MENSELIJK GEDRAG EN MACHINEVEILIGHEID

Niets is zo veranderlijk als de mens. Wij beschikken over een in de natuur ongeëvenaard scala aan eigenschappen en vaardigheden. Afhankelijk van de uitdaging zetten wij die met alle creativiteit in. Dat is in combinatie met machineveiligheid niet altijd gewenst. Het effect kan leiden tot heel onveilige situaties.

Ergernis en ongeduld zijn meestal belangrijke drijfveren om een situatie aan te pakken. Te snelle beslissingen en te veel focus op een handige oplossing leiden tot manipulatie van veiligheidsoplossingen. Veel heb je daarvoor niet nodig: een tang, een zaag, en bundelbandje, … En dat loopt meestal niet goed af.

Het is jammer dat mens en machine tegengestelde grootheden zijn. Zo is een machine efficiënt, repetitief, voorspelbaar. De mens echter is nogal variabel in het doen en laten, is snel geïrriteerd en is heel snel en creatief met oplossingen, vaak de verkeerde! Hoe lang zou het geduurd hebben om een tweehandsbediening te overbruggen?

In de industrie, waar veel machines en productielijnen zijn, is er een onverwacht verschil bij het omzeilen van veiligheidsvoorzieningen. Het blijkt namelijk dat vrouwelijke intuïtie, overzicht en veilig handelen een heel positief effect heeft op machineveiligheid. Er zijn hierdoor verschillen tussen bepaalde sectoren. In bedrijven waar een goede mix is binnen de groepen van machine-operators en onderhoudsmensen, kunnen we veel van elkaar leren.

Je kunt rustig stellen dat machineveiligheid “goed zit” als de mens zich volgens wetgeving en normen gedraagt. Waar dit scheef gaat is evident. Slechts één internationale norm houdt rekening met de invloed van het menselijk gedrag: ISO 14119. Ik noem die norm graag de “anti-manipulatienorm.”

Deze norm combineert het gedrag van de mens met de rechtlijnigheid van de machine. Onnodig wachten en onnodige handelingen zijn taboe. Combineer dit met ergonomie en je hebt het perfecte plaatje: Een machine waarvan de veiligheid wordt gerespecteerd.

Wie neemt er niet de kortste weg van A naar B?

Even terug naar menselijk gedrag. Je kunt hier pas adequate oplossingen bieden als je eerst de spiegel krijgt voorgehouden: Ook jouw hersenen hebben namelijk het spreekwoordelijke “korte lontje.” We verzinnen even snel iets en hebben geen erg in de risico’s. En wie neemt niet de kortste weg van A naar B? Ondanks kuilen in het pad waar je lelijk je enkel kunt verzwikken.

U als lezer denkt misschien “dit gaat helemaal niet over techniek.” Nee, inderdaad. Technische oplossingen werken namelijk alleen als die de mens niet in de weg zitten. Dus de volgorde is: eerst aandacht voor menselijk gedrag, dán pas de techniek van machineveiligheid. Je mag het ook omdraaien: Heb je de veiligheid op orde maar geen aandacht voor het gedrag, dan kun je wachten op gevaarlijke situaties. En heb je dáár geen aandacht voor, dan kun je wachten op letsel of erger. www.euchner.be www.euchner.nl www.euchner.lu

Wilt u graag toch nog iets van techniek: Denk dan aan uniek gecodeerde veiligheidsschakelaars waarbij de actuator onafneembaar is bevestigd. En waar “plausibiliteitscontrole” checkt of de handelingen (deur open/deur dicht) nog steeds stroken met het beoogde gebruik van de machine en het proces.

In de markt bestaan talrijke hooggecodeerde veiligheidssensoren die middels transpondertechnologie en OSSDsignaalverwerking bijna niet te overbruggen zijn. En er bestaat een variëteit van veiligheidscomponenten waarbinnen aansluiting kan worden gevonden op de bedrijfs- en omgevingsinvloeden van elk specifiek proces. Denk hierbij aan EMC, temperatuur en mechanische trillingen, of reiniging onder hoge druk en met agressieve middelen.

De creativiteit van de mens is onbegrensd. Dat maakt ons uniek. Laten we die creativiteit juist benutten om machineveiligheid beter, soepeler en bijna onmerkbaar te maken. Want alleen als de machine niet uitnodigt tot manipulatie, laten we die systemen doen wat ze moeten doen.

Volg eens een cursus “menselijk gedrag en machineveiligheid”, dat is confronterend en verhelderend tegelijk.

Auteur: Vladimir Dragosavic

Vladimir Dragosavic is gespecialiseerd in de praktische benadering van machineveiligheid en het bedenken van ergonomische oplossingen waarbij veiligheidssystemen passen bij het menselijk gedrag en de behoefte van bedrijven.

Vladimir Dragosavic is werkzaam als international training manager voor Euchner in Duitsland en lid van verschillende normcommissies. Hij beschikt over meer dan 25 jaar ervaring op het gebied van machineveiligheid en deelt graag zijn ideeën in constructieve discussies.