Kitap İnceleme
HONG KONG - İSTANBUL ŞEHRİ ŞAHSİLEŞTİRMEK
Asuman Suner’in kaleme aldığı kitap, Hong Kong ve İstanbul’un küresel süreçlere eklemlenme biçimlerindeki benzerlikler açısından değerlendirebileceği bir bakış açısı bulmayı amaçlıyor BÜŞR A ESER
H
ong Kong İstanbul: Şehri Şahsileştirmek Asuman Suner’in Massachusetts Üniversitesi İletişim Bölümü’nden doktora derecesini aldıktan sonra, 1995-1998 yılları arasında öğretim üyesi olarak çalıştığı Hong Kong Üniversitesi Karşılaştırmalı Edebiyat ve Kültür Çalışmaları Bölümü’nde geçirdiği yıllardan beslenmektedir. Kitap iki kentin ve deneyimlerinin, yabancılığın hikâyesidir. Suner “bir şehri görebilmek için diğer bir şehre ihtiyaç” olduğu iddiasının ve yabancısı kaldığı bu iki şehri, Hong Kong ve “onun merceğinden göründüğü kadarıyla İstanbul”u, birbiriyle ilişkisi içinde anlamanın peşindedir (15). Suner’in amacı iki şehri kıyaslamak değildir. Ona göre Hong Kong ve İstanbul’un çakıştığı iki resim vardır (234): Bu imgelerde Hong Kong ve İstanbul birbirine denk hale gelmekte, üst üste binmekte, kimi zaman ise iki şehri bir noktada buluşturmak mümkün olmaktadır. Bu yüzden, kendisi “Hong Kong ve İstanbul’un küresel süreçlere eklemlenme biçimlerindeki benzerlikler açısından değerlendirebileceği bir bakış açısı bulmayı amaçlamaktadır (17). İstanbul’u Hong Kong merceğinde görmeyi amaçlayan ve günümüzün modern kent deneyimlerine yönelik bir kavramsal çerçeve çizen İlk Bakış başlıklı bölümü takriben, ikinci ve üçüncü bölümlerde Hong Kong’un kuruluşundan bu yana geçirdiği tarihsel dönüşümleri ele alır. Dördüncü bölüm Hong Kong’a, beşinci bölüm İstanbul’a dair yazarın öznel gözlemlerini içerirken; Son Bakış başlıklı altıncı bölüm Hong Kong’a ve İstanbul’ birbirinin merceğinden bakmanın yazar için ne anlama geldiğini açıklayan bir sonsöz niteliğindedir.
7 DAKİK A
Suner, Hong Kong ve İstanbul’un ilk bakışta birbirine hiç benzemediğini kabul etmektedir aslında. En basitinden yüzölçümü ve nüfus olarak Hong Kong küçük, İstanbul devasadır. İstanbul’un tarihi yüzlerce asırlık iken, Hong Kong’un kuruluşu daha geç bir döneme denk gelmektedir ve şehir sömürgecilik içinde şekillenmiştir. İstanbul, bin beş yüzyılı aşan süre boyunca Doğu Roma; Bizans ve Osmanlı imparatorluklarına başkentlik yapmıştır. Hong Kong ise XIX. yüzyılın ortasında Britanya ve Çin imparatorluklarının çatışmaları arasında kurulmuştur. Öte yandan, Suner bu benzemezlikleri çarpıcı bulsa da, beklenmedik benzerlikleri de
fark edebilmektedir. İki kent de avantajlı coğrafi konumlara sahip olmuş; bulundukları bölgenin ticaret merkezleri hâline gelmişlerdir. İki kentin de çağdaş kültürü ve toplumsal dokusu yoğun göç dalgalarından oldukça etkilenmiştir. 1990’lı yıllarda her iki kentin küresel kapitalizme eklemlenebilmesi yönünde yoğun çabalar gösterilmiş; XX. yüzyılın ikinci yarısından sonra imalat sanayi iki kentte de ekonomik büyümeye öncülük etmiştir. Hem Hong Kong hem İstanbul, küresel bir şehir olarak pazarlanmaya çalışılmış, kapsamlı inşaat ve altyapı projeleri uygulanmıştır. İki kentin de kültür endüstrileri nevi şahsına münhasır özellikler taşımaktadır. Mesela, hem Yeşilçam hem Hong Kong sineması dünyanın en fazla film üreten sektörlerindendir. İki kentte de gerçekleştirilen “amansız yıkıp yapma faaliyetlerine” ek olarak mutenalaşma, turizm ve tüketim odaklı bir kentsel dönüşüm iki kentin de değişim süreçlerini büyük ölçüde etkilerken, şehir hakkı ve kentsel muhalefet protestoları yaşanmıştır: 2013 İstanbul Gezi Parkı ve 2014 Hong Kong Şemsiye Hareketi (16). İlerleyen bölümlerde yazarın gözlemleri ışığında iki şehir arasında daha fazla benzerlik yakalama imkânımız olur. Örneğin, Hong Kong da İstanbul gibi geceleri uyumayan bir şehirdir, alışveriş ve hizmet sektörü gece boyunca devam edebilir (145). İki kentin orta sınıf yaşam tarzlarından, ötekileştirilen grupların kent deneyimlerine, barınma ve evleşme dinamiklerine benzer izler bulmak mümkündür. Suner, Hong Kong’da sömürge kültürünün uzantısı olan expat topluluğun parçası olduğu bu şehir ile “yabancılık” hissine ek olarak duygusal
002 // Kent // 96
