Amsterdam als

Liever een wise city, dan een smart city

█ tekst: Joost Heessels en Daniëlle Vogels

De digitalisering van steden brengt veel kansen voor burgers en ondernemers. En toch is het de méns die de eindregie moet blijven behouden, vindt Touria Meliani, wethouder van Amsterdam, met onder meer de Digitale Stad in haar portefeuille. Ze spreekt dan ook liever over een wise city, dan een smart city.

Wat is precies het verschil tussen een smart city en een wise city? “Een wijze stad waarbij je de mens en de bewoner centraal stelt. Slim daarentegen, zie ik als het vooral technisch aanvliegen van zaken. Wijs betekent voor mij dat je daarin ook rekening houdt met de impact op mensen en hun levens, bijvoorbeeld op het gebied van privacy en andere basale rechten. Dat is ook het uitgangspunt van de Digitale Agenda, die we gelanceerd hebben in 2019.”

Wat is de belangrijkste kernwaarde van die Digitale Agenda? “Digitale rechten, zoals privacy en toegankelijke dienstverlening. We willen technologie op een verantwoorde manier inzetten. Bij alle opgaven in de stad. Eén van de opgaven is drukte in de stad, daarom geven we Amsterdammers inzicht via druktebeeld.amsterdam.nl op welke plekken het druk is.”

Hoe belangrijk is digitalisering voor Amsterdam? Vrijwel iedereen is afhankelijk van digitalisering in deze stad. Het is onlosmakelijk verbonden met -ik noem maar wat- ons werk, onze mobiliteit en gezondheid. En dat zal de komende jaren alleen maar meer worden. Zeker in Amsterdam zien we dat digitalisering kansen biedt, bijvoorbeeld op het gebied van omscholing en werk. Bedrijven nemen hier hun verantwoordelijkheid in en dat juichen we als college toe.”

En welk subonderwerp is hierin misschien wel extra belangrijk? “Je moet ervoor zorgen dat technologie niet tégen bewoners gaat werken. We willen ervoor zorgen dat mensen vrij en inclusief in de digitale wereld kunnen bewegen. Als gemeente vragen we daarom aan bedrijven om transparantie als we diensten van hen afnemen, op het gebied van datagebruik en de inzet van algoritmen. Zelf proberen we daar ook een voorbeeld te stellen, door een algoritmeregister te bouwen waarin we op termijn alle algoritmen zullen opnemen die de stad gebruikt, met informatie over hoe ze werken en wat hun doel is.”

Wat is de rol van het Amsterdam Smart City platform (amsterdamsmartcity.com)? “Amsterdam Smart City is voor mij een platform waar professionals met elkaar kunnen leren en theorie naar de praktijk kunnen brengen. Een praktijk waar tegenwoordig privacy en ethiek centraal staat. Het platform heeft daar de afgelopen jaren ook een nieuwe rol gepakt: minder promotie van technologie, meer aandacht voor de verantwoordelijkheid die met de komst van technologie meekomt.”

Waar staat de stad nu en wat zijn de speerpunten in het beleid om Amsterdam (nog) slimmer te maken? “Ik focus me vooral op digitale rechten, want dat is net zo belangrijk als alle andere rechten die offline gelden. Dat doen we door meer kennis binnen te halen in de gemeente Amsterdam. We werken hiervoor samen met bedrijven en universiteiten. En we stellen de ethische vraagstukken over privacy centraal. Met onze Agenda Digitale Stad lopen we daarin inmiddels -denk ik- voorop als hoofdstad. Vooruitgang willen we nooit in de weg gaan, maar we willen daarbij wel altijd de digitale rechten van de bewoners centraal stellen.”

‘Als gemeente vragen we aan bedrijven om transparantie als we diensten van hen afnemen’

Welke uitdagingen en knelpunten zijn er? “Het grote risico van datagestuurde steden is dat we álles in data en getallen gaan uitdrukken. En de mens uit het oog verliezen. De uitdaging is technologie en data te ondersteunen, maar de menselijke norm te bewaren. De mens moet de eindverantwoordelijkheid dragen, en niet de machine. Dat betekent dat de kennis en kunde binnen onze organisatie als gemeente de komende jaren naar een hoger niveau moet.”

Over Touria Meliani

Touria Meliani is wethouder Kunst en Cultuur en Digitale Stad, Personeel en Organisatie, Dienstverlening, Vastgoed, Archeologie, Monumenten en het stadsdeel Nieuw-West. Ze is daarnaast lid van het Nationaal Comité 4 en 5 mei en (ambtshalve) lid van het College voor Arbeidszaken van de VNG.

Over Leonie van den Beuken

Leonie is sinds 2018 programmadirecteur van Amsterdam Smart City. Daarvoor werkte ze in verschillende functies bij Port of Amsterdam en bij de gemeente Amsterdam.

Wat gaan burgers en ondernemers merken van de verslimming van de stad? “De komende jaren zal technologie op alle domeinen een belangrijke rol spelen en dat gaan de Amsterdammers ook merken. We zetten in op verantwoord gebruik van camera’s. We willen geen algoritmen inzetten waar mensen geprofileerd worden en de dupe worden van een systeem. Wat we willen: betere dienstverlening, minder vuil op straat, betere mobiliteit, minder

‘BTG kan ons enorm helpen door mee te werken aan het ontwikkelen van een markt waarbij ethiek centraal staat’

overlast. Kortom: een inclusieve, vrije en schone stad.”

En in hoeverre kunnen zij een rol spelen bij de ontwikkelingen? “Op verschillende manieren. Bij het maken van beleid bijvoorbeeld. We organiseren talloze bijeenkomsten over technologie, zoals over kunstmatige intelligentie, waarbij we input vragen. Wat zien de Amsterdammers -zowel burgers als ondernemers- als grote risico’s? En welke voordelen van digitalisering zien zij? Onze datastrategie is hier een goed voorbeeld van, alsook het algoritmeregister. We organiseren sessies met kennisinstellingen, zoals de VU en NEMO, over hoe we moeten omgaan met bijvoorbeeld bodycams en cameratoezicht. Met Amsterdammers, ondernemers en deskundigen.”

Welke internationale of nationale steden zijn een voorbeeld? “Veel steden doen zinnige dingen. Barcelona op het gebied van digitale rechten, Londen op het gebied van open data, maar ook in Nederland, denk aan Helmond op het gebied van voorlichting en digitale ontwikkeling van jongeren. We kunnen leren van veel steden en dat doen we dan ook graag.”

Hoe belangrijk zijn duurzame ecosystemen? “Zolang ze dynamisch zijn en niet de status quo vertegenwoordigen: onmisbaar. Als het lobbyinstrumenten zijn: heel misbaar.”

Welke rol kan BTG spelen als verbinder tussen partijen als gemeenten en aanbieders? “BTG kan ons enorm helpen door mee te werken aan het ontwikkelen van een markt waarbij ethiek centraal staat en technologie vóór, en niet tegen mensen werkt. Open, transparante en eerlijke technologie is noodzakelijk om Europa, Nederland en Amsterdam leefbaar en veilig te houden. Daar werk ik graag samen, onder meer met BTG aan mee.”

Van links naar rechts: Touria Meliani (wethouder van Amsterdam), Petra Claessen, CEO BTG/TGG en Leonie van den Beuken (programmadirecteur Amsterdam Smart City).