Interview

Wittekoek: “Nederland heeft behoefte aan leefstijlspecialisten”

Ze vecht voor meer aandacht voor het hart, en meer begrip dat het vrouwenhart anders is dan het mannenhart. Dat doet ze in haar kliniek, dat doet ze op tv, en sinds 2019 ook als politica. Het grote vraagstuk is, wat Janneke Wittekoek betreft: hoe kan Nederland gezonder leven? En onze vraag aan haar: welke rol kan zelfzorg daarin spelen?

‘Wil je écht wat voor elkaar krijgen, dan moet je betrokken zijn bij de wet- en regelgeving.’

Janneke Wittekoek is cardioloog en ondernemer in de zorg. Zij treedt op in de televisieprogramma’s De dokters, Je lijf, je leven, Galileo en Hoe word ik 100? Ze schreef in 2017 het boek Het Vrouwenhart. Waarna het Vrouwenhart werkboek, Healthy Heart en Hart en Hormonen volgden. Ook schrijft zij columns in verschillende media. In november 2019 richtte zij samen met psychiaters Esther van Fenema en Ronald Mann, de politieke partij NLBeter op, uit onvrede over het in hun ogen falende zorgsysteem. “Als cardioloog kijk ik naar aandoeningen als aderverkalking en hoog cholesterol”, vertelt ze. “Ik ontdekte dat het vrouwen- en het mannenhart verschillen. Ook zijn de symptomen voor aandoeningen bij vrouwen anders zijn dan bij mannen. Maar omdat de focus meestal op het mannenhart ligt, worden hartinfarcten of vaatproblemen bij vrouwen vaak niet of te laat opgemerkt. Terwijl een op de drie vrouwen in ons land eraan sterft - meer dan bij mannen. 80 procent daarvan kan voorkomen worden.” Maar hoe kan het dat, met honderd jaar gedegen wetenschap in handen, toch hart- en vaataandoeningen volksziekte nummer één zijn? “Omdat die aandoeningen pas laat aan het licht komen, en tot die tijd is er geen geld aan te verdienen. Schrijnend dat we borst- en darmkanker nationale onderzoeken hebben, maar voor hart- en vaatziekten niet. Dus je moet beseffen: er is niemand die voor je hart zorgt, behalve jij. En dus is het belangrijk dat we mensen bewust maken van de risicofactoren.”

Health checkpoints

Dat bewust maken moet al vroeg beginnen, meent Wittekoek. “De periode na de geboorte worden we regelmatig onderzocht op het consultatiebureau. En als we 12 jaar zijn, komen we nog een keer bij de schoolarts. Maar dan houdt het op. Hoe mooi zou het zijn als we mensen periodiek monitoren en informeren over hun gezondheid? Ook vind ik dat we al op de basisschool kinderen gezondheidseducatie moeten geven. Ik voel alleen maar passie en optimisme om mensen écht beter te maken. Daartoe heb ik een gespecialiseerde organisatie opgezet: HeartLife, een expertisecentrum voor hart en gezondheid. HeartLife biedt (para-)medische begeleiding aan op het gebied van leefstijl- en gezondheidsbevordering, altijd onder supervisie van de cardioloog. We willen sterfte bij vrouwen - en mannen - terugdringen, als gevolg van (onbegrepen) hartklachten. Liever duizend mensen écht helpen met gezondheid, dan er vierduizend snel doorheen draaien.”

Toverwoord

Sinds 2019 zit je ook in de politiek: je bent mede-oprichter van de partij NLBeter. Waarom heb je die stap gezet? “Ik vroeg al tien jaar aandacht voor risicofactoren zoals hoge cholesterol en aderverkalking, ik heb allerlei manifesten ondertekend, ik via de media mijn verhaal gedaan. Maar wil je écht wat voor elkaar krijgen, dan moet je betrokken zijn bij de wet- en regelgeving. Daar wil ik nu vol mijn tanden in zetten. Zo wordt heel Nederland mijn spreekkamer.” Wat kan een politieke partij voor een gezondere maatschappij betekenen? “We willen preventie op de agenda zetten. Dat is nu een groot, breed en hip toverwoord, maar vanuit de wetgeving kunnen we daar best veel mee. Het gaat erom mensen gezond te houden met maatregelen voor een gezonde leefomgeving. Denk aan een gezonde schoollunch, via wetgeving mensen meer laten bewegen, een suikertax en een totaalverbod op tabak. Ik denk ook dat huisartsen meer tijd voor hun patiënten moeten krijgen. Daarmee kun je veel ellende voorkomen. En specialisten moeten, in plaats zich te focussen op medicijnen, meer aandacht schenken aan het aanpassen van de leefstijl. Daartoe moet er in hun opleiding meer aandacht komen voor de inzet van voedingsinterventies.”

Rol

Welke rol kunnen zelfzorgretailers hierin spelen? “Ik zie mooie kansen voor zelfzorgspecialisten om een belangrijke rol te spelen in educatie. Want de drogist vormt een mooi lokaal en centraal punt voor mensen om ondersteuning te krijgen: ze kunnen er niet alleen voor producten maar ook voor informatie terecht, en adviezen voor verbetering. Als je mensen bewust kunt maken van de risicofactoren, dan kun je preventief heel veel voor elkaar krijgen. Door er pro-actief mee om te gaan, kun je het beter beheersen en ontlast je tegelijkertijd de druk van zorgkosten op onze maatschappij. Dus risicofactor management zie ik echt wel als een rol voor drogisterijen en apotheken. Daarmee kunnen de drogist en apotheker ook hun rol in de nuldelijnszorg invullen. Die rol is om mensen bewuster maken. En benader dat dan zo breed mogelijk: ook zaken als yoga en mindfulness spelen wel degelijk een belangrijke rol in het

voorkomen van ziekten. Maar zij hebben dan ook een belangrijke signaalfunctie, want zij zijn de gate keepers, en hebben een signaalfunctie voor wanneer de huisarts in beeld moet komen. De medicus moet met de echte probleemgevallen aan de slag, alles wat ervoor zit, in iedere vorm, kan naar de zelfzorgspecialist. Maar wil je die rol goed kunnen vervullen, dan

is het wel nodig dat de mensen achter de balie een goede opleiding hebben.” Gaat dat verder dan de bestaande drogistenopleidingen? “Aangezien meer dan de helft van de Nederlanders kampt met overgewicht, is er zowel vanuit de zorgkant als vanuit de mensen zèlf wel behoefte is aan een goedopgeleide specialist. En dat is een nieuwe specialisatie: die van leefstijlcoach.”

‘Zelf meten en inventariseren hoe gezond je bent, is vele malen goedkoper dan het ziekenhuis’

Initiatieven

Er zijn al bewegingen in die richting. Zo heeft de KNDB een matrix voor ondernemers ontwikkeld om hun identiteit en toekomst te bepalen. Leefstijlcoach is de meest prominente daarvan. “Dat is een goed teken, maar de mentaliteit is er nog niet naar. Want als ik dit op congressen zeg, dan staan er veel mensen op - waaronder fysiotherapeuten, maar ook drogisten - die dan een beetje beledigd zeggen: ‘Dat doen we al’. Dan zeg ik: je doet het nog niet goed genoeg, want het probleem wordt steeds erger.” Hoe zou de zelfzorgzpecialist dat dan wel moeten oppakken? “Elk initiatief valt te prijzen. Ik zou het niet zo gek vinden als je een drogisterij combineert met een tandartsenpraktijk: dat is een mooie combi. Op het gebied van de nuldelijnszorg kijk ik best veel naar hoe het in de Verenigde Staten geregeld is. Ik ben erg gecharmeerd van de mogelijkheden die daar bij grote drogisterijen zijn om consumenten gezond te houden en bewust te maken. ik heb, vooral bij de grote drogisterijen in de VS, hele health checkpoints gezien.” Diverse drogisterijketens zijn begonnen met het aanbieden van bijvoorbeeld cholesterol-, bloeddruk- en andere metingen in de winkel. “Ik ben het zelf nog niet bij een Nederlandse drogist tegengekomen, maar dat vind ik een goede ontwikkeling. Ook voor de zorgkosten van onze maatschappij. Want het zelf meten van bijvoorbeeld suiker en cholesterol, en inventariseren hoe gezond je bent, is vele malen goedkoper dan dat je naar het ziekenhuis moet voor een scan. En de drogist kan mensen sturing geven: natuurlijk moet je roken afraden en mensen daarbij helpen, en ze helpen meer te bewegen. Dat zouden ze meer mogen doen. Aan de andere kant moet er dan wel een goede scheiding komt tussen commercie en zorg. Het is erg gemakkelijk om iedereen met overgewicht meteen maar een afslankproduct aan te bieden. Dat moeten we goed reguleren.” Nudgen

Gezondheid krijgt op het moment veel aandacht vanwege de coronacrisis. Denk je dat gezondheid blijvend meer aandacht zal krijgen? “We hebben gezien hoe belangrijk het voor je weerstand is om elke dag een half uur te bewegen. Weerstand tegen corona, maar ook tegen zoveel andere ziekten. Die aandacht voor gezondheid moeten we vast zien te houden. En je kunt zoveel zelf, mensen onderschatten dat. Ik roep altijd: ken je getallen! Door de waarden van onder meer je bloeddruk, cholesterol, bloedsuikeren BMI in de gaten te houden, weet je waaraan je moet werken om de kans op hart- en vaatziekten te verlagen. Juist nu kun je mensen ‘nudgen’: continu een beetje duwen richting een gezondere leefstijl. Ik ben erg van de funtheorie: mensen op een leuke, verrassende manier stimuleren om gezonder te leven. Ik zag een filmpje van een metrotrap in Oslo waar je met de traptreden piano kunt spelen. En in Moskou is er een initiatief waarbij mensen, als ze 30 squats doen, hun metrokaartje gratis krijgen. Zo kun je continu, stapje voor stapje, je consument richting een gezondere leefstijl bewegen.”