i nie każda forma zatrudnienia zasługuje na miano pracy. Ta zaś, pojęta jako twórcza aktywność człowieka – stwierdza jeden z naszych autorów – „nie skończyła się i skończyć się nie może”. Tak długo przynajmniej, jak długo istnieje sam człowiek. W niniejszym numerze „Kontaktu” pragniemy przywrócić pojęciu pracy jego antropologiczny sens. Na przekór tym wszystkim, który widzą w niej tylko działalność zarobkową, stanowiącą smutną konsekwencję wygnania z raju, względnie instrument kształtowania indywidualnej kariery w opuszczonym przez Boga świecie wielkich korporacji, myślimy o pracy jako o dziedzinie specyficznie ludzkiej, poprzez którą współuczestniczymy w niekończącym się, boskim dziele stworzenia. Postępując krok w krok za chrześcijańskimi personalistami, uważamy pracę za istotne ogniwo procesu autokreacji osoby ludzkiej i społeczności osób. Pracując, staje się człowiek tym, kim jest, i buduje więzi z innymi ludźmi. I na odwrót: człowiekowi pozbawionemu pracy, sprowadzonemu do roli narzędzia, sprzedawanemu i kupowanemu jak
towar lub eksploatowanemu na wzór surowca – obcy staje się on sam, drugi człowiek, a w konsekwencji również Bóg. „W miarę jak człowiek wyobcowywał się z pracy, gubił on Boga i jednocześnie sam się zatracał – notuje ojciec Chenu. – Praca nie mogła już mieć sensu religijnego, ponieważ straciła sens ludzki”. Wystrzegając się błędu idealizowania porządku panującego na powojennym Zachodzie, wraz z jego kojącymi kolektywny brak poczucia bezpieczeństwa stosunkami pracy, poddajemy krytyce dominujący dziś, neoliberalny model zatrudnienia. W skrajnej indywidualizacji odpowiedzialności człowieka za jego własny los, powołującej do istnienia, obok stosunkowo niewielkiej grupy „ludzi sukcesu”, niezliczoną rzeszę „pasożytów” i „darmozjadów”, dostrzegamy skutek poważnego błędu antropologicznego. Błąd ów polega na samobójczej w ostatecznym rozrachunku próbie zredukowania osoby ludzkiej do pozbawionej punktów odniesienia jednostki. Jak zauważa autorka cytowana w jednym z tekstów, „koncepcja osoby ludzkiej jako wspólnotowej lub społecznie zanurzonej jest całkowicie sprzeczna z tym, co określa [się] mianem «człowieka Zachodu»”. Na własną tegoż człowieka zgubę. Z dużą sympatią spoglądamy w kierunku wizji kreślonych z rozmachem
poza widzialnymi granicami Kościoła, chrześcijańskich z ducha, choć niekoniecznie z litery. Jedna z nich, opisana przez Tomasza Szkudlarka, dotyczy wymiany pracy w społecznościach lokalnych, zamieszkujących miejsca pozornie opuszczone przez Boga, faktycznie zaś – przez globalny kapitał. Lansowana przez Krzysztofa Nawratka idea ekologii przemysłowej, w której nie ma miejsca na odpady – czy to w sensie materialnym, czy to ludzkim – wprost zadłużona jest natomiast u chrześcijańskich myślicieli społecznych. U obydwu tych autorów w sposób szczególny zadłużeni czujemy się my sami. Okrzyk będący mottem niniejszego numeru nie jest Rifkinowskim pożegnaniem z przemijającymi stosunkami pracy. Przy jego pomocy pragniemy złożyć należny hołd działalności, dzięki której dana jest nam – ludziom – możliwość „bycia bardziej” w indywidualnym i społecznym wymiarze naszej egzystencji. Znajdując się pod rosnącą presją nieubłaganych wskaźników gospodarczych, każących nam widzieć w pracy tyle tylko, ile da się policzyć lub zmierzyć, wciąż na nowo winniśmy rozpoznawać jej niedający się zredukować do prymitywnie rozumianej ekonomii kształt. ■
5