КОВИД ба БИЗНЕС АЧАА ТЭЭВРИЙН ЭРСДЭЛ
Ачаа тээврийн эрсдэл Allianz Risk Barometer Дэлхийн Топ 10 Бизнес Эрсдэл 2021
43%
40%
40%
19%
Бизнесийн доголдол (ложистикс)
Цар тахал
Цахим халдлага
Зах зээлийн өөрчлөлт
19%
Хууль, эрх зүйн өөрчлөлт
17%
16%
13%
13%
11%
Байгалийн гамшиг Түймэр, дэлбэрэлт Макро эдийн засаг Байгаль, цаг уурын Улс төрийн өөрчлөлт тогтворгүй байдал
Эх сурвалж: Allianz
Ачаа тээврийн эрсдэл 2021 Ложистикс Доголдол
Лос Анжелес хот, Лонг Бийч порт, 2021 9-р сар
The Great Global Supply Chain Disruption 2021 - New York Times
Ачаа тээврийн эрсдэл 2021 Ложистикс Доголдол Freightos Baltic Container Index (FBX) 12,000 10,000
10,839
Цагтаа ирсэн байдал (OTP) – Далайн тээвэр; дэлхий 83%
8,000
6,000 39% 4,000 2,000 1,342
2019
2021
Эх сурвалж: Freightos
Ачаа тээврийн эрсдэл 2021 Ложистикс Доголдол
Үнийн өөрчлөлтийн % (2019 vs 2021)
Ачаа цагтаа ирсэн байдал (OTP) 92%
87%
87%
64%
25%
32%
38% 29%
1%
Агаар
Бүтэн чингэлэг Бүтэн машин
Түүвэр чингэлэг
Түүвэр машин
Вагон 2019
2020
2021
Эх сурвалж: Monlogistics Group
Ачаа тээврийн эрсдэл
2022 онд биднийг юу хүлээж байна вэ?
Ачаа тээврийн эрсдэл Бид хэрхэн энд хүрэв?
KОВИД 19 эрчээ авч, дэлхийн томоохон эдийн засгууд хөл хорионд орж эрэлт унасан
201 9 АНУ – БНХАУ худалдааны дайн эрчимжиж компаниуд бараа материалын татан авалтаа нэмж эхэлсэн
202 0 Q1
Дэлхийн болон БНХАУ экспорт (тэрбум ам.доллар)
Дэлхийн худалдаа 20%-р (QoQ) огцом өсөж чингэлэг олдоц муудаж эхлэв
202 0 Q2 Хамгийн том хэрэглэгч улсуудын Засгийн газрууд маш том төсвийн болон мөнгөний зөөлөн бодлого хэрэгжүүлж бараа материалын эрэлтийг огцом өсгөсөн
202 0 Q3
6,000 5,000
202 0 Q4 Дэлхийн худалдаа, БНХАУ-ын экспорт түүхэн дээд үзүүлэлтийг хийж далайн тээврийн үнэ өсөж, боомтууд бөглөрч эхлэв
5,428
800
4,588
809
4,000 3,000
900
700 600 500
551
400
2,000
300
200
1,000
100
-
Q1
Q2
Q3
Q4
Q1
2019 Global merchandise export
Q2
Q3
2020
Q4
Q1
Q2
2021
China merchandise export
Эх сурвалж: WTO
Ачаа тээврийн эрсдэл Бид хэрхэн энд хүрэв? БНХАУ Эскпорт
Экспорт өсөлт %: Дэлхий vs БНХАУ 60% 47%
50%
Чингэлэг хомсдол
40% 30% 20% 10%
14% 0%
0%
-10%
Q1
Q2
Q3
Q4
Q1
2019
Q2
Q3 2020
-20% -30% Global export
Q4
Q1
25%
65%
Төмөр замын
Далай
Вагоны хомсдол
Далай тээврийн үнэ өсөх
Q2 2021
China export
Тианжин порт бөглөрсөн
Эх сурвалж: WTO
Ачаа тээврийн эрсдэл Монгол улсад хэрхэн нөлөөлөв – Тианжин порт • • • • •
• • •
• • •
Хүчин чадлаар дэлхийд 8, БНХАУ 6-д ордог порт Монгол улсын нийт импортын 15% Хэвийн үед Тианжин – Эрээн чиглэл сард 40-45 цуваа
Үйл явдлын дараалал 3-р сард 14 хоног зогсолт хийсэн Үүнээс хойш сард дундажаар 20 цуваа гарч эхэлсэн Хуримтлагдсан чингэлгийн тоо 4,000 давсан (6-р сард) Хамгийн сүүлийн мэдээгээр 6,000 чингэлэг байна Дундажаар 30-90 хоног саатаж байна Гарсан үр дагаварууд
Хугацааны асуудал Бараа, материалын саатал Чингэлэг түрээс, хадгаламжийн зардал ($3,000 - $ 15,000 / чингэлэг) Үндсэн шалтгаан
•
БНХАУ экспорт өссөн -> Вагон олдоц муудсан
Ачаа тээврийн эрсдэл Монгол улсад хэрхэн нөлөөлөв – COSCO Shipping Line • •
• •
• • • •
БНХАУ-ын хамгийн том далайн тээврийн компани Зах зээлд эзлэх хувиар дэлхийд 4-т ордог (12%) Монгол улсын чингэлэг тээврийн 90%-г гүйцэтгэдэг
Үйл явдлын дараалал 2021 эхээр дэлхийн далайн тээврийн эрэлт өсөж, чингэлэг хомсдож эхэлсэн 2021 оны 3-р сараас Тианжин порт Монгол чиглэлийн ачаанууд саатаж эхэлсэн Авсан арга хэмжээ Чингэлэг чөлөөт хоног өмнө 45 -> 7 Чингэлэг түрээсийн зардалыг нэмсэн, чингэлгийн барьцаа төлбөр авч эхэлсэн, Тианжин – УБ өөрсдөө гүйцэтгэх болсон (+$1,200/чингэлэг) Монгол чиглэлийн ачаанд хязгаарлалт тогтоож эхэлсэн Үндсэн шалтгаан
• •
Чингэлэг, далайн тээврийн эрэлт өссөн Монгол явах чингэлгүүд Тианжин-д гацсан
Ачаа тээврийн эрсдэл Монгол улсад хэрхэн нөлөөлөв – Эрээн, Замын Үүд боомт • •
• •
• •
• • •
БНХАУ-тай хиллэдэг хамгийн том порт Улсын нийт импортын 50%-г нэвтрүүлдэг Хэвийн үед хоногт 250 машин нэвтэрдэг
Үйл явдлын дараалал 2021 эхээр Монгол улсын хэмжээнд Ковид-19 тархаж Дорноговь аймагт эерэг тохиолдол гарсан Эрээн хот хилийн хяналтаа чангатгасан Үр дагавар Хоногт 50 машин хилээр гардаг Хил хоорондын тээврийн үнэ 10 дахин өссөн (RMB 6,000 -> 65,000) Эрээн боомтын ачаалал хэтэрч ачаа татан авалтыг багасгасан ЗҮ дахь машины тоо 5,000 давсан Үндсэн шалтгаан
•
Монгол улс болон Дорноговь аймагт КОВИД тархсан
Ачаа тээврийн эрсдэл Монгол улсад хэрхэн нөлөөлөв – Эрээн, Замын Үүд боомт Нэгдсэн авто терминал (Замын Үүд)
10-р сар, 2019
8-р сар, 2021
Ачаа тээврийн эрсдэл Монгол улсад хэрхэн нөлөөлөв – Эрээн, Замын Үүд боомт Авто терминал (Эрээн)
10-р сар, 2019
8-р сар, 2021
Ачаа тээврийн эрсдэл Монгол улсад хэрхэн нөлөөлөв – Импорт тээврийн өнөөгийн тойм Эхлэх улс/тив
Тээврийн төрөл (нийт импорт эзлэх %)
Үнийн өөрчлөлт
Хугацааны өөрчлөлт
Дэлхий
Агаар
+
+++
Дэлхий
Далай
+++
++
Европ/ОХУ
Авто
++
хэвийн
Европ/ОХУ
Төмөр зам
+
хэвийн
БНХАУ
Авто
+++
++
БНХАУ
Төмөр зам
+
+++
+
Бага зэрэг өссөн (уртассан)
++
Дундаж өссөн (уртассан)
+++
Их өссөн (уртассан)
Ачаа тээврийн эрсдэл 2022 оны төлөв
Дэлхийн худалдааны эргэлтийн өсөлт 125
122
120
118
115 115
•
Дэлхийн ложистикс доголдол 2023 он хүртэл үргэлжлэнэ (дэлхийн худалдаа, БНХАУ экспорт)
•
Тодорхой бус байдал мөн үргэлжлэнэ (КОВИД, улс орнуудын бодлого)
110
•
105 100
Эрээн болон Замын-Үүд нөхцөл байдал 2022 оны 3-р сараас дээрдэнэ
100 95
• 2015 Q1 2015 Q2 2015 Q3 2015 Q4 2016 Q1 2016 Q2 2016 Q3 2016 Q4 2017 Q1 2017 Q2 2017 Q3 2017 Q4 2018 Q1 2018 Q2 2018 Q3 2018 Q4 2019 Q1 2019 Q2 2019 Q3 2019 Q4 2020 Q1 2020 Q2 2020 Q3 2020 Q4 2021 Q1 2021 Q2 2021 Q3 2021 Q4 2022 Q1 2022 Q2 2022 Q3 2022 Q4
90
Гүйцэтгэл
Өмнөх төсөөлөл
Шинэ төсөөлөл
Агаарын тээвэр болон Алтанбулаг боомтын үйл ажиллагаа бага, багаар дээрдэнэ
Ачаа тээврийн эрсдэл 2022 үүсэж болох эрсдлүүд Эрсдэлийн Түвшин*
1. Монгол улсын далайн гарц хязгаарлагдмал байх
Өндөр
2.
Өндөр
Ложистикс доголдол үргэлжлэх
3. Тээврийн үнэ өндөр түвшинд байх
Өндөр
* Эсрдэлийн түвшинг тухайн эрсдэл үүсэх магалдал болон гарах үр дагавараар тодорхойлов
Ачаа тээврийн эрсдэл 2022 үүсэж болох эрсдлүүд Эрсдэл
ААН анхаарах зүйлс •
Монгол улсын далайн гарц хязгаарлагдмал байх
• • •
Ложистикс доголдол үргэлжлэх
• •
•
Тээврийн үнэ өндөр түвшинд байх
• •
Далайгаар ирдэг бараа бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадвар буурахыг анхаарах Тээвэр зуучтай хамтран өөр боломжит тээврийн маршрут/хувилбар судлах Урт хугацаанд үргэлжилвэл Монгол улсын худалдааны салбарын бүтэцийг өөрчлөх Бараа материалын төлөвлөгөө (Inventory management); Захиалга, татан авалтыг эрт хийх Тээвэр зууч, үйлдвэрлэгчтэй сайн харилцаа холбоо Монгол улсад агуулахын эрэлт, үнэ өсөхийг анхаарах Үйлдвэрлэгч талын төлбөрийн нөхцөл дээр анхаарах Төсөв, бизнес төлөвлөгөөнд зөвөөр тусгах Хөрвөх чадвар дээр анхаарах (тээвэр зуучуудын
Төрөөс анхаарах зүйлс • • •
• •
•
Тээвэр зууч, МТЗНХ-той нягт ажиллаж Тианжин, COSCO-с хамаарлаа бууруулах стратеги боловсруулж, ажиллах Тианжин гаалиас чингэлэгээс шилжүүлэн ачих зөвшөөрлийг авах ОХУ болон БНХАУ-тай төрийн түвшинд урт хугацаны тогтвортой шийдэлд хүрэх
Боомтуудын дэд бүтэцийг хөгжүүлэх ба өргөжүүлэх тал дээр бодлогоор дэмжих Тээвэр зуучдыг бодлогоор дэмжих
ААН-дийн хөрвөх чадварыг дэмжих хөнгөлттөй зээлийн хөтөлбөрийг өргөжүүлэх/сунгах
Ачаа тээврийн эрсдэл Төрд өгөх зөвлөмж ба хүсэлт
1. Тээвэр зуучууд, МТЗНХ зэрэг мэргэжлийн байгууллагуудтай нягт харилцаа холбоотой ажиллах
2. Аливаа асуудал, эрсдэлийг урьдчилан харж сэргийлэх, бэлдэх (Proactive) 3. Хэт экспорт дээр төвлөрөх бус импортыг мөн орхигдуулахгүй байх 4. Асуудлын үндэсээр нь шийдэх гэж оролдох, шинж тэмдэгүүдийг дараад хаях биш 5. Засгийн газар ташаа ПР мэдээгээр бусдыг төөрөгдүүлэхгүй байх
Ачаа тээврийн эрсдэл Боломж – Ази Европыг холбосон ложистик хаб
• • • •
Ази экспорт 2021 онд 14.4% өссөн Европ импорт 2021 онд 9.1% өссөн БНХАУ – Европ/ОХУ төмөр замын тээвэр 1.5 сая чингэлэг хүрч 20% өссөн Монголын корридор БНХАУ – Европ/ОХУ чиглэлийн төмөр замын тээврийн 15%
Ачаа тээврийн эрсдэл Logistics Forum 2022
Ачаа тээврийн эрсдэл
Анхаарал хандуулсанд баярлалаа