8 minute read
Machteld Huber daagt drogisten uit
In dialoog met Machteld Huber “Zelfzorgspecialist kan factor zijn richting een gezondere leefstijl”
De gastspreker tijdens de nieuwjaarsreceptie van NCV en CBD dit jaar was een gouden greep: Machteld Huber, de ontwikkelaar van het concept ‘Positieve Gezondheid’, daagde de aanwezigen uit om meer vanuit dit nieuwe concept van gezondheid naar hun markt te kijken. Maar welke concrete handvatten kan ze de zelfzorgbranche geven?
Advertisement
Laten we vooraan beginnen: kun je uitleggen wat Positieve Gezondheid inhoudt, en hoe je op tot dat begrip bent gekomen? “Positieve Gezondheid is een bredere kijk op gezondheid, die meer oplevert. Ik heb gemerkt dat we weliswaar van gezondheidszorg spreken, maar het dan in feite hebben over ziektezorg: we focussen ons op de aandoening van een persoon. Alle aandacht gaat uit naar hun klachten en gezondheidsproblemen, en hoe we die kunnen oplossen. Positieve Gezondheid kiest een andere invalshoek door het accent niet te leggen op ziekte, maar op mensen zelf: op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Gezondheid is iets anders dan de afwezigheid van ziekte: je kunt gezond zijn en toch last hebben van een kleine kwaal - maar omdat je de flexibiliteit hebt om dat op te vangen, kun je jezelf als gezond beschouwen.” Wat was er ‘fout’ aan het oude begrip van gezondheid? “Volgens de oorspronkelijke en nog steeds bestaande definitie, zoals gehanteerd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) sinds 1948, is gezondheid ‘een staat van compleet fysiek, mentaal en sociaal welzijn, en niet slechts de afwezigheid van ziekte of gebreken’. Dat betekent eigenlijk dat vrijwel niemand ooit gezond is! In 2009 organiseerde ik samen met de Gezondheidsraad en ZonMw een tweedaagse internationale conferentie over een nieuwe definitie, en stelden we voor om gezondheid te zien als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.” Hoe weet je dat een dergelijke kijk op gezondheid beter is dan de bestaande? “Ik merkte dat toen ik zelf ziek werd. Ik
was huisarts, maar nu opeens ook patiënt. En dan besef je: mensen zijn meer dan hun aandoening. Ik heb zelf veel aan mijn herstel kunnen doen omdat ik verder keek dan alleen de medicijnen die ik voorgeschreven kreeg. Na die ervaringen wilde ik de zorg veranderen en daarom ben ik onderzoek gaan doen. Het is op basis van die inzichten, en een peiling onder belanghebbenden zoals patiënten, behandelaars en beleidsmakers, dat we een systeem hebben ontwikkeld voor Positieve Gezondheid. Uitgangspunt was niet de ziekte centraal te stellen maar de mens, en hem vanuit zijn kracht aan te spreken. Daarmee benadruk je het potentieel, in plaats van de kwalen of gebreken. En het mooie is: er kwamen vergelijkbare zaken uit als die beschreven worden over de Blue Zones, plekken ter wereld waar mensen heel oud worden zonder chronische ziekten of mentale aftakeling. Die gebieden ZIJN er dus! Kernvoorwaarden zijn daar: goed eten, natuurlijk bewegen, opstaan met een ideaal en vrienden hebben om dat ideaal te verwerkelijken. Die mensen hebben een grotere veerkracht om om te gaan met moeilijke situaties.”
Wat we willen veranderen Waaruit bestaat zo’n holistische benadering van gezondheid? “We onderscheiden zes hoofddimensies van gezondheid: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Als je mensen vraagt hoe ze op die zes punten scoren door een spinnenweb-diagram in te vullen, dan maak je al heel snel zichtbaar hoe mensen over hun gezondheid oordelen. Daarmee kunnen ze bepalen wat ze zouden willen veranderen (en niet wat ze gezegd wordt dat zou moeten veranderen!). Dat zet je op een pad naar een hogere gezondheidsbeleving, omdat je weet wat je wilt aanpakken, en waarmee aan de slag kunt. Dus in plaats van dat je tegen een patiënt zegt: je bent niet gezond, en dit zul je moeten doen, vraag je hem: wat zou je willen veranderen? Waar word je blij van?” Het concept is zichtbaar aangeslagen. Je
wordt in binnen- en buitenland omarmd door huisartsen, fysiotherapeuten, wijkverpleegkundigen, sociale teams, en GGD’s. Meer dan de helft van de gemeentes draagt inmiddels de gedachte uit. Ook zorgverzekeraars zijn ermee aan de slag gegaan. Aan de andere kant: de
Wereldgezondheidsorganisatie heeft zijn oude definitie van gezondheid nog steeds niet aangepast… “De perceptie van wat gezondheid zou moeten zijn, verschilt fors bij de diverse belanghebbenden. De patiënten zelf onderschrijven deze zes hoofddimensies allemaal, maar de beleidsmakers kijken traditiegetrouw vooral naar de lichaamsfuncties. Met name de dimensies die van doen hebben met zinvol leven en participeren, staan al snel onder druk. Maar we moeten veel meer luisteren naar wat de
consument of patiënt nu echt bezighoudt. Gezondheid is veel breder dan alleen de lichamelijke kant. Het gaat ook over je grenzen kennen, lekker in je vel zitten. Voor mensen die zorg nodig hebben, zijn andere dingen belangrijk dan wat de zorg- of hulpverlener in eerste instantie kan inschatten.” Een belangrijke factor in de adoptie van het concept, is dat het de zorgkolom veel geld kan besparen, toch? “Inderdaad. Als je kijkt naar waar we de meeste zorgkosten aan kwijt zijn, dan is dat in de specialistische zorg, de tweedelijnszorg. Dat vormt de bulk van de kosten. beduidend minder besteden we aan de geïntegreerde eerstelijns (de huisartsen etc.), en al helemaal weinig aan preventie.
Maar als je het concept van Positieve Gezondheid toepast, dan besteed je dus vooral aandacht aan de gezondheidsbeleving, veerkracht en daarmee de preventie van ziekten en gebreken. De eerstelijnshulp wordt daarbij laagdrempeliger, en pas in laatste instantie schakel je de tweedelijns in. De kosten die je daarmee bespaart, zijn in potentie enorm.”
Liever paprika’s dan pillen Het terrein van dat veerkrachtig en preventief met ziekten en gebreken omgaan, lijkt me bij uitstek een terrein waar zelfzorgspecialisten een belangrijke rol kunnen spelen. Zij hebben tenslotte contact met de patiënt op het moment dat de kwalen nog beperkt in omvang zijn, en kunnen een rol spelen in de preventie of verergering daarvan. Is dit DE rol die de zelfzorgspecialist in dit concept zou kunnen spelen? “Om eerlijk te zijn: dat weet ik niet. Zo goed ken ik de zelfzorgbranche niet dat ik daar goede uitspraken over kan doen. Mijn lezing tijdens de nieuwjaarsreceptie was voor mij nogal een experiment, want je praat opeens met mensen bij wie ook commercie een rol speelt. Ik vraag me af hoe zelfzorgspecialisten naar een concept als Positieve Gezondheid kijken, want wij streven naar minder medicalisering: ik vind dat er minder geslikt moet worden, ‘liever paprika’s dan pillen’. Druist dat niet in tegen het businessmodel van een
retailer?” Ik denk dat zij zich beter kunnen onderscheiden met kennis en advies dan met een focus op prijzen en producten. Dat is ook de rol die zelfzorgspecialisten volgens organisaties als CBD en de Koninklijke Nederlandse Drogisten Bond zouden moeten spelen: als het eerste vangnet in de zorg en als leefstijlcoach, ingebed in de lokale leefomgeving. Dat lijkt me perfect aan te sluiten op Positieve Gezondheid. “Ja, dat zou kunnen. Maar ik moet wel opmerken dat we er niet te lichtvaardig over moeten denken. Een huisarts heeft duidelijk een rol te spelen om zaken breder te bekijken: waarom heb je hoofdpijn, en kan dat eventueel opgelost worden door je leefpatroon of je voeding aan te pakken, of om mentale of sociale problemen te bespreken?” Ik denk dat we bij zelfzorgspecialisten heel persoonlijke kunnen worden: je vertelt daar over soms heel intieme kwalen, en in potentie zou daar het sociale spectrum ook bij passen. De gedachte vigeert dat zelfzorgspecialisten een actievere rol zouden moeten spelen in hun omgeving: contact te zoeken met scholen, verenigingen en dorpshuizen. Biedt dan geen handvatten om die rol in Positieve Gezondheid in te vullen? “In alle eerlijkheid: ik weet niet of een drogist of apotheek die rol op sociaal-maatschappelijk vlak kan invullen.
Het vraagt om andere vaardigheden. Besef dat ook een leefstijlcoach een opleiding moet volgen! Je advies moet tenslotte ook op dat vlak goed onderbouwd zijn. Maar ik zie wel dat de zelfzorgspecialist een factor kan zijn in het streven naar een gezondere leefstijl: zij kunnen een pijler onder preventieve ondersteuning zijn, door te stimuleren. Want zij hebben wel contact met de mensen, daar is geen drempel aanwezig.” Wellicht dat jullie spinnenweb-diagram voor hen een mogelijkheid is om daarover met klanten in gesprek te raken? “Goed idee. De folder van dat diagram is beschikbaar. En mensen kunnen ook op onze website meer informatie vinden.”
Zelf iets mee doen Heb je het idee dat het concept van Positieve Gezondheid bij zelfzorgspecialisten is aangeslagen? “Wat denk jij? Ik vond dat de reacties uit de zaal aansloten op wat ik wilde overbrengen. Vooral de directeur van de stichting Look Good Feel Better (Petra Odenthal, red.) die een mooi voorbeeld geeft van Positieve Gezondheid met de workshop uiterlijke verzorging voor mensen met kanker en verwenbehandelingen, wat bijdraagt aan hun kwaliteit van leven en ervoor zorgen dat zij weer (willen) participeren in onze samenleving. Men heeft er nu kennis van kunnen nemen, en dat moet altijd even zijn plek
krijgen bij mensen. Maar ik ben al door Etos uitgenodigd om deel te nemen aan een denktank. Dus het begin is er.” Heb je die uitnodiging aangenomen? “Namens ons zal onze directeur, Angelique Schuitemaker daar zitting in nemen. Weet je, het is nu (ik ben teruggetreden als directeur omdat ik inmiddels 68 ben) vooral mijn rol om mensen bekend te maken met het concept. Maar ik ken jullie branche niet goed genoeg, en het is aan jullie zelf om hier iets mee te doen. Dat is zeker mogelijk. En er zitten ongetwijfeld onder jullie lezers koplopers die deze filosofie willen en kunnen uitdragen. Ik roep ze op om op te staan en te laten zien dat het kan.”
Machteld Mulder
Initiatiefnemer van Positieve Gezondheid Machteld Huber is van oorsprong huisarts. Ze ontwikkelde een nieuw, dynamisch concept van gezondheid, gebaseerd op veerkracht, functioneren en eigen regie.
Lezers die geïnteresseerd zijn in Positieve Gezondheid en het gespreksinstrument (het spinnenweb-diagram), kunnen hier meer informatie vinden: https://iph.nl/
