Ευχαριστούμε τον διδάσκοντά του μαθήματος Κ. Μωραΐτη, καθώς και όλη την διδακτική ομάδα για την πολύτιμη βοήθειά τους στην ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας
1
2
περιεχόμενα _ ανάλυση περιοχής _ γεωγραφία _ ιστορική αναδρομή _ νεκρή ζώνη: εκεί που ο χρόνος πάγωσε _ υλικότητες _ανάλυση ορίων – υποδομή _μετάφραση ορίων _ συμπεράσματα _ mapping _οι πόλοι _ οδικό δίκτυο _ masterplan _1_500- 1_200 _ προμαχώνας _ εμπόριο- βιοτεχνία- εστίαση _ γραμμικό πάρκο _ ινστιτούτο πολιτικής έρευνας _ κατοικίες _ συμπεράσματα _μακέτες
6 8 12 16 18 26 32 34 36 38 40 52 54 58 86 90 110 126 128
3
4
ανάλυση περιοχής
5
γεωγραφία Κύπρος Η Κύπρος είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί στη Μεσόγειο, μετά τη Σικελία και τη Σαρδηνία, με έκταση 9.251 τετρ. χιλιομέτρα (3.572 μίλια). Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της λεκάνης της Μεσογείου, σε απόσταση 300 χιλιομέτρων βόρεια της Αιγύπτου, 90 χιλιομέτρων δυτικά της Συρίας, και 60 χιλιομέτρων νότια της Τουρκίας. Η Ελλάδα βρίσκεται 360 χιλιόμετρα βορειοανατολικά (Ρόδος-Κάρπαθος). Στο νησί υπάρχουν δύο οροσειρές: η οροσειρά του Πενταδάκτυλου που διατρέχει σχεδόν ολόκληρη τη βόρεια ακτή, και η οροσειρά του Τροόδους στην κεντρική και νοτιοδυτική πλευρά του νησιού. Η ακτογραμμή της Κύπρου είναι απότομη και βραχώδης στο βορρά, με μεγάλες αμμώδεις παραλίες στο νότο. Οι βόρειες παράκτιες πεδιάδες, καλυμμένες από ελαιόδεντρα και χαρουπόδεντρα, έχουν πίσω τους την απόκρημνη και στενή ασβεστολιθική οροσειρά του Πενταδάκτυλου, που υψώνεται στα 1.042 μέτρα. Στο νότο, ο εκτεταμένη οροσειρά του Τροόδους, καλυμμένη από πεύκα, χαμηλές βαλανιδιές, κυπαρίσσια και κέδρους, φτάνει τα 1.953 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με ψηλότερη κορυφή τον κυπριακό Όλυμπο. Ανάμεσα στις δύο οροσειρές απλώνεται η εύφορη πεδιάδα της Μεσαορίας. Η Κύπρος είναι σχεδόν περιτριγυρισμένη από παράκτιες κοιλάδες όπου το έδαφος είναι κατάλληλο για καλλιέργεια. Η καλλιεργήσιμη γη καταλαμβάνει το 46,8 τοις εκατό της ολικής έκτασης του νησιού. Δεν υπάρχουν ποτάμια, παρά μόνο χείμαρροι που ρέουν μετά από έντονες βροχές Λευκωσία Η Λευκωσία, η μεγαλύτερη πόλη της Κύπρου είναι κτισμένη στο μέσο περίπου της κεντρικής πεδιάδας της Κύπρου, σε ένα υψόμετρο περίπου 140 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται ανάμεσα στην οροσειρά του Πενταδακτύλου στα βόρεια και τον ορεινό όγκο του Τροόδους στα νότια, ενώ περιβάλλεται στα δυτικά από την πεδιάδα Μόρφου και ανατολικά από την πεδιάδα της Μεσαορίας. Η κεντρικότητα της γεωγραφικής της θέσης και ο ποταμός Πεδιαίος με τα εύφορα προσχωσιγενή εδάφη της κοιλάδας του, υπήρξαν οι σημαντικότεροι παράγοντες στην ίδρυση και ανάπτυξη της. Η επαρχία της Λευκωσίας καταλαμβάνει το 29,36 % του νησιού. Σήμερα η Λευκωσία, πρωτεύουσα ήδη από τον 10ο αι μ.Χ., αποτελεί το διοικητικό κέντρο του νησιού και συγκεντρώνει όλες τις κυβερνητικές υπηρεσίες, τις πρεσβείες των ξένων χωρών καθώς και την έδρα της αρχιεπισκοπής.
6
αεροφωτογραφία Λευκωσίας του 1935
7
ιστορική αναδρομή Η περιοχή της Λευκωσίας κατοικείται αδιάκοπα από τη Χαλκολιθική Εποχή μέχρι σήμερα. Οι πρώτοι οικισμοί εμφανίζονται γύρω στο 3900-3000πΧ στην εύφορη πεδιάδα της Μεσαορίας στις όχθες του ποταμού Πεδιαίου. Το 1300πΧ με την άφιξη των Ελλήνων στο νησί διαδίδεται ο ελληνικός πολιτισμός και ιδρύονται πόλεις-βασίλεια, ένα από τα οποία ήταν το βασίλειο της Λήδρας. Το νησί περνά διαδοχικά στα χέρια των Ασσυρίων (709πΧ), των Αιγυπτίων (569πΧ), των Περσών (525πΧ), των Μακεδόνων διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου (325πΧ), και τελικά των Ρωμαίων (30πΧ-330μΧ). Κατά τα ρωμαϊκά χρόνια η καρδιά της πόλης ήταν το κάστρο, τοποθετημένο περίπου στο κέντρο του σημερινού τειχισμένου περίβολου, σε σημείο που μεταγενέστερα, εξελίχθηκε σε εκκλησιαστικό και εμπορικό κέντρο της πόλης. Όταν το νησί πέρασε στη βυζαντινή κυριαρχία κτίστηκε νέο κάστρο σε σημείο που επέτρεπε καλύτερο έλεγχο της περιοχής. Μετά τις αραβικές επιδρομές, κατά το 6o αιώνα μ.Χ., και τις λεηλασίες των παράλιων πόλεων, ο πληθυσμός συγκεντρώνονται στο εσωτερικό του νησιού και η πόλη αναπτύσσεται και γίνεται η πρωτεύουσα. Στα τέλη του 12ου αι ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, κατά τη διάρκεια της Γ’ Σταυροφορίας, κατακτά την Κύπρο. Αφού λεηλατεί το νησί το πουλά στους Ναΐτες Ιππότες, οι οποίοι το επιστρέφουν μετά από ένα χρόνο, επειδή οι Κύπριοι επαναστατούν διαρκώς εναντίον τους. Ο Ριχάρδος πουλά ξανά την Κύπρο στους Φράγκους. Έτσι, το 1192 άρχισε η περίοδος της Φραγκοκρατίας, που κράτησε ως το 1489. Κατά το διάστημα αυτό κτίσθηκαν τότε τα πρώτα τείχη της πόλης, όπως και πολλά λαμπρά ανάκτορα και άλλα οικοδομήματα, μεταξύ των οποίων ο μεγάλος γοτθικός καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας που σώζεται μέχρι σήμερα. Οι Βενετοί διοίκησαν την Κύπρο από το 1489 μέχρι το 1571. Επειδή η απειλή των Οθωμανών ήταν ορατή το 1567 αποφασίζεται η κατασκευή νέας οχύρωση στη Λευκωσία. Για τη σύντομη κατασκευή των τειχών κατεδαφίστηκαν όλα τα κτίρια, εκκλησίες και μοναστήρια που βρίσκονταν στην πόλη και άλλα έξω από αυτήν σε ακτίνα 3 χιλιομέτρων. Τα νέα τείχη της Λευκωσίας, που σώζονται μέχρι σήμερα, θεωρούνται πρότυπο αναγεννησιακής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής. Το 1571 οι Οθωμανοί πολιορκούν και καταλαμβάνουν τη Λευκωσία. Η πόλη άρχισε να παρακμάζει, ενώ με τα χρόνια απέκτησε ανατολίτικο χαρακτήρα με τα χάνια, τους στενούς δρόμους, τα παζάρια, τα σπίτια με τα κιόσκια που δεν είχαν παράθυρα στους δρόμους.
μεσσαιωνική περίοδος | 330-1191
8
Το 1878 η διοίκηση της νήσου μεταβιβάστηκε επίσημα στη Μεγάλη Βρετανία. Πολλές έξοδοι στα τείχη πρόσφεραν άμεση πρόσβαση στις περιοχές εκτός των τειχών. Κατά την ευημερούσα δεκαετία του 1920 κτίστηκαν πολλές επαύλεις στους κύριους δρόμους εκτός της παλιάς πόλης κοντά στις κατοικίες των αποικιοκρατών που ήταν ήδη στην περιοχή. Το 1960 η Κύπρος ανακηρύσσεται ανεξάρτητο κράτος και η Λευκωσία γίνεται πρωτεύουσα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το 1963, μετά από μια συνταγματική κρίση, ακολούθησαν συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων με αποτέλεσμα η πρωτεύουσα να χωριστεί σε Ελληνοκυπριακό και Τουρκοκυπριακό τομέα. Η διαχωριστική γραμμή που χωρίζει την πόλη ονομάστηκε Πράσινη γιατί το μελάνι, με το οποίο ο υπεύθυνος των Ηνωμένων Εθνών χάραξε πάνω στο χάρτη της πόλης τη γραμμή αντιπαράταξης, ήταν πράσινο. Το πραξικόπημα του 1974 εναντίον της νόμιμης κυπριακής κυβέρνησης έδωσε το πρόσχημα στην Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο και να καταλάβει το 37% του κυπριακού εδάφους. Η πόλη τα Λευκωσίας υπέστη καταστροφές και το κέντρο ερειπώθηκε, ενώ μέχρι σήμερα παραμένει η μόνη διχοτομημένη πρωτεύουσα στον κόσμο. Το 1983 η Τουρκία παρανόμως ανακήρυξε τα κατεχόμενα εδάφη σε κράτος, ονομάζοντάς το «Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου» , το λεγόμενο “ψευδοκράτος”. Η ενέργεια αυτή καταδικάστηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. Το “κράτος” αυτό αναγνωρίζεται σήμερα μόνο από την Τουρκία. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν την εισβολή οι εναπομείναντες εγκλωβισμένοι Ελληνοκύπριοι εκδιώχθηκαν και 120.000 έποικοι από την Τουρκία μεταφέρθηκαν στο βόρειο μέρος της Κύπρου. Επίσης αμέσως μετά την εισβολή οι περισσότεροι Τουρκοκύπριοι μετακινήθηκαν στο κατεχόμενο μέρος. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα το κατεχόμενο μέρος να κατοικείται κυρίως από Τούρκους (τους εναπομείναντες Τουρκοκυπρίους και δεκάδες χιλιάδες εποίκους). Το 2004 η Κυπριακή Δημοκρατία εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ένα τμήμα του εδάφους να βρίσκεται υπό Τουρκική κατοχή.
ενετική περίοδος | 1192-1489
οθωμανική περίοδος | 1881
βρετανική περίοδος | 1935
9
10
11
νεκρή ζώνη: εκεί που ο χρόνος πάγωσε Η νεκρή ζώνη διασχίζει την Κύπρο από την ανατολή προς την δύση, διαχωρίζοντας τοπία και οικισμούς. Το πάχος της αυξομειώνεται με τα στενότερα τμήματα της να βρίσκονται εντός των τειχών της Λευκωσίας. Είναι μια ζώνη διχασμού, πένθους, ένας κενός τόπος. 1191:Ριχάρδρος Λεοντόκαρδος, Ναΐτες, Guy de Lusignan. 1489:Ενετική περίοδος. Η Λευκωσία περιτειχίζεται. Ένα οχυρωματικό σύστημα που εσωκλείει σε έναν κύκλο την πόλη και ένα ποτάμι που τη διασχίζει από την ανατολή ως τη δύση και την χωρίζει στα δύο. Μια υδάτινη γραμμή, μια γέφυρα αμφίδρομων περασμάτων. 1882:Η υδάτινη γραμμή μετατρέπεται σε γη, γίνεται μια λωρίδα δρόμου που διασχίζει και ενώνει. 1963:Η λωρίδα που διασχίζει το κέντρο της πόλης μετασχηματίζεται σε σύνορο μεταξύ δύο κοινοτήτων σε σύγκρουση, υποδεικνύεται και σχεδιάζεται σε ένα χάρτη, βάφεται με πράσινο χρώμα. Το σύνορο αποκτά μήκος και πλάτος. Στην διαδρομή του μέσα από την πόλη γεννιέται μια νεκρή ζώνη που την διαιρεί. 1974:Ένα σύνορο και μια ουδέτερη ζώνη φτιαγμένη από κελύφη, από απολιθώματα σπιτιών και δρόμων. Ένας διαχωρισμός που επεβλήθη, ένα όριο που πάγωσε, επιφάνειες από σκυρόδεμα και σάκους άμμου, από βαρέλια και συρματόπλεγμα, από λαβυρίνθους κενών χώρων με δωμάτια και σκάλες, με βεράντες και κήπους, δρόμους και καταστήματα, μνήμες και λήθη, εχθρότητα και ελπίδες, ήχους και σιωπές, φωνές και παύσεις, φως και σκιές. 1979:Δύο κοινότητες, δύο γλώσσες, δύο θρησκείες αρχίζουν να μελετούν το master plan της πόλης. 2003:Τα σύνορα αποκτούν μια πόρτα ελέγχου, ένα πέρασμα στην άλλη πλευρά. «…οι άνθρωποι μπορούσαν τώρα να διανύσουν αυτά τα απαγορευμένα 150 μέτρα που καθιστούσαν την άλλη πλευρά τον πιο μακρινό τόπο στον κόσμο.», S.Boerι. Το όριο, όπως ένας τοίχος, αποκτά δύο πλευρές θέασης. Ο ενδιάμεσος χώρος όμως παραμένει άβατος, διατηρεί αδιέξοδο και ανοίκειο το άμεσο περιβάλλον.
12
δρόμοι χωρίς, συνέχεια, χάνεται η επικοινωνία, η σύνδεση
13
14
15
υλικότητες
λίθος
ασβεστοκονιάματα
χώμα
16
διάτρητα στοιχεία
φύση
δευτερογενή υλικά
17
ανάλυση ορίων στη νεκρή ζώνη-υποδομή Υβριδικές συνθήκες που δημιουργούν ασυνέχεια με διαφορετικούς τρόπους. Όρια που αποκλείουν την πρόσβαση, την ορατότητα ή και τα δύο. _δομικά στοιχεία _υλικά στοιχεία _φυσικά στοιχεία ( προσωρινά όρια στη διάρκεια του έτους)
18
19
δομικά στοιχεία Τμήματα της υπάρχουσας υποδομής - πυλώνες, ταμπέλες - κάνουν εμφανές ότι οι δρόμοι που άλλοτε ήταν σε χρήση τώρα είναι αποκλεισμένοι από τσιμεντένιο τοίχο. Ωστόσο, υπάρχουν μικρά ανοίγματα (πολεμίστρες) που επιτρέπουν την ορατότητα μέσα από τον τοίχο.
20
21
υλικά στοιχεία Δευτερογενή υλικά - σάκοι, βαρέλια, λάστιχα αυτοκινήτων- τοποθετούνται σε κτίρια κατοικιών που βρίσκονται στα όρια της νεκρής ζώνης, ώστε να καλυφθούν τα αφύλακτα ανοίγματα.
22
23
φυσικά στοιχεία Υπάρχουν περιοχές της νεκρής ζώνης με φράχτες οι οποίοι δρουν σαν σύνορο αλλά επιτρέπουν την ορατότητα. Σε μερικά σημεία η φύση παίρνει τον ρόλο του εποχιακού συνόρου, ενεργώντας ως υποδομή για την νεκρή ζώνη.
24
25
μετάφραση ορίων Σημείο Ορισμένη θέση σε νοητό ή πραγματικό χώρο ή σε ότι νοείται ως χώρος ή διάσταση. Μια οντότητα που έχει θέσεις, αλλά όχι διαστάσεις. «Το γεωμετρικό σημείο είναι μια αόριστη ύπαρξη. Ως εκ τούτου πρέπει να ορισθεί σαν άυλο.» … «Η αντήχηση της σιωπής, που συντροφεύει συνήθως το σημείο, είναι τόσο δυνατή που ξεκουφαίνει τις άλλες ιδιότητες.» … «Το αόρατο γεωμετρικό σημείο, υλοποιούμενο, πρέπει να φθάσει μια κάποια διάσταση, καταλαμβάνοντας μια κάποια επιφάνεια στο βασικό επίπεδο. Επί πλέον πρέπει να χει σύνορα – περίγραμμα- που να το απομονώνει από το περιβάλλον.», Σημείο- γραμμή- επίπεδο, Καντίνσκι. Νεκρή ζώνη:
το σημείο
_παρατηρητήριο, φυλάκιο: σύμβολα ρήξης, πολέμου, επιβολής _στύλοι: εις μνήμη του παρελθόντος , μοναδική αναφορά στο παρελθόν _οπτικά μηνύματα, σημαίες
παραδείγματα μορφών σημείων
ένταση μέτρια προς το σημείο
26
27
Γραμμή Το νοητό ή εμφανές σχήμα που παρουσιάζει ένα σημείο κινούμενο στο χώρο. Έχει μία μόνο διάσταση αυτή του μήκους. «Η γεωμετρική γραμμή είναι ένα αόρατο ον. Είναι το ίχνος του κινούμενου σημείου άρα το παράγωγό του. Γεννήθηκε από την κίνηση – αφού εκμηδένισε την υπέρτατη ακινησία του σημείου.» … « Όταν μια εξωτερική δύναμη προκαλεί κίνηση στο σημείο προς μια κατεύθυνση, γεννιέται το πρώτο είδος γραμμής που διατηρεί ανάλλαχτη την παρμένη κατεύθυνση, με μια τάση να συνεχίζει κατευθείαν προς το άπειρο. Αύτη είναι η ευθεία γραμμή.», Σημείο- γραμμή- επίπεδο, Καντίνσκι. Νεκρή ζώνη:
τεθλασμένες
_συρματοπλέγματα _τσιμεντένιοι, πέτρινοι τοίχοι _κάγκελα _γραμμικά στοιχεία, βαρέλια, λάστιχα αυτοκινήτων, σάκοι
ρυθμός
ελεύθερες ευθείες με κοινό κέντρο ή χωρις
28
29
Επίπεδο Το επίπεδο θεωρείται συνήθως αρχική έννοια της γεωμετρίας, δηλαδή δεν ορίζεται με βάση άλλες στοιχειωδέστερες έννοιες. «Το επίπεδο είναι περιορισμένο από δύο οριζόντιες και δύο κατακόρυφες και έτσι προσδιορίζεται σαν ένα αυτόνομο ον στο χώρο του περιβάλλοντός του.» … «Δεν είναι τα πάντα ορατά και κατανοητά ή – με άλλα λόγιακάτω από το ορατό και το κατανοητό κρύβονται το αόρατο και το ακατανόητο.», Σημείο- γραμμή- επίπεδο, Καντίνσκι. Νεκρή ζώνη: _αναχώματα _ακάλυπτες φυσικές επιφάνειες _εγκαταλελειμμένα κτίρια
δυνάμεις αντίστασης των πλευρών του τετραγώνου
εντάσεις που φεύγουν από το κέντρο_διανομή βαρών
άξονας διαγώνιος
30
31
συμπεράσματα Νεκρή ζώνη - κενός τόπος. Πώς έρχεσαι ως αρχιτέκτονας να απαντήσεις στο μη τόπο? Σε ένα τόπο με τόσο έντονη ιστορία που τα χνάρια της είναι έντονα χαραγμένα στο χώμα, ο ρόλος του αρχιτέκτονα κατά τη συνθετική διαδικασία είναι πολύ λεπτός. Έρχεται αντιμέτωπος με τη δημιουργία μίας νέας τοπικής- κτιριακής πρότασης, που οφείλει να εντάσσετε απόλυτα στο περιβάλλον της και να σέβεται την ιστορία του τόπου. Μετά την παραπάνω καταγραφή επιχειρήθηκε η κατηγοριοποίηση των ορίων σε τρία είδη Σημείο, Γραμμή, Επίπεδο. Αρχικά τα φυλάκια, οι κατακόρυφοι πυλώνες καθώς και κάθε είδους τοπόσημο εντάχθηκε στην πρώτη κατηγορία, αυτή του σημείου, γραμμικοί φράκτες κάθε είδους (συρματοπλέγματα, στοίβες από βαρέλια, τοίχοι από τσιμεντόλιθους κτλ) εντάχθηκαν στην δεύτερη κατηγορία ενώ οι αδόμητες εκτάσεις, οι επιφάνειες πρασίνου στη τρίτη. Στην συνέχεια, χρησιμοποιώντας τα παραπάνω είδη ως βασικά εργαλεία της συνθετικής διαδικασίας σχεδιάζουμε τόσο κτιριακούς όγκους όσο και το περιβάλλοντα χώρο εντός της νεκρής ζώνης με κύριο γνώμονα την απόλυτη ένταξη της πρότασης στο τόπο. Πιο συγκεκριμένα, χαράζουμε μία πορεία που αναδύεται από το γη και παράγει χώρους τόσο υπόσκαφους όσο και υπέργειους. Κατακόρυφα στοιχεία ορίζουν τις κινήσεις, ενώ γραμμικά τοιχία την διαδρομή. Οριζόντια πλατώματα επίπεδα προσφέρουν ιδανικούς χώρους εκτόνωσης σε διάφορες στάθμες. Σε όλο το μήκος της συγκεκριμένης πορείας έντονη είναι η επανάχρηση των υλικών που βρίσκονται εντός της ζώνης και χρησιμοποιούνται ως όρια. Έμφαση δίνεται στην διατήρηση του χαρακτήρα της συγκεκριμένης περιοχής ως μέρος του τόπου και της ιστορίας ενώ παράλληλα προσφέρονται απότομες συνδέσεις που τη διακόπτουν εγκάρσια και τονίζουν τη σύγχρονη επέμβαση - πραγματικότητα. Όμοια λογική χρησιμοποιείται και στην διαμόρφωση των κτιριακών όγκων, που τοιχία εμφανούς σκυροδέματος και ελεύθερα μεταλλικά υποστυλώματα στηρίζουν τις πλάκες εμφανούς σκυροδέματος. Τόσο οι χρήσεις όσο και η στραγγιστική παρέμβασης στο τόπο θα αναφερθούν εκτενέστερα παρακάτω. Είναι μια ζώνη διχασμού, πένθους, ένας κενός τόπος ή ένας τόπος σύνδεσης δύο πολιτισμών;
32
33
34
mapping
35
οι πόλοι Λαμβάνοντας υπόψη μας τον έντονο ιστορικό χαρακτήρα της περιοχής μελέτης συνθέτουμε με στόχο αφενός την ενοποίηση των δύο τμημάτων αλλά αφετέρου και την παράλληλη ισχυρή παρουσία των ορίων της νεκρής ζώνης. Δημιουργούμε λοιπόν, μία διαδρομή που ενοποιεί δύο πόλους- πυρήνες ενδιαφέροντος . Στην προέκταση του πάρκου των σιδηροδρομικών γραμμών και κάθετα σχεδόν στην πορεία ενδιαφέροντος δημιουργούμε εκατέρωθεν ενός γραμμικού πάρκου τη ζώνη- περιοχή κατοικίας. Ο πρώτος πυρήνας χωροθετείται στην ευρύτερη περιοχή του ανατολικού προμαχώνα στον οποίο τοποθετούνται χρήσεις πολιτισμού, εμπορίου και βιοτεχνίας. Στην περιοχή που τέμνεται η πορεία με τη ζώνη κατοικίας δημιουργείται ο δεύτερος πυρήνας στον οποίο τοποθετείται το ινστιτούτο πολιτικής ιστορίας σε συνδυασμό με χρήσεις πολιτισμού και εκπαίδευσης.
36
37
οδικό δίκτυο Είναι εμφανές ότι με την απότομη χάραξη της νεκρής ζώνης δημιουργήθηκε ένα ισχυρό πλήγμα και στο σύστημα - δίκτυο των δρόμων. Τόσο στην παλιά πόλη της Λευκωσίας όσο και στην καινούρια το δίκτυο των δρόμων διακόπτεται απότομα και η πλειοψηφία των δρόμων καταλήγουν σε αδιέξοδα. Σε μια πρώτη ανάγνωση του τόπου μελετήσαμε τη στρατηγική με την οποία θα επιλύσουμε το συγκεκριμένο πρόβλημα. Αρχικά, εκτρέψαμε την έντονη ροή των οχημάτων σε δύο περιφερειακούς, στη νεκρή ζώνη, οδικούς άξονες με στόχο την αποφόρτιση τόσο του παλιού κέντρου όσο και των μικρότερων όμορων συνοικιών ενώ παράλληλα χαράξαμε τρεις κεντρικούς άξονες εγκάρσιους στη νεκρή ζώνη που θα συνδέουν τις δύο πλευρές και θα ορίζουν ταυτόχρονα τμήματα - θεματικές. Η επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος αποτέλεσε βασικό εργαλείο της συνθετικής μας διαδικασίας.
38
39
masterplan Βασική επιδίωξη της πρότασης μας αποτέλεσε η σύνδεση του επιπέδου της τάφρου (-10.00) με το επίπεδο της πόλης. Για το λόγο αυτό, η πορεία μας παίρνει την μορφή κορδέλας, προσφέροντας διαφορετικές χωρικές ποιότητες μέσω βυθίσεων και ανυψώσεων. Στο πρώτο τμήμα που ξεκινά να εκτυλίσσεται από τη στάθμη του -6.00 τοποθετούνται χρήσεις εμπορίου, εστίασης και μικρής βιοτεχνίας. Στη συνέχεια, ακολουθώντας τη γραμμική πορεία, συναντάμε διαδρομές τόσο στο επίπεδο της πόλης, όσο και στο -3.00, όπου ενισχύονται με σκιασμένους χώρους στάσης. Εκμεταλλευόμενοι εν τέλει το πάρκο σε συνδυασμό με τον οικιστικό χαρακτήρα της περιοχής, ενσωματώνουμε στον αστικό ιστό ζώνη μαζικής κατοίκισης, που εκτείνεται εγκάρσια στη νεκρή ζώνη. Στο απόγειο της διαδρομής μας, εγκαθιστούμε ένα νέο τοπόσημο που λειτουργεί αντιστικτικά με το παλαιό κέντρο της πόλης, ως ένας δεύτερος πόλος έλξης. Για το λόγο αυτό, επιλέχθηκε η στέγαση του ινστιτούτου πολιτικής έρευνας και ιστορίας σε συνδυασμό με κέντρα εκπαίδευσης και χώρους για το παιδί.
40
41
42
προμαχώνας
εμπορικό κέντρο
πάρκο
σημείο
γραμμή
επίπεδο
κατοικίες
ινστιτούτο πολιτικής έρευνας
γραμμή
σημείο
43
υπαίθρια αγορά εστίαση
πολυχώρος
masterplan +3.00
44
εστίαση
κατοικίες
ινστιτούτο πολιτικής έρευνας
χώρος του παιδιού
κατοικίες
45
wine-bar
βιοτεχνία
masterplan -3.00
46
deli
κελάρι
γραφεία ιστορικό αρχείο
αμφιθέατρο
αίθουσες διδασκαλίας
47
48
49
50
51
52
1_500 - 1_200
53
προμαχώνας Στο συγκεκριμένο τμήμα της παρέμβασής μας αξιοποιούμε το επίπεδο στο -10.00 ( το επίπεδο της υπάρχουσας τάφρου ) το οποίο προτείνεται για υπαίθριες εκδηλώσεις κάθε είδους , όπως συναυλίες, προβολές στο ειδικά διαμορφωμένο τμήμα της λιθοδομής του προμαχώνα, χώρος εκτόνωσης των κατοίκων των γύρω περιοχών. Διαμορφώνεται πρανές έδαφος με κερκίδες που ενοποιεί τη διαφορά των δύο επιπέδων και δημιουργεί μικρότερους ή μεγαλύτερους υπαίθριους αμφιθεατρικούς χώρους ιδανικούς τόσο για καθημερινή χαλάρωση όσο και για χώρος εκτόνωσης συμπληρωματικά με το γειτνιάζον γήπεδο.
54
55
56
57
εμπόριο - βιοτεχνία - εστίαση Με την ανάδυση της πορείας από την περιοχή του προμαχώνα (-10.00) στο μηδέν δημιουργούνται ημιυπόσκαφοι χώροι διαφόρων χρήσεων. Με στόχο την ύπαρξη ζωής και κίνησης καθόλη τη διάρκεια της ημέρας επιλέγουμε να αναμείξουμε χρήσεις εμπορίου, βιοτεχνίας και εστίασης στο πρώτο σημείο κτιριακής παρέμβασης. Πιο συγκεκριμένα, τοποθετούμε στη μεριά της βιομηχανικής περιοχής μικρές μονάδες βιοτεχνίας, κυρίως για επεξεργασία και συσκευασία παραδοσιακών τοπικών προϊόντων, όπως λάδι, κρασί, τυρί, ενώ στη συνέχεια εντάσσουμε χώρους εστίασης όπως εστιατόρια, wine bars καθώς και καταστήματα με προϊόντα καθημερινής ανάγκης. Η παρέμβαση στο επίπεδο του μηδενός συμπληρώνεται με μία ελαφριά κατασκευή που στεγάζει ημιυπαίθρια αγορά και ένα κτίριο για δευτερεύουσες ανάγκες όπως πωλητήριο και αναγνωστήριο.
58
59
κάτοψη -6.00
60
61
κάτοψη -3.00
62
63
κάτοψη 0.00
64
65
κάτοψη +3.00
66
67
όψεις αριστεράς πτέρυγας
68
69
70
71
72
73
τομές αριστεράς πτέρυγας
74
75
76
77
όψεις δεξιάς πτέρυγας
78
79
80
81
82
83
τομές δεξιάς πτέρυγας
84
85
γραμμικό πάρκο Σε όλο το μήκος της πορείας ιδιαίτερη έμφαση δίνεται τόσο στη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου των κτιριακών εγκαταστάσεων όσο και στο σχεδιασμό του τοπίου. Όπως και στο πρώτο σημείο παρέμβασης έτσι και καθ’ όλο το μήκος της πορείας διαμορφώνονται πορείες σε διαφορετικά ύψη. Με την τεχνική αυτή παράγονται χώροι εναλασσόμενων ποιοτήτων, στενές εναέριες διαδρομές με μικρά πλατώματα για στάση και θέαση ή μεγαλύτερα επίπεδα με χώρους χαλάρωσης, υπαίθρια καθιστικά σύνολα και αμφιθέατρα σε χαμηλότερη στάθμη. Με τη συγκεκριμένη υποχώρηση του εδάφους εκτός από τα διαφορετικά χωρικά περιβάλλοντα που δημιουργούνται γίνεται σαφής αναφορά στη σημασία του τόπου και του έντονου ιστορικού του χαρακτήρα. Συστηματική επανάχρηση υλικών από την περιοχή μελέτης γίνεται σε όλο το μήκος της παρέμβασης, συμβάλλοντας σημαντικά στην ένταξη μίας σύγχρονης αρχιτεκτονικής σε ένα περιβάλλον με τόσο έντονα χαρακτηριστικά όπως αυτό της Νεκρής Ζώνης.
86
87
κάτοψη 0.00
88
89
ινστιτούτο πολιτικής έρευνας Στον δεύτερο πυρήνα- πόλο της σύνθεσης τοποθετείται το Ινστιτούτο πολιτικής έρευνας. Σε ένα τόπο με ένα τόσο έντονο ιστορικό παρελθόν θεωρείται γόνιμο να τοποθετηθεί ένα ινστιτούτο πολιτικής ιστορίας με στόχο τόσο τη μελέτη σε τοπικό όσο και την επιρροή σε διεθνές επίπεδο. Συμπληρωματικά με το συγκεκριμένο κτίριο τοποθετούνται χρήσεις πολιτισμού, αίθουσες διδασκαλίας ξένων γλωσσών και χώροι διάδρασης και κοινωνικής συναναστροφής των πολιτών. Με τον τρόπο αυτό θα συνδιαλέγεται ομαλά το ακαδημαϊκό - ερευνητικό στοιχείο του ινστιτούτου με τον γόνιμο διάλογο των απλών πολιτών σε ομαδικές συνελεύσεις. Κεντρικό στοιχείο της σύνθεσης στο συγκεκριμένο σημείο παρέμβασης αποτελεί ένα αμφιθέατρο με χαρακτηριστική τρίγωνη στέγη που θα αποτελεί και τοπόσημο της περιοχής.
90
91
κάτοψη -3.00
92
93
κάτοψη 0.00
94
95
κάτοψη +3.00
96
97
όψεις
98
99
100
101
102
103
τομές
104
105
106
107
108
109
κατοικίες Όπως προαναφέρθηκε προεκτείνεται η χάραξη του γραμμικού πάρκου και εκατέρωθεν της αναπτύσσεται η περιοχή κατοικίας. Λόγω της ανάγκης για μαζική κατοίκηση ακολουθείται ενιαία λογική σχεδιασμού ανεξάρτητα από τα οικοδομικά τετράγωνα. Για την επίτευξη αυτού χρησιμοποιείται κάνναβος με βάση τον οποίο χαράζονται και σχεδιάζονται οι γραμμικές μπάρες των κατοικιών. Και σε αυτό το τμήμα της παρέμβασης ακολουθείται η ίδια συνθετική λογική με την υποχώρηση του εδάφους κατά έναν όροφο και τη δημιουργία κτιριακών ζωνών σε διώροφες στάθμες. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται ιδιωτικές αυλές, χώροι εκτόνωσης των κατοίκων και ταυτόχρονα και δημόσιοι χώροι πρασίνου σε ανώτερη στάθμη. Τρεις τύποι κατοικιών προτείνονται ανάλογα με τα τετραγωνικά τους σε 50 τ.μ., 75τ.μ. και 100τ.μ.. Σε όλες τις προτάσεις τοποθέτησης των μπαρών στο τόπο κύριο συνθετικό εργαλείο αποτέλεσε ο προσανατολισμός, για αυτό το λόγο δημιουργούμε κατοικίες προσανατολισμένες στο Νότο κατά πλειοψηφία είτε στην Ανατολή. Οι είσοδοι στην κατώτερη στάθμη γίνονται από τη βορινή πλευρά ενώ ράμπες σε κατεβάζουν στο -3,00. Ταυτόχρονα η είσοδος στον όροφο γίνεται είτε απευθείας από το επίπεδο του δρόμου με γέφυρες είτε με κατακόρυφες κλίμακες που υπάρχουν στο δίκτυο των διαδρόμων στο επίπεδο του ορόφου.
110
111
διάγραμμα χωροθέτησης
112
113
κάτοψη -3.00
114
115
κάτοψη 0.00
116
117
κάτοψη +3.00
118
119
τύποι κατοικιών 1_200
120
121
τύποι κατοικιών 1_200
122
123
όψη
124
125
συμπεράσματα Όπως προαναφέρθηκε κύριος στόχος της παρέμβασής μας στη συγκεκριμένη περιοχή της Λευκωσίας είναι η βελτίωση του βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου των κατοίκων καθώς και η ανάπτυξη της επικοινωνίας και της κοινωνικής τους συναναστροφής. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων διαμορφώνονται χώροι πολιτισμού, υπαίθριοι πράσινοι χώροι εκτόνωσης των κατοίκων , αθλητικές εγκαταστάσεις , υπαίθρια καθιστικά σύνολα και αμφιθέατρα που λειτουργούν συμπληρωματικά με τις κτιριακές εγκαταστάσεις. Με τις συγκεκριμένες ενέργειες επιδιώκουμε οι κάτοικοι της περιοχής να χρησιμοποιούν και να οικειοποιηθούν τον νέο , οργανωμένο και σχεδιασμένο δημόσιο χώρο. Με αυτόν τον τρόπο θα επικοινωνούν , θα αναπτύσσουν κοινωνικές σχέσεις , θα αλληλοεπηρεάζονται. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε κατά τη συνθετική διαδικασία στην χωροθέτηση των χρήσεων με κύριο στόχο την παρουσία δράσεων και ζωής καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό επιτυγχάνεται με ανάμειξη χρήσεων εμπορίου, εστίασης και βιοτεχνίας σε πλήρη αλληλεξάρτηση μεταξύ τους.
126
127
128
μακέτες
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138