The Manila Collegian Vol. 30 No. 21

The Official Student Publication of the University of the Philippines Manila Volume 30 Number 21 September 15, 2017 - Friday

doobi doobi dap dap 06 culture

zero-sum game 03 features

scam & go 07 culture

SOS NETWORK, NAGTAYO NG ‘BAKWIT SCHOOL’ SA UP DILIMAN

02 NEWS

02 NEWS SOS Network, nagtayo ng ‘bakwit school’ sa UP Diliman

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday

Lakbayan ng Pambansang Minorya, idinaos SHAILA ELIJAH PEREZ FORTAJADA AT RYANA YSABEL NERI KESNER

“The worst thing about not having a permit-tooperate is that you're really vulnerable to red-tagging”, banggit ni Romero. “Handa kaming tumulong sa DepEd. Handa kaming tumulong sa government. Kaso nga lang, ‘yung government pa ‘yung nagtatakwil sa amin.”

Buhat nito, mas lumala ang pagtrato sa kanila ng mga local government units (LGUs) at ng militar, kahit pa ipinakita ng mga eskwelahan na sila ay may permit na mula sa DepEd. Ito ay nakakaapekto sa kakayahan ng mga alternative schools katulad ng Setyembre 1, 2017 - Sinalubong ng mga estudyante at ng mga progresibong grupo ang CLANS na maghawak ng mga mga parating na Lakbayani sa Padre Faura, Taft. Kuha ni Aries Raphael Reyes Pascua dialogue kasama ng mga LGUs upang harapin ang isyu ng Bitbit ang panawagang itigil na need to teach the students how to lumalalang diskriminasyon sa ang Martial Law sa Mindanao, hate the government. The unrelenting mga eskuwelahang Lumad. Sa ngayon, nagsimula na ang paglakbay ng mga brutal attacks launched against the naghahawak ng mga ‘bakwit schools’ Lumad papuntang Maynila para sa Lumad people by the government ang mga guro at estudyante mula Lakbayan 2017. Kasabay nito ang and its military, are doing a great job sa mga iba’t ibang sitio na lumikas kanilang patuloy na pagkondena of teaching children to stand firm dahil sa mga matitinding operasyon sa mga extrajudicial killings at and fight back. For as long as this ng mga militar sa kanilang lugar. paglabag sa karapatang-pantao sa government spearheads, sponsors, ilalim ng administrasyong Duterte. and condones violence and oppression “Dahil nga nag-evacuate sila, hindi towards the most marginalized sector talaga nakapag-hold ng school Alinsunod naman ng pagtangka including the Lumad, society itself operations. However, sa ilang mga ng pangulo na bombahin ang mga will push the people to rebel.” sitio, halimbawa sa Sarangani, paaralan ng mga Lumad, nais ng nakakapaghawak sila ng mga bakwit mga kabataang Lumad na itigil Subalit ang ALCADEV ay mayroong schools”, kwento ni Romero. “Ito ay ang pagbabanta sa kanilang mga permit-to-operate mula sa Department mga schools na halo-halo ang mga eskwelahan. Upang pansamantalang of Education (DepEd) at ang sitio. Naghalo-halo silang mga classes, maipagpatuloy ang pag-aaral ng primaryang tinuturo nito sa mga mag- at ‘yung mga guro ng CLANS doon, pambansang minorya, ang mga aaral ay pagsasaka. Ang lumalalang kahit takot na takot sila, nananatili miyembro ng Save Our Schools (SOS) pandarahas ang dahilan kung bakit pa rin sila doon. Nagtuturo sila, Network ay nagtatag ng ‘bakwit nagbakwit ang mga estudyante at nagpapatuloy ng operations.” schools’ sa International Center ng UP pansamantalang tumigil muna Diliman simula noong ika-7 ng Agosto. sa pag-aaral ngunit may ilan na atuloy na anindigan nagbabalak na lamang bumalik sa pag-aaral pagkatapos ng Batas Militar. Ngayong nagaganap ang Lakbayan ng

P

Pandarahas at mga Pamimintang

Gayon pa man, hindi na bago ang pangaabuso sa pambansang minorya at ang pagdedeklara ng Batas Militar ang siyang nagpalala sa mga paniniil na ito.

Ayon sa isang mag-aaral ng Alternative Learning Center for Agricultural and Livelihood Development (ALCADEV) na si Gleezajoy, may mga estudyanteng hindi na makatuon sa klase at ang iba’y hindi na pinapapasok ng magulang sa takot na makaranas at makasaksi ng panlilibak mula sa mga sundalong nasa kanilang lugar. Nakararanas ng pandarahas ang mga eskwelahan dahil pinagbibintangan ang mga itong nagtuturo ng mga estudyante upang sumapi sa New People’s Army (NPA).

Ngunit ayon sa nilabas na pahayag ng ALCADEV INC sa kanilang Facebook page, “Our schools don't

P

Pambansang Minorya, kasalukuyang nasa Stud Farm sa UP Diliman ang pambansang minorya upang ipanawagan ang kanilang karapatan sa sariling pagpapasya. Ipinanawagan naman ng mga estudyante na irespeto ang kanilang paaralan at samahan sila sa kanilang laban sa nais magmina sa kanilang tirahan.

“Nanawagan po ako na sana dinggin nila ‘yung mga panawagan namin dahil alam naming itong paglaban namin ay para sa kalikasan at sa lahat ng mamamayan”, ani ng batang Lumad na si Gleeza Joy. “Bilang kabataang Lumad po, nais ko lang po ipaabot sa lahat na hindi kami natatakot kahit na ipinapatay pa nila ‘yung mga lider namin, mga guro namin, tapos mga datu sa komunidad.

“Iniisip po naming mga kabataan na hindi po kami aatras sa aming pakikipaglaban at iniisip po namin na buhay po talaga sila -- ‘yung mga martyr namin hindi po namin naisip na wala na ‘yung Dionel, wala na si Sir Emok, wala na si Datu Bello”, dagdag pa niya.

“Hindi po talaga namin sasayangin ‘yung mga bagay na naiwan nila.”

Sa kabilang banda, idiniin ni Romero ang kahalagahan ng pagsuporta ng mamamayan sa edukasyon ng mga Lumad. Ipinaliwanag niya ang silbi nito sa mga pambansang minorya bilang paraan nila para ipagtanggol ang kanilang mga karapatan.

“Kung wala silang mga paaralan, then they are doomed to ignorance”, wakas niya, sabay nagbigay ng panawagan upang waasin ang militarisasyon sa mga komunidad. “Save our schools”.

Kaugnay nito, isa pa sa mga nakikitang dahilan ng pagkakaroon ng mga sundalo sa kanilang lugar ay ang pagmimina dahil mayaman ang Caraga sa mineral.

Hadlang sa Pagbabago Sa kasalukuyan, halos 87 eskwelahan ng mga Lumad ang naipasara ng militar sa kabuuan ng Mindanao.

Tumindi pa ang nararamdamang takot ng mga guro at mamamayan nang sabihin ni Presidente Duterte na bobombahin niya ang mga eskwelahan dahil ilegal ang mga ito.

Ayon nga kay John Timothy Romero, isang guro ng Center for Lumad Advocacy and Services, Inc. (CLANS), ito ay dahil sa paratang na tinuturuan ang mga estudyante na sumapi sa NPA.

Ang mga pambansang minorya ay naglakbay patungong Maynila upang mas iparating sa gobyerno ang kanilang panawagan na wakasin ang militarisasyon sa kanilang mga komunidad at mga paaralan.

FEATURES 03

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday

ZERO-SUM GAME: Assessing the framework of the education sector in the Philippines JENNAH YELLE MANATO MALLARI

Education is an inviolable right.

To uphold accessible and quality education for all Filipinos – this is the mandate of the State as mentioned in Article XIV, Section 1 of the 1987 Philippine Constitution.

In this mandate of the government, a student’s socioeconomic status should not hinder his access to education. However, the State is on the brink of abandoning its mandate through the continuous commercialization of education.

For years, the educational system has been plagued by consecutive budget cuts and relentless increase in tuition and other school fees.

Through budget cuts, State Universities and Colleges (SUCs) are forced to subsist with insufficient funding – often manifested through dilapidated and compromised facilities. To continue operations, institutions are forced to devise mechanisms that would generate funding hence the adamant increase in tuition and other school fees.

In the present framework of tertiary education, the burden of providing accessible and quality education has long been abandoned by the State.

A Rich Man’s Playground Tertiary education in the Philippines only favors the rich.

The Commission on Higher Education (CHED) listed only 228 higher education institutions (HEIs) providing subsidized education to 1.8 million Filipino students. This constitutes only a miniscule block of the 1,934 registered institutions in the country for tertiary education has been private-dominated for years.

Present data shows about 2.2 million students are enrolled in the 1,706 privately-owned HEIs in the country.

The disparity in number between public and private HEIs established the sector as a profitable venture – with businessmen lining up to open their own privately-owned institutions.

The return of investment for these businessmen has been magnanimous. The country’s leading private universities such as De La Salle University (DLSU) and Ateneo De Manila University (AdMU) have tuition rates ranging from P2,300* to P3,300* respectively. The University

of Santo Tomas (UST), on the other hand, charges P1,348 per unit.

Annually, these institutions earn more than P100,000 per student enrolled – ensuring tantamount income for tycoons investing on these institutions. With private institutions constituting the majority of HEIs in the country and the high rates that accompany them, access to tertiary education is indeed a privilege.

A similar pattern is observed on State-sponsored institutions with the University of the Philippines (UP) charging as much as P1,500 per unit. The Polytechnic University of the Philippines (PUP), despite its affordable tuition fees, generates high income from their collection of other school fees (OSF). Because of this, the private-dominated tertiary education in the Philippines becomes more inaccessible to the common Filipino.

Indeed, tertiary education is geared on amassing profit at the expense of its students.

A Successful Coalition The State – mandated to uphold education as a right – has betrayed the masses in favor of commercialization.

This problematic framework is supported by the State. The already soaring rates of tuition and other school fees is further increased through the approval of CHED. For this year, the Commission approved an average increase of 6.96% or P86.68 for tuition rates and 6.9% or P243 for other school fees for 260 schools. The Commission has been instrumental for the annual increase of matriculation rates for private institutions. Instead of upholding its mandate to protect the student’s right to affordable and quality education, the agency is guilty of endorsing and validating the increase tuition and other school rates.

The subsistence of private institutions is also supported by CHED through their Student Financial Assistance Program (StuFAP) grants. Student applicants, especially those who are enrolled on private HEIs, will be granted financial aid to fund their education. This ensures the influx of profit for these institutions. In turn, this justifies the impending increase of matriculation fees which

– due to CHED’s underperformance – happens annually.

As for State Universities and Colleges, the surge in rates is due to State abandonment. Because of inadequate financial support and malevolent policies such as Aquino’s Roadmap for Public Higher Education Reform, SUCs are forced to adapt mechanisms towards self-sufficiency.

The University of the Philippines’ Socialized Tuition Scheme is a prime manifestation of the aforementioned directive. Formerly known as the Socialized Tuition and Financial Assistance Program (STFAP), the mechanism has become a means of justifying tuition fee increase. The mechanism automatically charges students the base amount of P1,500 per unit. Tuition discounts are given to students according to their capacity to pay – gauged through their household’s annual income.

The scheme, despite its seemingly noble goals, was a failure and was used to amass income disguised as “socialization” of education.

Instead of upholding their mandate to provide accessible quality education, the government has busied itself in ensuring the persistence of the sector’s flawed framework.

An Effective Pretense Duterte’s Free Tuition Policy has adapted a progressive veil only to uphold and fortify the neoliberal framework of education.

This year, the Duterte administration boasted free tuition rates for all public HEIs – a victory celebrated by the youth and by the education sector itself. Through Republic Act 10931 or the Universal Access to Quality Tertiary Education Act, matriculation and other school fees will be fully subsidized by the government. However, because of its maligned provisions, the enacted law will only adapt the already existing framework of tertiary education – its progressive veil further exacerbating the situation.

The law was enacted to provide equal opportunity for all Filipino students to access quality education.

However, its maligned student prioritization has betrayed its intent.

Instead of granting free tuition

rates for all students, the policy categorizes students according to their socioeconomic status. High prioritization is given to poor students should they prove that they are indeed underprivileged.

Students are subjected into a strenuous bureaucratic process in order to prove their eligibility for the subsidy. This system eerily resembles UP’s STS – a scheme proven to be a failure in providing accessibility to the students.

Furthermore, the law enables public HEIs to implement mechanisms that would force non-beneficiaries to cover the cost of their education as stated in Section 4. This could pave way to the inception of income generating programs that would ensure profit for institutions despite the non-collection of matriculation fees. According to Kabataan Partylist Representative Sarah Elago, the collection of OSF remains deregulated – granting SUCs the power to increase rates.

Additionally, the Free Tuition Policy still grants financial aid to students enrolled in private institutions stated in Section 7 of the law.

This was streamlined through the Unified Student Financial Assistance for Tertiary Education (UniFAST). However, as mentioned earlier, will yield to the continuous increase of tuition and other school rates for these institutions are not covered by the policy.

In its present form, the Free Tuition Policy is an anti-student mechanism packaged in a progressive skin. It is bound to fortify the commercialization of education.

The Philippine education system has long served the interests of those in power.

The government and the ruling elite conspired to bastardize each Filipino’s right to accessible and quality education. Policy after policy, the burden of funding one’s education was bore solely by students – completely abandoned by the State while being milked by corporations.

Even with the implementation of the free tuition policy, the mandate of is adamant on its betrayal to the masses. The battle for a true accessible and quality education continues.

*The amounts listed are estimated for clarity.

04 NEWS

NEWS DOSE: OPLAN KAPAYAPAAN O OPLAN KAGULUHAN? Militarisyon sa kanayunan, hadlang sa kapayapaan THE NEWS TEAM Isa sa nakikitang salik ng pagkadiskaril ng usapang pangkapayaan sa pagitan ng pamahalaan at ng National Democratic Front of the Philippines (NDFP) ay ang pagpigil dito ng mga nakatalagang militar sa mga posisyon ng gobyerno Ayon sa mga ulat, sa pag-upo ng mga militar sa mga posisyon sa pamahalaan, nagkakaroon ng mas malawak na oportunidad na makapaglunsad ng mas marami pang mga atake sa kanayunan. Kung maaalala, kahit na gumugulong pa noon ang usapang pangkapayapaan at tigil-putukan ay patuloy pa rin ang pag-atake ng mga militar sa mga komunidad, at patuloy na niyuyurakan ang karapatang pantao ng mga sibilyan.

Ayon sa Bayan, ang mga pagpatay ay tuwirang nakaugnay sa mga operasyong militar at okupasyon sa mga komunidad ng AFP. Ang patuloy na pananatili nila sa mga baryo ang nagdudulot ng malaking takot at pangamba sa mga naninirahan doon. Sa unang bahagi ng Oplan Kapayapaan, walang ibang inihatid ito sa mamamayan kundi napakaraming kaso ng paglabag sa karapatang pantao.

Hindi mabibilang ang iba’t ibang mga kaso ng pambubulabog, iligal na imbestigasyon na may halong pananakot at pagpatay, hamletting at maging mga aerial strafing at bombing sa bansa.

Ilan pa sa ibang binubusabos ng militarisasyon ay ang kapaligiran at kultura ng mga katutubo.

Sa katunayan, kasalukuyang nagkakampuhan ang pambansang minorya sa UP Diliman upang igiit ang ilan sa kanilang mga panawagan, tulad ng pagpapatigil ng pangangamkam ng lupa, pagpapalayas ng mga militar sa kanayunan, pagkondena sa paglabag ng karapatang pantao, at paggiit sa kanilang sariling pagpapasya.

Magtatagal ang Kampuhan sa UP Diliman hanggang ika-21 ng Setyembre, taong kasalukuyan.

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday

Kampanya kontra droga, lalong lumulubha

Progresibong mga grupo, labis na tinuligsa ang pasistang estado ARTHUR GERALD BANTILAN QUIRANTE AT EUNICE BIÑAS HECHANOVA Umabot na sa higit 13,000 katao ang bilang ng mga personalidad na pinatay kaugnay sa kampanyang “War On Drugs” ng administrasyong Duterte mula sa kaliwa’t kanang operasyon ng kapulisan at ‘vigilante-style’ na pamamaslang. Pinakahuli rito ang pagbawi sa buhay ng 17-anyos na si Kian Delos Santos na kasalukuyan pa ring iniimbestigahan. Kabilang si Delos Santos sa 24 na kabuuang bilang ng napatay ng Northern Police District (NDP) matapos ang kanilang magdamag na operasyon sa CAMANAVA noong Agosto 17-18.

Kaugnay nito, NPD ang pinakahuling nagkasa ng operasyon sa oplan “double barrel” habang may naitalang 32 patay at 107 arestado sa Bulacan at 25 naman ang patay sa Maynila kabilang ang 119 arestado sa kanya-kanyang operasyon.

Panawagan para sa Hustisya

Matatandaan na bago pa man maupo sa pwesto, ipinangako na ni Pangulong Duterte na wawakasan niya ang suliranin ng bansa sa usapin ng ipinagbabawal na gamot sa loob ng anim na buwan. Pagkaupo sa Malacanang, dali-daling ibinandera ng tambalang Pang. Duterte at PNP Chief Dela Rosa ang kampanyang “War on Drugs” na umano’y magiging armas ng pamahalaan kontra droga.

Sa kabilang dako, tila kaliwa’t kanang patayan ang agad na bumungad sa mga unang buwan ng pamamahala ng administrasyong Duterte.

Higit isang taon ang nakalipas, patuloy pa ring inuulan ng batikos ang kampanyang ito ng Pangulo.

Samantala, isa pang nasawi ng kampanya ni Duterte upang puksain ang droga ay ang 19 na taong gulang na si Carl Angelo Arnaiz. Pagkatapos mawala ng ilang araw mula ika-17 ng Agosto, nahanap ang binatilyo sa isang morge sa Caloocan. Inulat naman ng Caloocan City Police, nanlaban umano si Arnaiz habang inaaresto siya sa kaso ng pagholdap sa isang taxi driver.

Ayon sa otopsiya na isinagawa ng Public Attorney’s Office (PAO), may mga bakas pa ng posas sa mga kamay ni Arnaiz, at may mga Arnaiz na siya ay nakaranas ng labis na pandahas bago siya pinatay. Kasunod dito ay binatikos ng iba’t-ibang mga progresibong grupo ang patuloy na pagpatay dala ng anti-drug war

at pagkondena ng mga inosenteng biktima gamit ang gawa-gawang kaso.

“This could literally happen to anyone as bloodthirsty mad king Duterte continually encourages the police to kill without due process, plant evidence, and cover up in the course of his bloody war on drugs.

We must stand up against Duterte’s madness to save the country’s youth,” idiniin ni Anakbayan Chairperson Vencer Crisostomo.

Maliban rito, kinondena din ni Crisostomo ang paglaganap ng takot ng rehimen Duterte sa pamamagitan ng kampanya kontra droga, na kumitil ng buhay ng mga mahihirap habang ang mga malakihang at politikongs druglord ay iniliban ng gobyerno at PNP sa prosekusyon.

Nitong ika-25 ng Agosto, nakiisa ang iba’t-ibang sektor na magprotesta laban sa malawakang pagpasista ng estado at pagkait ng hustisya sa mga biktima ng Oplan - Double Barrel Project Tokhang ng pamumuno ni Duterte.

K awalan ng Pananagutan Samantala, pinanindigan naman ni National Capital Region Police Office (NCRPO) Director Oscar Albayalde na magkahiwalay ang mga kaso ng pagpatay sa mga minor de edad na kamakailan lamang ay inihayag ng PNP na sangkot sa transaksyon sa droga.

“Kung may pang-aabuso ang mga pulis, ‘di natin hahayaan na gagawin nila muli ito”, sambit ni Albayalde.

“May mga nagte-take advantage sa ilang sektor kaya ito ay nakadagdag pa sa pangamba ng ating mga kababayan”. Sinabi pa niya na may mga nagpapalaki ng isyu ng mga namatay, na hindi nila hahayaang magpatuloy.

Alinsunod naman sa pagpuksa sa mga drug dealer sa bansa, patuloy pa rin ang pagdepensa ng pangulo sa mga ipinaparatang kay Davao City Vice Mayor Paolo ‘Pulong’ Duterte na kasama sa 6.4-bilyong piso shabu scandal. Sina Abogado Mans Carpio at Davao City Mayor Sarah Duterte ay itinuturong sangkot din dito.

Ang anak ng pangulo ay itinuturong nakatali sa mga negosyanteng ibinansag na “Davao Group” na nagpuslit ng droga mula sa Tsina sa pamamagitan ng Bureau of Customs

na siya namang nahanap sa bodega sa Valenzuela City nitong Mayo.

Pinayuhan ng pangulo na gamitin ni Paolo Duterte ang “right to silence” habang nasa kapulungan sa Senado.

“The war on drugs has unraveled as a fascist instrument par excellence used to solidify Duterte’s rule and intimidate political rivals”, isinaad ng Anakbayan. Nagdemanda din sila ng pananagutan mula sa gobyerno para sa kawalan ng hustisya sa pagpatay ng polisya na lumalabag sa karapatang pantao, at konkretong aksyon upang masolusyunan ang kahirapan at krimen sa lipunan.

Samakatuwid, inaanyayahan ng Anakbayan at ng iba pangmasang organisasyon ang kabataan at mamamayan na makiisa sa mga malawakang pagtuligsa sa karahasan ng gobyerno.

SURVIVAL OF...

FROM P.10

this jungle, where only the fittest in terms of being strong-willed ought to survive. I know that there is still so much more to know from these initial observations—after all, I still have ten and a half months to learn more about how the system works, and how practices can be changed and shaped if converged with theory.

I am observing from the little ripple that is our municipality, and with various issues already evident in this place, I can only surmise how problematic the larger branches of our government are.

As I see it, we are still very far from true progressive change. But for as long as there are people who are more than willing to serve the country, hope is not lost.

A FINAL CHAPTER

FROM P.10

the war on drugs continues, the corruption remains, and the abuses of power worsen.

One man cannot change the world; only we as a people, united as one, can do so. You may not see or hear from me again, but I hope you picked up at least one good thing from my words.

And while this may be the final chapter of my brief stint in this publication, there’s one thing you can count on: there’s always going to be a next chapter.

I’ll catch you next time.

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday

CA dismisses DAR Secretary ‘Paeng’ Mariano

NEWS 05

Progressives decry decision as ‘anti-people’ EUNICE BIÑAS HECHANOVA

Thirteen members of the Commission on Appointments (CA) opposed the assignment of Agrarian Reform Secretary Rafael ‘Paeng Mariano’ due to his alleged links to the Communist Party of the Philippines (CPP) and finalized last September 6, 2017 that Mariano was rejected for the position.

Davao Oriental Representative Joey Almario, the only member who approved Mariano, stated that the DAR Secretary’s directives were aimed to greatly helping the farmers.

Prior to the official inauguration of President Rodrigo “Digong” Duterte to position, he had already pointed progressive members to fill certain cabinet positions, and per recommendation of the National Democratic Front of the Philippines (NDFP). However, since the dismissal of several left-wing cabinet members, progressive leaders critiqued that he had reversed his pronouncements.

Service to Farmers During his time as DAR Secretary, Mariano arranged the release of lands in Hacienda Luisita to farmers.

Alongside this, he initiated the reinstatement of farmers to Lapanday Foods Corporation (LFC) after the issue on the company’s land-grabbing and dubious contracts with the farmers.

Moreover, he issued an administrative order which enables and prioritizes farmer installation, land acquisition and distribution over applications for conversion of agricultural lands and other delays in hearings in land acquisition.

Paeng’ Mariano has served as a leader of the Kilusang Mambubukid ng Pilipinas (KMP) and was one of the “Batasan 6” legislators who have been arrested in 2006. He was also one of the survivors of the Mendiola Massacre in 1987, where many farmers were killed during the regime of former president Corazon Aquino.

Amidst critique from the CA, Mariano denied being prejudiced towards distinct farmer groups or contributing to illegal acts of farmers.

Favoring Oligarchs In light of this issue, youth groups and mass organizations denounce the CA’s disapproval of Mariano, and of the remaining progressive cabinet members including Social Welfare Secretary Judy Taguiwalo and Environment and Natural Resources Secretary Gina Lopez. Likewise, they have been deferred confirmation for being suspected to be part of the CPP.

DOOBI DOOBI DAP DAP* motor. Mura na nga, magmumukha ka pang maangas. Parang ipis ka na niyan — kahit anong traffic jam, malulusotan mo na. Huwag nga lang kalimutan ang helmet para buo pa rin ang ulo mo kapag nadale ka.

Kung ayaw mo sa motor dahil walang silong, kotse na ang kuhanin.

Ihanda lang ang pambayad-utang sa bangko; matagal ding installation ‘yan. Kung walang pang-arkila ng tsuper, magpagatas ka sa driving school. Manumpa (at magbayad) sa LTO. Maghanap ka na rin ng bagong trabahong mataas magsahod para makabili ka ng gasolina arawaraw. Nakakatakot nang maubusan, baka maiwan ka sa gitna ng kalsada. ‘Yung traffic na iniwasan mo, ikaw pa’ng maging mitsa.

Ikaw ay isang payak na commuter at pinakumplika lang ng pagdagsa ng mga bagong-biling kotse (at pagtiwangwang ng mga luma), ng kawalan ng gobyerno ng disiplinadong pagpaplano sa transportasyon, at pagbuhol-buhol ng mga behikulo sa nakagisnang

Anakbayan Chairperson Vencer Crisostomo incited that the CA has already diverted its interest away from the people, and has chosen to support instead the oppression of the sectors. “With Ka Paeng’s rejection, the US-Duterte regime has fully revealed itself to be beholden to the interests of despotic landlords and big business like the CojuangcoAquino clan,” he stated.

Aside from this, Kabataan Partylist also showed dissent over the rejection of Mariano, as he had pursued the implementation of genuine agrarian reform and free land distribution, and supported the resumption of peace talks for rural development.

“Mariano, with policies such as a moratorium on agricultural land conversion and the hastened implementation of the court order on Luisita, has helped advance the struggles of the farmers against the obsolete and backward agricultural landscape”, the group asserted.

Continuing Obligation “Taguiwalo has shown that provision of social services to the people is possible without the intervention of congressmen and senators, embezzlement of funds and patronage politics. Her

leadership has been blazing a historic path in forging an agreement to support the rehabilitation of communities, especially those of Lumads, affected by militarization”, expressed Kabataan Partylist.

The youth group also cited Lopez’ clashing with multinational mining companies, and her recognition of the importance of the continuation of the peace talks, which she included would bring national industrialization and socio-economic reforms. Lopez’ efforts showed her opposition towards the exploitation of the country’s labor and natural resources for imperialist profit.

Despite this, Mariano and the rejected cabinet members assured the public that they will continue in their struggle for reforms along with the masses.

“Certainly, truly pro-people and progressive public servants such as Ka-Paeng, alongside Judy Taguiwalo and Gina Lopez, do not deserve to be in a reactionary government such as Duterte’s. True enough, much of the government’s executive branch today is dominated by former military officers, each ensuring that the fascist, militaristic, and pro-American line is towed – at the expense of any real meaningful change”, Crisostomo indicated.

FROM P.07

mga daanan ang luma at lumalalang kalagayan ng traffic. Wala kang choice kun’di maglakad o pumirme sa tahanan. Magnilay ka na sa loob ng sasakyan, siguradong tatanghaliin ka na ng alis at gagabihin ng uwi.

MODERATE TO HEAVY Gumunaw na ang mundo, ‘di mo lang namalayan dahil naipit ka sa biyahe. Nagsibabaan na ‘yung ibang tao sa kani-kanilang sasakyan.

Maski mga kasama mong pasahero, naglakad na rin. Ikaw na sinusulit ang pamasahe ay nagpaiwan, pero lumubog na ang araw at hindi pa rin kayo umaabante. Naging parking lot na ang lungsod. Gridlock nung una, Carmageddon nang lumaon.

Isa-isa nang bumabagsak ang mga katawan sa daan, sa gutom man o puyat. Naipit lang ang firetruck, may kumalat nang sunog. Sa pangamba’y may nawalan na ng bait at nagsimulang banggain ang mga karatig-kotse.

Nahirapang

makaronda ang pulis sa tindi ng traffic. Wala halos maisugod sa ospital dala ng ambulansyang hindi makalabas. Kung meron mang pasyente, hindi rin makatrabaho nang maayos ang mga doktor dahil ubos na ang padalang supplies. Sa loob ng mga delivery truck nabulok ang mga perishables. Talamak ang nakawan sa supermarket at department stores nang mapagalamang may cut-off ng mga produkto dahil na-traffic na rin ang ekonomiya.

Nagkandaubos na ng supply ng krudo sa daigdig. Manlulupig na muli ang Amerika ng bagong bansa.

Habang bumubutas ng lupa upang magsunog ng langis, kasabay ng milyong-milyong kotseng umaandar ngunit hindi umuusog, babalutan ng maitim na usok ang himpapawid.

Hika rito, kanser doon. Pag-akyat ng temperatura, kakatok si Kamatayan bilang flashflood o heat stroke.

Maisipan man ng pamahalaang magmodernisa ng mga jeep, makikipagsabwat naman sila sa mga negosyong kakain sa kabuhayan

ng mga tsuper. Pagbawalan man nila ang mga mamamayang sumakay sa pribadong sasakyan, kung ang highway na higit isang dekada nang tinatayo ay hindi pa rin tapos, wala na silang magagawa dahil nag-isip pa lang sila kung kailan huli na ang lahat.

Sumisikip ang mga kalye dahil tumutungo ang mga tao sa kalunsuran dala ng kawalan ng oportunidad sa mga pinabayaang lugar. Matutupad lamang ang solusyon sa traffic sa gabay ng puspusang urban planning at pagpapaunlad ng makabayang industriya sa kanayunan. *Salamat (at pahiram na rin), Kuya Wil, para sa pagsalin kung ano nga ba ang “Sabi ng Jeep”

Author’s Note: Ang senaryong inilarawan sa ikalawang bahagi, “Moderate to Heavy”, ay gawa lamang ng malikot na isip ng may-akda.

Hindi man sinasadya ang pagtutulad ay huwag na sanang paabutin pa sa pinakamalala, sapagkat saksi na tayo sa mga nagaganap na sintomas.

& M GO A C S

06 CULTURE

ng a P

Tumambay sa mataong lugar habang nagmamasid sa paligid na kakaunti ang mga bantay at walang CCTV. Kaunting galing sa pag-arte at pananalita, dagdagan ng nakae-engganyong pangako ng mga produkto sa murang halaga o negosyo na may agarang kita, at humanap ng bulnerable o silaw sa pera — voila! Kumpleto na ang iyong con artist starter pack.

g ga

o sa s t an

Mata ng Salarin

at

Bik

tim a

“Walang manloloko kung walang magpapaloko.”

Anak ng jueteng! Ako na ang nawalan, ako pa ang nasisi. Ang kakapal talaga ng mukha ng mga scammer na pagnakawan ang kapwa nila! Hindi ko alam paano sila nakakatulog sa gabi, mga walang konsensya.

Gwapo, mabait, maamo — ganito ang mga papuring natatanggap ko sa trabaho. Sa pormang smart casual ko ba naman araw-araw bilang sales agent ng condominium, hindi talaga ako mapagdududahan.

Kaya natatawa ako na napagkakakitaan ko ang maamo kong mukha.

Bente mil ang nawala sa akin.

Ipinangutang ko pa dahil sabi ko malaki ang kikitain ko sa pagsali sa networking; investment na rin sa kinabukasan ng pamilya ko. Kahit hindi ako magbenta ay kikita pa rin ako basta ba’y makapagpasali ako ng bagong miyembro. Ngunit biglang nagsara ang kompanya at tumakas ang may-ari tangay lahat ng perang inilagak namin sa negosyo.

Oo, may malinis akong trabaho, pero sayang naman ang oportunidad na kumita ng mas malaki.

Madalas, hindi garantisadong makabenta ng unit. Kaya kung payagan ng oras, rumaraket ako sa pagiging “tour guide”.

Kumpara kasi sa trabaho ko na kailangang bumuo ng otso oras kada araw at may quota na dalawang unit kada buwan, sa sideline ko, siguradong may kita kada transaksyon. Isa pa, sakto ang panlabas na itsura ko sa raket kaya walang nakakahalata sa’kin.

Nag-iingat pa rin ako, lalo sa mga kababayan kong alam ang ganitong modus. ‘Di mo alam, baka bigla na lang ako hulihin; alam ko namang labag ‘to sa batas. Mabuti nga at nauso ang internet. Kumpara sa tour na minsanan lang at paghahatian pa ng mga kasama ko ang lahat ng kinita, kapag may online connection, hindi na kailangang humarap sa mga bibiktimahin.

pera. Itong mga ganitong praktikal na kaalaman ay ‘di naman tinuturo sa paaralan, ni hindi rin ipinaaabot ng gobyerno sa publiko.

BUILD-UP

FOUNDATION WORK

Bilang “tour guide”, isa sa side trips ko ang magpunta sa alahasan.

(Kakuntsaba ko ang may-ari.) May kasama kaming palalabasing parte ng tourist group na magpapanggap bilang eksperto sa mga diyamante.

Kung walang bumili, magpapakilala ang “eksperto” na tetestigong mas mahal ang tunay na halaga nito kaysa sa ibinebentang presyo.

Pangungunahan ko ang pagbili ng alahas, sabay bitaw ng linyang “Let’s support the local industry” para lalong makumbinsing may bumili. Sa pag-uwi na lang siguro o sa pagsangla malalaman ng mga turista na peke ang mga ito.

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday

Nagreklamo na kami sa pulisya. Ayon sa awtoridad, kung nais naming mahabol ang scammer ay kailangan naming magsampa ng kaso, para na rin maimbestigahan ng ahensya. Nais naming maibalik ang ninakaw na salapi mula sa amin ngunit tiyak na mahabang proseso ito, at malakilaking gastusin na naman para maisulong MARI LOREAL MARQUEZ VALDEZ DIBUHO NI ANGELU PAGOBO

Agad akong nakisakay sa agos ng modernisasyon. “Hi ito nga pala bagong roaming number ko” o di kaya’y “Congratulations! Nanalo ka ng 100,000 pesos sa raffle.”

“Win a new house by clicking the button below” at “There’s a hot babe near you” sabay redirect sa page na nanghihingi ng credit card number.

Mabilis makabingwit gamit ang text dahil nakocontact ko sila nang sabay-sabay.

Member din ako ng isang buy and sell group sa Facebook. Gaya ng trabaho ko sa umaga, condo rin ang ginagamit kong pamingwit. Upang ‘di mabisto, gagawa ako ng pekeng identidad. Pagbayad ng customer, delete kaagad ng contact info at gawa ulit ng bago. Isang transaksyon, humigit-kumulang singkwenta mil ang kinita ko. Pagsugod ng biktima sa condo, saka lang malalamang peke ang binayaran. Maghimutok na siya sa social media, ipangalandakan pa

ang screenshot ng account ko ngunit hinding-hindi ako masusukol dahil ‘di ko naman ‘yun pangalan at mukha.

Bilib ang mga kaibigan ko na kahit sales agent lang ang “tanging” hanapbuhay ko, nakakabili ako ng mamahaling sapatos at updated lagi sa pinakabagong gadgets gaya ng iPhone at DSLR. Nakikita nila sa tunay kong FB account na nakakapamasyal akong madalas. Pinupuri nila ako dahil nagbunga raw ang kasipagan ko. (Totoo namang masipag ako; ang dami ko kayang “trabaho”.)

Ang tagal kong pinagkakitaan ang kahinaan ng mga tao. Mahilig pa rin sa kumbinyente, sa pagpapaniwala sa sabi ng iba, sa ‘di pagsusuri sa alin ang totoo at hindi. Lulong sila sa ilusyon na makukuha nila ang isang bagay sa mura at madaling paraan. Hindi ko sila masisisi kung wala silang alam paano magpaikot at magpalago ng

ang kaso. Nais kong magsampa ngunit wala na akong pera at hindi ko pa rin nababayaran ang bente mil na inutang ko.

Upang makaahon sa kahirapan, nagdesisyon na akong mangibangbansa. May nirekomendang ahensya iyong kapitbahay ko na naghahanap ng domestic helper sa Macau. Mabait ang ahente na nakausap ko, sila na raw ang maglalakad ng mga dokumentong kakailanganin ko kasama na ang pagpasok sa trabaho at mga clearance galing sa gobyerno. Ang agency na lang ang kailangan kong bayaran para lakarin ang requirements ko.

Buti na lang at may mga matatakbuhang gaya nito para sa katulad kong naghahanap ng trabaho, sambit ko sa sarili.

Pagdating ko sa Macau, ang tirahan na ipinangako ay isa lamang palang bedspace. Ang pangakong trabaho ay guhit pala sa ulap, at ngayon ay ‘di ko alam paano makauwi.

Sinubukan kong tawagan ang ahente ko ngunit hindi siya sumasagot.

CONTINUED ON PAGE 09

JOSEF BERNARD SORIANO DE MESA DIBUHO NI JOSE PAOLO BERMUDEZ REYES

a D p i b D o ap * o D i b o o D

Ang Gulong Magdadalawang dekada na tayo sa 21st century, ‘yung pinangarap na flying cars ng mga ninuno natin: sinuklian lang ng bumper-tobumper, usad-pagong, at walang kamatayang traffic. Luluwas ka, nakapormang pang-idolo. Pagbaba mo, mukha ka nang impakto.

Naabot na ng tao ang Marianas at Everest, hindi pa rin tayo nakakauwi sa atin. Danasin mo lang ang krisis sa EDSA o España, tiyak na mapapatanong ka kung tila ba isang malaking stop dance sa aspalto ang kapalit ng pagtikim sa kaunlaran.

RUSH HOUR Ikaw ay isang payak na commuter na may sapat na baong pamasahe.

Wala kang ibang hinahangad kun’di ang makaalis at makabalik ng bahay nang maayos, swabe at matiwasay. (Talagang sa Metro Manila pa hiniling iyan?) Nataon ka sa peak period. Sulit ang buong araw kung umalis ka nang maaga kaya wala kang choice kung hindi ang makisabay sa alon ng maraming estudyante’t empleyado. Pahirapan pa nang kaunti — umulan lang saglit. Walang bagyo o flooding alert na tipong kailangang magpalikas, ngunit mula eskenita hanggang flyover ay baha ng sasakyan. Tumila nga ang ulan, mapapasailalim ka naman sa obstacle course bago makarating sa paroroonan.

Ito ang mga simpleng bagay na nakakapagpabagal sa takbo ng mundo. Sa kabila ng hirap at pagod, sasadyain mo pa ring sumuong,

ng

Buhay

sa

Karambola

makipagsapalaran at humanap ng paraan para malipol ang halimaw na kumakain sa mga daan. Ngunit kung minsan, kahit ano pang technique ang maisip gawin ng mga kapwa mo commuter para makalabas nang buhay, uubusin pa rin ng traffic ang natitira nilang lakas. Ang malala pa, dadagdag pa ito at magpapalaki sa problema.

Sumakay ka ng jeep bilang unang depensa laban sa matinding traffic. Sa napakamurang halaga, maninigas ang baga mo sa kapal ng usok. Magkakamali ka kapag inakala mong sailing smooth ang biyahe. Si drayber na walastik makaTrip to Jerusalem, nasa bingit ng kapahamakan. Si drayber namang animo’y namamasyal, lahat ng kanto hihintuan. Sa una’y bubusinaan lang ng mga sasakyan sa likod. Kapag lumao’y palalaputin nila ang daloy dala ng aksidente o kabagalan. Lingid sa kaalaman, ang nagbungang traffic ay dahil sa pagmamadaling makakota sa iniikutang ruta o kahit puno na sa loob ay pursigido pa ring makalikom ng pasahero sumapat lang ang kita.

Kung malayo ang pupuntahan, sumakay ka ng bus o taxi. Pwera na lang kung tutungo kang probinsya, mas mura ‘di hamak ang bus. Kung sanay kang napagsasabihan ng “Forward Ever, Backward Never”, lapitan lang ang terminal. Sa pagsakay mo na problemahin ‘yung tiket kung saan liligpitin (pati na rin ‘yung katabi mong manyak). Sanhi rin ng traffic ang bus, lalo ‘yung sa gitna ng kalsada nagbababa-sakay.

Kaya tuloy maraming pinatay na

ng mga

Sasakyan

prangkisa ang mayor-president. (‘Yung dati nang inaresto ha? Hindi ‘yung sasampahan pa lang.) Lumuwag nga nang bahagya sa Kamaynilaan, nagdusa naman ang libo-libong sumusugal ng kapalaran dito.

Buti pa sa taxi, walang problema. *cues laugh track* Unang pagsusulit pa lang, susubukan nila ang pasensya mo kung nararapat ka bang makaupo sa trono. Tipong kahit malapit lang ang bababaan (lalo kung malapit na nga lang), sasambitin nilang “Traffic po dun” sabay sara ng bintana.

‘Pag nakasakay ka naman, magmimistulang bumper car ang taxi. Matahin mo lang ang metro, tiyak na aakyat ang pasahe kada preno. Kung masuwerte ka, baka nakapatay pa ito. Sa biyahe na raw kasi pagkakasunduan kung magkano ang babayaran. Ramdam ang star treatment kung daig pa ng tsuper ang talent manager sa pangongontrata.

Kahit ba mataas ang flagdown rate, kung nagmamahal ang presyo ng langis, tiyak na hahanap sila ng butas para may maiuwing pera.

Ang gipit sa taxi, sa Grab/Uber kumakapit. Wala man tayong flying cars nitong dekada, biniyayaan naman tayo ng kaalamang posible palang pagkakitaan ang carpooling.

Akalain mo, kalikutin mo lang ‘yung smartphone, may kotse nang lalapit.

Samantalang noon, takot tayong makisakay sa ‘di kakilala. Pera lang pala ang katapat ng tiwala ‘no?

Ito namang killjoy na LTFRB, ayaw sa teknolohiya. Sanhi rin daw kasi ng traffic ang mga ridesharing

apps kaya nagsuspinde. (Ano ba’ng bumubuo sa traffic kun’di sasakyan?)

Nanggalaiti ang mga pasaherong burgis, nalimutan na ‘yung jeepney phaseout. Nakapagbayad naman ng 100 milyong pisong multa ang kompanya. Pagbigyan na natin ang LTFRB, kailangan nila ng ekstra pondo. (Pera lang pala katapat ng tiwala ‘no?) Sa huli’t huli, mga tsuper pa rin ang pagsasamantalahan — lagpas dose oras na namamasada, maka-5 stars lang ang rating.

Kung ayaw mo talaga sa kalsada, nariyan ang MRT/LRT/PNR para sa’yo.

Hindi mo pa rin nga lang maiiwasan ang traffic. Depende sa oras at dalas, bukod sa haba ng pilahan para sa tiket (pwera kung may stored value ka para hindi na paulit-ulit) ay pipila ka pa sa platform bago dumating ang tren. Dalawa ang istratehiya mo kapag puno na ang susunod na tren: lulusong ka kasabay ng ibang nagmamadali at makikipagsiksikan.

O maging pasensyoso sa paghihintay ng maluwang-luwang, pero siguradong aabutin ka nang siyamsiyam. Pareho lang namang may isasakripisyo: densidad man o oras.

Ligtas ang biyahe mo rito, ipagdasal mo lang na hindi maputol ang kuryente, o magbukas ang pinto sa gitna ng riles, o sumadsad ang bagon.

Kung hindi mo na matiis ang public transport, mag-ipon ka na ng pera. Magbisikleta ka! Hindi na kailangan ng lisensya, nakatulong ka pa sa kalikasan. Hanggang sa naalala mong kahit bicycle lane ay dinadaanan din ng motorsiklo.

Makiuso ka: bumili ka na lang ng CONTINUED ON PAGE 05

08 NEWS

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday

ITANONG KAY ISKO’T ISKA

Mga Fulung-Vulungan ng Nagjijisang

A LAKBAYAN EDITION Hell0w hell0w sa fafavorit0 kong m6a aphowszxs! Nam1zz ko kayowww, wiz mixture of biro! Ayern na nga, it’s a n3w b3ggining of an0der iskulbukol yirs na namern. Anek ginawa niy0 to be olways handa?! I ges ngang@ lungs kay0w lagi noh?!?!?! Chuwariwap nemen mge aph0wsz enebeyen keep up naman tayo sa gr0wth sa changes na 0ccur1n6 sa layfsung at sosaytii!! ANEEEQ?!

Szsumbv0ng#1: Wiz sight sa d3v3l0pment ng b000k ng ta0n!

OMG OMG! Wuz happening!

Looloow@ na ata byutipul eyes ng mga @ph0wsz ko kakawaits kay Anne y Nhug!! Ngangabells pa r1n d@w @ng bitchrep sa pag-aasikaooow nitey.

Out out lang d@w ng neyms ang aczheeen nito tapos wala nenemeng geneps juskolorde bakla ng tao, este, libro ng taon itu!!! Tapos ganitey?! I-spluk ng mg@ aph0wsz ko na no quents d@w ang r3p na ito s00000 koooph@d daw!

Aneq?! Nag-run siy@ per0 4 CV lang ataaa kasi so coopad and so in3ffic3nt daw talaga!!!

Haayst wakawaka eh eh naman ang gradwaiting aphowsz ko. Paalis na, ganito pa hanash nila! Itey pa! magic daw ang eh ay see ni Anne Y Nhug! Wit daw nag-under gogogo sa tamang pr0seso!!!

Fr13nd d@w kas3 ni bitchrep ang eh ay si kaya siyay na karakaraka. h@l@ta raw na siszzums sil@ dahil wiz din kwnets mag-werqwerq si ate mo gurl eh ay see shooketh!!

Strong gumetching ng werq, wa naman powerzz!

Ugh! W1sh quo lungs di madamay ibang eb babes sa hasslepuff ng dalawang itey! Oh well, papel!

Pag nag-c0ntinue itey ay gg talaga mga gradweyting ng K@s huehue selfi3 selfi3 na lang kay000w mga aph0wszxs. Sa d@l@w@ng sizzums, k33p up n@man kayow!

Szsumbv0ng#2: FAFAZA. FAAZA. FAZA-FAZA Enenemenbeituuuuu!

Mi aph0wsxs r layk ball d@w na pin@gfafazsahan ng tw0 ofeezes - kashare at Oh! See! Yes! Para sa form voltes payb nila! Like zooper im4tant3 pa naman itu sa lahat ng gan@ ps ng YuFiEm anek?!?!?!

Waitsung lungs daw mi aph0wszs ko pero wiz t@l@g@ ng nag-aawt na anawnsment man lungs huehue wat wil happen sa aphows ko na may iskolarszheep?! Eh ang slowmo ng release ng form boltes payv?! Wakawaka na talagerboom ang aph0wszxs ko sa zyzt3mag ganitey hhuhuhu wit din makapaglayvrari dahil no sticker no entry sa zilid jaklatan!!

Wantsung lungs n@m@n mag-study sesh ngn aph0wsxs ko sa quiet and peezfool place why ngenge ni0ng i-allow?!?!?!!

Alaws kay0wng pake ganern?!

Hnnnnngggg mi aph0wszxs gorabells na lungs kayo sa manshoown ko, dun tayiz study sesh with matching unli-esbi pa, you want?!

Haaaaaayst tanders ko na per0 s@ndamaccmacc pa r1n ang hanash ng YUFIEM! Buti na lungs fab na fab pa r1n ang lola niyoooows! Ayeeern kaya pag may fr0blema kayo sa buhay YUFI iyooo, i-spluk niyo lungs sa aketch at pasavooghin n@ t1n karakakaraka walang pathoompiccthoompicc!!!

no ang iyong masasabi sa hindi pagtuloy na pagtalaga ng Commission of Appointment (CA) kay Social Welfare Secretary Judy Taguiwalo at Agrarian Reform Secretary Rafael Mariano?

WHAT CAN WE EXPECT GOBYERNO DIBA???? - baxx, 2018

SA

Wala silang rason na palitan siya, dahil gusto lang nilang magpasok ng isa pang ka-koneksyon nila.

Napaka-corrupt ng gobyerno, hindi na naitataguyod ang interes ng masa ngunit ang interes ng mga nagpapairal ng isang mapaniil na sistema.

- sunshine, CAS Change is coming - sannasila, 2014-***** The PH government is one big Regina George telling Sec. Judy to not sit with them because she's not "plastic" when it comes to serving the interests of the people.

- tytrack, 2015 Ambaho. Amoy patay na tunay at may malasakit na serbisyong pampubliko.

- BagyongJupotpa, CAS I'm sure na ilalagay ni Duterte na pwesto ang isang taong less qualified but may pakinabang sa kanya.

- tarttongued4ever Bias! Bias! - tatCHUluck, CAS Nangangamoy straw - straw ang Commission on Appointments ng mga oligarko. Sipsip na nga at plastik pa!

- zeroGRABEteh, 2011 Ang sakit. Sino Taguiwalo at Paeng ay ilan sa mga tunay na lider para sa bayan. Nakapagtataka lamang kung bakit sila ipinagpapalit para sa mga kapitalista at mga kaibigan ng pangulo. Halatang hindi para sa tao ang mga desisyon ng gobyerno, kung hindi at para sa sariling kapakanan ng mga politikong nasa kapangyarihan, at pati na sa mga ka-alyado nila.

- ansaKIT haRINGTONE, 2012-354xx Ay sa bagay what did we expect from this government? I have been dreading this ever since Duterte turned on his promises.

- sweet strawberries and a cool sunset, CAMP Eh kung ganyan ba naman ang mga tao sa gobyerno sana ay umunlad tayo.

Kaso wala eh, ipinakita lamang ng CA kung anong tunay na kulay nila.

- damnDANIEL, CAS

K

umusta ang unang buwan sa

iyong

UPM?

Yung friend ko may pinakilala sa akin at yun magiging momol buddy na ata kami.

- baxx, 2018 Eto buhay pa jusq, nagsisisi sa mga desisyong pinaggagawa ko.

- sunshine, CAS Ang lala nang nangyayari sa Pilipinas :( - sannasila, 2014-***** DECEMBER NA BA??? - tytrack, 2015 Ayon, wala pa rin kaming matinong nadidiscuss sa isa kong subject loool paktay tayo diha - BagyongJupotpa, CAS Ten days after start of classes :AUQ Na - iso18, 2012 Can’t remember what happened to most of the break. It’s like I’ve woken up with amnesia. It’s like I’ve been living in the semester and that the school year had never ended at all.

Same old same old. - tatCHUluck, CAS HUHUHU bakit ganon?

Yun lang po ang masasabi ko.

- zeroGRABEteh, 2011 DEAD. - ansaKIT haRINGTONE, 2012-354xx I would like to say “I’m fine”. Pero it’s gonna be a lie.

Would it still matter even if I’m not fine? Lying then becomes a habit.

- sweet strawberries and a cool sunset, CAMP I live nalang for my OOTD. Jk. Ayun balik sa dating gawi.

- damnDANIEL, CAS What??? One month na nakalipas?

- shookted, 2015 Puno ng stress kakaisip pa lang sa paparating at parami nang parami na mga gawain. Hayyy.

- anxious, 2014-*****, CP Medyo nakakapanibago kasi walang tuition na babayaran this sem (yay!) at onti nalang yung mga familiar faces na nakikita ko. Shet ang tanda ko na.

- gradwaiting, 2014 Balik bakasyon na uli please.

Di ko talaga namiss ang usok at ingay sa Manila.

- Noseferatu, 2015, CAS

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday SCAM & GO

Napakasakit nang magtiwala sa ngayon, kapwa mo Pilipino ay niloloko ka. Wala akong kilala dito sa Macau at wala akong mahingan ng tulong.

Tatlong araw na rin akong natutulog sa Consulate, kahihintay ng tawag upang mapauwi na ako sa Pilipinas.

Ilang beses na akong naloko, nanakawan, at ‘di nabawi ang tinangay mula sa akin. Gusto ko man sisihin ‘yong scammer ay babalik pa rin ang sisi sa sarili ko. Alam ko madumi ang trabaho ng mga scammer pero siguradong kumakapit lang sila sa patalim dahil may binubuhay din sila. Paano ba naman,

FROM P.06

GRAPHICS 09

na magsampa ng reklamo. Nang magreklamo sila sa Insurance Commission, humiling ako ng rehabilitasyon sa DOJ. Bagamat nakapagbalik ako ng pera sa iilang kliyente, kulang pa ito sa buong halaga na ibinayad nila. Sa pagsampa ng class suit ng grupo, nahatulan ako ng syndicated estafa.

Sising-sisi ako ngayon sa tuwing maaalala ko ang hinagpis ng mga nawalan ng pera dahil sa akin.

Malamang na pinaghirapan at pinagipunan nila ang perang ipinasok nila sa investment at ngayo’y kinakain ako ng aking konsensya.

Nagmumuni-muni ako sa selda,

RESIST

KYLA DOMINIQUE LACAMBACAL PASICOLAN

bukod sa mahirap maghanap ng trabaho ay mahal ang mga gastusin kaya hindi sapat ang kinikita. Hindi ko naman iisiping mangibangbansa kung may nakabubuhay na trabaho dito sa bansa, ganoon marahil ang dahilan kung bakit maraming nakikipagsapalaran.

Natauhan na ako ngunit siguradong marami pa’ng mabibiktima dahil sa hirap ng buhay.

Ginto noon,

PAY-OFF

ang hinihimas naging rehas

ko na.

Hangad ko naman talagang palaguin ang pera nila habang kumikita rin ako. Tunay na malaki sana ang tubong kikitain ng mga kliyente kong naglagak ng pera bilang investment ngunit nagkataon lamang na nabangkarote ako at napilitan akong itakbo ang natitirang pera.

Magnanakaw ang reklamo ng mga kliyente sa akin matapos akong mawala. Ang totoo ay naghanap ako ng paraan upang mapalago ulit ang pera para maibalik ito sa kanila.

Para akong pinagsukluban ng langit at lupa matapos sila maglakas-loob

nagagalit na hindi pa nakukulong sa ngayon ang mga mas gahaman pang mangulimbat kaysa sa’kin. Kung tutuusin ay mas malaki pa nga ang itinatakas ng iba ngunit ang mga katulad ko lamang ang kaya nilang ikulong dahil pinoprotektahan nila ‘yung mga nanloloko mismo mula sa hanay nila. Mag-isa lang ako sa laban ko, kumpara sa mga itinuturing na diyos sa lipunan. At habang ang rehas na hinihimas ko ay nangangalawang, naliligo sa ginto ang mga buwayang kung hindi man nakakapagpasok ng jacuzzi, droga, babae at limpak-limpak na salapi sa kulungan ay nagbubuhayhari naman nang malaya.

Ang mga scammer ay hindi ipinapanganak bagkus hinuhulma sila ng kanaisang makaangat sa lipunang naghahati sa mayaman at sa mahirap. Habang may mas malalaking scammer ang bayan na pinoprotektahan ng mga nasa taas na hanay, hindi matatapos ang pagnanakaw, ‘di lang sa pera kun’di pati sa karapatan ng bawat isa. Hangga’t nagpapatuloy ang pagpapangkat ng tao, hindi aangat ang estado ng pamumuhay ng bawat mamamayan.

ABIGAIL BEATRICE MALABRIGO

10 OPINION

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday

Truth Be Told Mico Cortez

A FINAL CHAPTER Hindsight really is 20/20.

Looking back at the past year of writing The Manila Collegian, I want to say that I wouldn’t have done anything differently. That every article I wrote was the best, every argument I presented was the absolute sharpest.

But that just isn’t true.

Like in all things in life, there are always those little (sometimes, big) things you want to change. The titles I came up with, the way I constructed certain sentences, even the very topics I addressed.

At the end though, what’s done is done. There is just one thing I would not change: choosing to write for this publication in the first place, even just as a guest. The chance to have my voice heard on a platform like this is something few will get.

That’s comes make

where the pressure in - the pressure to every article count.

There are three things I’ve learned over the past year. First, words have power. From the chants of the activists marching around our campus, to the promises made by our administration, words have the power to give us hope, to push us, or to bring us down. They can unite us, as the repeated calls for free education do; or divide us, like the highly controversial Magna Carta of Students’ Rights.

Second, the power of collective action is real. For those who know me, it might seem odd that I would affirm something like that. But I have seen it work. It is manifested in the government’s slow movement towards making free tertiary education a reality. It is manifested in the UP Manila gym coming to fruition after years of waiting, of reminding the administration that we (badly, seriously) need space.

Third and most importantly something I was reminded everytime I picked up a copy The Manila Collegian: the truth mighty and it shall prevail.

is of of is

When Duterte came into power, the millions who voted for him and supported him unconditionally believed that change had come. Now, more than a year into his presidency, CONTINUED ON PAGE 04

MONAD

FLOW

JOSE PAOLO BERMUDEZ REYES

I never expected any of this to happen to me.

I never expected to experience the childish semblance of freedom.

Of being able to walk home drunk at midnight, of staying up for a countless number of nights for illustrations, projects, papers and carvings. Of being able to say and fight for what I believed in.

I did not prepare myself for the feeling of belonging to something bigger. The group study sessions and overnight presswork, the simple hellos and hugs on the street or in the Collegian office, the otherworldly experience of chanting and shouting for basic human rights with the masses.

I did not anticipate the amount of tears I would shed in the university. From failing various classes, from the fear of wondering

if my friends were still alive or captured or run over or blinded by tear gas. I did not expect my father to hold my unconscious body in the faculty workroom of my college after a panic attack.

I’ll be honest. There were times here I expected to die. There were

I’ll be honest.

There were times here I expected to die. times I expected to go through the daily drudgery of life with a fake smile on my face, to the graduate with a hollow heart and a dead soul.

To forever be trapped in the quicksand of sadness I forced myself to step into.

EPHEMERAL LIBERTY LIEZL ANN DIMABUYU LANSANG

I am writing this while in the midst of my gap year.

Today marks the second month of graduating from the university, and more than a first week at local government work. The magic and euphoria that I felt as we shifted that Sablay from our right to left shoulder has started to wear off, subtly being replaced by the realities of the world out there. While I originally wanted to work as a college instructor, the difference in our academic year to other schools did not allow it so, and so I thought—why not try with government work? I was under the idea of gathering firsthand experiences of what’s it like to be in the lion’s den myself, so that I will hopefully be able to teach my students better in the future, if my hopes to become a professor can truly actualize.

After the long wait in the employment process, and within a week after starting to work in our first-class municipality, I have already applied bits of what I have learned in the university.

Which is why I never expected myself to leave it all.

I never expected myself to fight for what I wanted in life.

To have a solid relationship with my family again and to actually love and respect myself for the first time in 21 years.

I’m smiling now, in a different place and in a different life path. However there is still one thing that I did not expect.

I to

did say

not expect myself goodbye too early.

Then again, I really don’t expect myself to say that.

There are still many things to fight for and I know that means that I won’t say goodbye to all the things that has happened to me here in this city.

SURVIVAL OF THE FITTEST

Working within the government for now is like a huge fieldwork, a massive simulation game where everything I’ve learned as a Political Science student serves as a walkthrough guide— except that all of it is real, and in need of significant change.

During my interview with the personnel selection board, I was asked, “why did you decide to work here? You have a lot of potential to go for big companies or abroad, and have a better paying salary”. I remembered the number of employees who told me the same thing while I was waiting for the said interview.

“Sayang”, they would say, ending with an advice to opt for better options. It immediately dawned to me how low the morale of the employees in the municipality are.

And then there comes the actual work, where people are at each other’s throats just to get a better Item with a better salary grade, to the point of even scrambling to establish good relationships with as many backers as they can.

After a week of listening to stories from various employees, I’ve come to realize that meritocracy and maintaining the quality of work has taken a backseat for some of those who were able to clinch permanent positions, while casual and job order employees, who work harder, continue to depend on election results and their performance in order to keep their jobs. Everyone is trapped in the network of the padrino system, with the strong necessity of clinching for better compensation.

Despite this, I am still in awe at the number of employees who still stay true to their work. In this place where many would stereotype the employees as lazy and substandard, it’s amazing to see that there are workers who continue to strive in upholding the integrity of the local government unit. Somehow, it gives me hope— the thought that it is possible for government workers to not be swallowed by a flawed system.

I am still a mere hatchling in CONTINUED ON PAGE 04

Volume 30 Number 21 September 15, 2017 | Friday

BALATKAYO

A

NG

TANGING

KASALANAN

lang namin ay maghanap at magbigay ng edukasyon, kung kasalanan man itong maituturing”

E D I T O R- I N- C H I E F

Agatha Hazel Andres Rabino A S S O C I AT E E D I T O R F O R I N T E R NA L S

Aries Raphael Reyes Pascua

A S S O C I AT E E D I T O R F O R E X T E R NA L S

Sofia Monique Kingking Sibulo M A NAG I NG E D I T O R

Arthur Gerald Bantilan Quirante A S S I S S TA N T M A NAG I NG E D I T O R

Adolf Enrique Santos Gonzales NEWS EDITOR

Eunice Biñas Hechanova NEWS COR R ESPONDENTS

Patricia Anne Lactao Guerrero Anton Gabriel Abueva Leron Niña Keith Musico Ferrancol Leah Rose Figueroa Paras Shaila Elijah Perez Fortajada F E AT U R E S E D I T O R

Chloe Pauline Reyes Gelera F E AT U R E S C O R R E S P O N D E N T S

Justin Danielle Tumenez Francia Liezl Ann Dimabuyu Lansang Jennah Yelle Manato Mallari Marilou Hanapin Celestino C U LT U R E E D I T O R

Noong ika-31 ng Agosto, naganap ang pagsalubong ng iba’t ibang sektor sa mga katutubong Lumad na galing Mindanao, upang ipahayag ang kanilang panawagan laban sa mga umiigpaw na isyu sa kanilang lupain, ilan na rito ang umiigting na militarisasyon dahil sa Batas Militar at ang pangangamkam ng kanilang lupang ninuno. Hindi mabilang na putok ng baril, sabog ng bomba, hagulgol ng estudyanteng nawalan ng paaralan, tulo ng luha ng inang nalayo sa anak, at hiyaw ng mga magsasakang pinalayas sa kanilang sariling lupa, ang maririnig at makikita sa lupaing nabalot na ng poot at pangamba; at sa kanilang paglisan sa kanilang lupain upang iparating ang kanilang mga hinaing, wala nang katiyakan kung sila ay may babalikan pang buhay sa lupang kanilang tinubuan.

Kung maaalala sa pinakahuling SONA ng Pangulong Duterte, walang habas siyang nagpahayag ng pananakot na bobombahin ang mga komunidad ng mga Lumad

Josef Bernard Soriano De Mesa C U LT U R E C O R R E S P O N D E N T S

Jose Lorenzo Querol Lanuza Jonerie Ann Mamauag Pajalla GR APHIC S EDITOR

Jazmine Claire Martinez Mabansag R E S I D E N T I L LU S T R AT O R S

Michael Lorenz Dumalaog Raymundo Jose Paolo Bermudez Reyes Danielle Montealegre Rodriguez R E S I D E N T P H O T OJ O U R NA L I S T

Kyla Dominique Lacambacal Pasicolan OFFICE 4th Floor Student Center Building, University of the Philippines Manila, Padre Faura St. corner Ma. Orosa St., Ermita, Manila 1000 EMAIL themanilacollegian@gmail.com WEBSITES issuu.com/manilacollegian www.facebook.com/themanilacollegian www.twitter.com/mkule

MEMBER

College Editors Guild of the Philippines

Solidaridad - UP Systemwide Alliance of Student Publications and Writers’ Organizations

The Cover Illustration Vince De Dios

Layout Kyla Dominique Pasicolan

EDITORIAL 11

Kung

sa kalakhan. Kung sino pa ang may tungkulin na maglingkod at pumrotekta ay siya pang lumalabag sa mga karapatang pantao ng mga katutubo.

Kailangang singilin ang estado sa mga ginawang pag-atake nito sa mga mapayapang paaralan ng ating mga katutubo. Ang pananakot at pagpatay sa ilang mga Lumad tulad na lamang nina Bello Sinzo, Dionel Campos, at Emerito Samarca ay hindi dapat kalimutan ng sambayanan at manatiling mga numero, bagkus gamitin ito upang pasiklabin ang ngitngit para sa hustisya.

Ang patuloy na pandarahas sa mga komunidad ng mga katutubo ay patuloy na pambubusabos sa buong Pilipinas. Isa itong manipestasyon ng pangil ng estado na pumipigil sa ating karapatan sa sariling pagpapasya. Pinuputol nito ang tulay na sama-sama nating itinatatag upang maabot ang tunay na kalayaan. Hinaharangan nito ang landas sa minimithi nating lehitimong kaunlaran.

“Hindi naming kailangan ng bala, ang kailangan namin ay suporta mula sa pamahalaan dahil kami ay

sino pa ang may tungkulin na maglingkod at pumrotekta ay siya pang lumalabag sa mga karapatang pantao ng mga katutubo.

Pilipino rin na nangangailangan.”

Ang kolektibong aksiyon ang siyang susi upang mapabagsak ang mapang-aping hanay. Mariin dapat ang pagkondena sa umiiral na pagatake ng mga militar sa mapayapang komunidad ng mga katutubo. Mariin din dapat ang pagkilos upang pigilan ang mga represibong polisiya, tulad ng Oplan Kapayapaan, All-Out War, at ang pagpapahaba pa ng Batas Militar sa Mindanao, sapagkat hindi naman ito solusyon sa umiiral na problema sa lugar. Sama-sama rin dapat nating itulak ang pagpapatuloy ng usapang pangkapayapaan sa pagitan ng pamahalaan at ng National Democratic Front of the Philippines (NDFP) upang mapagusapan ang mga sosyo-ekonomikong reporma, kasama ang mga isyung kinahaharap ng mga katutubo.

Dapat samahan ng iba’t ibang sektor ang mga katutubo sa pakikibaka upang tuluyan nang mahubaran ang pamahalaan sa pagbabalatkayo nito bilang tagaprotekta ng sambayanan. Sa pagkakaisa ng masa, maisisiwalat ang baho ng rehimeng US-Duterte at makakapagmulat sa mayorya na kailangan nang kumilos sapagkat patuloy at lumalala ang pamamasista sa ating bayan.

Kailangan nang magkapit-bisig ng bawat isa upang lumakas ang dagundong ng sambayanan at mayanig ang mga nagpapakasasa sa ating sariling yaman.

dahil pinamumugaran umano ito ng mga terorista na maaaring maging banta sa sambayanan. Ignorante ang taong naniniwala sa kung ano lang ang pinaniniwalaan niya.

Mistulang sarado na ang isipan ng pangulo sa bagay na ito kung kaya’t hindi na rin umiiral ang matinong pag-iisip sa kaniyang mga desisyong ginagawa at mga salitang lumalabas sa kaniyang mga bibig. Nagreresulta ang pagiging sarado ng isipan ng presidente sa mas malalawak at mas matitindi pang mga pandarahas sa mga nasa batayang sektor ng lipunan.

“Marami siyang sinasabi, pero wala naman siyang ginagawa. Magaling, pero tuta pa rin ang dating.”

Makailang beses mang dumaan sa proseso ang mga katutubo upang igiit ang kanilang mga karapatan, tila patuloy pa rin ang pagbibingibingihan at pagbubulag-bulagan ng pamahalaan. Ang estado na mismo ang nagtulak sa mga katutubo na dumagsa sa kalunsuran upang higit pang maigiit ang kanilang mga panawagan at iparating ito

DANIELLE MONTEALEGRE RODRIGUEZ