Bruto Magazine

Bruto Economisch Nieuws

Overleeft Europa dit wel?

Wie betaalt, bepaalt

Een magazine in samenwerking met

XIOS 8 februari 2011

1

BRUTO Economisch Nieuws

Bronnenlijst http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120206_201 http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120203_106 http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120117_041 http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20111222_160 http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=UG3KDD3D http://www.guardian.co.uk/business/markets http://www.guardian.co.uk/global-development/2012/feb/07/un-urges-overhaul-global-financial-system http://www.guardian.co.uk/world/video/2012/jan/30/sarkozy-eurozone-france-deficit-video http://www.guardian.co.uk/business/nils-pratley-on-finance/2011/dec/16/ecb-dangerousgame?INTCMP=SRCH http://www.guardian.co.uk/business/2008/jun/11/europe?INTCMP=SRCH http://www.tijd.be/nieuws/politiek_economie_europa/Euro_viert_tiende_verjaardag_in_ stilte.9140894-3140.art http://www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_financien/Econopolis_is_niet_langer_een_ kleintje.9137433-3096.art http://www.nytimes.com/2011/10/27/world/europe/german-vote-backs-bailout-fund-as-rifts-remain-intalks.html?_r=2&hp=&pagewanted=print http://archives.lesoir.be/peter-praet-le-gourou-des-finances-j-ai-envie-d-un-nouv_t-19990818-Z0H4QP.html http://www.econoshock.be/friday-fun-when-hayek-meets-the-indignados http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/economie/1.1188805 http://www.dbresearch.com/PROD/DBR_INTERNET_EN-PROD/PROD0000000000233329.PDF http://nl.wikipedia.org/wiki/Bonuscultuur http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/04/06/breken-met-bonuscultuur-in-belgische-financi-le-sector http://www.haygroup.com/ww/press/Details.aspx?ID=27567 http://recruitmentmatters.nl/2011/11/30/eurostat-werkloosheid-oktober-naar-103/ http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-CD-10-220/EN/KS-CD-10-220-EN.PDF http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tsieb080&plugin=1 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Unemployment_statistics http://trends.knack.be/economie/nieuws/finance/beurzen-reageren-negatief-op-draghi/article-4000016029893.htm Contactgegevens Christof Govaerts: Alle communicatie verloopt via zijn assistente Mevr. Coene ValĂŠrie Coene Management Assistant ECONOPOLIS NV valerie.coene@econopolis.be

BRUTO Economisch Nieuws

Inhoud P3 Eurozone in het rood P5 Het einde van de bonuscultuur P7 Tien jaar euro P9 Gesprek: Christof Govaerts P11 Dossier: Werkloosheid P12 Opinie: Oogkleppen voor het volk P16 Peter Praet hoofdeconoom bij ECB Dit magazine zou niet tot stand kunnen zijn gekomen zonder de vlotte communicatie met Valerie Coene van Econopolis en de technische ondersteuning door Janne Van Rompaey.

Colofon: Arno Jaspers arnojaspers@yahoo.com

2

3

BRUTO Economisch Nieuws

(C) The Guardian

Eurozone in het rood Het kapitalistische systeem bevindt zich sinds 16 september 2008 in een continue bestaanscrisis. Wat begon als een beurscrash, mondde intussen uit in een globale kredietcrisis. Alle Westerse landen dreigen het slachtoffer te worden van de schulden die ze de voorbije jaren gemaakt hebben.

In de VS brak de paniek rond de kredietcrisis pas echt uit op vijf augustus dit jaar. Toen besloot het bekende ratingbureau Standard & Poor’s dat de VS niet langer een AAA-rating waardig bleken. De financiële markten doken meteen in het rood, en zelfs in China was er algemene verwarring. China heeft momenteel zo’n 3.200 miljard dollar aan beleggingen, waarvan twee derde in Amerikaanse schatkistcertificaten.

Reden genoeg om structurele maatregelen te eisen van de VS, en meer inspraak

van de groeilanden in de G20.

De VS voorzag echter al snel een schikking, namelijk ‘Operation Twist’. Deze operatie bestond eruit dat de Federal Reserve (Fed) voor 400 miljard dollar aan langlopende staatsleningen opkocht.

Deze aankoop werd op zijn beurt gefinancierd door de verkoop van kortlopende schuldpapieren. De Amerikaanse economie krijgt op deze manier een grote stimulans, maar loopt tegelijkertijd het risico dat de rente op korte termijn zal oplopen. In september kondigde China dan ook aan dat het zijn beleggingen meer gaat diversifïeren. Of de dollar zijn positie als stabiele munteenheid ook zal behouden tot 2013 is voorlopig nog heel onduidelijk.

Europese bankencrisis

Inmiddels woedt de financiële crisis ook in Europa verder. Banken moeten staatssteun aanvragen,

of gaan overkop. Begrotingen schieten tekort en in de beleggingswereld heeft Europa weinig te bieden. De Belgische rente haalde reeds hoge pieken, tot 5,6 percent op dezelfde dag dat Duitsland een stagnatie kende van de verkoop van tienjarig overheidspapier. België was daarmee slechts anderhalf percent verwijderd van de rente die Griekenland had toen het EU noodplan in actie trad. De Amerikaanse dollar mag dan wel tijdelijk gered zijn door de Fed, maar in Europa wacht iedereen op een reactie van de ECB. Zelfs Duitsland, tot voor kort nog een onberispelijke debiteur, betaalt sinds 23 november 2011 een hogere rente dan de Amerikaanse schatkist.

Momenteel moet de sterkhouder van de eurozone 6 miljard euro in staatspapier versluizen naar de Bundesbank. De voorzitter van deze bank, Jens Weidmann, had onlangs nog veel kritiek op de

BRUTO Economisch Nieuws

4

Niet iedere economische crisis brengt een recessie met zich mee zoals de VS in 1929 kende, maar dat wilt ook niet zeggen dat het uitgesloten is. Moderne economische systemen zijn op vele vlakken geëvolueerd, maar daarom zijn ze niet minder kwetsbaar.

Hoewel vertegenwoordigers van het corporatisme vaak het risico minimaliseren is een massale systeemcrash nooit uit te sluiten.

Zowel de Sovjet-Unie, Argentinië en onlangs nog Cuba en Egypte maakten in de laatste vijfentwintig jaar een ineenstorting mee van het monetair systeem.

Momenteel lijkt enkel de ECB de dalende koers van de euro te kunnen stoppen. (c) medium4you EU-landen die de ECB om hulp ademruimte krijgen. Inmiddels is vroegen bij de schuldenfinancier- dat bedrag opgelopen tot bijna 5 Alternatieven ing. Nu dreigt deze kritiek ook op miljard euro.

Voorlopig zijn er slechts een paar zijn eigen land van toepassing te rampscenario’s waar de Europese Geschiedenis zijn.

Unie rekening mee houdt. De val Overal wordt de vergelijking van de euro en de omschakeling Arm land, rijke inwoners gemaakt met ‘The Great Depresnaar de nationale munteenheden Niet alleen de financiële wereld zit sion’ die volgde uit de beurscrash is een van de opties die open gemet de handen in het haar, ook u van 1929 in de VS, maar zo ver houden wordt door eurosceptici. en ik hebben het moeilijker terug hoeven we zelfs niet te gaan. Meer realistisch is dat de ECB in om rekeningen te betalen. Voorlo- Sinds 1929 zijn er wereldwijd nog extremis zal optreden in de landen pig blijft de grote Belgische midonnoemelijk waar de rente de pan uit swingt. denklasse nog Moderne economische systemen zijn op Net zoals gespaard van een vele vlakken geëvolueerd, maar daarom Griekenland vastgoedcrash geholpen zoals in de VS, niet minder kwetsbaar werd vanaf maar bij minder zeven percent veel crisissen geweest van het kap- rente, zullen ook andere regeringegoede mensen is de crisis al italistische systeem. De bekendste gen op steun van de ECB moeten goed voelbaar. Geld sparen is gebeurde in 1973 toen de oliecrisis hopen. Duitsland is zeer kritisch enkel nog weggelegd voor de de beurzen in elkaar liet storten. één procent rijkste mensen in tegenover dit plan, omdat het land In 1987 was er alweer een volgen- dan dertig percent van het geld zal de wereld. En nochtans heeft de globale crash. Ook in 2001 im- moeten betalen om de eurozone te Europa rijke inwoners. In België plodeerden de beurzen, nadat de probeerde men in te spelen op redden. Als goed functionerend, internetzeepbel doorprikt werd. het kapitaal dat de Belgen op hun hard werkend land, draaien ze op Het kapitalisme heeft eigenlijk spaarrekeningen hebben staan. voor de schulden van een corrupte een constante geschiedenis van Dat deed de ontslagnemende Griekse regering, een ontbrekende crashes, de eerste gebeurde zelfs al Belgische regering, etc. Hoewel regering door staatsbons aan te in 1637 in Amsterdam. Opmerke- het voor de meer vermogende bieden met een rentevoet van 4 lijk is wel dat de tijdsspanne tuspercent over vijf jaar. Een succes, landen een bittere pil is, lijkt dit sen deze crisissen steeds kleiner dankzij de verwaarloosbare rente voorlopig de enige manier om de op spaarboekjes. In de eerste week wordt. Tussen de laatste 6 grote euro te redden. Het bedrag dat werd reeds twee miljard euro ver- beursinzinkingen in de Westerse voor dit noodfonds op tafel gelegd wereld zaten respectievelijk 60, 14, moet worden: anderhalf biljoen zameld, waardoor de begrotingsonderhandelingen weer wat meer 13, 7 en 3 jaar. euro.

5 De laatste dertiende maand ooit Bonuscultuur doet meer dan enkel economische schade BRUTO Economisch Nieuws

waar hooggeplaatste werknemers aanspraak maken op zo’n groot deel van de omzet, als bij de banken.

Niet afschaffen, wel aanpassen

De uitbetaling van bonussen in de bankierswereld komt op een woelig moment. De kredietcrisis die vijf jaar geleden begon, weet nog niet van ophouden. Enkel de bonussen van toplui uit de bankierswereld zijn dit jaar groter dan ooit. De werkloosheid stijgt nog steeds en het loon van de meeste werknemers stagneert. Het is dan ook geen verrassing dat er algemene ontevredenheid heerst over de bonuscultuur. Ook de financiĂŤle sector zelf lijkt te beseffen dat het zo niet langer verder kan.

Het bonussysteem van de banken is een overblijfsel uit de tijd van de vennootschappen, toen de banken hun winsten verdeelden onder de partners omdat er geen aandeelhouders waren. Maar die jaarlijkse verdeling van geld onder de zaakvoerder heeft zijn vervaldatum overschreden. Nu er aandeelhouders zijn, en zelfs ook leningen

die door de staat gecontroleerd worden, zijn de bonussen niet meer economisch verantwoord.

Dat werd onlangs nog aangetoond door eens studie van het departement socio-culturele wetenschappen van de UGent. Daarin staat dat in het oude bankensysteem de partners meer verantwoordelijkheden hadden over het kapitaal van de bank, en ze daarmee ook hun eigen bezit riskeerden te verliezen indien er iets fout liep. Het was dan ook deze risicofactor die beloond werd met uitbetalingen die vandaag nog voortleven als de bonussen.

In het huidige systeem is dit risico verdeeld over de aandeelhouders, en in het geval van bv. Dexia zelfs over de staat. De bonussen die momenteel worden uitgegeven hebben dus geen nut meer, noch voor de aandeelhouders, noch voor het welzijn van de bank.

Er is geen enkele andere sector

De Hay group, een internationaal onderzoeks- en adviesbureau voor strategie en human resources beweert nochtans net het tegenovergestelde. De bonussen zijn volgens de Hay group een belangrijk onderdeel van het totale beloningspakket. De dertiende maand en de bonussen zomaar afschrijven als kapitalistische vriendjespolitiek is te kort door de bocht. Wat wel genuanceerd moet worden is de grootte van de bonus, en wie ervoor in aanmerking komt.

Volgens hun onderzoek bij meer dan 4,7 miljoen werknemers is de variabele beloning een goede manier om mensen te motiveren, op voorwaarde dat er zoveel mogelijk werknemers voor in aanmerking komen. Enkel de topkaderleden uitbetalen, zoals nu vaak het geval is, is nefast. Indien de bonussen correct verdeeld worden, is het volgens de Hay group een uiterst efficiĂŤnte manier is om banen en talenten te behouden.

Critici blijven nochtans bij hun standpunt dat de bonussen vooral geld hebben weggezogen van andere maatschappijtakken. Vooral vanuit de zakenwereld is er veel reactie op de moeilijkheid om nog

BRUTO Economisch Nieuws een lening te krijgen. “Indien de banken strenger zouden zijn op hun hooggeplaatste werknemers, zou er meer geld over zijn om uit te lenen.” klonk het vorige vrijdag nog in een speech van Mario Draghi, voorzitter van de Europese Centrale Bank.

Draghi werkte tot 2005 bij de Amerikaanse grootbank GoldmannSachs, en was toen, voor de kredietcrisis, al tegenstander van de bonussen. Draghi waarschuwde ook dat de bankensector meer verantwoordelijkheid had, dan enkel zichzelf in stand te houden: “Financiën is niet zoals andere sectoren. Wanneer je financiën ontregelt, dan krijgt het automatisch een monopoly over de rest van de economie.” aldus Draghi.

Ook te hoge lonen

6

(1.200.000 €) is.

De hoogste bedragen werden in En niet enkel de bonussen, maar Groot-Brittanië uitbetaald door zelfs het algemene salaris van bankiers ligt onder vuur. Naast de Goldman Sachs (4,8 miljoen euro) en de laagste bij HSBC (1,2 bonussen bestaat hun loon memiljoen euro). Dat alles terwijl estal uit een samengesteld pakket van het basissalaris, cashbonussen, volgens the Office for National aandelen, en dan zijn er nog opties Statistics het gemiddelde loon in Engeland slechts 25.900 pond die van bank tot bank verschil(31.200 €) per jaar is. Cijfermateriaal over het totaal aan bonussen die in België worden len. Het is dus enorm moeilijk om uitbetaald ontbreekt voorlopig nog. Wel is bekend dat topeen maat te zetten op de lonen kaderleden van Dexia en KBC tot van bankiers. Volgens onderzoek 45.000 € aan bonus kregen, met van The Guardian wordt het een recordbedrag voor CEO van gemiddelde loon van 1265 interDexia Pierre Mariani. Hij ontving nationale topbankier geschat op 1,8 miljoen pond (2.170.000 €) in in 2010 600.000 € extra. Dit alles bovenop zijn loon van 1 miljoen 2010. Verder blijkt euro per jaar. uit de analyse van dit onderzoek dat het gemiddelde loon voor werknemers met invloed op risicovolle activiteiten 1 miljoen pond

Niet enkel de bonussen, ook bankierslonen zijn te hoog

Mario Draghi is tegenstander van buitensporige bonussen. (C) Knack

7

BRUTO Economisch Nieuws

Ongelukkige tiende verjaardag voor de euro

Op 1 januari 2012 vierde de euro zijn tiende verjaardag. Dankzij de economische crisis die al sinds 2008 woekert, en de gespannen sfeer rond de eurocrisis, was het een verjaardag in mineur. De Europese leiders hielden sombere nieuwjaarstoespraken en economici wereldwijd zien geen mooie toekomst meer voor onze munteenheid.

de economische markten kwam er pas dankzij de eindejaarsperiode en een injectie van meer dan 500 miljard euro in het Europese bankensysteem in december door de Europese centrale bankiers. In Brussel zal er geen viering zijn, en zelfs geen persconferentie voor de verjaardag van de euro. Het opmerkelijkste wat er gebeurt is de uitgave van een speciale 2 euro herdenkingsmunt. Op dit munstuk zullen de typische generische symbolen staan (een schip, een fabriek, wind-turbines) die de euro een reputatie gegeven hebben van de munteenheid die ontworpen is door een comité dat niemand op de tenen wil trappen, maar dus ook niet snel zal inspireren.

door de inflatie en het goedkoper worden van items met een waarde die voorheen boven de tienduizend Belgische frank lag. Ondanks deze opmerkingen blijft het collectieve geheugen vooral vastgepind op de opportunistische prijsstijgingen van dagelijkse verbruiksgoederen. Binnen de eurozone leeft het beeld dat de levenskosten gestegen zijn dankzij de nieuwe munt.

Toen de euro werd geïntroduceerd op 1 januari 2002 werd er vuur“Het probleem voor de Belgen is werk afgestoken aan het hoofdkdat de laatste prijzen in Belgische wartier van de Europese Centrale franken vastzitten in het geheugen Bank in Frankfurt. De Nationale van de mensen,” zegt Ivan Van De Bank van Belgïe werd verlicht met Cloot, hoofdeconoom bij het Itintwaalf Europees blauwe lichtbunera onderzoeksinstituut. Hij zegt dels. Eén voor elk deelnemend dat hij zelfs nu nog op openbare land van de eurozone, waar de inconferenties van Itinera vooral woners op dat movragen krijgt ment stonden aan van mensen in “Het probleem voor de Belgen is dat verband met te schuiven aan de de laatste prijzen in Belgische frank- de prijsstijginbankautomaten en vastzitten in het geheugen van de gen tegenover om het nieuwe mensen.” geld af te halen. vroeger. “Er zijn De eurobriefjes nog steeds veel Prijsstijgingen moesten een dagelijkse herinnermensen die de euro beschouwen Zelfs zonder de crisis, was de ing worden aan het project van als een soort van samenzweerinvoering van de euro in 2002 Europese integratie en eenheid. derig verraad.” iets wat maar beter vergeten kan Nochtans was de euro op vele vlworden. Wat bij de consumenten Tien jaar later is het woord ‘euro’ akken een enorm succes. Hij werd vooral opviel, was niet het feestje in een nieuwsbericht meestal een waardige vervanger van de aan de ECB in Frankfurt, maar gekoppeld aan ‘crisis’. In plaats Duitse mark als ‘s werelds tweede wel het naar boven afronden van van de tiende verjaardag van de grootste reservemunteenheid. Ook de prijzen in de supermarkt en in euro uitbundig te vieren, blijven de inflatie werd onder controle de horeca. Economici zoals Paul beleidsmakers zo stil mogelijk. gehouden, wat de belangrijkste D’Hoore en Ivan Van De Cloot Het lijkt wel alsof ze de korte zorg van de ECB was. Momenteel blijven er wel bij dat deze prijsseconomische rustperiode niet is de euro nog steeds meer waard tijgingen gerelativeerd werden willen verstoren. Deze kalmte op in vergelijking met de

BRUTO Economisch Nieuws dollar, dan toen hij geïntroduceerd werd op de beurzen in 1999.

Drie jaar voordat gebruikers het geld in handen zouden hebben, was de euro geschat op 1,19$.

Vlak voor de kerstperiode was de euro wel op zijn laagste punt in vijftien maanden tegenover de dollar op 1,29$, en zijn laagste punt tegenover de yen ooit, met iets minder dan 100 yen.

Niemand is trots op de euro

Wat het opmerkelijkst is na tien jaar, is dat de euro maar amper kan rekenen op chauvinisme of trots van zijn gebruikers. Er zijn zo goed als geen koosnaampjes voor de munten of briefjes, en de Europese burgers hebben nog steeds goede herinneringen aan de oude nationale munteenheden.

Sommigen beschrijven ze nog steeds als ‘Monopoly-geld’, en haast niemand weet wat er nu echt op de briefjes afgebeeld staat. De afbeeldingen op de munten zijn dan al herkenbaarder, maar daar heerst dan weer een overaanbod.

Van de verzamelwoede die heerste vlak na de introductie van de euro is weinig overgebleven.

Dat zegt ook Emmanuel Saelens, persverantwoordelijke van Les Amis De L’Euro, een vereniging voor eurokenners en verzamelaars. “De beleidsmakers zijn compleet verkeerd tewerk gegaan qua ontwerp van de briefjes. Ze hebben gekozen voor steriele architecturale designs, die geen affectie opwekken bij de gebruikers.

Je zou ze kunnen beschouwen als bruggen naar nergens. Dit werd natuurlijk zo gedaan om geen enkel land op de tenen te treden, maar tegelijk is zo een gevoel van nationale identiteit verloren gegaan. Er was daarom volgens mij misschien beter gekozen geweest voor de gezichten van Europeanen die leefden voor het bestaan van de moderne Europese naties. Een Mozart of een Da Vinci, om maar wat te zeggen. Je zal nooit een munteenheid kunnen creëren die geliefd word door het volk, als je er geen identiteit aan geeft. Het is daardoor ook dat de geschiedenis van de Belgische en Franse franken net zo interessant is.”

Ook in België zijn er officieel nog steeds 6,7 miljard Belgische

8

franken in briefjesgeld in omloop.

Vele zijn bewaard gebleven als souvenir, maar het gaat natuurlijk ook over biljetten die verloren zijn gegaan of vernietigd zijn. Uit onderzoek van de Nationale Bank uit 2010 is overigens gebleken dat 8 jaar na de invoering van de euro meer dan 90 procent van de ondervraagden ouder dan twintig, beter weet wat er afgebeeld stond op de frankbiljetten dan wat er nu op de eurobiljetten staat.

Na tien jaar is er weinig overgebleven van het enthousiasme dat er heerste bij de invoering van de euro. De ideëen van nieuwigheid en verandering hebben plaatsgemaakt voor een constante druk van de economische crisis. De vrijheid van rond te reizen in Europa zonder geld te moeten wisselen, of zich zorgen te moeten maken over de wisselkoersen, is zo ongeveer het enige positieve aspect dat de Europeanen nog kunnen bedenken bij de euro. Hoe dan ook blijft de euro een onomkeerbare keuze voor een monetair verenigd werelddeel. Het blijft nu enkel hopen dat deze monetaire unie niet zal zorgen voor meer politieke verscheidenheid.

Er is nog steeds voor meer dan 6,7 miljard Belgische frank aan briefjes in omloop. (c) Vandaag.be

9

BRUTO Economisch Nieuws

Gesprek Christof Govaerts, economisch adviseur van Econopolis

“Het einde van de crisis is nog niet in zicht.”

Christof Govaerts is econoom bij het adviesbureau Econopolis. Als medewerker van het eerste uur was hij nauw betrokken bij de analyse van de eurocrisis. Iedere dag opnieuw werkt hij aan nieuwe manieren om het schuldenvraagstuk op te lossen. Voorlopig met slechts beperkt succes.

Op welke manier probeert Econopolis de crisis aan te pakken?

“Toen in 2008 de crisis toesloeg was alle vertrouwen in de economie weggevaagd. We wisten al langer dat het huidige systeem zwakke punten had, maar dat zag niemand aankomen. Vandaag de dag heerst er ook crisis, maar overal ter wereld zijn er teams bezig om de problemen op te lossen. Dat is uiteindelijk onze hoofdtaak bij Econopolis: we geven advies aan grote economische spelers om op lange termijn de crisis te neutraliseren. En naast die grote spelers doen we ook ons uiterste best om iedereen te informeren over hoe er nu slimmer met kapitaal kan omgegaan worden. Ik denk dat we daar voorlopig heel goed in slagen omwille van drie aspecten. Ten eerste is er onze oprichter Geert (Noels .red)

“De economie is niet sterker geworden, maar wel beter voorbereid.” (c) Econoshock te brengen in een boek. Vooral die heel fel geprofileerd is geworden als topeconoom. En daar- ‘Econoshock’ was op dat vlak een succes, en dat proberen we nu naast heb je onze website, die in economische kringen toch wel als over te doen met ‘Het zwarte goud wordt groen’. autoritair wordt beschouwd. Als Wat mogen we in 2012 nog laatste proberen we ook elke paar maanden een geactualiseerde ver- verwachten van de eurocrisis? sie van onze kijk op de economie

BRUTO Economisch Nieuws “Ik zie geen plotselinge verandering van de trends die vandaag de dag al bezig zijn. De bankencrisis die Europa momenteel teistert is nog lang niet aan zijn einde, als we ooit al een officieel einde op zo’n evolutie zouden kunnen plakken. Een verandering die momenteel aan het gebeuren is, is dat de kredietmarkt zich steeds vaster en vaster verankert. Vooral voor beleggers en beursgenoteerde bedrijven is dat een evolutie die Europa enorm onaantrekkelijk maakt, maar gelukkig kampt Amerika met hetzelfde probleem. Net zoals de voorbije jaren zal vooral de Aziatische economie hierbij baat hebben, maar zelfs daar zien we meer en meer stagnatie. Vooral voor bedrijven die zichzelf de afgelopen jaren in schulden gestoken hebben, denk ik dat het ergste van de crisis nog moet komen. En dat geldt uiteindelijk net zo goed voor de banken.

dag je beleggingen nog laat regelen door zelfbenoemde experts of door je bankier, dan moet je jezelf de vraag stellen of je je van de risico’s bewust bent. Voor de burger ligt dit anders. Op dit vlak zijn we voornamelijk verantwoordelijk van beslissingen die op Europees en op federaal niveau genomen worden. De besparingen die onze regering wil doorvoeren zullen ongetwijfeld in de portefeuille te voelen zijn, maar langs de andere kant verwacht ik bijvoorbeeld wel dat de huizenmarkt goedkoper zal worden. Je kan zeker niet stellen dat de burger voor alles moet opdraaien, want de zwaarste klappen, die worden nog steeds opgevangen door beursgenoteerde bedrijven. Je zou kunnen stellen dat de burger de dupe kan worden, indien hij onzorgvuldig omspringt met zijn kapitaal of hypotheek.

10 Kunnen we in 2012 nog spreken van economische groei?

Of er echt een recessie komt is voorlopig nog afwachten. Europa is volop aan het besparen, en dat kan op middellange termijn een heel positief effect hebben. Wat er op korte duur staat te gebeuren is niet zeker, en vooral voor de landen met een grote schuldenberg kunnen de gevolgen desastreus zijn. In België zullen we ook wel merken dat de economie veel trager zal groeien dan vroeger, maar we moeten blijven hopen.

De regering Di Rupo doet voorlopig haar best, en het is nog te vroeg om te zeggen of dit zal volstaan.

Het einde van de crisis is zeker nog niet in zicht. Het is nu afwachten of de overheidsinvesteringen ook vruchten zullen afwerpen.

Vangt de burger en de kleine belegger dan de klappen op die vroeger op hoger niveau geïncasseerd werden?

Sowieso wordt er steeds meer verhaald op de burger en op beleggers, maar die laatsten hebben het vaak aan zichzelf te danken. De crisis is al lang genoeg bezig om te weten dat je zonder voldoende kennis van de markt geen kans op overleven hebt. Vaak zijn dit beleggers die niet eens kiezen in welke aandelen ze beleggen, maar gewoon de keuze moeten maken tussen een spaarboekje of een aandelenpakket. Als je vandaag de

“De Belgische economie zal trager groeien dan vroeger.” (c) waatp.nl

11

BRUTO Economisch Nieuws

werkloosheid in de eurozone piekt

Besparingen op overheidsuitgaven en de ineenstorting van het vertrouwen in de zakenwereld hebben de werkloosheid in de eurozone naar een nieuwe piek geloodst. Momenteel zijn er 16 miljoen werklozen, 578.000 meer dan vorig jaar.

De officiële cijfers van Eurostat, het agentschap statistiek van de EU, tonen de tol die de werkgevers en -nemers hebben moeten betalen voor de slabakkende economie in 2011. De werkloosheid binnen de 17 eurolanden overschreed in september al het cijfer van 16 miljoen werklozen. Uiteindelijk werd er in december afgeklokt op 16,4 miljoen.

Het solliciteren beu

Eurostat bemerkt ook dat het aantal arbeidskrachten zonder job stabiel blijft rond de 10,3 procent, maar dat vele werklozen de zoektocht naar een job hebben opgegeven.In het economisch uiteengevallen Griekenland is de werkloosheid gestegen tot 18,8 procent. Enkel Spanje doet het slechter met 22,9 procent van de bevolking die zonder werk zit. In België blijft het voorlopig hout vasthouden met een werkloosheidscijfer van 7.4 procent.

Opmerkelijk is dat in Duitsland

de werkloosheid is gedaald ten opzichte van december vorig jaar.

De motor van de Europese economie heeft nu slechts 8,1 procent werklozen, tegenover 9,1 procent vorig jaar.

Deze daling werd ook opgemerkt door het ratingbureau Moody’s, dat het omschreef als “een positief signaal voor de toekomst”. Hoe dan ook duidt het grote verschil tussen de sterkste leden van de eurozone en de zwakkere ZuidEuropese landen op een zware uitdaging voor de Europese politiek. Europees comissievoorzitter Barroso was er op de afgelopen Europese top in Straatsburg alvast duidelijk over: “Een compromis dat de kiezers van alle Europese partijen kunnen accepteren ligt voorlopig nog niet in zicht.”

mijlenver boven de algemene werkloosheidscijfers. In Spanje is 49,6 procent van alle werkemers onder de 25 werkloos, in Griekenand 46,6 procent. Deze gestegen werkloosheid is trouwens niet enkel voorbehouden voor landen binnen de eurozone. Eurostat berekende dat 23,7 miljoen mensen binnen de hele Europese Unie zonder werk zaten in november, een stijging met 723.000 werklozen tegenover november 2010.

Ook consumenten besparen

Andere cijfers van Eurostat geven aan dat ook de detailhandel in de eurozone in november met 0,8 procent gekrompen was tegenover oktober. Dit kan geïnterpreteerd worden als een signaal van de consumenten dat ook zij de broeksriem België blijft het voorlopig hout ophalen door de vasthouden met een werkloos- continue politieke heidscijfer van 7.4 procent en economische oproer. Het zal voor hen hoe dan ook afwachten worden of de politieke onderhandelingen uit januari Veel jonge werklozen ook echt een effect gaan hebbben De cijfers tonen ook aan dat op de financiële markten. De angst vooral jonge werknemers het voor een volslagen kredietcrash of hardst geraakt zijn door de verhyperinflatie is niet meer weg te slechtering van de arbeidsmarkdenken. ten. De cijfers voor werkloosheid bij -25 jarigen liggen dan ook

BRUTO Economisch Nieuws

12

Opinie Arno Jaspers, hoofdredacteur Bruto magazine

Oogkleppen voor het volk Overal ter wereld hebben mensen angst voor de huidige economische systeemcrisis.

Opgejut door de media leeft iedereen met een gezonde dosis wantrouwen naar de toekomst toe. Activisten aller lande verenigen zich om te betogen uit protest tegen het politieke wanbeleid. De Indignados doorkruisten Europa, Wallstreet werd bezet door protestanten, nieuwe protestacties schieten als paddestoelen uit de grond.

Amerika zit op economisch vlak in het slop, en Europa desintegreert in sneltempo tot financiële ruïne. Bankiers en beursmakelaars worden afgeschilderd als misdadigers. Politici en ratingbureaus zijn de corrupte agenten die dit economisch wanbeleid toelieten.

Tot voor kort was de Europese kredietcrisis een ver-van-mijnbed-show die in België zo goed als geen slachtoffers maakte. Crisis werd gezien als een noodzakelijke snelheidsdrempel van het kapitalistische systeem. Een gerieflijk burgerlijk bestaan kwam niet in gevaar, en dus zou alles wel op zijn pootjes terechtkomen. Dat blijkt nu niet zo te zijn. Griekenland was

Een stad is pas een stad als ze haar eigen occupiers heeft. “Dromers zonder oplossingen”, klinkt het in Wallstreet. Ook binnen de verschillende protestorganisaties zijn de meningsverschillen vaak groot.

Desondanks is het signaal dat deze mensen uitsturen een belangrijke waarschuwing naar de politiek toe. Spijtig genoeg valt het bij veel politici in dovemansoren. Steun toezeggen aan de bezetters, dat wel. Maatregelen opleggen aan financiële instellingen met meer Volkskapitalisme geld dan de staat, dat is iets anders.

De Europese bevolking leeft met het idee van bankiers die een crisis In België loopt het allemaal niet zo’n vaart. Ons relativeringsververoorzaken en de burger die het mogen blijft ook in tijden van plaatje mag betalen. Juan met de pet moet een pint minder drinken, crisis groot, en de drang om te gaan betogen is dan ook zo goed en dan vliegen er Molotovcockals onbestaande. Ondanks het tails. Op de Plaza Del Sol in quasi-failliet van de staat is de Madrid verenigden de eerste Ingemiddelde Belg rijk genoeg om dignados zich, en al snel volgden om te gaan met de prijsstijgingen gelijkgezinden over de Westerse die de crisis met zich meebrengt. wereld hun voorbeeld. Opgejut Of dit nog lang zo gaat blijven is door de Arabische Lente dromen activisten in Europa van hun eigen onduidelijk. Voor mensen uit de laagste inkomensklasse betekent revolutie. Weg met het kapitalisme, weg met de gevestigde orde. de crashende conjunctuur alvast een grote hap uit het budget. Een Wat vroeger werd bestempeld als kleinschalig anarchisme, groeit uit eeuwige formatie en twisten tussen Vlaanderen en tot een organisatie met aanhangWallonië waren voor de politieke ers over heel Europa en de VS. en economische wereld geslaagde

de eerste schakel van de Europese ketting die brak en al snel volgde zowat heel Zuid-Europa. Een gigantisch werkloosheidscijfer, een schuldenberg en het wegvallen van sociale voorzieningen zijn de meest in het oog springende resultaten van een falende vrijemarkteconomie. Momenteel behoort ook ons land sinds enige tijd tot deze groep van crisislanden die de ratingbureaus in het vizier hebben.

13

afleidingsmanoeuvres. Volkskapitalisme ten voeten uit.

Het beeld dat de toekomst meer welvaart brengt, wordt nochtans ook bij ons elke dag meer en meer aan diggelen geslagen. De elite en middenklasse van nu heeft geleefd in de rijkste en machtigste situatie die de mensheid heeft gekend, en het ziet er niet naar uit dat de toekomst beter zal zijn. De mensheid begint meer dan ooit in te zien

BRUTO Economisch Nieuws vaag voor het ongetrainde oog?” vraag je je dan af. Beursmakelaars zijn toch ook mensen? Hoe het kan dat drie Amerikaanse ratingbureaus ervoor zorgen dat de hele Europese economie ineenstort is een raadsel. Wie controleert de controleurs? Zeker als deze afkomstig zijn van een continent dat niet een beetje gebaat zou zijn bij een iets minder goede gang van onze economie.

Indignados protesteren tegen volksuitbuiting in Brussel.

(C) De Standaard dat haar acties vandaag invloed gaan hebben op het leven van de volgende generaties. We hebben angst om onszelf te kwetsen op lange termijn. Ouders vrezen dat hun kinderen later niet meer dezelfde levensomstandigheden zullen hebben die we nu kennen.

Sparen is iets van het verleden.

Abstractie Een groot deel van het protest en de angst is te verklaren door de abstractie van de huidige economische structuren. Geen mens weet hoe een aandelenverkoper zijn wedde verdient of wat de échte waarde van een termijncontract is. “Waarom is dit alles zo

Transparantie van economische en politieke structuren is ongetwijfeld één van de belangrijkste aspecten waar economici en regeringen wereldwijd werk van moeten maken om toekomstige crisissen te vermijden. Of ze in het ergste geval toch beter te kunnen voorspellen. Spijtig genoeg is dit een maatregel die na de crisis van 2008 al werd aangehaald. En na het barsten van de internetzeepbel in 2000. En na waarschijnlijk zowat iedere crisis sinds de tulpencrash in 1637. Wanneer het gaat over zulke afspraken is het geheugen van Wallstreet onbestaande. Over de samenhang van vaagheid en corruptie zullen we beleefdheidshalve zwijgen.

Ook de bonuscultuur in hogere fi-

nanciële kringen is een van de vele dingen die de burger niet langer slikt. Als je er te lang bij stil staat is ‘corruptie’ het enige woord dat onthouden wordt van de werking van de vrije markt.

En ondanks al deze onduidelijkheden is er één ding dat zich wel laat voorspellen. Net zoals de Fed in de VS steeds weer orde op zaken stelt, zal ook de Europese Centrale Bank (ECB) haar verantwoordelijkheid opnemen. In samenwerking met het IMF zal topman Draghi het nodige geld voorzien om de banken erdoor te sleuren. Hoe groot het Duitse verzet tegen deze oplossing momenteel ook is, het is voorlopig de enige die het verder bestaan van de kapitalistische structuur garandeert. En daar heeft één belangrijke procent van de wereldbevolking veel baat bij. Hoe groot het financiële gat ook wordt, de tandem Lagarde- Draghi rijdt het weer dicht. Ongetwijfeld zullen er nog banken sneuvelen, en zullen nog veel spaarcenten in rook opgaan, maar het kapitalistische systeem laat zich niet zo snel overwinnen. De hyperinflatie achteraf is een zorg voor later. De eurozone is gedoemd, maar leeft wel weer een dag langer. Net zolang tot het volk zijn oogkleppen zal uitdoen.

Sociale globalisering Momenteel zijn goedgelovigheid en optimisme de enige bindmiddelen die ons kapitalistische systeem nog verder in stand houden. Dat Frankrijk nog steeds gelooft in de tussenkomst van de ECB als valide oplossing is slechts een afspiegeling van de naïviteit van onze politieke leiders. Zelfs de onvoorwaardelijke financiële

BRUTO Economisch Nieuws steun van China aan Europa en de VS kan onze economie niet meer draaiende houden.

Het is maar een kwestie van tijd tot de crisis ook in Azië brokken gaat maken wegens het gebrek aan exportmogelijkheden. Pas wanneer de euro en de dollar gedegradeerd zijn tot dezelfde waarde als de valuta van een bananenrepubliek, zal het Westen inzien dat er nood is aan verandering.

Dit uitstellen van de recessie zal ooit tot een einde moeten komen.

Europa zal zonder twijfel op korte termijn een deel van zijn levensstandaard moeten inleveren indien het de complete instorting van de markten wil voorkomen.

Sociale globalisering is de enige redding voor onze reeds geglobaliseerde economie. In tegenstelling de globalisering af te remmen of te stoppen, is er nood aan een systeem dat sociale en maatschappelijke normen wereldwijd verenigt. De burger in onze Westerse maatschappij moet inzien dat zijn papieren rijkdom maar een schijn is die in stand wordt gehouden door de centrale banken. Pas als dit besef doordringt zal de consumptie verlagen. Dit betekent eveneens de daling van de huizen-

en aandeelprijzen, en een verdere stijging van de rente. In alle scenario’s stevenen we af op een al dan niet harde recessie.

Spijtig genoeg ziet het er momenteel niet naar uit dat er op korte termijn een sociale globalisering zal plaatsvinden. Daarvoor zijn de verhoudingen tussen rijk en arm te fel uit balans. De kans dat de wereld dankzij deze crisis hervalt in protectionistische maatregelen is niet onbestaand, wat niet wil zeggen dat dat daarom slechter zou zijn. De vrijemarkteconomie zou niet meer aan iedereen opgedrongen worden zoals dat nu het geval is, en politici zouden een beter overzicht kunnen bewaren van de belangrijke financiële spelers. In plaats van de schulden te betalen zou de overheid ze kunnen voorkomen. De staat niet langer als overnemer van hedgefunds, maar als ordeschepper binnen de kapitalistische economie. Of Europa als politieke instelling nog langer veel waarde zou hebben in deze veranderde geopolitieke situatie, is maar zeer de vraag.

De gesprekken tussen Merkel en Sarkozy zouden waarschijnlijk net iets pittiger worden, dat wel.

Visie

14

Elke dag is een stap dichter bij het besef dat een democratie en een vrijemarkteconomie op globaal niveau niet te rijmen vallen. De theorie waarop het kapitalisme gebaseerd is, heeft nooit rekening gehouden met de mensen achter het systeem. Zolang de illusie heerste dat er winst werd gemaakt, kon niemand kritiek leveren. Nu de welvaart achteruit gaat, ligt dat anders. Wie niet inziet dat kapitalisme geen eeuwigdurend verhaal is, kan zich maar beter op een continue beurscrash voorbereiden. Dankzij de economische globalisering heeft Euromerika als middenpunt van de financiële wereld vooral zichzelf voor de gek gehouden. Met een beetje vooruitdenkendheid en toekomstgerichtheid hadden we beseft dat we op lange termijn zelf het slachtoffer zouden worden van onze welvaart.

“Waar geen visie is gaat een volk ten onder.” zei F.D. Roosevelt tijdens de grote depressie. Laten we hopen dat ook Europa dit advies ter harte neemt, maar dat het vooral ook niet te principieel is om een falende visie bij te stellen.

16 Compromisfiguur moet Europese vooruitzichten verbeteren

BRUTO Economisch Nieuws

Belg Peter Praet benoemd tot hoofdeconoom bij ECB

Op dinsdag 3 januari werd Peter Praet benoemd tot de Chief Economist van de Europese Centrale Bank. Praet wordt bestempeld als een compromisfiguur voor deze positie die fel gegeerd was door Duitsland en Frankrijk. Hij zal verantwoordelijk zijn voor de economie, human resources budget en organisatie van de ECB. Hij staat ook aan het hoofd van het bestuurscomité.

Er waren ook twee andere leden van het directiecomité die vooraf getipt werden om hoofdeconoom te worden. De Fransman Benoit Coeure en de Duitser Jörg Asmussen kregen beide de steun van hun regering, en leken het meeste kans te maken op de positie. Totnogtoe was deze altijd bezet door een Duitser, eerst Ottmar Issing, vervolgens Jürgen Stark. Polls vooraf gaven dan ok de voorkeur aan Asmussen.

De voorzitter van de ECB, Mario Draghi, negeerde deze overwegingen echter, hoogstwaarschijnlijk door de druk op de instelling door de schuldencrisis. De bank wordt langs alle kanten aangemaand om tussen te komen in de crisis, en de zwaarst getroffen landen te verlossen van hun schulden. Dit

weigerde de bank steeds om haar onafhankelijkheid en de stabiliteit van de hele regio te bewaren. Het is vooral in deze kwestie dat Praet het compromis zal moeten zoeken tussen Frankrijk, dat pleit voor een ingreep van de ECB, en Duitsland, dat liever geen geld aan de getroffen landen wil geven.

Man met ervaring Praet werd geboren in Duitsland en studeerde aan de Vrije Universiteit van Brussel. Het grootste deel van zijn carrière werkte hij bij de Nationale Bank van België, tot hij in juni 2011 benoemd werd tot bestuurslid van de ECB. Met zijn 62 jaar was Praet duidelijk ouder dan zijn concurrenten Coeure en Asmussen, en hij beschikt dus al over de nodige ervaring met het monetaire beleid binnen de ECB. In een interview met Le Soir uit december 2011 vertelt Praet dat hij vindt dat de ECB vooral moet uitkijken voor de inflatie, en minder voor de financiële stabiliteit. “Het monetaire beleid in het eurogebied blijft gewijd aan ons mandaat om de prijsstabiliteit op de korte termijn te handhaven.” aldus Praet. Ook de eerste maatregelen die Praet eind januari voorstelde aan het bestuurscomité waren er vooral op gericht

Praet wacht de moeilijke taak om de ECB door de komende crisisjaren te loodsen. (C) Vandaag.be om de inflatie te controleren.

De voorganger van Praet, Jürgen Stark, bood vorig jaar zijn ontslag aan na de invoering van een nieuw obligatie-systeem door de ECB. Hij wilde hiermee zijn ontevredenheid tonen over de manier waarop de schuld van sommige Europese lidstaten zo opnieuw opgekocht kon worden op de financiële markten.

Het was volgens hem geen geslaagde manier om de effectiviteit van het monetaire beleid te blijven garanderen.